agronom.pl Wiosna 2013 - Osadkowski SA

wiosna 2013 

Soja w 2012 r. 

na Opolszczyźnie 

plonowała dobrze 

Propozycje 

odchwaszczania 

kukurydzy 

Plantacja ziemniaków 

bez chwastów 

aż do zbioru

Spis treści 

AGROTECHNIKA 

Spotkania z Grupą Osadkowski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 

Kolejny świetny sezon w kukurydzy za nami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 

Jakie są parametry kiszonek dobrej jakości? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 

Wiosenne nawożenie rzepaku ozimego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 

Specyfika nawożenia słabo rozkrzewionych zbóż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 

Wysokie plony – ale nie za wszelką cenę! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 

Dajemy rozwiązanie – można skorzystać! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 

Najkorzystniejszy okres zakupu nawozów wapniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 

Najprostsze i najlepsze rozwiązanie: zwrócić słomę glebie! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 

Soja w 2012 r. na Opolszczyźnie plonowała dobrze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 

Czysty rzepak – czysty ZYSK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 

Choroby rzepaku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 

Zabieg „na płatek” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 

Kiła rzepaku – nie tylko nasz problem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 

TECHNIKA ROLNICZA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47–53 

AGROTECHNIKA 

Wiosenne odchwaszczanie zbóż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 

Wiosenna agrotechnika zbóż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 

Rzetelna ochrona w terminie T2 i T3 gwarancją wysokiego plonowania zbóż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 

Jak lepiej wykorzystać potencjał plonowania roślin? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 

Propozycje odchwaszczania kukurydzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 

Kukurydza – jak dbasz, tak masz! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 

Plantacja ziemniaków bez chwastów aż do zbioru! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 

Uprawa ziemniaków – o czym jeszcze warto pamiętać przy prowadzeniu plantacji... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 

Ochrona fungicydowa i insektycydowa oraz nawożenie dolistne buraka cukrowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 

Black Star – próchnica w płynie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 

ZOOTECHNIKA 

Zalety dobrej folii do kiszonek i sianokiszonek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 

ZARZĄDZANIE W GOSPODARSTWIE 

Budowanie rynku, czyli sprzeczność informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 

Biopaliwa – dobro czy zło konieczne? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 

Wiosenne ubezpieczenia upraw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 

Warto się ubezpieczyć – rolnik to zawód niebezpieczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 

Wykorzystaj szansę na rozwój . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 

INFORMATOR GRUPY OSADKOWSKI NR 1/2013 Agrotechnika 

Spotkania 

z Grupą Osadkowski 

Spotkania z naszymi klientami jesienią 2012 r. upłynęły pod znakiem kukurydzy. 

Z pewnością był to dobry rok dla tej uprawy i cieszyła się ona dużym zainteresowaniem 

rolników. Część tej popularności wynikała oczywiście z przebiegu 

zimy i konieczności przesiewów, nie zmienia to jednak ogólnej oceny 

tej rośliny w minionym sezonie. 

Osadkowski SA 

Kukurydziane spotkania zaczęliśmy od udziału w organizowanych 

przez PZPK (którego fi rma Osadkowski SA jest również 

członkiem) „Dniach Kukurydzy” w Łęce Wielkiej (16.09.2012). Do 

Uzupełnieniem wiedzy teoretycznej 

będą warsztaty polowe, które od kilku 

już lat organizujemy w naszych lokalizacjach 

polowych. Uczestnicy informowani 

są o nich SMS-em na 2–3 dni 

przed spotkaniem. 

końca okresu zbiorów kukurydzy organizowaliśmy liczne spotkania 

polowe z rolnikami na prowadzonych przez nas poletkach 

demonstracyjnych w całym kraju, w których uczestnicy mieli 

możliwość przeglądu odmian uprawianych w warunkach zbliżonych 

do ich własnych gospodarstw. Dużym zainteresowaniem 

cieszyły się, przeprowadzane w trakcie spotkań, ważenie odmian 

i typowanie wyników plonowania. Głównym spotkaniem w tym 

cyklu było to organizowane 2.10.2012 na terenie DEMOFARMY 

w Jakubowicach. Do dyspozycji rolników było kilkadziesiąt odmian 

kukurydzy oraz wiedza przedstawiciela świata nauki, ponieważ 

w spotkaniu uczestniczył gość specjalny – prof. dr hab. 

Michał Hurej, który przedstawił nowe zagrożenia w ochronie 

kukurydzy przed szkodnikami. 

Uwieńczeniem spotkań były organizowane w 4 miejscowościach 

(Skrzynki, Prudnik – 10.01.2013, Borek Wielkopolski, 

Bielany Wrocławskie – 11.01.2013) konferencje kukurydziane. 

Głównymi zagadnieniami poruszanymi na konferencjach 

były: dobór odmian, ochrona i nawożenie kukurydzy 

oraz uzyskiwanie kiszonek wysokiej jakości. Tutaj nasi rolnicy 

mogli także skorzystać z wiedzy autorytetów. W Prud- 

Zdj. 1 – Konferencja kukurydziana, Borek Wielkopolski, 11.01.2013 

1 

3 

niku i Bielanach Wrocławskich prof. dr hab. Witold Grzebisz 

z UP w Poznaniu omówił teoretyczne i praktyczne aspekty 

poprawy efektywności nawożenia w celu obniżki kosztów 

w uprawie kukurydzy. W Skrzynkach i Borku Wielkopolskim 

inż. Adam Paradowski z IOR – PIB w Poznaniu przedstawił 

zagadnienie integrowanej metody ochrony kukurydzy 

przed uciążliwymi chwastami. 

Spotkania WIOSNA 2013 

Sezon wiosennych spotkań z rolnikami poświęconych uprawie 

zbóż i rzepaku rozpoczęliśmy cyklem 18 zjazdów na terenie 

całego kraju. 

Ich tematem przewodnim było poszukiwanie rozwiązań 

problemów, z którymi rolnicy najczęściej spotykają się 

w swojej pracy z zakresu agrotechniki, mechanizacji oraz 

zarządzania w gospodarstwie. Była to też okazja do uzyskania 

informacji o najnowszych rozwiązaniach w ochronie 

zbóż i rzepaku oraz odmianach roślin uprawnych.

4 Agrotechnika 

INFORMATOR GRUPY OSADKOWSKI NR 1/2013 Agrotechnika 5 

Uzupełnieniem wiedzy teoretycznej będą natomiast warsztaty 

polowe, które od kilku już lat organizujemy w naszych 

lokalizacjach polowych w najistotniejszych fazach rozwojowych 

roślin, tak aby wesprzeć rolników w doborze najbardziej 

efektywnych rozwiązań w najlepszym do tego 

momencie. Ponieważ terminu tych warsztatów nie można 

przewidzieć z wyprzedzeniem i zależą one w dużej mierze 

od rozwoju pogody i panujących warunków, uczestnicy informowani 

są o nich SMS-em na 2–3 dni przed spotkaniem. 

Cykl tych spotkań, jak co roku, podsumujemy na „Zielonych 

Polach” * na przełomie maja i czerwca. 

Osadkowski Rai eisen Sp. z o.o. 

Tradycyjnie, jak co roku, spółka Osadkowski Rai eisen wraz 

z partnerami handlowymi zorganizowała we wrześniu oraz 

grudniu 2012 r. dla swoich klientów warsztaty z cyklu „Zielone 

Pola”. Tematem przewodnim była kukurydza. Podczas 

tych spotkań odwiedziło nas 120 rolników. Odbyły się one 

w 5 miejscowościach w północnej Polsce: Olszewka, Złotów, 

Wąbrzeźno, Drążonek i Łodwigowo. 

W trakcie spotkań „Zielone Pola” zostały zaprezentowane 

nowe oraz znane i sprawdzone odmiany kukurydzy, które 

pojawiły się w sprzedaży w sezonie 2013. Dodatkowo 

przedstawiono propozycje agrotechnicznych rozwiązań 

nawożenia i stosowania środków ochrony roślin, dopasowane 

do proponowanych odmian. 

Zdj. 2 – „Zielone Pola” – podsumowania 2012, Piława Dolna, 05.06.2012 

Zdj. 3 – Drążonek, 25.09.2012 

2 

* 

– techniczne (szkolenia i konferencje) i praktyczne 

(warsztaty polowe) spotkania dla gospodarstw rolnych organizowane 

w trakcie całego sezonu przez Grupę Osadkowski. 

Spotkania, które owocują 

W ostatnich latach oferta fi rmy Osadkowski poszerzyła się również 

o asortyment dla gospodarstw sadowniczych i warzywniczych, 

a produkty z grupy nawozów OSD, stymulatory Terra- 

-Sorb czy Black Jack zyskały bardzo duże uznanie u rolników. 

Okazją do przybliżenia tych produktów były między innymi 

targi MTAS w Warszawie (11.01.2013), Sandomierskie Spotkania 

Sadowników (30–31.01.2013) czy konferencja ochrony roślin 

sadowniczych w Ossie (14–15.02.2013). Udział fi rmy Osadkowski 

SA w targach AgroTech w Kielcach (8–10.03.2013) będzie 

także poświęcony tej gałęzi rolnictwa, dlatego zapraszamy do 

odwiedzenia naszego stoiska na tych targach. 

Sebastian Krawczyk 

s.krawczyk@osadkowski.pl 

„Zielone Pola” były także niepowtarzalną okazją do bezpośrednich 

rozmów z przedstawicielami producentów środków 

ochrony roślin, nawozów czy fi rm nasiennych. Ponadto 

uczestnicy mieli też okazję zapoznać się z najnowszymi informacjami 

z rynku obrotu płodami rolnymi. 

Wszystkim uczestnikom dziękujemy za przybycie i jednocześnie 

zapraszamy za rok! 

Joanna Miężał 

j.miezal@osadkowski-rai eisen.pl 

3 

Osadkowski-Cebulski Sp. z o.o. 

5 i 16 października 2012 r. tradycyjnie odbyły się „Dni Kukurydzy” 

na polach fi rmy Worpol Sp. z o.o. w Sulikowie oraz 

na polach gospodarstwa Państwa Magdaleny i Grzegorza 

Włodarskich – Hodrol w Żabicach. Pomimo zmiennej aury 

pogodowej frekwencja dopisała. Być może sprzyjały temu 

tegorocznie wysokie plony kukurydzy, a co za tym idzie – 

większe zainteresowanie plantatorów tej rośliny. 

Podczas tych spotkań odwiedziło nas 

120 rolników. 

Podczas „Dni Kukurydzy” prezentowaliśmy 64 odmiany 

kukurydzy 11 fi rm hodowlanych, posianych wg FAO (m.in.: 

Limagrain, Syngenta, Monsanto, KWS, Saaten Union, Caussade, 

Euralis). 

Wśród prezentowanych odmian znalazły się te przetestowane 

przez fi rmę Osadkowski-Cebulski Sp. z o.o., które specjalnie 

polecamy Państwa uwadze: Alduna, Amelior, DKC 3307, ES 

Carmen, MAS 25.T, Pomeri CS, NK Olympic, Nerissa). Ponadto 

warto podkreślić, iż w Żabicach najwyżej plonujące odmiany 

to: ES Carmen – 13,8 t/ha, Amelior – 13,36 t/ha, DKC 3307 – 

13,35 t/ha, Alduna – 13,18 t/ha, NK Olympic – 13,78 t/ha. 

Kukurydza w grze 

Wyżej wymienione odmiany znalazły się też w naszej ofercie 

AgroPuzzle Zima 2013, którą prezentowaliśmy Państwu 

podczas konferencji poświęconych uprawie kukurydzy 

w dniach 4 i 11 grudnia 2012 r. w Legnicy oraz w Górzykowie 

k. Zielonej Góry. Państwa zainteresowanie nasionami 

kukurydzy jeszcze w grudniu ubiegłego roku z pewnością 

świadczy o tym, iż ta uprawa jest niewątpliwie w grze i jeśli 

dopiszą warunki pogodowe, będzie to kolejny dobry rok dla 

tej rośliny i jej plantatorów. 

Bardzo dziękujemy wszystkim uczestnikom spotkań za 

przybycie i zapraszamy na kolejne, mocno merytoryczne 

konferencje oraz bardzo praktyczne spotkania polowe. 

Pomimo zmiennej aury pogodowej 

frekwencja dopisała. 

Zdj. 4 – Łodwigowo k. Grunwaldu 

Zdj. 5 – Sulików, 5.10.2012 

Zdj. 6, 7 – Żabice, 16.10.2012 

Iza Maćkowska 

i_mackowska@osadkowski-cebulski.pl 

4 

5 

6 

7



Kolejny świetny sezon 

w kukurydzy za nami 

W minionym roku kukurydza biła kolejne rekordy na polskim rynku rolniczym. Zwiększenie 

areału uprawy tej rośliny spowodowane było dwoma głównymi czynnikami: bardzo 

wysokimi plonami w 2011 r. oraz niespotykaną skalą wymarznięć, która dotknęła wielu 

rolników w czasie ubiegłorocznej zimy. 

Rekordowe plony uzyskiwane w ubiegłym sezonie oraz 

bardzo korzystne ceny w skupie były dla wielu gospodarstw 

wystarczającym argumentem, aby w kolejnym 

roku kukurydza znów była ważnym składnikiem struktury 

zasiewów w ich gospodarstwach. Chyba nikt nie mógł 

jednak przewidzieć bardzo specyfi cznej zimy, z którą mieliśmy 

do czynienia rok temu. Wiele dni bardzo niskich 

temperatur bez okrywy śnieżnej na przełomie stycznia 

i lutego oraz kolejny atak mrozów w marcu spowodowały, 

że wiele plantacji rzepaku i zbóż ozimych zostało całkowicie 

wymrożonych lub nie miało ekonomicznego uzasad- 

Zdj. 1 – Dni Pola są okazją do zaprezentowania odmian kukurydzy naszym klientom 

Zdj. 2 – Prezentowaliśmy nasze odmiany również na Krajowym Dniu Kukurydzy w Łęce Wielkiej 

1 

nienia do dalszego prowadzenia. Trzeba było podjąć bardzo 

trudne decyzje o zaoraniu upraw i przesiewie. Wybór 

nie był prosty, ponieważ presja czasu oraz zastosowane 

jesienią rozwiązania herbicydowe ograniczały pole manewru. 

Zaistniała sytuacja spowodowała kolejny wielki 

problem z dostępnością materiału siewnego zbóż jarych, 

które bardzo szybko zniknęły z rynku lub były sprzedawane 

po astronomicznych cenach. 

W związku z tym wielu rolników, których dotknęły wymrożenia, 

zdecydowało się – niejako z konieczności – powiększyć 

areał uprawy kukurydzy, przesiewając wymarznięte 

plantacje kukurydzą ziarnową. Skutkiem tego w 2012 r. 

zasiano w Polsce ponad milion ha kukurydzy i – co warte 

podkreślenia – po raz pierwszy w historii więcej było kukurydzy 

ziarnowej niż kiszonkowej (według szacunkowych 

danych było jej ponad 600 tys. ha). Nastroje wśród 

rolników wiosną były nieciekawe, ponieważ niespotykana 

dotąd powierzchnia pól obsiana kukurydzą rodziła obawy 

niskich cen w skupie w czasie zbiorów. Na szczęście 

w wielu przypadkach to, co rolnicy utracili zimą, zostało 

im wynagrodzone jesienią, kiedy okazało się, że plony kukurydzy 

są kolejny raz wysokie, a cena za uzyskane płody 

rolne niezwykle korzystna. Popyt na ziarno kukurydzy był 

i nadal jest bardzo duży ze względu na suszę, która dotknęła 

Stany Zjednoczone (zebrano o około 1/3 mniej ziarna 

kukurydzy niż zakładano) oraz niektóre kraje europejskie. 

Dla polskich plantatorów kukurydzy była to na pewno 

dobra informacja, ponieważ mieli oni możliwość większego 

zysku. Ale, jak zawsze, jest również druga strona me- 

Na przestrzeni ostatnich lat kukurydza zanotowała spory wzrost. Notowania MATIF dla kukurydzy 

(źródło: www.ewgt.com.pl) 

dalu: wielki boom na kukurydzę, wyczyszczone zapasy 

materiału siewnego po ubiegłorocznej zimie oraz kiepskie 

zbiory w takich krajach, jak: Serbia, Węgry, Rumunia, Słowacja 

czy część Francji (tu znajdowała się większość 

plantacji nasiennych kukurydzy) sprawiły, że mamy na 

rynku deficyt nasion kukurydzy. Niektóre odmiany zostały 

wyprzedane już w grudniu 2012 r., a kolejne były 

sukcesywnie zamawiane na początku roku. Ten, kto długo 

się wahał i nie zamówił szybko towaru, mógł spotkać 

się ze sporymi problemami w dostaniu tych odmian, które 

go interesowały. 

Dział Nasion w fi rmie Osadkowski SA od wielu lat bardzo się 

stara, aby co roku przedstawić swoim klientom jak najlepszą 

ofertę odmianową kukurydzy. W gamie produktów mamy 

odmiany największych na rynku hodowli, takich jak: Syngenta, 

Maisadour, Limagrain, RAGT, Caussade, Euralis, Monsanto, 

Oseva, Pioneer, Saaten Union czy Smolice. Jako że 

Grupa Osadkowski obejmuje swoim działaniem teren całej 

Polski, naszym celem jest stworzenie takiej oferty, w której 

zarówno rolnik z Podlasia, jak i z Opolszczyzny znajdzie to, 

czego potrzebuje. Zanim jednak dana odmiana trafi do naszej 

oferty sprzedażowej, zostaje poddana restrykcyjnej weryfi 

kacji. Bierzemy pod uwagę ofi cjalne wyniki COBORU 

oraz dane z jednostek badawczych we Francji i w Niemczech 

(kraje o bardzo wymagającym procesie rejestracyjnym). 

Oprócz tego dysponujemy własną siecią poletek demonstracyjnych, 

na których obserwujemy odmiany znajdujące 

się aktualnie w naszym portfolio. Poletka te wykorzystujemy 

jako platformę demonstracyjną, prezentując odmiany 

naszym klientom na Dniach Pola, a ponadto – we współpracy 

z hodowlami – testujemy odmiany, które mają po- 

tencjał wejść na rynek w kolejnych latach. Najlepsze spośród 

nich wybieramy do naszej oferty, dołączając do tego 

kompletną wiedzę na temat ich potencjału plonotwórczego, 

wczesności, zdrowotności czy wymagań agrotechnicznych. 

W sezonie 2012 mieliśmy 49 lokalizacji demo 

kukurydzy (43 na ziarno i 6 na kiszonkę) rozsianych po 

całej Polsce. 

2

8 

Nowość 

Nowość 

Nowość 

Nowość 

Nowość 

Agrotechnika 

W tabeli przedstawiono najlepsze propozycje odmian kukurydzy w ofercie Grupy Osadkowski w sezonie 2013. Wśród nich 

jest 5 odmian, które po raz pierwszy dostępne są w sprzedaży. 

Odmiana FAO Hodowla 

Przydatność 

na ziarno 

Przydatność na 

kiszonkę 

Przydatność na 

inne cele 

Wymagania 

glebowe 

ES PROLOG 220 Euralis +++ ++ bioetanol, CCM średnie 

NERISSA 220–230 Syngenta +++ + grys średnie 

JOGGER 230 RAGT +++ +++ bioetanol, CCM mniejsze 

MAS 18.T 230 Maisadour + +++ biogaz średnie 

CANON 230–240 Maisadour + +++ biogaz mniejsze 

WINN 240 Syngenta + +++ biogaz, CCM większe 

SY SYMBOLIC 240 Syngenta +++ – grys średnie 

MAS 25.T 240 Maisadour +++ + grys średnie 

DKC 3307 240 Monsanto +++ +++ biogaz, bioetanol średnie 

PROLLIX 240 RAGT +++ +++ bioetanol, CCM średnie 

KORNELI 240 Caussade +++ – grys mniejsze 

POMERI CS 250 Caussade +++ +++ grys średnie 

AMELIOR 250 Maisadour +++ ++ grys mniejsze 

ALDUNA 250 Limagrain +++ ++ biogaz, CCM średnie 

ES CARMEN 250 Euralis +++ – bioetanol mniejsze 

DKC 3711 250 Monsanto +++ – bioetanol mniejsze 

NEBORA 260 Syngenta ++ +++ biogaz mniejsze 

VALENTINA 260 Oseva + +++ biogaz średnie 

NK OLYMPIC 280 Syngenta +++ – bioetanol średnie 

ES Prolog 

To wczesna, uniwersalna odmiana polecana do uprawy zarówno 

na ziarno, jak i kiszonkę. Nie boi się wczesnych siewów, 

również na wolniej nagrzewających się stanowiskach, 

ma dobry wigor początkowy i bardzo dobrze znosi wiosenne 

chłody. Charakteryzuje się wyjątkowo korzystnym stosunkiem 

plonu do wczesności. 

Pomeri CS 

Jest nową, średnio późną odmianą o bardzo dużym potencjale 

plonowania na ziarno oraz imponującej wydajności 

w produkcji kiszonki o wysokim wskaźniku koncentracji 

energii. Ma potężne, zaziarnione do końca kolby ze szklistym 

ziarnem typu fl int, przydatnym do przemysłu młynarskiego. 

W pierwszym roku doświadczeń rozpoznawczych COBORU 

plonowała na ziarno na poziomie 130 dt/ha (103% wzorca). 

DKC 3711 

To odmiana z najnowszej genetyki hodowli Monsanto o bardzo 

wysokim i stabilnym potencjale plonowania. Ziarno 

typu semident oraz cecha dry-down zapewniają szybkie oddawanie 

wody z ziarna w końcowym etapie dojrzewania. 

W badaniach rozpoznawczych COBORU osiągnęła jeden z najwyższych 

wyników plonowania – 132,6 dt/ha (106% wzorca) 

przy bardzo niskiej wilgotności 23,6% (97,3% wzorca). Wysoka 

zdrowotność roślin oraz mocny stay green pozwalają na 

dłuższe pozostawienie jej na polu bez obawy o wyłamanie 

czy wyleganie. 

ES Carmen 

Została zarejestrowana w Polsce (2013 r.) jako odmiana najwyżej 

plonująca przy najniżej wilgotności ziarna (badania 

rejestrowe w grupie odmian średnio późnych). W ubiegłym 

roku plonowała rekordowo w wielu lokalizacjach demo na terenie centralnej 

i południowej Polski. Charakteryzuje się luźno przylegającymi liśćmi okrywowymi 

oraz ziarnem typu semident, dzięki czemu niezwykle szybko dosycha 

na polu. Ponadto bardzo dobrze się wymłaca i łatwo suszy. 

Winn 

To popularna i sprawdzona w Niemczech odmiana kiszonkowa, zalecana 

do uprawy przez tamtejsze Izby Rolnicze. W Polsce nadaje się do uprawy 

na kiszonkę na terenie całego kraju. Odmiana ma bardzo dobry stay green, 

przez co części wegetatywne roślin kukurydzy dłużej zachowują strawność. 

Dzięki wysokiemu plonowi suchej masy oraz dużej zawartości skrobi 

odmiana Winn jest doskonałym komponentem wysokoenergetycznej paszy 

dla bydła mlecznego i opasowego. 

Szczegółowe informacje na temat warunków handlowych oraz dostępności 

poszczególnych odmian dostępne są w Firmowych Punktach 

Handlowych należących do Grupy Osadkowski oraz u przedstawicieli 

regionalnych. Już teraz zapraszamy również do zobaczenia naszych 

odmian w warunkach polowych, czyli do odwiedzenia naszych poletek 

demo i wzięcia udziału w Dniach Pola kukurydzy, które będą organizowane 

jesienią. 

Aleksander Wysocki 

a.wysocki@osadkowski.pl 

BLACK STAR stymuluje rozwój 

systemu korzeniowego. 

BLACK STAR jest skoncentrowaną 

wodną zawiesiną leonardytu. 

Dzięki unikalnej metodzie 

wytwarzania zawiera wszystkie 

zawarte w tym minerale składniki, 

przede wszystkim huminy oraz 

kwasy ulmowe. 

Zyski dobrze 

zakorzenione 

Wyłączni dystrybutorzy na terenie Polski: 

tel. 71 314 40 16, www.osadkowski.pl 

tel. 61 438 00 00, www.osadkowski-raiffeisen.pl 

tel. 76 850 58 31, www.osadkowski-cebulski.pl



Jakie są parametry kiszonek 

dobrej jakości? 

Kiszonki z kukurydzy stanowią około 70% sumy pasz objętościowych w dawkach 

pokarmowych krów mlecznych. Głównym źródłem energii w paszach jest zawarta 

w ziarnie kukurydzy skrobia, od której zależy uzysk jednostek energetycznych produkcji 

mleka. 

Kiszonka z kukurydzy jest znakomitym komponentem pasz 

dla bydła mlecznego i mięsnego, dlatego hodowcy poszukują 

nowoczesnych odmian, które zagwarantowałyby im 

wzrost dochodów z produkcji. Od wyboru odmian, technologii 

uprawy, terminu zbioru oraz efektywności zakiszania 

kukurydzy zależy, ile energii zostanie „zebranej” z hektara, 

co ma później bezpośredni wpływ na wydajność krów. 

Kiszonki z kukurydzy to najbardziej 

efektywne pasze objętościowe w dawkach 

pokarmowych krów mlecznych. 

W związku z tym, z punktu widzenia hodowcy, niemniej 

ważne jest, aby oprócz wysokiego plonu świeżej masy odmiana 

kukurydzy charakteryzowała się wysoką zawartością 

skrobi, wysokim plonem suchej masy, dobrą strawnością 

części wegetatywnych oraz wysokim wskaźnikiem koncentracji 

energii. 

Po co stay green? 

Dobra odmiana kiszonkowa powinna również charakteryzować 

się takimi cechami, jak stay green oraz dry-down 

ułatwiającymi zbiór oraz zakiszanie. Określenie stay green 

(z ang. pozostają zielone) oznacza, że dojrzewanie ziarna 

odbywa się przy zachowaniu zielonych części wegetatywnych 

rośliny. Odmiany w tym typie są bardziej elastyczne co 

do terminu zbioru na kiszonkę. Okres optymalnego zbioru 

wydłuża się średnio o około dwa tygodnie (jest to duży plus, 

kiedy gospodarstwo nie dysponuje własną sieczkarnią). Długo 

zielona łodyga i liście pozwalają na ich dobre pocięcie 

przez sieczkarnię oraz dobre ubicie surowca kiszonkowego 

w silosie dzięki zmniejszeniu efektu sprężynowania, z którym 

mamy do czynienia, gdy liście i łodygi są przesuszone. 

W końcowej fazie wegetacji roślina nalewa skrobię do 

ziarna, która w procesie kiszenia jest pożywką dla bakterii 

przetwarzających ją w pryzmie kiszonkowej na kwas mlekowy. 

Dojrzałe fi zjologicznie ziarno zapewnia wysoki poziom 

skrobi, a jej duży udział decyduje o zawartości suchej masy 

w kiszonce. Zjawisko stay green jest szczególnie pożądane 

na stanowiskach lżejszych, słabo magazynujących wodę, na 

których często mamy do czynienia z suszą, ponieważ rośliny 

są wtedy mniej podatne na przedwczesne podsychanie. 

Odmiany w typie stay green mają wyższą odporność na 

fuzariozy ujawniające się właśnie w niekorzystnych warunkach, 

przy osłabieniu roślin. Genetyczna tolerancja na Fusarium 

jest szczególnie ważna, bowiem dotyczy zawartości 

mikotoksyn w ziarnie kukurydzy. 

Wyniki analiz 

Dobra kiszonka z kukurydzy podnosi 

wydajność w produkcji mleka. 

Efekt dry-down to szybsze dosychanie ziarna spowodowane 

cieńszą okrywą owocowo-nasienną ziarniaka oraz luźnymi 

liśćmi okrywowymi kolby, co pozwala wcześniej rozpocząć 

zbiór na kiszonkę (w ubiegłym roku już pod koniec sierpnia). 

Części wegetatywne są jeszcze zielone, zachowując podwyższoną 

strawność, natomiast skrobia jest już nalana do 

ziarniaków, w związku z czym zyskujemy duży udział masy 

ziarna w masie kolby oraz korzystny stosunek masy ziarna do 

masy reszty rośliny (wysoki wskaźnik koncentracji energii). 

Zdj. 1 – Dobra kiszonka z kukurydzy podnosi wydajność w produkcji mleka 

Zdj. 2 – Odmiana kukurydzy Prollix w typie stay green 

Dział Nasion w fi rmie Osadkowski SA wychodzi naprzeciw 

wyzwaniom dotyczącym nowoczesnych odmian kiszonkowych. 

Prowadzony jest szereg działań w celu zdobycia 

jak najszerszej wiedzy na temat właściwości poszczególnych 

odmian polecanych na kiszonkę: w roku 2012 zostało 

założonych 6 poletek demonstracyjnych ze zbiorem na 

kiszonkę (3 w Wielkopolsce i po jednym na Opolszczyźnie, 

w Mazowieckiem oraz Warmińsko-Mazurskiem). Z czterech 

lokalizacji zostały w czasie zbioru pobrane reprezentatywne 

próbki, a następnie poddano je analizie w czterech różnych 

akredytowanych laboratoriach specjalizujących się w badaniu 

materiału z kiszonek. W tabelach na s. 12 przedstawiono 

wybrane wyniki z dwóch lokalizacji znajdujących się w Wielkopolsce. 

1 

2



Wyniki analiz z poletek demonstracyjnych w Łaszczynie (powiat Rawicz). 

Termin zbioru 6.09.2012 (analizy wykonano w laboratorium Provimi) 

Odmiana FAO Białko Włókno Tłuszcz Skrobia ADF NDF ADL Strawność SM Pobranie SM 

Canon 230 7 20,7 2,5 32,2 24,8 42,8 3,3 69,6 2,8 

MAS 18.T 230 6,9 24,7 2,5 22,9 28,9 38,9 3,7 66,3 2,5 

Jogger 230 8 20,8 2,8 36,4 22,6 42,8 2,9 71,3 3,1 

Prollix 240 6,8 17,3 3 39,7 20,8 37 2,9 72,7 3,2 

Pomeri CS 250 6,7 24 2,6 22,7 28,7 50 3,7 66,5 2,4 

Nebora 260 5,1 24,6 2,2 15,4 27,2 49 3,4 67,7 2,4 

Valentina 260 6,7 23,2 2,4 19 27,5 48,9 3,8 67,5 2,5 

Średni plon świeżej masy: 65,8 t/ha 

Średnia zawartość suchej masy w roślinie: 30% 

Wyniki analiz z poletek demonstracyjnych w Kawęczynie (powiat Turek). 

Termin zbioru 26.09.2012 (analizy wykonano w laboratorium Euralis we Francji) 

Odmiana FAO 

DINAG 

(cal) 

NDF VEM VEVI Skrobia NEL ADF NDF ADL 

Canon 230 57,5 37 974 1 022 38,7 75,1 19,7 37 2,2 

MAS 18.T 230 55,1 42,7 938 971 32,6 73,1 22 42,7 2,5 

Jogger 230 54,6 39,1 947 986 37,2 73,7 21,1 39,1 2,4 

Prollix 240 54,3 34,4 971 1 021 43,4 74,9 18 34,4 2,3 

Pomeri CS 250 51,5 35,8 959 1 003 41,6 74,1 19,1 35,8 2,4 

Nebora 260 52,6 40,4 938 975 36,8 73,3 22 40,4 2,5 

Valentina 260 51,8 33,1 972 1 022 44,8 74,8 18,1 33,1 1,8 

Średni plon świeżej masy: 38,0 t/ha 

Średnia zawartość suchej masy w roślinie: 47,3% 

Koniecznie trzeba podkreślić, że nie należy porównywać 

bezpośrednio ze sobą wyników z różnych laboratoriów, ponieważ 

analizy są wykonywane na innym sprzęcie oraz za 

pomocą różnej metodyki. Ponadto powinno się wziąć pod 

uwagę tak zwaną specyfi kę pola, to znaczy różną zasobność 

gleby w składniki mineralne, inne nawożenie oraz termin 

siewu i zbioru kukurydzy. Otrzymane rezultaty jednoznacznie 

pokazują, jak istotny jest termin zbioru kukurydzy kiszonkowej, 

a będąc bardziej precyzyjnym – okres wegetacji 

poszczególnych odmian liczony w dniach od siewu do 

zbioru. 

W lokalizacji w Łaszczynie kukurydza została zebrana w terminie 

optymalnym, to znaczy średnia zawartość suchej masy 

w roślinach wynosiła 30%. Było to pole klasy III, bardzo solidnie 

nawiezione obornikiem. Lokalizacja w Kawęczynie znajdowała 

się na polu klasy V–VI i kukurydza została zebrana zdecydo- 

wanie zbyt późno (o około 2 tygodnie), ponieważ średnia zawartość 

suchej masy w roślinach wynosiła aż 47,3%. Oczywiście 

optymalnie byłoby kosić w stosownym terminie odmiany 

z różnych grup wczesności (FAO), ale z przyczyn technicznych 

nie było to możliwe, dlatego trzeba mieć na uwadze, że analiza 

wyników jest jedynie pewnym uproszczeniem mającym na 

celu zasygnalizowanie najistotniejszych kwestii. 

Analiza wyników 

Odmiany kukurydzy z lokalizacji w Kawęczynie mają istotnie 

wyższą zawartość skrobi od roślin tych samych odmian 

zbieranych 20 dni wcześniej. Pomiędzy 6 a 26 września 

2012 mieliśmy w Wielkopolsce ciepłą, słoneczną jesień, 

czyli idealne warunki do tego, aby kukurydza asymilowała 

węglowodany i odkładała je w ziarnie w postaci skrobi. 

W Kawęczynie należało poczekać ze zbiorem odmian z gru- 

py średnio późnej, ponieważ zawartość skrobi w czasie zbioru była u nich 

na zbyt niskim poziomie. 3 tygodnie później średni poziom skrobi u odmian 

o FAO 250–260 wzrósł około dwukrotnie! W czasie zbioru w Łaszczynie poziom 

skrobi u odmian o FAO 230–240 wzrósł nieznacznie w stosunku do 

lokalizacji w Kawęczynie, co oznacza, że pozostawianie na polu odmian 

o FAO 240 nie miało uzasadnienia ekonomicznego. Ciekawa jest analiza parametrów 

ADF i NDF. Frakcja NDF zawiera hemicelulozę, celulozę i ligninę 

i jest to ta część paszy, która nie uległa rozpuszczeniu w obojętnym detergencie. 

Zawartość NDF w dawce pokarmowej określa pobranie paszy – im więcej 

jest NDF w dawce pokarmowej, tym gorsze jest jej pobranie. ADF to włókno 

kwaśnodetergentowe składające się w głównej mierze z celulozy i ligniny. Zawartość 

ADF decyduje o strawności dawki pokarmowej, dlatego im więcej ADF 

w dawce, tym gorsza jest jej strawność. Wydawać by się mogło, że gorszą 

strawność powinny mieć rośliny o wyższej zawartości suchej masy, czyli 

z lokalizacji zbieranej później. I tak pewnie w istocie było, tymczasem wyniki 

analiz są inne: zarówno średnie wartości ADF, jak i NDF są niższe w próbkach 

z Kawęczyna. W omawianym przypadku najlepiej widoczny jest fakt, o którym 

wspomniano wcześniej: nie należy porównywać bezwzględnych wartości liczbowych 

konkretnych parametrów pomiędzy analizami z różnych laboratoriów. 

W obu lokalizacjach najniższą zawartość ADF miał Prollix, który jest odmianą 

średnio wczesną (FAO 240). W czasie zbioru w Kawęczynie wszystkie 

odmiany były zielone, ponieważ części wegetatywne roślin nie były jeszcze 

podsuszone. Najwyższa strawność Prollixa w tej lokalizacji wynikała 

z wysokiego udziału kolb w plonie suchej masy (najwyższej zawartości skrobi). 

W lokalizacji w Kawęczynie mieliśmy do czynienia z odwrotną sytuacją. Lekkie, 

piaszczyste stanowisko oraz późny termin zbioru spowodowały, że kukurydza 

była już mocno podsuszona, dlatego najwyższa strawność Prollixa 

w głównej mierze wynikała z bardzo silnego efektu stay green. 

Przedstawione wyniki dowodzą, że o strawności całych roślin decyduje 

w największej mierze termin zbioru kukurydzy, a dopiero w dalszej kolejności 

cechy genetyczne odmiany, takie jak: zawartość włókna, strawność 

włókna czy posiadanie cechy stay green. Podobnie jest w przypadku zawartości 

skrobi będącej źródłem białka dla mikroorganizmów żwacza. Im 

dłużej roślina jest na polu, tym zawartość skrobi wzrasta. Widzimy zatem, 

że sama genetyka mieszańców kukurydzy nie załatwi za nas najważniejszych 

rzeczy – to my musimy wiedzieć, kiedy optymalnie zebrać kukurydzę 

z pola, w jaki sposób ją zakisić i jak najefektywniej skomponować 

dawkę żywieniową. Czy w takim razie parametry kiszonkarskie wynikające 

z genetyki mają znaczenie? Oczywiście że tak! Jest to niezwykle istotne, 

ponieważ dobre odmiany dają nam większe możliwości oraz komfort pracy 

wtedy, kiedy jesteśmy pod presją czasu, podnoszą wydajność w produkcji 

mleka, a w ostateczności dają nam wyższy zysk. Przedstawione 

wyniki to jedynie niewielka część analiz, jakie wykonano w ubiegłym roku 

z odmianami kiszonkowymi znajdującymi się w ofercie Grupy Osadkowski. 

Szczegółowe wyniki i informacje są dostępne u przedstawicieli terenowych 

lub bezpośrednio w Dziale Nasion fi rmy Osadkowski SA. 

Aleksander Wysocki 

a.wysocki@osadkowski.pl 

Najlepsze 

kukurydze 

warto to podkreślić 

KUKURYDZA NA ZIARNO 

ES Prolog FAO 220 

MAS 25.T FAO 240 

DKC 3307 FAO 240 

Prollix FAO 240 

Alduna FAO 250 

Pomeri CS FAO 250 

Amelior FAO 250 

ES Carmen FAO 250 NOWOŚĆ 

KUKURYDZA NA KISZONKĘ 

MAS 18.T FAO 220–230 

Jogger FAO 220–230 

Winn FAO 240 

Nebora FAO 260 

Valentina FAO 260 

NOWOŚĆ 

Dystrybutorzy na terenie Polski: 

NOWOŚĆ 

NOWOŚĆ 






Wiosenne nawożenie 

rzepaku ozimego 

Rzepak ubiegłej jesieni zawiązał duży potencjał plonowania. 

Rzepak jesienią 2012 r. 

Plon rzepaku, jak zapewnie wiedzą o tym plantatorzy, zawiązuje 

się jesienią. Rzepak, wytwarzając wówczas masę 

wegetatywną (liście i korzenie), rozpoczyna jednocześnie 

rozwój generatywny. Na pędzie głównym, który jest najbardziej 

produktywny, zawiązuje się grono kwiatowe składające 

się z kilkudziesięciu kwiatków. W kątach liści tworzą się 

zawiązki pędów bocznych, z których u mocnych, wcześnie 

posianych roślin wyrastają pędy z wykształconymi w pełni 

zawiązkami pąków kwiatowych (zdj. 1). Dobrze rozwinięty 

przed zimą rzepak wiosną szybko rusza, zaczyna kwitnąć 

po kilkunastu dniach od rozpoczęcia wegetacji i dobrze 

plonuje. 

Na Opolszczyźnie rzepak przed zimą 

oglądałem na kilkunastu polach. Na 

zdecydowanej większości z nich stan 

roślin był bardzo dobry lub dobry. 

