JBL Ti10K - Audio

22
HI−END HI−END − Zespoły głośnikowe
JBL nie jest niszową firmą
audiofilską, a Ti10K nie jest
konstrukcją minimalistyczną.
Zwolennicy dwudrożnych
monitorów będą zgorszeni, a więc
ich adwersarze będą zachwyceni. To
dla nich JBL przygotował
superkonstrukcję nafaszerowaną
pięcioma głośnikami układu
czterodrożnego.
JBL Ti10K
Dla nas to zdarzenie niezwykle
rzadkie, ale dla JBL−a nie pier−
wszyzna. Rodowód Ti10K moż−
na wywodzić z konstrukcji Ti250,
w pełni zasługującej na miano legendar−
nej, będącej na szczycie w latach 80.,
tak wówczas popularnej, że jeszcze do
dzisiaj spotykanej w salonach, choć już
raczej second−handu. Kształt Ti250 był
bardzo charakterystyczny − pochylona
jedna boczna ścianka nadawała jej pro−
fil niesymetrycznego trapezu o podsta−
wie ponadpółmetrowej, a zestaw głośni−
ków zaczynał się na dole od 38−cm nis−
kotonowego, poprzez 18−cm “niski śro−
dek”, 12−cm “środek”, aż do 25−mm ko−
pułki tytanowej. Czysta konstrukcja
czterodrożna, po jednym głośniku w
każdej sekcji, wyraźne różnice w ich
wielkości i wyspecjalizowaniu. Na po−
czątku lat 90. pojawił się następca −
Ti5000 (który przewodził już całej serii,
trzymodelowej). Pozostawiono w nim
potężny głośnik niskotonowy, ale wyżej
układ poważnie przemodelowano − za−
miast dwóch różnych przetworników
dzielących między siebie pasmo śred−
niotonowe, uruchomiono dwa identycz−
ne − 13−cm, z których najprawdopodob−
niej tylko jeden działał w całym zakre−
sie, a drugi pomagał mu tylko w jego
dolnej części. Widać, jakie wnioski wy−
ciągnęli konstruktorzy z tych doświad−
czeń − Ti10K powraca do pierwotnego
podziału pasma na cztery i użycia dwóch
odmiennych głośników średniotono−
wych, za to rozmieniono jeden potężny
głośnik niskotonowy na dwa mniejsze,
ale wciąż wcale niemałe. Dzięki temu
można było zastosować zupełnie inny
niż wcześniej, wciąż trochę piramidal−
ny, ale znacznie smuklejszy kształt
obudowy, chociaż za 15−calowym ba−
sem niektórzy będą tęsknić.
Według mnie nie ma tu problemu,
nie należę bowiem do osobników
przekonanych, że tylko z wielkiego
garnka można wydobyć potężny bas
− można to zrobić, choć nie jest to
łatwe, z większej liczby mniejszych
głośników o odpowiednich paramet−
rach. Jednak bardziej mnie zastana−
wia fakt użycia w tym miejscu poli−
propylenu. Z jednej strony wyobra−
żam sobie, że taka potęga techno−
logiczna jak JBL potrafi zrobić poli−
propylen najlepszy z najlepszych,
nadając mu najistotniejszą w tym
miejscu dobrą sztywność, ale...
Ale wolę celulozę lub ewentualnie
sztywne struktury specjalizowane
do przetwarzania niskich częstot−
liwości. Ponadto deprymujący
jest fakt, że w swoich najlep−
szych, paraprofesjonalnych kon−
strukcjach, a także w subwoofe−
rze serii TiK, JBL wraca do celu−
lozy w głośnikach niskotono−
wych − wraca, ponieważ stosuje
ją także w modelach tanich se−
rii! Co dalej zaskakujące, celu−
loza pojawia się jednak w Ti10K,
w głośniku “dolnego środka”, a
więc polipropylen nie stał się
uniwersalnym środkiem, a ta−
ka koncepcja w pewien spo−
sób uzasadniałaby jego uży−
cie również na basie. JBL
ceni sobie jednak właści−
wości celulozy...
10/2002

Wszystkie
przetworniki Ti10K reprezentują
najwyższy kunszt techniczny, są
jednak materiałowo i technologicznie
niejednorodne...
