AI 13.3 - 3_Khanlou pp 38-40 - Azerbaijan International Magazine
AI 13.3 - 3_Khanlou pp 38-40 - Azerbaijan International Magazine
AI 13.3 - 3_Khanlou pp 38-40 - Azerbaijan International Magazine
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
}whwrin Ba] Plan\ m^xtwlif fwaliyywt n=vlwri<br />
^[^n m^lkiyywt, kommersiya, ictimai xidmwtlwr<br />
vw swnaye sektorlar\ ilw ba`l\ Zonal Qanunlar\n<br />
twlwblwrini m^wyywn edir. Ba] Plan torpaqdan<br />
istifadwni whalinin s\xl\`\na uy`un olaraq<br />
m^wyywnlw]dirir. Eyni zamanda o, gwlwcwk art\m<br />
vw inki]af\n kompleks ehtiyaclar\n\ twmin etmwyw<br />
imkan verir. Hwr bir m^asir ]whwr ^[^n Ba] Plan\n<br />
twrtib edilmwsi m^tlwqdir, c^nki bu ]whwrin haz\rki<br />
vw gwlwcwk inki]af\ ^[^n haz\r model rolunu<br />
oynay\r. Lakin Bak\ya nwzwr sald\qda vw burada<br />
gedwn xaotik inki]\ m^]ahidw etdikdw, ]whwrdw<br />
he[ bir Ba] Plan\n olmad\`\ ayd\n g=r^n^r.<br />
1994-c^ ildw Xwzwr dwnizinin Azwrbaycan<br />
sektorunda yerlw]wn wn b=y^k neft ehtiyatlar-<br />
\n\n istismar\n\ nwzwrdw tutan “Wsrin M^qavilwsi”<br />
imzaland\qdan sonra =lkwnin inki]af\nda yeni<br />
bir mwrhwlw ba]lad\. Qwrb ]irkwtlwri paytaxtda<br />
=z fwaliyywtlwrini hwyata ke[irmwyw ba]lad\lar.<br />
Bununla da Bak\n\n Ikinci Neft Y^kswli]i<br />
adland\r\lan bir fenomen yarand\. Lakin 19-cu<br />
wsrin sonlar\nda ba] vermi] Ilk Neft Y^kswli]i<br />
ilw m^qayiswdw bu dwfw inki]af daha s^rwtlw<br />
getdi vw daha geni] miqyas ald\.<br />
Bazar iqtisadiyyat\n\n twsirilw [ox s^rwtli ]wkildw<br />
bir s\ra iri kommersiya vw ya]ay\] layihwlwri<br />
hwyata ke[irilmwyw ba]lan\ld\ ki, Sovet d=vr^ndwn<br />
qalm\] m=vcud qanunvericilik bu s^rwtlw<br />
ayaqla]a bilmwdi. Bu x^susilw bwlwdiyyw<br />
orqanlar\, ]whwr qanunlar\, bir s\ra aktiv memarl\q<br />
vw planla]d\rma komissiyalar\ vw digwr ciddi<br />
whwmiyywt kwsb edwn ictimai xidmwtlwrw<br />
nwzarwt edwn orqanlar\n i]inw =z twsirini g=stwrir.<br />
Qaz, elektrik vw su [at\]mazl\qlar\<br />
Haz\rda m=vcud olan ictimai xidmwt vw<br />
infrastruktur, o c^mlwdwn yol, elektrik ]wbwkwsi,<br />
su vw qaz twchizat\ vw kanalizasiya sistemlwri<br />
nwzwrdw tutuldu`undan art\q ]wkildw y^klwnmi]<br />
vwziyywtdwdir. Bu sistemlwrin demwk olar ki,<br />
ham\s\ s\radan [\xmaq ^zrwdir, [^nki son 20 il<br />
wrzindw onlar\n he[ birindw yenilwnmw i]lwri<br />
apar\lmam\]d\r. Yeni tikilmi] h^nd^r binalar<br />
qaz, su vw elektrik twchizat\na olan twlwbat\ daha<br />
da art\r\b. Elektrikin kwsilmwsi hallar\, x^susilw<br />
q\] aylar\nda [ox tez-tez ba] verir. Kanalizasiya<br />
sisteminin pis vwziyywtdw olmas\ g^cl^ ya`\]<br />
