Metallurq 208x280 maket 1 2012.qxp - Baku Steel Company

"Ìåòàëëóðã" елми-техниkи ъурнал 

ÒßÑÈÑ×È 

"Baku Steel Company" ММЖ 

ÁÀØ ÐÅÄÀÊÒÎÐ 

Намиг Ящмядов 

ÉÀÐÀÄÛÚÛ ÙÅÉßÒ 

Елнаря Щейбятова 

Мещпаря Султанова 

Рейщан Исайева 

Мяммяд Рящимов 

Фярганя Исайева 

ßËÀÃß Ö×ÖÍ 

ÐÅÄÀÊÑÈÉÀÍÛÍ ÖÍÂÀÍÛ 

Дярняэцл шосеси, Мир-Жялал 15 

Е-маил: office@bakusteel.com 

www.bakusteel.com 

Òåë., ôàêñ: (+994 12) 490 30 70 

(+994 12) 490 30 71 

“Металлург” ъурналы Азярбайжан 

Республиkасынын Ядлиййя Назирлийиндя 

гейдиййата алыныб 14.02.11 

Рейестр № 3352 

ÒÈÐÀÆ - 1000 

×ÀÏ ÎËÓÍÓÁ 

"Шярг-Гярб" мятбяясиндя 

×ÀÏÀ ÈÌÇÀËÀÍÛÁ 

02.05.12 

РЕKЛАМЛАРЫН МЯТНИНЯ ЭЮРЯ 

РЕДАKСИЙА МЯСУЛИЙЙЯТ ДАШЫМЫР. 

РЕДАKСИЙАНЫН ИЖАЗЯСИ ОЛМАДАН 

ЪУРНАЛДАKЫ МАТЕРИАЛЛАРДАН ВЯ 

ЙА ШЯKИЛЛЯРДЯН ИСТИФАДЯ ЕТМЯK 

ГАДАЬАНДЫР. 

Jurnalda xarici internet resurslarынdan яldя 

olunmuш materiallar yalnыz informasiya 

mяqsяdi dasыyыr. Redaksiya tяqdim 

olunan materiallara gюrя mяsuliyyяt 

dasыmыr. Чap olunan materiallar etibarlы 

mяnbяlяrdяn яldя olunsa da, redaksiya 

onlarыn tamamilя dяqiqliyinя tяminat 

vermir. 

HÞRMßTLÈ OXUCULAR! 

Зянэин щадисялярля долу 

2011-жи или эеридя 

гойуб, 2012-жи илин 

илk айларында йенидян 

Сизлярин эюрцшцня эялириk. Яlinizdя tutduьunuz bu nюmrяnin sяhifяlяrindя яняняви 

олараг Сизляри дцнйада вя юлkямизин металлурэийа аляминдя баш верян 

мцщцм йенилиkлярдян хябярдар едяжяйиk. 

Yяqin razыlaшarsыnыz ki, юлkямиздя металлурэийа сянайеси игтисадиййатын 

ясас дайагларындан щесаб олунур. Вя яэяр юлkянин ясас малиййя мянбяйи олан 

нефтин бир мцддят сонра тцkянмя ещтималы йаранарса, ян бюйцk эялир металлурэийадан 

ялдя едиляжяk. Ъурналымызын бу сайында металлурэийа сянайесинин инkишаф 

етдирилмясиндя Дашkясян Филизчай йатаьынын сямяряли истифадя йолларына 

тохунулуб. Мцтяхяссисляр тяряфиндян апарылан арашдырмалар эюстярир kи, Дашkясян 

филизини яритмяkля дямири бярпа етмя технолоэийасыны даща тез щяйата 

kечирмяk мцмkцн олажаг. 

Иl яrzindя gerчяklяшяn лайищяляри geniш шяkildя iшыqlandыran "Металлург" jurnalыnыn 

bu sayыnda da "Баkу Стеел Жомпанй" ММЖ-нin gюrdцyц iшlяr юz яksini 

tapыb. Buna misal olaraq, ширkятин йенидянгурма ишляриндя дцнйа стандартларына 

уйьун аваданлыгларын вя ян сон технолоэийаларын тятбигини эюстярмяk 

олар. 

Бу аваданлыглар ширkятимизи няинkи Азярбайжан вя Загафгазийада, щятта 

Авропанын инkишаф етмиш ян мцасир металлурэийа заводлары иля рягабятя эиря билмясиня 

имkан веряжяk. Даими охужуларымыз бу аваданлыгларын хцсуси юзяллиkляри, 

металлурэийа сянайесинин инkишафына веряжяйи файдалары щаггында ятрафлы ъурналымызын 

нювбяти сайларында таныш ола биляжяkляр. 

Yuxarыda sюylяdiyimиз mцhцm xяbяrlяrdяn biri дя шirkяtimizin эялян илин 

иkинжи йарысындан мящсулларын чешидлярини артырараг бу сырайа kатанkа, швеллер, 

иkитавр, kцнжлцk истещсалыны да ялавя етмясидир. Йени йайма хяттинин истигамятляри 

щаггында ъурналымызын сящифяляриндян хябяр тутажагсыныз. 

Инанырыг kи, "Металлург" jurnalыnыn buдяфяkи sayы да Сизляр тяряфиндян 

дяйярляндириляряk етибарынызы газанажаг. 

Íàìèã ßùìÿäîâ, 

Баш редаkтор

MUND ßRICAT 

MAY, 2012 

8 

.. . 

4 Måòàllóðýèéà Àçÿðáàéúàí 

ñÿíàéåñèíèí ïðèîðèòåò ñàùÿñèäèð 

"Qara metallurgiyanыn яsas xammal 

bazasы олан Daшkяsяn dяmir filizi 

yataqlarы вя яlvan metallurgiyanыn яsas 

xammal bazasы олан Zяylik-Alunit filiz 

yataqlarыnдаkы xammal ehtiyatlarы юlkяdя 

daь-mяdяn sяnayesinin inkiшafы цчцn 

uzun illяr kifayяt edя bilяr..." 

12 Yenè texnologèyalarûn tÿtbèqè 

"BSC"-nè Avropanûn möasèr 

zavodlarûndan bèrènÿ ÷evèrÿcÿk 

"Avropa standartlarыna cavab verяn яn 

son texnologiyalarыn tяtbiqi mцяssisяnin 

daxili vя xarici bazara yцksяk keyfiyyяtli 

mяhsullar tяklif etmяsinя imkan verir..." 

14 Рамиз Задайев: 

"Yenè yayma xÿttènèn èstehsalû 

daxèlè bazara yþnÿlÿcÿk" 

""Baku Steel Company" ММЖ-nin layihяsinя 

яsasяn йeni yayma xяttinin bir 

qolu шveller, digяr qolu ися katanka 

istehsal едяжяk..." 

18 Низами Исмайылов 

Fasonlu tþköklÿr ö÷ön 

qÿliblÿrin keyfiyyÿtinin tÿmin 

edilmÿsi 

2 METALLURQ MAY, 2012 

24 

ÄßÌÈÐÄßÍ 

×ÛÕÀÍ ÑßÑ 

AZßRBAYCANDA METALLURGÈYA Vß 

ONUN PERSPEKTÈVLßRÈ 

"Арматурун юлkямиздя истещсал олундуьу щалда щяля дя мцлkи вя 

сянайе тиkинтиляриндя харижи мящсулларын цстцнлцk тяшkил етмяси беля бир 

суал доьурур: "Нийя йерли ширkятляр арматуру хариждян идхал етмяkдя 

давам едирляр?.." 

20 Адил Аьайев 

Àðìàòóð óçóíþìöðlö îlìàlûäûð 

22 Éî òèêèíòèñèíèí "éîl"ó ìåòàl 

òÿðêèálè ølàêäàí êå÷èð 

"Иstяnilяn mяhsulun hazыrlanmasы zamanы 

onun tяrkib gюstяricilяrinin yцksяk olmasы 

birbaшa hяmin mяhsulun istifadя mцddяtinя, 

yяni keyfiyyяtinя dяlalяt edir..." 

32 Ìàðòåíèí èúàäû

ÄßÌÈÐ ÑÒÐÀÒÅÝÈÉÀ 

MÅÒÀËËÓÐÝÈÉÀ 

ÀÇßÐÁÀÉÚÀÍ ÑßÍÀÉÅÑÈÍÈÍ 

ÏÐÈÎÐÈÒÅÒ ÑÀÙßÑÈÄÈÐ 

МЕТАЛЛУРЭИЙА СЯНАЙЕСИ ЩЯМИШЯ ОЛДУЬУ KИМИ БУ ЭЦН ДЯ ДЦНЙАДА 

ЭЯЛИРЛИ САЩЯЛЯРДЯН ЩЕСАБ ОЛУНУР. МЕТАЛЛУРЭИЙА ДИЭЯР СЯНАЙЕ 

САЩЯЛЯРИНИН - МАШЫНГАЙЫРМА, ЖИЩАЗГАЙЫРМА, АВТОМОБИЛГАЙЫРМА, 

ЕНЕРЭЕТИKА, ЕЛЯЖЯ ДЯ МЯИШЯТ ТЕХНИKАСЫНЫН ИНKИШАФЫНА МЦСБЯТ 

ТЯСИР ЭЮСТЯРИР. ТЯСАДЦФИ ДЕЙИЛ KИ, ДЦНЙАНЫН ЯН ИРИ ЮЛKЯЛЯРИНИН 

МЯЩЗ МЕТАЛ ИСТЕЩСАЛЫ, МЕТАЛ ЕМАЛЫ СЯНАЙЕЛЯРИ KИФАЙЯТ ГЯДЯР 

ЭЦЖЛЦДЦР. АЗЯРБАЙЖАНДА ДА ГАРА ВЯ ЯЛВАН МЕТАЛЛУРЭИЙАНЫН 

ИНKИШАФЫ ЦЧЦН KИФАЙЯТ ГЯДЯР МИНЕРАЛ ХАММАЛ ЕЩТИЙАТЛАРЫ ВАР... 

4 METALLURQ MAY, 2012

Ñ 

оn illяr Аzяrbаycаndа mеtаllurgiyа 

sяnаyеsi priоritеt 

sаhя kimi юzцnц gюstяrmяkdяdir. 

Bu, цmumilli 

lidеr Hеydяr Яliyеvin Аzяrbаycаndа 

mеtаllurgiyаnыn inkiшаfыnа gюstяrdiyi 

хцsusi qаyьы ilя bаьlыdыr. 1993-cц 

ildя цmummilli lidеr Hеydяr Яliyеv 

yеnidяn hаkimiyyяtя qаyыdаndаn 

sоnrа fяаliyyяti dюvrцndя rеspublikаdаkы 

аьыr sяnаyеyя, о cцmlяdяn 

mеtаllurgiyа sаhяsinя хцsusi diqqяt 

yеtirяrяk, оnun inkiшаfы istiqаmяtindя 

dяfяlяrlя dяyяrli tаpшыrыqlаr vеrib. 

Hеydяr Яliyеv siyаsi kursunun lаyiqli 

dаvаmчыsы, dюvlяt bашчыsы Иlhаm 

Яliyеv dя mеtаllurgiyа sаhяsinin inkiшаfыnа 

dаim юnяm vеrir. Nazirlяr 

Kabinetinin 2011-ci ilin sosial-iqtisadi 

inkiшafыnыn yekunlarыna vя 2012-ci 

иldя qarшыda duran vяzifяlяrя hяsr 

olunmuш iclasdа dюvlяt bашчыsы mеtаllurgiyаnыn 

inkiшаfыnа tохunаrаq, 

cаri ildя dя sяnayelяшmя цчцn 

яlavя imkanlar yaradыlacaьыnы bildirib. 

Gяncяdя yeni alцminium zavodunun 

iшя baшlayacaьыnы sюylяyяn 

Respublika Prezidenti bunun аlцminium 

sяnayesinin inkiшafы цчцn bюyцk 

addыm оlаcаьыnы qеyd еdib. 

Цmumiyyяtlя, dюvlяt bашчыsы юlkяnin 

tяrяqqisini sяnаyе sаhяlяrinin durmаdаn 

inkiшаfыndа gюrцr. Bu gцn 

Prezident Иlham Яliyevin rяhbяrliyi 

ilя юlkяmizdя metallurgiya sяnayesinin 

inkiшafы цчцn mцhцm layihяlяr 


hяyata keчirilir. Gяncяdя Polad Mяrkяzinin 

inшasы, alцminium istehsalы 

цчцn чox ciddi layihяlяrin icrasы, 

Azяrbaycanыn qыzыl istehsal edяn юlkяlяrdяn 

birinя чevrilmяsi respublikamыzыn 

zяngin metallurgiya sяnayesinя 

malik olduьunu sцbut edir. 

Azяrbaycanыn yeraltы sяrvяtlяri 

iчяrisindя яhяmiyyяtinя gюrя birinci 

yerdя neft-qaz, ikinci yerdя isя filiz 

faydalы qazыntыlarы durur. Respublikamыzda 

яn iri qara metallurgiya mяrkяzlяri 

Sumqayыt, Bakы vя Gяncяdяdir. 

Azяrbaycanыn яn bюyцk daьmяdяn 

sяnayesi mяrkяzi olan Daшkяsяn 

rayonunu isя haqlы olaraq 

Azяrbaycanыn Uralы adlandыrыrlar. 

Burada zяngin dяmir filizi, alunit vя 

5 METALLURQ MAY, 2012


mяrmяr yataqlarы mюvcuddur. Dяniz 

sяviyyяsindяn 1600-1800m yцksяklikdя 

olan Daшkяsяn dяmir vя kobalt 

yataьы hяlя 1867-ci ildяn mяlum idi. 

Burada daшkяsяnit-amfibol qrupuna 

aid tцnd-gюy rяngli xцsusi mineral 

yataqlarы mюvcuddur. Kobalt ehtiyatlarы 

яsаsяn Daшkяsяn filiz rayonunda 

- "Hamamчay" vя "Dяmir" 

dяmir filizi yataqlarыnda, hяmчinin 

Balakяn rayonunun "Filizчay" kolчedan-polimetal 

yataьыnda cяmlяnib. 

95 milyon ton filiz ehtiyatыna 

malik оlаn bu yаtаq dцnyanыn яn iri 

yataqlar sыrasыna daxildir. Vя hеsаblаmаrа 

яsаsяn kяшfiyyatы baшa чatdыrыlаn 

"Filizчay" kolчedan-polimetal 

yataьыnыn ehtiyatlarы daь-mяdяn mцяssisяsinin 

yцksяk rentabelli fяaliyyяtini 

uzun mцddяt tяmin edя 

bilяr. 

Filizdя яsas qiymяtli komponentlяr 

mis (filizdя orta miqdarы 

0,59%), sink (3,63%), qurьuшun 

(1,43%), gцmцш (44,2 q/t), bismut, 

kadmium, kobalt, selen, tellur, indium 

vя s. ibarяtdir. Qeyd etmяk lazыmdыr 

ki, uzun illяr яrzindя Daшkяsяn 

yataьыnыn istismarы nяticяsindя 

Qoшqarчayыn vadisindя 30 mln. tondan 

artыq tullantы yыьыlыb ki, bu tullan- 


tыlarыn tяrkibindя kцlli miqdarda qiymяtli 

kobalt var. 

Alunit filizi alцminium sяnayesi 

цчцn яsas xammaldыr. Daшkяsяn 

rayonundakы Zяylik-Аlunit yataьы 

dцnyada Чindяki yataqdan sonra ЫЫ 

yerdя durur. Alunitin tяrkibindя alцminium 

xammalыndan baшqa kalium 

vя natrium duzlarы, kцkцrd vя s. birlяшmяlяr 

var. 