Dalej kolejna zmiana − głośnik “gór−
nego środka” ma membranę tytanową.
To już się da wyjaśnić na przykład dąże−
niem do koordynacji brzmieniowej z ko−
pułką wysokotonową − również tytano−
wą, tradycyjnie dla JBL−a. Ale w takim
razie dlaczego nie dbano o koordynację
między innymi zakresami? Najczęściej
10/2002
w zespołach wielo−
drożnych obserwujemy albo dąże−
nie do możliwie daleko idącej unifikacji
materiałów membran głośników nisko−
i średniotonowych, za pomocą środków
mogących być w ten sposób stosowa−
nych (firmowych, unikalnych, jak “W”
czy niegdyś polikevlar Focala, Duocell
Cabasse albo najnowsze membrany z
włóknem drzewnym Vify czy bardziej
tradycyjnie − w zasadzie dowolnie, nie−
zawodna celuloza, coraz częściej metal,
coraz rzadziej polipropylen), albo dąże−
nie do specjalizacji, zgodnie ze specy−
ficznymi właściwościami, wówczas ma−
teriały o większej sztywności, a mniej−
szej stratności wędrują w stronę częs−
totliwości niższych, i mają tutaj twarde
odmiany celulozy bardzo ugruntowaną
pozycję, a lepiej radzące sobie z rezo−
nansami wewnętrznymi w stronę śred−
nich częstotliwości, i tutaj ewentualnie,
chociaż już coraz rzadziej, spotykamy
polipropylen. To są tylko rozważania
teoretyczne, w dodatku uproszczone,
nie przesądzają o rezultatach brzmie−
niowych, ale chętnie dowiedziałbym
się, co podyktowało taki, a nie inny
wybór materiałów na membrany
w niskich rejestrach.
...Membrany − do wyboru,
do koloru, polipropyle−
nowe, celulozowe,
tytanowe. Magnesy
ceramiczne
(ferrytowe)
i neodymowy.
A teraz układy mag−
netyczne. W większości
głośników ferrytowe, ale w
przetworniku “górnego środ−
ka” neodymowy. Czytając
materiały firmowe, w któ−
rych o tym wspomniano,
miałem nadzieję, że pomi−
nięto fakt zastosowania neo−
dymu również w głośniku wy−
sokotonowym, gdzie spotyka
się go najczęściej. Stop neo−
dymowy pozwala nie tylko zmi−
nimalizować wymiary magnesu,
który ze względu na swój odlewany
kubkowy profil charakteryzuje się też
mniejszym polem rozproszonym, ale z
powodu pewnych właściwości magne−
tycznych, których nie będziemy tutaj
przedstawiać, ma opinię lepszego
brzmieniowo od typowego “ferrytu”. Jest
jednak rzadko spotykany w konstruk−
cjach większych głośników, ze względu
na wysokie koszty (musiałby tam być
jednak proporcjonalnie większy niż w
głośnikach wysokotonowych). Skoro
jednak pojawił się “już” w średniotono−
wym, można było oczekiwać, że i wyso−
kotonowy zostanie w ten sposób uszla−
chetniony. A jednak nie został. Stoso−
wanie magnesu neodymowego w głoś−
nikach wysokotonowych jest z pewnego
względu kłopotliwe − inny sposób
ukształtowania układu utrudnia wykona−
nie wentylacji od tylnej strony kopułki, a
bez niej częstotliwość rezonansowa
układu drgającego jest dość wysoka.
Ale nawet w takim wypadku, przy wyso−
kiej częstotliwości podziału między ko−
pułką a małym głośnikiem średniotono−
wym w Ti10K, nie stanowiłoby to proble−
mu.
Czy byłoby powodem do zmartwie−
nia, gdyby wszystkie głośniki miały
magnesy ferrytowe? Nie. Czy to niedo−
brze, że jeden z nich ma neodymowy?
Absolutnie. Ale...