zaman\ k^[wlwrin su basmas\na swbwb olur.<br />
Su vw qaz twchizat\ tez-tez kwsilir. Belw hallar\n<br />
saatlarla, hwtta g^nlwrlw davam etdiyi zamanlar<br />
da olur. Bu o demwk deyildir ki, Sovet d=vr^ndw<br />
belw [at\]mazl\qlar olmam\]d\r. Wslindw onlar<br />
AZER.COM<br />
kifaywt qwdwr tez-tez ba] verirdi. 8 Amma<br />
m^stwqillik wldw edildikdwn 15 il sonra bu<br />
problemlwrin hwlw dw hwll edilmwmwsi ba`\]lanmaz<br />
hald\r. }whwrin mwrkwz hisswsindw ucald\lan<br />
binalar\n durmadan artmas\ bu problemlwri<br />
daha da kwskinlw]dirir.<br />
Tikinti vw Twhl^kwsizlik Departamenti<br />
Hwr bir m^asir ]whwrdw b^t^n tikinti i]lwrinw<br />
nwzarwt edwn Tikinti vw Twhl^kwsizlik Departamentinw<br />
(TTD) ehtiyac vard\r. Bu bwlwdiyyw<br />
orqan\ b^t^n In]aat Standartlar\n\n, hwm[inin<br />
b^t^n Planla]d\rma vw Zonal Qanunlar\n twtbiqi<br />
ilw mw]`ul olur. O, hwm[inin b^t^n layihwlwrin<br />
wtraf m^hitw twsirini =yrwnir vw qiymwtlwndirmw<br />
apar\r. Bu orqan\n wsas mwqswdi vwtwnda]lar\n<br />
twhl^kw-sizliyini twmin etmwkdir.<br />
Tikinti vw Twhl^kwsizlik Departamenti<br />
tikinti qaydalar\n\n vw m^xtwlif In]aat<br />
Standartlar\n\n d^zg^n hwyata ke[irilmwsini<br />
twmin etmwk mwqswdilw [ertyoj yoxlama<br />
xidmwtlwri hwyata ke[irir. Bu orqan tikintilwrw<br />
lisenziya verir vw memarl\q vw in]aat [ertyojlar\n\n<br />
tikinti prosesinin hwr mwrhwlwsindw sahwdw<br />
apar\lan wtrafl\ yoxlama vasitwsilw d^zg^n<br />
hwyata ke[irilib ke[irilmwmwsinw nwzarwt edir.<br />
Bws Bak\da bu sahwdw vwziyywt necwdir?<br />
Bak\n\n bwlwdiyyw sistemindw Tikinti Departamenti<br />
adland\r\lan bir qurum vard\r ki,<br />
onun fwaliyywtindw b=y^k n=qsanlar m^]ahidw<br />
olunur. M=vcud in]aat Standartlar\ k=hnw,<br />
yarars\z Sovet meyarlar\na wsaslan\r vw hwtta<br />
onlar da m^asir tikinti prosesindw effektiv<br />
]wkildw twtbiq edilmir.<br />
Bak\ Icra Hakimiyywti hwqiqwtdw memarl\q<br />
vw m^hwndis [ertyojlar\ (struktur, geoloji,<br />
elektrik, mexanik, yan`\n) ^[^n ilkin [ertyoj<br />
yoxlan\]\ prosesinin apar\lmas\n\ twlwb etmir.<br />
D^nyan\n digwr b=y^k ]whwrlwrindw [ertyojlar\n<br />
yoxlanma prosesi sahibkar\ vw ]whwri twmsil<br />
edwn memar vw m^hwndislwr aras\nda gedwn [ox<br />
uzun bir prosesdir. Bak\da isw, tikinti swnwdlwrinin<br />
imzalanmas\ yaln\z b^rokratik vw formal xarakter<br />
da]\y\r. Twklif olunmu] layihwlwrin tikintisinw<br />
ba]lama`a icazw vermwk ^[^n onun Milli<br />
In]aat Standartlar\ vw m^xtwlif ]whwr qanunlar\na<br />
uy`un gwlib-gwlmwdiyini bilmwk ^[^n hwr hans\<br />
bir hwrtwrwfli yoxlama prosesi hwyata ke[irilmir.<br />
Struktur m^hasibat\ hwlw dw 20 ildwn bwri<br />
