ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜ Ν ...
03.08.2013 • Views
Share Embed Flag

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜ Ν ...

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜ Ν ...

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜ Ν ...

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
dspace.lib.ntua.gr

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

START NOW

Επιβλέποντες:<br />

Άρης Κουτούγκος<br />

Στέφανος Γερασίµου<br />

<strong>ΕΘ<strong>Ν</strong>ΙΚΟ</strong> <strong>ΜΕΤΣΟΒΙΟ</strong> <strong>ΠΟΛΥΤΕΧ<strong>Ν</strong>ΕΙΟ</strong><br />

<strong>ΣΧΟΛΗ</strong> <strong>ΑΓΡΟ<strong>Ν</strong>ΟΜ</strong>Ω<strong>Ν</strong> - ΤΟΠΟΓΡΑΦΩ<strong>Ν</strong> ΜΗΧΑ<strong>Ν</strong>ΙΚΩ<strong>Ν</strong><br />

ΤΟΜΕΑΣ Α<strong>Ν</strong>ΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩ<strong>Ν</strong> ΚΟΙ<strong>Ν</strong>Ω<strong>Ν</strong>ΙΚΩ<strong>Ν</strong> ΕΠΙΣΤΗΜΩ<strong>Ν</strong><br />

ΚΑΙ ∆ΙΚΑΙΟΥ<br />

∆ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ<br />

Προστασία και ∆ιαχείριση Υδατικών Πόρων.<br />

Υπεύθυνη Καθηγήτρια:<br />

Αλίκη Χατζοπούλου<br />

(Εθνικό και Ευρωπαϊκό Θεσµικό Πλαίσιο)<br />

∆ΕΒΕ<strong>Ν</strong>Ε ΣΩΤΗΡΙΑ<br />

ΑΜ 06104632<br />

ΑΘΗ<strong>Ν</strong>Α ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2009

ΠΡΟΛΟΓΟΣ<br />

Συχνά η επιλογή τεχνικών λύσεων, ανάγεται στην σωστή ερµηνεία και εφαρµογή των<br />

πολυπληθών νόµων. Η ερµηνεία δεν είναι πάντοτε εύκολη ή µονοσήµαντη, όπως<br />

άλλωστε αποδεικνύει η πλούσια νοµολογία που «συνοδεύει» την υφιστάµενη νοµοθεσία.<br />

Έτσι, ένα θέµα αποδεδειγµένα διεπιστηµονικό όπως η ∆ιαχείριση Υδατικών Πόρων και η<br />

<strong>Ν</strong>οµοθεσία που το διέπει αποτέλεσε µία πολύ ενδιαφέρουσα πρόκληση.<br />

Ευχαριστώ τους καθηγητές κο Αρη Κουτούγκο, ∆ιευθυντή του Τοµέα Ανθρωπιστικών,<br />

Κοινωνικών Επιστηµών και ∆ικαίου (ΑΚΕ∆) του ΕΜΠ, καθώς και τους: κα Αλίκη<br />

Χατζοπούλου, ∆ρ. <strong>Ν</strong>οµικό, Οµότιµη Καθηγήτρια και κο Στέφανο Γερασίµου, ∆ρ <strong>Ν</strong>οµικό,<br />

Λέκτορα 407 του ίδιου Τοµέα για την εµπιστοσύνη τους και την πολύτιµη βοήθειά τους<br />

στην εκπόνηση της ∆ιπλωµατικής Εργασίας. Ευχαριστώ επίσης τον κο Άγγελο Σιόλα<br />

Καθηγητή και ∆ιευθυντή του Τοµέα Γεωγραφίας και Περιφερειακού Σχεδιασµού της<br />

Σχολής Αγρονόµων–Τοπογράφων Μηχανικών για τη συµµετοχή του στην Τριµελή<br />

Εξεταστική Επιτροπή.<br />

Θα ήταν παράλειψη να µην αναφερθώ στον κο Αναστάσιο Βαρβέρη Χηµικό –<br />

Περιβαλλοντολόγο MSc, τον οποίο ευχαριστώ για τις πολύ σηµαντικές του υποδείξεις<br />

κατά την αναζήτηση νοµοθετηµάτων του Περιβαλλοντικού ∆ικαίου και ειδικότερα της<br />

∆ιαχείρισης Υδατικών Πόρων.<br />

Τέλος, ευχαριστώ την οικογένειά µου που µου συµπαραστάθηκε στην διάρκεια των<br />

σπουδών στη Σχολή ΑΤΜ του ΕΜΠ.<br />

2

ΠΕΡΙΛΗΨΗ<br />

ABSTRUCT<br />

ΕΙΣΑΓΩΓΗ<br />

1. Υ∆ΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ<br />

1.1 ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ Υ∆ΑΤΙΚΩ<strong>Ν</strong> ΠΟΡΩ<strong>Ν</strong><br />

ΠΕΡIEXOMENA<br />

1.2 ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΩΣ ΦΟΡΕΑΣ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩ<strong>Ν</strong> Υ∆ΑΤΙΚΩ<strong>Ν</strong> ΠΟΡΩ<strong>Ν</strong><br />

2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ Α<strong>Ν</strong>Α∆ΡΟΜΗ<br />

2.1 ΠΡΩΪΜΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Υ∆ΑΤΙΚΩ<strong>Ν</strong> ΠΟΡΩ<strong>Ν</strong><br />

2.2 <strong>Ν</strong>ΟΜΟΘΕΣΙΑ<br />

2.2.1 ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ<br />

2.2.2 ΒΥΖΑ<strong>Ν</strong>ΤΙΟ<br />

2.2.2 <strong>Ν</strong>ΕΟ ΕΛΛΗ<strong>Ν</strong>ΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ<br />

3. ΣΥΓΧΡΟ<strong>Ν</strong>Ο ∆ΙΚΑΙΟ<br />

3.1 ∆ΙΕΘ<strong>Ν</strong>ΕΣ ∆ΙΚΑΙΟ<br />

3.1.1 ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΜΕΣΩ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΩ<strong>Ν</strong> ΕΡΓΩ<strong>Ν</strong><br />

3.1.2 ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΒΑΣΕΙ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ ΤΗΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ Α<strong>Ν</strong>ΑΠΤΥΞΗΣ<br />

3.1.3 ΑΜΕΡΙΚΗ - ΑΦΡΙΚΗ - ΑΣΙΑ<br />

4. ΚΟΙ<strong>Ν</strong>ΟΤΙΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ<br />

4.1 <strong>Ν</strong>ΟΜΟΘΕΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ<br />

4.2 ΙΣΤΟΡΙΚΗ Α<strong>Ν</strong>Α∆ΡΟΜΗ<br />

4.3 ΥΦΙΣΤΑΜΕ<strong>Ν</strong>Η ΚΟΙ<strong>Ν</strong>ΟΤΙΚΗ <strong>Ν</strong>ΟΜΟΘΕΣΙΑ<br />

4.3.1 Η Ο∆ΗΓΙΑ ΠΛΑΙΣΙΟ 60/2000 ΓΙΑ ΤΑ <strong>Ν</strong>ΕΡΑ<br />

5. <strong>ΕΘ<strong>Ν</strong>ΙΚΟ</strong> ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ<br />

5.1 Ι∆ΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ & ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗ<strong>Ν</strong>ΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ<br />

5.2 ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ <strong>Ν</strong>ΟΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ<br />

5.2.1 ΤΟ ΚΑ<strong>Ν</strong>Ο<strong>Ν</strong>ΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕ<strong>Ν</strong>Ο ΤΟΥ <strong>Ν</strong>. 1739/1987<br />

5.2.2 ΚΡΙΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ <strong>Ν</strong>. 1739/1987<br />

5.2.3 Ο <strong>Ν</strong>. 3199/2003<br />

5.2.4 ΚΡΙΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ <strong>Ν</strong>. 3199/2003<br />

5.2.5 ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΤΗΣ Ε.Ε ΓΙΑ ΤΗ<strong>Ν</strong> ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ Ο∆ΗΓΙΑΣ 60/2000<br />

5.2.6 ΑΛΛΑ <strong>Ν</strong>ΟΜΟΘΕΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ Υ∆ΑΤΙΚΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ<br />

6. ΣΧΕ∆ΙΟ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Υ∆ΑΤΙΚΩ<strong>Ν</strong> ΠΟΡΩ<strong>Ν</strong><br />

7. ∆ΙΑΚΡΑΤΙΚΑ <strong>Ν</strong>ΕΡΑ<br />

8. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ<br />

9. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ<br />

3

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ<br />

ΣΧΗΜΑΤΑ<br />

Σχήµα 1: ∆ιαχείριση Υδατικών Πόρων<br />

Σχήµα 2: Συνεκτίµηση παραγόντων κατά την εφαρµογή ∆ΥΠ<br />

Σχήµα 3 : ∆ιεπιστηµονική θεώρηση στην ∆ΥΠ<br />

Σχήµα 4. : Συνύπαρξη τυπικού και άγραφου ∆ικαίου<br />

ΕΙΚΟ<strong>Ν</strong>ΕΣ<br />

Εικόνα 1: Σχηµατισµός νέων διακρατικών λεκανών απορροής µετά τη διάσπαση της<br />

Σοβιετικής Ένωσης.<br />

Εικόνα 2: ∆ιεθνείς συµφωνίες για διακρατικές λεκάνες ποταµών (Atlas of International<br />

Freshwater Agreements, UN 2002)<br />

Εικόνα 3: Αρδευόµενες περιοχές<br />

Εικόνα 4: Πλήθος φραγµάτων («πυκνότητα») σε διακρατικές λεκάνες<br />

Εικόνα 5: Μέση ετήσια απορροή<br />

Εικόνα 6: Ετήσια ζήτηση νερού, σε m 3 , ανά κάτοικο<br />

Εικόνα 7: ∆ιαίρεση Υδατικών ∆ιαµερισµάτων κατά το <strong>Ν</strong>. 1739/87<br />

Εικόνα 8: Ποταµός <strong>Ν</strong>έστος –∆ιακρατικές συµφωνίες µεταξύ Ελλάδας-Βουλγαρίας<br />

Εικόνα 9: Λίµνη ∆οϊράνη –∆ιακρατικές συµφωνίες µεταξύ Ελλάδας και πρώην<br />

Γιουγκοσλαβίας<br />

Εικόνα 10:Ποταµός Αξιός–∆ιακρατικές συµφωνίες µεταξύ Ελλάδας και πρώην<br />

Γιουγκοσλαβίας<br />

Εικόνα 11 : Ποταµός Στρυµόνας- ∆ιακρατικές συµφωνίες µεταξύ Ελλάδας-Βουλγαρία και<br />

Ελλάδας -πρώην Γιουγκοσλαβίας<br />

Εικόνα 12: Ευρωπαϊκές ∆ιασυνοριακές Λεκάνες Απορροής Ποταµού<br />

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ<br />

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι : ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩ<strong>Ν</strong><br />

Υ∆ΑΤΩ<strong>Ν</strong><br />

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ : ΕΘ<strong>Ν</strong>ΙΚΗ <strong>Ν</strong>ΟΜΟΘΕΣΙΑ<br />

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ : ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΗΜΑ<strong>Ν</strong>ΤΙΚΩ<strong>Ν</strong> Ο∆ΗΓΙΩ<strong>Ν</strong> ΠΛΗ<strong>Ν</strong> ΤΗΣ 2000/60/ΕΚ<br />

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV : ∆ΙΕΘ<strong>Ν</strong>ΕΙΣ ΣΥ<strong>Ν</strong>ΘΗΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΠΟΓΕΙΩ<strong>Ν</strong> Υ∆ΑΤΩ<strong>Ν</strong><br />

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V : ΣΧΕ∆ΙΟ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Υ∆ΑΤΙΚΩ<strong>Ν</strong> ΠΟΡΩ<strong>Ν</strong> ΛΕΚΑ<strong>Ν</strong>ΗΣ ΑΠΟΡΡΟΗΣ<br />

ΠΟΤΑΜΟΥ ΑΧΕΛΩΟΥ (<strong>Ν</strong>. 3461/ΦΕΚ Α΄162/2-8-2006)<br />

4

ΠΕΡΙΛΗΨΗ<br />

Στο ευρύτερο πλαίσιο των προβληµατισµών και προσπαθειών για την αντιµετώπιση<br />

ζητηµάτων όπως η κλιµατική αλλαγή, η λειψυδρία και ξηρασία, η ρύπανση και η<br />

προστασία του περιβάλλοντος γενικότερα, η ∆ιαχείριση των Υδατικών Πόρων<br />

αναδεικνύεται ως µία από τις σηµαντικότερες συνιστώσες µίας σύγχρονης<br />

περιβαλλοντικής πολιτικής.<br />

Τη δεκαετία του ΄90 έγινε αντιληπτό ότι αποσπασµατικές (χωρικά ή χρονικά)<br />

προσπάθειες διευθέτησης των θεµάτων που σχετίζονται µε την προστασία και τη<br />

διαχείριση των υδατικών πόρων (διαθεσιµότητα, χρήσεις, οικολογική κατάσταση, υγιεινή,<br />

υδραυλικά έργα, κοστολόγηση, διακρατικές υδρολογικές λεκάνες, κλπ) ήταν<br />

αναποτελεσµατικές και υπήρχε πιά ανάγκη διαµόρφωσης ενός ενιαίου θεσµικού<br />

πλαισίου.<br />

Την ίδια εποχή, οι αποφάσεις και γενικότερα τα επίσηµα κείµενα των ∆ιεθνών<br />

Οργανισµών «κινήθηκαν» προς την κατεύθυνση της Αειφόρου και Βιώσιµης Ανάπτυξης,<br />

«θεωρία» που είχε κάνει την εµφάνισή της ήδη από τις αρχές του ΄70. Έτσι, ενώ στο<br />

παρελθόν ο προβληµατισµός αφορούσε κυρίως στην ποσότητα και την κατανοµή της,<br />

σταδιακά η ποιοτική-οικολογική παράµετρος απέκτησε βαρύνουσα σηµασία και αυτό<br />

αντικατοπτρίστηκε σε ∆ιεθνείς Συνθήκες, ∆ιµερείς Συµφωνίες, Ευρωπαϊκές Οδηγίες,<br />

Εθνική <strong>Ν</strong>οµοθεσία, κλπ.<br />

Η Ευρωπαϊκή Ένωση «συνένωσε», µε νέες προσθήκες, σε ένα ενιαίο κείµενο,<br />

προϋπάρχουσες Οδηγίες και Αποφάσεις, θεσµοθετώντας την Οδηγία –Πλαίσιο 60/2000<br />

για τα νερά.<br />

Η Ελλάδα, που µέχρι τότε διέθετε πολυπληθή και αποσπασµατική νοµοθεσία µε<br />

σηµαντικότερο το <strong>Ν</strong>όµο 1739/87, εναρµόνισε το Εθνικό της ∆ίκαιο µε την Οδηγία<br />

60/2000, όπως όλα τα κράτη – µέλη.<br />

Η ενσωµάτωση της Οδηγίας έγινε µε το <strong>Ν</strong>όµο 3199/2003, ο οποίος αν και κρίθηκε<br />

«ατελής», έδωσε την ευκαιρία για τη θέσπιση ενός <strong>Ν</strong>οµικού Πλαισίου που θα επιτρέψει<br />

τη διευθέτηση όλων των θεµάτων που αφορούν στην προστασία και διαχείριση<br />

υδατικών πόρων, µέσω µιας ενιαίας ολοκληρωµένης θεώρησης, τόσο ποσοτικής όσο και<br />

ποιοτικής. Σηµαντικό στοιχείο για την επίτευξη του στόχου αυτού, αποτελεί το Σχέδιο<br />

∆ιαχείρισης Υδατικών Πόρων, η εκπόνηση του οποίου καθίσταται υποχρεωτική.<br />

Το ∆ίκαιο που αφορά στους Υδατικούς Πόρους εντάσσεται στο ∆ίκαιο Περιβάλλοντος.<br />

5

ABSTRUCT<br />

In order to confront actual problems as climate change and natural resources protection,<br />

Water Management emerges as one of the most significant components of<br />

environmental politics.<br />

In decade of ΄90΄s, became clear that all previous attempts regarding issues such as<br />

water quantity and quality, water use, hydraulic works, ecological status, cost of supply,<br />

etc, were fragmentary and unsuccesfull.<br />

The ideas of Sustainable Development led to a new status, as far as International<br />

Organisations Treaties, Bilateral and Multirateral Agreements, European Directives and<br />

National Legislations are concerned.<br />

European Union adopted a new Water Framework Directive (WFD 2000/60)<br />

incorporating all previous Directives and Decisions related to Water protection and<br />

management.<br />

Greece, as all member-states, was obligated to harmonize its National Legislation with<br />

WFD 60/2000. Until then, a great number of laws, concerning water management, was<br />

established. The most important of them, Law 1739/87, introduced for the first time some<br />

“elements” of integrated water management.<br />

The harmonization with WFD 2000/60 resulted to the Law 3199/2003 which, inspite of its<br />

imperfections, gave the opportunity for the establishment of a new Legislative Status<br />

permitting an integrated –both quantitive and qualitative- Water Resources<br />

Management. To accomplish this target, the elaboration of National and Regional Water<br />

Management Plans became obligatory.<br />

Water protection and management laws are placed in the wide area of Environmental<br />

Legislation.<br />

6

ΕΙΣΑΓΩΓΗ<br />

Αντικείµενο της παρούσας εργασίας είναι η καταγραφή του Κοινοτικού και Εθνικού<br />

<strong>Ν</strong>οµικού πλαισίου που αφορά στην Προστασία και ∆ιαχείριση των υδατικών πόρων<br />

(∆ΥΠ) η οποία εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο του Περιβαλλοντικού ∆ικαίου.<br />

Αντικείµενο επίκαιρο όσο και «ευαίσθητο» λόγω της εξαιρετικής σηµασίας του νερού<br />

κατ΄αρχήν για τη διατήρηση της ίδιας της ζωής.<br />

Σκοπός είναι να καταδειχθεί µε αρκετά λεπτοµερή τρόπο η διαχρονικότητα των θεµάτων<br />

που αφορούν στην προστασία και διαχείριση των υδάτων αλλά και η κλιµάκωση των<br />

συντονισµένων προσπαθειών, εντός των ∆ιεθνών Οργανισµών και Θεσµών, για την<br />

αντιµετώπιση των οξυµένων προβληµάτων της ρύπανσης, λειψυδρίας, ξηρασίας και<br />

πληµµυρικού κινδύνου που απειλούν σήµερα εκτεταµένες περιοχές του πλανήτη, µέσα<br />

από µία διαφορετική σύγχρονη οπτική γωνία : εκείνη της Βιώσιµης και Αειφορικής<br />

Ανάπτυξης η οποία έδωσε µία άλλη δυναµική στα περιβαλλοντικά ζητήµατα από τις<br />

Αρχές της δεκαετίας του ΄70.<br />

Η µεθοδολογία που χρησιµοποιήθηκε συνίσταται στην αναδροµή από την αρχαιότητα<br />

ως τις µέρες µας αλλά και στην «διαδροµή» από το γενικό (∆ιεθνείς Οργανισµοί,<br />

Συνθήκες, Πρακτικές) προς το µερικό (Κοινοτικό - Εθνικό, Γενικό Περιβαλλοντικό-Ειδικό<br />

«Υδατικό» ∆ίκαιο).<br />

Σύµφωνα µε τα προαναφερθέντα, στο Κεφάλαιο 1, επεξηγούνται οι όροι «Υδατικός<br />

πόρος» και «∆ιαχείριση Υδατικών Πόρων» και γίνεται εκτενής αναφορά στην<br />

διεπιστηµονική διάσταση της ολοκληρωµένης διαχείρισης καθώς και στο ρόλο του<br />

κράτους και του ιδιωτικού τοµέα σε αυτήν την διαδικασία.<br />

Η σπουδαιότητα του νερού ως φυσικού πόρου έγινε γρήγορα αντιληπτή από τους<br />

προϊστορικούς χρόνους. Στο Κεφάλαιο 2, παρουσιάζονται τα αποτελέσµατα της<br />

αναζήτησης στοιχείων για παρελθούσες ιστορικές περιόδους. Η <strong>Ν</strong>οµοθεσία της Αρχαίας<br />

Αθήνας αλλά και οι <strong>Ν</strong>όµοι του Βυζαντίου εντυπωσιάζουν µε την πρόνοια που<br />

επιδείκνυαν σε βασικούς τοµείς όπως η διαφύλαξη της καλής ποιότητας του νερού, το<br />

γειτονικό δίκαιο για την εξασφάλιση σε όλους της πρόσβασης στο νερό αλλά και η<br />

καταπολέµηση της σπατάλης. Εντυπωσιακά είναι και τα στοιχεία που αποδεικνύουν την<br />

ανάπτυξη της µηχανικής φραγµάτων καθώς και υδρευτικών & αποχετευτικών<br />

συστηµάτων στους αρχαίους πολιτισµούς.<br />

Στο Κεφάλαιο 3, γίνεται αναφορά στις ∆ιεθνείς Συµβάσεις, Συνθήκες και άλλα,<br />

επικυρωµένα από έναν σηµαντικό αριθµό κρατών, κείµενα επίσηµων οργανισµών που<br />

δραστηριοποιούνται σε θέµατα Περιβαλλοντικά και Προστασίας & ∆ιαχείρισης των<br />

υδατικών πόρων (Παράρτηµα IV). Παρατίθενται επίσης συνοπτικά στοιχεία για τις<br />

πρακτικές που εφαρµόζονται στις άλλες Ηπείρους, πλην της Ευρωπαϊκής.<br />

Το Κεφάλαιο 4 περιλαµβάνει την ιστορική αναδροµή των ενεργειών της Ε.Ε (αρχικά<br />

Ε.Ο.Κ) στον τοµέα των υδάτων, την καταγραφή των τριών «<strong>Ν</strong>οµοθετικών Κύκλων» που<br />

αφορούν στην Προστασία και ∆ιαχείριση των Υδατικών Πόρων (Παράρτηµα Ι) και µία<br />

εκτενή παρουσίαση της Οδηγίας – Πλαισίου 2000/60/ΕΚ για τα νερά η οποία<br />

ενσωµατώνει και ενοποιεί σε ένα κείµενο όλες τις προηγούµενες Οδηγίες. Λεπτοµερής<br />

αναφορά γίνεται και σε κάποιες από τις προϋπάρχουσες Οδηγίες (Παράρτηµα III).<br />

Το Κεφάλαιο 5, εστιάζει στο Εθνικό νοµοθετικό πλαίσιο. Αρχικά επισηµαίνονται οι<br />

ιδιαιτερότητες και τα προβλήµατα του Ελληνικού χώρου, τόσο τα εγγενή (π.χ.<br />

µορφολογία, άνιση χωρική καταναµή βροχοπτώσεων, κλπ) όσο και τα προβλήµατα και<br />

οι δυσχέρειες κατά την εφαρµογή των Οδηγιών λόγω ατολµίας της ∆ιοίκησης αλλά και<br />

ελλειπούς κοινωνικής συνειδητοποίησης. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στους <strong>Ν</strong>όµους : ι)<br />

7

1739/87, που αποτελεί την πρώτη, αρκετά πρωτοποριακή για την εποχή της, φιλόδοξη<br />

προσπάθεια ολοκληρωµένης διαχείρισης υδατικών πόρων η οποία έµεινε ηµιτελής, και<br />

ιι) 3199/03 ο οποίος εναρµονίζει, ως όφειλε, το Εθνικό ∆ίκαιο µε την Κοινοτική Οδηγία<br />

2000/60/ΕΚ. Παρουσιάζονται επίσης άλλα νοµοθετήµατα (Παράρτηµα ΙΙ). Τέλος, το<br />

αναφέρεται στον ο οποίος µεταξύ άλλων διατάξεων περιλαµβάνει<br />

Στο Κεφάλαιο 6 περιγράφεται το περιεχόµενο ενός Σχεδίου ∆ιαχείρισης Υδατικών<br />

Πόρων και σχολιάζεται το Σχέδιο ∆ιαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του ποταµού<br />

Αχελώου (<strong>Ν</strong>. 3481/06-Παράρτηµα V), ένα από τα πρώτα -αν όχι το πρώτο σχέδιο<br />

διαχείρισης Λεκάνης Απορροής Ποταµού το οποίο εκπονήθηκε σύµφωνα µε τις επιταγές<br />

της Οδηγίας 2000/60 και του <strong>Ν</strong>.3199/03<br />

Το Κεφάλαιο 7 αφορά στον «σύνθετο» τοµέα των ∆ιακρατικών <strong>Ν</strong>ερών ο οποίος αποτελεί<br />

πρόσφορο πεδίο για την άσκηση της Υδροδιπλωµατίας αφού στην ∆ιαχείριση των<br />

διακρατικών λεκανών εµπλέκονται ταυτόχρονα θέµατα τεχνικής φύσης, οικονοµίας,<br />

στρατηγικής, πολιτικής ισχύος, κλπ. Το θέµα της κοινής διαχείρισης ∆ιακρατικών<br />

Λεκανών αναδύεται σε ιδιαιτέρως σηµαντικό για την Ελληνική πλευρά λόγω της<br />

εξάρτησης της Βόρειας Ελλάδας (Μακεδονία-Θράκη) από τα νερά ποταµών που<br />

πηγάζουν ανάντη.<br />

Στο Κεφάλαιο 8, επιχειρείται µία επισκόπηση των προβληµάτων σχετικά µε την<br />

ενσωµάτωση των Ευρωπαϊκών Οδηγιών για τα νερά, όχι τόσο της τυπικής στην οποία η<br />

χώρα µας παρουσιάζει ένα αρκετά υψηλό ποσοστό επιτυχίας όσο της ουσιαστικής<br />

(πραγµατικός εξευρωπαϊσµός) όπου, λόγω ελλειπούς περιβαλλοντικής «κουλτούρας» &<br />

εκπαίδευσης αλλά και λόγω των γνωστών διοικητικών δυσλειτουργιών, εµφανίζει σαφή<br />

υστέρηση.<br />

Το Κεφάλαιο 9, περιλαµβάνει προτάσεις σχετικά µε αντιµετώπιση των προβληµάτων<br />

που εντοπίστηκαν και εξετάστηκαν αναλυτικά στο προηγούµενο Κεφ.7<br />

Ως πηγές, για την συγγραφή της παρούσας εργασίας, χρησιµοποιήθηκαν Βιβλία, Άρθρα<br />

και Ιστοσελίδες σχετικού περιεχοµένου, κατάλογος των οποίων παρατίθεται στο τέλος<br />

του κειµένου υπό τον γενικό τίτλο Βιβλιογραφία.<br />

8

1. Υ∆ΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ<br />

Το σύνολο των επιφανειακών και υπόγειων αξιοποιήσιµων και ανανεώσιµων υδάτων<br />

του πλανήτη, χωρίς διάκριση στην ποιότητα ή την πιθανή χρήση, ονοµάζονται υδατικοί<br />

πόροι 1 . Από αυτούς το 60% βρίσκεται σε λίµνες, το 33% στο υπέδαφος και µόνο το 1%<br />

σε ποτάµια. Το θαλασσινό νερό δεν συµπεριλαµβάνεται στα παραπάνω. Παρόλο που οι<br />

υδατικοί πόροι αποτελούν το 0,7% της συνολικής ποσότητας ύδατος της γης, οι σχετικές<br />

µελέτες υποστηρίζουν ότι θα επαρκούσε για να καλυφθούν πλήρως όλες οι ανθρώπινες<br />

ανάγκες 2 .<br />

Στην πραγµατικότητα συµβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Σύµφωνα µε τα στοιχεία του ΟΗΕ,<br />

232.000.000 άνθρωποι από 26 χώρες του τρίτου κόσµου πλήττονται από λειψυδρία και<br />

αδυνατούν να καλύψουν βασικές καθηµερινές ανάγκες σε νερό, ενώ 18 χώρες στην<br />

Αφρική και στην Ασία απειλούνται άµεσα αφού βρίσκονται σε οριακή κατάσταση από<br />

άποψη υδατικών αποθεµάτων. Συνολικά 1,2 δις άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε<br />

ασφαλές πόσιµο νερό, ενώ εκατοµµύρια πεθαίνουν κάθε χρόνο από ασθένειες που<br />

έχουν σχέση µε τη ρύπανση του νερού. Το 2025 ο πληθυσµός της Γης αναµένεται να<br />

είναι γύρω στα δέκα δισεκατοµµύρια και ένας στους τρεις κατοίκους του πλανήτη,<br />

δηλαδή 3,5 δισεκατοµµύρια άνθρωποι, σε 52 χώρες της Γης, αναµένεται ότι θα ζουν σε<br />

καθεστώς λειψυδρίας ή θα κινδυνεύουν άµεσα από αυτήν 2 .<br />

Το 40% των κατοίκων της γης ζει σε 263 διακρατικές υδρολογικές λεκάνες, µοιράζεται<br />

δηλ. τα νερά των ίδιων ποταµών και λιµνών. Για την αντιµετώπιση των προβληµάτων<br />

που προκύπτουν σε αυτές τις περιπτώσεις αναπτύχθηκε η λεγόµενη «υδροδιπλωµατία»,<br />

µέρος της περιβαλλοντικής διπλωµατίας, η οποία προσπαθεί να δώσει ειρηνικές λύσεις<br />

στις διακρατικές διενέξεις.<br />

Σύµφωνα µε τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισµού Περιβάλλοντος, που συντονίζει το<br />

δίκτυο πληροφοριών για το νερό (WISE), "η υγεία και η ανάπτυξη στην Ευρώπη<br />

απειλούνται λόγω της χαµηλής ποιότητας των νερών, ενώ οι πληµµύρες αποτελούν<br />

σοβαρό πρόβληµα που θα οδηγήσει στη µείωση της βιοποικιλότητας στην Ευρωπαϊκή<br />

Ένωση". Οι πρόσφατες σφυγµοµετρήσεις της Eurostat έδειξαν ότι το 63% των<br />

ευρωπαίων πολιτών δίνει προτεραιότητα στο περιβάλλον έναντι της οικονοµικής<br />

ανταγωνιστικότητας και το 90% εκτιµά ότι η περιβαλλοντική νοµοθεσία πρέπει να<br />

εφαρµόζεται µε την ίδια αυστηρότητα, όπως η νοµοθεσία για την οικονοµία και την<br />

απασχόληση, γεγονός που αποτελεί απόδειξη της ευαισθητοποίησης των πολιτών 3 .<br />

1.1 ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ Υ∆ΑΤΙΚΩ<strong>Ν</strong> ΠΟΡΩ<strong>Ν</strong><br />

∆ιαχείριση των Υδατικών Πόρων (∆ΥΠ), είναι η συντονισµένη δράση ανάµεσα στους<br />

δύο πόλους: υδατικός πόρος (φυσική προσφορά) και χρήση του (ζήτηση), σήµερα και<br />

στο µέλλον.<br />

1 <strong>Ν</strong>αλµπάντης Ι. : Προστασία & ∆ιαχείριση Υδατικών Πόρων, Εκπαιδευτικές Σηµειώσεις, ΕΜΠ 2007<br />

2<br />

Σακελλαροπούλου Κ., Σεκέρογλου <strong>Ν</strong>. (ΣτΕ) : Η βιώσιµη διαχείριση των υδατικών πόρων<br />

www.nomosfysis.gr (Σεπτέµβριος 2006)<br />

3<br />

Καλλία Α. : Το πρόβληµα του νερού και το νέο ευρωπαϊκό νοµοθετικό πλαίσιο. Ευρωπαϊκό Κέντρο<br />

∆ηµοσίου ∆ικαίου<br />

9

Σχήµα 1: ∆ιαχείριση Υδατικών Πόρων<br />

Οι χρήσεις του νερού διακρίνονται σε καταναλωτικές (άρδευση, ύδρευση, βιοµηχανία)<br />

και µη καταναλωτικές (περιβαλλοντική διατήρηση, αναψυχή, ιχθυοκαλλιέργεια,<br />

παραγωγή ενέργειας).<br />

Τα αντικείµενα της µελέτης της ∆ιαχείρισης Υδατικών Πόρων µπορούν να συνοψισθούν<br />

στα εξής 4 :<br />

Εύρος της επίδρασης της κλιµατικής αλλαγής στην διαθεσιµότητα γλυκού νερού<br />

Προστασία των υδατικών πόρων από τη ρύπανση<br />

Κίνδυνοι σχετιζόµενοι µε τη δηµόσια υγεία<br />

Απαιτήσεις σε νερό για την εξασφάλιση της βιωσιµότητας υδατικών (ποτάµιων,<br />

λιµναίων, κλπ) οικοσυστηµάτων<br />

∆ιαχείριση της ζήτησης και των συστηµάτων διανοµής νερού<br />

Αποκεντρωµένα συστήµατα επεξεργασίας και διάθεσης υγρών αποβλήτων<br />

Ανάπτυξη λιγότερο υδροβόρων καλλιεργειών.<br />

Προστασία από ακραία φαινόµενα (ξηρασία, πληµµύρες)<br />

Μεγιστοποίηση της αποδοτικότητας των υδατικών πόρων<br />

Οι σύγχρονες τάσεις που επικρατούν στα πλαίσια της ∆ΥΠ είναι :<br />

Βιώσιµη Ανάπτυξη<br />

Προστασία και διατήρηση οικοσυστηµάτων<br />

Μακροσκοπική ανάλυση των οικοσυστηµάτων<br />

Ευελιξία σχεδιασµού εν όψει φυσικών και κοινωνικοοικονοµικών αλλαγών<br />

Μακροχρόνια πρόβλεψη για την αποφυγή µη αναστρέψιµων καταστάσεων<br />

∆ιατήρηση υψηλού βαθµού αξιοπιστίας –περιορισµός της αβεβαιότητας<br />

Η Ολοκληρωµένη διαχείριση των υδάτων συνεπάγεται τη συγκρότηση και εφαρµογή<br />

πολιτικής βασισµένης στην ενιαία θεώρηση όλων των διαστάσεων της διαχείρισης των<br />

υδατικών πόρων: τεχνικών, περιβαλλοντικών, αναπτυξιακών, οικονοµικών, κοινωνικών<br />

και θεσµικών.<br />

4 <strong>Ν</strong>αλµπάντης Ι. : Προστασία & ∆ιαχείριση Υδατικών Πόρων, Εκπαιδευτικές Σηµειώσεις, ΕΜΠ 2007<br />

10

Σχήµα 2: Συνεκτίµηση παραγόντων κατά την εφαρµογή ∆ΥΠ 5<br />

Η σύγχρονη προσέγγιση στη ∆ιαχείριση Υδατικών Πόρων απαιτεί την πολυκλαδική και<br />

διεπιστηµονική θεώρηση του νερού καθώς σε αυτήν συµµετέχει ένα πλήθος<br />

επιστηµονικών πεδίων: µετεωρολογία, υδρογεωλογία, επιφανειακή υδρολογία,<br />

οικολογία κλπ, καθώς και την ενιαία αντιµετώπιση τόσο των ποσοτικών όσο και<br />

ποιοτικών παραµέτρων του.<br />

Σχήµα 3 : ∆ιεπιστηµονική θεώρηση στην ∆ΥΠ 4<br />

1.2 ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΩΣ ΦΟΡΕΑΣ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩ<strong>Ν</strong> Υ∆ΑΤΙΚΩ<strong>Ν</strong> ΠΟΡΩ<strong>Ν</strong><br />

Σύµφωνα µε το κείµενο Water Convention των Ηνωµένων Εθνών του 1992 6 , το νερό<br />

αποτελεί έναν κοινό για όλους φυσικό πόρο του οποίου η χρήση αποτελεί αντικείµενο<br />

εθνικής πολιτικής (Άρθρο 2) ενώ δεν αναγνωρίζεται ιδιοκτησιακό καθεστώς παρά µόνο<br />

το δικαίωµα ή η αδειοδότηση για τη χρήση του (Άρθρο 3).<br />

5 Κουτσογιάννης ∆. Εισαγωγή έννοιες, µεθοδολογία, µεγέθη. Πλαίσιο δαιχείρισης υδατικών πόρων στην<br />

Ελλάδα. Τοµέας Υδατικών Πόρων ΕΜΠ http://www.itia.ntua.gr/dk<br />

6 Water Convention on the protection and use of the Transboundary Watercources and Intarnational Lakes.<br />

Helsinki, 17 March 1992. http://www.unece .org/env/water<br />

11

Η ανάληψη από το κράτος της ευθύνης για την ικανοποίηση των αναγκών άρδευσης και<br />

ύδρευσης συµπεριλαµβανόταν πάντα στους βασικούς του σκοπούς. Στην Ευρώπη τα<br />

συστήµατα ύδρευσης άρχισαν να αναπτύσσονται κατά το 17ο και 18ο αιώνα, ως<br />

υπηρεσίες που παρέχονταν σε συγκεκριµένες κοινωνικές οµάδες «πλουσίων» και ως<br />

υπηρεσία παροχής πυροσβεστικής βοήθειας 7 . Κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, µε την<br />

αύξηση της κατανάλωσης πόσιµου ύδατος και την όξυνση των προβληµάτων της<br />

δηµόσιας υγείας, οι ιδιωτικές επιχειρήσεις ύδρευσης και αποχέτευσης άρχισαν να<br />

αντικαθιστώνται σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες από δηµοτικές επιχειρήσεις.<br />

Σταδιακά, οι υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευσης µετατράπηκαν σε µονοπώλιο καθώς<br />

η τοπική αυτοδιοίκηση λειτουργούσε µία µόνο επιχείρηση προκειµένου να παραχθεί µε<br />

το χαµηλότερο δυνατό κόστος η συνολικώς ζητούµενη ποσότητα του «προϊόντος».<br />

Σήµερα, η εµπλοκή του ιδιωτικού τοµέα προωθείται πλέον στις παγκόσµιες διασκέψεις,<br />

ως µία βασική λύση για την αντιµετώπιση του υδατικού προβλήµατος ενώ, παράλληλα,<br />

πολλοί διεθνείς χρηµατοδοτικοί φορείς σε συνεργασία µε πολυεθνικές εταιρίες παροχής<br />

ύδατος δανειοδοτούν αναπτυσσόµενες χώρες µε αντάλλαγµα την ιδιωτικοποίηση της<br />

ύδρευσης.<br />

Η Οδηγία 2004/17/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 31ης<br />

Μαρτίου 2004 περί συντονισµού των διαδικασιών σύναψης συµβάσεων στους τοµείς<br />

του ύδατος, της ενέργειας, των µεταφορών και των ταχυδροµικών υπηρεσιών αφορά,<br />

µεταξύ άλλων, σε δραστηριότητες σχετικές µε : α) τη διάθεση ή εκµετάλλευση σταθερών<br />

δικτύων σχεδιασµένων για να παρέχουν στο κοινό υπηρεσίες στον τοµέα της<br />

παραγωγής, της µεταφοράς ή της διανοµής πόσιµου ύδατος ή της τροφοδότησης των<br />

δικτύων αυτών µε πόσιµο νερό και β) συµβάσεις ή διαγωνισµούς που συνδέονται µε<br />

έργα υδραυλικής µηχανικής, αρδευτικά ή αποστραγγιστικά έργα, όταν ο αναθέτων<br />

φορέας δραστηριοποιείται στον τοµέα του πόσιµου νερού, ή συµβάσεις που συνδέονται<br />

µε την αποχέτευση ή την επεξεργασία λυµάτων.<br />

2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ Α<strong>Ν</strong>Α∆ΡΟΜΗ<br />

2.1 ΠΡΩΪΜΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Υ∆ΑΤΙΚΩ<strong>Ν</strong> ΠΟΡΩ<strong>Ν</strong><br />

Η αξία του νερού ως πολύτιµου αγαθού, για τον άνθρωπο αλλά και την ίδια τη φύση, είχε<br />

γίνει αντιληπτή ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους. Αρχαιολογικές ανασκαφές<br />

προσδιορίζουν την άµεση εξάρτηση της χωροθέτησης των νεολιθικών οικισµών από<br />

πηγές πόσιµου νερού. Εκτροπές ποταµών είναι επίσης γνωστές από τους αρχαίους<br />

µύθους.<br />

Οι πρώτες υδρολογικές µετρήσεις αναφέρονται στον <strong>Ν</strong>είλο την τρίτη χιλιετία π.Χ., η<br />

σκοπιµότητά τους όµως συνδεόταν µάλλον µε θρησκευτικούς ή κοινωνικοοικονοµικούς<br />

σκοπούς (π.χ. φορολόγηση γεωργικών εισοδηµάτων) παρά µε τεχνικούς και<br />

επιστηµονικούς 8 . Τους αρχαίους Αιγυπτίους διαδέχθηκαν στις µετρήσεις του <strong>Ν</strong>είλου οι<br />

Ρωµαίοι, τον 1o αι. µ.Χ., και στη συνέχεια οι Άραβες. Σε επιστηµονικό επίπεδο το 500<br />

π.Χ. πρώτοι οι Κινέζοι κατανόησαν τη λειτουργία του υδρολογικού κύκλου, σε αντίθεση<br />

µε την Ευρώπη όπου µόλις το 17ο αιώνα οι επιστήµονες άρχισαν να ασχολούνται µε την<br />

προέλευση και τον κύκλο των υδάτων. Το πρώτο βιβλίο υδρολογίας στον ευρωπαϊκό<br />

χώρο “Pierre Perrault : De l’ origine des fontaines” (Η προέλευση των πηγών) εκδόθηκε<br />

το 1674 στο Παρίσι. Ο γάλλος δικηγόρος και φυσιοδίφης Pierre Perrault (1608-1680), o<br />

7 , 8 Φαρµάκη Π : Μια διαφορετική προσέγγιση για το ρόλο του κράτους στη διαχείριση των υδατικών πόρων<br />

www.nomosfysis.gr (Nοέµβριος 2008)<br />

12

γάλλος φυσικός Marriote (1620-1684) και ο άγγλος αστρονόµος Halley (1652-1642)<br />

θεωρούνται θεµελιωτές της σύγχρονης υδρολογικής επιστήµης. Η σηµαντική συµβολή<br />

τους βρίσκεται στο ότι θεµελίωσαν την έννοια του υδρολογικού κύκλου (γνωστή ήδη<br />

στους αρχαίους έλληνες φιλόσοφους από τον Αναξιµένη ως τον Επίκουρο, αλλά<br />

ξεχασµένη τον 17ο αιώνα) σε µετρήσεις της παροχής του Σηκουάνα (Perrault και<br />

Marriote) και της εξάτµισης της Μεσογείου (Halley).<br />

Η µελέτη και η σωστή χρήση του υδρολογικού κύκλου αποτελεί το βασικό παράγοντα για<br />

την ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων και τη θεσµοθέτηση των κανόνων. Η<br />

υδροδότηση των αρχαίων οικισµών και πόλεων βασιζόταν στην εκµετάλλευση φυσικών<br />

πηγών αλλά και την κατασκευή υδραγωγείων, πολλά από τα οποία έχουν εν µέρει<br />

διατηρηθεί και αποτελούν δείγµατα υψηλού επιπέδου µηχανικής 9 .<br />

Στη Συρία ανακαλύφθηκαν δεξαµενές νερού και πηγές λαξεµένες σε βράχο, που<br />

χρονολογούνται από το 2350 πΧ. Ακόµα αρχαιότερες θέσεις αποθήκευσης νερού<br />

εντοπίστηκαν στην Ιορδανία (4000 πΧ). Οι αρχαιολόγοι εκτιµούν ότι οι δεξαµενές αυτές<br />

αποτελούσαν τα «στρατηγικά αποθέµατα» στο σύστηµα άµυνας των πόλεων σε καιρό<br />

πολέµου.<br />

Η Μινωική Κρήτη διέθετε κατ΄οίκον ύδρευση και αποχέτευση από το 1700 π.Χ, ενώ<br />

εκτενή συστήµατα µεταφοράς νερού µε υπόγεια τούνελ και αγωγούς βρέθηκαν στο Ιράν<br />

και την Παλαιστίνη. Οι κοινωνίες που διέθεταν αρκετό πληθυσµό και πλούτο ανέπτυξαν<br />

δηµόσια συστηµάτα ύδρευσης, τεχνολογία επεξεργασίας νερού & διαχείρισης των<br />

ακάθαρτων νερών ώστε να εξασφαλίζεται στον καλύτερο δυνατό βαθµό η δηµόσια υγεία.<br />

Στον αρχαίο κρητικό πολιτισµό αναπτύχθηκαν επίσης υδραυλικές εγκαταστάσεις όπως :<br />

πήλινοι σωλήνες διαφόρων διατοµών και διαστάσεων, ανοικτοί ή κλειστοί, µολύβδινοι<br />

αγωγοί διαφόρων διαστάσεων, πέτρινοι αγωγοί σχήµατος ανεστραµµένου Π και κτιστοί<br />

αγωγοί βαρύτητας, κυρίως σε αποχετευτικά συστήµατα.<br />

Παράλληλα, τα φράγµατα είναι από τα πρώτα τεχνικά επιτεύγµατα του ανθρώπου τα<br />

οποία ανάγονται στα προϊστορικά χρόνια 10 . Υπάρχουν ιστορικά στοιχεία που<br />

επιβεβαιώνουν την κατασκευή φράγµατος στο <strong>Ν</strong>είλο το 4.000 π.Χ., το οποίο<br />

διατηρήθηκε περίπου 4.500 χρόνια. Στην Ελλάδα, το πρώτο φράγµα κατασκευάστηκε<br />

στην αρχαία Αλυζία (µεταξύ 1ου και 5ου π.Χ. αιώνα). Το Ευπαλήνειο Υδραγωγείο Σάµου<br />

(µήκους 1036 µ.) υπήρξε ένα από τα µεγαλύτερα τεχνικά έργα της αρχαιότητας, το οποίο<br />

ο Ηρόδοτος ονόµασε «αµφίστοµον όρυγµα». Το όρυγµα του Ευπαλίνου<br />

κατασκευάστηκε ανάµεσα στο 595 έως 530 π.Χ. και εξυπηρέτησε το υδραγωγείο της<br />

πόλης της αρχαίας Σάµου (σηµερινό Πυθαγόρειο) για 10 αιώνες.<br />

Από την προϊστορική εποχή οι ανάγκες ύδρευσης των περιοχών του λεκανοπεδίου της<br />

Αττικής καλύπτονταν µε την κατασκευή υδραγωγείων (Πελασγικό, Πεισιστράτειο, κλπ) 11 .<br />

Το πρώτο µεγάλο υδροδοτικό έργο στην ιστορία της πόλης των Αθηνών ήταν το<br />

Αδριάνειο Υδραγωγείο, η κατασκευή του οποίου άρχισε το 134 µ.Χ. και ολοκληρώθηκε<br />

το 140 µ.Χ., και µέσω αυτού το νερό έφτανε από την Πεντέλη στη δεξαµενή, στους<br />

πρόποδες του Λυκαβηττού. Κύριος σκοπός του ήταν πρωτίστως η υδροδότηση της<br />

ρωµαϊκής συνοικίας της Αθήνας, που ονοµαζόταν "Πόλη του Αδριανού" . Το υδραγωγείο<br />

αυτό χρησιµοποιήθηκε ως τους νεότερους χρόνους έως ότου καταστράφηκε το 1778.<br />

9 , 11 Παπαδήµου ∆. : Τα Υδραυλικά Έργα πρά τοις Αρχαίοις. Τεχνικό Επιµελητήριο Ελλάδας , Αθήνα 1975<br />

10 Σακελλαροπούλου Κ., Σεκέρογλου <strong>Ν</strong>. (ΣτΕ) : Η βιώσιµη διαχείριση των υδατικών πόρων<br />

www.nomosfysis.gr (Σεπτέµβριος 2006)<br />

13

2.2 <strong>Ν</strong>ΟΜΟΘΕΣΙΑ<br />

2.2.1 ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ<br />

Όντας το νερό ένα τόσο πολύτιµο αγαθό, δεν είναι παράδοξο που αναπτύχθηκαν από<br />

πολύ νωρίς κανόνες για τη διαχείρισή του. Εκτιµάται ότι σε άνυδρες περιοχές η<br />

«νοµοθεσία» για τη χρήση νερού προϋπήρξε των κανόνων ιδιοκτησίας γης. Ειδικά για<br />

τους νοµαδικούς λαούς η εξασφάλιση του νερού ήταν κυρίαρχη προϋπόθεση επιβίωσης.<br />

- Αίγυπτος : Ο <strong>Ν</strong>είλος είναι ο θεµελιωτής της επιστήµης της υδατικής οικονοµίας. Από το<br />

<strong>Ν</strong>είλο προέρχονται το Κτηµατολόγιο και η φορολογική δικαιοσύνη.<br />

-Εβραϊκός <strong>Ν</strong>όµος 12 : Ο βασικός κανόνας του Εβραϊκού <strong>Ν</strong>όµου (3000 π.Χ) ήταν αυτός της<br />

κοινοκτηµοσύνης. Στις γραφές του Ταλµούδ αναφέρεται: «Ποτάµια και ρυάκια που<br />

αποτελούν πηγές ανήκουν στον καθένα». Επειδή το νερό από φυσικές πηγές «δίνεται<br />

από τον Θεό», η εµπορευµατοποίησή τους αποτελούσε ιεροσυλία. Το πόσιµο νερό<br />

εθεωρείτο κοινό αγαθό, αλλά όχι ανεξέλεγκτο. Μέσα σε κάθε κοινότητα ο εβραϊκός νόµος<br />

έδινε προτεραιότητα σύµφωνα µε τη χρήση : πρώτα για ανθρώπινη κατανάλωση, µετά<br />

για άρδευση και τέλος για το πότισµα των ζώων.<br />

- Ισλάµ 13 : Η αραβική λέξη για τον ισλαµικό νόµο «Σαρία» µεταφράζεται κατά γράµµα<br />

σαν «δρόµος για το νερό». Η πρόσβαση στο νερό ήταν δικαίωµα όλων των ανθρώπων<br />

άσχετα από το ιδιοκτησιακό καθεστώς της πηγής και την ιδιότητα του µέλους ή µη της<br />

κοινότητας που κατείχε την πηγή.<br />

- Αρχαία Αθήνα 14 : Σύµφωνα µε του «<strong>Ν</strong>όµους» του Πλάτωνα, στη <strong>Ν</strong>οµοθεσία του<br />

Σόλωνα περιλαµβάνονταν διατάξεις που αφορούσαν στα ύδατα. Η µέριµνα για τα νερά<br />

«επιβλήθηκε» από τη λειψυδρία.<br />

Πιο συγκεκριµένα υπήρχαν διατάξεις για :<br />

Ανόρυξη τάφρων προς άρδευση ή αποχέτευση. ∆εν επιτρεπόταν η διάνοιξη<br />

φρεάτων σε απόσταση µικρότερη από 4 στάδια (710 µέτρα).<br />

Προστασία εδάφους από τις πληµµύρες και δυνατότητα εκτέλεσης έργων<br />

ανάσχεσης αυτών και αποταµιευτικών του νερού ως ενισχυτικού παράγοντα των<br />

πηγών και ποταµών και άλλες επεµβάσεις εγγείων βελτιώσεων.<br />

Κοινόχρηστα ρέοντα ύδατα<br />

Κατασκευή ιδιωτικών πηγών οικιών, µνηµείων ή ιερών<br />

Αντιµετώπιση της παρεµπόδισης αρδεύσεως γειτονικών κτηµάτων από τους<br />

κατόχους του ύδατος. Εάν µέχρι τα 18 µέτρα δεν είχε βρεθεί νερό, οι πολίτες<br />

είχαν το δικαίωµα να παίρνουν µία υδρία (20 λίτρα) δύο φορές την ηµέρα από<br />

τους γείτονές τους (δουλεία υδρεύσεως επί γειτονικών κτηµάτων).<br />

Επιβαλλόµενες κυρώσεις για τους δολίως ενεργούντες νοθεία, φαρµακεία,<br />

κλοπή, και κάθε φύσης δολιοφθορά.<br />

Για την πρόληψη της στέρησης πόσιµου νερού επιτρεπόταν η ύδρευση συγκεκριµένες<br />

ώρες και επιβάλλονταν κυρώσεις στους παραβάτες (Πλάτωνα, Κριτίας). Για την<br />

παρακολούθηση της εφαρµογής των νόµων είχε θεσµοθετηθεί το αξίωµα του Επιµελητή<br />

Κρηνών το οποίο δινόταν µε ψηφοφορία και όχι µε κλήρωση (Αριστοτέλη Πολιτεία<br />

Αθηναίων V- XII και Πολιτικά). Επιµελητής των κρηνών είχε αναδειχθεί και ο<br />

Θεµιστοκλής. Από τα πρόστιµα τα οποία εισέπραξε από τους παραβάτες κατασκεύασε<br />

12, 13 http://www.hydromedia.gr/<br />

14 Παπαδήµου ∆. : Τα Υδραυλικά Έργα παρά τοις Αρχαίοις. Τεχνικό Επιµελητήριο Ελλάδας , Αθήνα 1975<br />

14

χάλκινο άγαλµα (Υδροφόρος). Ειδικοί υπάλληλοι (αγρονόµοι ) δίκαζαν τις αναφυόµενες<br />

διαφορές.<br />

Μετά την εκτεταµένη υλοτοµία και καταστροφή του δασικού πλούτου από Σπαρτιάτες<br />

κατά τον Πελοποννησιακό πόλεµο, η οποία επέφερε πληµµύρες και ελλειπή<br />

εµπλουτισµό των πηγών, οι Αρχαίοι Αθηναίοι προχώρησαν σε λήψη µέτρων για<br />

περιστολή της κατανάλωσης και της άσκοπης σπατάλης και για την εκτέλεση διαφόρων,<br />

κυρίως υδρονοµικών, έργων για την προστασία του εδάφους και τον εµπλουτισµό των<br />

υδροφόρων οριζόντων.<br />

∆εδοµένης της αναγκαιότητας των πηγαδιών σε περίπτωση πολέµου οι ιδιοκτήτες τους<br />

υποχρεώθηκαν να τα διατηρούν σε καλή κατάσταση και έτοιµα για χρήση.<br />

- Αρχαία Θήβα : Υπήρχε αξίωµα Κρηνοφύλακα σε αντιστοιχία µε τον Αθηναίο Επιµελητή<br />

κρηνών.<br />

- Εύβοια : Έχει βρεθεί Σύµβαση –επιγραφή του εργολάβου Χαιρεφάνους για την<br />

αποξήρανση της λίµνης Πτεχών (∆ύστος) µε την οποία συµφωνείται η εκµετάλλευση και<br />

κάρπωση για µία δεκαετία από την ολοκλήρωση του έργου.<br />

2.2.2 ΒΥΖΑ<strong>Ν</strong>ΤΙΟ<br />

Στη Βυζαντινή <strong>Ν</strong>οµοθεσία συµπεριλαµβάνονται <strong>Ν</strong>όµοι που ενέχουν και µία<br />

περιβαλλοντική διάσταση. Οι διατάξεις αυτές µπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως εξής 15 :<br />

Ι. Προστασία του υδατικού περιβάλλοντος<br />

Εδώ ταξινοµούνται οι διατάξεις που είχαν ως αντικείµενο την προστασία πηγών και<br />

ποταµών από τη ρύπανση. Πρωτεύουσα θέση κατέχει ένα χωρίο από τα «Βασιλικά» (58.<br />

23. 11 pr.) µε την ακόλουθη διατύπωση: «Ο ρίψας τι εις φρέαρ, ίνα αφανίση το ύδωρ, ο<br />

και µέρος εστί του αγρού, ή καινοτοµήση τι περί το ύδωρ ενάγεται». Πολύ περισσότερο<br />

χαρακτηριστική είναι η ιουστινιάνεια διατύπωση της διάταξης, γιατί εκεί γίνεται λόγος<br />

περί «ζώντος ύδατος»<br />

Πολλές διατάξεις αφιερώθηκαν στην προστασία των ποταµών, µε έµφαση στη<br />

διατήρηση της πολύµορφης λειτουργικότητάς τους αλλά και ως οδών επικοινωνίας<br />

(«Βασιλικά», Βιβλίο 58. Τίτλος 16). Η επικεφαλίδα του οικείου τίτλου των «Βασιλικών»<br />

είναι ενδεικτική για το προστατευόµενο έννοµο αγαθό: «Περί του µή τι εν ποταµώ<br />

δηµοσίω ή εν τη αυτού όχθη γένηται, ίνα χείρον πλευσθή ή ρεύσει παρό τω πρώτω θέρει<br />

έρρεε, και περί όχθης ασφαλείας».<br />

Μία διάταξη που αφορούσε ειδικά στην προστασία των ποταµών από τη ρύπανση<br />

εκδόθηκε το έτος 391 από τους αυτοκράτορες Θεοδόσιο Α΄, Αρκάδιο και Ονώριο και<br />

διασώθηκε τόσο στον Θεοδοσιανό (7.1.13) όσο και στον Ιουστινιάνειο Κώδικα<br />

(12.35.12). Από τον τελευταίο πέρασε και στα «Βασιλικά» µε την ακόλουθη διατύπωση:<br />

«Οσάκις εν ταις όχθαις λεγεώνες εισι, µηδείς των στρατιωτών σπουδαζέτω ρυπούσθαι<br />

τον ποταµόν ή γυµνούσθαι επί των συστρατιωτών αυτού, αλλά κατωτέρω των σκηνών<br />

τους οικείους ίππους απολυέτωσαν» (57.3.12).<br />

ΙΙ. Μέριµνα για την επάρκεια των φυσικών πόρων<br />

Στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος ανήκει και η µη εξάντληση των φυσικών<br />

πόρων. Με αυτό το σκεπτικό, θεσµοθετήθηκαν διατάξεις που ρύθµιζαν τη χρήση του<br />

νερού µεταξύ γειτόνων, προβλέποντας τη σύσταση δουλειών, επιβάλλοντας<br />

περιορισµούς και παρέχοντας ένδικα βοηθήµατα σε περίπτωση προσβολής των<br />

15 Τρωϊανός Σ.: Η προστασία του περιβάλλοντος στο Βυζάντιο www.nomosphysis.org.gr (<strong>Ν</strong>οέµβριος 1995)<br />

15

σχετικών δικαιωµάτων. Το σύνολο των διατάξεων αυτών αποτέλεσε το λεγόµενο υδατικό<br />

δίκαιο.<br />

Σε αυτό εντάσσεται ο τίτλος 20 του βιβλίου 58 των «Βασιλικών» µε την επικεφαλίδα<br />

«περί καθηµερινού ύδατος και θερινού και περί ρείθρων». Στην επικεφαλίδα γίνεται<br />

διάκριση σε «καθηµερινό» και σε «θερινό ύδωρ» : «Θερινό είναι εκείνο, του οποίου<br />

µπορεί να γίνει χρήση µόνο το καλοκαίρι» (aestiva autem ea est, qua aestate sola uti<br />

expedit). Αρα πρόκειται για νερό που προορίζεται κυρίως για άρδευση κήπων ή αγρών ή<br />

για το πότισµα ζώων.<br />

Στο πλαίσιο των ρυθµίσεων αυτών, δεν αγνοήθηκε η πιθανότητα της ρύπανσης από<br />

οποιαδήποτε εκµετάλλευση του ακινήτου µέσα στο οποίο βρισκόταν η πηγή, ή δια µέσου<br />

του οποίου έρεε το νερό : «Καλώς σε κωλύω εν τω αγρώ, όθεν έλκω το ύδωρ, ορύττειν,<br />

σπείρειν, εκτέµνειν, κλαδεύειν, κτίζειν, δι΄ ων το ύδωρ µολύνεται ή ελαττούται ή φθείρεται<br />

ή χείρον γίνεται».<br />

2.2.3 <strong>Ν</strong>ΕΟ ΕΛΛΗ<strong>Ν</strong>ΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ<br />

Από το 1880 και µετά, θεσµοθετήθηκε ένα πλήθος <strong>Ν</strong>όµων που αφορούσαν κυρίως στην<br />

επίλυση του προβλήµατος της ύδρευσης της Αθήνας 16 :<br />

- <strong>Ν</strong>όµος ΑΨ.ΞΓ΄/1889 «περί εκτελέσεως εργασιών εν των λεκανοπεδίω Αθηνών<br />

προς ανεύρεσιν υδάτων»<br />

- Βασιλικό ∆ιάταγµα 11.4.1900 «περί αδείας εκτέλεσης δοκιµαστικών εργασιών<br />

προς βελτίωσιν της υπαρχούσης ποσότητας ύδατος υπό το Θριάσιον Πεδίον»<br />

- <strong>Ν</strong>όµος ΒΨΛΕ΄/1900 «περί εκτελέσεως εργασιών εν τω λεκανοπεδίω Αθηνών –<br />

Θριασίω πεδίω»<br />

- <strong>Ν</strong>όµος 283/1914 «περί εξυγιάνσεως των Αθηνών-Πειραιώς»<br />

(∆εν ελήφθησαν µέτρα για την εφαρµογή της <strong>Ν</strong>οµοθεσίας. Έτσι παρέµεινε σε<br />

λειτουργία το Αδριάνειο Υδραγωγείο, άλλα µικρότερα υδραγωγεία και<br />

προϋπάρχοντα φρέατα).<br />

- <strong>Ν</strong>οµοθετικά διατάγµατα 6/10 Αυγούστου 1923 & 1/5 Σεπτεµβρίου 1923 σχετικά<br />

µε την απαρχή ενεργειών προς εκτέλεση του επί πολλές δεκαετίες µελετώµενου<br />

έργου ύδρευσης των δύο πόλεων Αθήνας και Πειραιά.<br />

Τα νοµοθετικά διατάγµατα αφορούσαν στην ανάδειξη, κατόπιν δηµόσιου<br />

διαγωνισµού, εργολάβου εκτελέσεως του έργου και σύναψη σύµβασης για την<br />

ύδρευση Αθήνας-Πειραιά και τα προάστια Καλλιθέας-Τζιτζιφιών και Φαλήρου,<br />

µέσω τεχνητής λίµνης και φράγµατος στον χείµαρρο Χάραδρο του Μαραθώνα.<br />

- <strong>Ν</strong>όµος 33/16/23.4.1925 µε τον οποίο κυρώθηκε η σύµβαση µε την εταιρεία<br />

Ούλεν για την ύδρευση των Αθηνών και την έκδοση δανείου δι΄οµολογιών προς<br />

πληρωµή των έργων.<br />

Άλλοι <strong>Ν</strong>όµοι<br />

- ∆ιάταγµα 18/30 Μαϊου 1833 «περί ενοικιάσεως ελών και βαλτωδών γαιών»<br />

- <strong>Ν</strong>. ΡΟΓ’ /8-2-1867 µε τον οποίο 80.000 στρέµµατα παραχωρήθηκαν και 130.000<br />

δόθηκαν ως επικαρπία επί 99 χρόνια στην Γαλλική Εταιρία Μονφερριερόν για την<br />

αποξήρανση της Κωπαϊδας.<br />

- ∆ιάταγµα της 11/6/1880 µε το οποίο προβλεπόταν η παραχώρηση της Υλίκης και<br />

Παραλίµνης στην Εταιρεία Κωπαϊδος για την χρησιµοποίηση των νερών του<br />

16 Παπαδήµου ∆. : Τα Υδραυλικά Έργα πρά τοις Αρχαίοις. Τεχνικό Επιµελητήριο Ελλάδας , Αθήνα 1975<br />

16

Κωπαϊδικού πεδίου προς άρδευση της Θήβας και για µεταφορά υδάτων προς την<br />

Αττική (αποξήρανση της Κωπαϊδας).<br />

- <strong>Ν</strong>όµος 3/6/1882 που επικύρωσε την απόφαση για αποξήρανση της Κωπαϊδας µε<br />

διοχέτευση των νερών της λίµνης στην Υλίκη και Παραλίµνη, την έµφραξη των<br />

καταβοθρών στην Υλίκη και την κατακύρωση των λιµναίων υδάτων στο κράτος.<br />

- ΑΧΜΖ /1888 «περί εκτελέσεως υδραυλικών έργων εν τοι κοιλάδι του Παµίσου»<br />

- Α.<strong>Ν</strong> 358/1931 και <strong>Ν</strong>. 575/1937, οι οποίοι αφορούσαν σε αντιπληµµυρικά,<br />

αποξηραντικά και αρδευτικά έργα<br />

- <strong>Ν</strong>όµος 1380/1938 µε τον οποίο περιορίζονταν τα δικαιώµατα της Εταιρείας<br />

Κωπαϊδας και η Ελληνική Εταιρεία Υδάτων προχώρησε στην κατάρτιση µελέτης<br />

για τη µεταφορά του νερού του Βοιωτικού Κηφισσού<br />

- <strong>Ν</strong>. ∆ιάταγµα 2488/1953 περί συστάσεως του Οργανισµού Κωπαϊδας.<br />

- <strong>Ν</strong>. ΣΚΘ΄/3-5-1967 «περί αποξηράνσεως λιµνών»<br />

3. ΣΥΓΧΡΟ<strong>Ν</strong>Ο ∆ΙΚΑΙΟ<br />

3.1 ∆ΙΕΘ<strong>Ν</strong>ΕΣ ∆ΙΚΑΙΟ<br />

3.1.1 ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΜΕΣΩ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΩ<strong>Ν</strong> ΕΡΓΩ<strong>Ν</strong><br />

Στη δεκαετία του 1930, η Tennessee Valley Authority (TVA) ανέλαβε την ανάπτυξη της<br />

κοιλάδας του ποταµού Τεννεσσή στις Η.Π.Α. Στον ιδρυτικό νόµο της TVA προβλεπόταν<br />

ότι, για τη λήψη αποφάσεων, οι πλουτοπαραγωγικοί πόροι της περιοχής θα<br />

αντιµετωπίζονταν σαν ένα ενιαίο σύνολο και όχι αποσπασµατικά. Είχε λοιπόν γίνει ήδη<br />

αντιληπτό ότι η διαχείριση των υδατικών πόρων έπρεπε να είναι προϊόν ολοκληρωµένης<br />

αντιµετώπισης και προηγούµενου σχεδιασµού 17 .<br />

Προγενέστερα (1900), είχε λάβει χώρα µια σύγκρουση για την τύχη της κοιλάδας Hetch<br />

Hetchy στο Εθνικό Πάρκο Yosemite του San Francisco, το οποίο προστατευόταν µε<br />

ειδικές ρυθµίσεις από το 1890. Σύµφωνα µε το προτεινόµενο σχέδιο η κοιλάδα του<br />

Hetch Hetchy αποτελούσε τον τέλειο ταµιευτήρα στον οποίο θα οδηγούνταν µε<br />

φράγµατα τα νερά του ποταµού Tuolumne, προκειµένου να καλυφθούν οι διαρκώς<br />

αυξανόµενες ανάγκες για νερό της περιοχής του κόλπου του San Francisco. Παρά τις<br />

αντίθετες γνώµες, τελικά ψηφίσθηκε νόµος (Raker Act-1913), ο οποίος επέτρεψε στην<br />

πόλη του San Francisco να κατασκευάσει το φράγµα O’ Shaughnessy. Από τα τέλη της<br />

δεκαετίας του 1980 προτείνεται η καταστροφή του φράγµατος και η αποκατάσταση της<br />

κοιλάδας του Hetch Hetchy.<br />

Από τότε µέχρι σήµερα έχουν κατασκευαστεί πάνω από 45.000 µεγάλα φράγµατα σε<br />

140 χώρες του πλανήτη. Μεταξύ αυτών το Φράγµα των Τριών Φαραγγιών, το<br />

επονοµαζόµενο και Σινικό Τείχος του ποταµού Γιανγκτσέ στην Κίνα µε µήκος 2.235 και<br />

ύψος 185 µέτρα, το οποίο πέρα από την ύδρευση και άρδευση της υποβαθµισµένης<br />

οικονοµικά ενδοχώρας και την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας, είχε ως συνέπεια<br />

τον εκτοπισµό 1,5 εκατοµµυρίου ανθρώπων και την καταστροφή 8.000 τοποθεσιών µε<br />

τεράστιο αρχαιολογικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον.<br />

Εξίσου σοβαρές επιπτώσεις στο ανθρωπογενές και φυσικό περιβάλλον προκαλεί το<br />

τεράστιο υδροηλεκτρικό έργο GAP που κατασκευάζεται στην νοτιοανατολική Ανατολία<br />

και περιλαµβάνει 22 µεγάλα φράγµατα, 19 σταθµούς παραγωγής υδροηλεκτρικής<br />

ενέργειας και δεκάδες µικρότερα συστήµατα άρδευσης. Στο πλαίσιο του ιδίου έργου είναι<br />

17 Σακελλαροπούλου Κ., Σεκέρογλου <strong>Ν</strong>. (ΣτΕ) : Η βιώσιµη διαχείριση των υδατικών πόρων<br />

www.nomosfysis.gr (Σεπτέµβριος 2006)<br />

17

ενταγµένο και το φράγµα του «Ιλισού» στους ποταµούς Τίγρη και Ευφράτη. Η<br />

κατασκευή σταµάτησε λόγω εντόνων αντιδράσεων αλλά σήµερα η Τουρκία σπεύδει να<br />

το ολοκληρώσει πριν το 2010, οπότε και θα αρχίσει να δεσµεύεται από διεθνείς<br />

συµβάσεις για τα διακρατικά νερά. Η σηµασία αυτού του φράγµατος είναι τεράστια για<br />

την Τουρκία, αφού έτσι εξασφαλίζει τον έλεγχο των υδάτων της περιοχής η οποία<br />

πλήττεται από µεγάλη ξηρασία, και αποκτά διαπραγµατευτικό όπλο έναντι της Συρίας και<br />

του Ιράκ που αποκόπτονται από τις βασικές υδατικές πηγές τους. Είναι σαφές ότι η<br />

διαχείριση των υδατικών πόρων εξυπηρετεί και πολιτικούς σκοπούς, πέραν των<br />

αναπτυξιακών και οικονοµικών. Προς την κατεύθυνση αυτή αναπτύσσεται µια νέου<br />

τύπου διπλωµατία για τα ύδατα (Υδροδιπλωµατία).<br />

3.1.2 ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΒΑΣΕΙ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ ΤΗΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ Α<strong>Ν</strong>ΑΠΤΥΞΗΣ<br />

Έχει καταστεί πλέον σαφές ότι η διαχείριση των υδατικών πόρων µε µοναδικό γνώµονα<br />

την εξυπηρέτηση πρόσκαιρων οικονοµικών και αναπτυξιακών αναγκών έχει ως άµεσα ή<br />

απώτερα αποτελέσµατα τη λειψυδρία, την περιβαλλοντική υποβάθµιση, την απώλεια της<br />

βιοποικιλότητας, τη διατάραξη της κοινωνικής ισορροπίας, κ.α.<br />

Το φαινόµενο του θερµοκηπίου και η επαπειλούµενη κλιµατική αλλαγή, η εξάντληση των<br />

κοινών περιβαλλοντικών αγαθών όπως το νερό, η διαρκώς επεκτεινόµενη ερηµοποίηση<br />

της γης, η εξαφάνιση σηµαντικών υγροτόπων, η υποβάθµιση εκτεταµένων<br />

περιβαλλοντικών συστηµάτων και η απειλούµενη βιοποικιλότητα, είναι οι κορυφαίες<br />

εκδηλώσεις ενός µείζονος κινδύνου για το παγκόσµιο οικοσύστηµα.<br />

Η παγκόσµια κοινότητα µε τις ∆ιασκέψεις του Ρίο, της <strong>Ν</strong>έας Υόρκης και του<br />

Γιοχάνεσµπουργκ και κάτω από την πίεση τόσο των αδιεξόδων όσο και των κοινωνικών<br />

κινηµάτων, υιοθέτησε τις αρχές της Βιώσιµης Ανάπτυξης, µίας ανάπτυξης δηλαδή µε<br />

όρους και προϋποθέσεις, σύµφωνα µε τους περιορισµούς που θέτει η ίδια η φύση. Η<br />

Αειφορία εισάγει ως σύγχρονα ζητούµενα τις έννοιες της ολοκληρωµένης πολιτικής για<br />

το περιβάλλον, καθώς και της συνέργειας σε εθνικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο.<br />

Οι ενέργειες που απαιτούνται για την αειφόρο ανάπτυξη των υδατικών πόρων είναι<br />

δυνατόν να συνοψιστούν ως εξής:<br />

• Σχεδιασµός (εθνικός ή περιφερειακός) για τους υδατικούς πόρους<br />

• Αξιολόγηση (ποιοτική και ποσοτική) των υδατικών πόρων<br />

• Εξοικονόµηση του νερού τόσο στη γεωργία όσο και στη βιοµηχανία<br />

• ∆ιερεύνηση της επίδρασης των κλιµατικών αλλαγών στην υδρολογική ισορροπία<br />

• Έρευνα της «συµπεριφοράς» των υδατικών συστηµάτων<br />

• Εκπαίδευση και ενηµέρωση του κοινού για τη σωστή χρήση του νερού<br />

• <strong>Ν</strong>οµοθεσία (νοµοθετικά πλαίσια και ειδικές διατάξεις) σχετικά µε τους υδατικούς<br />

πόρους.<br />

18

Επισηµαίνεται επίσης ότι ο µισός περίπου πληθυσµός της γης (40%) ζεί σε περιοχές<br />

όπου οι υδρολογικές λεκάνες και τα υδατικά αποθέµατα είναι διακρατικά και ανήκουν σε<br />

δύο ή περισσότερες χώρες. Τα διακρατικά νερά αποτελούν το 60% του συνόλου ενώ<br />

αφορούν συνολικά 145 χώρες. ∆ιοικητικά και φυσικά όρια σπάνια συµπίπτουν,<br />

καθιστώντας αναγκαία τη διεθνοποίηση της διαχείρισης του περιβάλλοντος και<br />

ειδικότερα του νερού. Εποµένως, από την παγκοσµιοποίηση της οικονοµίας,<br />

εισερχόµαστε στην εποχή της παγκοσµιοποίησης του περιβάλλοντος και της οικολογίας,<br />

µε τη χρήση πρακτικών όπως διεθνείς συµφωνίες και συνθήκες.<br />

Υπάρχουν συνολικά 263 ποταµοί που είτε διέρχονται είτε οριοθετούν σύνορα. Η<br />

Ευρώπη διαθέτει 69 διακρατικούς ποταµούς, η Αφρική 59, η Ασία 57, η Β. Αµερική 40<br />

και η <strong>Ν</strong>ότια Αµερική 38. Ο απόλυτος αριθµός µεταβάλλεται διαχρονικά µε την αλλαγή<br />

των συνόρων και την δηµιουργία νέων κρατών: χαρακτηριστικά παραδείγµατα<br />

αποτελούν η πρώην Σοβιετική Ένωση και η Γιουγκοσλαβία.<br />

Εικόνα 1: Σχηµατισµός νέων διακρατικών λεκανών απορροής µετά τη διάσπαση της Σοβιετικής<br />

Ένωσης.<br />

Ιστορικά αναφέρεται ότι η αρχαιότερη διακρατική συµφωνία έγινε ανάµεσα στις πόλεις –<br />

κράτη Laghash –Umma για τα νερά του Τίγρη ποταµού το 2500 π.Χ. Στα νεώτερα<br />

χρόνια, από το 1820 καταγράφονται πάνω από 400 διακρατικές συνθήκες –συµφωνίες,<br />

ενώ οι 300 από αυτές συνήφθησαν από το 1948 έως σήµερα. Έχουν καταγραφεί επίσης<br />

37 περιπτώσεις όξυνσης για ζητήµατα διαχείρισης και χρήσης διακρατικών νερών: στις<br />

30 από αυτές τις περιπτώσεις εµπλέκονται το Ισραήλ και τα γειτονικά του κράτη (η<br />

τελευταία το 1970) 18 .<br />

Η Περιβαλλοντική ή «Πράσινη» ∆ιπλωµατία, ο καθορισµός δηλαδή των διεθνών<br />

σχέσεων µε γνώµονα τη διαχείριση των «κοινών αγαθών» και τη συνεργασία για την<br />

αντιµετώπιση των κοινών προβληµάτων του πλανήτη, διαµορφώνει πια µια νέα<br />

πραγµατικότητα. Η ∆ιεθνής Συνεργασία πραγµατοποιείται, µεταξύ άλλων, και µέσα<br />

στους κόλπους των εξής φορέων & οργανισµών που δραστηριοποιούνται για την<br />

παγκόσµια υδατική οικονοµία, διαχείριση, προστασία και αξιοποίηση :<br />

o Επιτροπή Βιώσιµης Ανάπτυξης του ΟΗΕ.<br />

18 Atlas of International Freshwater Agreements. UNEP, Oregon University, FAO Edition 2002.<br />

http://www.unep.org/<br />

19

o Οργανισµός Οικονοµικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) σε θέµατα<br />

∆ιαχείρισης <strong>Ν</strong>ερού.<br />

o Παγκόσµιο Συµβούλιο <strong>Ν</strong>ερού (World Water Council)<br />

o ∆ιεθνές Υδρολογικό Πρόγραµµα (I.H.P.) της Unesco<br />

o Επιτροπή Περιβάλλοντος (υποεπιτροπή προβληµάτων ύδατος) της Οικονοµικής<br />

Επιτροπής της Ευρώπης (Ο.Ε.Ε.) . Η Οικονοµική Επιτροπή United Nations<br />

Economic Commission for Europe (UNECE) ιδρύθηκε το 1947 µε στόχο την<br />

Πανευρωπαϊκή Οικονοµική ολοκλήρωση αλλά και τη συνεργασία µε χώρες της<br />

Ασίας και Βόρειας Αµερικής µέσω προτύπων και συνθηκών που αφορούν µεταξύ<br />

άλλων και το Περιβάλλον.<br />

o Παγκόσµιος Οργανισµός Μετεωρολογίας (WMO-World Meteorological<br />

Organization)<br />

o Άλλοι Οργανισµοί όπως 19 : IAH (International Association of Hydrogeology), GWP<br />

(Global Water Partnership), IAHS (The International Association of Hydrological<br />

Sciences), EWRA (European Water Resources Association), EWA (European<br />

Water Association), ETC/WMF (European Water Pollution Control Network),<br />

OIEAU (International Office for Water), IGRAC (International Groundwater<br />

Resources Assessment Centre), IAEH (International Association of<br />

Environmental Hydrology), IWHA (International Water History Association)<br />

Ως αποτέλεσµα των εργασιών των ∆ιεθνών Οργανισµών που δραστηριοποιούνται σε<br />

θέµατα περιβάλλοντος αλλά και ειδικότερα στον τοµέα διαχείρισης υδατικών πόρων,<br />

µπορούν ενδεικτικά να καταγραφούν τα παρακάτω Κείµενα -Συνθήκες:<br />

• Convention on Wetlands of International Importance (Ramsar Convention, 1971)<br />

• Conference on the Law of the Sea (UNCLOS, 1973 - 1982)<br />

• Convention for the Prevention of Pollution from Ships (1973)<br />

• MARPOL 73/78 (Marine Pollution)<br />

• Conference on Desertification (UNCOD, 1977)<br />

• Convention on the Control of Transboundary Movements of Hazardous Wastes<br />

and their Disposal (Basel, 1989)<br />

• Water Convention (Helsinki, 1992)<br />

• Conference on Environment and Development (UNCED, Rio de Janeiro, 1992) -<br />

Rio Declaration on the Environment and Development -Agenda 21-Framework<br />

Convention on Climate Change (1992)<br />

19 Στουρνάρας Γ.: Με το νερό στο 21 ο αιώνα http://www.iah-hellas.geol.uoa.gr/iahhellas<br />

20

•<br />

Εικόνα 2 : ∆ιεθνείς συµφωνίες για διακρατικές λεκάνες ποταµών<br />

(από Atlas of International Freshwater Agreements, UN 2002)<br />

21

Εικόνα 3 : Αρδευόµενες περιοχές<br />

(Atlas of International Freshwater Agreements, UN 2002)<br />

22

Εικόνα 4: Πλήθος φραγµάτων («πυκνότητα») σε διακρατικές λεκάνες<br />

(Atlas of International Freshwater Agreements, UN 2002)<br />

23

Εικόνα 5: Μέση Ετήσια Απορροή<br />

(Atlas of International Freshwater Agreements, UN 2002)<br />

24

Εικόνα 6: Ετήσια ζήτηση νερού, σε m 3 , ανά κάτοικο<br />

(Atlas of International Freshwater Agreements, UN 2002)<br />

25

Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελούν τα Υπόγεια νερά λόγω της πολυπλοκότητας των<br />

υπόγειων υδροφορέων και της δυσκολίας και ασάφειας που χαρακτηρίζει την<br />

οριοθέτησή τους. Πρόσθετα, τα υπόγεια νερά αποτελούν την κυριότερη πηγή πόσιµου<br />

νερού και ενώ ρυπαίνονται δυσκολότερα από τα επιφανειακά, εάν αυτό συµβεί, η<br />

ανάταξή τους κρίνεται χρονοβόρα και δαπανηρή. Λόγω της ιδιαιτερότητάς τους, οι<br />

∆ιεθνείς Συνθήκες και Συµφωνίες που αφορούν στους υπόγειους υδροφορείς –<br />

διακρατικούς ή µη- παρουσιάζονται ξεχωριστά στο Παράρτηµα IV : ∆ιεθνείς Συνθήκες<br />

για τη ∆ιαχείριση Υπογείων Υδάτων 20 .<br />

3.1.3 ΑΜΕΡΙΚΗ - ΑΦΡΙΚΗ - ΑΣΙΑ<br />

Οµοσπονδιακοί νόµοι της Κεντρικής Κυβέρνησης στις Η.Π.Α καθορίζουν την εθνική<br />

πολιτική και δίνουν τις γενικές κατευθυντήριες γραµµές µε τις οποίες εναρµονίζεται το<br />

∆ίκαιο κάθε Πολιτείας (Federal Water Pollution Control Act - amended Novenber 27,<br />

2002 , Safe Drinking Water, Clean Water, Watershed Protection, and Flood Protection<br />

Act) 21 . Οι οµοσπονδιακοί νόµοι αφορούν στην πρόληψη και αντιµετώπιση της ρύπανσης<br />

και της µόλυνσης από τοξικά απόβλητα, τον έλεγχο ποσότητας και ποιότητας, την<br />

διατήρηση της καλής φυσικής κατάστασης των νερών, την προστασία πό τον<br />

πληµµυρικό κίνδυνο, κλπ. Το Συµβούλιο Υδατικών Πόρων (Water Resources Bureau)<br />

και η Κεντρική Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος (E.P.A) έχουν εκτεταµένες<br />

αρµοδιότητες στον τοµέα ∆ιαχείρισης Υδατικών Πόρων, στο σύνολο της επικράτειας των<br />

Η.Π.Α.<br />

∆ιακρατικές συµφωνίες µε γειτονικές χώρες έχουν συναφθεί τόσο µεταξύ Η.Π.Α και<br />

Καναδά όσο και µε το Μεξικό, και πιο συγκεκριµένα : πολυάριθµες συµφωνίες για το<br />

Κολοράντο και τον Ρίο Γκράντε µεταξύ ΗΠΑ και Μεξικό καταγράφονται ήδη από το 1895<br />

ενώ για τον Μισσισιπή µεταξύ ΗΠΑ και Καναδά από το 1889. Σήµερα, µεταξύ άλλων<br />

συµφωνιών και συνθηκών, υπάρχει συµφωνία µεταξύ ΗΠΑ - Καναδά (ποταµοί Columbia<br />

& Kootenai) για παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας και αντιµετώπιση του πληµµυρικού<br />

κινδύνου.<br />

Γενικότερα καταγράφονται περίπου 100 διακρατικές συνθήκες που αφορούν στην<br />

Βόρεια και Κεντρική Αµερική. Τα κράτη της <strong>Ν</strong>ότιας Αµερικής έχουν συνάψει µεταξύ τους<br />

35 συµφωνίες-συνθήκες κυρίως από το 1950 και µετά (ελάχιστες µεταξύ 1910 και 1949).<br />

Οι σηµαντικότερες από αυτές αφορούν τον Αµαζόνιο (Βραζιλία, Περού, Βολιβία,<br />

Κολοµβία, Εκουαδόρ, Βενεζουέλα, Γουϊάνα, Σουρινάµ) και η πρώτη χρονολογείται από<br />

το 1944.<br />

Η περίπτωση της Αφρικανικής Ηπείρου είναι ιδιάζουσα λόγω των έντονων<br />

προβληµάτων ξηρασίας – λειψυδρίας αλλά και της εµπλοκής των τοπικών παραδόσεων,<br />

συνηθειών και άγραφων νόµων που διαφέρουν µεταξύ διαφορετικών φυλών. Το<br />

αποτέλεσµα είναι ένας αξιοσηµείωτος πλουραλισµός όσον αφορά στο «υδατικό<br />

δίκαιο» 22 . Σε κάποιες περιπτώσεις το τοπικό δίκαιο έρχεται σε αντίθεση µε την επίσηµη<br />