W połowie listopada ubiegłego roku, zdaniem przedstawicieli 

fi rm chemicznych współpracujących z rolnikami 

(źródło: Nowoczesna Uprawa 12/2012), stan rzepaku na 

terenie całej Polski był dobry. Na większości plantacji posiane 

w optymalnym terminie rośliny wytworzyły rozety 

liściowe składające się z 8–12 liści (w skali BBCH 28–29). 

Na plantacjach opryskanych regulatorami wzrostu rośliny 

miały nisko osadzone pąki wierzchołkowe. Zdrowotność 

rzepaku była na ogół dobra. 

Wykopane rośliny miały rozbudowany, mocny system korzeniowy. 

Na lustrowanych polach pod koniec października 

i w listopadzie nie obserwowałem „głodu” azotowego w postaci 

przebarwień liści na kolor fi oletowo-czerwony, jak to 

miało miejsce w poprzednich latach. 

Uważam, że na bardzo dobrą kondycję rzepaku jesienią 2012 

r. wybitnie dodatni wpływ miało silne przemarznięcie gleb 

w dwóch poprzednich zimach. Stały się one strukturalne 

i wschody od wielu lat były pełne oraz wyrównane w czasie. 

Korzenie rzepaku mogły więc głęboko wnikać w glebę w poszukiwaniu 

azotu, fosforu i innych pierwiastków i dlatego 

nie było widać niedoborów tych składników pokarmowych 

(zdj. 2). Jesienne zahamowanie wegetacji nastąpiło stopniowo, 

w trzeciej dekadzie listopada. Rośliny miały czas na zahartowanie 

się. Miejmy nadzieję, że po zimie rzepak wyjdzie 

bez szwanku i będzie mógł wykazać się swoim potencjałem 

Zdj. 1 – Rzepak hybrydowy na glebie pszennej, wysiany 23.08.2012, po 56 dniach wegetacji ma już pęd główny, 

a w kątach liści pędy boczne 

Zdj. 2 – System korzeniowy rzepaku hybrydowego 23.11.2012 

1 

Tab. 1 Szacowanie dawki azotu metodą bilansową (za W. Grzebiszem) 

Składniki bilansu 

plonotwórczym. W tym na pewno pomoże mu przemyślane 

nawożenie, a także terminowe zabiegi ochrony roślin (zdj. 2). 

Wyrażam opinię, że w 2013 r. plony rzepaku mogą być rekordowe, 

takie jak w 2004 r., gdy w poprzedzającej zimie 

2002/2003 gleby w Polsce też głęboko przemarzły. Znajomi 

rolnicy zbierali wówczas po 4–6 t rzepaku z ha bez zwiększonych 

nakładów na nawożenie i ochronę. 

Rzepak jest żarłoczny 

Przyjmuje się, że rzepak ozimy pobiera średnio: 60 kg N, 

25 kg P O , 80 kg K O, 25 kg CaO, 8 kg MgO i 15 kg SO /t 

2 5 2 3 

nasion + odpowiednia ilość słomy. Znaczą część wymienionych 

składników rośliny pobrały i zmagazynowały 

w korzeniach i rozetach liściowych jesienią. Resztę 

muszą pobrać podczas wiosennej wegetacji z zapasów 

glebowych i nawozów mineralnych. Jakie zatem składniki 

pokarmowe należy dostarczyć wiosną w nawozach 

i kiedy? 

Zasady nawożenia azotem 

Prawidłowo prowadzony rzepak powinien większość 

azotu pobrać do początku kwitnienia. Dlatego doglebowe 

nawożenie N powinno być zakończone co najmniej 

4 tygodnie przed kwitnieniem. Azot na rzepak stosuje się 

Plon nasion dt/ha 

35 45 

Pobranie azotu 196 252 

Akumulacja azotu w roślinach -30 -40 

Azot mineralny gleby wiosną -40 -50 

Azot mineralizowany wiosną w glebie -40 -50 

Suma wartości ujemnych -110 -140 

Saldo bilansowe 86 112 

Współczynnik wykorzystania azotu 0,65 0,70 

Wyliczona dawka azotu 132 160 

najczęściej w dwóch dawkach. Pierwszą część należy 

wysiać możliwie jak najwcześniej, najlepiej na zamarzniętą 

glebę (luty, pierwsza połowa marca). Rzepak rozpoczyna 

wegetację, gdy tylko gleba ledwo rozmarznie i tak 

wcześnie wysiany azot jest natychmiast pobrany. Niektórzy 

rolnicy wciąż obawiają się strat azotu wysianego na 

zamarzniętą glebę. Mogą one powstać jedynie na terenach 

falistych, gdy po wysianiu nawozu przejdzie ulewa 

i jego część ulegnie zmyciu, ale to się bardzo rzadko 

zdarza. Opady na przedwiośniu nie przekraczają z reguły 

kilkunastu mm, a z chwilą rozpoczęcia wiosennej wegetacji 

woda glebowa kapilarami podsiąka z głębszych warstw 

2



gleby ku jej powierzchni. Składniki pokarmowe, w tym N, 

przestają być wymywane. 

Ile azotu dać wiosną na rzepak? 

Przy obliczaniu potrzeb należy wziąć pod uwagę zawartość 

azotu mineralnego na przedwiośniu, tzw. N i wielkość za- 

min 

kładanego plonu nasion. Dawkę oblicza się według wzoru: 

dawka N kg/ha = zakładany plon dt/ha x pobranie N 

kg/t nasion - N . Przykładowo: przewidywany plon na- 

min 

sion 4 t/ha o jednostkowym pobraniu azotu 60 kg/t nasion 

przy zawartości azotu w glebie 60 kg N/ha wynosi: (4 x 60) 

– 60 kg N = 180 kg N/ha. 

Dawkę azotu można również obliczyć metodą bilansową. 

Opieramy się w niej na wiedzy w zakresie potencjalnej mineralizacji 

azotu wiosną oraz efektywności wykorzystania N 

przez rzepak (przykłady w tab. 1). 

Zawartość azotu mineralnego w glebie na przedwiośniu jest 

zmienna i zależy od przedplonu, przebiegu pogody latem i jesienią 

po zejściu przedplonu oraz rodzaju gleby. Po dobrych 

przedplonach na glebach żyznych wynosi ona 40–80 kg N/ 

ha, a po zbożach na kiepskich glebach – 10–40 kg N/ha. Warto 

więc oznaczyć zawartość N w stacji chemiczno-rolni- 

min 

czej. 

Drugą dawkę azotu wysiewamy na 3–4 tygodnie przed 

spodziewanym kwitnieniem. Wówczas azot z nawozu 

zdąży przejść do roztworu glebowego, a następnie zostanie 

pobrany i zgromadzony w częściach wegetatywnych. 

Stamtąd, w wyniku remobilizacji, trafi a do nasion. Przedłużone 

w czasie nawożenie N prowadzi do wydłużenia 

fazy kwitnienia, co jest niekorzystne dla plonu. Żółty kolor 

kwiatów rzepaku sprawia, że odbija promienie słoneczne, 

które nie docierają do liści i łodyg. Wówczas znacznie obniża 

się asymilacja i rośliny muszą korzystać z zapasów 

Wiosną azot na rzepak wysiewa się w dwóch daw- 

kach. Wielkość pierwszej z nich, którą należy wysiać 

jak najwcześniej, zależy od stanu roślin: 

• plantacje słabsze lub ze zniszczoną przez mróz 

masą liściową – 60% dawki całkowitej 

• rzepaki optymalnie rozwinięte przed zimą (8–12 

liści) i dobrze zimujące – 50% dawki całkowitej 

• plantacje bujnie rozwinięte jesienią i w bardzo 

dobrej kondycji po zimie – 40% dawki całkowitej 

składników pokarmowych zgromadzonych w korzeniach 

i łodygach. Dobry rzepak to taki, który kwitnie intensywnie, 

ale krótko. 

Rzepak w czerwcu i lipcu, w trakcie budowania łuszczyn 

i nasion, korzysta również z azotu uwalnianego z próchnicy 

glebowej, rozkładu słomy i resztek pożniwnych. W lata 

po ostrych zimach pobiera N zawarty w przemrożonych liściach. 

Przyjmuje się, że na nadmiernie wybujałych jesienią 

łanach rzepak potrafi zgromadzić w liściach nawet ponad 

100 kg N/ha i może wykorzystać 50% tego źródła azotu. 

Jak podałem w cytowanych przykładach, do uzyskania 

40 dt/ha nasion rzepakowi wystarcza dawka azotu 180 

kg/N/ha, a dla plonu 35 dt/ha – 132 kg N/ha. W praktyce 

rolnicy często stosują znacznie większe dawki azotu 

rzędu 200–240 kg N/ha. Zupełnie niepotrzebnie! Zdaniem 

Stefana Hiemanna z COBORU – autora wielu artykułów 

o rzepaku – wiosenna dawka N na rzepak nie powinna 

przekraczać 150–170 kg N/ha. Jest to zgodne z zasadami 

rolnictwa zrównoważonego. Zbyt wysokie nawożenie 

azotem w warunkach dobrego uwilgotnienia gleby pobudza 

rośliny do niekontrolowanego wzrostu pędów bocznych 

kosztem już zawiązanych łuszczyn. Wówczas plon 

nasion maleje i niepotrzebnie przedłuża się wegetacja 

oraz żniwa rzepaku. 

Jakie wybrać nawozy? 

Podstawą do podjęcia decyzji o zastosowaniu wiosną omawianych 

składników pokarmowych, poza azotem i siarką, 

powinny być aktualne wyniki zasobności gleb w makroi 

mikroelementy oraz jej odczyn. Z wieloletniego doświadczenia 

wiem, że inteligentni rolnicy mają aktualne mapy 

zasobności w makroelementy. Sporadycznie natomiast 

spotkałem rolników, którzy przebadali gleby na zawartość 

mikroelementów, w tym boru czy też manganu. 

Uważam, że na glebach o średniej zasobności w fosfor, 

tj. 12–15 mg P O /100 g gleby i potasu 15–20 mg wiosen- 

2 5 

ne nawożenie tymi składnikami, zwłaszcza w tym roku, 

gdy rzepak ma rozbudowany jesienią system korzeniowy, 

jest całkowicie zbędne. Natomiast przy niskiej i bardzo niskiej 

zasobności gleby w P warto wiosną wysiać 15–25 kg 

P O /ha w superfosfacie pojedynczym lub w nitrofosce. 

2 5 

Nawożenie większymi dawkami fosforu nie ma sensu, 

ponieważ bardzo trudno przemieszcza się on w glebie. 

Jeżeli na glebach średnich i lekkich potas stosowany jest 

w dwóch dawkach: przedsiewnie i wczesną wiosną, to nawóz 

potasowy w drugiej dawce, np. sól potasową, można 

wysiać w dowolnym okresie spoczynku zimowego. Nie powinno 

to jednak nastąpić później niż na dwa tygodnie przed 

ruszeniem wegetacji. 

Tab. 2 Nawozy zalecane do wiosennego nawożenia rzepaku 

AZOTOWE 

Grupa nawozowa Skład chemiczny (N-P-K-S-Mg) Termin wysiewu 

Siarczan amonu NS 21-0-0-24-0 

Saletrosan 26 makro 26-0-0-13-0 

Polifoska 21 21-0-0-14-4 

FOSFOROWE 

Do wiosennego nawożenia rzepaku azotem nadają się 

wszystkie dostępne na rynku nawozy azotowe. Ważne są 

jednak niuanse w ich stosowaniu. W pierwszej dawce należy 

użyć nawozu szybko działającego, np. saletry amonowej 

lub saletrzaku. Zawarta w nich forma azotanowej 

(N-NO ) pobudza rzepak do tworzenia cytokininy – hor- 

3 

monu pobudzającego rośliny do rozkrzewienia. Dlatego 

na plantacjach przerzedzonych w czasie zimy te nawozy 

mają zdecydowane pierwszeństwo. W pierwszej dawce na 

plantacje nieuszkodzone podczas zimy można użyć RSM, 

pamiętając o tym, że wylany na oszronione liście powoduje 

ich poparzenie, przez co zmniejsza się powierzchnia 

asymilacyjna. RSM ma tę zaletę, że rośliny na całym łanie 

są jednakowo dokarmione. Mocznik polecany jest w drugiej 

dawce. Jako nawóz fi zjologicznie kwaśny, podobnie 

jak saletra amonowa zakwasza glebę, co na stanowiskach 

o odczynie obojętnym jest korzystne dla uwalniania się 

manganu. Wiosną rzepakowi można podać siarkę z innymi 

nawozami (tab. 2). 

Siarka przyswajalna (SO 2- ) jest łatwo wymywana z gleby 

4 

i nie ma sensu stosować jej więcej niż wynoszą potrzeby 

rzepaku. Dawkę siarki można, co wynika ze stosunku 

N:S, wyliczyć pośrednio z wyliczonej dawki azotu. Relacja 

ta kształtuje się na poziomie 5:1–4:1 dawki N. Przykładowo: 

dla 150 kg N/ha dawka siarki wyniesie 30–37, 5 kg/ha. 

Pierwsza dawka 

Nitrofoska YaraMila NPK 16:16:16 16-16-16-0-0 Pierwsza dawka 

POTASOWE 

Korn-Kali ® 0-0-40-4-6 Przed ruszeniem wegetacji 

MAGNEZOWE 

Siarczan magnezu – jednowodny 0-0-0-18-23 Zabiegi dolistne 2 razy 

Siarczan magnezu – siedmiowodny 0-0-0-13-16 Zabiegi dolistne 2 razy 

Siarczan magnezu – Kizeryt 0-0-0-20-25 Przed ruszeniem wegetacji 

Nawozy zawierające S wysiewamy w pierwszej dawce 

w takiej ilości, aby pokryły potrzeby rzepaku na siarkę, 

a resztę brakującego azotu uzupełniamy np. w saletrze 

amonowej. Siarczan amonu rozpuszcza się trudno i powinien 

być stosowany z dużym wyprzedzeniem. W niektórych 

gospodarstwach, na glebach zwięzłych, wysiewany 

jest późną jesienią, tuż przed nadejściem zimy. 

Zapotrzebowanie rzepaku na magnez w stanowiskach 

ubogich można skutecznie pokryć, opryskując go siarczanem 

magnezu jednowodnym lub siedmiowodnym, 

w połączeniu ze zwalczaniem chorób grzybowych 

i szkodników. Siarczan magnezu nie powoduje poparzeń. 

Uważam, że pogłówne nawożenie rzepaku węglanem 

wapnia, np. kredą granulowaną z dodatkiem dolomitu, 

jest za mało efektywne, jeżeli chce się radykalnie 

zmienić odczyn. Może ono natomiast przynieść dobre 

efekty w warunkach potrzeby utrzymania odczynu na 

wyjściowym poziomie. 

dr Władysław Kościelniak



Specyfi ka nawożenia 

słabo rozkrzewionych zbóż 

Generalnie można przyjąć, że warunki pogodowe w roku ubiegłym sprzyjały jesiennemu 

rozwojowi zbóż. Stąd też w głównym stopniu zależał on od terminu siewu. 

Łany zasiane przed lub w optymalnych terminach agrotechnicznych, 

zwykle przed spoczynkiem zimowym, odznaczały 

się bardzo dobrym lub nawet nadmiernym rozkrzewieniem, 

natomiast późne siewy, które zwykle miały miejsce po burakach 

czy kukurydzy (szczególnie, gdy rośliny te zbierano na 

przełomie października i listopada), skutkowały słabym rozwojem 

roślin. Bardzo często pszenica czy żyto przed zimą 

miały po kilka liści (rośliny te znajdowały się co najwyżej na 

początku krzewienia), a bywało, że wchodziły w zimę w stadium 

szpilki (zdj. 1). Zatem rodzi się pytanie, czy plantacje niedostatecznie rozwinięte 

z góry są skazane na porażkę, tzn. czy ich plony 

będą znacznie niższe w stosunku do plantacji, na których 

rośliny przynajmniej częściowo się rozkrzewiły. Udzielenie 

odpowiedzi na tak postawione pytanie nie jest proste, gdyż 

– jak powszechnie wiadomo – wysokość plonu zbóż zależy 

od wytworzenia przez rośliny (łan) elementów struktury plonu, 

tj. obsady kłosów (przykładowo na m2 W tym miejscu trzeba podkreślić, że 

zboża ozime, podobnie jak rzepak, 

fundament pod przyszły plon powinny 

przynajmniej częściowo zbudować 

już jesienią. 

), liczby ziarniaków 

w kłosie i masy tysiąca ziarniaków (MTZ). Te poszczególne 

elementy są ze sobą ściśle powiązane: powstałe wcześniej 

mają pozytywny lub negatywny wpływ na te, które dopiero 

się tworzą. Sprawia to, że ten sam efekt plonotwórczy można 

osiągnąć przy różnych ich wartościach. Zatem nawet 

hipotetycznie zakładając wariant pesymistyczny, że wiosną 

będzie chłodno i mokro, przez co zboża będą odznaczały się 

wolnym tempem wzrostu, słabym krzewieniem i nie wytworzą 

odpowiedniej liczby źdźbeł kłosonośnych, to braki w obsadzie 

kłosów mogą być przynajmniej częściowo rekompensowane 

przez większą liczbę ziarniaków w kłosie czy 

też przez ich większą masę (oczywiście przy założeniu, że 

w późniejszym okresie wegetacji warunki pogodowe będą 

sprzyjające, a gleba charakteryzuje się odpowiednią strukturą 

i zasobnością we wszystkie niezbędne składniki pokar- 

1 mowe). Zarówno pobieranie azotu z gleby, jak i jego prze- 

twarzanie w plon (elementy struktury plonu) uzależnione są 

bowiem nie tylko od zawartości tego składnika w glebie, ale 

również od warunków jego pobierania i dobrego odżywienia 

roślin zarówno w makro- (fosfor, potas, magnez, siarka), 

jak i mikroskładniki (głównie w miedź, mangan i cynk). Zatem 

słaby rozwój zbóż w okresie jesiennym niekoniecznie 

musi oznaczać niskie plony. Potwierdza to szereg badań 

dotyczących zwłaszcza pszenicy ozimej – nawet przy braku 

wschodów w okresie jesiennym, w optymalnych warunkach 

wzrostu wiosną plonowała ona nieznacznie poniżej 

swojego potencjału plonotwórczego. Tym niemniej trzeba 

zaznaczyć, że plantacje słabo rozwinięte w zdecydowanie 

większym stopniu są uzależnione zarówno od warunków 

pogodowych, jak i dostępności składników pokarmowych 

(mają słabiej rozwinięty system korzeniowy). Stąd też w niesprzyjających 

warunkach w pierwszej kolejności zawodzą. 

Zapotrzebowanie zbóż na azot 

Jak powszechnie wiadomo, głównym składnikiem pokarmowym 

jest azot. Stąd też, przystępując do wiosennego nawożenia, 

niezależnie od stanu łanu w pierwszej kolejności 

należy ustalić zapotrzebowanie roślin na ten składnik. W tym 

celu mnoży się zakładany plon ziarna przez pobranie jednostkowe 

tego składnika (ważne, aby plon był realny, tj. moż- 

Zdj. 1 – Stadium szpilki 

Zdj. 2 – Słabo rozkrzewione plantacje zbóż wymagają więcej azotu na starcie 

Zdj. 3 – Słabo rozkrzewiona plantacja 

2 

liwy do uzyskania w warunkach gospodarstwa, a nie życzeniowy). 

Generalnie przyjmuje się, że pszenica jakościowa 

pobiera około 28–32 kg N na 1 t ziarna (+ odpowiednia masa 

słomy), natomiast pozostałe zboża ozime – około 22–26 kg N. 

Zatem zapotrzebowanie pszenicy jakościowej na azot dla plonu 

8 t ziarna z hektara w przybliżeniu kształtuje się na poziomie 

240 kg N (8 x 30), a dla pozostałych zbóż dla tej samej 

wysokości plonu 192 kg N (8 x 24). Następnie, w celu obliczenia 

dawki nawozowej, od zapotrzebowania należy odjąć 

ilość azotu, którą rośliny będą miały do dyspozycji z gleby 

(azot mineralny). Jego ilość w niej można oznaczyć, wykonując 

przed zastosowaniem pierwszej dawki analizę gleby 

na zawartość N lub ją oszacować. Przy analizie agroche- 

min 

micznej gleby zawartość N w uprawie zbóż ozimych stan- 

min 

dardowo oznacza się do głębokości 90 cm (tylko w przypadku 

uprawy jęczmienia do 60 cm). Trzeba mieć przy tym 

świadomość, że szczególnie na początku wiosennej wegetacji 

rośliny efektywnie pobierają azot z warstwy do 30 cm 

(najwięcej korzeni), a w przypadku zbóż słabo rozkrzewionych, 

które odznaczają się również płytkim systemem korzeniowym, 

z warstwy do 15–20 cm. Zatem zwłaszcza na 

plantacjach słabo rozwiniętych, na których zależy nam na 

wiosennym krzewieniu, co warunkuje bardzo dobra dostępność 

N, ustalając wysokość dawki startowej ilość azotu wynikającą 

z zapotrzebowania należy zmniejszyć tylko o część 

składnika znajdującego się w glebie. W praktyce analiza zawartości 

N należy do rzadkości, stąd też ilość azotu glebo- 

min 

wego zwykle określa się metodą szacunkową. Bierze się 

w niej pod uwagę kategorię agronomiczną gleby, która 

określa jej potencjał do mineralizacji (im cięższa gleba, tym 

z reguły zawiera więcej próchnicy i azotu organicznego) 

oraz rodzaj przedplonu (liściasty, zbożowy). 

Przykładowo: uprawiając pszenicę ozimą na glebie 

lekkiej po przedplonie zbożowym, realnie możemy li- 

czyć na dopływ azotu mineralnego, z którego rośliny 

będą mogły skorzystać, w zakresie 10–30 kg, a na gle- 

bie średniej po przedplonie liściastym (przykładowo 

rzepaku ozimym) – około 60 kg.



Poza tym należy zaznaczyć, że w zależności od warunków 

mineralizacji azotu organicznego (szybka mineralizacja występuje, 

gdy gleba jest ogrzana i umiarkowanie wilgotna) azot 

glebowy przynajmniej częściowo może być dostępny dla roślin 

w późniejszym okresie wegetacji. Stąd też bardzo ważne 

jest, aby szczególnie na plantacjach, które są słabo rozkrzewione, 

jak najwcześniej zastosować nawozy azotowe w celu 

zwiększenia koncentracji tego składnika w wierzchniej warstwie 

gleby i tym samym dostępności azotu dla roślin. Dlatego 

na plantacjach, na których może być problem z wjechaniem 

po wiosennych roztopach, warto zastosować ten składnik na 

zamarzniętą glebę (wykorzystując nocne przymrozki). 

Liczba dawek cząstkowych a wysokość 

dawki startowej 

Generalnie przyjmuje się, że na wiosnę pszenicę jakościową 

zasadniczo nawozi się trzema, a pozostałe zboża ozime 

3 

dwoma dawkami. Podział wiosennego nawożenia azotem 

na trzy dawki u wszystkich zbóż ozimych nie jest błędem 

agrotechnicznym, a wręcz jest zalecany w przypadku wysokiego 

nawożenia azotem. Pamiętać jedynie należy, że 

efektywność trzeciej dawki jest tym większa, im lepsze są 

warunki wodne w glebie. Na terenach z cyklicznymi suszami 

należy się zatem zastanowić nad jej wcześniejszym zastosowaniem 

lub w ogóle nad celowością stosowania. Poza 

tym trzeba mieć na uwadze fakt, że w ostatnich latach notuje 

się bardzo dużą zmienność warunków pogodowych, 

co ma niebagatelny wpływ zarówno na podaż azotu glebowego, 

jak i na wzrost oraz rozwój roślin. Ustaleń dotyczących 

nawożenia zbóż azotem, które zostaną poczynione 

przed zastosowaniem dawki startowej, nie należy traktować 

sztywno, tylko trzeba reagować na bieżącą sytuację 

w łanie. Przykładowo: gdy roślin nie uda się dostatecznie 

rozkrzewić (dawka I), to pozostałą część azotu warto zastosować 

w dawce II, gdyż z jednej strony możemy zwiększyć 

jego efektywność (lepsze warunki wodne oraz odżywienie 

źdźbeł słabych), a z drugiej – nie ma niebezpieczeństwa 

nadmiernego odżywiania źdźbeł płonnych, co ma miejsce 

w łanach gęstych. 

Zadaniem dawki startowej azotu 

w zbożach ozimych jest w pierwszej 

kolejności pobudzenie roślin do krzewienia 

i dostarczenie tego składnika 

w takiej ilości, aby mogły wytworzyć 

odpowiednią liczbę źdźbeł kłosonośnych 

(łany rzadkie – dawka większa). 

W łanach gęstych celem jest dostarczenie składnika 

w celu bieżącego odżywiania źdźbeł powstałych w okresie 

jesiennym (dawka mniejsza). Dawka startowa ma nie 

tylko ilościowo pokryć potrzeby pokarmowe roślin, ale 

również uzupełnić zapasy glebowe do poziomu stworzenia 

takiej koncentracji tego składnika w roztworze glebowym, 

by rośliny mogły sprawnie go pobierać. Aby to 

było możliwe, wskazany jest pewien nadmiar składnika 

w glebie w stosunku do potrzeb, który powinien być tym 

większy, im rośliny mają słabiej rozwinięty system korzeniowy 

(patrz łany słabo rozkrzewione), im jest chłodniej 

oraz więcej wody w glebie (gleby cięższe mogą gromadzić 

więcej wody, a co za tym idzie – przy tej samej ilości 

azotu rozcieńczenie tego składnika w tych glebach jest 

większe, gdyż, jak wiadomo, rośliny pobierają składniki 

pokarmowe z roztworu glebowego). 

W sytuacji, gdy pszenicę jakościową nawozimy 

trzema dawkami azotu, a nie jest ona nadmiernie 

rozkrzewiona, tj. ma 2–3 źdźbła boczne, dawkę 

startową można wyliczyć zgodnie ze wzorem: 

DN = (ZC x 0,5) - Nmin gdzie: 

ZC – zapotrzebowanie całkowite pszenicy na azot, 

N min – zawartość azotu mineralnego w glebie. 

Powyższym wzorem można posłużyć się również do ustalenia 

nawożenia w systemie dwóch dawek. W takim przypadku, 

przeliczając pierwszą dawkę, zapotrzebowanie całkowite 

na N mnoży się przez współczynnik 0,60–0,66. Jednocześnie, 

jak już wspomniano, na plantacjach słabo rozwiniętych 

pierwsza dawka azotu musi być większa w celu pobudzenia 

roślin do krzewienia, szczególnie w przypadku małej podaży 

azotu glebowego. W takiej sytuacji rozsądnym rozwiązaniem, 

niezależnie od liczby dawek, jest zastosowanie około 

2/3 składnika w dawce startowej. Podobną zasadę należy 

przyjąć w przypadku odmian przewódkowych, które mają 

specyfi kę tworzenia plonu zbliżoną do słabo rozwiniętych 

łanów odmian tradycyjnych. 

Dobór nawozów 

Generalnie przyjmuje się zasadę, że gdy łan jest słabiej 

rozkrzewiony i zależy nam na wiosennym krzewieniu, to 

przynajmniej część składnika trzeba zastosować w formie 

- saletrzanej (N-NO ), gdyż forma ta z jednej strony nie jest 

3 

wiązana przez glebę (znajduje się tylko w roztworze glebowym), 

przez co w każdej chwili może być pobrana przez 

rośliny, a z drugiej – azot w tej formie poprzez wpływ na 

gospodarkę hormonalną roślin lepiej pobudza je do krzewienia. 

dr inż. Witold Szczepaniak 

SALETROSAN 

siarka z azotem 

… i NAWOZISZ JAK ZŁOTEM! 

» jedno z najtańszych źródeł azotu i jednocześnie 

siarki – dwóch podstawowych makroskładników decydujących 

o wielkości plonów roślin i zawartości w nich 

białka; 

» wąski stosunek azotu do siarki (2:1) zapewnia wysoką 

efektywność azotu zastosowanego w tym nawozie; 

» polecany do nawożenia przedsiewnego i pogłównego 

– szczególnie upraw o dużych wymaganiach względem 

siarki, np.: rzepaku i innych krzyżowych, buraków, ziemniaków, 

zbóż w intensywnej uprawie oraz przedsiewnego 

nawożenia kukurydzy. 

PRODUCENT: 

AZOT CAŁKOWITY – 26% N 

(19% azot amonowy, 7% azot azotanowy) 

SIARKA SIARCZANOWA – 13% S 







Wysokie plony 

– ale nie za wszelką cenę! 

Pięć krótkich pytań z praktyki odnośnie możliwości i sposobów poprawy 

efektywności nawożenia, obniżki kosztów i unikania błędów w produkcji kukurydzy 

oraz odpowiedzi na nie. 

1 

Wysokie plony – ale nie za wszelką cenę! 

O co chodzi? 

Nawet najlepsza strategia nawożenia jest tylko jednym 

z czynników decydujących o plonie roślin. Zanim zdecydujemy, 

ile i jakie nawozy zastosujemy pod tę uprawę, warto 

przypomnieć sobie, jak duże plony byliśmy w stanie uzyskać 

w poprzednich latach, w tamtych warunkach pogodowych. 

W prasie branżowej dane i zalecenia są często generalizowane, 

a przecież choćby rozkład opadów w kraju jest bardzo 

różny. W praktyce nie liczy się plon uzyskany z jednego 

hektara, lecz przede wszystkim zysk, który nam zostaje po 

odliczeniu poniesionych nakładów. Wbrew obiegowej opinii 

kukurydzy nie zalicza się do roślin wymagających dużych 

dawek azotu. Naszym celem jest sprawić, aby silnie rozwinięty 

system korzeniowy tej rośliny mógł wykorzystać glebowe 

i nawozowe źródła azotu. Głównymi czynnikami kształtującymi 

dynamikę pobierania N są: odczyn gleby, jej zasobność 

w fosfor i potas oraz bilansowanie składnikami czasami uważanymi 

za drugoplanowe (siarka i magnez) oraz brak profi - 

laktycznego stosowania mikroelementów (głównie cynku, 

ale również B, Mn, Mo, Cu, Fe i innych). 

W praktyce nie liczy się plon uzyskany 

z jednego hektara, lecz przede wszystkim 

zysk, który nam zostaje po odliczeniu 

poniesionych nakładów. 

Zdj. 1, 2 – Kukurydza poparzona niewłaściwie zastosowanymi 

nawozami saletrzanymi 

2 

Czy prawdą jest, że potas uodparnia rośliny na 

suszę? 

Uodparnia to za dużo powiedziane, bo susza zawsze ogranicza 

plon (jest czynnikiem minimum). Prawdą jest jednak, 

że potas jest najważniejszym składnikiem regulującym 

gospodarkę wodną w roślinie. Jego niedobór na poszczególnych 

polach łatwo zaobserwować w lipcowe upały. Rośliny 

niedożywione tym składnikiem bardzo szybko zwijają 

liście. Jeśli widzimy takie symptomy, a rośliny są wtedy 

w fazie wyrzucania wiechy/kwitnienia i jednocześnie susza 

atmosferyczna będzie trwać dłużej, to istnieje duże niebezpieczeństwo 

redukcji plonu – nawet do 50% potencjału plonowania 

w danym siedlisku. 

1 

Potas, decydując o procesach otwierania i zamykania porów 

liści odpowiedzialnych za oddawanie wody do powietrza, 

jednocześnie kontroluje pobieranie wody przez 

komórki tych roślin. Rośliny odpowiednio zaopatrzone 

w ten pierwiastek potrzebują tym samym mniej wody do 

wytworzenia biomasy niż rośliny dotknięte niedoborem 

potasu. W naszym klimacie często spotykamy się z okresowymi 

brakami wody i dobre zaopatrzenie w potas często 

decyduje o sukcesie uprawy (opłacalności). Oczywiście 

krańcowo długa susza glebowa (przykład zeszłorocznych 

upraw kukurydzy w USA) ogranicza wytworzenie biomasy 

przy praktycznie każdej zasobności gleby w potas. 

3 

Nawożenie startowe (współrzędne) – czy warto 

je stosować? 

Nie tylko warto, ale jest to w uprawie kukurydzy absolutna 

konieczność. Gleby w Polsce są naturalnie ubogie w fosfor 

i zlokalizowane, nawet niewielkie nawożenie tym składnikiem 

charakteryzuje się wysoką skutecznością. To dobra 

informacja dla rolników w przypadku niskiej zasobności 

gleby w ten składnik lub możliwość wysokich oszczędności 

w przypadku gleb o uregulowanej zasobności w fosfor. 

Niedobory tego składnika są widoczne najczęściej na polach 

w okresie wczesnej wegetacji, a także w trakcie nalewania 

ziarniaka. O ile objawy w początkowym okresie wzrostu są 

łatwo zauważalne przez rolników, gdyż kukurydza przebarwia 

się na czerwono (niektóre pola kukurydzy w maju 

bardziej przypominają uprawy buraczków ćwikłowych), 

o tyle niedoborów w późniejszych fazach nie widać już 

tak wyraźnie. Jednak skutkiem późniejszych niedoborów 

jest wcześniejsze zakończenie wegetacji przez rośliny 

i mała masa tysiąca ziaren, a w konsekwencji spadek plonu. 

Stosując fosfor na całą powierzchnię, zwykle zaleca się 

ok. 100–120 kg P O . Dozując nawóz rzędowo, najczęściej 

2 5 

w formie fosforanu amonu (Polidap ® , OptiMap NP 12:52) 

lub nawozu NPK o wysokiej zawartości fosforu wyprodukowanego 

na bazie fosforanu amonu (Polifoska ® 8, Opti- 

Complex 9), możemy zmniejszyć dawkę P o ok. 40–50%. 

Dzięki korzystnemu współdziałaniu fosforu z azotem przy 

pobieraniu tych składników i lepszemu ich wykorzystaniu 

z nawozów mineralnych, metoda startowej aplikacji nawozów 

sprzyja obniżce nakładów oraz ochronie środowiska. 

Jej skuteczność znajduje odzwierciedlenie w większym 

wigorze początkowym, lepszym wyrównaniu, a w późniejszym 

okresie – w przyśpieszonym kwitnieniu i dojrzewaniu 

roślin oraz zmniejszeniu wilgotności ziarna podczas zbioru. 

Trzeba jednak przestrzegać zasad nawożenia startowego! 

Znane są przypadki całkowitego zniszczenia wschodów 

kukurydzy przez nadmierne dawki nieodpowiednich nawozów 

lub z powodu złej konstrukcji siewnika, w którym 

redlica nawozowa zbyt blisko odwzorowuje pracę redlicy 

siewnej. Nawozy umieszczane w pobliżu ziarna zwiększają 

zasolenie gleby i mogą ograniczać pobieranie wody przez 

rośliny. Obecnie handlowo ryzykownie i bezzasadnie agrochemicznie 

zaleca się do nawożenia współrzędnego również 

wiele stosunkowo niskoskoncentrowanych nawozów, 

w których fosforu jest niewiele, a ich indeks solny jest bardzo 

wysoki. W dawkach powyżej 200 kg/ha mogą być one 

źródłem lokalnego zasolenia gleby i wywołać suszę fi zjologiczną. 

Im gleba lżejsza, tym zagrożenie tym zjawiskiem 

większe! 

4 

Zbyt późno zastosowana dawka azotu 

w postaci nawozów saletrzanych 

z reguły powoduje poparzenie roślin 

i zwiększa możliwość porażenia ich 

przez choroby. 

Jakie nawozy stosować w kukurydzy, w jakich 

dawkach i terminach? 

W zależności od przyjętej strategii nawożenia należy przeanalizować 

opłacalność kilku rozwiązań, patrząc przez pryzmat 

ceny samego nawozu, jego przyswajalności, kosztów 

zabiegów itd. 

Najczęstszym rozwiązaniem jest stosowanie przedsiewne 

nawozów potasowych na całą powierzchnię – w formie 

soli potasowej K 60 lub Korn-Kali ® (KMgSNa 40:6:4:4) lub 

w postaci nawozu NPK o odpowiednich proporcjach – 

głównie P do K, tj. np. Polifoska 4 (NPKMgS 4:12:32:2:9) lub 

Suprofos 26 (NPKS 3:12:26:9). 

2



Nawozy fosforowe stosujemy najczęściej w siewie współrzędnym 

(siewnik do kukurydzy z aplikatorem nawozu) 

w postaci fosforanu amonu (Polidap ® NP 18:46, OptiMap NP 

12:52) lub nawozów NPK o wysokiej zawartości fosforu, jak 

np. Polifoska ® 8 (NPKS 8:24:24:9) lub OptiComplex 9 (NPK 

9,5:25:25) powstałych na bazie fosforanu amonu, w ilościach 

uzupełniających do zastosowanego na całą powierzchnię 

nawożenia K lub NPK. 

Nawozy azotowe – ze względu na dobre wykorzystywanie 

azotu glebowego przez kukurydzę można przyjąć dawkę N 

na każdą 1 t ziarna na poziomie od 15 do 20 kg/ha, na stanowiskach 

słabych. Przewidując plon na poziomie 7 t z ha, 

należy więc zapewnić roślinie możliwość pobrania od 105 

do 140 kg N/ha. 

Kwota uzyskana ze sprzedaży słomy 

kukurydzianej najczęściej nie pokrywa 

kosztów zakupu nawozów z ilością 

składników pokarmowych taką samą 

jak w słomie. 

W praktyce całość azotu najczęściej stosuje się przedsiewnie, 

w formie nawozów wieloskładnikowych i mocznika. Ze 

względu na początkowy wolny wzrost kukurydzy przedsiewnie 

„zaleca się” użycie do 50% planowanej dawki azotu 

– najlepiej w formie nawozów wieloskładnikowych i mocznika 

(niskie temperatury powodują, że azot z mocznika jest 

dłużej dostępny, co jest ważne ze względu na wolny wzrost 

roślin w początkowym etapie wegetacji). Pozostałą część N 

należy zastosować pogłównie, w miarę późno, kiedy wysokość 

roślin umożliwia jeszcze technicznie wykonanie 

zabiegu. Kukurydza najintensywniej pobiera azot od po- 

Zdj. 3 – Słoma kukurydzy jest bardzo cennym materiałem 

nawozowym i jej składniki powinny zostać zwrócone 

glebie 

czątku szybkiego wzrostu do wytwarzania kolb. Pogłównie 

zalecamy tylko dozowanie azotu w formie mocznika na suche 

rośliny. Obecnie defi cyt siarki jest na tyle duży, że jej niedobory 

występują nie tylko np. w rzepaku, ale również w kukurydzy 

i są często mylone z brakiem azotu. W Niemczech, 

z dobrym skutkiem w uprawie kukurydzy, szczególnie na 

cele bioenergetyczne stosuje się w fazie 2–4 liści Saletrosan 

NS 26:13. 

Użycie saletry amonowej czy saletrzaku w zbyt późnej fazie 

roślin powoduje znaczne uszkodzenia roślin (zdj. 1, 2). 

5 

Czy warto pozbywać się słomy kukurydzianej 

z gospodarstwa? 

Pytanie oczywiście brzmi, ile odbiorca jest gotowy zapłacić 

za tonę słomy? Jeśli proponowana kwota nie pokrywa nawet 

wartości składników nawozowych zawartych w słomie, 

to absolutnie nie! 

Uprawiając kukurydzę na ziarno, przy plonie ziarna ok. 7 t 

z ha, pozostawiamy na 1 ha od 6 do 10 t suchej masy słomy 

i ok. 4 t suchej masy resztek pożniwnych – ścierni 

i korzeni. Z pozostawionego na polu materiału roślinnego wprowadzamy 

do gleby ok. 70 kg N, 28 kg P O , 135 kg K O, 33 kg 

2 5 2 

CaO, 28 kg MgO i mikroelementy. Łatwo zauważyć, że przy 

obecnej cenie nawozów same składniki słomy są warte duże 

pieniądze – kilkaset złotych na ha. Najważniejszym zadaniem 

jest uruchomienie (zmineralizowanie) tego zapasu, aby stał się 

on dostępny dla roślin następczych. Szerzej i szczegółowo temat 

ten jest opisywany w artykule dr inż. Bożeny Rabikowskiej 

pt. „Najprostsze i najlepsze rozwiązanie – zwrócić słomę glebie!”. 