yenilwnmwywn k=hnw Sovet standartlar\na<br />
wsaslan\r. Burada wn son yenilwnmw 1988-cildw<br />
Ermwnistanda ba] vermi] da`\d\c\ zwlzwlwdwn<br />
sonra edilib. Bu standartlar yeni bina tikintisi<br />
texnologiyas\na vw materiallar\na cavab vermir.<br />
Buna g=rw dw hwr bir m^hwndis bu layihwlwri<br />
hwyata ke[irwrkwn yaln\z =z qwrar\na wsaslanmaq<br />
mwcburiyywtindw qal\r.<br />
Binalar\n b^n=vrwlwrinin struktur twlwblwrini<br />
hesablamaq ^[^n y^kswk whwmiyywt kwsb<br />
edwn torpaq vw geoloji twdqiqatlar [ox nadir<br />
hallarda apar\l\r.<br />
}whwr Icra Hakimiyywti tikinti ba]a [atd\qdan<br />
sonra bina ^zwrindw yoxlama apard\`\n\ iddia<br />
edw bilwr. Amma tikinti prosesi ba]a [atd\qdan<br />
sonra binan\n yoxlan\lmas\ b^n=vrw, divar,<br />
d=]wmw vw tavan\n alt\nda qalm\] hisswlwri<br />
yoxlama`a imkan vermir. Belw olan twqdirdw<br />
Icra Hakimiyywti do`rudan da binan\n b^t^n<br />
struktur, elektrik, mexaniki vw boru sistemlwrinin<br />
In]aat Standartlar\n\n twlwblwrinw uy`un<br />
gwlib-gwlmwdiyini necw yoxlaya bilwr? Swthi<br />
yoxlama binan\n hwrtwrwfli yoxlan\lmas\ ^[^n<br />
kifaywt deyil. In]aat Standartlar\n\n b^t^n<br />
twlwblwrinw tikinti prosesinin hwr bir mwrhwlwsindw<br />
ciddi surwtdw riaywt edilmwsini yoxlamaq<br />
mwqswdilw binan\n yoxlan\lmas\ daimi olaraq<br />
tikintinin hwr bir mwrhwlwsindw apar\lmal\d\r.<br />
Digwr bir problem Bak\da tikinti layihwlwrini<br />
hwyata ke[irwn podrat[\lar\n y^kswk swviyywli<br />
tikinti texnologiyas\ standartlar\ haqda kifaywt<br />
qwdwr biliyw malik olmamas\ndan irwli gwlir.<br />
{ox vaxt kefiyywtli tikintitwmin etmwk ^[^n<br />
fwhlwlwrin i]i ^zwrindw ciddi nwzarwt getmir.<br />
X^susilw dw bunu qeyd etmwk laz\md\r ki,<br />
fwhlwlwrin whlwlwrin wkswriyywti twcr^bwsiz vw<br />
twlimsiz olur. Nwticwdw isw tikinti q^surlu al\n\r.<br />
Bu mwnzillwrin i[wrisinw daxil olan andan ayd\n<br />
olur. Belw mwnzillwrdw divar vw d=]wmwlwr wyri<br />
vw nahamard\r. Bwzilwri belw mwnzillwri Italiyan\n<br />
Piza ]whwrindwki Wyilwn Q^llw ilw m^qayisw<br />
edib wlw sal\rlar.<br />
Tikintinin hwr bir mwrhwlwsindw yoxlama i]i<br />
getmwlidir. Wks halda binalar\n uzun=m^rl^l^y^<br />
vw twhl^kwsizliyi ciddi sual alt\nda qal\r.<br />
Zwlzwlw<br />
Bak\ ^[^n wn ciddi twhl^kwlwrdwn biri zwlzwlwdir.<br />
B^t^n region seysmik cwhwtdwn aktiv zonada<br />
yerlw]ir. }whwrdwki [ox mwrtwbwli binalar\n<br />
wkswriyywtinin tikintisi zaman\ keyfiyywtsiz<br />
materiallardan vw twcr^bwsiz i][i q^vvwsindwn<br />
istifadw edildiyini nwzwrw alsaq, bu [ox<br />
<strong>13.3</strong> AUTUMN 2005 / AZERB<strong>AI</strong>JAN INTERNATIONAL 51
Inki]af<br />
