?????? - Utopia

Δρ Παναγιώτης K. Μαρχαβίλας 

Διπλ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός & Μηχανικός Η/Υ 

e-mail: marhavil@ee.duth.gr 

ΥΓΙΕΙΝΗ & ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ – ΤΕΧΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 

Καβάλα 2009 

Π.Κ. Μαρχαβίλας, “Υγιεινή & Ασφάλεια της Εργασίας – Τεχνική Νομοθεσία” - 1 - 1hsel.doc

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 

Εβδομαδιαίες ώρες διδασκαλίας: 3Θ+1Ε Διδακτικές μονάδες: 6 

Σκοπός και στόχος μαθήματος: 

Το μάθημα το οποίο είναι ενταγμένο στο 5 ο Εξάμηνο Σπουδών του Τμήματος 

Μηχανολογίας του ΤΕΙ Καβάλας έχει διττό στόχο: 

* Επιδιώκει να δώσει στους φοιτητές: 

o στοιχειώδεις γενικές γνώσεις σχετικές με την έννοια του δικαίου και των κανόνων 

του, 

o τις βασικές νομικές έννοιες και την ερμηνεία τους, 

o τον τρόπο λειτουργίας και απονομής της δικαιοσύνης 

o και την έννοια του δικανικού συλλογισμού. 

* Να καταρτίσει τους φοιτητές στο πεδίο της Υγιεινής και Ασφάλειας 

Π.Κ. Μαρχαβίλας, “Υγιεινή & Ασφάλεια της Εργασίας – Τεχνική Νομοθεσία” - 2 - Σημειώσεις__YAE_TEI-Μηχγίας__1

Στην ενότητα «Τεχνική Νομοθεσία» 

Περιεχόμενο του μαθήματος: 

• Eπιχειρείται μία γενική θεώρηση του δικαίου. 

• Εξηγούνται οι βασικές νομικές έννοιες και οι κυριότερες έννομες σχέσεις που 

δημιουργούνται και περιλαμβάνονται στους κλάδους του Δικαίου. 

Πιο συγκεκριμένα στην ενότητα αυτή διδάσκονται: 

• Εισαγωγή στο δίκαιο: το δίκαιο και ο κανόνας δικαίου, σύνταγμα-κράτος, βασικές έννοιες 

του δικαιϊκού συστήματος, 

• Εργασιακές σχέσεις: εισαγωγή στο ατομικό και συλλογικό εργατικό δίκαιο, λειτουργία 

της ατομικής σχέσης εργασίας, συλλογικές συμβάσεις εργασίας, συνδικαλιστικές 

οργανώσεις. 

• Εισαγωγή στις δημόσιες συμβάσεις: η έννοια του δημοσίου έργου, διαδικασία ανάθεσης 

έργων, η μελέτη, γραφεία μελετών, μελετητές, διαδικασία ανάθεσης μελετών, νομοθεσία 

για την κατασκευή των δημοσίων έργων. 

• Νομοθετικό πλαίσιο για τις Προμήθειες (διαγωνισμοί και συμβάσεις προμηθειών). 


Στην ενότητα «Υγιεινή & Ασφάλεια της Εργασίας» 

* Παρουσιάζεται το θεωρητικό υπόβαθρο της υγιεινής και ασφάλειας της 

εργασίας. 

* Γίνεται ο εντοπισμός των πηγών κινδύνου στους εργασιακούς χώρους. 

* Αναλύονται τα μέτρα πρόληψης και ασφάλειας. 

* Παρουσιάζεται η μέθοδος εκτίμησης του επαγγελματικού κινδύνου. 

* Γίνεται η παρουσίαση μίας σημαντικής για την αναπτυξιακή πορεία της Ελλάδας, 

παραγωγικής διαδικασίας, της Διέλασης Αλουμινίου, γεγονός απαραίτητο για την 

κατάρτιση, της μελέτης επικινδυνότητας σε Βιομηχανία Διέλασης Αλουμινίου. 

* Πραγματοποιείται η ανάλυση της επικινδυνότητας, η οποία εστιάζεται στην 

ποιοτική εκτίμησή της, καθώς και στην ποσοτική εκτίμησή της. 


Βιβλιογραφία: 

1. Μαρχαβίλας Π.Κ., “Υγιεινή & Ασφάλεια Εργασίας-Διαχείριση του 

Επαγγελματικού Κινδύνου”, ISBN 978-960-418-171-1,Σελ. 289, Εκδόσεις 

Τζιόλα, Θεσσαλονίκη 2009. 

• Διανεμήθηκε ως κύριο διδακτικό σύγγραμμα στο Τμ. Μηχ/κών Παρ/γής & Διοίκησης του Δ.Π.Θ. το ακαδημαϊκό 

έτος 2008-2009. 

• Συμπεριλήφθηκε στην προτεινόμενη λίστα διδακτικών συγραμμάτων του ακαδημ.έτους 2009-10 του Τμ. Μηχ/γων 

του ΤΕΙ Πάτρας (www.teipat.gr/plirofories/doc/anakoin2009/mixan2709.doc) 

2. Μαρχαβίλας Π.Κ., “Στοιχεία Δικαίου & Τεχνική Νομοθεσία” ISBN 978- 

960-418--- , Σελ. 400, Εκδόσεις Τζιόλα, Θεσσαλονίκη 2010. 

3. Μαρχαβίλας Π.Κ., “Σημειώσεις στο μάθημα: Υγιεινή & Ασφάλεια 

Εργασίας - Τεχνική Νομοθεσία” Εκπαιδευτικό βοήθημα στο ομώνυμο 

μάθημα του 5 ου Εξαμήνου των σπουδών του Τμήματος Μηχανολογίας του 

ΑΤΕΙ Καβάλας, Καβάλα 2009. 

http://utopia.duth.gr/~marhavil/yae-kav.htm 

http://utopia.duth.gr/~marhavil/yae.pdf 

Π.Κ. Μαρχαβίλας, “Υγιεινή & Ασφάλεια της Εργασίας – Τεχνική Νομοθεσία” - 1 - τεστ

Περιεχόµενα 

1. Εισαγωγή στην Επιστήµη του ∆ικαίου 

2. ∆ηµόσια Έργα (Νοµοθεσία – Νοµολογία - Σχόλια) 

3. Υγιεινή & Ασφάλεια της Εργασίας 

4. Οι Εργασιακές σχέσεις του Μηχανικού 

5. Τοµείς δραστηριότητας του Μηχανικού 

6. Στοιχεία του Εργατικού ∆ικαίου

Στοιχ_Τεχν_Νoµοθ__1 

.1. 

Εισαγωγή στην Επιστήµη του 

∆ικαίου 

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΟ ΚΡΑΤΟΣ - ∆ΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ 

∆ΥΟ ΕΝΝΟΙΩΝ 

Η έννοια του ∆ικαίου 

Ορισµένοι κανόνες, που ρύθµιζαν την συµπεριφορά των ατόµων µέσα στην κοινότητα, 

διαµορφώθηκαν και αναπτύχθηκαν από τις πρώτες, κιόλας, µορφές κοινωνικής συµβίωσης. Μερικοί 

από αυτούς τους κανόνες κρίθηκαν απαραίτητοι για την ύπαρξη της κοινωνίας (π.χ. ο σεβασµός της 

ζωής του άλλου) και η τήρησή τους ήταν απαιτητή. Αυτή η ανάγκη οδήγησε τις κοινωνίες να 

καθιερώσουν υποχρεωτικούς κανόνες για όλους, τους νόµους, που εκφράζουν και διαµορφώνουν τις 

σχέσεις µέσα στην κοινωνία. Αυτούς τους νόµους τους έγραψαν για να είναι γνωστοί σε όλους και να 

εφαρµόζονται από όλους (π.χ. η δωδεκάδελτος της Ρώµης). 

Έτσι το σύνολο κανόνων κοινωνικής συµπεριφοράς, οι οποίοι αλληλουχούν µεταξύ τους και 

σχηµατίζουν την έννοµο τάξη, ρυθµίζουν υποχρεωτικά την κοινωνική συµβίωση των ανθρώπων και 

είναι υποχρεωτικοί µέσα σε µία οµάδα, αποτελεί το δίκαιο, η δε επιστήµη που το µελετά καλείται 

νοµική επιστήµη. 

Την εφαρµογή των νόµων αναλαµβάνει το κράτος. Αυτό σηµαίνει ότι χρειάζεται κάποια εξουσία 

που θεσπίζει τους νόµους και κάποια όργανα που τους εφαρµόζουν και τιµωρούν τους παραβάτες. 

Η εξουσία που ασκείται νόµιµα πάνω σε ένα λαό, ο ίδιος ο λαός που δέχεται την εξουσία, γιατί 

έµµεσα πηγάζει απ’ αυτόν και η χώρα όπου ο λαός κατοικεί, αυτά τα τρία στοιχεία συναποτελούν την 

έννοια του νόµιµου κράτους. 

Το δίκαιο είναι ιστορικοκοινωνικό φαινόµενο (βλ. [4]) µε το οποίο θεσπίζονται κανόνες 

συµπεριφοράς. Καθορίζει πως πρέπει να συµβιώνουν οι άνθρωποι, εκφράζει το δέον, και γι’ αυτό οι 

κανόνες του είναι δεοντολογικοί. Η Πολιτεία προβαίνει σε αξιολογήσεις για την αξία ή απαξία 

ορισµένης συµπεριφοράς. Είναι λοιπόν φυσικό ότι εκφράζει τις κοινωνικοπολιτικές επιλογές εκείνων 

που το θεσπίζουν. Ρυθµίζει πάντως µόνο την εξωτερική συµπεριφορά των ανθρώπων. Για το δίκαιο 

αρκεί η συµµόρφωση των ανθρώπων στους κανόνες του χωρίς να εξετάζονται τα αίτια ή κίνητρα που 

ωθούν τον άνθρωπο στη συµµόρφωση αυτή. Από την άποψη αυτή οι κανόνες του δικαίου διαφέρουν 

από τους κανόνες της ηθικής. 

Συγχρόνως, όπως προκύπτει από τον ορισµό, αναγκαίο συστατικό της έννοιας του δικαίου 

αποτελεί ο επιτακτικός χαρακτήρας. Το δίκαιο δεν εκφράζει συστάσεις ή οδηγίες, αλλά επιβάλλει 

επιταγές ή απαγορεύσεις, η µη συµµόρφωση µ’ αυτές συνεπάγεται κυρώσεις, χρησιµοποιώντας 

(νοµιµοποιώντας) γι’ αυτό και την υλική βία και την ύπαρξη µηχανισµών καταναγκασµού. Την 

αποκλειστικότητα του καταναγκασµού έχει το κράτος. Το δίκαιο προϋποθέτει τη δύναµη. Τέτοιες 

κυρώσεις είναι ο εξαναγκασµός σε ορισµένη πράξη ή παράλειψη, η ακυρότητα πράξεων που δεν είναι 

σύµφωνες µε τις επιταγές του, η επιβολή ποινών στερητικών της ελευθερίας, κλπ. Παράλληλα το 

δίκαιο µεριµνά για την αποτελεσµατική επιβολή των κυρώσεων. 

Το άτοµο µέσα στη νοµικά οργανωµένη κοινωνία 

Μετά από αυτή την εξέλιξη η εφαρµογή των κανόνων του δικαίου δεν είναι προαιρετική για τα 

άτοµα, δεν είναι δηλ. ζήτηµα ατοµικής ελευθερίας και βούλησης του ανθρώπου, αλλά υποχρεωτική. 

Έτσι το άτοµο-µέλος της κοινωνίας γίνεται πολίτης της νοµικά οργανωµένης Πολιτείας. 

1-1

Στην κοινωνία οι κανόνες συµπεριφοράς είναι ρευστοί και χαλαροί, ενώ στην Πολιτεία 

ορίζονται µε ακρίβεια από τους νόµους (δικαιώµατα και υποχρεώσεις), που οριοθετούν την δράση 

του πολίτη. Εκεί τιµωρός του παραβάτη είναι η κοινή γνώµη µε κριτήρια ηθικά, εδώ είναι η Πολιτεία µε 

όργανα τους δικαστές και µε κριτήρια νοµικά. 

Στην κοινωνία η αλληλεγγύη και η δικαιοσύνη προς το άτοµο είναι υπόθεση προσωπική, 

συναισθηµατική (δηλ. βοηθάς τον διπλανό σου από ανθρώπινη συµπάθεια, αν θέλεις), ενώ στα 

πλαίσια της νοµικά οργανωµένης κοινωνίας η προστασία και η απονοµή δικαιοσύνης καθορίζονται 

ρητά από το νόµο (δηλ. έχουµε υποχρέωση να δώσουµε σε κάποιον αυτό που το οφείλουµε, γιατί το 

επιβάλλει ο νόµος). 

Με άλλα λόγια, η νοµικά οργανωµένη κοινωνία λέγεται Πολιτεία, η οποία ως έκφραση και 

άσκηση της εξουσίας αποτελεί το κράτος. Στην πράξη οι δύο όροι (Πολιτεία και κράτος) 

χρησιµοποιούνται χωρίς να γίνεται διάκριση. Στην ελληνική µυθολογία Κράτος και Βία ήταν δύο 

ακόλουθοι του ∆ία που του εξασφάλιζαν την εξουσία και που µε εντολή του έδεσαν τον Προµηθέα 

στον Καύκασο (Αισχύλου, Προµηθέας ∆εσµώτης). 

Η οργανωµένη µορφή που παίρνει η Πολιτεία είναι το πολίτευµά της. Αν θελήσουµε να 

συγκρίνουµε τις διάφορες πολιτείες µεταξύ τους, θα δούµε πάνω σε ποιες βάσεις και µε ποιόν τρόπο 

οργανώνεται η πολιτική, οικονοµική και κοινωνική ζωή της κάθε µίας χώρας, δηλ. ποιο είναι το 

πολιτικό της σύστηµα. 

Σύγχρονες διακρίσεις πολιτευµάτων. Ο Αριστοτέλης στα «Πολιτικά» έκανε µία διάκριση των 

πολιτευµάτων σε τρεις µεγάλες κατηγορίες: τη βασιλεία (µοναρχία), την αριστοκρατία και τη 

δηµοκρατία, µε κριτήριο αριθµητικό, όπου την εξουσία την ασκούσαν αντίστοιχα στην κάθε 

περίπτωση ο ένας, οι λίγοι ή οι περισσότεροι. Επιπλέον αν γινόταν κακή χρήση της εξουσίας, τότε 

χαρακτήριζε τα πολιτεύµατα τυραννίες, ολιγαρχίες και οχλοκρατίες αντίστοιχα. 

Έκτοτε, έγιναν πολλές ταξινοµήσεις πολιτευµάτων µε διάφορα κριτήρια. Για παράδειγµα, αν το 

κριτήριο είναι ο βαθµός επέµβασης της εξουσίας στην κοινωνική ζωή των πολιτών έχουµε: α) τα 

Φιλελεύθερα, τα οποία αφήνουν µεγάλα περιθώρια αυτονοµίας στο άτοµο και τις κοινωνικές οµάδες, 

β) τα Παρεµβατικά, όπου το κράτος παρεµβαίνει µε σκοπό να εξαλείψει την ανισότητα µεταξύ των 

κοινωνικών οµάδων, και γ) τα Ολοκληρωτικά πολιτεύµατα, όπου η εξουσία ρυθµίζει ακόµα και την 

ιδιωτική ζωή των πολιτών. 

Αν το κριτήριο είναι η συνένωση διαφόρων πολιτειών σε ένα κράτος (π.χ. Η.Π.Α.), τότε το 

πολίτευµα ονοµάζεται οµοσπονδιακό. 

Ακόµα, µε κριτήριο τον αριθµό των προσώπων που ασκούν την εξουσία και το βαθµό που ο 

λαός µετέχει ή δε µετέχει σ’ αυτήν, τα πολιτεύµατα διακρίνονται σε µοναρχικά, ολιγαρχικά και 

δηµοκρατικά. 

Τα δηµοκρατικά πολιτεύµατα δηµιουργήθηκαν µε βάση την αρχή της πλειοψηφίας, τη λαϊκή 

κυριαρχία και το αντιπροσωπευτικό σύστηµα. Η δηµοκρατική µορφή του πολιτεύµατος δεν είναι 

ενιαία σε όλο τον κόσµο. Στα πλαίσια της αντιπροσωπευτικής δηµοκρατίας, δηλ. όπου η εξουσία 

ασκείται από τους αντιπροσώπους του λαού, οι δύο βασικές µορφές πολιτειακής οργάνωσης µε αιρετό 

αρχηγό της Πολιτείας είναι: 

a) Tο Προεδρικό σύστηµα, σύµφωνα µε το οποίο ο αρχηγός της Πολιτείας, ο οποίος 

συνήθως εκλέγεται απ’ ευθείας από το λαό, είναι ο Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας και 

ουσιαστικά ο Πρόεδρος της Κυβέρνησης (όπως το σύστηµα των Η.Π.Α., της Γαλλίας, 

της Κύπρου κλπ). Ο Πρόεδρος διορίζει και παύει τους υπουργούς. Από την άλλη 

πλευρά δεν έχει δυνατότητα να επέµβει στο έργο του νοµοθετικού σώµατος (Βουλή). 

b) Η Προεδρευοµένη Κοινοβουλευτική ∆ηµοκρατία (όπως το πολίτευµα της Ελλάδας), 

όπου το όργανο που εκτελεί τις αποφάσεις του λαού είναι η Κυβέρνηση η οποία 

στηρίζεται στην εµπιστοσύνη της Βουλής. Ο αρχηγός της Πολιτείας συνήθως εκλέγεται 

από τη Βουλή και δεν έχει ουσιαστικές πολιτικές αρµοδιότητες. Μία διάκριση που 

βασίζεται στο κατά πόσο το λειτούργηµα του αρχηγού του κράτους είναι αιρετό ή 

κληρονοµικό είναι αντίστοιχα η Προεδρευοµένη και Βασιλευοµένη δηµοκρατία. 

Το Σύνταγµα. Ο θεµελιακός γραπτός νόµος της Πολιτείας ή όπως θα δούµε παρακάτω, ο 

βασικός γραπτός κανόνας δικαίου που εκφράζει την κυρίαρχη και πρωταρχική θέληση του 

λαού, καθορίζει τη µορφή του πολιτεύµατος και ρυθµίζει τους βασικούς κανόνες λειτουργίας του, είναι 

το Σύνταγµα. Το Σύνταγµα είναι ένας κανόνας στην κορυφή της ιεραρχίας του δικαίου, δηλ. µε 

αυξηµένη τυπική δύναµη. Είναι νοµικά ανώτερος από τους άλλους νόµους της Πολιτείας και καθορίζει 

τη µορφή, τη δοµή και τη λειτουργία της Πολιτείας, αλλά και τις σχέσεις του ατόµου και των 

κοινωνικών οµάδων µε την κρατική εξουσία. Το δηµιουργεί ο λαός, που είναι και η πηγή της 

συντακτικής εξουσίας δια µέσου των αντιπροσώπων που αυτός ψηφίζει (πιο συγκεκριµένα, 

καταρτίζεται από ειδικά όργανα της συντακτικής συνέλευσης ή της αναθεωρητικής βουλής). 

Το Ελληνικό Σύνταγµα που ισχύει σήµερα, ψηφίστηκε και άρχισε να ισχύει από τις 11 Ιουνίου 

του 1975. Λίγους µήνες πριν, µε το δηµοψήφισµα της 8/12/1974, η µεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού 

λαού (σε ποσοστό 69,2%) αποφάσισε την κατάργηση της βασιλευοµένης µορφής του πολιτεύµατος. 

Το Μάρτιο του 1986 και τον Απρίλιο του 2001, αναθεωρήθηκαν κάποια άρθρα, σύµφωνα µε τους 

όρους και τις διαδικασίες που προβλέπονται από το Σύνταγµα του 1975. 


1-2

Το κείµενο του Συντάγµατος χωρίζεται σε 4 µέρη και αποτελείται από 120 άρθρα. Στο πρώτο 

µέρος (άρθρα 1-3) «Βασικαί ∆ιατάξεις», αναφέρεται η µορφή του πολιτεύµατος, διακηρύσσεται η 

αρχή της λαϊκής κυριαρχίας και η προσήλωση της χώρας στη διεθνή ειρήνη και δικαιοσύνη και 

καθορίζονται οι σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας. Στο δεύτερο µέρος (άρθρα 4-25), «Ατοµικά και 

κοινωνικά δικαιώµατα», κατοχυρώνονται τα ατοµικά και κοινωνικά δικαιώµατα των πολιτών. Στο 

τρίτο και µεγαλύτερο µέρος (άρθρα 26-105), «Οργάνωσις και Λειτουργίαι της Πολιτείας», 

περιλαµβάνονται διατάξεις σχετικές µε τον Πρόεδρο της ∆ηµοκρατίας, µε την ανάδειξη και 

συγκρότηση, την οργάνωση και λειτουργία της Βουλής, διατάξεις για την Κυβέρνηση και τις σχέσεις 

της µε τη Βουλή, για τη δικαστική εξουσία και για τη ∆ιοίκηση. Στο τέταρτο και τελευταίο µέρος (άρθρα 

106-120) «Ειδικαί τελικαί και µεταβατικαί ∆ιατάξεις», περιλαµβάνονται ρυθµίσεις σχετικές µε 

τη διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγµατος και διατάξεις οικονοµικού περιεχοµένου. 

∆ιάκριση των Λειτουργιών της Πολιτείας 

Στις σηµερινές δηµοκρατικές πολιτείες σύµφωνα µε την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, όλη η 

δύναµη και η εξουσία ανήκει στο λαό. Ο λαός µε τη θέσπιση του Συντάγµατος εξουσιοδοτεί ορισµένα 

κρατικά όργανα για την λειτουργία της Πολιτείας, στα οποία προβλέπεται κατανοµή αρµοδιοτήτων. 

Έτσι, οι Κρατικές ενέργειες, δηλ. οι διάφορες λειτουργίες της Πολιτείας, γίνονται από διαφορετικά 

όργανα µε σκοπό την καλύτερη οργάνωση κρατικής δράσης και την αποφυγή συγκέντρωσης πολλών 

αρµοδιοτήτων σε ένα όργανο, γιατί κάτι τέτοιο θα µπορούσε να έχει ως συνέπεια την πιθανή εκτροπή 

του σε αυθαίρετες πράξεις. Η αρχή αυτή ονοµάζεται διάκριση των λειτουργιών. Το Ελληνικό 

Σύνταγµα (άρθρο 26) καθιερώνει ρητά την διάκριση των λειτουργιών στην: α) νοµοθετική λειτουργία 

ή εξουσία (που ασκείται από τη Βουλή και τον Πρόεδρο της ∆ηµοκρατίας), β) εκτελεστική (που 

ασκείται από τον Πρόεδρο της ∆ηµοκρατίας και την Κυβέρνηση, και γ) δικαστική, που λύνει τις 

διαφορές που προέρχονται από την εφαρµογή των νόµων και ασκείται από τα δικαστήρια. Στην 

πράξη το Σύνταγµα δεν ακολουθεί µία αυστηρή διάκριση στις αρµοδιότητες των κρατικών οργάνων, 

αντίθετα προβλέπει µία διασταύρωση των αρµοδιοτήτων µε σκοπό την καλύτερη συνεργασία και τον 

µεταξύ τους έλεγχο, όπως την καλύτερη λειτουργικότητα της κρατικής µηχανής. Η κυβέρνηση για 

παράδειγµα, ως όργανο της εκτελεστικής εξουσίες έχει και νοµοθετικές αρµοδιότητες (άρθρο 73 του 

Συντ.) ή ο Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας έχει και δικαστικές αρµοδιότητες (άρθρο 47 του Συντ.). Πάντως 

η γενική αρχή της διάκρισης των λειτουργιών εξακολουθεί να είναι σηµαντική, διότι εµποδίζει την 

κατάχρηση εξουσίας και την υπέρβαση αρµοδιοτήτων των οργάνων της Πολιτείας. 

Όργανα της Νοµοθετικής Λειτουργίας 

Το ανώτατο όργανο της Πολιτείας είναι το εκλογικό σώµα, που συγκροτείται από όλους όσους 

σύµφωνα µε το Σύνταγµα (άρθρο 51, § 3) και τους νόµους έχουν το δικαίωµα να ψηφίζουν (που 

σηµειωτέον, πρέπει να έχουν ηλικία τουλάχιστον 18 ετών, ελληνική ιθαγένεια και να µην στερούνται 

των πολιτικών τους δικαιωµάτων µε δικαστική απόφαση). Το εκλογικό σώµα εκλέγει µε καθολική 

µυστική ψηφοφορία τους βουλευτές, τους ευρωβουλευτές, τους άρχοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης 

και αποφασίζει για τα θέµατα που τίθενται σε δηµοψήφισµα. 

Το όργανο το οποίο εκφράζει και υλοποιεί την λαϊκή κυριαρχία, είναι η Βουλή, η οποία 

αποτελείται από τους αντιπροσώπους του λαού. Κύριο έργο της είναι η νοµοθετική λειτουργία 

(θέσπιση, τροποποίηση, κατάργηση των νόµων). Ως νοµοθετικό σώµα, η Βουλή ουσιαστικά ενεργεί 

για λογαριασµό και στο όνοµα του εκλογικού σώµατος, που από την ψήφο του αναδεικνύεται. Γι’ αυτό 

και οι αρµοδιότητές της είναι σηµαντικές και καθοριστικές για την ύπαρξη του δηµοκρατικού 

πολιτεύµατος. Κυριότερες από αυτές είναι: α) η νοµοθεσία, β) η αναθεώρηση των διατάξεων του 

Συντάγµατος, γ) ο κοινοβουλευτικός έλεγχος, δηλ. ο έλεγχος των πράξεων και παραλείψεων της 

Κυβέρνησης, δ) η ανάδειξη άλλων οργάνων (π.χ. η εκλογή του Προέδρου της ∆ηµοκρατίας), και ε) 

οι δικαστικές αρµοδιότητες σε εξαιρετικές περιπτώσεις (π.χ. άσκηση ποινικής δίωξης κατά του 

Προέδρου της ∆ηµοκρατίας και των υπουργών, άδεια για την δίωξη των βουλευτών ή την άρση της 

βουλευτικής ασυλίας). 

Όργανα της Εκτελεστικής Λειτουργίας 

Όπως αναφέρθηκε και προηγουµένως, η εκτελεστική λειτουργία ασκείται από τον Πρόεδρο της 

∆ηµοκρατίας και την Κυβέρνηση. 

Ο Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας εκλέγεται έµµεσα από το λαό, µέσω της Βουλής που τον 

αντιπροσωπεύει. Για την εκλογή του απαιτείται (άρθρο 32 του Συντ.) η πλειοψηφία των 2/3 του 

συνολικού αριθµού των βουλευτών (δηλ. 200), ενώ σε περίπτωση µη συγκέντρωσης της πλειοψηφίας 

αυτής, η ψηφοφορία επαναλαµβάνεται ύστερα από ένα πενθήµερο. Εάν δεν επιτευχθεί η εν λόγω 

πλειοψηφία ούτε και στην δεύτερη ψηφοφορία, επαναλαµβάνεται για τρίτη φορά µετά από ένα 

πενθήµερο και πάλι, οπότε Πρόεδρος εκλέγεται ο συγκεντρώσας την αυξηµένη πλειοψηφία των 3/5 

του συνολικού αριθµού των βουλευτών (δηλ. 180). Εάν στην τρίτη ψηφοφορία δεν επιτευχθεί η 

αυξηµένη πλειοψηφία των 3/5, διαλύεται η Βουλή µέσα σε δέκα ηµέρες και προκηρύσσονται εκλογές 


1-3

για την ανάδειξη νέας Βουλής, η οποία θα προχωρήσει στην εκλογή του Προέδρου βάσει της 

αυξηµένης πλειοψηφίας των 3/5 (4 η ψηφοφορία). Αν δεν επιτευχθεί και πάλι η αυξηµένη πλειοψηφία, 

η διαδικασία επαναλαµβάνεται και Πρόεδρος εκλέγεται ο συγκεντρώσας την απόλυτη πλειοψηφία του 

αριθµού των βουλευτών (δηλ. 151) (5 η ψηφοφορία). Μη επιτευχθείσης και πάλι ούτε της απόλυτης 

πλειοψηφίας, η ψηφοφορία επαναλαµβάνεται (6 η ψηφοφορία) µεταξύ των δύο πλειοψηφούντων 

προσώπων και τελικά Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας εκλέγεται ο σχετικά πλειοψηφήσας. 

Ο Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας εκλέγεται για θητεία 5 ετών, που µπορεί να ανανεωθεί µόνο µία 

φορά, και πρέπει να είναι Έλληνας πολίτης άνω των 40 ετών. Το Σύνταγµα “θέλει” τον Πρόεδρο 

πολιτικά ουδέτερο, έξω από κάθε πολιτική διαµάχη. Με το άρθρο 35 του Συντ. καθορίζεται το 

«ανεύθυνο» των πράξεων του Προέδρου. Κάθε ενέργειά του (νόµοι, διατάγµατα κλπ) έχει ισχύ και 

εκτελείται µόνο εφόσον έχει και την υπογραφή του αρµόδιου υπουργού. Έτσι η Κυβέρνηση και µόνο, 

έχει την πολιτική ευθύνη για τις ενέργειες του Προέδρου. Ο ίδιος ευθύνεται µόνο για την έσχατη 

προδοσία ή παραβίαση του Συντ. (άρθρο 49). 

Οι κλασσικές αρµοδιότητες του Προέδρου ως αρχηγού κράτους είναι: α) ο διορισµός και η 

παύση του Πρωθυπουργού βάσει των αρχών του Κοινοβουλευτισµού, β) η επικύρωση και η έκδοση 

των νόµων που ψηφίζει η Βουλή, γ) ο διορισµός και η παύση των δηµοσίων υπαλλήλων, δ) η 

απονοµή χάρητος σε καταδικασµένους για ποινικά αδικήµατα και αµνηστεία για πολιτικά αδικήµατα, ε) 

η έκδοση των αναγκαίων διαταγµάτων, στ) η διάλυση της Βουλής υπό προϋποθέσεις, ζ) η κήρυξη του 

στρατιωτικού νόµου σε εξαιρετικές περιστάσεις, κλπ. 

Η Κυβέρνηση, αποτελείται από τον Πρωθυπουργό και τους Υπουργούς (Υπουργικό 

Συµβούλιο), και κατευθύνει-καθορίζει τη γενική πολιτική της χώρας, υλοποιώντας την πολιτική 

απόφαση του εκλογικού σώµατος, µε την ανάπτυξη και εφαρµογή µίας συγκεκριµένης πολιτικής. Ο 

Πρωθυπουργός είναι ο πρόεδρος του Υπουργικού Συµβουλίου, κανονίζει την σύνθεσή του και 

εξασφαλίζει την ενότητα στις πράξεις και τις αποφάσεις του. Αποτελεί την κεφαλή της εκτελεστικής 

λειτουργίας, χωρίς αυτό βέβαια να σηµαίνει παραγνώριση των αρµοδιοτήτων του Προέδρου της 

∆ηµοκρατίας. Κάθε Υπουργός µέσα στα πλαίσια του Συντάγµατος και των νόµων διευθύνει συνήθως 

έναν κλάδο της διοίκησης (Υπουργείο). Οι υπουργοί είναι συνήθως µέλη της Βουλής, αλλά µπορεί να 

είναι και «εξωκοινοβουλευτικά» πρόσωπα, δηλ. µη έχοντα την βουλευτική ιδιότητα. Το 

σηµαντικότερο δικαίωµα της Κυβέρνησης για την εφαρµογή της πολιτικής της, είναι η δυνατότητα που 

έχει να προτείνει σχέδια νόµων για ψήφιση στη Βουλή (άρθρο 73, § 1 του Συντ.). Η Κυβέρνηση µέσα 

σε 15 µέρες από τότε που θα ορκιστεί πρέπει να ζητήσει την ψήφο εµπιστοσύνης της Βουλής. Από 

την άλλη πλευρά, η αντιπολίτευση µπορεί να υποβάλει πρόταση δυσπιστίας (µοµφής) προς 

την Κυβέρνηση. Στην περίπτωση που η κυβέρνηση καταψηφιστεί πρέπει να παραιτηθεί (άρθρο 84 του 

Συντ.). Η Βουλή έχει το δικαίωµα να κατηγορεί τα µέλη της Κυβέρνησης ενώπιον ειδικού δικαστηρίου, 

που αποτελείται από ανώτατους δικαστικούς, σύµφωνα µε το νόµο “περί ευθύνης υπουργών” (άρθρο 

86, του Συντ.). 

Στο Σχήµα 1.1 απεικονίζεται παραστατικά η σχέση µεταξύ των οργάνων της Πολιτείας βάσει του 

Συντάγµατος. 

Νοµοθετήµατα 

Νόµοι: Για να ισχύσει ένας νόµος, συνήθως υποβάλλεται σε σχέδιο (νοµοσχέδιο) στη 

Βουλή από τον αρµόδιο υπουργό, το οποίο συνοδεύεται από «αιτιολογική έκθεση», όπου 

αναγράφεται για ποιο λόγο πρέπει να ψηφιστεί και τι αποτέλεσµα προβλέπεται να έχει. Επιπλέον 

συνοδεύεται από µία έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, στην περίπτωση που 

προβλέπονται καινούρια έξοδα που πρέπει να καλύψει ο προϋπολογισµός. 

Το νοµοσχέδιο το επεξεργάζεται η αρµόδια, κατά υπουργείο, οµάδα βουλευτών 

(κοινοβουλευτική επιτροπή), που συγκροτείται ανάλογα µε τη δύναµη των κοµµάτων στη Βουλή 

(π.χ. κοινοβουλευτική επιτροπή Παιδείας), η οποία στη συνέχεια το διαβιβάζει στον Πρόεδρο της 

Βουλής. Ο Πρόεδρος της Βουλής ορίζει την ηµεροµηνία για συζήτηση και ψήφιση στη Βουλή σε δύο 

διαφορετικές συνεδριάσεις, πρώτα «κατ’ αρχήν» (όπου κρίνεται η γενική σκοπιµότητα του 

νοµοσχεδίου) και µετά «κατ’ άρθρον» και στο σύνολο. Αφού ψηφιστεί ένας νόµος, διαβιβάζεται 

στον Πρόεδρο της ∆ηµοκρατίας, για να τον «κυρώσει» µε την υπογραφή του και να διατάξει τη 

δηµοσίευσή του στην «Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως», που είναι η επίσηµη εφηµερίδα του 

Κράτους. Στο κείµενο του νόµου ορίζεται και η ηµεροµηνία από την οποία ισχύει. Μετά την 

δηµοσίευση αυτή, θεωρείται ότι όλοι γνωρίζουν το νόµο («άγνοια νόµου δεν συγχωρείται». Η 

Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως τυπώνεται στο «Εθνικό Τυπογραφείο» (www.et.gr) και διαιρείται σε 

τεύχη, ανάλογα µε το περιεχόµενο (π.χ. σε άλλο τεύχος δηµοσιεύονται οι νόµοι και τα διατάγµατα, σε 

άλλο οι διορισµοί των δηµόσιων υπαλλήλων, κλπ). 


1-4


* Μόνο τους Προέδρους και Αντιπροέδρους του Σ.τ.Ε. του Άρειου Πάγου και Ελεγκτικού Συνεδρίου µεταξύ των µελών του αντίστοιχου ανώτατου δικαστηρίου. 

Σχήµα 1.1. Aπεικονίζεται παραστατικά η σχέση µεταξύ των οργάνων της Πολιτείας βάσει του Συντάγµατος. 

ΣΥΝΤΑ 

ΓΜΑ 

Άρθρα: 

42, 73-76 

Άρθρο 

43, §1, 2, 

4 

Άρθρο 

44 

Πίνακας 1.1. Παρουσιάζεται η ροή της νοµοθετικής διαδικασίας. 

1) Βουλή ⇒ 

ή 

2) Κυβέρνηση 

===> 

(Υπουργοί) 

Κυβέρνηση 

ή ===> 

Υπουργός 

Υπουργικό 

Συµβούλιο 

===> 

Πρόταση ⇒ 

νόµου 

Νοµοσχέδιο 

====> 

ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑ 

Κοινοβουλευτική 

Επιτροπή 

===> 

(επεξεργασία) 

Πρόταση (*) 

Πρόταση 

Βουλή 

===> 

(συζήτηση, 

ψήφιση) 

========> 

========> 

Πρόεδρος της 

∆ηµοκρατίας 

===> 

(κύρωση, 

δηµοσίευση) 



===> 

(έκδοση) 



===> 

(έκδοση) 

(*) Η πρόταση του υπουργού προϋποθέτει ότι υπάρχει σχετική εξουσιοδότηση σε προηγούµενο νόµο 

Τυπικός 

ΝΟΜΟΣ 

Εκτελεστικό 

Κανονιστικό 

∆ΙΑΤΑΓΜΑ 

Πράξεις 

νοµοθετικού 

περιεχοµένου 

===> 

(Νοµοθετικό 

∆ΙΑΤΑΓΜΑ) 

1-5 

Βουλή 

(εκ των υστέρων 

κύρωση)

Η ταυτότητα του νόµου καθορίζεται από τον αύξοντα αριθµό και τη χρονολογία 

έκδοσης (π.χ. Ν.1568/1985 “Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζοµένων”) και συνδέεται όσο αφορά 

στη δηµοσίευσή του, µε τον αύξοντα αριθµό και την χρονολογία του φύλλου της Εφηµερίδας της 

Κυβερνήσεως (στην προκειµένη περίπτωση ΦΕΚ 177/Α/85). 

Προεδρικά ∆ιατάγµατα: ∆ιάταγµα είναι κάθε πράξη του Προέδρου της ∆ηµοκρατίας, ως φορέα 

της εκτελεστικής λειτουργίας, στην οποία κατά κανόνα συµπράττει η Κυβέρνηση ή ο/οι αρµόδιος/οι 

υπουργός/οί. Το διάταγµα συνήθως εξειδικεύει και εκτελεί τους νόµους που θεσπίζει η Βουλή µε 

λεπτοµερειακούς κανόνες δικαίου (κανονιστικά διατάγµατα). Για παράδειγµα, περιέχει 

λεπτοµέρειες για την εκτέλεση ενός νόµου, οδηγίες προς τους υπαλλήλους που τον εφαρµόζουν, 

συµπληρώνει ορισµένα κενά που αφήνει ο νόµος για να µπορεί να προσαρµοστεί ευκολότερα στις 

ανάγκες της κάθε εποχής (άρθρο 43, του Συντ.), κλπ. Σε έκτακτες περιστάσεις η Κυβέρνηση καταρτίζει 

και ο Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας υπογράφει πράξεις νοµοθετικού περιεχοµένου (νοµοθετικά 

διατάγµατα), που θεσπίζουν νέους κανόνες δικαίου και που πρέπει αργότερα να επικυρωθούν από 

τη Βουλή (άρθρο 44, του Συντ.). 

Στον Πίνακα 1.1, παρουσιάζεται η ροή της νοµοθετικής διαδικασίας. 

∆ικαστική Λειτουργία 

Σε µία οργανωµένη κοινωνία δεν είναι αρκετή η ψήφιση και η εκτέλεση των νόµων. Χρειάζεται ο 

έλεγχός τους και η επίλυση των διαφορών που δηµιουργούνται στην εφαρµογή των κανόνων αυτών 

του δικαίου. 

Τα άτοµα αλλά και το ίδιο το κράτος πρέπει να συµµορφώνονται µε τους κανόνες δικαίου που 

έχουν τεθεί, ώστε να υλοποιείται αυτό που ονοµάζουµε «κράτος δικαίου» και να µην επικρατεί ούτε 

αυτοδικία, από την πλευρά των πολιτών, όταν επιχειρούν µόνοι να επιβάλλουν αυτό που θεωρούν 

δίκιο, ούτε αυθαιρεσία από την πλευρά των κρατικών οργάνων, όταν κάνουν κατάχρηση εξουσίας. 

Οι δικαστικοί λειτουργοί: Τα κρατικά όργανα που ασκούν τη δικαστική λειτουργία είναι τα 

δικαστήρια, λειτουργοί τους είναι οι δικαστές (δικαστικοί λειτουργοί) και η πιο βασική προϋπόθεση 

για την απονοµή της δικαιοσύνης είναι η ανεξαρτησία της. Οι δικαστικοί λειτουργοί είναι νοµικοί 

(κάτοχοι πτυχίου Νοµικής), έχουν ασκήσει για ορισµένο χρονικό διάστηµα τη δικηγορία, και διορίζονται 

µετά από διαγωνισµό. 

Στην απονοµή δικαιοσύνης ειδική λειτουργία ασκεί ο εισαγγελέας, ο οποίος αντιπροσωπεύει το 

δηµόσιο συµφέρον και γι’ αυτό λέγεται και δηµόσιος κατήγορος. Αυτός δεν δικάζει, αλλά: α) µπορεί 

να εισηγηθεί µία υπόθεση να εισαχθεί σε δίκη και β) κατά την εκδίκαση της υπόθεσης προτείνει στους 

δικαστές την απαλλαγή του κατηγορουµένου ή µία συγκεκριµένη ποινή στην περίπτωση που τον 

θεωρεί ένοχο. 

Εγγυήσεις για την δικαστική ανεξαρτησία: ∆ικαστική Ανεξαρτησία σηµαίνει ότι οι 

δικαστές απονέµουν δικαιοσύνη µε µόνο κριτήριο το νόµο και τη συνείδησή τους, δηλ. δεν 

υπόκεινται σε διαταγές ή υποδείξεις άλλων κρατικών οργάνων. Αυτό επιτυγχάνεται κυρίως µε την 

υπηρεσιακή αυτοτέλεια των δικαστών. Ειδικότερα το Σύνταγµα κατοχυρώνει: 


• Την ισοβιότητα των δικαστικών. Κάθε δικαστής όταν διοριστεί παραµένει δικαστής εφ’ 

όρου ζωής, ώσπου να τον καταλάβει το όριο ηλικίας. ∆εν µπορεί να παυθεί, παρά µόνο 

αν υποπέσει σε σοβαρό παράπτωµα (άρθρο 88, § 4 του Συντ.). 

• Τη διοικητική αυτοτέλεια των δικαστών, η οποία επιτυγχάνεται µε το θεσµό του 

ανώτατου δικαστικού συµβουλίου που αποτελείται από ανώτατους δικαστές και 

είναι υπεύθυνο για τις προαγωγές και µεταθέσεις των δικαστών (άρθρο 90, του Συντ.). 

• Τον ειδικό πειθαρχικό έλεγχο των δικαστών ο οποίος ασκείται από ανώτερους 

δικαστικούς. 

• Την ανάλογη προς το λειτούργηµα που ασκούν µισθολογική µεταχείριση των δικαστών, 

ώστε να είναι απερίσπαστοι από βιοτικά προβλήµατα. 

Τέλος, απαγορεύεται στους δικαστές να ασκούν οποιοδήποτε επάγγελµα ή να συµµετέχουν 

στην Κυβέρνηση. Εκτός από τις προαναφερθείσες εγγυήσεις υπάρχουν και άλλες που εξασφαλίζουν 

στους πολίτες αµερόληπτη απονοµή δικαιοσύνης. Έτσι οι συνεδριάσεις των δικαστηρίων είναι 

δηµόσιες και οι αποφάσεις των δικαστών πρέπει να είναι αιτιολογηµένες. Στις δικαστικές αποφάσεις 

δηµοσιεύεται, αν υπάρχει, και η άποψη της µειοψηφίας. 

Κάθε άτοµο έχει το δικαίωµα να προσφύγει στο δικαστήριο για την προστασία του και να 

αναπτύξει τις απόψεις του για τα δικαιώµατα ή τα συµφέροντά του. Καµία πράξη δεν θεωρείται 

παράνοµη, αν δεν υπάρχει από πριν νόµος που να τη χαρακτηρίζει έτσι και να προβλέπει την τιµωρία 

της (άρθρο 7, § 1 του Συντ.). 

Μία από τις σπουδαίες υποχρεώσεις των δικαστηρίων είναι να ελέγχουν τη 

«συνταγµατικότητα» των νόµων που εφαρµόζουν. Έτσι, αν κρίνουν ότι ένας νόµος είναι αντίθετος µε 

1-6

τις βασικές αρχές και τις διατάξεις του Συντάγµατος, πρέπει να αρνηθούν την εφαρµογή αυτού του 

νόµου (άρθρο 93, § 4 του Συντ.). 

Τα δικαστήρια: Η λειτουργία των δικαστηρίων ρυθµίζεται µε κάθε δυνατή λεπτοµέρεια από το 

Σύνταγµα, την πολιτική και ποινική δικονοµία (κανόνες που αναφέρονται στη διαδικασία και τον 

τρόπο απονοµής της δικαιοσύνης) και τον οργανισµό των δικαστηρίων. 

Τα δικαστήρια είναι «τακτικά» που σηµαίνει ότι δεν µπορεί να συγκροτηθούν εκ των υστέρων 

και επίτηδες για να δικάσουν µία συγκεκριµένη υπόθεση . κάθε υπόθεση θα εκδικαστεί από το 

δικαστήριο που είναι αρµόδιο και έχει καθοριστεί από πριν µε τους δικονοµικούς κανόνες (άρθρο 8 του 

Συντ.). Η δικαιοσύνη απονέµεται σε δύο βαθµούς. Στον πρώτο βαθµό δικάζεται η υπόθεση για 

πρώτη φορά και στο δεύτερο δικάζεται η ίδια υπόθεση από ανώτερο δικαστήριο, εφόσον το ζητάει 

(κάνει έφεση) ο διάδικος που νικήθηκε στην πρωτοβάθµια δίκη. 

Τα δικαστήρια ανάλογα µε τις υποθέσεις που δικάζουν, χωρίζονται σε πολιτικά, ποινικά, 

διοικητικά, και ειδικά δικαστήρια. 

Α) Πολιτικά ∆ικαστήρια. Πολιτικά δικαστήρια είναι εκείνα που δικάζουν αστικές διαφορές 

µεταξύ των ιδιωτών, καθώς και υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας π.χ. οικονοµικού ή οικογενειακού 

χαρακτήρα. Για να δικάσουν µία διαφορά, πρέπει να το ζητήσει µε έγγραφο (αγωγή) εκείνος που 

νοµίζει ότι αδικήθηκε (ενάγων). Εκείνος που εναντίον του γίνεται η αγωγή λέγεται εναγόµενος, ενώ 

και οι δύο µαζί λέγονται διάδικοι. Η προσφυγή στο δευτεροβάθµιο δικαστήριο για επανεκδίκαση της 

υπόθεσης λέγεται έφεση. 

Πρωτοβάθµια ∆ικαστήρια: 


• Το Ειρηνοδικείο: Εκδικάζει διαφορές αξίας µέχρι 100.000 δρχ. (σηµ. τα ποσά 

µεταβάλλονται µε νόµο). 

• Το Πρωτοδικείο: ∆ιακρίνεται σε: α) Μονοµελές, που εκδικάζει διαφορές µέχρι 

1.000.000 δρχ. και β) Τριµελές, που εκδικάζει διαφορές πάνω από 1.000.000 δρχ. και 

απαρτίζεται από τον πρόεδρο, δύο πρωτοδίκες, τον εισαγγελέα και τον γραµµατέα. 

Είναι το κυρίως πολιτικό δικαστήριο και δικάζει όσες διαφορές δεν υπάγονται στα 

ειρηνοδικεία ή στα µονοµελή πρωτοδικεία. 

∆ευτεροβάθµια ∆ικαστήρια: 

• Το Τριµελές Πρωτοδικείο: Εκδικάζει εφέσεις κατά των αποφάσεων του ειρηνοδικείου 

• Το Εφετείο: Αποτελείται από τον πρόεδρο και δύο εφέτες και δικάζει υποθέσεις 

εναντίον των αποφάσεων των πρωτοδικείων. 

Η απόφαση του εφετείου που λύνει τελειωτικά τη διαφορά λέγεται τελεσίδικη και από εκείνη τη 

στιγµή µπορεί να εκτελεστεί, δηλ. ο διάδικος που έχασε τη δίκη θα υποχρεωθεί να πληρώσει 

ακόµα και µε κατάσχεση µέρους της περιουσίας του ή µε προσωπική του κράτηση. Επίσης 

µπορεί να εκτελεστεί και απόφαση του µονοµελούς πρωτοδικείου είτε γιατί δεν ασκήθηκε έφεση 

είτε γιατί κηρύχθηκε προσωρινά εκτελεστή. 

Β) Ποινικά ∆ικαστήρια. Τα ποινικά δικαστήρια δικάζουν πράξεις ή παραλείψεις που 

περιγράφονται στο νόµο ως αξιόποινες. Η αξιόποινη πράξη ή παράλειψη διώκεται είτε 

αυτεπάγγελτα µετά από πρόταση του εισαγγελέα – ύστερα από πληροφόρηση καθ’ 

οιονδήποτε τρόπο – και αυτό εκφράζει το δικαίωµα της Πολιτείας να επιβάλλει ποινή στο δράστη, είτε 

µετά από γραπτή καταγγελία (έγκληση) από τον ίδιο τον παθόντα. Το έγγραφο µε το οποίο 

γίνεται η καταγγελία από µη παθόντα το λέµε µήνυση και εκείνον που κάνει την καταγγελία µηνυτή, 

ενώ εκείνον κατά του οποίου στρέφεται η καταγγελία κατηγορούµενο. 

Τα ποινικά αδικήµατα διαιρούνται ανάλογα µε τη βαρύτητά τους σε πταίσµατα, πληµµελήµατα 

και κακουργήµατα και εκδικάζονται από τα αντίστοιχα δικαστήρια. Στην Ελλάδα τα ποινικά 

δικαστήρια συγκροτούνται από τους ίδιους δικαστικούς λειτουργούς που συγκροτούν και τα πολιτικά 

δικαστήρια. Έτσι κάθε ειρηνοδικείο είναι συγχρόνως και πταισµατοδικείο, κάθε πρωτοδικείο είναι και 

πληµµελειοδικείο, ανάλογα µε τη φύση της υπόθεσης που εκδικάζουν κάθε φορά. 

• Το Πταισµατοδικείο: ∆ικάζει αδικήµατα µικρής σηµασίας ή παραβάσεις των 

αστυνοµικών διατάξεων (πταίσµατα), που τιµωρούνται µε πρόστιµο ή κράτηση. 

• Το Πληµµελειοδικείο: ∆ικάζει σοβαρότερα αδικήµατα (απάτες, εξύβριση, 

τραυµατισµούς) και διακρίνεται σε Μονοµελές, που δικάζει πληµµελήµατα για τα οποία προβλέπεται 

ποινή φυλάκισης ως ένα χρόνο ή και χρηµατική ποινή, και σε Τριµελές που δικάζει τα υπόλοιπα 

βαρύτερα πληµµελήµατα για τα οποία προβλέπεται ποινή φυλάκισης ως πέντε χρόνια. 

1-7

• Το Ποινικό Εφετείο: α) Ως Τριµελές, δικάζει σε δεύτερο βαθµό τις εφέσεις κατά των 

αποφάσεων των τριµελών πληµµελειοδικείων και σε πρώτο βαθµό τα πληµµελήµατα ορισµένων 

προσώπων (π.χ. δικηγόρων, δικαστών, κλπ). Β) Ως Πενταµελές δικάζει όσα κακουργήµατα ορίζει ο 

νόµος (π.χ. πλαστογραφία, απάτη σε βάρος του ∆ηµοσίου, κλπ.). 