εθνική νοµοθεσία. Χαρακτηριστικό είναι ότι υπάρχουν τοπικές δοξασίες αλλά και<br />

20 Burchi S, Mechlem K. Groundwater in International Law –Compilation of treaties and other legal<br />

instruments. FAO Legislative Study for the Development Law Service (Food & Agriculture Organisation of<br />

the United Nations Legal Office), Rome 2005<br />

21 U.S Environmental Protection Agency. http://nlquery.epa.gov/<br />

22 Meinzen-Dick R., Nkonya L. : Understanding legal pluralism in water rights: lessons from Africa and Asia<br />

International workshop on ‘African Water Laws: Plural Legislative Frameworks for Rural Water Management<br />

in Africa’, 2005, Johannesburg, South Africa http://www.africanwaterlaw.org/html/default.asp<br />

26

συνεργασία των µελών της κάθε φυλής στην φροντίδα της διατήρησης της καθαρότητας<br />

των πηγών ή άλλων εγκαταστάσεων.<br />

Σχήµα 4. : Συνύπαρξη τυπικού και άγραφου ∆ικαίου<br />

Το 2000 η <strong>Ν</strong>ότια Αφρική αποτέλεσε το πρώτο Αφρικανικό κράτος που θέσπισε Εθνικό<br />

<strong>Ν</strong>όµο ολοκληρωµένης ∆ιαχείρισης Υδατικών Πόρων, σύµφωνα µε τα ∆ιεθνή πρότυπα<br />

και σαφώς επηρεασµένο από το κείµενο “Water Convention –Helsinki 1992” των<br />

Ηνωµένων Εθνών 23 .<br />

Ιστορική για την Αφρική υπήρξε η Συνθήκη του 1992 για τη συνεργασία στη διαχείριση<br />

των υδάτων του ποταµού <strong>Ν</strong>είλου ο οποίος αποτελεί σηµαντικότατο πλουτοπαραγωγικό<br />

παράγοντα για δέκα κράτη (Αίγυπτος, Σουδάν, Αιθιοπία, Ουγκάντα, Κένυα, Κογκό,<br />

Ρουάντα, Μπουρούντι, Ερυθραία, Τανζανία). Η πρώτη διακρατική συµφωνία που αφορά<br />

στον <strong>Ν</strong>είλο χρονολογείται από το 1891.<br />

<strong>Ν</strong>ίγηρας και Ζαµβέζης ανήκουν σε εννέα κράτη τα οποία κατά καιρούς έχουν συνάψει<br />

συµφωνίες για την διαχείριση και συνεκµετάλλευση των νερών τους 24 . Για τον <strong>Ν</strong>ίγηρα οι<br />

συµφωνίες ξεκινούν µεταξύ των αποικιοκρατών το 1885. Για τον ποταµό Ζαµβέζη η<br />

πρώτη συµφωνία ανάγεται στο 1891 µεταξύ Μεγάλης Βρετανίας και Πορτογαλίας.<br />

Συνολικά καταγράφονται περίπου 100 συµφωνίες και συνθήκες µεταξύ κρατών της<br />

Αφρικανικής Ηπείρου, γεγονός πολύ σηµαντικό λόγω της έλλειψης υδατικών πόρων.<br />

Όσον αφορά στην Ασιατική Ήπειρο παρατηρούνται φαινόµενα αντίστοιχα της Αφρικής :<br />

τοπικές συνήθειες, δοξασίες, κοινωνικές ιεραρχίες (π.χ. Ινδία) και άγραφοι νόµοι αλλά<br />

23 Malzbender D., Goldin J. et al. Traditional Water Governance and South Africa΄s “ National Water Act” –<br />

Tension or Corporation? International Workshop on African WaterLaws, 2005, Johannesburg, S. Africa.<br />

http://www.africanwaterlaw.org/html/default.asp<br />

24 Lautze J. , Giordano M., Borghese M. Driving forces behind African tranboundary water law : internal,<br />

external and implications. International Workshop on African WaterLaws, 2005, Johannesburg, S. Africa.<br />

http://www.africanwaterlaw.org/html/default.asp<br />

27

και το µέγεθος & η ανοµοιογένεια της ηπείρου είναι απαγορευτικά για την εξαγωγή<br />

συµπερασµάτων για το γενικότερο καθεστώς της ∆ιαχείρισης Υδατικών πόρων 25 .<br />

∆ιακρατικές συµφωνίες χρονολογούνται κυρίως από το 1950 και µετά (µε καθυστέρηση<br />

σε σύγκριση µε άλλες ηπείρους). Μόνο στην περίπτωση του Ινδού ποταµού υπήρξε<br />

συµφωνία το 1873, την εποχή της αποικιοκρατίας µε ένα από τα συµβαλλόµενα µέρη<br />

την Μεγάλη Βρετανία. Παρά τις τεταµένες σχέσεις τους η Ινδία και το Πακιστάν συνήψαν<br />

συµφωνία για τον Ινδό ποταµό αρχικά το 1960.<br />

4. ΚΟΙ<strong>Ν</strong>ΟΤΙΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ<br />

4.1 <strong>Ν</strong>ΟΜΟΘΕΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ<br />

Στα νοµοθετικά «εργαλεία» της Ευρωπαϊκής Ένωσης περιλαµβάνονται 26 :<br />

Κανονισµοί ( R ) : Μόλις θεσµοθετηθούν από το Συµβούλιο Υπουργών της Κοινότητας<br />

και δηµοσιευθούν στην Επίσηµη Εφηµερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων δεσµεύουν τα<br />

κράτη –µέλη. Έχουν άµεση και γενική ισχύ και καθολική δεσµευτικότητα. ∆εν απαιτείται<br />

περαιτέρω εναρµόνιση ή λήψη άλλων νοµοθετικών µέτρων από τις εθνικές κυβερνήσεις.<br />

Οδηγίες ( L ) : Απευθύνονται στα κράτη- µέλη και τα υποχρεώνουν να λάβουν τα<br />

απαραίτητα νοµοθετικά µέτρα ώστε να εφαρµόσουν τις υποχρεώσεις που επιβάλλουν οι<br />

Οδηγίες (εναρµόνιση εθνικού δικαίου µε το κοινοτικό).<br />

Αποφάσεις ( D ) : Είναι δεσµευτικές για τα κράτη-µέλη και αµέσου εφαρµογής. Συνήθως<br />

αναφέρονται στην κύρωση ∆ιεθνών Συµβάσεων, στην ανταλλαγή πληροφοριών µεταξύ<br />

της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και των κρατών-µελών ή στη σύσταση επιτροπών για<br />

θέµατα ειδικού ενδιαφέροντος.<br />

Οι προαναφερθείσες πράξεις µαζί µε τις ∆ιεθνείς Συνθήκες που συνάπτει η Ευρωπαϊκή<br />

Κοινότητα αποτελούν το παράγωγο Κοινοτικό ∆ίκαιο.<br />

4.2 ΙΣΤΟΡΙΚΗ Α<strong>Ν</strong>Α∆ΡΟΜΗ<br />

Είναι γνωστό ότι η προστασία του περιβάλλοντος και η αντίστοιχη πολιτική δεν ήταν στις<br />

προτεραιότητες της ιδρυτικής Συνθήκης της -πρώην- ΕΟΚ (1957). Το κύριο ζητούµενο<br />

ήταν η ανάπτυξη-µεγέθυνση µέσω της κοινής αγοράς.<br />

Ο Ευρωπαϊκός Χάρτης για τα νερά (Συµβούλιο της Ευρώπης,1968) έθεσε για πρώτη<br />

φορά τις γενικές αρχές της βιώσιµης διαχείρισης των υδάτων, αναδεικνύοντας τη<br />

σηµασία της ποιοτικής διάστασης, το χαρακτήρα του νερού ως κοινού οικολογικού<br />

αγαθού του οποίου η χρήση πρέπει να είναι λελογισµένη και ισοδίκαιη, κ.λπ.<br />

Η ενασχόληση µε τα περιβαλλοντικά θέµατα εντάθηκε από το 1972 (έτος σύγκλισης της<br />

πρώτης παγκόσµιας συνδιάσκεψης των Ηνωµένων Εθνών για το περιβάλλον στη<br />

Στοκχόλµη) µε τη διάσκεψη κορυφής των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων στο<br />

Παρίσι, το πρώτο πρόγραµµα δράσης για το περιβάλλον (1973) και την έκδοση των<br />

πρώτων τοµεακών «περιβαλλοντικών» οδηγιών 27 . Ακολούθησαν µέχρι σήµερα άλλα<br />

πέντε τέτοια προγράµµατα (1976, 1982, 1987, 1993 και 2002) µε σπουδαιότερο<br />

αναµφισβήτητα το πέµπτο, το λεγόµενο της αειφόρου ανάπτυξης, το οποίο σηµατοδοτεί<br />

25 Meinzen-Dick R., Nkonya L. : Understanding legal pluralism in water rights: lessons from Africa and Asia<br />

International workshop on ‘African Water Laws: Plural Legislative Frameworks for Rural Water Management<br />

in Africa’, 2005, Johannesburg, South Africa http://www.africanwaterlaw.org/html/default.asp<br />

26 Χατζοπούλου Αλ., Χατζόπουλος ∆., Μαραγκάκης Αν. Στοιχεία ∆ικαίου. Εθνικό-Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο, ΕΜΠ,<br />

2004. Μέρος Ε΄Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο Σηµειώσεις Μαθήµατος Στοιχεία ∆ικαίου & Τεχνική <strong>Ν</strong>οµοθεσία.<br />

27 <strong>Ν</strong>ικολόπουλος Τ., Καπογιάννης ∆., Τασσοπούλου Ελ. : Όψεις και Επιπτώσεις της διείσδυσης στην<br />

Ελλάδα της Κοινοτικής Περιβαλλοντικής <strong>Ν</strong>οµοθεσίας (Ιανουάριος 2007) www.nomosfysis.gr<br />

28

τη ριζική αλλαγή στη φιλοσοφία προσέγγισης του περιβαλλοντικού προβλήµατος: στην<br />

παραδοσιακή κανονιστική (άµεση) προσέγγιση «επιταγής και ελέγχου» (command and<br />

control) προστέθηκαν τα νέα -«δεύτερης γενιάς»- περιβαλλοντικά εργαλεία, κυρίως<br />

οικονοµικά και προαιρετικά, µε βάση την αγορά και την εσωτερίκευση του εξωτερικού<br />

περιβαλλοντικού κόστους (αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει»). Τέλος, έµφαση δίνεται στην<br />

ολοκληρωµένη προστασία του περιβάλλοντος µέσω οδηγιών-πλαισίων, όπως η οδηγία<br />

96/61/ΕΚ για την ολοκληρωµένη πρόληψη και τον έλεγχο της ρύπανσης και η οδηγία<br />

2000/60/ΕΚ για την πολιτική των υδάτων.<br />

Σήµερα η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιµετωπίζει πρόβληµα ποιότητας και ποσότητας<br />

νερού 28 . Σύµφωνα µε τον Ευρωπαϊκό Οργανισµό Περιβάλλοντος :<br />

o Το 20% των επιφανειακών νερών της Ε.Ε απειλείται σοβαρά από<br />

ρύπανση<br />

o Στα υπόγεια και επιφανειακά νερά παρατηρούνται ανησυχητικές<br />

συγκεντρώσεις φυτοφαρµάκων, νιτρικών αλάτων, βαρέων µετάλλων και<br />

υδρογονανθράκων.<br />

Η Ε.Ε αντιµετωπίζει ακόµη λειψυδρία (η ζήτηση δηλ. του νερού υπερβαίνει τους<br />

εκµεταλλεύσιµους υδατικούς πόρους) καθώς και ξηρασία (προσωρινή µείωση των<br />

διαθέσιµων υδατικών πόρων λόγω µειωµένων βροχοπτώσεων). Το 60 % των<br />

ευρωπαϊκών πόλεων υπερεκµεταλεύεται τα υπόγεια ύδατα. Το 2003 το 1/3 της έκτασης<br />

της Ε.Ε επλήγη από ξηρασία. Το κόστος αντιµετώπισης των φαινοµένων ξηρασίας από<br />

το 1977 έως το 2007 ανήρθε σε 100 δις ευρώ.<br />

Μέχρι σήµερα, η Ε.Ε έχει εγκρίνει µεταξύ άλλων 29 :<br />

o Τη Σύµβαση των Ηνωµένων Εθνών για την προστασία και τη<br />

χρησιµοποίηση των διασυνοριακών υδατοτευµάτων και των διεθνών<br />

λιµνών (UNECE Water Convention, Εγκριτική Απόφαση Ε.Ε 95/308 του<br />

Συµβουλίου).<br />

o Τη Σύµβαση για την προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος στην<br />

περιοχή της Βαλτικής (Ελσίνκι, 9 Απριλίου 1992- Αποφάσεις Ε.Ε 94/156<br />

& 94/157)<br />

o Τη Σύµβαση για την προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος στην<br />

περιοχή του Βορειοανατολικού Ατλαντικού (OSPAR Convention Παρίσι,<br />

22 Σεπτεµβρίου 1992 –Aπόφαση Ε.Ε 98/249)<br />

o Τη Σύµβαση για την προστασία της Μεσογείου Θαλάσσης (Βαρκελώνη 16<br />

Φεβρουαρίου 1976) και τα επιγενόµενα Πρωτόκολλά της (Αποφάσεις Ε.Ε<br />

77/585, 81/420, 83/101, 84/132, 99/800, 99/801, 2004/575 του<br />

Συµβουλίου) και το Πρωτόκολλο για την προστασία της Μεσογείου<br />

Θαλάσσης από τη ρύπανση από χερσαίες πηγές (Αθήνα, 17 Μαϊου 1980)<br />

Παράλληλα, έχει εκδόσει µία σειρά Αποφάσεων, Κανονισµών και Οδηγιών οι οποίες<br />

ενσωµατώνονται υποχρεωτικά στις Εθνικές <strong>Ν</strong>οµοθεσίες των Κρατών-Μελών και<br />

περιλαµβάνουν 30 :<br />

• <strong>Ν</strong>οµοθετικά µέτρα<br />

28, 30 Καλλία – Αντωνίου Α.: Το νερό. Επιτροπή Κοινωνικής Πολιτικής Έκδοση ΑΠΘ Θεσσαλονίκη 2007.<br />

29 Εισηγητική Έκθεση στο σχέδιο νόµου «Προστασία και διαχείριση των υδάτων-Εναρµόνιση µε την Οδηγία<br />

2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 23 ης Οκτωβρίου 2000» -Αρχείο<br />

ΥΠΕΧΩ∆Ε<br />

29

• Χρηµατοδοτικά µέτρα<br />

• Μέτρα ενσωµάτωσης της περιβαλλοντικής πολιτικής στις άλλες πολιτικές<br />

της Ε.Ε (αγροτική πολιτική, ενεργειακή πολιτική, κλπ)<br />

• Μέτρα που προωθούν την αειφόρο ανάπτυξη (π.χ οικολογική σήµανση)<br />

4.3 ΥΦΙΣΤΑΜΕ<strong>Ν</strong>Η ΚΟΙ<strong>Ν</strong>ΟΤΙΚΗ <strong>Ν</strong>ΟΜΟΘΕΣΙΑ<br />

Βασικός, θεσπισµένος πλέον µε τη Συνθήκη του Άµστερνταµ (1997), πολιτικός και<br />

στρατηγικός στόχος της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής είναι η πολυσυζητηµένη<br />

έννοια της βιώσιµης ή αειφόρου ανάπτυξης η οποία προσπαθεί να συγκεράσει<br />

περιβαλλοντική προστασία, οικονοµική ανάπτυξη και κοινωνική συνοχή. Κύριο εργαλείο<br />

για την επίτευξη του στόχου αυτού παρουσιάζεται η -θεσπισµένη και αυτή µε τη Συνθήκη<br />

του Άµστερνταµ (άρθρο 6 ΣΕΚ) - αρχή της ενσωµάτωσης. Σύµφωνα µε την αρχή αυτή,<br />

οι απαιτήσεις της περιβαλλοντικής προστασίας πρέπει να ενταχθούν στον καθορισµό και<br />

την εφαρµογή των κοινοτικών πολιτικών και δράσεων, προκειµένου να προωθηθεί η<br />

αειφόρος ανάπτυξη.<br />

Η υιοθέτηση των αρχών της αειφορίας οδηγεί στον επαναπροσανατολισµό της<br />

ανάπτυξης, ώστε αυτή να γίνει συµβατή µε τις πραγµατικές φυσικές δυνατότητες της<br />

κάθε χώρας.<br />

Για να είναι µια πολιτική νερού βιώσιµη, θα πρέπει να διασφαλίζει διαχρονικά 31 :<br />

• Την οικονοµική ανάπτυξη µε την ικανοποίηση των αναγκών των οικονοµικών<br />

δραστηριοτήτων σε νερό,<br />

• Την περιβαλλοντική προστασία µε τη διατήρηση της υγείας και της ακεραιότητας<br />

των υδατικών συστηµάτων, καθώς και<br />

• Την κοινωνική ευηµερία µε τη διασφάλιση της ισότιµης πρόσβασης όλων σε νερό<br />

καλής ποιότητας και ικανής ποσότητας.<br />

Όπως έχει ήδη αναφερθεί, από την δεκαετία του 1970, η τότε ΕΟΚ και νυν Ευρωπαϊκή<br />

Ένωση άρχισε να δηµιουργεί ένα ευρύ κανονιστικό πλαίσιο για τα ύδατα υιοθετώντας<br />

προγράµµατα, πολιτικές και νοµοθεσία. Ο πρώτος νοµοθετικός κύκλος ξεκίνησε µε<br />

την οδηγία 75/440 για τα επιφανειακά ύδατα (surface water directive) και ολοκληρώθηκε<br />

µε την οδηγία 80/778 για το πόσιµο ύδωρ (drinking water directive) (1). Η πρώτη αυτή<br />

οµάδα συµπεριέλαβε νοµοθετήµατα που έθεταν ποιοτικά κριτήρια για τις διάφορες<br />

κατηγορίες υδάτων, όπως η οδηγία 76/160 (2) για τα ύδατα κολύµβησης (bathing waters<br />

directive), η οδηγία 78/659 για τα γλυκά ύδατα όπου ζουν ψάρια (fish waters directive)<br />

(3), η οδηγία 79/923 για τα ύδατα για οστρακοειδή (shellfish waters directive)(4) και η<br />

οδηγία 80/68 για τα υπόγεια ύδατα (groundwater directive)(5). Η οδηγία 76/464 για τις<br />

επικίνδυνες ουσίες (dangerous substances directive)(6) και οι επόµενες οδηγίες (1982-<br />

1986) σχετικά µε διάφορες κατηγορίες ουσιών υιοθετήθηκαν στο πλαίσιο της νοµοθεσίας<br />

για την οριοθέτηση των εκποµπών. Το πρώτο αυτό «κύµα» νοµοθεσίας ακολουθεί την<br />

προσέγγιση του ποιοτικού στόχου για τα ύδατα (Water Quality Objective approach -<br />

WQO), βάσει της οποίας ορίζονται τα ελάχιστα ποιοτικά χαρακτηριστικά.<br />

Μετά από αποτίµηση της εφαρµογής του πρώτου νοµοθετικού κύκλου και τον εντοπισµό<br />

κενών και αναγκαίων βελτιώσεων, ακολούθησε δεύτερος νοµοθετικός κύκλος µε<br />

διαφορετική ωστόσο αφετηριακή προσέγγιση: τη φορά αυτή υιοθετήθηκε η προσέγγιση<br />

31 Γνώµη Πρωτοβουλίας υπ΄αριθµ. 213 της ΟΚΕ –Οικονοµική & Κοινωνική Επιτροπή – Υδατικοί Πόροι -30<br />

Ιανουαρίου 2009<br />

30

της οριακής τιµής εκποµπών (Emission Limit Value approach -ELV), η οποία εστιάζει<br />

στις ανώτατες επιτρεπτές ποσότητες ρύπων που µπορούν να ελευθερωθούν από<br />

συγκεκριµένη πηγή στο υδάτινο περιβάλλον. Η προσέγγιση αυτή εξετάζει το τελικό<br />

αποτέλεσµα µια διαδικασίας (διαχείριση λυµάτων, απορρίψεις από τη βιοµηχανία,<br />

επιπτώσεις της γεωργίας στην ποιότητα των υδάτων) ή την ποσότητα των ρύπων που<br />

καταλήγουν στο νερό. Στη δεύτερη αυτή οµάδα νοµοθετηµάτων, κυρίως κατά τη διάρκεια<br />

της δεκαετίας 1990, υιοθετήθηκαν η οδηγία 91/271 για τη διαχείριση αστικών λυµάτων<br />

(7), η οδηγία 91/676 για τα νιτρικά (8) και η οδηγία 96/61 για την ολοκληρωµένη<br />

πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης από µεγάλες βιοµηχανικές µονάδες (9), η<br />

αναθεώρηση των οδηγιών για το πόσιµο νερό και τα ύδατα κολύµβησης καθώς και η<br />

ανάπτυξη ενός προγράµµατος δράσης για τα υπόγεια ύδατα.<br />

[1] Καταργήθηκε από την οδηγία 98/83.<br />

[2] Καταργήθηκε από την οδηγία 2006/7.<br />

[3] Θα καταργηθεί το 2013 βάσει του άρθρου 22.2 της Οδηγίας-Πλαίσιο.<br />

[4] Θα καταργηθεί το 2013 βάσει του άρθρου 22.2 της Οδηγίας-Πλαίσιο.<br />

[5] Θα καταργηθεί το 2013 βάσει του άρθρου 22.2 της Οδηγίας-Πλαίσιο<br />

[6] Καταργείται µε διαφοροποιήσεις σταδιακά µέχρι το 2013 βάσει των άρθρων 22.2 και 22.3 της<br />

Οδηγίας-Πλαίσιο.<br />

[7] Urban waste water treatment directive, όπως ακολούθως τροποποιήθηκε από τον κανονισµό<br />

1882/2003.<br />

[8] Nitrates directive, όπως ακολούθως τροποποιήθηκε από τον κανονισµό 1882/2003.<br />

[9] IPPC directive, όπως τροποποιήθηκε από τις οδηγίες 2003/35 και 2003/87, και τους<br />

κανονισµούς 1882/2003 και 166/2006.<br />

Ακολούθως, η Οδηγία Πλαίσιο για το <strong>Ν</strong>ερό (Water Framework Directive-WFD)<br />

αποτελεί τον τρίτο νοµοθετικό κύκλο της Ευρωπαϊκής νοµοθεσίας για τους υδατικούς<br />

πόρους ο οποίος συνδυάζει µε ποικίλους τρόπους τα δύο προηγούµενα νοµοθετικά<br />

πλαίσια.<br />

Έχοντας ως στόχο τη δηµιουργία µιας ενιαίας νοµοθετικής πράξης που να αντιµετωπίζει<br />

ολοκληρωµένα τη διαχείριση του νερού, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε Πρόταση<br />

Οδηγίας · Πλαισίου για το <strong>Ν</strong>ερό (Φεβρουάριος 1997), η οποία επιχειρεί:<br />

• <strong>Ν</strong>α αντιµετωπίσει κάτω από ένα κοινό πλαίσιο την προστασία των εσωτερικών<br />

επιφανειακών, µεταβατικών, παράκτιων και υπόγειων υδάτων.<br />

• <strong>Ν</strong>α επιτύχει ή να διατηρήσει καλή κατάσταση των επιφανειακών και υπόγειων<br />

υδάτων µέχρι το 2015.<br />

• <strong>Ν</strong>α προσεγγίσει τη διαχείριση των υδατικών πόρων σε επίπεδο λεκάνης<br />

απορροής ποταµού, αποτελούµενη από µία ή περισσότερες γειτονικές λεκάνες<br />

απορροής µαζί µε τα συναφή υπόγεια και παράκτια ύδατα (Όρια Γεωγραφικά και<br />

όχι ∆ιοικητικά).<br />

• <strong>Ν</strong>α εφαρµόσει τη διαχείριση των υδατικών πόρων βάσει Σχεδίων ∆ιαχείρισης<br />

Λεκάνης Απορροής Ποταµού, τα οποία θα καταρτίζει κάθε κράτος-µέλος ως 10<br />

έτη µετά την ηµεροµηνία έναρξης ισχύος της Οδηγίας- Πλαίσιο και θα<br />

περιλαµβάνουν τη γενική περιγραφή των χαρακτηριστικών της περιοχής λεκάνης<br />

απορροής, τις επιπτώσεις των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων στην ποσότητα και<br />

την ποιότητα των υδάτων, τα δίκτυα παρακολούθησης των υδατικών πόρων, τις<br />

χρήσεις του ύδατος κλπ.<br />

• <strong>Ν</strong>α εξασφαλίσει την άσκηση της διαχείρισης των υδατικών πόρων από την<br />

κατάλληλη Αρµόδια Αρχή, για κάθε περιοχή Λεκάνης Απορροής Ποταµού,<br />

31

• <strong>Ν</strong>α συντονίσει όλα τα µέτρα που λαµβάνονται σε σχέση µε επί µέρους<br />

προβλήµατα και τοµείς για την επίτευξη των καθορισµένων στόχων και να ορίσει<br />

τη σχέση µεταξύ των µέτρων µε βάση τα όρια τιµών εκποµπής (emission limit<br />

value) και σταθεροτύπων ποιότητας (quality standards).<br />

• <strong>Ν</strong>α διασφαλίσει ρεαλιστική τιµολόγηση όλων των υπηρεσιών που σχετίζονται µε<br />

τη χρήση νερού (κυρίως ύδρευση και συλλογή · κατεργασία λυµάτων και<br />

αποβλήτων) έως το 2010.<br />

• <strong>Ν</strong>α επαυξήσει τη συµµετοχή του κοινού και των ενδιαφερόµενων φορέων στην<br />

πολιτική για το νερό και να εξασφαλίσει µεγαλύτερη διαφάνεια<br />

• <strong>Ν</strong>α ενοποιήσει και να συµπληρώσει την προηγούµενη αποσπασµατική<br />

Ευρωπαϊκή νοµοθεσία για τα νερά (επτά παλαιότερες Οδηγίες καταργούνται µε<br />

την εφαρµογή της Οδηγίας 2000/60)<br />

Η Οδηγία αυτή όπως διαµορφώθηκε µετά από επανειληµµένες διαβουλεύσεις,<br />

υιοθετήθηκε από το Συµβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος τον Ιούνιο του 2000 και<br />

ψηφίστηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.<br />

Έµφαση θα πρέπει να δοθεί στο γεγονός πως όταν η Οδηγία 2000/60/ΕΚ τεθεί σε<br />

πλήρη εφαρµογή, θα αντικαταστήσει τις Οδηγίες που σχετίζονται µε:<br />

• τα νιτρικά.<br />

• τη διαχείριση των αστικών υγρών αποβλήτων.<br />

• τη ρύπανση που προκαλείται από ορισµένες επικίνδυνες ουσίες.<br />

• την ποιότητα των υδάτων κολύµβησης.<br />

• την απαιτούµενη ποιότητα των επιφανειακών υδάτων που προορίζονται για την<br />

παραγωγή πόσιµου νερού.<br />

• τις µεθόδους µέτρησης και τη συχνότητα δειγµατοληψιών και ανάλυσης των<br />

επιφανειακών υδάτων που προορίζονται για την παραγωγή πόσιµου νερού.<br />

• την προστασία των υπόγειων υδάτων από τη ρύπανση που προέρχεται από<br />

ορισµένες επικίνδυνες ουσίες.<br />

• την ποιότητα των υδάτων που έχουν ανάγκη προστασίας ή βελτίωσης για τη<br />

διατήρηση της ζωής των ψαριών.<br />

• την απαιτούµενη ποιότητα των υδάτων για οστρακοειδή.<br />

• την ποιότητα του πόσιµου νερού.<br />

• την καθιέρωση κοινής διαδικασίας ανταλλαγής πληροφοριών για την ποιότητα<br />

των υδάτων.<br />

• την ολοκληρωµένη πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης.<br />

• την προτεινόµενη οικολογική ποιότητα των υδάτων<br />

Επικουρικά, εκτός από την Οδηγία 60/2000, εφαρµογή στην ∆ΥΠ έχουν και οι<br />

γενικότερου περιεχοµένου Οδηγίες 2003/35/ΕΚ (θεσπίζει κανόνες για συµµετοχή του<br />

κοινού στην κατάρτιση σχεδίων και προγραµµάτων στα πλαίσια άλλων υφισταµένων<br />

Οδηγιών) και 2003/4/ΕΚ (για την πρόσβαση του κοινού σε περιβαλλοντικές<br />

πληροφορίες) .<br />

Το Σύνολο των Οδηγιών, Πρωτοκόλλων και λοιπών ρυθµίσεων που αφορούν στα νερά,<br />

παρουσιάζονται στο Παράρτηµα Ι - Ευρωπαϊκό θεσµικό πλαίσιο Προστασίας και<br />

∆ιαχείρισης Υδατικών Πόρων.<br />

32

4.3.1 Η Ο∆ΗΓΙΑ ΠΛΑΙΣΙΟ 60/2000 ΓΙΑ ΤΑ <strong>Ν</strong>ΕΡΑ<br />

Η νοµοθεσία για τα νερά έχει ήδη διανύσει τη δική της διαδροµή τις τελευταίες τρεις<br />

δεκαετίες στα πλαίσια της ευρύτερης περιβαλλοντικής νοµοθεσίας. Η Ευρωπαϊκή Χάρτα<br />

για τα <strong>Ν</strong>ερά του 1968 του Συµβουλίου της Ευρώπης αποτέλεσε την αφετηρία<br />

σηµαντικών ιδεών που αποκρυσταλλώθηκαν και διευρύνθηκαν τέσσερα χρόνια<br />

αργότερα στη διεθνή συνδιάσκεψη της Στοκχόλµης, ενώ την τρέχουσα δεκαετία «η<br />

Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 23ης<br />

Οκτωβρίου 2000 για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τοµέα της πολιτικής<br />

των υδάτων ΕΠΙΣΗΜΗ ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΑΡΙΘ. L 327 της 22/12/2000 σ. 0001» συµβαδίζει<br />

σε απόλυτο σχεδόν βαθµό µε τη γενικότερη εξέλιξη των ιδεών στο δίκαιο του<br />

περιβάλλοντος.<br />

Η Οδηγία 2000/60 της κοινοτικής νοµοθεσίας διαµορφώθηκε κάτω από την επιρροή<br />

σηµαντικών ∆ιακηρύξεων όπως ∆ιακήρυξη της Μαδέρας (1999), ∆ιεθνείς συµβάσεις του<br />

Ελσίνκι (1992) και της <strong>Ν</strong>έας Υόρκης (1997), και ως εκ τούτου βασίστηκε στις ακόλουθες<br />

αρχές και παραδοχές 32 :<br />

Ι. Θεµελιώδεις Παραδοχές της προστασίας και διαχείρησης των υδάτων<br />

Η ύπαρξη περιορισµένων ποσοτήτων νερού ή/και η συχνή έλλειψή του, σε συνδυασµό<br />

µε την ανάγκη ταυτόχρονης κάλυψης πολλαπλών ανθρώπινων και οικολογικών<br />

αναγκών, οδηγεί σε δύο κρίσιµες για τη διαχείριση του νερού θεµελιώδεις παραδοχές:<br />

Το νερό είναι ένα κοινό αγαθό και η διαχείρισή του δεν µπορεί παρά να είναι<br />

αειφορική/βιώσιµη.<br />

α) Το νερό ως κοινό αγαθό<br />

Σύµφωνα µε µια σειρά διακηρύξεων το νερό είναι ένα κοινό αγαθό της φυσικής<br />

κληρονοµιάς (οικολογικό αγαθό) έστω και εάν ταυτοχρόνως είναι και οικονοµικό αγαθό<br />

υπό την έννοια ότι έχει ορισµένη οικονοµική αξία. Η θεώρηση αυτή, πέραν του ότι<br />

αποκλείει τη θεώρηση του νερού ως παράγωγο της ιδιοκτησίας και προϊόν<br />

προσφερόµενο αποκλειστικά για εµπορευµατοποίηση, επιβάλει την επανεξέταση των<br />

προϋποθέσεων χρήσης του νερού και την κλιµακούµενη τιµολόγησή του, ανάλογα µε<br />

τον χαρακτήρα των καλυπτόµενων αναγκών.<br />

β) Η αειφορική διαχείριση του νερού<br />

Γίνεται δεκτό ότι η διαχείριση του νερού ανταποκρίνεται στο κριτήριο της αειφορίας<br />

µόνον όταν η ζήτηση του νερού για την ικανοποίηση των διάφορων αναγκών κινείται στο<br />

όριο της φυσικής προσφοράς του. Τούτο συνεπάγεται αναπότρεπτα ολοκληρωµένη<br />

διαχείριση των υδατικών πόρων, δηλ. εξορθολογισµό των αντιφατικών χρήσεων, µείωση<br />

των επιβλαβών απορρίψεων στα υδάτινα οικοσυστήµατα και εξοικονόµηση υδατικών<br />

πόρων.<br />

ΙΙ. Οι νοµικές αρχές της προστασίας και διαχείρησης των υδάτων<br />

Οι γενικώς παραδεκτές αρχές του δικαίου του περιβάλλοντος είναι τέσσερεις: Η αρχή της<br />

πρόληψης, της προφύλαξης, ο «ρυπαίνων πληρώνει» και η αρχή της συµµετοχής και<br />

πληροφόρησης του πολίτη. Οι αρχές αυτές διαπερνούν και τη σχετική µε την προστασία<br />

και διαχείριση των υδάτων νοµοθεσία.<br />

α) Η αρχή της πρόληψης και β) η αρχή της προφύλαξης<br />

32 Χαϊνταρλής Μάριος, ∆ρ. <strong>Ν</strong> – ∆ικηγόρος : Η σύγχρονη νοµοθεσία προστασίας και διαχείρισης των<br />

υδάτων. Οµιλία στο Πανεπιστήµιο Αθηνών, 29/3/2005.<br />

33

Η αρχή της πρόληψης σηµαίνει ότι πρέπει να λαµβάνεται µια σειρά µέτρων, ώστε<br />

αφενός να αποτρέπεται η υποβάθµιση των υδάτινων οικοσυστηµάτων και αφετέρου,<br />

όταν είναι αναγκαίο, να βελτιώνεται ή να αποκαθίσταται η ποιότητά τους. Ο στόχος της<br />

αρχής αυτής συµπυκνώνεται στη διασφάλιση της οικολογικής ποιότητας των υδάτων.<br />

Η εφαρµογή της αρχής της προφύλαξης στο πλαίσιο τουλάχιστον της Οδηγίας φαίνεται<br />

να εξαντλείται στην ανάγκη περιορισµού ή και εξάλειψης των ιδιαίτερα επικίνδυνων<br />

ουσιών.<br />

γ) Η αρχή ο «χρήστης πληρώνει»<br />

Η χρήση των υδάτων που είναι ένα κατ’ εξοχήν περιβαλλοντικό αγαθό, οφείλει να είναι<br />

λελογισµένη.<br />

δ) Η αρχή της συµµετοχής και πληροφόρησης του πολίτη<br />

Στον τοµέα των υδάτων η αρχή λαµβάνει τα χαρακτηριστικά της διαβούλευσης,<br />

δεδοµένου ότι η συµµετοχή του πολίτη πρέπει να πραγµατοποιείται σε ένα εξαιρετικά<br />

πρώιµο στάδιο σε σχέση µε το χρόνο λήψης των κρίσιµων αποφάσεων.<br />

IΙΙ. Ειδικές όψεις της προστασίας και διαχείρησης των υδάτων<br />

Υπάρχουν τρία κρίσιµα θέµατα, όπως προκύπτουν από την Οδηγία 2000/60, που<br />

επηρεάζουν καθοριστικά την οργάνωση της διαχείρισης. Πρόκειται για τη ∆ιοικητική<br />

Οργάνωση του όλου εγχειρήµατος, το Σχέδιο ∆ιαχείρισης που αποτελεί το κυριότερο<br />

εργαλείο εφαρµογής της Οδηγίας και τη συµβατότητα των πραγµατοποιούµενων έργων<br />

και δραστηριοτήτων µε το στρατηγικό στόχο της Καλής Οικολογικής Κατάστασης των<br />

υδάτων.<br />

α) ∆ιοικητικές και Χωρικές όψεις της διαχείρισης<br />

Σύµφωνα µε την Οδηγία, το καταλληλότερο χωρικό επίπεδο διοικητικής οργάνωσης της<br />

διαχείρισης είναι αυτό του ∆ιαµερίσµατος Υδρογραφικών Λεκανών, ή κατά την ίδια την<br />

ορολογία της Οδηγίας η Περιοχή Λεκάνης Απορροής.<br />

β) Το Σχέδιο ∆ιαχείρισης<br />

Το Σχέδιο ∆ιαχείρισης αποτελεί το κατ’ εξοχήν εργαλείο πάνω στο οποίο θα στηριχθούν<br />

οι πολιτικές, τα µέτρα και οι αποφάσεις που συνδέονται µε την προστασία και διαχείριση<br />

των υδάτων κάθε ∆ιαµερίσµατος.<br />

Από νοµικής πλευράς, ιδιαίτερο ενδιαφέρον εµφανίζει η ένταση δεσµευτικότητας που θα<br />

προσδοθεί στο σχέδιο διαχείρισης, ιδίως αναφορικά µε τη χορήγηση των κάθε µορφής<br />

αδειών χρήσης ύδατος, αδειών εκτέλεσης έργων αξιοποίησης υδατικών πόρων, αδειών<br />

πραγµατοποίησης έργων που προϋποθέτουν τη χρήση ύδατος κ.λπ.<br />

γ) Η Καλή Οικολογική Κατάσταση των Υδάτων<br />

Μία από τις κυριότερες καινοτοµίες της Οδηγίας είναι η εισαγωγή της έννοιας της καλής<br />

οικολογικής κατάστασης των υδάτων, η επίτευξη της οποίας µέχρι το 2015 συνιστά<br />

θεµελιώδη στόχο, άµεσα συναρτόµενο µε την αειφορική διαχείρισή τους.<br />

Η Οδηγία-Πλαίσιο αποτελεί σταθµό και στρατηγικό εργαλείο πολιτικής και νοµοθεσίας<br />

για την προστασία και διατήρηση των υδάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς σκοπός<br />

της είναι να προστατεύσει συνολικά όλες τις κατηγορίες υδάτων, δηλαδή υπόγεια και<br />

επιφανειακά, γλυκά και παράκτια και να θέσει συγχρόνως συνολικά το πλαίσιο<br />

συντονισµού στη διαχείριση διασυνοριακών υδάτων. Η Οδηγία-Πλαίσιο δεν υιοθετεί,<br />

κατ’αρχήν, νέα πρότυπα αλλά οργανώνει την διάσπαρτη θεµατικά κοινοτική νοµοθεσία<br />

και ενσωµατώνει διεθνείς ουσιαστικούς και διαδικαστικούς κανόνες.<br />

34

Σηµειώνεται ότι η προστασία και η διατήρηση των υδατικών πόρων ενσωµατώνεται στις<br />

υπόλοιπες πολιτικές της Κοινότητας (π.χ. αλιεία, γεωργία, ενέργεια, µεταφορές). Η νέα<br />

Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) έχει «τοποτηρητή» την Οδηγία-Πλαίσιο για τα νερά. Κάθε<br />

χώρα είναι υποχρεωµένη να εκπληρώσει τους όρους ανάκτησης του νερού που<br />

ξοδεύεται σε κάθε λεκάνη απορροής .<br />

Με την Απόφαση αριθ. 2455/2001/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του<br />

Συµβουλίου, της 20ης <strong>Ν</strong>οεµβρίου 2001 η Οδηγία 2000/60/ΕΚ τροποποιήθηκε και<br />

συµπληρώθηκε µε τη θέσπιση του καταλόγου ουσιών προτεραιότητας στον τοµέα του<br />

νερού. Η Απόφαση ουσιαστικά ορίζει ένα κατάλογο 33 ενώσεων ή οµάδων ενώσεων<br />

που θεωρούνται ιδιαίτερα τοξικές για το περιβάλλον και ειδικότερα για τον άνθρωπο και<br />

αναθεωρεί ή συµπληρώνει το σχετικό πίνακα Ι της Οδηγίας 76/464/ΕΟΚ.<br />

Τρείς επιπλέον πρόσφατες νοµοθετικές πράξεις συµπληρώνουν και διευρύνουν το πεδίο<br />

εφαρµογής της πολιτικής της ΕΕ για τα νερά: Η Οδηγία 2006/118/ΕΚ σχετικά µε την<br />

προστασία των Υπογείων <strong>Ν</strong>ερών από τη ρύπανση και την υποβάθµιση, η Οδηγία<br />

2007/60/ΕΚ σχετικά µε την αξιολόγηση και τη διαχείριση κινδύνων πληµµύρας και η<br />

Οδηγία-πλαίσιο 2008/56/ΕΚ για τη θαλάσσια στρατηγική..<br />

5. <strong>ΕΘ<strong>Ν</strong>ΙΚΟ</strong> ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ<br />

5.1 Ι∆ΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ & ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗ<strong>Ν</strong>ΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ<br />

Η Ελλάδα χαρακτηρίζεται από σχετικά µικρές υδρολογικές-υδρογεωλογικές ενότητες και<br />

από έντονη εποχιακή διακύµανση τόσο της φυσικής προσφοράς όσο και της ζήτησης<br />

του νερού 33 . Σηµαντική είναι η συνεισφορά των υπόγειων υδατικών πόρων για την<br />

κάλυψη των τοπικών αναγκών. Ειδικότερα τα υπόγεια νερά των καρστικών υδροφορέων<br />

παρουσιάζουν ενδιαφέρον λόγω των σηµαντικών αποθεµάτων τους.<br />

Η απουσία πολιτικής για τη διαχείριση του νερού στη χώρα µας έχει επιφέρει τη<br />

συσσώρευση προβληµάτων τα οποία εκδηλώνονται κατά προτεραιότητα στις πιο<br />

ευάλωτες από την άποψη των υδατικών ισοζυγίων περιοχές. Τα προβλήµατα αυτά<br />

συνοψίζονται ως εξής 34 :<br />

• Στην πτώση της στάθµης των υδροφόρων οριζόντων λόγω υπεράντλησης και στη<br />

λειψυδρία.<br />

• Στην εντατική και µη ορθολογική εκµετάλλευση των υδατικών πόρων, π.χ. πλήθος<br />