THOMAS GOLTZ<br />
Beton-armatur qur`ular\ Bak\dak\ tikinti i]lwri zaman\ istifadw olunan wn geni] yay\lm\]<br />
tikinti material\d\r. }wkildwbinan\n fundamentinin haz\rlanmas\ prosesi g=stwrilir.<br />
problemli mwswlwyw [evrilir.<br />
Bak\da ba] vermi] wn son zwlwzwlw 2000-ci ilin noyabr ay\na<br />
twsad^f edir 9 . O zaman zwlzwlw bir-birinin ard\nca iki g^cl^ twkanla<br />
m^]ayiwt olunmu]du. AB} Geoloji Ara]d\rma Mwrkwzinin<br />
mwlumat\na wsaswn ilk twkan\n g^c^ Rixter cwdvwli ^zrw 5,9 bal<br />
olmu] vw bu bir ne[w dwqiqwdwn sonra daha g^cl^—6,3 bal<br />
g^c^ndwki twkanla wvwz olunmu]dur. Zwlzwlwnin g^c^ 30 min<br />
ton dinamitin vw ya 30 kiloton atom bombas\n\n partlay\]\na<br />
bwrabwr olmu]dur. Xo]bwxtlikdwn zwlzwlwnin episentri quruda<br />
deyil, Xwzwr dwnizindw, paytaxtdan 100 km ]imal-]wrqdw idi.<br />
Zwlzwlw zaman\ wn az\ 35 nwfwr hwyat\n\ itirmi]di. Qurbanlar\n<br />
[oxu binalardan qopan da] par[alar\ vw q\r\qlar\ alt\nda<br />
qalm\]d\lar. Bwzilwrinin =l^m^nw swbwb qaz partlay\]\ olmu]du.<br />
Bir ne[ nwfwr isw ^rwk tutmas\ndan vwfat etmi]di.<br />
}whwrdwki tikililwrin [oxunun da]dan oldu`unu nwzwrw<br />
alsaq, Bak\n\n bu zwlzwlwdw bwxti gwtirdiyini s=ylwmwk olar.<br />
Bununla belw yadda saxlamaq laz\md\r ki, 2000-ci ildw Bak\da<br />
[ox az sayda h^nd^r bina var idi vw zwlzwlwnin episentri<br />
paytaxtdan kifaywt qwdwr aral\da, dwnizin dwrinliyindw idi. Bu<br />
dwfw Bak\n\n bwxti gwtirdi, bws kim wmin ola bilwr ki, n=vbwti<br />
dwfw twbiwt bundan daha da`\d\c\ olmayacaq?<br />
Zwlzwlwlwrw qar]\ hwssas olan twk Azwrbaycan\n wrazisi deyil.<br />
B^t^n region seysmik cwhwtdwn aktiv zonaya daxildir. 1988-ci ildw<br />
qon]u Ermwnistan\n wrazisindw, Yerevan\n ]imal\nda yerlw]wn<br />
Spitak ]whwrindw 6,9 bal g^c^ndw da`\d\c\ bir zwlzwlw ba] vermi]di.<br />
Deyilwnlwrw g=rw, bu zwlzwlw nwticwsindw ]whwrin b^t^n whalisi—<br />
25 min insan hwyat\n\ itirmi]di. Da`\nt\n\n [ox olmas\na swbwb<br />
infrastrukturun keyfiyywtsiz swviyywdw olmas\ idi. Mwhz buna<br />
52 AZERB<strong>AI</strong>JAN INTERNATIONAL / <strong>13.3</strong> AUTUMN 2005<br />
g=rw dw Sovet h=kumwti gwlwcwkdw be] mwrtwbwdwn h^nd^r<br />
binalar\n tikilmwsinw qada`a qoyma`a mwcbur oldu.<br />
1999-cu ilin avqustunda Istanbulda 7,4 bal g^c^ndw zwlzwlw ba]<br />
verdi. T^rkiywnin o zamank\ prezidenti bunu T^rkiyw tarixindw<br />
wn dwh]wtli zwlzwlw kimi qiymwtlwndirmi]di. T^rkiyw d=vlwtinin<br />
rwsmi statistik g=stwricilwrinw wsaswn zwlzwlw nwticwsindw 17,127<br />
nwfwr hwlak olmu], 43,953 nwfwr yaralanm\], 250,000 nwfwr isw<br />
evsiz-e]iksiz qalm\]d\. Belw dwh]wtli itkilwrw swbwb binalar\n<br />