Poza tym o jakości wszystkich głoś−
ników, od strony ich solidności konstruk−
cyjnej, można wypowiadać się tylko w
samych superlatywach. Pięknie prezen−
tują się zwłaszcza niskotonowe i nisko−
średniotonowy, z potężnymi, wentylo−
wanymi układami magnetycznymi. Wy−
glądają tak, jak hi−endowe okazy z dział−
ki car−audio, gdzie głośniki często widać
ze wszystkich stron, ich “kosmetyka”
jest więc bardzo ważna. Ale i w środku
swoich układów magnetycznych głośni−
ki JBL−a są dopracowane. Technologia
SFG − geometrii symetrycznego pola,
wraz z pierścieniami Faradaya, daje w
rezultacie znacznie niższe zniekształce−
nia, niż typowy układ magnetyczny, a
płaski drut, jakim nawinięte są cewki,
maksymalnie wypełniając szczelinę, naj−
efektywniej wykorzystuje pole magne−
tyczne. Wszystkie kosze są oczywiście
odlewami z metali lekkich. Niezbyt no−
woczesne na pierwszy rzut oka (z powo−
du polipropylenu) głośniki niskotonowe
są w rzeczywistości bardzo wysokiej
klasy jednostkami, dlatego trudno uwie−
rzyć, że polipropylen pojawił się tu
przypadkiem.
23

24
HI−END HI−END HI−END − Zespoły głośnikowe
Znając czterodrożną konstrukcję
Ti10K, trudno nie podkreślić faktu tak
dobrej liniowości charakterystyki modułu
impedancji (rys. rys. 1 11).
1 Nie ma się może
wprost czym zachwycać, bo liniowość
impedancji nie jest istotnym aspektem ja−
kościowym (większość wzmacniaczy ra−
dzi sobie i z bardzo pofalowanymi prze−
biegami, a już niemal na pewno te wy−
ższej klasy, które będą podłączane do
Ti10K), jednak przy rozbudowanych filt−
rach możemy spodziewać się dużej
zmienności modułu. Ale należy też wziąć
pod uwagę, że w zwrotnicy zainstalowa−
no specjalne obwody właśnie przepro−
wadzające linearyzację całego układu.
W zakresie od 80Hz krzywa leży na po−
ziomie ok. 4Ω, mając przy 100Hz mini−
mum nieco poniżej tej wartości. Deklara−
cje producenta, że Ti10K są znamiono−
wo 6−omowe są trochę naciągane, nale−
ży ją uznać za 4−omową, choć dość łat−
wą w tym gatunku.
Bass−reflex dostrojono do 31Hz, cze−
go efekty widzimy przede wszystkim na
rys. rys. rys. 2a 2a. 2a Szczyt ciśnienia z otworu leży
przy ok. 43Hz, kilka dB poniżej poziomu
z głośników niskotonowych, charakte−
rystyka wypadkowa zaczyna swój spa−
dek przy 50Hz, mając stratę −6dB przy
rys. 3a. Zakres 200Hz − 20kHz, na osi głównej i pod kątami
15 O i 30 O w płaszczyźnie poziomej, pomiar metodą MLS
z odległości 1,5 m.
około 36Hz. Warto zwrócić uwagę na
bardzo czyste zbocze charakterystyki z
otworu w kierunku wyższych częstotli−
wości, tą drogą nie są przenoszone żad−
ne pasożytnicze rezonanse z obudowy,
może udało się ich całkowicie uniknąć,
nawet mimo braku wytłumienia?
Rys. Rys. 2b 2b pokazuje współpracę sekcji
niskotonowej i 18−cm głośnika nisko−
średniotonowego. Częstotliwość podzia−
łu widać nieco poniżej 200Hz, głośnik 18−
cm “ciągnie” efektywnie do 120Hz, poni−
żej 100Hz nachylenie zbocza osiąga
ponad 20dB/okt.