ανεξέλεγκτων γεωτρήσεων.<br />

• Στην εκτεταµένη ρύπανση των υπόγειων νερών από τη γεωργία και την ανεξέλεγκτη<br />

διάθεση απορριµµάτων & βιοµηχανικών αποβλήτων.<br />

• Στην έλλειψη επαρκών δεδοµένων σχετικά µε την ποσότητα και την ποιότητα των<br />

νερών.<br />

Κάθε χρόνο ένα µεγάλο µέρος των µόνιµων υδατικών αποθεµάτων καταναλίσκεται<br />

χωρίς να αναπληρώνεται ποτέ. Κύρια αιτία η αυξηµένη ζήτηση του νερού πρώτα στις<br />

αγροτικές και µετά στις υπόλοιπες αστικές, βιοµηχανικές, τουριστικές και ενεργειακές<br />

αναπτυξιακές δραστηριότητες. Ειδικότερα η χωρική κατανοµή της ζήτησης νερού<br />

χαρακτηρίζεται από αυξηµένες ανάγκες στην παραλιακή ζώνη και τις µεγάλες πεδινές<br />

εκτάσεις, κυρίως στον ιστορικό αναπτυξιακό άξονα της χώρας Θεσσαλονίκη - Αθήνα –<br />

33<br />

Γνώµη Πρωτοβουλίας υπ΄αριθµ. 213 της ΟΚΕ –Οικονοµική & Κοινωνική Επιτροπή – Υδατικοί Πόροι -30<br />

Ιανουαρίου 2009<br />

34<br />

Καλλία Α. : Το πρόβληµα του νερού και το νέο ευρωπαϊκό νοµοθετικό πλαίσιο. Ευρωπαϊκό Κέντρο<br />

∆ηµοσίου ∆ικαίου<br />

35

Πάτρα. Το συνολικό ανανεώσιµο ετήσιο δυναµικό υπολογίζεται σε 70 δισεκατοµµύρια<br />

κυβικά µέτρα και η συνολική κατανάλωση σε 5,5 δισεκατοµµύρια κυβικά µέτρα. Από<br />

αυτά το 80-84% χρησιµοποιείται στην γεωργία για άρδευση, το 13-15% για αστική<br />

χρήση, συµπεριλαµβανοµένων και των τουριστικών αναγκών και το 2,5-4% για<br />

βιοµηχανική χρήση και παραγωγή ενέργειας.<br />

Η επί χρόνια συντήρηση µιας οικονοµικής ανάπτυξης που δε σεβάστηκε τη φέρουσα<br />

ικανότητα της ελληνικής γης, έχει ως αποτέλεσµα αυτό που σήµερα εµφανίζεται<br />

εκτεταµένα ως εξάντληση των πηγών του νερού, ταπείνωση της στάθµης των υπόγειων<br />

υδροφορέων, µείωση της παροχής των ποταµών, εξαφάνιση λιµνών και υγροτόπων, ή<br />

υφαλµύρινση των παράκτιων υδατικών συστηµάτων.<br />

Η συχνότητα και ο όγκος των βροχοπτώσεων συνδέεται άµεσα µε τη µορφολογία κάθε<br />

περιοχής. Το ορεινό ∆υτικό τµήµα της χώρας (24% της έκτασής της) δέχεται το 36% των<br />

κατακρηµνισµάτων. Το µέσο ετήσιο ύψος βροχής είναι 600 mm, άνισα κατανεµηµένο. Το<br />

55% της ολικής βροχόπτωσης εξατµίζεται ενώ από το υπόλοιπο το 85% απορρέει<br />

επιφανειακά και µόνο το 15% κατισδύει στο υπέδαφος.<br />

Το πιο πλεονασµατικό υδατικό διαµέρισµα είναι αυτό της ∆υτικής Στερεάς Ελλάδας. Το<br />

πιο ελλειµµατικό υπό τις σηµερινές συνθήκες είναι αυτό της Θεσσαλίας, το οποίο<br />

παρουσιάζει και τη µεγαλύτερη ζήτηση νερού. Άλλα διαµερίσµατα µε ελλειµµατικό<br />

ισοζύγιο είναι αυτά της Ανατολικής Πελοποννήσου και των <strong>Ν</strong>ήσων Αιγαίου. Οι πηγές<br />

υδροδότησης είναι διάσπαρτες και ο υπολογισµός των αποθεµάτων τους εξαρτάται από<br />

τη γνώση των υδρολογικών ισοζυγίων πολλών µικρών υδρολογικών ή υδρογεωλογικών<br />

λεκανών. Η χρονική διακύµανση επηρεάζεται από το είδος της χρήσης (άρδευση,<br />

ύδρευση κλπ.) µε αυξηµένες ζητήσεις κατά το πεντάµηνο Μαΐου-Σεπτεµβρίου, µε µήνα<br />

αιχµής τον Ιούλιο.<br />

Από ποιοτικής πλευράς οι υδατικοί πόροι στην Ελλάδα κρίνονται σε γενικές γραµµές<br />

ικανοποιητικοί. Τα περισσότερα από τα επιφανειακά υδατικά συστήµατα ικανοποιούν τις<br />

αυστηρές προϋποθέσεις για το πόσιµο νερό, µετά από κατάλληλη επεξεργασία.<br />

Ποιοτικά υποβαθµισµένες, κυρίως µε θρεπτικά συστατικά, εµφανίζονται ορισµένες<br />

περιοχές που επηρεάζονται από έντονη ανθρωπογενή ρύπανση 35 . Ειδικότερα για τα<br />

διακρατικά νερά (14 εκατ. κυβικά /έτος), τα προβλήµατα οφείλονται, σε µεγάλο βαθµό,<br />

στα ανεπαρκή µέτρα προστασίας των ανάντη χωρών. Ανησυχητική επίσης είναι η<br />

κατάσταση των λιµνών ως προς το φαινόµενο του ευτροφισµού, καθώς ευαισθησία<br />

παρουσιάζει το 70% περίπου των σηµαντικών λιµνών της χώρας.<br />

Σοβαρά προβλήµατα ποσοτικής και ποιοτικής υποβάθµισης έχουν παρατηρηθεί σε<br />

ορισµένους υπόγειους υδροφορείς, λόγω της υπεράντλησης. Η υπεράντληση παράκτιων<br />

υδροφορέων έχει ως αποτέλεσµα φαινόµενα υφαλµύρινσης. Η ρύπανση των<br />

υπόγειων νερών σχετίζεται επίσης µε την παρουσία υψηλών συγκεντρώσεων νιτρικών,<br />

χωρίς να αποκλείεται και η επιβάρυνση των υδάτων µε συγκεντρώσεις οργανικών<br />

ουσιών (π.χ. φυτοφαρµάκων) από µη σηµειακές πηγές λόγω γεωργικών<br />

δραστηριοτήτων.<br />

Χωρίς να αγνοείται η σηµασία των προβληµάτων ποιότητας των υδατικών πόρων, το<br />

σοβαρό υδατικό πρόβληµα της χώρας, λόγω της µεγάλης εποχιακής διακύµανσης των<br />

πόρων, είναι το ποσοτικό. Η λειψυδρία δε σηµαίνει αναγκαστικά ότι δεν υπάρχει νερό,<br />

αλλά κάτι πιο σύνθετο: ότι τα διαθέσιµα αποθέµατα δεν αρκούν για την κάλυψη των<br />

αναγκών.<br />

35 Γνώµη Πρωτοβουλίας υπ΄αριθµ. 213 της ΟΚΕ –Οικονοµική & Κοινωνική Επιτροπή – Υδατικοί Πόροι -30<br />

Ιανουαρίου 2009<br />

36

Συνοψίζοντας, τα προβλήµατα διαθεσιµότητας µπορούν να αποδοθούν στις παρακάτω<br />

αιτίες 36 :<br />

• Άνιση κατανοµή των πόρων λόγω της µορφολογίας, της γεωλογικής σύστασης και<br />

της ανοµοιόµορφης κατανοµής των βροχοπτώσεων στον χώρο και το χρόνο.<br />

• Εξάρτηση από πηγές άλλων χωρών (Αξιός. <strong>Ν</strong>έστος, Στρυµόνας)<br />

• Άνιση κατανοµή του πληθυσµού ο οποίος είναι συγκεντρωµένος κυρίως στα αστικά<br />

κέντρα και κατά µήκος της παραλιακής ζώνης<br />

• Εποχικότητα της ζήτησης λόγω υπερδιπλασιασµού του πληθυσµού σε κάποιες<br />

περιοχές κατά την τουριστική περίοδο<br />

• Υψηλή, συχνά ανεξέλεγκτη, κατανάλωση από τον γεωργικό τοµέα<br />

• Υπερεκµετάλευση υπόγειων υδροφορέων µε αποτέλεσµα την εισχώρηση θαλάσσιου<br />

νερού στους υδροφορείς<br />

• Ρύπανση του θαλάσσιου νερού από χερσαίες πηγές µε αποτέλεσµα τον περιορισµό<br />

της χρήσης του νερού για λόγους αναψυχής, κολύµβηση, αλιεία κλπ<br />

• Πολλά άνυδρα ή µε ελάχιστους υδατικούς πόρους νησιά.<br />

Συνεπώς, το µεγάλο ζητούµενο σήµερα είναι ο σχεδιασµός και η εφαρµογή µιας<br />

υδατικής πολιτικής µε κεντρικό στόχο τη διευθέτηση των ισοζυγίων προσφοράς και<br />

ζήτησης του νερού στις υδρολογικές λεκάνες και τα υδατικά διαµερίσµατα της χώρας.<br />

5.2 ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ <strong>Ν</strong>ΟΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ<br />

Στις δεκαετίες ’70 και ’80 το θέµα των υδατικών πόρων αντιµετωπίστηκε ως ξεχωριστό<br />

αντικείµενο στα πλαίσια των Προγραµµάτων Οικονοµικής και Κοινωνικής Ανάπτυξης της<br />

χώρας (ΚΕΠΕ) και ειδικότερα εντός του Προγράµµατος Μακροχρονίου Προοπτικής<br />

1970-1985 το οποίο δηµοσιεύτηκε το 1972 και των Πενταετών Προγραµµάτων<br />

Ανάπτυξης 1976-1980 (1976) και 1988-1992 (1989) τα οποία ακολούθησαν. Επίσης, στο<br />

Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο και Πρόγραµµα της Ελλάδας που εκπονήθηκε από το<br />

Γραφείο ∆οξιάδη για το τ. Υπουργείο Συντονισµού το 1980, περιλαµβάνεται τεύχος για<br />

τους Υδατικούς Πόρους.<br />

Μέχρι τα µέσα της δεκαετίας του 1980, είχε ήδη αναπτυχθεί ένα θεσµικό πλαίσιο<br />

αποτελούµενο από νόµους, διατάγµατα, διοικητικές αποφάσεις, ιδρυτικούς νόµους και<br />

οργανισµούς υπουργείων και φορέων. Κάποια από αυτά τα νοµοθετήµατα, ο αριθµός<br />

των οποίων υπολογίζεται ότι υπερβαίνει τα 300, χρονολογούνται από το 1930 και<br />

πολλές φορές επικαλύπτονται ή έρχονται σε αντίθεση µεταξύ τους 37 . Το σοβαρότερο<br />

πάντως πρόβληµα ήταν η αδυναµία εφαρµογής τους, καθώς και η έλλειψη<br />

αποτελεσµατικών µηχανισµών ελέγχου και επιβολής των προβλεποµένων κυρώσεων.<br />

Η διαχείριση των υδατικών πόρων δεν ρυθµιζόταν ειδικά από το ελληνικό δίκαιο. Στο<br />

Άρθρο 24 του Συντάγµατος του 1975 αλλά και σε όλες τις αναθεωρήσεις ορίζεται ότι : «Η<br />

προστασία του φυσικού και πολιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του<br />

κράτους». Εφαρµοστέες ήταν επίσης οι κοινές διατάξεις του αστικού κώδικα 38 και<br />

36<br />

Εισηγητική Έκθεση στο σχέδιο νόµου «Προστασία και διαχείριση των υδάτων-Εναρµόνιση µε την Οδηγία<br />

2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 23 ης Οκτωβρίου 2000» -Αρχείο<br />

ΥΠΕΧΩ∆Ε<br />

37<br />

Εθνικό Πρόγραµµα ∆ιαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε. και Ε.Μ.Π., 2007.<br />

Αθήνα –Αρχείο ΥΠΕΧΩ∆Ε<br />

38<br />

Σακελλαροπούλου Κ., Σεκέρογλου <strong>Ν</strong>. (ΣτΕ) : Η βιώσιµη διαχείριση των υδατικών πόρων<br />

www.nomosfysis.gr (Σεπτέµβριος 2006)<br />

37

συγκεκριµένα το άρθρο 967, σύµφωνα µε το οποίο πράγµατα κοινής χρήσης είναι ιδίως<br />

τα νερά µε ελεύθερη και αέναη ροή, (...) οι µεγάλες λίµνες και οι όχθες τους. Συνεπώς,<br />

καθένας έχει την δυνατότητα να χρησιµοποιήσει τα κοινόχρηστα ύδατα και µόνο σε<br />

περίπτωση που υπάρχει σύγκρουση µεταξύ περισσότερων δικαιουµένων να<br />

χρησιµοποιούν κοινόχρηστο νερό, το άρθρο 969 ορίζει ότι προτιµάται κατά σειρά: 1. η<br />

σπουδαιότερη χρήση για την κοινή ωφέλεια, 2. η χρήση που προάγει περισσότερο την<br />

κοινωνική οικονοµία, 3. η αρχαιότερη, 4. η χρήση για επιχείρηση που συνδέεται µε<br />

ορισµένο τόπο και, τέλος, 5. η χρήση προς όφελος του παρόχθιου.<br />

Αντιθέτως, σύµφωνα µε το άρθρο 954, τα υπόγεια ύδατα και οι πηγές δεν αποτελούν<br />

κοινόχρηστο πράµα και ανήκουν στον κύριο του υπερκείµενου ακινήτου, του οποίου<br />

αποτελούν παραρτήµατα. Ο τελευταίος µπορεί να τα εκµεταλλεύεται κατά βούληση<br />

αρκεί, σύµφωνα µε το άρθρο 1027, να µην αποκόψει ή µειώσει σηµαντικά το νερό που<br />

χρησιµοποιείται ήδη από τους κατοίκους χωριού για τις ανάγκες τους.<br />

Όσον αφορά την προστασία τόσο των κοινόχρηστων όσο και των ιδιωτικών υδάτων<br />

εφαρµοστέες είναι οι διατάξεις του Αστικού Κώδικα που αφορούν την προστασία της<br />

προσωπικότητας, την αδικοπρακτική ευθύνη και τέλος το γειτονικό δίκαιο. Ειδικότερα,<br />

σύµφωνα µε τα άρθρα 57 και 59 του Αστικού Κώδικα, σε περίπτωση που θίγεται ο<br />

κοινωφελής χαρακτήρας του ύδατος ή το δικαίωµα χρήσης του, οποιοσδήποτε<br />

δικαιούται να το χρησιµοποιήσει, ανεξαρτήτως αν έχει ή όχι δικαίωµα κυριότητος επ’<br />

αυτού, δικαιούται να αξιώσει την άρση της προσβολής, την παράλειψη της προσβολής<br />

στο µέλλον, αποζηµίωση και ικανοποίηση ηθικής βλάβης. Περαιτέρω, οποιοσδήποτε<br />

προκαλέσει παράνοµα και υπαίτια ζηµία σε κοινόχρηστα ή ιδιωτικά ύδατα υποχρεούται,<br />

κατά τους ορισµούς του 914, σε αποζηµίωση η οποία δεν µπορεί παρά να είναι<br />

χρηµατική. Στην γενική αυτή παραδοχή στηρίζεται και η αρχή του κοινοτικού και<br />

εσωτερικού δικαίου «ο ρυπαίνων πληρώνει». Λιγότερο αποτελεσµατικές για την<br />

προστασία των υδατικών πόρων είναι οι διατάξεις του Αστικού Κώδικα περί γειτονικού<br />

δικαίου (1003-1005 και 1027), οι οποίες αποβλέπουν προεχόντως στην προστασία της<br />

κυριότητας.<br />

Η προστασία των υδάτων αποτελεί αντικείµενο και του ποινικού δικαίου 39 . Πέρα από<br />

κάποιες ξεπερασµένες διατάξεις του ποινικού κώδικα (223, 279, 293 Π.Κ.), οι νόµοι περί<br />

προστασίας του περιβάλλοντος (ν. 1650/1986) και διαχείρισης των υδατικών πόρων (ν.<br />

3199/2003) τυποποιούν µία σειρά από αδικήµατα σχετικά µε τη ρύπανση και την<br />

παράνοµη εκµετάλλευση των υδάτων.<br />

Οι διατάξεις του αστικού και του ποινικού δικαίου έχουν πολύ περιορισµένο ρυθµιστικό<br />

πεδίο και δεν µπορούν να ανταποκριθούν στα διαρκώς αυξανόµενα προβλήµατα που<br />

ανακύπτουν τις τελευταίες δεκαετίες σχετικά µε την διαχείριση των υδατικών πόρων.<br />

Το θέµα της ∆ΥΠ αρχίζει από τη δεκαετία του 70 να συζητείται τόσο στους διεθνείς<br />

οργανισµούς, όσο και στη χώρα µας. Στη ∆ηµόσια ∆ιοίκηση, σχετικό αντικείµενο<br />

θεσµοθετείται στο Υπουργείο Συντονισµού το 1972 µε τη ∆ιεύθυνση Φυσικών Πόρων,<br />

Ενέργειας και Προστασίας του Περιβάλλοντος και ολοκληρώνεται µε την ίδρυση της<br />

∆ιεύθυνσης Υδατικού ∆υναµικού και Φυσικών Πόρων (1977).<br />

Το 1983 η ∆/νση αυτή µεταφέρεται στο τότε Υπουργείο Ενέργειας και Φυσικών Πόρων<br />

(µετέπειτα Υπουργείο Ανάπτυξης) και το 1987 οι αρµοδιότητες της ∆/νσης αυτής<br />

θεσµοθετούνται µε τον <strong>Ν</strong>. 1739/87 40 .<br />

39<br />

Σακελλαροπούλου Κ., Σεκέρογλου <strong>Ν</strong>. (ΣτΕ) : Η βιώσιµη διαχείριση των υδατικών πόρων<br />

www.nomosfysis.gr (Σεπτέµβριος 2006)<br />

40<br />

Υπουργείο Ανάπτυξης. http://www.ypan.gr/fysikoi_poroi/emne_yd.htm<br />

38

Η πρώτη προσπάθεια για νοµοθετική ρύθµιση της διαχείρισης των υδατικών πόρων<br />

έγινε µε το ν. 1650/1986, στο άρθρο 9 του οποίου ορίζεται ότι µε πράξη του Υπουργικού<br />

Συµβουλίου καθορίζονται οι τιµές των παραµέτρων ποιότητας νερών και οι µέθοδοι<br />

δειγµατοληψίας και ανάλυσης αυτών των παραµέτρων. Στο άρθρο 10 του ιδίου νόµου<br />

προβλέπεται ότι µε κοινή υπουργική απόφαση επιβάλλονται σε υφιστάµενα ή σε νέα<br />

έργα και δραστηριότητες, καθώς και σε κάθε άλλη δραστηριότητα που είναι πιθανό να<br />

υποβαθµίσει τα νερά, κατά κατηγορία και περιοχή, περιορισµοί και µέτρα για την<br />

προστασία τους. Βάσει δε των εξουσιοδοτικών αυτών διατάξεων εξεδόθησαν<br />

υπουργικές αποφάσεις που ενσωµάτωσαν τις προαναφερθείσες κοινοτικές οδηγίες.<br />

Ένα χρόνο αργότερα, δηµοσιεύθηκε ο ν. 1739/1987, που αποτέλεσε την πρώτη<br />

ολοκληρωµένη προσπάθεια θέσπισης ενός συστήµατος ορθολογικής διαχείρισης των<br />

υδατικών πόρων, βάσει του συνολικού αναπτυξιακού προγραµµατισµού της χώρας<br />

χωρίς όµως να παραµελείται και η περιβαλλοντική διάσταση. Σε συνδυασµό µε την<br />

νοµολογία του ΣτΕ ο <strong>Ν</strong>όµος θεωρήθηκε πρωτοποριακός για την εποχή του.<br />

Σήµερα η ελληνική νοµοθεσία για την προστασία και τη διαχείριση του νερού<br />

αποτελείται, σε ποσοστό µεγαλύτερο από 80%, από την κοινοτική νοµοθεσία. Οι<br />

κοινοτικές οδηγίες, οι οποίες συνήθως ενσωµατώνονται στην ελληνική έννοµη τάξη µε<br />

υπουργικές αποφάσεις, ρυθµίζουν την ποιότητα των επιφανειακών νερών από τα οποία<br />

αντλείται πόσιµο νερό (75/440), την ποιότητα του πόσιµου νερού (80/778), τη ρύπανση<br />

από τα απορρυπαντικά (73/404), την έκχυση επικίνδυνων ουσιών στο υδατικό<br />

περιβάλλον (76/464), την απαιτούµενη ποιότητα των νερών για τα οστρακοειδή (79/923,<br />

2006/113) και για τη διατήρηση της ζωής των ψαριών (78/659), την προστασία των<br />

υπόγειων νερών (80/68, 2006/118) και την προστασία των νερών από την<br />

νιτρορύπανση που προκαλεί η γεωργία (91/676).<br />

Κάποιες από τις σηµαντικότερες Οδηγίες παρατίθενται περισσότερο αναλυτικά στο<br />

Παράρτηµα ΙΙΙ- Παρουσίαση σηµαντικών Οδηγιών πλην της 2000/60/ΕΚ.<br />

Το 2000 η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθέτησε ολοκληρωµένη προσέγγιση για τη διαχείριση<br />

του νερού µε την έκδοση οδηγίας-πλαίσιου για τα νερά (2000/60), η εφαρµογή της<br />

οποίας έπρεπε να αρχίσει το 2003 για να ολοκληρωθεί σταδιακά το 2015. Η Ελλάδα<br />

καθυστέρησε στην εφαρµογή της οδηγίας, διότι υιοθέτησε µεν τον νόµο 3199/2003 (ο<br />

οποίος αντικατέστησε ουσιαστικά τον ν. 1739), αλλά δεν εξέδωσε όλες τις εκτελεστικές<br />

διατάξεις για την εφαρµογή του, µε αποτέλεσµα να παραπεµφθεί το 2005 στο<br />

∆ικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (∆ΕΚ, υπόθεση 2005/2226). Ενώ αναµενόταν<br />

η απόφαση από το ∆ΕΚ, τον Μάρτιο του 2007 εκδόθηκε το αναγκαίο προεδρικό<br />

διάταγµα (51/2007) για την ολοκληρωµένη προστασία και διαχείριση των υδάτων.<br />

Σήµερα οι φορείς που µεταξύ άλλων ασχολούνται µε το νερό (έρευνα, αξιοποίηση,<br />

χρήση, προστασία) είναι 41 :<br />

Α. Υπουργεία<br />

- Εξωτερικών (διασυνοριακοί υδατικοί πόροι, διεθνείς οργανισµοί)<br />

- Εσωτερικών (εποπτεία υπηρεσιών τοπικής αυτοδιοίκησης, ύδρευση-αποχέτευση,<br />

υδρευτικά έργα)<br />

- Ανάπτυξης (προηγούµενος φορέας διαχείρισης που εξακολουθεί να ασχολείται<br />

41 Εθνικό Πρόγραµµα ∆ιαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε. και Ε.Μ.Π., 2007.<br />

Αθήνα –Αρχείο ΥΠΕΧΩ∆Ε.<br />

39

µε τη βιοµηχανία εµφιάλωσης, ενέργεια-µικρά υδροηλεκτρικά έργα, τουρισµόιαµατικά<br />

νερά)<br />

- ΠΕΧΩ∆Ε (Κύριος Φορέας ∆ιαχείρισης Υδατικών Πόρων βάσει του <strong>Ν</strong>. 3199/03,<br />

µέσω της Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων-ΚΥΥ)<br />

- Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων (τ. Γεωργίας) (γεωργία-αρδεύσεις, αλιεία)<br />

- Υγείας (ποιότητα πόσιµου νερου, υγιεινή)<br />

Β. Τοπική Αυτοδιοίκηση (Περιφέρειες, <strong>Ν</strong>οµαρχίες, ΟΤΑ)<br />

- Περιφέρεια (διαχείριση υδατικών πόρων σε επίπεδο υδατικού διαµερίσµατος,<br />

µικρά υδροηλεκτρικά έργα, ποιότητα νερού, ύδρευση-αποχέτευση, γεωργική<br />

χρήση, σχετικές µελέτες και έργα)<br />

- <strong>Ν</strong>οµαρχιακή Αυτοδιοίκηση (περιοριστικά µέτρα, άρδευση, βιοµηχανία,<br />

εµφιάλωση, υδρευτικά ή/και αρδευτικά έργα)<br />

- ΟΤΑ ( ύδρευση, αποχέτευση, εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυµάτων)<br />

Γ. Οργανισµοί, Ινστιτούτα, Ερευνητικά Κέντρα<br />

- ΕΜΥ (µετεωρολογικές παρατηρήσεις)<br />

- ∆ΕΗ (υδροηλεκτρική ενέργεια)<br />

- ΙΓΜΕ (υδρογεωλογική έρευνα)<br />

- ΕΥ∆ΑΠ –ΕΥΑΘ και άλλες 200 περίπου ∆ΕΥΑ (∆ηµοτικές Επιχειρήσεις<br />

Ύδρευσης – Αποχέτευσης)<br />

- Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (µετεωρολογία)<br />

- ΕΛΚΕΘΕ (έρευνες θαλάσσιου χώρου)<br />

- ΕΤΒΑ (ύδρευση και αποχέτευση ΒΙ.ΠΕ)<br />

- ΕΘΙΑΓΕ (αγροτική έρευνα)<br />

5.2.1 ΤΟ ΚΑ<strong>Ν</strong>Ο<strong>Ν</strong>ΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕ<strong>Ν</strong>Ο ΤΟΥ <strong>Ν</strong>. 1739/1987<br />

Οι βασικές τοµές του <strong>Ν</strong>.1739/1987 ήταν οι ακόλουθες: α) προηγούµενη άδεια για κάθε<br />

έργο αξιοποίησης υδατικών πόρων, β) ανάγκη προγραµµατισµού της διαχείρισης των<br />

υδατικών πόρων, γ) διαίρεση της χώρας σε 14 υδατικά διαµερίσµατα, δ) όροι<br />

προστασίας των υδατικών πόρων 42 .<br />

Το περιεχόµενο του <strong>Ν</strong>.1739/87 ήταν:<br />

• η επεξεργασία και εισήγηση της υδατικής πολιτικής της χώρας.<br />

• η κατάρτιση των εθνικών προγραµµάτων ανάπτυξης των υδατικών πόρων της<br />

χώρας.<br />

• η εξειδίκευση των παραπάνω προγραµµάτων και η κατανοµή των υδατικών<br />

πόρων κατά χρήση.<br />

• η αντιµετώπιση θεµάτων εθνικής κλίµακας και θεµάτων που αφορούν διακρατικά<br />

νερά.<br />

• η εκπόνηση ή ανάθεση των αναγκαίων µελετών.<br />

• ο συντονισµός και παρακολούθηση των δραστηριοτήτων έρευνας αξιοποίησης,<br />

χρήσης και προστασίας των υδατικών πόρων.<br />

42 Υπουργείο Ανάπτυξης http://www.ypan.gr/fysikoi_poroi/emne_yd.htm<br />

40

• η µέριµνα για την αναγνώριση, απογραφή, χαρτογράφηση, συγκέντρωση,<br />

επεξεργασία στοιχείων των υδατικών πόρων της χώρας.<br />

• η οργάνωση εθνικών δικτύων σταθµών παρακολούθησης παραµέτρων νερού<br />

καθώς και κεντρικού αρχείου υδρολογικών πληροφοριών.<br />

• η µέριµνα για τη σύσταση και οργάνωση των περιφερειακών υπηρεσιών<br />

διαχείρισης υδατικών πόρων, η παρακολούθηση των υπηρεσιών αυτών και ο<br />

συντονισµός των διαπεριφερειακών σχέσεων.<br />

Η Ελλάδα είναι µικρή σε έκταση χώρα (132.000 km 2 ) µε έντονο ανάγλυφο, περιορισµένη<br />

ενδοχώρα και µεγάλο ανάπτυγµα ακτών. Αποτέλεσµα της ιδιόµορφης αυτής<br />

γεωµορφολογικής διάρθρωσης είναι η πολυδιάσπαση του χώρου σε µικρές λεκάνες<br />

απορροής, καθεµία από τις οποίες έχει διαφορετικά προβλήµατα και εποµένως απαιτεί<br />

διαφορετική διαχειριστική πολιτική.<br />

Επίσης για λόγους µεθοδολογίας, αλλά και οργανωτικούς- διοικητικούς, θεσµοθετήθηκαν<br />

τα 14 υδατικά διαµερίσµατα της χώρας (σύνολα λεκανών απορροής µε κατά το δυνατόν<br />

όµοιες υδρολογικές-υδρογεωλογικές συνθήκες), τα οποία αποτέλεσαν το περιφερειακό<br />

επίπεδο στον τοµέα της διαχείρισης του νερού.<br />

Εικόνα 7: ∆ιαίρεση Υδατικών ∆ιαµερισµάτων κατά το <strong>Ν</strong>. 1739/87<br />

01 ∆υτ. Πελλοπονήσου<br />

02 Βορ. Πελλοπονήσου<br />

03 Ανατ. Πελλοπονήσου<br />

04 ∆υτ. Στερεάς Ελλάδας<br />

05 Ηπείρου<br />

06 Αττικής<br />

07 Ανατ. Στερεάς Ελλάδας<br />

08 Θεσσαλίας<br />

09 ∆υτ. Μακεδονίας<br />

10 Κεντρ. Μακεδονίας<br />

11 Ανατ. Μακεδονίας<br />

12 Θράκης<br />

13 Κρήτης<br />

14 <strong>Ν</strong>ήσων Αιγαίου<br />

Αρµόδιες αρχές κατά κατηγορία χρήσης των υδατικών πόρων ήταν, πάντα κατά τον<br />

ίδιο <strong>Ν</strong>όµο:<br />

• Το Υπ. Γεωργίας για την αγροτική χρήση<br />

• Το Υπ. Εσωτερικών ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης και Αποκέντρωσης για την ύδρευση,<br />

εκτός από την ύδρευση Αθήνας και Θεσσαλονίκης που ανήκει και στην<br />

αρµοδιότητα του ΥΠΕΧΩ∆Ε<br />

41

• Το ΥΠΕΧΩ∆Ε για τη χρήση µε σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος<br />

• Το Υπ. Ανάπτυξης για τη βιοµηχανική και ενεργειακή χρήση<br />

• Το Υπ. Μεταφορών για τη χρήση των υδάτων στις µεταφορές<br />

• Το Υπ. Πολιτισµού για τις αθλητικές χρήσεις<br />

• Ο ΕΟΤ για ιαµατικές και χρήσεις αναψυχής.<br />

5.2.2 ΚΡΙΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ <strong>Ν</strong>. 1739/1987<br />

Ο <strong>Ν</strong>.1739/1987 δεν εφαρµόσθηκε ποτέ πλήρως, µε αποτέλεσµα να συνεχισθεί η<br />

αποσπασµατική και «ευκαιριακή» αντιµετώπιση της διαχείρισης του νερού. Αποτέλεσε<br />

πάντως χρήσιµο υπόβαθρο για τα πρώτα στάδια υλοποίησης της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ,<br />

καθώς και για την κατάρτιση του <strong>Ν</strong>. 3199/2003, που ψηφίστηκε κατ’ εφαρµογή της.<br />

Ειδικότερα, µε το <strong>Ν</strong>.1739/1987 προβλέπονταν ρυθµίσεις για τα όργανα και τις<br />

διαδικασίες που κρίνονταν αναγκαίες για την αποτελεσµατική διαχείριση των υδατικών<br />

πόρων της χώρας, οι οποίες κάλυψαν µεταγενέστερα και απαιτήσεις της Οδηγίας<br />

2000/60/ΕΚ.<br />

Ο N.1739/87 προέβλεπε τη σύσταση 14 περιφερειακών Υπηρεσιών ∆ιαχείρισης<br />

Υδατικών Πόρων (µία για κάθε υδατικό ∆ιαµέρισµα της Χώρας) και τη διοικητική<br />

υπαγωγή τους στο Υπ. Ανάπτυξης. Παρά τις συντονισµένες προσπάθειες κατά την<br />

πρώτη δεκαετία εφαρµογής του νόµου, δεν κατέστει δυνατή η σύσταση και λειτουργία<br />

των υπηρεσιών αυτών στο σύνολό τους. Ετσι µε το <strong>Ν</strong>. 2503/97 οι υπηρεσίες αυτές<br />

υπήχθησαν στις διοικητικές Περιφέρειες της Χώρας. (µία ανά Περιφέρεια) µε χωρική<br />

αρµοδιότητα όµως σε επίπεδο Υδατικού ∆ιαµερίσµατος (Π.∆. 60/98)<br />

Για τη εφαρµογή του <strong>Ν</strong>όµου 1739/87 εκδόθηκαν 43 :<br />

1. Π.∆. 504/1988 (σύµφωνα µε το Άρθρο 3, παρ. 5 του <strong>Ν</strong>όµου 1739/97) Σύσταση<br />

∆ιευθύνσεων ∆ιαχείρισης Υδατικών Πόρων Ηπείρου και Κρήτης.<br />

2. Αριθ. ∆11/Φ16/1014/25.12.88 (Άρθρο 3 παρ. 2) απόφαση Υπουργού Ανάπτυξης<br />

περί συγκρότησης και λειτουργίας της ∆ιυπουργικής Επιτροπής Υδάτων (∆ΕΥ∆)<br />

καθώς και οι µε Α.Π. ∆11/Φ16/1485/15.7.97 και ∆11/Φ16/4242/181/23.2.2000<br />

αποφάσεις ανασυγκρότησής της.<br />

3. (*)Π.∆. 256/1989 (Αρθρο 9 παρ. 1). Άδεια χρήσης νερού.<br />

4. Αριθ. Φ.16/5813/1989 (Κοινή υπουργική απόφαση, Άρθρο 8, παρ. 2): Άδεια<br />

εκτέλεσης έργου αξιοποίησης υδατικών πόρων από νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού<br />

δικαίου που δεν περιλαµβάνονται στο δηµόσιο τοµέα και φυσικά πρόσωπα.<br />

5. Αριθ. Φ.16/6631/1989 (Κοινή υπουργική απόφαση, Άρθρο 9, παρ. 5):<br />

Προσδιορισµός κατωτάτων και ανωτάτων ορίων των αναγκαίων ποσοτήτων για<br />

την ορθολογική χρήση του νερού στην άρδευση.<br />

6. Π.∆. 412/1989 (Αρθρο 3, παρ. 5): Σύσταση ∆ιευθύνσεων ∆ιαχείρισης Υδατικών<br />

Πόρων ∆υτικής Μακεδονίας, Κεντρικής Μακεδονίας, Ανατολικής Μακεδονίας και<br />

Θράκης.<br />

7. Αριθ. ∆11/Φ16/8500/1991 (Κοινή υπουργική απόφαση, Άρθρο 9, παρ. 5):<br />

Προσδιορισµός κατωτάτων και ανωτάτων ορίων των αναγκαίων ποσοτήτων για<br />

την ορθολογική χρήση νερού στην ύδρευση και τουρισµό.<br />

8. <strong>Ν</strong>όµος 2503/97 (Άρθρο 6 και Άρθρο 18 παρ.23): ∆ιοίκηση οργάνωση της<br />

Περιφέρειας, ρύθµισης θεµάτων για την τοπική αυτοδιοίκηση και άλλες διατάξεις<br />

43 Υπουργείο Ανάπτυξης. http://www.ypan.gr/fysikoi_poroi/emne_yd.htm<br />

42

µε τον οποίο συστήνονται οι περιφερειακές υπηρεσίες ∆ιαχείρισης Υδατικών<br />

Πόρων.<br />

9. (*)Π.∆. υπ. αριθ. 60/98 (Άρθρο 1 παρ. 4, Άρθρο 3 παρ. 4 του <strong>Ν</strong>.1739/87 και<br />

Άρθρο 6 παρ. 1.δ του <strong>Ν</strong>. 2503/97): Καθορισµός χωρικής αρµοδιότητας των<br />

Τµηµάτων ∆ιαχείρισης Υδατικών Πόρων της Περιφέρειας.<br />

10. <strong>Ν</strong>όµος 2647/1998 (Άρθρο 1 παρ. Β.2 και Άρθρο 2 παρ. Α6): Μεταβίβαση<br />

αρµοδιοτήτων στην Περιφέρεια, την αυτοδιοίκηση και άλλες διατάξεις, όπου<br />

µεταβιβάζεται η αρµοδιότητα για την χορήγηση άδειας χρήσης νερού · εκτέλεσης<br />

έργου αξιοποίησης υδατικών πόρων για µικρά υδροηλεκτρικά έργα στην<br />

Περιφέρεια και η σχετική άδεια για πλυντήρια αυτοκινήτων στην <strong>Ν</strong>οµαρχιακή<br />

Αυτοδιοίκηση (εφαρµογή ν.1739/87 άρθρο 1. παρ. 7).<br />

11. Αριθ. ∆11/Φ16.1/ΟΙΚ550/22/13.1.99 (Άρθρο 3 παρ. 4): Κοινή Απόφαση για τη<br />

Σύσταση περιφερειακών Επιτροπών Υδάτων (ΠΕΥ∆) των Υδατικών<br />

∆ιαµερισµάτων της Χώρας.<br />

12. Αριθ. ∆11/Φ16.3/845/23/3.4.2000 (Άρθρο 3 παρ. 4): Απόφαση Υπουργού περί<br />

Συγκρότησης και λειτουργίας της Περιφερειακής Επιτροπής Υδάτων (ΠΕΥ∆) του<br />

Υδατικού διαµερίσµατος Θεσσαλίας (08).<br />

13. Αριθ. ∆11/Φ16.3/3455/143/3.4.2000: Απόφαση Υπουργού περί Συγκρότησης και<br />

λειτουργίας της Περιφερειακής Επιτροπής Υδάτων (ΠΕΥ∆) του Υδατικού<br />

διαµερίσµατος Θράκης (12).<br />

14. Αριθ. ∆11/Φ16.3/3691/153/3.4.2000: Απόφαση Υπουργού περί Συγκρότησης και<br />

λειτουργίας της Περιφερειακής Επιτροπής Υδάτων (ΠΕΥ∆) του Υδατικού<br />

∆ιαµερίσµατος ∆υτικής Μακεδονίας (09).<br />

15. Αριθ. ∆11/Φ16.3/4425/186/3.4.2000: Απόφαση Υπουργού περί Συγκρότησης και<br />

λειτουργίας της Περιφερειακής Επιτροπής Υδάτων (ΠΕΥ∆) του Υδατικού<br />

∆ιαµερίσµατος Ηπείρου (05).<br />

16. Αριθ. ∆11/Φ16.3/4857/210/6.4.2000: Απόφαση Υπουργού περί Συγκρότησης και<br />

λειτουργίας της Περιφερειακής Επιτροπής Υδάτων (ΠΕΥ∆) του Υδατικού<br />

∆ιαµερίσµατος Κρήτης (13).<br />

17. Αριθ. ∆11/Φ16.3/11343/440/4.10.2000: Απόφαση Υπουργού περί Συγκρότησης<br />

και λειτουργίας της Περιφερειακής Επιτροπής Υδάτων (ΠΕΥ∆) του Υδατικού<br />

∆ιαµερίσµατος Κεντρικής Μακεδονίας (10).<br />

18. Αριθ. ∆11/Φ16.3/7909/306/4.10.2000: Απόφαση Υπουργού περί Συγκρότησης<br />

και λειτουργίας της Περιφερειακής Επιτροπής Υδάτων (ΠΕΥ∆) του Υδατικού<br />

∆ιαµερίσµατος Ανατολικής Μακεδονίας (11).<br />

19. Αριθ. ∆11/Φ16.3/16828/635/20.12.2000: Απόφαση Υπουργού περί υγκρότησης<br />

και λειτουργίας της Περιφερειακής Επιτροπής Υδάτων (ΠΕΥ∆) του Υδατικού<br />

∆ιαµερίσµατος Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας(07).<br />

20. Οι αποφάσεις <strong>Ν</strong>οµαρχών (Άρθρο 11 παρ. 4): Περί επιβολής περιοριστικών ή<br />

άλλων µέτρων στη χρήση του νερού µε σκοπό την διατήρηση και προστασία των<br />

υδατικών πόρων.<br />

(*)Η ισχύς των Π.∆. διαταγµάτων αυτών έληξε µε την έκδοση του <strong>Ν</strong>.2503/97 (Άρθρο 6 παρ. 1.δ.)<br />

µε τον οποίο ολοκληρώθηκε η σύσταση των περιφερειακών υπηρεσιών ∆ιαχείρισης Υδατικών<br />