keyfiyywtsiz ]wkildw in]as\ vw hwm[inin tikinti materiallar\ndan<br />
istifadw ^zwrindw nwzarwtin a]a`\ swviyywdw olmas\ idi. Halbuki<br />
tikinti zaman\ binalar wtrafl\ ]wkildw yoxlansayd\, bu problemlwrin<br />
qar]\s\ al\nm\] olard\.<br />
2003-c^ ilin dekabr\nda, Iran\n Bwm ]whwri 6,6 bal g^c^ndwki<br />
zwlzwlw nwticwsindw yerlw-yeksan oldu. Hesablamalara g=rw,<br />
zwlzwlw nwticwsindw 43 min adam hwlak olmu], 20 min nwfwr<br />
yaralanm\], 60 min nwfwrdwn [ox whali isw evsiz-e]iksiz<br />
qalm\]d\. }whwr tamamilw yer ^z^ndwn silinmi]dir. Bwmdw<br />
binalar\n tikintisindw wsaswn [iy kwrpicdwn istifadw olunmu]du.<br />
{iy kwrpic isw zwlzwlwyw qar]\ tikintidw istifadw oluna bilwcwk wn<br />
davams\z materiald\r.<br />
Bu mwqalwnin haz\rland\`\ vaxt—2005-ci ilin oktaybr<br />
ay\nda Pakistan vw Hindistan aras\ndak\ Kw]mir regionunda 75<br />
min adam\n hwyat\na son qoyan vw twxminwn 3 milyon adam\n<br />
evsiz-e]iksiz qalmas\na swbwb olan digwr bir zwlzwlw ba] verdi.<br />
Yenw dw itkilwrin bu c^r dwh]wtli olmas\n\n swbwbi keyfiyywtsiz<br />
tikililwr ilw ba`l\d\r.<br />
{wkilmi] bu missallar regionda zwlzwlwlwrin nw qwdwr da`\d\c\<br />
vw fwlakwtli oldu`unu g=stwrir vw Bak\ rwsmilwrinw s^but edir ki,<br />
bu problemin hwlli zwruridir. Bu problemw etinasiz yana]maq<br />
Bak\n\ =zlwri ^[^n ya]ay\] yeri se[wnlwrin hwyat\n\ twhl^kwyw<br />
mwruz qoya bilwr.<br />
Beton Tikinti Material\ Kimi<br />
Tikintidw [iy kwrpicdwn vw da]dan istifadw olunmas\ zwlzwlw<br />
zaman\ =l^mw swbwb olan bir n=mrwli amildir. Bundan sonrak\<br />
s\rada keyfiyywtsiz beton dayan\r. Nisbwtwn ucuz olan beton<br />
me]w, taxta vw ya digwr swnaye tikinti materiallar\ olmayan yerlwrdw<br />
[ox geni] yay\lm\]d\r. Beton Bak\da tikilwn [ox mwrtwbwli<br />
binalar\n tikintisi zaman\ istifadw olunan wn =nwmli materiald\r.<br />
Betonun haz\rlanmas\ zaman\ bwzi qaydalara ciddi riaywt<br />
olunmal\d\r. Wks twqdirdw, betonun m=hkwmliyi azala vw binalar<br />
zwlzwlwyw qar]\ davams\z ola bilwr. Twwss^f ki, belw hallar Bak\da<br />
[ox yay\lm\]d\r.<br />
Betonun qurudulmas\<br />
Beton [ox isti, [ox soyuq, [ox quru vw k^lwkli olmayan hava<br />
]wraitindw t=k^lmwlidir. Sadalanan bu hava ]wraitlwrinin hwr biri<br />
betonun sonradan [atlamas\na swbwb ola bilwr. Bak\da wsas<br />
problem isti vw k^lwkli hava ]wraitidir. Belw hallarda hwlw ya]<br />
olan betonun ^st^n^ =rtmwk laz\md\r ki, o birdwn-birw deyil,<br />
twdricwn qurusun. Bu proses quruma prosesi adlan\r. Isti
havada (300C/86F-dan yuxar\) vw ya m=hkwm<br />
k^lwk vw a]a`\ r^tubwtdw beton s^rwtlw quruyur.<br />
Bu swbwbdwn wsas diqqwt betonun qurumas\<br />
prosesinw y=nwldilmwlidir.<br />