• Το Κακουργοδικείο: Είναι το δικαστήριο που δικάζει τα κακουργήµατα δηλ. εγκλήµατα 

που τιµωρούνται µε την ποινή του θανάτου ή µε πρόσκαιρο ή ισόβιο κάθειρξη (ισόβια δεσµά), όπως 

φόνος, κ.α. Τα κακουργοδικεία συγκροτούνται από: α) Τρεις τακτικούς δικαστές, τον εισαγγελέα και 

το γραµµατέα, και β) από τους ενόρκους, οι οποίοι είναι πολίτες που κληρώνονται από ειδικό 

κατάλογο και αφού παρακολουθήσουν την ακροαµατική διαδικασία απαντούν στο ερώτηµα του 

προέδρου του δικαστηρίου, αν θεωρούν ότι ο κατηγορούµενος είναι ένοχος ή όχι. Η πλειοψηφία 

τακτικών δικαστών και ενόρκων αποφαίνεται για την ενοχή ή µη του κατηγορουµένου και για το είδος 

και το µέγεθος της ποινής (άρθρο 97 του Συντ.). 

Στον Πίνακα 1.2. παρουσιάζονται παραστατικά, οι βαθµοί απονοµής δικαιοσύνης, στα πολιτικά 

και ποινικά δικαστήρια. 

Γ) ∆ιοικητικά ∆ικαστήρια. ∆ιοικητικά είναι τα δικαστήρια που δικάζουν διαφορές µεταξύ του 

κράτους και του πολίτη. Οι διαφορές αυτές προκύπτουν από πράξεις των διοικητικών οργάνων και 

προσβάλλονται από τους πολίτες, όταν θεωρούν ότι έχουν αδικηθεί. Εχει δικαίωµα π.χ. ένα δηµόσιος 

υπάλληλος να κάνει προσφυγή γιατί θεωρεί παράνοµη την απόλυσή του ή ένας πολίτης να ζητήσει 

ακύρωση της απόφασης ενός υπουργού, γιατί θεωρεί ότι η απόφαση αυτή αποτελεί κατάχρηση 

εξουσίας από πλευράς υπουργού. 

• Το Συµβούλιο της Επικρατείας (Σ.τ.Ε.): Είναι το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο, 

ιδρύθηκε το 1835 και µε τη σηµερινή του µορφή λειτουργεί από το 1929. Το Σ.τ.Ε. 

επεξεργάζεται τα διατάγµατα που συντάσσουν τα υπουργεία και κρίνει αν αυτά 

συµφωνούν µε το Σύνταγµα και τους νόµους, εξετάζει προσφυγές υπαλλήλων που 

αφορούν υπηρεσιακά τους θέµατα (προαγωγή, τιµωρία, απόλυση, κλπ), ακυρώνει 

πράξεις διοικητικών οργάνων, π.χ. µία υπουργική απόφαση εφόσον αυτή έγινε µε 

παράβαση του νόµου ή κατάχρηση εξουσίας ή αναρµοδιότητα (άρθρο 95, του Συντ.). Οι 

κυβερνητικές πράξεις που αφορούν στην άσκηση της πολιτικής αξουσίας (π.χ. η 

σύναψη συνθήκης), δεν µπορούν να ακυρωθούν από το Σ.τ.Ε. διότι τον έλεγχο ασκεί η 

Βουλή. Ο ρόλος του Σ.τ.Ε. είναι πολύ σπουδαίος γιατί προστατεύει τον πολίτη αλλά και 

τη διοίκηση από τυχόν αυθαιρεσίες των διοικητικών οργάνων κι έτσι συντελεί στη σωστή 

λειτουργία της κρατικής µηχανής. 

• Το Ελεγκτικό Συνέδριο: Ιδρύθηκε το 1833. Είναι διοικητική και δικαστική αρχή κι έχει 

διπλή αρµοδιότητα. Ως διοικητική αρχή (άρθρο 98, § 1 α-δ του Συντ.), κύριο έργο έχει 

τον έλεγχο των κρατικών εξόδων, που γίνονται από τις διάφορες υπηρεσίες. Εξετάζει 

δηλ. τις δαπάνες, τον απολογισµό και το γενικό ισολογισµό του Κράτους. Γνωµοδοτεί 

επίσης σε θέµατα συνταξιοδότησης από το ∆ηµόσιο. Ως δικαστική αρχή (άρθρο 98, § 1 

ε-στ του Συντ.), εξετάζει διαφορές που προκύπτουν από τα παραπάνω θέµατα. 


• Φορολογικά ∆ικαστήρια: Είναι τακτικά διοικητικά δικαστήρια (διοικητικό Πρωτοδικείο, 

διοικητικό Εφετείο), που δικάζουν τις προσφυγές των φορολογουµένων κατά του 

οικονοµικού τους εφόρου, όταν θεωρούν υπερβολικούς τους φόρους, που τους 

καταλόγισαν. 

∆) Ειδικά ∆ικαστήρια. Τα ειδικά δικαστήρια δεν έχουν, όπως τα τακτικά, γενική αρµοδιότητα, 

αλλά περιορισµένη για ορισµένες µόνο υποθέσεις. Έτσι έχουµε: 

• Τακτικά και έκτακτα στρατοδικεία, ναυτοδικεία και αεροδικεία, που δικάζουν τα 

αδικήµατα των στρατιωτικών. Τα έκτακτα στρατοδικεία µπορούν να δικάσουν και 

πολίτες, αλλά µόνο σε καιρό πολέµου ή όταν έχει κηρυχθεί στρατιωτικός νόµος (άρθρο 

96, § 4 του Συντ.) 

• Τα δικαστήρια των ανηλίκων: Απαρτίζονται από ειδικούς δικαστές, που δικάζουν 

αδικήµατα µέχρι και 17 ετών. Οι συνεδριάσεις των δικαστηρίων αυτών γίνονται µε 

«κλειστές πόρτες», χωρίς ακροατήριο παρά µόνο παρουσία των παραγόντων της 

δίκης. Για τους ανηλίκους που καταδικάζονται λαµβάνονται σωφρονιστικά ή 

αναµορφωτικά µέτρα. 

• Τα εκκλησιαστικά δικαστήρια: που δικάζουν τους κληρικούς για εκκλησιαστικά 

παραπτώµατα. 

1-8


Πίνακας 1.2. Βαθµοί απονοµής δικαιοσύνης. 

Σχήµα 1.2. Οργανόγραµµα των δικαστηρίων στην Ελλάδα. 

1-9

Ε) Άρειος Πάγος. Είναι το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο της πολιτικής και ποινικής 

δικαιοσύνης της Ελλάδος, δηλ. εκδικάζει τις αιτήσεις για αναίρεση των αποφάσεων όλων των 

πολιτικών και ποινικών δικαστηρίων. Ο Άρειος Πάγος δεν εξετάζει την ουσία της υπόθεσης, δηλ. αν τα 

πραγµατικά περιστατικά που ήταν η βάση της δίκης στο Πρωτοδικείο ή Εφετείο είναι αληθινά ή όχι, 

αλλά µόνο αν ερµηνεύτηκε ή εφαρµόστηκε σωστά ο νόµος στη συγκεκριµένη περίπτωση. 


Ο Άρειος Πάγος πήρε το όνοµά του από το πρώτο δικαστήριο "ανδροφονιών" (εγκληµάτων φόνου) που 

ιδρύθηκε µεταξύ 1500 και 1300 π.Χ., κατά τους χρόνους της βασιλείας του Κέκροπα και του Θησέα, µε έδρα 

τον βραχώδη λόφο του Θεού Άρεως που βρίσκεται βορειοδυτικά της Ακροπόλεως των Αθηνών. Πάνω στo 

λόφο αυτό, κατά την παράδοση, έγινε η πρώτη "φονική δίκη", κατά την οποία οι δώδεκα Θεοί του Ολύµπου 

δίκασαν τον Άρη. 

Το ανώτατο αυτό δικαστήριο της αρχαιότητας συγκροτείτο από ισόβια µέλη: τους Αρεοπαγίτες, είχε όλες τις 

εξουσίες και ονοµαζόταν "η εξ Αρείου Πάγου Βουλή". 

To 462 π.X. µέγα µέρος των διοικητικών και δικαστικών εξουσιών του περιήλθε στην "Ηλιαία" (που την 

αποτελούσαν 6.000 αιρετοί δικαστές), τη "Βουλή" και την "Εκκλησία του ∆ήµου". 

Μέχρι τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους το κύρος τoυ Αρείου Πάγου παρέµεινε αµείωτο. Ο Απόστολος 

Παύλος πάνω από το βραχώδη λόφο του Άρεως, κήρυξε προς τους Αρεοπαγίτες τη διδασκαλία του Χριστού, µε 

τον περίφηµο λόγο του "περί αγνώστου Θεού". Στις 16 Οκτωβρίου 1834 ιδρύθηκε το Ανώτατο ∆ικαστήριο του 

ελεύθερου Ελληνικού Κράτους, που ονοµάστηκε επισήµως Άρειος Πάγος από το οµώνυµο αρχαίο δικαστήριο. 

"....Σταθείς δε ο Παύλος εν µέσω του Αρείου Πάγου, έφη: 

Άνδρες Αθηναίοι... διερχόµενος γαρ και αναθεωρών τα σεβάσµατα 

υµών εύρον και βωµόν εν ω επεγέγραπτο, αγνώστω Θεώ. Ον ουν 

αγνοούντες ευσεβείτε, τούτον εγώ καταγγέλλω υµίν... τίνες δε 

άνδρες κολληθέντες αυτώ επίστευσαν, εν οις και ∆ιονύσιος ο 

Αρεοπαγίτης..." 

(Πράξεις των Αποστόλων κεφ. ΙΖ 22-34) 

Στ) Ανώτατο Ειδικό ∆ικαστήριο. Το ανώτατο αυτό ειδικό δικαστήριο συγκροτείται από µέλη 

των άλλων ανώτατων δικαστηρίων (άρθρο 100, § 2 του Συντ.). Λειτουργεί ως εκλογοδικείο, δηλ. 

εξετάζει τις ενστάσεις που υποβλήθηκαν από τους ενδιαφερόµενους για το αποτέλεσµα των 

βουλευτικών εκλογών ή δηµοψηφίσµατος. Αποφαίνεται επίσης αµετάκλητα (άρθρο 100, § 4 του Συντ.) 

όταν υπάρχουν αντίθετες αποφάσεις µεταξύ των ανώτατων δικαστηρίων, (π.χ. µεταξύ Αρείου Πάγου 

και Συµβουλίου της Επικρατείας) και για την αντισυνταγµατικότητα ή όχι ενός νόµου. 

Στο Σχήµα 1.2. παρουσιάζεται ένα οργανόγραµµα των δικαστηρίων στην Ελλάδα. 

1-10


ΤΟ ∆ΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΟΥ 

∆ίκαιο: ∆ηλώνει το αντικείµενο της Νοµικής Επιστήµης και για πρώτη φορά 

χρησιµοποιείται από τον Ησίοδο (7 ος π.Χ. αιών.) στα “Έργα και Ηµέραι” όπου χαρακτηρίζει 

την αρετή την οποία έχει ο άνθρωπος. 

“Πολιτεία” του Πλάτωνα: Χαρακτηρίζει την απόδοση ή ανταπόδοση της αδικίας. 

Ισχύον ∆ίκαιο: Σύνολο κανόνων κοινωνικής συµπεριφοράς, οι οποίοι 

αλληλουχούν µεταξύ τους και σχηµατίζουν την έννοµο τάξη, ρυθµίζουν υποχρεωτικά την 

κοινωνική συµβίωση των ανθρώπων και είναι υποχρεωτικοί µέσα σε µία οµάδα εφόσον αυτή 

έχει την ευχέρεια να εξαναγκάζει τα µέλη της προς συµµόρφωση σ’ αυτούς. 

Ιστορική Εξέλιξη: 

Α’ Φάση: Το δίκαιο ταυτίζεται µε τα ήθη και τις συνήθειες, προσηλωµένο στο κύρος της 

παράδοσης. Αγνοείται η αυθεντία του δικαστηρίου και του νοµοθέτη. 

Στην “Οδύσσεια”: Αναφέρεται ότι δίκη … βροτών είναι η συνήθεια να καίνε τους 

νεκρούς (δίκη: ετοιµολ. ∆ίκαιον, δικαιοσύνη, δικαίωµα κλπ από το δείκνυµι). 

Β’ Φάση: Ταυτίζεται µε τα έθιµα, οι κανόνες του υπαγορεύονται από τα ήθη, αλλά δεν 

εφαρµόζονται ως υποχρεωτικοί από την οµάδα πριν να έρθουν τα δικαστήρια (δικαστηριακή 

πρακτική) να τους εµπεδώσουν ως υποχρεωτικούς. 

Η φάση αυτή συναντάται στην “Ιλιάδα” όπου εµπλέκεται και η θέµις (ετοιµολ. 

Θέση, θεµός, θετικός, από το τίθηµι) όνοµα θεότητας. 

Γ’ Φάση: Ταυτίζεται µε τους νόµους, που η Πολιτεία τους επιβάλλει ως υποχρεωτικούς. 

Η φάση αυτή συναντάται στην “Θεογονία” και τα “Έργα και Ηµέραι” του 

Ησίοδου και στις µεταρρυθµίσεις του Κλεισθένη, όπου ο νόµος (=νέµω, διανέµω, 

απονέµω, νοµικός, νόµισµα, νέµεσις) καθίσταται υπόδειγµα κοινωνικής 

συµπεριφοράς. 

Το ευµετάβολο του ισχύοντος δικαίου: Το εκάστοτε 

περιεχόµενο οποιασδήποτε εννόµου τάξεως ποικίλλει σε τέτοιο βαθµό, ώστε να µπορεί να 

µιλάει κάποιος π.χ. για την χθεσινή ή την σηµερινή ελληνική έννοµο τάξη, εάν από το χθες 

µέχρι το σήµερα δηµοσιεύθηκε ένας νέος νόµος. Οι αλλαγές ωστόσο που επέρχονται στο 

περιεχόµενο της εννόµου τάξεως ποτέ δεν επιφέρουν τον κλονισµό της ενότητας, την οποία 

αυτή εκφράζει σε αναφορά προς τον χώρο και τον χρόνο. 

Οι διαιρέσεις του ισχύοντος δικαίου: Με βάση την ύλη που 

πραγµατεύονται οι κανόνες δικαίου τους οποίους περιέχει ορισµένη κατεστηµένη έννοµος 

τάξη έχουµε τις διαιρέσεις σε: α) δηµόσιο β) ιδιωτικό, γ) διεθνές και δ) εσωτερικό δίκαιο. 

1-11

∆ηµόσιο ∆ίκαιο (∆.∆.): 

Περιλαµβάνει τους κανόνες που διέπουν τις σχέσεις κυβερνώντων & κυβερνωµένων. 

Τυπικό του γνώρισµα η κατοχύρωση ως κυρίαρχη της θέλησης του κράτους απέναντι στην 

θέληση του οποιουδήποτε ιδιώτη. 

► Το ∆.∆. παρέχει την ευχέρεια στο κράτος να επιβάλλει υποχρεώσεις στους ιδιώτες 

µονοµερώς, όπως να στρατεύονται, να δέχονται ή ανέχονται την απαλλοτρίωση των 

ακινήτων τους για λόγους κοινής ωφελείας (Συντ. 17, παρ 2). 

► Το ∆.∆. δίδει στο κράτος αποκλειστικά το δικαίωµα του να είναι κύριος όλων των 

αδέσποτων ακινήτων. 

Ιδιωτικό ∆ίκαιο (Ι.∆.): 

Ρυθµίζει τις σχέσεις των προσώπων όταν δρουν ως πρόσωπα και µόνο, ή µε άλλα 

λόγια περιορίζεται στον συντονισµό των θελήσεων των ιδιωτών. Στο Ι.∆. επικρατεί η αρχή 

της αυτονοµίας της βούλησης που απορρέει από την ατοµική ελευθερία. 

► Οι ιδιώτες αποκτούν δικαιώµατα και υποβάλλονται σε υποχρεώσεις συνάπτοντας 

συµβάσεις. 

∆υσχέρεια στην διαίρεση σε ∆.∆. και Ι.∆. 

Η διαίρεση σε ∆.∆. και Ι.∆. αποτελεί αντικείµενο αµφισβητήσεων τόσο λογικής όσο και 

πολιτικής φύσεως. Με άλλα λόγια η διαίρεση αυτή εξαφανίζεται τελείως κάθε φορά που η 

κρατική εξουσία υπερέχει ή και πλήρως κατισχύει των ατοµικών θελήσεων. 

► Όπως στον Μεσαίωνα επί φεουδαρχίας 

► Στο απολυταρχικό καθεστώς του Λουδοβίκου του 13 ου στη Γαλλία 

► Στην πρώην Σοβιετική Ένωση όπου οι σοβιετικοί νοµικοί απέρριπταν την 

διαίρεση σε ∆.∆. και Ι.∆. υιοθετώντας τη φράση του Lenin “… δεν υπάρχει 

ιδιωτικό δίκαιο …”. 

► Αλλά και το αντίστροφο φαινόµενο µε την υπαγωγή τοµέων της 

δραστηριότητας του κράτους στους κανόνες του Ι.∆. π.χ. ΟΤΕ, ∆ΕΗ, ΕΡΤ κλπ 

που είναι νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου 

Μερικά Κριτήρια για την διαίρεση σε ∆.∆. και Ι.∆. 

Α) Κριτήριο του συµφέροντος: Όποιος κανόνας αποβλέπει στην προστασία 

του δηµόσιου συµφέροντος ανήκει στο ∆.∆. και αντίστοιχα για το Ι.∆. 

∆εν είναι ασφαλές π.χ. η διάταξη ΠΚ 417 που τιµωρεί µε κράτηση όποιον προβαίνει σε 

διατάραξη της κοινής ησυχίας, προστατεύει τόσο το ιδιωτικό όσο και το δηµόσιο 

συµφέρον 

Β) Κριτήριο της αναγκαστικότητας του δικαίου: κάθε κανών του οποίου 

την εφαρµογή δεν µπορεί να αποκλείσει η ιδιωτική θέληση εµπίπτει στο ∆.∆. 

Γ) Κριτήριο της εξουσίας: Στο ∆.∆. εµπίπτουν οι κανόνες σύµφωνα µε τους 

οποίους το κράτος ενεργεί κυριαρχικά δηλ. ασκεί την εξουσία του χωρίς κανένα άλλον 

περιορισµό. 

► Όπως στο Φορολογικό ∆ίκαιο όπου το κράτος ενεργεί ως εξουσιαστής 

επιβάλλοντας φόρους στους πολίτες οι οποίοι υποτάσσονται σ’ αυτό. 

∆) Κριτήριο του υποκειµένου: Στο ∆.∆. εµπίπτουν οι κανόνες που διέπουν τα 

πρόσωπα σύµφωνα µε τους οποίους ενεργούν ως φορείς εξουσίας. 

► Όπως στην διοικητική πράξη διορισµού κρατικού υπαλλήλου, το κράτος 

ενεργεί ως φορέας δηµόσιας εξουσίας και άρα ∆.∆. 

► Όταν το κράτος αναθέτει σε εργολάβο να εκτελέσει ένα έργο τότε οι κανόνες 

που διέπουν την εργολαβία είναι Ι.∆. 


1-12

Κλάδοι του ∆ηµόσιου ∆ικαίου: 

Α) Συνταγµατικό ∆ίκαιο: Περιλαµβάνει το σύνολο των κανόνων που 

καθορίζουν την µορφή του κράτους, την διάκριση των λειτουργιών του και τις βασικές αρχές 

διαµορφώσεώς τους, την αρµοδιότητα και τον τρόπο ενεργείας των κρατικών οργάνων ως 

και τα όρια της άσκησης της κρατικής εξουσίας απέναντι στα πρόσωπα. 

► Σύνταγµα της 11/6/1975 (Τον Μάρτιο του 1986 αναθεωρήθηκαν 11 άρθρα): 

Προβλέπει α) ως µορφή του κράτους δηλ. πολίτευµα την προεδρευοµένη 

δηµοκρατία, β) την διάκριση των λειτουργιών του κράτους σε νοµοθετική (από Βουλή 

και Πρόεδρο της ∆ηµοκρ.) σε εκτελεστική (από Κυβέρνηση και Πρόεδρο της ∆ηµ.) και 

σε δικαστική (από τα δικαστήρια), γ) τα των διαφόρων οργάνων όπως ο Πρόεδρος της 

∆ηµοκρ., η Βουλή, η Κυβέρνηση , τα δικαστήρια, κλπ. 

Β) ∆ιοικητικό ∆ίκαιο: Αντικείµενό του η ∆ηµόσια ∆ιοίκηση (=το σύνολο των 

ενεργειών µε τις οποίες η δηµόσια εξουσία εκπληρώνει τις αποστολές της). Περιλαµβάνει 

λοιπόν, τους κανόνες οι οποίοι ρυθµίζουν την οργάνωση και τη λειτουργία των δηµόσιων 

υπηρεσιών καθώς και τις σχέσεις των υπηρεσιών αυτών µεταξύ τους και προς τους ιδιώτες. 

► Υπαλληλικός Κώδικας: µε διατάξεις περί υπαλλήλων του ∆ηµοσίου και των 

νοµικών προσώπων ΝΠ∆∆. 

► Εκκλησιαστικό ∆ίκαιο: Οι κανόνες που ρυθµίζουν την οργάνωση της 

εκκλησίας της επίσηµης θρησκείας του κράτους. 

Γ) Ποινικό ∆ίκαιο: Το σύνολο των κανόνων οι οποίοι ρυθµίζουν ποιες άδικες 

πράξεις και κάτω από ποιους όρους επισύρουν την εκ µέρους της Πολιτείας επιβολή 

ποινικών κυρώσεων κατά του δράστη, δηλ. λογίζονται ως εγκλήµατα, καθώς και ποιες ποινές 

επιβάλλονται σε κάθε έγκληµα. 

► Έγκληµα: Άδικη πράξη καταλογιστή στον πράξαντα τιµωρούµενη υπό του 

νόµου. 

► Παράλειψη: λογίζεται ως άδικη πράξη 

► Υπαιτιότητα: Η άδικη πράξη τότε µόνο καταλογίζεται στον πράξαντα όταν 

µπορεί να του αποδοθεί προσωπικά ως µοµφή γιατί ενήργησε µε δόλο ή αµέλεια. 

► Η επιβολή ποινής αποσκοπεί: α) στην αποτροπή της επανάληψης του ιδίου 

εγκλήµατος από τον πράξαντα (ειδική πρόληψη) β) στην αποτροπή του να διαπράξουν 

το συγκεκριµένο έγκληµα άλλοι (γενική πρόληψη), γ) στην εν µέρει ανταπόδοση του 

κακού στον δράστη που µε το έγκληµα προσέβαλε τα έννοµα αγαθά. 

► Ο Ποινικός Κώδικας: ορίζει ως κύριες ποινές την θανατική ποινή, τις 

στερητικές της ελευθερίας ποινές δηλ. την κάθειρξη, φυλάκιση και κράτηση καθώς και 

τις ποινές σε χρήµα. Προβλέπει για ορισµένες κατηγορίες εγκληµατιών την επιβολή 

µέτρων ασφαλείας π.χ. θεραπευτικά και αναµορφωτικά µέτρα για ανηλίκους, ή την 

εισαγωγή αλκοολικών και τοξικοµανών σε θεραπευτικά κέντρα. 

∆) ∆ικονοµικό ∆ίκαιο: Το σύνολο των κανόνων οι οποίοι αποσκοπούν στην 

οργάνωση του τρόπου απονοµής της δικαιοσύνης , δηλ. στον καθορισµό των οργάνων, των 

µορφών και τις διαδικασίας για την άρση διατάραξης της εννόµου τάξης. Οι κανόνες αυτοί 

συνδέονται στενά µε την τυπική διαµόρφωση της δικαστικής λειτουργίας του κράτους. 

1) ∆ιοικητικό ∆ικονοµικό ∆ίκαιο: Το σύνολο των κανόνων που ρυθµίζουν τον τρόπο 

επίλυσης των διοικητικών διαφορών µεταξύ των οργάνων διοίκησης ή µεταξύ τούτων και 

ιδιωτών, οι οποίες διαφορές προκύπτουν κατά την άσκηση της δηµόσιας διοίκησης. 

► Τακτικά ∆ιοικητικά ∆ικαστήρια: επιλύουν τις διοικητικές διαφορές (Συντ. Αρ. 94). 

∆ιακρίνονται σε µονοµελή και τριµελή διοικητικά πρωτοδικεία και σε µονοµελή, 

τριµελή και πενταµελή διοικητικά εφετεία. Εξ’ άλλου ως προς ορισµένα θέµατα 


1-13

διοικητικά δικαστήρια θεωρούνται και το Ελεγκτικό Συνέδριο και το Ανώτατο Ειδικό 

∆ικαστήριο. 

2) Ποινικό ∆ικονοµικό ∆ίκαιο: Το σύνολο των κανόνων σύµφωνα µε τους οποίους 

βεβαιώνεται η ενοχή ή η αθωότητα του κατηγορουµένου για ορισµένο έγκληµα και χωρεί 

τυχόν η επιβολή ποινής ή µέτρων ασφαλείας 

► Τακτικά Ποινικά ∆ικαστήρια: Αρµόδια για την διεξαγωγή ποινικών δικών. 

Πταισµατοδικεία, Μονοµελή και Τριµελή Πληµµελειοδικεία, τα δικαστήρια ανηλίκων, 

τα µικτά ορκωτά δικαστήρια, τα εφετεία και ο Άρειος Πάγος ως ανώτατο ποινικό 

δικαστήριο. 

► Κώδικας Ποινικής ∆ικονοµίας: Βασική πηγή του ελληνικού δικονοµικού δικαίου. Η 

ποινική δίκη αρχίζει µε την άσκηση ποινικής δίωξης κατά του θεωρούµενου ως 

δράστη, την οποία ασκεί πάντοτε το κράτος, κατά κανόνα µέσω εισαγγελέως, πλην 

εξαιρέσεων. Στις περιπτώσεις των εγκληµάτων που κατ’ εξαίρεση διώκονται µόνο 

κατόπιν εγκλήσεως δηλ. µήνυσης του παθόντος, η ποινική δίωξη αρχίζει αφού ασκηθεί 

υπό του εισαγγελέως. Ο εισαγγελέας εκπροσωπεί κατά την διάρκεια της δίκης την 

κατηγορούσα αρχή, η οποία είναι ξεχωριστή από τους δικαστές που κρίνουν την 

υπόθεση. Στην ποινική δίκη επικρατεί το σύστηµα της ανακρίσεως και τελειώνει µε την 

καταδίκη ή την απαλλαγή του κατηγορουµένου. Καταδίκη είναι δυνατή µόνο µε την 

έκδοση δικαστικής απόφασης, ενώ απαλλαγή επέρχεται είτε κατόπιν δικαστικής 

απόφασης είτε µε την έκδοση απαλλακτικού βουλεύµατος από το δικαστικό 

συµβούλιο. 

3) Αστικό ∆ικονοµικό ∆ίκαιο: Το σύνολο των κανόνων που ρυθµίζουν τον τρόπο 

επίλυσης των ιδιωτικών διαφορών, δηλ. των διαφορών που προκύπτουν από τις έννοµες 

σχέσεις του ιδιωτικού δικαίου. 

► Πολιτικά ∆ικαστήρια: Αρµόδια για την επίλυση των ιδιωτικών διαφορών. 

Ειρηνοδικεία, Μονοµελή και Πολυµελή Πρωτοδικεία, Εφετεία και ο Άρειος Πάγος ως 

ανώτατο πολιτικό δικαστήριο. Επιλαµβάνονται µίας ιδιωτικής διαφοράς µετά από 

πρωτοβουλία των ενδιαφερόντων που εκδηλώνεται µε την αίτηση για παροχή εννόµου 

προστασίας. 

► Κώδικας Πολιτικής ∆ικονοµίας: Η κύρια πηγή της ελληνικής πολιτικής δικονοµίας. 

► Ακολουθείται το σύστηµα της συζήτησης, όπου ο δικαστής δεν ενεργεί 

αυτεπάγγελτα, αλλά µόνο µε πρωτοβουλία των διαδίκων, λαµβάνει υπόψη του µόνο 

όσα του προτάθηκαν και αποδείχθηκαν από αυτούς. 

Κλάδοι του Ιδιωτικού ∆ικαίου: 

Α) Αστικό ∆ίκαιο: Περιλαµβάνει το σύνολο των κανόνων που ρυθµίζουν τις 

έννοµες σχέσεις όλων των προσώπων, σε όση έκταση αυτά ενεργούν ως ιδιώτες. 

► Αστικός Κώδικας: Αποτελεί την κύρια πηγή του αστικού δικαίου και 

περιλαµβάνει κανόνες των οποίων κοινό θεµέλιο είναι η αρχή της ελευθερίας και της 

αυτονοµίας του προσώπου στις σχέσεις του µε τα άλλα πρόσωπα. Στενή σχέση έχουν οι 

κανόνες που διέπουν την κατάσταση των προσώπων ως µελών οικογένειας, δηλ. των 

συζύγων, γονέων, ή τέκνων από την προσωπική και από την περιουσιακή πλευρά, 

περιέχουν εποµένως την ρύθµιση των σχέσεων που πηγάζουν από το θεσµό του γάµου. 

► Ελευθερία της ατοµικής ιδιοκτησίας καθώς και τον καθορισµό της µετά 

θάνατον νοµικής τύχης της εν λόγω ιδιοκτησίας. 

► Τµήµατα του Αστικού Κώδικα: α) Γενικές Αρχές, β) Ενοχικό ∆ίκαιο που 

ρυθµίζει τις σχέσεις δανειστή και οφειλέτη, γ) Εµπράγµατον ∆ίκαιο ρυθµίζει τον 

εξουσιασµό προσώπων επί πραγµάτων δ) το Οικογενειακό ∆ίκαιο, που διέπει τις 

οικογενειακές σχέσεις και την επιµέλεια των ανικάνων να φροντίζουν τον εαυτό τους 


1-14

και την περιουσία τους ε) Κληρονοµικό ∆ίκαιο, που ρυθµίζει την τύχη της περιουσίας 

του προσώπου µετά τον θάνατό του. 

Β) Εµπορικό ∆ίκαιο: Περιλαµβάνει το σύνολο των κανόνων που ρυθµίζουν τις 

έννοµες σχέσεις των εµπόρων κατά την άσκηση της εµπορίας είτε τις πράξεις τις 

χαρακτηριζόµενες ως εµπορικές ανεξάρτητα από την εµπορική ή όχι ιδιότητα των 

προσώπων που τις επιχειρούν. 

► Εµπορικός Κώδικας: Ρυθµίζει τις σχέσεις του εµπορικού δικαίου. Πτώχευση, 

Χρεοκοπία, γραµµάτια, συναλλαγµατικές, κλπ. 

Γ) Εργατικό ∆ίκαιο: Περιλαµβάνει το σύνολο των κανόνων που ρυθµίζουν την 

σχέση εξαρτηµένης εργασίας, µε σκοπό την προστασία του ανθρώπου ως εργαζόµενου και 

την εξασφάλιση της κοινωνικής ισορροπίας µεταξύ των συντελεστών της παραγωγικής 

διαδικασίας. 

► Ατοµικό εργατικό δίκαιο: έχει ως αντικείµενό του την ατοµική σχέση εργασίας 

► Συλλογικό εργατικό δίκαιο: για την ρύθµιση των σχέσεων εργασίας όπως αυτές 

διαµορφώνονται σε συλλογική βάση µέσα στις µεγάλες εκµεταλλεύσεις (βιοµηχανικές, 

εµπορικές, κλπ) 

► Συλλογικές Συµβάσεις Εργασίας : Συµφωνίες επαγγελµατικών οργανώσεων 

εργοδοτών και εργαζοµένων. 

∆) Το ∆ίκαιο της Πνευµατικής Ιδιοκτησίας: Περιλαµβάνει το σύνολο των 

κανόνων που ρυθµίζουν το ηθικό και τα περιουσιακά δικαιώµατα των ανθρώπων ως 

δηµιουργών ενός πνευµατικού έργου. 

► Ηθικό δικαίωµα: αναφέρεται στην περιφρούρηση της προσωπικότητας του 

δηµιουργού όπως αυτή εκδηλώνεται µε το έργο. 

► Περιουσιακά δικαιώµατα. 

Εσωτερικό ∆ίκαιο : 

Περιλαµβάνει τους κανόνες που ρυθµίζουν τις σχέσεις ανθρώπων µέσα στην ίδια 

επικράτειας. 

∆ιεθνές ∆ίκαιο : 

Περιλαµβάνει τους κανόνες που ρυθµίζουν τις σχέσεις που εκτείνονται πέρα από τα 

όρια της επικράτειας ενός κράτους. 

Α) ∆ηµόσιο ∆ιεθνές ∆ίκαιο: Περιλαµβάνει το σύνολο των κανόνων που 

διέπουν κατά κύριο λόγο τις σχέσεις µεταξύ των κρατών είτε σε καιρό ειρήνης είτε σε καιρό 

πολέµου, και γενικότερα των υποκειµένων µε διεθνή νοµική προσωπικότητα. 

► Εκτός από τα κράτη υποκείµενα στο δηµόσιο διεθνές δίκαιο είναι και άλλες 

κοινότητες χωρίς ή µε αµφίβολο πολιτειακό χαρακτήρα, όπως οι αναγνωριζόµενοι ως 

εµπόλεµοι επαναστάτες, το Βατικανό καθώς και διεθνή όργανα ή οργανισµοί όπως ο 

ΟΗΕ, το Συµβούλιο της Ευρώπης, κλπ 

► Οι κανόνες του δηµοσίου διεθνούς δικαίου έχουν υποχρεωτικό χαρακτήρα 

µόνο όταν βασίζονται σε διεθνείς συνθήκες ή µε άλλα λόγια προέρχονται από 

αυτοδέσµευση των κρατών. 


1-15

Β) Ιδιωτικό ∆ιεθνές ∆ίκαιο: Περιλαµβάνει το σύνολο των κανόνων που έχουν 

ως αντικείµενο σχέσεις µεταξύ ιδιωτών συνδεόµενες µε περισσότερες από µία πολιτείες και 

καθορίζουν ποιο από τα διάφορα εσωτερικά δίκαια θα εφαρµοσθεί σε κάθε περίπτωση. 

Γ) Ποινικό ∆ιεθνές ∆ίκαιο: Περιλαµβάνει το σύνολο των κανόνων που 

ρυθµίζουν την ποινική ευθύνη των κρατών και προβλέπουν την επιβολή ποινών σε πράξεις 

που διαταράσσουν σοβαρά τις παγκόσµιες αρχές του δικαίου. 

► Σκοπός του δικαίου αυτού είναι ο καθορισµός της έκτασης της ποινικής 

ευθύνης των κρατών και η τιµωρία των δραστών ορισµένων πράξεων όπως είναι οι 

γενοκτονίες, τα εγκλήµατα πολέµου, εµπορία δούλων, πειρατεία, κλπ. 

∆) Ευρωπαϊκό Κοινοτικό ∆ίκαιο: Περιλαµβάνει το σύνολο των κανόνων που 

ρυθµίζουν την οργάνωση των τριών Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και αφετέρου τις έννοµες 

σχέσεις που προκύπτουν αναφορικά µ’ αυτές, που µπορεί να αφορούν τόσο τα κράτη-µέλη 

όσο και τα πρόσωπα. 


1-16


∆ιάκριση από την ηθική και τα ήθη 

Ηθική ׃ συµµόρφωση της συνείδησης σε ορισµένες επιταγές 

Ηθική ≠ ∆ίκαιο 

1-17 

• Υπάρχουν συµπεριφορές σύµφωνες µε το δίκαιο αλλά και ανήθικες. 

• Ισχύει και το αντίστροφο. 

• Το ∆ίκαιο ‘προσπαθεί’ να συµβαδίζει µε τους κανόνες ηθικής (κρατούσα 

ηθική ) 

Εθιµοτυπία ׃ κανόνες κοινωνικής ευπρέπειας ή καλής συµπεριφοράς. 

• Αναφέρονται στην εξωτερική συµπεριφορά. 

• ∆εν υπάρχουν κυρώσεις υλικά εξαναγκαστές παρά µόνο αποδοκιµασία 

από το σύνολο. 

Ιδεολογική λειτουργία του δικαίου 

• Υλικός καταναγκασµός 

• Προσεταιρισµός της συναίνεσης των πολιτών: το δίκαιο προσπαθεί 

να πείσει τους πολίτες να υποταχθούν στους κανόνες. 

∆ίκαιο και ∆ικαιοσύνη 

∆ικαιοσύνη ׃ εκφράζει την ιδέα της δίκαιης ρύθµισης 

∆ικαιοσύνη ≠ ∆ίκαιο 

- Όµως ορισµένες ηθικοπολιτικές αρχές κατευθύνουν το έργο του νοµοθέτη 

και επηρεάζουν τον εφαρµοστή του δικαίου. 

Το δίκαιο και η τεχνολογική εξέλιξη 

∆ίκαιο Τεχνολογία 

- Χρήση τεχνολογικών επιτευγµάτων για την απόδειξη ισχυρισµών στο 

δικαστήριο. 

- Μεταφορά µεθοδολογίας από τις θετικές και τεχνολογικές επιστήµες στη 

νοµική επιστήµη. 

- Επιβολή νέων νοµοθετικών ρυθµίσεων ( π.χ. λόγω της ανάπτυξης του 

Internet).


1-18 

- Το δίκαιο έχει σηµασία για την τεχνολογία διότι αποτελεί το περιβάλλον που 

καθορίζει το πλαίσιο της επαγγελµατικής δραστηριότητας των τεχνικών 

(τεχνική νοµοθεσία). 

Πήγες ∆ικαίου 

Τα µέσα µε τα οποία εκφράζονται οι κανόνες του δικαίου σ’ ένα κράτος. 

Ουσιαστικές πηγές δικαίου ׃ 

- Ιστορικά δεδοµένα 

- Κοινωνικές δυνάµεις (συσχετισµός δυνάµεων) 

- ∆εδοµένα κοινωνικής πραγµατικότητας (γεωγραφική, οικονοµική, 

πολιτική, ….) 

Τυπικές πηγές δικαίου ׃ 

∆ίκαιο ≅ f ( x , t ) 

x ׃ χρόνος 

t ׃ τόπος 

- Το έθιµο 

- Ο νόµος ׃ γραπτό κείµενο που περιέχει επιταγές ή απαγορεύσεις , 

δηµιουργεί δικαιώµατα και υποχρεώσεις. 

Η λογική δύναµη του κανόνα δικαίου 

Ο κανόνας δικαίου περιέχει τις προϋποθέσεις εφαρµογής του και τις συνέπειες 

που επέρχονται. 

Κανόνες αναγκαστικού δικαίου ׃ 

Ανήκουν οι κανόνες όπου δεν µπορεί η ιδιωτική βούληση να αποκλείσει την 

εφαρµογή τους , γιατί προστατεύονται συµφέροντα του κοινωνικού συνόλου (π.χ. 

διατάξεις του νόµου περί µητρώου µελετητών) 

Κανόνες ενδοτικού δικαίου ׃ 

Όπου η εφαρµογή τους µπορεί να αποκλεισθεί µε την ιδιωτική βούληση (π.χ. 

συµβάσεις εργολαβίας) 

Κανόνες γενικού δικαίου ׃ 

Οι κανόνες που ρυθµίζουν κάθε είδους σχέσεις (π.χ. αστικό δίκαιο) 

Κανόνες ειδικού δικαίου׃ 

Όπου ρυθµίζονται µε ιδιαίτερο τρόπο ορισµένες κατηγορίες σχέσεων (π.χ. 

εργατικό δίκαιο, τεχνική νοµοθεσία) 

Γενικές ρήτρες 

Ιδιαίτερη κατηγορία κανόνων που περιέχουν αόριστες έννοιες (π.χ. καλή πίστη, ο 

σεβασµός των χρηστών ηθών )

Η ελαστικότητα βοηθάει στην επίλυση διαφορών. Μειονέκτηµα ׃ µειώνουν την 

ασφάλεια του δικαίου. 


Η ερµηνεία των κανόνων του δικαίου 

• Γραµµατειακή ερµηνεία 

1-19 

• Λογική ερµηνεία׃ προβαίνουµε σε σειρά από λογικούς συνδυασµούς, 

συσχετίσεις , αναζητήσεις επιδιώξεων του νοµοθέτη, κλπ. 

- ∆ιασταλτική ερµηνεία ׃ διεύρυνση του γράµµατος του νόµου. 

- Συσταλτική ερµηνεία ׃ συστολή του γράµµατος του νόµου 

- Αναλογική ερµηνεία ׃ σε περιπτώσεις που δεν προβλέπονται από τον 

νόµο, αλλά παρουσιάζουν οµοιότητες (αναλογία) µε τις ρυθµιζόµενες. 

• Τα πορίσµατα είναι σχετικά ׃ ανάλογα µε τη µέθοδο ερµηνείας . 

• Ανασφάλεια του δικαίου ׃ η δικαστηριακή πράξη διαµορφώνει την ‘κρατούσα 

άποψη’. 

• Νοµολογία ׃ το σύνολο των δικαστικών αποφάσεων που εκδόθηκαν. 

∆ιαµορφώνουν κάποια παράδοση.


ΘΕΜΕΛΙΩ∆ΕΙΣ ΚΑΝΟΝΕΣ ΠΟΥ ∆ΙΕΠΟΥΝ ΤΗΝ 

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΒΙΟΤΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ 

Βιοτικές σχέσεις ׃ ρυθµίζονται από το δίκαιο. 

Α) απλές πραγµατικές σχέσεις ׃ π.χ. η φιλία 

Β) ιδιωτικές έννοµες σχέσεις ׃ π.χ. οι σχέσεις λόγω οικονοµικής δραστηριότητας 

Α ≠ Β Το δίκαιο ρυθµίζει το Β 

∆ικαιώµατα και υποχρεώσεις 

Η ρύθµιση των σχέσεων γεννά δικαιώµατα και υποχρεώσεις. 

∆ικαίωµα ׃ η εξουσία που παρέχει το δίκαιο σ’ένα πρόσωπο για την ικανοποίηση 

ενός νόµιµου βιοτικού συµφέροντος. 

Υποχρέωση ׃ η δέσµευση που επιβάλλει το δίκαιο σ’ ένα πρόσωπο να τηρεί 

ορισµένη συµπεριφορά για την ικανοποίηση δικαιωµάτων. 

∆ικαίωµα Υποχρέωση 

* ∆ικαιώµατα χωρίς υποχρεώσεις ׃ όπως τα διαπλαστικά δικαιώµατα (π.χ. 

καταγγελία σύµβασης) 

∆ηλαδή έχουµε ׃ 

∆ικαίωµα Υποχρέωση 

∆ικαιώµατα 

Εξουσιαστικά δικαιώµατα ∆ιαπλαστικά δικαιώµατα 

∆ίνεται η δυνατότητα της εξουσίασης 

αγαθών και της θέλησης άλλου προσώπου 

Εµπράγµατα 

δικαιώµατα 

Άµεση και απόλυτη 

εξουσία σε πράγµα 

Π.χ. περιουσία 

Ενοχικά δικαιώµατα 

Έµµεση και σχετική 

εξουσία µε το 

πράγµα π.χ. 

ενοικιαστής 

1-20 

∆ίνεται η εξουσία της αλλοίωσης ή 

της κατάργησης έννοµης σχέσης 

(π.χ. καταγγελία σύµβασης από 

εργολάβο, ή η απόλυση µισθωτού 

από εργοδότη)

Παράδειγµα ׃ Ο Α συµφωνεί να πωλήσει στον Β ένα γεωτρύπανο, όµως πριν 

εκπληρωθεί η παράδοση, ο Γ κλέβει το γεωτρύπανο. 

Α ׃ έχει το εµπράγµατο δικαίωµα 

Β ׃ έχει το ενοχικό δικαίωµα να ζητήσει την παράδοση 

Ο Β δεν µπορεί να στραφεί εναντίον του Γ για να ζητήσει το γεωτρύπανο 

γιατί δεν έχει το εµπράγµατο δικαίωµα παρά µόνο το ενοχικό, δηλαδή µπορεί να 

ζητήσει την παράδοση του γεωτρύπανου από τον Α. 

Το αντικείµενο των εµπράγµατων δικαιωµάτων 

Πράγµα ׃ κάθε ενσώµατο αντικείµενο που επιδέχεται εξουσία. 

Οι φυσικες δυνάµεις, η ενέργεια, ο ηλεκτρισµός κλπ. Θεωρούνται από νοµική 

σκοπιά πράγµατα. 

1. Ακίνητα π.χ. έδαφος 

2. Κινητά, ότι δεν είναι ακίνητο 

3. Αναλωτά και µη αναλωτά π.χ. τρόφιµα, ποτά, κλπ. 

Το χρήµα αποτελεί ιδιαίτερη κατηγορία αναλωτού πράγµατος. Αποτελεί 

µέτρο αξιών. 

Περιουσία 

• Είναι το σύνολο των έννοµων σχέσεων ενός προσώπου που είναι 

αποτιµητές σε χρήµα (δικαιώµατα-υποχρεώσεις) 

• Αντικείµενο της δεν αποτελούν τα πράγµατα αλλά τα δικαιώµατα πάνω στα 

πράγµατα. Π.χ. το δικαίωµα κυριότητας σε σπίτι και όχι το σπίτι. 

Επιχείρηση 

Ένα συνολο από δικαιώµατα , πραγµατικές καταστάσεις και σχέσεις, οργανωµένα 

σε οικονοµική ενότητα για την εξυπηρέτηση ενός οικονοµικού σκοπού. 


Τα διάφορα εµπράγµατα δικαιώµατα 

• Κυριότητα 

• ∆ουλεία 

• Υποθήκη 

• Ενέχυρο 

Προηγούµενα της άσκησης εµπράγµατων δικαιωµάτων 

• Νοµή 

• Κατοχή 

Νοµή ׃ Όταν κάποιος έχει την φυσική εξουσία πάνω σ’ ένα πράγµα και 

συµπεριφέρεται ως κύριος (ανεξάρτητα αν είναι ή όχι) λέµε ότι έχει τη νοµή του 

πράγµατος. 

1-21

Παράδειγµα ׃ Ο Α είναι κύριος ενός αγροκτήµατος και το καλλιεργεί. Άρα έχει τη 

νοµή. Ο Β κάποια στιγµή καταπατάει το αγρόκτηµα και το καλλιεργεί. Τότε ο Β 

αποκτά τη νοµή. 

Κατοχή ׃ Όταν κάποιος χρησιµοποιεί ένα πράγµα τρίτου, χωρίς να αµφισβητεί 

ότι ανήκει σ’ αυτόν, τότε έχει την κατοχή του πράγµατος 

π.χ. ο ενοικιαστής έχει την κατοχή του διαµερίσµατος που ενοικιάζει. 


χρησικτησία 

Νοµή(t) ⎯⎯⎯→ Κυριότητα(t) 

t ׃ χρόνος t 1 ׃ πολλά έτη για t > t1 

Κατοχή(t) ⎯⎯⎯→ Κυριότητα(t) 

* Η νοµή και κατοχή προστατεύονται δικαστικά και αυτοδύναµα. 

Αυτοδύναµα ׃ Ο νοµεύς έχει το δικαίωµα να αποκρούσει µε τη βία κάθε 

απειλή κατά της νοµής ή να πάρει πίσω το πράγµα που του αφαιρέθηκε, αρκεί να 

ενεργήσει αµέσως ( παραχρήµα ). 

∆ικαστικά ׃ * Ασκηση αγωγής µέσα σε ένα έτος. 

* Ασφαλιστικά µέτρα: προσωρινή λύση από Ειρηνοδίκη. 

Κυριότητα ׃ Είναι το πιο ισχυρό από τα εµπράγµατα δικαιώµατα, το οποίο δίνει 

απόλυτη εξουσίαση στο πράγµα για όλες τις χρησιµότητες του. 

Στην απόλυτη εξουσίαση ανήκουν 

• Η χρήση 

• Η κάρπωση 

• Η διάθεση 

• Η απαγόρευση από κάθε ξένη επέµβαση στο πράγµα 

Περιορισµοί στην εξουσία του κυρίου 

• Εξυπηρέτηση και προστασία του γείτονα. 

- Η µη κατασκευή επιβλαβών εγκαταστάσεων 

- Η υποχρεωτική λήψη µέτρων προς αποτροπή πτώσης κτίσµατος 

- Η παροχή διόδου 

- Η µη εκσκαφή του ακινήτου µε τρόπο που να µην εξασφαλίζει τα αναγκαία 

ερείσµατα το γειτονικό ακίνητο. 

• Προστασία του υπεδάφους και του εναέριου χώρου 

- Η εξουσία του κυρίου ακινήτου δεν εκτείνεται σε µεγάλο βάθος. Έτσι π.χ. 

δεν έχει το δικαίωµα της µεταλλειοκτησίας. 

- Προστασία του τοπίου 

- Προστασία του περιβάλλοντος 

- Προστασία αρχαιολογικών χώρων και αρχαιοτήτων 

• Συνταγµατικοί περιορισµοί 

Απαλλοτρίωση για δηµόσια ωφέλεια, µετά από καταβολή πλήρους 

αποζηµίωσης (κηρύσσεται µε ΚΥΑ σε ΦΕΚ ) 

1-22

Είδη κυριότητας 

• Ατοµική κυριότητα ׃ κυριότητα κατά 100%. 


1-23 

• Συγκυριότητα ׃ πολλά πρόσωπα είναι εξ’ αδιαιρέτου κύριοι του πράγµατος. 

- Συγκυριότητα µε ποσοστά π.χ. 60% - 40% 

- Κοινωνία δικαιώµατος ׃ οι σχέσεις µεταξύ των κυρίων ρυθµίζονται από 

τον Αστικό Κώδικα. 

• Οριζόντια ιδιοκτησία׃ η απόκτηση χωριστής κυριότητας πάνω σε ένα 

όροφο οικοδοµής ή σε διαµέρισµα. 

- Αναγκαστική συνιδιοκτησία στο οικόπεδο, τα θεµέλια, το σκελετό της 

οικοδοµής, τους εξωτερικούς τοίχους, το δώµα, την σκεπή. 

- Εφαρµόζεται στις πολυκατοικίες µε συµβολαιογραφικό έγγραφο. 

- Ελλείψει συµφωνίας ή κανονισµού πολυκατοικίας, κάθε συνιδιοκτήτης 

δικαιούται να κάνει απόλυτη χρήση των κοινών πραγµάτων και να συνεισφέρει 

στα κοινά βάρη µε βάση την αξία του διαµερίσµατος του. 

• Κάθετη ιδιοκτησία׃ Συνίσταται σε περισσότερα οικοδοµήµατα που έχουν 

ανεγερθεί σε ένα ενιαίο οικόπεδο κατά τρόπο ώστε η αποκλειστική 

κυριότητα να ασκείται σε ορισµένο όροφο ή οικοδόµηµα, η δε αναγκαστική 

συγκυριότητα να ασκείται σε ολόκληρο το οικόπεδο. 

Τρόποι απόκτησης της κυριότητας 

• Συµφωνία µε συµβολαιογραφικό έγγραφο ׃ Μεταβίβαση, µεταγραφή στο 

βιβλίο µεταγραφών. 