Przemysław Musialski 

p.musialski@osadkowski.pl 

3 

Dajemy rozwiązanie 

– można skorzystać! 

Grupa Osadkowski poleca producentom rolnym typowo przedsiewny, wieloskładnikowy 

nawóz mineralny, przeznaczony szczególnie dla warunków charakteryzujących 

się dużymi potrzebami nawozowymi w stosunku do potasu. 

Nawóz ten to Suprofos ® 26 (NPKS 3:12:26:9) 

Suprofos ® 26 jest wytwarzany w Polsce z surowca fosforonośnego, 

soli potasowej, magnezytu i siarczanu amonu. Nawóz ten 

zawiera amonową formę azotu – łatwo rozpuszczalną w wodzie 

i zatrzymywaną przez glebę. W całości rozpuszczalne w wodzie 

i dostępne dla roślin są również potas i siarka. Prawie 60% fosforu 

zawartego w Suprofosie ® 26 rozpuszcza się w wodzie, natomiast 

pozostała część P jest również dobrze, choć nieco wolniej 

pobierana przez rośliny. Przyjęta technologia produkcji nawozu 

Suprofos ® 26 warunkuje bardzo dobre wyrównanie granulatu 

i zapewnia identyczność składu każdej granuli oraz podobne 

tempo uwalniania wszystkich składników. 

Suprofos ® 26 zawiera również mikroelementy (cynk, miedź, 

mangan, bor i molibden) – składniki o istotnym znaczeniu 

dla prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin, a tym samym ich 

plonowania. 

Suprofos ® 26 polecamy dla warunków, w których stwierdza 

się szczególnie silną reakcję po zastosowaniu potasu, 

a mianowicie na gleby o obniżonej zasobności w potas oraz 

pod rośliny o dużej wrażliwości na niedostateczny poziom 

potasu w środowisku, a jednocześnie najsilniej reagujące na 

nawożenie tym składnikiem. Suprofos ® 26 jest bardzo przydatny 

do przedsiewnego nawożenia kukurydzy, którą cechuje 

wyjątkowo silna reakcja na poziom potasu w glebie i nawożenie 

K, szczególnie przy okresowych niedoborach wody. 

Ponadto Suprofos ® 26 można z powodzeniem stosować na 

użytkach zielonych, pod rośliny okopowe i zboża jare. 

Ze względu na zróżnicowane możliwości fi nansowe gospodarstw 

rolnych i opóźnienia w wypłacie funduszy z UE Grupa 

Osadkowski umożliwia ustalenie z każdym klientem indywidualnego 

terminu płatności – nawet do 31.08.2013 r. Znacz- 

* Wg najczęściej spotykanych cen 1 kg składnika w ofertach handlowych nawozów mineralnych z lutego 2013 r. (zł/kg). 

na zmienność cen nawozów mineralnych na rynku oraz złożoność 

logistyki tych środków produkcji sprawiają, że nasza 

oferta na Suprofos ® 26 jest ograniczona. 

+ 

= 

Usiądź! Policz! Taniej niż w Suprofosie ® 26 

składników pokarmowych kupić nie można!* 

Przemysław Musialski 

p.musialski@osadkowski.pl



Najkorzystniejszy okres zakupu 

nawozów wapniowych 

Główny sezon na nawozy odkwaszające zaczyna się z reguły w lipcu i trwa do końca września. 

W tym czasie od lat powtarza się ten sam scenariusz – rośnie cena samego nawozu, 

następuje drastyczny wzrost cen środków transportu, a często wręcz brakuje możliwości zaopatrzenia 

się w nawozy o najlepszych parametrach jakościowych i przydatności. 

Wielu producentów rolnych poszukuje rozwiązań, które 

zmierzają do poprawienia wydajności z jednostki powierzchni 

i jakości swojej produkcji przy jednoczesnym ograniczeniu 

nakładów fi nansowych. Moim zdaniem zabieg wapnowania, 

a tym samym podwyższenia pH gleby to najlepsza inwestycja 

w swój „warsztat pracy”, jakim jest gleba. Średnio w kraju 

prawie 60% gleb polskich to gleby bardzo kwaśne i kwaśne 

(o pH



Najprostsze i najlepsze 

rozwiązanie: 

zwrócić słomę glebie! 

(niektóre problemy nawożenia słomą) 

Jednym z bardzo ważnych wskaźników (jeśli nie najważniejszym) w ocenie jakości i przydatności 

gleby do produkcji rolnej jest zawartość w niej substancji organicznej (próchnicy). 

Wynika to z nigdy niekwestionowanego, udowodnionego, 

bardzo korzystnego wpływu próchnicy na podstawowe 

właściwości fizykochemiczne gleby decydujące 

o jej żyzności, takie jak m.in.: zdolność do zatrzymywania 

składników pokarmowych i wody, zdolność przeciwstawiania 

się zmianom odczynu (właściwości buforowe), 

struktura i podatność na zagęszczanie. 

Zmniejszanie się zawartości (degradację) substancji organicznej 

w glebach należy zatem ocenić jako potencjalną 

możliwość stopniowej utraty przez nie zdolności 

produkcyjnych i wzrost ryzyka obniżania się poziomu 

plonowania roślin. Obok procesów prowadzących do zakwaszania 

się gleb, do ewentualnego wzrostu poziomu 

zanieczyszczeń, a także do pogarszania się właściwości 

fizycznych gleb w wyniku zagęszczania i zasklepiania, 

nasilanie się zjawiska zmniejszania się zawartości próchnicy 

w glebach należy uznać za największe zagrożenie 

dla produkcji rolnej, któremu należy się przeciwstawiać 

wszelkimi możliwymi sposobami. 

Obok właściwości mineralnej części gleby (jej składu granulometrycznego) 

czynnikami, które wpływają na zawar- 

Zdj. 1 – Dla gleby i przyszłych plonów byłoby lepiej tej słomy nie wywozić z pola 

1 

Tab. 1 Niektóre współczynniki reprodukcji (+) i degradacji (-) substancji organicznej (dla dwóch 

kategorii gleb; za: Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej, 2002) 

Roślina lub nawóz 

Reprodukcja (+) lub degradacja (-), t/ha substancji organicznej 

gleby lekkie gleby średnie 

Okopowe -1,26 -1,40 

Kukurydza -1,12 -1,15 

Zboża, oleiste -0,49 -0,53 

Strączkowe +0,32 +0,35 

Motylkowate i mieszanki +1,89 +1,96 

Obornik, 10 t +0,70 

Słoma, 10 t +1,80 

tość próchnicy w glebach, są: dobór roślin w zmianowaniu, 

przyjęty system uprawy i nawożenie organiczne. Wskaźnikami, 

które w sposób syntetyczny ujmują kierunek procesów 

prowadzących do zmian w poziomie próchnicy w glebach, 

są współczynniki reprodukcji i degradacji substancji 

organicznej, znane od lat siedemdziesiątych ubiegłego 

wieku. Pozwalają one na sporządzenie bilansu próchnicy 

dla określonego obszaru i ocenę poprawności gospodarowania 

(tab. 1). 

W świetle badań IUNG – PIB (Kuś J. i in., 2006) w latach 

2002–2005 najbardziej niekorzystny bilans próchnicy 

miały 3 województwa: dolnośląskie, zachodniopomor- 

skie i opolskie. Wynosił on, w t substancji org./ha/rok, 

odpowiednio: -0,39; -0,25 i -0,20. Duży, ujemny bilans 

próchnicy w tych województwach jest wynikiem na- 

łożenia się dwóch istotnych czynników: małej obsa- 

dy zwierząt, a tym samym niskiej produkcji i zużycia 

obornika oraz dużego udziału w strukturze zasiewów 

roślin (w tym kukurydzy), których uprawa pociąga za 

sobą degradację substancji organicznej gleby. 

W gospodarstwach bezinwentarzowych, gospodarstwach 

prowadzących chów bezściołowy oraz w warunkach dużego 

oddalenia pól od miejsca zagospodarowania produktów 

ubocznych z produkcji roślinnej jako ściółki lub paszy, jedną 

z możliwości poprawy bilansu substancji organicznej w glebach 

jest zagospodarowanie tych materiałów w miejscu ich 

wytworzenia. We wspomnianych wyżej warunkach (i nie 

tylko!) za wyjątkowo nieracjonalne należy uznać palenie słomy 

na ściernisku. Pomijając nawet dotkliwe kary fi nansowe 

za wypalanie ściernisk i traw oraz powodowanie zagrożenia 

pożarowego, postępowanie takie pociąga za sobą wiele 

negatywnych zjawisk. Są nimi m.in.: całkowite zniszczenie 

węgla organicznego, bezpowrotna strata azotu, nagrzewanie 

się wierzchniej warstwy gleby i niszczenie w niej życia 

biologicznego. Wypalanie słomy wraz ze ścierniskiem to również 

niszczenie struktury gleby i w ślad za tym pogarszanie 

się stosunków powietrzno-wodnych. Zatem postępowanie 

z pozostałościami organicznymi po zbiorze plonu głównego 

podobnie jak to czyniono przed wiekami, w początkach rolnictwa 

(w gospodarce żarowej), nie znajduje żadnego uzasadnienia. 

Nie można, wręcz nie wolno „puszczać z dymem” 

tego, co może zwiększyć obieg składników w obrębie pola 

(gospodarstwa) i polepszyć warunki wzrostu i plonowania 

roślin. 

W ostatnich latach nasila się w kraju zjawisko wykorzystywania 

słomy do celów energetycznych we własnych gospodarstwach 

rolników oraz jej sprzedaż producentom brykietów 

ze słomy. Kwota, za którą najczęściej rolnicy „pozbywają” 

się słomy, to ok. 150–200 zł/t, a nawet mniej, bowiem producenci 

brykietów starają się wykorzystać okres żniw – na-



Tab. 2 Masa i wartość składników N, P, K, Mg w plonie słomy pszenicy i kukurydzy 

Składnik 

Nie powinno budzić żadnych wątpliwości 

u producentów rolnych, że 

najlepszym, najprostszym, najbardziej 

racjonalnym rozwiązaniem dla przeważającej 

liczby gospodarstw jest wykorzystywanie 

słomy w celach nawozowych. 

Pszenica, 5 t/ha Kukurydza, 7 t/ha 

kg składnika/ha wartość, zł * kg składnika/ha wartość, zł * 

N 32 138 84 361 

P (w P 2 O 5 ) 12 54 33 148 

K (w K 2 O) 63 195 154 477 

Mg (w MgO) 8 44 28 154 

Łącznie NPKMg 115 431 299 1140 

* Wg najczęściej spotykanych cen 1 kg składnika w ofertach nawozów mineralnych ze stycznia 2013 r. (zł/kg): N – 4,3; P 2 O 5 – 4,5; K 2 O – 3,1; Mg – 5,5 (bez odkwaszających). 

pięty czasowo – i niekiedy trudny fi nansowo dla rolników. 

Część sprzedających chętnie pozbywa się wówczas słomy, 

aby zająć się tylko ziarnem oraz by mieć tzw. świeżą gotówkę. 

Takie wrażenie nasuwa się po przeglądnięciu stron 

internetowych, na których kupujący słomę wymieniają się 

uwagami odnośnie ceny i warunków jej zakupu w różnych 

rejonach kraju. 

Przyorywanie odpowiednio rozdrobnionej słomy bezpośrednio 

po zbiorze plonu głównego jest ważne, i to wielostronnie, 

dla prawidłowego funkcjonowania gospodarstwa. 

Obok znaczenia organizacyjno-ekonomicznego, np. 

możliwości wprowadzenia poplonów czy racjonalnego 

zagospodarowania gnojowicy, na szczególne podkreślenie 

zasługuje działanie nawozowe słomy i to nie tylko bezpośrednie, 

ale głównie pośrednie, będące efektem oddziaływania 

przyoranej masy organicznej na właściwości gleby. 

Zawarte w produktach ubocznych składniki pokarmowe, 

zarówno makro-, jak i mikroelementy, które bezpośrednio 

wpływają na wielkość plonów, można bardzo łatwo 

zastąpić składnikami z nawozów mineralnych. W tabeli 2 

podano dla 4 podstawowych makroelementów ich masę 

w plonie słomy pszennej i kukurydzianej z ha oraz wartość 

tych składników w zł. Przy założonych cenach słomy i tylko 

dla NPKMg tzw. bezpośrednia wartość nawozowa tych 

materiałów stanowi od ok. 40% do 50% rynkowej wartości 

słomy pszenicy i aż od ok. 80% do 110% wartości słomy 

kukurydzy (tab. 2). 

Podobną wycenę, nawet tylko przybliżoną, niełatwo przeprowadzić 

dla pośredniego działania nawozowego słomy 

i jej bezspornego znaczenia ekologicznego. Bardzo trudno 

bowiem oszacować wpływ słomy na zwiększoną aktywność 

drobnoustrojów i uruchamianie glebowych składników pokarmowych 

(np. fosforu) przez CO z mineralizacji materia- 

2 

łów organicznych. 

Godny uwagi jest również korzystny wpływ przyorywanej 

słomy na ograniczanie przemieszczania się azotu w głąb 

profi lu glebowego, a tym samym zmniejszenie potencjalnych 

strat N dla produkcji rolnej. Wiąże się to z wykorzystywaniem 

azotu pozostającego w glebie po zbiorze plonu 

głównego przez bakterie, których liczebność po przyoraniu 

słomy szybko rośnie. Zjawisko to, zwane sorpcją biologiczną 

(zbiałczaniem), w niektórych warunkach może jednak przyczyniać 

się do ograniczania wzrostu roślin uprawianych 

bezpośrednio po przyoraniu słomy ze względu na niedobory 

mineralnych form N w glebie dla roślin, spowodowane 

mikroorganizmami konkurującymi z roślinami o ten składnik. 

Na niektóre problemy związane z nawożeniem słomą 

zwrócono uwagę już na początku lat 30. ubiegłego wieku, 

wskazując na konieczność zmniejszania szerokiej proporcji 

między węglem i azotem w słomie (C:N ok. 80–100:1) 

za pomocą dodatkowego nawożenia azotem, z zaleceniami 

stosowania 4 do 10, a najczęściej ok. 7 kg N na tonę 

słomy. 

Należy podkreślić, że po upływie prawie 90 lat od pierwszych 

prób, a ok. 50 lat od licznych doświadczeń z przyorywaniem 

słomy znacznej zmianie uległy warunki produkcyjne rolnictwa 

i wiele uwarunkowań nawożenia słomą, z których za 

szczególnie ważne należy uznać wyjątkowo duży wzrost 

poziomu nawożenia roślin uprawnych azotem oraz większą 

zawartość N w przyorywanej słomie. Ogromny postęp do- 

Zdj. 2 – Ściernisko nie wyższe niż 20 cm; przy większej jego 

wysokości występują kłopoty nie tylko z przyoraniem 

słomy, ale też z jej rozkładem 

Zdj. 3 – Nawozy odkwaszające najlepiej zastosować łącznie 

z przyorywaną rozdrobnioną słomą 

2 

3 

konał się również w technice i jakości rozdrabniania słomy, 

równomierności rozmieszczenia rozdrobnionej słomy na 

powierzchni pola oraz jej mieszaniu z glebą. Znacznie lepiej 

poznano także przemiany składników słomy zależnie od 

warunków glebowych, zwłaszcza dostępu tlenu i na podstawie 

tych analiz sformułowano wskazówki modyfi kujące 

zalecenia z lat 60. i 70. ubiegłego wieku. 

Słoma, obok niewielkich ilości organicznych związków azotowych, 

zawiera głównie (rozkładane przez bakterie i grzyby) 

związki bezazotowe (w ilościach malejących wg szeregu): celuloza 

> hemicelulozy > ligniny. Część związków słomy, głównie 

bezazotowych, ulega przemianom do związków próchnicznych, 

przy czym przemiany te są powiązane z szybkością 

mineralizacji. Przyspieszanie mineralizacji, np. poprzez dodatkowe 

nawożenie azotowe, zmniejsza niestety odtwarzanie 

próchnicy, dlatego też w ostatnich latach decyzja o dodatkowym 

nawożeniu N podejmowana jest coraz rzadziej i to po 

głębszej analizie sytuacji na określonym polu. Coraz częściej 

natomiast zwraca się uwagę na problemy związane z substancjami 

powstającymi w glebach w wyniku mikrobiologicznych 

przemian produktów hydrolizy celulozy i hemiceluloz w warunkach 

ograniczonego dostępu tlenu, np. przy dużej wilgotności 

gleby, na glebach ciężkich, zlewnych, w miejscach zbyt 

dużego nagromadzenia przyorywanych resztek itp. 

We wspomnianych wyżej warunkach, w wyniku fermentacji 

cukrów, powstają kwasy organiczne (octowy, mrówkowy, 

propionowy, masłowy), które są wyjątkowo szkodliwe dla 

roślin ze względu na uszkadzanie ich korzeni. U jęczmienia 

ozimego ograniczenie rozwoju korzeni tej rośliny w glebie 

o pH 5,5 przez najbardziej toksyczny kwas octowy osiąga 

100%, a 81% przez kwas mrówkowy. W glebie o pH 6,5 

hamowanie rozwoju korzeni przez kwasy organiczne jest 

wprawdzie mniejsze, tym niemniej także bardzo duże – 75% 

dla kwasu octowego, a 61% dla mrówkowego (cytowane 

za Pietr S., 2011). Stąd też coraz więcej uwagi poświęca się 

nawożeniu słomą łącznie ze stosowaniem nawozu odkwaszającego 

– wapniowego lub wapniowo-magnezowego, 

który ma neutralizować kwasy z fermentacji cukrów i tym 

samym eliminować ich szkodliwe oddziaływanie na rośliny. 

Warto dodać, że zobojętnienie kwasów w glebie to również 

ograniczenie gazowych strat azotu w efekcie przemian azotanów, 

lepsze warunki do syntezy próchnicy oraz wiązania 

wolnego azotu przez wolno żyjące bakterie glebowe. 

Znaczny, pozytywny wpływ łączenia przyorywania słomy 

z wapnem stwierdziłam ze współpracownikami nawet na 

glebach o ograniczonych potrzebach tego zabiegu (gleby 

średnie, pH 6,3–6,4). Największy wpływ wywarło dodanie 

materiału odkwaszającego do słomy na łatwo zaskorupiającej 

się glebie płowej, na której zastosowanie wapna w ilości 

odpowiadającej 0,8 t CaO/ha pozwoliło na uzyskanie o 30% 

większej masy gorczycy białej uprawianej jako poplon.

32 

Agrotechnika 

Dla praktyki rolniczej istotne znaczenie ma nie tylko znajomość 

teoretycznych podstaw nawożenia słomą, ale także techniki 

stosowania tego materiału. Sprowadza się ona do dwóch podstawowych 

czynności: odpowiedniego rozdrobnienia i rozrzucenia 

pociętej słomy oraz wymieszania jej z glebą. Rozdrobnienie 

zgodnie z zaleceniami (ok. 70% we fragmentach poniżej 

8 cm, najwyżej 3% masy ok. 20 cm, ściernisko do 20 cm), przy 

wyposażeniu kombajnów zbożowych w rozdrabniacze słomy, 

nie stanowi obecnie większego problemu. Opracowano już 

także technikę dwustopniowego rozdrabniania słomy i ścierniska 

po zbiorze kukurydzy na ziarno tak, aby pozostałości łodyg 

nad glebą były możliwie najkrótsze. 

Jak wspomniano wcześniej, ogromnie ważne jest równomierne 

rozrzucenie pociętego materiału i zastosowanie węglanowego 

nawozu wapniowego lub wapniowo-magnezowego w dawce 

odpowiadającej 0,5–1,0 t CaO/ha – tym więcej, im kwaśniejsza, 

wilgotniejsza i cięższa jest gleba. Tak przygotowaną słomę i nawóz 

odkwaszający należy wymieszać z glebą – najlepiej dwukrotnie 

– na głębokość 8–12 cm, pierwszy raz płycej, a drugi głębiej. 

Należy pamiętać, aby nie doszło przy tym do punktowego 

nagromadzenia się słomy (tzw. matowania), ponieważ w tych 

miejscach może dochodzić do wspomnianej wcześniej fermentacji 

i reakcji niekorzystnych dla roślin, gleby i rolnika. 

W zaleceniach niemieckich, również w niektórych krajowych, 

sugeruje się dodatek azotu do słomy jedynie na glebach o niewielkich 

możliwościach uwalniania azotu glebowego i pod rośliny 

ozime siane w krótkim okresie po przyoraniu słomy. Na 

glebach żyznych i pod rośliny wiosennego siewu dodanie N 

do słomy daje często małe efekty, a cenny składnik narażony 

jest na straty. Najlepszym rozwiązaniem wydaje się być obserwacja 

wschodów i łanu po wschodach, która da odpowiedź na 

Rolnicy, którzy jednak uznają za konieczne zastosowa- 

nie azotu na słomę, nie powinni rezygnować z wapna. 

Te dwa zabiegi można zastosować tuż przed przyorywa- 

niem słomy, używając jako wapna bardzo wygodnych 

w stosowaniu węglanowych, granulowanych nawozów 

odkwaszających, których granule rozpadają się i zwięk- 

szają powierzchnię kontaktu ze środowiskiem dopiero 

w glebie. W tych warunkach spośród nawozów azoto- 

wych można użyć saletry amonowej lub saletrzaka, który 

jest przecież mieszaniną saletry amonowej i wapniaka. 

dr inż. Bożena Rabikowska 

Wapno granulowane – nowoczesne, wygodne rozwiązanie! 

Granukal I Standard po 10 min po 1 godz. 

Zalety nawozu: 

• Duże bezpieczeństwo stosowania podczas wegetacji roślin 

(pogłównie) 

• Wysoka reaktywność (szybkość działania) 

• Nie ma konieczności mieszania nawozu z glebą 

• Bardzo wygodny, bezproblemowy rozsiew (brak pylenia) 

pytanie, czy należy dostarczyć roślinom dodatkowy azot. Ten 

składnik, bardzo cenny dla roślin, ale i łatwo ulegający stratom, 

powinien być stosowany po szczegółowej analizie potrzeb. Jeśli 

po przyoraniu słomy nie będą uprawiane oziminy, to korzystniej 

przesunąć ewentualne wyrównanie N na wiosnę, mając właśnie 

na uwadze potencjalne straty tego ruchliwego składnika. 

Przedstawione uwagi odnośnie nawożenia słomą nie mogą 

uwzględnić wielu powiązań między czynnikami, od których 

zależy jej plonotwórcze działanie, takich jak: skład chemiczny 

słomy, warunki glebowe (wilgotność, skład granulometryczny, 

żyzność), gatunek uprawianej rośliny i jej wymagania 

pokarmowe, a które mogą wystąpić w produkcji. 

Cel stosowania: 

• Interwencyjnie, dla poprawienia warunków wzrostu roślin (najczęściej jęczmienia) 

• Dla zapobiegania spadkom uregulowanego odczynu (corocznie ok. 300–500 kg/ha) 

• Na polach w pobliżu osiedli mieszkalnych (brak zapylenia) 

• Na rozdrobnioną słomę, w celu neutralizacji możliwych niekorzystnych produktów 

rozkładu słomy



Soja w 2012 r. 

na Opolszczyźnie 

plonowała dobrze 

Soja jest jedną z najcenniejszych roślin uprawnych na świecie. Jej nasiona są bogate 

w bardzo wartościowe białko, cenny tłuszcz oraz witaminy i sole mineralne. Są 

wszechstronnie wykorzystywane w żywieniu ludzi i zwierząt oraz w przemyśle. Bez 

niej nie ma hodowli drobiu, trzody chlewnej i innych zwierząt. Nasz kraj rocznie 

importuje około 2 mln t śruty sojowej. My, konsumenci, płacimy za to około 4 mld 

zł, które trafi ają do rolników z Ameryki Północnej i Południowej. 

Soja w polskich warunkach 

Warto pamiętać o tym, że soja, jako roślina strączkowa, jest 

bardzo pożądana w zmianowaniu. Z kolei jej wadą, podobnie 

jak innych roślin strączkowych, jest to, że nasiona zawierają 

antyciała żywieniowe. Z tego powodu w stanie surowym 

nie nadaje się ona do spasania w większych dawkach. 

Proces dezaktywacji niepożądanych składników odbywa się 

w trakcie tłoczenia oleju, a w gospodarstwach domowych 

wykorzystujących soję, w żywieniu ludzi – podczas moczenia 

i gotowania. 

W Polsce jak do tej pory uprawa soi jest bardziej znana 

z podręczników i artykułów prasowych niż z pól. Czy można 

ją uprawiać na skalę produkcyjną w naszym kraju? Twierdzę 

stanowczo, że tak. Do tej tezy upoważniają mnie plony soi 

uzyskane w ostatnich latach na terenie województwa opolskiego. 

O tym, że soja udaje się w województwie opolskim, byłem 

przekonany już pod koniec lat 80. ubiegłego wieku, gdy 

uprawiałem ją na poletkach w WOPR Łosiów. Utwierdziłem 

się w tym przekonaniu w 2008 i 2009 r., gdy oglądałem soję 

na polu produkcyjnym w RSP Skrzypiec k. Prudnika, w gospodarstwie 

Trzebina. Pole z soją położone było na ciężkiej 

glinie klasy IIIb. Trzebina leży w strefi e klimatu podgórskiego. 

W pierwszym roku uprawy soi z hektarowych parcel 

uzyskano plony nasion od 25,1 do 31,6 dt/ha z odmian kanadyjskich. 

Zebrane nasiona zostały wykorzystane jako dodatek 

do paszy dla kur niosek we własnej mieszalni pasz. 

1 

Dalsze doświadczenia 

W 2009 r. polska odmiana Augusta wydała plon 26,4 dt/ha. 

Soję w tym gospodarstwie uprawiano na wydzielonym polu 

przez kolejne lata. 

Od 2010 r. uprawę soi w doświadczeniach ścisłych rozpoczął 

dr Kazimierz Pyziak w SDOO w Głubczycach, a na polach 

produkcyjnych – dr Grzegorz Balcer z Top Farms Głubczyce. 

Od 2011 r. z powodzeniem uprawia ją Norbert Łopata 

– rolnik ze wsi Szczyty, gmina Baborów, powiat Głubczyce. 

W doświadczeniach SDOO Głubczyce przeprowadzonych 

na glebach II klasy w latach 2010–2012 wraz z wpływem 

ilości wysiewu, poziomu nawożenia azotem oraz rozstawą 

rzędów badano 3 polskie odmiany: Aldana, Augusta i ród 

PGR 408. Odmiany te, wysiewane pod koniec kwietnia, dojrzewały 

do zbioru w pierwszej połowie września. W ciągu 

tych 3 lat badane odmiany plonowały na zbliżonym poziomie, 

wydając średnio od 28 do 31 dt/ha. 

W 2012 r. w SDOO Głubczyce przeprowadzono doświadczenie 

odmianowe z udziałem odmian polskich, francuskich 

i austriackich – niemodyfi kowanych genetycznie. Soję posiano 

27 kwietnia, a zebrano 10 września. Uzyskane wyniki 

podano w tab. 1. 

Tab. 1 Porównanie odmian soi w SDOO Głubczyce, 2012 

Odmiana Kraj 

Plon nasion 

w dt/ha 

Wysokość 

roślin w cm 

Wyleganie 

(skala 9 0 ) 

Wysokość 

osadzenia 

najniższego 

strąka w cm 

Liczba 

strąków na 

1 roślinie 

Aldana Polska 28,7 82 9 11 26 174,5 

Aligator Francja 37,4 95 9 13 40 181,5 

Augusta Polska 26,7 98 4 10 18 137,8 

ES Senator Francja 38,7 109 9 10 20 187,4 

Klaxon Francja 33,8 84 7,5 10 28 154,1 

Lissabon Austria 40,3 84 8,5 13 40 173,4 

Merlin Austria 37,4 86 9 12 44 147,2 

Zagraniczne odmiany plonowały zdecydowanie wyżej od 

rodzimych o około 25%. To bardzo duża różnica. Warto pamiętać, 

że odmiany Aligator, Lissabon i Merlin były bardzo 

odporne na wyleganie i miały o 2–3 cm wyżej osadzone 

dolne strąki niż Klaxon i odmiany krajowe. 

Zdj. 1 – Soja w Top Farms Głubczyce ma mocne korzenie 

z licznymi brodawkami 

Zdj. 2 – Soja w SDOO Głubczyce zawiązała strąki na całej 

łodydze 

MTZ 

(g) 

2


INFORMATOR GRUPY OSADKOWSKI NR 1/2013 Agrotechnika 

37 

Na co jeszcze zwracać uwagę? 

W SDOO Głubczyce odmiana Merlin na plantacji nasiennej 

wydała plon 27 dt/ha. Dojrzała na pniu bez desykacji i została 

skoszona też 10 września. Była posiana na polu, na którym 

jesienią 2011 r. przeprowadzono prace drenarskie. Uzyskany 

na takim polu plon nasion nie w pełni odzwierciedla możliwości 

produkcyjne tej odmiany – taki, jaki wykazała w doświadczeniu 

odmianowym czy też rok temu u rolnika Norberta 

Łopaty, który na glebie III klasy uzyskał 35 dt/ha. Rolnik 

ten w 2012 r. posiał odmianę Lissabon i dała ona plon 30 dt/ 

ha. Jego zdaniem plon został znacznie zaniżony z powodu 

strat wyrządzonych przez myszy, które przeszły na pole soi 

z okolicznych pól. Zebrał on z 1 ha: u odmiany Merlin – 14 dt 

białka i 7,35 dt tłuszczu, a u Lissabon – 12,2 dt białka i 6,21 dt 

tłuszczu. Nasionami soi, jako dodatkiem do śruty zbożowej, 

skarmił bydło opasowe. 

W Top Farms Głubczyce w doświadczeniu z ilością wysiewu 

oraz dawkami azotu i odmianami uzyskano średnie plony 

dt/ha: Aldana – 21,3, Merlin – 26,4, Klaxon – 25,3 i Augusta 

– 23,3. W drugim doświadczeniu z herbicydami plony 

były niższe. Posiane na próbę odmiany amerykańskie: Energy, 

Hipro i Royal Pro okazały się kreacjami bardzo późnymi 

i zebrano je na zielonkę. 

W Trzebini (RSP Skrzypiec) w 2012 r. Augusta na 3 hektarach 

wydała plon 19,7 dt/ha (silne gradobicie i wyleganie), 

a w poprzednim – 25,5 dt/ha. 

Zdj. 3 – Wiesław Rychter ze swoją soją – dolne strąki osadzone 

dość wysoko 

3 

Interesujące wnioski na temat soi można wyciągnąć z jej 

uprawy przez Wiesława Rychtera w Dobrzyniu, gmina Lubsza, 

powiat Brzeg. Rolnik ten u odmiany Merlin, na glebie 

V klasy, z pól o łącznej powierzchni 32 ha uzyskał 15,5 dt/ha. 

Stanowiska, w których rosła soja, są otoczone lasami i położone 

w rejonie występowania wiosennych przymrozków 

przygruntowych. Mają wysoki poziom wód gruntowych. 

Soję posiano 7–8 maja, zaś zebrano ją 15 października, po 

wcześniejszej desykacji środkiem Reglone. Zdaniem rolnika 

na wyniku produkcyjnym zaważył silny przymrozek, który 

wystąpił 19 maja (do -8°C). Zniszczył on 20–30% roślin, które 

zdążyły już wypuścić liścienie. Gryka uprawiana rok wcześniej 

na tych samych polach plonowała na poziomie 10–12 dt/ha. 

W 2012 r. we wszystkich gospodarstwach na korzeniach soi, 

których nasiona siewne zostały zaprawionymi nitraginą Hi- 

Stick zawierającą wybrany szczep bakterii Bradyrhizobium 

japonicum, stwierdziłem obecność dużych brodawek. Soja 

korzystała więc z azotu wiązanego z powietrza przez te bakterie. 

Warto podkreślić, że wszystkie badane odmiany nie 

były genetycznie modyfi kowane. 

Obserwacje i wnioski 

Soję na polach doświadczalnych i produkcyjnych 

oglądałem kilka razy w ciągu danego sezonu wegetacyjnego. 

Oto moje spostrzeżenia i wnioski: 

1. Soja na Opolszczyźnie udaje się dobrze na różnych 

glebach i rejonach klimatycznych. Plonuje stabilnie. 

2. Zagraniczne odmiany w doświadczeniach ścisłych 

plonowały o 25% wyżej od krajowych. 

3. Na polach produkcyjnych (na glebach pszennych) 

odmiana Merlin plonowała od 26,4 dt/ha do 35 dt/ha. 

4. Krajowe i europejskie odmiany soi wysiane w III dekadzie 

kwietnia były zbierane w pierwszej połowie 

września przy niskiej wilgotności nasion i nie wymagały 

dosuszania. 

5. Większość odmian zagranicznych osadza dolne 

strąki na wysokości 13 cm, co pozwala na zbiór 

kombajnowy bez strat. Sprzyja temu również bardzo 

dobra odporność niektórych odmian na wyleganie. 

6. Soja po zaprawieniu jej materiału siewnego skuteczną 

nitraginą nie wymaga nawożenia azotem i pozostawia 

po sobie kilkadziesiąt kg N/ha. 

dr Władysław Kościelniak



Czysty rzepak 

– czysty ZYSK 

Na plon rzepaku ozimego i jarego oddziałuje wiele czynników, głównie: 

pogoda, termin siewu, nawożenie, ochrona fungicydowa, zachwaszczenie. 

Na wszystkie czynniki mamy mniejszy bądź większy wpływ, jednak na 

czynnik powodujący zachwaszczenia możemy wpłynąć prawie w 100%. 

Po pierwsze lustracja 

Planując wiosenną „interwencję” w rzepaku ozimym, musimy 

wiedzieć, z czym mamy do czynienia. Należy przypuszczać, 

iż nasilenie agrofagów będzie odwrotnie proporcjonalne 

do użytych jesienią herbicydów. Jeżeli jesienią 

zastosowaliśmy mocną technologię, np. Butisan 400 SC 

+ Command 480 SC, to z dużym prawdopodobieństwem 

nie będziemy musieli wykonać żadnych korekt. Są jednak 

gospodarstwa, w których jesienią zastosowano częściową 

ochronę (Butisan 400 SC) bądź całość zabiegów przełożono 

na okres wiosenny. Jednak zarówno jedni, jak i drudzy muszą 

przeprowadzić przegląd pól. 

Lustrując pole, możemy stwierdzić występowanie chwastów 

z grupy jednoliściennych, takie jak: chwastnica jednostronna, 

perz właściwy, samosiewy zbóż ozimych. Z grupy 

chwastów dwuliściennych możemy głównie spotkać: fi ołki, 

maki, przytulię, chabry, chwasty rumianowate. Decydując 

się na zabieg, musimy uwzględnić progi ekonomiczne szkodliwości 

chwastów, mając na uwadze fakt, że pozostawiona 

jedna roślina np. rumianu polnego może wydać od 5 do 45 

tys. nasion, co w dużym stopniu wpłynie na nasilenie zachwaszczenia 

w przyszłym sezonie. 

Przystępując do ochrony rzepaku jarego, 

musimy zwrócić szczególną 

uwagę na komosę białą. Ten chwast 

w szybkim tempie może zagłuszyć 

młode siewki rzepaku, co spowoduje 

drastyczny spadek plonu. 

Zdj. 1 – Komosa biała w rzepaku 

Zwalczanie jednoliściennych 

Do zwalczania chwastów z grupy jednoliściennych Grupa 

Osadkowski proponuje preparat Targa 10 EC. W dawce 0,4– 

0,75 l/ha skutecznie zwalczy on chwasty jednoliścienne. 

Preparat Targa 10 EC należy stosować z wielofunkcyjnym 

adiuwantem Atpolan Bio 80 EC, który m.in. obniża napięcie 

powierzchniowe cieczy, podnosi pH cieczy roboczej, zwiększa 

szybkość działania środków ochrony roślin. 

1 

Do zwalczania wcześniej wymienionych chwastów dwuliściennych możemy 

zastosować preparaty zawierające w swoim składzie regulator wzrostu chlopyralid, 

czyli Lontrel 300 SL i Galera 334 SL. Lontrel 300 SL w dawce 0,3–0,4 

l/ha skutecznie zwalczy maki, chabry, rumiany, a Galera 334 SL w dawce 0,35 

l/ha – wymienione chwasty dwuliścienne, łącznie z niewyrośniętą mocno 

przytulią. Musimy pamiętać, iż w przypadku stosowania regulatorów wzrostu 

istotna jest temperatura i termin oprysku. Ważne jest, aby zabieg wykonać 

przed rozpoczęciem tworzenia przez roślinę pąków kwiatowych. Stosowne 

zapisy znajdziemy na etykiecie rejestracyjnej. 

Rzepak jary też chronimy 

Przystępując do ochrony rzepaku jarego, musimy zwrócić szczególną uwagę 

na komosę białą. Ten chwast w szybkim tempie może zagłuszyć młode siewki 

rzepaku, co spowoduje drastyczny spadek plonu. Komosę białą oraz szereg 

istotnych chwastów dwuliściennych zwalczymy poprzez zastosowanie bezpośrednio 

po siewie 2,5 l/ha środka Butisan 400 SC. Działanie doglebowe herbicydu 

Butisan 400 SC możemy zwiększyć dzięki dodaniu środka zawierającego 

chlomazon. Stosując 0,15 l/ha preparatu Command + 2 l/ha preparatu Butisan 

400 SC, uzyskamy dobre efekty chwastobójcze. Jednak przy tym zestawieniu 

koniecznie musimy zwrócić szczególną uwagę na następstwo roślin. 

Doświadczenia z ostatniego roku niektórych rolników pokazują, że preparat 

Butisan 400 SC zastosowany po wschodach rzepaku jarego wydłuża okres 

działania środka. Jednak takie użycie nie jest zgodne z obowiązującą etykietą 

preparatu. 

W zwalczaniu nalistnym chwastów dwuliściennych występujących w rzepaku 

jarym pomocne są również Galera 334 SL 0,35 l/ha oraz chlopyralid zawarty 

w preparacie Lontrel 300 SL. Galera 334 SL oprócz chlopyralidu ma w swoim 

składzie pikloram, który pozwala skutecznie zwalczyć przytulię czepną. 

Chwasty jednoliścienne usuniemy substancją aktywną zawartą w środku 

Targa 10 EC. Dawka 0,4–0,75 l/ha + Atpolan Bio 80 EC 1 l/ha zniszczy samosiewy 

zbóż oraz dużą grupę chwastów jednoliściennych. 

Wiosenne zabiegi herbicydowe w rzepaku ozimym i jarym przekładają 

się na zysk, którym będzie czysty łan niewymagający dużej ilości glifosatu 

do desykacji. Taki łan łatwiej się młóci, nasiona nie są zanieczyszczone, 

co powoduje, że przy sprzyjających warunkach pogodowych 

osiągniemy pożądane 7, 8, 9% wilgotności zbieranych nasion, a to przełoży 

się bezpośrednio na cenę, za jaką sprzedamy oczekiwane przez 

cały sezon plony. 

Tomasz Świstek 

t.swistek@osadkowski-rai eisen.pl 

KOMPLE 

560 SC 

Skutecznie zgasi chwasty 

jednoliścienne! 



tel. 76 850 58 31, www.osadkowski-cebulski.pl 

Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym 

użyciem przeczytaj informacje zamieszczone na etykiecie i informacje dotyczące produktu. 

tel. 61 438 00 00, www.osadkowski-raiffeisen.pl



Choroby rzepaku 

Spośród szkodników rzepaku ozimego wyróżnić można szczególnie owady należące do grupy ryjkowcowatych 

(Curculionidae). Oprócz nich ważne pod względem znaczenia gospodarczego są 

również słodyszek rzepakowy oraz pryszczarek kapustnik. 