Πόρων σε όλα τα υδατικά διαµερίσµατα της χώρας.<br />

∆εν εκδόθηκαν µεταξύ άλλων :<br />

1. Κοινή απόφαση του άρθρου 4, παρ.2. Καθορισµός χρονικής διάρκειας<br />

µακροχρόνιων προγραµµάτων ανάπτυξης των υδατικών πόρων της χώρας.<br />

43

2. Π.∆. του άρθρου 4, παρ. 9. Περιεχόµενο των προγραµµάτων, διαδικασίες<br />

υποβολής των προτάσεων και των προγραµµάτων για έγκριση και κάθε άλλη<br />

λεπτοµέρεια.<br />

3. Π.∆. του άρθρου 6, παρ. 2. ∆ιοικητικές κυρώσεις σε περίπτωση άρνησης<br />

παροχής στοιχείων από νοµικά ή φυσικά πρόσωπα.<br />

4. Απόφαση Υπουργού του άρθρου 8, παρ. 2. Στοιχεία της µελέτης που<br />

συνοδεύει την αίτηση για χορήγηση άδειας εκτέλεσης έργου αξιοποίησης των<br />

υδατικών πόρων από φυσικά και νοµικά πρόσωπα, για εξυπηρέτηση κοινής<br />

ωφέλειας και για ίδια παραγωγική χρήση.<br />

5. Κοινή απόφαση του άρθρου 9, παρ. 5. Ανώτατα και κατώτατα όρια<br />

αναγκαίων ποσοτήτων και κατάλληλης ποιότητας για διάφορες χρήσεις νερού<br />

(πλην της ύδρευσης και άρδευσης που έχουν εκδοθεί).<br />

6. Π.∆. του άρθρου 9, παρ. 8. ∆ιοικητικές κυρώσεις σε περίπτωση απωλειών<br />

νερού ή βλάβης από δηµόσιους ή ιδιωτικούς φορείς που διαχειρίζονται νερά<br />

κοινής ωφέλειας.<br />

7. Π.∆. του άρθρου 10 παρ. 2. Εφαρµογή Ανακύκλωσης σε υφιστάµενες ή νέες<br />

δραστηριότητες.<br />

8. Κοινές αποφάσεις του άρθρου 10, παρ. 4. Καθορισµός της διαδικασίας και<br />

των µεθόδων κοστολόγησης νερού σε υφιστάµενες και νέες χρήσεις, των<br />

περιπτώσεων τιµολόγησής του και του φορέα καθορισµού τιµής και<br />

είσπραξης.<br />

9. Π.∆. του άρθρου 11, παρ. 3. Όρια ασφάλειας των ποσοτικών µεγεθών των<br />

υδατικών πόρων και συνέπειες παράβασης των προστατευτικών διατάξεων<br />

του άρθρου αυτού.<br />

10. Π.∆. του άρθρου 11, παρ. 7. Εξαίρεση ή ένταξη ποταµών ή λιµνών στις<br />

διατάξεις του άρθρου αυτού για την ελάχιστη διατηρητέα παροχή ποταµών<br />

και το ελάχιστο ύψος στάθµης λιµνών.<br />

11. Π.∆. του άρθρου 12, παρ. 2. Έγκριση για κατασκευές και εργασίες που<br />

αλλοιώνουν την ποιοτική και ποσοτική κατάσταση των υδατικών πόρων.<br />

Παρ’ όλες τις πρωτοποριακές ρυθµίσεις του, ο <strong>Ν</strong>. 1739/1987 απέτυχε στην εφαρµογή<br />

του. Ο πολύπλοκος και τεχνικός χαρακτήρας των διατάξεών του σε συνδυασµό µε τη<br />

δυσλειτουργία της ελληνικής δηµόσιας διοίκησης και τις υπάρχουσες τοπικές ή πολιτικές<br />

σκοπιµότητες είχαν ως αποτέλεσµα να µην συσταθούν όλα τα προβλεπόµενα από τον<br />

νόµο όργανα, να καθυστερήσει υπερβολικά η εκπόνηση των διαχειριστικών σχεδίων και<br />

να µείνουν πρακτικά ανεφάρµοστες οι διατάξεις περί κοστολογήσεως του<br />

προσφερόµενου ύδατος και περί προστασίας των υδατικών πόρων.<br />

Το Συµβούλιο της Επικρατείας προσπάθησε να εξισορροπήσει την<br />

αναποτελεσµατικότητα του νόµου αναπτύσσοντας µια ιδιαίτερα προστατευτική<br />

νοµολογία για τους υδατικούς πόρους της Χώρας. Η υπόθεση που αποτέλεσε τη βάση<br />

για την ανάπτυξη της νοµολογίας του Συµβουλίου της Επικρατείας σχετικά µε τη βιώσιµη<br />

διαχείριση των υδατικών πόρων ήταν το έργο της εκτροπής των υδάτων του ποταµού<br />

Αχελώου για την κάλυψη των υδρευτικών και κυρίως των αρδευτικών αναγκών της<br />

Θεσσαλίας 44 .<br />

Η ιδέα της αλλαγής του ρου του ποταµού διατυπώθηκε για πρώτη φορά στη δεκαετία<br />

44 Σακελλαροπούλου Κ., Σεκέρογλου <strong>Ν</strong>. (ΣτΕ) : Η βιώσιµη διαχείριση των υδατικών πόρων<br />

www.nomosfysis.gr (Σεπτέµβριος 2006)<br />

44

του 1920. Στη δεκαετία του 1980 σχεδιάσθηκε έργο που αποτελείτο από σειρά<br />

φραγµάτων και ταµιευτήρων (Μεσοχώρας, Συκιάς, Πύλης και Μουζακίου) και σήραγγα<br />

µήκους 18,5 χλµ. για την εκτροπή 1.100 εκατοµµυρίων κ.µ. ύδατος ετησίως. Οι σχετικές<br />

πράξεις εγκρίσεως περιβαλλοντικών όρων ακυρώθηκαν µε τις 2759 και 2760/1994<br />

αποφάσεις του ΣτΕ για το λόγο ότι δεν είχαν στηριχθεί σε συνθετική µελέτη<br />

περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΜΠΕ), η οποία έπρεπε να έχει υποβληθεί και<br />

αξιολογηθεί κατά τη διαδικασία που θεσπίζεται µε το άρθρο 5 παρ. 2 του ν. 1650/1986<br />

και να καλύπτει το σύνολο των επιµέρους έργων που προορίζονταν για την<br />

πραγµατοποίηση του εγχειρήµατος της εκτροπής των υδάτων. Έτσι, «απούσης» της<br />

ολοκληρωµένης σύνθετης ΜΠΕ δεν κατέστει δυνατό να διαγνωστεί και να αξιολογηθεί η<br />

συνολική επίδραση στο περιβάλλον από την µεταβολή του υδρολογικού ισοζυγίου<br />

µεταξύ ∆υτικής Ελλάδας & Θεσσαλίας και να εκτιµηθούν σε όλη τους την έκταση οι<br />

περιβαλλοντικές επιπτώσεις της εκτροπής.<br />

Η νέα ΜΠΕ που υποβλήθηκε, κρίθηκε µε την απόφαση 3478/2000 της Ολοµελείας του<br />

Συµβουλίου της Επικρατείας ενδελεχής και επαρκώς τεκµηριωµένη ως προς τις<br />

συνέπειες των επίµαχων έργων για το περιβάλλον, πλην όµως στη µελέτη αυτή δεν<br />

εξετάσθηκαν εναλλακτικές λύσεις ως προς τον τρόπο κατασκευής, τη διάρθρωση και το<br />

µέγεθος των έργων κατά τρόπο ώστε να αποτραπεί η καταστροφή, τουλάχιστον των<br />

περισσότερο αξιόλογων από τα µνηµεία της περιοχής, µεταξύ των οποίων το Μοναστήρι<br />

του Αγίου Γεωργίου Μυρόφυλλου Τρικάλων, εκκλησίες και τοξωτά λιθόκτιστα γεφύρια<br />

και να µειωθούν οι όποιες δυσµενείς επιπτώσεις.<br />

Μετά την ως άνω ακυρωτική απόφαση της Ολοµελείας του ∆ικαστηρίου, το ΥΠΕΧΩ∆Ε<br />

αποφάσισε την εκπόνηση συµπληρωµατικής µελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων µε<br />

σκοπό τη διερεύνηση ολοκληρωµένων εναλλακτικών σχηµάτων εκτροπής του Αχελώου<br />

ποταµού προς τη Θεσσαλία (συνολικής ποσότητας νερού ίσης µε 600 εκ. m 3 ώστε το<br />

σύνολο του εγχειρήµατος να καταστεί οικονοµικά βιώσιµο), την εξαντλητική εξέταση της<br />

δυνατότητας προστασίας και διατήρησης in situ της µονής Αγίου Γεωργίου Μυροφύλλου,<br />

την ενσωµάτωση των νέων διοικητικών πράξεων και ρυθµίσεων που αφορούν στο<br />

σύνολο της περιοχής εξέλιξης των έργων και των περιοχών που επηρεάζονται από<br />

αυτά, την παρουσίαση των νέων οικολογικών, χωροταξικών, οικονοµικών, κοινωνικών,<br />

ιστορικών και πολιτιστικών δεδοµένων, τα οποία έχουν εν τω µεταξύ προκύψει στις<br />

παραπάνω περιοχές και την εξειδίκευση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και των<br />

επανορθωτικών µέτρων µε βάση τις ειδικές τεχνικές µελέτες που είχαν εκπονηθεί στην<br />

περιοχή από το 1995 µέχρι το 2002. Βάσει δε της µελέτης αυτής εξεδόθη κοινή<br />

υπουργική απόφαση µε την οποία εγκρίθηκαν εκ νέου περιβαλλοντικοί όροι για την<br />

κατασκευή και λειτουργία έργων µερικής εκτροπής του άνω ρου του Αχελώου ποταµού<br />

προς τη Θεσσαλία.<br />

Με την τρίτη απόφασή του σχετικά µε τον Αχελώο (1688/2005 Ολοµέλεια) το Συµβούλιο<br />

της Επικρατείας, ερµηνεύοντας τις διατάξεις του ν. 1739/1987 υπό το φως της οδηγίας<br />

2000/60/ΕΚ, επεσήµανε την ανάγκη για ορθολογική αξιοποίηση των υδατικών πόρων<br />

και έθεσε τις αρχές και τους περιορισµούς που συνθέτουν τη βιώσιµη διαχείριση των<br />

υδατικών πόρων. Ειδικότερα, το ∆ικαστήριο έκρινε ότι η βιώσιµη διαχείριση των υδάτων<br />

γίνεται σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταµού και ότι κατά τον προγραµµατισµό της<br />

διαχειρίσεως λαµβάνεται υπόψη η σχέση ρεόντων και υπογείων υδάτων, η ποσότητα<br />

διαθεσίµων αποθεµάτων, η ολοκληρωµένη χρησιµοποίηση των υδάτων καθώς και η<br />

αλληλεξάρτηση µε τα ποικίλα υδατικά οικοσυστήµατα και τους υγροτόπους.<br />

Βάσει των ανωτέρω, το ∆ικαστήριο αποφάσισε ότι µετά την έναρξη ισχύος των<br />

διατάξεων του <strong>Ν</strong>. 1739/1987, η εκτέλεση έργου αξιοποίησης υδατικών πόρων<br />

επιτρέπεται µόνον εφόσον αυτό εντάσσεται στα ισχύοντα προγράµµατα αναπτύξεως<br />

υδατικών πόρων ή εναρµονίζεται µε αυτά, όπως απαιτεί η διάταξη της παρ. 2 του<br />

45

άρθρου 7. Συνεπώς, αν δεν έχει εγκριθεί κατά το άρθρο 4 του νόµου σχετικό<br />

πρόγραµµα, δεν είναι δυνατή η χρήση υδατικών πόρων, για την οποία απαιτείται η<br />

εκτέλεση έργου αξιοποιήσεως και δεν επιτρέπεται η έκδοση αδείας για την<br />

πραγµατοποίηση τέτοιου έργου.<br />

Ανεξαρτήτως της σηµασίας του ίδιου του έργου της εκτροπής του Αχελώου, το<br />

∆ικαστήριο µε τις προαναφερθείσες αποφάσεις πέρα από τις προβλέψεις του<br />

<strong>Ν</strong>.1739/1987 και µέσω της απαίτησής του για άµεσο προγραµµατισµό της διαχείρισης<br />

των υδατικών πόρων ενσωµάτωσε στο εσωτερικό δίκαιο της διαχείρισης των υδατικών<br />

πόρων τις αρχές της προφύλαξης και της πρόληψης που κατοχυρώνονται στο<br />

πρωτογενές κοινοτικό δίκαιο και δηµιούργησε τις προϋποθέσεις για την αλλαγή του<br />

προσανατολισµού του συστήµατος διαχείρισης των υδατικών πόρων από την οικονοµική<br />

ανάπτυξη στην βιώσιµη ανάπτυξη και στην προστασία 45 .<br />

Το Σχέδιο ∆ιαχείρισης Υδατικών Πόρων Λεκάνης Απορροής Ποταµού Αχελώου (<strong>Ν</strong>.<br />

3461/ΦΕΚ Α΄162/2-8-2006) που εκπονήθηκε τελικά βάσει του <strong>Ν</strong>. 3199/03 και της<br />

Οδηγίας 2000/60 σχολιάζεται στο Κεφάλαιο 6 και παρουσιάζεται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V.<br />

5.2.3 Ο <strong>Ν</strong>. 3199/2003<br />

Με τον <strong>Ν</strong>.3199/2003 "προστασία και διαχείριση των υδάτων" (ΦΕΚ 280/Α/9.12.2003) και<br />

τις κανονιστικές πράξεις που προβλέπει, ενσωµατώθηκε η Οδηγία 2000/60/ΕΚ στο<br />

ελληνικό δίκαιο. Ο <strong>Ν</strong>.3199/2003 αντικαθιστά σταδιακά τον προηγούµενο νόµο της<br />

Ελλάδας (1739/87) για τη διαχείριση των υδατικών πόρων, ο οποίος προέβλεπε τη<br />

θεσµοθέτηση διαδικασιών και οργάνων για τη διαχείριση και προστασία των υδάτων, τον<br />

προγραµµατισµό της ανάπτυξης των υδατικών πόρων και τη διαµόρφωση ισοζυγίου<br />

προσφοράς - ζήτησης νερού, χωρίς ωστόσο να επιτευχθεί η πλήρης εφαρµογή του.<br />

Επισηµαίνεται ότι η Ελλάδα υπήρξε συνεπής θεωρητικά ως προς τη χρονολογία<br />

ενσωµάτωσης του κοινοτικού στο εσωτερικό δίκαιο, αφού η Οδηγία 2000/60/ΕΚ όριζε ως<br />

χρονικό όριο ενσωµάτωσης την 22α ∆εκεµβρίου του 2003.<br />

Ο <strong>Ν</strong>. 3199/2003 αποτελείται από 17 άρθρα και οι βασικές αρχές του είναι οι κάτωθι 46 :<br />

• Η επίτευξη της ολοκληρωµένης διαχείρισης των υδατικών πόρων της<br />

Ελλάδας.<br />

• Η ανάκτηση του κόστους για τις παρεχόµενες υπηρεσίες υδάτων καθώς<br />

και του περιβαλλοντικού και κοινωνικού κόστους, αφού πρωτίστως<br />

συνεκτιµηθούν τα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονοµικά<br />

αποτελέσµατα της ανάκτησης, καθώς και οι κλιµατολογικές συνθήκες της<br />

κάθε περιοχής.<br />

• Η συµµετοχή όλων των ενδιαφερόµενων µερών και φορέων στη<br />

διαδικασία διαχείρισης και προστασίας του νερού.<br />

• Η ένταξη και η συµµετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων όλων των<br />

φορέων της τοπικής κοινωνίας, καθώς και όλων των χρηστών του νερού.<br />

Ο τελικός στόχος του 3199/2003 είναι η ολοκληρωµένη προστασία και διαχείριση των<br />

υδάτων κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να διασφαλίζονται, αφενός µεν οι θεµελιώδους<br />

σηµασίας οικολογικές λειτουργίες τους, αφετέρου δε η ολοκληρωµένη παροχή των<br />

45<br />

Σακελλαροπούλου Κ., Σεκέρογλου <strong>Ν</strong>. (ΣτΕ) : Η βιώσιµη διαχείριση των υδατικών πόρων<br />

www.nomosfysis.gr (Σεπτέµβριος 2006)<br />

46<br />

Εθνικό Πρόγραµµα ∆ιαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε. και Ε.Μ.Π., 2007.<br />

Αθήνα –Αρχείο ΥΠΕΧΩ∆Ε.<br />

46

ποικίλων αγαθών και υπηρεσιών τους στον άνθρωπο αφού προηγουµένως ληφθούν<br />

υπόψη οι ανάγκες και το όφελος του κοινωνικού συνόλου.<br />

Αρχικά, στο Άρθρο 2, παρατίθενται σηµαντικοί ορισµοί όπως:<br />

- «ιδιαιτέρως τροποποιηµένο υδατικό σύστηµα» : σύστηµα επιφανειακών υδάτων<br />

του οποίου ο χαρακτήρας έχει µεταβληθεί ουσιαστικά εξαιτίας αλλοιώσεων στη<br />

φύση του από ανθρώπινες δραστηριότητες.<br />

- «λεκάνη απορροής ποταµού» : εδαφική έκταση από την οποία συγκεντρώνεται<br />

το σύνολο της απορροής, µέσω διαδοχικών ρευµάτων, ποταµών και λιµνών και<br />

παροχετεύεται στη θάλασσα µε ενιαίο στόµιο ποταµού, εκβολές ή δέλτα.<br />

- «καλή κατάσταση επιφανειακών και υπόγειων υδάτων» : κατάσταση<br />

επιφανειακού και υπόγειου υδατικού συστήµατος που χαρακτηρίζεται<br />

τουλάχιστον ‘καλή’ τόσο από οικολογική όσο και από χηµική άποψη.<br />

- «καλή οικολογική κατάσταση» : κατάσταση ενός συστήµατος επιφανειακών<br />

υδάτων το οποίο ταξινοµείται κατ΄ αυτόν τον τρόπο σύµφωνα µε όσα ορίζονται<br />

στο προεδρικό διάταγµα που προβλέπεται στην παρ. 1 του άρθρου 15.<br />

- «επικίνδυνες ουσίες» : ουσίες ή οµάδες που είναι τοξικές, σταθερές και<br />

επιρρεπείς σε βιοσυσσώρευση, καθώς και άλλες ουσίες ή οµάδες ουσιών που<br />

δηµιουργούν ανάλογο βαθµό ανησυχίας.<br />

- «ποιοτικό περιβαλλοντικό πρότυπο» : η συγκέντρωση, στο νερό, το ίζηµα ή το<br />

βιοκόσµο, συγκεκριµένου ρύπου ή οµάδας ρύπων της οποίας δεν πρέπει να<br />

σηµειώνεται υπέρβαση, ώστε να προστατεύεται η υγεία του ανθρώπου και το<br />

περιβάλλον.<br />

Οι διατάξεις του 3199/03 προβλέπουν τη λειτουργία των ακόλουθων υπηρεσιών 47 :<br />

1. Εθνική Επιτροπή Υδάτων, ως βασική υπηρεσία για τη χάραξη της πολιτικής στην<br />

προστασία και διαχείριση των υδάτων. Μετά από εισήγηση του Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.∆Ε.<br />

και του Εθνικού Συµβουλίου Υδάτων, η Εθνική Επιτροπή Υδάτων εγκρίνει τα εθνικά<br />

προγράµµατα προστασίας και διαχείρισης του υδατικού δυναµικού της χώρας µας.<br />

2. Εθνικό Συµβούλιο Υδάτων µε πρόεδρο τον Υπουργό ΠΕ.ΧΩ.∆Ε. Στο εν λόγω<br />

Συµβούλιο συµµετέχουν οργανισµοί, όπως το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων<br />

(Ε.Κ.Β.Υ.), το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (Ε.Κ.Π.Α.Α.) και το<br />

Τεχνικό Επιµελητήριο Ελλάδας (Τ.Ε.Ε.).<br />

3. Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων του Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆Ε.<br />

4. ∆ιεύθυνση Υδάτων, η οποία συνίσταται σε κάθε περιφέρεια και µέσω της οποίας<br />

ασκούνται οι αρµοδιότητες της περιφέρειας για την προστασία και διαχείριση των<br />

υδάτων εντός των ορίων της.<br />

Στον εν λόγω νόµο ορίζονται ως Περιοχές Λεκάνης Απορροής Ποταµού τα 14 υδατικά<br />

διαµερίσµατα της Ελλάδας, των οποίων η διάκριση είχε υλοποιηθεί στα πλαίσια του<br />

<strong>Ν</strong>.1739/87.<br />

Ένα από τα θεµελιώδη στοιχεία του 3199/03, το οποίο µάλιστα διαφοροποιείται από τις<br />

βασικές διατάξεις της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ, είναι ότι: Οι αρµοδιότητες προστασίας και<br />

διαχείρισης κάθε λεκάνης απορροής ανήκουν στην Περιφέρεια στα διοικητικά όρια της<br />

οποίας εκτείνεται, ενώ στην περίπτωση που η λεκάνη απορροής εκτείνεται στα<br />

διοικητικά όρια περισσότερων περιφερειών, τότε οι αρµοδιότητες ασκούνται από κοινού.<br />

47 <strong>Ν</strong>. 3199/2003 Προστασία και ∆ιαχείριση των Υδάτων –Εναρµόνιση µε την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του<br />

Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 23 ης Οκτωβρίου 2000 (ΦΕΚ 280/Α/9.12.2003)<br />

47

Με τον 3199/03 καταργούνται όλες οι προηγούµενες διατάξεις σε θέµατα που<br />

ρυθµίζονται από το νέο νόµο, καθώς και κάθε άλλη τροποποίηση, η οποία αντιτίθεται<br />

στις διατάξεις του.<br />

5.2.4 ΚΡΙΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ <strong>Ν</strong>. 3199/2003<br />

Με το <strong>Ν</strong>. 3199/03 η γενική αρµοδιότητα για την διαχείριση των υδατικών πόρων περνάει<br />

από το Υπουργείο Ανάπτυξης στο ΥΠΕΧΩ∆Ε, επαναλαµβάνεται η υποχρέωση έκδοσης<br />

αδείας για κάθε έργο αξιοποίησης υδατικών πόρων και προβλέπεται η ουσιαστική<br />

συµµετοχή του κοινού στις διαδικασίες προστασίας και διαχείρισης των υδάτων και ιδίως<br />

στη διαδικασία εκπόνησης, ενηµέρωσης και αναθεώρησης των Σχεδίων ∆ιαχείρισης.<br />

∆ιευκρινίζεται ότι ο <strong>Ν</strong>. 3199 αποτέλεσε το προϊόν µιας προσπάθειας να συγκροτηθούν<br />

καινούρια όργανα σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, καθώς και να αποφευχθούν οι<br />

αλληλοεπικαλύψεις των αρµοδιοτήτων µεταξύ των φορέων.<br />

Παρά τα προαναφερθέντα για την ψήφιση και εφαρµογή του <strong>Ν</strong>. 3199/03, η κατάσταση<br />

που επικρατεί σήµερα στον τοµέα της διαχείρισης του νερού απέχει πολύ απ’ το να έχει<br />

τα χαρακτηριστικά της βιωσιµότητας, αφού 48 :<br />

- ούτε την οικονοµική ανάπτυξη µπορεί να συντηρήσει<br />

- ούτε την περιβαλλοντική προστασία και διατήρηση των υδατικών<br />

συστηµάτων µπορεί να εγγυηθεί διαχρονικά<br />

- ούτε την κοινωνική ευηµερία µπορεί να εγγυηθεί, ειδικά στις<br />

υποβαθµισµένες περιβαλλοντικά περιοχές και τις περιοχές που<br />

υποφέρουν από λειψυδρία.<br />

Όσον αφορά το Θεσµικό Πλαίσιο για τους υδατικούς πόρους, παρατηρούνται<br />

καθυστερήσεις στην ολοκληρωµένη εφαρµογή της Οδηγίας Πλαίσιο 2000/60/ΕΚ για την<br />

κοινοτική δράση στην πολιτική των υδάτων και παρά την έκδοση του <strong>Ν</strong>.3199/03 η<br />

εναρµόνιση ουσιαστικών θεµάτων της Οδηγίας παραπέµπεται σε µελλοντικά Προεδρικά<br />

∆ιατάγµατα. Ουσιαστική πρόοδος έγινε µε το Π∆ 51/8.3.2007 (Α' 54)- Καθορισµός<br />

«∆ιαδικασίας και τρόπου παρακολούθησης των επιφανειακών και υπογείων υδάτων και<br />

των προστατευόµενων υδατικών οικοσυστηµάτων»- «∆ιαδικασίας και τρόπου ελέγχου<br />

των σηµειακών και διάχυτων πηγών ρύπανσης»- «Ενσωµάτωση παραρτηµάτων Οδηγίας<br />

2000/60». Η εφαρµογή του Π∆ θα οδηγήσει στην ολοκληρωµένη προστασία και<br />

ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων (εσωτερικών επιφανειακών, µεταβατικών,<br />

παράκτιων και υπόγειων νερών) της χώρας.<br />

Μέχρι σήµερα –εκτός του Π∆ 51/8.3.2007 (Α' 54) - έχουν εκδοθεί 49 :<br />

- ΥΠΑΠ 34685/2005 (ΦΕΚ 1736/Β/9.12.2005) «Συγκρότηση Εθνικού Συµβουλίου<br />

Υδάτων» (κατά το Άρθρο 3, <strong>Ν</strong>. 3199/2003)<br />

- ΥΠΠ 26798/2005/ΦΕΚ 895/Β/1.7.2005 «Τρόπος λειτουργίας του Εθνικού<br />

Συµβουλίου Υδάτων» (κατά το Άρθρο 3, παρ.5)<br />

- ΥΠΑΠ 43504/2005 (ΦΕΚ 1784/Β/20.12.2005 «Κατηγορίες αδειών χρήσης<br />

υδάτων και εκτέλεσης έργων αξιοποίησής τους , διαδικασία έκδοσης, περιεχόµενο<br />

και διάρκεια ισχύος αυτών» (κατά το ΄Άρθρο 11, παρ.2)<br />

48<br />

Γνώµη Πρωτοβουλίας υπ΄αριθµ. 213 της ΟΚΕ –Οικονοµική & Κοινωνική Επιτροπή – Υδατικοί Πόροι -30<br />

Ιανουαρίου 2009<br />

49<br />

Καλλία – Αντωνίου Α. : Η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία των υδάτων και η<br />

εφαρµογή της στην Ελλάδα. Ηµερίδα Ecocity : Κύκλος διαλόγου για το νερό, Θεσσαλονίκη, 15 Μαϊου 2008.<br />

48

- ΥΠΑΠ 47630/2005 (ΦΕΚ 1688/Β/2005) «∆ιάρθρωση της ∆ιεύθυνσης Υδάτων της<br />

Περιφέρειας» (κατά το Άρθρο 5, παρ.4)<br />

Λόγω (i) της χαµηλής προτεραιότητας που δίνεται µέχρι σήµερα στην υπόθεση του<br />

νερού και της διαχείρισής του, (ii) της αντίδρασης των εκπροσώπων των οικονοµικών<br />

και κοινωνικών συµφερόντων που συνδέονται µε το υπάρχον σύστηµα διαχείρισης του<br />

νερού και (iii) της ολιγωρίας της ελληνικής διοίκησης στη θεσµοθέτηση και την εφαρµογή<br />

των απαιτήσεων της Οδηγίας 2000/60, η χώρα έφτασε στην διαδικασία της<br />

αιτιολογηµένης γνώµης :<br />

Ύστερα από αυτεπάγγελτη έρευνα, η Επιτροπή εξέδωσε την υπ’ αριθµ. 2005/2226<br />

αιτιολογηµένη γνώµη της σύµφωνα µε την οποία ο <strong>Ν</strong>. 3199/2003 ενσωµάτωσε<br />

πληµµελώς την Οδηγία 2000/60/ΕΚ στο ελληνικό εσωτερικό δίκαιο, διότι: α) παρέλειψε<br />

να µεταφέρει µια σειρά σηµαντικών για την εφαρµογή της οδηγίας ορισµών, β)<br />

παρέλειψε να µεταφέρει τους προβλεπόµενους από την οδηγία περιβαλλοντικούς<br />

στόχους, γ) δεν εξεδόθησαν έγκαιρα οι αναγκαίες εκτελεστικές διατάξεις για τον<br />

καθορισµό των χαρακτηριστικών της περιοχής λεκάνης απορροής ποταµού, για την<br />

ανάκτηση κόστους για υπηρεσίες ύδατος και για τον αναλυτικό καθορισµό του<br />

περιεχοµένου των προγραµµάτων µέτρων και των σχεδίων διαχείρισης, δ) δεν<br />

προέβλεψε τη διαδικασία ενηµέρωσης και διαβούλευσης για το σχέδιο διαχείρισης<br />

λεκάνης απορροής ποταµού.<br />

Επιπλέον, το 2007 (υπόθεση C-264/07 Επιτροπή κατά Ελλάδος) η χώρα καταδικάστηκε<br />

για παραβίαση των άρθρων 5 και 15 της Οδηγίας, καθόσον δεν υπέβαλε τις<br />

προβλεπόµενες εκθέσεις και αναλύσεις.<br />

Άλλο σηµαντικό πρόβληµα αποτελούν τα προγράµµατα παρακολούθησης που<br />

βρίσκονται σε λειτουργία από διάφορους φορείς και τα οποία είναι αποσπασµατικά,<br />

συχνά επικαλυπτόµενα και ελλιπή ως προς τις θέσεις, τη συχνότητα και τις µετρούµενες<br />

παραµέτρους (επισηµαίνονται οι πάρα πολύ σοβαρές ελλείψεις σε ό,τι αφορά βιολογικές<br />

παραµέτρους και χηµικές ουσίες προτεραιότητας).<br />

Εκτός των µεγάλων καθυστερήσεων στην εφαρµογή των επιµέρους διατάξεων της<br />

οδηγίας, σε εκκρεµότητα παραµένει το µείζον ζήτηµα της εκπόνησης και υλοποίησης<br />

µιας ολοκληρωµένης πολιτικής νερού σε επίπεδο εθνικό και περιφερειακό, ενταγµένης<br />

στην ευρύτερη αειφορική αναπτυξιακή πολιτική για το περιβάλλον.<br />

5.2.5 ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΤΗΣ Ε.Ε ΓΙΑ ΤΗ<strong>Ν</strong> ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ Ο∆ΗΓΙΑΣ 60/2000<br />

Στην πρώτη έκθεση για την εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο, η Επιτροπή υπογράµµισε<br />

την υψηλή πιθανότητα αποτυχίας στην επίτευξη των τελικών στόχων της Οδηγίας, ιδίως<br />

λόγω της αποδιάρθρωσης των υδατικών οικοσυστηµάτων.<br />

Τα µεγαλύτερα κενά κατά την εφαρµογή µέχρι σήµερα της Οδηγίας εντοπίζονται στην<br />

µετρίας ποιότητας µεταφορά της στο εθνικό δίκαιο και στην έλλειψη οικονοµικών<br />

αναλύσεων. Επίσης τονίζεται ότι σε πολλές περιπτώσεις είναι ανάγκη να βελτιωθεί η<br />

διεθνής συνεργασία για τα διασυνοριακά ύδατα, παρά το ότι έχουν επιτευχθεί<br />

ουσιαστικές βελτιώσεις σε ορισµένες περιπτώσεις (∆ούναβης).<br />

Η Επιτροπή έχει διατυπώσει κατά καιρούς συστάσεις στα κράτη µέλη προκειµένου να<br />

καλυφθούν διαπιστωθέντα κενά, να ενσωµατωθεί η αειφόρος ανάπτυξη του νερού στις<br />

άλλες εθνικές πολιτικές και να αξιοποιηθεί στον µέγιστο βαθµό η συµµετοχή των<br />

πολιτών.<br />

Ειδικότερα διατυπώθηκαν συστάσεις για τα σχέδια διαχείρισης των λεκανών απορροής<br />

των ποταµών, για τα οποία η σχετική προθεσµία λήγει το ∆εκέµβριο του 2009, και τη<br />

49

θέσπιση προγραµµάτων µέτρων που επιβάλλεται να καταστούν επιχειρησιακά έως το<br />

2012 και να επιτύχουν τους αντίστοιχους περιβαλλοντικούς στόχους της Οδηγίας έως το<br />

2015 50 .<br />

Τα κράτη µέλη οφείλουν να καταλήξουν σε αντίστοιχη πολιτική τιµολόγησης του ύδατος<br />

µέχρι το 2010. Επιπλέον, για να ικανοποιηθούν οι υποχρεώσεις ενηµέρωσης και<br />

διαβούλευσης µε το κοινό κατά την εκπόνηση προσχεδίων διαχείρισης απαιτείται<br />

διαφάνεια και πλήρης αιτιολόγηση σχετικά µε το ποιά µέτρα είναι αναγκαία και<br />

αποτελεσµατικά καθώς και για τις δικαιολογηµένες εξαιρέσεις.<br />

Σύµφωνα µε τα παραπάνω, η Επιτροπή προτρέπει τα κράτη µέλη να εστιάσουν το<br />

ενδιαφέρον τους κυρίως στους εξής τρεις τοµείς:<br />

α) Αντιµετώπιση των ήδη διαπιστωµένων αδυναµιών. Εν προκειµένω τα κράτη µέλη<br />

ενθαρρύνονται:<br />

- να εφαρµόσουν πλήρως την υπόλοιπη σχετική νοµοθεσία της ΕΕ, ιδίως τη<br />

σχετική µε τα αστικά λύµατα και τη νιτρορρύπανση,<br />

- να θεσπίσουν τα οικονοµικά µέσα που απαιτεί η Οδηγία (τιµολόγηση, ανάκτηση<br />

του κόστους των υπηρεσιών ύδατος, του περιβαλλοντικού κόστους και του<br />

κόστους των πόρων καθώς και εφαρµογή της αρχής ο ρυπαίνων πληρώνει).<br />

- να διαµορφώσουν σε εθνική κλίµακα γενικό σύστηµα οικολογικής αξιολόγησης<br />

και ταξινόµησης που να αποτελέσει το υπόβαθρο για την εφαρµογή της οδηγίας<br />

και την επίτευξη του στόχου περί “καλής οικολογικής κατάστασης”,<br />

- να βελτιώσουν τις µεθοδολογίες και τις προσεγγίσεις που αφορούν καθοριστικής<br />

σηµασίας θέµατα (όπως ο χαρακτηρισµός υδάτινων µαζών που έχουν υποστεί<br />

σοβαρές αλλαγές, κριτήρια για την αξιολόγηση των κινδύνων ή την αντιµετώπιση<br />

του θέµατος της ποσοτικής κατάστασης των υπογείων υδάτων) και να<br />

βελτιώσουν την συγκρισιµότητα µεταξύ των κρατών µελών, ιδίως σε επίπεδο<br />

διεθνών λεκανών απορροής ποταµών,<br />

- να περιορίσουν ουσιαστικά τα υφιστάµενα κενά και τις παρατηρούµενες<br />

αδυναµίες στο πλαίσιο της εκπόνησης των σχεδίων διαχείρισης των λεκανών<br />

απορροής των ποταµών.<br />

β) Ενσωµάτωση της αειφόρου διαχείρισης σε άλλους τοµείς και πολιτικές. Για να<br />

επιτευχθεί ο ως άνω στόχος τα κράτη µέλη ενθαρρύνονται:<br />

- να µεριµνούν ώστε τα έργα υποδοµής, που ενδεχοµένως εγκυµονούν κινδύνους<br />

υποβάθµισης του υδατικού περιβάλλοντος, να αποτελούν αντικείµενο<br />

αξιολόγησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων,<br />

- να εξασφαλίζουν τη διάθεση χρηµατοδότησης µε τη βέλτιστη δυνατή αξιοποίηση<br />

των δυνατοτήτων που προσφέρουν τα χρηµατοδοτικά µέσα σε εθνικό επίπεδο<br />

και σε επίπεδο ΕΕ, όπως η Κοινή Γεωργική Πολιτική και η Πολιτική Συνοχής.<br />

γ) Πλήρης αξιοποίηση της συµµετοχής του κοινού. Η έγκαιρη υποβολή εκθέσεων και το<br />

Σύστηµα Πληροφοριών για το <strong>Ν</strong>ερό στην Ευρώπη (WISE) εξασφαλίζει εγκυρότητα και<br />

διαφάνεια στην ενηµέρωση του κοινού.<br />

5.2.6 ΑΛΛΑ <strong>Ν</strong>ΟΜΟΘΕΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ Υ∆ΑΤΙΚΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ<br />

Εκτός από τους νόµους-πλαίσια στους οποίους έγινε εκτενής αναφορά, υπάρχει σειρά<br />

νοµοθετηµάτων (νόµοι, νοµοθετικά διατάγµατα, βασιλικά διατάγµατα, κοινές υπουργικές<br />

50 http://eur-lex.europa.eu/el/<br />

50

αποφάσεις, υγειονοµικές διατάξεις, άρθρα του αστικού κώδικα κλπ.) που αναφέρονται<br />

στην έρευνα, αξιοποίηση, χρήση και προστασία των υδατικών πόρων 51 . Οι<br />

σηµαντικότεροι νόµοι, αποφάσεις, και λοιπά νοµοθετήµατα που αφορούν στη ∆ιαχείριση<br />

και Προστασία των Υδάτων παρατίθενται στη συνέχεια κατά θεµατική ενότητα - χρήση<br />

στο Παράρτηµα ΙΙ – Εθνική <strong>Ν</strong>οµοθεσία.<br />

6. ΣΧΕ∆ΙΟ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Υ∆ΑΤΙΚΩ<strong>Ν</strong> ΠΟΡΩ<strong>Ν</strong><br />

Σύµφωνα µε το Άρθρο 7 του <strong>Ν</strong>. 3199/03 καθίσταται υποχρεωτική η κατάρτιση ενός<br />

Σχεδίου ∆ιαχείρισης λεκανών απορροής ποταµών ανά Περιφέρεια, το οποίο θα πρέπει<br />

να λαµβάνει υπόψη, µεταξύ άλλων, τις κατευθύνσεις και προτάσεις των Περιφερειακών<br />

Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης, όπως προβλέπονται στο<br />

άρθρο 8 του <strong>Ν</strong>. 2742/1999, το περιεχόµενο των γενικών και ειδικών αναπτυξιακών<br />

προγραµµάτων, καθώς και τις ανάγκες που προκύπτουν για την προστασία και<br />

διαχείριση προστατευόµενων περιοχών. Τα περιφερειακά Σχέδια ∆ιαχείρισης, πρέπει να<br />

καταρτισθούν και να εγκριθούν υποχρεωτικά έως τις 22/12/2009.<br />

Για να θεωρηθεί άρτιο από τεχνική άποψη, το Σχέδιο ∆ιαχείρισης Λεκάνης Απορροής ή<br />

ενός συνόλου λεκανών απορροής ποταµών οφείλει να περιλαµβάνει :<br />

Την τεκµηρίωση και τις «πηγές» µε αναφορά σε προϋπάρχοντα δεδοµένα,<br />

µελέτες, µετρήσεις, κλπ<br />

Την εκτίµηση των διαθέσιµων υδατικών πόρων (βροχοµετρικά και µετεωρολογικά<br />

δεδοµένα, γεωµορφολογία, διάκριση υπολεκανών, πιθανούς υπόγειους<br />

υδροφορείς που «επικοινωνούν» µε το επιφανειακό υδατικό σύστηµα)<br />

Την εκτίµηση της ζήτησης (χρήσεις, πληθυσµός, τάσεις, προβλήµατα,<br />

προοπτικές)<br />

Τα τεχνικά χαρακτηριστικά των υφιστάµενων έργων (άρδευσης, ύδρευσης,<br />

εγγειοβελτιωτικά,αντιπληµµυρικά). Ειδικότερα για τους ταµιευτήρες<br />

Υδροηλεκτρικών Σταθµών απαιτούνται δεδοµένα όπως : ύψος στάθµης, έκταση,<br />

όγκος, παροχετευτικότητα υπερχειλιστή και εκκενωτή πυθµένα συναρτήσει<br />

ύψους στάθµης, απόληψη Υδροηλεκτρικού Σταθµού, καθώς επίσης και<br />

εγκατεστηµένη ισχύς και µέση παραγόµενη ενέργεια.<br />

Την αξιολόγηση της ποιοτικής κατάστασης και των πιέσεων (σηµειακές και<br />

διάχυτες πηγές ρύπανσης, τροποποίηση του καθεστώτος ροής µέσω<br />

απολήψεων ή ρυθµίσεων, άλλες επιπτώσεις από ανθρωπογενείς<br />

δραστηριότητες) καθώς και των δυνατοτήτων διατήρησης ή ανάταξης των<br />

υδροσυστηµάτων.<br />

Την επιλογή, ρύθµιση και εφαρµογή ∆ιαχειριστικού Μοντέλου Η/Υ (SHE,<br />

Sacramento, κ.ά).<br />

Τη διερεύνηση, µε χρήση του µοντέλου-οµοιώµατος, διαφόρων διαχειριστικών<br />

σεναρίων : Στο οµοίωµα υπεισέρχονται ως δεδοµένα εισόδου τα υφιστάµενα<br />

έργα και η δυναµικότητά τους, οι µελλοντικές νέες δραστηριότητες και τα<br />

προγραµµατισµένα έργα αξιοποίησης του υδατικού δυναµικού, οι κόµβοι<br />

προσφοράς –ζήτησης, οι απώλειες κλάδων δικτύων, η συσχέτιση επιφανειακών<br />

και υπογείων υδάτων, κλπ.<br />

51 Εθνικό Πρόγραµµα ∆ιαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε. και Ε.Μ.Π., 2007.<br />

Αθήνα –Αρχείο ΥΠΕΧΩ∆Ε.<br />

51

Την αξιολόγηση των αποτελεσµάτων των διαχειριστικών σεναρίων (βέλτιστος<br />

τρόπος λειτουργίας των έργων, ετήσια σχέδια διάθεσης του νερού για διάφορες<br />

υδρολογικές συνθήκες ώστε να επιτυγχάνεται αύξηση της αποδοτικότητας της<br />

λειτουργίας και ικανοποίηση των στόχων των έργων, ετήσια αρδευτική<br />

κατανάλωση, ετήσιοι όγκοι ανανεώσιµων υπόγειων υδάτων, διατήρηση<br />

ελάχιστης περιβαλλοντικής παροχής, κλπ)<br />

Την πρόταση προγράµµατος παρακολούθησης της ποιότητας και ποσότητας των<br />

υδάτων. Πιο συγκεκριµένα, το πρόγραµµα αυτό περιλαµβάνει τον προσδιορισµό<br />

των δεικτών και παραµέτρων, των θέσεων και του τρόπου ελέγχου και<br />

παρακολούθησης έτσι ώστε : (α) να καλύπτονται οι Περιβαλλοντικοί Όροι και οι<br />

στόχοι των έργων και (β) να επιτυγχάνεται η βέλτιστη χρήση και κάλυψη των<br />

ανθρώπινων αναγκών.<br />

Η οργάνωση όλων των προαναφερθέντων, πραγµατοποιείται σε Σύστηµα<br />

Γεωγραφικών Πληροφοριών (Σ.Γ.Π), η Βάση ∆εδοµένων του οποίου ενσωµατώνει,<br />

κατ΄ελάχιστο, την ακόλουθη πληροφορία σε κατάλληλη κλίµακα:<br />

• Ισοϋψείς ανά 100 m και σε κλίσεις εδάφους µικρότερες από 5% ανά 20 µ.<br />

• Τοπωνύµια.<br />

• <strong>Ν</strong>οµοθετηµένα όρια σχεδίων πόλης και οικισµών άνω των 2 χιλ. κατοίκων.<br />