Zakres średnio−wysokotonowy (200−
20000Hz) utrzymuje się w granicach +/−
3dB, ale ściślejszego pola tolerancji nie
udałoby się określić (rys. rys. 3a 3a), 3a poza
drobnymi skokami w sąsiedztwie 1kHz,
widać płytkie, ale jednak wyraźne osła−
bienie na przełomie średnich i wysokich
tonów, w zakresie 3−5kHz. Dobre są
charakterystyyki kierunkowe w płasz−
czyźnie poziomej, poziom wysokich to−
nów jest dostateczny nawet pod kątem
30O . Maskownica nie stwarza poważniej−
szych dodatkowych problemów (rys. rys. 3b 3b 3b) 3b 3b
Poczwórne gniazda przyłączeniowe −
i płynąca stąd możliwość niezależnego
zasilania obwodów wszystkich sekcji
układu czterodrożnego, skłoniła nas do
pokazania indywidualnych przebiegów
głośników (rys. rys. 3c 3c). 3c Pomiary wskazują,
że 12−cm głośnik “górnego środka” dzia−
Laboratorium
ła bardziej wąskopasmowo niż wynika to
z częstotliwości podziału podawanych
przez producenta, zamiast zakresu 1−
4kHz przyznajemy mu tylko 1,3 − 3,4kHz
(częstotliwości wyznaczone przez prze−
cięcie charakterystyk). Wyjaśnia się przy
tej okazji powód osłabienia w przedziale
3−5kHz − przecięcie charakterystyk “12” i
głośnika wysokotonowego znajduje się
na zbyt niskim poziomie, inaczej mó−
wiąc, głośniki “nie schodzą się” odpo−
wiednio, nie dając w sumie wyrównanej
charakterystyki w tym zakresie. Wszyst−
rys. 2a. Źródła niskich częstotliwości, głośniki niskotonowe −
obudowa bass−reflex, pomiar sinusoidą
w polu bliskim.
Ciśnienie w dB
rys. 3b. Wpływ maskownicy na charakterystykę
przetwarzania.
95
90
85
80
75
70
65
60
rys. 1 Charakterystyka modułu impedancji.
rys. 2b. Źródła niskich częstotliwości, system niskotonowy −
głośnik nisko−średniotonowy.
rys. 3c.Indywidualne charakterystyki głośników w zakresie
średnio−wysokotonowym.
55
10 100 1000
Częstotliwość w Hz
10000
rys. 3. Charakterystyka przetwarzania w całym pasmie akustycznym, złożona z pomiarów sinusoidą i MLS.
kie zbocza są dość strome, powyżej
20dB/okt, mamy więc filtry wyższego
rzędu, i daleko idące zlinearyzowanie
charakterystyki modułu impedancji pra−
wie na pewno należy tłumaczyć specjal−
nymi obwodami zwrotnicy.
Charakterystyka z rys. rys. 4 4 ujawnia
wzmocnienie basu i przypomina o obni−
żeniu 3−5kHz. Efektywność to 88dB, nie
jest to wynik zwalający z nóg przy tak
dużej, 4−omowej konstrukcji, ale i kłopo−
tu oczywiście żadnego nie przysparza.
Ti10K jest gotów przyjąć dużo mocy,
więc jeśli będziemy dysponować odpo−
wiednim “piecem”, to i decybeli nie za−
braknie.
Impedancja znamionowa [Ω] 4
Efektywność (2,83V/1m) [dB] 88
Rek. moc wzm.* [W] 10−400
Wymiary (WxSxG)[cm] 129x41x57
Masa [kg] 49
* wg danych producenta
10/2002

Wykorzysta−
nie dużej płasz−
czyzny dolnej ścianki
pozwoliło swobodnie
rozplanować dużo elementów.
Trzpienie gniazd przyłączowych prowa−
dzą sygnał bezpośrednio do ścieżek płytki.
Małe indukcyjności powietrzne, większe na rdzeniach
− ale wysokiej jakości, proszkowych. Mniejsze pojemności polipropyle−
nowe, większe − na elektrolitach. Wszystkie rezystory metalizowane.
Okablowanie zróżnicowane, najgrubsze przewody do niskotonowych,
najcieńsze do wysokotonowego. W sumie dobry standard.