Qara metallurgiyanыn яsas xammal 

bazasы оlаn Daшkяsяn dяmir fi- 

NAZИRLЯR KABИNETИNИN 

2011-CИ ИLИN SOSИAL-ИQTИSADИ 

ИNKИШAFЫNЫN YEKUNLARЫNA VЯ 

2012-CИ ИLDЯ QARШЫDA DURAN 

VЯZИFЯLЯRЯ HЯSR 

OLUNMUШ ИCLASDА DЮVLЯT 

BАШЧЫSЫ ИЛЩАМ ЯЛИЙЕВ 

MЕTАLLURGИYАNЫN ИNKИШАFЫNА 

TОХUNАRАQ, CАRИ ИLDЯ DЯ 

SЯNAYELЯШMЯ ЦЧЦN 

ЯLAVЯ ИMKANLAR 

YARADЫLACAЬЫNЫ BИLDИРИB 

lizi yataqlarы vя яlvan metallurgiyanыn 

яsas xammal bazasы оlаn Zяylik-Alunit 

filiz yataqlarыndаkы xammal 

ehtiyatlarы юlkяdя daь-mяdяn sяnayesinin 

inkiшafы цчцn uzun illяr kifayяt 

edя bilяr. Vя яgяr юlkяnin 

яsаs mаliyyя mяnbяyi оlаn nеftin 

bir mцddяt sоnrа tцkяnmя еhtimаlы 

yаrаnаrsа, яn bюyцk gяlir mеtаllurgiyаdаn 

яldя еdilяcяk. 

Mеtаllurgiyа чохmiqyаslы sаhя 

оlduьundаn mеtаllurgiyа mцяs-

sisяlяrinin stаbil iшlяmяsinя milyоnlаrlа 

sяrmаyя, mцхtяlif mцtяхяssislяr, 

mаtеriаllаr lаzыmdыr. Bunа gюrя 

dя Dашkяsяn Filizчаy yаtаьыnыn iшя 

dцшmяsi mеtаllurgiyаnыn bяrpаsыnыn 

яsаsыnы, оnurьа sцtununu tяшkil 

еdяcяk. 

Bu sаhяni inkiшаf еtdirmяk 

цчцn mцtяxяssislяr Daшkяsяndя 

tяrkibi 65-67 faizя qяdяr saflaшmыш 

dяmir konsentratы istehsal edяn 

filizчыxarma vя saflaшdыrma kompleksinin 

yaradыlmasыnы, bundan яlavя, 

Gяncяdя dяmiri filizdяn birbaшa 

bяrpa edяn qurьu, yяni 92-95 faizli 

mяsamяli dяmir lopalarы hazыrlayan 

istehsal sahяsi vя poladяritmя zavodunun 

tikilmяsini mяqsяdяuyьun 

hesab edirlяr. 

Белялиkля, mцtяхяssislяr tяrяfindяn 

аpаrыlаn аrашdыrmаlаr gюstяrir 

ki, Dашkяsяn filizindяn dяmiri bяrpа 

еtmя tехnоlоgiyаsыnы даща tеz hяyаtа 

kечirmяk оlаr. 

Gяlяcяkdя аlunitin istеhsаlы 

цчцn, mяsяlяn, Zяylik-Аlunit mяdяnindяn 

чыхаrыlаn аlunиtlяri еmаl еdяrяk 

alцmin oksidi аlыnmаsы vаcibdir. 

Bu hаldа Аzяrbаycаnыn яrаzisindя 

alцmin oksidi аncаq аlunitdяn 

аlыnаcаq vя gяtirilmя bоksitя еhtiyаc 

qаlmаyаcаq. Rяqabяtя davamlы, 

region qiymяtlяri ilя mцqayisяdя 

sяrfяli polad mяmulatlarыnыn isteh- 

salыna yalnыz bu yolla nail olmaq 

mцmkцndцr. 

Бунларын hяyаtа kечirilmяsi 

цчцn Аzяrbаycаndа kifаyяt qяdяr 

mцtяхяssis, хаmmаl vя аvаdаnlыq 

vаr. Qeyd etmяk yerinя dцшяr ki, 

мцstяqil Аzяrbаycаndа mеtаllurgiyаnыn 

inkiшаfы vя yеrli bаzаrыn 

pоlаd mяhsullаrы ilя tяmin еdilmяsindя 

"Baku Steel Company" MMC 

durmаdаn чаlышыr. Юlkяmizdя аьыr 

sяnаyе sаhяsindя хаrici sяrmаyя 

яsаsыndа yаrаdыlmыш ilk юzяl mцяssisя 

оlаn bu zаvоd, mцаsir pоlаdяritmя 

mцяssisяsi kimi fяаliyyяt 

gюstяrir. Mеtаlыn sаbit хаmmаl mяn- 

ßlvan metallurgiyanûn ÿsas xammal bazasû 

îëàí Zÿylik-Alunit filiz yataqlarûnäàkû 

xammal ehtiyatlarû þlkÿdÿ daü-mÿdÿn 

sÿnayesinin inkiøafû ö÷ön uzun illÿr 

kifayÿt edÿ bilÿr 

bяyi Dашkяsяn Filizчаy yаtаqlаrы 

iшя dцшяrsя, Gяncяdя, Sumqаyыtdа 

mеtаllurgiyа mцsяssisяlяri, еlяcя 

dя hаzыrdа gцclц kаdr pоtеnsiаlы vя 

mцаsir аvаdаnlыqlаrlа tяchiz оlunmuш 

"Baku Steel Company" MMC 

dаvаmlы fяаliyyяtя hаzыr vяziyyяtdяdir. 

ÄßÌÈÐ ÑÒÐÀÒÅÝÈÉÀ

ÏÎËÀÄ ÌÞÂÃÅ 

AZßRBAYCANDA 

METALLURGÈYA Vß ONUN 

PERSPEKTÈVLßRÈ 

Аzяrbaycan dюvlяtinin iqtisadi sahяdя apardыьы ardыcыl siyasяt юlkяnin bu 

sahяdяki qцdrяtini gцnbяgцn artыrыr. Respublika iqtisadiyyatыnыn aktiv 

inkiшafы fonunda iri miqyaslы infrastruktur layihяlяr hяyata keчirilяrяk, 

bюyцk tikinti obyektlяri inшa edilir. Mцlki vя sяnaye tikintilяri, unikal 

чoxmяrtяbяli binalar, mяdяniyyяt vя idman mяrkяzlяri, kюrpцlяr, nяqliyyat 

yollarы, sяnaye obyektlяri юz nюvbяsindя tikinti tяyinatlы polad mяhsullara 

olan tяlяbatы da artыrmaqdadыr. Яgяr яvvяllяr юlkяnin tikinti materiallarы 

bazarыnы yalnыz xarici mяhsullar tяmin edirdisя, bu gцn yerli bazarda 

dцnya standartlarыna cavab verяn keyfiyyяtli vя mцxtяlif чeшidli istehsal 

mяhsullarыna rast gяlmяk olar... 

Ã 

eyd edim ki, respublikada 

polad mяhsullarыnыn istehsalы 

sahяsindя яvяzsiz 

rolu olan mцяssisяlяrdяn 

biri mцasir Azяrbaycanыn 

metallurgiya sяnayesindя юnяmli 

yer tutan "Baku Steel Company" 

MMC-dir. Hяlя 2001-ci ilin iyun 

ayыnыn 1-dя Цmummilli liderimiz 

Heydяr Яliyevin iшtirakы ilя zavodun 

rяsmi aчыlышы keчirilmiшdir. Azяrbaycan 

metallurgiya sяnayesinin yenidяn 

bяrpasыnda яvяzsiz xidmяtlяri 

olan ulu юndяr Heydяr Яliyev юz 

uzaqgюrяn siyasяtinя яsaslanaraq, 

юlkяnin gяlяcяk inkiшafы istiqamяtindя 

bu sяnaye sahяsinin vacibliyini 

daim qeyd etmiшdir. Qafqaz regionunda 

birinci poladяrtimя mцяssisяsi 

olan "Baku Steel Company" 

MMC-nin цmumi istehsal gцcц 

2008-ci ilя kimi 250 000 ton tяшkil 

edirdisя, aparыlan siyasяt vя dцzgцn 

investisiya qoyuluшu nяticяsindя 

2010-cu ildя bu rяqяm 770 000 tona 

чatdыrыldы. Bununla kifayяtlяnmяyяn 

шirkяt 2013-cц ilin 1-ci rцbц цчцn bu 


Ðàñèì Ìÿììÿäîâ, 

"Baku Steel Company" ММЖ-нин мцшащидя щейятинин сядри 

rяqяmi 1100000 tona чatdыrmaq 

niyyяtindяdir. Иstehsal gцcцnц maksimuma 

чatdыrmaq niyyяtindя olan 

"BSC"-ни 2011-ci ilin dekabr ayыnda 

Almaniyanыn "Siemens VAЫ" шirkяti 

ilя mцqavilя baьlamыш, zavodda 

hяmin шirkяtin istehsalы olan yeni, 

daha mцasir soba quraшdыrыlmasы

nяzяrdя tutulmuшdur. Bu soba karbontяrkibli 

materiallarыn sobaya 

vurulmasы prossesini idarя edяn 

yeni sistemlя tяchiz olunacaqdыr. 

Bununla yanaшы, istehsalda yцksяk 

keyfiyyяt fяrqi ilя seчilяn шirkяt, istehsal 

etdiyi mяhsullarыn чeшidini dя 

artыraraq kцnclцk, шveller, iki-tavr, 

katanka istehsalыnы geniшlяndirmiшdir. 

Иstehsalыn gцclяndirilmяsi istiqamяtindя 

"BSC"-ни durmadan bir 

sыra layihяlяr dя hяyata keчirir. Bu 

layihяlяr sыrasыna Hюvsan qяsяbяsindяki 

Hюvsan Metallurgiya Zavodunun 

inшasы da daxildir. Иllik istehsal 

gцcц 1 milyon ton olan bu zavodda 

mцxtяlif qalыnlыqda polad tяbяqяlяrin 

istehsalы nяzяrdя tutulub. Bu 

mяqsяdlя yeni mцяssisяdя iki яn 

son standartlara cavab verяcяk 

soyuq vя isti tяbяqя yayma xяtlяri 

quraшdыrыlacaq. Onlardan isti yayma 

xяttindя qalыnlыьы 2÷22 mm-dяk istehsal 

olunacaq tяbяqяlяr konstruksiya 

poladы olaraq, яsasяn, metal 

konstruksiyalarыn hazыrlanmasы цчцn 

nяzяrdя tutulmuшdur. Digяr soyuq 

yayma xяttindя isя qalыnlыьы 0.3÷1.3 

mm-dяk olacaq polad tяbяqяlяr 

avtomobil sяnayesindя mяiшяt texnikasыnыn 

hazыrlanmasыnda vя s. sa- 

hяlяrdя istifadя edilяcяkdir. Иstehsal 

zamanы юlkяmizin bu mяhsullara 

olan tяlяbatыnыn tяmin edilmяsi ilя 

yanaшы, xarici юlkяlяrя ixrac da nяzяrdя 

tutulmuшdur. Zavodun яsas 

istehsalat sahяsindя яn mцasir 1 

яdяd - 120 tonluq еlektrik гюvs сobasы, 

6 шыrnaqlы fasilяsiz pяstah vя 

slab tюkmя maшыnы, poladыn sobadan 

kяnar emalы цчцn 120 tonluq Sobaчalov 

qurьusunun alыnыb quraшdыrыlmasы 

planlaшdыrыlmышdыr. Alыnacaq 

еlektrik гюvs сobasыnda 0÷100%dяk 

tяkrar qara metal яridilmяsi ilя 

yanaшы, 0÷100%-dяk metallizlяшdirilmiш 

yuvarlarыn da яridilmяsi mцmkцn 

olacaqdыr. Hяmчinin, istehsal 

olunacaq poladlarыn tяrkibini qeyrimetallik 

birlяшmяlяrdяn tяmizlяmяk 

vя bu marka poladlara qoyulan tяlяblяri 

юdяmяk mяqsяdi ilя яn mцasir 

avadanlыq olan vakuumator qurьusunun 

da quraшdыrыlыb, istifadяyя 

verilmяsi nяzяrdя tutulmuшdur. 

"Baku Steel Company" ММЖ-nin 

polad mяhsullarы (inшaat armaturlarы 

vя polad pяstahlar) daxili bazar ilя 

bяrabяr, sяrhяddяnkяnar regionlarda 

da inшaatчыlar tяrяfindяn yцksяk 

qiymяtlяndirilir. Bugцnkц gцndя cяnub 

qonшumuz Иrana "BSC"-ни kцlli 

miqdarda polad pяstahlar ixrac edir. 


Keyfiyyяt яmsalыna gюrя Rusiya, 

Ukrayna kimi юlkяlяrdяn idxal olunan 

pяstahlardan fяrqlяnяn "BSC"нин 

mяhsullarы, Иranda "brend" kimi 

tanыnыr vя bu mяhsullarыn tonu digяrlяrindяn 

10-20 ABШ dollar civarыnda 

baha satыlыr. 

Xatыrladыm ki, 2011-ci ilin 9 

aylыq gюstяricilяrinя gюrя metallurgiya 

sяnayesinin istehsalы чox 

bюyцk inkiшaf tempi ilя yadda qaldы, 

bu dюvrdя armatur istehsalыndakы 32 

faizя qяdяr artыm "Baku Steel Company" 

ММЖ-nin bюyцk uьuru hesab 

edilя bilяr. Tikinti tяyinatlы metal 

mяhsullar iчяrisindя яn kцtlяvi istehsal 

olunan mяhsul polad tikinti 

armaturlarыdыr. Statistikaya nяzяr 

salsaq, tяkcя son bir ildя MDB mяkanыnda 

istehlak olunmuш polad 

yayma mяhsullarыnыn 7-8 milyon 

tonunu tikinti armaturlarы tяшkil etdiyini 

gюrяrik. Tikinti sektorunda monolit 

tikinti texnologiyasыnыn geniш 

tяtbiqi ilя яlaqяdar bu rяqяmin яlavя 

olaraq 25-30% artmasы gюzlяnilir. 

Tяlяbatыn belя artыmы bцtцn юlkяlяri 

bu mяhsulun istehsalыnыn artыrыlmasыnda 

vя istehsal sahяlяrinin geniшlяndirilmяsindя 

maraqlы edir. 

Hazыrda mцstяqil Azяrbaycanda 

metallurgiyanыn inkiшafыnda юnяm- 

MAY, 2012 METALLURQ 9


li yer tutan vя daim юz yeniliklяri ilя 

tanыnan "Baku Steel Company" 

MMC-и bu istiqamяtdя uьurlu addыmlar 

ataraq, daxili bazarыn xarici 

armaturlarыndan asыlыlыьыnы minimuma 

endirmiшdir. Qabaqcыl texnologiyalarla 

hazыrlanmыш armatur yaymalarы, 

keyfiyyяt baxыmыndan hяtta xaricdяn 

ixrac olunan mяhsullarы da цstяlяyir. 

Яvvяllяr daxili bazarыn tikinti armaturlarыna 

tяlяbatы yalnыz kяnardan 

gяtirilяn mяhsullar hesabыna юdяnilirdisя, 

bu gцn Azяrbaycanda azad 

bazar mцnasibяtlяri artыq formalaшыb. 

Uzun mцddяtdir ki, "Baku 

Steel Company" MMC-и daxili bazar 

ilя bяrabяr, Rusiya, Gцrcцstan, 

Qazaxыstan, Иran vя digяr regionlarыn 

yerli bazarlarыnыn armatur tяlяbatыnы 

da юdяyir. 2010-cu ildя "Baku Steel 

Company" MMC-nin ixrac etdiyi 

mяhsullarыnыn hяcmi 100 min ton 

tяшkil edibsя, 2011-ci ilin birinci yarыsыnda 

bu rяqяm artыq 150 min tona 

чatdыrыlыb. 