Mwswlwn, =twn yay Bak\da temperatur [ox vaxt<br />
<strong>40</strong>0C-dwn yuxar\ qalx\rd\. Ancaq buna<br />
baxmayaraq, bir [ox tikinti sahwlwrindw betonu<br />
qurutmadan t=kmwkdw davam edir, a]a`\ qat\n<br />
qurumas\na imkan vermwdwn tikintinin<br />
n=vbwti qat\na ke[irdilwr. M=hkwmliliyi, su<br />
ke[irmwzliyi vw istismara davaml\l\`\ art\rmaq<br />
^[^n beton laz\mi qaydada qurudulmal\d\r.<br />
Betonun su ilw durulu]durulmas\<br />
Betonun m=hkwmliliyi onda olan qum, sement<br />
vw [\nq\l\n suya nisbwti ilw m^wyywn edilir.<br />
Betonu yuxar\ mwrtwbwlwrw nasosla vurmaq laz\m<br />
olduqda, bu Bak\da ciddi problemw [evrilir.<br />
Podrat[\lar\n bir [oxu xwrclwri azaltmaq<br />
mwqswdilw qaydalara riaywt etmwywrwk beton<br />
mwhluluna su qataraq onu durula]d\r\rlar ki,<br />
onu yuxar\ mwrtwbwlwrw =t^rmwk asanla]s\n.<br />
A`\r [wkili betonu yuxar\ qald\rmaq ^[^n isw<br />
wlavw nasoslara ehtiyac duyulur. Twwss^f ki,<br />
betonun durula]d\r\lmas\ onun komponentlwrinin<br />
ayr\lmas\na swbwb olur vw betonun m=hkwmliyini<br />
twhl^kw alt\na qoyur ki, bu da zwlzwlwyw<br />
qar]\ hwssas wrazilwrdw fwlakwtin ba] vermwsinw<br />
swbwb ola bilwr.<br />
Vibrasiya prosesi<br />
Betonun qar\]d\r\lmas\ zaman\ wmwlw gwlw<br />
bilwcwk hava bo]luqlar\n\n aradan qald\r\lmas\<br />
^[^n vibratorlardan d^zg^n istifadw etmwk<br />
[ox vacibdir. Wks twqdirdw beton s^tun,regel<br />
vw tavanlar\n tikintisindw hava bo]luqlar\n\n<br />
qalmas\ armaturlar\n ^zdw qalmas\na gwtirib<br />
[\xar\r. Bir daha qeyd etmwk laz\md\r ki, bu<br />
proses betonu zwiflwdir.<br />
Betonun m=hkwmliyinin yoxlan\lmas\<br />
Tikinti prosesi zaman\ betonun m=hkwmliyinw<br />
daimi nwzarwt etmwk [ox vacibdir. Tikintidw<br />
istifadw olunan betondan kub ]wkilli beton<br />
n^munwlwri d^zwldilmwlidir. Betonun da`\nt\ya<br />
qar]\ davaml\l\`\n\ yoxlamaq ^[^n laboratoriyada<br />
“da`\d\c\” test apar\lmal\d\r. Twwss^f ki,<br />
Bak\da tikinti sahwlwrinin bir [oxunda belw<br />
testlwr apar\lm\r vw buna g=rw dw tikintidw<br />
istifadw olunan betonun keyfiyywtinin vw<br />
m=hkwmliliyinin necw oldu`u bilinmir.<br />
Sement vw polad kimi tikinti materiallar\n\n<br />
keyfiyywt standartlar\n\ m^wyywn edw bilwcwk<br />
AZER.COM<br />
Mitronov Iqamwtgah\n\n giri] hisswsindw klassik ^slublu detal. Neft Y^kswli]i d=vr^ndw Bak\da in]a edilmi] binalar\n [oxusu<br />
haz\rda da`\d\l\r. Yuxar\da: Bak\dak\ ilk avtomobillwrdwn biri. 1910-cu illwr.<br />
Azwrbaycan Milli Standartla]d\rma qurumu<br />
m=vcud olmad\`\ndan, =lkw bazarlar\nda<br />
keyfiyywtsiz vw hwtta defekt materiallar sat\l\r.<br />
Bu materiallar\n bwzilwri =lkwdw istehsal olunur,<br />