Kto pierwszy? 

Wiosną pierwszy na polu najczęściej pokazuje się chowacz 

brukwiaczek. Tuż po nim znaleźć możemy osobniki chowacza 

czterozębnego oraz słodyszka rzepakowego, które pojawiają 

się niemal równocześnie. Jako ostatnie znaleźć możemy 

egzemplarze chowacza podobnika oraz pryszczarka 

kapustnika – dwa „współpracujące” ze sobą gatunki. Larwy 

tego pierwszego, po żerowaniu na młodych nasionach, wychodząc 

z łuszczyny otwierają do niej drogę pryszczarkowi. 

Aby skutecznie zwalczać szkodniki łodygowe, należy bezwzględnie 

użyć do obserwacji nalotów żółtych naczyń, które 

pozwolą nam bardzo dokładnie ustalić termin przeprowadzenia 

zabiegu. Preparatami szczególnie polecanymi do wczesnych 

zabiegów są: Ammo Super 100 EW, Mospilan 20 SP, 

Proteus 110 OD, Dursban 480 EC oraz Dursban Delta 200 CS. 

Jeśli chodzi o szkodniki okresu „pąkowania” oraz kwitnienia 

rzepaku, zwracam uwagę na zastosowanie Mospilanu 20 SP 

(80–120 g/ha) oraz Proteusa 110 OD (0,5–0,6 l/ha). W rekomendowanych 

dawkach są one bardzo skuteczne na szkodniki, 

a zarazem bezpieczne dla pszczół. Nowością w tym sezonie 

będzie preparat Syngenty Plenum 50 WG z nową, do 

tej pory niewystępującą w naszym kraju substancją aktywną 

pimetrozyną, znaną już plantatorom z Czech, Niemiec oraz 

Litwy. Dawka preparatu to 150 g/ha w fazie od zielonego do 

żółtego pąka. W sezonie 2013 na rynek insektycydów rzepaczanych 

wejdzie również Dupont ze swoim nowym produk- 

1 

tem na słodyszka rzepakowego Avaunt 150 EC. Wykazuje on 

działanie kontaktowo-żołądkowe, a substancja aktywna to 

indoksakarb, znany wcześniej m.in. ze Stewarda 30 WG. 

Sucha zgnilizna groźna również wiosną 

Do powszechnie występujących chorób rzepaku powinniśmy 

zaliczyć: szarą pleśń, zgniliznę twardzikową, cylindrosporiozę, 

czerń krzyżowych, mączniaka oraz suchą zgniliznę. Szczególnie 

powinno nas zaniepokoić zagrożenie suchą zgnilizną. Co 

prawda pierwszy zabieg fungicydowy powinien być już wykonany 

jesienią poprzedniego roku, kiedy to zaczyna się rozwijać 

Phoma, jeśli jednak tego zabiegu nie było lub w dalszym ciągu 

obserwujemy porażenie, powinniśmy natychmiast przystąpić 

do zabiegu. Pozwoli on nam zredukować zagrożenia tym patogenem. 

Z szerokiej palety dostępnych na rynku preparatów 

pragnę zwrócić uwagę na Syrius 250 EW. Preparat ten, oparty 

na tebukonazolu, stosujemy wczesną wiosną w fazie wzrostu 

pędu głównego w dawce 1 l/ha. Oprócz działania na patogen 

preparat wpływa na łodygę: skraca ją, powodując usztywnienie 

rośliny i zmniejsza wyleganie. Oprócz Syriusa pokrój roślin 

możemy regulować środkiem Toprex 375 SC (0,5 l/ha) oraz Caryx 

240 SL (1–1,4 l/ha). Oba te fungicydy zwalczą podstawowe 

choroby występujące na plantacji. Przy stosowaniu zabiegów 

fungicydowo-insektycydowych zawsze należy pamiętać o dodaniu 

adiuwanta Preventor w dawce 0,2–0,25 l/ha. Pamiętając, 

że tylko dobrze odżywiony rzepak odwdzięczy się wysokim 

plonem, warto w pierwszym okresie ruszenia wegetacji wiosennej 

wzbogacić zabiegi chemiczne o nawozy dolistne. W tym 

miejscu szczególnie polecam nawożenie OSD Bor (azot, siarka, 

bor) 2–4 kg/ha oraz dla uzupełnienia mikroskładników OSD 

Mikro Rzepak (siarka, magnez, bor, miedź, żelazo, mangan, 

molibden oraz cynk). Dawka OSD Mikro Rzepak to 3 kg/ha we 

wskazanym wyżej terminie. 

Marcin Niedzielski 

m_niedzielski@osadkowski-cebulski.pl 

Zdj. 1 – Infekcja suchej zgnilizny kapustnych na liściu rzepaku 

Zabieg „na płatek” 

W rozwoju wiosennym rzepaku są dwa najważniejsze terminy ochrony 

fungicydowej roślin. Każdy z nich ma do zrealizowania ważne cele, które 

– zsumowane – mogą dać sukces w uprawie. 

Zabieg „na płatek” jako skuteczna walka 

z groźnym przeciwnikiem plonu rzepaku 

Kwitnienie rzepaku to ważny okres kształtowania plonu. 

Wilgotna i ciepła wiosna sprzyja infekcjom grzybowym. Najgroźniejszą 

z nich jest zgnilizna twardzikowa powodowana 

przez grzyb Sclerotinia sclerotiorum. Choroba ta dotyka 

plantacje w całym kraju. Pierwotnym źródłem zakażenia są 

sklerocja pozostające w glebie. Uwolnione z nich zarodniki 

grzyba krążą w powietrzu, a następnie opadają. Jeżeli napotkają 

na kwitnące rośliny rzepaku, zaczynają się rozwijać 

w tkankach np. płatków. Po kwitnieniu płatki opadają na blaszki 

liściowe. Zatrzymują się również w kątach między ogonkiem 

liściowym a łodygą. Zwilżone powierzchnie powodują 

przyklejenie się płatków, które bardzo często pozostają w tym 

położeniu do momentu całkowitego rozkładu. Wówczas 

grzybnia sprawcy choroby przerasta do tkanek liści i łodyg. 

Najbardziej odpowiedni moment na wykonanie zabiegu 

w celu walki ze zgnilizną twardzikową to czas opadania 

pierwszych płatków kwiatowych. Wiele gospodarstw 

przyspiesza zabieg, aby uniknąć ugniatania i kaleczenia 

łanu. Warto wtedy stosować preparaty o sprawdzonej 

skuteczności, np. Pictor 400 SC oraz te charakteryzujące 

się długim okresem ochrony, działające prewencyjnie, np. 

Amistar 250 SC. Badania ostatnich lat wykazały wysoką 

skuteczność rozwiązań opartych na mieszance Amistaru 

250 SC z tebukonazolem w dawce 0,6 l/ha Amistaru 250 

SC i 0,5 l/ha Syriusa 250 EW. Bardzo dobre efekty występują 

również po zastosowaniu mieszaniny tebukonazolu 

z prochlorazem. Jako nośnik prochlorazu polecamy preparat 

Promax 450 EC. 

Zdj. 1 – Infekcja zgnilizną twardzikową w rozwidleniu pędów 

bocznych 

Zdj. 2 – Larwy pryszczarka kapustnika 

Infekcja zgnilizną twardzikową często 

rozpoczyna się w miejscach uszkodzeń 

lub rozgałęzieniach pędu. Grzybnia 

zazwyczaj wyrasta z porażonych 

płatków kwiatowych. 

1



Tab. 1 Wybrane fungicydy na zgniliznę twardzikową 

Nazwa preparatu Substancja czynna Dawka l/ha 

Syrius 250 EW tebukonazol 250 (0,6) 0,75–1 

Traper 250 EC tebukonazol 125, protiokonazol 125 1 

Pictor 400 SC boskalid 200, dimoksystrobina 200 0,5 

Propulse 250 SE fl uopyram 125, protiokonazol 125 1 

Amistar 250 SC azoksystrobina 250 1 

Amistar Xtra 280 SC azoksystrobina 200, cyprokonazol 80 1 

W tym roku na rynek wchodzą dwa nowe produkty, które 

będą stanowić mocny oręż w walce ze zgnilizną twardzikową: 

Amistar Xtra oraz Propulse. Amistar Xtra 280 SC zawierający 

w swoim składzie azoksystrobinę i cyprokonazol, 

stosowany w dawce 0,8–1,0 l/ha zapewnia efekt zieloności 

rzepaku i poprawia plonowanie nawet w przypadku braku 

porażenia chorobami. Propulse 250 SE zawiera w swoim 

składzie 125 g fl uopyramu i 125 g protiokonazolu. Zalecana 

dawka to 0,8–1,0 l/ha. Preparat gwarantuje elastyczny termin 

stosowania, szerokie spektrum oraz efekt plonotwórczy. 

Dobrze trafi ć w szkodniki łuszczynowe 

Zwalczając zgniliznę twardzikową, można wykorzystać przejazd 

opryskiwacza do jednoczesnego wykonania zabiegu 

insektycydowego. W tym okresie szkodnikami, które najbardziej 

zagrażają plonom rzepaku, są te łuszczynowe: chowacz 

podobnik i pryszczarek kapustnik, a także mszyca kapuściana 

i wciornastki. Chrząszcze chowacza podobnika opuszczają 

miejsce zimowania, gdy temperatura powietrza osiągnie ok. 

13°C. Samica składa jaja w młodych łuszczynach, wygryzając 

otwór w ścianie. Pojedyncza larwa żeruje na zawiązkach nasion, 

uszkadzając je. Uszkodzone łuszczyny można rozpoznać 

po lekkim zgięciu w miejscu, w którym złożone zostało jajo 

oraz po wygryzionym otworze o średnicy ok. 0,8 mm, przez 

który dorosła larwa opuściła łuszczynę. Zniszczona łuszczyna 

pozostaje zamknięta, jednak żółknie przedwcześnie i jest lekko 

zdeformowana. Łuszczyny po żerowaniu larwy chowacza 

(stracie kilku nasion) wcześniej zasychają i pękają, co powoduje 

osypywanie się wielu pozostałych nasion. Dużo większe znaczenie 

mają jednak pośrednie skutki: przygotowanie warunków 

(otworu w łuszczynie) do składania jaj dla znacznie groźniejszego 

szkodnika – pryszczarka kapustnika. 

Pryszczarek kapustnik nalatuje na plantacje od początku 

kwitnienia roślin, przez 3–4 tygodnie. Samice składają jaja 

grupowo w młodych, wykształcających się łuszczynach, 

wybierając często miejsca uszkodzone przez larwę chowacza 

podobnika (wygryziony otwór) lub grad. W jednej łuszczynie 

może żerować nawet kilkadziesiąt larw, które wysysają 

soki z młodych nasion oraz ze ścian łuszczyn. W efekcie 

łuszczyny nabrzmiewają, skręcają się i żółkną, co prowadzi 

do pękania i osypywania nasion. 

2 

Polecanymi preparatami do zwalczania tej grupy szkodników 

są perytroidy o działaniu kontaktowym i żołądkowym 

– Ammo Super 100 EW w dawce 0,1 l/ha (zetacypermetryna). 

Szybkie, natychmiastowe działanie oraz bardzo niskie 

koszty stosowania to zalety tego rozwiązania. Preparaty 

z grupy neonikotynoidów mają dłuższe działanie wynoszące 

ok. 10–14 dni. Preparat Mospilan 20 SP w dawce 0,08–0,12 

kg/ha (acetamipryd) daje długą ochronę przed szkodnikami 

bez ryzyka zatrucia pszczół. Innym rozwiązaniem jest połączenie 

szybkiego działania kontaktowego z długotrwałym 

układowym. Taki efekt daje mieszanina zbiornikowa prepa- 

Tab. 2 Wybrane insektycydy, dawki, substancje aktywne, okres prewencji 

Nazwa preparatu Substancja czynna Dawka l, kg/ha Okres prewencji 

Ammo Super 100 EW zeta-cypermetryna 100 0,1 przy dawce 0,1 l brak 

Mospilan 20 SP acetamipryd 20 0,08–0,12 brak 

Plenum 500 WG pimetrozyna 500 0,15 brak 

Proteus 110 OD tiachlopryd 100, deltametryna 10 0,5–0,6 brak 

Sumi Alpha 050 EC esfenwalerat 50 0,2–0,25 30 dni – dla dawki powyżej 0,6 l/ha 

Dla dobrej kondycji… 

Faza BBCH 51–59 to ostatni moment na zastosowanie nawozów 

dolistnych w rzepaku. Nie zaleca się nawożenia dolistnego w fazie 

kwitnienia, ponieważ prowadzi to do zapychania pylników, 

a w konsekwencji do strat w plonie. Planując nawożenie dolistne, 

należy pamiętać o szczególnym zapotrzebowaniu rzepaku na 

bor i siarkę. Siarka wpływa na zawartość tłuszczu w nasionach, 

odpowiada za prawidłowe kwitnienie. Nawożenie dolistne S jest 

raczej formą uzupełniającą nawożenie doglebowe i przeprowadza 

się je najczęściej z użyciem siarczanu magnezu. Dobrym 

rozwiązaniem może być tutaj również OSD Mikro Rzepak, który 

zasili rzepak w niezbędne mikroelementy, w tym bardzo ważny 

w tym okresie bor. Jako źródło tego pierwiastka, który jest odpowiedzialny 

za kwitnienie i wykształcanie łuszczyn, posłuży OSD 

Bor w dawce 2–3 kg/ha. Niedobory podstawowych składników 

pokarmowych w roślinie uzupełnimy, stosując OSD Mineral 

oraz OSD Potas i OSD Fosfor. 

W celu poprawy ogólnej kondycji rzepaku, zwłaszcza 

w okresie panowania warunków stresowych (np. susza), 

proponujemy zastosowanie preparatu Terra-Sorb foliar. 

Dostarcza on roślinom niezbędne w ich rozwoju aminokwasy, 

które – wnikając szybko do tkanek – poprawiają ich 

witalność. Ostatnie badania wykazały rewelacyjne wyniki 

zastosowania Terra-Sorb foliar „na płatek”. Użycie preparatu 

w tej fazie skutkowało zwyżką plonu dobrej jakości (zaolejenie). 

ratów Ammo Super 100 EW z Mospilan 20 SP lub gotowy 

preparat Proteus 110 OD (deltametryna, tiachlopryd) w dawce 

0,5–0,6 l/ha. 

Zupełną nowością w ochronie rzepaku przed szkodnikami 

będzie preparat Plenum 500 WG. Substancja aktywna środka 

to pimetrozyna należąca do grupy chemicznej pirydyn 

azometyn, niestosowana jak dotąd w rzepaku w Polsce. 

Środek skierowany będzie do zwalczania słodyszka rzepakowego 

po wystąpieniu szkodnika w okresie od zielonego 

do żółtego pąka (BBCH 51–59), w dawce 150 g/ha. 

Przy tworzeniu mieszaniny zbiornikowej warto zastosować 

dodatek Preventora w dawce 0,25–0,3 l/ha. Jest to naturalny 

adiuwant do fungicydów, insektycydów i nawozów dolistnych. 

Preparat ten jest polimerem, który powoduje m.in. 

lepsze przyleganie kropli do powierzchni liścia, zmniejsza 

napięcie powierzchniowe, a także, poprzez zwiększenie 

wagi kropli, ogranicza znoszenie przez wiatr. 

Ostatni zabieg przed metą… 

Szacuje się, że w ostatnich 10 dniach dojrzewania rzepaku 

tworzy się aż 10–15% plonu. W tym okresie mogą jednak powstać 

znaczne straty spowodowane osypywaniem dojrzewających 

łuszczyn, które zasychają i pękają, uwalniając nasiona. 

Skuteczną walkę z osypywaniem zapewni preparat z grupy 

„sklejaczy” Claister Max. Zabieg należy wykonać w okresie, 

kiedy ok. 85% łuszczyn przechodzi z koloru zielonego w kolor 

żółto-zielony, czyli ok. 3 tygodnie przed zbiorem. 

Marcin Goliński 

m.golinski@osadkowski-rai eisen.pl



Kiła rzepaku 

– nie tylko nasz problem 

Kiła rzepaku staje się główną chorobą tej uprawy nie tylko w Polsce, ale 

również u naszych europejskich sąsiadów. 

W sezonie 2011–2012 w wielu regionach Polski ujawniły 

się zarodniki kiły. Warunki pogodowe po siewie – ciepło 

i wilgotno – sprzyjały pojawieniu się choroby już we wczesnych 

stadiach wegetacyjnych (po fazie dwóch liści). Nie 

tylko Polska dotknięta jest tym problemem. Zwiększający 

się areał upraw rzepaku sprzyja rozwojowi tej choroby. 

Wpływ kiły na plonowanie zależy od terminu i stopnia kontaminacji. 

Jej szkodliwość może być bardzo silna lokalnie: od 

utraty kilku kwintali, aż do straty całej plantacji w przypadku 

wczesnego i intensywnego ataku patogenu. 

Sytuacja w Europie 

We Francji w latach 1981–1982 i 1982–1983 choroba 

bardzo silnie się rozwinęła, szczególnie w centralnowschodniej 

części kraju, regionie o największej produkcji. 

Louis-Marie Allard, inżynier ds. rozwoju regionu Bourgogne 

Franche-Comté w CETIOM (Centre technique 

interprofessionnel Français des oléagineux – francuskie 

Centrum Techniczne ds. Badań i Rozwoju Produkcji Roślin 

Oleistych), mówi: „2/3 francuskich departamentów 

było dotkniętych chorobą w różnym stopniu intensywności 

porażenia. Ponadto patogen obecny jest w wielu 

sektorach, niekoniecznie pojawiając się na rzepaku. 

Trudno określić stopień obecności patogenu.” Szybki 

rozwój choroby był konsekwencją wzrostu areału upraw 

w ciągu ostatnich 20 lat (1 600 000 ha dziś względem 

650 000 ha na początku lat 90.). 

Podobnie jak dla polskich producentów, dla niemieckich 

rolników sezon 2011–2012 również był trudny ze względu 

na obecność kiły. Od kilku lat problem ten dotyka głównie 

północne regiony kraju (przede wszystkim landy Szlezwik- 

-Holsztyn i Meklemburgia–Pomorze Przednie), na których 

Zdj. 1 – Galasy na korzeniach rzepaku 

ponad 20% pól jest zakażonych. Ale według dr. Stephana 

Weimara z niemieckiego Centrum Badań Rolniczych choroba 

rozwija się intensywnie na południu kraju (w landach: 

Badenia-Wirtembergia, Nadrenia-Palatynat, Bawaria). 

Wielka Brytania, a szczególnie Szkocja, są poważnie dotknięte 

problemem. Nasi sąsiedzi, Czesi, również muszą 

stawić czoła zakażonym glebom w większości kraju. Z kolei 

ze względu na fakt, że uprawa rzepaku jest mniej znacząca 

oraz inna jest struktura gleby, Węgrzy nie odnotowali póki 

co żadnego przypadku porażenia. 

1 

Porażenie wyłącznie na glebach kwaśnych? 

Pola, które należy uznać za bardziej narażone, mają gleby 

niewapienne, z tendencją kwaśną (pH poniżej 6), słabą stabilnością 

strukturalną i wrażliwością na podtopienia. Krótkie 

płodozmiany, z częstym powrotem do roślin krzyżowych, 

również sprzyjają rozwojowi zarodników w glebie. Liczne 

badania wykazują odporność zarodników w glebie w ciągu 

kolejnych lat (bez powrotu do roślin krzyżowych). Po 20 latach 

liczba zarodników była 64 razy mniejsza, ale nadal były 

one obecne i aktywne (patrz tabela). 

Oszacowanie naturalnego ograniczenia liczebności patogenu 

w glebie, biorąc pod uwagę liczbę zarodników 

Liczba znalezionych 

zarodników 

Liczba lat od ostatniego 

porażenia 

1 000 000 000 0 

500 000 000 3,6 

250 000 000 7,2 

125 000 000 10,8 

62 500 000 14,4 

31 250 000 18 

15 625 000 21,6 

Źródło: w odniesieniu do Wallenhammar 1996, Plant Pathology 45, 710–719 

Badania naukowe zostały również potwierdzone w terenie. 

Według Louis-Marie Allarda „jeśli patogen obecny jest na jakimś 

polu, wydaje się, że nie da się go wytępić. Pole dotknięte 

chorobą około 1950 r. zostało przetworzone na łąkę aż do 

1990 r. Po przywróceniu na nim uprawy rzepaku choroba 

znów się pojawiła.” 

Największe zaniepokojenie we Francji i Niemczech budzi fakt, 

że kiła rozwija się w nowych rejonach uprawy rzepaku (np. 

gliniaste niziny regionu paryskiego), na których pH zawiera 

się między 6 a 7 i gdzie wymagane jest, ze względu na przepisy 

dotyczące azotanów, stosowanie międzyplonów, zbyt 

często z wykorzystaniem roślin krzyżowych (typu gorczyca). 

Pomimo tych niepokojów wapnowanie pozostaje dobrą 

metodą do obniżania zagrożenia chorobą i pozwala na 

w miarę bezpieczny rozwój roślin. By zapewnić skuteczność, 

wapno powinno być wprowadzone w glebę przed zaoraniem. 

„Rozwiązanie to niezaprzeczalnie ma swoje plusy, 

ale nie eliminuje całkowicie problemu” – zwraca uwagę Louis-Marie 

Allard. Aktywność zarodników jest zahamowana, 

ale tylko na krótki czas. 

Metody agrotechniczne 

Wszystkie europejskie instytucje zgadzają się, że nie istnieje 

żadna cudowna metoda przeciwdziałająca kile, ale każdy 

rolnik, którego pola dotknięte są patogenem, ma obowiązek 

podjąć drastyczne działania mające na celu wstrzymanie 

kontaminacji. 

Poza wapnowaniem należy wymienić też drenowanie skontaminowanych 

pól ze względu na to, że choroba objawia 

się w środowisku wilgotnym, oraz czyszczenie sprzętu rolniczego, 

by nie rozprowadzać choroby na pola niezakażone. 

Według Claude’a Maziera, doradcy technicznego Colza 

France-Ouest, ta ostatnia technika „wydaje się śmieszna, ale 

gdy problem zaczyna mieć poważne skutki ekonomiczne, 

rolnicy nie mogą pozwolić sobie na kwestionowanie żadnej 

metody. Punktem krytycznym uprawy jest sam jej początek, 

gdy mogą wystąpić problemy z przyjęciem się rośliny, oraz 

na wiosnę, kiedy uświadamiamy sobie problem, jaki pojawił 

się na polu. Dlatego też stosowanie protektorów immunologicznych 

powinno być elementem programu ochrony 

wszystkich upraw.” 

Izba Rolnicza landu Szlezwik-Holsztyn doradza również 

maksymalne opóźnienie siewu, tak by zabiegi przygotowujące 

glebę wykonywać w temperaturze poniżej 16°C (temperatura 

progowa, poniżej której zarodniki nie powinny już 

być aktywne). 

Należy wymienić oczywiście wydłużenie płodozmianu, 

by nie „karmić” choroby. Cykl kiły jest tzw. cyklem zamkniętym, 

a zarodniki namnażają się po każdym porażeniu. 

Metody genetyczne 

Wybór odmian odpornych stanowi nieuchronnie jedną 

z metod w przypadku terenów skontaminowanych, ale ich 

wykorzystanie musi być dopasowane do poziomu nasilenia 

kontaminacji na poszczególnych polach. 

Wpływ kiły na plonowanie zależy od 

terminu i stopnia kontaminacji. Jej 

szkodliwość może być bardzo silna 

lokalnie: od utraty kilku kwintali, aż 

do straty całej plantacji w przypadku 

wczesnego i intensywnego ataku patogenu.


INFORMATOR GRUPY OSADKOWSKI NR 1/2013 Technika rolnicza 47 

„We Francji stosuje się odmiany Tosca i Mendel, od 2000 r. 

w sposób intensywny. Ich reakcja względem kiły była dość 

dobra w pierwszym roku stosowania, ale ich odporność 

szybko została przełamana” – zauważa Claude Mazier. 

„W związku z trwałością odporności odmiany te powinny 

być wykorzystywane wyłącznie w najtrudniejszych przypadkach, 

unikając ponownego wykorzystania tej samej odmiany” 

– dodaje Louis-Marie Allard. 

Podobnie alarmuje się w Niemczech – Acker Plus uważa, że 

liczne podtypy kiły skontaminowały odmianę Mendel zarówno 

na północy, jak i na południu kraju już po kilku latach 

użytkowania. 

Najbardziej ekstremalnym przykładem jest odmiana Craker. 

Ukazuje ona negatywne skutki intensywnego użytkowania 

tego typu odmian. Według państwowych instytutów pojawiły 

się podejrzenia przełamania odporności w Wielkiej Brytanii 

i Francji już w pierwszym roku. W drugim roku użytkowania 

porażenia były już częste, a plonowanie obniżyło się 

zdecydowanie. 

Od lata 2012 r. na rynku europejskim pojawiło się wiele nowości, 

ale dane techniczne i informacje o ich pochodzeniu 

są na razie mało dostępne. Wymienić należy nowość fi rmy 

Syngenta – SY Alister stosowany już w Wielkiej Brytanii 

oraz Mendelson (dopuszczony w Danii). Zalecenia dla tych 

odmian nie zmieniają się i ze względu na stopień adaptacyjności 

choroby nie należy uogólniać ich stosowania. 

Ogólna ocena tego typu odmian jest dobra. Na dziś udaje się 

uzyskać średni plon o 10–15% niższy (w przypadku, gdy nie 

ma kiły) względem najlepszych odmian dostępnych na rynku. 

Zdj. 2 – Galasy na korzeniach rzepaku 

2 

Podobnie jak Europa, pozostałe regiony świata, w których 

uprawia się rzepak, również dotknięte są przez chorobę. Dla 

przykładu: rząd kanadyjski wdrożył program konsekwentnego 

jej wykrywania w celu uwrażliwienia producentów 

na problem i ograniczenia rozwoju choroby. Rozwiązania 

wprowadzane w życie za Atlantykiem są porównywalne 

z europejskimi. 

Prezes spółdzielni Leszek Bosek, 

gospodarstwo RSP Rusocin: 

Na niektórych polach jesienią 2011 r. zostały zauważone 

objawy występowania kiły kapusty na rzepaku ozimym. 

Zdecydowałem się zastosować technologię ograniczania 

tej choroby zaproponowaną przez fi rmę Osadkowski SA. 

Preparaty były stosowane dwukrotnie. Pierwszy zabieg 

wykonano jesienią po zauważeniu objawów (ciepła jesień) 

– była to faza 6–8 liści, termin ok. 11.10.2011 r. 

Drugi zabieg przeprowadzono na wiosnę, po ruszeniu 

wegetacji, termin ok. 23.03.2012 r. 

Porażenie roślin było różne, ale największe to ok. 35% 

na niektórych polach. Duży wpływ na rozwój patogenu 

miało usytuowanie pola w zagłębieniach terenu. Tu objawy 

były bardzo widoczne, a występowanie choroby 

– placowe. 

W czasie lustracji pól na wiosnę dało się zauważyć, że 

duża część roślin porażonych wymarzła przez okres 

zimy i były to całe rośliny. Te, które pozostały, rozwijały 

się, ale był to wzrost jakby trochę wolniejszy od zdrowych 

roślin i cała plantacja nie wyglądała estetycznie, 

a wysokość roślin była zróżnicowana. 

Zastosowanie tej technologii ograniczyło występowanie 

i rozwój choroby, tak jakby powstrzymało porażenie. 

Efektem końcowym był oczekiwany plon. Na polu, 

na którym największe porażenie wynosiło ok. 35%, na 

lekkiej glebie o podłożu żwirowym został uzyskany 

plon 2,6 t/ha (bez zastosowanej technologii na pewno 

byłby zdecydowanie niższy). Dodam, że plon, jaki 

był osiągany na tym polu, w normalnych warunkach 

występuje na poziomie 3,3 t/ha. Jestem zadowolony 

z efektu, jaki uzyskałem przy zastosowaniu tej technologii 

i mimo że jest to kosztowny zabieg, korzyści są 

zadowalające. 

Pierre-Yves Boulet 

Biodevas Laboratoires 

Dealer Roku 2012 

oraz Profesjonalny 

Partner w Biznesie 

w roku 2012 

Mamy zaszczyt poinformować, że Dział Maszyn fi rmy Osadkowski SA został podwójnie wyróżniony. 

Naszą ciężką pracę uhonorowano „Złotym Kłosem” za zajęcie I miejsca w kategorii Dealer Roku 2012 

marki New Holland oraz wyróżnieniem jako Profesjonalny Partner w Biznesie w roku 2012 w kategorii 

Części Zamienne marki New Holland . Kolejnym równie ważnym odznaczeniem jest zdobycie I miejsca 

w kategorii sprzedaż maszyn marki Kverneland oraz I miejsce w kategorii sprzedaż części zamiennych 

marki Kverneland. W dużej mierze te wyróżnienia zawdzięczamy Państwu, ponieważ to właśnie dzięki 

naszym wspólnym wysiłkom jesteśmy w stanie odnosić sukcesy NA KAŻDYM POLU. 

Rozpoczynając nowy sezon, zachęcamy do dalszej współpracy. Jeżeli są Państwo zainteresowani szerszą informacją na temat 

maszyn rolniczych, ich fi nansowania oraz serwisu, zapraszamy do naszych oddziałów. Dysponujemy pełną ofertą maszyn renomowanych 

marek do uprawy, siewu, nawożenia, ochrony i zbioru. 

Dyrektor Działu Maszyn Rolniczych 

Adam Pierzyna 602 552 655 

Oława ul. Zwierzyniecka 1b 71 313 32 58 

Bartłomiej Ciupik 606 938 009 

Daniel Strząbała 728 546 099 

Rawicz ul. Kamińskiego 23 65 546 28 86 

Przemysław Waleński 600 468 853 

Marek Domaniecki 600 956 760 

Tomasz Wróbel 660 732 533 

Mateusz Balcerek 668 803 538 

Nysa ul. Nowowiejska 16 77 433 72 29 

Andrzej Krawczyk 668 201 907 

Jacek Kopaniecki 883 318 910 

Jakub Bodziony 600 499 576 

Lubrza ul. Wolności 94 77 553 22 22 

Mateusz Pępek 600 968 025 

Gałązki Gałązki 46 62 721 05 78 

Marcin Lisiak 600 495 433 

Namysłów ul. Oleśnicka 7 77 553 20 03 

Tomasz Maczaj 668 119 068 

Paweł Głąb 883 317 949 

Świdnica ul. Kopernika 37 74 857 51 20 

Krzysztof Trybała 606 938 008 

Mateusz Ostrowski 512 132 644 

Adam Chohura 608 593 376 

Krzysztof Klimaszko 604 538 947 

Zygmunt Balant 600 475 631

48 Technika rolnicza 


Ciągniki New Holland 

T7 i T8 

Główne aspekty nowych ciągników 

Waga ciężka New Holland 

Dla gospodarstw wielkoobszarowych New Holland oferuje 

nowoczesne ciągniki serii T8. Gama tych maszyn zawiera 5 

modeli (T8.275, T8.300, T8.330, T8.360, T8.390) o mocy od 

273 KM do 389 KM mocy maksymalnej. 

1. Ergonomiczne stanowisko pracy 

• Połączenie podłokietnika SideWinder II z komfortowym 

skórzanym fotelem Auto Comfort powoduje, że wielogowielogodzinna praca nie sprawia zmęczenia operatorowi. 

2. Mocny i nowoczesny silnik 

• Dzięki technologii ECOBlue turbodoładowany silnik Cursor 

o pojemności 8,7 litra z wtryskiem Common Rail i 4 zaworami 

na cylinder jest zgodne z normą Tier 4A. Wykorzystując 

AdBlue ® • Dzięki technologii ECOBlue turbodoładowany silnik Cur- 

, neutralizuje w katalizatorze szkodliwe tlenki 

azotu NO w nieszkodliwą wodę H O i cząsteczkowy azot 

x 2 

N będące naturalnymi składnikami powietrza. System ten 

2 

oddzielony jest od głównych podzespołów silnika, co nie 

wpływa na spadek mocy, a wręcz przeciwnie – poprawia 

sprawność silnika, ponieważ zmniejsza obciążenie cieplne, 

dzięki czemu wentylator nie pobiera dodatkowej mocy na 

schładzanie silnika. 

3. Skrzynia biegów dla wymagających 

• Sprawne przekładnie mechaniczne typu PowerShift Ultra 

Command dzięki zautomatyzowanemu układowi sterowania 

CommandGrip zapewniają pełne wykorzystanie potencjału 

maszyny. Do wyboru są przełożenia 18x4, 19x4 (40 km/h 

ECO lub 50 km/h) oraz 23x6 z opcją biegów pełzających. 

4. Przedni i tylny TUZ z WOM 

• Maksymalny udźwig tylnego TUZ wynosi 10 200 kg, a przedniego 

5810 kg i poradzi on sobie z najcięższym sprzętem. 

Dzięki wysokowydajnej hydraulice uniesienie ciężkich narzędzi 

podczas szybkich skrętów na uwrociach nie sprawia 

problemów. 

Hydraulika o wysokiej wydajności to 

argumenty wyróżniające serię T8 na 

tle konkurencyjnych modeli ciągników 

tej klasy. 

5. Wysokowydajna hydraulika 

• Standardowe natężenie przepływu układu hydraulicznego 

wynosi 161 litrów na minutę. Dzięki zastosowaniu dodatkowej 

pompy MegaFlow 274 litry na minutę z powodzeniem 

wystarcza na zasilanie nawet 6 zaworów EHR dla najbardziej 

wymagających maszyn. 

T7 dopasowany do Twoich potrzeb 

Szukając ciągnika do różnego rodzaju zadań, warto 

skupić się na ciągnikach New Holland serii T7. Szeroka 

gama modeli obejmuje 4 modele (T7.170, T7.185, T7.200, 

T7.210) o mocy od 171 KM do 212 KM mocy maksymalnej 

oraz 5 większych modeli (T7.220, T7.235, T7.250, T7.260, 

T7.270) o mocy od 218 do 269 mocy maksymalnej. 

1. Ergonomiczne stanowisko pracy 

• Ergonomiczny i prosty w obsłudze podłokietnik SideWinder 

II z układem CommandGrip i monitorem Intelliview 

montowany w standardzie w ciągnikach AutoCommand dla 

zapewnienia pełnej kontroli nad maszyną jest w zasięgu ręki. 

2. Mocny i nowoczesny silnik 

• Z silnika o pojemności 6,7 litra dzięki zastosowaniu układu 

zarządzania mocą EPM (Engine Power Management) istnieje 

możliwość uzyskania dodatkowej mocy. Oznacza to, że silnik 

generuje większą moc i moment zależnie od obciążenia 

na skrzyni biegów, układu hydrauliki i zespołu WOM, a moc 

jest dostarczana tylko wtedy, gdy jest potrzebna. 

3. Skrzynia biegów dla wymagających 

• Przekładnia półautomatyczna Range Command (do 

modelu T7.210), przekładnia automatyczna Power Command 

(do modelu T7.260) oraz przekładnia bezstopniowa 

Zobacz nasze maszyny w pracy na YouTube: 

http://www.youtube.com/user/newhollandag 

Szukając ciągnika do różnego rodzaju 

zadań, warto skupić się na ciągnikach 

New Holland serii T7. 

Auto Command (dla wszystkich modeli) mogą generować 

prędkość 40 km/h lub 50 km/h, także w wersji ECO. 

4. Przedni i tylny TUZ z WOM 

• Na uniwersalność ciągników T7. wpływa to, że można wyposażyć 

je w przedni TUZ z WOM, którym można sterować 

z podłokietnika SideWinder II. Gdy nie zawieszamy narzędzi, 

można złożyć ramiona TUZ lub zawiesić odpowiedni 

balast. Maksymalna wydajność podnoszenia w ciągnikach 

od T7.170 do T7.210 wynosi 8275 kg, natomiast od T7.220 

wynosi 10 463 kg. 

5. Wysokowydajna hydraulika 

• Modele od T7.170 do T7.210 są wyposażone w pompę hydrauliczną 

113 lub 125 litrów na minutę. Wartość ta wzrasta 

do 120 lub 150 litrów na minutę w modelach od T7.220. Taka 

wydajność wystarcza na zasilenie do 5 zaworów z tyłu i do 4 

zaworów międzyosiowych. 

Polub nas na Facebooku: 

http://www.facebook.com/NewHollandAgriculturePolska



Doskonała kontrola 

CX80 i CR90 

Flagowe modele kombajnów New Holland CX8000 oraz CR9000 

Kombajny serii CX8000 obejmują 5 modeli (CX8040, CX8050, 

CX8070, CX8080, CX8090). Z pewnością spośród pięciu modeli 

znajdziesz odpowiedniego pomocnika podczas żniw 

dla siebie. 

1. Komfort i kabina 

Wielofunkcyjna dźwignia (joystick) wraz z intuicyjnym monitorem 

IntelliView i przełącznikami umiejscowiona z prawej 

strony operatora są w zasięgu ręki i wzroku, nie zasłaniając 

widoku na zespół żniwny. 

2. Silnik 

Silnik FPT Cursor 9 o pojemności 8,7 litra oraz FPT Cursor 

10 (w modelu CX8090) o pojemności 10,3 litra z wtryskiem 

paliwa Common Rail generują od 333 KM do 490 KM mocy 

maksymalnej. 

Z pewnością spośród pięciu modeli 

znajdziesz odpowiedniego dla siebie 

pomocnika w czasie żniw. 

3. Młócenie i separacja 

Imponujący układ młócenia zapewnia nienaruszone ziarna 

dzięki zastosowaniu największego dostępnego na rynku 

bębna młócącego o średnicy 750 mm oraz kątowi opasania 

111°, co daje nam powierzchnię równą 1,18 m2 w modelach 

z 6 wytrząsaczami i 0,98 m2 w modelach z 5 wytrząsaczami. 

System omłotowy wyposażony w obrotowy separator 

zwiększa przepustowość i powierzchnię separacji, co skutkuje 

zwiększeniem wydajności. 

4. Układ czyszczący 

Dzięki całkowitej i dwukaskadowej powierzchni objętej strumieniem 

powietrza wynoszącej 6,54 m2 (6-klawiszowe) oraz 

5,4 m2 (5-klawiszowe), sześciołopatkowy wentylator pobiera 

powietrze z dwóch stron i z góry obudowy wentylatora, 

a dwa kanały wylotowe zapewniają równomierne rozpro- 

wadzenie strumienia powietrza. 

5. Zarządzanie ziarnem i rozładunek 

Składane zbiorniki o pojemnościach 9000 litrów (CX8040, 

CX8050, CX8070) oraz 10 500 litrów (CX8080, CX8090): rozładunek 

z wysokości 4,30 metra przy prędkości 110 litrów 

na sekundę ten największy zbiornik 10 500-litrowy rozładuje 

w czasie krótszym niż 100 sekund. 

Kombajny serii CR są dziś najnowocześniejszymi kombajnami 

na rynku. Seria ma 5 modeli (CR8070, CR8080, CR9070, 

CR9080, CR9090) o mocach rzędu od 449 KM do 571 KM 

mocy maksymalnej generowanej dzięki silnikom FPT Cursor. 

1. Komfort i kabina 

Komputer IntelliView sprawia, że obsługa maszyny jest 

w zasięgu ręki. Pneumatyczny fotel operatora poprawia 

komfort w ciągu najdłuższego dnia roboczego, a w upalne 

dni podczas żniw przyda się układ automatycznego sterowania 

temperaturą (Automatic Temperature Control). 