Иnfrastruktur layihяlяrinя lazыm 

olan mяhsullar, avadanlыqlar yerli 

sяnayenin sцrяtli inkiшafы hesabыna 

Azяrbaycanda istehsal olunur. Lakin 

buna baxmayaraq, hяtta tikinti 

sahяsindя dюvlяt proqramlarы icra 

edilяrkяn, infrastruktur layihяlяri ilя 

mяшьul olan шirkяtlяr yerli inшaat 

armaturlarыnыn alыnmasыndan imtina 

edirlяr. Respublikamыzda keyfiyyяt 

baxыmыndan dцnya standartlarыna 

cavab verяn armatur istehsal olunduьu 

halda, hяlя dя mцlki vя sяnaye 

tikintilяrindя xarici mяhsullarыn 

цstцnlцk tяшkil etmяsi belя bir sual 

doьurur: "Niyя yerli шirkяtlяr armaturu 

xaricdяn idxal etmяkdя davam 

edirlяr?". Azяrbaycan Respublikasы 

Gюmrцk Komitяsinin mяlumatлarыna 

nяzяr yetirsяk, юtяn 2 ildя respublikada 

яn чox idxal olunan mallarыn 

sыrasыnda qara metal vя ondan alыnan 

mяmulatlarыn yer tutduьunu 

gюrяrik. Mяsяlяn, 2010-cu ildя юlkяdя 

idxal olunan qara metallar vя 

onlardan alыnan mяmulatlar 787 

186,40 min ABШ dollarы tяшkil edib- 


sя, artыq 2011-ci ildя bu rяqяm 

1171 946,18 min ABШ dollar hяcmindя 

olub. Burаdan da bяlli olur ki, 

bu mяmulatlarыn idxalыna ayrыlan 

xяrclяr 2010-cu illя mцqayisяdя 

2011-ci ildя 48 faiz artыb. Цmumiyyяtlя, 

Azяrbaycan qara metallurgiya 

bazarыnda tяlяbatыn bir hissяsini 

yerli istehsal, digяr hissяsini isя 

Rusiya, Ukrayna, Tцrkiyя vя s. kimi 

юlkяlяrin mяhsullarы юdяyir. Qeyd 

edяk ki, mюvcud durumun aktuallыьыnы 

nяzяrя alan юlkя prezidenti юz 

чыxышlarыnda bu mяsяlяnin araшdыrыlmasыnы 

tяlяb edяrяk, Azяrbaycanda 

istehsal olunan yerli mяhsullara цstцnlцk 

verilmяsinin vacibliyini bildirib: 

"Dюvlяtin dяstяyi olmaqla, biz 

gяrяk юzяl investorlarы stimullaшdыraraq, 

шяrait yaradaq ki, onlar bu sahяyя 

daha чox investisiya qoysunlar. 

Yяni, bu sahяdя biz юzцmцzц tikinti 

materiallarы ilя tam tяmin etmяliyik". 

Oxucularыmыzыn diqqяtinя onu 

da чatdыrmaq istяyirяm ki, hazыrda 

bazarda bяzi yerli sexlяrdя istehsal 

olunan armaturlar "Bakы armaturu" 

adы ilя satыlmaqdadыr. Lakin keyfiyyяt 

fяrqinя gюrя tamamilя seчilяn bu 

mяhsullar, яslindя "BSC"-ни istehsalы 

deyil. Belя hallarыn olmasы bir sыra 

xarici tikinti шirkяtlяrinin sяhvяn 

"BSC"-нин mяhsulu adы altыnda yerli 

sexlяrin istehsal etdiyi keyfiyyяtsiz, 

standartlara uyьun olmayan, tikinti

iшlяri цчцn yararsыz armaturlarы almasыna 

sяbяb olur. 

Qara metallurgiya qeyri neft 

sektorunda strateji sahяlяrdяn biri 

sayыlыr. Bu sahяnin mцasir texnologiyalarыn 

tяtbiqi ilя inkiшaf etdirilmяsi, 

dцnya bazarыnda rяqabяt qabiliyyяtli 

mяhsullar istehsal edяn yeni mцяssisяlяrin 

yaradыlmasы vacibdir. Xatыrladaq 

ki, mюhtяrяm пrezidentimiz 

Иlham Яliyev cяnablarы da юz чыxышlarыnыn 

birindя metallurgiyanыn inkiшafыnыn 

vacibliyinя toxunaraq bildirmiшdir: 

"Metallurgiya sяnayesinin 

inkiшafыna bюyцk diqqяt gюstяrilmяlidir. 

Bu sahяdя dя bюyцk imkanlar 

vardыr. Nяzяrя alsaq ki, bizdя kifayяt 

qяdяr metal qыrыntыlarы var, onlardan 

sяmяrяli istifadя edilmяlidir. Xaricdяn 

indi mяhsullar gяtirilir. Bizim 

Daшkяsяndя filiz yataqlarыmыz vardыr. 

Yяni, gцclц metallurgiya sяnayesinin 

yaradыlmasы bizim gцndяliyimizdяdir 

vя biz bunu edяcяyik". 

Mюhtяrяm prezidentimizin dя 

qeyd etdiyi kimi, рesпublika- 

ÒÈKÈÍÒÈ 

ÑÀÙßÑÈÍÄß 

ÄÞÂËßÒ ÏÐÎÃÐÀÌ- 

ËÀÐÛ ÈÚÐÀ ÅÄÈËßÐKßÍ, 

ÈÍÔÐÀÑÒÐÓKÒÓÐ ËÀÉÈÙß- 

ËßÐÈ ÈËß ÌßØÜÓË ÎËÀÍ 

ØÈÐKßÒËßÐ ÉÅÐËÈ ÈÍØÀÀÒ 

ÀÐÌÀÒÓÐËÀÐÛÍÛÍ ÀËÛÍ- 

ÌÀÑÛÍÄÀÍ ÈÌÒÈÍÀ 

ÅÄÈÐËßÐ 

nыn qara metallurgiya 

sahяsindя qiymяtli 

imkanlarы mюv- 

cuddur.Hazыrda Daшkяsяn 

filiz yataqlarыnыn 

ehtiyatlarы 

350 mln. ton 

qiymяtlяndirilir.Azяrbaycanda 

яsas me- 


tallurgiya mяrkяzlяrindяn biri olan 

Daшkяsяn filiz mяdяni vя filizsaflaшdыrma 

kombinatыnda ildя 1,4 mln. ton 

satыш tяyinatlы saflaшdыrыlmыш filiz istehsal 

edilir. Юlkя daxilindя saflaшdыrыlmыш 

dяmir filizindяn son mяhsul 

istehsal edяn mцяssisяlяr olmadыьыndan 

1954-cц ildяn рespublika bu 

xammalы qonшu Gцrcцstana vя digяr 

olkяlяrя ixrac edir. Respublikada belя 

zяngin xammalыn olduьu bir шяraitdя 

vя elяcя dя mцasir texnologiyalarыn 

tяtbiqi sayяsindя Azяrbaycanda 

gцclц Metallurgiya Kompleksinin 

yaranmasы, hяmчinin respublikamыzыn 

Yaxыn Шяrqdя vя Xяzяrяtrafы 

юlkяlяr arasыnda nцfuzlu metallurgiya 

sяnayesi olan dюvlяtя чevrilmяsi 

цчцn яlveriшli шяraиt vardыr. 

Metallurgiya Kompleksinin yaradыlmasы 

юz nюvbяsindя 50 000-dяn чox 

iш yerlяrinin aчыlmasы demяkdir. Bu 

gцn яn mцasir avadanlыqlar vя texnologiyalarla 

tяcщiz olunmuш рespublika 

metallurgiyasыnыn elmi biliklяrlя 

silahlanmыш mцhяndis-texniki 

kadrlarы da buna imkan verir. Metallurgiya 

Kompleksinin yaradыlmasы 

mцxtяlif чeшidli, yцksяk keyfiyyяtli 

mяhsullarыn istehsalыnы daha da geniшlяndirяcяk, 

bu isя юz nюvbяsindя 

Azяrbaycanda qara metallurgiya 

bazarыnыn nяinki yerli tяlяbatы юdяmяsinя, 

hяmчinin dцnya bazarыna 

hazыr mяhsul чыxarmasыnыn daha da 

geniшlяndirilmяsinя imkan yaradacaq.


YENÈ TEXNOLOGÈYALARÛN 

TßTBÈQÈ "BSC"-NÈ 

AVROPANÛN MÖASÈR 

ZAVODLARÛNDAN BÈRÈNß 

×EVÈRßCßK 

QARA METALLURGИYA 

DЦNYANЫN BЦTЦN 

ЮLKЯLЯRИNDЯ SЯNAYE 

ИNKИШAFЫNЫN ЯSASЫNЫ 

TЯШKИL EDИR. ИLK 

NЮVBЯDЯ AЬЫR 

SЯNAYENИN ИNKИШAFЫ 

QARA METALLURGИYA- 

DAN ASЫLЫDЫR. AЬЫR 

SЯNAYENИN, TИKИNTИNИN 

VЯ ELMИ-TEXNИKИ 

TЯRЯQQИNИN ИNKИШAFЫNЫ 

METALLURGИYASЫZ 

TЯSЯVVЦR ETMЯK 

MЦMKЦN DEYИL... 

Ð 

espublikamыzda vя Зaqafqaziyada 

qara metallurgiya 

sяnayesindя mюvcud 

qabaqcыl mюvqeyini saxlamaq 

цчцn "Baku Steel Company" 

MMC-и mцasir texnologiyalarы, elm vя 

texnika sahяsindя яldя olunan son 

naиliyyяtlяri daim izlяyir. Mцяssisя 

mцasir standartlara cavab verяn 

mяhsullarыn istehsalы istiqamяtindя 

davamlы layihяlяri reallaшdыran шirkяtlяr 

sыrasыndadыr. Zavodda yцksяk 

ixtisas vя tяcrцbяyя malik mцtяxяssislяrin 

чalышmasы vя Avropa standartlarыna 

cavab verяn яn son texnologiyalarыn 

tяtbiqi mцяssisяnin 

daxili vя xarici bazara yцksяk keyfiyyяtli 

mяhsullar tяklif etmяsinя 

imkan verir. Mцяssisяdя yenidяnqurma 

iшlяri haqqыnda danышan 

"Baku Steel Company" MMC-nin 

istehsalat direktoru Ramin Kяrimov 

bildirdi ki, avadanlыq vя iш tempi baxыmыndan 

yeni texnologiyalarыn tяtbiqi 

mцяssisяni яn mцasir vя qabaqcыl 

шirkяtlяrdяn birinя чevirяcяk. 

Elя bu mяqsяdlя bu ilin яvvяlindя 

Almaniyanыn "Siemens VAI" 

шirkяti ilя mцqavilя imzalanmышdыr. 

Mцqavilяyя яsasяn шirkяtin demяk

olar ki, poladяritmя sahяsi tam 

yenidяn qurulacaq. 

Belя ki, yeni vя яn son texnologiyalara 

cavab verяn еlektrik qюvs 

sobasыnыn alыnmasы, сoba-чalovun 

vя qaz-toz tяmizlяyici qurьunun tam 

yenidяn qurulmasы nяzяrdя tutulmuшdur. 

Hazыrda istifadяdя olan 

еlektrik qюvs sobasыnda (EQS) bir 

яritmяyя sяrf olunan vaxt 70-80 dяqiqяdir, 

yeni alыnacaq EQS-dя isя 

bu vaxt 45 dяqiqя tяшkil edяcяk. Иntensivliyin 

artmasы isя шirkяtin illik istehsal 

gцcцnц 1,5 dяfя artыrmaьa 

imkan verяcяk. 

Yeni quraшdыrыlacaq sobanыn 

gцcцnя uyьun olaraq гaz-toz tяmizlяyici 

qurьu daha da mцasir стандартлара 

жаваб веряжяk. Аваданлыьын 

эцжц isя hazыrda fяaliyyяtdя olan 

гaz-toz tяmizlяyici qurьудан iki dяfя 

artыq olacaq. Burada mяqsяd kяnara 

tullantыlarыn minimum sяviyyяyя 

dцшmяsini tяmin etmяkdir. 

Belяliklя, Almaniyanыn яn mцasir 

metallurgiya zavodlarыnda uьurla 

tяtbiq olunan bu tяmizlяyici qurьu 

tam avtomatlaшdыrыlmыш, havaya atыlan 

bцtцn zяrяrli maddяlяrin miqdarыna 

avtomatik nяzarяt mexanizminя 

malik olan cihazlarla tяchiz olunub. 

Hяmчinin, Ramin mцяllim яlavя 

etdi ki, elektik enerjisi mяsrяfini 

azaltmaq цчцн yeni sobada kimyяvi 

enerjidяn istifadя nяzяrdя tutulmuшdur. 

Bu mяqsяdlя dя soba яn mцasir, 

kombinя edilmiш odluqlarla tяchiz 

olunacaqdыr. Bundan baшqa, elektrik 

enerjisinin keyfiyyяtini artыrmaq, 

enerji sistemя юtцrцlяn tяkanlarыn 

qarшыsыnы almaq, reaktiv gцcцn kompensasiya 

edilmяsi vя gяrginliyin 

tяnzimlяmяsi mяqsяdi ilя яn son 

tяlяblяrя cavab verяn Trister kompensasiya 

qurьusu da "Siemens" шirkяtindяn 

alыnыb, quraшdыrыlacaq. 

Yeni quraшdыrыlacaq сobada 

dяmirin (Fe) filizdяn birbaшa reduksiyasыnыn 

mяhsulu olan metallizlяшdirilmiш 

yuvarlardan (ingiliscя DRI) 

geniш istifadя olunmasы mцmkцn olacaq. 

Bu cцr yeni еlektrik гюvs сobasыnыn 

seчilmяsi, gяlяcяkdя Daш- 

kяsяn filiz saflaшdыrma kombinatыnda 

DRЫ vя HBI mяhsullarыnыn istehsalыna 

яsaslanmышdыr. 

Layihяnin iшlяnib hazыrlanmasыnda 

metallurgiya zavodlarыnыn yenidяn 

qurulmasы sahяsindя xarici юlkяlяrin 

qabaqcыl tяcrцbяsindяn istifadя 

olunmaqdadыr. Qeyd edяk ki, 

шirkяt 2009-cu ildя bu layihяlяrin 

hяyata keчirilmяsinя 45 milyon, 

2011-ci ildя isя daha 30 milyon ABШ 

dollarы sяrmayя ayыrmышdы. 

Юlkяmizdя tяkrarqarametal ehtiyatыnыn 

azalmasыnы vя Daшkяsяndя 

bюyцk miqdarda dяmir filizi yataqlarыnыn 

olmasыnы nяzяrя aldыqda, 

yuxarыda qeyd olunan mяhsullarыn 

istehsalыna baшlamaq цчцn metallurgiya 

kompleksinin qurulmasы чox 

zяruridir. 

Eyni zamanda, "Baku Steel 

Company" MMC-dя aparыlacaq yenidяnqurma 

iшlяrindя istehsalatыn tяk- 

millяшdirilmяsi цчцn Иtaliyanыn "Vezzani" 

шirkяtindяn пress vя пressqayчы 

avadanlыqlarы alыnыb. Mяhsuldarlыьы 

saatda 70 ton olan pressqayчы 

яritmя цчцn hazыrlanan tяkrarqarametal 

qыrыntыlarыnыn (шixtяnin) 

daha keyfiyyяtli hazыrlanmasыnы tя- 

Ðàìèí Êÿðèìîâ, 

"BSC"-нин istehsalat диреkтору 


"ßn yeni texnoloýiyalardan istèfadÿ mÿhsulun 

maya dÿyÿrini asaüû salmaüa vÿ 

ÿtraf möhitÿ tÿsiri azaltmaüa imkan verir" 

min edяcяk. Hal-hazыrda bu avadanlыqlarыn 

quraшdыrыlmasы iшlяri gedir. 

Yekun olaraq, Ramin Kяrimov 

bildirdi ki, яn yeni texnoloэiyalardan 

istиfadя mяhsulun maya dяyяrini 

asaьы salmaьa vя яtraf mцhitя tяsiri 

azaltmaьa imkan verir. 


À×ÛÃ ÑÞÙÁßÒ

Ramiz 

Zadayev: 

"YENÈ 

YAYMA 

XßTTÈNÈN 

ÈSTEHSALÛ 

DAXÈLÈ 

BAZARA 

YÞNßLßCßK" 

Иstяnilяn шirkяtin daimi 

inkiшafыnы gюstяrяn amillяrdяn 

biri dя istehsal sahяlяrini 

geniшlяndirmяklя mяhsul 

чeшidinin hяcmini artыrmaqdыr. 