• Κύριο και δευτερεύον οδικό δίκτυο.<br />

• Υδρογραφικό δίκτυο (πηγές, ποτάµια, λίµνες).<br />

• ∆ίκτυα µεταφοράς υδάτων (αγωγοί, τάφροι, υδραγωγεία, αντλιοστάσια).<br />

• Λεκάνες και υπολεκάνες απορροής (όρια).<br />

• Άλλα γραµµικά στοιχεία (ακτογραµµές, κλπ)<br />

• Σηµεία υδροληψίας χρηστών (πηγές, γεωτρήσεις, πηγάδια, κλπ)<br />

• Θέσεις φραγµάτων και µονάδων παραγωγής ενέργειας.<br />

• Ποιοτικά χαρακτηριστικά επιφανειακών και υπόγειων υδάτων και ιδιαίτερα στα<br />

σηµεία υδροληψίας, εφόσον υπάρχουν.<br />

Όπως έχει ήδη αναφερθεί στην παρ. 5.2.2, ένα από τα πρώτα Σχέδια ∆ιαχείρισης<br />

λεκανών ήταν αυτό που εκπονήθηκε µε σκοπό κυρίως την εκτροπή του ποταµού<br />

Αχελώου και πλήρη τίτλο «Σχέδιο ∆ιαχείρισης των λεκανών απορροής των ποταµών<br />

Αχελώου και Πηνειού Θεσσαλίας» (Παράρτηµα V). Το συγκεκριµένο Σχέδιο<br />

καταρτίστηκε αφού κατέστη υποχρεωτική η ύπαρξη εγκεκριµένου σχεδίου προκειµένου<br />

να αδειοδοτηθεί το οποιοδήποτε έργο ή δραστηριότητα δύναται να επιφέρει µεταβολές<br />

στις παραµέτρους των υδατικών συστηµάτων, και αφού µε το προηγούµενο νοµικό<br />

καθεστώς (<strong>Ν</strong>. 1739/87) δύο (2) Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της εκτροπής<br />

του ποταµού Αχελώου είχαν κριθεί ελλιπείς από το ΣτΕ.<br />

Παρ΄όλο που µε την εκπόνηση του Σχεδίου ∆ιαχείρισης λεκάνης ποταµού Αχελώου,<br />

δόθηκε το «πράσινο φως» για την δροµολόγηση της διαδικασίας υλοποίησης των<br />

έργων, οι µεγάλες περιβαλλοντικές παρεµβάσεις που θα επέφερε, προκάλεσαν έντονες<br />

αντιδράσεις και προσφυγή πολλών ενδιαφερόµενων φορέων από την Αιτωλοακαρνανία<br />

καθώς και περιβαλλοντικών οργανώσεων.<br />

Με νέα απόφαση της ολοµέλειας του Ανώτατου Ακυρωτικού ∆ικαστηρίου ΣτΕ<br />

(3054/2009) αποστέλλεται προς το Ευρωπαϊκό ∆ικαστήριο σειρά ερωτηµάτων σχετικά<br />

µε τη συµβατότητα του Σχεδίου ∆ιαχείρισης µε την κοινοτική Περιβαλλοντική <strong>Ν</strong>οµοθεσία,<br />

δίνοντας το δικαίωµα για αναστολή των εργασιών.<br />

52

Πιο συγκεκριµένα, τα ερωτήµατα αφορούν στα εξής :<br />

1. Κατά πόσο είναι επιτρεπτή η µεταφορά νερού από µία υδατική λεκάνη σε άλλη χωρίς<br />

να έχουν εκπονηθεί τα σχέδια διαχείρισης όλης της χώρας καθώς και τα ευρύτερα<br />

σχέδια των περιφερειών στις οποίες ανήκουν οι λεκάνες.<br />

Σηµειώνεται ότι το Σχέδιο ∆ιαχείρισης λεκανών ποταµών Αχελώου και Πηνειού<br />

Θεσσαλίας αναφέρεται στο όφελος των περιοχών όπου θα διοχετευθούν οι ποσότητες<br />

υδάτων µε την εκτροπή χωρίς ταυτόχρονα να υπάρχει αντίστοιχο Σχέδιο για την περιοχή<br />

όπου θα µειωθούν οι αντίστοιχες ποσότητες.<br />

2. Κατά πόσο επιτρέπεται από τη <strong>Ν</strong>οµοθεσία η µεταφορά νερού από µία λεκάνη<br />

ποταµού προς άλλη, όταν ο σκοπός δεν είναι οι πιθανές επιτακτικές ανάγκες ύδρευσης<br />

αλλά και η άρδευση και η ενεργειακή χρήση.<br />

Επισηµαίνεται ότι το Σχέδιο ∆ιαχείρισης εστιάζει κυρίως στην αύξηση των ποσοτήτων<br />

που θα εισρεύσουν στου ταµιευτήρες ΥΗΕ και στην αντιµετώπιση των υφιστάµενων<br />

προβλήµατων άρδευσης που έχουν προκληθεί κυρίως από την ανεξέλεγκτη χρήση των<br />

υδατικών πόρων της Θεσσαλίας επί σειρά δεκαετιών.<br />

3. Κατά πόσο είναι σύννοµη η θέσπιση µε νόµο, της εκτροπής χωρίς να έχει προηγηθεί<br />

διαδικασία διαβούλευσης.<br />

Είναι σαφές ότι στα πλαίσια της διαδικασίας διαβούλευσης θα εξετάζονταν και οι<br />

δυνατότητες πιο ήπιων παρεµβάσεων όπως αλλαγή καλλιεργειών (προς λιγότερο<br />

υδροβόρες), ανάταξη υδροφορέων, κατάργηση µεγάλου πλήθους γεωτρήσεων,<br />

εξοικονόµηση νερού µέσω ορθολογικότερης διαχείρισης.<br />

7. ∆ΙΑΚΡΑΤΙΚΑ <strong>Ν</strong>ΕΡΑ<br />

Από τα οκτώ (8) ποτάµια της Βόρειας Ελλάδας (Αώος, Αλιάκµονας, Λουδίας, Αξιός,<br />

Γαλλικός, Στρυµώνας, <strong>Ν</strong>έστος και Έβρος), τα τρία (Αλιάκµονας, Λουδίας και Γαλλικός)<br />

δεν είναι διασυνοριακά. Όσον αφορά στα πέντε (5) διασυνοριακά ποτάµια, µόνο στην<br />

περίπτωση του Αώου ποταµού η Ελλάδα βρίσκεται στην πλεονεκτική ανάντη θέση, ενώ<br />

στις υπόλοιπες περιπτώσεις (Αξιός, <strong>Ν</strong>έστος, Στρυµόνας, Έβρος) βρίσκεται στη δυσµενή<br />

κατάντη 52 .<br />

Οι προσπάθειες εύρεσης τρόπου συνεργασίας µε τις όµορες χώρες έχουν ξεκινήσει εδώ<br />

και πολλές δεκαετίες. Οι συµφωνίες συνήθως έµεναν ανενεργές. Αδιάψευστος µάρτυρας<br />

της ελλιπούς εφαρµογής της συµφωνίας του <strong>Ν</strong>έστου (1995), αποτελεί το γεγονός της<br />

µεταφοράς απορριµµάτων από την Βουλγαρική υδρολογική λεκάνη στο ελληνικό<br />

έδαφος, κάθε φορά που τα νερά του ποταµού πληµµυρίζουν και κατακλύζουν<br />

ανεξέλεγκτες παρόχθιες χωµατερές στη γειτονική χώρα. Ανεπαρκής κρίνεται µέχρι<br />

σήµερα και η λειτουργία της κοινής επιτροπής υδροοικονοµίας.<br />

Το διµερές συµβατικό πλαίσιο µεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας περιλαµβάνει τη<br />

Συµφωνία του 1964 «on Cooperation between the People’s Republic of Bulgaria and the<br />

Kingdom of Greece concerning the utilization of the waters of the rivers crossing the two<br />

countries», τη Συµφωνία του 1971 µε την οποία ιδρύεται η Επιτροπή «Greek Bulgarian<br />

Committee for cooperation in the fields of electric energy and the utilization of the rivers<br />

of the waters crossing the two countries», την προαναφερθείσα Συµφωνία του 1995 για<br />

τα ύδατα του <strong>Ν</strong>έστου και τη Συµφωνία του 2002 µεταξύ των δύο αρµόδιων Υπουργείων,<br />

52 Γνώµη Πρωτοβουλίας υπ΄αριθµ. 213 της ΟΚΕ –Οικονοµική & Κοινωνική Επιτροπή – Υδατικοί Πόροι -30<br />

Ιανουαρίου 2009<br />

53

όπου αναλαµβάνεται ρητά η δέσµευση από τα δύο κράτη για την εφαρµογή της Οδηγίας-<br />

Πλαίσιο. Το ζήτηµα της διαχείρισης των διασυνοριακών υδάτων επανέρχεται τακτικά στις<br />

διµερείς σχέσεις, χωρίς ωστόσο να διαφαίνεται αξιοσηµείωτη πρόοδος, καθώς οι δύο<br />

χώρες εµµένουν σε παραδοσιακές προσεγγίσεις, ενώ η Οδηγία ως κοινό πλέον ισχύον<br />

δίκαιο, προβλέπει συγκεκριµένες υποχρεώσεις και δικαιώµατα.<br />

Η ακεραιότητα του οικοσυστήµατος της λεκάνης του Αξιού (αγροτικές περιοχές Κιλκίς και<br />

Θεσσαλονίκης, υπόγεια νερά της λεκάνης απορροής, δέλτα του ποταµού που<br />

προστατεύεται από τη συνθήκη Ραµσάρ, Θερµαϊκός κόλπος όπου εκβάλλει ο Αξιός)<br />

εξαρτάται απόλυτα από την ποιότητα του νερού που εισέρχεται στη χώρα µας από τη<br />

ΠΓ∆Μ. Αν και η ελληνική πλευρά έχει επενδύσει µεγάλα ποσά στην ασφαλή διάθεση<br />

των αποβλήτων της πόλης της Θεσσαλονίκης, µέσω του καινούριου αποχετευτικού<br />

συστήµατος και της εγκατάστασης του νέου βιολογικού καθαρισµού, εντούτοις η<br />

ποιότητα του νερού στον Θερµαϊκό Κόλπο εξακολουθεί να βρίσκεται σε κίνδυνο από εν<br />

δυνάµει πηγές ρύπανσης που δεν ελέγχονται από την Ελλάδα.<br />

Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγµα της απουσίας αποτελεσµατικής διακρατικής<br />

συνεργασίας, αποτελεί η περίπτωση του ποταµού Έβρου όπου καταγράφεται απουσία<br />

κοινού, διασυνοριακού αντιπληµµυρικού σχεδιασµού. Η Βουλγαρική πλευρά αρνείται να<br />

χρηµατοδοτήσει αντιπληµµυρικά έργα και οι επεµβάσεις ορεινής υδροοικονοµίας, καθώς<br />

οι µεγάλες πληµµυρικές καταστροφές εµφανίζονται στα κατάντη του ποταµού, στο<br />

ελληνικό (αλλά και στο τουρκικό) έδαφος. Λόγω της εισόδου της στην Ε.Ε, η Βουλγαρία<br />

υποχρεούται πια ως κράτος –µέλος να εφαρµόσει µαζί µε τα όµορα κράτη την Οδηγία<br />

2007/60 «για την αξιολόγηση και την αντιµετώπιση των κινδύνων πληµµύρας». Μεταξύ<br />

Ελλάδας και Τουρκίας έχουν υπάρξει ήδη από το 1934 διακρατικές συµφωνίες για την<br />

εκτέλεση αντιπληµµυρικών έργων στον ποταµό Έβρο.<br />

Εικόνα 8: Ποταµός <strong>Ν</strong>έστος –∆ιακρατικές συµφωνίες µεταξύ Ελλάδας-Βουλγαρίας<br />

( Atlas of International Freshwater Agreements, UN 2002)<br />

54

Εικόνα 9: Λίµνη ∆οϊράνη –∆ιακρατικές συµφωνίες µεταξύ Ελλάδας και πρώην Γιουγκοσλαβίας<br />

(Atlas of International Freshwater Agreements, UN 2002)<br />

Εικόνα 10 :Ποταµός Αξιός- ∆ιακρατικές συµφωνίες µεταξύ Ελλάδας και πρώην Γιουγκοσλαβίας<br />

( Atlas of International Freshwater Agreements, UN 2002)<br />

55

Εικόνα 11 : Ποταµός Στρυµόνας- ∆ιακρατικές συµφωνίες µεταξύ Ελλάδας-Βουλγαρίας και<br />

Ελλάδας -πρώην Γιουγκοσλαβίας (Atlas of International Freshwater Agreements, UN 2002)<br />

Η Ελλάδα, η οποία µοιράζεται το 25% των υδατικών της αποθεµάτων µε τις γειτονικές<br />

της χώρες, αλλά και οι λοιπές Βαλκανικές χώρες, οι οποίες προέρχονται από<br />

διαφορετικά κοινωνικοοικονοµικά συστήµατα µε διαφορετικές αντιλήψεις για το<br />

περιβάλλον και την ανάπτυξη και βρίσκονται σήµερα στη φάση της προσαρµογής τους<br />

σε µια νέα διεθνή πραγµατικότητα, έχουν πολλά να ωφεληθούν από µια στροφή της<br />

πολιτικής τους στην κατεύθυνση της περιβαλλοντικής διπλωµατίας, η οποία στην<br />

περίπτωση του νερού εξειδικεύεται στην ∆ιπλωµατία του <strong>Ν</strong>ερού ή Υδροδιπλωµατία 53 .<br />

53 Γνώµη Πρωτοβουλίας υπ΄αριθµ. 213 της ΟΚΕ –Οικονοµική & Κοινωνική Επιτροπή – Υδατικοί Πόροι -30<br />

Ιανουαρίου 2009<br />

56

Σύµφωνα µε την αρχή της αποτελεσµατικότητας, επιβάλλεται η ολοκληρωµένη<br />

διαχείριση του νερού σε επίπεδο ενιαίας υδρολογικής λεκάνης µε την ανάπτυξη<br />

διασυνοριακών δικτύων και συστηµάτων παρακολούθησης και ελέγχου των<br />

παραµέτρων του νερού, καθώς και κοινών σχεδίων διαχείρισης υδατικών πόρων και<br />

κατασκευής υδραυλικών έργων.<br />

Η αρχής της αποδοτικότητας επιβάλλει την εφαρµογή κανόνων, µεθόδων και<br />

οικονοµικών εργαλείων για την ισότιµη κατανοµή του κόστους της διατήρησης, της<br />

προστασίας και της αποκατάστασης των κοινών υδατικών αποθεµάτων, καθώς και την<br />

από κοινού χρηµατοδότηση των, διασυνοριακού ενδιαφέροντος, υδραυλικών έργων. Η<br />

εφαρµογή της αρχής «Ο ρυπαίνων πληρώνει» σε διεθνές επίπεδο, είναι ένα από τα<br />

µεγάλα ζητούµενα της Υδροδιπλωµατίας.<br />

Τέλος, όσον αφορά στις αρχές της ισότητας και της ισοδυναµίας, σηµαντική είναι η<br />

εύρεση κανόνων για την ισότιµη κατανοµή των υδατικών αποθεµάτων αλλά και τις<br />

ωφέλειες που προκύπτουν από την αξιοποίηση και την κοινή διαχείρισή τους.<br />

Βάσει της Οδηγίας-Πλαίσιο,.οι νοµικές υποχρεώσεις σε µια διεθνή λεκάνη απορροής<br />

είναι 54 :<br />

- Συντονισµός προστασίας και διαχείρισης των υδάτων, οργανωµένος επί τη βάσει της<br />

περιοχής (district) της ∆ιεθνούς Λεκάνης Απορροής Ποταµού. ∆ύο ή/και περισσότερες<br />

λεκάνες µπορούν να συνδυαστούν σε µία περιοχή λεκάνης απορροής. Όταν τµήµα της<br />

λεκάνης απορροής κείται σε τρίτη χώρα, ο συντονισµός είναι υποχρεωτικός µεν για το<br />

κράτος µέλος, προαιρετικός δε και συνιστώµενος για την τρίτη χώρα. Ενώ, ο<br />

συντονισµός έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα, τα κράτη µέλη είναι ελεύθερα να επιλέξουν<br />

τα προσφορότερα πολιτικά, νοµικά και διοικητικά εργαλεία για να τον επιτύχουν,<br />

χρησιµοποιώντας µάλιστα και προϋπάρχοντα διεθνή όργανα.<br />

- Στην περίπτωση υπόγειων διασυνοριακών υδάτων, ο απαραίτητος συντονισµός πρέπει<br />

πρωτίστως να εστιάσει στην πλήρη καταγραφή των υπογείων υδάτων που συνδέονται<br />

µε την οριοθετηµένη περιοχή της λεκάνης απορροής.<br />

- Λεπτοµερή προγράµµατα διαχείρισης µπορούν να συµπληρώνουν το βασικό σχέδιο µε<br />

εξειδίκευση σε υπο-λεκάνες, τµήµατα ή επιµέρους θέµατα της διαχείρισης. Όταν ένα<br />

κράτος µέλος εντοπίσει ζήτηµα που έχει επιπτώσεις στη διαχείριση των υδάτων του<br />

αλλά δεν είναι δυνατόν να επιλυθεί από το εν λόγω κράτος µέλος, µπορεί να αναφέρει το<br />

ζήτηµα στην Επιτροπή και σε οποιοδήποτε άλλο ενδιαφερόµενο κράτος µέλος. Με<br />

αίτηµα των κρατών µελών, η Επιτροπή ενεργεί για να διευκολύνει τον καθορισµό των<br />

προγραµµάτων µέτρων.<br />

- Η πληροφόρηση και η διαβούλευση µε το κοινό και τις άλλες ενδιαφερόµενες πλευρές<br />

αποτελεί υποχρέωση όλων των εµπλεκοµένων κρατών µελών. Η κατάστρωση<br />

διαδικασιών για συµµετοχή των θιγόµενων πολιτών αποτελεί βασικό στάδιο εφαρµογής<br />

της Οδηγίας-Πλαίσιο. ∆ιασυνοριακή πληροφόρηση και διαβούλευση πρέπει επίσης να<br />

προβλεφθεί, αν και το ζήτηµα αυτό, ως πλέον ευαίσθητο, αποτελεί σηµείο έντονων<br />

συζητήσεων.<br />

- Τα κράτη µέλη έχουν υποχρέωση υποβολής περιοδικών εκθέσεων (reporting) στην<br />

Επιτροπή. Όταν µια περιοχή λεκάνης απορροής ποταµού εκτείνεται πέραν του εδάφους<br />

της Κοινότητας, το ή τα ενδιαφερόµενα κράτη µέλη επιζητούν τον κατάλληλο συντονισµό<br />

µε τα τρίτα κράτη, προκειµένου να επιτευχθούν οι στόχοι της Οδηγίας σ' ολόκληρη την<br />

54 Καριψιάδης Γ. Η Οδηγία –Πλαίσιο για τα ύδατα. ∆ιαχείριση διασυνοριακών υδάτων (<strong>Ν</strong>οέµβριος 2008)<br />

http://www.hydromedia.gr/<br />

57

περιοχή λεκάνης απορροής του διασυνοριακού ποταµού. Σε κάθε περίπτωση, τα κράτη<br />

µέλη µεριµνούν για την εφαρµογή των κανόνων της Οδηγίας στο έδαφός τους.<br />

Η Ευρώπη έχει µακρά ιστορία συµφωνιών για τα διασυνοριακά ποτάµια. Κάποιες από<br />

τις πρώτες συµφωνίες αφορούσαν τον ποταµό Minho µεταξύ Ισπανίας και Πορτογαλίας<br />

(1864), τα διακρατικά νερά των συνόρων Αυστρίας –Βαυαρίας (1862) και τον ποταµό<br />

Βιστούλα µεταξύ Αυστρίας και Ρωσίας (1871). Όσον αφορά στον ποταµό Ρήνο, η<br />

λεκάνη απορροής του οποίου µοιράζεται µεταξύ Γερµανίας, Αυστρίας, Ελβετίας,<br />

Γαλλίας, Λουξεµβούργου, Ιταλίας , Λιχνενστάιν, Βελγίου, Ολλανδίας, οι συνθήκες και<br />

συµφωνίες χρονολογούνται από το 1820 (εποχή δηµιουργίας των εθνικών κρατών).<br />

Συνολικά µέχρι σήµερα έχουν καταγραφεί 200 περίπου συµφωνίες –συνθήκες µεταξύ<br />

των Ευρωπαϊκών Κρατών.<br />

Εικόνα 12: Ευρωπαϊκές ∆ιασυνοριακές Λεκάνες Απορροής Ποταµού<br />

(Atlas of International Freshwater Agreements, UN 2002)<br />

Ιδιαίτερα προωθηµένο κανονιστικό πλαίσιο και σχετικές διαδικασίες ισχύουν σήµερα για<br />

το ∆ούναβη (η λεκάνη απορροής του οποίου ανήκει σε 17 κράτη), τον Έλβα, τον Μόζα,<br />

τον Όντερ, το Ρήνο και τον Σκάλδη. Για αυτά τα διασυνοριακά ποτάµια έχουν υιοθετηθεί<br />

πολυµερείς διεθνείς συµφωνίες και έχουν εγκαθιδρυθεί διεθνείς επιτροπές οι οποίες<br />

συντονίζουν τα µέτρα εφαρµογής της Οδηγίας-Πλαίσιο για ολόκληρη τη διασυνοριακή<br />

λεκάνη 55 :<br />

• The Convention on Co-operation for the Protection and Sustainable Use of the River<br />

Danube (Danube River Protection Convention), 1994, Απόφαση του Συµβουλίου ΕΕ<br />

97/825.<br />

55 Καριψιάδης Γ. Η Οδηγία –Πλαίσιο για τα ύδατα. ∆ιαχείριση διασυνοριακών υδάτων (<strong>Ν</strong>οέµβριος 2008)<br />

http://www.hydromedia.gr/<br />

58

• Convention on the International Commission for the Protection of the Elbe, 1990,<br />

Απόφαση του Συµβουλίου ΕΕ 91/598.<br />

• Agreement on the protection of the river Maas, 1994.<br />

• International Convention on the Protection of the Oder, 1996, Απόφαση του<br />

Συµβουλίου ΕΕ 1999/257.<br />

• Convention for the Protection of Rhine, 1999, Απόφαση του Συµβουλίου ΕΕ<br />

2000/706.<br />

• International Commission for the Protection of the Escaut (CIPE - Commission<br />

International pour la Protection de l΄Escaut), 1995.<br />

Παρά τις εύλογες διαφορές στις προσεγγίσεις και τους µηχανισµούς των έξι αυτών<br />

επιτροπών, στις µεταξύ τους σχέσεις λειτουργεί ένα σύστηµα πληροφόρησης και<br />

ανταλλαγής εµπειριών. Από κοινοτικής πλευράς υπάρχει λογιστική υποστήριξη του<br />

έργου τους, ιδίως του ∆ούναβη, καθώς αποτελεί υπόδειγµα συνολικής διαχείρισης µια<br />

διεθνούς υδρολογικής λεκάνης που ανήκει όχι µόνο σε κράτη µέλη (νέα και παλαιά) αλλά<br />

και σε τρίτες χώρες.<br />

Για άλλες διασυνορικές λεκάνες η µέχρι σήµερα εφαρµογή της Οδηγίας σηµειώνει<br />

αξιοσηµείωτη υστέρηση. Συνήθως µεταξύ κρατών µελών ισχύουν διµερείς συµφωνίες,<br />

κατά το µάλλον ή ήττον λειτουργικές, οι οποίες µόνον µερικώς συντείνουν στην<br />

εφαρµογή αρχών και κανόνων της Οδηγίας-Πλαίσιο. Η πληροφόρηση που παρέχουν<br />

ορισµένα κράτη µέλη είναι ελλιπής και κάποτε αντιφατική, ιδίως στις περιπτώσεις της<br />

Ελλάδος και της Βουλγαρίας (µε τρεις διασυνοριακές λεκάνες απορροής: Στρυµώνα,<br />

<strong>Ν</strong>έστου και Έβρου), Ιταλίας και Σλοβενίας, Πορτογαλίας και Ισπανίας, Φιλανδίας και<br />

Σουηδίας.<br />

Για τις διασυνοριακές λεκάνες µεταξύ κρατών µελών και τρίτων χωρών, η επίλυση<br />

εκκρεµών ζητηµάτων βρίσκεται ακόµη σε πρώιµο στάδιο. ∆υσχερέστερη είναι η<br />

συνεργασία µεταξύ των Βαλτικών κρατών µελών και της Ρωσίας, της Ουκρανίας και της<br />

Λευκορωσίας, καθώς και της Ελλάδος, της Βουλγαρίας και της Τουρκίας.<br />

Η Επιτροπή ζήτησε και έλαβε από το Συµβούλιο διαπραγµατευτική εντολή για αυτές τις<br />

διασυνοριακές λεκάνες. Έτσι, σύµφωνα µε τη σχετική Απόφαση του Συµβουλίου της<br />

27ης Ιουνίου 2006, η Επιτροπή συµµετέχει στις σχετικές διαπραγµατεύσεις και η ΕΕ<br />

καθίσταται συµβαλλόµενο µέρος στις συµφωνίες που αφορούν διασυνοριακά ύδατα<br />

µεταξύ κρατών µελών και τρίτων χωρών. Είναι προφανές ότι παρόµοιες συµφωνίες δεν<br />

χρειάζονται για διασυνοριακές λεκάνες αποκλειστικά µεταξύ κρατών µελών, αφού το<br />

ισχύον δίκαιο σε αυτήν την περίπτωση είναι η Οδηγία-Πλαίσιο.<br />

Συνοψίζοντας, η ορθή εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο συνεπιφέρει και συνδυάζεται µε<br />

την εφαρµογή σηµαντικών τµηµάτων της υπόλοιπης κοινοτικής περιβαλλοντικής<br />

νοµοθεσίας αλλά και του διεθνούς ∆ικαίου Περιβάλλοντος. Η «διάδραση» τόσο µε τη<br />

νοµοθεσία αυτή όσο και µε τις διεθνείς περιβαλλοντικές συµφωνίες εµπλουτίζει την<br />

προστασία και τη διαχείριση των υδάτων. Στην περίπτωση µάλιστα των διασυνοριακών<br />

υδάτων, η Οδηγία-Πλαίσιο (και το κοινοτικό δίκαιο εν γένει) δεν είναι συνήθως ο<br />

αποκλειστικός κανόνας δικαίου που ρυθµίζει τις σχέσεις των κρατών µελών που<br />

µοιράζονται µια διεθνή λεκάνη απορροής: τόσο οι διµερείς συµφωνίες όσο και οι διεθνείς<br />

περιβαλλοντικές συµφωνίες εφαρµόζονται εξίσου, γεγονός που επιβάλλει εναρµόνιση<br />

του κανονιστικού πλαισίου.<br />

59

Οι διάφορες παρεµφερείς νοµοθετικές πράξεις που ενδέχεται να τεθούν σε εφαρµογή<br />

ταυτόχρονα µε την Οδηγία-Πλαίσιο, µπορούν να κατηγοριοποιηθούν βάσει του<br />

αντικειµένου τους σε 56 :<br />

- πράξεις που θέτουν ποιοτικά περιβαλλοντικά πρότυπα, οριακές τιµές εκποµπών,<br />

βέλτιστες διαθέσιµες τεχνολογίες (Best Available Technologies -BATs), βέλτιστες<br />

περιβαλλοντικές πρακτικές (Best Environmental Practices - BEPs) και σχετικές<br />

διαδικασίες, κυρίως για την προστασία των γλυκών υδάτων,<br />

- κοινοτική και διεθνή νοµοθεσία σχετικά µε τις επικίνδυνες ουσίες,<br />

- κοινοτική και διεθνή νοµοθεσία σχετικά µε την προστασία της βιοποικιλότητας µε<br />

έµφαση στις προστατευόµενες περιοχές για τη διατήρηση οικοτόπων και ειδών,<br />

- κοινοτική και διεθνή νοµοθεσία σχετικά µε την εκτίµηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων<br />

και τη συµµετοχή του κοινού, και τέλος<br />

- διεθνείς συµβάσεις για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος.<br />

8. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ<br />

Τα κράτη µέλη όπου υλοποιείται η κοινοτική πολιτική, καθυστερούν συχνά στην<br />

µεταφορά των Οδηγιών στο εσωτερικό εθνικό δίκαιο, επειδή δυσκολεύονται ή<br />

σπανιότερα αρνούνται να εφαρµόσουν στην πράξη την περιβαλλοντική νοµοθεσία. Ως<br />

αιτία αναφέρεται η τεχνική πολυπλοκότητα των οδηγιών, όπως επίσης οι δοµές και<br />

υποδοµές τις οποίες απαιτούν κατά την εφαρµογή τους (σχέδια, έλεγχοι, κυρώσεις,<br />

κλπ). Αυτό έχει ως αποτέλεσµα την αύξηση των προσφυγών από την Επιτροπή στο<br />

∆ικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (∆ΕΚ) για παραβίαση από τα κράτη της<br />

περιβαλλοντικής νοµοθεσίας.<br />

Η αδυναµία ουσιαστικής ενσωµάτωσης–εφαρµογής των περιβαλλοντικών οδηγιών δεν<br />

οφείλεται πάντα στα κράτη µέλη. Πράγµατι, πολλές από αυτές τις οδηγίες δεν είναι<br />

σαφείς ως προς τους στόχους τους, αφού µέσα από πολλούς και ποικίλους<br />

συµβιβασµούς αντιτιθέµενων συµφερόντων («ρυθµιστικός ανταγωνισµός» όχι µόνο των<br />

κρατών αλλά και των ιδιωτών) ακολουθούν την υβριδική τακτική του «συµψηφισµού»<br />

της προστασίας του περιβάλλοντος µε την προστασία της ενιαίας ανταγωνιστικής<br />

αγοράς.<br />

Τέλος, πολλές φορές τα κράτη µέλη καλούνται να εφαρµόσουν ουσιαστικά µια οδηγία, µε<br />

την (εσωτερική τους) κοινωνία αντίθετη προς το ρυθµιστέο αντικείµενο. Το παράδειγµα<br />

της κοινοτικής ρύθµισης των γενετικά τροποποιηµένων οργανισµών είναι<br />

χαρακτηριστικό.<br />

Ειδικότερα για την Ελλάδα, ενώ το ποσοστό της τυπικής ενσωµάτωσης της κοινοτικής<br />

νοµοθεσίας (οδηγίες) στο εσωτερικό δίκαιο είναι αρκετά υψηλό (97,47%) σε σχέση µε<br />

άλλες χώρες (π.χ. Ισπανία, Ιταλία), εν τούτοις είναι εµφανής η υστέρηση υλοποίησης<br />

της κοινοτικής περιβαλλοντικής νοµοθεσίας- σε επίπεδο δηλαδή λήψης των αναγκαίων<br />

µέτρων, εκπόνησης των προβλεπόµενων από τις κοινοτικές οδηγίες σχεδίων, ελέγχου<br />

εφαρµογής και παρακολούθησης αυτών (ατελής εφαρµογή), όπως επίσης και σε<br />

επίπεδο κοινοποίησης των εθνικών µέτρων µεταφοράς µιας οδηγίας 57 . Η κατάσταση<br />

αυτή αναφέρεται ιδιαίτερα στους τοµείς διαχείρισης αποβλήτων, προστασίας της φύσης<br />

56<br />

Καριψιάδης Γ. Η Οδηγία –Πλαίσιο για τα ύδατα. ∆ιαχείριση διασυνοριακών υδάτων (<strong>Ν</strong>οέµβριος 2008)<br />

http://www.hydromedia.gr/<br />

57<br />

<strong>Ν</strong>ικολόπουλος Τ., Καπογιάννης ∆., Τασσοπούλου Ελ. Όψεις και Επιπτώσεις της διείσδυσης στην Ελλάδα<br />

της Κοινοτικής Περιβαλλοντικής <strong>Ν</strong>οµοθεσίας (Ιανουάριος 2007) www.nomosfysis.gr<br />

60

και των ειδών, διαχείρισης και προστασίας των υδάτων, εκτίµησης των επιπτώσεων<br />

ορισµένων σχεδίων ιδιωτικών και δηµόσιων έργων για το περιβάλλον και προστασίας<br />

από την ατµοσφαιρική ρύπανση. Οι παραβάσεις στους προαναφερθέντες τοµείς<br />

εξακολουθούν να αναδεικνύουν τις ελλείψεις υποδοµών για την εφαρµογή των οδηγιών<br />

και τις γνωστές σε όλους αδυναµίες της συγκεντρωτικής ελληνικής διοίκησης<br />

(κατακερµατισµός ή/και επικάλλυψη αρµοδιοτήτων µεταξύ Υπουργείων και υπηρεσιών,<br />

έλλειψη οργανωτικών πόρων) καθώς και την έλλειψη εµπέδωσης του «περιβαλλοντικού<br />

κεκτηµένου» από τη λεγόµενη κοινωνία των πολιτών και τις τοπικές κοινωνίες.<br />

Πρόσφατα το Ελληνικό Κοινοβούλιο απέκτησε Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος<br />

αποτελούµενη από τριάντα βουλευτές. Αντικείµενο της επιτροπής είναι η<br />

παρακολούθηση και η αξιολόγηση της περιβαλλοντικής κατάστασης στη χώρα και των<br />

συνεπειών των διαφόρων δράσεων. Η Επιτροπή έχει συµβουλευτικό χαρακτήρα για τη<br />

χάραξη της εθνικής περιβαλλοντικής στρατηγικής.<br />

Είναι αναµφισβήτητο ότι η Ελλάδα δεν είχε ποτέ συνεκτική εθνική πολιτική και<br />

στρατηγική περιβάλλοντος ούτε και πολιτική «παράδοση» στον τοµέα αυτό. Το<br />

περιβάλλον, σε αντίθεση µε την οικονοµική ανάπτυξη-µεγέθυνση, ποτέ δεν ήταν, και<br />

εξακολουθεί να µην αποτελεί προτεραιότητα παρά την επιταγή του Άρθρου 24, παρ. 1<br />

του Συντάγµατος για τη λήψη προληπτικών και κατασταλτικών µέτρων στο πλαίσιο της<br />

αρχής της αειφορίας. Τέλος, στην Ελλάδα δεν υπήρξε ποτέ «κουλτούρα» προστασίας<br />

του δηµόσιου χώρου και του κοινού αγαθού.<br />

Η περιβαλλοντική πολιτική της χώρας, παρά τις εγγενείς υστερήσεις των πολιτικοδιοικητικών<br />

της µηχανισµών και δοµών, ταυτίζεται µε την αντίστοιχη κοινοτική ιδίως από<br />

την δεκαετία του ΄90, λόγω και των ελεγκτικών-δικαστικών πιέσεων που δέχεται από<br />

την Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εφαρµογή της κοινοτικής νοµοθεσίας.<br />

Ωστόσο η «εξευρωπαϊσµένη» και ταυτισµένη µε τον εκσυγχρονισµό εθνική<br />

περιβαλλοντική πολιτική, πέρα από την τυπική-τεχνική ενσωµάτωση της κοινοτικής<br />

νοµοθεσίας (ποσοτικά επιτυχής), απαιτεί µία σειρά µεταβολών στο ελληνικό πολιτικοδιοικητικό<br />

σύστηµα και στην κοινωνία, µε στόχο τη σύγκλιση. Η Ευρωπαϊκή πίεση, ως<br />

κύριος αλλά όχι αποκλειστικός παράγοντας διαµόρφωσης της εθνικής περιβαλλοντικής<br />

πολιτικής δεν φαίνεται να είναι ικανή να αντιστρέψει µέχρι σήµερα την εσωτερική εθνική<br />

λογική των µηχανισµών και των δοµών, των µικροσυµφερόντων των τοπικώντοπικιστικών<br />

κοινωνιών, αλλά και των γενικότερων αξιακών προτεραιοτήτων 58 .<br />

Αν τα αποτελέσµατα από την υλοποίηση της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής πολιτικής<br />

είναι πενιχρά, τα αποτελέσµατα της κοινοτικής περιβαλλοντικής χρηµατοδότησης<br />

φαίνονται πιο καθαρά, έτσι ώστε να γίνεται λόγος για «εξευρωπαϊσµένο περιβαλλοντικό<br />

τυπικό εκσυγχρονισµό». Σ’ αυτό συνέβαλαν οι χρηµατοδοτήσεις του Ταµείου Συνοχής<br />

και των διαρθρωτικών προγραµµάτων για το περιβάλλον µέσω του πρώτου (1989-<br />

1993, µε 6,5% του συνόλου των δαπανών), δεύτερου (1994-1999, µε 3,9% του συνόλου<br />

των δαπανών) και τρίτου (2000-2006, µε 1,89% του συνόλου των δαπανών) κοινοτικού<br />

πλαισίου στήριξης (ΚΠΣ). Η εντύπωση πάντως που αποκοµίζει κάποιος είναι ότι, παρά<br />

την χρηµατοδότηση έργων, δεν επιτεύχθηκε µια ολοκληρωµένη περιβαλλοντική<br />

υποδοµή (π.χ. για τον βιολογικό καθαρισµό, για την εποπτεία και φύλαξη των<br />

προστατευόµενων οικοτόπων ή την παρακολούθηση και καταγραφή της ποιότητας των<br />

υδάτων κ.λπ.). Από την άλλη πλευρά, θα ήταν παράλειψη να µην επισηµανθεί ότι η<br />

υλοποίηση των συγχρηµατοδοτούµενων έργων ανάδειξαν ως «κεκτηµένη» και<br />

«εµπεδωµένη» πλέον την διαδικασία εκτίµησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των<br />

58 <strong>Ν</strong>ικολόπουλος Τ., Καπογιάννης ∆., Τασσοπούλου Ελ. Όψεις και Επιπτώσεις της διείσδυσης στην Ελλάδα<br />

της Κοινοτικής Περιβαλλοντικής <strong>Ν</strong>οµοθεσίας (Ιανουάριος 2007) www.nomosfysis.gr<br />

61

έργων αυτών 59 .<br />

Συνοψίζοντας, τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει η εφαρµογή της Οδηγίας-Πλαίσιο<br />

60/2000 και του <strong>Ν</strong>όµου 3199/2003 έχουν ως εξής 60 :<br />

Αποσπασµατική θεώρηση τοµεακών προβληµάτων<br />

Κερµατισµός ή/και επικάλυψη αρµοδιοτήτων<br />

Ελλιπής προσέγγιση των σηµερινών προβληµάτων<br />

Σχετική υποβάθµιση της ποιοτικής διάστασης της διαχείρισης<br />

Μη συντονισµένα και ασυνεχή προγράµµατα παρακολούθησης ποιοτικών και<br />

ποσοτικών παραµέτρων<br />

Απουσία σύνδεσης και εναρµόνισης µε τις αναπτυξιακές επιδίωξεις<br />

παραγωγικών τοµέων και περιοχών της χώρας<br />

Καθυστέρηση κάλυψης υποχρεώσεων που απορρέουν από την εφαρµογή<br />

κοινοτικών οδηγιών<br />

9. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ<br />

Η θεσµοθέτηση από την Ε.Ε της Οδηγίας-Πλαίσιο 2000/60 και άλλων συναφών Οδηγιών<br />

(Υπόγεια <strong>Ν</strong>ερά-2006, Πληµµυρικός Κίνδυνος-2007) καθώς και η υποχρεωτική<br />

συµµόρφωση της χώρας προς τις Κοινοτικές Οδηγίες, αποτελεί µοναδική ευκαιρία για<br />

την εγκαθίδρυση ενός <strong>Ν</strong>οµικού Πλαισίου Ολοκληρωµένης ∆ιαχείρισης και Προστασίας<br />

των Υδατικών Πόρων.<br />

Η ψήφιση αρχικά του <strong>Ν</strong>όµου 3199/2003 («Προστασία και ∆ιαχείριση των Υδάτων –<br />

Εναρµόνιση µε την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του<br />

Συµβουλίου της 23 ης Οκτωβρίου 2000» ΦΕΚ 280/Α/9.12.2003), και άλλων Π.∆, ΚΥΑ,<br />

κλπ που ακολούθησαν ή ακόµη εκκρεµούν, για τη ρύθµιση του συνόλου των θεµάτων<br />

που αφορούν στα ύδατα δεν αρκεί, αφού υπάρχει πάντα ο κίνδυνος της ατελούς<br />

εφαρµογής των νοµικών κειµένων.<br />

Η πλήρης εφαρµογή των προβλεπόµενων στη <strong>Ν</strong>οµοθεσία, προϋποθέτει την βούληση<br />

του Κράτους και την συναίνεση και συµµετοχή των πολιτών (χρηστών), προκειµένου να<br />

επιτευχθούν τα ακόλουθα :<br />

Άρση της πολυνοµίας<br />

Σαφής διατύπωση των νοµικών κειµένων<br />

Αποφυγή χρονικών καθυστερήσεων και παρεκκλίσεων από την Εθνική<br />

<strong>Ν</strong>οµοθεσία και τους καθοριζόµενους, από τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες, στόχους<br />

∆ηµιουργία ευέλικτων διοικητικών δοµών<br />

Ουσιαστική επικοινωνία-συνεργασία και λήψη συλλογικών αποφάσεων από τους<br />

συναρµόδιους φορείς<br />

Υπέρβαση των «µικροσυµφερόντων» (τοπικών, επαγγελµατικών, κ.ά)<br />

Ενηµέρωση των πολιτών και συνειδητοποίηση από το κοινό (χρήστες) της<br />

59 <strong>Ν</strong>ικολόπουλος Τ., Καπογιάννης ∆., Τασσοπούλου Ελ. Όψεις και Επιπτώσεις της διείσδυσης στην Ελλάδα<br />

της Κοινοτικής Περιβαλλοντικής <strong>Ν</strong>οµοθεσίας (Ιανουάριος 2007) www.nomosfysis.gr<br />

60 Εθνικό Πρόγραµµα ∆ιαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε. και Ε.Μ.Π., 2007.<br />