• Χρησικτησία׃ είναι η απόκτηση κυριότητας µετά από ορισµένο χρονικό 

διάστηµα στη διάρκεια του οποίου κάποιος είχε τη νοµή. 

Έκτακτη χρησικτησία ׃ µετά από 20 έτη νοµής, δεν λαµβάνεται ο τρόπος 

απόκτησης της νοµής π.χ. κλοπή. 

Τακτική χρησικτησία ׃ 10 χρόνια για τα ακίνητα , 3 χρόνια για κινητά. 

Προϋπόθεση: αυτός που αποκτά το πράγµα είναι καλόπιστος και 

υπάρχει συµφωνία για µεταβίβαση. 

∆ουλείες 

Είναι τα εµπράγµατα δικαιώµατα σε αλλότρια πράγµατα. Μ’ άλλα λόγια ο 

νόµος δίνει τη δυνατότητα να εξουσιάζουµε ολικώς ή µερικώς πράγµατα που 

ανήκουν σε τρίτους. 

• Προσωπικές δουλείες 

• Πραγµατικές δουλείες 

1. Προσωπικές δουλείες ׃ εµπράγµατα δικαιώµατα σε ξένο πράγµα που ισχύουν 

για ορισµένο πρόσωπο. 

• Επικαρπία 

• Οίκηση 

• Περιορισµένες προσωπικές δουλείες

Επικαρπία ׃ όταν κάποιος αποκτά την εξουσία για πλήρη χρήση και κάρπωση 

ενός ξένου πράγµατος µε διατήρηση όµως ακέραιας της φύσης του. 

- Ο κύριος απογυµνώνεται απ ‘ όλες τις εξουσίες ( ψιλός κύριος ) 

- Η απόκτηση της γίνεται µε σύµβαση και χρησικτησία. 

Οίκηση׃ όταν κάποιος αποκτά το αποκλειστικό εµπράγµατο δικαίωµα να 

χρησιµοποιεί ξένο οίκηµα για κατοικία του. 

Περιορισµένες προσωπικές δουλείες ׃ όταν ορισµένο πρόσωπο αποκτάει για 

ορισµένο χρόνο που µπορεί να είναι και ισόβιος το δικαίωµα συγκεκριµένης χρήσης 

ή κάρπωσης ξένου πράγµατος. Π.χ. κάποιος αποκτάει για ορισµένο χρόνο το 

δικαίωµα να τοποθετήσει µία επιγραφή σε ξένη οικοδοµή, να παίρνει νερό, να 

αποκτήσει διάβαση κλπ. 

2. Πραγµατικές δουλείες ׃ όταν το δικαίωµα υπάρχει όχι για χάρη συγκεκριµένου 

προσώπου αλλά για όφελος εκείνου που είναι κάθε φορά κύριος ενός πράγµατος, 

συνήθως γειτονικού ακινήτου. 

Εµπράγµατη ασφάλεια 

Στις συναλλαγές ο κάθε είδους δανειστής για την εξασφάλιση των απαιτήσεων του 

έχει ανάγκη από ορισµένες ασφάλειες. Ο νόµος προβλέπει τις κάτωθι ασφάλειες ׃ 

- Προσωπικές ασφάλειες 

1. η εγγύηση 

2. η ενοχή εις ολόκληρον 

- Εµπράγµατες ασφάλειες 

1. Το ενέχυρο 

2. Η υποθήκη 

3. Η προσηµείωση υποθήκης 

Εγγύηση׃Είναι σύµβαση µε την οποία κάποιος τρίτος (ο εγγυητής) αναλαµβάνει 

την ευθύνη απέναντι στον δανειστή ότι θα καταβληθεί η οφειλόµενη παροχή. 

- Η σύµβαση καταρτίζεται µεταξύ εγγυητή και δανειστή. 

- Τραπεζική εγγυητική επιστολή επιστολές που χορηγούν οι τράπεζες µε τις 

οποίες εγγυώνται µέχρι ορισµένου ποσού ότι το πρόσωπο για χάρη του 

οποίου εκδόθηκε η τραπεζική επιστολή, θα εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του 

προς τον δανειστή. 

Υποθήκη ׃ όπου ο δανειστής αποκτά εµπράγµατο δικαίωµα σε ξένο ακίνητο 

που του δίνει το δικαίωµα να ικανοποιείται προνοµιακά για την απαίτηση του µε 

πλειστηριασµό. 

- Για να αποκτήσει κάποιος το δικαίωµα της υποθήκης χρειάζεται η συναίνεση 

του κυρίου µε συµβολαιογραφικό έγγραφο. 

- Με τελεσίδικη απόφαση δικαστηρίου. 

- Το προβλέπει ο νόµος (π.χ. για το δηµόσιο για τα χρέη από φόρους ) 

- Εγγραφή στο βιβλίο υποθηκών. 

- 

Προσηµείωση της υποθήκης ׃ όταν δεν υπάρχει η δυνατότητα να εγγραφεί 

υποθήκη (δεν υπάρχει τίτλος), σπεύδει κάποιος στο δικαστήριο για να µην χάσει τα 

χρήµατα του και ζητάει προσωρινή εγγραφή στο βιβλίο υποθηκών. 


1-24

Ενέχυρο ׃ είναι το εµπράγµατο δικαίωµα σε ξένο κινητό πράγµα που έχει για 

σκοπό να εξασφαλίσει το δανειστή µιας ενοχικής απαίτησης για την προνοµιακή 

ικανοποίηση της αξίωσης του. 

- Όταν ο δανειστής δεν πληρωθεί προβαίνει σε πλειστηριασµό του 

ενεχυράσµατος. 

- Η συµφωνία γίνεται µε συµβολαιογραφικό έγγραφο. 

- Για να ισχύει το ενέχυρο, πρέπει το ενεχυράσµα να παραδοθεί στο δανειστή 

ή σε τρίτο πρόσωπο που υποχρεούται να το φυλάξει χωρίς να το 

χρησιµοποιήσει. 


Τα υποκείµενα στις έννοµες σχέσεις 

Απαραίτητη προϋπόθεση για κάθε δικαίωµα και για κάθε υποχρέωση είναι να 

υπάρχει κάποιο υποκείµενο (λέγεται πρόσωπο) που να είναι φορέας τους. 

Φυσικά πρόσωπα 

1-25 

- Η γέννηση και ο θάνατος αποτελούν την αφετερία και το τέρµα κάθε 

προσώπου ( από νοµικής σκοπιάς ) 

- Το ∆ίκαιο θεωρεί πρόσωπο και το έµβρυο µε την προϋπόθεση ότι θα 

γεννηθεί ζωντανό 

- Ο θάνατος είναι νοµικό γεγονός που έχει έννοµες συνέπειες π.χ. λύση 

του γάµου , διάλυση προσωπικών εταιριών κλπ. 

- Η αφάνεια εξοµοιώνεται µε τον θάνατο. 

- Η αφάνεια κηρύσσεται µε δικαστική απόφαση (για πρόσωπα που 

εξαφανίστηκαν׃ >1 έτος και κινδύνευε η ζωή τους, >5 έτη χωρίς να υπάρχουν 

πληροφορίες). 

- Νοµική εξατοµίκευση ( όνοµα, ιθαγένεια, κατοικία) 

- Ηλικία ׃ >18 ετών (πλήρη ικανότητα για δικαιοπραξία αλλιώς µε νόµιµο 

εκπρόσωπο, κηδεµόνα κλπ) . 

- Υγεία ׃ βαριά σωµατική αναπηρία (κωφοί, τυφλοί, …) διανοητική 

καθυστέρηση ή βλάβη , σηµαίνει ανικανότητα για δικαιοπραξία. 

- ∆ικαστική απαγόρευση׃ π.χ. όσοι καταδικάστηκαν τελεσίδικα για 

κακούργηµα. 

Νοµικά πρόσωπα 

Είναι ενώσεις προσώπων ή περιουσίας στις οποίες το δίκαιο απονέµει την 

ιδιότητα του αυτοτελούς προσώπου. 

• Νοµικά πρόσωπα δηµοσίου δικαίου (Ν.Π.∆.∆.) 

Π.χ. ΙΚΑ Πανεπιστήµιο, ∆ήµοι, Νοµαρχίας, κλπ. 

• Νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου ( Ν.Π.Ι.∆.) 

- Νοµικά πρόσωπα Αστικού δικαίου 

- Νοµικά πρόσωπα Εµπορικού δικαίου

Νοµικά πρόσωπα Αστικού ∆ικαίου 


1-26 

- Σωµατεία ׃ ένωση >20 προσώπων µε µη κερδοσκοπικό σκοπό. Απαιτείται 

εγγραφή στο ειδικό δηµόσιο βιβλίο στο Πρωτοδικείο. 

- Ίδρυµα׃ περιουσία που έχει οριστεί µε Π.∆. για την εξυπηρέτηση 

κοινωφελούς σκοπού. 

- Επιτροπές εράνων ׃ αποκτάει νοµική υπόσταση µε Π.∆. , πρέπει να 

αποτελείται από >5 πρόσωπα. 

Νοµικά πρόσωπα Εµπορικού ∆ικαίου 

Για την άσκηση της εµπορικής δραστηριότητας συγκροτούνται νοµικά πρόσωπα, 

οι εταιρείες , µε διάφορους νοµικούς – εµπορικούς τύπους. 

1. Η οµόρρυθµη εταιρεία ( Ο.Ε.) 

- Οι εταίροι ευθύνονται ευθέως και αλληλέγγυα για τα χρέη. 

- Σύσταση µε ιδιωτικό έγγραφο (καταστατικό) 

- Το καταστατικό κατατίθεται στο Πρωτοδικείο. 

- Θάνατος εταίρου οδηγεί στη διάλυση της Ο.Ε. εκτός εάν το 

καταστατικό προβλέπει άλλα. 

- ∆ιοικείται από τους διαχειριστές (καταστατικό) 

- Αποχώρηση από το εταιρικό σχήµα ή η προσχώρηση σε αυτό γίνεται 

βάση καταστατικού. 

2. Ετερόρρυθµη εταιρεία ( Ε.Ε.) 

- Ένας τουλάχιστον εταίρος ευθύνεται ως ο οµόρρυθµος εταίρος και 

ένας τουλάχιστον ευθύνεται περιορισµένα µέχρι του ποσού της 

εισφοράς. 

- Σύσταση µε ιδιωτικό έγγραφο – καταστατικό (όπως η Ο.Ε. ) 

- Οι ετερόρρυθµοι εταίροι αποτελούν τους χρηµατοδότες. 

- ∆ιοικείται από τους διαχειριστές ( όχι οι Ε.Ε. εταίροι) 

3. Ανώνυµη εταιρεία (Α.Ε.) 

- Η εταιρική ιδιότητα ενσωµατώνεται στις µετοχές 

- Οι µετοχές µεταβιβάζονται (ονοµαστικές και ανώνυµες) 

- Τα µέλη δεν ευθύνονται προσωπικώς για τις εταιρικές υποθέσεις. 

- Κρατικός έλεγχος: Έγκριση του καταστατικού ( Υπ. Εµπορίου), ΦΕΚ, 

έλεγχος σχηµατισµού του κεφαλαίου, κλπ. 

- Ίδρυση: σύνταξη συµβολαιογραφικού εγγράφου , έγκριση από τον 

Υπ. Εµπορίου, δηµοσίευση στο δελτίο Α.Ε. και Ε.Π.Ε. 

- Ελάχιστο κεφάλαιο: 60.000 € (καθώς και για έκδοση µετοχών δια 

δηµόσιας εγγραφής. 

- ∆ιοικείται από το ∆.Σ. που ορίζεται από την Γ.Σ. 

- Όργανα της Α.Ε. α) η Γ.Σ. (απαρτία και πλειοψηφία βάσει του 

κεφαλαίου) β) οι ελεγκτές γ) ορκωτοί λογιστές 

4. Εταιρεία περιορισµένης ευθύνης ( Ε.Π.Ε.) 

- Τα µέλη δεν ευθύνονται προσωπικά για τις εταιρικές υποχρεώσεις


1-27 

- Η εταιρική ιδιότητα αντιστοιχεί σε τµήµατα του εταιρικού κεφαλαίου 

(όχι µετοχές) 

- Οι αποφάσεις λαµβάνονται µε πλειοψηφία κεφαλαίου και 

προσώπων. 

- Ιδρύεται µε σύνταξη καταστατικού (µε συµβολαιογραφικό έγγραφο) 

- ∆ιοικείται από τους διαχειριστές, που διορίζονται βάσει καταστατικού 

µε απόφαση της Γ.Σ. 

- ∆ηµοσίευση περίληψης καταστατικού στο ∆ελτίο Α.Ε. και Ε.Π.Ε. 

∆ιαµόρφωση και λειτουργία της έννοµης σχέσης 

- Νοµικά γεγονότα ׃ τα περιστατικά που έχουν ως άµεση συνέπεια από τον 

νόµο τη δηµιουργία ή κατάργηση µιας έννοµης σχέσης. 

Κυρίαρχη θέση κατέχουν οι πράξεις . 

- Πράξεις׃ κάθε ηθεληµένη συµπεριφορά ενός φυσικού προσώπου που 

εξωτερικεύεται. 

1. Νοµικές πράξεις ή νόµιµες πράξεις 

2. Παράνοµες ή Άδικες πράξεις 

- Παράνοµες ή άδικες πράξεις ׃ εκείνες που τις απαγορεύει το δίκαιο. 

- Αδικοπραξία ׃ είναι η παράνοµη πράξη που προκαλεί βλάβη 

- περιουσιακή βλάβη ׃ οικονοµική ζηµία 

- ηθική βλάβη ׃ π.χ. εξύβριση 

- Νόµιµες ή νοµικές πράξεις 

- ∆ικαιοπραξία ׃ η δήλωση βούλησης ορισµένου προσώπου που γίνεται για να 

παραχθεί κάποιο ηθεληµένο έννοµο αποτέλεσµα. 

1. τυπικές δικαιοπραξίες ׃ ο νόµος υπαγορεύει συµβολαιογραφικό ή ιδιωτικό 

έγγραφο ( δηλαδή ορισµένο τύπο) 

2. Άτυπες δικαιοπραξίες ׃ δεν επιβάλλεται ορισµένος τύπος . π.χ. προφορική 

συµφωνία. 

3. Μονοµερείς δικαιοπραξίες ׃ καταρτίζονται µε τη βούληση του ενός µόνο 

µέρους . π.χ. διαθήκη , πληρεξουσιότητα, προκήρυξη διαγωνισµού, απόλυση 

εργαζοµένου από εργοδότη. 

4. Πολυµερείς δικαιοπραξία ׃ καταρτίζονται µε την συµµετοχή περισσοτέρων 

µερών (τουλάχιστον 2) π.χ. συµβάσεις. 

Προϋποθέσεις εγκυρότητας δικαιοπραξίας 

Για να είναι έγκυρη µία δικαιοπραξία , δηλαδή να παράγει έννοµα αποτελέσµατα 

πρέπει να ισχύουν οι προϋποθέσεις ׃ 

1. Ικανότητα για δικαιοπραξία ׃ αυτός που κάνει τη δικαιοπραξία να είναι 

ικανός. 

Π.χ. έλλειψη σωµατικής ή ψυχικής υγείας , η καταδίκη για κακούργηµα , η 

µη–ενηλικίωση εµποδίζουν ή αποκλείουν την ικανότητα δικαιοπραξίας. 

2. ∆ήλωση βουλήσεως ׃ 

- Να είναι απαλλαγµένη από ελαττώµατα, δηλαδή να µην είναι προϊόν 

πλάνης, απάτης ή απειλής. 

- Να είναι σοβαρή και να µην γίνεται χάρη αστείου. 

- Να µην γίνεται εικονικά οπότε αυτοδικαίως είναι άκυρη 

- Να τηρείται ο τύπος (Π.χ. να καταρτίζεται συµβολαιογραφικό έγγραφο)


Η ευθύνη από τις συµβάσεις ( συµβατική ευθύνη) 

Από µία σύµβαση παράγονται δεσµεύσεις ׃ 

1-28 

- Για το ένα µέρος (ετεροβαρείς συµβάσεις ) 

- Για τα δύο µέρη (αµφοτεροβαρείς συµβάσεις ) 

- Για τον δανειστή δηµιουργούνται δικαιώµατα (αξιώσεις) 

- Για τον οφειλέτη δηµιουργούνται υποχρεώσεις. 

- Εξαναγκασµός – κύρωση ׃ υπόκειται το πρόσωπο που δεν εκπληρώνει τις 

υποχρεώσεις του και αποτελεί την συµβατική ευθύνη που είναι ׃ 

1. Περιουσιακή ευθύνη 

2. Προσωπική κράτηση (χρέη από εµπορική αιτία) 

Προϋποθέσεις για την ευθύνη κάποιου 

• Είναι η υπαιτιότητα του από ׃ 

1. δόλο 

2. αµέλεια 

• Ευθύνη υπάρχει στις περιπτώσεις: 

1. Της υπαίτιας αδυναµίας ׃ όταν κάποιος δεν µπορεί να εκπληρώσει τις 

υποχρεώσεις του. 

2. Υπερηµερίας του οφειλέτη ׃ όταν κάποιος καθυστερεί την εκπλήρωση 

των υποχρεώσεων του. 

3. Πληµµελούς εκπλήρωσης ׃ όταν κάποιος εκπληρώνει πληµµελώς τις 

υποχρεώσεις του. 

• Η εκπλήρωση των συµβατικών υποχρεώσεων λέγεται καταβολή και γίνεται ׃ 

1. Με άµεση καταβολή του χρέους από τον οφειλέτη 

2. Με κατάθεση στο Ταµείο Παρακαταθηκών & ∆ανείων (όταν ο 

δανειστής είναι άγνωστο πρόσωπο ή αρνείται να λάβει παροχή ) 

3. Με συµψηφισµό του χρέους (όταν πρόκειται για οµοειδής 

απαιτήσεις) 

Σύναψη και λειτουργία ειδικών δικαιοπραξιών 

• Σύµβαση πώλησης ׃ έχει ως αντικείµενο την υποχρέωση µεταβίβασης της 

κυριότητας πράγµατος και της παράδοσης της νοµής έναντι αµοιβής. 

1. Πώληση κινητών ׃ δεν υπόκειται σε τύπο. 

2. Πώληση ακινήτων ׃ υπόκειται σε συµβολαιογραφικό τύπο. 

• Νοµικά ελαττώµατα του πωλούµενου πράγµατος ׃ 

Π.χ. η κυριότητα δεν ανήκει στον πωλητή. Αν ο αγοραστής δεν γνώριζε 

τα νοµικά ελαττώµατα του πωλούµενου, µπορεί να ζητήσει τη σωστή εκπλήρωση 

ή αποζηµίωση ή να υπαναχωρήσει από τη σύµβαση.


1-29 

• Πραγµατικά ελαττώµατα : όταν το πωλούµενο δεν έχει τις συµφωνηθείσες 

ιδιότητες. Τότε ο αγοραστής έχει δικαίωµα : 

1. Της αναστροφής της πώλησης : δηλαδή να διαλύσει την πώληση. 

2. Να ζητήσει µείωση του τιµήµατος. 

3. Της αποζηµίωσης , µόνο όταν ο πωλητής γνώριζε ή όφειλε να 

γνωρίζει το ελάττωµα. 

• Πώληση υπό αίρεση: όταν υπάρχει συµφωνία, τα αποτελέσµατα της 

πώλησης να επέρχονται αν συµβεί ένα µελλοντικό γεγονός ή να ανατρέπονται αν 

δεν συµβεί. 

Π.χ. πωλείται οικόπεδο υπό αίρεση όταν στο µέλλον θα πραγµατοποιηθεί η 

έκδοση άδειας οικοδόµησης. 

• Πώληση µε επιφύλαξη της διατήρησης της κυριότητας. 

Όταν η πώληση συµφωνείται µε πίστωση του τιµήµατος. Έτσι παρόλο που ο 

αγοραστής παραλαµβάνει το πράγµα, η κυριότητα µένει στον πωλητή. 

( Παραστατικό στοιχείο : Τ∆Α επί πιστώσει) 

• Σύµβαση εργολαβίας (µίσθωσης έργου) 

Έχει ως αντικείµενο την εκτέλεση έργου έναντι αµοιβής. 

1. Έργο : παραγωγή µε την εργασία του αποτελέσµατος (υλικό ή άυλο ) 

π.χ. κατασκευή ή επισκευή πράγµατος, µελέτη, κλπ 

2. Εργολάβος : που αναλαµβάνει να περατώσει το έργο. 

3. Εργοδότης : για χάρη του οποίου γίνεται το έργο. 

4. Το έργο εκτελείται αυτοπροσώπως από τον εργολάβο. 

5. Υποκατάσταση του εργολάβου απαγορεύεται. 

6. Χρήση βοηθών από τον εργολάβο επιτρέπεται. 

7. Υπεργολαβία κατά κανόνα επιτρέπεται από τη σύµβαση. Έτσι είναι 

δυνατόν ο εργολάβος να δώσει την εκτέλεση τµήµατος του έργου σε 

τρίτο πρόσωπο (τον υπεργολάβο). Όµως ο εργολάβος ευθύνεται 

έναντι του εργοδότη για όλο το έργο. 

8. Ελαττώµατα και ελλείψεις του έργου: ο εργολάβος είναι 

υποχρεωµένος να διορθώσει κάθε έλλειψη ή ελάττωµα. 

9. ∆ιάλυση της σύµβασης εργολαβίας 

1. Εξαιτίας του θανάτου του εργολάβου. 

2. Μετά από καταγγελία από τον εργοδότη εξαιτίας της ύπαρξης 

ουσιώδους ελαττώµατος στο έργο. 

• Αξιόγραφα 

Έγγραφα που ενσωµατώνουν µία ορισµένη χρηµατική απαίτηση κατά 

τέτοιο τρόπο , ώστε κάθε φορά που έχει κάποιος την κατοχή του εγγράφου να 

µπορεί να απαιτήσει την καταβολή των αναφερόµενων ποσών. 

- Γραµµάτιο 

- Συναλλαγµατική : έγγραφο που καταρτίζεται ύστερα από συµφωνία 2 

προσώπων , όπου το ένα πρέπει να πληρώσει στο άλλο ορισµένο χρηµατικό ποσό 

σε ορισµένο χρόνο και τόπο. Απαραίτητα τυπικά στοιχεία : 

1. Ονοµασία : «Συναλλαγµατική» 

2. Καθαρή εντολή πληρωµής ορισµένου χρηµατικού ποσού.


3. Όνοµα πληρωτού : ‘αποδέκτης’ 

4. Όνοµα στον οποίο θα γίνει πληρωµή 

5. Λήξη : χρονολογία πληρωµής 

6. Σηµείωση του τόπου πληρωµής 

7. Ηµεροµηνία και τόπος έκδοσης 

8. Υπογραφή του εκδότη. 

Τρόπος µεταβίβασης : 

1. Τακτική οπισθογράφηση : 

- Αναφέρεται το όνοµα του προσώπου το οποίο θα πληρωθεί άµα τη 

εµφανίσει της συναλλαγµατικής. 

- Υπάρχει η υπογραφή του µέχρι τότε δικαιούχου 

2. Λευκή οπισθογράφηση : 

1-30 

- Υπάρχει η υπογραφή του δικαιούχου και κανένα άλλο στοιχείο. 

- Την πρώτη οπισθογράφηση µπορούν να ακολουθήσουν κι άλλες. 

- Τρόπος πληρωµής : ο οποιοσδήποτε κοµιστής της , δικαιούται να την 

εµφανίσει κατά τη λήξη της και να επιδιώξει την είσπραξή του ποσού είτε από τον 

αποδέκτη είτε από τον εκδότη είτε από οποιονδήποτε από τους οπισθόγραφους 

της. 

- Τριτεγγυητής : ένα τρίτο πρόσωπο ο οποίος εγγυάται την εξασφάλιση 

της πληρωµής της συναλλαγµατικής και υπογράφει σε ειδική θέση. 

- Λήξη της συναλλαγµατικής : πληρώνεται µέσα σε 2 µέρες από την 

προθεσµία λήξης. Αλλιώς συντάσσεται διαµαρτυρικό λήξης , όπου ο δικαιούχος 

µπορεί να επιδιώξει την πληρωµή της µε αναγκαστική εκτέλεση.

Γραμμάτιο 

Γενικά γραμμάτιο είναι το έγγραφο που περιέχει υπόσχεση για την πληρωμή 

ενός χρηματικού ποσού. Το γραμμάτιο έχει τα ακόλουθα στοιχεία: 

• υπόσχεση πληρωμής ορισμένου χρηματικού ποσού 

• το χρόνο λήξης 

• τον τόπο της πληρωμής 

• το όνομα εκείνου στον οποίο θα γίνει η πληρωμή 

• τον τόπο και την ημερομηνία που εκδόθηκε και 

• την υπογραφή του εκδότη. 

Η χρησιμότητα του γραμματίου είναι ίδια με της συναλλαγματικής με την 

οποία μοιάζει και έχει τον ίδιο οικονομικό σκοπό. Η διαφορά τους είναι ότι στο 

γραμμάτιο εμφανίζονται δύο πρόσωπα, ο εκδότης, που υπόσχεται να 

πληρώσει και ο λήπτης, στον οποίο θα πληρώσει ο εκδότης, ενώ στη 

συναλλαγματική εμφανίζονται τρία πρόσωπα: ο εκδότης, ο λήπτης και ο 

αποδέκτης. 

Το γραμμάτιο ακολουθεί τις ίδιες διατάξεις με τη συναλλαγματική, εφόσον 

αυτές συμβιβάζονται με τη νομική του φύση. Η ιστορική καταγωγή της 

συναλλαγματικής τοποθετείται γύρω στο δεύτερο αιώνα. Από νομική άποψη η 

συναλλαγματική, όπως και το γραμμάτιο, είναι πιστωτικοί τίτλοι. Ανήκουν 

δηλαδή στην κατηγορία των εγγράφων που δημιουργήθηκαν, για να κάνουν 

πιο γρήγορη και πιο ασφαλή τη μεταβίβαση των δικαιωμάτων από ένα νομικό 

υποκείμενο σε άλλο. 

Επιταγή 

Έγγραφο που εκδίδεται για Τραπεζικό Λογαριασμό ή με την εγγύηση 

Τράπεζας (Τραπεζική επιταγή). Είναι έγγραφο άμεσης πληρωμής (από την 

Τράπεζα), γι’ αυτόν που το κατέχει.

Βιβλιογραφία 


1-31 

1. Αλεξιάδης Στ., «Στοιχεία ∆ικαίου και Τεχνικής Νοµοθεσίας», Εκδόσεις Σάκκουλα, 

Θεσσαλονίκη, 1979. 

2. Αποστολόπουλος ∆.Γ., Αποστολοπούλου-Παϊζη Μ., «Αρχές Πολιτικής Επιστήµης και Στοιχεία 

του ∆ηµοκρατικού Πολιτεύµατος», Εκδόσεις ΟΕ∆Β, Αθήνα, 1985. 

3. Αραβαντινός Ι.Π., «Εισαγωγή στην Επιστήµη του ∆ικαίου», Εκδόσεις Α.Ν. Σάκκουλα, Αθήνα, 

1983. 

4. Κουκιάδης Ι.∆., «Παραδόσεις Στοιχείων ∆ικαίου και Τεχνικής Νοµοθεσίας», Εκδόσεις 

Σάκκουλα, Θεσσαλονίκη, 1986. 

5. Πετριτσόπουλος Β.Γ., Γιαννακόπουλος Π.Ι., Καραλής Α.Γ., «Στοιχεία ∆ηµοκρατικού 

Πολιτεύµατος», Εκδόσεις ΟΕ∆Β, Αθήνα, 1982.

1. Αντικείµενο – Ορισµοί 

1.1 ∆ηµόσια Εργα (∆.Ε.) 

Στοιχ_Τεχν_Νοµοθ__4a 

.2. 

∆ηµόσια Έργα 

(Νοµοθεσία-Νοµολογία-Σχόλια) 

Είναι τα κάθε φύσεως τεχνικά έργα που συνοδεύονται µε οποιονδήποτε τρόπο µε το έδαφος ή 

µε ακίνητο και εκτελούνται από το ∆ηµόσιο ή Ν.Π.∆.∆. ή ΟΤΑ ή οργανισµούς και επιχειρήσεις Κοινής 

Ωφελείας. 

1.2 Εκτέλεση ∆.Ε. 

Ο όρος εκτέλεση περιλαµβάνει µελέτη και κατασκευή. 

1.2.1. Μελέτη ∆.Ε. 

Η µελέτη µπορεί να εκπονηθεί από την υπηρεσία του κυρίου του έργου ή να ανατεθεί 

σε µελετητές, που περιλαµβάνονται στο µητρώο µελετητών. 

1.2.2. Κατασκευή ∆.Ε. 

Είναι ο συνδυασµός και η διεύθυνση των µέσων παραγωγής του έργου, για την 

επίτευξη του παραγωγικού αποτελέσµατος. Στα ∆.Ε., και τα έργα γενικά, ως κύρια µέσα παραγωγής 

θεωρούνται τα υλικά, η εργασία, και τα µηχανήµατα. Στον όρο κατασκευή περιλαµβάνεται και η 

ανακαίνιση, επισκευή και συντήρηση του έργου. 

1.3 Ειδικές έννοιες και ορισµοί 

Εργοδότης ή Κύριος του έργου: Το ∆ηµόσιο ή άλλο ΝΠ∆∆ για λογαριασµό του οποίου 

κατασκευάζεται το έργο. 

Φορέας Κατασκευής του έργου: Η αρµόδια Αρχή ή Υπηρεσία που έχει την ευθύνη 

παραγωγής του έργου. 

Ανάδοχος Εργολήπτης ή Ανάδοχος: Το πρόσωπο ή επιχείρηση στο οποίο ανατίθεται µε 

σύµβαση η κατασκευή του έργου. 

Σύµβαση: Η γραπτή συµφωνία µεταξύ εργοδότη ή του φορέα κατασκευής και του αναδόχου. 

Όλα τα σχετικά τεύχη (π.χ. σχέδια, προδιαγραφές) είναι αναπόσπαστα τµήµατα της σύµβασης. 

∆ιευθύνουσα ή Επιβλέπουσα Υπηρεσία: Η Τεχνική Υπηρεσία του Φορέα Κατασκευής του 

έργου που είναι αρµόδια για την παρακολούθηση έλεγχο και διοίκηση της κατασκευής του έργου. 

Προϊσταµένη ή Εποπτεύουσα Αρχή: Η Αρχή ή Υπηρεσία ή όργανο του φορέα κατασκευής 

του έργου που εποπτεύει την κατασκευή του και ιδίως αποφασίζει για κάθε µεταβολή των όρων της 

σύµβασης. 

Τεχνικό Συµβούλιο: Το συλλογικό όργανο του φορέα κατασκευής του έργου το 

οποίο γνωµοδοτεί στα θέµατα που ορίζει ο νόµος. 

4-1

2. Ισχύον ∆ίκαιο 

ΒΑΣΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ. 

N.3263/04 ΦΕΚ Α/179/28-09-2004 

Ν.2940/01 ΦΕΚ Α/180/6-8-2001 

Π∆ 334/00 ΦΕΚ-279/Α/21-12-2000 

Ν.2576/98 ΦΕΚ Α/25/09-02-1998 

N.1418/84 ΦΕΚ Α/23/29-02-1984 

Π∆.609/85 ΦΕΚ Α/223/31-12-1985 

Π∆.378/87 ΦΕΚ Α/168/07-09-1987 

Ν.2229/94 ΦΕΚ Α/138/31-08-1994 

Π∆ 286/94 ΦΕΚ Α/148/14-09-1994 

Ν.2338/95 ΦΕΚ Α/202/14-09-1995 (Αρ.12,13) 

Ν.2522/97 ∆ικαστική προστασία κατά το στάδιο που προηγείται της σύναψης συµβάσεων. 

Oδηγία 89/665 

ΜΕΛΕΤΕΣ ∆ΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ 

Ν.3316/05 ΦΕΚ 42/22-2-2005 

Ν.3164/03 ΦΕΚ 176/2-7-2003 

N.716/77 ΦΕΚ Α/255/ 1977 

(Στην ιστοσελίδα http://eclass.duth.gr , στο µάθηµα “Στοιχ. ∆ικαίου & Τεχν. Νοµοθεσίας” υπάρχουν τα νοµοθετήµατα που 

αφορούν στα ∆ηµόσια Έργα). 

3. Τρόπος Κατασκευής 

Τα ∆.Ε. εκτελούνται µε αυτεπιστασία ή µε ανάθεση µε σε εργολήπτη ∆.Ε., φυσικό ή νοµικό 

πρόσωπο, µετά από δηµόσιο διαγωνισµό (που αποτελεί και κανόνα). 

Εξαιρέσεις: 

∆εν ακολουθείται η διαδικασία του δηµόσιου διαγωνισµού: 

• Σε επείγουσες περιπτώσεις, θεοµηνίες, αποτροπή αµέσου κινδύνου, µοναδικότητας του 

κατασκευαστή, δηµοσίου διαγωνισµού που έχει αποτύχει δύο φορές, έκπτωση του αναδόχου 

ή διάλυση της εργολαβικής συµβάσεως. 

• Οπου προβλέπει ο νόµος περί ∆ηµοσίου Λογιστικού. 

• Αν πρόκειται για διεξαγωγή ερευνητικών εργασιών ή έργων ειδικής φύσεως που έχουν 

χαρακτηρισθεί έτσι µε απόφαση του αρµόδιου υπουργού. 

• Αν πρόκειται για εργασίες συντήρησης, των οποίων ο προϋπολογισµός δεν υπερβαίνει τα 

5.870,00€. Το ποσό αυτό µεταβάλλεται µε διάταγµα. 

Στις περιπτώσεις αυτές η κατασκευή ανατίθεται είτε µε: 

• Απ’ ευθείας ανάθεση 

• ∆ιαγωνισµό µεταξύ περιορισµένου αριθµού εργοληπτών 

• Απολογιστικά από την υπηρεσία του κυρίου του έργου. 

3.1. Αυτεπιστασία 

Με αυτεπιστασία εκτελούνται συνήθως τα έργα µικρής σηµασίας που είναι συνυφασµένα µε 

την καθηµερινή δράση του φορέα π.χ. ΕΥ∆ΑΠ ή και στις παραπάνω εξαιρέσεις. 

3.2. ∆ηµόσιος ∆ιαγωνισµός 

Ο συνηθισµένος τρόπος κατασκευής δηµόσιου έργου είναι η ανάθεση του έργου µετά από 

δηµόσιο διαγωνισµό σε ιδιωτική επιχείρηση. Σκοπός του διαγωνισµού είναι η ανάδειξη ικανού 

αναδόχου για την έγκαιρη και άρτια κατασκευή του έργου. Σύµφωνα µε το νόµο, δεν αποτελεί κριτήριο 

ή φθηνότερη προσφορά αλλά η συµφερότερη. 

3.3. Προϋπόθεση ∆ηµοπρασίας - Μελέτη 

Κανένα έργο δεν δηµοπρατείται ή ανατίθεται µε άλλο τρόπο η κατασκευή του, χωρίς να έχει 

συνταχθεί και εγκριθεί η οριστική µελέτη του. 

3.3.1. Εξαίρεση 

Αν πρόκειται για έργο µε ιδιάζουσα σηµασία και είναι δεκτικό ειδικού τρόπου 

κατασκευής, επιτρέπεται η δηµοπράτησή του µε µελέτη που συνυποβάλλεται στο διαγωνισµό. Αυτός 

τότε διεξάγεται σε δύο στάδια: α) στο πρώτο αξιολογούνται οι µελέτες που έχουν υποβληθεί και 

προκρίνονται ορισµένες και στο δεύτερο ελέγχονται οι οικονοµικές προσφορές εκείνων που έχουν 

Στοιχ_Τεχν_Νοµοθ__4a-test 

4-1

προκριθεί στο πρώτο στάδιο. Στην περίπτωση αυτή οι προσφορές περιλαµβάνουν πάντα το 

εργολαβικό αντάλλαγµα κατ’ αποκοπήν για το σύνολο ή αυτοτελή τµήµατα του έργου. 

3.3.2. Περιεχόµενο Μελέτης 

Η µελέτη περιλαµβάνει στοιχεία τεχνικού περιεχοµένου (σχέδια, προδιαγραφές, υπολογισµούς, κλπ), 

το σχέδιο διακήρυξης και τα τεύχη δηµοπράτησης, δηλ. όλα τα κείµενα που θα αποτελέσουν 

αναπόσπαστο µέρος της σύµβασης η οποία θα καταρτιστεί ύστερα από δηµοπρασία. 

α) Τεχνική περιγραφή 

Καθορίζει το αντικείµενο από τεχνική άποψη, τη φύση, το χαρακτήρα, τη θέση και την έκταση 

του έργου. 

β) Τιµολόγιο µελέτης 

Περιέχει πλήρη περιγραφή κάθε είδους εργασίας µε τις τιµές µονάδας και τους γενικούς όρους 

που αφορούν την εφαρµογή των τιµών. Στις τιµές αυτές δεν συµπεριλαµβάνεται ποσό για γενικά και 

επισφαλή έξοδα, εργαλεία εγκαταστάσεις, βάρη και υποχρεώσεις του αναδόχου καθώς και το όφελός 

του. 

γ) Προϋπολογισµός µελέτης 

Περιλαµβάνει: 

• Τις εργασίες που πρέπει να εκτελεσθούν, όπως περιγράφονται στο τιµολόγιο, 

καταχωρούµενες κατ’ είδος και κατά κατηγορίας, τους αριθµούς των αντίστοιχων άρθρων του 

τιµολογίου το είδος µονάδος, την ποσότητα την τιµή της µονάδος, τη δαπάνη κάθε είδους 

εργασίας, το άθροισµα των δαπανών κατά κατηγορία εργασιών και το γενικό άθροισµα του 

συνόλου των δαπανών. 

• Το χρηµατικό ποσό για γενικά και επισφαλή έξοδα, εργαλεία, εγκαταστάσεις, τα βάρη, 

υποχρεώσεις του αναδόχου και το όφελός του, που υπολογίζεται σε ένα ορισµένο ποσοστό, 

βάσει του γενικού αθροίσµατος της δαπάνης. 

• Το άθροισµα των παραπάνω ποσών που αποτελεί την αξία του έργου, σύµφωνα µε τη 

µελέτη. 

• Ποσό κατ’ εκτίµηση, για δαπάνες απρόβλεπτες ή που δεν µπορούν να εκτιµηθούν εκ των 

προτέρων. Το άθροισµα της αξίας της µελέτης και του ποσού αυτών των δαπανών συνιστά τη 

συνολική δαπάνη του έργου σύµφωνα µε τη µελέτη. 

δ) Συγγραφή υποχρεώσεων 

Είναι γενική ή ειδική και αναφέρεται στους γενικούς ή ειδικούς όρους που έχουν συµφωνηθεί 

για την κατασκευή, οικονοµικούς, κατασκευαστικούς, προθεσµίες, ρήτρες, πίνακες υλικών του κυρίου 

του έργου κλπ. 

3.4. Ποιοι συµµετέχουν στη δηµοπρασία 

Στη δηµοπρασία συµµετέχουν οι εργολήπτες δηµοσίων έργων που έχουν το πτυχίο που 

απαιτείται για το έργο. Επίσης µπορούν να συµµετέχουν και εµπειροτέχνες αν πρόκειται α) για απλά 

έργα µικρού αντικειµένου και προϋπολογισµού (το ύψος του οποίου ορίζεται από το νόµο και 

µεταβάλλεται µε διατάγµατα) και β) προβλέπεται ρητά στη διακήρυξη. Οι συµµετέχοντες στο 

διαγωνισµό παρίστανται αυτοπροσώπως, ενώ οι Ανώνυµες Εταιρείες εκπροσωπούνται από 

εξουσιοδοτηµένο µέλος του ∆ιοικητικού Συµβουλίου. Στο διαγωνισµό µπορούν να συµµετέχουν, αν 

δεν το αποκλείει η διακήρυξη και Κοινοπραξίες Εργοληπτών ∆.Ε., οι οποίες παρίστανται είτε όλοι 

αυτοπροσώπως είτε µε συµβολαιογραφική πράξη πληρεξούσιό τους. Για να συµµετάσχει κάποιος 

στο διαγωνισµό πρέπει να καταθέσει εγγυητική επιστολή ίση µε το 2% της συνολικής δαπάνης του 

προϋπολογισµού του έργου (εγγύηση συµµετοχής). 

3.5. ∆ιακήρυξη ∆ηµοπρασίας 

Όταν υπάρχει εγκεκριµένη πίστωση, η αρµόδια προϊσταµένη αρχή συντάσσει τη διακήρυξη 

της δηµοπρασίας περίληψη της οποίας δηµοσιεύει στον τύπο. Η διακήρυξη πρέπει υποχρεωτικά να 

προσδιορίζει: α) Την αρχή που προκηρύσσει την δηµοπρασία β) Το σύστηµα δηµοπρασίας γ) Το 

είδος και τη δαπάνη του έργου σύµφωνα µε τον προϋπολογισµό της µελέτης δ) Την ηµέρα, ώρα και 

τον τόπο διεξαγωγής της δηµοπρασίας, τον τόπο και χρόνο που οι συµµετέχοντες θα παραλάβουν τα 

τεύχη δηµοπράτησης, τον τόπο και τον χρόνο της ανακήρυξης του µειοδότη ε) Τα τεύχη της µελέτης 

και δηµοπράτησης του έργου όπως και κάθε στοιχείο στο οποίο θα βασιστεί η εργολαβική σύµβαση ε) 

Τα απαραίτητα προσόντα (π.χ. την τάξη του εργολαβικού πτυχίου) των συµµετεχόντων ζ) Τις διατάξεις 

σύµφωνα µε τις οποίες θα διεξαχθεί η δηµοπρασία και θα αναδειχθεί ο ανάδοχος. 

Για την διεξαγωγή της δηµοπρασίας ορίζεται ειδική Επιτροπή ∆ιεξαγωγής της ∆ηµοπρασίας. 


4-3

3.6. Συστήµατα ∆ηµοπρασίας 

• Προφορική ∆ηµοπρασία 

• ∆ηµοπρασία µε ποσοστό έκπτωσης 

• ∆ηµοπρασία µε συµπλήρωση τιµολογίου 

• ∆ηµοπρασία µε επί µέρους ποσοστά έκπτωσης 

• ∆ηµοπρασία µετά από αξιολόγηση προσφορών 

• ∆ηµοπρασία απολογιστικών έργων 

3.6.1. Προφορική ∆ηµοπρασία 

Εφαρµόζεται σε έργα µικρού σχετικά προϋπολογισµού, εφόσον γίνονται δεκτοί σύµφωνα µε 

τη διακήρυξη και εµπειροτέχνες. Η δηµοπρασία διεξάγεται µε προφορικές προσφορές που συνίσταται 

στο ποσοστό έκπτωσης (σε ακέραιες % µονάδες) επί του τιµολογίου της µελέτης, ενιαίο για όλες τις 

τιµές. 

3.6.2. ∆ηµοπρασία µε ποσοστό έκπτωσης 

Εφαρµόζεται σε έργα µε συµφωνηµένες τιµές µονάδας για κάθε εργασία και προκαθορισµένο 

χρηµατικό ύψος. Οι ποσότητες των εργασιών καθορίζονται µετά την συνοµολόγηση της σύµβασης. Το 

ποσοστό έκπτωσης (σε ακέραιες % µονάδες) επί του τιµολογίου της µελέτης, είναι ενιαίο για όλες τις 

τιµές. 

3.6.3. ∆ηµοπρασία µε επί µέρους ποσοστά έκπτωσης 

Ο διαγωνιζόµενος προσφέρει ποσοστά έκπτωσης κατά κατηγορία εργασιών όπως 

καθορίζονται από τα τεύχη δηµοπράτησης. Ετσι συµπληρώνει στο έντυπο της υπηρεσίας «προσφορά 

εκπτώσεων» τα ποσοστά έκπτωσης στις τιµές κάθε κατηγορίας, τα ποσά που προκύπτουν σε κάθε 

κατηγορία µετά την έκπτωση, και το γενικό άθροισµα του συνόλου των εργασιών. Επιπλέον σε σχέση 

µε το γενικό άθροισµα προκύπτει µία µέση τιµή έκπτωσης. 

3.6.4. ∆ηµοπρασία µε συµπλήρωση τιµολογίου 

Στους διαγωνιζόµενους χορηγούνται: «τιµολόγιο προσφοράς» και «προϋπολογισµός 

προσφοράς» (πανοµοιότυπα µε τα αντίστοιχα των τευχών δηµοπράτησης), οπότε πρέπει να 

συµπληρωθούν από τους διαγωνιζόµενους οι τιµές µονάδας και τα ποσά που προκύπτουν από τις εν 

λόγω τιµές µονάδας. Στις τιµές µονάδας δεν συµπεριλαµβάνεται το εργολαβικό όφελος. Στον 

προϋπολογισµό προσφοράς συµπληρώνονται στις αντίστοιχες θέσεις: α) οι τιµές του τιµολογίου 

προσφοράς, β) η δαπάνη κάθε είδους εργασίας γ) τα αθροίσµατα των δαπανών δ) το ποσό για τα 

γενικά και επισφαλή έξοδα, εργαλεία κλπ το οποίο καθορίζεται βάσει της συνολικής δαπάνης του 

έργου και του εργολαβικού ποσοστού ε) τα αθροίσµατα των γ) και δ) που αποτελούν την συνολική 

αξία του έργου, και στ) το άθροισµα της συνολικής αξίας του έργου και των απρόβλεπτων δαπανών 

που αποτελεί την συνολική προβλεπόµενη δαπάνη του έργου. Οι τιµές µονάδας και τα οικονοµικά 

µεγέθη που προκύπτουν από αυτές πρέπει να πληρούν ορισµένες απαιτήσεις οµαλότητας που 

ορίζονται από τον νόµο. Ως µειοδότης επιλέγεται αυτός που προσφέρει τη µεγαλύτερη τεκµαρτή 

έκπτωση (=η διαφορά από το γενικό άθροισµα δαπανών της µελέτης του αθροίσµατος της 

προσφοράς διαιρουµένη µε το µερικό άθροισµα των δαπανών). Το σύστηµα αυτό είναι το πιο 

συνηθισµένο για την εκτέλεση µεγάλων ∆.Ε. 

3.6.5. ∆ηµοπρασία µε αξιολόγηση προσφορών 

Σύµφωνα µε το σύστηµα αυτό δίνεται το δικαίωµα στους διαγωνιζόµενους να καθορίσουν µε 

την προσφορά τους, εκτός από τις τιµές και τις δαπάνες και τα στοιχεία τα οποία αναφέρονται 

ιδιαίτερα: α) στη µελέτη του έργου β) σε τεχνικά χαρακτηριστικά του έργου γ) στις προθεσµίες 

εκτέλεσης του έργου. Η αξιολόγηση των στοιχείων αυτών γίνεται από την Επιτροπή ∆ηµοπρασίας. 

Στις περιπτώσεις που απαιτούνται ειδικές επιστηµονικές γνώσεις συγκροτείται Ειδική Επιτροπή 

Αξιολόγησης. Η κρίση για την αξιολόγηση γίνεται πριν από την αποσφράγιση των οικονοµικών 

προσφορών και διατυπώνεται σε πρακτικό που ανακοινώνεται στους διαγωνιζόµενους σε δηµόσια 

συνεδρίαση. Στη συνέχεια η Επιτροπή ∆ηµοπρασίας αποσφραγίζει τις οικονοµικές προσφορές 

εκείνων που δεν έχουν αποκλεισθεί στο στάδιο της αξιολόγησης. Ως µειοδότης αναδεικνύεται εκείνος 

που προσέφερε την χαµηλότερη προσφορά, αφού ληφθεί υπόψη και η αξιολόγηση. Όταν εφαρµόζεται 

αυτό το σύστηµα δηµοπρασίας δεν είναι απαραίτητο να υπάρχει εγκεκριµένη µελέτη. 

3.6.6. ∆ηµοπρασία απολογιστικών έργων 

Στην περίπτωση αυτή στα τεύχη δηµοπράτησης δεν συµπεριλαµβάνεται τιµολόγιο µελέτης και 

ο προϋπολογισµός της µελέτης προβλέπει µόνο τη συνολική δαπάνη. Κάθε διαγωνιζόµενος 

προσπαθεί να προσφέρει µικρότερο ποσοστό αποζηµίωσης για γενικά και άλλα έξοδα κέρδους, 

εκπεφρασµένο σε ακέραιες % µονάδες, της δαπάνης που θα πραγµατοποιηθεί και θα πληρωθεί 

απολογιστικά. Μειοδότης καθίσταται εκείνος που προσφέρει το µικρότερο ποσοστό. 


4-4

3.6.5. Νοµική φύση της δηµοπρασίας - Ακυρότητες 

Η δηµοπρασία είναι µία σύνθετη διοικητική ενέργεια, της οποίας η τελευταία πράξη αποτελεί η 

απόφαση της Προϊσταµένης Αρχής που εγκρίνει το αποτέλεσµα της πρώτης. Ενστάσεις (εγγράφως) 

µπορούν να υποβληθούν εγγράφως στον πρόεδρο της Επιτροπής µέσα σε ανατρεπτική προθεσµία 

δύο ηµερών από την ηµέρα της ανακοίνωσης του τελικού αποτελέσµατος. Επί της ενστάσεως 

αποφασίζει η Προϊσταµένη Αρχή. Οποιοσδήποτε έχει έννοµο συµφέρον από τη διεξαγωγή της 

δηµοπρασίας µπορεί να ζητήσει την ακύρωσή της ενώπιον του Συµβουλίου της Επικρατείας, 

σύµφωνα µε τις γενικές διατάξεις περί ακύρωσης διοικητικών πράξεων. Ακόµα, το αποτέλεσµα της 

δηµοπρασίας µπορεί να ακυρωθεί από τη ∆ιοίκηση για τους εξής λόγους: α) Για παράτυπη διεξαγωγή. 

β) Όταν το αποτέλεσµα δεν είναι ικανοποιητικό για τον Κύριο του Εργου. γ) Όταν υπάρχουν ενδείξεις 

για προσυνεννόηση των διαγωνιζοµένων που είχε ως αποτέλεσµα τον ανεπαρκή ή ανύπαρκτο 

συναγωνισµό. δ) Όταν υπάρχουν λάθη ή παρατυπίες. Σε περίπτωση ακύρωσης της δηµοπρασίας ή 

του αποτελέσµατός της κανείς δεν δικαιούται αποζηµίωση. 

4. Υπογραφή της σύµβασης 

Ο επιτυχών στη δηµοπρασία που θα αποτελέσει τον ανάδοχο καλείται µε την κοινοποίηση της 

εγκριτικής απόφασης της Επιτροπής για το αποτέλεσµα της δηµοπρασίας, να προσέλθει µέσα σε 

προθεσµία µεγαλύτερη των 8 και µικρότερη των 15 ηµερών, να υπογράψει τη σύµβαση µε την 

προϋπόθεση ότι θα καταθέσει την εγγυητική επιστολή καλής εκτέλεσης του έργου. 