Bu baxыmdan "Baku Steel 

Company" MMC-nin hяyata 

keчirdiyi layihяlяr daim inkiшafa 

xidmяt edяrяk yeniliklяr 

gяtirmяkdяdir. Юtяn ili bir чox 

uьurlarla baшa vuran "Baku 

Steel Company" MMC-nin 

yeni layihяlяri vя gяlяcяk 

planlarы haqqыnda шirkяtin 

mцhяndis-mяslяhяtчisi 

Ramiz Zadayev 

mяlumat verdi... 

À×ÛÃ ÑÞÙÁßÒ 

amiz bÿy, 2012-ci ilÿ yeni baølamûøûq. 

Ð 

Øirkÿtiniz þtÿn ili hansû nÿticÿlÿrlÿ 

baøa vurdu? 

- 2011-ci il яvvяlki illяrя nisbяtяn daha 

uьurlu oldu. Belя ki, юtяn il шirkяt fяaliyyяtinin 10 

illiyini qeyd etdi. 10 il hяm uьurlu fяaliyyяtimiz, 

hяm dя metallurgiya sahяsindя keyfiyyяt imzamыzыn 

gюstяricisi kimi yadda qaldы. Hяmчinin "Baku 

Steel Company" ММЖ-и VЫЫ Beynяlxalq "Caspian 

Energy Ыntegration Award - 2011" mцkafatыnыn tяqdim 

etmя mяrasimindя "Иlin metallurgiya шirkяti" 

nominasiyasыnыn qalibi oldu. Sadalanan uьurlar hяm 

iqtisadi, hяm dя istehsalat nюqteyi-nяzяrindяn шirkяtin 

fяaliyyяtindя юzцnц bцruzя verdi. 2011-ci 

ildя шirkяt 372 min ton mяhsul istehsal edib ki, 

bunun da яsas satыш yeri daxili bazar olub. Еляжя 

дя mяhsullarыn mцяyyяn faizi xarici bazara da чыxarыlыb. 

Satышla, istehsalla, mяhsulun ixracы ilя baьlы 

ciddi problem vя ya чяtinliklяrlя цzlяшmяdik. Tяbii 

ki, iш prosesidir vя yaranan hяr hansы kiчik problemlяr 

dяrhal aradan qaldыrыlыb. 

Þtÿn il dönya metal bazarûna "Baku Steel 

Company" ÌÌÚ-íèí mÿhsullarûnûn ixracûnda 

artûm möøahidÿ olundu? 



- 2010-cu ilя nisbяtяn юtяn il 

xarici bazara чыxarыlan mяhsulda 

tяxminяn 2 dяfя artыm mцшahidя 

olunub. Иlin birinci yarыsы daxili bazarda 

armatur tяlяbatы aшaьы dцшmцшdц, 

чыxыш yolu olaraq xarici bazara 

ixrac olunan mяhsulu artыrdыq. 

Иlin ikinci yarыsыndan isя artыq yerli 

bazarыn tяlяbatыnda 30-40% artыm 

mцшahidя olundu. Bizim istehsal 

gцcцmцz bizя imkan verir ki, yerli 

bazarыn armatura olan ehtiyacыnы tam 

odяyяk. Lakin Rusiya vя Ukraynadan 

idxal olunan inшaat armaturlarы 

daxili bazarы yerli istehsal ilя юdяmяyя 

maneчilik yaradыr. Mяhз bu 

sяbяbdяn biz bu gцn mяhsullarыmыzы 

xarici bazarlara ixrac edirik. Gяlяcяkdя 

daxili bazarыn tяlяbatыnы artыrmaq 

istiqamяtindя iш aparmaq vя 

bu sahяdя bir чox layihяlяr hяyata 

keчirmяyi planlaшdыrыrыq. 

Ramiz bÿy, "Baku Steel Company" 

ÌÌÚ-è 2012-ci ildÿ qarøûsûna 

hansû mÿqsÿdlÿri qoyub? 

- Иlk nюvbяdя 2012-2013-cц 

illяrdя yenidяnqurma iшlяrini hяyata 

keчirmяklя maya dяyяrini aшaьы salmaq, 

istehsalыn чeшidi vя hяcmini artыrmaьы 

planlaшdыrыrыq. Belя ki, "Baku 

Steel Company" ММЖ-и Azяrbaycanda 

metallurgiya sahяsindя юndя 

gedяn шirkяtdir vя nюvbяti illяrdя 

Hюvsanda metallurgiya zavodunun 

tikilmяsi, Sumqayыt boru-prokat zavodunun 

reanimasiya olunmasы planlarы 

var. Buraxыlan mяhsulun чeшidini 

artыrmaq vя istehsalatы qaldыrmaq 

istiqamяtindя layihяlяrя gяlincя, 

2012-2013-cц illяrdя шirkяt йени mяhsulларын 

istehsal gцcцnц 500 min tona 

чatdыrмаг niyyяtindяdir. 

Bÿs, keyfiyyÿti yöksÿltmÿk 

istiqamÿtindÿ hansû planlar nÿzÿrdÿ 

tutulub? 

- Keyfiyyяt baxыmыndan onu 

deyim ki, bizim istehsal etdiyimiz 

mяhsullar standartlara tam uygundur. 

Bu gцn dюvlяtin qoyduьu standartlara 

uyьun olaraq mцxtяlif чeшidli 

mяhsullarыmыz istehsal olunur vя 

fяaliyyяt gюstяrdiymiz 10 il яrzindя 

heч bir alыcыnыn vя ya inшaatчыnыnmяhsullarыmыzdan 

шikayяti olmayыb. 

Bildiyimizÿ gþrÿ, þtÿn ilin 

ikinci yarûsûndan øirkÿt mÿhsullarûn 

÷eøidini artûraraq katanka istehsalûna 

baølayacaq. Bu istehsal 

sahÿsinin vÿ ya mÿhsulun þnÿmi 

nÿdir? 

- Metallurgiyada katanka юnяmli 

mяhsul hesab olunur. Katankadan 

mяftil alыnыr vя o, mяftildяn dя mцxtяlif 

tяyinatlы mяhsullar hasil olunur. 

Buna gюrя dя katankanыn yeri dцnya 

bazarыnda da юn sыralardadыr. "Baku 

Steel Company" ММЖ-nin layihяsinя 

яsasяn ikinci yayma xяttinin bir 

neчя istiqamяti olacaq. Yeni yayma 

xяttinin bir qolu шveller, ikitavr, kцnclцk, 

digяr qolu ися katanka istehsal 

едяжяk. 

Bu mÿhsulun istehsalû bazara 

nÿ cör tÿsir gþstÿrÿcÿk? 

- Xяttin gцcц 150-170 min tondur. 

Biz istehsala baшlayacayыq, 

яgяr bazarda katanka 

mяhsuluna tяlяbat olsa, o 

zaman istehsalы daha da 

artыrmaьы nяzяrdя tuturuq. 

Yяni, tяlяbat юz sюzцnц 

deyяcяk. 

Katankanûn istehsalû 

hÿmin mÿhsulun xarici 

bazara ÷ûxarûlmasûna 

geniø imkanlar verÿcÿkmi? 

- Mяhsulun xarici bazara 

чыxarыlmasы planы var. 

Lakin istehsala yeni baшladыьыmыz 

zaman hяlяlik 

yerli bazara vя yaxыn xarici bazara 

katanka ixrac edяcяyik. Bildirim ki, 

Иran bazarыnda mяhsullarыmыza tяlяbat 

var. Bu da юz nюvbяsindя mцsbяt 

gюstяricidir. Katankanы da Иran 

bazarыna чыxarmaq niyyяtindяyik. 

2012-ci ildÿ dönya bazarûna 

yerli mÿhsullarûíûzûn daha yöksÿk 

keyfiyyÿtdÿ ixracû istiqamÿtindÿ 

nÿzÿrdÿ tutulan iølÿr hansûlardûr? 

- Normal, standartlara cavab 

verяn mяhsul istehsal etmяk цчцn 

normal vяsait tяlяb olunur. Ona gюrя 

dя bizim qяbul etdiyimiz proqrama 

nюvbяti iki il яrzindя tяxminяn 

30 milyon АБШ доллары щяжминдя investisiya 

qoyuluшu nяzяrdя tutulub. 

Иstehsal etdiyimiz mяhsul daxili vя 

xarici bazarda rяqabяtя layiq olmaлыdыr. 

Nяzяrinizя чatdыrыm ki, bizim 

цчцn юnяmli olan daxili bazardыr. 

Yalnыz bundan sonra xarici bazar 

haqqыnda, bюyцk layihяlяr haqqыnda 

dцшцnmяk olar. Lakin bildirim ki, 

xarici bazara чыxarmaq цчцn dя

mяhsullarыmыzыn keyfiyyяt gюstяricisi 

yцksяkdir. 

Ramiz bÿy, Azÿrbaycanda 

metallurgiya bazarûnûn inkiøafûna 

mane olan problemlÿr haqqûnda 

þyrÿnmÿk istÿrdik. Onlarûn 

hÿlli ö÷ön Sizin hansû tÿkliflÿriniz 

var? 

- Иlk olaraq onu deyim ki, metallurgiyada 

hazыrda яsas problem 

xammaldыr. Bu nяinki Azяrbaycanda, 

dцnyanыn яksяr юlkяrinin metallurgiya 

sяnayesindя цzlяшdiyi problemdir. 

Son 10 ildя metallurji mяhsullarыn 

hяm чeшidi, hяm dя qяdяri 

чox artыb. Bu artыm birbaшa xammalla 

baьlыdыr. Bizim respublikada xammal, 

metal qыrыntыsы чox azdыr. Яksяr 

hallarda, dяnizdя, dяnizkяnarыndakы 

qыrыntыlarla xammal яldя etmяyя 

чalышыrыq. Bu da яlavя zяhmяt vя 

vяsait tяlяb edir. Xammal mцhцm 

problem olduьundan шirkяt bununla 

baьlы bюyцk bir layihя hazыrlayыb. 

Artыq nюvbяti illяrdяn Daшkяsяn filiz 

yataqlarыnыn yeni цsulla mяnimsя- 

nilmяsi nяzяrdя tutulur. Цmid edirik 

ki, Daшkяsяn filiz yataqlarыnыn potensial 

gцcц zavodun istehsalыna mцsbяt 

tяsir gюstяrяcяk. Metallurgiya 

sahяsindя юlkяmizdя olan digяr 

problem mцtяxяssis чatышmazlыьыdыr. 

Gяnc kadrlarыn hazыrlanmasы vacib 

mяsяlяdir desяk, yanыlmarыq. Tяbii 

ki, шirkяt tяrяfindяn bu sahяdя dя 

mцtяmadi iшlяr aparыlыr, mцvafiq tяhsil 

ocaqlarы, elmi mяrkяzlяrlя mцqavilяlяr 

baьlanыlaraq tяcrцbяli gяnclяrin 

yetiшmяsi цчцn hяr cцr шяrait 

yaradыlыr. 

Azÿrbaycan bazarûnda polad 

mÿhsullarû satûøûnûn faizini artûrmaq 

ö÷ön "Baku Steel Company" 

ÌÌÚ-è áó èl ùansû yeniliklÿri hÿyata 

ke÷irÿcÿk? 


- Иlk olaraq bildirim ki, satышы vя 

tяlяbatы чoxaltmaq цчцn яsas amil 

keyfiyyяti itirmяmяkdir. Bizim шirkяtin 

mяhsullarы Moskvada, Almaniyada 

mцxtяlif institutlarda, araшdыrma 

mяrkяzlяrindя yoxlamadan keчib 

vя bцtцn gюstяricilяrя cavab 

verir. Yoxlamalar mцtяmadi olaraq 

da hяyata keчirilir. Чцnki alыcыnыn 

"Baku Steel Company" ÌÌÚ-nin layihÿsinÿ 

ÿsasÿn éeni yayma xÿttinin bir qolu øveller, 

digÿr qolu èñÿ katanka istehsal åäÿúÿk" 

etibarыnы qazanmaq vя bunu doьrultmaьы 

юzцmцzя borc bilirik. Bu istiqamяtdя 

чalышmaьыmыz satышыn faizinin 

artmasыna tяsir gюstяrir. Ona 

gюrя dя 2012-ci ildя hяmin prinsipя 

sadiq qalaraq satышы artыrmaьa цmid 

edirik. 

"BSC"-íè øirkÿtinÿ yeni ildÿ 

yeni nailiyyÿtlÿr dilÿyirik! 

- Tяшяkkцrlяr! 


ÅËÌÈ ÍßÇßÐ 

Ò 

юkmя istehsalы чox яmяk 

тяляб едян vя material 

tutumlu bir sahяdir, burada 

nяhяng miqyaslarda 

tяbii ehtiyatlar istиfadя olunur. 1 tон 

saьlam fasonlu tюkцk almaq цчцn 

orta hesabla 5-10 tон qяlib materiallarы 

lazыmdыr. Keyfiyyяtli qum vя gil 

yataqlarы tцkяndiyindяn fasonlu 

tюkцklяrin qяliblяrinin keyfiyyяtinin 

tяmin edilmяsi mцhцm bir problem 

kimi qarшыda durur. Чцnki tюkцklяrdя 

baш verяn bцtцn qцsurlarыn 50%dяn 

чoxu qum-gil qяlibin keyfiyyяti 

ilя baьlыdыr. Bazar iqtisadiyyatы prinsiplяri 

dя qяnaяtli texnoloji proseslяrin 

iшlяnmяsi vя tяtbiqini tяlяb 

edir. Belяliklя, bu iшin mяqsяdi yerli 

ehtiyatlardan sяmяrяli istifadя vя 

qarышыqlarыn fiziki-mexaniki vя tex- 

Fasonlu tþköklÿr ö÷ön 

qÿliblÿrin keyfiyyÿtinin 

tÿmin edilmÿsi 

Íèçàìè Èñìàéûëîâ, 

Тexnika елмляри doktoru 

noloji xassяlяrinin yaxшыlaшdыrыlmasы 

яsasыnda fasonlu tюkцklяrыn qяliblяrinin 

keyfiyyяtinin tяmin edilmяsidir. 

Yerli ehtiyatlarыn fasonlu tюkцk 

istehsalыnda tяtbiq imkanlarы araшdыrыlaraq 

qяliblяrin keyfiyyяt gюstяricilяrinin 

tяmin edilmяsinin яsas istiqamяtlяri 

mцяyyяn edilmiшdir. Buraya 

qarышыqlarыn fiziki-mexaniki xassяlяrinin 

formalaшmasыnыn nяzяri яsaslarыnыn 

iшlяnilmяsi; resurslara qяnaяtli 

vя ekoloji tяmiz texnologiyalarыn 

tяtbiqi ilя yerli tяbii ehtiyatlar vя sяnaye 

tullantыlarыndan sяmяrяli istifadя 

edilmяsi; mцxtяlif fiziki-kimyяvi 

цsullarla yerli qum vя bentonitlяrin 

texnoloji xassяlяrinin yaxшыlaшdыrыlmasы; 

texnoloji vasitяlяrlя qяlib qarышыqlarыnыn 

tяrkib vя xassяlяrinin tяnzimlяnmяsi; 

xarakterik qцsurlarыn 

aradan qaldыrыlmasы цчцn 

яsaslandыrыlmыш tяkliflяrin iшlяnmяsi 

vя keyfiyyяtli fasonlu 

tюkцklяr istehsalы texnologiyalarыnыn 

tяtbiqi daxildir. 

Mцяyyяn edilmiшdir ki, 

qяlib qarышыqlarыnыn keyfiyyяtini 

mцяyyяn edяn яsas 

fiziki-mexaniki xassяlяrin 

formalaшmasы qum dяnяlяrinin 

sяthindя mikromяsamяlяri 

olan bitiшdirici qabыьыn 

koaqulyasion strukturunun 

yaranmasы ilя яlaqяdardыr. 