Αθήνα –Αρχείο ΥΠΕΧΩ∆Ε.<br />

62

αναγκαιότητας και των σταδίων εφαρµογής του νέου νοµοθετικού πλαισίου<br />

καθώς και των δυνατοτήτων συµµετοχής τους (εξοικονόµηση νερού, επιλογή<br />

λιγότερο υδροβόρων καλλιεργειών, µη απόρριψη ρυπαντών σε υδατικούς<br />

αποδέκτες, κλπ)<br />

Ένταξη, στην εκπαιδευτική διαδικασία, περισσότερων προγραµµάτων –<br />

εκδηλώσεων για περιβαλλοντικά ζητήµατα µε στόχο τη σταδιακή ανάπτυξη<br />

περιβαλλοντικής συνείδησης στους νέους πολίτες.<br />

Τέλος, λόγω της γεωπολιτικής θέσης της χώρας, επισηµαίνεται ιδιαίτερα το θέµα της<br />

διαχείρισης διακρατικών υδρολογικών λεκανών και η επιτακτική ανάγκη για την άσκηση<br />

«Υδροδιπλωµατίας» κατά τρόπο περισσότερο συστηµατικό και συνεχή, απ΄ότι στο<br />

παρελθόν.<br />

63

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ<br />

ΕΚΘΕΣΕΙΣ-Α<strong>Ν</strong>ΑΦΟΡΕΣ<br />

Γνώµη Πρωτοβουλίας υπ΄αριθµ. 213 της ΟΚΕ –Οικονοµική & Κοινωνική Επιτροπή –<br />

Υδατικοί Πόροι -30 Ιανουαρίου 2009<br />

Εθνικό Πρόγραµµα ∆ιαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων<br />

Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε. και Ε.Μ.Π., 2007. Αθήνα –Αρχείο ΥΠΕΧΩ∆Ε.<br />

Εισηγητική Έκθεση στο σχέδιο νόµου «Προστασία και διαχείριση των υδάτων-<br />

Εναρµόνιση µε την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του<br />

Συµβουλίου της 23 ης Οκτωβρίου 2000» -Αρχείο ΥΠΕΧΩ∆Ε<br />

<strong>Ν</strong>οµοθετικό Πλαίσιο ΜΠΕ. Εκπαιδευτικές Σηµειώσεις (σε ηλεκτρονική µορφή) του<br />

µαθήµατος «Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις», ΕΜΠ 2007 Κέντρο Γεωπληροφορικής<br />

helios/server/labs/geography<br />

Ο <strong>Ν</strong>. 1739/87 για την διαχείριση των υδατικών πόρων. Έκδοση Υπουργείου<br />

Βιοµηχανίας, Έρευνας & Τεχνολογίας , Αθήνα 1988. http://www.ypan.gr/<br />

African Water Laws: Plural Legislative Frameworks for Rural Water Management<br />

in Africa. Natural Resources Institute (NRI) of the University of Greenwich &<br />

International Water Management Institute (IWMI).<br />

http://www.nri.org/projects/waterlaw/workshop.htm<br />

Atlas of International Freshwater Agreements. UNEP, Oregon University, FAO<br />

Edition 2002. http://www.unep.org/<br />

The Water Convention at your service. Economic Comission for Europe. Printed at<br />

United Nations, Geneva, GE-09-20429, February 2009. http://www.unece .org/env/water<br />

Water Convention on the protection and use of the Transboundary Watercources<br />

and Intarnational Lakes. Helsinki, 17 March 1992. http://www.unece .org/env/water<br />

ΑΡΘΡΑ -ΒΙΒΛΙΑ<br />

Καλλία – Αντωνίου Α. Το νερό. Επιτροπή Κοινωνικής Πολιτικής Έκδοση ΑΠΘ<br />

Θεσσαλονίκη 2007.<br />

Καλλία – Αντωνίου Α. Ευρωπαϊκό Κέντρο ∆ηµοσίου ∆ικαίου : Το πρόβληµα του νερού<br />

και το νέο ευρωπαϊκό νοµοθετικό πλαίσιο www.nomosfysis.gr<br />

Καλλία – Αντωνίου Α. : Η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία των<br />

υδάτων και η εφαρµογή της στην Ελλάδα. Ηµερίδα Ecocity : Κύκλος διαλόγου για το<br />

νερό, Θεσσαλονίκη, 15 Μαϊου 2008.<br />

Καραγεώργος Β. Η οδηγία πλαίσιο για το νερό: ένας σηµαντικός σταθµός για το<br />

Ευρωπαϊκό δίκαιο περιβάλλοντος, (Αύγουστος 2003), www.nomosfysis.gr<br />

Καριψιάδης Γ. Η Οδηγία –Πλαίσιο για τα ύδατα. ∆ιαχείριση διασυνοριακών υδάτων<br />

(<strong>Ν</strong>οέµβριος 2008) http://www.hydromedia.gr/ & www.nomosfysis.gr<br />

Κούκη Αθ. : Προστασία και ∆ιαχείριση των Υδατικών Πόρων στην Ελλάδα και η<br />

Ισχύουσα <strong>Ν</strong>οµοθεσία. Μεταπτυχιακή ∆ιπλωµατική εργασία . Παν/µιο Αιγαίου, Τµήµα<br />

Περιβάλλοντος, ΜΠΣ «Γεωργία & Περιβάλλον», Μυτιλήνη 2004.<br />

Κουτσογιάννης ∆. Εισαγωγή έννοιες, µεθοδολογία, µεγέθη. Πλαίσιο δαιχείρισης<br />

υδατικών πόρων στην Ελλάδα. Τοµέας Υδατικών Πόρων ΕΜΠ http://www.itia.ntua.gr/dk<br />

Μιχαλακόπουλος Ι. (Εισηγητής ΣτΕ). Η βιώσιµη διαχείριση των υδατικών πόρων στην<br />

νοµολογία του Συµβουλίου της Επικράτειας www.nomosfysis.gr<br />

64

Μόσχου <strong>Ν</strong>. , ∆ιεύθυνση ∆ηµοσίων Σχέσεων ΕΥ∆ΑΠ : Προβληµατική η ∆ιεχείριση των<br />

υδάτων σε Πανευρωπαϊκό Επίπεδο. http://www.eydap.gr/<br />

<strong>Ν</strong>αλµπάντης Ι. Προστασία & ∆ιαχείριση Υδατικών Πόρων, Εκπαιδευτικές Σηµειώσεις,<br />

ΕΜΠ 2007<br />

<strong>Ν</strong>ικολόπουλος Τ., Καπογιάννης ∆., Τασσοπούλου Ελ. Όψεις και Επιπτώσεις της<br />

διείσδυσης στην Ελλάδα της Κοινοτικής Περιβαλλοντικής <strong>Ν</strong>οµοθεσίας (Ιανουάριος 2007)<br />

www.nomosfysis.gr<br />

Παπαδήµου ∆. Τα Υδραυλικά Έργα πρά τοις Αρχαίοις. Τεχνικό Επιµελητήριο Ελλάδας,<br />

Αθήνα 1975<br />

Παπαδηµητρίου Γ. La nave va…Eπισηµάνσεις για τη νοµοθεσία που διέπει την<br />

προστασία και τη διαχείριση των υδάτων www.nomosfysis.gr<br />

Σακελλαροπούλου Κ., Σεκέρογλου <strong>Ν</strong>. Η βιώσιµη διαχείριση των υδατικών πόρων<br />

(Εισήγηση στο πλαίσιο του Σεµιναρίου «Περιβάλλον και Βιώσιµη Ανάπτυξη» που<br />

διοργάνωσε η Εθνική Σχολή ∆ικαστών στις 24-26 Μαΐου 2006 στη Θεσσαλονίκη)<br />

www.nomosfysis.gr (Σεπτέµβριος 2006)<br />

Στουρνάρας Γ. Με το νερό στο 21 ο αιώνα http://www.iah-hellas.geol.uoa.gr/iahhellas<br />

Τρωϊανός Σ. Κοσµήτωρ της Σχολής <strong>Ν</strong>οµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών :<br />

Η προστασία του περιβάλλοντος στο Βυζάντιο (<strong>Ν</strong>οέµβριος 1995) www.nomosfysis.gr<br />

Φαρµάκη Π. Μία διαφορετική προσέγγιση για το ρόλο του κράτους στη διαχείριση των<br />

Υδάτινων Πόρων (Nοέµβριος 2008) www.nomosfysis.gr<br />

Χαϊνταρλής Μάριος, ∆ρ. <strong>Ν</strong> – ∆ικηγόρος : Η σύγχρονη νοµοθεσία προστασίας και<br />

διαχείρισης των υδάτων. Οµιλία στο Πανεπιστήµιο Αθηνών, 29/3/2005.<br />

Χατζοπούλου Αλ., Χατζόπουλος ∆., Μαραγκάκης Αν. Στοιχεία ∆ικαίου. Εθνικό-<br />

Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο, ΕΜΠ, 2004. Μέρος Ε΄Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο Σηµειώσεις Μαθήµατος<br />

Στοιχεία ∆ικαίου & Τεχνική <strong>Ν</strong>οµοθεσία.<br />

Burchi S., Mechlem K. Groundwater in International Law –Compilation of treaties and<br />

other legal instruments. FAO Legislative Study for the Development Law Service (Food<br />

& Agriculture Organisation of the United Nations Legal Office), Rome 2005<br />

Koutsoyiannis D., and Angelakis A. N. Hydrologic and hydraulic science and<br />

technology in ancient Greece, The Encyclopedia of Water Science, edited by B. A.<br />

Stewart and T. Howell, 415–417, Dekker, New York, 2003.<br />

McCaffrey S. Convention on thw Law of the non-Navigational uses of International<br />

Watersources United Nations Audiovisual Library of International Law United Nations,<br />

2008. http://www.un.org/law/avl<br />

Lautze J.,Giordano M., Borghese M. Driving forces behind African tranboundary water<br />

law : internal, external and implications. International Workshop on African WaterLaws ,<br />

26-28 January 2005, Johannesburg, S. Africa.<br />

http://www.africanwaterlaw.org/html/default.asp<br />

Malzbender D.,Goldin J. et al. Traditional Water Governance and South Africa΄s “<br />

National Water Act” –Tension or Corporation? International Workshop on African<br />

WaterLaws, 26-28 January 2005, Johannesburg, S. Africa.<br />

http://www.africanwaterlaw.org/html/default.asp<br />

65

Meinzen-Dick R., Nkonya L. Understanding legal pluralism in water rights: lessons<br />

from Africa and Asia International workshop on ‘African Water Laws: Plural Legislative<br />

Frameworks for Rural Water Management in Africa’, 26-28 January 2005,<br />

Johannesburg, South Africa<br />

ΙΣΤΟΣΕΛΙ∆ΕΣ<br />

http://ec.europa.eu/environment/water/waterframework/groundwater/policy/current_framework<br />

Ευρωπαϊκές Οδηγίες για τα υπόγεια<br />

νερά<br />

http://eur-lex.europa.eu/el/legis/ ∆ίκαιο της Ε.Ε<br />

http://eur-lex.europa.eu/el/treaties/ Ευρωπαϊκές Συνθήκες<br />

http://nlquery.epa.gov/ U.S Environmental Protection Agency<br />

http://www.africanwaterlaw.org/html/default.asp The African Transboundary Water Law<br />

page<br />

http://www.ees.europa.eu/ Ευρωπαϊκός Οργανισµός Περιβάλλοντος<br />

http://www.emwis.org/GroundWaterHome.htm Μεσογειακή Οµάδα Εργασίας για τα<br />

Υπόγεια Ύδατα (MED-EUWI Groundwater WG)<br />

http://www.eydap.gr/media/stagonoulis/KyklosNerou/gr/contributors.htm ΕΥ∆ΑΠ<br />

http://www.fao.org The Food and Agriculture Organisation (FAO)<br />

http://www.hydromedia.gr/<br />

http://www.internationalwaterlaw.org/bibliography/africa.html<br />

http://www.transboundarywaters.orst.edu/Transboundary Freshwater Dispute Database<br />

http://www.unesco.org/env/water/wwap/pccp UNESCO’ s International Hydrological<br />

Pragramme (IHP)<br />

http://www.unece.org/env/water United Nations Economic Commission for Europe Water<br />

Convention secretariat Palais des Nations CH - 1211 Geneva 10<br />

http://www.unep.org/ Οργανισµός Ηνωµένων Εθνών, Πρόγραµµα Περιβάλλοντος &<br />

Τοµέας Βιώσιµης Ανάπτυξης.<br />

http://unfccc.int/ ∆ιακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιµατική Αλλαγή<br />

http://www.watersave.gr/site/images/stories/PDFs/10ekp.pdf ΜΚΟ MEDITERRANEAN<br />

SOS<br />

http://www.waterweb.org Water Web Organisation<br />

http://www.wri.org World Resource Institute<br />

http://www.ypan.gr/fysikoi_poroi/emne_yd.htm ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ Α<strong>Ν</strong>ΑΠΤΥΞΗΣ<br />

66

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι – ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ<br />

ΤΩ<strong>Ν</strong> Υ∆ΑΤΩ<strong>Ν</strong> 61<br />

• 21991A1123(01)<br />

Σύµβαση για τη διεθνή επιτροπή προστασίας του Έλβα (Μετάφραση ΕΟΚ)<br />

(ΕΕ L 321 της 23.11.1991, σ. 25 έως 27)<br />

Θεσπίσθηκε µε 31991D0598 Σχετική πράξη: 32005D0884<br />

• 21993A0223(01)<br />

Πρωτόκολλο της σύµβασης της 8ης Οκτωβρίου 1990 µεταξύ των κυβερνήσεων της<br />

Οµοσπονδιακής ∆ηµοκρατίας της Γερµανίας και της Τσεχικής και Σλοβακικής<br />

Οµοσπονδιακής ∆ηµοκρατίας και της Ευρωπαϊκής Οικονοµικής Κοινότητας για τη διεθνή<br />

επιτροπή για την προστασία του Έλβα (ΕΕ L 45 της 23.2.1993, σ. 26 έως 26)<br />

• 21993A1028(01)<br />

Συµφωνία συνεργασίας για την προστασία των ακτών και των υδάτων του<br />

Βορειοανατολικού Ατλαντικού από τη ρύπανση (ΕΕ L 267 της 28.10.1993, σ. 22 έως 28)<br />

• 21998A0403(01)<br />

Σύµβαση για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος του Βορειοανατολικού<br />

Ατλαντικού (ΕΕ L 104 της 3.4.1998, σ. 2 έως 21)<br />

Θεσπίσθηκε µε 31998D0249 Τροποποίηση από 22000A0519(01)<br />

• 21999A0415(01)<br />

Σύµβαση για την ίδρυση της διεθνούς επιτροπής προστασίας του Όντερ<br />

(ΕΕ L 100 της 15.4.1999, σ. 21 έως 24)<br />

Θεσπίσθηκε µε 31999D0257 Σχετική πράξη: 32005D0884<br />

• 21999A1214(01)<br />

Protocol concerning specially protected areas and biological diversity in the<br />

Mediterranean (ΕΕ L 322 της 14.12.1999, σ. 3 έως 17)<br />

Θεσπίσθηκε µε 31999D0800<br />

• 21999A1214(03)<br />

Τροποποιήσεις της σύµβασης για την προστασία της Μεσογείου Θαλάσσης από τη<br />

ρύπανση (ΕΕ L 322 της 14.12.1999, σ. 34 έως 40)<br />

Θεσπίσθηκε µε 31999D0802<br />

• 21999A1214(04)<br />

Τροποποιήσεις του πρωτοκόλλου για την πρόληψη της ρύπανσης της Μεσογείου<br />

Θαλάσσης από τις βυθίσεις αποβλήτων που πραγµατοποιούνται από τα σκάφη και τα<br />

αεροσκάφη<br />

(ΕΕ L 322 της 14.12.1999, σ. 41 έως 43)<br />

Θεσπίσθηκε µε 31999D0802<br />

• 22000A0519(01)<br />

Παράρτηµα V της σύµβασης για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος του<br />

βορειοανατολικού Ατλαντικού, για την προστασία και τη διατήρηση των οικοσυστηµάτων<br />

και της βιολογικής ποικιλότητας της θαλάσσιας ζώνης (ΕΕ L 118 της 19.5.2000, σ. 46<br />

έως 47)<br />

Θεσπίσθηκε µε 32000D0340<br />

61 ∆ίκαιο της Ε.Ε http://eur-lex.europa.eu/el/legis/<br />

67

• 22004A0806(01)<br />

Πρωτόκολλο που αφορά τη συνεργασία για την πρόληψη της ρύπανσης από πλοία και,<br />

σε κρίσιµες καταστάσεις, για την καταπολέµηση της ρύπανσης στη Μεσόγειο Θάλασσα<br />

(ΕΕ L 261 της 6.8.2004, σ. 41 έως 46)<br />

Θεσπίσθηκε µε 32004D0575<br />

• 31976L0160<br />

Οδηγία 76/160/ΕΟΚ του Συµβουλίου της 8ης ∆εκεµβρίου 1975 περί της ποιότητος των<br />

υδάτων κολυµβήσεως (ΕΕ L 31 της 5.2.1976, σ. 1 έως 7)<br />

Τροποποίηση από 11979H,11985I ,31991L0692, 11994N, 32006L0007, 32008R1137<br />

• 31978Y0708(01)<br />

Ψήφισµα του Συµβουλίου, της 26ης Ιουνίου 1978, περί θέσπισης προγράµµατος δράσης<br />

των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στον τοµέα του ελέγχου και της µείωσης της ρύπανσης<br />

που προκαλείται από την απόρριψη υδρογονανθράκων στη θάλασσα<br />

(ΕΕ C 162 της 8.7.1978, σ. 1 έως 4)<br />

• 31980D0686<br />

80/686/ΕΟΚ: Απόφαση της Επιτροπής της 25ης Ιουνίου 1980 περί συστάσεως<br />

Συµβουλευτικής Επιτροπής στον τοµέα του ελέγχου και της µειώσεως της ρυπάνσεως<br />

που προξενείται από την έκχυση υδρογονανθράκων στη θάλασσα<br />

(ΕΕ L 188 της 22.7.1980, σ. 11 έως 12)<br />

Τροποποίηση από 31985D0208, Ενοποιηµένο κείµενο 01980D0686-19850325,<br />

Τροποποίηση από 31987D0144<br />

• 31980L0068<br />

Οδηγία 80/68/ΕΟΚ του Συµβουλίου της 17ης ∆εκεµβρίου 1979 περί προστασίας των<br />

υπογείων υδάτων από τη ρύπανση που προέρχεται από ορισµένες επικίνδυνες ουσίες<br />

(ΕΕ L 20 της 26.1.1980, σ. 43 έως 48)<br />

Τροποποίηση από 31991L0692, Περιλαµβάνεται σε 21994A0103(70), Κατάργηση από<br />

32000L0060<br />

• 31982L0176<br />

Οδηγία 82/176/EOK του Συµβουλίου της 22ας Μαρτίου 1982 περί των οριακών τιµών και<br />

των ποιοτικών στόχων για τις απορρίψεις υδραργύρου από το βιοµηχανικό τοµέα της<br />

ηλεκτρόλυσης των χλωριούχων αλάτων αλκαλίων (ΕΕ L 81 της 27.3.1982, σ. 29 έως 34)<br />

Τροποποίηση από 31991L0692, Περιλαµβάνεται σε 21994A0103(70), Παρέκκλιση από<br />

12003T<br />

• 31983L0513<br />

Οδηγία 83/513/ΕΟΚ του Συµβουλίου της 26ης Σεπτεµβρίου 1983 για τις οριακές τιµές και<br />

τους ποιοτικούς στόχους για τις απορρίψεις καδµίου<br />

(ΕΕ L 291 της 24.10.1983, σ. 1 έως 8)<br />

Τροποποίηση από 31991L0692, Περιλαµβάνεται σε 21994A0103(70), Παρέκκλιση από<br />

12003T, Παρέκκλιση από 12005S<br />

• 31983Y0217(02)<br />

Ψήφισµα του Συµβουλίου της 7ης Φεβρουαρίου 1983 για την καταπολέµηση της<br />

ρύπανσης των υδάτων (ΕΕ C 46 της 17.2.1983, σ. 17 έως 17)<br />

• 31984L0491<br />

Οδηγία 84/491/ΕΟΚ του Συµβουλίου της 9ης Οκτωβρίου 1984 σχετικά µε τις οριακές<br />

τιµές και τους ποιοτικούς στόχους για τις απορρίψεις εξαχλωροκυκλοεξανίου<br />

(ΕΕ L 274 της 17.10.1984, σ. 11 έως 17)<br />

Τροποποίηση από 31991L0692, Περιλαµβάνεται σε 21994A0103(70), Παρέκκλιση από<br />

12005S<br />

• 31986L0280<br />

Οδηγία 86/280/ΕΟΚ του Συµβουλίου της 12ης Ιουνίου 1986 σχετικά µε τις οριακές τιµές<br />

και τους ποιοτικούς στόχους για τις απορρίψεις ορισµένων επικίνδυνων ουσιών που<br />

68

υπάγονται στον κατάλογο Ι του παραρτήµατος της οδηγίας 76/464/ΕΟΚ<br />

(ΕΕ L 181 της 4.7.1986, σ. 16 έως 27)<br />

Τροποποίηση από 31988L0347, Τροποποίηση από 31990L0415, Τροποποίηση από<br />

31991L0692 , Περιλαµβάνεται σε 21994A0103(70), Παρέκκλιση από 12003T<br />

Παρέκκλιση από 12005S<br />

• 31988L0347<br />

Οδηγία 88/347/ΕΟΚ του Συµβουλίου της 16ης Ιουνίου 1988 για την τροποποίηση του<br />

παραρτήµατος ΙΙ της οδηγίας 86/280/ΕΟΚ σχετικά µε τις οριακές τιµές και τους ποιοτικούς<br />

στόχους για τις απορρίψεις ορισµένων επικίνδυνων ουσιών που υπάγονται στον<br />

κατάλογο Ι του παραρτήµατος της οδηγίας 76/464/ΕΟΚ (ΕΕ L 158 της 25.6.1988, σ. 35<br />

έως 41)<br />

Περιλαµβάνεται σε 21994A0103(70)<br />

• 31990Y0818(01)<br />

Ψήφισµα του Συµβουλίου της 19ης Ιουνίου 1990 για την πρόληψη ατυχηµάτων που<br />

προκαλούν ρύπανση της θάλασσας (ΕΕ C 206 της 18.8.1990, σ. 1 έως 2)<br />

• 31991L0271<br />

Οδηγία 91/271/ΕΟΚ του Συµβουλίου της 21ης Μαΐου 1991 για την επεξεργασία των<br />

αστικών λυµάτων (ΕΕ L 135 της 30.5.1991, σ. 40 έως 52)<br />

Περιλαµβάνεται σε 21994A0103(70), Παρέκκλιση από 12003T, Τροποποίηση από<br />

32003R1882 , Παρέκκλιση από 12005S, Τροποποίηση από 32008R1137<br />

• 31991L0676<br />

Οδηγία 91/676/ΕΟΚ του Συµβουλίου της 12ης ∆εκεµβρίου 1991 για την προστασία των<br />

υδάτων από τη νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης (ΕΕ L 375 της 31.12.1991, σ. 1<br />

έως 8)<br />

Τροποποίηση από 32003R1882, Παρέκκλιση από 32005D0294, 32007D0697,<br />

32008D0064 , 32008D0096, Τροποποίηση από 32008R1137<br />

• 31991L0692<br />

Οδηγία 91/692/ΕΟΚ του Συµβουλίου της 23ης ∆εκεµβρίου 1991 για την τυποποίηση και<br />

τον εξορθολογισµό των εκθέσεων που αφορούν την εφαρµογή ορισµένων οδηγιών για το<br />

περιβάλλον (ΕΕ L 377 της 31.12.1991, σ. 48 έως 54)<br />

Ενοποιηµένο κείµενο 01991L0692-19911223, Σε εφαρµογή µε 31994D0741,<br />

31997D0622 , Τροποποίηση από 32003R1882<br />

• 31992D0446<br />

92/446/ΕΟΚ: Απόφαση της Επιτροπής της 27ης Ιουλίου 1992 περί των ερωτηµατολογίων<br />

για τις οδηγίες που αφορούν τον τοµέα των υδάτων (ΕΕ L 247 της 27.8.1992, σ. 10 έως<br />

36)<br />

Τροποποίηση από 31995D0337<br />

• 31992Y0306(02)<br />

Ψήφισµα του Συµβουλίου της 25ης Φεβρουαρίου 1992 για τη µελλοντική πολιτική σχετικά<br />

µε τα υπόγεια ύδατα (ΕΕ C 59 της 6.3.1992, σ. 2 έως 2)<br />

• 31995Y0228(01)<br />

Ψήφισµα του Συµβουλίου της 20ής Φεβρουαρίου 1995 σχετικά µε την προστασία των<br />

υπογείων υδάτων (ΕΕ C 49 της 28.2.1995, σ. 1 έως 1)<br />

• 31998L0083<br />

Οδηγία 98/83/ΕΚ του Συµβουλίου της 3ης <strong>Ν</strong>οεµβρίου 1998 σχετικά µε την ποιότητα του<br />

νερού ανθρώπινης κατανάλωσης (ΕΕ L 330 της 5.12.1998, σ. 32 έως 54)<br />

Παρέκκλιση από 12003T, Τροποποίηση από 32003R1882, Παρέκκλιση από 12005S<br />

• 32000L0060<br />

Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 23ης<br />

69

Οκτωβρίου 2000 για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τοµέα της πολιτικής<br />

των υδάτων (ΕΕ L 327 της 22.12.2000, σ. 1 έως 73)<br />

Τροποποίηση από 32001D2455, Τροποποίηση από 32008L0032, Ενοποιηµένο κείµενο<br />

02000L0060-20080321<br />

• 32001D0720<br />

2001/720/ΕΚ: Απόφαση της Επιτροπής, της 8ης Οκτωβρίου 2001, για την παραχώρηση<br />

στην Πορτογαλία παρέκκλισης όσον αφορά την επεξεργασία των αστικών λυµάτων του<br />

οικισµού της ακτής Estoril [κοινοποιηθείσα υπό τον αριθµό Ε(2001) 2657]<br />

(ΕΕ L 269 της 10.10.2001, σ. 14 έως 16)<br />

• 32001D2455<br />

Απόφαση αριθ. 2455/2001/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της<br />

20ής <strong>Ν</strong>οεµβρίου 2001, για τη θέσπιση του καταλόγου ουσιών προτεραιότητος στον τοµέα<br />

της πολιτικής των υδάτων και τροποποίησης της οδηγίας 2000/60/ΕΚ (Κείµενο που<br />

παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ) (ΕΕ L 331 της 15.12.2001, σ. 1 έως 5)<br />

• 32002R2099<br />

Κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 2099/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου,<br />

της 5ης <strong>Ν</strong>οεµβρίου 2002, για την επιτροπή ασφάλειας στη ναυτιλία και πρόληψης της<br />

ρύπανσης από τα πλοία (COSS) και για την τροποποίηση των κανονισµών για την<br />

ασφάλεια στη ναυτιλία και την πρόληψη της ρύπανσης από τα πλοία<br />

(ΕΕ L 324 της 29.11.2002, σ. 1 έως 5)<br />

Τροποποίηση από 32004R0415, Τροποποίηση από 32007R0093, Ενοποιηµένο κείµενο<br />

02002R2099-20070201<br />

• 32003R0782<br />

Κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 814/2003 του Συµβουλίου, της 8ης Μαΐου 2003, για την<br />

τροποποίηση του κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 2501/2001 για την εφαρµογή συστήµατος<br />

γενικευµένων δασµολογικών προτιµήσεων για την περίοδο από την 1η Ιανουαρίου2002<br />

έως τις 31 ∆εκεµβρίου 2004 (ΕΕ L 115 της 9.5.2003, σ. 1 έως 11)<br />

Τροποποίηση από 32008R0536<br />

• 32005D0294<br />

2005/294/EK: Απόφαση της Επιτροπής, της 5ης Απριλίου 2005, σχετικά µε αίτηµα<br />

παρέκκλισης δυνάµει του σηµείου 2 στοιχείο β) του παραρτήµατος ΙΙΙ και του άρθρου 9<br />

της οδηγίας 91/676/ΕΟΚ του Συµβουλίου για την προστασία των υδάτων από τη<br />

νιτρορρύπανση γεωργικής προέλευσης [κοινοποιηθείσα υπό τον αριθµό Ε(2005) 1032]<br />

(ΕΕ L 94 της 13.4.2005, σ. 34 έως 36)<br />

Τροποποίηση από 32008D0664, Παρατ. ισχύος µε 32008D0664<br />

• 32005D0646<br />

2005/646/EK: Απόφαση της επιτροπής, της 17ης Αυγούστου 2005, για την κατάρτιση<br />

πίνακα καταγραφής των τόπων που θα σχηµατίσουν το δίκτυο διαβαθµονόµησης<br />

σύµφωνα µε την οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου<br />

[κοινοποιηθείσα υπό τον αριθµό Ε(2005) 3140] (ΕΕ L 243 της 19.9.2005, σ. 1 έως 48)<br />

• 32005D0880<br />

2005/880/ΕΚ: Απόφαση της Επιτροπής, της 8ης ∆εκεµβρίου 2005 , για τη χορήγηση<br />

παρέκκλισης στις Κάτω Χώρες σύµφωνα µε την οδηγία 91/676/ΕΟΚ του Συµβουλίου για<br />

την προστασία των υδάτων από τη νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης<br />

[κοινοποιηθείσα υπό τον αριθµό Ε(2005) 4778] (ΕΕ L 324 της 10.12.2005, σ. 89 έως 93)<br />

• 32005D0884<br />

2005/884/ΕΚ: Απόφαση του Συµβουλίου, της 2ας ∆εκεµβρίου 2005 , σχετικά µε τις<br />

επιπτώσεις της προσχώρησης της Τσεχικής ∆ηµοκρατίας και της ∆ηµοκρατίας της<br />

Πολωνίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσον αφορά τη συµµετοχή της Ευρωπαϊκής<br />

Κοινότητας στη σύµβαση για τη διεθνή επιτροπή προστασίας του Όντερ και στη σύµβαση<br />

για τη διεθνή επιτροπή προστασίας του Έλβα (ΕΕ L 326 της 13.12.2005, σ. 35 έως 36)<br />

70

• 32005F0667<br />

Απόφαση-πλαίσιο 2005/667/∆ΕΥ του Συµβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2005, για την<br />

ενίσχυση του ποινικού πλαισίου καταστολής της ρύπανσης από πλοία<br />

(ΕΕ L 255 της 30.9.2005, σ. 164 έως 167)<br />

Ενοποιηµένο κείµενο 02005F0667-20051001<br />

• 32005L0035<br />

Οδηγία 2005/35/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της<br />

7ης Σεπτεµβρίου 2005, σχετικά µε τη ρύπανση από τα πλοία και τη θέσπιση κυρώσεων<br />

για παραβάσεις (ΕΕ L 255 της 30.9.2005, σ. 11 έως 21)<br />

Ενοποιηµένο κείµενο 02005L0035-20051001<br />

• 32006L0007<br />

Οδηγία 2006/7/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της<br />

15ης Φεβρουαρίου 2006 , σχετικά µε τη διαχείριση της ποιότητας των υδάτων<br />

κολύµβησης και την κατάργηση της οδηγίας 76/160/ΕΟΚ (ΕΕ L 64 της 4.3.2006, σ. 37<br />

έως 51)<br />

• 32006L0011<br />

Οδηγία 2006/11/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της 15ης<br />

Φεβρουαρίου 2006 , για τη ρύπανση που προκαλείται από ορισµένες επικίνδυνες ουσίες<br />

που εκχέονται στο υδάτινο περιβάλλον της Κοινότητας (Κωδικοποιηµένη έκδοση)<br />

(Κείµενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ) (ΕΕ L 64 της 4.3.2006, σ. 52 έως 59)<br />

• 32006L0113<br />

Οδηγία 2006/113/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της<br />

12ης ∆εκεµβρίου 2006 , περί της απαιτούµενης ποιότητας των υδάτων για οστρακοειδή<br />

(κωδικοποίηση) (ΕΕ L 376 της 27.12.2006, σ. 14 έως 20)<br />

Τροποποίηση από 32008R1137<br />

• 32006L0118<br />

Οδηγία 2006/118/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της<br />

12ης ∆εκεµβρίου 2006 , σχετικά µε την προστασία των υπόγειων υδάτων από τη<br />

ρύπανση και την υποβάθµιση (ΕΕ L 372 της 27.12.2006, σ. 19 έως 31)<br />

• 32007D0697<br />

2007/697/ΕΚ: Απόφαση της Επιτροπής, της 22ας Οκτωβρίου 2007 , σχετικά µε την<br />

έγκριση παρέκκλισης, την οποία ζήτησε η Ιρλανδία κατ’ εφαρµογή της οδηγίας<br />

91/676/ΕΟΚ του Συµβουλίου για την προστασία των υδάτων από τη νιτρορρύπανση<br />

γεωργικής προέλευσης [κοινοποιηθείσα υπό τον αριθµό Ε(2007) 5095]<br />

(ΕΕ L 284 της 30.10.2007, σ. 27 έως 30)<br />

• 32007D0863<br />

2007/863/ΕΚ: Απόφαση της Επιτροπής, της 14ης ∆εκεµβρίου 2007 , σχετικά µε την<br />

έγκριση παρέκκλισης την οποία ζήτησε το Ηνωµένο Βασίλειο για τη Βόρεια Ιρλανδία κατ’<br />

εφαρµογήν της οδηγίας 91/676/ΕΟΚ του Συµβουλίου για την προστασία των υδάτων από<br />

τη νιτρορρύπανση γεωργικής προέλευσης [κοινοποιηθείσα υπό τον αριθµό Ε(2007)<br />

6281] (ΕΕ L 337 της 21.12.2007, σ. 122 έως 126)<br />

• 32008D0064<br />

2008/64/ΕΚ: Απόφαση της Επιτροπής, της 21ης ∆εκεµβρίου 2007 , σχετικά µε την<br />

έγκριση παρέκκλισης, την οποία ζήτησε το Βέλγιο για την περιφέρεια της Φλάνδρας κατ’<br />

εφαρµογή της οδηγίας 91/676/ΕΟΚ του Συµβουλίου για την προστασία των υδάτων από<br />

τη νιτρορρύπανση γεωργικής προέλευσης [κοινοποιηθείσα υπό τον αριθµό Ε(2007)<br />

6654] (ΕΕ L 16 της 19.1.2008, σ. 28 έως 33)<br />

• 32008D0915<br />

2008/915/ΕΚ: Απόφαση της Επιτροπής, της 30ής Οκτωβρίου 2008 , για καθορισµό,<br />

σύµφωνα µε την οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου,<br />

των τιµών των ταξινοµήσεων στα συστήµατα παρακολούθησης των κρατών µελών, βάσει<br />

71

των αποτελεσµάτων της διαβαθµονόµησης [κοινοποιηθείσα υπό τον αριθµό Ε(2008)<br />

6016] (Κείµενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ)<br />

(ΕΕ L 332 της 10.12.2008, σ. 20 έως 44)<br />

• 32008L0056<br />

Οδηγία 2008/56/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της 17ης Ιουνίου<br />

2008 , περί πλαισίου κοινοτικής δράσης στο πεδίο της πολιτικής για το θαλάσσιο<br />

περιβάλλον (οδηγία-πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική) (Κείµενο που παρουσιάζει<br />

ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ) (ΕΕ L 164 της 25.6.2008, σ. 19 έως 40)<br />

• 32008R0536<br />

Κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 536/2008 της Επιτροπής, της 13ης Ιουνίου 2008 , για την<br />

εφαρµογή του άρθρου 6 παράγραφος 3 και του άρθρου 7 του κανονισµού (ΕΚ)<br />

αριθ. 782/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου για την απαγόρευση<br />

οργανοκασσιτερικών ενώσεων σε πλοία και για την τροποποίηση του εν λόγω<br />

κανονισµού (ΕΕ L 156 της 14.6.2008, σ. 10 έως 11)<br />

• 32008R0734<br />

Κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 734/2008 του Συµβουλίου, της 15ης Ιουλίου 2008 , για την<br />

προστασία ευπαθών θαλάσσιων οικοσυστηµάτων της ανοικτής θάλασσας από τις<br />

δυσµενείς συνέπειες της χρήσης αλιευτικών εργαλείων βυθού<br />

(ΕΕ L 201 της 30.7.2008, σ. 8 έως 13)<br />

• 41984X1012(01)<br />

Ψήφισµα του Συµβουλίου και των αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών µελών<br />

των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, που συνήλθαν στα πλαίσια του Συµβουλίου της 3ης<br />

Οκτωβρίου 1984 για τις νέες µορφές συνεργασίας στον τοµέα του νερού<br />

(ΕΕ C 272 της 12.10.1984, σ. 2 έως 2)<br />

72

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ – ΕΘ<strong>Ν</strong>ΙΚΗ <strong>Ν</strong>ΟΜΟΘΕΣΙΑ 62 , 63<br />

Υδρευτική Χρήση<br />

α. <strong>Ν</strong>. 2744/1999 «για την αναδιοργάνωση της ΕΥ∆ΑΠ» (ως ΕΥ∆ΑΠ ΑΕ) και ίδρυση της<br />

ΕΥ∆ΑΠ Παγίων, σύµφωνα µε το άρθρο 4 του <strong>Ν</strong>όµου.<br />

β. <strong>Ν</strong>. 1069/1980 (ΦΕΚ Α 191) «Σύσταση Ενιαίων Επιχειρήσεων Ύδρευσης-<br />

Αποχέτευσης» (∆ΕΥΑ).<br />

γ. Ποιότητα πόσιµου νερού:<br />

ΚΥΑ Α5/288/1986 σε εναρµόνιση µε την Οδηγία ΕΟΚ 80/778 «Ποιότητα<br />

πόσιµου νερού»·<br />

Υγειονοµική ∆ιάταξη Α5/2280/1983 (ΦΕΚ Β 720) «Προστασία υδάτων ύδρευσης<br />

περιοχής πρωτευούσης» και η τροποποίησή της ΚΥΑ Α5/5180/1988·<br />

ΚΥΑ Υ2/2600/2001 (ΦΕΚ Β 892) σε εναρµόνιση µε την Οδηγία 98/83/ΕΕ<br />

«Ποιότητα νερού για ανθρώπινη κατανάλωση».<br />

Αγροτική χρήση<br />

α. <strong>Ν</strong>.∆. 608/1948 (ΦΕΚ Α 97) «περί διοικήσεως και διαχειρίσεως των δι’ αρδεύσεως<br />

χρησιµοποιουµένων υδάτων», όπως συµπληρώθηκε µε τις διατάξεις των:<br />

<strong>Ν</strong>. 1988/1952 (ΦΕΚ Α 34) «περί γεωτρήσεων» (άρθρο 3, παρ. 3)<br />

Β.∆. 2/1949 (άρθρο 10)<br />

<strong>Ν</strong>.∆. 3784/1957 (άρθρο 12)<br />

β. <strong>Ν</strong>.∆. 3881/1958 (ΦΕΚ Α 181) «περί έργων εγγείων βελτιώσεων», όπως<br />

τροποποιήθηκε και συµπληρώθηκε µε τις διατάξεις των:<br />

<strong>Ν</strong>.∆. 1218/1972<br />

<strong>Ν</strong>.∆. 1277/1972<br />

<strong>Ν</strong>. 414/1976<br />

γ. Β.∆. 13.9.59 (ΦΕΚ Α 243) «περί Οργανισµών Εγγείων Βελτιώσεων».<br />

δ. Π.∆. 499/1975 (ΦΕΚ Α 163) «περί της αστυνοµίας επί των αρδευτικών υδάτων και<br />

έργων των διοικουµένων από τους ΓΟΕΒ», όπως τροποποιήθηκε µε το Π.∆.<br />

999/1980 (ΦΕΚ Α 252/1982).<br />

Προστασία των υδατικών πόρων<br />

α. Π.∆. 658/1981 «για την προστασία της ιχθυοπανίδας των λιµνών και ποταµών».<br />

β. Π.∆. 1180/1981 «περί ρυθµίσεως θεµάτων ιδρύσεως και λειτουργίας βιοµηχανιών,<br />

βιοτεχνιών κλπ. και της εκ τούτων διασφαλίσεως του περιβάλλοντος εν γένει».<br />

62<br />

Εθνικό Πρόγραµµα ∆ιαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε. και Ε.Μ.Π., 2007.<br />

Αθήνα –Αρχείο ΥΠΕΧΩ∆Ε.<br />

63<br />

Γνώµη Πρωτοβουλίας υπ΄αριθµ. 213 της ΟΚΕ –Οικονοµική & Κοινωνική Επιτροπή – Υδατικοί Πόροι -30<br />

Ιανουαρίου 2009<br />

73

γ. Υγειονοµική ∆ιάταξη Ε1β 221/1965 «περί διαθέσεως λυµάτων και βιοµηχανικών<br />

αποβλήτων».<br />

δ. ΚΥΑ 46399/1352/1986, «Απαιτούµενη ποιότητα των επιφανειακών νερών που<br />

προορίζονται για πόσιµα, κολύµβηση, διαβίωση ψαριών σε γλυκά νερά, και καλλιέργεια<br />

και αλιεία οστρακοειδών, µέθοδος µέτρησης, συχνότητα δειγµατοληψίας, και ανάλυση<br />

των επιφανειακών νερών που προορίζονται για πόσιµα», σε συµµόρφωση µε τις οδηγίες<br />

75/440/ΕΟΚ, 76/180/ΕΟΚ , 77/659/ΕΟΚ, 79/923/ΕΟΚ και 79/869/ΕΟΚ.<br />

ε. ΚΥΑ 69269/5387/1990, «Κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες και<br />

περιεχόµενο µελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων».<br />

στ. ΚΥΑ 18186/1988 (144/ΦΕΚ 197/1987, ΥΣ70/ΦΕΚ 90/1990), διάφορες αποφάσεις για<br />

οριακές τιµές επικίνδυνων ουσιών στα υγρά απόβλητα και στα νερά<br />

(εναρµόνιση µε την Οδηγία του Συµβουλίου 76/464/ΕΚ, περί ρυπάνσεως που<br />

προκαλείται από ορισµένες επικίνδυνες ουσίες που εκχέονται στο υδάτινο περιβάλλον<br />

της Κοινότητας, την Οδηγία του Συµβουλίου 84/491/ΕΚ, σχετικά µε τις οριακές τιµές και<br />

τους ποιοτικούς στόχους για τις απορρίψεις HCH & την Οδηγία του Συµβουλίου<br />

83/513/ΕΚ, για τις οριακές τιµές και τους ποιοτικούς στόχους για τις απορρίψεις Cd ).<br />