4.1. Εγγυητική επιστολή καλής εκτέλεσης 

Αυτή ορίζεται στο 5% της συνολικής δαπάνης του έργου που καθορίζεται από την προσφορά 

του αναδόχου, συµπεριλαµβανοµένων και των απρόβλεπτων δαπανών που ορίζονται από τα τεύχη 

δηµοπράτησης. Η εγγυητική επιστολή µπορεί να έχει εκδοθεί από Τράπεζα ή άλλο οργανισµό που 

έχει το νόµιµο δικαίωµα, το ΤΣΜΕ∆Ε, κλπ. Επιπλέον η εγγύηση παρέχεται και µε παρακατάθεση του 

ποσού στο Ταµείο Παρακαταθηκών και ∆ανείων. Κατά τη διάρκεια της κατασκευής του έργου, η 

εγγύηση µειώνεται κατά ποσοστό 6% επί της αξίας των τελικών επιµετρήσεων των εργασιών, των 

οποίων η επιµέτρηση έχει ελεγχθεί και γίνει αποδεκτή από την υπηρεσία. Μετά από την προσωρινή 

παραλαβή του έργου και αφού προηγηθεί αίτηση του αναδόχου επιτρέπεται αποδέσµευση µέρους του 

υπολοίπου της εγγύησης, µε την προϋπόθεση ότι οι υπόλοιπες εγγυήσεις εξασφαλίζουν τα 

συµφέροντα του κυρίου του έργου. 

4.2. Τύπος και περιεχόµενο της σύµβασης 

Η σύµβαση που υπογράφεται είναι σύµβαση έργου και ρυθµίζεται νοµικά από τις διατάξεις της 

νοµοθεσίας. Είναι έγγραφη και συνάπτεται σύµφωνα µε την εγκριτική απόφαση για το συνολικό ποσό 

(συµπεριλαµβανοµένων των απρόβλεπτων). 

4.3. Συµβατήριοι τρόποι πληρωµής του αναδόχου 

Η σύµβαση ως προς τον τρόπο πληρωµής του αναδόχου καταρτίζεται µε τις εξής µεθόδους: 

α) Με βάση προκαθορισµένες µονάδες για το κάθε είδος εργασίας και αντίστοιχες συµφωνηµένες τιµές 

µονάδας βάσει των οποίων προσδιορίζεται το χρηµατικό ύψος της σύµβασης. β) Με βάση 

συµφωνηµένες τιµές µονάδας για κάθε είδος εργασίας και προκαθορισµένο χρηµατικό αντικείµενο. Οι 

µονάδες εργασίας καθορίζονται µετά τη συνοµολόγηση της σύµβασης. γ) Με βάση συµφωνηµένη κατ’ 

αποκοπήν τιµή µονάδας για την κατασκευή του συνόλου ή συγκεκριµένων τµηµάτων του έργου. δ) Με 

βάση αφενός προκαθορισµένο χρηµατικό αντικείµενο, το οποίο καταβάλλεται βάσει αποδεικτικών 

πληρωµής των δαπανών που πλήρωσε ο ανάδοχος για λογαριασµό του κυρίου του έργου για την 

εκτέλεση των εργασιών και αφετέρου συµφωνηµένης αποζηµίωσης για γενικά και άλλα έξοδα και το 

όφελος του αναδόχου (απολογιστικό σύστηµα). ε) Το εργολαβικό αντάλλαγµα, στην περίπτωση της 

χρηµατοδότησης του έργου από τον ανάδοχο, µπορεί να συνίσταται είτε σε δικαίωµα εκµετάλλευσης 

του έργου (για ορισµένο χρόνο) είτε σε παραχώρηση ποσοστών συνιδιοκτησίας εξ αδιαιρέτου επί του 

ακινήτου και των αντίστοιχων διαιρεµένων κατασκευών του (αντιπαροχή). 

4.4. Πιστοποιήσεις – Εντολές πληρωµής 

Η πληρωµή στον ανάδοχο γίνεται µε τις πιστοποιήσεις στις οποίες ενσωµατώνεται και η 

εντολή πληρωµής. 

4.4.1 Πιστοποιήσεις 

Η πληρωµή του έργου γίνεται τµηµατικά κατά την κατασκευή του έργου σύµφωνα µε τις 

εκτελεσθείσες πιστοποιήσεις των εργασιών. Οι πιστοποιήσεις συντάσσονται από τον ανάδοχο σε 

τακτά (προβλεπόµενα από τη σύµβαση) χρονικά διαστήµατα. Συνοδεύονται από συνοπτική 

επιµέτρηση των εργασιών, στην οποία καταχωρούνται ανακεφαλαιωτικά οι ποσότητες κάθε είδους 


4-5

εργασίας που έχουν εκτελεσθεί από την έναρξη των εργασιών, όπως καθορίζονται στο συµβατήριο 

τιµολόγιο. Η αξία των πιστοποιούµενων εργασιών προσαυξάνεται κατά το εργολαβικό ποσοστό, αν 

αυτό δεν συµπεριλαµβάνεται στις συµβατικές τιµές µονάδας. Στην πιστοποίηση συµπεριλαµβάνονται 

η αναθεώρηση, οι τυχόν τόκοι υπερηµερίας, ενώ από το συνολικό ποσό αφαιρούνται οι κρατήσεις για 

την εγγύηση, οι ποινικές ρήτρες και αποζηµιώσεις υπέρ του κυρίου του έργου και προστίθενται 

αποζηµιώσεις υπέρ του αναδόχου. 

4.4.2 Αναθεώρηση 

Η αναθεώρηση υπολογίζεται κατά το ηµερολογιακό τρίµηνο και καλύπτει τις µεταβολές του 

κόστους (τιµαριθµική αναπροσαρµογή) από τρίµηνο δηµοπρασίας µέχρι το τρίµηνο που εκτελούνται 

κάθε φορά οι εργασίες. 

4.4.3 Τµηµατικές τελικές επιµετρήσεις 

Οι τελικές επιµετρήσεις συντάσσονται από τον ανάδοχο τµηµατικά µε την πρόοδο του έργου. Για 

αυτοτελή τµήµατα του έργου συντάσσεται επιµετρητικό τεύχος που υποβάλλεται στη ∆ιευθύνουσα 

Υπηρεσία µέσα σε προθεσµία ενός µηνός. Στο επιµετρητικό τεύχος αναφέρεται σαφώς το 

επιµετρούµενο µέρος του έργου µε συνοπτική περιγραφή και περιλαµβάνει όλες τις σχετικές µ’ αυτό 

εργασίες, τους αναλυτικούς υπολογισµούς για τον προσδιορισµό της ποσότητας των εργασιών που 

εκτελέσθηκαν και τα αναγκαία σκαριφήµατα και διαγράµµατα. Οι επιµετρήσεις που αφορούν 

διαστάσεις των έργων και ποσότητες εργασιών, συντάσσονται σύµφωνα µε τις σχετικές διατάξεις της 

συγγραφής υποχρεώσεων, των διαγραµµάτων, της µελέτης και των στοιχείων της σύµβασης. Η 

∆ιευθύνουσα Υπηρεσία ελέγχει τις επιµετρήσεις µέσα σε προθεσµία 4 µηνών από την υποβολή και 

κοινοποιεί στον ανάδοχο τις τυχόν διορθώσεις της, ο οποίος πρέπει να τις ανασυντάξει και να τις 

επανυποβάλει. 

4.4.4 Τελικός συνοπτικός επιµετρητικός πίνακας 

Μέσα σε ένα µήνα από την έκδοση της βεβαίωσης αποπεράτωσης των εργασιών ο ανάδοχος 

είναι υποχρεωµένος να υποβάλλει µαζί µε τις τελικές επιµετρήσεις και τελικό επιµετρητικό πίνακα, 

στον οποίο ανακεφαλαιώνονται οι ποσότητες των εργασιών των τµηµατικών τελικών επιµετρήσεων 


4.4.5 Εντολές πληρωµής 

Όταν ο ανάδοχος υποβάλει τις πιστοποιήσεις και όλα τα άλλα στοιχεία, η ∆ιευθύνουσα Υπηρεσία 

είναι υποχρεωµένη σε ένα µήνα από την υποβολή τους να τα ελέγξει και διορθώσει, να κάνει 

επισηµειωµατική έγκριση και στη συνέχεια να συντάξει εντολή πληρωµής του αναδόχου. 

4.5. Υποχρεώσεις του Κύριου του Εργου 

4.5.1 Καθορισµός επιβλέποντος 

Ο επιβλέπων είναι τεχνικός, που ορίζεται µε εντολή να επιβλέπει ώστε η κατασκευή του έργου 

να γίνεται σύµφωνα µε τους κανόνες της τέχνης και της επιστήµης και κατά τρόπο που να 

ανταποκρίνεται στον προορισµό του, σύµφωνα µε τους όρους της σύµβασης. Συνήθως πρόκειται για 

υπάλληλο του κυρίου του έργου, που ορίζεται από τον προϊστάµενο της ∆ιευθύνουσας Υπηρεσίας, 

του οποίου αποτελεί και τον άµεσο βοηθό. Είναι δυνατόν να ορισθούν και βοηθοί του επιβλέποντος ή 

περισσότεροι από ένας επιβλέποντες. Ο επιβλέπων είναι υπεύθυνος για τις ποσότητες των 

επιµετρήσεων που έχει ελέγξει, πιστοποιήσεων και των λογαριασµών. Για την ποιότητα εκτός από τον 

επιβλέποντα ευθύνεται και ο προϊστάµενος της ∆ιευθύνουσας Υπηρεσίας. Όταν υπάρχει αδυναµία 

εκτέλεσης της επίβλεψης από τους τεχνικούς του κυρίου του έργου, η επίβλεψη µπορεί να τεθεί σε 

πρόσωπα µε τα νόµιµα προσόντα. 

4.5.2 Εγκατάσταση του αναδόχου 

Ο κύριος του έργου πρέπει µέσα σε 10 µέρες από την υπογραφή της σύµβασης να καλέσει τον 

ανάδοχο να εγκατασταθεί στο έργο δίνοντάς του προθεσµία από 10 έως 15 µέρες. Στην πρόσκληση 

ορίζεται ο τόπος, η ηµέρα και η ώρα εγκατάστασης. Για την εγκατάσταση συντάσσεται πρωτόκολλο. 

Όταν ο ανάδοχος εγκατασταθεί, ο κύριος του έργου οφείλει να του παραδώσει όλα τα τεύχη της 

µελέτης και όλα τα στοιχεία που προβλέπονται από τη σύµβαση. Μετά το πέρας του ενός µήνα από 

την υπογραφεί της σύµβασης, ο ανάδοχος αν δεν κληθεί για εγκατάσταση µπορεί να ζητήσει τη 

διάλυση της σύµβασης. Στην περίπτωση της διάλυσης της σύµβασης λόγω υπαιτιότητας του κυρίου 

του έργου ο ανάδοχος έχει δικαίωµα αποζηµίωσης (π.χ. για τα έξοδα των εγγυητικών επιστολών, κι 

ενός επί πλέον ποσού που δεν µπορεί να ξεπερνάει το 1/200 του συµβατικού προϋπολογισµού). Από 

την άλλη πλευρά, αν ο ανάδοχος δεν προσέλθει εντός της προθεσµίας του νόµου ή της σύµβασης 

προς εγκατάσταση στο έργο, η Υπηρεσία µπορεί να τον κηρύξει έκπτωτο. 


4-6

4.5.3 Υποχρέωση έγκαιρης πληρωµής του αναδόχου 

Ο κύριος του έργου είναι υποχρεωµένος να πληρώνει τις πιστοποιήσεις του αναδόχου 

έγκαιρα, όπως προβλέπεται από τη σύµβαση. Η έγκριση της πιστοποίησης πρέπει να γίνει σε ένα 

µήνα από την υποβολή της και η εξόφλησή της στον επόµενο µήνα. Σε περίπτωση καθυστέρισης ο 

ανάδοχος δικαιούται τον τόκο υπερηµερίας. 

4.6. Υποχρεώσεις του αναδόχου 

4.6.1 Τεχνική διεύθυνση 

Ο ανάδοχος είναι υποχρεωµένος να έχει την τεχνική διεύθυνση του έργου, την οποία ασκεί είτε 

αυτοπροσώπως είτε µα αντιπρόσωπό του, διπλωµατούχο µηχανικό ή πτυχιούχο υποµηχανικό, τον 

οποίο έχει ειδικά εξουσιοδοτήσει. 

4.6.2 Εκχώρηση του έργου 

Η εκχώρηση όλου ή τµήµατος του έργου, µπορεί να γίνει µετά την έγκριση του κυρίου του έργου, 

από τον ανάδοχο σε τρίτο πρόσωπο µε τα ίδια προσόντα και να παρέχει τα απαραίτητα εχέγγυα. Ο 

αρχικός ανάδοχος παραµένει συνυπεύθυνος µε τον νέο. 

4.6.3 Πρόγραµµα κατασκευής του έργου 

Ο ανάδοχος σύµφωνα µε τα συµβατικά τεύχη είναι υποχρεωµένος να υποβάλει στην ∆ιευθύνουσα 

Υπηρεσία πρόγραµµα κατασκευής του έργου που να ανταποκρίνεται στις συµβατικές του 

υποχρεώσεις. Το πρόγραµµα έχει τη µορφή γραµµικού διαγράµµατος που απεικονίζει την χρονική 

εξέλιξη των επί µέρους έργων και εργασιών. Επιπλέον συνοδεύεται από έκθεση που αναλύει και 

αιτιολογεί τον προτεινόµενο προγραµµατισµό. Η Υπηρεσία ελέγχει και εγκρίνει το πρόγραµµα και 

ακόµα µπορεί να το τροποποιεί. 

4.6.4 Έγγραφες εντολές 

Ο ανάδοχος είναι υποχρεωµένος να κατασκευάζει το έργο σύµφωνα µε τους συµβατικούς όρους 

και τις έγγραφες εντολές του κυρίου του έργου. 

4.6.5 Τροποποίηση της µελέτης 

Ο ανάδοχος είναι υποχρεωµένος να εκτελεί τις τροποποιήσεις της µελέτης που εγκρίνει η 

υπηρεσία µε την επιφύλαξη των δικαιωµάτων του για την τροποποίηση του προϋπολογισµού. 

4.6.6 Υποχρεώσεις προσωπικού, αµοιβών και υλικών 

Ο ανάδοχος είναι υποχρεωµένος να διαθέτει το αναγκαίο επιστηµονικό και βοηθητικό τεχνικό 

προσωπικό και κάθε είδους µηχανήµατα, εγκαταστάσεις, µεταφορικά µέσα και εργαλεία, καθώς να 

αναλαµβάνει και όλες τις σχετικές δαπάνες (µισθούς, εισφορές, φόρους, τέλη κλπ). 

4.6.7 Τήρηση ηµερολογίου του έργου 

Για κάθε εργολαβία καταρτίζεται ηµερολόγιο του έργου. Αυτό είναι ένα τεύχος βιβλιοδετηµένο από 

διπλότυπα αριθµηµένα φύλλα, στην επικεφαλίδα των οποίων σηµειώνεται ο τίτλος της εργολαβίας και 

η επωνυµία του αναδόχου. 

Εγγραφές του αναδόχου: Ο ανάδοχος σηµειώνει την ηµεροµηνία, τις καιρικές συνθήκες κάθε 

είδους πληροφορία σχετική µε τις εργασίες που εκτελούνται και τα µέτρα που λαµβάνονται (π.χ. µέτρα 

ασφαλείας) και οτιδήποτε συµβαίνει στο εργοστάσιο. Ετσι παρέχεται η εικόνα της εξέλιξης και 

προόδου του έργου. 

Εγγραφές επιβλέποντος: Ο επιβλέπων καταχωρεί επείγουσες διαταγές και εντολές, οποιαδήποτε 

παρατήρηση σχετική µε τον τρόπο εκτέλεσης του έργου, την µη τήρηση των συµβατήριων όρων, 

όπως και τα µέτρα που πρέπει να ληφθούν για την αποκατάσταση τους. Ο ανάδοχος οφείλει να 

προσυπογράφει τις παρατηρήσεις του επιβλέποντος (έστω και µε επιφύλαξη αν διαφωνεί). 

4.6.8 Πληµµελής κατασκευή του έργου - επανόρθωση κακοτεχνιών 

Αν ο επιβλέπων κρίνει ότι η κατασκευή του έργου ή τµήµατός του δεν εκτελείται ή δεν έχει 

εκτελεσθεί σύµφωνα µε τους όρους της σύµβασης ή παρουσιάζει ελαττώµατα, είναι υποχρεωµένος να 

το αναφέρει στον Προϊστάµενο της ∆ιευθύνουσας Υπηρεσίας. Ο τελευταίος αφού διαπιστώσει την 

πληµµελή κατασκευή του έργου, εκδίδει ειδική διαταγή στον ανάδοχο και του προσδιορίζει τις 

κακοτεχνίες και τα µέτρα αποκατάστασης αυτών. Ο ανάδοχος έχει δικαίωµα ένστασης. 

4.7. Προθεσµίες 


4-7

4.7.1 Ολική προθεσµία 

Στη σύµβαση καθορίζεται η ολική προθεσµία παράδοσης του έργου. 

4.7.2 Τµηµατικές προθεσµίες 

Στη σύµβαση µπορεί να καθορίζονται διάφορες τµηµατικές προθεσµίες για την περαίωση 

διακεκριµένων τµηµάτων του έργου, και αποτελούν σηµεία αναφοράς για το πρόγραµµα και την 

πρόοδο του έργου. Ο επιβλέπων ελέγχει τις δραστηριότητες του αναδόχου και αν κρίνει ότι ο ρυθµός 

εκτέλεσης των εργασιών δεν είναι ικανοποιητικός για την έγκαιρη αποπεράτωση του έργου µπορεί να 

διατάξει την λήψη µέτρων ασφαλείας. 

5. Τροποποιήσεις των όρων της σύµβασης 

5.1. Τροποποίηση του προϋπολογισµού 

Μπορεί να αναφέρεται σε: α) αύξηση εργασιών σε ποσότητες β) προσθήκη νέων εργασιών γ) 

µείωση συµβατικών εργασιών. Για την τροποποίηση των εργασιών του προϋπολογισµού της 

σύµβασης ή για την προσθήκη νέων εργασιών συντάσσεται από τον Προϊστάµενο της ∆ιευθύνουσας 

Υπηρεσίας, σε αντιπαράσταση µε τον ανάδοχο, συγκριτικός πίνακας που προσδιορίζει τις αναγκαίες 

µεταβολές κονδυλίων και της αντίστοιχης δαπάνης. Με τον συγκριτικό πίνακα, απαγορεύεται χωρίς τη 

συναίνεση του αναδόχου η επέκταση των εργασιών εκτός του συµβατικού αντικειµένου και η αύξηση 

του συνολικού ποσού της σύµβασης περισσότερο από 50%, χωρίς να συνυπολογισθεί η αύξηση που 

οφείλεται στην αναθεώρηση. Τις αυξηµένες εργασίες σε ποσότητες που καθορίζονται στο συγκριτικό 

πίνακα, ο ανάδοχος είναι υποχρεωµένος να τις εκτελέσει µε τις ίδιες τιµές και τους όρους της αρχικής 

σύµβασης, εφόσον η αύξηση της δαπάνης για κάθε οµάδα οµοειδών εργασιών δεν υπερβαίνει το 1/4 

της δαπάνης που προβλέπει ο αρχικός προϋπολογισµός για την οµάδα αυτή. Αν η αύξηση των 

εργασιών (υπερσυµβατικές εργασίες), ή οι νέες εργασίες συνεπάγονται αύξηση της δαπάνης πάνω 

από το 1/4 του προϋπολογισµού, ο ανάδοχος έχει το δικαίωµα να αρνηθεί την εκτέλεσή τους, εκτός 

και εάν έχει προηγηθεί συµφωνία µε τον κύριο του έργου. 

Αν κατά την κατασκευή του έργου φανεί ότι είναι αναγκαία η εκτέλεση νέων εργασιών, που δεν 

προβλέπονται από το τιµολόγιο της σύµβασης, γίνεται κανονισµός τιµών µονάδος νέων εργασιών, 

µετά από σχετική αίτηση του αναδόχου η οποία πρέπει να περιλαµβάνει την αιτιολογία της 

αναγκαιότητας της εκτέλεσης νέας εργασίας. 

5.2. Παράταση προθεσµιών 

5.2.1 Γενική παράταση 

Η ολική και τµηµατικές προθεσµίες µπορούν να παρατείνονται από τον κύριο του έργου, αν κατά 

την κατασκευή του προκύψει καθυστέρηση του συνόλου ή ουσιώδους µέρους των εργασιών που δεν 

οφείλεται στην αποκλειστική υπαιτιότητα του αναδόχου. Αυτός είναι υποχρεωµένος να συνεχίσει την 

εκτέλεση του έργου για χρονικό διάστηµα όχι µεγαλύτερο από το 1/3 της συνολικής προθεσµίας και 

όχι µικρότερο από 3 µήνες. 

5.2.2 Ειδική παράταση 

Αυτή χορηγείται εφόσον το επιβάλλει το συµφέρον του έργου και διαχωρίζει τις εργασίες: α) σε 

εκείνες των οποίων η καθυστέρηση οφείλεται σε λόγους που ανάγονται στον κύριο του έργου ή 

ανωτέρα βία και β) σε εκείνες των οποίων η καθυστέρηση δεν οφείλεται στους παραπάνω λόγους. Η 

παράταση χορηγείται από την Προϊσταµένη αρχή, µετά από αίτηση του αναδόχου και γνώµη 

ορισµένων επιτροπών ενιαίων για όλους τους φορείς των έργων. 

6. Βεβαίωση αποπεράτωσης των εργασιών 

Μετά την λήξη της προθεσµίας για την αποπεράτωση του συνόλου ή τµηµάτων του έργου, ο 

επιβλέπων, µετά από αίτηση του αναδόχου, ελέγχει την καλή τους εκτέλεση, αν έχουν γίνει οι 

δοκιµασίες που προβλέπει η σύµβαση και υποβάλλει έκθεση στη ∆ιευθύνουσα Υπηρεσία. Ο 

Προϊστάµενος της µετά από επιθεώρηση εκδίδει βεβαίωση για την αποπεράτωση των εργασιών, η 

οποία όµως δεν εξοµοιώνεται µε παραλαβή. Αν υπάρχουν ελλείψεις διακρίνονται: α) σε επουσιώδεις 

που δεν επηρεάζουν την λειτουργικότητα του έργου, οπότε ο Προϊστάµενος µε διαταγή του προς τον 

ανάδοχο επισηµαίνει τις ελλείψεις και του ορίζει προθεσµία για την αποκατάστασή τους, β) σε 

ουσιώδεις, ώστε να µην είναι δυνατή ή να είναι πληµµελής η λειτουργία του έργου, οπότε ο 


4-8

Προϊστάµενος κοινοποιεί στον ανάδοχο της ελλείψεις και την προθεσµία µέσα στην οποία θα πρέπει 

να κοινοποιηθούν. 

6.1. Χρήση του έργου πριν την αποπεράτωση 

Το έργο κατά κανόνα παραδίδεται για χρήση µετά από την αποπεράτωση των εργασιών. Κατ’ 

εξαίρεση µπορεί να παραδοθεί (µε σύνταξη πρακτικού) πιο µπροστά: α) αν προβλέπεται από τη 

σύµβαση, ή από τη φύση των εργασιών είναι δυνατή η χρήση του έργου και β) µε απόφαση του 

Προϊσταµένου της ∆ιευθύνουσας Υπηρεσίας. 

7. Παραλαβή του έργου 

7.1. Γενικές διατάξεις 

Η παραλαβή διακρίνεται σε οριστική και προσωρινή. Για την παραλαβή του έργου συγκροτείται 

από την Προϊσταµένη Αρχή τριµελής επιτροπή από τεχνικούς υπαλλήλους µε διάφορες ειδικότητες. 

Για την παραλαβή συντάσσεται πρωτόκολλο (πρακτικό παραλαβής) στο οποίο η Επιτροπή 

παραλαβής µετά τον έλεγχο στις ποσότητες και την ποιότητα των εργασιών σηµειώνει όλες τις 

σχετικές παρατηρήσεις της. Το πρωτόκολλο µε το φάκελο της τελικής επιµέτρησης υποβάλλεται στην 

Προϊσταµένη Αρχή, η οποία εγκρίνοντάς το σηµαίνει την ολοκλήρωση της παραλαβής. 

7.2. Προσωρινή παραλαβή 

Η προσωρινή παραλαβή διενεργείται για όλα τα έργα το πολύ σε ένα χρόνο από την έκδοση της 

βεβαίωσης αποπεράτωσης. Απαιτείται η σύνταξη της τελικής επιµέτρησης των εργασιών από τον 

ανάδοχο και η υποβολή για έλεγχο. Στην προσωρινή παραλαβή ελέγχονται ποσοτικά και ποιοτικά οι 

εργασίες που έχουν εκτελεσθεί. 

7.3. Οριστική παραλαβή 

Η οριστική παραλαβή διενεργείται κατά κανόνα µετά την προσωρινή, και µέσα σε 2 µήνες µετά τη 

λήξη του χρόνου εγγύησης του έργου. Στην οριστική παραλαβή γίνεται έλεγχος της ποιότητας των 

εργασιών. Ο ανάδοχος ευθύνεται πάντα (σύµφωνα µε τις διατάξεις του αστικού κώδικα) για 

ελαττώµατα που δεν ήταν δυνατόν να γίνουν αντιληπτά µε κανονική εξέταση (κεκρυµµένα 

ελαττώµατα). 

7.4. Χρόνος εγγύησης 

Ο χρόνος της εγγύησης, µετά την πάροδο του οποίου µπορεί να γίνει οριστική παραλαβή, 

υπολογίζεται από την αποπεράτωση του έργου και ορίζεται 15 µήνες (και σε εξαιρετικές περιπτώσεις 

µέχρι 3 χρόνια). 

8. Υπερηµερία του αναδόχου 

Κάθε υπαίτια καθυστέρηση του αναδόχου στην εκτέλεση των συµβατικών και νοµίµων 

υποχρεώσεων γεννά για τον κύριο του έργου δικαιώµατα αποζηµίωσης. Παράλληλα κατάπίπτουν οι 

ποινικές ρήτρες. 

8.1. Υπερηµερία στην υπογραφή της σύµβασης 

Αν ο µειοδότης κληθεί να υπογράψει τη σύµβαση και δεν εµφανισθεί ή δεν προσκοµίσει την εγγύηση 

καλής εκτέλεσης, µπορεί να κηρυχθεί έκπτωτος και στην περίπτωση αυτή καταπίπτει η εγγύηση 

συµµετοχής. 

8.2. Υπερηµερία στην εγκατάσταση στο έργο 

Αν ο ανάδοχος δεν εγκατασταθεί στο έργο µέσα στην προθεσµία που ορίζει η πρόσκληση 

εγκατάστασης τότε µπορεί να κηρυχθεί έκπτωτος. 


4-9

8.3. Υπερηµερία στην υποβολή του προγράµµατος κατασκευής του έργου 


4-10 

Αν ο ανάδοχος δεν υποβάλλει το πρόγραµµα κατασκευής του έργου µέσα στην προθεσµία που 

ορίζεται στα συµβατικά τεύχη µπορεί να κηρυχθεί έκπτωτος. 

8.4. Υπερηµερία στην αποπεράτωση του έργου 

Συνολική προθεσµία: Για κάθε ηµέρα υπέρβασης της συνολικής προθεσµίας αποπεράτωσης 

του έργου και µέχρι το 25% της συνολικής διάρκειας (σε ηµέρες) επιβάλλεται ποινική ρήτρα ίση προς 

το 8% της µέσης ηµερήσιας αξίας του έργου. Για καθυστέρηση πάνω από το 25% και µέχρι το 35% 

(σε ηµέρες) επιβάλλεται ηµερήσια ποινική ρήτρα ίση προς το 12% της µέσης ηµερήσιας αξίας του 

έργου. Αν η υπερηµερία ξεπεράσει το 35% τότε ο ανάδοχος κηρύσσεται έκπτωτος. 

Τµηµατικές προθεσµίες: Αναφέρονται σε προθεσµίες ή στη διάρκεια εκτέλεσης τµήµατος του 

έργου, όπως καθορίζονται στην σύµβαση. Στην περίπτωση καθυστέρησης, η σύµβαση µπορεί να 

καθορίζει την ποινική ρήτρα, όπου το ύψος της δεν µπορεί να ξεπερνάει το 2% του προϋπολογισµού 

µε τον οποίο δηµοπρατήθηκε το έργο. Οι ποινικές ρήτρες επιβάλλονται µε απόφαση της 

∆ιευθύνουσας Υπηρεσίας. 

9. Υπερηµερία του κυρίου του έργου 

Η καθυστέρηση του κυρίου του έργου στην εκπλήρωση των συµβατήριων υποχρεώσεών του, µπορεί 

να εγείρει για τον ανάδοχο δικαίωµα αποζηµίωσης, από την ηµέρα όχλησης δηλ. από την ηµέρα που 

ο ανάδοχος θα ειδοποιήσει γραπτώς τον κύριο του έργου για την καθυστέρηση. 

9.1. Υπερηµερία στην εγκατάσταση του αναδόχου στο έργο 

Αν περάσει ένας µήνας από την υπογραφή της σύµβασης ή πέρα από την προθεσµία που ορίζεται 

στη σύµβαση, χωρίς να κληθεί ο ανάδοχος να εγκατασταθεί στο έργο, τότε ο τελευταίος έχει δικαίωµα 

να ζητήσει µε ειδική δήλωση προς την Προϊσταµένη Αρχή τη διάλυση της σύµβασης και της 

εργολαβίας. Στην περίπτωση που συµβεί αυτό, ο ανάδοχος δικαιούται αποζηµίωση για τις 

πραγµατοποιηθείσες δαπάνες (όπως για την έκδοση των εγγυητικών επιστολών, τη δηµοσίευση της 

διακήρυξης, κλπ), καθώς και ειδική αποζηµίωση ανάλογα µε τις λοιπές ζηµίες του (που δεν µπορεί να 

ξεπερνάει το 1/200 του συµβατήριου προϋπολογισµού). Επιπλέον επιστρέφεται στον ανάδοχο η 

κατατεθείσα εγγύηση. 

9.2. Υπερηµερία στην έναρξη των εργασιών 

Αν µετά την εγκατάσταση του αναδόχου καθυστερεί η έναρξη των εργασιών από υπαιτιότητα του 

κυρίου του έργου περισσότερο από 3 µήνες, ο ανάδοχος έχει δικαίωµα να ζητήσει διάλυση της 

σύµβασης εκτός αν προβλέπεται κάτι διαφορετικό στη σύµβαση. 

9.3. Καθυστέρηση των εργασιών χωρίς υπαιτιότητα του αναδόχου 

Ο ανάδοχος ο οποίος δεν ευθύνεται για την καθυστέρηση των εργασιών, είναι υποχρεωµένος να 

συνεχίσει την εκτέλεση των εργασιών για χρονικό διάστηµα ίσο µε το 1/3 της συµβατικής προθεσµίας 

το µέγιστο. Αν η καθυστέρηση είναι µεγαλύτερη µπορεί να ζητήσει µε αίτησή του την παράταση της 

προθεσµίας ή τη διάλυση της σύµβασης. 

9.4. Υπερηµερία στην πληρωµή της πιστοποίησης του αναδόχου 

Αν η πληρωµή της πιστοποίησης που επέβαλε ο ανάδοχος καθυστερεί πάνω από 2 µήνες ο ανάδοχος 

δικαιούται τόκο υπερηµερίας. 

10. Συντήρης, κίνδυνος του έργου – Ανωτέρα βία 

10.1. Συντήρηση - κίνδυνος 

Ο ανάδοχος είναι υποχρεωµένος να συντηρεί το έργο στη διάρκεια της κατασκευής και µέχρι την 

οριστική παραλαβή του, είναι υπεύθυνος για την ασφάλεια του έργου και των εγκαταστάσεων, και 

φέρει την ευθύνη για οποιαδήποτε βλάβη.

10.2. Ανωτέρα βία 


4-11 

Αν προκληθούν βλάβες στο έργο, στα υλικά στο εργοτάξιο και στα µηχανήµατα του αναδόχου εξαιτίας 

ανωτέρας βίας, τότε ο τελευταίος δικαιούται αποζηµίωση, η οποία θα είναι ανάλογη των ζηµιών. Ο 

ανάδοχος είναι υποχρεωµένος να εκτελέσει τις εργασίες για την αποκατάσταση της βλάβης και οι 

σχετικές δαπάνες βαρύνουν τον κύριο του έργου, εκτός και εάν υπάρχει υπαιτιότητα του αναδόχου 

οπότε τον βαρύνουν µερικώς ή ολικώς. 

11. ∆ιάλυση 

11.1. Περιπτώσεις διάλυσης 

Ο ανάδοχος έχει δικαίωµα να ζητήσει διάλυση της σύµβασης, υποβάλλοντας ειδική δήλωση στις εξής 

περιπτώσεις: 

Α) Η κατασκευή του έργου καθυστερεί για χρονικό διάστηµα πάνω από το 1/3 της συνολικής 

συµβατήριας προθεσµίας για λόγους που δεν οφείλονται στην υπαιτιότητα του αναδόχου 

Β) Οι εργασίες διακοπούν µε διαταγή ή πταίσµα του κυρίου του έργου για διάστηµα πάνω 3 

µήνες. 

Γ) Μετά την εγκατάσταση του αναδόχου, η έναρξη των εργασιών καθυστερεί για περισσότερο 

από 3 µήνες, εξαιτίας του κυρίου του έργου. 

∆) Εχει διακόψει τις εργασίες µετά από γραπτή ειδοποίηση επί δίµηνο, εξαιτίας της 

καθυστέρησης της καταβολής των τµηµατικών πληρωµών (περισσότερο από 2 µήνες) 

Ε) Εγινε παρέλευση χρονικού διαστήµατος µεγαλύτερου το 1 µήνα χωρίς να κληθεί για 

εγκατάσταση. 

ΣΤ) Η µέση αναθεώρηση των εργασιών που υπολοίπονται να εκτελεσθούν υπερβεί το 30%. 

11.2. ∆ιαδικασία διάλυσης 

Στην περίπτωση που ο ανάδοχος επιθυµεί την διάλυση της σύµβασης σύµφωνα µε τα παραπάνω, 

πρέπει να υποβάλλει στη ∆ιευθύνουσα Υπηρεσία σχετική αίτηση. Αν η αίτηση δεν υποβληθεί στην εν 

λόγω υπηρεσία δεν λαµβάνεται υπόψη. Αν η Προϊσταµένη Αρχή δεν απαντήσει µέσα σε 2 µήνες από 

την επίδοση της δήλωσης, θετικά ή αρνητικά, η αίτηση διάλυσης θεωρείται ότι έγινε δεκτή και η 

αποδοχή της διάλυσης υποκαθιστά την βεβαίωση περάτωσης του έργου. Η υποβολή αίτησης 

διάλυσης δεν δίνει αυτόµατα στον ανάδοχο δικαίωµα διακοπής των εργασιών. Όταν οι εργασίες 

παύσουν οριστικά µετά από διαταγή της υπηρεσίας, η σύµβαση θεωρείται ότι έχει διαλυθεί 

αυτοδικαίως. 

11.3. Ακύρωση διάλυσης 

Η διάλυση της σύµβασης µπορεί να ακυρωθεί, οπότε µπορούν να συνεχισθούν οι εργασίες, στην 

περίπτωση που συναινεί ο ανάδοχος και εφόσον αποζηµιωθεί. Το ύψος της αποζηµίωσης που απαιτεί 

ο ανάδοχος γίνεται γνωστό στην Προϊσταµένη Αρχή µε σχετική αίτηση, και η οποία (µε ειδική 

Επιτροπή διερεύνησης) αποφασίζει επί του θέµατος. 

11.4. Αποζηµίωση λόγω διάλυσης 

Σε περίπτωση που διαλυθεί η σύµβαση λόγω υπαιτιότητας του κυρίου του έργου, καταβάλλεται στον 

ανάδοχο: α) Το εργολαβικό αντάλλαγµα. β) Η αξία των δοκίµων υλικών που έχουν σύµφωνα µε το 

πρόγραµµα εισέλθει στο εργοτάξιο. γ) Αποζηµίωση, που κανονίζεται ανάλογα µε τις εγκαταστάσεις 

που δεν έχουν ακόµα αποσβεσθεί. δ) Το τεκµαιρόµενο όφελος, το οποίο υπολογίζεται σύµφωνα µε τις 

συνθήκες εργασίας ή άλλες ειδικές συνθήκες. 

12. Εκπτωση του αναδόχου 

12.1. Λόγοι έκπτωσης 

Ο ανάδοχος µπορεί να κηρυχθεί έκπτωτος όταν δεν κατασκευάζει το έργο σύµφωνα µε τους όρους 

της σύµβασης και τις έγγραφες εντολές του κυρίου του έργου, και πιο ειδικά στις εξής περιπτώσεις:


4-12 

Α) Ο µειοδότης αν δεν εµφανισθεί για την υπογραφή της σύµβασης µέσα στην προθεσµία που 

ορίζεται στην εγκριτική απόφαση της δηµοπρασίας, ή εµφανισθεί χωρίς να προσκοµίσει εγγύηση 

καλής εκτέλεσης. Τότε η εγγύηση συµµετοχής στη δηµοπρασία καταπίπτει υπέρ του κυρίου του έργου. 

Β) Ο ανάδοχος αν δεν προσέλθει για εγκατάσταση στο έργο µέσα στην προθεσµία που 

ορίζεται στη γραπτή πρόσκληση της ∆ιευθύνουσας Υπηρεσίας, ή δεν υποβάλλει το πρόγραµµα 

κατασκευής, ή υπάρχουν ουσιώδεις ελλείψεις ή πληµµέλειες στο έργο τις οποίες αρνείται να 

αποκαταστήσει, ή η υπερηµερία υπερβεί το 35% της συνολικής προθεσµίας. 

12.2. ∆ιαδικασία έκπτωσης 

Προδικασία: Η διαδικασία της έκπτωσης αρχίζει µε κοινοποίηση στον ανάδοχο ειδικής 

πρόσκλησης της ∆ιευθύνουσας Υπηρεσίας, στην οποία αναφέρονται συγκεκριµένα οι εργασίες που 

πρέπει να εκτελεσθούν και ορίζεται προθεσµία για την εκτέλεσή τους (όχι µικρότερη από 10 ηµέρες). 

Κύρια ∆ιαδικασία: Αν ο ανάδοχος δεν συµµορφωθεί µε την ειδική πρόσκληση, κηρύσσεται 

έκπτωτος µε απόφαση του Προϊσταµένου της ∆ιευθύνουσας Υπηρεσίας. Η έκπτωση δεν µπορεί να 

γίνει πριν περάσουν 2 µήνες από την εκπνοή της προθεσµίας που ορίζεται στην ειδική πρόσκληση για 

την εκτέλεση των εργασιών. Ο ανάδοχος έχει δικαίωµα να προσβάλλει την απόφαση µε ένσταση, σε 

ανατρεπτική προθεσµία 10 ηµερών από την κοινοποίησή της. Με τον τρόπο αυτό αναστέλλεται η 

απόφαση έκπτωσης µέχρι την έκδοση της σχετικής απόφασης από την Προϊσταµένη Αρχή. Στον 

ενδιάµεσο χρόνο ο ανάδοχος είναι υποχρεωµένος να συνεχίζει την εκτέλεση των εργασιών. Στην 

περίπτωση που δεν πράττει κάτι τέτοιο, οι εργασίες µπορούν να εκτελεσθούν από άλλον εργολήπτη 

µε απ’ ευθείας ανάθεση ή πρόχειρο διαγωνισµό ή και απολογιστικά από την υπηρεσία, σε βάρος και 

για λογαριασµό του αναδόχου. 

12.3. Συνέπειες της έκπτωσης 

Με την κοινοποίηση της απόφασης έκπτωσης διακόπτεται κάθε εργασία. Ο έκπτωτος 

εργολήπτης καλείται να παρασταθεί σε συγκεκριµένο τόπο και χρόνο στην επιµέτρηση των εργασιών 

που έχει εκτελέσει και των δοκίµων και χρήσιµων υλικών που έχει προσκοµίσει. Τα έργα µπορεί να 

µην συνεχιστούν ή να συνεχιστούν τα αναγκαία. Η εκτέλεση αυτών γίνεται σε βάρος και για 

λογαριασµό του έκπτωτου εργολήπτη και η τυχόν διαφορά από τις τιµές της εργολαβίας παρακρατείται 

από τα οφειλόµενα σ’ αυτόν, ή από τις εγγυήσεις, ή εισπράττονται µε κάθε νόµιµο µέσο. Αν η δαπάνη 

είναι µικρότερη από εκείνη της εργολαβίας, τότε τη διαφορά την ωφελείται ο κύριος του έργου. 

13. Επίλυση διαφορών 

13.1. ∆ιοικητική οδός 

Ενσταση: Ο ανάδοχος έχει το δικαίωµα της ένστασης κατά των πράξεων της ∆ιευθύνουσας 

Υπηρεσίας όταν βλάπτονται τα έννοµα συµφέροντά του. Η ένσταση απευθύνεται προς την 

Προϊσταµένη Αρχή, σε ανατρεπτική προθεσµία 15 ηµερών από την επίδοση στον ανάδοχο της 

βλαπτικής πράξης (ιεραρχική προσφυγή). Η αρµόδια αρχή είναι υποχρεωµένη να κρίνει την ένσταση 

µέσα σε προθεσµία 2 µηνών από την κατάθεσή της. 

Αίτηση Θεραπείας: Αν η Αρχή δεν απαντήσει στην παραπάνω προθεσµία, ή ο ανάδοχος δεν 

συµφωνεί µε την απάντησή της, έχει δικαίωµα άσκησης αίτησης θεραπείας, η οποία ασκείται σε 

ανατρεπτική προθεσµία 3 µηνών µετά την κοινοποίηση της απόφασης επί της ένστασης ή από τη 

δίµηνη προθεσµία στην οποία έπρεπε να απαντήσει η Αρχή. 

∆ιαιτητική οδός: Είναι δυνατόν οι διαφορές να επιλύονται µε διαιτησία εφόσον προβλέπεται 

ρήτρα διαιτησίας στην διακήρυξη της δηµοπρασίας ή τη σύµβαση. 

∆ικαστική οδός: Για την επίλυση κάθε διαφοράς µεταξύ των συµβαλλοµένων µερών, για την 

τεχνική εκτέλεση των έργων, την ερµηνεία και την εκτέλεση της σύµβασης, τον καθορισµό, την 

καταβολή και την αξία των συµβατικών ή νοµίµων αποζηµιώσεων, και γενικά για κάθε διαφορά 

οποιασδήποτε φύσης στην κατασκευή του έργου, αρµόδιο είναι το Εφετείο της περιφέρειας στην 

οποία βρίσκεται το έργο. 


1. Τζίκα-Χατζοπούλου Αλίκη, “Τεχνική Νοµοθεσία: Κατασκευή ∆ηµοσίων Εργων (Νοµοθεσία- 

Νοµολογία-Σχόλια)”, (∆ιάθεση: Βιβλιοπωλείο Α.Παπασωτηρίου, τηλ 210-3641826), Αθήνα 

1984. 

2. Σολδάτου ∆ηµ. “∆ηµόσια Εργα & Κοινοτικό ∆ίκαιο (Νοµοθεσία-Ερµηνεία-Νοµολογία)”, 

Εκδόσεις Μ. ∆ηµοπούλου, Θεσσαλονίκη 1993.


N-3263/04 (ΦΕΚ-179/Α/28-9-04) [ΙΣΧΥΕΙ 28-9-04] (ΦΕΚ-179/Α/04) 

Μειοδοτικό σύστηµα ανάθεσης των δηµοσίων έργων και άλλες διατάξεις 

ΑΡΘΡΟΝ-1 Ανάδειξη αναδόχου εκτέλεσης των έργων 

ΑΡΘΡΟΝ-2 Εγκριση του αποτελέσµατος της δηµοπρασίας 

ΑΡΘΡΟΝ-3 ∆ιαδικασία κατάθεσης και εξέτασης προσφορών 

ΑΡΘΡΟΝ-4 Εγγυήσεις 

ΑΡΘΡΟΝ-5 Ποινικές ρήτρες για παραβίαση προθεσµιών έργου 

ΑΡΘΡΟΝ-6 Εκπτωση του αναδόχου 

ΑΡΘΡΟΝ-7 Υπεργολαβία και κατασκευαστική κοινοπραξία. 

όρια ανεκτέλεστου τµήµατος εργολαβιών 

ΑΡΘΡΟΝ-8 Ενιαία τιµολόγια, πρότυπα τεύχη διακηρύξεων και εντύπων προσφοράς 

ΑΡΘΡΟΝ-9 Πειθαρχικές ευθύνες διοικητικών οργάνων 

ΑΡΘΡΟΝ-10 Εκχώρηση του εργολαβικού ανταλλάγµατος 

ΑΡΘΡΟΝ-11 

ΑΡΘΡΟΝ-12 Μεταβατικές και τελικές διατάξεις 

ΑΡΘΡΟΝ-13 Εναρξη ισχύος 


Ανάδειξη αναδόχου εκτέλεσης των έργων 

4-13 

1. Η ανάθεση της κατασκευής των δηµόσιων έργων γίνεται υποχρεωτικά στην εργοληπτική επιχείρηση ή 

κοινοπραξία η οποία προσέφερε τη χαµηλότερη τιµή, υπό τον όρο ότι καλύπτει όλες τις προϋποθέσεις 

συµµετοχής στο διαγωνισµό. 

2. Μετά τον κατά νόµο έλεγχο της νοµιµότητας της διαδικασίας ανάθεσης από το Ελεγκτικό Συνέδριο και πριν 

τη σύναψη της σύµβασης, η Προϊσταµένη Αρχή ζητεί από την εργοληπτική επιχείρηση ή κοινοπραξία που 

αναδείχθηκε µειοδότης, τάσσοντας προθεσµία τριάντα (30) ηµερών, να προσκοµίσει εκ νέου, 

επικαιροποιηµένα, τα δικαιολογητικά συµµετοχής που προσκοµίσθηκαν στο διαγωνισµό και έχει τυχόν λήξει ο 

χρόνος ισχύος τους, επιπλέον δε, σε κάθε περίπτωση, πιστοποιητικό περί µη κηρύξεως σε πτώχευση, 

εκκαθάριση και αναγκαστική διαχείριση. Το πιστοποιητικό αυτό πρέπει να φέρει απαραίτητα χρόνο έκδοσης 

µετά την κοινοποίηση της σχετικής πρόσκλησης της υπηρεσίας. Αν η τεθείσα προθεσµία παρέλθει άπρακτη, ή 

αν τα προσκοµισθέντα δικαιολογητικά είναι ελλιπή ή αν εξέλιπαν οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες έγινε δεκτός 

στο διαγωνισµό ο µειοδότης, εξετάζεται η ανάθεση της κατασκευής στην αµέσως επόµενη, κατά σειρά 

µειοδοσίας, εργοληπτική επιχείρηση ή κοινοπραξία υπό τις ίδιες προϋποθέσεις και ούτω καθεξής έως ότου 

καταστεί δυνατή η ανάθεση, υπό την επιφύλαξη του Αρθ-2 του παρόντος. H εγγύηση συµµετοχής των τριών 

πρώτων κατά σειρά µειοδοσίας υποψηφίων επιστρέφεται µετά την υπογραφή της σύµβασης. Η µη έγκαιρη 

προσκόµιση των ως άνω δικαιολογητικών, για λόγους που οφείλονται σε υπαιτιότητα του µειοδότη, έχει ως 

συνέπεια την άµεση κατάπτωση της εγγυητικής επιστολής συµµετοχής και αποτελεί λόγο πειθαρχικής δίωξης 

κατά τις διατάξεις του Π∆-278/99 (ΦΕΚ-232/Α/99). Σε περίπτωση µειοδότη κοινοπραξίας, τις συνέπειες του 

προηγούµενου εδαφίου υφίσταται το υπαίτιο µέλος της. 

3. Οι διατάξεις των προηγούµενων παραγράφων εφαρµόζονται υποχρεωτικά και στην περίπτωση 

διαγωνισµού µεταξύ περιορισµένου αριθµού επιχειρήσεων, όταν η ανάθεση γίνεται επί τη βάσει της 

οικονοµικής προσφοράς των διαγωνιζοµένων. Στις περιπτώσεις διαγωνισµών µε τα συστήµατα προσφοράς 

α) µελέτη και κατασκευή, β) αξιοποίηση ακινήτων µε αντιπαροχή και γ) µερική ή ολική αυτοχρηµατοδότηση 

του έργου µε διάφορα ανταλλάγµατα, ο ανάδοχος αναδεικνύεται κατά τις ειδικές περί αυτών διατάξεις. 


Εγκριση του αποτελέσµατος της δηµοπρασίας 

1. Η δηµοπρασία δεν ολοκληρώνεται πριν εγκριθεί το αποτέλεσµα της από την Προϊσταµένη Αρχή. 

2. Η διαδικασία ή και το αποτέλεσµα της δηµοπρασίας ακυρώνεται πριν την έκδοση της κατακυρωτικής 

απόφασης µε αιτιολογηµένη απόφαση της Προϊσταµένης Αρχής, ενώ και η εκδοθείσα απόφαση κατακύρωσης 

ανακαλείται από την ίδια, πριν τη σύναψη της σύµβασης, εφόσον συντρέχει έστω και µια από τις ακόλουθες 


α) Κατά τη διεξαγωγή του διαγωνισµού εµφιλοχώρησαν παραβιάσεις των κειµένων διατάξεων ή των όρων της 

διακήρυξης, οι οποίες επηρεάζουν το αποτέλεσµα της δηµοπρασίας και δεν µπορούν να αποκατασταθούν 

αλλιώς παρά µε την ακύρωση του αποτελέσµατος. 

β) Η οικονοµική προσφορά του τελικού µειοδότη κρίνεται µη ικανοποιητική για τον κύριο του έργου. Στην 

περίπτωση αυτή, επαναλαµβάνεται ο διαγωνισµός και, αν δεν επιτευχθεί καλύτερη τιµή για τον κύριο του 

έργου, επακολουθεί νέα δηµοπράτηση. 

γ) Ο συναγωνισµός δεν υπήρξε επαρκής ή υπάρχουν βάσιµες ενδείξεις ότι οι διαγωνιζόµενοι συνεννοήθηκαν 

για να αποφύγουν τον πραγµατικό συναγωνισµό

για να αποφύγουν τον πραγµατικό συναγωνισµό. 


4-14 

Σε περίπτωση ακύρωσης του αποτελέσµατος της δηµοπρασίας ή ανάκλησης της σχετικής αποφάσεως λόγω 

συνεννόησης των διαγωνιζοµένων, οι συνεννοηθέντες αποκλείονται από την καθ' οιονδήποτε τρόπο 

συµµετοχή στην εκτέλεση του προς ανάθεση έργου και κινείται εναντίον τους υποχρεωτικά, µε πρωτοβουλία 

της Προϊσταµένης Αρχής, η προβλεπόµενη από τις κείµενες διατάξεις πειθαρχική διαδικασία. 

3. Η Προϊσταµένη Αρχή µπορεί, µε αιτιολογηµένη απόφασή της, αν διαπιστώσει ότι εµφιλοχώρησαν λάθη ή 

παραλείψεις κατά τη διαδικασία του διαγωνισµού, να ακυρώσει µερικά τη διαδικασία της δηµοπρασίας ή να 

αναµορφώσει το αποτέλεσµα της, ή να διατάξει την επανάληψή της από το σηµείο που συντελέστηκε το λάθος 

ή η παράλειψη. 