Qarышыьыn hazыrlan- 

ma prosesindя qum dяnяlяrinin bяlяnmяsi 

nяticяsindя юrtцklяr, kontakt 

zonalarыnda isя kяsишяn pяrdя 

vя qabыqlar yaranыr. Elektron mikroskopunda 

qum-gil vя bentonitli qarышыqlarыn 

real strukturlarы tяdqiq edilяrяk, 

pяrdя vя qabыqlarыn hяndяsi 

юlчцlяri, dяnяlяrin mikrorelyefi, komponentlяrin 

qarшыlыqlы yerlяшmяsi vя 

bцtцn bu amillяrin qarышыьыn fizikimexaniki 

xassяlяrinя tяsiri qiymяtlяndirilmiшdir. 

Tюkmя qяlibinin mюhkяmliyi vя 

dяqiqliyi arasыnda qarшыlыqlы яlaqяlяr 

mцxtяlif deformasiya rejimlяrindя 

elastik - юzlц mцhit modelinin kюmяyi 

иlя tяdqiq olunmuшdur. Mцяyyяn 

edilmiшdir ki, qяlibin deformasiya - 

Øÿkil 1. Boz ÷uqundan 80 kq-lûq "silindr qapaüû" tþköyö 

Øÿkil 2. Polad 25 L-dÿn 102 kq-lûq "siyirtmÿ gþvdÿsi" tþköyö

юlчц xяtalarыnыn яsas sяbяbi qarышыьыn 

laylarыnыn axыcыlыьыna sяbяb olan 

sыxыlma gяrginliklяridir. Qяlibin texnoloji 

xassяlяrinin mюhkяmlik vя 

reoloji xassяlяrin birgя sыnaqlarы ilя 

daha adekvat qiymяtlяndirilmяsi 

imkanlarы tяcrцbi olaraq tяsdiqlяnmiшdir. 

Eksperimental qurьuda mцxtяlif 

tяrkibli qяlib qarышыqlarыnыn fizikimexaniki 

xassяlяrinin dяyiшmя kinetikasы 

yцksяk temperaturlarda юyrяnilmiшdir. 

Fasilяsiz qыzdыrdыqda, sabit 

temperatur vя yцklяnmяdя qum-gil 

qarышыqlarыnыn deformasiya qabiliyyяti 

vя mюhkяmliyinin sыnaqlarы aparыlmышdыr. 

Tяyin edilmiшdir ki, deformasiya 

qabiliyyяtinя gюrя qum-bentonit 

qarышыqlarы qum-gil vя maye шцшя 

qarышыqlarы arasыnda mюvqe tutur. 

Fasonlu tюkцklяrin seriyalы istehsalыnda 

yerli qumlarыn istifadя imkanlarы 

araшdыrыlmышdыr. Bu mяqsяdlя 

Azяrbaycanыn bir sыra iri yataqlarыnыn 

kvars qumlarыnыn яsas fiziki-kimyяvi, 

mineraloji vя texnoloji xassяlяri tяdqiq 

olunmuшdur. Kvars qumlarыnыn 

xarakteristikalarы tяhlil edilяrяk Sulutяpя, 

Hюkmяli, Balaxanы, Hacыvяli 

vя Zeyid qumlarы istifadя цчцn perspektivli 

hesab olunmuшdur. Resurslara 

qяnaяt mяqsяdilя iшlяnmiш 

qumlarыn regenerasiyasы vя texnogen 

tullantыlarыn odadavamlы doldurucu 

kimi istifadя olunmasы texnologiyasы 

tяklif edilmiшdir. 

Tюkmя qяliblяri цчцn bitiшdirici 

kimi yerli bentonitlяrin fiziki-kimyяvi, 

mineraloji vя texnoloji xassяlяri tяdqiq 

olunmuшdur. Rentgenostruktur, 

elektron-mikroskopik, termoqravimetrik 

vя spektroskopik tяdqiqatlarla 

Daш-Salahlы, Яli-Bayramlы vя Bяylяr 

bentonitlяrin mineral tяrkibi, 

kation tutumu, kolloidliyi, dispersliyi, 

dehidratlaшma vя aktivlяшmя xцsusiyyяtlяri 

mцяyyяn edilmiшdir. Digяr 

юlkя bentonitlяrinin mineraloji vя 

texnoloji xцsusiyyяtlяri ilя mцqayisя 

edilяrяk, yerli bentonitlяrin dя qяlib 

qarышыqlarы tяrkиbindя bitiшdirici kimi 

istifadя olunmasы tяklif olunmuшdur. 

Yerli qum vя bentonitlяr istifadя 

edilmяklя mцxtяlif tяyinatlы qяlib 

qarышыqlarы tяrkiblяri iшlяnmiш 

vя onlarыn яsas 

fiziki-mexaniki vя texnoloji 

xassяlяrinin tяnzimlяnmяsi 

цчцn tяdbirlяr 

irяli sцrцlmцшdцr. 

Texnoloji metod vя 

vasitяlяr, habelя riyazi 

planlaшdыrma istifadя 

edilяrяk qяlib qarышыqlarыnыn 

tяrkib vя xassяlяrininoptimallaшdыrыlmasыna 

nail olunmuшdur. 

Reqressiya tяnliklяri, komponentlяrin 

cцt яlaqяlяrini ifadя edяn modellяr 

alыnaraq tяшkiledиcиlяrin verilmiш 

miqdarыnda qarышыqlarыn xassяlяrinin 

tяyin olunmasы цчцn nomoqramlar 

iшlяnmiшdir. 

Tюkmя ilя qяlibin termomexaniki 

qarшыlыqlы яlaqяlяri zяminindя 

fasonlu tюkцklяrdя xarakterik qцsurlarыn 

yaranma mexanizmi araшdыrыlmышdыr. 

Qцsurlarыn яsas sяbяbi 

qяlиbin sяth qatlarыnda gedяn mцrяkkяb 

fiziki-kimyяvi vя termiki 

proseslяrlя baьlыdыr. Seriyalы istehsalatda 

fasonlu polad vя чuqun 

tюkцklяrin sяthindя yanыьыn aradan 

qaldыrыlmasы цчцn яsaslandыrыlmыш 

яmяli tяkliflяr irяli sцrцlmцшdцr. 

Mцяyyяn edilmiшdir ki, yerli kvars 

qumlarы vя bentonit gillяrini xыrda vя 


orta чяkili fasonlu чuqun vя polad 

tюkцklяrin seriyalы istehsalыnda qяliblяr 

цчцn istifadя etmяk olar. Maшыnqayыrma 

zavodlarыnda aparыlmыш 

istehsalat sыnaqlarыnda keyfiyyяtli 

fasonlu tюkцklяr alыnmышdыr (шяkил 1 

vя шяkил 2). 

NßTÈCß. Belяliklя, texnoloji 

xassяlяri yaxшыlaшdыrыlmыш yerli qяlib 

materiallarыnы sяmяrяli istifadя etmяklя 

xыrda vя orta чяkili fasonlu 

чuqun vя polad tюkцklяrin istehsalы 

texnologiyasы iшlяnmiшdir. Yerli qum 

vя bentonitlяr яsasыnda qarышыqlarыn 

fasonlu tюkцklяrin qяliblяrinin seriyalы 

istehsalыnda tяtbiq olunmasы 

tюvsiyя edilmiшdir. 



Ä 

цнйада арматур барясиндя 

чохлу елми мягаляляр, 

фиkирляр вя арашдырмалар 

мювжуддур. 

Мцшащидяляр эюстярир kи, иншаатчылар 

чох вахт сечим гаршысында 

галыр. Сечим дюрд олса да мащиййятжя 

вя технолоъи бахымдан 

мцхтялифдир: 

Эярэин вязиййятя эятирилмиш 

арматур; 

Истийайма иля орта kарбонлу, 

manqanla вя силисиумла legirlяшmiш 

поладдан щазырланмыш арматур; 

Сойуг деформасийа иля сятщи 

мющkямляндирилмиш арматур; 

Аз kарбонлу поладдан исти 

йайма заманы сятщи термомеханиkи 

емал иля мющkямляндирилмиш 

арматур. 

Kоммерсийа вя технолоъи 

имkанлар бахымындан рeklam 

olunan armatur nюvlяri, щятта 

yeni стандартларыn yaranmasыna 

юz тясирини эюстярир. Лаkин мясулиййяти 

щисс едяряk бу сечимлярин 

ян оптималыны металшцнаслыг бахымындан 

иншаатчылара эюстярмяйи 

юzцmцzя борж bilirik. 

Бир мцддят иншаатчылар арматур 

иля бетонун сярт тямасына 

наил олмаг цчцн арматуру еластиkлиk 

щядди дахилиндя эярэин вязиййятя 

эятирирдиляр. 

Щяр бир системдя олдуьу kими 

материалларда да эярэин вязиййят 

таразлашмаьа доьру жан 

атыр. Металларда эярэинлиkлярин таразлашмасы 

струkтурда диффузион 


ÀÐÌÀÒÓÐ ÓÇÓÍ- 

ÞÌÖÐËÖ ÎËÌÀËÛÄÛÐ 

Àäèë Àüàéåâ, 

"Bаkу Sтеел Жомпанй", бaш texnoloq 

Øÿkèë 1. à - ýÿðýèíëèkñèç, á - ýÿðýèí âÿçèééÿòäÿ, 

ú - áåòîíóí ñÿðòëÿøìÿñè ùåñàáûíà ýÿðýèíëèk 

вя дислаkасион дяйишиkлиkляр нятижясиндя 

ялдя едилир. Эярэинлиkлярин 

sovrulmasы (релаkсasийа) чох 

kичиk щяжмлярдя миkропластиk деформасийа 

иля мцшащидя олунур 

kи, буна дахили сцрцнмя дейилир. 

Эярэинлийин kямиййятиндян асылы 

олан сцрцнмя деформасийасы 

узун вя йа гыса мцддятли ола билир. 

Мясялян П0,5R 02 

олдугда ися эярэин вязиййят бир 

нечя эцня вя йа айа йох олар. 

Цмумян, эярэинлиkлярин таразлашмасы 

илk бахымдан горхулу 

олмаса да фясадлары вар: 

1. Бетонун там сяртляшмямиш 

вязиййятиндя арматура верилмиш 

эярэинлиk эютцрцлярся, еластиk 

a 

b 

c

гайыдыш нятижясиндя габырьалар 

арасындаkы бетон овхаланыб даьылар. 

2. Бетон там бярkидиkдян 

сонра эярэинлиk эютцрцлярся, бир 

мцддятдян арматурун гейри-мцяййян 

йериндя сцрцнмя деформасийасы 

нятижясиндя йаранмыш эярэин 

вязиййят йох олар. Горхулусу 

ися одур kи, сцрцнмя деформасийасы 

лоkал бир йердя мярkязляшярся, 

арматурун мцгавимяти орада 

kясkин сурятдя азалар. 

Иншаатда узун мцддят йахшы 

механиkи хассяляря малиk олан 

ортаkарбонлу аз легирляшмиш полад 

арматурлар истифадя едилирди. Легирляшмиш, 

струkтурла вя механиkи 

хассяляря эюря биржинс поладдан 

исти йайма иля щазырланан арматурун 

ен kясийиндя йаранан мцгавимятляр 

истярся сятщдя, истярся дя 

мярkяздя ейни олур. Лаkин бейнялхалг 

стандартларын tsiklik йцkлямяляря 

дюзцмлцйцня гойан тялябатлары 

бу арматурлар чох вахт 

юдямир. Бу эярэинлиkлярин пайланмасы 

бахымындан баша дцшцлянди. 

Динамиkада йцkлянмяйя гаршы 

ян бюйцk мцгавимят сятщи на- 

Øÿkèë 3. Éökëÿíìÿ íÿòèúÿñèíäÿ åí 

kÿñèkäÿ ìàòåðèàë ñÿòùäÿí ìÿðkÿçÿ 

äîüðó açàlan ñÿðòëèéÿ ìàëèk îëäóãäà 

ìöãàâèìÿòëÿðèí èñòèãàìÿòëÿðè 

щийялярдя йараныр. Бу заман 

арматурун ен kясийинин мярkязиндя 

сятщдяkи мцгавимятя яkс эярэинлиk 

йараныр вя белялиkля, онлар 

арасында буружу момент ямяля 

эялир. (шяk. 2) 

Ишляk вязиййятдя йаранан 

моментлярин истигамяти тез-тез 

дяйишдийиндян арматур йорулмайа 

мяруз галыр. Она эюря дя ен kясийиндя 

струkтурун биржинслийи вя 

хассялярин сабитлийи тестлиk сынаглара 

таб эятирмир. Арматурун диаметри 

бюйцдцkжя мярkязля сятщин арасындаkы 

яkс эярэинлиk вя йа момент 

артыр. 

Сон вахтлар бязи стандартларда 

сойуг деформасийа иля мющkямлянмиш 

арматурлардан бящс 

едилир. Полад сятщи dюyяnяkляmяk 

иля мющkямляндирмяk олур, лаkин 

сойуг деформасийадан alыnan 

мющkямлийи тямин едян струkтур 

метастабил олур вя бир мцддят 

ярзиндя деформасион kющнялмя 

баш верир. Деформасион эярэинлиkляр 

вя fluktuasiyalar нятижясиндя 

сойуг ferritdя чятин щялл олан елементляр 

(C-N) атом гяфясляриндян 

чыхараг юзцня диффузийа иля seqreqasiyalar 

ямяля эятирир. Бунлар ися 

потенсиал миkрочатлара чевриля билир. 

Деформасион kющнялмя механиkи 

хассялярин дя kясkин ашаьы 

дцшмяйиня сябяб олур, буна да 

"деформасион гайыдыш" дейирляр. 

Деформасион гайыдышын тясирини бир 

гядяр азалтмаг цчцн сойуг деформасийайа 

мяруз галмыш арматурлар 

400-450 о Ж-йя гыздырылараг 

(полигонлашдырма) апарылмалыдыр. 

Бу тялябат ися щеч бир стандартда 

эюстярилмяйиб. Мяluм мясялядир 

kи, полигонлашдырылымыш струkтур йцkсяk 

механиkи хассяляри сахлайа 

билмяз, ancaq onu sabitlяшdirяr. 

Арматурун йцkсяk мющkямлийи 

онун узун мцддятя tяmin 

edяn сабит миkроструkтурун алынмасы 

иля ялдя едиля биляр. Дахилиндя 

эярэинлиkлярин вя мцгавимятлярин 

вязиййятлярини нязяря алараг беля 

гянаятя эялмяk олар kи, арматур 

Øÿkèë 2. Éökëÿíìÿ íÿòèúÿñèíäÿ åí 

kÿñèkäÿ ìàòåðèàë åéíè ñÿðòëèéÿ ìàëèk 

îëàíäà ìöãàâèìÿòëÿðèí èñòèãàìÿòëÿðè 

сятщи термиk вя йа термомеханиkи 

емал олунмалыдыр. 

Термомеханиkи емал нятижясиндя 

арматур поладын сятщиндян 

мярkязядяk йаранан эярэинлиkляр 

епцриня уйьун (шяk. 3) мющkямлийи 

дяйишян миkроструkтурлар йараныр. 

Аз kарбонлу поладдан щазырланан 

арматур сятщи термиk емал 

нятижясиндя трооститвари, хырда 

сорбитвари миkроструkтур ямяля 

эятирир kи, бунлар мющkямлийин бир 

дяфя йарым (1,5) йцkсялмясини 

тямин едир. Беля миkроструkтур 

анжаг 650-700 о Ж гыздыrdыгда 

реkристаллашма нятижясиндя позула 

биляр. Иншаатда бу температурлар 

олмадыьындан миkроструkтур вя 

онун тямин елядийи йцkсяk механиkи 

хассяляр узун мцддят сабит 

галыр. 

Белялиkля, мювжуд олан арматурун 

дюрд жцр истифадясиндян 

ян сярфялиси, узун мцддят ня 

струkтуру, ня дя йаранан эярэинлиkляря 

мцгавимят эюстяря билян 

механиkи хассяляри дяйишмяз олан 

термомеханиkи емал олунан арматурлардыр. 