2. Silnik 

Silniki FPT Cursor, jak większość tej klasy w marce New Holland, 

są wyposażone w technologię ECOBlue i wykorzystują 

do oczyszczania spalin w katalizatorze płyn AdBlue ® . 

Silniki FPT Cursor mają wtrysk Common Rail. 


http://www.youtube.com/user/newhollandag 

Dzięki technologii Twin Rotor kombajny 

serii CR są dziś najnowocześniejszymi 

maszynami na rynku. 

3. Młócenie i separacja 

Standardowe rotory S3 są dostępne w rozmiarze 43 cm 

(CR8070, CR8080) z dwuzwojowymi zabierakami podawczymi, 

natomiast wersja w rozmiarze 56 cm (CR9070, 

CR9080, CR9090) jest wyposażona w trzyzwojowe zabieraki 

podawcze. Obie opcje mają specjalny obszar do separacji 

i młócenia, co zapewnia pełną obróbkę zbioru. Wyjątkowa 

spiralna konstrukcja rotorów Twin Rotor kieruje zboże do 

tyłu, wspomagając wydajną separację i młócenie. 

4. Układ czyszczący 

Całkowita powierzchnia, wynosząca 6,54 m2 w modelach 

CR9070, CR9080 i CR9090 oraz 5,40 m2 w modelach 

CR8070 i CR8080, objęta jest działaniem dmuchawy. Dzięki 

specjalnej konstrukcji wentylator łopatkowy wytwarza dużą 

ilość powietrza o stałym ciśnieniu. 

5. Zarządzanie ziarnem i rozładunek 

Sporą ilość zebranego ziarna przechować można w zbiornikach 

o pojemności 9500 litrów (CR8070), 11 500 litrów 

(CR8080, CR9070, CR9080), a nawet 12 500 litrów (CR9090). 

Największy zbiornik z wysokości 4,30 metra przy prędkości 

126 litrów na sekundę rozładujesz w czasie krótszym niż 2 

minuty. 


http://www.facebook.com/NewHollandAgriculturePolska



Rolnictwo precyzyjne 

z marką 

Kverneland 

Wiosna to okres budzenia się przyrody do życia. Wysokość plonu w dużej 

mierze zależy od tego, jak zaczniemy wiosenny okres wegetacyjny, warto 

więc zrobić to szybko i efektywnie. Do pomocy w siewie i nawożeniu Dział 

Maszyn fi rmy Osadkowski SA oferuje nowoczesne maszyny dla rolnictwa 

precyzyjnego marki Kverneland. 

Wspaniale wyposażony Exacta TL GEOspread 

Sprawdzona już rodzina rozsiewaczy Exacta charakteryzuje 

się dużą trwałością i precyzją wysiewu dzięki zastosowaniu 

tarcz wysiewu Centre Flow. Elektroniczny zespół 

sterujący szerokością pozwala na rozsiewanie nawozów 

w podzielonej na dwumetrowe sekcje w szerokościach roboczych 

od 12 do 36 metrów. Standardowo maszyna wyposażona 

jest w dozowanie niezależne od prędkości jazdy, 

dwa płaskie dyski wysiewające z liczbą ośmiu łopatek 

na dysku, trójkątne sita zbiornika, rozłączanie elektroniczne 

połowy rozsiewacza, WOM ze sprzęgłem przeciążeniowym 

oraz wysiew graniczny ExactLine. W wyposażeniu 

opcjonalnym znajdziemy: aluminiowe nadstawki, pokrywę 

zbiornika, zestaw do opróżniania zbiornika, kółka parkingowe. 

Jednak sercem rozsiewacza jest elektroniczny 

system kontroli wysiewu. Pozwala on na ciągłe ważenie, 

automatyczne korekty na pochyłościach, korekty wstrząsów 

w nierównym terenie, dawkowanie niezależne od 

prędkości jazdy. 

Optymalny do siewu kukurydzy 

i innych nasion roślin 

Wśród siewników grupy Kverneland na miano precyzyjnego 

siewnika punktowego do nasion takich jak: kukurydza, 

buraki, słonecznik, fasola oraz rzepak zasługuje 

sprawdzony siewnik Optima. Szerokości robocze wyno- 

szą od 3 metrów aż do 12 metrów (od 4 do 16 rzędów 

w przypadku siewu kukurydzy). W ofercie maszyna ma 

ramę sztywną, teleskopową, składaną hydraulicznie oraz 

ciąganą składaną mechanicznie lub hydraulicznie. Sekcje 

wysiewające występują w wersji zwykłej do siewu konwencjonalnego 

i sekcji talerzowej „Heavy Duty” do siewu 

Exacta TL GEOspread 

Rozsiewacz Exacta TL GEOspread standardowo 

wyposażony jest w komputer IsoMatch 

Tellus kompatybilny z systemem GPS. Dzięki 

oprogramowaniu GEOcontrol+ SPREADERcontrol 

umożliwia pracę w oparciu o mapy zasobności 

gleby oraz automatyczne redukowanie 

szerokości wraz z automatycznym włączaniem 

i wyłączaniem na uwrociach. 

w uproszczeniach uprawowych. Sekcją zwykłą Optimy 

o pojemności 30 lub 55 litrów można siać w rozstawie 

od 30 cm. 

Do siewu konwencjonalnego w mulcz i bezpośredniego 

niezastąpiona staje się sekcja „Heavy Duty”. Dzięki konstrukcji 

dwóch kół kopiujących sekcja doskonale kopiuje teren. 

Waży ona 129 kg (opcjonalnie można tę masę zwiększyć 

o 100 kg dzięki sprężynom dociskowym). Aparat wysiewający 

wyposażony jest w dwa zgarniaki gwarantujące pojedynkowanie 

nasion, a przerywacz podciśnienia powoduje, 

że nasionko spada do bruzdy w odpowiednim miejscu. Tarcze 

idealnie przylegają do obudowy, dzięki czemu nie zastosowano 

uszczelnień. Siewnik ma dwa rodzaje napędów 

aparatów wysiewających: mechaniczny oraz elektryczny. 

Wsiewając nasiona, warto również 

wysiać doglebowo nawóz oraz mikrogranulat. 

Optima ma specjalnie skonstruowane 

aparaty dozujące mikrogranulat. 

E-drive jest sekcją o napędzie elektrycznym, która indywidualnie 

ma silnik elektryczny do napędu wraz z optoelektroniczną 

kontrolą wysiewu. Napęd ten pozwala na wyłączanie 

połowy lub każdej z poszczególnej sekcji. Napęd elektroniczny 

pozwala na odpowiedni rytm ścieżkowania i obsługę 

znacznika przedwschodowego, ma także opcję nieograniczonej 

regulacji odstępów nasion w rzędzie. 

Dla bardziej zaawansowanego kierowania maszyną z kabiny 

ciągnika można sterować siewnikiem dzięki komputerowi 

Focus II i nowej generacji terminalu ISOBUS – IsoMatch Tellus. 

Obydwie konsole sterujące mają możliwość sterowania 

i kontroli nad sekcją E-drive, kontrolę optoelektroniczną wysiewanych 

nasion oraz liczniki hektarów. 

Wsiewając nasiona, warto również wysiać doglebowo nawóz 

oraz mikrogranulat. Optima ma specjalnie do tego stworzone 

aparaty dozujące oraz elementy aplikujące minerały. 

Informacji dotyczących wyposażenia, kompletacji oraz ofert 

cenowych, modeli maszyn rolniczych, ciągników rolniczych 

i kombajnów zbożowych udzielą Państwu wykwalifi kowani doradcy 

handlowi Działu Maszyn Rolniczych fi rmy Osadkowski SA. 


http://www.youtube.com/user/kvernelandgrp 


http://www.facebook.com/KvernelandGroup 

Daniel Strząbała 

d.strzabala@osadkowski.pl



Wiosenne 

odchwaszczanie zbóż 

Chwasty to rośliny niebędące celem uprawy. Dotyczy to zarówno roślin dziko żyjących, 

jak i uprawnych. Przyczyn zwiększenia się liczby uciążliwych chwastów 

jest kilka, m.in. płodozmian zbożowy, który powoduje wzrost zachwaszczenia 

miotłą zbożową, wyczyńcem polnym, chabrem bławatkiem, przytulią czepną, 

a w zbożach jarych – owsem głuchym i rdestami. Uproszczenie uprawy roli sprzyja 

natomiast namnażaniu perzu, ostrożnia polnego oraz bylicy pospolitej. Nie bez 

znaczenia jest również stosowanie przez wiele lat herbicydów o tym samym mechanizmie 

działania. Ma to swój udział w powstaniu gatunków odpornych bądź 

średnio odpornych, na których obserwuje się niezadowalający efekt chwastobójczy. 

Aby zapobiec wymienionym wyżej problemom, przedstawiam kilka rozwiązań, które 

rekomendowane są w tym sezonie przez Grupę Osadkowski. 

Wśród pestycydów przybywa wiele nowych herbicydów, 

co znacznie ułatwia zwalczanie chwastów. Jednak zabiegi 

agrotechniczne wykonywane są w różnych warunkach 

pogodowych i nie wolno nam zapomnieć, że jest to podstawowy 

czynnik determinujący skuteczność oprysku chemicznego. 

Kołem ratunkowym przy niesprzyjającej aurze 

jest dodanie do herbicydów sulfonylomocznikowych adiuwantu, 

np. Atpolanu Bio 80 EC. Ma on charakter aktywująco-kondycjonujący, 

co poprawia przyczepność i wchłanianie 

substancji czynnej z preparatu, a tym samym znacznie 

zwiększa skuteczność zabiegu. Oczywiście wiąże się to 

z dodatkowym kosztem, ale porównując to z zabiegiem poprawkowym, 

ekonomiczniej jest dodać adiuwant. 

Chabry, maki i inne dwuliścienne… 

Do zwalczania chwastów dwuliściennych w zbożach ozimych 

proponuję herbicyd o bardzo dużym spektrum zwalczania 

chwastów. Jest to Picaro SX 50 SG w dawce 60 g/ha. 

Kiedy dodamy do niego Atpolan Bio 80 EC oraz od 5 do 8 g 

Grodylu 75 WG, możemy być pewni bardzo dobrego zwalczenia 

m.in.: chabra, maku, fi ołka, rumianów i wielu innych 

pospolitych chwastów. Zamiast Grodylu do Picaro SX 50 SG 

– w celu zwiększenia skuteczności co do przytulii czepnej 

– można dodać preparaty takie jak: Aloksypyr 250 EC lub 

Starane 250 EC w ilości 0,4 l/ha. Przewagą Picaro nad innymi 

preparatami jest to, że można go stosować do liścia 

fl agowego pszenicy ozimej. Rozszerza to znacznie użycie 

Picaro również do zabiegów poprawkowych po zabiegach 

jesiennych, szczególnie tam, gdzie występują samosiewy 

rzepaku lub ostrożeń polny, który wychodzi na powierzchnię 

gleby w okresie późnej wiosny. Ostrożnia polnego najlepiej 

jest jednak zwalczać preparatami zawierającymi glifosat 

z dodatkiem As 500 SL w okresie pożniwnym, gdy rośliny 

chwastu uzyskają minimum 15 cm. 

Innym trudnym chwastem jest chaber bławatek. Obok Picaro 

bardzo dobrze zwalcza go nowy Mustang Forte 195 SE 

w dawce 1 l/ha. Niszczy on także ostrożnia polnego we 

wczesnych fazach rozwojowych oraz bylicę pospolitą. 

Preparat można stosować do 2. kolanka pszenicy ozimej 

i pszenżyta. 

Zdj. 1 – Kwitnące mak i chaber w uprawie pszenicy 

A co na miotłę? 

Dobrym i sprawdzonym rozwiązaniem w późno sianych pszenicach jest Ca- 

liban 178 WG w dawce 250 g/ha. Przy zastosowaniu tego preparatu zwalczymy 

nie tylko miotłę zbożową, ale też wyczyńca polnego i owies głuchy. 

Kompletnym rozwiązaniem na jedno- i dwuliścienne chwasty jest mieszanka 

Calibanu z Picaro z dodatkiem Atpolanu Bio 80 EC. Nie zaleca się jednak 

tego rozwiązania na glebach lekkich, na które po pszenicy w zmianowaniu 

przychodzi rzepak. Najnowszym rozwiązaniem na miotłę jest preparat Dow 

AgroSciences Nomand 75 WG. Stosuje się go w dawce 0,12 kg/ha z partnerem 

na inne chwasty dwuliścienne, np. Picaro czy Mustang Forte. Inne 

dobre rozwiązanie w zwalczaniu miotły zbożowej, wyczyńca polnego oraz 

owsa głuchego to Puma Uniwersal 069 EW w dawce 1,2 l/ha oraz Atlantis 12 

OD. Ten ostatni preparat możemy zastosować na miotłę w późniejszej fazie 

rozwojowej pszenicy ozimej, nawet do liścia fl agowego, w dawce 0,6 l/ha 

z dodatkiem Actirobu, też w dawce 0,6 l/ha*. 

* badania własne 

Owies głuchy w jarych… 

W zbożach jarych, jak pszenica i jęczmień, głównym problemem jest owies 

głuchy. Dobre rezultaty obserwuje się po zastosowaniu Pumy Uniwersal 069 

EW w dawce 0,8–1 l/ha lub Axialu 100 EC w dawce 0,3 l/ha plus Adigor 440 

EC 0,9 l/ha. 

Jak widać, zwalczanie chwastów w zbożach nie jest sprawą łatwą. Opisane 

zostały najistotniejsze zagadnienia, które przysparzają nam na polach najwięcej 

problemów. Zachęcamy do skorzystania z rozwiązań proponowanych 

przez Grupę Osadkowski. 

Jacek Fedorowicz 

j_fedorowicz@osadkowski-cebulski.pl 

1 

Chwastobójca 

na długie zlecenie 

• Herbicyd 

• Chwasty wrażliwe: gwiazdnica pospolita, 

miotła zbożowa, przytulia czepna, rumian 

polny, wiechlina roczna 

• Długotrwałe działanie 

• Termin zabiegu to wiosna od fazy 3 liści 

do pełnej fazy krzewienia 

Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. 

Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone na etykiecie i informacje 

dotyczące produktu. 







Wiosenna 

agrotechnika zbóż 

Powoli zbliżają się przedwiośnie i wiosna, a więc nadszedł czas na pierwsze oględziny 

zasianych jesienią pól. Taka wiosenna lustracja pozwoli nam zaplanować zabiegi, 

które w dużym stopniu staną się fundamentem przyszłych plonów. Mogą one różnić 

się od siebie w zależności od tego, czy chcemy osiągnąć średni czy wysoki potencjał 

plonotwórczy chronionej uprawy. 

Od czego zacząć? 

Na wybór strategii ochrony zbóż przed sprawcami chorób 

ma wpływ kilka czynników, a głównie: rodzaj uprawy, 

przedplon, odmiana, faza rozwojowa, pogoda, nawożenie. 

W zbożach ozimych, zwłaszcza w pszenicy ozimej, istotny 

jest stopień rozwoju. Jeżeli pszenica jest nieodpowiednio 

rozkrzewiona (BBCH 21–29), to możemy ją „dokrzewić”, stosując 

Stabilan 750 SL łącznie z preparatem Moddus 250 EC. 

Takie rozwiązanie pozwala uzyskać większą liczbę kłosonośnych 

źdźbeł i lepsze ukorzenienie rośliny. 

Wczesną wiosną możemy zastosować zabieg niszczący patogeny, 

które rozwijają się od jesieni. Tak zwany zabieg T0 

pozwala oczyścić pole z niepożądanych intruzów. Pierwszy 

z nich to sprawca pleśni śniegowej (Microdochium nivele). 

Rozwija się on głównie na wyrośniętych zbożach, które zostały 

okryte śniegiem przed zamarznięciem gleby. Zastosowanie 

mieszanki Promax 450 EC 0,6 l/ha + Syrius 250 EW 

0,5 l/ha pozwala skutecznie zwalczyć sprawcę pleśni śniegowej 

oraz wyeliminować dodatkowo sprawców chorób 

podsuszkowych. 

Jeżeli na plantacji występuje mączniak prawdziwy (Blumeria 

graminis), to dodatek morfoliny zawartej w środku Tern 750 

EC 0,3 l/ha skutecznie go zwalczy i zapobiegnie infekcjom 

wtórnym. 

Zdj. 1 – Mączniak prawdziwy 

Potencjalne porażenie ma wpływ na potencjalny 

plon 

Planując zabieg T1, musimy również zwrócić uwagę na 

czynniki, które pojawiły się już wyżej. Głównym kryterium 

decydującym o wyborze programu ochrony fungicydowej 

będzie zakładany poziom plonów, oczywiście na równi 

z występującymi chorobami. Moment zastosowania odpowiednich 

technologii będzie zależał od warunków panujących 

na polu. Dokładna jego obserwacja pozwoli nam podjąć 

decyzję, czy daną mieszankę preparatów zastosujemy 

w fazie końca krzewienia (BBCH 29), czy też dopiero w fazie 

pierwszego, drugiego kolanka (BBCH 31, 32). 

1 

Jeżeli zaobserwujemy dobrze widoczne medalionowate 

plamy u podstawy źdźbeł, będzie to oznaczać, że mamy do 

czynienia ze sprawcą łamliwości podstawy źdźbła (Pseudocercosporella 

herpotricoides). Sprawcę tego świetnie ogranicza 

preparat zawierający prochloraz, np. Promax 450 EC. 

Doskonale zwalcza on również mączniaka prawdziwego 

i septoriozę liści. Dodając do prochlorazu tebukonazol, np. 

w Syrius 250 EW, wzmocnimy działanie na septoriozy oraz 

zadziałamy ograniczająco na występującą w późniejszym 

okresie rdzę. Dodając do powyższych preparatów Tern 750 

EC lub Talius 200 EC, uzyskamy interwencyjno-zapobiegawcze 

działanie na mączniaka prawdziwego. 

Na uwagę zasługują również środki dwuskładnikowe, takie 

jak: Matador 303 EC i Artea 303 EC. Połączone w tych preparatach 

działanie dwóch substancji aktywnych doskonale 

eliminuje wymienione wyżej choroby. 

W momencie wykonywania zabiegów T1 możemy również 

zastosować regulatory wzrostu. W fazie początku wzrostu 

źdźbła (BBCH 30), kiedy pojawia się pierwsze kolanko, możemy 

zastosować Stabilan 750 SL w połączeniu ze środkiem 

Moddus 250 EC. Taki zabieg powoduje, że międzywęźla 

nadmiernie nie wydłużą się, a dodatkowo nastąpi ich pogrubienie. 

Efekt „skróconego” łanu otrzymamy także, stosując Medax 

Top 350 SC i Moddus 250 EC solo. Otrzymamy tutaj szerokie 

okno zabiegowe: od fazy wzrostu źdźbła do fazy liścia fl agowego 

(BBCH 30–39). 

Zdj. 2 – Rynchosporioza 

Zdj. 3 – Pleśń śniegowa 

3 

Zabieg T1 to niewątpliwie fundament 

przyszłych plonów, gdyż ma on zabezpieczyć 

podstawy źdźbeł, które mają 

w przyszłości napełniać kłosy. 

T1 to podstawa 

Zabieg T1 to niewątpliwie fundament przyszłych plonów, 

gdyż ma on zabezpieczyć podstawy źdźbeł, które mają 

w przyszłości napełniać kłosy. Powyższe rozwiązania są 

oparte na doświadczeniach rolników, doradców, agronomów. 

Kryterium wyboru preparatu na dany patogen była 

substancja aktywna. Kryją się one pod różnymi nazwami 

środków, stąd też przed wykonaniem zabiegu należy zapoznać 

się z etykietą stosowania. 

Pomocnych informacji udzielą przedstawiciele Grupy Osadkowski. 

Tomasz Świstek 

t.swistek@osadkowski-rai eisen.pl 

2



Rzetelna ochrona 

w terminie T2 i T3 gwarancją 

wysokiego plonowania zbóż 

Podchodząc profesjonalnie do uprawy zbóż, zwracamy szczególną uwagę na wygenerowanie 

jak największego plonu z danej plantacji, który charakteryzuje się wysokimi 

parametrami jakościowymi. Powinniśmy pamiętać, iż na wysokość plonowania 

ma wpływ szereg czynników, poczynając od potencjału odmiany, poprzez warunki 

glebowe, poziom nawożenia, ochronę przed agrofagami, a skończywszy na regulacji 

rozwoju łanów. 

Duży udział zbóż w zmianowaniu związany z intensyfi kacją 

ich produkcji, przy wszelakich uproszczeniach w agrotechnice, 

powoduje wzrost zagrożenia ze strony chorób, 

zwłaszcza grzybowych, wywołujących znaczne obniżki 

ziarna i jego jakości. Niewątpliwie niektóre z tych czynników 

w głównej mierze stymulują możliwość uzyskania 

wysokich plonów (regulatory wzrostu), podczas gdy inne 

odpowiadają za jego ochronę w krytycznych fazach rozwojowych 

(zabiegi fungicydowe). Uprawiane zboża dają 

wysokie plony, jeżeli wszystkie organy roślin funkcjonują 

bez zakłóceń. Niezmiernie ważne jest, aby korzenie i podstawa 

źdźbła były zdrowe, a pochwy liściowe i liście wolne 

od grzybów chorobotwórczych. Powinniśmy zwrócić 

szczególną uwagę na stan zdrowotny roślin w momencie 

kształtowania się liścia podfl agowego i fl agowego. Wiąże 

się to z wnikliwą lustracją plantacji w tym okresie. Dbałość 

o utrzymanie całej powierzchni asymilacyjnej tych liści 

u poszczególnych zbóż w dużym stopniu decyduje o plonowaniu. 

Rola poszczególnych organów asymilacyjnych 

w budowaniu plonu jest różna u różnych zbóż. Wyróżnia 

się trzy modele fotosyntezy: liściowy (występujący 

u pszenicy), liściowo-kłosowy (u jęczmienia) i źdźbłowy 

(u żyta). W przypadku pszenicy i jęczmienia kluczowy jest 

liść podfl agowy i fl agowy, tworzący odpowiednio 45 i 37% 

plonu. W przypadku pszenżyta bardzo duże znaczenie 

mają pozostałe liście, budujące 30% plonu. Niebagatelną 

rolę w tworzeniu plonu odgrywa kłos u żyta i jęczmienia 

(23 i 29%), wiecha u owsa (41%) oraz dokłosie (źdźbło) u żyta 

i pszenicy. 

Zabieg T2 

Jak widać, najważniejszą rolę w procesie gromadzenia 

w ziarnie asymilatów odgrywają górne liście oraz kłos. Powierzchnia 

asymilacyjna liścia fl agowego u niektórych odmian 

pszenicy może sięgać 40% powierzchni wszystkich 

liści, dlatego powinniśmy dołożyć wszelkich starań, by jak 

najdłużej był on zdrowy. Wykonane zabiegi ochronne w terminie 

T1 ( w fazie 31–32 BBCH) zabezpieczają plantację zbóż 

tylko na pewien okres, z reguły 2–3 tygodnie. W okresie bardzo 

intensywnego przyrostu zielonej masy zbóż, w zależności 

od szeregu czynników, takich jak: przebieg pogody, 

intensywność nawożenia, typ odmiany, istnieje duże ryzyko 

rozwoju wielu chorób grzybowych. Jest to szczególnie ważny 

okres, zważywszy na przyszłe plonowanie i dlatego nie 

wolno dopuścić do sytuacji, gdy na liściach górnego piętra 

i kłosie pojawia się szereg chorób grzybowych. Zainfekowana 

tkanka nigdy już nie odzyska pełnej zdrowotności, należy 

się liczyć ze stratami zależnymi od wczesności i intensywności 

infekcji. 

W tym okresie zbożom zagraża wiele chorób, z których 

największe znaczenie mają: w pszenicy – rdze, mączniak 

prawdziwy, brunatna plamistość liści (DTR), septorioza paskowana 

liści; w pszenżycie – mączniak prawdziwy, rdze, 

brunatna plamistość liści (DTR), rynchosporioza; w jęczmieniu 

– mączniak prawdziwy, plamistość siatkowa, rynchosporioza 

i rdza jęczmienia. Nawet niewielkie porażenie w tym 

okresie skutkuje dużą obniżką plonowania, ściśle zależną 

od okresu wystąpienia danego patogenu. Z praktycznego 

punktu widzenia już pierwsze zauważone oznaki porażenia 

stanowią potrzebę wykonania zabiegu fungicydowego. Należy 

pamiętać, że w tym okresie niektóre choroby rozwijają 

się w sposób utajony, np. najgroźniejsza w ostatnich latach 

septorioza paskowana liści (Septoria tritici) w sposób utajony 

rozwija się 14–28 dni. W tym okresie nie jesteśmy w stanie 

stwierdzić organoleptycznie, czy roślina jest zdrowa czy 

już chora. Dopiero po tym czasie widzimy objawy choroby 

i w wielu przypadkach jest już znacznie za późno na skuteczny 

zabieg. Jeżeli panująca w tym okresie pogoda sprzyja 

rozwojowi septoriozy paskowanej liści (opady, wysoka wilgotność 

powietrza, umiarkowana temperatura), przy zbyt 

dużej gęstości łanu oraz przenawożeniu azotowym zdecydowanie 

lepiej jest wykonać zabieg wcześniej. 

Nie mniej groźnym patogenem większości zbóż jest mączniak 

prawdziwy. Patogen jest stałym „bywalcem” plantacji 

w dobrej kondycji, pod które stosuje się wysokie dawki 

nawozów azotowych. Rolnicy bardzo często bagatelizują 

problem wystąpienia mączniaka prawdziwego, uznając go 

za stałego towarzysza plantacji zbóż, na dodatek mało groźnego. 

Nic bardziej mylnego: patogen ten potrafi opanować 

i zniszczyć znaczną część powierzchni liści, źdźbeł oraz kłosa, 

co w konsekwencji prowadzi do znacznych strat w plonach. 

Zastosowanie preparatów zalecanych do zwalczania 

szeregu chorób grzybowych występujących w tym okresie 

na zbożach pozwala nam bardzo skutecznie wyeliminować 

również ten patogen. Szczególnej uwagi wymaga zastosowanie 

w tym okresie preparatów z grupy morfolin będących 

najskuteczniejszymi w eliminacji mączniaka prawdziwego, 

które jednak w fazie liścia fl agowego mogą powodować poparzenia 

liści oraz zakłócić proces zapylania, co może też 

skutkować szczerbatością kłosa. 

W wysokointensywnej technologii uprawy pszenicy wielu 

producentów niejako z góry planuje wykonanie trzech 

zabiegów fungicydowych, w tym jednego z ważniejszych 

w terminie T2, traktowanego jako zapobiegawczy przeciwko 

septoriozie będącej najgroźniejszą chorobą tego okresu 

w rozwoju zbóż. Szkodliwość septoriozy paskowanej liści 

zależy od stopnia uszkodzeń powierzchni asymilacyjnej liści. 

Stopień porażenia liścia fl agowego na poziomie 30% powoduje 

straty plonu rzędu nawet 50%. Optymalnym czasem 

do wykonania zabiegu fungicydowego w terminie T2 jest 

okres od początku ukazywania się liścia fl agowego do początku 

fazy kłoszenia, tj. 39–49 BBCH. Znaczna część preparatów 

dostępnych na rynku zwalcza tę chorobę oraz szereg 

innych zagrażających w tym okresie. 

W technologii średnionakładowej polecamy preparaty: 

Matador 303 SE w dawce 1,5–1,75 l/ha lub 

Matador 303 SE 1,0 l/ha + Syrius 250 EW 0,5 l/ha lub 

Syrius 250 EW 0,6 l/ha + Rekord 125 SC 0,6 l/ha lub 

Duett Ultra 497 SC w dawce 0,6 l/ha lub 

Gwarant 500 SC w dawce 1–2 l/ha 

Wymienione preparaty zawierają w swoim składzie kilka 

substancji aktywnych, które dobrze radzą sobie z szeregiem 

chorób występujących w zbożach w tym okresie. Należy tu 

m.in.: tetrakonazol z tiofanatem metylowym, tebukonazol, 

epoksykonazol oraz kontaktowy chlorotalonil będący najbardziej 

skuteczną substancją zapobiegającą septoriozie 

paskowanej liści. 

W technologii wysokonakładowej polecamy preparaty: 

Dobromir 250 SC 0,6 l/ha + Syrius 250 EW 0,6 l/ha lub 

Acanto 250 SC 0,6 l/ha + Syrius 250 EW 0,6 l/ha lub 

Rekord 125 SC 0,5 l/ha + Olympus 480 SC 1,5 l/ha lub 

Olympus 480 SC 1,5–1,8 l/ha + Artea 330 EC 

0,4–0,5 l/ha lub 

Credo 600 SC 1,6–2,0 l/ha lub 

Bell 300 SC 0,6–0,8 l/ha + Opera Max 147,5 SE 

0,6–0,8 l/ha lub 

Fandango 200 EC 1,0 l/ha 

Proponowane rozwiązania zawierają w swoim składzie 

substancje aktywne z grupy strobiluryn, które same w sobie 

działają generalnie zapobiegawczo i silnie wpływają na 

fi zjologię rośliny. Mówimy tu o tzw. „efekcie zieloności”, który 

przejawia się m.in. intensywniejszym pobieraniem azotu 

z gleby i zdecydowanie większym przyrostem suchej masy. 

Zastosowanie mieszanin typu strobiluryna plus triazol daje



nam kompletne rozwiązanie w ochronie, opierające się na 

różnych mechanizmach działania: aktywne powierzchniowo, 

układowo i systemicznie, w wyniku czego uzyskujemy 

działanie zapobiegawcze, interwencyjne i wyniszczające. 

Zakres zwalczanych przez te substancje aktywne zawarte 

w mieszaninach sprawców chorób jest bardzo szeroki 

i obejmuje większość patogenów. Stosowanie mieszanin 

fungicydowych to również brak możliwości uodparniania 

się patogenów z uwagi na różne mechanizmy działania poszczególnych 

substancji aktywnych danej mieszaniny. 

Regulatory wzrostu dla spóźnialskich 

W prawidłowej technologii zmierzającej do optymalnego 

wykorzystania potencjału plantacji zbóż, w tym głównie 

pszenicy ozimej, ważną rolę odgrywają również regulatory 

wzrostu. Faza 37–39 BBCH, tj. faza liścia fl agowego, to ostateczny 

termin ich aplikacji. Zastosowanie regulatora wzrostu 

w tej fazie ma na celu: 

dodatkowe usztywnienie źdźbła poprawiające stabilność 

roślin 

zapewnienie prawidłowego transportu substancji odżywczych 

skrócenie dokłosia, co znacznie ogranicza wyleganie 

łatwiejszy zbiór 

W tym okresie możemy zastosować: 

Moddus 250 EC 

Medax Top 350 SC 

Retar 480 SL 

Zdj. 1 – Septorioza liści na pszenicy 

Zdj. 2 – Rdza na pszenicy 

1 

Zabieg T3 w fazie 49–59 BBCH 

Z zainfekowanych liści oraz źdźbeł grzyby mogą przenosić 

się na zdrowe jeszcze kłosy, powodując ich porażenie i duże 

straty plonu rzędu nawet 50%. Do ważnych gospodarczo 

chorób kłosów zalicza się m.in.: septoriozę plew pszenicy 

(Septoria nodorum), fuzariozę kłosów pszenicy (szereg grzybów 

z rodzaju Fusarium), mączniaka prawdziwego, grzyby 

czerniowe oraz śniecie i głownie. Ostatnie dwie choroby 

możemy niestety zwalczać tylko poprzez zaprawianie. Pozostałym 

chorobom możemy skutecznie zapobiegać poprzez 

wykonanie zabiegu „na kłos” za pomocą odpowiednio dobranego 

fungicydu. Niewątpliwie najgroźniejsze w tym czasie 

choroby to septorioza plew oraz fuzarioza kłosów. Obie 

towarzyszą roślinie począwszy od wschodów, infekując kolejne 

organy. Najbardziej charakterystyczne objawy pojawiają 

się dopiero na kłosie i jego plewach. Idealne warunki do 

rozwoju obu patogenów występują podczas opadów deszczu 

lub osiadania silnej rosy (wysoka wilgotność powietrza) 

przy równocześnie panującej temperaturze rzędu 15–20°C. 

Infekcja septoriozy może nastąpić w każdym momencie, natomiast 

infekcja kłosów fuzariozami rozpoczyna się podczas 

kwitnienia. Wówczas patogen poraża kwiatki i wnika do zarodka. 

Idealny (optymalny) moment na wykonanie zabiegu 

zwalczania fuzariozy kłosa jest bardzo trudny do określenia; 

koniecznie należy wykonać oprysk w czasie kwitnienia 

pszenicy w momencie zarodnikowania grzyba. Skuteczny 

zabieg można przeprowadzić w ściśle określonym czasie od 

momentu początku infekcji, jest to z reguły 3–6 dni. Pomocne 

w skutecznym wykonaniu zabiegu są obserwacje polowe 

oraz trafna ocena danych meteorologicznych. W efekcie 

końcowym, po silnej infekcji septoriozy i fuzarioz, znaczna 

część wykształconego ziarna to praktycznie poślad charakteryzujący 

się bardzo słabymi parametrami jakościowymi. 

Zabiegi fungicydowe wykonywane na kłos, poza wpływem 

na wielkość plonu, decydują generalnie o jego jakości. 

Do zwalczania grzybów porażających kłos polecamy 

preparaty: 

Syrius 250 EW w dawce 0,5–0,6 l/ha lub 

Matador 303 SE 1,0 l/ha + Syrius 250 EW 0,5 l/ha lub 

Swing Top 183 SE w dawce 1,2–1,5 l/ha lub 

Prosaro 250 EC w dawce 0,75–1,0 l/ha lub 

Dobromir 250 SC 0,5 l/ha + Syrius 250 EW 0,5 l/ha lub 

Dobromir 250 SC 0,5 l/ha + Artea 330 EC 0,4–0,5 l/ha 

Oprócz wielu preparatów fungicydowych jednoskładnikowych mamy również 

do dyspozycji wiele gotowych mieszanin dwu- lub trzyskładnikowych. 

Mieszaniny fungicydowe (gotowe lub zbiornikowe) pozwalają nam na skuteczną 

walkę ze sprawcami szeregu groźnych chorób zbóż. W bieżącym sezonie 

pojawi się na rynku kilka ciekawych preparatów do zwalczania chorób 

liścia fl agowego i kłosa. Będą to m.in. preparaty: 

Seguris 215 SC zawierający epoksykonazol i izopirazam fi rmy Syngenta 

Osiris 65 EC zawierający epoksykonazol i metkonazol fi rmy BASF 

Aviator Xpro 225 EC zawierający bixafen i protiokonazol fi rmy Bayer 

Niezależnie od wyboru strategii wykonywanych zabiegów do wielu z nich 

powinniśmy dodawać unikalny na polskim rynku adiuwant Preventor, 

znacznie podnoszący skuteczność agrochemikaliów. Pochodzący z żywicy 

sosny amerykańskiej pinolen tworzy na powierzchni liścia elastyczną powłokę 

połączoną z naturalnym woskiem rośliny. Wzmacnia to naturalną ochronę 

woskową, umożliwia stałą wymianę gazową oraz zapewnia efektywniejsze 

pobranie substancji aktywnej z fungicydów, będąc równocześnie praktycznie 

odpornym na zmywanie. 

Reasumując: należy zwrócić uwagę na fakt, iż podchodząc do ochrony fungicydowej 

górnych liści oraz kłosa w sposób rzetelny i świadomy, wpływamy 

na wiele procesów fi zjologicznych zachodzących w roślinach, czego efektem 

będzie wysoki plon o najwyższych parametrach użytkowych. 

Mirosław Tołpa 

m.tolpa@osadkowski.pl 

2 

Wezwij 

MATADORA, 

aby grzyb 

ustąpił z pola! 

Niezastąpiony w zapobieganiu 

i zwalczaniu: 

• brunatnej plamistości liści pszenicy 

(DTR) 

• septoriozy liści i plew 

• fuzariozy kłosa i podstawy źdźbła 

• łamliwości podstawy źdźbła 

• rdzy i mączniaka prawdziwego 

• szarej pleśni, zgnilizny twardzikowej 

i chwościka buraka 

Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. 

Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone 

na etykiecie i informacje dotyczące produktu. 







Jak lepiej wykorzystać 

potencjał plonowania roślin? 

Potencjał plonowania – co to takiego? 

Potencjał plonowania wszystkich roślin uprawnych jest 

znacznie wyższy od osiąganych plonów nawet w okresie 

najlepszych lat. Za potencjał plonowania przyjmuje się 

plon roślin, który został osiągnięty w warunkach eliminacji 

wszystkich czynników ograniczających, tzn. niedoborów 

wody i składników pokarmowych, niewłaściwej temperatury, 

ograniczonego dostępu światła i innych. 

Odwracając znaczenie tego zagadnienia, za plon rzeczywisty 

możemy uznać różnicę potencjału plonowania i sumy 

wszystkich czynników ograniczających. Każdy sezon 

w uprawie różnych gatunków roślin niesie ze sobą czynniki 

stresowe. Mimo że z naszej strony dopełniliśmy wszystkich 

starań, to jednak są warunki, na które w produkcji polowej 

nie mamy wpływu. Takimi elementami są przede wszystkim: 

woda, temperatura i światło. Czy pozostajemy jednak zupełnie 

bez możliwości reakcji? 

Już od około 10 lat funkcjonują na rynku różnego rodzaju 

stymulatory wzrostu roślin. Stosowane są z różnym powodzeniem, 

w zależności od składu i sposobu działania. Grupa 

Osadkowski od 4 lat prowadzi badania i obserwacje nad preparatem 

Terra-Sorb foliar. Jest to środek oparty o całą gamę 

18 wolnych aminokwasów, które mają za zadanie poprawić 

kondycję i odporność roślin na krytyczne warunki pogodowe. 

W sezonie 2011/2012 w Agrotechnicznym Instytucie 

Doświadczalnym w Kromeriz (Czechy) zostały wykonane 

doświadczenia ścisłe z wykorzystaniem preparatu Terra- 

-Sorb foliar. Jego wyniki prezentuje tab. 1. 

Kombinacja Termin Dawka l/ha Termin Plon t/ha % 

Kontrola xxxx xxxxxx xxxxx 2,62 100 

Terra-Sorb 

foliar 

Terra-Sorb 

foliar 

Terra-Sorb 

foliar 

Terra-Sorb 

foliar 

jesień 1,25 14–16 BBCH (4–6 liści) 

wiosna 1,25 początek wegetacji 

Największy efekt zastosowania Terra- 

-Sorb foliar przyniósł zabieg w terminie 

kwitnienia roślin rzepaku. 

Tab. 1 Agrotechniczny Instytut Doświadczalny w Kromeriz – tabela wyników doświadczeń 

Terra-Sorb foliar na rzepaku ozimym 

3,05 116,4 

jesień 2 14–16 BBCH (4–6 liści) 2,86 109,2 

wiosna 2 początek wegetacji 3,29 125,6 

wiosna – pełnia kwitnienia 2 65 BBCH – pełnia kwitnienia 3,82 145,8 

Warunki doświadczenia: 

Odmiana rzepaku: Vision 

Gleba: klasa II 

Doświadczenie miało 5 kombinacji: 

kontrola, 

Terra-Sorb foliar zastosowany jesienią (faza 4–6 liści) i wiosną (początek wegetacji, 

razem z zabiegiem na chowacza brukwiaczka) w dawce po 1,25 l/ha, 

zastosowanie tylko jesienne w dawce 2 l/ha, 

zastosowanie tylko wiosenne w dawce 2 l/ha, 

zastosowanie tylko w okresie kwitnienia w dawce 2 l/ha. 