Dwie polipropylenowe “dwudziestki”
niskotonowe pracują do 250Hz, kolejne
dwie oktawy − do 1000Hz − obsługuje
celulozowy głośnik 18−cm, następne
dwie − do 4kHz − tytanowy przetwornik
10−cm, tytanowa 25−mm kopułka prze−
twarza ponoć do 30kHz. W ustawieniu
częstotliwości podziału dla tak dobra−
nych głośników nie ma już nic zaskaku−
jącego. Ważne jest jednak także ich roz−
planowanie na przedniej ściance. Nie
dzieje się tu nic rewolucyjnego, ale na
jedną rzecz warto zwrócić uwagę. Sek−
cję średnio−wysokotonową skoncentro−
wano w górnej części obudowy, zacho−
wując minimalne odległości między
głośnikami − to jedyne słuszne podejście
do sprawy w tym zakresie, gdzie fale są
dość krótkie, i dobrej integracji dźwięku,
jak też stabilności charakterystyk pod
różnymi kątami w płaszczyźnie piono−
wej, nie służy rozsuwanie centrów akus−
tycznych. Inaczej jest jednak w sekcji
niskotonowej. Głośniki z premedytacją
rozproszono, co nie szkodzi ich koordy−
nacji (fale w zakresie do 250Hz są znacz−
nie dłuższe), pozwala natomiast rozsu−
nąć “antyrezonanse”, powstające jako
efekt przesunięcia w fazie fal biegną−
cych do słuchacza bezpośrednio i odbi−
tych od podłogi. Dość nietypowa pozy−
cja otworów bass−reflex jest w tym mo−
mencie już konsekwencją ustawienia
głośników − nie było na nie miejsca na
samym dole, a forma całej obudowy w
ogóle uniemożliwia ulokowanie ich z ty−
łu. Otwory są słusznej średnicy, dwa ra−
zy po 7 cm powinno zapobiec niebez−
pieczeństwu zbyt dużych prędkości po−
wietrza, nawet przy dużej amplitudzie,
10/2002
do której stworzone są głośniki niskoto−
nowe (spójrzcie jeszcze raz na ich mag−
nesy). Natomiast 19−cm tunele zagwa−
rantują odpowiednio niskie strojenie.
Jak można się domyślać z ustawienia
dwóch otworów obok siebie, obydwa
głośniki niskotonowe działają we wspól−
nej objętości. Rzecz jasna wydzielono
niezależne komory dla obydwu głośni−
ków średniotonowych, z tym, że kilkuna−
stolitrowa komora dla “osiemnastki” wy−
daje się czymś naturalnym, natomiast
podobna objętość dla “dziesiątki” zdecy−
dowanie nadwyżkowa. Ale za duża ob−
jętość dla średniotonowego nie zaszko−
dzi, a decydowały najpewniej względy
praktyczne − do wydzielenia obydwu ko−
mór zastosowano poziome odgrody.
Znamienne jest wytłumienie obudowy.
Większą część powierzchni zakrzywio−
nych ścian wyłożono matą bitumiczną,
co wiąże się raczej z tłumieniem wibracji
obudowy. Ale poza tym w komorze głoś−
ników niskotonowych nie ma kompletnie
nic, najmniejszego kawałka gąbki. To
wcale nie przeoczenie, lecz coraz częś−
ciej stosowana metoda − falom stojącym,
o ile to możliwe, przeciwdziała się odpo−
wiednim kształtem obudowy (nierówno−
ległość ścianek), a później układowi re−
zonansowemu bass−reflex pozwala się
pracować przy minimalnym tłumieniu.
To trochę ryzykowne, ale warte ekspery−
mentów. Poza tym tunele wyprowadzone
w okolicach środka obudowy są najmniej
narażone na transmitowanie fal stoją−
cych. W komorach głośników średnioto−
nowych znajduje się już trochę falistej
pianki, też nie za wiele, nie na ścian−
kach, ale niedaleko za głośnikami.
25

26
HI−END HI−END − Zespoły głośnikowe
Jak to już nieraz się zdarzało,
znajomość konstrukcji i jej specy−
ficznych, kontrowersyjnych cech
wpływała na wyostrzenie uwagi w
kierunku zjawisk brzmieniowych mogą−
cych mieć z tym związek. Pytania, jakie
można postawić znając technikę Ti10K
są następujące: Czy polipropylenowe
membrany nie osłabią dynamiki basu?
Ta z kolei może mieć jednak wiele pozy−
tywnych źródeł − wspaniałe układy mag−
netyczne głośników, brak wytłumienia
obudowy. Ale to znowu wiąże się z ryzy−
kiem powstawania fal stojących. A układ
czterodrożny, gdzie jedna z częstotli−
wości podziału wypada przy 1kHz, w sa−
Ti10K w części niskotonowej
nie zawiera typowego materiału
tłumiącego, aby nie przeszkadzać jak
najskuteczniejszemu działaniu układu
rezonansowego bass−reflex, ale jego
ścianki niemal w całości wyłożono
matami bitumicznymi, przeciwdziała−
jącymi wibracjom.