MAY, 2012 METALLURQ 21 

ÅËÌÈ ÍßÇßÐ

ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ ÁÀÇÀÐÛÍ ÒßÙËÈËÈ 

ÉÎË ÒÈÊÈÍÒÈÑÈÍÈÍ 

“ÉÎË”Ó ÌÅÒÀË 

ÒßÐÊÈÁËÈ ØËÀÊÄÀÍ 

ÊÅ×ÈÐ 

Юlkяmizdя sяnayenin mцxtяlif sahяlяri durmadan inkiшaf 

etmяkdяdir. Belя sahяlяrdяn biri dя metallurgiyadыr ki, 

daim mцxtяlif tяyinatlы metal materiallarыn tяtbiq olunmasы 

yollarы axtarыb tapыlыr, daha qяnaяtcil, mцnasib vя яn яsasы 

peшяkar seчimlяr edilmяkdяdir. Иnkiшafda olan 

sahяlяrimizdяn biri dя юlkя яrazisindя intensiv aparыlan 

yol quruculuq iшlяridir... 

É 

ol чяkilmяsindя istifadя 

olunan materialыn tяrkibi 

яsas amillяr sыrasыndadыr. 

Hяmin tяrkibin sыxlыьы elя 

olmalыdыr ki, ora su vя ya digяr maye 

daxil olduqda materialda aшыnma 

yaranmasыn. Buna gюrя dя yol чяkilяn 

zaman onun altlыq materialы mцtlяq 

mюhkяm vя davamlы materialdan 

olmalыdыr. Aьыr maшыnlarыn vя ya nяqliyyat 

vasitяlяrinin mцtяmadi hяrяkяti 

zamanы materialыn kюvrяk olmasы 

birbaшa yolun daьыlmasыna sяbяb 

olur. Yol quruculuьunda yolun altlыьы 

цчцn daь sцxurlarыndan hazыrlanan 

xцsusi materialdan - чыnqыldan istifadя 

edilir. Hяmin material keyfiyyяtli 

olsa da tяbiяtя xeyli ziyan vurur. 

Мaterialыn tяrkibini xцsusi sцxurlar 

tяшkil eтдийиндян, onlarы яldя etmяk 

цчцn mцvafiq яrazilяrdя qazыntыlarыn 

aparыlmasы шяrtdir. Tяbii ki, aparыlan 

qazыntыlar mцяyyяn mяnada ekologiyanыn 

korlanmasыna sяbяb olur. 

Bu nюqteyi-nяzяrdяn metal tяrkibli 

шlak daha mцnasib seчimdir. 

Иlk olaraq materialыn hasil olunma 

prosesi haqqыnda mяlumat al- 


maqla istifadя sahяlяrinи mцяyyяnlяшdirmяk 

olar. Belя ki, metal яridildikdя 

tяrkibindяki bцtцn zяrяrli maddяlяr 

yцksяk temperaturlu kimyяvi 

reaksiyalarla oksidlяшdirmя vя bяrпa 

etmя vasitяsilя ondan ayrыlыr. Hяmin 

prosesdя metaldan mцxtяlif tяrkibli 

oksidlяr ayrыlыr vя metal tяmizlяnir. 

Ayrыlan oksidlяr mцxtяlif tяrkibli 

olur. Onlarыn sыrasыnda dяmir oksidlяr 

xцsusilя яhяmiyyяtlidir, чцnki 

tяrkibinin 30%-i dяmirdir. Bu da юz 

nюvbяsindя yцksяk bяrkliyя malik 

olan xцsusi materialdыr vя ondan istehsalыn 

mцxtяlif sahяlяrindя istifadя 

olunur. Metal tяrkibli шlak keyfiy- 

yяtli olduьundan istifadя sahяlяri dя 

geniшdir. O, beton, asfaltbeton, чыnqыllы 

beton vя qabaqcadan gяrginlяшdirilmiш 

beton istehsalыnda, mцxtяlif 

nюv doldurucu qarышыqlarыn hazыrlanmasыnda 

tяtbiq olunur. Doldurucu 

material kimi o, polad zivana (spunt) 

sыrasы, paya dirяklяri olan konstruksiyalarda, 

kюrpц elementlяrindя, mцhяndis-kommunikasiya 

xяtlяrindя 

(su, qaz, еlektrik), metal suюtцrцcц 

вя drenaj borularыnda istifadя edilir. 

Materialыn istifadя sahяlяri geniш olmaqla 

yanaшы, onun tяrkibi mцxtяlif 

metallarla zяngin, цstцnlцklяri dя 

чoxdur. Иlk olaraq nяzяrя чatdыrыlma-

lыdыr ki, metal tяrkibli шlak materialыn 

aьыrlыьы yolun яyri hissяlяrindя eninя 

yerdяyiшmяyя qarшы yцksяk mцqavimяti 

vя subasmaya mяruz qalan 

sahяlяrdя yuyulmaya qarшы mцdafiяni 

tяmin edir. Hяmчinin mяsamя 

boшluьunun yцksяk faizli olduьuna, 

tяmizliyinя vя daьыlmaya qarшы yцksяk 

mцqavimяtli olduьuna gюrя 

metal tяrkibli шlak suyun daha yaxшы 

чяkilmяsini tяmin edir. Bundan baшqa, 

materialыn sяrt, kяlя-kюtцr hissяlяri 

yol dюшяmяsinin bir-birinя calanmasыna 

vя sabitliyin yaranmasыna 

imkan verir. Materialыn iti uclarы vя 

sяrt, чala-чuxur sяthlяri isя бу baьlanmalarы 

mюhkяm tutur vя yolun 

яyri hissяlяrindя relslяrin sцrцшmяsinя 

yol vermir. Bu baxыmdan metal 

tяrkibli шlak istifadя olunduьu yerlяrdя 

keyfiyyяtя tяsir edяn aparыcы 

materiallardan sayыlыr. Materialыn digяr 

цstцnlцklяrinя gяlincя, qeyd 

olunmalыdыr ki, yцksяk elektrik mцqavimяtinя 

malik olmasы bloklayыcы 

siqnal sistemlяri olan relslяrin keчiricilik 

qabiliyyяtinя maneя yaratmыr. 

Tяrkibindя цzvi maddяlяr olmayan 

bu material istifadя olunduьu yerlяrdя 

arzuolunmaz bitkilяrin bitmяsinя 

yol vermir. Bu baxыmdan o, son 

dяrяcя tяmiz ballast material hesab 

olunur. Цstцnlцklяrdяn яn юnяmlisi 

metal tяrkibli шlakыn kюhnяlib daьыlmaya 

vя sцrtцlцb yeyilmяyя qarшы 

чox davamlы olmasыdыr. Bu da yol dюшяmяsinin 

intensiv hяrяkяtdяn daьыlmasыnы 

azaldыr. Metal tяrkibli шlak 

nяmlяnmя vя quruma, donma vя ya 

kяskin istiyя, yцksяk temperatur vя 

kimyяvi aшыnma nяticяsindя dяyiшikliklяrя 

qarшы чox davamlыdыr. Bu material 

mяsamяli sяthi vя hidrofob 

xassяlяri bitum materiallarы ilя яla 

adgeziyanы tяmin edir. Domna шlakыnыn 

dяnяlяrinin geniш sahяli sяthi 

isti havada bitumun yerdяyiшmяyя 

qarшы mцqavimяtini artыrыr. 

Aчыq boz rяng istilik vя aktinik 

шцalarыn (bitumu xarab edяn) яla яks 

etdirir. Materialыn bяrkliyi tozlanmanы 

azaldыr. Bu da яtraf mцhitin qorunmasыnda 

яsas gюstяrici kimi чыxыш edir. 

Digяr tяrяfdяn materialыn yцngцllцyц 

asan daшыma vя yцklяnibboшaldыlmanыn 

tяminatчыsыdыr. Яzilmяyя 

qarшы yцksяk mцqavimяti vя 

Moos шkalasы ilя bяrkliyi (7) tikinti 

iшlяri vя istismar zamanы avadanlыьыn 

vя iшчi qцvvяsinin hяrяkяtinin tяsirinя 

gюrя itkilяri azaldыr. Daha yцngцl- 

ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ ÁÀÇÀÐÛÍ ÒßÙËÈËÈ 

чяkili olmasы, yяni xцsusi чяkisinin 

az olmasы konstruksiyada qяnaяtя 

nail olmaq anlamыnы ifadя edir. 

Bu materialdan kimya sяnayesindя 

mцxtяlif boyalarыn, kimyяvi 

maddяlяrin hazыrlanmasыnda istifadя 

olunur. Buna sяbяb materialыn tяrkibinin 

zяngin olmasыdыr. Юlkяmizdя 

isя metal tяrkibli шlakdan istifadя 

edяn bu tipli zavod vя ya qurum yoxdur. 

Xцsusi olaraq qeyd olunmalыdыr 

ki, яksяr Avropa юlkяlяrindя yol tikintisindя 

mяhz bu materialdan istifadя 

olunur. Dцzgцn seчim hяr zaman 

bir addыm юndя olmaq demяkdir. 

Tяbii ki, yol mцhяndislяri bu 

mяsяlяyя daha peшяkar yanaшmalы 

vя yol quruculuьu iшlяrindя dцzgцn 

seчimя юnяm vermяlidirlяr. "Baku 

Steel Company" MMC-nin tяqdim 

etdiyi metal tяrkibli шlak istifadя sahяlяrindя 

keyfiyyяti artыrыr vя bu da 

юz nюvbяsindя peшяkar seчimdяn 

"Dцzgцn seчim hяr 

zaman bir addыm юndя 

olmaq demяkdir" 

xяbяr verir. Keyfiyyяt isя hяr zaman 

diqqяt edilяn amildir. Иstяnilяn mяhsulun 

hazыrlanmasы zamanы onun 

tяrkib gюstяricilяrinin yцksяk olmasы 

birbaшa hяmin mяhsulun istifadя 

mцddяtinя, yяni keyfiyyяtinя dяlalяt 

edir. Bu baxыmdan, alыcыnы ilk olaraq 

maraqlandыran mяhz keyfiyyяt amili, 

mяhsulun uzunюmцrlц, dayanaqlы 

olmasыdыr. 


ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ ÕßÁßÐËßÐ 

Gÿncÿ Aëöminium Êompëeksinin 

a÷ûëûøû oëdu 

"DET AL" Alцminium MMC-nin 

Gяncя Аlцminium Зavodu kompleksinin 

aчыlышы олду. Ачылышда дюvlяt 

baшчыsы Иlham Яliyev iшtirak etmiшdir. 

Dюvlяt baшчыsыna mяlumat verilмiшди 

ki, "DET AL" alцminium kompleksinin 

цmumi яrazisi 74 hektardыr. 

Burada birinci faza elektroliz, anod 

proseslяri, fasilяsiz metaltюkmя vя 

istiyayma zavodlarы, 110 kilovoltluq 

yarыmstansiya, silisium dцzlяndirici 

yarыmstansiya, elektroliz zavodunun 

idarяetmя mяrkяzi, gil-torpaq qяbulu, 

quru qaztяmizlяmя, kompressor 

sahяlяri, dюvri su sistemlяri vя 

soyutma qцllяlяri, qazpaylayыcы stansiya, 

yanьыnsюndцrmя sistemlяri, 

fцlorid, anod vя katod karbon bloku 

anbarlarы, inzibati bina vя 

laboratoriya binasы tikilmiшdir. 

Qeyd олунмушду ki, kompleksdя 

mяhsul istehsalы 3 zavodda sistemli 

шяkildя hяyata keчirilir. Birinci 

mяrhяlяdя yeni zavodda ildя 

50 min ton ilkin alцminium istehsal 

edяcяk 240 kiloamperlik 84 elektro- 


liz tяknяsi quraшdыrыlmышdыr. Bu 

tяknяlяrdя yцksяk keyfiyyяtli A-8, 

A-7E, A-7, A-6 markalы texniki 

baxыmdan tяmiz ilkin alцminium 

яldя edilir. Zavodda biшmiш anodlu 

tяknяlяr qurulmuшdur. Burada 

mцasir quru qaztяmizlяmя 

sistemlяri vasitяsilя atmosferя 

atыlan tullantыlarыn 98,5 faiz 

tяmizlяnmяsi hяyata keчirilir. 

Elektroliz proseslяrindяn чыxan 

maye metal fasilяsiz metaltюkmя 

vя istiyayma zavoduna daшыnыr. 

Burada hяr birinin uzunluьu 60 

metr olan vя yцksяk avtomatlaшdыrma 

sяviyyяsinя malik iki tюkmя 

avadanlыьы quraшdыrыlmышdыr. Bu konveyerlяrin 

mяhsuldarlыьы saatda 

20 tona qяdяrdir vя istehsal edilяn 

kцlчяlяr "DET.AL AZE" loqotipinя 

malik olmaqla 22,5 kiloqramdыr. 

Sonra Prezident Иlham Яliyev 

kompleksin isti metaltюkmя vя 

fasilяsiz yayma zavodunu iшя 

salaraq, istehsal prosesini izlяdi. 

Qeyd olundu ki, birinci mяrhяlяdя 

100 min ton ilkin alцminium 

istehsalы цчцн tяlяb olunan bцtцn 

obyektlяrin tikintisi baшa 

чatdыrыlmышdыr. Иkinci mяrhяlяdя 50 

min ton alцminium istehsal edяcяk 

84 vannadan ibarяt elektroliz korpuslarы, 

gil-torpaq qяbulu anbarыnыn 

tikintisi nяzяrdя tutulmuшdur. 

Dюvlяt baшчыsыna mяlumat verildi 

ki, yeni alцminium zavodu ilя 

yanaшы, Gяncяdя poladяritmя 

kompleksinin tikintisi layihяsi 

чяrчivяsindя dя bir sыra iшlяr 

gюrцlmцшdцr.

Qobuäà Ömumi Òÿyinatëû 

Áoru Èstehsaë Çavodu 

ôÿàëèééÿòÿ áàøëàéàúàã 

Бu il Qobu яrazisindя yerlяшяn "Xяzяr-Boru" 

MMC-nin fяaliyyяtя baшlamasы nяzяrdя tutulub. 

Sюzцgedяn zavodun illik istehsal gцcц 

70000 тondur. Burada diametri 530÷2200 mm, 

divar qalыnlыьы 6÷24 mm vя uzunluьu isя 

6000÷18000 mm olan цmumi tяyinatlы, spiralvari 

qaynaq olunmuш borular istehsal edilяcяk. Su vя qaz tяsяrrцfatlarы 

цчцn tяyin olunmuш bu borular, hяm daxili vя elяcя dя xarici bazar 

цчцn nяzяrдя tutulmuшdur. Яn mцasir avadanlыq vя texnologiyanыn tяtbiqi 

ilя istehsal edilяcяk borularыn keyfiyyяtinя nяzarяt avropa standartlarыnыn 

tяlяblяrinя яsasяn aparыlacaq. Bundan baшqa, zavodda 

borularыn tяtbiq sahяlяrinin tяlяblяrinя uyьun olaraq, onlarыn korroziyaya 

qarшы mцqavimяtini artыrmaq mяqsяdi ilя xцsusi юrtцklя sяthi 

izolyasiyaedici avadanlыq da quraшdыrыlыb. 

Azÿrbaycan ãàðà ìåòàëëàð 

èäõàëûíû àðòûðûá 

Азярбайжан гара металлар вя 

ондан щазырланан мямулатларын 

идхалыны kечян илля мцгайисядя 

артырыб. Беля kи, 2012-жи илин birinci 

rцbцndя Azяrbaycanдан 29 mlн. 

773,81 min доллар мябляьиндя 

qara metallar vя ондан щазырланан 

мямулатлар ixrac edilmisdir. 

Azяrbaycan Dюvlяt Gюmrцk Komitяsiнин 

(DGK) hesabatыna istinadяn 

"1news.az" аэентлийинин 

вердийи мялумата эюря bu, kечян 

илин аналоъи дюврц иля мцгайисядя 

20,85% (pul еkвивалентиндя) (37 

mлн. 617,51 мин доллар) ашаьыдыр. 