Analiza wyników 

Wyniki pierwszej kombinacji (jesień + wiosna) świadczą o tym, iż dawka 

1,25 l/ha jest niewystarczająca. Mniejszym nakładem preparatu możemy uzyskać 

większy efekt, stosując jednorazową dawkę wiosenną 2 l/ha. Efektem 

właśnie takiego użycia był 25% przyrost plonu. Wynikał on prawdopodobnie 

z szybszej regeneracji roślin i związanym z tym efektywniejszym wykorzystaniem 

składników pokarmowych zawartych w glebie. Zastosowanie jesienne 

ma na celu przede wszystkim wzmocnienie roślin i poprawę działania 

fungicydów regulujących wzrost. Dawka 2 l/ha w tym okresie przyniosła 

w efekcie ponad 9% plonu więcej. Największy efekt zastosowania Terra- 

-Sorb foliar dał zabieg w terminie kwitnienia roślin rzepaku. Różnica pomiędzy 

kontrolą a średnią z poletek traktowanych wyniosła 45,8%. Okres generatywnego 

rozwoju roślin jest dla nich fazą najbardziej energochłonną. 

Aminokwasy podane w okresie kwitnienia są szybko zużywane przez rośliny 

rzepaku do tworzenia białek budulcowych i enzymatycznych. Co ważne, 

rośliny nie ponoszą dodatkowego wydatku energetycznego związanego 

z syntezą tych dostarczonych z zewnątrz aminokwasów. To może przyczynić 

się do poprawy kondycji, zwiększenia energii w roślinie i poprawy wyniku 

plonowania, co potwierdzają badania. 

Marcin Kaczmarek 

m.kaczmarek@osadkowski.pl 

DOKTOR SX POLECA: 

Nowy herbicyd stosowany w zbożach ozimych i jarych, 

wiosną po ruszeniu wegetacji do końca fazy strzelania 

w źdźbło. Dawka: zboża ozime 48 g/ha i 60 g/ha, zboża 

jare 40 g/ha i 48 g/ha (wspomagacz Trend ® 90 EC GRATIS). 

skuteczne działanie w niskiej cenie 

połączenie dwóch wiodących na rynku 

substancji aktywnych 

lepsze wchłanianie i szybsze działanie 

dopasowanie do potrzeb dużych i małych gospodarstw 

zwalczanie m.in.: rdestu, ostrożnia, przetacznika, 

samosiewu rzepaku, chabra bławatka, fi ołka polnego, 

komosy pospolitej i innych dwuliściennych 

DuPont Poland Sp. z o.o., ul. Powązkowa 44c, 01-797 Warszawa, tel. (22) 320 09 50, 

www.dupont.pl Przed zastosowaniem preparatu należy zapoznać się z treścią etykiety. 

® – znak handlowy zarejestrowany przez E.I. Du Pont de Nemours & Co. (Inc.). 

Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym 

użyciem przeczytaj informacje zamieszczone na etykiecie i informacje dotyczące produktu. 







Propozycje 

odchwaszczania 

kukurydzy 

Uwzględniając wszystkie herbicydy, zalecane mieszaniny zbiornikowe i terminy 

stosowania, producenci kukurydzy mają do dyspozycji około 130 wariantów 

zwalczania chwastów. Liczba ta jest jednak nieco mniejsza, ponieważ 

wiele herbicydów to tak zwane generyki bądź preparaty z importu 

równoległego, oparte o takie same substancje czynne, tylko różniące się 

czasami ich ilością (lub proporcjami w przypadku mieszanin fabrycznych) 

albo formulacją. Jeżeli rozpatrzymy zwalczanie chwastów w kukurydzy 

z punktu widzenia samych substancji czynnych, to okaże się, że jest ich 30. 

Każde przedsiębiorstwo handlowo-dystrybucyjne oferuje 

swoim klientom określony zestaw herbicydów, kombinacji 

herbicydowych do wykorzystania w określonych 

warunkach, czyli do zastosowania w różnych terminach 

z uwzględnieniem występującego zachwaszczenia. Osadkowski 

SA swój program ochrony kukurydzy oparł na 8 

(patrz tabela) spośród 30 ogólnie oferowanych substancji 

Propozycje odchwaszczania kukurydzy 

Preparat handlowy Substancja czynna (g/l, kg) 

czynnych. Czy to nie za mało? Analizując zalecenia, okazuje 

się, że na 130 ogólnie dostępnych rozwiązań oferowane 

przez Osadkowski SA substancje czynne znajdują się 

w 80 wariantach. Oznacza to, że proponowane systemy odchwaszczania 

oparte są na popularnych i powszechnie stosowanych 

herbicydach (substancjach czynnych). 

Dawka 

[l, kg/ha] 

Termin zabiegu 

(faza kukurydzy) 

Uwagi (!) 

Mustang 306 SE 2,4-D + fl orasulam 0,6 4–6 liści zwalcza starsze chwasty 

Kukugran 340 SE 

+ Milagro 040 SC 

Callisto 100 EC 

+ Milagro 040 SC 

Lumax 537,5 SE 

Colombos 51 WG 

bromoksynil + terbutyloazyna 

+ nikosulfuron 

1,2 + 0,75–1,25 4–6 liści 

mezotrion + nikosulfuron 0,75 + 0,75–1,25 2–7 liści 

mezotrion + S-metolachlor 

+ terbutyloazyna 

mezotrion + nikosulfuron 

+ rimsulfuron 

3,5–4,0 

bezpośrednio 

po siewie lub 

w fazie 1–3 liści 

Milagro w wyższych 

dawkach zalecane do 

zwalczania perzu 

także dobry jako komponent 

do mieszanin 

0,33 2–7 liści stosować z adiuwantem 

Zmiany w przepisach 

Oferowane w programie zalecenia można nieco modyfi - 

kować, stosując poszczególne herbicydy w obniżonych 

dawkach oraz różnych mieszaninach, dlatego wato przytoczyć 

aktualną interpretację wytycznych Unii Europejskiej. 

Z dniem 14 czerwca 2011 r. weszły w życie przepisy rozporządzenia 

Parlamentu Europejskiego i Rady 1107/2009 (WE) 

z dnia 21 października 2009 r. dotyczące wprowadzenia do 

obrotu środków ochrony roślin i uchylającego dyrektywy 

Rady 79/117/EWG i 91/414/EWG. Zgodnie z art. 55 tego rozporządzenia 

„środki ochrony roślin muszą być stosowane 

właściwie. Właściwe stosowanie obejmuje stosowania zasad 

Dobrej Praktyki Ochrony Roślin (korzystanie ze sprawdzonych 

informacji) i spełnianie warunków ustanowionych 

zgodnie z art. 31 i podanym w etykietach”. Zgodnie 

z przepisami cytowanego rozporządzenia nie ma obowiązku 

przestrzegania zapisów treści etykiety środka ochrony 

roślin dotyczących jego minimalnej dawki i nie ma również 

ograniczeń dotyczących możliwości łączenia go z innymi 

agrochemikaliami, chyba że etykieta informuje o konkretnym 

zakazie. W przypadku zastosowania dawek zredukowanych 

i/lub w przypadku łącznego stosowania środków 

ochrony roślin odpowiedzialność spoczywa na stosującym. 

Nowe prawo pozwala zatem stosować dawki obniżone 

i niezalecane mieszaniny (ale produktów zarejestrowanych 

w danej uprawie). Różnica polega jednak na tym, że stosujący 

nie podlega karze, chociaż osobiście ponosi odpowiedzialność 

za efekt własnych działań. 

Każda plantacja wymaga indywidualnych decyzji w zakresie 

jej odchwaszczania. W oparciu o program proponowany 

przez dystrybucję Osadkowski SA można zabezpieczać 

plantacje kukurydzy od momentu jej posiania aż po fazę 

rozwojową ósmego liścia. Jeżeli pozwalają na to warunki 

wilgotnościowe gleby, zabiegi można wykonać bezpośrednio 

po siewie, zabezpieczając plantację przed konkurencją 

chwastów już od momentu wschodów chwastów. 

W tym celu można zastosować herbicyd Lumax 537,5 SE. 

Preparat jest zalecany bezpośrednio po siewie do fazy 3 liści 

kukurydzy. Ze względów bezpieczeństwa korzystniej jest zastosować 

środek bezpośrednio po siewie lub od fazy w pełni 

wykształconego 1 liścia do fazy 3 liści. Późniejsze zabiegi są 

możliwe, ale mniej skuteczne ze względu na starsze w tym 

okresie chwasty. Lumax 537,5 SE działa przede wszystkim 

doglebowo i zwalcza chwasty jeszcze ze słabo wykształconym 

systemem korzeniowym. Ten trójskładnikowy preparat 

niszczy chwasty prosowate oraz wiele innych chwastów. 

Ze względu na obecność terbutyloazyny preparat zabezpiecza 

plantacje także przed zachwaszczeniem wtórnym. 

Zdj. 1 – Rdest powojowy w kukurydzy 

Zdj. 2 – Komosa biała w kukurydzy 

Każda plantacja wymaga indywidualnych 

decyzji w zakresie jej odchwaszczania. 

Najszerszy zakres stosowania pod względem przedziału 

czasu mają mieszaniny herbicydowe na bazie 

mezotrionu i nikosulfuronu. Preparaty te można stosować 

od drugiego do siódmego, a nawet ósmego liścia 

kukurydzy. Proponowana mieszanina zbiornikowa 

Milagro 040 SC + Callisto 100 EC zwalcza szeroki 

zakres chwastów dwuliściennych. Regulując dawkę 

Milagro 040 SC, uzyskujemy efekt chwastobójczy 

w stosunku do chwastów jednoliściennych. Aby 

zniszczyć gatunki prosowate, wystarczy zastosować 

0,75 l/ha tego preparatu. 

1 

2



Na stanowiskach zaperzonych dawkę należy podnieść do 

1,25 l/ha, a w kukurydzy uprawianej np. w monokulturze, 

na stanowiskach bardzo silnie zaatakowanych przez perz, 

dawkę można podnieść do 1,5 l/ha. Jeszcze bardziej rozbudowana 

kombinacja (mezotrion = Callisto + nikosulfuron = 

Milagro + rimsulfuron = Titus), która do tej pory była stosowana 

w różnych wariantach mieszanin zbiornikowych, 

w najbliższym czasie ma się pojawić na rynku w formie mieszaniny 

fabrycznej. Herbicyd będzie oferowany pod handlową 

nazwą Colombos 51 WG. Skład komponentów tego 

preparatu świadczy o jego skuteczności. Może być stosowany 

na stanowiskach silnie zachwaszczonych zdecydowaną 

większością chwastów uciążliwych występujących w kukurydzy, 

z perzem właściwym na czele. 

Zabiegi powschodowe 

W fazie 4 do 6 liści polecane są dwie kombinacje. Pierwsza 

to mieszanina Milagro 040 SC + Kukugran 340 SE w celu 

niszczenia chwastów prosowatych i dwuliściennych. Kukugran 

340 SE jest preparatem z importu równoległego i stanowi 

odpowiednik bardziej znanego środka Zeagran 340 

SE. Plantatorzy często mają wątpliwości co do skuteczności 

preparatów analogicznych. Należy wyjaśnić, że preparaty 

z importu równoległego są środkami tego samego producenta 

co preparat macierzysty. Na krajowy rynek pod inną 

nazwą handlową (taka jest zasada) są sprowadzane w wyniku 

działań marketingowych czasami nawet przez tego samego 

producenta. W składzie preparatu Kukugran 340 SE 

znajduje się terbutyloazyna, która – jak wspomniano – działa 

długo i zabezpiecza plantacje przed zachwaszczeniem 

wtórnym. Drugim składnikiem jest parząca (kontaktowa) 

substancja czynna bromoksynil, bardzo przydatna na stanowiskach, 

na których dość nagle (ciepło + deszcz) pojawiło 

się masowe zachwaszczenie. Jej parzące działanie szybko 

eliminuje masowe, bardzo konkurencyjne zachwaszczenie. 

Drugim rozwiązaniem jest Mustang 306 SE. Zawarty w nim 

fl orasulam (obok 2,4-D) działa długo i efekty jego skuteczności 

są widoczne dość późno, zwłaszcza na chwastach 

w zaawansowanych fazach rozwojowych (8–10 liści). Nawet 

przez około dwa tygodnie nie widać na chwastach symptomów 

uszkodzeń, następnie dość nagle ulegają one przebarwieniom 

(żółknięcie, czerwienienie, brunatnienie) i szybko 

zamierają. Cały proces może trwać do trzech tygodni, 

ale co istotne, chociaż tego nie widać, nie konkurują one 

z kukurydzą od momentu oprysku, ponieważ pozbawione 

sa możliwości pobierania wody i żyją tak długo, na ile im 

wystarczy składników pokarmowych zgromadzonych przed 

zabiegiem. 

Zdj. 3 – Ostrożeń polny 

Totalne rozwiązanie 

Oprócz doboru dogodnych terminów stosowania poszczególne 

kombinacje należy wybierać pod kątem występujących 

chwastów. Są one dość uniwersalne. Oprócz preparatu 

Mustang 306 SE wszystkie pozostałe kombinacje zwalczają 

chwasty prosowate (chwastnica jednostronna, palusznik 

krwawy i nitkowaty oraz włośnica sina i zielona), a te 

z udziałem nikosulfuronu i rimsulfuronu stosowane w najwyższych 

dawkach eliminują perz właściwy. Do najbardziej 

pospolitych i masowo występujących chwastów w kukurydzy 

należą: bodziszek drobny, chaber bławatek, dymnica 

pospolita, fi ołek polny, gwiazdnica pospolita, jasnoty, komosa 

biała, krzywoszyj polny, maruna bezwonna, przetaczniki, 

przytulia czepna, psianka czarna, rdesty, rumianek pospolity, 

rumian polny, szarłat szorstki, tasznik pospolity i tobołki. 

Wszystkie gatunki są wrażliwe na proponowany zestaw 

substancji czynnych. 

inż. Adam Paradowski 

IOR – PIB Poznań 

3



Kukurydza 

– jak dbasz, tak masz! 

W ostatnich latach powierzchnia zasiewów kukurydzy znacznie wzrosła. Rolnicy coraz 

lepiej radzą sobie z jej uprawą, osiągając wyższe plony. Warto jednak regularnie kontrolować 

plantację, aby te wyniki z roku na rok stawały się coraz lepsze. 

Co ją gryzie? 

Obecnie najgroźniejszym szkodnikiem kukurydzy w Polsce 

jest omacnica prosowianka. Larwy tego motyla żerują w łodygach 

i kolbach, czego dowodem są pozostawione białe, 

trocinowe odchody. W efekcie kolby są słabiej zaziarnione, 

a rośliny łamią się na różnej wysokości. Szkodliwość pośrednia 

to wnikanie przez wygryzione otwory bakterii i grzybów 

wywołujących choroby kukurydzy. Agrotechniczna walka 

ze szkodnikiem polega na głębokiej orce zimowej, tępieniu 

chwastów grubołodygowych oraz zmianowaniu. Do chemicznego 

zwalczania omacnicy prosowianki należy zastosować 

takie preparaty, jak Karate Zeon 050 CS, Proteus 110 

OD. Zabieg należy wykonać w okresie wyrzucania wiech 

i po 10–14 dniach powtórzyć. 

Procent uszkodzonych roślin przez ploniarkę zbożówkę 

(kolejnego agrofaga w tej uprawie) jest uzależniony od przebiegu 

pogody wiosną – im chłodniejsza, tym jest on większy. 

Pierwsze objawy żerowania widoczne są w okresie wykształcania 

czwartego liścia. Najbardziej charakterystyczne 

to rzędy dziur wzdłuż blaszek liściowych, jednak największe 

szkody powstają, gdy larwa uszkadza stożek wzrostu. Następuje 

wtedy deformacja liści lub wytwarzanie kilku pędów 

bocznych. Rośliny takie są bardziej podatne na porażenie 

przez głownię guzowatą. Zwalczanie agrotechniczne polega 

na możliwie wczesnym siewie kukurydzy oraz podorywce. 

Zwalczanie chemiczne to zaprawianie ziarniaków środkami 

insektycydowymi oraz stosowanie w fazie trzeciego liścia 

insektycydów, takich jak Karate Zeon 050 CS oraz Proteus 

110 OD. 

Zdj. 1 – Tam, gdzie są problemy z zapyleniem, pojawia się często głownia kukurydzy 

Zdj. 2 – Uszkodzenia spowodowane przez omacnicę są bramą wejścia fuzariozy 

Mszyce w uprawie kukurydzy są groźne jedynie wtedy, 

gdy występują bardzo licznie, a rośliny są osłabione z powodu 

defi cytu wodnego. Żerują od maja do października, 

nakłuwając i wysysając soki z nadziemnych części roślin, 

powodując nadmierną utratę wody skutkującą okresowym 

więdnięciem. Większe znaczenie ma szkodliwość pośrednia, 

która polega na wnikaniu przez uszkodzone tkanki wirusów 

i bakterii wywołujących groźne dla kukurydzy choroby. 

W celu chemicznej ochrony można zastosować pyretroidy, 

np. Karate Zeon 050 CS. 

1 

Uwaga na zachodnią kukurydzianą stonkę 

korzeniową! 

Pierwsze pojawienie się tego szkodnika odnotowano w Polsce 

w 2005 r. w województwie podkarpackim. Rośliny uszkadzane 

są zarówno przez dorosłe osobniki, jak i przez larwy. 

Szkodliwość chrząszczy jest mniejsza, lecz ich duża liczebność 

może przyczynić się do zakłócenia procesu zapylania 

kwiatów kukurydzy. Początkowo larwy żerują na korzeniach, 

podgryzając je, a następnie wgryzają się w ich głąb. W konsekwencji 

rośliny mogą wylegać bądź stają się zdeformowane 

(krótkie kolby, małe ziarniaki). W związku z wysokim stopniem 

zagrożenia, jakie szkodnik stanowi dla upraw, został 

on uznany za gatunek kwarantannowy w całej Unii Europejskiej, 

w tym również w Polsce. W przypadku podejrzenia 

wystąpienia stonki istnieje obowiązek powiadomienia o tym 

najbliższej jednostki Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin 

i Nasiennictwa lub urzędu gminy. Szczegółowe regulacje zawarte 

są w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi 

z dnia 1 czerwca 2012 r. poz. 671 zmieniające rozporządzenie 

w sprawie zwalczania i zapobiegania rozprzestrzenianiu się 

zachodniej kukurydzianej stonki korzeniowej. 

Obecnie do zwalczania chrząszczy stonki zarejestrowany 

jest tylko jeden środek chemiczny – Proteus 110 OD. 

Warto dokarmiać 

W każdej roślinie uprawnej zbyt mała ilość makro- i mikroelementów 

wpływa ujemnie na plon, a co za tym idzie – na 

kieszeń rolnika. W przypadku kukurydzy objawy niedoborów 

można w dość prosty sposób rozpoznać, co pozwala 

na szybką interwencję. 

Fosfor przyspiesza wzrost i rozwój w początkowym okresie, 

wpływając na ukorzenienie, a także korzystnie oddziałując 

na zawiązywanie, wykształcenie i dojrzewanie ziarna. Jego 

niedobór powoduje zahamowanie wzrostu młodych roślin, 

ograniczony rozwój korzeni, blaszki liściowe mają czerwonopurpurowe 

zabarwienie wzdłuż brzegów oraz szybko zasychają. 

Kolby są małe, zdeformowane, z niedorozwiniętymi 

ziarniakami. Zapobieganie: regulacja odczynu gleby, zastosowanie 

we wczesnych fazach wzrostu rośliny OSD Fosfor 

lub OSD Mineral w dawkach około 3 kg/ha. 

Potas wpływa na prawidłową fotosyntezę, zwiększa odporność 

kukurydzy na choroby i niesprzyjające warunki siedliska. 

Jego niedobór przejawia się zahamowaniem wzrostu 

roślin, nienaturalnym ciemnozielonym zabarwieniem liści, 

żółknięciem i brązowieniem krawędzi liści dolnych rozpoczynającym 

się od wierzchołka, zwiędłym pokrojem roślin 

w okresie silnych upałów letnich. Wytwarzanie kolb jest 

ograniczone, ich szczyt niewypełniony, a osadzenie ziaren 

w kolbie luźne. Zapobieganie: systematyczne nawożenie potasem, 

stosowanie nalistne OSD Potas lub OSD Mineral. 

Z niezbędnych mikroelementów szczególnie ważne dla kukurydzy 

są cynk i bor. Pierwszy z nich wpływa na wykształcanie 

ziarniaków w kukurydzy, a także na jakość białka. Objawy niedoboru 

cynku przejawiają się zmniejszeniem wzrostu roślin, 

powstawaniem szerokich, biało przebarwionych pasm po obu 

stronach nerwu środkowego oraz żółtym lub białym zabarwieniem 

całej powierzchni najmłodszych liści. Zapobieganie: stosowanie 

preparatu nalistnego Cynk Plus w dawce 1–1,5 l/ha. 

Niedobór boru silnie hamuje wzrost roślin oraz powoduje zaburzenia 

kwitnienia, co wyraża się deformacją kolb i małą liczbą 

ziaren o różnej wielkości. Końcówki kolb są suche, bez ziaren. 

Znaczenie tego składnika wynika nie tylko z niezbędności 

dla kukurydzy, ale również z bardzo niskiej zasobności gleb 

w Polsce. Zapobieganie: dolistne opryskiwanie nawozem OSD 

Bor zawierającym 16% tego składnika w dawce 1,5–2 kg/ha. 

Kukurydza też choruje 

Kukurydza w porównaniu z innymi roślinami uprawnymi jest 

mniej zagrożona infekcjami patogenów. Do najważniejszych 

chorób należą: głownia guzowata, która poraża wszystkie 

nadziemne części roślin, tworząc narośla (objawy widoczne 

masowo szczególnie w lata, gdy w czasie kwitnienia kukurydzy 

jest susza) oraz głownia pyłkowa infekująca stożki 

wzrostu kiełkujących nasion. Do groźnych patogenów należą 

również fuzariozy powodujące wiosną zgorzel siewek, 

a jesienią łamanie łodyg i wyleganie roślin. Grzyby te produkują 

również trujące dla ludzi i zwierząt mykotoksyny. 

Ochrona kukurydzy sprowadza się do stosowania zdrowego, 

zaprawionego materiału siewnego, uprawy odpornych 

mieszańców, stosowania płodozmianów, zrównoważonego 

nawożenia, unikania uszkodzeń mechanicznych oraz zwalczania 

szkodników. 

Iwona Walasek 

i_walasek@osadkowski-cebulski.pl 

2



Plantacja ziemniaków 

bez chwastów aż do zbioru! 

Takie oczekiwania ma zapewne każdy producent. Skuteczna ochrona plantacji ziemniaków 

przed chwastami jest jednym z ważniejszych elementów technologii gwarantującej 

powodzenie tej uprawy, a straty plonu przy dużym zachwaszczeniu mogą być wysokie 

i sięgać nawet do 50%. 

Pole wolne od chwastów to wyższy plon, lepsza jakość 

i zdrowotność bulw, a tylko produkt o wysokiej zdrowotności 

i jakości daje się przechowywać bez większych strat. 

Ponadto chwasty utrudniają prawidłowy zbiór oraz mogą 

stanowić siedlisko dla rozwoju chorób i szkodników. Uprawa 

ziemniaka w szerokich rzędach i powolny rozwój na początku 

wegetacji sprzyjają wzrostowi wielu chwastów. 

Zasady, jakie należy uwzględnić przy wyborze 

herbicydu do odchwaszczania: 

kierunek produkcji ziemniaka (jadalne, przetwórstwo spożywcze: 

chipsy, frytki, sadzeniak), 

historia pola – płodozmian, 

określenie gatunków chwastów, jakie mogą występować 

na danym polu, 

dostosowanie programu ochrony do panujących warunków 

pogodowych, wilgotności gleby, faz rozwojowych 

chwastów, 

zwrócenie uwagi, jaka jest wrażliwość danej odmiany na 

herbicyd zawierający metrybuzynę, 

przy uprawie odmiany bardzo wczesnej należy pamiętać 

o okresie karencji danego preparatu. 

Zdj. 1 – Redliny po zabiegach herbicydowych 

System ochrony herbicydowej i dobór preparatów 

Zabiegi herbicydowe stosuje się w dwóch terminach: zarówno 

przed, jak i po wschodach ziemniaka. 

Zabieg przedwschodowy – powinien być wykonany po 

ostatecznym uformowaniu redlin i ma za zadanie ograniczenie 

kiełkowania nasion chwastów. Należy pamiętać, że 

skuteczność herbicydów stosowanych przed wschodami 

jest uzależniona od pogody, a głównie od wilgotności gleby. 

Zabieg ten można stosować do 3–5 dni przed przewidywanymi 

wschodami ziemniaka, a aplikacja herbicydu 

w późniejszym terminie, tj. gdy kiełek znajduje się tuż pod 

powierzchnią gleby, może doprowadzić do wystąpienia objawów 

fi totoksyczności lub – co najgorsze – do zniszczenia 

plantacji. 

1 

Herbicydy polecane do stosowania w tym terminie przedstawia poniższa tabela: 

Nazwa handlowa Substancja aktywna Dawka na 1 ha 

Po sadzeniu jednoroczne – jedno- i dwuliścienne 

Nufl on 450 SC + Command 480 EC linuron, chlomazon 1,0 l + 0,2 l 

Command 480 EC + Sencor 70 WG chlomazon, metrybuzyna 0,2 l + 0,3–0,4 kg 

Racer 250 EC fl urochloridon 2,0–3,0 l 

Racer 250 EC + Sencor 70 WG fl urochloridon, metrybuzyna 1,5–2,0 l + 0,5 kg 

Przed wschodami ziemniaka 

Jednoroczne chwasty dwuliścienne 

Nufl on 450 EC linuron 1,5–2,0 l 

Sencor 70 WG metrybuzyna 0,75–1,0 kg 

Jednoroczne chwasty dwuliścienne i niektóre jednoliścienne 

Plateen 41,5 WG metrybuzyna + fl ufenacet 2,0 kg 

Plateen 41,5 WG + Command 480 EC metrybuzyna + fl ufenacet, chlomazon 1,5 kg + 0,2 l 

Sencor 70 WG metrybuzyna 0,75–1,0 kg 

Stomp 330 EC pendimetalina 3,5–5,0 l 

Stomp 330 EC + Nufl on 450 SC pendimetalina, linuron 3,0–5,0 l + 2,0 l 

Skutecznym rozwiązaniem w terminie przedwschodowym jest 

mieszanina preparatów Nufl on 450 SC + Command 480 EC. 

Dla zapewnienia najlepszej skuteczności działania środków 

zabieg należy wykonać na około 7 dni przed ukazaniem się 

pierwszych wschodów roślin ziemniaka. Preparat Nufl on 

zawiera substancję aktywną linuron, która oddziałuje na 

szerokie spektrum chwastów dwuliściennych w sposób systemiczny 

oraz dodatkowo odznacza się długotrwałym działaniem. 

Dodanie Commandu 480 EC (chlomazonu) zwalcza 

wiele chwastów, m.in. chwastnicę jednostronną, a na 

podkreślenie zasługuje dobre zwalczanie przytulii czepnej. 

Po jego zastosowaniu, w okresie kiełkowania i wschodów 

ziemniaka, mogą pojawić się przemijające przebarwienia liści, 

jednak nie ma to wpływu na plon. 

Sprawdzonym herbicydem jest Plateen 41,5 WG, który łączy 

korzystne cechy metrybuzyny i fl ufenacetu (znana z produktu 

Expert Met substancja aktywna w zbożach). Pobierany 

jest głównie przez korzenie, w mniejszym stopniu przez 

liście. Skutecznie niszczy chwasty od fazy kiełkowania do 

fazy 2–4 liści. Zwalcza tak uciążliwe gatunki, jak: chwastnica 

jednostronna, komosa biała, przytulia czepna, fi ołek polny, 

maruna bezwonna, żółtlica drobnokwiatowa. Stosowany 

w dawce 2 kg/ha przed wschodami ziemniaków nie wywoływał 

uszkodzeń roślin nawet w stosunku do odmian najbardziej 

wrażliwych na metrybuzynę. 

Innym równie skutecznym preparatem jest Racer 250 EC 

(fl uorochloridon). Dawka 2–3 l/ha zwalcza jednoroczne 

chwasty jednoliścienne i dwuliścienne, działa na chwasty 

głównie w okresie ich kiełkowania. Można stosować mieszaninę 

Racer 250 EC 1,5–2 l/ha + Sencor 70 WG 0,5 kg/ 

ha. W przypadku wystąpienia obfi tych opadów deszczu na 

brzegach liści ziemniaków mogą wystąpić przejściowe jasne 

przebarwienia, niewpływające na plon. 

Zabiegi herbicydowe stosuje się 

w dwóch terminach: zarówno przed, 

jak i po wschodach ziemniaka.



Rozwiązania powschodowe – powinny być wykonane 

w momencie, gdy ziemniaki wytworzą 2–4 liście, ale nie 

później niż do zakrycia międzyrzędzi. Istotne jest, aby zabieg 

był dostosowany do fazy rozwojowej zwalczanych gatunków 

chwastów: im mniejsze, tym łatwiej je zwalczyć. W tym 

rozwiązaniu łatwiej dobrać odpowiedni herbicyd, ponieważ 

chwasty są widoczne na polu i dokładnie można określić 

występujące gatunki. 

W rozwiązaniu powschodowym najczęściej stosowany jest 

Sencor 70 WG (metrybuzyna), a także jego generyki. Wynika 

to z jego wysokiej aktywności chwastobójczej wobec takich 

chwastów, jak: chaber bławatek, dymnica pospolita, fi ołek 

polny, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, 

komosa biała, maruna bezwonna, poziewnik szorstki, 

przetaczniki, rdest kolankowaty, rumianek pospolity, rzodkiew 

świrzepa, sporek polny, starzec zwyczajny, szarłaty, 

szczyr roczny, tasznik pospolity, tobołki polne, włośnice. 

W stopniu nieznacznie niższym zwalcza chwasty prosowate 

oraz rdesty. Preparat ten może być stosowany przed- i powschodowo. 

Zabiegi nalistne należy wykonać w fazie 10–15 

cm wysokości ziemniaków. Nie należy Sencoru stosować 

powschodowo na odmianach wrażliwych na metrybuzynę 

– skutkiem ubocznym u niektórych odmian będą objawy 

fi totoksyczne. 

Kolejną propozycją jest herbicyd Titus 25 WG (rimsulfuron). 

Ma on szerokie zastosowanie i jest zalecany także 

w dawkach dzielonych oraz w mieszaninach z Sencorem. 

Stosowany solo skutecznie zwalcza następujące gatunki 

dwuliścienne: dymnice, gorczyce, gwiazdnice, samosiewy 

rzepaku, jasnoty, marunę bezwonną, ostrożeń polny, przytulię 

czepną, rumiany, szarłaty, szczawie, tasznik, tobołki 

oraz jednoliścienne: chwasty prosowate, a z wieloletnich – 

perz właściwy. 

Do zwalczania jednorocznych chwastów dwuliściennych 

polecamy Basagran 480 SL (bentazon). Najskuteczniej niszczy 

chwasty do fazy 3–4 liści, a ziemniak powinien osiągnąć 

wysokość 10–15 cm. 

Herbicydy polecane do stosowania w tym terminie przedstawia poniższa tabela: 

Nazwa handlowa Substancja aktywna Dawka na 1 ha 

Po wschodach jednoroczne chwasty dwuliścienne 

Basagran 480 SL bentazon 3,0 l 

Basagran 480 SL + Sencor 70 WG bentazon, metrybuzyna 1,25 l + 0,25–0,3 kg 

Sencor 70 WG metrybuzyna 0,5 kg 

Jednoroczne chwasty jedno- i dwuliścienne 

Sencor 70 WG metrybuzyna 0,5 kg 

Titus 25 WG + Sencor 70 WG 

+ Trend 90 EC 

rimsulfuron, metrybuzyna 40–50 g + 0,25–0,3 kg + 0,1% 

Titus 25 WG + Trend 90 EC rimsulfuron 60 g lub 2 x 30 g + 0,1% 

Zdj. 2 – Zachwaszczenie w uprawie ziemniaka 

Zdj. 3 – Zbiór bulw ziemniaka 

W zalecanej dawce 3 l/ha chwastami wrażliwymi są: dymnica 

pospolita, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, jasnota 

różowa, maruna bezwonna, przytulia czepna, rdest 

plamisty, rdest powojowy, rumian polny, tasznik pospolity, 

tobołki polne, żółtlica drobnokwiatowa, przetacznik perski. 

W mniejszym stopniu zwalcza komosę białą i fi ołka polnego. 

Jeśli plantacji zagraża również chwastnica jednostronna, 

można zastosować mieszaninę preparatów Basagran 480 SL 

1,25 l/ha + Sencor 70 WG 0,25–0,3 kg/ha. 

2 

Chwasty jednoliścienne 

Jeśli występuje konieczność zwalczania tylko chwastów 

jednoliściennych (prosowate oraz perz właściwy), to przeznaczone 

są do tego graminicydy. Ważne, aby zabieg wykonać 

przed zwarciem rzędów. Najlepsze efekty działania 

uzyskuje się, gdy w czasie zabiegu chwasty jednoroczne 

(prosowate) są w fazie od 2 liści do końca krzewienia, 

a chwasty wieloletnie (np. perz właściwy) w fazie 4–8 liści. 

W celu uzyskania pełnej skuteczności zabieg powinien 

być wykonany z dodatkiem adiuwanta Atpolan Bio 80 EC 

w dawce 1,0–1,5 l/ha. Gwarantuje to zwiększenie przyczepności 

kropel do opryskiwanej powierzchni, poprawę równomierności 

pokrycia powierzchni cieczą użytkową, zwłaszcza 

roślin trudno zwilżanych oraz zwiększenie wnikania 

substancji aktywnych herbicydu do komórek roślinnych. 

Przez dodatek adiuwanta można zmniejszyć dawkę graminicydu 

bez wpływu na skuteczność zabiegu. 

Przygotowanie plantacji do zbioru – desykacja 

Desykacja naci ziemniaka to ostatni zabieg, który ma na 

celu polepszenie zdrowotności i jakości bulw ziemniaka. 

Powoduje zmniejszenie porażenia bulw zarazą oraz minimalizuje 

liczbę uszkodzeń mechanicznych podczas zbioru. 

Przy okazji tego zabiegu niszczone są rośliny stanowiące zachwaszczenie 

wtórne. Jest to zwłaszcza korzystne, jeśli uda 

się wykonać zabieg, zanim chwasty wydadzą nasiona, co 

pozwali uzyskać znacznie czystsze stanowisko pod rośliny 

następcze. 

Najskuteczniejszym sposobem „podsuszania” jest zabieg 

chemiczny preparatem Reglone 200 SL w dawkach dzielonych: 

I zabieg 2–3 l/ha, II zabieg w 4–6 dni po pierwszym 

2 l/ha. Wyższe z zalecanych dawek środka stosować na 

rośliny wyrośnięte, w warunkach silnego zachwaszczenia 

i w późniejszych fazach rozwojowych chwastów. 

Warto wspomnieć jeszcze o jednym produkcie przeznaczonym 

do desykacji – Spotlight Plus 060 EO. Zalecana dawka 

1 l/ha (zabieg jednorazowy) zapewnia doskonałą desykację 

liści i łodyg. 

Różnorodność substancji aktywnych to konieczność 

Wymienione herbicydy opierają się tylko na kilku substancjach 

czynnych. Należy pamiętać, aby przy ich stosowaniu 

nie doprowadzić do zjawiska odporności chwastów. Można 

zapobiec takiej sytuacji poprzez naprzemienne stosowanie 

herbicydów należących do różnych grup chemicznych 

i o innych mechanizmach działania. 

Wychodząc naprzeciw tym oczekiwaniom, w końcowym 

etapie rejestracji jest produkt Boxer 800 EC (obecnie zarejestrowany 

w zbożach) przeznaczony do zwalczania niektórych 

jednorocznych chwastów jednoliściennych oraz dwuliściennych 

w ziemniaku. U naszych zachodnich sąsiadów 

jest sprzedawany w „paku” i stosowany łącznie z metrybuzyną. 

Podstawowe herbicydy zalecane do zwalczania chwastów jednoliściennych w ziemniaku przedstawia 

tabela: 

Nazwa handlowa Substancja aktywna 

Dawka na 1 ha 

perz właściwy gatunki jednoroczne 

Fusilade Forte 150 EC fl uazyfop-P-butylowy 2,0–2,5 l 0,75–1,0 l 

Targa 10 EC chizalofop-P-etylowy 1,0–1,5 l 0,4–0,5 l 

Agil 100 EC propachizafop 1,25–1,5 l 0,6–0,8 l 

Przez dodatek adiuwanta można 

zmniejszyć dawkę graminicydu bez 

wpływu na skuteczność zabiegu. 

Paweł Czekaj 

p.czekaj@osadkowski.pl 

3



Uprawa ziemniaków 

– o czym jeszcze warto pamiętać 

przy prowadzeniu plantacji... 

Zaprawianie sadzeniaków 

Zabieg ten jest pomijany na małych areałach, a warto wiedzieć, 

że wynika z niego wiele korzyści, o których są już 

przekonani np. producenci ziemniaków przemysłowych. 

W tych gospodarstwach to standard. 

Zaprawianie sadzeniaków to skuteczny sposób ochrony 

plantacji przed chorobami i szkodnikami występującymi 

w czasie wschodów ziemniaka. Bulwy są wtedy narażone 

na atak najgroźniejszej choroby – rizoktoniozy, która powoduje 

zamieranie kiełków, a później atakuje stolony i zawiązki 

bulw. Zainfekowane bulwy mają opóźnione i nierówne 

wschody, rośliny wzrastają powoli, a podczas dalszej wegetacji 

próchnieje podstawa łodygi. Poprzez zaprawianie ograniczamy 

również pojawienie się parcha zwykłego ziemniaka, 

który występuje szczególnie w latach suchych, na polach 

świeżo zwapnowanych i o wysokim pH oraz tam, gdzie nie 

przestrzega się odpowiedniego zmianowania. Na porażonych 

bulwach występują brunatne, nieregularne strupy 

różnej wielkości, co obniża wartość handlową ziemniaków 

i wpływa na ich gorsze przechowywanie. Aby zabezpieczyć 

sadzeniaki przed tymi chorobami, polecamy do zaprawiania 

„na mokro” Monceren 250 FS w dawce 60 ml preparatu 

w 1 l wody na 100 kg sadzeniaków. Jest to preparat o działaniu 

kontaktowym, dlatego należy dokładnie pokryć bulwy 

tym środkiem. 

Zdj. 1 – Objawy alternarii 

Zdj. 2 – Objawy zarazy ziemniaka 

Zaprawą, która dodatkowo zabezpiecza sadzeniaki przed 

szkodnikami, jest Prestige Forte 370 FS. Zalecana dawka to 

60 ml środka z dodatkiem 2 l wody na 100 kg ziemniaków. 

Preparat chroni plantację przed drutowcami, pędrakami, 

mszycami i stonką ziemniaczaną nawet do 10–12 tygodni 

od posadzenia. W roślinie środek działa systemicznie. 

Zaprawianie sadzeniaków to skuteczny 

sposób ochrony plantacji przed chorobami 

i szkodnikami występującymi 

w czasie wschodów ziemniaka. 

1 

Zwalczanie chorób – alternarioza i zaraza 

ziemniaka 

Chorobą powodującą największe straty w uprawie ziemniaków 

i najbardziej znaną jest zaraza ziemniaka, która 

może w krótkim czasie całkowicie zniszczyć plantację. 

Patogen ten rozwija się, gdy przez kilka dni utrzymuje 

się duża wilgotność powietrza i temperatura około 

15°C. Pierwsze objawy najczęściej występują na dolnej 

części liścia. Pojawiają się nieregularne jasnozielone 

plamy, które podczas dalszej infekcji brunatnieją. 