Groźne Ti10 w takim wykonaniu nabierają cech
trochę zabawkowych. Ale ich brzmienie nie staje
się ani trochę żartobliwe.
mym środku pasma, tam gdzie czułość
ucha na zniekształcenia, również te
wnoszone przez filtry, jest największa? A
wielkie zróżnicowanie materiałów mem−
bran, czy nie przeszkodzi spójności
brzmienia? Wreszcie, jak zadziała naj−
lepsza kopułka JBL−a, do tej pory przez
nas nie sprawdzana, a nawet najwybit−
niejsze konkurencyjne metalowe tweete−
ry − B&W i JMlaba, nie obroniły się przed
wykazaniem pewnych ich niedoskona−
łości.
Po kolei. Polipropylen zupełnie daro−
wany. Dynamika, zwartość, kontrola ba−
su − w najlepszej formie. Do tego jednak
również swoboda, rozmach, bardzo du−
ża objętość dźwięku, a więc efekty nie
jednoznacznie tylko po stronie precyzji,
lecz również uwzględniające emisję
energii i trochę “pompy”. To nie jest bas
punktowy, twardy i żylasty, raczej mus−
kularny. Wydaje się, że same głośniki
niskotonowe sprawdzają się w każdym
punkcie ich konstrukcji, również strojenie
bass−reflexu było trafione. Mały problem
pojawia się w zakresie wyższego basu.
Nadal nie brakuje tam zwinności i zwar−
tości, nie ma opóźnień ani mulistości,
jednak dźwięk jest lekko podbarwiany.
Może ma to związek z brakiem wytłumie−
nia (w komorze niskotonowej), ale może
tylko z minimalnym wyeksponowaniem
jakiegoś podzakresu, nie jest to nic do−
kuczliwego. W sumie bas Ti10K jest naj−
lepszym basem, jaki można kupić za 20
000zł. Jego walory są porównywalne z
tym, co dostarczały Amati Homage czy
Nautilus 802.
Spójność brzmienia − zupełnie w po−
rządku. Dobrą kondycję średnich częs−
totliwości pod tym względem potwierdza
komunikatywność i właściwe określenie
pierwszego planu. Nieco na siłę można
doszukać się różnego charakteru barwo−
wego niższego i wyższego podzakresu
średnicy, z pewnością tak różne materia−
ły membran tu zastosowane nie są w
stanie współbrzmieć idealnie, ale samo
przejście jest dobrze przeprowadzone,
podział na środku pasma nie jest w ża−
den sposób odczuwalny. Niższy środek
brzmi bardzo neutralnie, co nie znaczy,
że słabowicie, jest wypełniony, mocny,
żywy, ale nie nerwowy. Wyższy środek
zwraca uwagę pewną połyskliwością
swojego charakteru, która nie przeszka−
dza transparentności i bardzo wysokiej
analityczności, a właśnie podkreśla bo−
gactwo informacji z tego zakresu. Wyso−
kie tony w sposób skoordynowany wy−
chodzą ze środka pasma, kontynuują
przedstawiony styl “wyższego środka”, w
tym nic zaskakującego, tutaj akurat ma−
my zbieżność (tytan), właściwości te jed−
nak nie wystarczają, aby z finezją odtwo−
rzyć częstotliwości najwyższe − z jednej
strony nie można odmówić selektywnoś−
ci i zdolności pokazania nawet najdrob−
niejszych detali, ale poza detalami są w
muzyce cząsteczki jeszcze drobniejsze,
już oddzielnie “niemierzalne”, ale składa−
jące się na świeżość, oddech, powietrze,
akustykę. Tego niestety trochę brakuje
chyba każdej kopułce metalowej.
Całkowity bilans zalet i wad plasuje
Ti10K jako jedną z najlepszych konstruk−
cji w tym zakresie cenowym, co piszę zna−
jąc cenę 20 000 zł za parę, ale gdyby uległa
ona podniesieniu o kolejny 10 000, opinia
ta nic nie straciłaby na ważności. Brzmie−
nie postawione bardziej po stronie potę−
gi, dynamiki, rozmachu, jednak w pełni
uniwersalne (na żadnym gatunki muzyki
się nie “wykładają”), dokładne, spójne i
w 90% neutralne.
A.K.
A.K.