4. Η Προϊσταµένη Αρχή µπορεί µε αιτιολογηµένη απόφασή της να ανακαλέσει τη διακήρυξη του διαγωνισµού, 

σε οποιοδήποτε στάδιο της διαδικασίας, αν δεν έχει πλέον ενδιαφέρον στην εκτέλεση του έργου, ή 

προκειµένου να δηµοπρατήσει πάλι το έργο µε τροποποίηση των αρχικών όρων ή να το κατασκευάσει µε 

οποιονδήποτε άλλο νόµιµο τρόπο. Η Προϊσταµένη Αρχή µπορεί επίσης, µε αιτιολογηµένη απόφασή της, να 

ανακαλέσει τη διακήρυξη του διαγωνισµού αν η σύµβαση δεν έχει συναφθεί ή έχει καταστεί βέβαιο ότι δεν 

πρόκειται να συναφθεί µέ σα σε διάστηµα δώδεκα (12) µηνών από την ηµέρα δηµοσίευσης της διακήρυξης, ή 

δεκαοκτώ (18) µηνών, στις περιπτώσεις διαγωνισµού µε προεπιλογή ή µε εφαρµογή του συστήµατος 

προσφοράς που περιλαµβάνει µελέτη - κατασκευή. Το αµέσως προηγούµενο εδάφιο δεν εφαρµόζεται στην 

περίπτωση εφαρµογής του συστήµατος προσφοράς για την αξιοποίηση ακίνητων από τον εργοδότη µε το 

σύστηµα της αντιπαροχής, καθώς και του συστήµατος προσφοράς που περιλαµβάνει τη µερική ή ολική 

αυτοχρηµατοδότηση έργου, µε διάφορα ανταλλάγµατα. 

5. Τα έξοδα των εκ του νόµου απαραίτητων δηµοσιεύσεων της διακήρυξης της δηµοπρασίας στην οποία 

αναδείχθηκε ανάδοχος, βαρύνουν τον ίδιο και εισπράττονται µε τον πρώτο λογαριασµό πληρωµής του έργου. 

Τα έξοδα δηµοσιεύσεων των τυχόν προηγούµενων διαγωνισµών για την ανάθεση του ίδιου έργου, καθώς και 

τα έξοδα των µη απαραιτήτων εκ του νόµου δηµοσιεύσεων βαρύνουν την αναθέτουσα αρχή και 

καταβάλλονται από τις πιστώσεις του έργου. 


∆ιαδικασία κατάθεσης και εξέτασης προσφορών 

1. Η ανοιχτή δηµοπρασία και η φάση υποβολής των προσφορών στη δηµοπρασία µε προεπιλογή διεξάγονται 

ηµέρα ∆ευτέρα ή Πέµπτη, µε ώρα λήξης παραλαβής των προσφορών την 10η πµ. Αν για οποιονδήποτε λόγο 

δεν διενεργηθεί η δηµοπρασία κατά την αρχικά οριζόµενη ηµέρα, διενεργείται σε άλλη ηµεροµηνία που 

προσδιορίζεται επίσης στη διακήρυξη. Όταν ως σύστηµα προσφοράς εφαρµόζεται ολική ή µερική 

αυτοχρηµατοδότηση µε διάφορα ανταλλάγµατα, οι προσφορές κατατίθενται κάθε εργάσιµη ηµέρα της 

εβδοµάδας. Με απόφαση των κατά τόπους Νοµαρχών και για διαγωνισµούς που διεξάγωνται σε νησιά µπορεί 

να καθορίζεται µια επιπλέον ηµέρα της εβδοµάδας για την διεξαγωγή των δηµοπρασιών των φορέων του 

νοµού. 

2. Η κατάθεση των δικαιολογητικών συµµετοχής των διαγωνιζοµένων, των οικονοµικών προσφορών, καθώς 

και των τεχνικών, στις περιπτώσεις που προβλέπεται κατά το νόµο η υποβολή τους, γίνεται ταυτόχρονα. Η 

παραλαβή και η εξέταση των προσφορών στην ανοιχτή δηµοπρασία γίνεται από την Επιτροπή ∆ιαγωνισµού 

αυθηµερόν, σε δηµόσια συνεδρίαση και σε ενιαίο στάδιο, το οποίο περιλαµβάνει τον έλεγχο των 

δικαιολογητικών συµµετοχής, την αποσφράγιση και τον έλεγχο των οικονοµικών προσφορών και την υποβολή 

του πρακτικού της για το αποτέλεσµα της δηµοπρασίας. Για τη συγκρότηση, σύνθεση και λειτουργία της 

Επιτροπής ∆ιαγωνισµού εφαρµόζονται ανάλογα οι διατάξεις του Αρθ-22 του Π∆-609/85 (ΦΕΚ-223/Α/85) και, 

συµπληρωµατικά, των Αρθ-13 έως Αρθ-15 του Ν-2690/99 (ΦΕΚ-45/Α/99). Όπου στις κείµενες διατάξεις 

αναφέρεται η Επιτροπή Εισήγησης για Ανάθεση, νοείται αντίστοιχα η Επιτροπή ∆ιαγωνισµού του παρόντος 

νόµου. 

Στα έργα συνολικού προϋπολογισµού µέχρι το ανώτατο όριο της δεύτερης τάξης του Μητρώου Εργοληπτικών 

Επιχειρήσεων (ΜΕΕΠ), χωρίς να συνυπολογίζονται τα κονδύλια της αναθεώρησης και του Φόρου 

Προστιθέµενης Αξίας (ΦΠΑ), η Επιτροπή ∆ιαγωνισµού αποτελείται από τρία υπηρεσιακά µέλη. Στην 

περίπτωση αυτή παρίσταται και ένας εκπρόσωπος των εργοληπτικών οργανώσεων µε τον αναπληρωτή του, 

ο οποίος ορίζεται µε την απόφαση συγκρότησης της Επιτροπής ∆ιαγωνισµού από αυτούς που 

υποδεικνύονται από τις πανελλήνιες εργοληπτικές οργανώσεις, χωρίς να µετέχει οτις διαδικασίες του 

διαγωνισµού. Για τον εκπρόσωπο αυτόν και τον αναπληρωτή του δεν υπάρχει κώλυµα για τη συµµετοχή τους 

στον διαγωνισµό. Κατά τα λοιπά για τη συγκρότηση και λειτουργία της εφαρµόζονται οι διατάξεις του Αρθ-21 

του Π∆-609/85 και συµπληρωµατικά των Αρθ-13 έως Αρθ-15 του Ν-2690/99. 

3. Κατά την υποβολή των δικαιολογητικών συµµετοχής και των οικονοµικών προσφορών, η Επιτροπή 

∆ιαγωνισµού ελέγχει τη νοµιµοποίηση των προσώπων που τα υποβάλλουν, εκτός της περιπτώσεως της 

ταχυδροµικής αποστολής των προσφορών, όταν αυτή επιτρέπεται κατά τις κείµενες διατάξεις. Μετά την 

ολοκλήρωση της παραλαβής των προσφορών και καταγραφής των δικαιολογητικών συµµετοχής, ελέγχεται 

και επιστρέφεται το πρωτότυπο της βεβαίωσης εγγραφής στο ΜΕΕΠ και ακολουθεί αµέσως η αποσφράγιση 

των οικονοµικών προσφορών και ανακοίνωση των επί µέρους στοιχείων τους τα οποία καταχωρούνται στο 

πρακτικό. Η διαδικασία περατώνεται την ίδια ηµέρα µε την υπογραφή των υποβληθέντων δικαιολογητικών και 

των οικονοµικών προσφορών των διαγωνιζοµένων από τα µέλη της Επιτροπής Η µη υποβολή οποιουδήποτε


4-15 

των οικονοµικών προσφορών των διαγωνιζοµένων από τα µέλη της Επιτροπής. Η µη υποβολή οποιουδήποτε 

από τα δικαιολογητικά συµµετοχής που προβλέπονται στη διακήρυξη καθιστά την προσφορά απαράδεκτη. 

4. Ο πλήρης έλεγχος των δικαιολογητικών συµµετοχής και των οικονοµικών προσφορών ολοκληρώνεται την 

ηµέρα της δηµοπρασίας και διενεργείται κατά τη σειρά της µειοδοσίας, αρχίζοντας από τον πρώτο µειοδότη. 

Aν η ολοκλήρωση του ελέγχου δεν είναι δυνατή την ίδια ηµέρα, λόγω του µεγάλου αριθµού των προσφορών, 

ελέγχονται τουλάχιστον οι δέκα πρώτες κατά σειρά µειοδοσίας προσφορές. Στην περίπτωση αυτή η 

διαδικασία συνεχίζεται τις επόµενες εργάσιµες ηµέρες, εκτός αν υφίσταται σπουδαίος λόγος για την αναβολή 

της σε ηµέρα και ώρα που ανακοινώνεται µε τοιχοκόλληση στον πίνακα ανακοινώσεων της υπηρεσίας. 

5. Η εφαρµογή της όλης διαδικασίας καταχωρείται στο πρακτικό της Επιτροπής ∆ιαγωνισµού ή σε παράρτηµα 

του που υπογράφεται από τον Πρόεδρο και τα µέλη της. Ακολουθεί ανακοίνωση του Προέδρου της επιτροπής, 

σε πίνακα της υπηρεσίας στην οποία διεξάγονται οι ανοιχτές συνεδριάσεις της, µε την οποία γνωστοποιείται 

στους διαγωνιζοµένους ότι τo Πρακτικό διατίθεται για ενηµέρωσή τους και ότι µπορούν µέσα σε πέντε (5) 

ηµέρες από την ανωτέρω ανακοίνωση να υποβάλλουν όλες τις τυχόν ενστάσεις τους, οι οποίες απευθύνονται 

στην Προϊσταµένη Αρχή. 

6. Αν κατά του ανωτέρω πρακτικού δεν υποβληθούν ενστάσεις, η Επιτροπή ∆ιαγωνισµού ολοκληρώνει το 

πρακτικό για το αποτέλεσµα της δηµοπρασίας και το υποβάλλει στην Προϊσταµένη Αρχή, η οποία εγκρίνει το 

αποτέλεσµα, επιφυλασσοµένων των διατάξεων του Αρθ-2 του παρόντος. Αν υποβληθούν ενστάσεις, η 

Επιτροπή ∆ιαγωνισµού τις διαβιβάζει µαζί µε το πρακτικό και τη γνώµη της στην Προϊσταµένη Αρχή, η οποία 

εκδικάζει τις ενστάσεις, αποφασίζει και τελικά εγκρίνει το αποτέλεσµα. Αν η ισχύς της προσφοράς του 

αναδειχθέντος µειοδότη έχει λήξει και δεν συµφωνεί στην παράταση ισχύος της προς το σκοπό σύναψης της 

σύµβασης, η Προϊσταµένη Αρχή απευθύνεται στο δεύτερο κατά σειρά µειοδότη, στον οποίο κατακυρώνει το 

διαγωνισµό αν αυτός συµφωνεί στην παράταση και ούτω καθεξής, υπό την επιφύλαξη, και στην περίπτωση 

αυτή, των διατάξεων του Αρθ-2 του παρόντος. 


Εγγυήσεις 

1. Για την ανάληψη της κατασκευής του έργου απαιτείται η παροχή εγγύησης καλής εκτέλεσης του έργου. Η 

εγγύηση κατατίθεται κατά την υπογραφή της σύµβασης και το ύψος της ανέρχεται γενικά σε ποσοστό πέντε 

τοις εκατό (5%) του προϋπολογισµού της υπηρεσίας. 

Στον προϋπολογισµό περιλαµβάνεται το κονδύλιο των απροβλέπτων και δεν περιλαµβάνονται τα κονδύλια 

της αναθεώρησης και του ΦΠΑ. Στις περιπτώσεις ειδικών ή σηµαντικών έργων, ή αν ο χρόνος εκτέλεσης του 

έργου έχει ιδιαίτερη σηµασία, η ∆ιακήρυξη µπορεί να ορίζει µεγαλύτερο ποσοστό εγγύησης, όχι όµως πέραν 

του δέκα τοις εκατό (10%) του προϋπολογισµού της υπηρεσίας. Σε περίπτωση απευθείας ανάθεσης, ή 

διαγωνισµού µεταξύ περιορισµένου αριθµού επιχειρήσεων, ορίζεται οµοίως µε τη σύµβαση εγγύηση µέχρι του 

ποσοστού του προηγούµενου εδαφίου. 

2. Σε κάθε διακήρυξη ορίζεται υποχρεωτικά ένα όριο ποσοστού έκπτωσης, πάνω από το οποίο ο ανάδοχος 

είναι υποχρεωµένος να προσκοµίζει, επιπλέον της εγγύησης της προηγούµενης παραγράφου, πρόσθετη 

εγγύηση καλής εκτέλεσης ως ακολούθως: για τις πρώτες δέκα εκατοστιαίες µονάδες έκπτωσης µετά το ως 

άνω όριο, µισή (0,5) εκατοστιαία µονάδα εγγύησης για κάθε µονάδα έκπτωσης. Για τις επόµενες δέκα 

εκατοστιαίες µονάδες έκπτωσης, µία (1) µονάδα για κάθε µονάδα έκπτωσης. Τέλος, για τις επόµενες µονάδες 

έκπτωσης, µιάµιση (1,5) µονάδα εγγύησης για κάθε µονάδα έκπτωσης έως ότου συµπληρωθεί συνολικό 

ποσοστό εγγύησης τριάντα πέντε τοις εκατό (35%) του προϋπολογισµού της υπηρεσίας, όπως αυτός ορίζεται 

πιο πάνω. 

3. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και ∆ηµόσιων Έργων, που εκδίδεται µετά από 

γνώµη του Συµβουλίου ∆ηµόσιων Εργων, ορίζεται για όλα τα εκτελούµενα στη χώρα δηµόσια έργα ενιαίο όριο 

ανά κατηγορία και είδος έργου, άνω του οποίου ισχύει υποχρεωτικά η προηγούµενη παρ.2. Μέχρι την έκδοση 

της απόφασης το ποσοστό αυτό ορίζεται κατά την παρ.2. Σε ορισµένους νοµούς που παρουσιάζουν, για 

διάφορους λόγους, ιδιαίτερες δυσχέρειες στην εκτέλεση των έργων και για έργα προϋπολογισµού µέχρι του 

ανώτατου ορίου της 2ης τάξης του ΜΕΕΠ, είναι δυνατός ο ορισµός, µε την ίδια απόφαση, µεγαλύτερου ορίου 

εφαρµογής της παρ.2 του παρόντος άρθρου, ανά κατηγορία και είδος έργου, για τις εργοληπτικές επιχειρήσεις 

που έχουν την έδρα τους στο νοµό όπου εκτελείται το έργο. Για έργα που εκτελούνται σε νησιωτικές περιοχές 

το παραπάνω εδάφιο εφαρµόζεται υποχρεωτικά. 

4. Αν, για λόγους που αφορούν τον κύριο του έργου, δεν είναι δυνατή η έναρξη των εργασιών µετά την 

υπογραφή της σύµβασης, ο ανάδοχος, πέραν της, κατά τις κείµενες διατάξεις, αποζηµίωσης του για τις θετικές 

ζηµίες µετά την υποβολή έγγραφης όχλησης, µπορεί να υποβάλλει αίτηση προς τη ∆ιευθύνουσα Υπηρεσία για 

επιστροφή της πρόσθετης εγγύησης της παρ.2 του παρόντος. Επί της αιτήσεως αποφασίζει αιτιολογηµένα η 

Προϊσταµένη Αρχή, εντός µηνός από την υποβολή της, κατόπιν εισηγήσεως της ∆ιευθύνουσας Υπηρεσίας. Ο 

ανάδοχος υποχρεούται να προσκοµίσει εκ νέου την πρόσθετη εγγύηση, όταν καταστεί δυνατή η έναρξη των 

εργασιών στο έργο και εντός δεκαπέντε (15) ηµερών από της εγγράφου σχετικής προσκλήσεως της 

∆ιευθύνουσας Υπηρεσίας, άλλως κηρύσσεται υποχρεωτικά έκπτωτος, εκτός αν έχει κινηθεί η διαδικασία 

διάλυσης από τον ανάδοχο. Κατά τα λοιπά ως προς τη διαδικασία της έκπτωσης, τις συνέπειες και τη 

συνέχιση και ολοκλήρωση του έργου έχουν εφαρµογή οι διατάξεις του Αρθ-6 του παρόντος.


4-16 

5. Για τις τυχόν συµπληρωµατικές συµβάσεις που υπογράφονται στα πλαίσια της αρχικής σύµβασης ο 

ανάδοχος είναι υποχρεωµένος να καταθέσει πριν την υπογραφή συµπληρωµατική εγγύηση, το ποσοστό της 

οποίας υπολογίζεται στο ποσό της συµπληρωµατικής σύµβασης και ισούται µε το γενικό ποσοστό που 

αναφέρεται στην παρ.1 του παρόντος άρθρου, στο οποίο προστίθεται το ήµισυ του ποσοστού που 

ενδεχοµένως προκύπτει κατά την παρ.2. 

6. Οι εγγυήσεις που προβλέπονται στις προηγούµενες παραγράφους, οι εγγυήσεις για τη συµµετοχή στους 

διαγωνισµούς, καθώς και οι εγγυήσεις για την τυχόν λαµβανόµενη προκαταβολή, παρέχονται µε εγγυητικές 

επιστολές του Ταµείου Συντάξεων Μηχανικών Εργοληπτών ∆ηµοσίων Έργων (ΤΣΜΕ∆Ε), ή τραπεζών που 

λειτουργούν νόµιµα στην Ελλάδα ή οποιοδήποτε άλλο κράτος - µέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) ή του 

Ευρωπαϊκού Οικονοµικού Χώρου (ΕΟΧ) ή του Παγκόσµιου Οργανισµού Εµπορίου (ΠΟΕ), συνοδευόµενες 

από επίσηµη µετάφραση τους στην ελληνική γλώσσα. Μπορεί επίσης να παρέχονται και µε γραµµάτιο του 

Ταµείου Παρακαταθηκών και ∆ανείων για παρακατάθεση σε αυτό του αντίστοιχου χρηµατικού ποσού ή 

χρεογράφων που προβλέπεται η τέτοια χρήση τους και µε την τιµή που προβλέπουν για αυτά οι ειδικές 

διατάξεις. 

Οι ως άνω εγγυητικές επιστολές πρέπει, προκειµένου να γίνουν αποδεκτές από την υπηρεσία, να 

απευθύνονται στην Αρχή που διεξάγει το διαγωνισµό, ή στο φορέα κατασκευής ή στον κύριο του έργου, να 

αναφέρουν σαφώς τα στοιχεία της επιχείρησης υπέρ της οποίας παρέχονται, τον τίτλο του έργου, το ποσό για 

το οποίο παρέχεται η εγγύηση και το χρόνο ισχύος όπως αυτά προβλέπονται στη διακήρυξη, επιπλέον δε να 

περιλαµβάνουν παραίτηση του εγγυητή από το δικαίωµα διζήσεως και υπόσχεση για την απροφάσιστη 

καταβολή του ποσού, εντός πέντε (5) ηµερών από την ηµέρα λήψεως της σχετικής ειδοποιήσεως. 

7. Οι εγγυήσεις των προηγούµενων παραγράφων καταπίπτουν πάντοτε υπέρ του κυρίου του έργου και 

καλύπτουν στο σύνολό τους και χωρίς καµία διάκριση την πλήρη και πιστή εφαρµογή όλων ανεξαιρέτως των 

όρων της σύµβασης από τον ανάδοχο και κάθε απαίτηση του κυρίου απέναντι στον ανάδοχο που προκύπτει 

από την εκτέλεση ή και εξαιτίας του έργου. Η κατάπτωση γίνεται µε αιτιολογηµένη απόφαση της ∆ιευθύνουσας 

Υπηρεσίας. Η τυχόν υποβολή ενστάσεως κατά της αποφάσεως αυτής δεν αναστέλλει τη διαδικασία είσπραξης 

της εγγύησης. 

8. Η εγγύηση καλής εκτέλεσης συµπληρώνεται µε κρατήσεις που γίνονται σε κάθε πληρωµή προς τον 

ανάδοχο. Οι κρατήσεις ανέρχονται σε πέντε τοις εκατό (5%) στην πιστοποιούµενη αξία των εργασιών και σε 

δέκα τοις εκατό (10%) στην αξία των υλικών που περιλαµβάνονται προσωρινά στην πιστοποίηση, µέχρις ότου 

αυτά ενσωµατωθούν στις εργασίες. Οι κρατήσεις µπορεί να αντικατασταθούν οποτεδήποτε από τον ανάδοχο, 

µερικά ή ολικά, µε ισόποση εγγυητική επιστολή. Οι εγγυήσεις της παραγράφου αυτής περιορίζονται κατά 

ποσοστό πέντε τοις εκατό (5%) επί της αξίας των εργασιών που περιλαµβάνονται στις εγκεκριµένες από την 

υπηρεσία επιµετρήσεις. Η µείωση αποφασίζεται από τη ∆ιευθύνουσα Υπηρεσία, ύστερα από αίτηση του 

αναδόχου, συνοδευόµενη από ειδικό απολογισµό των εργασιών των οποίων έχουν εγκριθεί οι επιµετρήσεις. 

9. Αν αποφασισθεί από τον κύριο ή το φορέα κατασκευής του έργου µείωση των εργασιών της σύµβασης, 

που συνεπάγεται και µείωση του προς καταβολή συµβατικού ποσού, η εγγύηση καλής εκτέλεσης του έργου 

µειώνεται αναλόγως µε τη µείωση του συµβατικού ποσού. Η µείωση των εγγυήσεων αποφασίζεται από τη 

∆ιευθύνουσα Υπηρεσία του έργου, κατόπιν αιτήσεως του αναδόχου. 

10. Με την ολοκλήρωση της εκτέλεσης και πιστοποίησης εργασιών που ανέρχονται σε ποσοστό τριάντα τοις 

εκατό (30%) της αρχικής ή συµπληρωµατικής σύµβασης, επιστρεφεται, µε αίτηση του αναδόχου και σχετική 

απόφαση της ∆ιευθύνουσας Υπηρεσίας, ποσοστό τριάντα τοις εκατό (30%) της τυχόν πρόσθετης εγγύησης. 

Εν συνεχεία κάθε φορά που αυξάνονται οι εκτελεσθείσες και πιστοποιηθείσες εργασίες κατά δέκα (10) 

ποσοστιαίες µονάδες, επιστρέφεται ανάλογο ποσοστό της τυχόν πρόσθετης εγγύησης, ενώ µε την έκδοση της 

βεβαίωσης περάτωσης του έργου επιστρέφεται το σύνολό της. 

Η εγγύηση της πρώτης παραγράφου του παρόντος άρθρου περιορίζεται σε ποσοστό σαράντα τοις εκατό 

(40%) της αρχικής εγγύησης, όπως τυχόν συµπληρώθηκε κατόπιν της υπογραφής συµπληρωµατικών 

συµβάσεων, αµέσως µετά την έγκριση του Πρωτοκόλλου Προσωρινής Παραλαβής. Το σύνολο της εγγύησης 

της πρώτης παραγράφου επιστρέφεται χωρίς καθυστέρηση αµέσως µετά την έγκριση του Πρωτοκόλλου 

Οριστικής Παραλαβής και τη σύνταξη του τελικού λογαριασµού του έργου. 


Ποινικές ρήτρες για παραβίαση προθεσµιών έργου 

1. Με τη σύµβαση ορίζονται οι ποινικές ρήτρες οι οποίες καταπίπτουν υπέρ του κυρίου του έργου, αν ο 

ανάδοχος υπερβεί, µε υπαιτιότητά του, τη συνολική και τις τυχόν τεθείσες τµηµατικές προθεσµίες κατασκευής 

του έργου. Οι ποινικές ρήτρες καταπίπτουν µε αιτιολογηµένη απόφαση της ∆ιευθύνουσας Υπηρεσίας και 

παρακρατούνται από τον αµέσως επόµενο λογαριασµό του έργου. Η κατάπτωση των ποινικών ρητρών για 

υπέρβαση της συνολικής και των αποκλειστικών τµηµατικών προθεσµιών δεν ανακαλείται. Οι ποινικές ρήτρες 

για υπέρβαση των ενδεικτικών τµηµατικών προθεσµιών ανακαλούνται υποχρεωτικά αν το έργο περατωθεί 

µέσα στη συνολική προθεσµία και τις εγκεκριµένες παρατάσεις της. 

2. Η ποινική ρήτρα που επιβάλλεται στον ανάδοχο για κάθε ηµέρα υπέρβασης της συνολικής προθεσµίας 

ορίζεται σε δεκαπέντε τοις εκατό (15%) της µέσης ηµερήσιας αξίας του έργου και επιβάλλεται για αριθµό 

ηµερών ίσο µε το είκοσι τοις εκατό (20%) της προβλεπόµενης από τη σύµβαση αρχικής συνολικής 

προθεσµίας Για τις επόµενες ηµέρες µέχρι ακόµα δεκαπέντε τοις εκατό (15%) της αρχικής συνολικής


4-17 

προθεσµίας. Για τις επόµενες ηµέρες µέχρι ακόµα δεκαπέντε τοις εκατό (15%) της αρχικής συνολικής 

προθεσµίας η ποινική ρήτρα για κάθε ηµέρα ορίζεται σε είκοσι τοις εκατό (20%) της µέσης ηµερήσιας αξίας 


Ως µέση ηµερήσια αξία νοείται το πηλίκο του συνολικού χρηµατικού ποσού της σύµβασης, µαζί µε το ποσό 

των τυχόν συµπληρωµατικών συµβάσεων και χωρίς την αναθεώρηση και το Φόρο Προστιθέµενης Αξίας 

(ΦΠΑ), προς τη συνολική προθεσµία του έργου. 

Οι ποινικές ρήτρες που επιβάλλονται για την υπέρβαση της συνολικής προθεσµίας δεν επιτρέπεται να 

υπερβούν συνολικά ποσοστό έξι τοις εκατό (6%) του συνολικού ποσού της σύµβασης, χωρίς ΦΠΑ. 

Εφόσον στη σύµβαση ορίζονται τµηµατικές προθεσµίες, ορίζεται υποχρεωτικά και το ποσοστό των ποινικών 

ρητρών ανά ηµέρα υπέρβασης, καθώς και ο συνολικός χρόνος για την επιβολή τους. Το συνολικό ποσό της 

ποινικής ρήτρας για υπέρβαση των τµηµατικών προθεσµιών δεν µπορεί να ξεπεράσει σε ποσοστό το τρία τοις 

εκατό (3%) του ποσού της σύµβασης, χωρίς ΦΠΑ. 

3. Οταν ο χρόνος αποπεράτωσης ενός έργου έχει ιδιαίτερη σηµασία για τον κύριο του έργου και εφόσον 

προβλέπεται σχετικά στα συµβατικά τεύχη, µπορεί µε τη σύµβαση να περιοριστούν οι ανωτέρω χρόνοι για την 

επιβολή των ποινικών ρητρών µέχρι το µισό, µε ανάλογη αύξηση του ποσοστού της ηµερήσιας ποινικής 

ρήτρας, διατηρουµένου του ανωτάτου ορίου της ποινικής ρήτρας. 


Εκπτωση του αναδόχου 

1. Αν ο ανάδοχος δεν εκπληρώνει τις συµβατικές του υποχρεώσεις ή δεν συµµορφώνεται µε τις γραπτές 

εντολές της υπηρεσίας, που είναι σύµφωνες µε τη σύµβαση ή το νόµο, κηρύσσεται έκπτωτος από την 

εργολαβία. 

2. Η διαδικασία έκπτωσης κινείται υποχρεωτικά κατά του αναδόχου, αν συντρέχει µία από τις παρακάτω 


α) Καθυστερήσει υπαίτια, πέραν του µηνός από της υπογραφής της συµβάσεως, 

i. την έναρξη των εργασιών ή 

ii. την υποβολή του αναλυτικού χρονοδιαγράµµατος, σύµφωνα και µε τα προβλεπόµενα στη σύµβαση. 

β) Υπερβεί, µε υπαιτιότητα του, για χρόνο περισσότερο του µηνός, τον προβλεπόµενο στη σύµβαση χρόνο για 

την ολοκλήρωση της εργοταξιακής του ανάπτυξης. 

γ) Υπερβεί µε υπαιτιότητά του, κατά δύο τουλάχιστον µήνες, έστω και µία αποκλειστική προθεσµία του 

εγκεκριµένου χρονοδιαγράµµατος. Κατ' εξαίρεση, αν η εκτέλεση των εργασιών καθυστερεί, αλλά ο ανάδοχος 

έχει ήδη εκτελέσει εργασίες που αντιστοιχούν σε ποσοστό τουλάχιστον ογδόντα τοις εκατό (80%) του 

συµβατικού αντικειµένου, όπως έχει διαµορφωθεί µε τις τυχόν υπογραφείσες συµπληρωµατικές συµβάσεις, 

είναι δυνατή ή χορήγηση παράτασης των προθεσµιών προς το συµφέρον του έργου, έστω κι αν η 

καθυστέρηση των εργασιών οφείλεται σε υπαιτιότητά του. Η παράταση χορηγείται στην περίπτωση αυτή 

χωρίς αναθεώρηση τιµών και µε επιβολή των προβλεπόµενων στις διατάξεις του Αρθ-5 του παρόντος 

ποινικών ρητρών. 

δ) Οι εργασίες του είναι κατά σύστηµα κακότεχνες ή τα υλικά που χρησιµοποιεί δεν ανταποκρίνονται στις 

προδιαγραφές. Για να κηρυχθεί ο ανάδοχος έκπτωτος για το λόγο αυτόν πρέπει να έχει προηγηθεί, 

τουλάχιστον µία φορά, η εφαρµογή των διατάξεων του Αρθ-46 του Π∆-609/85 για την αποκατάσταση των 

κακοτεχνιών του έργου και να έχει απορριφθεί, στα πλαίσια της εφαρµογής των διατάξεων αυτών, η ένσταση 

του αναδόχου. 

ε) Παρεκκλίνει επανειληµµένα από τα εγκεκριµένα σχέδια ή παραλείπει συστηµατικά την τήρηση των κανόνων 

ασφαλείας των εργαζοµένων ή προστασίας του περιβάλλοντος. Για να κινηθεί η διαδικασία έκπτωσης στην 

περίπτωση αυτή απαιτείται η κοινοποίηση δύο (2) τουλάχιστον σχετικών εγγράφων προειδοποιήσεων της 

∆ιευθύνουσας Υπηρεσίας προς τον ανάδοχο. 

3. Η περιπτ.γ της ανωτέρω παραγράφου εφαρµόζεται αναλογικά και στην περίπτωση παραβίασης των 

ενδεικτικών προθεσµιών της παρούσας παραγράφου. 

Για την εφαρµογή της καθορίζονται υποχρεωτικά στη σύµβαση και κατά την περίοδο έναρξης των εργασιών 

εκτέλεσης, ενδεικτικές τµηµατικές προθεσµίες ανά έναν ή το πολύ δύο µήνες ανάλογα µε το µέγεθος του 

έργου και τις συνθήκες εκτέλεσης. Οι ως άνω υποχρεωτικές ενδεικτικές προθεσµίες τίθενται για το διάστηµα 

από την υπογραφή της σύµβασης µέχρι το πέρας του ενός τετάρτου (1/4) της αρχικής συµβατικής προθεσµίας 

περαίωσης. Το χρονικό αυτό διάστηµα δεν µπορεί να είναι µικρότερο από έξι (6) µήνες. 

4. Αν υφίσταται λόγος έκπτωσης, κοινοποιείται στον ανάδοχο ειδική πρόσκληση της ∆ιευθύνουσας 

Υπηρεσίας, η οποία αναφέρεται απαραίτητα στις διατάξεις του άρθρου αυτού και περιλαµβάνει συγκεκριµένη 

περιγραφή ενεργειών ή εργασιών που πρέπει να εκτελέσει ο ανάδοχος µέσα στην τασσόµενη προθεσµία. Η 

τασσόµενη προθεσµία πρέπει να είναι εύλογη, ήτοι ανάλογη του χρόνου που απαιτείται κατά την κοινή 

αντίληψη για την εκτέλεση των εργασιών ή των ενεργειών. ∆εν µπορεί πάντως να είναι µικρότερη από δέκα 

(10) ηµέρες, ούτε και µεγαλύτερη από τριάντα (30) ηµέρες.


4-18 

Οταν ζητείται η λήψη µέτρων για την αποτροπή επείγοντος κινδύνου, η προθεσµία που τάσσεται µπορεί να 

είναι µικρότερη των δέκα (10) ηµερών. 

5. Παρά την κοινοποίηση της ειδικής πρόσκλησης και τις προθεσµίες που τάσσει για την εκτέλεση 

συγκεκριµένων εργασιών ή ενεργειών, ο ανάδοχος είναι υποχρεωµένος να τηρεί τις εκ της συµβάσεως 

υποχρεώσεις του για την εµπρόθεσµη εκτέλεση των έργων ή τµηµάτων του και υφίσταται τις νόµιµες 

συνέπειες από την τυχόν υπέρβαση των συµβατικών προθεσµιών. 

6. Αν η προθεσµία που τέθηκε µε την ειδική πρόσκληση παρήλθε χωρίς ο ανάδοχος να συµµορφωθεί µε το 

περιεχόµενο της, κηρύσσεται έκπτωτος αµέσως και πάντως πριν την παρέλευση δεκαπέντε (15) ηµερών από 

την πάροδο της προθεσµίας, µε απόφαση του Προϊσταµένου της ∆ιευθύνουσας Υπηρεσίας. Στην απόφαση 

προσδιορίζονται οι εργασίες και ενέργειες που τυχόν εκτέλεσε ο ανάδοχος σε συµµόρφωση προς την ειδική 

πρόσκληση και αιτιολογείται η έκπτωση µε αναφορά στις εργασίες που δεν εκτέλεσε και ενέργειες που δεν 

συµµορφώθηκε. 

7. Αν κατά της απόφασης έκπτωσης δεν ασκηθεί εµπρόθεσµα ένσταση ή αν απορριφθεί η ένσταση από την 

αρµόδια προς τούτο Προϊσταµένη Αρχή, η έκπτωση καθίσταται οριστική. Αν ασκηθεί εµπρόθεσµα ένσταση, 

αναστέλλονται οι συνέπειες της έκπτωσης µέχρι αυτή να οριστικοποιηθεί και ο ανάδοχος υποχρεούται να 

συνεχίσει τις εργασίες της εργολαβίας. Η απόφαση επί της ένστασης εκδίδεται, µετά γνώµη του αρµόδιου 

Τεχνικού συµβουλίου, από την Προϊσταµένη Αρχή και κοινοποιείται υποχρεωτικά, εντός δύο (2) µηνών από 

την κατάθεσή της. Η τυχόν αποδοχή ή απόρριψη της ένστασης αιτιολογείται, µεταξύ δε των λόγων αποδοχής 

µπορεί να περιλαµβάνεται και η καταφανής βελτίωση του ρυθµού ή της ποιότητας των εκτελούµενων 

εργασιών, ώστε να πιθανολογείται βάσιµα η έγκαιρη και έντεχνη εκτέλεση του έργου. Αν η ανωτέρω δίµηνη 

προθεσµία παρέλθει άπρακτη, κινείται η πειθαρχική διαδικασία κατά των υπαιτίων υπαλλήλων κατά το Αρθ-10 

του παρόντος, για την επιβολή ποινών αναλόγων προς τις επιπτώσεις της αµέλλειάς τους στα συµφέροντα 

του κυρίου του έργου, επιπλέον δε, ο ανάδοχος υποχρεούται να διακόψει τις εργασίας, έως ότου εκδοθεί ρητή 

απόφαση της Προϊσταµένης Αρχής επί της ενστάσεώς του. Για το χρόνο διάρκειας της διακοπής δικαιούται 

ισόποση παράταση προθεσµίας µε αναθεώρηση, εφόσον η ένσταση του γίνεται τελικά αποδεκτή, ενώ η 

διακοπή των εργασιών δεν αποτελεί λόγο για τη διάλυση της σύµβασης. Ουδεµία εργασία εκτελούµενη µετά 

την ηµέρα της κατά τα άνω υποχρεωτικής διακοπής των εργασιών και µέχρι της τυχόν θετικής για τον 

ανάδοχο αποφάσεως πιστοποιείται για πληρωµή. Μόλις οριστικοποιηθεί η έκπτωση η Προϊσταµένη Αρχή 

υποχρεούται να ενηµερώσει εγγράφως τη ∆ιεύθυνση Μητρώων και Τεχνικών Επαγγελµάτων της Γενικής 

Γραµµατείας ∆ηµόσιων Έργων του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και ∆ηµόσιων Έργων. 

8. Αν µετά την κήρυξη της έκπτωσης και πριν την οριστικοποίησή της ο ανάδοχος εξακολουθεί να παραµελεί 

τις υποχρεώσεις του, η ∆ιευθύνουσα Υπηρεσία µπορεί να επέµβει για την αποτροπή ενδεχόµενων κινδύνων 

για το έργο και εκτελεί τις απαιτούµενες προς τούτο εργασίες σε βάρος και για λογαριασµό του αναδόχου. 

Επίσης εκτελεί τις απαραίτητες κατεπείγουσες εργασίες µετά την οριστικοποίηση της έκπτωσης και µέχρι τον 

καθορισµό του τρόπου εκτέλεσης των υπολειπόµενων εργασιών, από την αρµόδια Προϊσταµένη Αρχή. H 

εκτέλεση των εργασιών της παραγράφου αυτής γίνεται µε απευθείας ανάθεση σε άλλον εργολήπτη ή µε 

πρόχειρο διαγωνισµό ή µε αυτεπιστασία. 

9. Αν η έκπτωση καταστεί οριστική, ο ανάδοχος αποξενώνεται και αποβάλλεται αµέσως από το έργο και η 

εργολαβία εκκαθαρίζεται το συντοµότερο δυνατό. 

Κατ' εξαίρεση, µπορεί να επιτραπεί στον έκπτωτο ανάδοχο να συµπληρώσει ηµιτελείς εργασίες, ώστε να 

καταστεί δυνατή η επιµέτρηση τους ή να εκτελέσει εργασίας προς άρση ή αποτροπή κινδύνων. 

10. Κατά του οριστικά έκπτωτου αναδόχου επέρχονται αθροιστικά οι εξής συνέπειες, τις οποίες υποχρεούται 

να υλοποιήσει η ∆ιευθύνουσα Υπηρεσία εντός µηνός από την οριστικοποίηση της έκπτωσης: 

α) Καθίσταται άµεσα απαιτητό το αναπόσβεστο µέρος της προκαταβολής προσαυξηµένο µε τους νόµιµους 

τόκους και εισπράττεται από τον κύριο του έργου µε κατάπτωση ανάλογου ποσού της αντίστοιχης εγγύησης. 

β) Καταπίπτει υπέρ του κυρίου του έργου, ως ειδική ποινική ρήτρα, το σύνολο των εγγυήσεων για την καλή 

εκτέλεση του έργου, όπως ορίζονται στο Αρθ-4. 

γ) Καταπίπτει το σύνολο των ποινικών ρητρών που προβλέπονται για την υπέρβαση της συνολικής 

προθεσµίας περαίωσης του έργου και για τις τµηµατικές προθεσµίες. Οι ποινικές ρήτρες περιλαµβάνονται 

στον εκκαθαριστικό λογαριασµό της έκπτωτης εργολαβίας. 

11. Για την εκκαθάριση της εργολαβίας καλείται ο έκπτωτος ανάδοχος να υποβάλει µέσα σε έναν (1) µήνα την 

επιµέτρηση των εργασιών που έχει εκτελέσει. Αν αµελήσει την υποχρέωση του αυτή, η ∆ιευθύνουσα 

Υπηρεσία προβαίνει η ίδια ή αναθέτει σε ιδιώτη µηχανικό τη σύνταξη της επιµέτρησης, καλώντας τον έκπτωτο 

ανάδοχο να παραστεί. Η επιµέτρηση ελέγχεται και εγκρίνεται από τη ∆ιευθύνουσα Υπηρεσία εντός µηνός από 

της υποβολής της και κοινοποιείται στον έκπτωτο ανάδοχο, ο οποίος µπορεί να υποβάλλει ένσταση εντός 

δεκαπέντε (15) ηµερών. Το ίδιο ισχύει αναλογικά και αν η επιµετρηση συνταχθεί µε επιµέλεια της 

∆ιευθύνουσας Υπηρεσίας. Επί της ένστασης αποφαίνεται η Προϊσταµένη Αρχή εντός δύο (2) µηνών από την 

υποβολή της. Αν η επιµέτρηση ανατεθεί προς σύνταξη σε ιδιώτη µηχανικό, η σχετική δαπάνη καταβάλλεται 

από τις πιστώσεις του έργου µε απόφαση της ∆ιευθύνουσας Υπηρεσίας και περιλαµβάνεται στον 

εκκαθαριστικό λογαριασµό της έκπτωτης εργολαβίας. Η επιµέτρηση περιλαµβάνει µόνο ολοκληρωµένες 

εργασίες. Κατ' εξαίρεση ηµιτελείς εργασίες και εισκοµισθέντα στο εργοτάξιο υλικά περιλαµβάνονται στην 

επιµέτρηση αν κατά την κρίση της υπηρεσίας είναι χρήσιµα για τον κύριο του έργου εν όψει της προοπτικής


4-19 

επιµέτρηση, αν κατά την κρίση της υπηρεσίας είναι χρήσιµα για τον κύριο του έργου, εν όψει της προοπτικής 

συνέχισής του. 

12. Στον εκκαθαριστικό λογαριασµό περιλαµβάνεται το σύνολο των ποινικών ρητρών της παρ.10 του 

παρόντος άρθρου και κάθε άλλη εκκαθαρισµένη απαίτηση κατά του έκπτωτου αναδόχου. Αν ο εκκαθαριστικός 

λογαριασµός είναι αρνητικός, η διαφορά εισπράττεται σύµφωνα µε τις διατάξεις που ισχύουν για την είσπραξη 

των απαιτήσεων του κυρίου του έργου. Αν κατά την παραλαβή των εργασιών της έκπτωτης εργολαβίας, που 

διενεργείται ταυτόχρονα ως προσωρινή και οριστική, προκύψουν διαφορές στα ποσά του εκκαθαριστικού 

λογαριασµού, συντάσσεται νέος τελικός λόγαριασµός, αλλιώς ο εκκαθαριστικός λογαριασµός ισχύει ως 

τελικός. 

13. Αν, µετά την οριστικοποίηση της έκπτωσης, η προϊσταµένη Αρχή αποφασίσει την ολοκλήρωση του έργου, 

προσκαλεί τον επόµενο κατά σειρά µειοδότη του διαγωνισµού, στον οποίο αναδείχθηκε ο έκπτωτος ανάδοχος 

και του προτείνει να αναλάβει αυτός το έργο ολοκλήρωσης της έκπτωτης εργολαβίας, µε τους ίδιους όρους και 

προϋποθέσεις και βάσει της προσφοράς που υπέβαλε στο διαγωνισµό. Η σύµβαση εκτέλεσης συνάπτεται 

εφόσον εντός δεκαπέντε (15) ηµερών από την κοινοποίησή της πρότασης περιέλθει στην Προϊσταµένη Αρχή 

έγγραφη και ανεπιφύλακτη αποδοχή της. Η άπρακτη πάροδος της προθεσµίας θεωρείται ως απόρριψη της 

πρότασης. Αν ο ανωτέρω µειοδότης δεν δεχθεί την πρόταση σύναψης σύµβασης, η Προϊσταµένη Αρχή 

προσκαλεί τον επόµενο κατά σειρά µειοδότη, ακολουθώντας κατά τα λοιπά την ίδια διαδικασία. Εφόσον και 

αυτός απορρίψει την πρόταση, η Προϊσταµένη Αρχή για την ανάδειξη αναδόχου στο έργο προσφεύγει κατά 

την κρίση της είτε στην ανοιχτή δηµοπρασία είτε στη διαδικασία µε διαπραγµάτευση, κατά τις οικείες διατάξεις. 

Η διαδικασία της παραγράφου αυτής δεν εφαρµόζεται µόνο εφόσον η Προϊσταµένη Αρχή κρίνει αιτιολογηµένα 

ότι οι παραπάνω προσφορές δεν είναι ικανοποιητικές για τον κύριο του έργου, ενώ µπορεί να εφαρµόζεται 

αναλογικά και σε περίπτωση ολοκλήρωσης έργου, ύστερα από αυτοδίκαιη διάλυση της σύµβασης κατόπιν 

πτώχευσης του αναδόχου ή διάλυση µε υπαιτιότητα του κυρίου του έργου κατά τις κείµενες διατάξεις. 

14. Η διαδικασία ανάθεσης της προηγούµενης παραγράφου τηρείται, επιφυλασσοµένων σε κάθε περίπτωση 

των διατάξεων της Κοινοτικής Νοµοθεσίας, αν το κόστος των υπολειπόµενων για την ολοκλήρωση της 

εργολαβίας εργασιών υπερβαίνει το εκάστοτε ισχύον όριο εφαρµογής της. 


Υπεργολαβία και κατασκευαστική κοινοπραξία. 

Όρια ανεκτέλεστου τµήµατος εργολαβιών 

1. Σε περίπτωση σύναψης σύµβασης υπεργολαβίας, προϋπόθεση της, κατά τις κείµενες διατάξεις, έγκρισής 

της είναι να διατηρεί ο ανάδοχος του έργου ποσοστό τουλάχιστον εβδοµήντα τοις εκατό (70%) του ποσού της 

σύµβασης. 

Για το ποσό της σύµβασης υπεργολαβίας ο ανάδοχος δεν δικαιούται πιστοποιητικό εµπειρίας για χρήση στο 

ΜΕΕΠ, ενώ τα στελέχη του αναδόχου δικαιούνται πιστοποιητικό εµπειρίας, το οποίο για την εξέλιξη στο 

Μητρώο Εµπειρίας Κατασκευαστών (ΜΕΚ) ανάγεται στο µισό του χρόνου επίβλεψης. 

2. Σε περίπτωση σύστασης κατασκευαστικής κοινοπραξίας η οποία εγκρίνεται σύµφωνα µε τις κείµενες 

διατάξεις, ο ανάδοχος πρέπει να διατηρεί συνολικό ποσοστό συµµετοχής τουλάχιστον εβδοµήντα τοις εκατό 

(70%). 

Αν ο ανάδοχος είναι κοινοπραξία πρέπει επιπλέον κάθε επιχείρηση της κοινοπραξίας να διατηρεί ελάχιστο 

ποσοστό συµµετοχής δεκαπέντε τοις εκατό (15%), εκτός αν η συµµετοχή της στην αρχική κοινοπραξία 

ανέρχεται σε ποσοστό µικρότερο του δεκαπέντε τοις εκατό (15%), οπότε αυτό ισχύει ως ελάχιστο ποσοστό και 

στην κατασκευαστική κοινοπραξία. Στην περίπτωση αναδόχου κοινοπραξίας επιχειρήσεων της ίδιας 

κατηγορίας, το ελάχιστο ποσοστό συµµετοχής καθεµιάς των επιχειρήσεων αυτών στην κατασκευαστική 

κοινοπραξία δεν µπορεί να είναι κατώτερο από εικοσιπέντε τοις εκατό (25%). Κάθε άλλη νέα επιχείρηση που 

µετέχει στην κατασκευαστική κοινοπραξία πρέπει να έχει ελάχιστο ποσοστό συµµετοχής δεκαπέντε τοις εκατό 

(15%). 

3. Στην παρ.45 του Αρθ-16 του Ν-1418/84, όπως αντικαταστάθηκε µε το Ν-2940/01 (ΦΕΚ-180/Α/01), 

προστίθεται εδάφιο ως εξής: 

"Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και ∆ηµόσιων Εργων µπορούν να 

αναπροσαρµόζονται, κατά τάξεις του ΜΕΕΠ, τα όρια του ανεκτέλεστου µέρους συµβάσεων δηµόσιων έργων 

που εκτελούνται στην ηµεδαπή και τα οποία δεν πρέπει να υπερβαίνουν οι εγγεγραµµένες στο ΜΕΕΠ 

εργοληπτικές επιχειρήσεις, προκειµένου να αναλάβουν την εκτέλεση του συνόλου ή µέρους δηµόσιου έργου, 

ως ανάδοχοι ή µέλη αναδόχου κοινοπραξίας ή µέλη κατασκευαστικής κοινοπραξίας ή αναγνωρισµένοι 

υπεργολάβοι. Για την αναπροσαρµογή των ορίων, ο Υπουργός ΠΕΧΩ∆Ε λαµβάνει υπόψη ιδίως την ανάγκη 

δίκαιου καταµερισµού των έργων µεταξύ των τάξεων του ΜΕΕΠ και το µέγεθος των επιχειρήσεων της κάθε 

τάξης. 

Με την ίδια απόφαση καθορίζεται ο τρόπος απόδειξης της µη υπέρβασης του ως άνω ορίου, καθώς και οι 

φορείς, τα έργα των οποίων υπολογίζονται στο ανεκτέλεστο µέρος". 

4. Για τη συµµετοχή σε διαγωνισµούς δηµόσιων έργων χορηγείται σε κάθε εργοληπτική επιχείρηση 

εγγεγραµµένη στο ΜΕΕΠ "ενηµερότητα πτυχίου" η οποία σε συνδυασµό µε τη βεβαίωση εγγραφής που


4-20 

εγγεγραµµένη στο ΜΕΕΠ "ενηµερότητα πτυχίου", η οποία, σε συνδυασµό µε τη βεβαίωση εγγραφής που 

εκδίδεται από την υπηρεσία τήρησης του ΜΕΕΠ, συνιστά "επίσηµο κατάλογο αναγνωρισµένων εργοληπτών" 

κατά την έννοια του Αρθ-29 του Π∆-334/00 και απαλλάσσει τις εργοληπτικές επιχειρήσεις από την 

υποχρέωση να καταθέτουν τα επί µέρους δικαιολογητικά στους διαγωνισµούς. Για την έκδοση και χορήγηση 

της "ενηµερότητας πτυχίου" οι εργοληπτικές επιχειρήσεις υποβάλλουν σε τακτά χρονικά διαστήµατα, στην 

υπηρεσία τήρησης του ΜΕΕΠ, τα δικαιολογητικά συµµετοχής τους σε διαγωνισµούς, όπως αυτά ορίζονται 

από τις κείµενες διατάξεις. 

Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και ∆ηµόσιων Εργων ορίζονται τα υποβαλλόµενα 

δικαιολογητικά, η διαδικασία υποβολής τους, ο χρόνος ισχύος της "ενηµερότητας πτυχίου", η διαδικασία 

ανανέωσης της, οι συνέπειες εκ της µη υποβολής της σε διαγωνισµό, ο χρόνος εφαρµογής του µέτρου και 

κάθε σχετικό θέµα. 


Ενιαία τιµολόγια, πρότυπα τεύχη διακηρύξεων και εντύπων προσφοράς 

1. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και ∆ηµόσιων Έργων εγκρίνονται ενιαία τιµολόγια 

εργασιών, ανάλογα µε την κατηγορία και το µέγεθος των έργων και µε την προσβασιµότητα της περιοχής 

εκτέλεσης τους, πρότυπα τεύχη διακηρύξεων και εντύπων προσφοράς για όλα τα συστήµατα υποβολής 

προσφοράς, καθώς και άλλα πρότυπα εγγράφων που χρησιµοποιούνται κατά τις δηµοπρασίες των έργων. 