ζ. ΚΥΑ 26857/553/1988 (ΦΕΚ Α 196), «Προστασία των υπόγειων υδάτων από<br />

απορρίψεις ορισµένων επικίνδυνων ουσιών, σε συµµόρφωση µε την Οδηγία<br />

80/68/ΕΟΚ».<br />

(εναρµόνιση µε την Οδηγία Οδηγία του Συµβουλίου 80/68/ΕΚ, περί προστασίας<br />

υπόγειων υδάτων από τη ρύπανση που προέρχεται από ορισµένες επικίνδυνες ουσίες).<br />

η. <strong>Ν</strong>.∆. 191/1974 (ΦΕΚ Α 350), «Περί κυρώσεως της εν Ραµσάρ του Ιράν την 2αν<br />

Φεβρουαρίου 1971 υπογραφείσης ∆ιεθνούς Συµφωνίας περί προστασίας των διεθνούς<br />

ενδιαφέροντος υγροτόπων ιδία ως υδροβιοτόπων».<br />

θ. <strong>Ν</strong>όµος 1751/88 (ΦΕΚ Α΄26/88) «Κύρωση Πρωτοκόλλου τροποποιητικού τηε<br />

Σύµβασης Ραµσάρ 1971 για την προστασία των διεθνούς ενδιαφέροντος υγροτόπων<br />

ιδία ως υγροβιοτόπων»<br />

ι. <strong>Ν</strong>όµος 1950/91 (ΓΕΚ Α΄84 /91) «Κύρωση των τροποποιήσεων της Σύµβασης Ραµσάρ<br />

για την προστασία των διεθνούς ενδιαφέροντος υγροτόπων ιδία ως υγροβιοτόπων»<br />

ια. <strong>Ν</strong>όµος 1739/87 (ΦΕΚ Α΄201/87) «∆ιαχείριση των υδατικών πόρων και άλλες<br />

διατάξεις»<br />

ιβ. ΚΥΑ 55648/2210/91 (ΦΕΚ 323/Β) «Μέτρα και περιορισµοί για την προστασία του<br />

υδάτινου περιβάλλοντος και ειδικότερα καθορισµός ειδικών τιµών των επικίνδυνων<br />

ουσιών στα υγρά απόβλητα»<br />

(εναρµόνιση µε την Οδηγία του Συµβουλίου 88/347/ΕΚ, για την τροποποίηση του<br />

παραρτήµατος ΙΙ της οδηγίας 86/280/ΕΚ. και την Οδηγία του Συµβουλίου 86/280/ΕΚ,<br />

σχετικά µε τις οριακές τιµές και τους ποιοτικούς στόχους για τις απορρίψεις ορισµένων<br />

επικίνδυνων ουσιών που υπάγονται στον κατάλογο Ι του παραρτήµατος της οδηγίας<br />

76/464/ΕΚ.)<br />

ιγ. ΥΑ 90461/2193/1994 (ΦΕΚ 843/Β) «Συµπλήρωση του παραρτήµατος του άρθρου 12<br />

της υπ' αριθµό 55648/2210/1991 ΚΥΑ "Μέτρα και περιορισµοί για την προστασία του<br />

υδάτινου περιβάλλοντος και ειδικότερα καθορισµός οριακών τιµών των επικίνδυνων<br />

ουσιών στα υγρά απόβλητα»<br />

(εναρµόνιση µε την Οδηγία του Συµβουλίου 90/415/ΕΚ για την τροποποίηση του<br />

Παραρτήµατος ΙΙ της Οδηγίας 86/280/ΕΚ και την Οδηγία του Συµβουλίου 90/154/ΕΚ,<br />

74

τροποποίηση της 76/464/ΕΚ, περί ρυπάνσεως που προκαλείται από ορισµένες<br />

επικίνδυνες ουσίες που εκχέονται στο υδάτινο περιβάλλον της Κοινότητας).<br />

ιδ. ΚΥΑ 16190/1335/1997, «Μείωση της ρύπανσης των υδάτων που προκαλείται έµµεσα<br />

ή άµεσα από νιτρικά ιόντα γεωργικής προέλευσης και την πρόληψη της περαιτέρω<br />

ρύπανσης αυτού του είδους».<br />

ιε. ΚΥΑ 20419/2522 (ΦΕΚ 1212Β/18-9-2001) «Προσδιορισµός των νερών που<br />

υφίστανται νιτρορρύπανση γεωργικής προέλευσης - κατάλογος ευπρόσβλητων<br />

περιοχών».<br />

ιστ. ΚΥΑ 5673/400/1997 (ΦΕΚ Β 192), «Μέτρα και όροι για την επεξεργασία και διάθεση<br />

αστικών λυµάτων» (εναρµόνιση µε την Οδηγία 91/271/ΕΚ για επεξεργασία των αστικών<br />

λυµάτων και ορισµένων βιοµηχανικών αποβλήτων)<br />

ιζ. ΚΥΑ 19661/1982/1999 (ΦΕΚ Β1811), Τροποποίηση της ΚΥΑ 5673/400/1997:<br />

Κατάλογος ευαίσθητων περιοχών για τη διάθεση αστικών λυµάτων σύµφωνα µε το<br />

άρθρο 5 (παρ. 1) της απόφασης αυτής.<br />

ιη. ΠΥΣ 2/1-2-2001 (ΦΕΚ Α 15), «Καθορισµός των κατευθυντήριων και οριακών τιµών<br />

ποιότητας των νερών από απορρίψεις ορισµένων επικίνδυνων ουσιών που υπάγονται<br />

στον Κατάλογο ΙΙ της Οδηγίας 76/464/ΕΟΚ του Συµβουλίου της 4 ης Μαΐου 1976».<br />

ιθ. ΚΥΑ 4859/726/1-3-2001 (ΦΕΚ Β 253), «Μέτρα και περιορισµοί για την προστασία του<br />

υδατικού περιβάλλοντος από απορρίψεις και ειδικότερα καθορισµός οριακών τιµών<br />

ορισµένων επικίνδυνων ουσιών που υπάγονται στον Κατάλογο ΙΙ της Οδηγίας<br />

76/464/ΕΟΚ του Συµβουλίου της 4ης Μαΐου 1976».<br />

κ. <strong>Ν</strong>όµος 3010/02 (ΦΕΚ Α΄91/25-4-2002) «Εναρµόνιση του <strong>Ν</strong>. 1650/1986 µε τις Οδηγίες<br />

97/11 Ε.Ε. και 96/61 Ε.Ε., διαδικασία οριοθέτησης και ρυθµίσεις θεµάτων για τα<br />

υδατορέµατα και άλλες διατάξεις».<br />

κα. ΚΥΑ 50388/2704/Ε103/12-12-2003 (ΦΕΚ Β 1866), Τροποποίηση και συµπλήρωση<br />

της ΠΥΣ 2/1-2-2001 «Μέτρα και περιορισµοί για την προστασία του υδατικού<br />

περιβάλλοντος από απορρίψεις και ειδικότερα καθορισµός οριακών τιµών ορισµένων<br />

επικίνδυνων ουσιών που υπάγονται στον Κατάλογο ΙΙ της Οδηγίας 76/464/ΕΟΚ του<br />

Συµβουλίου της 4ης Μαΐου 1976 (Α’ 15)».<br />

κβ. ΚΥΑ 43504/5-12-2005 (ΦΕΚ 1784 Β/20-12-2005) «Κατηγορίες αδειών χρήσης<br />

υδάτων και εκτέλεσης έργων αξιοποίησής τους, διαδικασία έκδοσης, περιεχόµενο και<br />

διάρκεια ισχύος αυτών».<br />

κδ. Υπουργική Απόφαση 34685/6-12-2005 (ΦΕΚ 1736 Β/19-12-2005) «Συγκρότηση<br />

Εθνικού Συµβουλίου Υδάτων».<br />

κε. Υπουργική Απόφαση 26798/22-6-2005 (ΦΕΚ 1736 Β/9-12-2005) «Τρόπος<br />

λειτουργίας του Εθνικού Συµβουλίου Υδάτων».<br />

κστ. Υπουργική Απόφαση 23970/20-06-2007(ΦΕΚ Υ.Ο.∆.∆. 271) «Τροποποίηση<br />

συγκρότησης Εθνικού Συµβουλίου Υδάτων».<br />

κζ. ΚΥΑ 49139/24-11-2005 (ΦΕΚ 1695 Β/2-12-2005) «Οργάνωση της Κεντρικής<br />

Υπηρεσίας Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και ∆ηµοσίων Έργων».<br />

κη. ΚΥΑ 476301/16-11-2005 (ΦΕΚ 1688 Β/1-12-2005) «∆ιάρθρωση της ∆ιεύθυνσης<br />

Υδάτων της Περιφέρειας».<br />

75

κθ. ΚΥΑ 16175/824 (ΦΕΚ 530Β/28-04-06) «Πρόγραµµα δράσης για την περιοχή του<br />

κάµπου Θεσσαλονίκης-Πέλλας-Ηµαθίας που έχει χαρακτηρισθεί ως ευπρόσβλητη ζώνη<br />

από τη νιτρορρύπανση γεωργικής προέλευσης».<br />

κι. ΚΥΑ 25638/2905 (ΦΕΚ 1422Β/22-10-2001) «Πρόγραµµα δράσης για το Θεσσαλικό<br />

πεδίο που έχει χαρακτηρισθεί ως ευπρόσβλητη ζώνη από τη νιτρορρύπανση γεωργικής<br />

προέλευσης».<br />

λ. ΚΥΑ 20417/2520 (ΦΕΚ 1195Β/14-9-2001) «Πρόγραµµα δράσης για την περιοχή του<br />

Κωπαϊδικού πεδίου που έχει χαρακτηρισθεί ως ευπρόσβλητη ζώνη από τη<br />

νιτρορρύπανση γεωργικής προέλευσης».<br />

λα. ΚΥΑ 20416/2519 (ΦΕΚ 1196Β/14-9-2001) «Πρόγραµµα δράσης για την περιοχή του<br />

Αργολικού πεδίου που έχει χαρακτηρισθεί ως ευπρόσβλητη ζώνη από τη<br />

νιτρορρύπανση γεωργικής προέλευσης».<br />

λβ. ΚΥΑ 20417/2520 (ΦΕΚ 1195Β/14-9-2001) «Πρόγραµµα δράσης για τη Λεκάνη του<br />

Πηνειού <strong>Ν</strong>. Ηλείας που έχει χαρακτηρισθεί ως ευπρόσβλητη ζώνη από τη<br />

νιτρορρύπανση γεωργικής προέλευσης».<br />

λγ. <strong>Ν</strong>όµος 3481 (ΦΕΚ Α΄162/2-6-2006) «Τροποποιήσεις στη νοµοθεσία για το Εθνικό<br />

Κτηµατολόγιο, την ανα΄θεση και εκτέλεση συµβάσεων έργων και µελετών και άλλες<br />

διατάξεις»<br />

Πολεοδοµία<br />

Ο <strong>Ν</strong>όµος 3010/2002 (ΦΕΚ Α 91), «Εναρµόνιση του 1650/1985 µε τις Οδηγίες 97/1/ΕΕ<br />

και 96/61/ΕΕ, διαδικασία οριοθέτησης και ρυθµίσεις θεµάτων για τα υδατορέµατα και<br />

άλλες διατάξεις», όπου µεταξύ άλλων περιλαµβάνονται όροι και διαδικασίες για την<br />

οριοθέτηση ρεµάτων που βρίσκονται εντός ή εκτός ρυµοτοµικού σχεδίου ή εντός<br />

οικισµών που δεν έχουν ρυµοτοµικό σχέδιο. Η οριοθέτηση συνίσταται στον καθορισµό<br />

και επικύρωση των πολυγωνικών γραµµών εκατέρωθεν της βαθιάς γραµµής του<br />

υδατορέµατος, οι οποίες περιβάλλουν τις γραµµές πληµµύρας, τις όχθες, καθώς και τα<br />

τυχόν φυσικά ή τεχνητά στοιχεία, που αποτελούν αναπόσπαστο µέρος του<br />

υδατορέµατος.<br />

∆ιεθνή ύδατα (∆ιακρατικοί ποταµοί& λίµνες- Θαλάσσιο περιβάλλον)<br />

α. <strong>Ν</strong>. 4334/1963 (ΦΕΚ Α 173/1963) «περί κυρώσεως του ελληνοτουρκικού<br />

πρωτοκόλλου για την οριστική εκκαθάριση των διαφορών επί της εκτελέσεως των<br />

υδραυλικών έργων διευθετήσεως της κοίτης του ποταµού Έβρου επί των δύο οχθών».<br />

β. <strong>Ν</strong>.∆. 4012/1959 (ΦΕΚ Α 232) «περί κυρώσεως της µεταξύ των κυβερνήσεων Ελλάδας<br />

και Γιουγκοσλαβίας υπογραφείσης την 18/6/59 συµφωνίας περί ζητηµάτων<br />

υδροοικονοµίας». Σχετικά και τα:<br />

Β.∆. 42/1961 (ΦΕΚ Α 13/1961)·<br />

<strong>Ν</strong>.∆. 1207/1972 (ΦΕΚ Α 126/1972).<br />

γ. <strong>Ν</strong>.∆. 4399/1964 (ΦΕΚ Α 193) «περί κυρώσεως της µεταξύ των κυβερνήσεων Ελλάδος<br />

και Βουλγαρίας συµφωνίας περί συνεργασίας εις την χρησιµοποίησιν των υδάτων και<br />

ποταµών των διαρρεόντων τα εδάφη των δύο χωρών».<br />

δ. <strong>Ν</strong>. 366/1976 (ΦΕΚ Α 160/1976) «περί κυρώσεως της συµφωνίας µεταξύ Ελλάδος και<br />

Βουλγαρίας περί ιδρύσεως µικτής ελληνοβουλγαρικής επιτροπής για την συνεργασία<br />

76

µεταξύ των δύο κρατών επί θεµάτων ηλεκτρικής ενεργείας και χρήσεως των υδάτων των<br />

ποταµών των διαρρεόντων τας δύο χώρας».<br />

ε. <strong>Ν</strong>. 2402/1996 (ΦΕΚ Α 98) «περί κυρώσεως συµφωνίας µεταξύ των κυβερνήσεων της<br />

Ελληνικής ∆ηµοκρατίας και της ∆ηµοκρατίας της Βουλγαρίας για τα ύδατα του ποταµού<br />

<strong>Ν</strong>έστου».<br />

στ. <strong>Ν</strong>όµος 743/77 (ΦΕΚ Α΄319/77) «Περί προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος»<br />

ζ. <strong>Ν</strong>όµος 1269/82 (ΦΕΚ Α΄89/82) «Κύρωση της ∆ιεθνούς Συνθήκης 1973 «πρόληψη της<br />

θαλάσσιας ρύπανσης από πλοία» και του Πρωτοκόλλου 1978 MARPOL 73/78»<br />

η. Σύµβαση της Βαρκελώνης του 1976 για την Προστασία της Μεσογείου Θάλασσας<br />

από τη ρύπανση. Κυρώθηκε µε το <strong>Ν</strong>όµο 855/1978 (ΦΕΚ Α 235/1978), µε το συνηµµένο<br />

Παράρτηµα και τα Πρωτόκολλα αυτής.<br />

θ. <strong>Ν</strong>όµος 1634/86 (ΦΕΚ Α΄104/86) «Κύρωση των Πρωτοκόλλων 1980 «Για την<br />

προστασία της Μεσογείου θάλασσας από τη ρύπανση από χερσαίες πηγές» και 1982<br />

«περί των ειδικά προστατευόµενων περιοχών της Μεσογείου»<br />

ι. Τροποποίηση της Σύµβασης της Βαρκελώνης που υιοθετήθηκε στις 10 Ιουνίου 1995<br />

στη Βαρκελώνη. Έχει κυρωθεί (ΦΕΚ Α 144/2002), καθώς και το πρωτόκολλο για τις<br />

χερσαίες πηγές ρύπανσης του θαλάσσιου περιβάλλοντος που περιλαµβάνει, ενώ<br />

αναµένεται ακόµη η υπογραφή ορισµένων πρωτοκόλλων.<br />

ια. ∆ιεθνής Σύµβαση για την εκτίµηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε<br />

διασυνοριακό επίπεδο, συνηφθείσα στις 25 Φεβρουαρίου 1991 (ESPOO Φιλανδίας).<br />

Έχει κυρωθεί µε το <strong>Ν</strong>. 2450/1997 (ΦΕΚ Α 249/1997)<br />

Αστικός Κώδικας<br />

α. Άρθρα 967, 968 και 969 σχετικά µε την κυριότητα των υδάτων.<br />

β. Άρθρα 970, 914, 1003–1005 και 1027 σχετικά µε την προστασία της<br />

προσωπικότητας, την αδικοπρακτική ευθύνη και το γειτονικό δίκαιο.<br />

Περιβάλλον (γενικά)<br />

α. <strong>Ν</strong>όµος 1650/86 (ΦΕΚ 160/Α/18-10-86) «Για την προστασία του Περιβάλλοντος».<br />

β. Αποφ-ΗΠ/37111/2021/03 (ΦΕΚ-1391/Β/29-9-03) «Καθορισµός τρόπου ενηµέρωσης<br />

και συµµετοχής του κοινού κατά τη διαδικασία έγκρισης περιβαλλοντικών όρων των<br />

έργων και δραστηριοτήτων σύµφωνα µε την παρ.2 του Αρθ-5 του <strong>Ν</strong>-1650/86 όπως<br />

αντικαταστάθηκε µε τις παρ.2 και παρ.3 του Αρθ-3 του <strong>Ν</strong>-3010/02 (∆ιαδικασία<br />

Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής Εκτίµησης και Αξιολόγησης Π.Π.Ε.Α.)»<br />

γ. Αποφ-ΗΠ/11014/703/Φ104/03 (ΦΕΚ-332/Β/20-3-03) «∆ιαδικασία Προκαταρκτικής<br />

Περιβαλλοντικής Εκτίµησης και Αξιολόγησης (Π.Π.Ε.Α.) και Έγκρισης Περιβαλλοντικών<br />

Όρων Ε.Π.Ο. και Αρθ-14 αυτής. Μεταβατικές διατάξεις».<br />

δ. Αποφ-25535/3281/02 (ΦΕΚ-1463/Β/20-11-02) «'Εγκριση περιβαλλοντικών όρων από<br />

τον Γενικό Γραµµατέα της Περιφέρειας των έργων και δραστηριοτήτων που<br />

κατατάσσονται στην υποκατηγορία 2 της Α κατηγορίας».<br />

ε. Αποφ-ΗΠ.15393/2332/02 (ΦΕΚ-1022/Β/5-8-02) «Κατάταξη δηµόσιων και ιδιωτικών<br />

έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες σύµφωνα µε το Αρθ-3 του <strong>Ν</strong>-1650/86 όπως<br />

αντικαταστάθηκε µε το Αρθ-1 <strong>Ν</strong>-3010/02 "Εναρµόνιση του <strong>Ν</strong>-1650/86 µε τις οδηγίες ΕΕ-<br />

11/97 και ΕΕ-61/96 κα».<br />

77

στ. Αποφ-69269/538/1990 (ΦΕΚ 678/Β/25-10-90) « Κατάταξη έργων και<br />

δραστηριοτήτων σε κατηγορίες, περιεχόµενο ΜΠΕ, καθορισµός περιεχοµένου ΕΠΜ και<br />

λοιπές συναφείς διατάξεις σύµφωνα µε τον <strong>Ν</strong>. 1650/86».<br />

ζ. Αποφ-75308/5512/90 (ΦΕΚ-691/Β/2-11-90) «Καθορισµός τρόπου ενηµέρωσης των<br />

πολιτών και φορέων εκπροσώπησής τους για το περιεχόµενο της Μελέτης<br />

Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων των 'Εργων και δραστηριοτήτων σύµφωνα µε την παρ.2<br />

του Αρθρον-5 του <strong>Ν</strong>-1650/86».<br />

η. <strong>Ν</strong>όµος 2971/01 (ΦΕΚ-285/Α/19-12-01) «Αιγιαλός, παραλία και άλλες διατάξεις (άρθρα<br />

8-15)».<br />

θ. <strong>Ν</strong>όµος 2508/97 (ΦΕΚ-124/Α/13-6-97) «Βιώσιµη οικιστική ανάπτυξη των πόλεων και<br />

οικισµών της χώρας και άλλες διατάξεις».<br />

ι. <strong>Ν</strong>όµος 2749/99 (ΦΕΚ -207/Α/1999) «Χωροταξικός σχεδιασµός και αειφόρος ανάπτυξη<br />

και άλλες διατάξεις».<br />

* (Οι β,γ,ε & στ. αποτελούν εναρµόνιση της Εθνικής <strong>Ν</strong>οµοθεσίας µε τις Οδηγίες Οδηγίες 85/337/ΕΚ<br />

και 97/11/EΚ, για την εκτίµηση των επιπτώσεων ορισµένων έργων και δραστηριοτήτων στο<br />

περιβάλλον ενώ οι γ & ε ενσωµατώνουν την Οδηγία 96/61/ΕΚ για την Ολοκληρωµένη πρόληψη και<br />

έλεγχο της ρύπανσης).<br />

Φορείς ∆ιαχείρισης Προστατευόµενων Περιοχών (*)<br />

α. Απόφαση 169/05 (ΦΕΚ-175/∆/17-2-05) «Καθορισµός οριογραµµών όχθης, παρόχθιας<br />

ζώνης και παλαιάς όχθης, κατά µήκος του Λουδία ποταµού του <strong>Ν</strong>οµού Ηµαθίας<br />

β. Απόφαση 6919/04 (ΦΕΚ-248/∆/5-3-04) «Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων των λιµνών<br />

Βόλβης - Κορώνειας και Μακεδονικών Τεµπών, χαρακτηρισµός των λιµναίων χερσαίων<br />

και υδάτινων περιοχών του υγροτοπικού συστήµατος»<br />

γ. Π∆/29-10-03 (ΦΕΚ-1272/∆/27-11-03) «Χαρακτηρισµός χερσαίων και θαλασσίων<br />

περιοχών του κόλπου Λαγανά και των νήσων Στροφάδων ως Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο<br />

ν.Ζακύνθου (τροποποίηση του Π∆/1-12-99)»<br />

δ. Απόφαση 22943/03 (ΦΕΚ-649/∆/25-6-03) «Λίµνη Παµβώτιδας Ιωαννίνων,<br />

χαρακτηρισµός της χερσαίας και λιµναίας περιοχής ως περιοχής οικοανάπτυξης».<br />

ε. Απόφαση 23537/03 (ΦΕΚ-621/∆/19-6-03) «Χαρακτηρισµός της χερσαίας και<br />

θαλάσσιας περιοχής των Βορείων Σποράδων ως Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου».<br />

στ.Π∆-346/02 (ΦΕΚ-287/Α/28-11-02) «Φορέας ∆ιαχείρισης και Ανάπλασης του ποταµού<br />

Κηφισού Αττικής και των παραχειµµάρων του».<br />

ζ. Π∆/1-12-99 (ΦΕΚ-100/∆/27-2-00) «Χαρακτηρισµός χερσαίων και θαλασσίων<br />

περιοχών του κόλπου Λαγανά και των νήσων Στροφάδων ως Εθνικό θαλάσσιο Πάρκο».<br />

η. Απόφαση 8586/1838/98 (ΦΕΚ-367/B/27-4-98) «Μέτρα για την προστασία των<br />

υγροτόπων και των φυσικών σχηµατισµών στις εκβολές του ποταµού 'Εβρου και της<br />

ευρύτερης περιοχής τους. Αρθ-3 έως Αρθ-8 (εκβολές του ποταµού 'Εβρου, περιορισµοί<br />

και απαγορεύσεις στις ζώνες, εκτέλεση έργων εξαιρέσεις, Αρµόδιες υπηρεσίες ...κλπ)».<br />

θ. Π∆/9-8-95 (ΦΕΚ-659/∆/6-9-95) «Χαρακτηρισµός του χειµαρρικού ρέµατος Πεντέλης-<br />

Χαλανδρίου, ως προστατευόµενου τοπίου ΑΡΘΡΟ<strong>Ν</strong>-4».<br />

(*) Οι Φορείς ∆ιαχείρισης Προστευόµενων Περιοχών αναµένεται να συγχωνευτούν και να<br />

ενοποιηθούν ανά Περιφέρεια ως το τέλος 2009.<br />

78

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ – ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΗΜΑ<strong>Ν</strong>ΤΙΚΩ<strong>Ν</strong> Ο∆ΗΓΙΩ<strong>Ν</strong> ΠΛΗ<strong>Ν</strong> ΤΗΣ 2000/60/ΕΚ<br />

1. Οδηγία για τα Αστικά Απόβλητα<br />

Η Οδηγία 91/271/EEC αφορά στην επεξεργασία των αστικών αποβλήτων και στοχεύει<br />

στην προστασία των επιφανειακών και παράκτιων νερών καθορίζοντας την συλλογή και<br />

επεξεργασία των αστικών αποβλήτων και την διάθεση ορισµένων βιοδιασπάσιµων<br />

βιοµηχανικών αποβλήτων (κυρίως από την βιοµηχανία τροφίµων και αγροτικών<br />

προϊόντων).<br />

Απαιτεί για όλα τα αστικά συγκροτήµατα µε πληθυσµό άνω των 2000 κατοίκων να<br />

διαθέτουν σύστηµα συλλογής και δευτεροβάθµιας (βιολογικής) επεξεργασίας των<br />

αποβλήτων τους. Περαιτέρω επεξεργασία απαιτείται όταν ο αποδέκτης των<br />

επεξεργασµένων λυµάτων χαρακτηρίζεται ευαίσθητος (αναπτύσσονται ή υπάρχει<br />

κίνδυνος να αναπτυχθούν συνθήκες ευτροφισµού). Για ορισµένες περιπτώσεις µπορεί<br />

να γίνει αποδεκτή µόνο πρωτοβάθµια επεξεργασία (µηχανικός καθαρισµός) µε την<br />

προϋπόθεση ότι αποδεικνύεται πως η ποιότητα των νερών του αποδέκτη δεν θα<br />

επηρεαστεί αρνητικά. Η προθεσµία για την επίτευξη του στόχου εξαρτάται από το<br />

µέγεθος του αστικού συγκροτήµατος και τα χαρακτηριστικά του αποδέκτη, από το 1998<br />

έως το 2005. Από το 1998 απαγορεύεται οποιαδήποτε διάθεση ιλύος σε υδάτινο<br />

αποδέκτη.<br />

2. Οδηγία για τα <strong>Ν</strong>ιτρικά από Αγροτικές Πηγές<br />

Η Οδηγία 91/676/EEC αφορά στην προστασία των νερών από τα νιτρικά που<br />

προέρχονται από γεωργικές χρήσεις, συµπληρώνοντας την Οδηγία για τα Αστικά<br />

Απόβλητα. Στοχεύει στην µείωση της διείσδυσης στο νερό, των νιτρικών που<br />

προέρχονται από τα λιπάσµατα και ζωικά απόβλητα προκειµένου να εµποδίσει την<br />

µόλυνση των πηγών και τον ευτροφισµό των γλυκών και θαλασσινών νερών.<br />

Η Οδηγία απαιτεί από τα Κράτη Μέλη να προωθήσουν έναν κώδικα καλής αγροτικής<br />

πρακτικής σε όλους του αγρότες της χώρας. Τα µέτρα ενός τέτοιου κώδικα δεν είναι<br />

υποχρεωτικά.<br />

Με βάση τα αποτελέσµατα από τα δίκτυα παρακολούθησης που ορίζονται στην Οδηγία<br />

πρέπει να προσδιοριστούν οι ζώνες που κινδυνεύουν από τις γεωργικές χρήσεις. Στις<br />

ζώνες αυτές πρέπει να εφαρµοστούν προγράµµατα δράσης που θα περιλαµβάνουν<br />

υποχρεωτικά µέτρα και ο κώδικας καλής αγροτικής πρακτικής θα είναι υποχρεωτικός. Τα<br />

Κράτη Μέλη µπορεί να αποφασίσουν να εφαρµόσουν τα προστατευτικά µέτρα σε όλη<br />

την επικράτεια οπότε φυσικά δεν απαιτείται η οριοθέτηση επικίνδυνων ζωνών.<br />

3. Οδηγία για τις Επικίνδυνες Ουσίες<br />

Η Οδηγία 76/464/EEC και η αντίστοιχη πρόσφατη 2006/11 αφορά στην µόλυνση που<br />

προκαλείται από συγκεκριµένες επικίνδυνες ουσίες που απορρίπτονται στο νερό και<br />

απαιτεί από τα Κράτη Μέλη να ελέγχουν την εκποµπή τέτοιων ουσιών µέσω ενός<br />

συστήµατος που επιβάλλει σχετική άδεια για οποιαδήποτε εκποµπή. Η Οδηγία και οι<br />

επτά θυγατρικές της Οδηγίες στοχεύουν σε συγκεκριµένες επικίνδυνες ουσίες ή οµάδες<br />

ουσιών. Οι θυγατρικές Οδηγίες καλύπτουν έως τώρα 18 επικίνδυνες ουσίες.<br />

Η Οδηγία υποχρεώνει τα Κράτη Μέλη να ορίσουν µέγιστα επιτρεπτά όρια εκποµπής.<br />

Ωστόσο, επιτρέπει εναλλακτικά στα Κράτη Μέλη να ελέγχουν την µόλυνση<br />

ικανοποιώντας τα πρότυπα ποιότητας νερού που ορίζονται στην ισχύουσα σχετική<br />

Οδηγία.<br />

79

Για τις συγκεκριµένες βιοµηχανικές εγκαταστάσεις που καλύπτονται από την Οδηγία<br />

Πρόληψης και Ελέγχου της Βιοµηχανικής Ρύπανσης τα όρια εκποµπής που ορίζονται<br />

στις θυγατρικές Οδηγίες είναι σε κάθε περίπτωση υποχρεωτικά.<br />

4. Οδηγία για το Πόσιµο <strong>Ν</strong>ερό<br />

Η Οδηγία 98/83/ΕΚ αφορά στην ποιότητα του νερού για ανθρώπινη κατανάλωση και<br />

στοχεύει στην προστασία της ανθρώπινης υγείας καθορίζοντας αυστηρά πρότυπα<br />

ποιότητας . Τα Κράτη Μέλη πρέπει να επιτηρούν την ποιότητα του πόσιµου νερού και να<br />

παίρνουν τα απαραίτητα µέτρα για τη συµβατότητα του µε τα υποχρεωτικά πρότυπα. Η<br />

Οδηγία καθορίζει παραµέτρους και όρια, συχνότητα δειγµατοληψιών και αναλύσεων και<br />

µεθόδους αναφοράς για τις αναλύσεις. Αποτελεί αναθεώρηση της Οδηγίας 80/778/ΕΟΚ.<br />

5. Οδηγίες για το Επιφανειακό <strong>Ν</strong>ερό που προορίζεται για λήψη Ποσίµου <strong>Ν</strong>ερού,<br />

Οδηγία για τις ∆ειγµατοληψίες και Μετρήσεις του Επιφανειακού <strong>Ν</strong>ερού και<br />

Απόφαση για την Ανταλλαγή Πληροφορίας.<br />

Οι Οδηγίες αυτές ανήκουν στο πρώτο κύµα νοµοθεσίας για το νερό που υιοθετήθηκαν<br />

στη δεκαετία του 70. Όλες ενσωµατώνονται στην Οδηγία Πλαίσιο για το <strong>Ν</strong>ερό που<br />

διατηρεί όλες τις υποχρεώσεις που ορίζουν αυτές αλλά τις θέτει κάτω από ένα πιο<br />

συνεκτικό πλαίσιο καθώς ο στόχος της προστασίας του νερού επεκτείνεται προκειµένου<br />

να συµπεριλάβει όλους τους υδάτινους όγκους και όχι µόνο αυτούς που εξυπηρετούν<br />

ανθρώπινες ανάγκες.<br />

Η Οδηγία 75/440/EEC και η νεότερη 91/692 αφορά την ποιότητα του επιφανειακού<br />

νερού που προορίζεται για παραγωγή πόσιµου νερού και θέτει τις απαιτήσεις ώστε να<br />

εξασφαλίσει ότι πληρεί κάποια ελάχιστα πρότυπα ποιότητας. Όταν κάποια επιφανειακά<br />

νερά που προορίζονται για παραγωγή πόσιµου νερού δεν ικανοποιούν τις απαιτήσεις<br />

αυτές τα Κράτη Μέλη πρέπει να καταστρώσουν σχέδιο διορθωτικών δράσεων.<br />

Η Οδηγία 79/869/EEC (81/885, 91/692) αφορά τις µεθόδους και πρακτικές<br />

δειγµατοληψιών και µετρήσεων που επιβάλλονται για τα επιφανειακά νερά που<br />

καλύπτονται από την Οδηγία 75/440/EEC.<br />

Η Απόφαση 77/795/EEC καθορίζει µια κοινή διαδικασία ανταλλαγής πληροφορίας<br />

σχετικά µε την ποιότητα του επιφανειακού νερού στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.<br />

Η απόφαση καθορίζει ένα δίκτυο σηµείων δειγµατοληψίας και ένα καθεστώς µετρήσεων<br />

που καλύπτει µια σειρά παραµέτρους. Η πληροφορία που διατίθεται από τα Κράτη Μέλη<br />

δηµοσιεύεται από την Επιτροπή σε τακτική έκθεση.<br />

6. Οδηγίες για <strong>Ν</strong>ερά Ψαριών και Οδηγία για τα <strong>Ν</strong>ερά Οστρακοειδών<br />

ΟΙ Οδηγίες 78/659/EEC και 91/692 οι οποίες αντικαταστάθηκαν από την 2006/113<br />

αφορούν στην προστασία των συστηµάτων γλυκού νερού που προσδιορίζονται από τα<br />

Κράτη Μέλη σαν <strong>Ν</strong>ερά Ψαριών και θέτουν πρότυπα ποιότητας για νερά σολοµών και<br />

νερά κυπρίνων. Σε όποιες περιπτώσεις η ποιότητα των υδάτινων αυτών όγκων δεν<br />

πληρεί τα πρότυπα πρέπει να γίνουν προγράµµατα µείωσης της µόλυνσης. Ορίζονται<br />

επίσης απαιτήσεις δειγµατοληψίας και παρακολούθησης.<br />

Η Οδηγία 79/923/EEC αφορά την προστασία συστηµάτων παράκτιων και εφάλµυρων<br />

υδάτινων όγκων που προσδιορίζονται από τα Κράτη Μέλη σαν νερά οστρακοειδών.<br />

Ορίζονται επίσης απαιτήσεις δειγµατοληψίας και παρακολούθησης.<br />

Οι Οδηγίες αυτές ενσωµατώνονται στην Οδηγία Πλαίσιο για το <strong>Ν</strong>ερό που διατηρεί τις<br />

υποχρεώσεις που ήδη ισχύουν. Η ενσωµάτωση τους συνεπάγεται ένα ολοκληρωµένο<br />

σύστηµα δειγµατοληψίας και παρακολούθησης που αποφεύγει τις αλληλεπικαλύψεις.<br />

80

7. Οδηγία για τα Υπόγεια <strong>Ν</strong>ερά<br />

Η Οδηγία 2006/118 (προγενέστερη 80/68/EEC) αφορά στον έλεγχο της έµµεσης ή<br />

άµεσης απόρριψης ορισµένων ουσιών στο υπόγειο νερό και γενικότερα την προστασία<br />

από την µόλυνση των υπόγειων υδάτινων όγκων. Αυτό επιτυγχάνεται µέσα από ένα<br />

σύστηµα που απαιτεί την έκδοση ειδικής άδειας για την διάθεση αποβλήτων στο έδαφος.<br />

Για ορισµένες ουσίες ή οµάδες ουσιών η οποιαδήποτε διάθεση σε υπόγειο νερό<br />

απαγορεύεται εντελώς (Κατάλογος Ι) ενώ για άλλες υπάρχουν περιορισµοί (Κατάλογος<br />

ΙΙ). Γενικά πρέπει να ακολουθείται ένα αυστηρό σύστηµα έκδοσης άδειας. Τα Κράτη<br />

Μέλη υποχρεούνται να επιτηρούν τις επιπτώσεις της διάθεσης που έχει επιτραπεί.<br />

8. Οδηγία για τα <strong>Ν</strong>ερά Κολύµβησης<br />

Η Οδηγία 76/160/EEC αφορά την ποιότητα των νερών κολύµβησης, τόσο των γλυκών<br />

όσο και των θαλασσινών, και στοχεύει στην προστασία τους σε όλη την Ε.Ε. Η Οδηγία<br />

καθορίζει 19 φυσικές, χηµικές και µικροβιολογικές παραµέτρους και απαιτεί από τα<br />

Κράτη Μέλη να επιτηρούν τις περιοχές κολύµβησης και να ορίζουν κανόνες<br />

δειγµατοληψίας.<br />

Η Επιτροπή εκδίδει ετήσια αναφορά για την ποιότητα των νερών κολύµβησης σε όλη την<br />

Ε.Ε. Κατά τις εργασίες διαµόρφωσης της πρότασης για τη Οδηγία Πλαίσιο για το <strong>Ν</strong>ερό η<br />

Επιτροπή κατέληξε στο συµπέρασµα ότι η Οδηγία για τα <strong>Ν</strong>ερά κολύµβησης αποτελεί<br />

αυτόνοµη συνεισφορά στην ολοκλήρωση της Πολιτικής για το Περιβάλλον και της<br />

Πολιτικής για τον Τουρισµό. Ωστόσο, η Οδηγία για τα <strong>Ν</strong>ερά κολύµβησης θα πρέπει να<br />

συντονιστεί µε την Οδηγία Πλαίσιο για το <strong>Ν</strong>ερό καθώς τα νερά κολύµβησης και η<br />

απαραίτητα ποιότητα τους πρέπει να ενταχθούν στα σχέδια διαχείρισης των<br />

υδρολογικών λεκανών.<br />

81

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV<br />

∆ΙΕΘ<strong>Ν</strong>ΕΙΣ ΣΥ<strong>Ν</strong>ΘΗΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΠΟΓΕΙΩ<strong>Ν</strong> Υ∆ΑΤΩ<strong>Ν</strong> 64<br />

Global Conventions<br />

United Nations Convention to combat Desertification in those countries experiencing<br />

serious drought and/or deserrification, particularly in Africa (Paris, 17 June 1994)<br />

United Nations Convention on the Law of the Non-navigational Uses of International<br />

Watersources (New York, 21 May 1997)<br />

Multirateral Treaties<br />

a. Regional Treaties<br />

ASEAN Agreement on the conservation of Natura and Natural resources (Kuala Lumpur,<br />

9 July 1985)<br />

Convention on Environmental Impact Assesment in a Trounsboundary context (Espoo,<br />

25 February 1991)<br />

Convention on the protection and use of Trounsboundary Watersources and<br />

Intarnational lakes (Helsinki, 17 March 1992)<br />

Convention on Access to Information, Public participation in decision making and access<br />

to justice in environmental matters (Aarhus, 25 June 1998)<br />

Protocol on Water and Health to the 1992 Convention on the protection and use of<br />

Trounsboundary Watersources and Intarnational lakes (London, 17 June 1999)<br />

Programme for the Development of a regional strategy for the utilisation of the Nubian<br />

sandstone Aquifer Systerm –Agreement between Chant, Egypt, Libya, Sudan (Tripoli, 5<br />

October 2000)<br />

Framework Convention on the protection and sustainable development on thw<br />

Carpathians (Kiev, 22 May 2003)<br />

African Covention on thw conservation of Natura and Natural resources (Maputo, 11 July<br />

2003)<br />

b. Treaties conserning specific Rivers/ Lake Basins<br />

Convention on cooperation for the protection and sustainable use of the River Danube<br />

(Sofia, 29 June 1994)<br />

Convention on the protection of the Rhine (Berne, 12 April 1999)<br />

The Convention on the Sustainable Development of Lake Tanganyika (Dar es Salaam,<br />

12 June 2003)<br />

Protocol for Sustainable Development of Lake Victoria Basin (Arusha, 29 November<br />

2003)<br />

64 Burchi S, Mechlem K. Groundwater in International Law –Compilation of treaties and other legal<br />

instruments. FAO Legislative Study for the Development Law Service (Food & Agriculture Organisation of<br />

the United Nations Legal Office), Rome 2005<br />

82

c. Bilateral Treaties<br />

Austria-Germany , Danube Basin (Regensburg, 1 December 1987)<br />

Canada-U.S.A , Great Lakes Water (Toledo, 18 November 1987)<br />

Israel-Jordan, Treaty of peace (Arava Crossing Point, 26 October 1994)<br />

Spain –Portugal , Common Spanish-Portuguese Hydrographic Basins (Albufeira, 30<br />

November 1998)<br />

Other Legal Instruments<br />

European Community Law<br />

Directive 91/676/ Concerning the protection of Waters against pollution caused by<br />

Nitrates grom Agricultural sources (12 December 1991)<br />

Directive 2000/60 Establishing a Framework for Community Action in the Field of Water<br />

Policy (23 October 2000)<br />

Directive 2006/118 on the protection og Groundwater against pollution<br />

International Instruments<br />

Unece – Charter on Groundwater Management (1989)<br />

U.N Conference on Environment and Development –Agenda 21 –Chapter 18 (Rio de<br />

Janeiro, 1992)<br />

U.N International Law Commission –Resolution on Confined Tranboundary<br />

Groundwaters (1994)<br />

UNECE – Guidelines on Monitoring and Assesment of Tranboundary Groundwaters<br />

(2000)<br />

Non-Governmental Instruments<br />

International Law Association (ILA) – The Seoul Rules on International Groundwaters<br />

(1986)<br />

International Law Association (ILA) – The Berlin Rules on Water Resources (2004)<br />

83

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V : ΣΧΕ∆ΙΟ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩ<strong>Ν</strong> ΛΕΚΑ<strong>Ν</strong>Ω<strong>Ν</strong> ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΤΩ<strong>Ν</strong><br />

ΠΟΤΑΜΩ<strong>Ν</strong> ΑΧΕΛΩΟΥ ΚΑΙ ΠΗ<strong>Ν</strong>ΕΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ<br />

(<strong>Ν</strong>. 3461/ΦΕΚ Α΄162/2-8-2006)<br />

84

100

101

102

103

104

105

106

107

108

109

110

111

112

113

114

115

116

117

118

119

120

121

122

123

124

125

126

127

128

129

130

131

132

133

134

135

136

137

138

139

140

141

142

143

144

145

146

147

148

149

150

151

152

153

154

155

156

157

158

159

160

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!