Jogobele brzmią bardzo jędrnie i
efektownie, ale tylko w dobrym znacze−
niu. Nie usiłują zafascynować słuchacza
niespotykanymi cechami. Wręcz prze−
ciwnie, sa niemal doskonale poukłada−
ne, ale jednocześnie niczego istotnego
im nie brakuje. Zdaje się, że tak właśnie
w skrócie wygląda opis brzmienia każdej
dobrze skonstruowanej kolumny. JBL
jest z pewnością właśnie taką konstruk−
cją. Czy to znaczy, że nie różni się od
innych dobrze zaprojektowanych kolumn
za − powiedzmy − 20 000 zł? Oczywiście
że się różni! Przede wszystkim rozma−
chem dynamicznym i umiejętnością wy−
tworzenia dźwięku w bardzo dużej skali.
Potężna orkiestra symfoniczna (Szosta−
kowicz) oddana była z dojmującą pre−
cyzją. Doskonała rozdzielczość wszyst−
kich instrumentów (np. bardzo trudne do
prawidłowej reprodukcji zestawienie
klarnet/trąbka w początku trzeciej częś−
ci), dobre rozrysowanie sceny dźwięko−
wej, bardzo poprawne barwy instrumen−
tów w połączeniu ze wspomnianą umie−
jętnością wytworzenia niezniekształco−
nej wielkiej masy dźwięków pozwalały
stworzyć prawdziwy spektakl muzyczny.
Wybrzmienia kotłów były bardzo wyra−
ziste, a jednocześnie nasycone i tłuste.
Podobnie można było określić odtworze−
nie sekcji kontrabasów; może nawet owa
tłustość w przypadku tych ostatnich była
trochę nadmierna. Mały jazzowy zespół
(Joe Henderson) zaprezentowany został
z realizmem podobnym, jak w przypadku
wielkiej orkiestry. Szybkość i zwięzłość,
a jednocześnie soczystość i precyzja,
mimo iż trochę zeszpecone wzbogace−
niem na przełomie basu i średnich częs−
totliwości, budziły prawdziwe uznanie
stopniem realizmu. W nagraniach instru−
mentów solo (fortepian, wiolonczela,
skrzypce) zwracała uwagę doskonała
mikrodynamika, czyli umiejętność pra−
widłowego przekazania bardzo nawet
drobnych elementów tkanki dźwiękowej.
Barwy instrumentów przekazane były
bardzo prawdziwie. Było to brzmienie
zwięzłe, a jednocześnie soczyste (ope−
rując kryterium zwięzłości, JBL mieszczą
się między powściągliwymi SF Cremona
a rozedrganymi Tannoy TD10) i precy−
zyjne, choć nie epatowało słuchacza ob−
fitością detali i przezroczystością powiet−
rza sali nagraniowej. Cóż, dobre i uni−
wersalne kolumny, pozbawione wyraź−
nie słabych punktów.
A.Z. A.Z. A.Z. A.Z. A.Z.
Ti10K
Cena (za parę) [zł] 20000,−
Dystrybutor: P.H.RYSZARD BAŁYS
WYKONANIE i KOMPONENTY: Z rozmachem
i bez kompleksów. Różnorodne materiały
i technologie w przetwornikach, wspaniała
obudowa.
LABORATORIUM: Równowaga “mniejwięcej”,
z lekko wzmocnionym basem i niewielkim
osłabieniem przełomu średnich i wysokich
tonów. Zaskakująco liniowy przebieg impedancji
na poziomie ok. 4Ω.
BRZMIENIE: Jak na konstrukcję czterodrożną
− doskonale zintegrowane, podbudowane
soczystym basem, wypełnione dokładnym
środkiem, już prawie wykończone analityczną
górą... która jednak trochę cierpi na niedostatek
powietrza.
10/2002

Kiedy pierwszy raz zobaczyłem Ti10K
na zdjęciach, niespecjalnie mi się spo−
dobały. Walory akustyczne − owszem,
rozumiem, ale kształt wydawał się niefo−
remny, zwalisty. Tajemnica ich urody le−
ży jednak w obejrzeniu ich na żywo.