Ten grzyb atakuje nie tylko liście; na plantacjach można 

także zaobserwować łodygową formę zarazy, która występuje 

na wierzchołkach pędów, ogonkach liściowych 

i łodygach. Objawami są brunatne plamy, które wraz 

z postępem choroby prowadzą do przełamania łodygi, 

zaś porażone bulwy gniją i są przyczyną znacznych strat 

w czasie przechowania. Kolejną chorobą, która powszechnie 

występuje na plantacjach, jest alternarioza. Jej objawy 

to liczne drobne, brunatne, okrągłe plamy z charakterystycznymi 

kręgami występującymi na liściach. 

W celu ograniczenia tych patogenów – poza profi laktyką, 

sadzeniem zdrowych sadzeniaków, uprawą odmian bardziej 

odpornych, odpowiednią agrotechniką – ochrona chemiczna 

to konieczność i polega na profi laktycznym stosowaniu 

fungicydów. Bardzo ważny jest dobór środków o różnych 

mechanizmach działania z różnych grup chemicznych. Preparaty 

do ochrony ziemniaka różnią się sposobem zachowania 

w roślinie. 

Kontaktowe (powierzchniowe) – fungicydy z tej grupy charakteryzują 

się działaniem w miejscu naniesienia i są skuteczne 

na powierzchni rośliny. Koniecznie muszą być zastosowane 

przed infekcją. 

Z tych preparatów polecamy Dithane NeoTec 75 WG (mankozeb) 

w dawce 2–3 kg/ha. Środek zabezpiecza roślinę 

przed zarazą ziemniaka i alternariozą. Wyższą dawkę należy 

stosować w przypadku większego zagrożenia wystąpienia 

tych chorób lub w razie bujniejszej naci ziemniaczanej. 

Następny jest Gwarant 500 SC (chlorotalonil) w zalecanej 

dawce 2 l/ha. Należy go stosować zgodnie z sygnalizacją 

lub zapobiegawczo, od fazy początku zawiązywania bulw. 

Najnowszy produkt na rynku o działaniu kontaktowym to 

Ranman Top 160 SC, który zawiera innowacyjną substancję 

aktywną cyjazofamid. Dawka 0,5 l/ha jest bardzo skuteczna 

w ochronie przed zarazą ziemniaka. Preparat wyróżnia bardzo 

dobra odporność na zmywanie przez deszcz, chroni on 

nowe przyrosty roślin ziemniaka oraz bulwy. Do końcowych 

zabiegów, głównie do ochrony bulw przed zarazą, polecamy 

Zignal 500 SC (fl uazynam) w dawce 0,3–0,4 l/ha. Niższą 

dawkę środka należy stosować w warunkach słabego porażenia 

roślin. 

Preparaty wgłębne – zawierają substancję aktywną, która 

przenika kilka warstw komórek liścia ziemniaka. Niszczy zarodniki 

zarazy, ale nie przemieszcza się w roślinie. 

Najczęściej stosowany to Curzate Top 72,5 WG (mankozeb 

+ cymoksanil) w dawce 2 kg/ha. Nowocześniejszym preparatem, 

zapewniającym pewną i długotrwałą ochronę przed 

zarazą liści i łodyg, jest Revus 250 SC (mandipropamid). 

Stosujemy go w niskiej dawce 0,6 l/ha w fazie od początku 

zawiązywania bulw aż do końca kwitnienia. Zdecydowanie 

przewyższa on inne preparaty pod względem odporności 

na zmywanie – daje to najwyższą skuteczność w trudnych 

warunkach atmosferycznych. 

Zabiegi, w zależności od przebiegu pogody, w przypadku 

preparatów działających kontaktowo i wgłębnie powinny 

być powtarzane co 5–10 dni. 

Preparaty układowe (systemiczne) i układowo-wgłębne 

przemieszczają się w roślinie wraz z sokami komórkowymi, 

chroniąc przed porażeniem chorobami. Zabezpieczają także 

nowe przyrosty roślin ziemniaka. Odstępy między zabiegami 

przy stosowaniu tych produktów możemy wydłużyć 

i wynosić one mogą 10–14 dni. 

Powszechnie wybieranym przez rolników środkiem o takim sposobie 

działania jest Ridomil Gold MZ 67,8 WG (metalaksyl-M + 

mankozeb), który stosujemy w dawce 2–2,5 kg/ha. To fungicyd 

o długim działaniu systemicznym i kontaktowym chroniącym 

ziemniaki przed zarazą i alternariozą, co pozwala na 

uzyskanie wolnego od chorób i wysokiego plonu. Ważne, że 

już po 30 minutach od zabiegu produkt jest w całości rozprowadzony 

w roślinie, przez co zapewnia szybką i maksymalną 

ochronę plantacji. 

Propozycje fungicydów o działaniu układowo-wgłębnym 

doskonale uzupełnia na rynku fi rma Bayer CropScience, która 

ma w swojej ofercie dwa preparaty nowej generacji. 

2



Pyton Consento 450 SC (propamokarb + fenamidon) jest 

polecany w dawce 1,5–2 l/ha. To niezawodny i sprawdzony 

środek w zwalczaniu nowych, agresywnych form zarazy, 

w tym form zarazy łodygowej. Działa też skutecznie przeciwko 

alternariozie. 

Kolejny to Infi nito 687,5 SC (propamokarb + fl uopikolid) 

w zalecanej dawce 1,2–1,6 l/ha. Wyższą należy stosować 

w warunkach większego zagrożenia chorobą oraz na odmianach 

bardziej wrażliwych na zarazę. Infi nito bardzo 

szybko wnika do rośliny, przemieszcza się w głąb tkanek 

roślin i dociera do komórek grzyba. Preparat gwarantuje doskonałą 

ochronę liści, łodyg, bulw i nowych przyrostów. 

Ochrona plantacji ziemniaka przed chorobami nie należy 

do najłatwiejszych. Największą trudność sprawia 

producentom podjęcie decyzji o wykonaniu pierwszych 

zabiegów. Pomocna w tej sytuacji jest stacja 

pogodowa, która monitoruje parametry pogody (m.in. 

wilgotność, temperaturę). Na tej podstawie precyzyjnie 

oblicza termin pierwszego i kolejnych zabiegów. Choć 

nie jest to jeszcze tak powszechne narzędzie, można 

przyjąć zasadę, że powinno się zaczynać ochronę 

wcześnie od zastosowania preparatów o działaniu 

kontaktowym lub wgłębnym. Następnie, przy intensywnym 

wzroście liści, należy stosować preparaty 

o działaniu systemicznym. Podczas dalszej wegetacji, 

w zależności od przebiegu pogody i stanu plantacji, 

używamy na przemian preparatów o działaniu układowym 

i wgłębnym. Przy mniejszym zagrożeniu 

chorobami i słabszych przyrostach liści skuteczne są 

preparaty kontaktowe. Aby ułatwić Państwu wybór 

odpowiedniego produktu, przy omawianych środkach 

zamieszczono nazwę substancji czynnej. Można 

na tej podstawie sprawdzić np. na stronie internetowej 

www.euroblight.net skuteczność danej substancji przy 

zwalczaniu zarazy: czy chroni liście, bulwy, nowe przyrosty, 

czy jest odporna na zmywanie i mobilność w roślinie. 

Zwalczanie stonki ziemniaczanej 

Największym zagrożeniem ze strony szkodników dla plantacji 

ziemniaka jest głównie stonka ziemniaczana. Larwy do 

osiągnięcia pełnego rozwoju przechodzą cztery podstadia – 

im są starsze, tym większe powodują uszkodzenia. 

Skutecznym sposobem jej zwalczania jest wspomniana 

wcześniej zaprawa Prestige Forte, ale przede wszystkim 

Zdj. 3 – Żerujące larwy stonki ziemniaczanej 

wykonuje się zabiegi nalistne po wystąpieniu szkodnika. 

Jednym z najtańszych preparatów działających powierzchniowo 

na roślinie jest Ammo Super 100 EW. Dawka 0,15– 

0,2 l/ha zwalcza larwy i chrząszcze stonki ziemniaczanej. 

Zaleca się stosować go w temperaturze poniżej 20°C. 

Ze środków działających systemicznie polecamy Mospilan 

20 SP w dawce 80 g/ha. Preparat należy do chemicznej 

grupy neonikotynoidów. Doświadczenia nie wykazały dotychczas 

odporności stonki ziemniaczanej na substancję 

aktywną zawartą w Mospilanie – na acetamipryd. Kolejnym 

środkiem z tej grupy chemicznej jest Actara 25 WG, która 

zwalcza wszystkie stadia larwalne i osobniki dorosłe w zalecanej 

dawce 80 g/ha. W większości przypadków wystarczy 

jeden zabieg, by całkowicie wyeliminować stonkę. Działa zarówno 

w niskich, jak i wysokich temperaturach. Proteus 110 

OD to wyróżniający się insektycyd z unikalną formulacją, 

która ma wysoką odporność na zmywanie przez deszcz. Zalecany 

jest do zwalczania stonki i mszyc w dawce 0,3–0,4 l/ 

ha. Dzięki podwójnemu mechanizmowi działania na szkodniki 

zapobiega powstawaniu odporności. 

Nawożenie dolistne 

Podstawą uzyskania wysokiego i dobrej jakości plonu ziemniaka, 

poza nawożeniem doglebowym, jest stosowanie 

nawożenia dolistnego. To najszybszy sposób dostarczenia 

do rośliny brakujących makro- i mikroelementów, również 

w niekorzystnych warunkach atmosferycznych i glebowych. 

Standardem powinien być oprysk w fazie zawiązywania 

bulw, który wpływa na ich liczbę oraz w czasie dalszej wegetacji 

w celu zwiększenia plonu. 

Podstawą uzyskania wysokiego i dobrej 

jakości plonu ziemniaka, poza nawożeniem 

doglebowym, jest stosowanie 

nawożenia dolistnego. 

3 

Rośliny ziemniaka bardzo dobrze reagują na dolistne nawożenie m.in. azotem, fosforem, 

potasem, cynkiem, magnezem i borem. 

Szczególnie ważną rolę na plantacji ziemniaków odgrywa potas, który zwiększa 

efektywność fotosyntezy i oddychania. Rośliny optymalnie w niego zaopatrzone 

dobrze rosną, są bujnie ulistnione oraz odporne na choroby i suszę. 

Wzrasta także udział dużych bulw w plonie. Objawy niedoboru potasu 

na plantacji charakteryzują się „zwiędłym” pokrojem roślin. Starsze liście zasychają 

na wierzchołkach i brzegach, a następnie zwijają się i opadają. Takim 

skutkom można zapobiec, stosując dolistnie OSD Potas, który zawiera 39% 

tego składnika w dawce 2–3 kg/ha. Oprócz potasu ma w składzie również 

azot, fosfor, siarkę oraz bor, miedz, żelazo, mangan, molibden i cynk. 

Cynk jest ważny nie tylko w kukurydzy. W ziemniaku wpływa on na proces 

wzrostu i rozwoju roślin, umożliwia przemiany węglowodanów oraz 

jest niezbędny w syntezie wielu witamin. Odpowiednie zaopatrzenie roślin 

w ten składnik zapewnia nawóz dolistny Cynk Plus, który stosujemy 

w dawce 0,5–2 l/ha do fazy zwierania rzędów. 

Na uprawę ziemniaków istotny wpływ ma bor, którego brak objawia się chlorozą 

na młodych liściach, karłowatością roślin oraz pęknięciami na bulwach. 

Z nawozów dolistnych zawierających ten pierwiastek polecamy OSD Bor. Jest 

to nawóz łatwo rozpuszczalny, zawierający 16% B, który stosujemy w dawce 

2 kg/ha. 

W praktyce zaś stosuje się nawozy zawierające podstawowe składniki NPK 

oraz specjalnie dobrany zestaw mikroelementów. Takim uniwersalnym produktem 

jest OSD Mineral, który zawiera NPK 19,5-20,5-20,5 oraz bor, miedź, 

żelazo, mangan, molibden i cynk. Stosowanie OSD Mineral w dawce 2–3 kg/ 

ha sprzyja osiąganiu wysokich i dobrej jakości plonów. 

Aby przedłużyć działanie nawozów dolistnych, a także fungicydów i insektycydów, 

warto wspomnieć o innowacyjnym adiuwancie dostępnym w ofercie 

fi rmy Osadkowski. To Preventor, który zawiera substancję pinolen – polimer 

pochodzący z żywicy sosny amerykańskiej. Tworzy on na powierzchni rośliny 

elastyczną warstwę połączoną z naturalnym woskiem roślinnym, dzięki 

czemu ochrona jest znacznie dłuższa i skuteczniejsza. Zalecana dawka to 

0,25 l/ha. 

Warunki pogodowe często bywają inne niż byśmy tego oczekiwali, np. susza, 

zbyt obfi te opady deszczu, przymrozki, gradobicie są dużym stresem dla 

roślin. Po ich wystąpieniu polecamy zastosowanie stymulatora rozwoju roślin 

Terra-Sorb foliar w dawce 2 l/ha. Jest to preparat aminokwasowy, który 

powstaje w procesie hydrolizy enzymatycznej. Działa bezpośrednio na wiązania 

białkowe, rozkładając je do aminokwasów. Ich uzupełnienie w roślinie 

daje bardzo szybko widoczne efekty, tym samym działanie antystresowe jest 

natychmiastowe. Roślina nie ponosi wydatku energetycznego na produkcję 

aminokwasów, a otrzymuje je dolistnie. 

Paweł Czekaj 

p.czekaj@osadkowski.pl 

Nadciąga 

TERNinator 

TERN 750 EC – obrońca 

zboża przed niebezpiecznym 

mączniakiem 

• w jednym litrze zawiera 750 g 

fenpropidyny 

• wykazuje wysoką skuteczność 

w niskich temperaturach 

• ma działanie zapobiegawcze, 

interwencyjne i wyniszczające 

• silny partner w programach 

ochrony zbóż 

• zabezpiecza również uprawy 

przed rdzą 

Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem 

bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje 

zamieszczone na etykiecie i informacje dotyczące produktu. 







Ochrona fungicydowa 

i insektycydowa oraz nawożenie 

dolistne buraka cukrowego 

Rośliny buraka cukrowego od momentu siewu aż do zbiorów wymagają stałej i bardzo efektywnej 

ochrony związanej z atakiem wielu organizmów chorobotwórczych, wirusów, szkodników 

oraz występującymi niedoborami składników pokarmowych, szczególnie mikroelementów. Od 

jej efektywności w głównej mierze uzależniona jest obsada i plonowanie. 

Zagadnienia związane ze stanem fi tosanitarnym plantacji 

buraka cukrowego: 

ochrona fungicydowa 

ochrona insektycydowa 

nawożenie dolistne 

Ochrona fungicydowa 

Odpowiedni stan zdrowotny roślin buraka cukrowego to 

prawidłowe zmianowanie, właściwa agrotechnika i zbilansowane 

nawożenie organiczno-mineralne, oparte o wyniki 

analiz próbek glebowych. Czynnikiem decydującym o wystąpieniu 

danych chorób na plantacji buraka jest generalnie 

przebieg pogody, który niestety jest trudny do przewidzenia. 

Już w fazie wschodów siewki buraka atakuje grzyb Aphanomyces 

cochlioides, sprawca zgorzeli siewek. Wskutek zniszczenia 

tkanki powodującej przyrost korzenia na grubość 

w miejscu rozwoju choroby nieuszkodzone pozostają tylko 

wiązki przewodzące, które tylko przez pewien czas utrzymują 

i zaopatrują roślinę w wodę i substancje odżywcze. 

W okresie kiełkowania siewki są chronione przez fungicyd 

zawarty w otoczce nasiennej. Zjadliwości grzyba sprzyja wilgotna 

i chłodna pogoda oraz błędy w uprawie powodujące 

zaskorupienie gleby. 

Wczesną wiosną, przed zakryciem międzyrzędzi, liście buraków 

atakuje bakteryjna plamistość liści. Bakterioza ta występuje 

również przy wilgotnej i chłodnej pogodzie. Wnika 

do tkanek buraka poprzez uszkodzenia gradowe lub spowodowane 

żerowaniem szkodników. W okresach chłodnych 

i po obfi tych opadach buraki atakuje także brunatna plamistość 

liści, nie stanowiąc jednak większego zagrożenia. 

Od końca czerwca do sierpnia rośliny buraka cukrowego 

atakowane są przez najgroźniejszą chorobę – chwościka 

buraka, powodowaną przez grzyb Cercospora beticola. 

Objawy porażenia to małe, brunatne plamy otoczone czerwono-brunatną 

obwódką. Grzyb atakuje rośliny buraka, począwszy 

od najstarszych liści, a kończąc na najmłodszych. 

Rozwojowi choroby sprzyja: 

wysoka wilgotność 

temperatura powietrza 25–35 0 C, ciepłe noce 

sąsiedztwo pól zarażonych w poprzednich latach 

uprawa burak po buraku 

W razie niepodjęcia działań ochronnych często dochodzi do 

zasychania całych rozet liściowych. Odbudowa ulistnienia 

odbywa się kosztem zgromadzonych wcześniej w korzeniach 

substancji zapasowych. Często straty plonu sięgają 

30–50% przy obniżce polaryzacji rzędu 3–4%, pogarsza się 

też wartość technologiczna soku. Początkowo chwościk 

rozwija się powoli, jednak w sprzyjających warunkach, po 

około 10–14 dniach, następuje gwałtowny wybuch choroby, 

trudny do zatrzymania. Najważniejszą rzeczą w walce 

z chwościkiem jest moment wykonania pierwszego zabiegu. 

Jego opóźnienie utrudnia dalszą ochronę i powoduje 

znaczący spadek skuteczności kolejnych zabiegów. Ochronę 

przed chwościkiem należy bezwzględnie rozpocząć, gdy 

pierwsze plamy pojawią się na nie więcej niż 5% roślin, licząc 

mniej więcej do początku sierpnia. Próg ten podnosimy 

do 15% w okresie 5–15 sierpnia, a po 15 sierpnia do początku 

września do 45%, opierając się cały czas o wnikliwą lustrację 

plantacji co kilka dni, najlepiej w tych samych miejscach. 

Z reguły konieczne jest wykonanie w ostatnich latach powtórnego 

zabiegu, a niejednokrotnie trzeciego. 

Ważnym elementem ochrony plantacji przed chwościkiem 

jest prawidłowy dobór fungicydu. W praktyce najczęściej 

stosuje się jeden z preparatów systemicznych, tj. wnikający 

w głąb tkanek rośliny i niszczący grzybnię patogenu. Zalecane 

preparaty w tym okresie to: 

Duett Ultra 497 SC w dawce 0,5–0,6 l/ha 

Matador 303 SE w dawce 1,25 l/ha 

Rubric 125 SC w dawce 1,0 l/ha 

Syrius 250 EW w dawce 0,8 l/ha 

Orius Extra 250 EW w dawce 0,8 l/ha 

Optan 183 SE w dawce 0,5–0,7 l/ha 

Alert Solo 250 EW w dawce 0,4–0,5 l/ha 

Topsin M 500 SC w dawce 1,2 l/ha 

Wymienione preparaty systemiczne oparte są o kilka substancji 

aktywnych, tj.: tiofanat metylowy, fl usilazol, tetrakonazol, 

tebukonazol, epoksykonazol i pikoksystrobinę. 

W ostatnich latach obserwuje się pojawiającą lokalnie odporność 

sprawcy chwościka na tiofanat metylowy z grupy 

benzamidazoli. 

Najważniejszą rzeczą w walce z chwościkiem 

jest moment wykonania pierwszego 

zabiegu. 

Zdj. 1 – Chwościk buraka 

Zdj. 2 – Brunatna plamistość liści buraka 

W takich przypadkach należy zastosować preparat dwuskładnikowy 

i używać przemiennie preparatów z różnych 

grup, a do powtórnych zabiegów – preparatów kontaktowych, 

na które chwościk nie wykazuje jak dotąd odporności. 

Zabiegi wykonywane na chwościka zwalczają również 

brunatną plamistość, rdzę i mączniaka prawdziwego. Zabieg 

powinien być wykonany późnym wieczorem lub w nocy 

przy użyciu dysz drobnokroplistych, tak aby jak najlepiej 

pokryć rośliny cieczą. Do zabiegu powinniśmy zastosować 

300–400 l wody na hektar. Jedną z metod opóźniania rozwoju 

i występowania choroby jest uprawa odmian tolerancyjnych 

i odpornych. 

Osobną grupę chorób buraka stanowią choroby wirusowe. 

Możemy tu mówić o wirusach mozaiki, żółtaczki oraz rizomanii. 

Zapobieganie występowaniu infekcji powodowanych 

przez wirusy doglebowe polega na uprawie odmian tolerancyjnych, 

ponieważ środki chemiczne są nieskuteczne, oraz 

na zwalczaniu kolonii mszyc przenoszących wirusy wywołujące 

choroby: żółtaczki wirusowe i mozaikę, które znacznie 

obniżają plony. 

1 

2



Ochrona insektycydowa 

Burak cukrowy należy do roślin o mocno rozbudowanym 

systemie korzeniowym oraz dużym ulistnieniu i dlatego 

jest atrakcyjnym źródłem pożywienia dla wielu szkodników. 

Nowoczesna technologia uprawy buraków cukrowych 

wymaga od nas pełnej ochrony przed szkodnikami już od 

momentu siewu. Fundamentem ochrony są środki chemiczne 

zawarte w otoczce nasiennej, które w miarę dobrze zabezpieczają 

roślinę przez pierwsze tygodnie wegetacji. Atak 

szkodników już w pierwszych tygodniach wzrostu roślin 

buraka może przekreślić szansę na uzyskanie wysokich plonów 

o należytych parametrach. Do najgroźniejszych szkodników 

na plantacjach buraka należą: 

drutowce i pędraki – mocne uszkodzenia korzeni 

mątwik burakowy – nicień powodujący tzw. wyburaczenie 

pchełka burakowa – uszkadza liście i młode siewki 

drobnica burakowa – możliwe silne uszkodzenia korzonków 

i części podliścieniowej 

płaszczyniec burakowy – żerując, przenosi wirusa kędzierzawki 

płaszczyńcowej 

śmietka ćwiklanka – minuje liście, najgroźniejsza do fazy 

4 liści 

mszyca trzmielinowo-burakowa – silne uszkodzenia liści 

sercowych, przenosi choroby wirusowe 

rolnice – niszczą korzenie młodych siewek oraz liście 

(gradacje lokalne) 

błyszczka jarzynówka, piętnówka (gąsienice) – lokalne 

gradacje powodują gołożery w okresie późnego lata 

Do efektywnego zwalczania wyżej wymienionych szkodników 

polecamy preparaty z grupy neonikotynoidów, fosforoorganicznych 

i pyretroidów: 

Proteus 110 OD w dawce 0,5–0,75 l/ha 

Dursban 480 EC w dawce 1–2,5 l/ha 

Karate Zeon 050 CS w dawce 0,15–0,25 l/ha 

Sumi Alpha 050 EC w dawce 0,2–0,4 l/ha 

Zdj. 3 – Początkowe objawy zamierania liści sercowych 

Zdj. 4 – Niedobór manganu 

Nawożenie dolistne 

Dolistne nawożenie (dokarmianie) buraka cukrowego makro- 

i mikroelementami to ważny element agrotechniki, mający 

duży wpływ na wielkość i jakość uzyskiwanego plonu. 

Burak cukrowy ma bardzo duże wymagania pokarmowe. Do 

czynników silnie determinujących dostępność makro- i mikroelementów 

możemy zaliczyć: 

niskie lub bardzo wysokie pH 

suszę glebową 

niskie temperatury 

złą strukturę gleby 

niską zawartość próchnicy 

stres związany z uszkodzeniami herbicydowymi 

Najwłaściwszy moment na wykonanie tego zabiegu to okres 

od fazy 4–6 liści do czasu zakrycia międzyrzędzi. Jest to 

faza krytyczna, okres intensywnego przyrostu masy liściowej 

i dużego zapotrzebowania na wodę. Szybsze zakrycie 

międzyrzędzi to lepsza gospodarka wodą. Aby to osiągnąć, 

rośliny buraka cukrowego muszą być dobrze odżywione zarówno 

makroelementami (większość pobierają poprzez korzeń), 

jak i mikroelementami. W żywieniu buraka cukrowego 

najważniejszymi mikroelementami są: 

bor 

mangan 

cynk 

molibden 

Najbardziej defi cytowym mikroelementem w uprawie buraka 

jest bor. Jego wysoki defi cyt jest wynikiem z jednej strony 

bardzo niskiej zasobności gleb w Polsce, a z drugiej dużego 

zapotrzebowania buraka. 

3 

Straty boru powodowane wynoszeniem z plonami roślin 

uprawnych oraz wymywaniem znacznie przewyższają 

przychody tego pierwiastka z nawozów. Należy dokarmiać 

rośliny buraka borem nawet w stanowiskach nawożonych 

dużą dawką obornika. Zapotrzebowanie na B przy plonie 

60 t/ha wynosi od 600 do 1000 g/ha. Jego niedobór bardzo 

często wywołany jest blokadą pobierania na skutek niskiego 

pH (poniżej 5), rzadziej wysokiego, ale również w wyniku 

długotrwałej suszy. Objawem braku boru jest deformacja 

najmłodszych liści aż do wystąpienia zgorzeli liści 

sercowych. 

Dokarmianie dolistne to świetny sposób na szybkie, efektywne 

i tanie uzupełnienie składników pokarmowych oraz 

ograniczenie chorób fi zjologicznych. 

Doskonale w tę strategię wpisuje się szeroka gama nawozów 

OSD: 

OSD Bor 

OSD Mikro Rzepak 

OSD Mikro Zboże 

OSD Mineral 

Nawozy OSD sprawdzają się: 

likwidując niedobory składników pokarmowych 

podczas zwiększonego zapotrzebowania – w okresach 

bardzo intensywnego wzrostu 

w sytuacjach stresogennych, tj. przy niskich temperaturach, 

podczas suszy. 

4 

Mirosław Tołpa 

m.tolpa@osadkowski.pl



Black Star 

– próchnica w płynie 

W rozwoju jesiennym rzepaku ozimego nie od dziś wiadomo, że jednym z najistotniejszych 

czynników mających wpływ na przezimowanie i wigor wiosenny roślin jest odpowiednio 

wykształcony korzeń oraz średnica jego szyjki. Oczywiście dochodzi do tego odpowiednio 

siedzący pokrój, zaopatrzenie w składniki pokarmowe oraz zabezpieczenie przed chorobami 

i szkodnikami, co sumarycznie może przynieść sukces w jesiennej uprawie. 

Na zdrowotność i zaopatrzenie roślin w składniki pokarmowe 

mamy duży wpływ. Dzięki skutecznej ochronie i racjonalnemu 

nawożeniu możemy przygotować rzepak do 

spoczynku zimowego. Jednak czy możemy realnie wpłynąć 

na rozwój korzeni i ich szyjek? To pytanie było inspiracją do 

poszukiwania technologii, która pozwoli poprawić rozwój 

ryzosfery. W sezonie jesiennym 2012 zostały przeprowadzone 

obserwacje nowego produktu o nazwie Black Star zastosowanego 

w łącznej technologii z Terra-Sorb foliar. 

Czarna siła ukorzeniania 

Black Star to preparat zawierający huminy, kwasy ulmowe, 

humusowe i fulwowe. Są one organicznymi związkami 

o charakterze kwasowym, które naturalnie powstają w glebie 

w procesach rozkładu materii organicznej. Wchodzą 

w skład próchnicy glebowej, stąd potoczna nazwa dla samego 

preparatu: „próchnica w płynie”. Tak duża koncentracja 

tych składników w preparacie Black Star wynosząca 20% 

pochodzi z minerału – leonardytu, który wydobywany jest 

w USA w rejonie Dakoty Północnej (tam został również odkryty). 

Poddany jest on skomplikowanym procesom, dzięki 

którym zachowuje wysoką zawartość i jakość składników organicznych. 

Działanie tych związków nie ogranicza się tylko 

do oddziaływania doglebowego. Kwasy oddziałują również 

bezpośrednio w roślinie, powodując jej lepszą kondycję, 

szybszy wzrost i wykorzystanie składników pokarmowych. 

Na przełomie października i listopada został wykonany szereg 

obserwacji wpływu technologii Black Star + Terra-Sorb 

foliar na rośliny rzepaku ozimego. Już w trakcie jesiennej 

wegetacji zaobserwowaliśmy istotne różnice w rozwoju 

systemu korzeniowego oraz całych roślin traktowanych tą 

technologią. W doświadczeniu polowym przeprowadzaliśmy 

pomiar masy korzeni, masy liści i średnicy szyjek korzeniowych. 

Rośliny pobierane były z kontroli i z kombinacji 

wyżej wymienionych preparatów. Miejsce pobierania było 

wyrównane dla obu prób. 

W okolicach Dzierżoniowa (Dolny Śląsk) doświadczenie 

polowe zostało założone na rzepaku ozimym, który posiano 

na glebie kompleksu IVa. Wyniki obserwacji przedstawia 

tab. 1. 

Zdj. 1 – Widoczne zwiększenie masy liściowej w doświadczeniu w okolicach Dzierżoniowa 

Zdj. 2 – Porównanie korzeni roślin przy dwóch technologiach zastosowanych w okolicach Oleśnicy 

Na zdrowotność i zaopatrzenie roślin 

w składniki pokarmowe mamy duży 

wpływ. Dzięki skutecznej ochronie 

i racjonalnemu nawożeniu możemy 

przygotować rzepak do spoczynku zimowego. 

Tab. 1 Wyniki obserwacji doświadczenia Terra-Sorb foliar i Black Star – okolice Dzierżoniowa na 

Dolnym Śląsku 

Kombinacja Dawka l/ha 

Masa korzeni 

w g 

% 

Masa 

liści w g 

% 

Średnia szerokość szyjki 

korzeniowej w mm 

Kontrola x 199 100,00 2241 100,00 9,23 100,00 

Terra-Sorb foliar 

+ Black Star 

2 

2 

Kontrola Terra-Sorb foliar 

+ Black Star 

Analizując wyniki w zakresie masy korzeni, widzimy jej 

przyrost na poziomie 12%. Na tym etapie rozwoju rzepaku 

masa korzeni wszystkich roślin na powierzchni ha wynosiła 

w kontroli około 4000 kg. Zaobserwowany przyrost masy to 

około 500 kg korzeni więcej na powierzchni 1 ha. Na uwagę 

zasługuje również wzrost masy liściowej, który mógł być 

wywołany większą efektywnością pobierania składników 

Terra-Sorb foliar + Black Star 

223 112,06 3313 147,84 10,23 110,83 

1 

pokarmowych i związaną z nią poprawą kondycji. Do tych 

wzrostów dołączyła również średnica szyjki korzeniowej. 

W badanych roślinach średnio o 1 mm większą średnicę miał 

rzepak, na którym zastosowano badaną technologię. 

W okolicach Oleśnicy, również w województwie dolnośląskim, 

została wykonana kolejna obserwacja roślin rzepaku, 

na których zastosowano technologię TSf + BS. Na lepszych 

glebach, bo tych klasy II, wyniki obserwacji również były 

obiecujące, co pokazuje tab. 2. 

Kontrolę w tym doświadczeniu stanowiła plantacja rzepaku, 

na której zastosowano Terra-Sorb foliar w dawce 1,25 l/ 

ha. Kombinacja, którą do niej porównywaliśmy, składała się 

z 1,25 l/ha Terra-Sorb foliar + 2 l/ha Black Star. Zaobserwowaliśmy 

wzrost masy korzeniowej o prawie 29% po zastosowaniu 

badanej technologii. Jeżeli spojrzymy na przyrost masy 

liściowej, to jest on znacznie mniejszy niż w doświadczeniu 

wcześniejszym (okolice Dzierżoniowa). Wynika to z faktu, iż 

na kontroli zastosowany był również Terra-Sorb foliar. Aminokwasy 

w nim zawarte poprawiły kondycję i wzrost wegetatywny 

roślin. Wraz ze wzrostem masy korzeniowej zwiększyła 

się średnio o ponad 23% średnica szyjek korzeniowych 

roślin. W skali metrycznej to o ponad 1,5 mm grubsza szyjka. 


% 

2



Tab. 2 Wyniki obserwacji doświadczenia Terra-Sorb foliar i Black Star – okolice Oleśnicy na Dolnym 

Śląsku 


Tab. 3 Wyniki obserwacji doświadczenia Terra-Sorb foliar + Black Star – okolice Głubczyc na 

Opolszczyźnie 


Masa korzeni 

w g 

% 

Masa 

liści w g 

% 



Kontrola – 218 100,00 1372 100 9,4 100 

Terra-Sorb foliar 1,25 261 119,72 2194 159,91 10,24 108,94 


+ Black Star 

1,25 

2 

Masa korzeni 

w g 

Zdj. 3 – Porównanie korzeni w doświadczeniu na Opolszczyźnie 

% 

Masa 

liści w g 

% 



Terra-Sorb foliar 1,25 169 100,00 1274 100,00 7,50 100,00 


+ Black Star 

1,25 

2 

Trzecie doświadczenie przeprowadzono w województwie 

opolskim w okolicach Głubczyc (południowa Opolszczyzna). 

Wyniki, które tam otrzymaliśmy, pokazują, że również 

na najlepszych glebach oddziaływanie takich produktów jest 

intensywne (tab. 3). 

Doświadczenie to składało się z 3 kombinacji: kontrola, 

Terra-Sorb foliar i Terra-Sorb foliar + Black Star. Analizując 

otrzymane wyniki, możemy zobaczyć, jakie efekty przyniosło 

zastosowanie samego Terra-Sorb foliar, a co uzyskaliśmy, 

stosując zabieg w połączeniu z Black Star. Użycie amino- 

218 128,99 1664 130,61 9,28 123,73 

kwasów przyniosło niecałe 20% wzrostu masy korzeniowej. 

Dodając „próchnicę w płynie”, poprawiliśmy ten wskaźnik 

do prawie 95%. Masa liściowa również istotnie się zwiększyła. 

Jeżeli popatrzymy na średnicę szyjek korzeniowych, 

to technologia Terra-Sorb foliar + Black Star spowodowała 

wzrost szerokości o prawie 40% (3,7 mm). 

Na razie to obserwacje doświadczeń polowych tylko pod kątem 

wegetatywnych części roślin. W czasie wegetacji wiosennej 

będziemy obserwować rośliny i wpływ otrzymanych 

wyników na ich dalszy rozwój oraz docelowy plon. 

425 194,95 3775 275,15 13,10 139,36 

Kontrola Terra-Sorb foliar Terra-Sorb foliar + Black Star 

% 

% 

Marcin Kaczmarek 

m.kaczmarek@osadkowski.pl 

3

86 Zootechnika 

INFORMATOR GRUPY OSADKOWSKI NR 1/2013 Zeotechnika 87 

Zalety dobrej folii 

do kiszonek i sianokiszonek 

Straty wynikające z zastosowania folii o słabych parametrach mogą być dotkliwe. 

Liczy się nie tylko jej wytrzymałość na uszkodzenia mechaniczne, lecz wiele innych 

czynników, o których często zapominamy. Na właściwości folii wpływa przede 

wszystkim metoda produkcji i zastosowane nowoczesne technologie. 

Metody produkcji 

Najlepsze folie do kiszonek i sianokiszonek są produkowane 

tzw. metodą rozdmuchu. Folia taka powstaje przez wydmuchiwanie 

pod ciśnieniem płynnej masy polietylenu i formowanie 

jej w postaci tzw. balonu. W zależności od wielkości 

maszyn produkujących folię, tzw. ekstruderów (zdj. 1), balon 

taki może dochodzić do kilkunastu metrów wysokości 

i 2–2,5 m średnicy. 

Ten sposób produkcji zapewnia nadanie folii wytrzymałości 

i elastyczności zarówno w kierunku wzdłużnym, jak i poprzecznym. 

Ma to bardzo duże znaczenie przy pakowaniu 

balotów, kiedy bardzo istotna jest zarówno rozciągliwość 

folii (tzw. stretch, stąd czasem mówi się stretch rolniczy), jak 

i jej odporność na przedarcie i przebicie. Siły działające od 

środka balotu rozprężają folię na zewnątrz we wszystkich 

kierunkach. Musi więc ona nie tylko dawać się odpowiednio 

rozciągać, co umożliwia odpowiednie ściśnięcie balotu, ale 

być też odpowiednio wytrzymała i elastyczna w kierunku 

poprzecznym (patrz zdj. 2). 

Stabilizacja UV 

Istotną cechą dobrych folii do kiszonek i sianokiszonek jest 

ich trwałość. Czynnikiem bardzo negatywnie oddziałującym 

na wszystkie folie są promienie słoneczne, a ściślej mówiąc: 

promieniowanie ultrafi oletowe (UV), które jest emitowane 

przez słońce. Każdy wie, jak zachowuje się skóra człowieka, 

kiedy za długo przebywamy na słońcu bez ochrony 

– lepiej osłaniać naszą skórę przed nadmiarem promieni 

słonecznych. Tak samo jest z folią. Człowiek używa np. od- 

Zdj. 1 – Ekstruder 

Zdj. 2 – Prawidłowe owijanie balotu 

powiednich kremów z fi ltrami UV, natomiast folia do owijania 

balotów jest chroniona przez tzw. stabilizatory UV, które 

zabezpieczają ją przed kruszeniem oraz pękaniem (czyli 

rozpadem) i pozwalają na pozostawienie jej na otwartym 

powietrzu przez długie miesiące. Stabilizator UV nie ma za 

zadanie zatrzymać i nie przepuszczać promieni UV do środka 

balotu, tylko zapewnić „długowieczność folii” i chronić ją 

przed szybkim rozpadem. Inaczej mówiąc, stabilizatory UV 

neutralizują zgubne działanie promieni UV na folię. 

1 

Klej – ważny czynnik folii 

Trzecią bardzo istotną cechą dobrych folii do owijania balotów 

jest odpowiednia kleistość jednej z zewnętrznych jej powierzchni. 

Zapewnia ona odpowiednie przywieranie (wulkanizowanie 

się) poszczególnych nakładanych warstw folii. Ta cecha umożliwia 

hermetyczne zamknięcie balotu. Klej jest zawarty wewnątrz 

jednej warstwy, a nie nałożony na jej wierzch, tak jak np. w taśmach 

klejących. Mogłoby to bowiem powodować zbyt szybkie 

jego wysychanie lub wyciekanie. Receptura najlepszych folii jest 

tak opracowana, że substancja klejąca przenika na powierzchnię 

folii stopniowo. Nie jest zatem prawdą, że folia 1–2-letnia jest 

gorsza od tej niedawno wyprodukowanej, ponieważ klej migruje 

na powierzchnię powoli i stopniowo. 

Czemu służy dobra folia? 

Ostatnią rzeczą, na którą chciałbym zwrócić uwagę, jest to, do 

czego przeznaczona jest folia do owijania. Służy ona do prawidłowego 

wyprodukowania i przechowywania pasz otrzymywanych 

metodą zakiszania. Nie jest wskazana do ochrony np. 

siana przed warunkami atmosferycznymi. Nie służy do ochrony 

przed deszczem, słońcem, wiatrem itd. Folia ma za zadanie 

hermetycznie zamknąć balot, w którym będzie następował 

proces kiszenia paszy, a następnie zabezpieczyć tak wyprodukowaną 

wysokokaloryczną paszę przede wszystkim przed 

działaniem pleśni i bakterii gnilnych. 

Proces kiszenia jest to proces tzw. beztlenowy, dlatego tak 

istotne jest maksymalnie skuteczne zamknięcie powietrzu 

drogi do środka balotu. 