digwrlwri isw xaricdwn idxal edilir.<br />
Isve[rw-Azwrbaycan birgw m^wssiswsi olan<br />
Qarada` Sement =lkwdw istehsal olunan<br />
sementin keyfiyywtindwn [ox narahatd\r.<br />
2005-ci il oktyabr\n 4-dw ke[irilmi] mwtbuat<br />
konfrans\ zaman\ ]irkwtin idarw heywtinin<br />
swdri Uv Kohler Azwrbaycan\n tikinti sektorunda<br />
m=vcud olan ciddi problemlwr haqda xwbwrdarl\q<br />
etmi] vw yeni tikilmi] binalar\n [oxunun hwtta<br />
ki[ik bal g^c^ndwki zwlzwlw nwticwsindw<br />
da`\laca`\n\ s=ylwmi]dir.<br />
Qarada` sementinin keyfiyywtinw twminat<br />
verwn Kohler hwr il Azwrbaycanda 50 min ton<br />
keyfiyywtsiz sement sat\ld\`\n\ vw tikintidw istifadw<br />
edildiyini iddia etmi]dir.<br />
Torpaq vw Geoloji Twdqiqatlar<br />
Zwlzwlwyw qar]\ hwssas olan regionlarda torpaq vw<br />
geoloji twdqiqatlar apar\lmal\ vw bu sahw dw hwr<br />
hans\ struktur m^hasibat\ndan =ncw ciddi surwtdw<br />
=yrwnilmwlidir. Bu, binalar\n b^n=vrwsinin<br />
m^hasibat vw haz\rlanmas\nda x^susi whwmiyywt<br />
da]\y\r. Zwlzwlw zaman\ torpa`\n silkwlwnmwsi<br />
nwticwsindw onun bwzi geoloji laylar\nda<br />
“mayelw]mw” prosesi gedir. Bu isw binalar\n,<br />
x^susilw dw b^n=vrwsi ki[ik olan binalar\n<br />
[=kmwsinw swbwb olur. Twwss^f ki, tikinti aparan<br />
]wxs vw ya ]irkwtlwr torpaqda geoloji test aparmaq<br />
^[^n cwhd g=stwrmirlwr. Bir daha qeyd edwk<br />
ki, bu fwlakwtw swbwb olan wsas amildir.<br />
Belw olan halda nwinki tikilmwkdw olan uca<br />
binalar, hwm[inin onlar\n wtraf\nda olan<br />
k=hnw binalar da twhl^kw alt\nda qal\r. Belw ki,<br />
uca binalar da`\laca`\ twqdirdw nisbwtwn al[aq<br />
vw k=hnw binalar\n ^st^nw a]araq onlar\ da twhl^kw<br />
alt\nda qoya bilwr. Wgwr bu al[aq binalar wvvwllwr<br />
ba] vermi] zwlzwlwlwr nwticwsindw salamat<br />
qalm\]larsa, bu g^n onlar ba]qalar\n\n etinas\zl\`\<br />
ucbat\ndan risk alt\nda ola bilwrlwr.<br />
Yer s^r^]mwsi<br />
Bak\n\n bwzi wrazilwri—x^susilw dw sahil<br />
zonaya yax\n olan wrazilwrin torpaq vw geoloji<br />
]wraiti sabit deyil. Bu da hwmin wrazilwri<br />
s^r^]mwyw meylli edir. Mwhz buna g=rw dw<br />
tikintidwn wvvwl sahwdw elmi twhlillwr apar\lmas\<br />
vacibdir. Son zamanlarda [oxlu da`\nt\ vw hwtta<br />
=l^mlw nwticwlwnwn bir ne[w da`\d\c\ torpaq<br />
s^r^]mwsi ba] vermi]di. 2000-ci ilin yaz\nda<br />
]whwrin cwnub hisswsindw yerlw]wn b=y^k twpwlik<br />
wrazidw, Bay\l yolunun ^st^ndw geni] miqyasda<br />
torpaq s^r^]mwsi ba] vermi]di. S^r^]mw<br />
nwticwsindw 70-dwn [ox ev vw d^kan tamamilw<br />
<strong>13.3</strong> AUTUMN 2005 / AZERB<strong>AI</strong>JAN INTERNATIONAL 53<br />
NATIONAL ARCHIVES<br />
BL<strong>AI</strong>R