Prawdopodobnie trudno jest tak dobrać
obiektyw aparatu i kąt, aby wiernie zob−
razować Ti10K. W naturze prezentują
się one znacznie smuklej i wdzięczniej,
w widoku z przodu nie zdradzają swojej
potęgi. Od strony akustycznej uformo−
wanie ścian bocznych (przy całkowitej
eliminacji tylnej) jest strzałem w dzie−
siątkę, pozostaje jednak równoległość
płaszczyzn poziomych. Powierzchnia
górnej ścianki wydaje się co prawda nie−
wielka, ale komora głośników niskotono−
wych jest ograniczona przez dużą dolną
ściankę i niewiele od niej mniejszą, a
równoległą do niej dolną przegrodę ko−
mory głośnika nisko−średniotonowego;
tam z kolei mamy niewiele różniące się
powierzchnie obydwu poziomych prze−
gród. Na plus trzeba zapisać stożkowe
wyprofilowania otworów na głośniki.
Użycie 25−mm płyt MDF w całej kon−
strukcji nie budzi zastrzeżeń, choć gdy−
by front był nieco grubszy, pewnie byś−
my się nie zdziwili. Ale cztery przegrody
wzmacniające (poza dwoma tworzący−
mi komory głośników średniotonowych,
jeszcze dwa wieńce między głośnikami
niskotonowymi a otworami bass−reflex)
mocno wiążą całą obudowę.
Maskownica jest oparta na metalo−
wym, drucianym szkielecie − ma szansę
być akustycznie nieszkodliwa.
Płytka zwrotnicy jest potężna, ale
mamy do czynienia z układem cztero−
drożnym. Nie przeszłaby ona przez ot−
wory głośników niskotonowych, dostęp
do niej mamy więc poprzez odkręcenie
Gniazdo przyłączeniowe
w 100 procentach wykorzystuje
czterodrożną naturę TiK10 − każda
sekcja może być podlączona nieza−
leżnie. Dobrze widoczny przekrój
obudowy, akustycznie bliski
doskonałości.
10/2002
większej części dolnej ścianki. Tam też
znajdują się aż cztery pary zacisków
przyłączeniowych, każdą sekcję może−
my więc zasilać niezależnie.
W dolnej ściance znajdują się trzy
gumowe nóżki, ale kolumna może też
zostać uzbrojona w stalowe kolce.
Ti10K produkowany jest w dwóch
podstawowych kolorach naturalnej oklei−
ny − czarnym i bukowym, to wybór nie−
wielki, ale za specjalną (czyli znacznie
wyższą) cenę możemy kupić wersje TiK
Color − czyli lakierowane na wysoki po−
łysk − na biało, czarno, niebiesko, żółto i
czarno. W każdej wersji możemy otrzy−
mać wszystkie modele serii TiK. Oto
one w krótkim opisie: Ti6K, już nie tak
potężna, ale nadal ponadmetrowej wy−
sokości, trójdrożna, z dwoma 18−cm nis−
kotonowymi (polipropylen), już bez spe−
cjalnego “dolnego środka”, więc 10−cm
głośnik tytanowy musiał przejąć pracę
już od 400Hz, co stawia przed nim iście
tytaniczne zadanie, na górze taka sama
kopułka, ale częstotliwość podziału nie−
co tutaj obniżona − do 3kHz. Ti2K to z
kolei dwudrożny podstawkowiec, gdzie
triumfalnie powraca 18−cm przetwornik
celulozowy, oczywiście w roli nisko−
średniotonowego, kopułka bez zmian,
podział przy 3kHz. Centralny TiK Center
zawiera dwie “czternastki” z membranami
celulozowymi i znaną kopułkę, wszyst−
kie głośniki są jednak ekranowane
magnetycznie. Subwoofery serii TiK są
godne swoich towarzyszy − TiK Sub, o
masie 61 kg (a więc cięższy od Ti10K!),
operuje 38−cm głośnikiem (z membraną
celulozową...) i 600W wzmacniaczem,
wersja Master wyposażona jest w sys−
tem automatycznej korekcji − dopasowa−
nia charakterystyki do warunków po−
mieszczenia, oparty na własnych syg−
nałach testowych i mikrofonie, będącym
na wyposażeniu. Brakuje jeszcze tylko
specjalnego głośnika tylnego − surroun−
dowego, który można by powiesić na
ścianie − z Ti2K będzie trudno, bo jego
obudowa ma ponad 40 cm głębokości
i ostry grzbiet.
27