2. Τα τιµολόγια, καθώς και τα πρότυπα, µετά την έγκρισή τους, ισχύουν υποχρεωτικά για όλους τους φορείς 

που δηµοπρατούν δηµόσια έργα. Με αιτιολογηµένη απόφαση της Προϊσταµένης Αρχής µπορεί να 

προστίθενται στη διακήρυξη επιπλέον όροι, όταν τούτο ενδείκνυται. 

3. Οι τιµές των εργασιών των ενιαίων τιµολογίων αναπροσαρµόζονται, όπως ορίζεται στην απόφαση και 

λαµβάνονται αυτούσιες ή σε συνδυασµό µεταξύ τους για τη σύνταξη των προϋπολογισµών των έργων. 


Πειθαρχικές ευθύνες διοικητικών οργάνων 

1. Η υπαίτια παράλειψη οφειλόµενης ενέργειας από όργανα του φορέα κατασκευής του έργου αποτελεί 

πειθαρχικό αδίκηµα. 

2. Ιδίως αποτελούν πειθαρχικά αδικήµατα: α) Για τους επιβλέποντες το έργο: η υπαίτια καθυστέρηση στην 

ενηµέρωση του Προϊσταµένου της ∆ιευθύνουσας Υπηρεσίας για την εκ µέρους του αναδόχου παραβίαση του 

χρονοδιαγράµµατος κατασκευής ή την κατασκευή ελαττωµατικών εργασιών ή την ενσωµάτωση 

ελαττωµατικών υλικών ή την παράλειψη τήρησης των νόµιµων µέτρων ασφάλειας ή προστασίας του 

περιβάλλοντος. 

β) Για τον Προϊστάµενο της ∆ιευθύνουσας Υπηρεσίας: η παράλειψη κίνησης και διεκπεραίωσης της 

διαδικασίας έκπτωσης του αναδόχου παρά τη συνδροµή των αναγκαίων προϋποθέσεων, η παράλειψη 

έγκαιρης έγκρισης των επιµετρήσεων και των λογαριασµών του έργου και η χορήγηση εντολών για εκτέλεση 

εργασιών οι οποίες δεν προβλέπονται από την αρχική ή εγκεκριµένη συµπληρωµατική σύµβαση, ούτω άλλως 

πως είναι επιτρεπτή η εκτέλεση τους κατά τις κείµενες διατάξεις. 

γ) Για τον Προϊστάµενο και τα όργανα της Προϊσταµένης Αρχής: Η παράλειψη έγκαιρης έγκρισης των 

Ανακεφαλαιωτικών Πινάκων και των Πρωτοκόλλων προσωρινής και οριστικής παραλαβής, η χορήγηση 

παράτασης προθεσµίας χωρίς να υφίστανται οι νόµιµες προϋποθέσεις και η παράλειψη έκδοσης απόφασης 

σε ένσταση του αναδόχου κατά απόφασης κήρυξης έκπτωσης, εντός της δίµηνης προθεσµίας του Αρθ-6 

παρ.7 του παρόντος. 

3. Για τα αδικήµατα των προηγούµενων παραγράφων ο Υπουργός Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και ∆ηµόσιων 

Έργων ή το αρµόδιο όργανο των άλλων φορέων που εκτελούν δηµόσια έργα, είτε επιβάλλει εις βάρος των 

υπαιτίων, ανάλογα µε τη βαρύτητά τους, την πειθαρχική ποινή του προστίµου µέχρι ποσού αντίστοιχου του 

µισθού των έξι (6) µηνών είτε τους παραπέµπει στο οικείο πειθαρχικό όργανο για την επιβολή των κατά τις 

κείµενες διατάξεις προβλεπόµενων κατά περίπτωση πειθαρχικών ποινών. 

4. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και ∆ηµόσιων Έργων καθορίζονται κατηγορίες 

µεγάλων ή ειδικών έργων, στην οµάδα επίβλεψης των οποίων µετέχει απαραίτητα και ο µελετητής του έργου. 

Με την ίδια απόφαση ρυθµίζεται κάθε σχετική λεπτοµέρεια, ιδίως ο τρόπος καθορισµού της τυχόν αµοιβής του 

και η διαδικασία ανάθεσης των σχετικών υπηρεσιών. 


Εκχώρηση του εργολαβικού ανταλλάγµατος 

Η παρ.2 του Αρθ-4 του Ν-4694/30, όπως ισχύει, αντικαθίσταται κατά τα ακόλουθα: 

"2. Επιτρέπεται η εκ µέρους του αναδόχου του έργου εκχώρηση χρηµατικής απαίτησης, για την οποία έχει 

συνταχθεί και εγκριθεί πιστοποίηση εκ της κατασκευής έργου, σε αναγνωρισµένες τράπεζες ή νοµικά 

πρόσωπα δηµοσίου δικαίου ή προµηθευτές υλικών και µηχανηµάτων για την εκτέλεση του έργου εκ του 

οποίου προέρχεται η απαίτηση ή εργάτες και υπαλλήλους που χρησιµοποιήθηκαν ή χρησιµοποιούνται για την 

κατασκευή του".


1. Στο Αρθ-5 του Ν-2965/01 (ΦΕΚ-270/Α/01) προστίθεται η ακόλουθη διάταξη: 


4-21 

"ζ. Σε περιοχή (Α) του Π∆-5/13-12-79 (ΦΕΚ-707/∆/79) επιτρέπεται ο καθορισµός χώρου της περιπτ.δ της 

παρ.2 του Αρθ-1 του Ν-2545/97 (ΦΕΚ-254/Α/97) που οριοθετείται, πολεοδοµείται και οργανώνεται σύµφωνα 

µε τις λοιπές διατάξεις του ίδιου νόµου και υπό την προϋπόθεση της σύµφωνης γνώµης του Οργανισµού 

Αθήνας". 

2. Το εδαφ.α της περιπτ.γ της παρ.1 του Αρθ-9 του Ν-2938/01 (ΦΕΚ-178/Α/01) αντικαθίσταται ως εξής: 

"γ) από έξι εκπροσώπους του ∆ηµοσίου, µεταξύ των οποίων ο Πρόεδρος του ∆ιοικητικού Συµβουλίου και ο 

∆ιευθύνων Σύµβουλος της εταιρείας, οι οποίοι ορίζονται µε κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονοµίας και 

Οικονοµικών και Περιβάλλοντος Χωροταξίας και ∆ηµοσίων Έργων". 

Η περιπτ.δ της ίδιας παραγράφου καταργείται. 

Όπου στις διατάξεις του Ν-2938/01 αναφέρεται ως τρόπος ορισµού των µελών του ∆ιοικητικού Συµβουλίου η 

εκλογή τους από τη Γενική Συνέλευση, εφαρµόζεται η ανωτέρω διάταξη. 


Μεταβατικές και τελικές διατάξεις 

1. Οι διατάξεις του νόµου αυτού έχουν εφαρµογή στους διαγωνισµούς όλων των φορέων του ευρύτερου 

δηµόσιου τοµέα, που εκτελούν δηµόσια έργα και θα προκηρυχθούν µε διακηρύξεις που θα δηµοσιευθούν µετά 

την έναρξη ισχύος του νόµου, καθώς και στις συµβάσεις που θα συναφθούν συνεπεία των διαγωνισµών 

αυτών, εξαιρουµένης της διάταξης της παρ.4 του Αρθ-2 του παρόντος, η οποία εφαρµόζεται και για τις 

δηµοπρασίες στις οποίες δεν έχει συναφθεί σύµβαση µέχρι την έναρξη ισχύος του νόµου. Ως δηµοσίευση 

νοείται η αποστολή της περίληψης προς δηµοσίευση στην Επίσηµη Εφηµερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων 

ή, σε διαγωνισµούς κάτω του πεδίου εφαρµογής της Κοινοτικής Οδηγίας για τα δηµόσια έργα, η πρώτη 

δηµοσίευση στον ελληνικό τύπο. Επίσης οι διατάξεις του νόµου αυτού έχουν εφαρµογή στις συµβάσεις που 

θα συναφθούν ύστερα από διαδικασία απευθείας ανάθεσης ή διαγωνισµού µεταξύ περιορισµένου αριθµού 

επιχειρήσεων. 

Οι διατάξεις των παρ.1, παρ.2, παρ.4, παρ.5, παρ.6, παρ.7, παρ.8 και παρ.9 του Αρθ-6 του παρόντος νόµου 

εφαρµόζονται και στις συµβάσεις που εκτελούνται, εφόσον, µέχρι την έναρξη ισχύος του νόµου, δεν έχει 

κοινοποιηθεί ειδική πρόσκληση της ∆ιευθύνουσας Υπηρεσίας. 

2. ∆ιακηρύξεις διαγωνισµών στους οποίους δεν αποσφραγίστηκαν οι οικονοµικές προσφορές µέχρι την 

έναρξη ισχύος του παρόντος νοµου ανακαλούνται υποχρεωτικά και οι διαγωνισµοί επαναπροκηρύσσονται. 

Το πιο πάνω εδάφιο δεν ισχύει για τους διαγωνισµούς που προκηρύχθηκαν κατά το σύστηµα µελέτη - 

κατασκευή. 

3. Από την έναρξη ισχύος του νόµου αυτού καταργούνται: 

α) Οι διατάξεις των Αρθ-1 και Αρθ-2 του Ν-2576/98 (ΦΕΚ-25/Α/98) και οι υπουργικές αποφάσεις που 

εκδόθηκαν κατ' εξουσιοδότησή τους. 

β) Η παρ.5 του Αρθ-4 του Ν-1418/84, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει µε την παρ.1 του Αρθ-5 του Ν-2940/01 

και την παρ.1 του Αρθ-15 του Ν-3212/03. 

γ) Η παρ.46 του Αρθ-16 του Ν-1418/84. Μέχρι την έκδοση νέας απόφασης του Υπουργού ΠΕΧΩ∆Ε, 

εξακολουθούν να ισχύουν οι Αποφ-∆15/1012/25-6-03 (ΦΕΚ-882/Β/03) και Αποφ-∆15/6778/19-3-04 (ΦΕΚ- 

522/Β/04) του Υπουργού ΠΕΧΩ∆Ε. 

δ) Η παρ.9 του Αρθ-6 του Ν-1418/84, όπως ισχύει. 

ε) Η παρ.7 του Αρθ-17 του Π∆-609/85. 

στ) Τα Αρθ-18 και Αρθ-24 του Π∆-609/85. 

ζ) Η παρ.5 του Αρθ-5 του Ν-1418/84, κατά το µέρος που αναφέρεται στις ποινικές ρήτρες, καθώς και οι παρ.9 

έως παρ.12 του Αρθ-36 του Π∆-609/85. 

η) Το Αρθ-47 του Π∆-609/85. 

θ) Τα Αρθ-5, Αρθ-6, Αρθ-9 παρ.2α και Αρθ-19 παρ.1 του Π∆-171/87. 

ι) Κάθε γενική ή ειδική διάταξη που αναφέρεται σε θέµατα που ρυθµίζονται από το νόµο αυτόν. 


Εναρξη ισχύος 

Η ισχύς του παρόντος νόµου αρχίζει από τη δηµοσίευσή του στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως, εκτός αν 

ορίζεται διαφορετικά στις επί µέρους διατάξεις.

TEST 

.3. 

Υγιεινή & Ασφάλεια της Εργασίας 

4-1

ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΓΙΕΙΝΗΣ-ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ 

Άρθρα Νοµοθεσίας 

Τίτλος Περιγραφή 

Β.∆. /1920 Φ.Ε.Κ. 200, τεύχος Α' 

της 5ης Σεπ. 1920 

Π.∆. /1934 Φ.Ε.Κ. 112 Α' της 22 

Μαρτ. 1934 

Π.∆. /1934 Φ.Ε.Κ. τ. Α.334 της 

4-10-1934 

Π.∆. 422/1979 Φ.Ε.Κ. 128, 

τεύχος της Α της 15 Ιουν. 1979 

N. 1568/1985 Φ.Ε.Κ. 177 

Α'/18.10.85 

Π.∆. 289/1986 Φ.Ε.Κ. 129 Α' της 

22 Αυγ. 1986 

Π.∆. 294/1988 Φ.Ε.Κ. 138Α' της 

21 Ιουνίου 1988 

Αποφ. 88555/3293/1988 Φ.Ε.Κ. 

721 Β' της 4.10.88 

Π.∆. 175/1989 Φ.Ε.Κ. 85 Α' της 

23 Μαρτ. 1989 

Π.∆. 157/1992 ΦΕΚ 74, τεύχος 

Α' της 12.5.92 

Ν. 2224/1994 Φ.Ε.Κ. 112 

Α'/6.7.94 

«Περί κωδικοποιήσεως των περί υγιεινής και ασφαλείας των εργατών 

διατάξεων» 

«Περί υγιεινής και ασφαλείας των εργατών και υπαλλήλων των πάσης 

φύσεως βιοµηχανικών και βιοτεχνικών εργοστασίων, εργαστηρίων κλπ,.» 

«Περί λειτουργίας βιοµηχανικών και βιοτεχνικών εργοστασίων εν υπογείοις». 

«Περί συστήµατος σηµατοδοτήσεως ασφαλείας εις τους χώρους εργασίας». 

«Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζοµένων». 

«Υγιεινή και Ασφάλεια των εργαζοµένων σε χώρους εργασίας που 

εποπτεύονται από το Υπουργείο Εθνικής 'Aµυνας». 

Ελάχιστος χρόνος απασχόλησης τεχνικού ασφαλείας και γιατρού εργασίας, 

επίπεδο γνώσεων και ειδικότητα τεχνικού ασφαλείας για τις επιχειρήσεις, 

εκµεταλλεύσεις και εργασίες του άρθρου 1 παραγράφου 1 του ν. 1568/1985 

«Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζοµένων» 

Υγιεινή και ασφάλεια του προσωπικού του ∆ηµοσίου, των Ν.Π.∆.∆. και των 

Ο.Τ.Α. 

«Ινστιτούτο Ερεύνης Νοσηµάτων Θώρακος» 

«Επέκταση των διατάξεων των Προεδρικών ∆ιαταγµάτων και Υπουργικών 

Αποφάσεων που εκδόθηκαν µε τις εξουσιοδοτήσεις του Ν. 1568/85 «Υγιεινή 

και Ασφάλεια των εργαζοµένων» (177/Α) στο ∆ηµόσιο, ΝΠ∆∆ και ΟΤΑ». 

«Ρύθµιση θεµάτων εργασίας, συνδικαλιστικών δικαιωµάτων, Υγιεινής- 

Ασφάλειας, κλπ.» 

Νοµοθεσία κατά την περίοδο 1997-2004 

N: 2639/1998 

"Ρύθµιση εργασιακών σχέσεων, σύσταση Σώµατος Επιθεώρησης Εργασίας και άλλες διατάξεις" (ΦEK 

205/A/2-9-98) 

Π∆: 15/99 

Τροποποίηση του Π.∆. 186/95 «προστασία των εργαζοµένων από κινδύνους που διατρέχουν λόγω 

της έκθεσής τους σε βιολογικούς παράγοντες κατά την εργασία σε συµµόρφωση µε τις οδηγίες 

90/679/ΕΟΚ και 93/88/ΕΟΚ όπως τροποποιήθηκε µε το Π.∆. 174/97 (150/Α), σε συµµόρφωση µε τις 

οδηγίες 97/59/ΕΚ και 97/65/ΕΚ της Επιτροπής. (ΦΕΚ 9/Α/2-2-1999) 

Π∆: 88/99 

Ελάχιστες προδιαγραφές για την οργάνωση του χρόνου εργασίας σε συµµόρφωση µε την οδηγία 

93/104/ΕΚ. (ΦΕΚ 94/Α/13-5-99) 

Π∆: 89/99 

Τροποποίηση του Π.∆. 395/94 «Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας για τη χρησιµοποίηση 

εξοπλισµού εργασίας από τους εργαζόµενους κατά την εργασία τους σε συµµόρφωση µε την οδηγία 

89/655/ΕΟΚ». (ΦΕΚ 94/Α/13-5-99) 

5-1

Π.∆: 90/99 

Καθορισµός οριακών τιµών έκθεσης και ανώτατων οριακών τιµών έκθεσης των εργαζοµένων σε ορισµένους 

χηµικούς παράγοντες κατά τη διάρκεια της εργασίας τους», σε συµµόρφωση µε τις Οδηγίες 91/322/ ΕΟΚ και 

96/94/ΕΚτης Επιτροπής και τροποποίηση και συµπλήρωση του Π.∆. 307/86 «Προστασία της υγείας των εργαζοµένων 

που εκτίθενται σε ορισµένους χηµικούς παράγοντες κατά τη διάρκεια της εργασίας τους» (135/Α) όπως 

τροποποιήθηκε µε το Π.∆. 77/93 (32/Α) 

(ΦΕΚ 94/Α/1999). 

Π∆: 95/1999 

Όροι ίδρυσης και λειτουργίας Υπηρεσιών Προστασίας και Πρόληψης (ΦΕΚ 102/Α/26-5-1999) 

Π∆: 136/99 

Οργάνωση Υπηρεσιών Σώµατος Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε.) (ΦΕΚ 134/Α/30-6-99) 

Π∆: 159/99 

Τροποποίηση του π.δ. 17/96 "Mέτρα για την βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας των εργαζοµένων 

κατά την εργασία σε συµµόρφωση µε τις οδηγίες 89/391/EOK και 91/383/EOK"(11/A) και του π.δ. 

70α/88 "Προστασία των εργαζοµένων που εκτίθενται σε αµίαντο κατά την εργασία"(31/Α) όπως αυτό 

τροποποιήθηκε µε το π.δ. 175/97 (150/Α). (ΦEK 157/A/3-8-99) 

ΥΑ: Οικ. 5697/590/00 

Καθορισµός µέτρων και όρων για την αντιµετώπιση των κινδύνων από ατυχήµατα µεγάλης έκτασης σε 

εγκαταστάσεις ή µονάδες λόγω της ύπαρξης επικίνδυνων ουσιών. (ΦΕΚ 405/Β/29-3-00) 

Π∆: 127/00 

Τροποποίηση και συµπλήρωση του Π.∆. 399/94 «Προστασία των εργαζοµένων από τους κινδύνους 

που συνδέονται µε την έκθεση σε καρκινογόνους παράγοντες κατά την εργασία σε συµµόρφωση µε 

την οδηγία του Συµβουλίου 90/394/ΕΟΚ». (ΦΕΚ 111/Α/6-4-00) 

ΥΑ: 53571/3839/00 

Μέτρα προφύλαξης του κοινού από τη λειτουργία κεραιών εγκατεστηµένων στην ξηρά. (ΦΕΚ 1105 /Β/ 

6-9-2000) 

ΥΑ: 433/19-9-2000 

Καθιέρωση του Φακέλου Ασφάλειας και Υγείας (Φ.Α.Υ) ως απαραίτητου στοιχείου για την προσωρινή 

και οριστική παραλαβή κάθε ∆ηµόσιου Έργου. (ΦΕΚ 1176 Β/22-9-2000) 

Π∆: 304/00 

Τροποποίηση του Π.∆. 395/94 «Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας για τη χρησιµοποίηση 


89/655/Ε.Ο.Κ» (Φ.Ε.Κ. 220/Α/19-12-94) όπως αυτό τροποποιήθηκε µε το Π.∆. 89/99. «Τροποποίηση 

του Π.∆. 395/94 σε συµµόρφωση µε την οδηγία 95/63/Ε.Κ του Συµβουλίου» (Φ.Ε.Κ. 94/Α/13-5-1999). 

(ΦΕΚ 241/Α/3-11-00) 

ΥΑ 2/73692/0022/ 2000 ΦΕΚ:1475/Β/4-12-2000 

Kαθορισµός αµοιβής των εκπροσώπων των εργαζοµένων και των εκπροσώπων του Tεχνικού 

Eπιµελητηρίου Eλλάδας που συµµετέχουν στις µικτές Eπιτροπές Ελέγχου σε οικοδοµές και 

εργοταξιακά έργα και σε Επιτροπές Ελέγχου στη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη Πειραιά-∆ραπετσώνας- 

Kερατσινίου- Περάµατος-Σαλαµίνας 

Ν 2874/2000 [άρθρα 13, 16] ΦΕΚ:286/A/29-12-2000 

Προώθηση της απασχόλησης και άλλες διατάξεις (άρθρο 13: περί ΕΞΥΠΠ, άρθρο 16: περί στοιχείων 

ΤΑ και ΓΕ στις καταστάσεις προσωπικού) 

ΥΑ: 90826/01 

Συγκρότηση Γνωµοδοτικής Επιτροπής για τη χορήγηση άδειας λειτουργίας των εξωτερικών 

Υπηρεσιών Προστασίας και Πρόληψης ΕΞ.Υ.Π.Π. (ΦΕΚ 167/Β/19-2-01) 

5-2

ΥΑ: ∆ΙΠΑ∆/οικ/177/01 

Πρόληψη εργασιακού κινδύνου κατά τη µελέτη του έργου. (ΦΕΚ 266/Β/14-3-01) 

Ν 2918/2001 ΦΕΚ:119/A/15-6-2001 

Κύρωση της ∆ιεθνούς Σύµβασης Εργασίας 182 για την απαγόρευση των χειρότερων µορφών 

εργασίας των παιδιών και την άµεση δράση µε σκοπό την εξάλειψή τους 

Π∆ 338/2001 ΦΕΚ:227/Α/2001 

Προστασία της υγείας και ασφαλείας των εργαζοµένων κατά την εργασία από κινδύνους οφειλόµενους 

σε χηµικούς παράγοντες. 

Π∆ 339/2001 ΦΕΚ:227/Α/2001 

Τροποποίηση του π.δ. 307/86 "Προστασία της υγείας των εργαζοµένων που εκτίθενται σε ορισµένους 

χηµικούς παράγοντες κατά την διάρκεια της εργασίας τους. 

YA 2/14590/0022/2002 ΦΕΚ:399/Β/2002 

Τροποποίηση της απόφασης 2/73692/0022 (ΦΕΚ1475/Β/2000) "Kαθορισµός αµοιβής των 

εκπροσώπων των εργαζοµένων και των εκπροσώπων του Tεχνικού Eπιµελητηρίου Eλλάδας που 

συµµετέχουν στις µικτές Eπιτροπές Ελέγχου σε οικοδοµές και εργοταξιακά έργα και σε Επιτροπές 

Ελέγχου στη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη Πειραιά-∆ραπετσώνας-Kερατσινίου- Περάµατος- 

Σαλαµίνας" 

Π. ∆. 41/2003 ΦΕΚ:44/A/21-02-2003 

Τροποποίηση του π.δ. 176/97 "Mέτρα για την βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας κατά την εργασία 

των εγκύων, λεχώνων και γαλουχουσών εργαζοµένων σε συµµόρφωση µε την οδηγία 92/85/EOK" 

(150/A) 

Π.∆. 42/2003 ΦΕΚ:44/A/21-02-2003 

Σχετικά µε τις ελάχιστες απαιτήσεις για τη βελτίωση της προστασίας της υγείας και της ασφάλειας των 

εργαζοµένων οι οποίοι είναι δυνατόν να εκτεθούν σε κίνδυνο από εκρηκτικές ατµόσφαιρες σε 

συµµόρφωση µε την οδηγία 1999/92/ΕΚ της 16ης ∆εκεµβρίου 1999 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου 

και του Συµβουλίου (Ε.Ε. L 23/57/28-01-2000). 

Π.∆. 43/2003 ΦΕΚ:44/A/21-02-2003 

Τροποποίηση και συµπλήρωση του π.δ. 399/94 "Προστασία των εργαζοµένων από τους κινδύνους 

που συνδέονται µε την έκθεση σε καρκινογόνους παράγοντες κατά την εργασία σε συµµόρφωση µε 

την οδηγία του Συµβουλίου 90/394/ΕΟΚ" (221/Α) σε συµµόρφωση µε την οδηγία 1999/38/ΕΚ του 

Συµβουλίου της 29ης Απριλίου 1999 (Ε.Ε. L 138/01-06-1999) 

Ν 3144/2003 ΦΕΚ:111/Α/8-5-2003 

Κοινωνικός διάλογος για την προώθηση της απασχόλησης και την κοινωνική προστασία και άλλες 

διατάξεις 

Π.∆ 4/04, ΦΕΚ:2/Α/12-1-04 

Καθορισµός κατηγοριών κατάταξης των ναυπηγοεπισκευαστικών επιχειρήσεων και των ειδικών 

επιχειρήσεων ναυπήγησης, συντήρησης, επισκευής και µετατροπής πλοίων. 

Π.∆ 12/04, ΦΕΚ:7/Α/16-1-04 

Εγκαταστάσεις µε συρµατόσχοινα για τη µεταφορά προσώπων. Εναρµόνιση της οδηγίας 2000/9/ΕΚ 

του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 2 ης Μαρτίου 2000. 

Υ.Α ΟΙΚ.902/24/04, ΦΕΚ:66/Β/20-1-04 

Καθορισµός προϋποθέσεων έκδοσης των αδειών άσκησης επαγγέλµατος των τεχνιτών αυτοκινήτων, 

µοτοσικλετών και µοτοποδηλάτων του άρθρου 10 του ν. 1575/85 (207/Α). 

Υ Α Ε 123/45/Β0034/04 ΦΕΚ 97/Β/23 1 04 

5-3

Εναρµόνιση εθνικής νοµοθεσίας στην οδηγία 2003/101/ΕΚ της Επιτροπής. 

Υ.Α 7016/6/127/04, ΦΕΚ:199/Β/4-2-04 

Καθορισµός του τύπου και του περιεχοµένου της πράξης βεβαίωσης των παραβάσεων που 

προβλέπονται από το ν. 2696/99 «Κύρωση του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας» (Α/57) και από την περί 

αυτοκινήτων νοµοθεσία. 

Υ.Α 389/2003/04, ΦΕΚ:216/Β/6-2-04 

Τροποποίηση του π.δ 445/83 (166/Α) σε εναρµόνιση προς την Οδηγία 2003/34/Ε.Κ. του Ευρωπαϊκού 

Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου «σχετικά µε την εικοστή τρίτη τροποποίηση της Οδηγίας 

76/769/ΕΟΚ του Συµβουλίου, που αφορά περιορισµούς κυκλοφορίας στην αγορά και χρήσης µερικών 

επικίνδυνων ουσιών και παρασκευασµάτων (ουσιών που έχουν ταξινοµηθεί ως καρκινογόνες, 

µεταλλαξιγόνες ή τοξικές στην παραγωγή - ΚΜΤ)». 

Ν. 3227/04, ΦΕΚ:31/Α/9-2-04 

Μέτρα για την αντιµετώπιση της ανεργίας και άλλες διατάξεις. 

Π.∆ 38/04, ΦΕΚ:35/Α/9-2-04 

Προσαρµογή της Ελληνικής νοµοθεσίας προς τις διατάξεις των οδηγιών 2001/19/ΕΚ, 1999/48/ΕΚ, 

98/63/ΕΚ, 96/21/ΕΚ, 93/16/ΕΟΚ, που αφορούν το επάγγελµα του ιατρού. 

Π.∆ 50/04, ΦΕΚ:41/Α/11-2-04 

∆ιαδικασίες εγγραφής των ναυπηγοεπισκευαστικών επιχειρήσεων και των ειδικών επιχειρήσεων 

ναυπήγησης, συντήρησης, επισκευής και µετατροπής πλοίων στο µητρώο των επιχειρήσεων 

ναυπήγησης, µετατροπής, επισκευής και συντήρησης πλοίων, σύµφωνα µε το άρθρο 6 παρ 2 του ν. 

2642/98. 

Π.∆ 56/04, ΦΕΚ:47/Α/11-2-04 

Κύρωση των τροποποιήσεων της ∆ιεθνούς Σύµβασης «περί ασφαλείας της ανθρώπινης ζωής στη 

θάλασσα, (ΠΑΑΖΕΘ- SOLAS)», που υιοθετήθηκαν στην διάσκεψη των συµβαλλοµένων κυβερνήσεων 

της διεθνούς σύµβασης την 21 η ∆εκεµβρίου 2002. 

Υ.Α Φ2/32397/3517/04, ΦΕΚ:303/Β/11-2-04 

Τροποποίηση της Φ2/55009/4626/00/02 (Β/1028) κ.υ.α «προσαρµογή της ελληνικής νοµοθεσίας προς 

τις διατάξεις της οδηγίας 2000/30/ΕΚ της 6ης Ιουνίου 2000 σχετικά µε τον οδικό τεχνικό έλεγχο των 

οχηµάτων επαγγελµατικής χρήσεως που κυκλοφορούν στην Κοινότητα», σε συµµόρφωση µε τις 

διατάξεις της οδηγίας 2003/26/ΕΚ. 

Ν. 3232/04, ΦΕΚ:48/Α/12-2-04 

Θέµατα Κοινωνικής Ασφάλισης και άλλες διατάξεις. 

Π.∆ 59/04, ΦΕΚ:50/Α/17-2-04 

Έγκριση του κανονισµού εσωτερικής λειτουργίας της επιτροπής διερεύνησης ατυχηµάτων και 

ασφάλειας πτήσεων και οργανισµός της µονάδας µελετών και διερεύνησης αεροπορικών ατυχηµάτων 

και συµβάντων. 

Π.∆ 66/04, ΦΕΚ:56/Α/25-2-04 

Καθορισµός, εναρµονισµένων απαιτήσεων και διαδικασιών για την ασφαλή φόρτωση και εκφόρτωση 

των Φ/Γ πλοίων µεταφοράς χύδην φορτίων, σε συµµόρφωση προς την Οδηγία 2001/96/ΕΚ του 

Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 4ης ∆εκεµβρίου 2001, όπως τροποποιήθηκε από 

την Οδηγία 2002/84/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 5ης Νοεµβρίου 2002. 

Y.Α 130286/04, ΦΕΚ 385/Β/25-2-04 

Τροποποίηση της υ.α 132458/03 «επιµόρφωση εργοδοτών επιχειρήσεων Β κατηγορίας σύµφωνα µε 

το π.δ 294/88 και εργαζοµένων για θέµατα άσκησης καθηκόντων τεχνικού ασφάλειας. – Προγράµµατα 

2004 (1901/Β). 

5-4

Υ.Α 90366/04, ΦΕΚ:196/Β/4-2-04 

∆ιαδικασία έγκρισης µιγµάτων φυτοπροστατευτικών προϊόντων που περιέχουν µια νέα για την ΕΕ 

δραστική ουσία που έχει καταχωρηθεί στο Παράρτηµα Ι της οδηγίας 91/414/ΕΟΚ και τουλάχιστον µια 

παλαιά για την οποία δεν έχει ληφθεί ακόµα απόφαση καταχώρησης ή µη στο Παρ/µα Ι της οδηγίας 

αυτής από την Επιτροπή της ΕΕ. 

Π.∆ 79/04, ΦΕΚ:62/Α/1-3-04 

Καθορισµός των όρων και προϋποθέσεων ιδρύσεως και λειτουργίας Σταθµών υπεραστικών 

λεωφορείων και Σταθµών φορτηγών αυτοκινήτων για φορτοεκφόρτωση εµπορευµάτων 

(εµπορευµατικών σταθµών αυτοκινήτων). 

Π.∆ 80/04, ΦΕΚ:63/Α/2-3-04 

Προσαρµογή της Ελληνικής Νοµοθεσίας προς τις διατάξεις της Οδηγίας 2002/30/ΕΚ, του Ευρωπαϊκού 

Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 26ης Μαρτίου 2002 Περί καθιέρωσης κανόνων και διαδικασιών 

για τη θέσπιση περιορισµών λειτουργίας σε συνάρτηση µε τον προκαλούµενο θόρυβο στους 

κοινοτικούς Αερολιµένες. 

Π.∆ 82/04, ΦΕΚ 64/Α/2-3-04 

Αντικατάσταση της κ.υ.α 98012/2001/96 «καθορισµός µέτρων και όρων για τη διαχείριση των 

χρησιµοποιηµένων ορυκτελαίων» (40/Β) «µέτρα, όροι και πρόγραµµα για την εναλλακτική διαχείριση 

των Αποβλήτων Λιπαντικών Ελαίων». 

Π.∆ 88/04, ΦΕΚ 68/Α/3-3-04 

Οργάνωση και προδιαγραφές λειτουργίας φαρµακαποθήκης. 

Π.∆ 109/04, ΦΕΚ:75/Α/5-3-04 

Μέτρα και όροι για την εναλλακτική διαχείριση των µεταχειρισµένων ελαστικών των οχηµάτων. 

Πρόγραµµα για την εναλλακτική διαχείριση τους. 

Π.∆. 115/04, ΦΕΚ:80/Α/5-3-04 

Αντικατάσταση της 73537/1438/95 κ.υ.α «διαχείριση των ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών που 

περιέχουν ορισµένες επικίνδυνες ουσίες» (781/Β) και 19817/00 κ.υ.α «τροποποίηση της 73537/95 

κ.υ.α κ.λ.π.» (963/Β) «µέτρα, όροι και πρόγραµµα για την εναλλακτική διαχείριση των 

χρησιµοποιηµένων Ηλεκτρικών Στηλών και Συσσωρευτών». 

Π.∆ 116/04, ΦΕΚ:81/Α/5-3-04 

Μέτρα, όροι και πρόγραµµα για την εναλλακτική διαχείριση των οχηµάτων στο τέλος του κύκλου ζωής 

τους, των χρησιµοποιηµένων ανταλλακτικών τους και των απενεργοποιηµένων καταλυτικών 

µετατροπέων σε συµµόρφωση µε τις διατάξεις της Οδηγίας 2000/53/ΕΚ «για τα οχήµατα στο τέλος του 

κύκλου ζωής τους» του Συµβουλίου της 18ης Σεπτεµβρίου 2000. 

Π.∆ 117/04, ΦΕΚ:82/Α/5-3-04 

Μέτρα, όροι και πρόγραµµα για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων ειδών ηλεκτρικού και 

ηλεκτρονικού εξοπλισµού, σε συµµόρφωση µε τις διατάξεις των Οδηγιών 2002/95 «σχετικά µε τον 

περιορισµό της χρήσης ορισµένων επικίνδυνων ουσιών σε είδη ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού 

εξοπλισµού» και 2002/96 «σχετικά µε τα απόβλητα ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισµού» 

του Συµβουλίου της 27ης Ιανουαρίου 2003» 

Υ.Α Αριθ.Φ.7.5/1816/88/04, ΦΕΚ:470/B/5-3-04 

Αντικατάσταση του ισχύοντος Κανονισµού Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων (Κ.Ε.Η.Ε) µε το 

Πρότυπο ΕΛΟΤ ΗD 384 και άλλες σχετικές διατάξεις. 

Π.∆ 155/04, ΦΕΚ 121/Α/5-7-04 

Τροποποίηση του π.δ 395/94 «ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας για τη χρησιµοποίηση 


89/655/ΕΟΚ» (Α/220) όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, σε συµµόρφωση µε την οδηγία 2001/45/ΕΚ. 

5-5

Y.A ΦΓ1/2257/134/04, ΦΕΚ 614/Β/27-4-04 

Πιστοποίηση πραγµατογνώµονα ADR για την διενέργεια ελέγχων σε οχήµατα µεταφοράς επικινδύνων 

εµπορευµάτων σύµφωνα µε τις διατάξεις του π.δ 104/99 όπως αυτό ισχύει. 

ΥΑ ∆3/Γ/20758/4325/04, ΦΕΚ 874/Β/14-6-04 

Τροποποίηση Κανονισµού Πυρασφάλειας - ∆ιάσωσης αεροσκαφών σε αεροδρόµια. 

Υ.Α οικ. 47368/2522/04, ΦΕΚ 1303/Β/25-8-04 

Τροποποίηση του π.δ 104/99 (113/Α) σε συµµόρφωση προς τις διατάξεις της οδηγίας 2001/7/ΕΚ της 

Επιτροπής για την τρίτη προσαρµογή στην τεχνική πρόοδο της οδηγίας 94/55/ΕΚ του Συµβουλίου 

σχετικά µε την προσέγγιση των νοµοθεσιών των κρατών µελών όσον αφορά την οδική µεταφορά 

επικίνδυνων εµπορευµάτων. 

Νοµοθετικό πλαίσιο για τον Τεχνικό Ασφάλειας 

Ν. 1568/85 Υγιεινή και Ασφάλεια των εργαζοµένων 

Π∆: 294/88 Ελάχιστος χρόνος απασχόλησης τεχνικού ασφάλειας και γιατρού εργασίας, επίπεδο 

γνώσεων και ειδικότητα τεχνικού ασφάλειας για τις επιχειρήσεις, εκµεταλλεύσεις και εργασίες του 

άρθρου 1 παράγραφος 1του ν. 1568/1985 "Υγιεινή και Ασφάλεια των εργαζοµένων" (ΦΕΚ 138/Α/21-6- 

1988) 

Π∆: 17/96 Μέτρα για την βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας των εργαζοµένων κατά την εργασία 

σε συµµόρφωση µε τις οδηγίες 89/391/ΕΟΚ και 91/383/ΕΟΚ (ΦΕΚ 11/Α/18-1-96) 

Π∆: 95/1999 Όροι ίδρυσης και λειτουργίας Υπηρεσιών Προστασίας και Πρόληψης (ΦΕΚ 102/Α/26-5- 

1999) 

Π∆: 159/99 Τροποποίηση του π.δ. 17/96 "Mέτρα για την βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας των 

εργαζοµένων κατά την εργασία σε συµµόρφωση µε τις οδηγίες 89/391/EOK και 91/383/EOK"(11/A) 

και του π.δ. 70α/88 "Προστασία των εργαζοµένων που εκτίθενται σε αµίαντο κατά την εργασία"(31/Α) 

όπως αυτό τροποποιήθηκε µε το π.δ. 175/97 (150/Α). (ΦEK 157/A/3-8-99) 

Ν 3144/2003 ΦΕΚ:111/Α/8-5-2003 

Κοινωνικός διάλογος για την προώθηση της απασχόλησης και την κοινωνική προστασία και άλλες 

διατάξεις 

5-6

Κοινοτικές οδηγίες για την υγιεινή και ασφάλεια των εργαζοµένων 

Α/Α ΑΡ.Ο∆ΗΓΙΑΣ ΤΙΤΛΟΣ ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ 

1. 78/610/ΕΟΚ Για την προστασία της υγείας των 

εργαζοµένων οι οποίοι εκτίθενται στο 

µονοµερές βινυλοχλωρίδιο. 

2. 80/1107/ΕΟΚ Για την προστασία των εργαζοµένων από 

τους κινδύνους που παρουσιάζονται 

συνεπεία εκθέσεώς τους κατά την διάρκεια 

της εργασίας σε χηµικά, φυσικά ή 

βιολογικά µέσα. 

3. 82/605/ΕΟΚ Για την προστασία των εργαζοµένων που 

εκτίθενται στον µεταλλικό µόλυβδο και 

στις ενώσεις ιόντων του κατά την εργασία. 


τους κινδύνους που οφείλονται στην έκθεση 

τους στον αµίαντο κατά τη διάρκεια της 


5. 88/364/ΕΟΚ Για την προστασία των εργαζοµένων 

απαγόρευση ορισµένων ειδικών 

παραγόντων και/ή ορισµένων 

δραστηριοτήτων. 


τους κινδύνους που διατρέχουν λόγω της 

εκθέσεώς τους κατά τη διάρκεια της 

εργασίας στο θόρυβο. 

Π∆ 1179/80 

(302/Α/80) 

Ν.1568/85 

(177/Α/85) 

Π∆ 94/87 

(54/Α/87) 

Π∆ 70α/88 

(31/Α/88) 

Α.Π.131099/89 

(930/Β/89) 

Π∆ 85/91 

(38/Α/91) 

7. 88/642/ΕΟΚ Τροποποιητική της 80/1107/ΕΟΚ Π∆ 77/93 

(34/Α/93) 

8. 89/655/ΕΟΚ 

(2 η Σχετικά µε τις ελάχιστες προδιαγραφές 

ΕΙ∆. Ασφάλειας και Υγείας για τη Π∆ 395/94 

Ο∆ΗΓΙΑ) χρησιµοποίηση εξοπλισµού εργασίας από 

τους εργαζόµενους κατά την εργασία τους. 

(220/Α/94) 

9. 89/656/ΕΟΚ 


ΕΙ∆. ασφάλειας και υγείας και τη χρήση από Π∆ 396/94 

Ο∆ΗΓΙΑ) τους εργαζόµενους εξοπλισµών ατοµικής 

προστασίας κατά την εργασία. 

(220/Α/94) 

10. 90/269/ΕΟΚ 

(4 η Σχετικά µε τις ελάχιστες απαιτήσεις 

ΕΙ∆. 

Ο∆ΗΓΙΑ) 

υγιεινής και ασφάλειας για το 

χειρωνακτικό χειρισµό φορτίων όπου 

υπάρχει ιδιαίτερος κίνδυνος βλάβης της 

ράχης και οσφυϊκής χώρας. 

Π∆ 397/94 

(221/Α/94) 

11. 90/270/ΕΟΚ 

(5 η ΕΙ∆. 


Σχετικά µε τις ελάχιστες προδιαγραφές 

ασφάλειας και υγείας κατά την εργασία σε 

εξοπλισµό µε οθόνες οπτικής απεικόνισης. 

Π∆ 398/94 

(221/Α/94) 

12. 90/394/ΕΟΚ 

(6 η ΕΙ∆. 


Για την προστασία των εργαζοµένων από 

τους κινδύνους που συνδέονται µε την 

έκθεση σε καρκινογόνους παράγοντες 

Π∆ 399/94 

(221/Α/94) 

1

13. 90/679/ΕΟΚ 

κατά την εργασία . 

(7 η Για την προστασία των εργαζοµένων από 

ΕΙ∆. κινδύνους που διατρέχουν λόγω της Π∆ 186/95 

Ο∆ΗΓΙΑ) έκθεσής τους σε βιολογικούς παράγοντες 

κατά την εργασία. 

(97/Α/95) 

14. 92/29/ΕΟΚ Σχετικά µε τις ελάχιστες προδιαγραφές 

ασφάλειας και υγείας για την προώθηση Π∆ 376/95 

βελτιωµένης ιατρικής περίθαλψης στα 

πλοία (προθεσµία 31.12.94). 

(206/Α/96) 

15. 92/58/ΕΟΚ 

(9 η ΕΙ∆. 


Σχετικά µε τις ελάχιστες προδιαγραφές για 

τη σήµανση ασφάλειας ή/και υγείας στην 

εργασία. 

Π∆ 105/95 

(67/Α/96) 

16. 93/88/ΕΟΚ ΤΡΟΠ. της οδηγίας 

(Βιολογικοί παράγοντες) 

90/679/ΕΟΚ 

Π∆ 186/95 

17. 91/322/ΕΠΙΤΡ. Σχετικά µε τις οριακές τιµές σύµφωνα µε 

την οδηγία 80/1107/ΕΟΚ για την 

προστασία των εργαζοµένων στον κίνδυνο 

έκθεσης σε χηµικούς, φυσικούς και 

18. 89/391/ΕΟΚ 

βιολογικούς παράγοντες. 

Σχετικά µε την εφαρµογή των µέτρων για 

(Ο∆ΗΓΙΑ την προώθηση της βελτίωσης της Π∆ 17/96 

ΠΛΑΙΣΙΟ) ασφάλειας και της υγείας των εργαζοµένων 

κατά την εργασία. 

(11/Α/96) 

19. 89/654/ΕΟΚ 

(1 η ΕΙ∆. 


Σχετικά µε τις ελάχιστες απαιτήσεις των 

χώρων εργασίας για την υγιεινή και 

ασφάλεια. 

Π∆ 16/96 

(10/Α/96) 

20. 91/383/ΕΟΚ Συµπλήρωση των µέτρων που αποσκοπούν 

στο να προάγουν τη βελτίωση της 

ασφάλειας και της υγείας κατά την εργασία Π∆ 17/96 

των εργαζοµένων µε σχέση εργασίας 

ορισµένου χρόνου ή µε σχέση πρόσκαιρης 


(11/Α/96) 

21. 92/57/ΕΟΚ 


ΕΙ∆. ασφάλειας και υγείας που πρέπει να Π∆ 305/96 

Ο∆ΗΓΙΑ) εφαρµόζονται στα προσωρινά εργοτάξια 

(προθεσµία 31.12.93). 

(212/Α/96) 

22. 91/382/ΕΟΚ ΤΡΟΠ. της 83/477/ΕΟΚ (Αµίαντος) 

(προθεσµία 1.1.96 και για την εξόρυξη 

1.1.99) 

Π∆ 175/97 

(150/Α/97) 

23. 92/58/ΕΟΚ 

(10 η Σχετικά µε την εφαρµογή µέτρων που 

ΕΙ∆. 


αποβλέπουν στη βελτίωση της υγείας και 

της ασφάλειας κατά την εργασία των 

εγκύων λεχώνων και γαλουχουσών 

εργαζοµένων (προθεσµία 19.10.94) 

Π∆ 176/97 

(150/Α/95) 

24. 92/91/ΕΟΚ 

(11 η Περί των ελαχίστων προδιαγραφών για τη 

ΕΙ∆. 


βελτίωση της προστασίας της ασφάλειας 

και της υγείας των εργαζοµένων στις 

εξορυκτικές δια γεωτρήσεων βιοµηχανίες 

(προθεσµία 3.12.94, στο άρθρο 10παρ.2 

Π∆ 177/97 

(150/Α/97) 

2

25. 92/104/ΕΟΚ 

προθεσµία 3.11.97) 

(12 η Περί των ελαχίστων προδιαγραφών της για 

ΕΙ∆. τη βελτίωση της προστασίας της ασφάλειας 

Ο∆ΗΓΙΑ) και της υγείας των εργαζοµένων στις 

υπαίθριες ή υπόγειες εξορυκτικές 

βιοµηχανίες (προθεσµία 3.12.94, στο 

26. 93/103/ΕΟΚ 

άρθρο 10 προθεσµία 3.12.2001) 


ΕΙ∆. ασφάλειας και υγείας κατά την εργασία σε 

Ο∆ΗΓΙΑ) αλιευτικά σκάφη (προθεσµία 23.11.95) 

27. 93/104/ΕΟΚ Σχετικά µε ορισµένα στοιχεία της 

οργάνωσης του χρόνου εργασίας 

28. 94/33/ΕΟΚ 

(προθεσµία 23.11.96) 

Περί προσεγγίσεως της νοµοθεσίας των 

κρατών µελών όσον αφορά την προστασία 

των νέων (προθεσµία 22.6.96) 

29. 95/30/ΕΚ Για την προσαρµογή στην τεχνική πρόοδο 

Τροπ. της της οδηγίας 90/679/ΕΟΚ (Βιολογικοί 

90/679/ΕΟΚ παράγοντες). 

30. 95/63/ΕΚ ΤΡΟΠ. της οδηγίας 89/655/ΕΟΚ 

Τροπ. της (Εξοπλισµός Εργασίας) (προθεσµία 

89/655/ΕΟΚ 5.12.98) 

Π∆ 177/97 

150/Α/97 

Π∆ 281/96 

(198/Α/96) 

Η Ο∆ΗΓΙΑ ΠΛΑΙΣΙΟ βρήκε τη χώρα µας να έχει ήδη ένα εκτεταµένο θεσµικό πλαίσιο για την 

ασφάλεια και την υγεία των εργαζοµένων. Σηµαντική θέση στο πλαίσιο αυτό αποτελεί ο 

Ν.1568/85, ενώ σε ορισµένα σηµεία του είναι αυστηρότερος από τις απαιτήσεις της οδηγίας 

πλαισίου. Ως προς τους βασικούς θεσµούς του τεχνικού ασφαλείας και του γιατρού εργασίας δεν 

καλύπτει εν γένει όλες τις επιχειρήσεις µε αριθµό απασχολούµενων µικρότερο από 150. 

Για την εναρµόνιση του εθνικού µας δικαίου µε τις ειδικές οδηγίες έχουν εκδοθεί µέχρι σήµερα 

αρκετά Π.∆. και αφορούν τη χρήση των µηχανών, τη χρήση των µέσων ατοµικής προστασίας, τη 

χρήση οθονών οπτικής απεικόνισης, τη χειρωνακτική διακίνηση φορτίων. 

Το βασικό νοµοθετικό πλαίσιο για την Υγεία και Ασφάλεια καθορίζει τις βασικές διαδικασίες 

Υγείας και Ασφάλειας µέσα στους εργασιακούς χώρους. Αυτή η βασική νοµοθεσία είναι: 

Νόµος 1568/85 

«Υγιεινή και Ασφάλεια των εργαζοµένων» 

(ΦΕΚ 177/Α/85) 

Π.∆. 294/88 

«Ελάχιστος χρόνος απασχόλησης Τεχνικού Ασφάλειας και Γιατρού εργασίας, επίπεδο γνώσεων 

3

και ειδικότητα τεχνικού ασφαλείας για τις επιχειρήσεις, εκµεταλλεύσεις και εργασίες του 

άρθρου 1 παράγραφος 1 του ν. 1568/85 ‘Υγιεινή και Ασφάλεια των εργαζοµένων’» 

Ν.2224/94 

«Ρύθµιση θεµάτων εργασίας, συνδικαλιστικών δικαιωµάτων, Υγιεινής και Ασφάλειας κ.λ.π.» 

(κεφάλαιο ∆, άρθρα 24-27) 

Π.∆.17/96 

«Μέτρα για την βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας των εργαζοµένων κατά την εργασία σε 

συµµόρφωση µε τις οδηγίες 89/391/ΕΟΚ και 91/383/ΕΟΚ» (ΦΕΚ 11/Α/96) 

Π.∆.16/96 

«Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας στους χώρους εργασίας σε συµµόρφωση µε την 

οδηγία 89/654/ΕΟΚ» 

(ΦΕΚ 10/Α/96) 

ΕΘΝΙΚΟ 

ΕΠΙΠΕ∆Ο 

ΘΕΣΜΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ Υ.Α.Ε. 

ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟ 


ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ 


Σ.Υ.Α.Ε. Ν.Ε.Υ.Α.Ε. Τ.Α. Γ.Ε. Ε.Υ.Α.Ε. 

Τα θεσµοθετηµένα µέσα στην επιχείρηση όργανα για την προώθηση των θεµάτων Υγιεινής και 

Ασφάλειας της εργασίας είναι ο Τεχνικός Ασφαλείας, ο Γιατρός Εργασίας καθώς και η 

Επιτροπή Υγιεινής και Ασφαλείας της εργασίας, ενώ σε Εθνικό επίπεδο είναι το ΣΥΑΕ 

(Συµβούλιο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας) και οι ΝΕΥΑΕ (Νοµαρχιακές Επιτροπές 

Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας). 

4

Έργο του Σ.Υ.Α.Ε. είναι: 

Συµβούλιο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (Σ.Υ.Α.Ε.) 

Σκοπός – Αρµοδιότητες Σ.Υ.Α.Ε. 