Ютян илин 3 айы иля мцгайисядя 

(235 млн. 200,89 мин доллар) гара 

металлар вя ондан щазырланан 

мямулатларын идхалы бу илин апрел 

айынын 1-я 24,07% arтараг 

291 mlн. 818,44 mиn доллар тяшkил 

едиб. Бу мящсулун Азярбайжанын 

цмуми ихражат щяжминдя пайы 

2012-жи илин апрел айынын 1-я 

(5 mlyard 840 млн. 849,56 min 

доллар) 0,51% гаршы мартын 1-я 

0,53%, февралын 1-я 0,49% вя 

0,77% йанварын 1-я тяшkил етмишдир. 

Бунунла йанашы, гара металлар 

вя ондан щазырланан мямулатларын 

цмуми идхалы ися 14,2% (2 milyard 

054 mln. 342,05 min) тяшkил 

едиб. Щалбуkи, март айынын 1-я бу 

эюстярижиляр 14,37%, февралын 1-я 

16,48%, йанвар айынын 1-я ися 

12,01 % тяшkил етмишдир. 


2011-ci iëdÿ 

Azÿrbaycan 

istehsaë etdiyi 

poëad boruëarûn 

70%-dÿn ÷oxunu 

Rusiyaya èõðàú 

åäèá 

Dюvlяt Statistika Komitяsinin 

mяlumatыna gюrя 2011-ci ilin yanvar-dekabr 

aylarыnda Azяrbaycanыn 

metallurgiya sяnayesi vя hazыr 

metal mцяssisяlяri tяrяfindяn 283,3 

milyon manatlыq mяhsul istehsal 

edilib vя xidmяt gюstяrilib. Polad 

sяnayesindя istehsal hяcmi 1,9 

dяfя artыb, hazыr mяhsul istehsalы 

7,3 % azalыb. Иlin yekunlarыna gюrя 

bu sahяdя 98,5 min ton yaxud 

2010-cu ilin eyнi dюvrц ilя mцqayisяdя 

2,7 dяfя чox polad boru 

istehsal edilib. Иlin 11 ayыnыn yekunlarыna 

яsasяn qara metallardan 

hazыrlanmыш borularыn ixrac hяcmi 

91,5 min tonu юtцb ki (94,9 milyon 

dollardan чox), bu da 2010-cu ilin 

eyni gюstяricilяri ilя mцqayisяdя 

184,6% (pulda 267,7%) чoxdur. 

2011-ci il яrzindя Rusiyaya 

(Volqoqrad vilayяti) яsasяn neftqaz 

sortamentli 71,7 min ton polad 

boru gюndяrilib. 



"Siemens 

ÂÀI"dönyanûn 

möxtÿëif 

regionëarûnda 

yeni metaëëurgiyazavodëarû 

tikir 

"Qatar Steel Company" шirkяti 

Mesayid (Qatar) шяhяrindяki yeni 

poladtюkmя zavodunu avadanlыqla 

tяchiz etmяk цчцn "Siemens VAЫ" 


"Hyundai Steeë" istiyayma 

prokatûnûn istehsaë göcönö 

geniøëÿndirir 

Dцnyada ikinci polad istehsalчыsы Cяnubi Koreya шirkяti "Hyundai Steel" elektroqюvslц 

sobada istiyayma prokatыnыn istehsalыnы geniшlяndirmяk niyyяtindяdir. Yeni 

layihяdя 2013-cц ilя qяdяr illik hяcmi 8 milyon tona чatdыran mюvcud istiyayma 

prokatы rulonunda tяkmiлlяшmя nяzяrdя tutulub. Tяkmiлlяшmя dюvrцndя istehsal 

hяcminин azalmaсыnа baxmayaraq, "Hyundai Steel" planыn sonuna qяdяr 8 milyon 

ton istehsal mяqsяdini hяyata keчirmяkdя israrlыdыr. 

шirkяtindяn "Metallurgiya цчцn texnologiya" 

шюbяsini seчib. Tяchizata 

яritmя sobalarы, fasilяsiz tюkmя 

maшыnlar daxildir. Hяlя tikilmяmiш 

zavod illik 1,1 milyon ton mяhsul 

istehsalыnы planlaшdыrыr. Zavodun 

istismarы 2013-cц ilin birinci rцbц 

цчцn nяzяrdя tutulub. 1974-cц 

ildяn Mesayid (sяnaye mяrkяzi) 

шяhяrindя fяaliyyяt gюstяrян "Qatar 

Steel Company" шirkяti Fars 

kюrfяzi яrazisindя aparыcы polad 

istehsalчыlarыndan hesab edilir. 

Yeni zavodun tikintisiндя мягсяд 

fars kюrfяzi яrazisindя polad konstruksiyalara 

tяlяbatыn durmadan 

artmasыnы vя Qatarda infrastrukturlarыn 

inkiшaf layihяlяrini hяyata 

keчirmяyi tяmin etmяk idi. 

Mesayid шяhяrindяki yeni poladtюkmя 

zavodunу "Siеmens ВАI" 

шirkяti 110 tonluq чalov soba, яtraf 

mцhitя zяrяri azaldan toztutucu 

qurьu вя fasilяsiz яritmя avadanlыьы 

ilя tяchiz edяcяk. Иlkin olaraq 

sifariш olunmuш яritmя sobalarыnыn 

istehsalatы 95 ton tяшkil edirdi. Zavodun 

fяrqlяndirici cяhяtlяri elektrik 

enerjisindяn vя digяr resurslardan 

qяnaяtli istifadяsi olacaq.

"Posco" Hindistanda 

eëektro-texniki poëad 

buraxûëûøûnû qaydaya 

saëacaq 

Cяnubi Koreya poladtюkmя korporasiyasы "Posco" 

Hindistanыn Qucarat шtatы яrazisindя elektro-texniki 

polad istehsalы цzrя zavodun layihяsini bitirmяk цzrяdir. 

Заводун иллиk gцcц 100 min ton tяшkil edяcяk. 

"Posco Poggenamp Electrical Steel" шirkяtiнин direktorlar 

шurasыnыn sяdri Qautama Naqarшesin sюzlяrinя 

gюrя mцяssisяnin iшя salыnmasы yaxыn 6 ay яrzindя 

mцmkцn olacaq. "Posco" шirkяti "Posco Poggenamp 

Electrical Steel"dяn 26% aksiyaya sahibdir, digяr 

hissяlяr isя "Poggenamp Nagarsheth Powertronics" 

шirkяtinя mяxsusdur. 

"Ыnner Mongolia Baotou 

Steel Union" (Чin) шirkяti 

"SMS Meer" (Аlmaniya) 

ilя 1,2 milyon ton gцcцndя 

irisortlu yayma prokatы 

tяchizatынын алынмасы цчцн 

mцqavilя baьlayыb. Alman 

tяchizatчыsы ilя mцqavilяdя 

yaymanыn hazыrlanmasы, 

tяminatы, hяmчinin heyяtin 


"Ûnner Mongoëia 

Baotou Steeë Union" 

yeni avadanëûq 

sifarèø edir 

tяlimi dя daxildir. Yeni 

avadanlыьыn iшя salыnmasы 

2012-ci ilin sonuna nяzяrdя 

tutulur. Yeni texnologiya 

sayяsindя avadanlыq 

20 dяqiqя яrzindя baшqa 

nюv mяhsul istehsalы цчцn 

чevrilя bilяr. Bu da istehsalata 

kifayяt qяdяr 

яhяmiyyяtli tяsir gюstяrir. 

"JFE Steeë" vÿ "E United 

Group" Vyetnamda zavod 

tikintisinin TÈß-íèn 

ke÷irÿcÿkëÿr 

"JFE Steel" (Yaponiya) шirkяti "E United Group" (Tayvan) 

ilя hяmrяylik haqda memorandum imzalayыb. Bu memorandum чяrчivяsindя Vyetnamda 2016-cы ilяdяk 3,5 mln. 

ton gцcцndя metkombinatыn tikintisi layihяsinin TИЯ-ниn (texniki-iqtisadi яsaslandыrma) keчirilmяsi nяzяrdя tutulub. 

Полад тябягя йayma, mяhsulun daha dяqiq sortamenti planlaшdыrыlыr, tяchizatыn siyahыsы isя bazarыn sonrakы 

юyrяnilmяsi zamanы mцяyyяnlяшdirilяcяk. Mцqavilяyя яsasяn aksiyalarыn nяzarяt paketi yapon шirkяtinя mяxsus 

olacaq. Иnfrastrukturun inkiшafы vя dюvlяt stimullarыnын mюvcudluьu da daxil olmaqla metaлlurgiya шirkяtinin tikintisi 

цzrя TИЯ-йя dair rяy tяsdiq edilяrsя, "JFE Steel" Tayvanыn "E United Group" ilя яmяkdaшlыq etmяyi planlaшdыrыr. 

Xatыrladaq ki, bundan юncя "E United Group" Vyetnamda "Guang Lian Steel (Vиetnam) Co." шirkяtini tяsis edib vя 

zavodun tikintisi lahiyяsi чяrчivяsindя investisiya fяaliyyяtinin hяyata keчirilmяsi цчцn hюkumяt lisenziyasы almышdыr. 

Hal-hazыrda шirkяtin tikilяcяyi яразидя (Dung Quat azad iqtisadi zonasы, Quang Ngai vilayяti) hazыrlыq iшlяri aparыlыr. 



"Essar Steel" Hazira 

zavodunuí geniøëÿndirmÿ 

ëayihÿsini 

yekunëaødûrdû 

Omanda nÿhÿng 

poëadtþkmÿ kompëeksi 

formaëaøûr 

"Jindal Steel" hind konserninя 

daxil "Jindal Shadeed 

Ыron&Steel" шirkяti 2015- 

2016-cы illяr яrzindя Soxar 

(Oman) portunda inkiшaf 

layihяsi чяrчivяsindя dяmir 

filizi qыrыntыlarы istehsal edяn 

mцяssisяni iшя salmaьы 

planlaшdыrыr. Menecerlяrin 

sюzlяrinя gюrя onun tikiliшi 

(500 milyon dollar investisiya 

tяlяb edir) dцnyada 

nяhяng kompleksin baшlыca 

komponentidir. Omanda 


"Jindal Shadeed Ыron& 

Steel" prezidenti DK Saraoci 

(DK Saraogi) bяyanat verib: 

"Filiz qыrыntыlarы istehsal 

edяcяk mцяssisяmiz dяmir 

istehsal edяn sahяmizi 

tяmin edяcяk. O, fяaliyyяtя 

baшlayanda bizi xammalla 

tяchiz edяn mцяssisяlяrdяn 

asыlы olmayacaьыq". "Jindal 

Shadeed Ыron&Steel" шirkяti 

Soxar portu яrazisindя 

mюvcud mяhsulun yeni 

modulunu istehsal etmяk 

"Essar Steel" (Hindistan) шirkяti "Hazira Steel 

Complex"in polaдяritmя gцcцnц geniшlяndirяrяk 

4,6 milyon tondan 10 milyona чatdыrdы. 

Rяsmi aчыqlamada zavodun Hindistanda 

sяthi prokat цzrя nяhяng zavod olduьu qeyd 

olunur. Mцяssisяnin bцtцn avadanlыьыna daxildir: 

6 modul DRИ istehsalы цzrя (6,8 milyon 

ton), 2 Conarc avadanlыq (5 milyon ton), 

istiyayma prokatы (4 milyon ton), tюkmяprokat 

modul (3,5 milyon ton), soyuq yayma 

prokatы (1,4 milyon ton), boruqaynaq yaymasы 

(0,6 milyon ton), sinklяmя xяtti (500 min ton) 

hяmчinin, qalыn tяbяqя prokatы (1,5 milyon 

ton). Шirkяtin tяmsilчisinin sюzlяrinя gюrя 

zavodun hazыrda tam gцcц 50-60% tяшkil 

edir. Avadanlыьыn gюstяricilяrinin tam gцcцnц 

yoxlamaq 2013-cц ilя planlaшdыrыlыr. 

цчцn dяmir istehsalыnын ilлиk 

gцcцnц 7 milyon tonа чatdыrmaq 

istiqamяtindя sяylя 

чalышыr. Plana gюrя 2015- 

2016-cы illяrdя dяmir 

istehsalы indiki il яrzindя 1,5 

milyon tondan 5 milyon tona 

kimi yцksяlяcяk.


2011-ci ilin son ayыnda "State Company for Ыron and Steel" 

(Иraq) mцяssisяsi tцrkiyяli podratчысы ilя Basra шяhяrindя 

yerlяшяn vя 2003-cц ildяn hяrbi яmяliyyatlara gюrя bir 

hissяsi daьыdыlmыш zavodda istehsalы bяrpa etmяk haqqыnda 

mцqavilя imzalayыb. Plana яsasяn zavodun yenidяn qurulmasы vя mцasirlяшdirilmяsi (400 min ton), hяmчinin 

sort prokatы yaymasы (400 min ton) bяrpasы tяxminяn 20 ay davam edяcяk. Ишlяr bitdikdяn sonra isя avadanlыьыn 

gцcц ildя 500 min ton tяшkil edяcяk. Gяlяcяkdя isя istehsalчы aqreqatыn gцcцnц 1 milyon tona чatdыrmaq 

niyyяtindяdir. Bundan baшqa, fevral ayыnda DRИ-modul istehsalыnыn (1,15 milyon ton) bяrpasы цчцn aчыq tender 

elanы planlaшdыrыlыr. Bu haqda шirkяtin nцmayяdяsi mяlumat verib. Qeyd edяk ki, "SCЫS" hяmчinin UM-Qaser 

шяhяrindя yerlяшяn gцcц 200 min ton, diametri 12"-dяn 48" diametrlik vя divarыn qalыnlыьы 5,16-12,7 mm olan 

boru zavoduna malikdir. 

"Riva Group" orta nþv 

yayma dÿzgahû hazûrëayûr 

"State Company for 

Ûron and Steeë" 

èstehsaëû bÿrpa edir 

"Riva Group" (Иtaliya) шirkяti Sellero шяhяrindя yerlяшяn mцяssisяsindя 

gцcц 250 min ton olan orta nюv yayma dяzgahы hazыrlamaьы planlaшdыrыr. Hяmчinin bir neчя avadanlыq da qurulacaq 

ki, onun kюmяyi ilя yarыm hazыr mяhsullarыn yцklяnib-boшalmasы asanlaшacaq vя цmumilikdя 

iш prosesi daha sцrяtli olacaq. Mцqavilя "Siemens VAЫ Metals Technologies" (Avstriya) шirkяti ilя 

imzalanыb ki, onlar da шirkяti yardыmчы avadanlыqla tяchiz edяcяklяr. Layihяnin bitmяsi, istehsalatыn 

vя avadanlыqlarыn iш яmsalыnыn yцksяlmяsi 2012-ci ilin ikinci yarыsыna nяzяrdя tutulub. 

"South Steel" 

ikinci sortprokatû 

avadanëûüû 

quraødûracaq 

"South Steel" (Solb, Sяudiyyя Яrяbistanы) yeni 

zavodunun rяhbяrliyi aprel ayыna nяzяrdя tutulan 

kommersiya tipli istehsalыn baшlanьыcы цчцn 

"SMS Meer" (Almaniya) шirkяti ilя illik 500 min ton 

armatur vя katanka istehsalы gцcцnя malik 

avadanlыьыn tяchizi цчцn mцqavilя imzalayыb. 

Tяchizata hяmчinin uzunluьu 14 metrя qяdяr 

kvadrat mяhsul hazыrlayan saatlыq gцcц 100 min 

ton olan qыzdыrыcы soba daxildir. Mяhsulun dяzgahda kommersiya istehsalы 2013-cц ilin яvvяlinя nяzяrdя tutulub. 

"South Steel" Fars kюrfяzi birliyi юlkяlяri investorlarыna mяxsusdur. Шirkяtin яsas aksiyalarы "Pan Kingdom 

Ыnvestment" vя "Qatar Steel Company" mцяssisяlяrinя mяxsusdur. 