Sebastian Puk 

s.puk@osadkowski.pl 

2

88 Zarządzanie w gospodarstwie 

INFORMATOR GRUPY OSADKOWSKI NR 1/2013 

Budowanie rynku, 

czyli sprzeczność informacji 

Budowanie przez media oraz różne organizacje mające wpływ na docelowego odbiorcę 

określonej założonej strategii, opartej na wyszukiwaniu i podkreślaniu rangi 

anormalności pogody czy innego kataklizmu, powoduje, że stajemy się uczestnikami 

dziwnej gry. 

Czynniki wpływające na plon 

Otóż jak pozbieramy fakty, to okazuje się, że mamy do 

czynienia z bardzo dużą dynamiką zmian pogody w regionie, 

kraju i na świecie. Bezustanne bombardowanie 

szokującymi informacjami powoduje w efekcie końcowym 

dezinformację. Jeżeli cały aspekt sprowadza się do 

wzrostu cen w naszym regionie czy kraju, czytamy to 

wszystko w sposób dla siebie „wytłumaczalny i przejrzysty”. 

Aspekt dynamicznej pogody na całym świecie mocno 

weryfi kuje lokalne rynkowe realia i prognozy szczególnie 

Przy spadającym wewnętrznym zapotrzebowaniu 

na surowce rolne rośnie 

znaczenie eksportu. Nasz rynek 

będzie bardzo mocno reagował na 

wszelkie zmiany związane z poziomem 

produkcji roślinnej w krajach 

ościennych, zwłaszcza w Niemczech 

i Czechach. 

wtedy, kiedy to nas dosięga klęska nieurodzaju wywołana przez czynnik 

pogodowy, a wszędzie dookoła jest bardzo dobrze. To jeden z ważniejszych 

czynników kształtujących poziom cen za płody rolne. Nie możemy 

jednak zapominać o innych fundamentalnych czynnikach, które mają kolosalne 

znaczenie dla naszego rynku krajowego: 

1. Pogłowie zwierząt hodowlanych – najniższe historycznie od 1946 r. 

pogłowie trzody chlewnej. Ostatnie informacje GUS są dramatyczne. 

W Polsce jest już tylko niespełna 11 mln sztuk trzody, ale z kolei stabilne, 

na bardzo wysokim ilościowym poziomie pogłowie drobiu. 

2. Logistyka – mała przepustowość portów bałtyckich, kolej droższa od 

transportu samochodowego, co jest ewenementem na skalę światową, 

brak dostępu do szlaków wodnych (nieuregulowane Odra i Wisła – wąskie 

gardło powodujące wzrost kosztów transportu w okresach newralgicznych, 

np. żniwa). 

3. Spadająca populacja ludzi w Polsce (ale wzrost populacji na świecie). 

4. Rozwój przemysłu spożywczego w Polsce oraz eksport żywności. 

5. Przemysł energetyczny (biopaliwa, biogazownie) – ziarno zbóż oraz 

masa roślinna zakwalifi kowane jako surowiec energetyczny (w Polsce 

jest zbyt mało zakładów produkujących biopaliwa – etanol). 

6. Dostęp do fi nansowania (kredyty skupowe oraz linie kredytowe – coraz 

większe obostrzenia). 

7. Dyktat cen na żywność przez korporacyjne sieci handlowe. 

8. Spodziewany dalszy wzrost wydajności i jakości plonów. 

Na naszym lokalnym, krajowym rynku widać poprzez 

czynniki przedstawione powyżej bardzo dużą zależność 

od rynków zewnętrznych. Można to wywnioskować, analizując 

wewnętrzne zapotrzebowanie na pasze oraz przemysł 

młynarski i biopaliwa. Przy spadającym wewnętrznym 

zapotrzebowaniu na surowce rolne rośnie znaczenie 

eksportu. Nasz rynek będzie bardzo mocno reagował na 

wszelkie zmiany związane z poziomem produkcji roślinnej 

w krajach ościennych, zwłaszcza w Niemczech i Czechach. 

Mając mizerne wewnętrzne zapotrzebowanie, 

można spodziewać się relatywnie dużych wahań cenowych, 

patrząc na cały 2013 rok. Słuszna wydaje się zatem 

strategia sprzedaży zboża w partiach, bez stawiania 

wszystkiego na jedną kartę. Dzięki takiej sprzedaży uzyskujemy 

możliwie najlepszą średnią. 

Jan Sebzda 

j.sebzda@osadkowski.pl 

Walcz z kiłą 

w rzepaku 

zmniejszenie ryzyka 

porażenia 

optymalizacja plonów 






INFORMATOR GRUPY OSADKOWSKI NR 1/2013 Zarządzanie w gospodarstwie 91 

Biopaliwa 

– dobro czy zło konieczne? 

O biopaliwach zrobiło się głośno dziesięć lat temu. Okrzyknięto je niewyczerpanym 

źródłem zielonej energii, które uniezależni europejską i amerykańską gospodarkę 

od kurczących się zapasów coraz droższej ropy naftowej z Bliskiego 

Wschodu. Nadzieje były ogromne, a Unia Europejska zakładała, że w 2020 r. 10% 

paliw stosowanych w transporcie będą stanowiły właśnie biopaliwa. Teraz jednak 

Bruksela wycofuje się z tych planów. 

Komisja Europejska zaproponowała m.in. zmianę dyrektywy 

o energii odnawialnej, by ograniczyć skutki uboczne 

tzw. biopaliw pierwszej generacji, produkowanych z upraw 

rolnych – tzw. efekt ILUC (z ang. indirect land use change), 

który oznacza zwiększoną emisję CO w związku ze zmianą 

2 

użytkowania gruntów. By uprawiać rośliny pod biopaliwa, 

zmniejsza się areały pod uprawy na cele spożywcze oraz 

zaorywane są tereny dziewicze, łąki, a nawet wycinane lasy. 

„W szykowanej propozycji nowych przepisów ograniczymy 

wykorzystanie biopaliw produkowanych 

z żywności do 5%” – poinformowali we wspólnym komunikacie 

komisarz UE ds. klimatu Connie Hedegaard i komisarz 

ds. energii Günther Oettinger. Poza tym komisarz dodała: 

„Dzisiejsza propozycja nie spowoduje zamknięcia fabryk 

(instalacji do produkcji biopaliw) od jutra. (...) To sygnał, 

że biopaliwa pierwszej generacji nie są przyszłością dla 

Europy”. 

Według pani komisarz trzeba zadać sobie również pytanie: 

czy UE chce produkować biopaliwa ze zmniejszających się 

zasobów żywności? Komisarz podkreśliła też, że „niektóre 

biopaliwa są równie złe, a nawet gorsze od paliw kopalnych, 

które zastępują”. 

Zgodnie z projektem KE kraje Unii będą mogły tylko w połowie 

realizować biopaliwami pierwszej generacji unijny cel 

10% udziału energii ze źródeł odnawialnych w transporcie 

do 2020 r. Biopaliwa zostaną wykluczone z subsydiowania 

po tej dacie. Bruksela nadal zamierza wspierać używanie 

biopaliw, ale tych już drugiej generacji, wytwarzanych z odpadków 

lub niejadalnych części roślin. Niestety na razie produkcja 

takich biopaliw raczkuje. 

Skąd takie drastyczne decyzje? 

Dlaczego UE planuje odwrót od biopaliw pierwszej generacji? 

Na początku sądzono, że jedyną istniejącą alternatywą 

dla paliw kopalnych będą biopaliwa wytwarzane z roślin 

uprawnych, czyli biopaliwa pierwszej generacji. Obecnie 

wytwarza się je głównie z etanolu (trzcina cukrowa, kukurydza, 

ziarno innych zbóż) oraz olejów roślinnych (rzepak, 

soja, palma). Użycie tego rodzaju surowców, połączone 

z rosnącym zapotrzebowaniem na biopaliwa, spowodowało 

nieuchronny wzrost cen żywności. W środowiskach 

szacuje się, że biopaliwa wpływają na ceny żywności tylko 

w nieznacznym stopniu – 2–4%, ale problem jest nieco 

głębszy. Biopaliwa konkurują nie tylko o surowiec, który 

mógłby być przeznaczony na żywność czy paszę, ale 

również o kurczące się tereny uprawowe. W Stanach Zjednoczonych 

aż 30% uprawianej kukurydzy przeznaczone 

jest na produkcję „bio”. Konkurencja między sektorami 

produkcyjnymi o te same surowce powoduje stałe podwyższanie 

cen produktów rolnych. USA przestały już eksportować 

kukurydzę na rynki światowe, a najbiedniejsze 

regiony świata zaczynają odczuwać brak tego surowca. 

Czy sektor spożywczy i paszowy mają w ogóle szansę 

konkurować z sektorem dotowanym i subsydiowanym, 

jakimi są biopaliwa? I druga ważna rzecz: czy gleba, na 

której uprawiane są komponenty do produkcji biopaliw, 

jest z gumy? Nie. Tak bardzo intensywnie użytkowana 

wyjaławia się, a przecież gleba to na pewno zasób ograniczony, 

który absolutnie nie jest odnawialny. Zatem stosowanie 

terminu paliwa odnawialne czy paliwa „bio” brzmi 

troszeczkę nielogicznie. 

Poza tym z pozyskiwaniem energii z biomasy rolniczej wiąże 

się też jeszcze inny problem. Uprawa roślin jest związana 

z wydatkowaniem energii na maszyny rolnicze, nawozy, 

zbieranie płodów i ich przetwarzanie, transport. Opracowania 

niektórych naukowców wskazują wręcz, że w pozyskanie 

jednostki energii z biopaliw pierwszej generacji trzeba włożyć 

niewiele mniejszą energię niż z paliw kopalnych – EROEI1 procesu niewiele przekracza 1 (etanol z kukurydzy 1,25), czyli 

de facto jest to „przemalowywanie” czarnej energii z paliw 

kopalnych na zielony kolor bez korzyści energetycznych. 

Jedynym pozytywnym wyjątkiem jest uprawiana w Brazylii 

trzcina cukrowa, która zamienia w biomasę 2% energii słonecznej, 

daje wysokie plony i dla przetworzenia w paliwo 

nie wymaga wiele energii, przez co ma EROEI na poziomie 

7–12, a emisje CO są ograniczone o ponad 80% względem 

2 

ropy. W Brazylii już 50% paliwa dla samochodów osobowych 

pochodzi z produkowanego z trzciny cukrowej etanolu, 

a wykorzystuje się w tym celu jedynie 1% areału uprawnego. 

Z powyżej opisanych względów zdecydowano się na rozwój 

paliw drugiej, a nawet trzeciej generacji. 

Konkurencja między sektorami produkcyjnymi 

o te same surowce powoduje 

stałe podwyższanie cen produktów 

rolnych. 

1 EROEI (z ang. Energy Return on Energy Invested) – to wskaźnik ekonomiczny 

mówiący o zwrocie energii wobec energii zainwestowanej

92 

Zarządzanie w gospodarstwie 

Biopaliwa drugiej generacji wytwarzane są z biomasy zawierającej 

celulozę, jak np.: trawy, słoma czy odpady leśne. 

Ponieważ wymienione surowce nie mogą zostać wykorzystane 

jako żywność, produkcja biopaliw nie stoi w konfl ikcie 

z tym rynkiem. Obecnie na świecie istnieje wiele rafi nerii 

wytwarzających etanol z materiałów celulozowych i szacuje 

się, że pełna komercjalizacja tej technologii będzie możliwa 

za około 2 do 5 lat. Ze względu na wysokie koszty wytwarzania 

biopaliw drugiej generacji nie obędzie się bez rządowych 

dopłat w postaci subsydiów lub ulg dla producentów. 

Tego rodzaju zachęty będą konieczne do czasu, gdy technologia 

wytwarzania biopaliw okaże się na tyle rozwinięta, iż 

możliwe będzie obniżenie kosztów. 

Biopaliwa trzeciej generacji wydawać by się mogły czystym 

science fi ction, a jednak trwają już zaawansowane prace nad 

ich produkcją. Mowa tutaj o algach. Charakteryzują się one 

bardzo szybkim wzrostem, pozwalają też na bardzo efektywne 

wykorzystanie terenu – z takiej samej powierzchni można 

uzyskać 30 razy więcej energii niż z biopaliw pierwszej czy 

drugiej generacji. US Department of Energy oszacował, że do 

pokrycia obecnego zapotrzebowania USA na paliwa wystarczy 

uprawa glonów na biopaliwo na powierzchni zaledwie 

40 000 km2 , czyli 0,2% terenu kraju. Nie muszą to być wcale 

tereny uprawne, bowiem doskonale nadają się nieużytki, 

a jeszcze lepiej pustynie zapewniające algom nieskrępowany 

dostęp do energii słonecznej. Algi do wzrostu potrzebują 

tylko dwutlenku węgla, a pochłaniając go, uwalniają tlen 

(ewentualnie, w środowisku bezsiarkowym, wodór). 

Wróćmy jednak do konwencjonalnych biopaliw. Skąd takie 

powszechne biowycofanie? Decyzje zostały podjęte 

między innymi po ukazaniu się raportu opublikowanego 

przez niezależny Instytut Europejskiej Polityki Ochrony 

Środowiska (IEEP). Instytut ten stwierdza, że do roku 2020 

stosowanie biopaliw w transporcie spowoduje emisję 

między 81% a 167% więcej gazów cieplarnianych niż paliwa 

kopalne. Pociągnie to za sobą także przekształcenie 

w nowe pola uprawne lasów, łąk i torfowisk zajmujących 

obszar dwukrotnie większy niż Belgia. Wyniki raportu nie 

są bezpodstawne, ponieważ zostały oparte na planach 

poszczególnych państw członkowskich UE dotyczących 

zwiększenia wykorzystania biopaliw. Zmiana w użytkowaniu 

gruntów na taką skalę przyczyni się do uwolnienia 

ogromnych ilości CO , co stworzy większe zagrożenie 

2 

dla klimatu niż produkcja tej samej ilości energii w oparciu 

o spalanie paliw kopalnych. Dlaczego tak jest? Kiedy istniejące 

użytki rolne są zagospodarowywane pod uprawę roślin 

energetycznych, produkcja rolna na inne cele musi zostać 

przesunięta w nowe miejsca, aby zaspokoić wciąż rosnące 

zapotrzebowanie na żywność. Takie przesunięcie odbywa się 

często kosztem lasów, użytków zielonych, torfowisk i innych 

ekosystemów magazynujących duże ilości węgla organicznego. 

Jakie są dziś realia dotyczące tradycyjnych 

biopaliw? 

Nie ma nowych wytycznych unijnych i nadal obowiązują 

stare rozporządzenia z 2009 r., które wyznaczają krajom 

członkowskim osiągnięcie w 2020 r. 10% udziału biopaliw 

w ogólnym wolumenie paliw ciekłych. W Polsce realizacja 

unijnych dyrektyw oparta jest o tzw. Narodowy Cel Wskaźnikowy 

(procentowy udział biopaliw w całości paliw), który 

w roku 2013 ma osiągnąć poziom 7,1%. Sprzedawcom paliw 

grożą wysokie kary, jeśli nie spełnią tego wymogu, a płacimy 

za to wszyscy, tankując zwykłe paliwa na stacjach. 

Co dalej z biopaliwami? 

Czas, rynek i Unia zadecydują za nas. Czy na polskiej wsi 

nie będzie tak, że rolnik poszukujący słomy na ściółkę dla 

swojego bydła będzie musiał ustąpić, bo nie zdobędzie jej 

od sąsiada i przegra batalię cenową z brykieciarnią? Dotychczas 

bez problemu pozyskiwał ją od sąsiadów, w zamian 

rewanżował się obornikiem. Teraz nie wygra cenowo 

z brykieciarnią. Interes na wsi się rozwija, pola pozbawiane 

słomy jałowieją i trzeba stosować coraz więcej nawozów 

dla utrzymania plonu, rosną też koszty produkcji roślinnej, 

podobnie zresztą jak produkcji zwierzęcej (ponieważ nie 

ma taniej słomy). Jeżeli hodowca bydła kupi drogą słomę 

i jednocześnie nie chce zbankrutować, będzie musiał podwyższyć 

cenę żywca. 

Tak przedstawia się problematyka tematu biopaliw od ogółu 

do szczegółu, czyli od szczebla międzynarodowego zaczynając, 

na krajowym podwórku kończąc. 

Robert Błądziński 

r_bladzinski@osadkowski-cebulski.pl



Wiosenne 

ubezpieczenia upraw 

Ostatnie lata w rolnictwie pokazały jednoznacznie, że warto chronić swoje 

uprawy. Wiosna to czas, kiedy należy pomyśleć o ubezpieczeniu, jeżeli nie 

zrobiliśmy tego jesienią. W sezonie wiosennym ubezpieczenie może być zawarte 

od pojedynczych ryzyk, np. tylko od gradu lub w specjalnie przygotowanych 

pakietach. Do tej pory największym zainteresowaniem cieszą się 

ubezpieczenia upraw zbóż, kukurydzy i buraków cukrowych od gradu oraz 

przymrozków wiosennych. 

Jaki jest okres ubezpieczenia? 

Każda umowa ubezpieczenia zawierana jest na okres do 12 

miesięcy. Odpowiedzialność ubezpieczyciela określana jest 

w stosunku do niektórych ryzyk w specjalny sposób. I tak: 

w ryzyku przymrozków wiosennych Towarzystwo odpowiada 

za szkody, które powstały w okresie pomiędzy 15 kwietnia 

i 30 czerwca, a w ryzyku gradu odpowiedzialność rusza 

po 14 dniach od zawarcia ubezpieczenia i trwa nie dłużej niż 

do momentu zbioru. 

Każda umowa ubezpieczenia zawierana 

jest na okres do 12 miesięcy. Odpowiedzialność 

ubezpieczyciela określana 

jest w stosunku do niektórych ryzyk 

w specjalny sposób. 

Od czego zależy wysokość składki 

za ubezpieczenie? 

Składka za ubezpieczenie ustalana jest na podstawie obowiązującej 

taryfy. Jej wysokość uzależniona jest od rodzaju 

uprawy, położenia terytorialnego (powiat) oraz od przyjętej 

sumy ubezpieczenia. Do każdej składki przysługuje 

dopłata, której wysokość reguluje ustawa. Ta w pełnej wysokości, 

tj. 50%, przysługuje tylko wtedy, jeżeli stawka 

określona przez ubezpieczyciela nie przekracza 3,5% 

w przypadku zbóż lub 5% w odniesieniu do rzepaku. 

Jeżeli ubezpieczyciel zaproponuje stawkę za ubezpieczenie 

na poziomie wyższym niż 6%, dopłata do składki 

w ogóle nie przysługuje. 

Co oznacza obowiązek ubezpieczenia? 

Każdy rolnik, który pobiera dopłaty bezpośrednie, zobowiązany 

jest do zawarcia umowy ubezpieczenia upraw przynajmniej 

od jednego z 5 ryzyk, tzn.: grad, przymrozki wiosenne, 

skutki złego przezimowania, powódź lub susza. Obowiązek 

taki powinien być spełniony do 30 czerwca każdego roku. 

Jak jest ustalana suma ubezpieczenia? 

Jest ona ustalana indywidualnie z każdym rolnikiem na 

podstawie wydajności i ceny za ostatnie 3 lata. Concordia 

jako jedyny ubezpieczyciel na polskim rynku gwarantuje 

rolnikowi utrzymanie sumy ubezpieczenia przez cały 

okres trwania umowy ubezpieczenia. Oznacza to tyle, że 

w momencie wystąpienia szkody jako podstawa do obliczenia 

odszkodowania brana jest pod uwagę suma ubezpieczenia 

przyjęta w umowie ubezpieczenia. Inaczej to 

wygląda w PZU – zgodnie z OWU PZU jeżeli likwidator 

ustalający rozmiar szkody stwierdzi, że wydajność lub 

wartość plonu jest niższa co najmniej o 20% od wartości 

określonej w polisie, ma obowiązek ustalić na gruncie rzeczywistą 

wydajność lub wartość plonu i udokumentować 

tę zmianę w operacie szkodowym. Jednym słowem: przyjęta 

suma ubezpieczenia nie jest wymiernikiem wysokości 

odszkodowania. 

Jakie są warunki ubezpieczenia? 

1. W ubezpieczeniu od gradobicia oraz przymrozków wiosennych Concordia 

likwiduje szkody na polu lub jego części. Oznacza to, że jeżeli na polu 

o powierzchni 20 ha szkoda wystąpi tylko na 4 ha, to Concordia oszacuje 

szkodę na części pola, czyli tylko na tych 4 ha, dzięki czemu osiągnięcie 

progu szkodowości w wysokości od 10% w tych dwóch ryzykach jest zdecydowanie 

łatwiejsze. W PZU likwidacja w razie gradu i przymrozków wiosennych 

odbywa się tylko na polu, w związku z czym osiągnięcie progu 

szkodowości 10% jest dużo trudniejsze. 

2. Ochrona ubezpieczeniowa może zostać rozszerzona o obniżenie progu 

szkodowości od 8% ubytku w plonie za dodatkową dopłatą zarówno 

w Concordii, jak i w PZU. 

3. Uprawy zbóż, rzepaku i kukurydzy mogą zostać za symboliczną składkę 

ubezpieczone od ryzyka ognia na warunkach komercyjnych (czyli bez dopłaty 

z budżetu państwa). 

Zapraszamy do współpracy, szczególnie że nasza oferta stanie się dla Państwa jeszcze bardziej 

atrakcyjna z racji pojawienia się w naszych szeregach nowego partnera biznesowego, 

którym jest . Naszym priorytetem będzie wybranie dla Państwa jak najbardziej optymalnej 

i korzystnej oferty. 

Zapraszamy do kontaktu. Służymy pomocą w indywidualnym doborze polisy: 

Agrainvest Sp. z o.o. 

Dział Ubezpieczeń 

tel. 71 314 17 24 

kom. 668 121 339 

www.agrainvest.pl – zapytaj o ofertę 

ubezpieczenia@agrainvest.pl 



tel. 76 850 58 84 

kom. 694 481 454 lub 694 481 842 

ubezpieczenia@osadkowski-cebulski.pl



Warto się ubezpieczyć 

– rolnik to zawód niebezpieczny 

Na łamach naszego wydawnictwa pisaliśmy już o ubezpieczeniach życiowych, jednak jest to temat, 

o którym ciągle warto przypominać. Jak wynika z danych KRUS, tylko przez III kwartały 2012 r. 

w gospodarstwach rolnych doszło do 18 149 zdarzeń wypadkowych, w tym 62 to były wypadki ze 

skutkiem śmiertelnym. Najczęściej ich przyczynami są: upadek osób, pochwycenia lub uderzenia 

przez ruchome części maszyn oraz uderzenia, pogryzienia i przygniecenia przez zwierzęta. 

Znaczenie ubezpieczeń 

W związku z powyższym ubezpieczenia życiowe nabierają 

ogromnego znaczenia i stawiamy przed nimi określone 

cele dla zaspokojenia naszych potrzeb związanych 

z zaistnieniem wypadku w naszej rodzinie. Są nimi: 

• zabezpieczenie dochodów rodziny (kredytów i innych 

zobowiązań), 

• zabezpieczenie kompleksowe życia i zdrowia z ubezpieczeniem 

członków rodziny (rodzica, dziecka, współmałżonka), 

• wypłata środków za wystąpienie określonych nieszczęśliwych 

wypadków celem podjęcia leczenia lub rehabilitacji, 

• zgromadzenie i zabezpieczenie środków na cel: przyszłość 

dziecka, emerytura, inny (dowolny), 

• zabezpieczenie środków i organizacja leczenia na wypadek 

choroby. 

Działając w otoczeniu rolnictwa, staramy się jak najlepiej zabezpieczać 

potrzeby naszych Klientów poprzez indywidualne 

dobieranie ubezpieczenia w pełni zaspokajającego ocze- 

Możesz samodzielnie dobrać właściwy 

dla siebie zakres ubezpieczenia (Życie 

Plus) lub wybrać jeden z gotowych 

wariantów ubezpieczenia (Zodiak). 

kiwania, również w zakresie ubezpieczeń życiowych. Mamy 

dla Państwa w ofercie ciekawe programy ubezpieczeniowe, 

do których należą: 

Życie Plus i Zodiak 

To ubezpieczenia w zakresie dostępnym dotychczas jedynie 

dla zakładów pracy (obejmują m.in.: uszczerbek na zdrowiu, 

pobyt w szpitalu, narodziny dziecka, śmierć rodzica/teścia, 

ciężkie choroby). Polisy wystawiamy „od ręki”, a w przypadku 

świadczeń nieobjętych okresem karencji ochrona ubezpieczeniowa 

działa od następnego dnia. Ubezpieczenie 

obejmują m.in.: uszczerbek na zdrowiu, pobyt w szpitalu, 

narodziny dziecka, śmierć rodzica/teścia, ciężkie choroby. 

Wybierz najlepsze rowiązanie: 

• NNW – pakiet bazowy. Środki, które otrzymają Twoi 

najbliżsi w razie Twojej śmierci: pozwolą im pokryć 

konieczne wydatki, uwolnią ich od pozostawionych 

długów, nieszczęśliwy wypadek może spowodować, że 

potrzebne będzie kosztowne leczenie, operacje plastyczne, 

zakup sprzętu medycznego (np. wózek inwalidzki, protezy). 

• NNW+ rozszerza ochronę dotyczącą nagłych wypadków 

o najczęściej występujące zagrożenia: wyższe świadczenie 

w przypadku śmierci w wyniku nieszczęśliwego wypadku 

komunikacyjnego lub wypadku w pracy, świadczenie 

wypłacane w przypadku trwałego uszczerbku w następstwie 

zawału serca lub udaru mózgu. 

• Zdrowie i Rodzina+ – pomagamy również, gdy nieszczęśliwe 

wypadki dotyczą Twojej rodziny. Wypłacimy świadczenie: 

na wypadek śmierci współmałżonka, gdy wskutek wypadku 

lub choroby Twoje dziecko nie może kontynuować nauki 

na studiach wyższych. 

Polisę wystawiamy „od ręki”, a ubezpieczenie działa od 

następnego dnia. Sam dobierasz najlepszy dla siebie 

zakres ubezpieczenia. 

Przykład z życia wzięty: Jan Kowalski ma ubezpieczenie Życie Plus. Pan Kowalski bardzo dużo jeździ 

autem. Według statystyk w Polsce na 100 wypadków ginie ok. 10 kierowców, a ok. 125 zostaje rannych. 

W razie śmierci pana Jana jego rodzina otrzyma świadczenie: Śmierć Ubezpieczonego 30 000 zł 

Śmierć Ubezpieczonego w wyniku nieszczęśliwego wypadku 30 000 zł 

Śmierć Ubezpieczonego w wyniku nieszczęśliwego wypadku komunikacyjnego 30 000 zł 

Dodatkowe świadczenie (zapięte pasy bezpieczeństwa) 4500 zł 

Renta dla osieroconego dziecka Ubezpieczonego w następstwie śmierci Ubezpieczonego 4000 zł 

Razem 98 500 zł 

Zapraszamy do kontaktu. Służymy pomocą w indywidualnym doborze polisy: 

Agrainvest Sp. z o.o. 


tel. 71 314 17 24 

kom. 668 121 339 

www.agrainvest.pl – zapytaj o ofertę 

ubezpieczenia@agrainvest.pl 

Życie CASCO 

To klasyczne ubezpieczenie zapewniające wypłatę świadczenia 

w przypadku śmierci lub inwalidztwa spowodowanego 

nieszczęśliwym wypadkiem. Korzyści: 

• Klient może wybrać zdefiniowaną sumę ubezpieczenia 

lub określić ją pod indywidualne potrzeby. 

• Produkt cechuje się niezwykle niską ceną i w ocenie naszych 

ekspertów jest najlepszym produktem tego typu na rynku, 

biorąc pod uwagę prostotę, cenę i możliwość wystawienia 

dokumentu ubezpieczenia na miejscu u Klienta, nawet do 

200 tys. zł sumy ubezpieczenia. 

• Ubezpieczenie można rozszerzyć o ryzyko śmierci 

w następstwie nieszczęśliwego wypadku, inwalidztwo 

ubezpieczonego lub ryzyko przejęcia opłacania składki 

w wyniku niezdolności ubezpieczonego do pracy. 

Gdy nie będziesz mógł pracować, 

możesz liczyć na pomoc w spłacie 

kredytu i pokryciu bieżących opłat (za 

gaz, prąd itp.). 



tel. 76 850 58 84 

kom. 694 481 454 lub 694 481 842 

ubezpieczenia@osadkowski-cebulski.pl



Wykorzystaj szansę 

na rozwój 

Ostatni nabór wniosków o dotacje unijne na „Modernizację gospodarstw 

rolnych” oraz „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw”. 

W najbliższym czasie, na przełomie I i II kwartału, Agencja 

Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przyjmie wnioski 

na dwa działania inwestycyjne realizowane w ramach Programu 

Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013. 

PROW 2007–2013 to zbiór 22 działań, których realizacja ma 

służyć poprawie konkurencyjności sektora rolnego i leśnego 

oraz powinna przyczynić się do podniesienia poziomu życia 

rolników i mieszkańców obszarów wiejskich. Część środków 

z naborów w 2013 r. przeznaczona będzie na wsparcie prowadzonej 

działalności rolniczej („Modernizacja gospodarstw 

rolnych”), natomiast część na operacje polegające na utworzeniu, 

ewentualnie rozwinięciu działalności gospodarczej 

prowadzonej na terenach wiejskich i w małych miejscowościach 

(„Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw”). 

Modernizacja gospodarstw rolnych 

Nabory wniosków o przyznanie pomocy zostały dotychczas 

przeprowadzone w 2007, 2009, 2011 r. (bez woj. wielkopolskiego) 

oraz w 2012 (wyłącznie w woj. podkarpackim). Kolejny 

nabór planowany jest w województwach, które dysponują 

dostępnymi środkami w ramach limitów fi nansowych przyznanych 

im na cały okres trwania Programu. Należą do nich 

województwa: wielkopolskie, opolskie, łódzkie, lubuskie, lubelskie, 

małopolskie, pomorskie i zachodniopomorskie. 

Pomoc może być przyznana na operację obejmującą wyłącznie 

inwestycje związane z prowadzeniem działalności rolniczej 

(m.in. na: zakup maszyn, urządzeń i wyposażenia do produkcji 

rolnej, budowę, przebudowę, remont połączony z modernizacją 

budynków i budowli wykorzystywanych do produkcji rolnej, 

zakładanie lub wyposażanie sadów i plantacji wieloletnich 

z wyłączeniem zakładania plantacji choinek, wiśni, malin, truskawek, 

porzeczek oraz roślin na cele energetyczne). O kolej- 

Informacja o możliwości składania wniosków podawana 

jest przez Prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji 

Rolnictwa najpóźniej 14 dni przed rozpoczęciem terminu 

składania wniosków o przyznanie pomocy. To niewiele 

czasu na przygotowanie kompletnego i zawierającego 

wszystkie wymagane załączniki wniosku. Wiele dokumentów 

i informacji można zgromadzić już wcześniej, 

nie czekając na ogłoszenie Agencji o rozpoczęciu naboru. 

Wcześniejsze przygotowanie praktycznie całej dokumentacji 

jest gwarantem tego, że złożony wniosek będzie 

kompletny i prawidłowo wypełniony oraz że przejdzie pozytywnie 

wszystkie etapy weryfi kacji. 

ności przysługiwania pomocy decyduje suma uzyskanych 

punktów przyznanych na podstawie następujących kryteriów: 

• W przypadku operacji, której realizacja nie przyczyni się do 

wzrostu wartości dodanej brutto w gospodarstwie (GVA) 

co najmniej o 10%, benefi cjent otrzyma (w zależności od 

wielkości ekonomicznej wyrażonej w ESU) od 0 do 5 

punktów. 

• W przypadku operacji, której realizacja przyczyni się do 

wzrostu wartości dodanej brutto w gospodarstwie (GVA) 

co najmniej o 10%, benefi cjent otrzyma (w zależności od 

wielkości ekonomicznej) od 5 do 10 punktów. 

Powyższa liczba punktów może być zwiększona w przypadku, 

gdy: 

• operacja jest realizowana przez osoby wspólnie wnioskujące 

(maks. 5 dodatkowych punktów – ich liczba przyznawana 

jest w zależności od wielkości ekonomicznej). 

Informacja o możliwości składania 

wniosków podawana jest przez Prezesa 

Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji 

Rolnictwa. 

• Wnioskodawcy nie uzyskali do tej pory wsparcia w ramach 

działania „Modernizacja gospodarstw rolnych” (2 dodatkowe 

punkty). 

• Wnioski wnioskodawców zostały odrzucone w naborze 

w 2009 r. ze względu na brak środków (2 dodatkowe punkty). 

Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw 

Nabory wniosków o przyznanie pomocy przeprowadzono dotychczas 

w 2009, 2010 i 2011 r. Kolejny nabór ma być ogłoszony 

dla województw, które dysponują dostępnymi środkami 

w ramach limitów fi nansowych przyznanych im na cały okres 

trwania Programu, tj. we wszystkich województwach poza 

wielkopolskim i – prawdopodobnie – warmińsko-mazurskim. 

Działanie to przeznaczone jest dla przedsiębiorców podejmujących 

lub prowadzących jako mikroprzedsiębiorstwo działalność 

nierolniczą (osób fi zycznych, osób prawnych, spółek 

cywilnych, spółek prawa handlowego nieposiadających osobowości 

prawnej). Umożliwia wsparcie operacji związanych 

z podejmowaniem lub rozwijaniem działalności nierolniczej 

(m.in.: usługi dla leśnictwa, usługi dla ludności, 

turystyka wiejska, sprzedaż hurtowa i detaliczna, rzemiosło 

lub rękodzielnictwo, usługi budowlane, instalacyjne itd.). Warunkiem 

koniecznym uzyskania dofi nansowania w ramach 

działania „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw” jest 

utworzenie minimum 1 nowego miejsca pracy. 

Potencjalny benefi cjent tego działania to osoba (podmiot), 

która ma miejsce zamieszkania (siedzibę) w miejscowości należącej 

do gminy wiejskiej lub gminy miejsko-wiejskiej (z wyłączeniem 

miast powyżej 5 tys. mieszkańców; wyjątek stanowią 

grupy producenckie i podmioty świadczące usługi dla 

leśnictwa, w których podniesiono limit mieszkańców do 20 

tys.) lub gminy miejskiej (z wyłączeniem miejscowości liczących 

powyżej 5 tys. mieszkańców). Nie może także podlegać 

przepisom o ubezpieczeniu społecznym rolników w pełnym 

zakresie. 

Czasu pozostało niewiele – umów się z naszym doradcą 

regionalnym na spotkanie w sprawie dotacji unijnych: 

Marcin Foremny ................................. tel. 600 926 321 

Marcin Gołek ............................................... tel. 602 218 208 

Przemysław Żaba ....................................... tel. 692 083 607 

Jest to działanie, które zostanie uruchomione po raz 

czwarty i z racji „dopuszczenia” do udziału wielu grup benefi 

cjentów przewiduje się duże zainteresowanie ze strony 

przedsiębiorców prowadzących działalność na wsi i w małych 

miejscowościach. Tu również o kolejności weryfi kacji 

wniosku zadecyduje ocena punktowa (punkty przyznawane 

m.in. za liczbę tworzonych miejsc pracy, wskaźnik dochodu 

podatkowego gminy czy bezrobocia w powiecie). Realizacja 

projektów w ramach „Tworzenia i rozwoju mikroprzedsiębiorstw” 

powinna przyczynić się do rozwoju przedsiębiorczości 

i poprawy możliwości zatrudnienia na obszarach 

wiejskich i w niewielkich miejscowościach. 

Nabory wniosków organizowane 

przez Lokalne Grupy Działania 

W ramach działania „Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju” 

można ubiegać się o wsparcie na operacje, które odpowiadają 

warunkom przyznawania pomocy w zakresie działań 

„Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej” oraz 

„Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw”. W takim przypadku 

wnioskodawcy składają wnioski o przyznanie pomocy 

do Oddziału Regionalnego ARiMR za pośrednictwem 

Lokalnej Grupy Działania (LGD). Wniosek o przyznanie pomocy 

wraz z kompletem załączników składa się w terminie 

i miejscu wskazanym w informacji o możliwości składania 

wniosków za pośrednictwem LGD. Informacja ta jest podawana 

do publicznej wiadomości przez organ samorządu 

województwa właściwy ze względu na siedzibę Lokalnej 

Grupy Działania, można ją też znaleźć na stronie internetowej 

Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. 

Wszystkich zainteresowanych uzyskaniem większych ilości 

informacji na temat możliwości skorzystania z dotacji unijnych 

oraz pozyskania najkorzystniejszych źródeł fi nansowania 

inwestycji zapraszamy do kontaktu z naszymi doradcami 

terenowymi. Aplikacja o dotacje nie jest przedsięwzięciem 

prostym, dlatego zaangażowanie uznanej na rynku fi rmy, 

mającej duże doświadczenie w skutecznym pozyskiwaniu 

funduszy unijnych, to bardzo dobre rozwiązanie. Warto do 

nas zadzwonić i umówić się na spotkanie, w trakcie którego 

uzyskają Państwo odpowiedzi na wszystkie swoje pytania 

i wątpliwości dotyczące możliwości ubiegania się o pomoc 

z funduszy strukturalnych. 

„Agrainvest” Sp. z o.o. 

ul. Krzywoustego 29 

56-400 Oleśnica 

www.agrainvest.pl

Osadkowski SA 

56-420 Bierutów, ul. Kolejowa 6, tel. 71 314 64 54 

Firmowe Punkty Sprzedaży 

Lubrza 48-231 ul. Wolności 94 tel. 77 553 22 22 

Namysłów 46-100 ul. Oleśnicka 7 tel. 77 410 44 77 

Oleśnica 56-400 ul. Krzywoustego 30 a tel. 71 314 94 97 

Oława 55-200 ul. Zwierzyniecka 1 b tel. 71 313 32 58 

Prusice 55-110 ul. Kaszycka 3 tel. 71 312 62 12 

Rawicz 63-900 ul. 1000-lecia 1 a tel. 65 572 72 88 

Strzelin 57-100 ul. Oławska 51 tel. 71 392 48 80 

Świdnica 58-100 ul. Kopernika 37 tel. 74 857 51 20 

Koźmin Wlkp. 63-720 Gałązki 46 tel. 62 721 05 78 

Nysa 48-303 ul. Nowowiejska 16 tel. 77 433 72 29 


59-220 Legnica, ul. Nasienna 6, tel. 76 850 61 49 

Firmowe Punkty Sprzedaży 

Bolesławiec 59-700 ul. Dolne Młyny 42 b tel. 75 734 64 38 

Głogów 67-200 ul. Rudnowska 78 a tel. 76 835 11 13 

Lwówek Śląski 59-600 ul. Budowlanych 4 tel. 75 782 56 20 

Świebodzin 66-200 ul. Mała 1 (obok PKP) tel. 68 382 44 42 

Zagrodno 59-516 Zagrodno 59 tel. 76 877 33 85 

Złotoryja 59-500 ul. Grunwaldzka 8 tel. 76 878 32 80 

Osadkowski Raiffeisen Sp. z o.o. 

62-300 Września, ul. Daszyńskiego 2 A, tel. 61 438 00 00 

Elewatory 

Przytoczna 66-340 ul. Dworcowa 1 tel. 95 749 36 71 

Pasłęk 14-400 ul. Westerplatte 43 tel. 55 248 35 99 

Wydawca: Grupa Osadkowski 

Zespół redakcyjny 

redaktor naczelny: Marcin Kaczmarek • odmiany roślin uprawnych: 

Aleksander Wysocki • środki ochrony roślin i nawożenie dolistne: 

Małgorzata Idkowiak, Bartosz Filipczyk, Marcin Niedzielski • nawożenie upraw: Przemysław Musialski 

• agrotechnika: Mirosław Tołpa, Paweł Czekaj • opieka graficzna: Joanna Król-Baran 

Projekt graficzny i DTP: StudioMAK

agronom.pl Wiosna 2013 - Osadkowski SA

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?