(άρθρο 15, παρ.5 του Ν.1568/85) 

• η διατύπωση γνώµης πάνω σε σχέδια κανονιστικών και διοικητικών πράξεων που 

εκδίδονται σε εκτέλεση του νόµου αυτού, 

• η διατύπωση γνώµης σε θέµατα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας και προστασίας της 

υγείας των εργαζοµένων, που υποβάλλονται από τις αρχές ή τους φορείς που εκπρόσωποί τους 

συµµετέχουν στο Σ.Υ.Α.Ε., 

• η εισήγηση προς τον Υπουργό Εργασίας για την έκδοση νέων νοµοθετικών ή 

κανονιστικών διαταγµάτων ή την τροποποίηση αυτών που ισχύουν, για την προστασία της 

υγείας των εργαζοµένων και την υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας. 

Συγκρότηση Σ.Υ.Α.Ε. 

Ο τρόπος συγκρότησης του Σ.Υ.Α.Ε. καθορίζεται από τα: 

• Άρθρο 15 του Ν. 1568/85 

• Άρθρο 19 παράγρ. 8 του Ν. 1767/88 

• Άρθρο 4 παράγρ. 1 της ΚΥΑ αρ. 88555/88, κατωτέρω 54, όπως κυρώθηκε µε το άρθρο 39 

του Ν. 1836/89. 

Οι παραπάνω διατάξεις προβλέπουν ότι στο Ανώτατο Συµβούλιο Εργασίας (Α.Σ.Ε.) του 

Υπουργείου Εργασίας συνιστάται τµήµα αρµόδιο να γνωµοδοτεί αποκλειστικά σε θέµατα 

προστασίας της υγείας των εργαζοµένων και υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας, µε την 

ονοµασία «Συµβούλιο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας» (Σ.Υ.Α.Ε.). 

Μέλη του Σ.Υ.Α.Ε. είναι: 

• Ο γενικός γραµµατέας του Υπουργείου Εργασίας ως πρόεδρος µε αναπληρωτή τον ειδικό 

γραµµατέα του τοµέα συνθηκών εργασίας υγιεινής και ασφάλειας εργαζοµένων ή ανώτερο 

υπάλληλο του Υπουργείο Εργασίας, προϊστάµενο διευθύνσεως, που ορίζεται µε την 

υπουργική απόφαση διορισµού των µελών, 

• ένας τεχνικός ή υγειονοµικός υπάλληλος του Υπουργείου Εργασίας, 

• ένας εκπρόσωπος του Υπουργείου Βιοµηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας, 

• ένας εκπρόσωπος του Υπουργείου Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, 

• τρεις εκπρόσωποι της πιο αντιπροσωπευτικής τριτοβάθµιας συνδικαλιστικής οργάνωσης 

5

εργαζοµένων, που υποδεικνύονται µε απόφαση της διοίκησής της, 

• τρεις εκπρόσωποι εργοδοτικών οργανώσεων από τη βιοµηχανία, βιοτεχνία ή εµπόριο, που 

υποδεικνύονται µε αποφάσεις των διοικήσεών τους, 

• ένας εκπρόσωπος του Τεχνικού Επιµελητηρίου Ελλάδας, που υποδεικνύεται από τη διοίκησή 

του, 

• ένας εκπρόσωπος του Πανελληνίου Ιατρικού Συλλόγου, που υποδεικνύεται από τη διοίκησή 

του, 

• ένας εκπρόσωπος της Ένωσης Ελλήνων Χηµικών, που υποδεικνύεται από τη διοίκησή της, 

• ένας επιστήµονας ειδικός σε θέµατα ασφαλείας της εργασίας, 

• ένας επιστήµονας ειδικός σε θέµατα υγιεινής της εργασίας, 

• δύο εκπρόσωποι της Α.∆.Ε.∆.Υ., 

• ένας εκπρόσωπος της Πανελλήνιας Οµοσπονδίας ∆ηµοτικών και Κοινοτικών Υπαλλήλων, 

• ένας εκπρόσωπος του Υπουργείου Προεδρίας της Κυβέρνησης, 

• ένας εκπρόσωπος του Υπουργείου Οικονοµικών, 

• ένας εκπρόσωπος της Κ.Ε.∆.Κ.Ε. 

Στις περιπτώσεις που αντιµετωπίζονται ειδικά θέµατα, τα οποία αφορούν εργαζοµένους 

απασχολούµενους στο δηµόσιο τοµέα, ο αρµόδιος κατά περίπτωση υπουργός, µε µέριµνα του 

Σ.Υ.Α.Ε., ορίζει αντιπρόσωπό του, που συµµετέχει ως µέλος, µε δικαίωµα ψήφου. 

Στις συνεδριάσεις του Σ.Υ.Α.Ε. µπορούν να καλούνται και να µετέχουν χωρίς δικαίωµα ψήφου 

εµπειρογνώµονες ή ειδικοί επιστήµονες ή άλλοι ειδικοί πάνω στα θέµατα που κάθε φορά 

εξετάζονται, που υποδεικνύονται από τους φορείς ή αρχές των παραγράφων 2 και 3 αντίστοιχα, 

σε αριθµό που δεν υπερβαίνει τον έναν ανά φορέα ή αρχή. 

Ο διορισµός των µελών, πλην του πρώτου, γίνεται µε απόφαση του Υπουργού Εργασίας. Αν δεν 

υποδειχθούν εκπρόσωποι, µέσα σε προθεσµία είκοσι (20) ηµερών από τη σχετική πρόσκληση 

του Υπουργού Εργασίας, το Συµβούλιο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας συγκροτείται και 

λειτουργεί χωρίς τη συµµετοχή τους. 

Οι διοικήσεις ορίζουν και αναπληρωτές. 

6

Νοµαρχιακή Επιτροπή Υγιεινής και Ασφάλειας 

της Εργασίας (Ν.Ε.Υ.Α.Ε.) 

Έργο της Ν.Ε.Υ.Α.Ε. είναι να γνωµοδοτεί : 

Σκοπός – Αρµοδιότητες Ν.Ε.Υ.Α.Ε. 

(άρθρο 16, παρ. 3 του Ν.1568/85) 

• σχετικά µε την εφαρµογή στο Νοµό των διατάξεων για την υγιεινή και ασφάλεια της 

εργασίας και την προστασία της υγείας των εργαζοµένων, 

• για το συντονισµό της δράσης των αρµοδίων υπηρεσιών και οργάνων του νοµού, σχετικά µε 

τα θέµατα αυτά, 

• για την οργάνωση εκδηλώσεων και επιµορφωτικών προγραµµάτων, σχετικών µε την 

πρόληψη των εργατικών ατυχηµάτων και των επαγγελµατικών ασθενειών. 

Συγκρότηση Ν.Ε.Υ.Α.Ε. 

Ο τρόπος συγκρότησης της Ν.Ε.Υ.Α.Ε. καθορίζεται από τα : 

• Άρθρο 16 του Ν. 1568/85 

• Άρθρο 4 παραγρ. 1 της ΚΥΑ αρ. 88555/88, κατωτέρω 54, όπως κυρώθηκε µε το άρθρο 39 

του Ν. 1836/89. 

• Άρθρο 9 του Π.∆. 369/89 

Οι παραπάνω διατάξεις προβλέπουν ότι σε κάθε νοµαρχία συνιστάται συλλογικό γνωµοδοτικό 

όργανο για θέµατα προστασίας της υγείας και ασφάλειας των εργαζοµένων στους τόπους 

εργασίας, µε την ονοµασία Νοµαρχιακή Επιτροπή Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας 

(Ν.Ε.Υ.Α.Ε.). 

Μέλη της Ν.Ε.Υ.Α.Ε. είναι : 

• ο νοµάρχης, ως πρόεδρος ή ο νόµιµος αναπληρωτής του, 

• ο επιθεωρητής εργασίας του νοµού, 

• ένας εκπρόσωπος του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας, 

• δύο εκπρόσωποι του αντιπροσωπευτικότερου εργατικού κέντρου του νοµού, που 

υποδεικνύονται µε απόφαση της διοίκησής του, 

• δύο εκπρόσωποι εργοδοτικής οργάνωσης του νοµού από τη βιοµηχανία, τη βιοτεχνία και το 

εµπόριο, που υποδεικνύονται µε απόφαση των διοικήσεών τους. Ο διορισµός των τεσσάρων 

τελευταίων µελών γίνεται µε απόφαση του νοµάρχη. 

• ένας εκπρόσωπος των εργαζοµένων που υποδεικνύεται από τη Α.∆.Ε.∆.Υ., 

• ένας εκπρόσωπος των εργαζοµένων στους Ο.Τ.Α. που υποδεικνύεται από την Πανελλήνια 

7

Οµοσπονδία ∆ηµοτικών και Κοινοτικών Υπαλλήλων, 

• ένας ∆ιευθυντής της Νοµαρχίας, 

• ένας εκπρόσωπος της τοπικής Ένωσης ∆ήµων και Κοινοτήτων. 

Στον πρόεδρο και τα µέλη των Ν.Ε.Υ.Α.Ε. δεν καταβάλλεται αποζηµίωση. 

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ (Τ.A.) 

ΓΙΑΤΡΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Γ.Ε.) 

Υποχρέωση απασχόλησης Τ.Α.- Γ.Ε. /Ανάθεση καθηκόντων 

Προσόντα Τ.Α. 

Προσόντα Γ.Ε. 

Χρονικά όρια απασχόλησης Τ.Α.- Γ.Ε. 

Άσκηση έργου Τ.Α. 

Άσκηση έργου Γ.Ε. 

Συνεργασία Τ.Α. και Γ.Ε. 

Επιµόρφωση Τ.Α. και Γ.Ε. 

Υποχρέωση απασχόλησης Τ.Α. & Γ.Ε. – Ανάθεση καθηκόντων 

(άρθρο 4 του Ν. 1568/85 και άρθρο 4 του Π.∆. 17/96) 

Σε όλες τις επιχειρήσεις, ανεξάρτητα από τον αριθµό των εργαζοµένων, ο εργοδότης έχει 

υποχρέωση να χρησιµοποιεί τις υπηρεσίες Τεχνικού Ασφαλείας και στις επιχειρήσεις, µε 

περισσότερους από 50 εργαζοµένους και Γιατρού Εργασίας. Αν από την εκτίµηση των 

κινδύνων αποδεικνύεται κίνδυνος για την υγεία ή την ασφάλεια των εργαζοµένων από µόλυβδο, 

αµίαντο, καρκινογόνους ή βιολογικούς παράγοντες, ο εργοδότης υποχρεούται να 

χρησιµοποιεί τις υπηρεσίες Γιατρού Εργασίας ανεξάρτητα από τον αριθµό των εργαζοµένων 

στην επιχείρησή του. 

Παραρτήµατα, υποκαταστήµατα, χωριστές εγκαταστάσεις ή αυτοτελείς εκµεταλλεύσεις, 

εξαρτηµένες από την κύρια επιχείρηση, θεωρούνται αυτοτελείς επιχειρήσεις για τη εφαρµογή 

του κεφαλαίου αυτού, εφόσον απέχουν µεταξύ τους ή από την κύρια επιχείρηση τόσο, ώστε να 

δυσχεραίνεται το έργο του Τεχνικού Ασφάλειας και του Γιατρού Εργασίας, κατά την απόφαση 

του επιθεωρητή εργασίας στον οποίο µπορεί να προσφύγει κάθε µέρος σε περίπτωση διαφωνίας. 

Κατά της απόφασης του επιθεωρητή εργασίας επιτρέπεται προσφυγή ενώπιον του κατά τόπο 

αρµοδίου ειρηνοδίκη κατά τις διατάξεις της πολιτικής δικονοµίας περί εργατικών διαφορών. 

8

Ο εργοδότης, προκειµένου να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του Νόµου για υποχρέωση 

χρησιµοποίησης υπηρεσιών Τεχνικού Ασφαλείας και Γιατρού Εργασίας ή/και σε ιδιαίτερα 

προβλήµατα υγιεινής και ασφάλειας των εργαζοµένων, δύναται να επιλέξει µεταξύ των 

περιπτώσεων ανάθεσης των καθηκόντων τεχνικού ασφάλειας ή/και γιατρού εργασίας σε 

εργαζόµενους στην επιχείρηση ή σε άτοµα εκτός της επιχείρησης ή σύναψης σύµβασης µε 

Εξωτερική Υπηρεσία Προστασίας και Πρόληψης (ΕΞΥΠΠ) ή συνδυασµό µεταξύ αυτών των 

δυνατοτήτων. Σ’αυτήν την περίπτωση, αυτοί οφείλουν να συνεργάζονται αναλόγως των 

αναγκών. 

Ο εργοδότης έχει υποχρέωση, πριν από την επιλογή του Τεχνικού Ασφαλείας και του Γιατρού 

Εργασίας ή την ανάθεση αυτών των καθηκόντων σε εργαζόµενους στην επιχείρηση ή σε άτοµα 

εκτός της επιχείρησης, να γνωστοποιεί στην τοπική επιθεώρηση εργασίας τα τυπικά και 

ουσιαστικά προσόντα τους καθώς και την τυχόν απασχόλησή τους σε άλλη επιχείρηση, τα 

στοιχεία για το είδος και την οργάνωση της επιχείρησης, τον αριθµό των εργαζοµένων και 

λοιπές συναφείς πληροφορίες. 

Η σύµβαση πρόσληψης του Τεχνικού Ασφαλείας και του Γιατρού Εργασίας γίνεται εγγράφως 

και αντίγραφό της κοινοποιείται από τον εργοδότη στην τοπική επιθεώρηση εργασίας. Η 

αρµόδια επιθεώρηση εργασίας ελέγχει το νοµότυπο των αναθέσεων. Ειδικά για την ανάθεση 

καθηκόντων γιατρού εργασίας πρέπει να υπάρχει και σχετική βεβαίωση άσκησης της 

συγκεκριµένης ιατρικής ειδικότητας από τον τοπικό ιατρικό σύλλογο. 

Ο εργοδότης, για την αποτελεσµατικότερη άσκηση των καθηκόντων του Τεχνικού Ασφάλειας 

και του Γιατρού Εργασίας, θέτει στη διάθεσή τους το αναγκαίο βοηθητικό προσωπικό, χώρους, 

εγκαταστάσεις, συσκευές και γενικά τα απαραίτητα µέσα και βαρύνεται µε όλες τις σχετικές 

δαπάνες. 

Ο εργοδότης έχει υποχρέωση να διευκολύνει τον Τεχνικό Ασφαλείας και το Γιατρό Εργασίας 

για την παρακολούθηση µαθηµάτων εκπαίδευσης και επιµόρφωσης. 

Προσόντα Τ.Α. 

(Άρθρο 5 του Ν. 1568/85) 

Ο Τεχνικός Ασφάλειας πρέπει να έχει τα παρακάτω προσόντα : 

α) Πτυχίο πολυτεχνείου ή πολυτεχνική σχολής ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύµατος του 

εσωτερικού ή ισότιµων σχολών του εξωτερικού, που το αντικείµενο σπουδών έχει σχέση µε τις 

εγκαταστάσεις και την παραγωγική διαδικασία και άδεια άσκησης επαγγέλµατος, που 

χορηγείται από το Τεχνικό Επιµελητήριο Ελλάδας (Τ.Ε.Ε.) και διετή προϋπηρεσία. 

β) Πτυχίο πανεπιστηµιακής σχολής εσωτερικού ή ισότιµων σχολών του εξωτερικού, που το 

αντικείµενο σπουδών έχει σχέση µε τις εγκαταστάσεις και την παραγωγική διαδικασία και άδεια 

άσκησης επαγγέλµατος, όταν αυτή προβλέπεται από την κείµενη νοµοθεσία και διετή 

προϋπηρεσία. 

γ) Πτυχίο τεχνολογικού εκπαιδευτικού ιδρύµατος ή ισότιµων σχολών του εξωτερικού ή 

πτυχίο των πρώην σχολών υποµηχανικών και των Κ.Α.Τ.Ε.Ε. και πενταετή προϋπηρεσία. 

δ) Απολυτήριο τεχνικού λυκείου ή µέσης τεχνικής σχολής ή άλλης αναγνωρισµένης τεχνικής 

επαγγελµατικής σχολής του εσωτερικού ή ισότιµων σχολών του εξωτερικού ή άδεια άσκησης 

επαγγέλµατος εµπειροτέχνη και οκταετή προϋπηρεσία. 

Κάτοχοι των παραπάνω προσόντων θεωρούνται και όσοι έχουν τίτλους ή πιστοποιητικά της 

αλλοδαπής, από τα οποία προκύπτει ότι είναι Τεχνικοί Ασφάλειας. 

9

Με το Π.∆. 294/88 καθορίζονται οι ειδικότητες του Τεχνικού Ασφάλειας ανάλογα µε το είδος 

της δραστηριότητας της επιχείρησης. 

Προσόντα Γ.Ε. 

(Άρθρο 8 του Ν. 1568/85) 

Ο Γιατρός Εργασίας πρέπει να διαθέτει, εκτός από την άδεια άσκησης ιατρικού 

επαγγέλµατος, και την ειδικότητα της Ιατρικής της Εργασίας. 

Μέχρι την καθιέρωση της ειδικότητας της ιατρικής της εργασίας και την απόκτηση της 

ειδικότητας από ικανό αριθµό γιατρών, µπορούν να ασκούν το αντικείµενο αυτό, στο επίπεδο 

της επιχείρησης, οι παρακάτω : 

οι κάτοχοι τίτλου ή πτυχίου ειδικότητας ιατρικής της εργασίας της αλλοδαπής. 

οι γιατροί που έχουν την ειδικότητα της παθολογίας, σύµφωνα µε τις ισχύουσες διατάξεις 

και έχουν παρακολουθήσει ειδικό σεµινάριο ιατρικής της εργασίας, σύµφωνα µε τις 

διατάξεις του άρθρου 13 ή διαθέτουν διετή τουλάχιστον εµπειρία σε επιχείρηση. 

όσοι έχουν ασκήσει καθήκοντα γιατρού εργασίας στο Υπουργείο Εργασίας για πέντε χρόνια 

τουλάχιστον και µετά την παραίτησή τους από την υπηρεσία. 

Σε περίπτωση που δεν υπάρχει γιατρός µε την παραπάνω ειδικότητα, είναι δυνατό να 

προσληφθεί γιατρός οποιασδήποτε ειδικότητας. 

Ως βοηθητικό προσωπικό του Γιατρού Εργασίας µπορούν να προσλαµβάνονται επισκέπτριες 

αδερφές και επισκέπτες αδερφοί πτυχιούχοι σχολών τετραετούς φοίτησης της ηµεδαπής ή 

ισότιµων της αλλοδαπής ή αδερφές νοσοκόµες και αδερφοί νοσοκόµοι, πτυχιούχοι σχολών 

µονοετούς φοίτησης της ηµεδαπής ή ισότιµων της αλλοδαπής. 

Χρονικά όρια απασχόλησης Τ.Α. και Γ.Ε. 

(Άρθρο 12 του Ν. 1568/85 και Π.∆. 294/88 και άρθρο 4 του Π.∆. 17/96) 

Τα χρονικά όρια απασχόλησης του Τεχνικού Ασφάλειας και του Γιατρού Εργασίας 

καθορίζονται ανάλογα µε τη δραστηριότητα της επιχείρησης. 

Ο χρόνος απασχόλησης του Τεχνικού Ασφάλειας και του Γιατρού Εργασίας κατανέµεται κατά 

µήνα µε κοινή συµφωνία του εργοδότη και της Επιτροπής Υγιεινής και Ασφάλειας των 

Εργαζοµένων (Ε.Υ.Α.Ε.) 

Ο χρόνος απασχόλησης του Τεχνικού Ασφάλειας και του Γιατρού Εργασίας µπορεί να 

αυξοµειώνεται κατά συγκεκριµένη επιχείρηση µε απόφαση του Υπουργού Εργασίας και του 

κατά περίπτωση αρµόδιου υπουργού, ύστερα από γνώµη του Συµβουλίου Υγιεινής και 

Ασφάλειας της Εργασίας, ανάλογα µε τη συχνότητα και τη βαρύτητα των εργατικών 

ατυχηµάτων και των επαγγελµατικών ασθενειών που εµφανίζονται στην περίπτωση αυτή. 

Σε περίπτωση που ο χρόνος απασχόλησης του Τεχνικού Ασφάλειας ή του Γιατρού Εργασίας 

υπερβαίνει το ανώτατο νόµιµο όριο, η επιχείρηση πρέπει να διαθέτει και άλλους τεχνικούς 

ασφάλειας ή γιατρούς εργασίας. Στις επιχειρήσεις που έχουν υποχρέωση πλήρους 

απασχόλησης τουλάχιστον δύο τεχνικών ασφάλειας συνιστάται υποχρεωτικά Εσωτερική 

Υπηρεσία Προστασίας και Πρόληψης (ΕΣΥΠΠ). 

Επιτρέπεται ο ίδιος Τεχνικός Ασφάλειας ή Γιατρός Εργασίας να χρησιµοποιείται από 

οµάδα οµοειδών επιχειρήσεων ή από επιχειρήσεις κατά περιοχή. 

10

Κατη 

γορία 

Επιχεί 

ρησης 

Α. 

Β. 

Γ. 

ΧΡΟΝΙΚΑ ΟΡΙΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ Τ.Α.& Γ.Ε. 

Χρόνος Ετήσιας Απασχόλησης Επίπεδο γνώσεων Τ.Α. 

Αριθµός 

Εργαζοµένων 

έως 500 3,5 

501 – 1.000 3,0 

1.001 – 5.000 2,5 

5.001 και άνω 2,0 

έως 1.000 2,5 

1.001 – 5.000 1,5 

5.001 και άνω 1,0 

Ώρες ανά 

εργαζόµενο 

Τ.Α. Γ.Ε. 

0,8 

0,6 

0,4 0,4 



Πτυχίο 

έως 50 ΑΕΙ ή ΤΕΙ 

51 και άνω 

έως 50 

1 ος ΑΕΙ 

2 ος ΑΕΙ ή ΤΕΙ 

3 ος και πάνω ΑΕΙ 

ή ΤΕΙ ή ΜΕ 

από 51 έως 650 ΑΕΙ ή ΤΕΙ 


έως 50 


Ελάχιστος Χρόνος 

Ετήσιας Απασχόλησης 



Ώρες 

Τ.Α. Γ.Ε. 

έως 20 25 ΟΧΙ 

υποχρεωτικά 

21 – 50 50 

ΟΧΙ 


51 και άνω 75 75 

ΑΕΙ ή ΤΕΙ ή ΜΕ µε 

πλήρη απασχόληση 

έως 20 25 

και κατάλληλη 

επιµόρφωση 21 – 50 50 

1 ος ΑΕΙ 

2 ος ΑΕΙ ή ΤΕΙ 



ΑΕΙ ή ΤΕΙ ή ΜΕ µε 

πλήρη απασχόληση 

και κατάλληλη 

επιµόρφωση ή ο 

ίδιος ο 

ΕΡΓΟ∆ΟΤΗΣ µε 

κατάλληλη 

επιµόρφωση 

1 ος και 2 ος ΑΕΙ 

ή ΤΕΙ 



51 και άνω 75 75 

έως 20 25 

21 – 50 50 

ΟΧΙ 


ΟΧΙ 


ΟΧΙ 


ΟΧΙ 


51 και άνω 75 75 

11

Άσκηση έργου Τ.Α. 

(Άρθρα 5, 6, 7, 11 του Ν. 1568/85 και άρθρα 8,4, παρ.9 & 12 του Π.∆. 17/96) 

Ο Τεχνικός Ασφάλειας υπάγεται απευθείας στη διοίκηση της επιχείρησης. Όµως, η άσκηση 

του έργου του Τεχνικού Ασφάλειας δεν αποκλείει την ανάθεση σ’αυτόν από τον εργοδότη και 

άλλων καθηκόντων, πέρα από το ελάχιστο όριο ωρών απασχόλησής του ως Τεχνικού 

Ασφάλειας. 

Ο Τεχνικός Ασφάλειας έχει, κατά την άσκηση του έργου του, ηθική ανεξαρτησία απέναντι 

στον εργοδότη και στους εργαζόµενους. Τυχόν διαφωνία του µε τον εργοδότη, για θέµατα της 

αρµοδιότητάς του, δεν µπορεί να αποτελέσει λόγο καταγγελίας της σύµβασής του. Σε κάθε 

περίπτωση η απόλυση του Τεχνικού Ασφάλειας πρέπει να είναι αιτιολογηµένη. 

Ο Τεχνικός Ασφάλειας έχει υποχρέωση να τηρεί το επιχειρησιακό απόρρητο. 

Ο ρόλος του είναι συµβουλευτικός. Παρέχει στον εργοδότη υποδείξεις και συµβουλές, γραπτά 

ή προφορικά, σε θέµατα σχετικά µε την υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας και την πρόληψη των 

εργατικών ατυχηµάτων. Τις γραπτές υποδείξεις του καταχωρεί σε ειδικό βιβλίο της 

επιχείρησης, το οποίο σελιδοµετρείται και θεωρείται από την επιθεώρηση εργασίας. Ο 

εργοδότης έχει υποχρέωση να λαµβάνει γνώση ενυπογράφως των υποδείξεων που 

καταχωρούνται σ’αυτό το βιβλίο. 

Αν ο εργοδότης διαφωνεί µε τις γραπτές υποδείξεις και συµβουλές του, οφείλει να 

αιτιολογεί τις απόψεις του και να τις κοινοποιήσει και στην Ε.Υ.Α.Ε. ή στον αντιπρόσωπο. 

Σε περίπτωση διαφωνίας η διαφορά θα επιλύεται από τον επιθεωρητή εργασίας και µόνο. 

Ειδικότερα ο Τεχνικός Ασφάλειας : 

• συµβουλεύει σε θέµατα σχεδιασµού, προγραµµατισµού, κατασκευής και συντήρησης των 

εγκαταστάσεων, εισαγωγής νέων παραγωγικών διαδικασιών, προµήθειας µέσων και 

εξοπλισµού, επιλογής και ελέγχου της αποτελεσµατικότητας των ατοµικών µέσων 

προστασίας, καθώς και διαµόρφωσης και διευθέτησης των θέσεων του περιβάλλοντος 

εργασίας και γενικά οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας, 

• ελέγχει την ασφάλεια των εγκαταστάσεων και των τεχνικών µέσων, πριν από τη λειτουργία 

τους, καθώς και των παραγωγικών διαδικασιών και µεθόδων εργασίας πριν από την 

εφαρµογή τους και επιβλέπει την εφαρµογή των µέτρων υγιεινής και ασφάλειας της 

εργασίας και πρόληψης των ατυχηµάτων, ενηµερώνοντας σχετικά τους αρµόδιους 

προϊσταµένους των τµηµάτων ή τη διεύθυνση της επιχείρησης. 

Καθήκον του Τ.Α. αποτελεί η επίβλεψη των συνθηκών εργασίας. Γι’αυτό έχει υποχρέωση : 

• να επιθεωρεί τακτικά τις θέσεις εργασίας από πλευρά υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας, 

• να αναφέρει στον εργοδότη οποιαδήποτε παράλειψη των µέτρων υγιεινής και ασφάλειας, 

• να προτείνει µέτρα αντιµετώπισής τους και να επιβλέπει την εφαρµογή τους, 

• να επιβλέπει την ορθή χρήση των ατοµικών µέσων προστασίας, 

• να ερευνά τα αίτια των εργατικών ατυχηµάτων, να αναλύει και να αξιολογεί τα 

αποτελέσµατα των ερευνών του και να προτείνει µέτρα για την αποτροπή παρόµοιων 

ατυχηµάτων, 

• να εποπτεύει την εκτέλεση ασκήσεων πυρασφάλειας και συναγερµού για τη διαπίστωση 

ετοιµότητας προς αντιµετώπιση ατυχηµάτων. 

Για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στην επιχείρηση ο Τεχνικός Ασφάλειας έχει 

υποχρέωση : 

• να µεριµνά ώστε οι εργαζόµενοι στην επιχείρηση να τηρούν τους κανόνες υγιεινής και 

ασφάλειας της εργασίας 

12

• να ενηµερώνει τους εργαζοµένους 

• να καθοδηγεί τους εργαζοµένους για την αποτροπή του επαγγελµατικού κινδύνου που 

συνεπάγεται η εργασία τους 

• να συµµετέχει στην κατάρτιση και εφαρµογή των προγραµµάτων εκπαίδευσης των 

εργαζοµένων σε θέµατα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. 

Ο Τεχνικός Ασφάλειας ή/και ο Γιατρός Εργασίας έχουν υποχρέωση να διενεργούν τις 

απαραίτητες µετρήσεις, και σε περίπτωση που η επιχείρηση δεν διαθέτει τα κατάλληλα µέσα 

για τις µετρήσεις αυτές, ο εργοδότης προσφεύγει σε ΕΞΥΠΠ. Τα αποτελέσµατα των µετρήσεων 

αυτών καταγράφουν κατ’εφαρµογή των εδαφίων (α) και (ε) της παραγράφου 3 του άρθρου 26 

του ν. 1568/85, αναφέρουν στον εργοδότη οποιαδήποτε παράλειψη των µέτρων υγιεινής και 

ασφάλειας, προτείνουν µέτρα αντιµετώπισής τους και επιβλέπουν την εφαρµογή τους. 

Ο εργοδότης οφείλει να έχει στη διάθεσή του µια γραπτή εκτίµηση των υφισταµένων κατά 

την εργασία κινδύνων για την ασφάλεια και την υγεία, συµπεριλαµβανοµένων εκείνων που 

αφορούν οµάδες εργαζοµένων που εκτίθενται σε ιδιαίτερους κινδύνους. Η εκτίµηση αυτή 

πραγµατοποιείται από τους Τεχνικό Ασφάλειας, Γιατρό Εργασίας, ΕΣΥΠΠ ή ΕΞΥΠΠ, 

σύµφωνα µε τις κείµενες διατάξεις. Στους ανωτέρω ο εργοδότης οφείλει να παρέχει κάθε 

βοήθεια σε µέσα και προσωπικό για τη εκπλήρωση του σκοπού αυτού. 

Άσκηση έργου Γ.Ε. 

(Άρθρα 7, 8 ,9, 10, 11 του Ν. 1568/85 και άρθρα 8, 4 

παρ. 9, 12, 13, 14 του Π.∆. 17/96) 

Ο Γιατρός Εργασίας υπάγεται απευθείας στη διοίκηση της επιχείρησης. Κατά την άσκηση 

του έργου του, έχει ηθική ανεξαρτησία απέναντι στον εργοδότη και στους εργαζοµένους. Τυχόν 

διαφωνία του µε τον εργοδότη, για θέµατα της αρµοδιότητάς του, δεν µπορεί να αποτελέσει 

λόγο καταγγελίας της σύµβασής του. Σε κάθε περίπτωση η απόλυση του Γιατρού Εργασίας 

πρέπει να είναι αιτιολογηµένη. 

Ο Γιατρός Εργασίας έχει υποχρέωση να τηρεί το ιατρικό και επιχειρησιακό απόρρητο. 

Ο ρόλος του είναι συµβουλευτικός. Παρέχει υποδείξεις και συµβουλές στον εργοδότη, στους 

εργαζοµένους και στους εκπροσώπους τους, γραπτά ή προφορικά, σχετικά µε τα µέτρα που 

πρέπει να λαµβάνονται για τη σωµατική και ψυχική υγεία των εργαζοµένων. Τις γραπτές 

υποδείξεις του καταχωρεί σε ειδικό βιβλίο της επιχείρησης, το οποίο σελιδοµετρείται και 

θεωρείται από την επιθεώρηση εργασίας. Ο εργοδότης λαµβάνει γνώση ενυπογράφως των 

υποδείξεων που καταχωρούνται σ’αυτό το βιβλίο. 

Αν ο εργοδότης διαφωνεί µε τις γραπτές υποδείξεις και συµβουλές του, οφείλει να 

αιτιολογεί τις απόψεις του και να τις κοινοποιήσει και στην Ε.Υ.Α.Ε. ή στον αντιπρόσωπο. 

Σε περίπτωση διαφωνίας η διαφορά θα επιλύεται από τον επιθεωρητή εργασίας και µόνο. 

Ειδικότερα ο Γιατρός Εργασίας συµβουλεύει σε θέµατα : 

• σχεδιασµού, προγραµµατισµού, τροποποίησης της παραγωγικής διαδικασίας, κατασκευής 

και συντήρησης των εγκαταστάσεων, σύµφωνα µε τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας της 

εργασίας, 

• λήψης µέτρων προστασίας, κατά την εισαγωγή και χρήση υλών και προµήθειας µέσων 

εξοπλισµού, 

• φυσιολογίας και ψυχολογίας της εργασίας, εργονοµίας και υγιεινής της εργασίας, της 

διευθέτησης και διαµόρφωσης των θέσεων και του περιβάλλοντος της εργασίας και της 

οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας, 

13

• οργάνωσης υπηρεσίας παροχής πρώτων βοηθειών, 

• αρχικής τοποθέτησης και αλλαγής θέσης εργασίας για λόγους υγείας, προσωρινά ή µόνιµα 

καθώς και ένταξης ή επανένταξης µειονεκτούντων ατόµων στην παραγωγική διαδικασία, 

ακόµη και σε υπόδειξη αναµόρφωσης της θέσης εργασίας. 

∆εν επιτρέπεται ο Γιατρός Εργασίας να χρησιµοποιείται, για να επαληθεύει το 

δικαιολογηµένο ή µη, λόγω νόσου, απουσίας εργαζοµένου. 

Ο Γιατρός Εργασίας αναγγέλλει µέσω της επιχείρησης στην επιθεώρηση εργασίας τις 

ασθένειες των εργαζοµένων που οφείλονται στην εργασία (επαγγελµατικές ασθένειες). 

Ο Γιατρός Εργασίας πρέπει να ενηµερώνεται από τον εργοδότη και τους εργαζοµένους για 

οποιοδήποτε παράγοντα στο χώρο εργασίας έχει επίπτωση στην υγεία. 

Καθήκον του Γιατρού Εργασίας αποτελεί η επίβλεψη της υγείας των εργαζοµένων. Για το 

σκοπό αυτόν : 

• Προβαίνει σε ιατρικό έλεγχο των εργαζοµένων σχετικό µε τη θέση εργασίας τους, µετά την 

πρόσληψή τους ή την αλλαγή θέσης εργασίας, καθώς και σε περιοδικό ιατρικό έλεγχο κατά 

την κρίση του επιθεωρητή εργασίας ύστερα από το αίτηµα της επιτροπής υγιεινής και 

ασφάλειας των εργαζοµένων, όταν τούτο δεν ορίζεται από το νόµο. 

• Μεριµνά για τη διενέργεια ιατρικών εξετάσεων και µετρήσεων παραγόντων του εργασιακού 

περιβάλλοντος σε εφαρµογή των διατάξεων που ισχύουν κάθε φορά. 

• Εκτιµά την καταλληλότητα των εργαζοµένων για τη συγκεκριµένη εργασία, αξιολογεί και 

καταχωρεί τα αποτελέσµατα των εξετάσεων, εκδίδει βεβαίωση των παραπάνω εκτιµήσεων 

και την κοινοποιεί στον εργοδότη. Το περιεχόµενο της βεβαίωσης πρέπει να εξασφαλίζει το 

ιατρικό απόρρητο υπέρ του εργαζόµενου και µπορεί να ελεγχθεί από τους υγειονοµικούς 

επιθεωρητές του Υπουργείου Εργασίας, για την κατοχύρωση του εργαζοµένου και του 

εργοδότη. 

• Επιθεωρεί τακτικά τις θέσεις εργασίας και αναφέρει οποιαδήποτε παράλειψη, προτείνει 

µέτρα αντιµετώπισης των παραλείψεων και επιβλέπει την εφαρµογή τους. 

• Επεξηγεί την αναγκαιότητα της σωστής χρήσης των ατοµικών µέτρων προστασίας. 

• Ερευνά τις αιτίες των ασθενειών που οφείλονται στην εργασία, αναλύει και αξιολογεί τα 

αποτελέσµατα των ερευνών και προτείνει µέτρα για την πρόληψη των ασθενειών αυτών. 

• Επιβλέπει τη συµµόρφωση των εργαζοµένων στους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας της 


• Ενηµερώνει τους εργαζοµένους για τους κινδύνους που προέρχονται από την εργασία τους, 

καθώς και για τους τρόπους πρόληψης τους. 

• Παρέχει επείγουσα θεραπεία σε περίπτωση ατυχήµατος ή αιφνίδιας νόσου. 

• Εκτελεί προγράµµατα εµβολιασµού των εργαζοµένων µε εντολή της αρµόδιας διεύθυνσης 

υγιεινής της νοµαρχίας, όπου εδρεύει η επιχείρηση. 

Η επίβλεψη της υγείας των εργαζοµένων στον τόπο εργασίας δεν µπορεί να συνεπάγεται 

οικονοµική επιβάρυνση γι’ αυτούς και πρέπει να γίνεται κατά τη διάρκεια των ωρών 

εργασίας τους. 

Ο Τεχνικός Ασφάλειας ή/και ο Γιατρός Εργασίας έχουν υποχρέωση να διενεργούν τις 

απαραίτητες µετρήσεις, και σε περίπτωση που η επιχείρηση δεν διαθέτει τα κατάλληλα µέσα 

για τις µετρήσεις αυτές, ο εργοδότης προσφεύγει σε ΕΞΥΠΠ. Τα αποτελέσµατα των µετρήσεων 

αυτών καταγράφουν κατ’ εφαρµογή των εδαφίων (α) και (ε) της παραγράφου 3 του άρθρου 26 

του ν. 1568/85, αναφέρουν στον εργοδότη οποιαδήποτε παράλειψη των µέτρων υγιεινής και 

ασφάλειας, προτείνουν µέτρα αντιµετώπισης τους και επιβλέπουν την εφαρµογή τους. 

Ο εργοδότης οφείλει να έχει στη διάθεση του µια γραπτή εκτίµηση των υφισταµένων κατά 

την εργασία κινδύνων για την ασφάλεια και την υγεία, συµπεριλαµβανοµένων εκείνων που 

αφορούν οµάδες εργαζοµένων που εκτίθενται σε ιδιαίτερους κινδύνους. Η εκτίµηση αυτή 

14

πραγµατοποιείται από τους Τεχνικό Ασφάλειας, Γιατρό Εργασίας, ΕΣΥΠΠ ή ΕΞΥΠΠ, 

σύµφωνα µε τις κείµενες διατάξεις. Στους ανωτέρω ο εργοδότης οφείλει να παρέχει κάθε 

βοήθεια σε µέσα και προσωπικό για την εκπλήρωση του σκοπού αυτού. 

Ο Γιατρός Εργασίας, στα πλαίσια των υποχρεώσεων του και των υποχρεώσεων του εργοδότη 

σύµφωνα µε τις κείµενες ειδικές διατάξεις, εφόσον η επιχείρηση δεν διαθέτει την κατάλληλη 

υποδοµή, έχει υποχρέωση να παραπέµπει τους εργαζόµενους για συγκεκριµένες 

συµπληρωµατικές ιατρικές εξετάσεις. Οι εξετάσεις αυτές διενεργούνται σε ΕΞΥΠΠ ή σε 

κατάλληλες υπηρεσίες του ιδιωτικού τοµές ή σε προσδιοριζόµενες από τους Υπουργούς 

Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και Υγείας και Πρόνοιας αρµόδιες µονάδες των 

ασφαλιστικών οργανισµών ή του Εθνικού συστήµατος Υγείας (ΕΣΥ). Στη συνέχεια ο γιατρός 

εργασίας λαµβάνει γνώση και αξιολογεί τα αποτελέσµατα των παραπάνω εξετάσεων. Οι δαπάνες 

που προκύπτουν από την εφαρµογή της παραγράφου αυτής βαρύνουν τον εργοδότη. 

Για κάθε εργαζόµενο ο Γιατρός Εργασίας της επιχείρησης τηρεί σχετικό ιατρικό φάκελο. Επί 

πλέον καθιερώνεται και περιλαµβάνεται στον ιατρικό φάκελο, ατοµικό βιβλιάριο 

επαγγελµατικού κινδύνου, όπου αναγράφονται τα αποτελέσµατα των ιατρικών και 

εργαστηριακών εξετάσεων, κάθε φορά που ο εργαζόµενος υποβάλλεται σε αντίστοιχές 

εξετάσεις. ∆ικαιούνται να λαµβάνουν γνώση του φακέλου και του ατοµικού βιβλιαρίου του 

εργαζόµενου οι υγειονοµικοί επιθεωρητές της αρµόδιας επιθεώρησης εργασίας και οι γιατροί 

του ασφαλιστικού οργανισµού στον οποίο ανήκει ο εργαζόµενος, καθώς και ο ίδιος ο 

εργαζόµενος. Σε κάθε περίπτωση παύσης της σχέσης εργασίας, το βιβλιάριο παραδίδεται στον 

εργαζόµενο που αφορά. 

Συνεργασία Τ. Α. µε τον Γ. Ε. 

(Άρθρο 11 του Ν. 1568/85) 

Ο Τεχνικός Ασφάλειας και ο Γιατρός Εργασίας υποχρεούνται κατά την εκτέλεση του έργου 

τους : 

1. να συνεργάζονται, πραγµατοποιώντας κοινούς ελέγχους των χώρων εργασίας. 

2. να συνεργάζονται µε την Ε.Υ.Α.Ε. ή τον αντιπρόσωπο των εργαζοµένων. 

3. να ενηµερώνουν την Ε.Υ.Α.Ε. ή τον αντιπρόσωπο για κάθε σηµαντικό ζήτηµα υγιεινής και 

ασφάλειας της εργασίας στην επιχείρηση και να τους παρέχουν συµβουλές σε θέµατα υγιεινής 

και ασφάλειας της εργασίας. 

Επιµόρφωση Τ. Α., Γ. Ε. και Ε.Υ.Α.Ε. 

(Άρθρο 13 του Ν. 1568/85 και άρθρο 6 του Π.∆. 17/96) 

Με αποφάσεις του Υπουργού Εργασίας και του κατά περίπτωση αρµόδιου Υπουργού, ύστερα 

από γνώµη του Συµβουλίου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (Σ.Υ.Α.Ε.), εγκρίνεται η 

εκτέλεση προγραµµάτων επιµόρφωσης των Τεχνικών Ασφάλειας, των Γιατρών Εργασίας, των 

µελών των Ε.Υ.Α.Ε. και των αντιπροσώπων από τα αρµόδια υπουργεία ή εκπαιδευτικούς ή 

άλλους δηµόσιους οργανισµούς. 

Ο χρόνος αποχής των εργαζοµένων από την εργασία, για την παρακολούθηση των 

προγραµµάτων αυτών, θεωρείται χρόνος εργασίας για κάθε συνέπεια από τη σχέση 

εργασίας και για την αµοιβή τους και δεν µπορεί να συµψηφιστεί µε την κανονική ετήσια 

άδειά τους. 

15

Η επιµόρφωση των τεχνικών ασφάλειας, των γιατρών εργασίας και των εκπροσώπων των 

εργαζοµένων διενεργείται και από το Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας της 

Εργασίας ( ΕΛΙΝΥΑΕ), (άρθρο 6 της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύµβασης Εργασίας 1991- 

1992), καθώς και από τα διαπιστευµένα κέντρα κατάρτισης, βάσει του άρθρου 17 του Ν. 

2224/94. 

Οι φορείς που διενεργούν τα παραπάνω επιµορφωτικά προγράµµατα, υποχρεούνται να 

υποβάλλουν στην αρµόδια Γενική ∆ιεύθυνση του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών 

Ασφαλίσεων τα προτεινόµενα προγράµµατα επιµόρφωσης, τα προσόντα των εκπαιδευόµενων 

και των εκπαιδευτών και κάθε άλλη αναγκαία λεπτοµέρεια. Η Γενική ∆ιεύθυνση εισηγείται 

σχετικά στο Συµβούλιο Υγιεινή και Ασφάλειας της Εργασίας (ΣΥΑΕ). 

Με αποφάσεις του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και του κατά περίπτωση 

αρµόδιου Υπουργού και ύστερα από γνωµοδότηση του ΣΥΑΕ, ρυθµίζονται : 

• η οργάνωση, 

• η λειτουργία, το είδος και η διάρκεια των εν λόγω προγραµµάτων, η διδακτέα ύλη, 

• τα προσόντα των διδασκόντων και των εκπαιδευοµένων, 

• τα πιστοποιητικά που χορηγούνται, 

• οι δαπάνες εκτέλεσης των επιµορφωτικών προγραµµάτων, οι οποίες οπωσδήποτε δε 

βαρύνουν τους εργαζόµενους. 

16

ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ και ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ της ΕΡΓΑΣΙΑΣ ( Ε.Υ.Α.Ε.) 

Εκλογή 

Αριθµός Μελών 

Αρµοδιότητες 

Συνεδριάσεις 

∆ιευκολύνσεις 

∆ιαβούλευση 

Επιµόρφωση 

Πληροφόρηση 

Απαλλαγή 

Προστασία 

Υποχρεώσεις 

Εκλογή Ε.Υ.Α.Ε. 

(Άρθρο 3 του Ν. 1568/85, άρθρο 3 του Π.∆. 17/1996 

και άρθρο 12, παρ.7 του Ν. 1767/88) 

Σε όλες τις επιχειρήσεις, ανεξάρτητα από τον αριθµό των εργαζοµένων σε αυτές, οι 

εργαζόµενοι έχουν δικαίωµα να επιλέγουν εκπροσώπους, µε ειδική αρµοδιότητα σε θέµατα 

προστασίας της ασφάλειας και της υγείας. 

Αν στην επιχείρηση δεν υπάρχουν αντιπρόσωποι ή συµβούλια εργαζοµένων, που 

προβλέπονται από νόµο, οι εργαζόµενοι εκλέγουν σε γενική συνέλευση, που συγκαλείται για το 

σκοπό αυτόν κάθε δύο χρόνια, τα µέλη της Ε.Υ.Α.Ε. ή τον αντιπρόσωπο τους για την υγιεινή και 

ασφάλεια της εργασίας, µε άµεση και µυστική ψηφοφορία. Η γενική συνέλευση αποτελείται από 

το σύνολο των εργαζοµένων στην επιχείρηση και βρίσκεται σε απαρτία όταν παρίσταται 

τουλάχιστον το µισό των εργαζοµένων σ’ αυτή. Αν δεν επιτευχθεί αυτή η απαρτία, τότε αρκεί το 

ένα τρίτο (1/3) των εργαζοµένων στην επόµενη συνέλευση. Στη γενική συνέλευση 

απαγορεύεται να παρίστανται και να ψηφίζουν πρόσωπα που δεν είναι εργαζόµενοι της 

επιχείρησης. 

Η πρώτη γενική συνέλευση συγκαλείται από το ένα εικοστό (1/20) τουλάχιστον των 

εργαζοµένων και την προεδρία της αναλαµβάνουν οι τρεις πρώτοι που υπογράφουν την 

πρόσκληση. Κάθε, εν συνεχεία της πρώτης, γενική συνέλευση για εκλογές συγκαλείται και 

προεδρεύεται, κατά περίπτωση, από τον αντιπρόσωπο ή τα µέλη της Ε.Υ.Α.Ε. 

Κάθε εργαζόµενος έχει δικαίωµα να ψηφίσει για τον αντιπρόσωπο ή τα µέλη της Ε.Υ.Α.Ε. και 

να εκλεγεί στα αξιώµατα αυτά. Οι υποψήφιοι για την Ε.Υ.Α.Ε. αναγράφονται σε ενιαίο 

ψηφοδέλτιο µε αλφαβητική σειρά. Κάθε εργαζόµενος έχει δικαίωµα να ψηφίσει από το 

ψηφοδέλτιο τόσους υποψήφιους, όσος ο αριθµός των µελών της Ε.Υ.Α.Ε. Εκλέγονται οι 

υποψήφιοι που συγκεντρώνουν τις περισσότερες ψήφους. Σε περίπτωση ισοψηφίας ακολουθεί 

κλήρωση. Οι αµέσως επόµενοι σε αριθµό ψήφων αναδεικνύονται αναπληρωµατικά µέλη. Οι 

17

διατάξεις αυτές εφαρµόζονται και προκειµένου για εκλογή αντιπροσώπου υγιεινής και 

ασφάλειας της εργασίας. 

Αίτηση για αναγνώριση ακυρότητας απόφασης γενικής συνέλευσης για εκλογές ασκείται στο 

ειρηνοδικείο της περιφέρειας που βρίσκεται η επιχείρηση, µέσα σε αποκλειστική προθεσµία 

δέκα (10) εργάσιµων ηµερών από τη λήξη της γενικής συνέλευσης από το ένα πέµπτο (1/5) του 

αριθµού των εργαζοµένων, καθώς και από όποιον έχει προσωπικό έννοµο συµφέρον. 

Οι εκλογές διεξάγονται από τριµελή εφορευτική επιτροπή που εκλέγεται από τη γενική 

συνέλευση των εργαζοµένων. Ο πρόεδρος της εφορευτικής επιτροπής εκλέγεται από τα µέλη 

της. Η εφορευτική επιτροπή µεριµνά για τη διεξαγωγή των εκλογών, καταµετρά τις ψήφους και 

ανακηρύσσει τους επιτυχόντες. Τηρεί πρακτικά για τις εκλογές και γνωστοποιεί το αποτέλεσµα 

τους στους εργαζοµένους, στον εργοδότη και το σωµατείο ή τα σωµατεία της επιχείρησης. 

Αν στην επιχείρηση υπάρχουν αντιπρόσωποι ή συµβούλια εργαζοµένων, που προβλέπονται 

από το Ν.1767/88, υποδεικνύουν τα µέλη της Ε.Υ.Α.Ε. από τα µέλη τους. 

Αριθµός Μελών Ε.Υ.Α.Ε. 

(Άρθρο 2 του Ν. 1568/85 και άρθρο 3 του Π.∆.17/1996) 

Ο αριθµός των µελών της Ε.Υ.Α.Ε. εξαρτάται από τον αριθµό των εργαζοµένων στην 

επιχείρηση. 

ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΜΕΛΗ Ε.Υ.Α.Ε. 

1 έως 50 1 

51 έως 100 2 

101 έως 300 3 

301 έως 600 4 

601 έως 1.000 5 

1.001 έως 2.000 6 

πάνω από 2.001 7 

Παραρτήµατα, υποκαταστήµατα, χωριστές εγκαταστάσεις ή αυτοτελείς εκµεταλλεύσεις, 

εξαρτηµένες από την κύρια επιχείρηση θεωρούνται αυτοτελείς επιχειρήσεις για την εκλογή 

Ε.Υ.Α.Ε., εφόσον η απόσταση µεταξύ τους ή από την κύρια επιχείρηση δικαιολογεί τη 

λειτουργία ιδιαίτερης Ε.Υ.Α.Ε. ή τον ορισµό ιδιαίτερου αντιπροσώπου, κατά την απόφαση του 

επιθεωρητή εργασίας, στον οποίο µπορεί να προσφύγει κάθε µέρος σε περίπτωση διαφωνίας. 

Κατά της απόφασης του επιθεωρητή εργασίας επιτρέπεται προσφυγή ενώπιον του κατά τόπο 

αρµοδίου ειρηνοδίκη κατά τις διατάξεις της πολιτικής δικονοµίας περί εργατικών διαφορών. 

Αρµοδιότητες Ε.Υ.Α.Ε. 

(Άρθρο 2 του Ν. 1568/85) 

Η Ε.Υ.Α.Ε. ή ο αντιπρόσωπος είναι όργανο συµβουλευτικό και έχει τις εξής αρµοδιότητες: 

• µελετά τις συνθήκες στην επιχείρηση, προτείνει µέτρα για τη βελτίωση τους και του 

περιβάλλοντος εργασίας, παρακολουθεί την τήρηση των µέτρων υγιεινής και ασφάλειας και 

συµβάλλει στην εφαρµογή τους από τους εργαζοµένους. 