"Evraz Group"2013-cö 

ildÿ Kostanayäà yeni 

zavodu istehsaëa 

vermÿyi pëanëaødûrûr 

"Severstal" metallurgiya kombinatы 

dekabrыn цчцncц ongцnlцyцndя 

"SMS Demag" (Аlmaniya) шirkяti 

tяrяfindяn qoyulmuш polimer 

юrtцyцn sцrtцlmяsi цчцn ikinci 

aqreqatыn sяnayeyя buraxыlmasыnы 

planlaшdыrыr. Yeni avadanlыьыn 

texnoloji gюstяricilяri 0,4-1,2 mm 

qalыnlыьы vя 1500 mm eninя qяdяr 

mяhsul istehsal etmяyя imkan 

verяcяk. Avadanlыqda noyabrыn 

sonundan baшlayan tяcrцbяlяr 

hazыrda bitmяk цzrяdir. Nцmunя 

цчцn 100 ton hяcmindя rяnglяnmiш 

prokat istehsal edilib. 


"Uraëskàéà Staë" 

yazda vakuumator buraxacaq 

"Uralskайа Stal" metallurgiйa kombinatы yaxыn aylar яrzindя iki 

pozisiyalы vakuumator buraxmaьы planlaшdыrыr. Hяcmi 120 min ton vя 

gцcц 1,2 milyon ton olan аvadanlыьыn quraшdыrыcыsы "Siemens-VAЫ" 

(Avstriya) konsernidir. Aqreqatыn iшя salыnmasы kombinata imkan 

verяcяk ki, kimyяvi tяrkibinя gюrя poladыn keyfiyyяtinin yaxшыlaшdыrыlmasы 

hesabыna marka чeшidini geniшlяndirsin, hяmчinin metalda az 

hяcmdя hidrоgen, azot vя kцkцrd tяminatы versin. Bundan baшqa, 

vakuum hasilat boru xammalы vя konstruksiya markalы poladыn 

prokatыnda istifadя olunacaq. Hazыrda kombinatda illik 2,-2,1 milyon 

ton istehsal gцcц olan 2 elektro-soba, hяmчinin eyni gцcя malik 2 

sort aqreqat vя 3 чalov-soba aqreqatы istismardadыr. 

Dekabrda isя 3 min tona qяdяr 

artыm mцшahidя olunub. Tяlяbat 

lazыmи sяviyyяdя olarsa, 2012-ci 

ilin aprel-may aylarыnda artыq tam 

istehsal hяyata keчirilяcяk. Иkinci 

aqreqatыn istehsalы ilя mцяssisяnin 

hяmin mяhsulу истещсал етмяси 

istiqamяtindя iki dяfя artыm mцшahidя 

olunacaq. Artыm illik tяxminяn 

400-450 min ton nяzяrdя tutulub. 

Hazыrda isя birinci aqreqatыn hяcmi 

maksimuma чatdыrыlыb. 11 ay яrzindя 

kombinatda 210 min ton polimer 

юrtцklц prokat istehsal edilib. 

Bu da юtяn illя mцqayisяdя 4% 

2013-cц ilin birinci yarыsыnda "Evraz Group" шirkяti 

"Caspian Group" ilя birgя Kostanay (Qazaxыstan) шяhяrindя 

metallurgiya zavodunu istehsala vermяyi planlaшdыrыr. 

Mцяssisяnin meydanчasыnda metalkonstruksiya 

prokatы korpusunun montajы hяlя ki, davam edir. Tяxminяn 

50% konstruksiya artыq montaj edilib. Иyun-iyul 

aylarыnda nюvprokat avadanlыьыnыn qurulmasы nяzяrdя 

tutulur. Avadanlыьыn яsas tяchizatчыsы "Siemens-VAЫ" 

konsernidir. Иstehsalat kompleksinя illik gцcц 450 min 

ton olan sort dяzgahы daxil olacaq. Mяhsul чeшidinя 8- 

40 mm dюvrц profilli armatur prokatы tяqdim olunacaq. 

"Severstaë" ikinci aqreqatûn sÿnayeyÿ 

buraxûëmasûnû pëanëaødûrûr 

daha artыq gюstяrici demяkdir. Bu 

hяcmdяn daxili bazara tяxminяn 

190 min ton (+7 %), ixrac цчцn 

18 min ton (-18%) pay dцшцb.

Yeni "Cansan Metaëurji" 

zavodu istehsaëû 

nizamëayûr 

Иskяndяrun шяhяrindя yerlяшяn 

vя dюrdbucaq qяliblяrin 

yeni istehsalчысы olan 

"Cansan Metalurji" (Tцrkiyя) 

zavodu fevralda fяaliyyяtя 

baшlamыш ESPK-ya (1 

milyon ton) yatыrыm etmяyя 

davam edir. Цч aydan 

sonra шirkяt чюmчя-soba 

aqreqatыnы quraшdыrmaьы 

planlaшdыrыr, avadanlыq 

tяchizatы цчцn mцqavilя 

artыq Avropa (ABB) vя Чin 

tяchizatчыlarы ilя imzalanыb. Hal-hazыrda zavod 70 tonluq EAF vя 

sortlu MNLZ ilя tяchiz olunmuшdur, gцclяrin yцklяnmяsinin 30%-nя 

uyьun olan gцndяlik 600 ton яridir. Gяlяn il "Cansan Metalurji" hяr 

il 700 min ton sяviyyяsindя layihя gюstяricilяrinя nail olmaьa цmid 

edir vя bu zavodun nцmayяndяsinin sюzlяrinя gюrя kompleksin faktiki 

maksimum gцcцdцr. Bundan яlavя, "Cansan Metaлurji" 2013-cц 

ildя sortyayma maшыnыndan istifadя imkanыnы gюzdяn keчirir. Иstehsal 

olunan 130-150 mm kяsikli dюrdbucaqlы qяlib daxili bazarda satыlыr, 

hяmчinin Yaxыn Шяrqя ixrac olunmasы da nяzяrdя tutulub. 

"MÛDHCO"nun investisiya 

ëayihÿëÿri qrafikÿ uyüun 

hÿyata ke÷iriëir 

"MЫDHCO" (Иran) шirkяti illik cяmi 2,5 

milyon ton qяlib istehsaлat qabiliyyяtinя 

malik "Ыron and Steel Company" 

(SЫSCO, elektropolad) vя "Zarand 

Ыron and Steel Company" (ZЫSCO, 

konvertli polad) zavodlarыnыn tikintisini 

davam etdirir. Шirkяtin nцmayяndяsinin 

sюzlяrinя gюrя investisiya proqramы 

plana uyьun olaraq hяyata keчirilir. 

Цч aydan sonra цmumi gцcц 4 

milyon ton olan iki emal zavodun istismara verilmяsi baшa чatacaq, 

"ZЫSCO" zavodunda koks batareyasы (800 min ton) sentyabra 

qяdяr isidilяcяk. Hazыrda "Sirjan" mцяssisяsindя DRЫ-modulunun 

(1 milyon ton) tikintisi цzrя iшlяrin 35%-и yerinя yetirilib. 

Poladяritmя komplekslяrinin fяal tikintisi 5 aydan sonra baшlayacaq. 

Yeni zavodlarыn iшя salыnmasы 2013-жц ilя planlaшdыrыlыr. 


Sanksiyaëar Èran 

poëad idxaëûna 

ziyan gÿtirir 

Иrana ixrac olunan polad (polad цzrя 

nяhяng dцnya idxalы edяn юlkя) Avropa 

Иttifaqы (AИ) vя ABШ sanksiyalarыnыn шiddяtli 

tяzyiqi altыndadыr. Treyderlяrin 

bildirdiyinя gюrя Иran dцnyada mяhsula 

qiymяtin dяyiшя bilяcяyi yeganя bazar 

hesab edilir, lakin indi vяziyyяt dяyiшib. 

AИ vя ABШ Иranы nцvя proqramыna gюrя 

cяzalandыrыr vя Иran istehlakчыlarы dollar 

vя ya avroya mяhsul ala bilmirlяr, onlar 

yalnыz alternativ valyuta ilя iшlяyя bilirlяr. 

Bunlardan hind rupisi, koreya vonu 

vя rus rublunu qeyd etmяk olar. Bir чox 

treyderlяr valyuta tяhlцkяsindяn ehtiyatlanaraq 

bu formalы юdяmяni qяbul 

etmirlяr. "Renaissance Capital"dan 

qiymяtlяndirmя цzrя mцtяxяssis 

B.Krasnojenova gюrя reallыqda vяziyyяt 

daha acыnacaqlыdыr. MDB-nin bir neчя 

zavodunda satыш 10 dяfя azalыb. Иran 

idxalыnыn aшaьы dцшmяsi Rusiya vя 

Ukraynada polad mяhsullarыna olan 

qiymяtin enmяsi ilя mцшahidя olunub. 

Artыq fevral ayыnыn ikinci hяftяsindя 

FOB-un hяr tonunda 50 dollardan 560 

dollara qяdяr enmя mцшahidя olunub. 

Mяlumdur ki, Rusiya polad ixracыnыn 

15%-i Иrana yюnяlib. Иndi isя polad 

ixracыnыn bцtцn hяcmi Xяzяr dяnizindяn 

Qara dяnizя yюnяlяcяk vя rusiyalы 

polad istehsalчыlarы цчцn bu, яlavя 

чяtinlik yaradacaq. 


ÌÅÒÀËËÓÐÝÈÉÀ ÒÀÐÈÕÈÍÄßÍ 

Martenin icad0 

Marten sobalarыnыn yaranmasыndan 

Maшыn istehsalыnыn sцrяtlя 

artdыьы dюvrdя polad яldя 

etmя цsullarыna olan tяlяbat 

o qяdяr чox idi ki, axtarышlar eyni 

zamanda bir neчя istiqamяtdя aparыlыrdы. 

Zavod tяcrцbяsinя yenicя daxil 

olan bessemerlяmя цsulu isя tяkmiлlяшmяyя 

ehtiyac duyurdu. Hяmчinin 

kimyяvi tяrkib gюstяricisinя gюrя чuqundan 

polad alma istiqamяtindя dя 

bюyцk mяhdudiyyяtlяr var idi. Lakin 

inadkar axtarышlar tюkmя poladыn digяr 

alыnma цsulunu, alovlu regenerasiya 

(bяrpaedici) sobalarыnы meydana 

чыxardы. 

Tюkmя poladы bu цsulla яldя etmя 

ideyasы hяlя 1722-ci ildя Reomцr 

tяrяfindяn sяslяnib. O, yumшaq dяmirin 

maye чuquna yцklяnmяsi yolu ilя 

polada чevrilmяsi imkanы haqqыnda 

yazыrdы. Lakin яslindя bu ideya ilя XЫX 

яsrin birinci yarыsыnda, artыq yetiшmiш 

iqtisadi шяrait kцtlяvi polad яldя etmя 

цsullarыna doьru addыm atmaьы tяlяb 

edяndя maraqlanmaьa baшladыlar. 

Yeni prosesin yaranmasыnda tяcrцbi 

uьura fransыz metallurq Pyer 

Marten (1824-1915) nail oldu. Uzun 

illяr Pyer Marten atasы ilя birlikdя lom 

vя чuqunun alovlu sobada яridilяrяk 

tюkmя polad яldя edilmяsi istiqamя- 


tindя axtarышlar aparыrdыlar. 

Lakin Martenlяr dя 

bu istiqamяtdя чalышan 

digяr tяdqiqatчыlar kimi 

uьursuzluqla qarшыlaшыrdыlar, 

чцnki poladяritmя 

prosesindя odlu sobada 

юnяmli olan 1600° С-dяn 

yuxarы temperatur rejimini 

yarada bilmirdilяr. 

Чuqun vя dяmir polad 

skrapы odlu sobada яritmяklя tюkmя 

polad almaq цсулу hяlя XVЫЫЫ яsrin 

яvvяlindя deyilmiшdi, lakin tam olaraq 

hяyata keчirilmяsi 1864-cц ildя, Martenin 

юz iшlяrindя F.Simensin prinsipi 

яsasыnda tikilяn vя яritmя prosesi 

цчцn yцksяk temperaturu verяn regenerasiya 

odlu sobasыnы istifadя 

edяndя mцmkцn oldu. 

Marten eksperementlяrini Fransada 

(Sireyl-Anqulema шяhяrinin yaxыnlыьы), 

atasыnыn zavodunda hяyata 

keчirirdi. 1865-ci ildя onun bu icadыna 

gюrя Fransa vя digяr юlkяlяrя patentlяr 

verildi. 

Иlk marten sobasы mцasir sobalarыn 

яn sadя formasы idi vя onlarы чox 

az яlamяtinя gюrя xatыrladыrdы. Hяmin 

sobanыn tutumu isя cяmi 1,5 ton idi. 

Lakin 1880-ci ildя 10-15 ton metal 

tutumlu sobalar tikilmяyя 

baшlandы. Artыq 

XX яsrin яvvяlindя birdяfяyя 

100, hяtta daha 

artыq ton istehsal 

gцcцnя malik Мarten 

sobalarы mюvcud idi. 

Иlk sobalarыn quruluшu 

daxilя yюnяlmiш formada 

idi. Sobalar daha 

чox uzunsov vannanы 

xatыrladыrdы, hяr 

sonluqda isя iki bюyцk 

kяrpic boru var idi. 

Onlarыn birindяn isti 

qaz, o birindяn isя 

(1824-1915) 

hava чыxыrdы. Soba iki яsas hissяdяn - 

юz quruluшuna gюrя pudlinq sobasыna 

yaxыn iшlяk sahя (dib, tavan vя 

divarlar), digяri isя qaz vя havanыn 

isinmяsi baш verяn regeneratorlardan 

ibarяt idi. 

Иlk olaraq Мarten sobalarыnы 

odadavamlы "turш" 

materiallardan hazыrlayыrdыlar 

(kvars vя ya silisium 

qumu). Sobanыn hяr iki 

sonluьunda bяrabяr paylanыlan 

yцksяk temperatur 

regeneratorlarda qaz 

vя havanыn qыzmasы nяticяsindя 

alыnыrdы. Marten prosesi 

icad olunduqdan dяrhal sonra, 

qыsa zaman kяsiyindя mяшhurluq 

qazandы. Чцnki istifadяsinin чяtinliklяrinя 

gюrя skrapыn (tяkrar яridilяcяk 

metal qalыqlarы) qiymяti hяmin illяrdя 

yuxarы deyildi. Marten prosesi bessemerlяmя 

ilя rяqabяtя girmirdi, яksinя 

onu tamamlayыrdы. Belя ki, bessemеrlяmя 

istehsalыnda zavodlarda yыьыlыb 

qalan polad tullantыlarы yenidяn emal 

edilirdi. Marten sexlяrdя avadanlыq 

bessemerlяmя ilя mцqayisяdя daha 

ucuz idi, чцnki o vaxtыn Мarten fabriklяrindя 

sadя avadanlыqdan istifadя 

olunurdu. Mцkяmmяllikdяn uzaq olmasыna 

vя daha чox yanacaq istifadя etmяsinя 

baxmayaraq, mяhz bu sяbяblяrinя 

gюrя Мarten sobalarыnын skrapprosesi 

iqtisadi sяrfяli hesab edilirdi. 

1864-cц ildя icad edilmiш Мarten 

prosesi mцxtяlif юlkяlяrin metallurgiya 

zavodlarыnda sцrяtlя yayыldы. Lakin 

P.Martenя bu nя шюhrяt, nя dя uьur 

gяtirmяdi. O, bu icada gюrя birinciliyi 

saxlaya bilmяdi. Sяbяb isя Martenя 

qяdяr bir чox tяdqiqatчыnыn bu sahяdя 

gюrdцyц iшlяrin gцndяmя gяlmяsi 

oldu vя baxmayaraq ki, onlar heч bir 

uьur qazanmamышdыlar, lakin ilk sobanыn 

yaranmasыnda baza rolunu oynadыqlarы 

bildirildi. P.Marten isя bu damьa 

ilя razыlaшmыr vя bцtцn var-yoxunu 

illяr boyu patentin mцdafiяsinя sяrf 

edir. 1883-cц ildя isя o, iшdяn uzaqlaшaraq 

Furшambo yaxыnlыьыnda kи, kiчik 

mцlkцndя mяskunlaшыr vя burada dinc 

hяyatыnы yaшamaьa davam edir.

Metallurq 208x280 maket 1 2012.qxp - Baku Steel Company

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?