18

• σε περιπτώσεις σοβαρών εργατικών ατυχηµάτων ή σχετικών συµβάντων προτείνει τα 

κατάλληλα µέτρα για την αποτροπή επανάληψής τους. 

• επισηµαίνει τον επαγγελµατικό κίνδυνο στους χώρους ή θέσεις εργασίας και προτείνει µέτρα 

για την αντιµετώπιση του, συµµετέχοντας έτσι στη διαµόρφωση της πολιτικής της επιχείρησης, 

για την πρόληψη του επαγγελµατικού κινδύνου. 

• ενηµερώνεται από τη διοίκηση της επιχείρησης για τα στοιχεία των εργατικών ατυχηµάτων 

και των επαγγελµατικών ασθενειών που συµβαίνουν σ’ αυτή. 

• ενηµερώνεται για την εισαγωγή στην επιχείρηση νέων παραγωγικών διαδικασιών, 

µηχανηµάτων, εργαλείων και υλικών ή για τη λειτουργία νέων εγκαταστάσεων σ’ αυτή, στο 

µέτρο που επηρεάζουν τις συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. 

• σε περίπτωση άµεσου και σοβαρού κινδύνου καλεί τον εργοδότη να λάβει τα ενδεικνυόµενα 

µέτρα, χωρίς να αποκλείεται και η διακοπή λειτουργίας µηχανήµατος ή εγκατάστασης ή 

παραγωγικής διαδικασίας. 

• µπορεί να ζητεί τη συνδροµή εµπειρογνωµόνων για θέµατα υγιεινής και ασφάλειας της 

εργασίας, µετά σύµφωνη γνώµη του εργοδότη. 

Συνεδριάσεις Ε.Υ.Α.Ε. 

(Άρθρο 2 του Ν. 1568/85) 

Η Ε.Υ.Α.Ε. ή ο αντιπρόσωπος συνεδριάζει µε τον εργοδότη ή τον εκπρόσωπό του µέσα στο 

πρώτο δεκαήµερο κάθε τριµήνου, σε ηµέρα και ώρα που ορίζεται από κοινού, για τη 

διευθέτηση των θεµάτων που ανακύπτουν µέσα στην επιχείρηση. 

Στις κοινές συνεδριάσεις µετέχουν ο Τεχνικός Ασφαλείας και ο Γιατρός Εργασίας της 


Πριν από την ηµέρα της κοινής συνεδρίασης, η Ε.Υ.Α.Ε. ή ο αντιπρόσωπος καθορίζει τα θέµατα 

τα οποία θα συζητήσει και τα γνωστοποιεί στον εργοδότη τρεις (3) τουλάχιστον εργάσιµες 

ηµέρες νωρίτερα. 

Ο εργοδότης γνωστοποιεί στην Ε.Υ.Α.Ε. ή στον αντιπρόσωπο τα θέµατα που επιθυµεί να 

συζητηθούν στην κοινή συνεδρίαση τρεις (3) τουλάχιστον εργάσιµες ηµέρες πριν από την ηµέρα 

πραγµατοποίησης της. 

Οι παραπάνω γνωστοποιήσεις απευθύνονται επίσης µέσα στις ίδιες προθεσµίες και προς τον 

Τεχνικό Ασφαλείας και το Γιατρό Εργασίας της επιχείρησης. 

Στις συνεδριάσεις αυτές συντάσσονται πρακτικά εις διπλούν και τηρούνται το ένα αντίτυπο από 

τον εργοδότη και το άλλο από την επιτροπή ή τον αντιπρόσωπο. 

Ο εργοδότης οφείλει: 

∆ιευκολύνσεις Ε.Υ.Α.Ε. 

(Άρθρο 2 του Ν. 1568/85) 

• να διευκολύνει την Ε.Υ.Α.Ε. ή τον αντιπρόσωπο των εργαζοµένων στην άσκηση των 

καθηκόντων τους, 

19

• να ενηµερώνει και παρέχει κάθε στοιχείο που αφορά την επιχείρηση και είναι σχετικό µε το 

έργο της Ε.Υ.Α.Ε. ή του αντιπροσώπου των εργαζοµένων. 

∆ιαβούλευση µε της Ε.Υ.Α.Ε. 

(Άρθρο 10 του Π.∆. 17/1996) 

Οι εργοδότες ζητούν τη γνώµη των εργαζοµένων και των εκπροσώπων τους και διευκολύνουν τη 

συµµετοχή τους στα πλαίσια όλων των ζητηµάτων που άπτονται της ασφάλειας και της υγείας 

κατά την εργασία. Αυτό συνεπάγεται: 

• ∆ιαβούλευση µε τους εργαζοµένους. 

• ∆ικαίωµα των εργαζοµένων και των αντιπροσώπων τους να υποβάλλουν προτάσεις. 

• Ισόρροπη συµµετοχή σύµφωνα µε την ισχύουσα νοµοθεσία ή/και την πρακτική. 

Οι εργαζόµενοι ή οι εκπρόσωποι τους, συµµετέχουν κατά τρόπο ισόρροπο και σύµφωνα µε την 

ισχύουσα νοµοθεσία ή/και πρακτική, ή ζητείται η γνώµη τους από τον εργοδότη εκ των 

προτέρων και εγκαίρως όσον αφορά: 

• Κάθε ενέργεια η οποία µπορεί να έχει ουσιαστικές επιπτώσεις στην ασφάλεια και την υγεία. 

• Τον καθορισµό των εργαζοµένων της επιχείρησης ή/και των ατόµων εκτός της επιχείρησης 

ή/και της ΕΞΥΠΠ που αναλαµβάνουν τα καθήκοντα του Τεχνικού Ασφαλείας ή/και του 

Γιατρού Εργασίας , καθώς και τις δραστηριότητές τους και τον καθορισµό των εργαζοµένων 

που προβλέπονται στην παράγραφο 2 του άρθρου 9 του παρόντος διατάγµατος. 

• Την ενδεχόµενη προσφυγή σε ΕΞΥΠΠ. 

• Το σχεδιασµό και την οργάνωση της εκπαίδευσης. 

• Τη κατάρτιση του κανονισµού υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. 

• Την αντιµετώπιση προβληµάτων που σχετίζονται µε την αλληλεπίδραση του εργασιακού 

και του ευρύτερου περιβάλλοντος. 

Οι εκπρόσωποι των εργαζοµένων έχουν το δικαίωµα να ζητούν από τον εργοδότη να λάβει τα 

ενδεδειγµένα µέτρα και να του υποβάλλουν σχετικές προτάσεις κατά τρόπον, ώστε να 

αντιµετωπίζεται οποιοσδήποτε κίνδυνος για τους εργαζοµένους ή/και να εξαλειφθούν οι πηγές 

του κινδύνου. 

Οι εργαζόµενοι και εκπρόσωποί τους δεν πρέπει να υφίστανται δυσµενείς επιπτώσεις 

εξαιτίας των δραστηριοτήτων τους. 

Οι εργαζόµενοι και οι εκπρόσωποί τους έχουν το δικαίωµα να απευθυνθούν στην αρµόδια 

Επιθεώρηση Εργασίας, εάν κρίνουν ότι τα ληφθέντα µέτρα και τα διατιθέµενα από τον 

εργοδότη µέσα δεν αρκούν για να εξασφαλισθεί η ασφάλεια και η υγεία κατά τη εργασία. 

Οι εκπρόσωποι των εργαζοµένων κατά τις επισκέψεις και τους ελέγχους που διεξάγει η 

αρµόδια επιθεώρηση εργασίας δύνανται να παρίστανται και οφείλουν να είναι σε θέση να 

διατυπώσουν τις παρατηρήσεις τους. 

20

Επιµόρφωση µελών Ε.Υ.Α.Ε. 


Με αποφάσεις του Υπουργού Εργασίας και του κατά περίπτωση αρµόδιου Υπουργού, ύστερα 

από γνώµη του Συµβουλίου Υγιεινής και Ασφάλειας της εργασίας (Σ.Υ.Α.Ε.), εγκρίνεται η 

εκτέλεση προγραµµάτων επιµόρφωσης των Τεχνικών Ασφαλείας, των Γιατρών Εργασίας, των 

µελών των Ε.Υ.Α.Ε. και των αντιπροσώπων από τα αρµόδια υπουργεία ή εκπαιδευτικούς ή 

άλλους δηµόσιους οργανισµούς. 

Ο χρόνος αποχής των εργαζοµένων από την εργασία, για την παρακολούθηση των 

προγραµµάτων αυτών, θεωρείται χρόνος εργασίας για κάθε συνέπεια από τη σχέση 

εργασίας και για την αµοιβή τους και δεν µπορεί να συµψηφιστεί µε την κανονική ετήσια 

άδειά τους. 

Η επιµόρφωση των τεχνικών ασφαλείας και των γιατρών εργασίας και των εκπροσώπων των 

εργαζοµένων διενεργείται και από το Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας της 

Εργασίας (ΕΛΙΝΥΑΕ), (άρθρο 6 της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύµβασης Εργασίας 1991- 

1992), καθώς και από τα διαπιστευµένα κέντρα κατάρτισης, βάσει του άρθρου 17 του Ν. 

2224/94. 

Οι φορείς που διενεργούν τα παραπάνω επιµορφωτικά προγράµµατα, υποχρεούνται να 

υποβάλλουν στην αρµόδια Γενική ∆ιεύθυνση του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών 

Ασφαλίσεων τα προτεινόµενα προγράµµατα επιµόρφωσης, τα προσόντα των εκπαιδευοµένων 

και των εκπαιδευτών και κάθε άλλη αναγκαία λεπτοµέρεια. Η Γενική ∆ιεύθυνση εισηγείται 

σχετικά στο Συµβούλιο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (ΣΥΑΕ). 

Με αποφάσεις του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και του κατά περίπτώση 

αρµόδιου Υπουργού και ύστερα από γνωµοδότηση του ΣΥΑΕ, ρυθµίζονται: 

• η οργάνωση, 

• η λειτουργία, το είδος και η διάρκεια των εν λόγω προγραµµάτων, 

• η διδακτέα ύλη, 

• τα προσόντα των διδασκόντων και των εκπαιδευοµένων, 

• τα πιστοποιητικά που χορηγούνται, 

• οι δαπάνες εκτέλεσης των επιµορφωτικών προγραµµάτων, οι οποίες οπωσδήποτε δε 

βαρύνουν τους εργαζόµενους. 

Πληροφόρηση Ε.Υ.Α.Ε. 


Ο εργοδότης οφείλει να ενηµερώνει τα µέλη της Ε.Υ.Α.Ε. και να τους παρέχει κάθε στοιχείο της 

επιχείρησης που αφορά την υγεία και ασφάλεια των εργαζοµένων. Λαµβάνει δε τα κατάλληλα 

µέτρα προκειµένου οι εργαζόµενοι και οι εκπρόσωποι τους στην επιχείρηση να λαµβάνουν όλες 

τις απαραίτητες πληροφορίες όσον αφορά: 

• Τη νοµοθεσία που ισχύει σχετικά µε την υγιεινή και την ασφάλεια της εργασίας και τον 

τρόπο εφαρµογής της από την επιχείρηση. 

• Τους κινδύνους για την ασφάλεια και την υγεία, καθώς και τα µέτρα και τις δραστηριότητες 

προστασίας και πρόληψης που αφορούν είτε την επιχείρηση εν γένει, είτε κάθε είδος θέσης 

εργασίας ή/και καθηκόντων. 

• Τους εργαζοµένους που έχουν οριστεί υπεύθυνοι για τις πρώτες βοήθειες και την 

πυρασφάλεια. 

Οι εκπρόσωποι των εργαζοµένων έχουν πρόσβαση: 

• Στην γραπτή εκτίµηση των κινδύνων και των µέτρων προστασίας 

21

• Στον κατάλογο και στο ειδικό βιβλίο ατυχηµάτων και στον κατάλογο των εργατικών 

ατυχηµάτων 

• Στις πληροφορίες που προέρχονται τόσο από τις δραστηριότητες προστασίας και πρόληψης 

όσο και από τις αρµόδιες επιθεωρήσεις εργασίας, όσον αφορά τους διενεργούµενους ελέγχους 

των συνθηκών υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. 

Απαλλαγή από την εργασία των µελών Ε.Υ.Ε.Α. 

(Άρθρο 7 του Π.∆. 17/96) 

Ο εργοδότης οφείλει να θέτει στη διάθεση των εκπροσώπων των εργαζοµένων επαρκή απαλλαγή 

από την εργασία χωρίς απώλεια αποδοχών, καθώς και τα αναγκαία µέσα προκειµένου να 

µπορούν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους. 

Ο χρόνος απαλλαγής από την εργασία συνολικά για όλους τους εκπροσώπους των εργαζοµένων, 

δεν µπορεί να είναι µικρότερος από το ένα τρίτο (1/3) του ελάχιστου χρόνου απασχόλησης 

Τεχνικού Ασφαλείας. Στο χρόνο αυτό δεν προσµετράται ο χρόνος των συνεδριάσεων της 

Ε.Υ.Α.Ε. 

Προστασία µελών Ε.Υ.Α.Ε. 

(άρθρο 3, παρ.9 του Ν. 1568/85) 

Τα µέλη της Ε.Υ.Α.Ε. προστατεύονται από το άρθρο 14 του Ν. 1264/82. 

Συγκεκριµένα, το άρθρο αυτό προβλέπει: 

1. Τα όργανα του Κράτους έχουν την υποχρέωση να εφαρµόζουν τα απαραίτητα µέτρα για τη 

διασφάλιση της ανεµπόδιστης άσκησης του δικαιώµατος για την ίδρυση και την αυτόνοµη 

λειτουργία των συνδικαλιστικών οργανώσεων. 

2. Απαγορεύεται στους εργοδότες, σε πρόσωπα που ενεργούν για λογαριασµό τους και σε 

οποιοδήποτε τρίτο, να προβαίνουν σε οποιαδήποτε πράξη ή παράλειψη που παρακωλύει την 

άσκηση των συνδικαλιστικών δικαιωµάτων των εργαζοµένων και ιδιαίτερα: 

i. να ασκούν επιρροή στους εργαζόµενους για την ίδρυση ή µη ίδρυση συνδικαλιστικής 

οργάνωσης, 

ii. να επιβάλλουν ή να παρεµποδίζουν µε οποιοδήποτε τρόπο ή µέσο την προσχώρηση των 

εργαζοµένων σε ορισµένη συνδικαλιστική οργάνωση, 

iii. να απαιτούν από τους εργαζόµενους δήλωση συµµετοχής, µη συµµετοχής ή αποχώρησης 

από συνδικαλιστική οργάνωση, 

iv. να υποστηρίζουν ορισµένη συνδικαλιστική οργάνωση ή µε οικονοµικά ή µε άλλα µέσα, 

v. να επεµβαίνουν µε οποιοδήποτε τρόπο στη διοίκηση, στη λειτουργία και στη δράση των 

συνδικαλιστικών οργανώσεων, 

vi. να µεταχειρίζονται µε ευµένεια ή δυσµένεια τους εργαζοµένους, ανάλογα µε τη 

συµµετοχή τους σε ορισµένη συνδικαλιστική οργάνωση. 

3. ∆εν επιτρέπεται να συµµετέχουν σε συνδικαλιστική οργάνωση εργαζοµένων εργοδότες. Στις 

δηµοσιογραφικές οργανώσεις που προβλέπεται από τα καταστατικά τους να είναι µέλη και 

συνταξιούχοι, αυτοί δεν έχουν δικαίωµα να εκλέγουν ή να εκλέγονται στα όργανα του 

σωµατείου που προβλέπονται από το καταστατικό. 

4. Είναι άκυρη η καταγγελία της σχέσης εργασίας για νόµιµη συνδικαλιστική δράση. 

5. Είναι άκυρη η καταγγελία της σχέσης εργασίας: 

i. των µελών της διοίκησης, σύµφωνα µε το άρθρο 92 του Αστικού Κώδικα, της 

συνδικαλιστικής οργάνωσης, 

22

ii. των µελών της προσωρινής, σύµφωνα µε το άρθρο 79 του Αστικού Κώδικα, διοίκησης 

συνδικαλιστικής οργάνωσης που διορίζει το δικαστήριο σύµφωνα µε το άρθρο 69 του 

Αστικού Κώδικα και 

iii. των µελών της διοίκησης που εκλέγονται προσωρινά κατά την ίδρυση συνδικαλιστικής 

οργάνωσης. 

Η απαγόρευση ισχύει κατά τη διάρκεια της θητείας και ένα χρόνο µετά τη λήξη της, εκτός αν 

συντρέχει ένας από τους λόγους της παρ.10 και διαπιστωθεί κατά τη διαδικασία του άρθρου 

15. 

6. Η παραπάνω προστασία παρέχεται στην ακόλουθη έκταση: 

i. εάν η οργάνωση έχει ως 200 µέλη προστατεύονται επτά µέλη της διοίκησης, 

ii. εάν η οργάνωση έχει ως 1.000 µέλη προστατεύονται εννέα µέλη και 

iii. εάν η οργάνωση έχει περισσότερα από 1.000 µέλη προστατεύονται ένδεκα. 

7. Τη σειρά των µελών που προστατεύονται ορίζει το καταστατικό. Εάν το καταστατικό δεν 

προβλέπει, προστατεύονται κατά σειρά ο Πρόεδρος, ο Αναπληρωτής Πρόεδρος ή 

Αντιπρόεδρος, ο Γενικός Γραµµατέας, ο Αναπληρωτής Γενικός Γραµµατέας, ο Ταµίας και οι 

λοιποί κατά την τάξη της εκλογής. 

8. Προστατεύονται επίσης: 

Τα πρώτα 21 ιδρυτικά µέλη της πρώτης υπό σύσταση συνδικαλιστικής οργάνωσης της 

επιχείρησης ή εκµετάλλευσης ή του επαγγελµατικού κλάδου απασχόλησης, εφ’ όσον η 

επιχείρηση στην οποία εργάζονται απασχολεί από 80 µέχρι 150 εργαζοµένους, 25 µέλη εάν 

απασχολεί πάνω από 300 και 40 µέλη εάν απασχολεί πάνω από 500. Εφ’ όσον οι 

εργαζόµενοι είναι πάνω από 40 και µέχρι 80, προστατεύονται µέχρι 7 ιδρυτικά µέλη κατά 

την τάξη υπογραφής της ιδρυτικής πράξης. 

Η προστασία αυτή ισχύει αυτή ισχύει για ένα χρόνο από την ηµέρα της υπογραφής της 

ιδρυτικής πράξης. Εάν η υπό σύσταση οργάνωση δε συσταθεί πραγµατικά µέσα σε 6 µήνες 

από την υπογραφή της ιδρυτικής πράξης, η προστασία των ιδρυτικών µελών παύει και ισχύει 

για τα µέλη της επόµενης υπό σύσταση οργάνωσης. 

9. Με την επιφύλαξη του άρθρου 11 παρ. 3 του Ν. 1256/1982 «για την πολυθεσία, την 

πολυαπασχόληση και την καθιέρωση ανωτάτου ορίου απολαβών στο δηµόσιο τοµέα καθώς 

και για το Ελεγκτικό Συνέδριο, το Νοµικό Συµβούλιο του Κράτους και άλλες διατάξεις» δεν 

επιτρέπεται µετάθεση των εργαζοµένων που αναφέρονται στις παρ. 5, 6, 7 και 8 χωρίς τη 

συγκατάθεση της αντίστοιχης συνδικαλιστικής οργάνωσης. Ο εργοδότης έχει δικαίωµα να 

προσφύγει στην επιτροπή του άρθρου 15 που αποφασίζει για την αναγκαιότητα της 

µετάθεσης. 

10. Η καταγγελία της σχέσης εργασίας των προσώπων, που προστατεύονται σύµφωνα µε όσα 

αναφέρονται στο άρθρο αυτό, επιτρέπεται µόνον: 

i.Όταν κατά τη σύναψη της σύµβασης εργασίας µε τον εργοδότη ο εργαζόµενος τον 

εξαπάτησε παρουσιάζοντας ψεύτικα πιστοποιητικά ή βιβλιάρια για να προσληφθεί ή να 

λάβει µεγαλύτερη αµοιβή. 

ii.Όταν ο εργαζόµενος απεκάλυψε βιοµηχανικά ή εµπορικά µυστικά ή ζήτησε ή δέχτηκε 

αθέµιτα πλεονεκτήµατα, κυρίως προµήθειες από τρίτους. 

iii.Όταν ο εργαζόµενος προκάλεσε σωµατικές βλάβες ή εξύβρισε σοβαρά ή απείλησε τον 

εργοδότη ή τον εκπρόσωπό του. 

iv.Όταν ο εργαζόµενος επίµονα και αδικαιολόγητα αρνήθηκε να εκτελέσει την εργασία για 

την οποία έχει προσληφθεί. 

v.Όταν ο εργαζόµενος δεν προσέρχεται αδικαιολόγητα στην εργασία του για περισσότερο 

από 7 µέρες διάστηµα ή εξακολουθεί να συµµετέχει σε απεργία που κρίθηκε µε δικαστική 

απόφαση µη νόµιµη ή καταχρηστική. 

Η συνδροµή κάποιου από τους παραπάνω σπουδαίους λόγους δεν απαλλάσσει τον εργοδότη 

από τις υποχρεώσεις που έχει σύµφωνα µε τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα και της 

εργατικής νοµοθεσίας σχετικά µε την καταγγελία της σχέσης εργασίας. 

23

Γενικές υποχρεώσεις του Εργοδότη 

(Άρθρο 32 του Ν. 1568/85 και άρθρα 7, 8, 11 του Π.∆. 17/96) 

Βασική αρχή του Εργατικού ∆ικαίου είναι ότι η ευθύνη του εργοδότη για την Υγεία και 

Ασφάλεια των εργαζοµένων είναι αντικειµενική. 

Οι υποχρεώσεις του Τεχνικού Ασφαλείας, του Γιατρού Εργασίας και των εκπροσώπων των 

εργαζοµένων, δε θίγουν την αρχή της ευθύνης του εργοδότη (άρθρο 7, παρ. 3 του Π.∆. 17/96). 

Εάν ο εργοδότης προσφύγει σε άτοµα εκτός της επιχείρησης ή σε ΕΞΥΠΠ για την ανάθεση των 

καθηκόντων Τεχνικού Ασφάλειας ή/και Γιατρού Εργασίας, αυτό δεν τον απαλλάσσει από τις 

υποχρεώσεις του στον τοµέα αυτό (άρθρο 7,παρ. 2 του Π.∆.17/96). 

Τα µέτρα για την ασφάλεια, την υγιεινή και την υγεία κατά την εργασία σε καµία περίπτωση δε 

συνεπάγονται την οικονοµική επιβάρυνση των εργαζοµένων (άρθρο7, παρ.10 του Π.∆. 17/96). 

Οι γενικές υποχρεώσεις του εργοδότη για την προστασία της υγείας και ασφάλειας των 

εργαζοµένων του περιγράφονται, ως επί το πλείστον, στο Ν. 1568/85 και στο Π.∆. 17/96. Επειδή 

υπάρχουν κοινά σηµεία, η παρουσίαση γίνεται σε στήλες, ώστε να είναι φανερή και η αλλαγή 

στο σκεπτικό του νοµοθέτη. 

Ν. 1568/85 

Π.∆. 17/96 

Ο εργοδότης υποχρεούται : Ο εργοδότης υποχρεούται : 

Να λαµβάνει κάθε µέτρο που απαιτείται, 

ώστε να εξασφαλίζονται οι εργαζόµενοι και 

οι τρίτοι που παραβρίσκονται στους τόπους 

εργασίας από κάθε κίνδυνο που µπορεί να 

απειλήσει την υγεία ή τη σωµατική τους 

ακεραιότητα (άρθρο 32, παρ. Α1) 

ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΕΡΓΟ∆ΟΤΩΝ 

Να εξασφαλίζει την ασφάλεια και την υγεία των εργαζοµένων 

ως προς όλες τις πτυχές της εργασίας, και να λαµβάνει µέτρα 

που να εξασφαλίζουν την υγεία και ασφάλεια των τρίτων 

(άρθρο 7, παρ.1). 

Να λαµβάνει τα αναγκαία µέτρα για την προστασία της 

ασφάλειας και της υγείας των εργαζοµένων, 

συµπεριλαµβανοµένων των δραστηριοτήτων πρόληψης των 

επαγγελµατικών κινδύνων, ενηµέρωσης και κατάρτισης, 

καθώς και της δηµιουργίας της απαραίτητης οργάνωσης και 

της παροχής των αναγκαίων µέσων (άρθρο 7, παρ.5). 

Όταν πολλές επιχειρήσεις µοιράζονται τον ίδιο τόπο εργασίας, 

οι εργοδότες οφείλουν να συνεργάζονται για την εφαρµογή 

των διατάξεων σχετικά µε την ασφάλεια, την υγεία και την 

υγιεινή και, λαµβάνοντας υπόψη τη φύση των 

δραστηριοτήτων, να συντονίζουν τις δραστηριότητές τους για 

την προστασία των εργαζοµένων και την πρόληψη των 

επαγγελµατικών κινδύνων, να αλληλοενηµερώνονται και να 

ενηµερώνει ο καθένας τους υπ’ αυτόν εργαζόµενους και τους 

εκπροσώπους τους για τους κινδύνους αυτούς. Την ευθύνη 

συντονισµού των δραστηριοτήτων αναλαµβάνει ο εργοδότης 

που έχει υπό τον έλεγχό του τον τόπο εργασίας όπου 

24

Να εφαρµόζει κάθε υπόδειξη των τεχνικών 

και υγειονοµικών επιθεωρητών εργασίας και 

γενικά να διευκολύνει το έργο τους µέσα 

στην επιχείρηση (άρθρο 32,παρ.Α2). 

Να επιβλέπει την ορθή εφαρµογή των 

µέτρων υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας 

(άρθρο 32, παρ.Α3). 

Να λαµβάνει συλλογικά µέτρα προστασίας 

των εργαζοµένων (άρθρο 32, παρ. Α4). 

Να γνωστοποιεί στους εργαζοµένους τον 

επαγγελµατικό κίνδυνο από την εργασία τους 

(άρθρο 32, παρ. Α5). 

Να ενθαρρύνει την εκπαίδευση των 

εργαζοµένων σε θέµατα υγιεινής και 

ασφάλειας της εργασίας (άρθρο 32, παρ. Α6). 

Να ενηµερώνει τους εργαζοµένους για τη 

νοµοθεσία που ισχύει σχετικά µε την υγιεινή 

και ασφάλεια της εργασίας και τον τρόπο 

εφαρµογής της από την επιχείρηση (άρθρο 

32, παρ. Α7). 

εκτελούνται εργασίες, εξαιρουµένων των περιπτώσεων που 

έχουν γίνει ειδικές ευνοϊκότερες νοµοθετικές ρυθµίσεις 

(άρθρο 7, παρ.9). 

Να εφαρµόζει τις υποδείξεις των τεχνικών και υγειονοµικών 

επιθεωρητών εργασίας και γενικά να διευκολύνει το έργο τους 

µέσα στην επιχείρηση κατά τους ελέγχους (άρθρο 7, παρ.6β). 

Να επιβλέπει την ορθή εφαρµογή των µέτρων υγιεινής και 

ασφάλειας της εργασίας (άρθρο 7, παρ.6γ). 

Να φροντίζει ώστε τα µέτρα πρόληψης να προσαρµόζονται 

ανάλογα µε τις µεταβολές των περιστάσεων και να επιδιώκει 

τη βελτίωση των υφισταµένων καταστάσεων (άρθρο 7, 

παρ.6α). 

Να εξασφαλίζει τη συντήρηση και την παρακολούθηση της 

ασφαλούς λειτουργίας των µέσων και των εγκαταστάσεων 

(άρθρο 7, παρ. 6στ). 

Να δίνει προτεραιότητα στη λήψη µέτρων οµαδικής 

προστασίας σε σχέση µε τα µέτρα ατοµικής προστασίας 

(άρθρο 7, παρ. 7ζ). 

Να γνωστοποιεί στους εργαζόµενους τον επαγγελµατικό 

κίνδυνο από την εργασία τους (άρθρο 7, παρ. 6δ). 

Να ενθαρρύνει και διευκολύνει την επιµόρφωση των 

εργαζοµένων και των εκπροσώπων τους ( άρθρο 7, παρ.6ζ). 

Να θέτει στη διάθεση των εκπροσώπων των εργαζοµένων, 

επαρκή απαλλαγή από την εργασία χωρίς απώλεια αποδοχών, 

καθώς και τα αναγκαία µέσα προκειµένου να µπορούν να 

εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις κείµενες 

διατάξεις και το παρόν διάταγµα. Ο χρόνος απαλλαγής από την 

εργασία, συνολικά για όλους τους εκπροσώπους των 

εργαζοµένων, δεν µπορεί να είναι µικρότερος από το ένα τρίτο 

(1/3) του ελάχιστου χρόνου απασχόλησης του Τεχνικού 

Ασφαλείας σύµφωνα µε το Π.∆. 294/88 και το Π.∆. 17/96. Στο 

χρόνο αυτό δεν προσµετράται ο χρόνος των συνεδριάσεων της 

ΕΥΑΕ µε τον εργοδότη (άρθρο 7, παρ.4). 

Να αναλαµβάνει τα κατάλληλα µέτρα προκειµένου οι 

εργαζόµενοι και οι εκπρόσωποι τους στην επιχείρηση να 

λαµβάνουν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες όσον αφορά τη 

νοµοθεσία που ισχύει σχετικά µε την υγιεινή και την ασφάλεια 

της εργασίας και για τον τρόπο εφαρµογής της από την 

επιχείρηση (άρθρο 11, παρ. 1α). 

Όταν αναθέτει καθήκοντα σε έναν εργαζόµενο, να λαµβάνει 

υπόψην τις ικανότητές του σε θέµατα ασφάλειας και υγείας 

(άρθρο 7, παρ. 8β). 

Να µεριµνά ώστε ο προγραµµατισµός και η εισαγωγή νέων 

τεχνολογιών να αποτελούν αντικείµενο διαβούλευσης µε τους 

εργαζόµενους και τους εκπροσώπους τους, όσον αφορά τις 

συνέπειες της επιλογής του εξοπλισµού, στις συνθήκες 

εργασίας καθώς και στο εργασιακό περιβάλλον για την 

ασφάλεια και υγεία των εργαζοµένων (άρθρο 7, παρ. 8γ). 

Να φροντίζει ώστε να έχουν πρόσβαση στις ζώνες σοβαρού και 

ειδικού µόνο οι εργαζόµενοι που έχουν λάβει τις κατάλληλες 

οδηγίες (άρθρο 7, παρ.8δ). 

25

Να καταρτίζει πρόγραµµα προληπτικής 

δράσης και βελτίωσης των συνθηκών 

εργασίας στην επιχείρηση (άρθρο 32, παρ. 

Α8). 

Να τηρεί ειδικό βιβλίο ατυχηµάτων στο 

οποίο να αναγράφονται τα αίτια και η 

περιγραφή του ατυχήµατος (άρθρο 32, παρ. 

Α9). 

Ο εργοδότης οφείλει: 

Να καταρτίζει πρόγραµµα προληπτικής δράσης και βελτίωσης 

των συνθηκών εργασίας στην επιχείρηση (άρθρο 7, παρ. 6ε). 

Να τηρεί ειδικό βιβλίο ατυχηµάτων, στο οποίο να 

αναγράφονται τα αίτια και η περιγραφή του ατυχήµατος και να 

το θέτει στη διάθεση των αρµόδιων αρχών. Τα µέτρα, που 

λαµβάνονται για την αποτροπή επανάληψης παρόµοιων 

συµβάντων. Καταχωρούνται στο ειδικό βιβλίο γραπτών 

υποδείξεων του Τεχνικού Ασφαλείας και του Γιατρού 

Εργασίας (άρθρο 8, παρ. 2β). 

Να τηρεί κατάλογο των εργατικών ατυχηµάτων που είχαν ως 

συνέπεια για τον εργαζόµενο ανικανότητα εργασίας 

µεγαλύτερη των τριών εργάσιµων ηµερών (άρθρο 8, παρ. 2γ). 

Ειδικές Υποχρεώσεις του Εργοδότη 

(Άρθρο 8 του Π.∆. 17/96) 

• Να έχει στη διάθεση του µία γραπτή εκτίµηση των υφισταµένων κατά την εργασία κινδύνων 

για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζοµένων, συµπεριλαµβανοµένων εκείνων που 

αφορούν οµάδες εργαζοµένων που εκτίθενται σε ιδιαίτερους κινδύνους. 

• Να καθορίζει τα µέτρα προστασίας που πρέπει να ληφθούν και , αν χρειαστεί, το υλικό 

προστασίας που πρέπει να χρησιµοποιηθεί. 

• Να αναγγέλλει στις αρµόδιες επιθεωρήσεις εργασίας και στις αρµόδιες υπηρεσίες του 

ασφαλιστικού οργανισµού στον οποίο υπάγεται ο εργαζόµενος εντός 24 ωρών όλα τα 

εργατικά ατυχήµατα και, εφ’ όσον πρόκειται περί σοβαρού τραυµατισµού ή θανάτου, να 

τηρεί αµετάβλητα όλα τα στοιχεία που µπορούν να χρησιµεύσουν για εξακρίβωση των 

αιτίων του ατυχήµατος. 

• Να τηρεί ειδικό βιβλίο ατυχηµάτων, στο οποίο να αναγράφονται τα αίτια και η περιγραφή 

του ατυχήµατος και να το θέτει στη διάθεση των αρµοδίων αρχών. Τα µέτρα που 

λαµβάνονται για την αποτροπή επανάληψης παρόµοιων συµβάντων, καταχωρούνται στο 

ειδικό βιβλίο των γραπτών υποδείξεων του Τεχνικού Ασφάλειας και του Γιατρού Εργασίας 

(άρθρο 6, παρ. 1 και άρθρο 9, παρ. 1 του Ν. 1568/85). 

• Να τηρεί κατάλογο των εργατικών ατυχηµάτων που είχαν ως συνέπεια για τον εργαζόµενο 

ανικανότητα εργασίας µεγαλύτερη των τριών εργάσιµων ηµερών. 

Υποχρεώσεις του Εργοδότη προς την Επιθεώρηση Εργασίας 

Οι υποχρεώσεις του Εργοδότη προς την Επιθεώρηση Εργασίας προβλέπονται σε διάφορες 

νοµοθετικές διατάξεις. Οι σπουδαιότερες από αυτές είναι : 

Η παροχή στον Επιθεωρητή Εργασίας, αν του ζητηθεί, όλων των στοιχείων και πληροφοριών 

για την παραγωγή διαδικασία και τις χρησιµοποιούµενες ύλες που έχουν σχέση µε την υγεία 

26

και την ασφάλεια των εργαζοµένων, µε την διευκρίνιση ποια από αυτά αποτελούν απόρρητο 

της επιχείρησης (άρθρο 31, παρ.1 του Ν.1568/85). 

Η εφαρµογή κάθε υπόδειξης των Τεχνικών και Υγειονοµικών Επιθεωρητών Εργασίας και η 

διευκόλυνση του έργου τους µέσα στην επιχείρηση (άρθρο 32, παρ. Α2 του Ν. 1568/85 και 

άρθρο 7, παρ. 6β του Π.∆. 17/96). 

Η γνωστοποίηση στην τοπική Επιθεώρηση Εργασίας, πριν από την επιλογή του Τεχνικού 

Ασφάλειας και του Γιατρού Εργασίας: 

των τυπικών και ουσιαστικών προσόντων τους, 

του χρόνου απασχόλησής τους, 

της τυχόν απασχόλησής τους σε άλλη επιχείρηση, 

των στοιχείων για το είδος και την οργάνωση της επιχείρησης, τον αριθµό των 

εργαζοµένων, τον ελάχιστο προβλεπόµενο χρόνο απασχόλησης του Τεχνικού Ασφάλειας 

και του Γιατρού Εργασίας και λοιπές συναφείς πληροφορίες (άρθρο 4, παρ. 3 του Ν. 

1568/85 και άρθρο 4, παρ. 7 του Π.∆. 17/96). 

Η κοινοποίηση στην τοπική Επιθεώρηση Εργασίας της σύµβασης πρόσληψης του Τεχνικού 

Ασφάλειας και του Γιατρού Εργασίας ( άρθρο 4, παρ. 4 του Ν. 1568/85), η οποία ελέγχει και 

το νοµότυπο της πρόσληψης (άρθρο 4, παρ. 9 του Π.∆. 17/96). 

Η γνωστοποίηση στην αρµόδια Επιθεώρηση Εργασίας, πριν από την επιλογή ΕΞΥΠΠ, της 

γραπτής σύµβασης µε την ΕΞΥΠΠ, στην οποία πρέπει να αναγράφονται: 

1. Το νοµικό καθεστώς της ΕΞΥΠΠ. 

2. Νόµιµος εκπρόσωπος της. 

3. Η έδρα της. 

4. Το είδος των προσφεροµένων υπηρεσιών. 

5. Τα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα των αρµόδιων ατόµων που έχουν ορισθεί για τη 

συγκεκριµένη επιχείρηση. 

6. Ο χρόνος απασχόλησης των ατόµων αυτών στην επιχείρηση. 

7. Τα στοιχεία για το είδος και την οργάνωση της επιχείρησης. 

8. Ο αριθµός των εργαζοµένων στην επιχείρηση και λοιπές συναφείς πληροφορίες. 

9. Ο ελάχιστος προβλεπόµενος χρόνος απασχόλησης τεχνικού ασφάλειας ή/και γιατρού 

εργασίας για την επιχείρηση (άρθρο 4, παρ. 8 του Π.∆. 17/96). 

Η σελιδοµέτρηση και θεώρηση από την Επιθεώρηση Εργασίας του ειδικού βιβλίου της 

επιχείρησης, στο οποίο ο Τεχνικός Ασφάλειας και ο Γιατρός Εργασίας καταχωρούν τις 

υποδείξεις τους για θέµατα σχετικά µε την υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας και την 

πρόληψη των εργατικών ατυχηµάτων και επαγγελµατικών ασθενειών ( άρθρο 6, παρ. 1 του 

Ν. 1568/85). 

Η αναγγελία στις αρµόδιες Επιθεωρήσεις εργασίας εντός 24 ωρών όλων των εργατικών 

ατυχηµάτων (άρθρο 8, παρ. 2α του Π.∆. 17/96). 

Η ενηµέρωση της αρµόδιας Επιθεώρησης Εργασίας µε όλα τα απαραίτητα στοιχεία σε 

περίπτωση που από µονάδα του ασφαλιστικού οργανισµού του εργαζοµένου ή από µονάδα 

του ΕΣΥ διαπιστωθεί ενδεχόµενο πρόβληµα της υγείας κάποιου εργαζοµένου, που πιθανόν 

συνδέεται µε το εργασιακό περιβάλλον( άρθρο 10, παρ. 4 του Ν. 1568/85 και άρθρο 14, 

παρ.2 του Π.∆. 17/96). 

Η προσφυγή στην αρµόδια Επιθεώρηση Εργασίας για επίλυση διαφωνιών µε τις γραπτές 

υποδείξεις και συµβουλές του Τεχνικού Ασφάλειας ή/και του Γιατρού Εργασίας (άρθρο 11, 

παρ. 4 του Ν. 1568/85). 

Η επίδειξη του φακέλου και του ατοµικού βιβλιαρίου του επαγγελµατικού κινδύνου του 

εργαζοµένου στους Υγειονοµικούς Επιθεωρητές της αρµόδιας Επιθεώρησης Εργασίας 

(άρθρο 4, παρ. 14 του Π.∆. 17/96). 

27

Υποχρεώσεις του Εργοδότη προς τον Τ.Α. και τον Γ.Ε. 

Οι υποχρεώσεις του Εργοδότη προς τον Τεχνικό Ασφαλείας και τον Γιατρό Εργασίας, µετά την 

ανάθεση σε αυτούς των καθηκόντων τους, προβλέπονται σε διάφορες νοµοθετικές διατάξεις. Οι 

σπουδαιότερες από αυτές είναι: 

Η υποχρέωση να λαµβάνει γνώση ενυπογράφως των υποδείξεών τους, που καταχωρούνται 

στο ειδικό βιβλίο της επιχείρησης (άρθρο 6, παρ. 1 του Ν. 1568/85). 

Η γνωστοποίηση και σε αυτούς των θεµάτων που επιθυµεί να συζητηθούν στην κοινή 

σύσκεψη µε την Ε.Υ.Α.Ε. τρεις (3) τουλάχιστον εργάσιµες ηµέρες πριν από την ηµέρα 

πραγµατοποίησής της (άρθρο 2, παρ. Β2 του Ν. 1568/85). 

Η διάθεση προς αυτούς του αναγκαίου βοηθητικού προσωπικού, των χώρων, εγκαταστάσεων 

και συσκευών και γενικά όλων των απαραίτητων µέσων για την αποτελεσµατικότερη 

άσκηση του έργου τους. Τον εργοδότη βαρύνει αποκλειστικά το κόστος αυτών των παροχών 

(άρθρο 4, παρ. 5 του Ν. 1568/85). 

Η διευκόλυνσή τους στην παρακολούθηση µαθηµάτων εκπαίδευσης και επιµόρφωσης 

(άρθρο 4, παρ. 6 του Ν. 1568/85). Ο χρόνος αυτός θεωρείται χρόνος εργασίας για κάθε 

συνέπεια από τη σχέση εργασίας και για την αµοιβή τους και δεν µπορεί να συµψηφιστεί µε 

την κανονική ετήσια άδειά τους (άρθρο 13, παρ. 4 του Ν. 1568/85 και άρθρο 6, παρ. 4 του 

Π.∆. 17/96). 

Η προσφυγή στην αρµόδια Επιθεώρηση Εργασίας για επίλυση διαφωνιών µε τις γραπτές 

υποδείξεις και συµβουλές τους (άρθρο 11, παρ. 4 του Ν.1568/85). 

Η ενηµέρωσή τους για όλους τους παράγοντες που έχουν ή µπορεί να έχουν επιπτώσεις στην 

ασφάλεια και την υγεία των εργαζοµένων, καθώς και για τα µέτρα που έχουν ληφθεί για την 

ενηµέρωση των εργαζοµένων άλλων εργοδοτών, που εκτελούν εργασίες στη επιχείρηση 

(άρθρο 10, παρ. 5 του Ν. 1568/85 και άρθρο 4, παρ. 6 του Π.∆. 17/96). 

Η πληροφόρησή τους για τις δραστηριότητες προστασίας και πρόληψης της επιχείρησης, 

καθώς και για τους διενεργούµενους ελέγχους των συνθηκών υγιεινής και ασφάλειας της 

εργασίας από τις αρµόδιες επιθεωρήσεις εργασίας (άρθρο 11, παρ. 3γ του Π.∆. 17/976). 

Υποχρέωση του εργοδότη για εκπαίδευση όλων των εργαζοµένων 

(άρθρο 12 του Π.∆. 17/96) 

1) Ο εργοδότης εξασφαλίζει σε κάθε εργαζόµενο κατάλληλη και επαρκή εκπαίδευση στον τοµέα 

της ασφάλειας και της υγείας, ιδίως υπό µορφή πληροφοριών και οδηγιών έπ’ ευκαιρία: 

Της πρόσληψής του. 

Τυχόν µετάθεσης ή αλλαγής καθηκόντων. 

Εισαγωγής ή αλλαγής εξοπλισµού εργασίας. 

Εισαγωγής µιας νέας τεχνολογίας που αφορά ειδικά τη θέση εργασίας ή τα καθήκοντά του. 

2) Η εκπαίδευση αυτή πρέπει: 

Να προσαρµόζεται στην εξέλιξη των κινδύνων και στην εµφάνιση νέων κινδύνων. 

Να επαναλαµβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήµατα, εάν χρειάζεται. 

28

3) Ο εργοδότης εξασφαλίζει ότι οι εργαζόµενοι σε εξωτερικές επιχειρήσεις που εκτελούν 

εργασίες στην επιχείρησή του έχουν λάβει τις κατάλληλες οδηγίες, όσον αφορά τους κινδύνους 

για την ασφάλεια και την υγεία κατά τις δραστηριότητές τους στην επιχείρησή του. 

4) Οι εκπρόσωποι των εργαζοµένων, δικαιούνται να λαµβάνουν την κατάλληλη εκπαίδευση. 

5) Η εκπαίδευση που προβλέπεται στις παραγράφους 1, 2 και 4 του παρόντος άρθρου δε βαρύνει 

τους εργαζόµενους ή τους εκπροσώπους τους. 

Η εκπαίδευση που προβλέπεται στις παραγράφους 1 και 2 του παρόντος άρθρου πρέπει να 

παρέχεται κατά την ώρα εργασίας. 

29

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΣΥΧΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 

Α. ΓΕΝΙΚΑ (ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ- 

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ-ΓΙΑΤΡΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ) 

1. Ποιά είναι τα βασικά νομοθετήματα που αναφέρονται στις υπηρεσίες 

τεχνικού ασφάλειας και "γιατρού εργασίας"; 

Η νομοθεσία που απαιτεί την ύπαρξη τεχνικού ασφαλείας και "γιατρού εργασίας" στις 

επιχειρήσεις, αποτελείται από τα εξής βασικά νομοθετικά κείμενα: 

1) Ν. 1568/85 (ΦΕΚ 177/Α/85) "Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων" 

2) Π.Δ. 294/88 (ΦΕΚ 138/Α/88) "Ελάχιστος χρόνος απασχόλησης τεχνικού ασφάλειας και 

γιατρού εργασίας, επίπεδο γνώσεων και ειδικότητα τεχνικού ασφαλείας για τις επιχειρήσεις, 

εκμεταλλεύσεις και εργασίες του άρθρου 1 του Ν.1568/85" 

3) Π.Δ. 17/96 (ΦΕΚ 11/Α/96) "Μέτρα για την βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας των 

εργαζομένων κατά την εργασία σε συμμόρφωση με τις οδηγίες 89/391/ΕΟΚ και 91/383/ΕΟΚ" 

4) Π.Δ. 159/99 (ΦΕΚ157/Α/3-8-99) "Μέτρα για την βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας 

των εργαζομένων κλπ (τροποποίηση Π.Δ. 17/96)" 

2. Που μπορείτε να έχετε περισσότερες πληροφορίες για την εργατική 

νομοθεσία για θέματα ασφάλειας και υγείας; 

Η νομοθεσία αυτή, όπως και όλη η υπάρχουσα νομοθεσία για την υγιεινή και την ασφάλεια 

των εργαζομένων υπάρχει στο Ελληνικό δικτυακό τόπο www.osh.gr στην υποκατηγορία 

νομοθεσία. Μελλοντικά θα την βλέπετε και από τον δικτυακό τόπο του Υπουργείου Εργασίας 

& Κοινωνικών Ασφαλίσεων στην διεύθυνση www.ypergka.gr, στα θέματα ασφάλειας και 

υγείας των εργαζομένων. Επίσης υπάρχει και σε βιβλία που έχει εκδόσει η Δ/νση Συνθηκών 

εργασίας του Υπουργείου Εργασίας (στην οδό Επικούρου 29 (κάθετος της Πειραιώς 

απέναντι από τον Ο.Α.Ε.Δ. Πειραιώς 52, πριν την πλατεία Κουμουνδούρου, τηλέφωνα 

επικοινωνίας: 32.14.105,32.14.436,32.13.673, e-mail: grhsa@compulink.gr) και από το 

ΕΛΙΝΥΑΕ (www.elinyae.gr, Λιοσίων 146 & Θειρσίου 6, τηλ. 0108200100, fax 0108213270). 

3. Ποιές επιχειρήσεις υποχρεούνται να έχουν τεχνικό ασφάλειας; 

Με βάση τη νομοθεσία όλες οι επιχειρήσεις εφόσον απασχολούν έστω και έναν εργαζόμενο 

πρέπει να έχουν τεχνικό ασφάλειας. (Π.Δ. 17/96, άρθρο 4, παράγραφοι 1 και 2). 

4. Ποιές επιχειρήσεις υποχρεούνται να έχουν "γιατρό εργασίας"; 

Πρέπει να έχουν "γιατρό εργασίας" όσες επιχειρήσεις απασχολούν από 50 και πάνω 

εργαζόμενους ή όσες έχουν έστω και έναν εργαζόμενο εφόσον οι εργασίες τους είναι 

σχετικές με μόλυβδο, αμίαντο, βιολογικούς παράγοντες (Π.Δ.94/87, Π.Δ. 70α/88, Πδ.186/95). 

5. Από πότε υπάρχει η υποχρέωση για τεχνικό ασφάλειας και "γιατρό 

εργασίας" στις επιχειρήσεις; 

Σε επιχειρήσεις που απασχολούσαν πάνω από 150 εργαζόμενους στις 1.6.85 από το 1985 

(Ν.1568/85). Σε επιχειρήσεις που απασχολούν πάνω από 50 εργαζόμενους για τον "γιατρό 

εργασίας" και έστω 1 εργαζόμενο για τον τεχνικό ασφαλείας από το 1996 (Π.Δ. 17/96). 

6. Πώς κατηγοριοποιούνται οι επιχειρήσεις για υπολογισμό ετήσιου χρόνου 

απασχόλησης και προσόντων τεχνικού ασφάλειας και "γιατρού εργασίας"; 

Οι επιχειρήσεις χωρίζονται με βάση την επικινδυνότητά τους σε τρεις κατηγορίες, την Α 

(υψηλή επικινδυνότητα), την Β (μέση επικινδυνότητα) και την Γ (χαμηλή επικινδυνότητα). Η 

κατηγοριοποίηση αυτή γίνεται στο Π.Δ. 294/88 στο άρθρο 2 ανάλογα με τον κωδικό κλάδου 

οικονομικής δραστηριότητας κάθε επιχείρησης (ΣΤΑΚΟΔ 1980)όπως ορίζεται από την 

Στατιστική Υπηρεσία

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Α ΚΩΔΙΚΟΣ 

ΑΡΙΘΜ. 

1. Ορυχεία άνθρακα 11 

2. Μεταλλεία-Λατομεία 12, 14, 15 

3. Υδρογονάνθρακες και γηγενή καύσιμα αέρια 13 

4. Χημικές βιομηχανίες: 

4.1. Παραγωγή οξέων, βάσεων, αλάτων και χημικών λιπασμάτων 311 

4.2. Παραγωγή πλαστικών υλών, συνθετικών ρητινών και τεχνητών ινών 312 

4.3. Παραγωγή πετροχημικών 313.1 

4.4. Παραγωγή οργανικών χρωστικών ουσιών 313.2 

4.5. Παραγωγή πεπιεσμένων αερίων, ξηρού πάγου και ανθρακασβεστίου 313.5 

4.6. Παραγωγή λοιπών βασικών προϊόντων 313.9 

4.7. Βιομηχανίες βερνικοχρωμάτων, στιλβωμάτων και τυπογραφικών μελανών 314 

4.8. Παρασκευή γεωργικών φαρμάκων και εντομοκτόνων 319.4 

4.9. Παραγωγή εκρηκτικών 319.7 

4.10. Κατασκευή πυροτεχνημάτων 319.8 

5. Βιομηχανίες παραγώγων πετρελαίου και άνθρακα: 

5.1. Βιομηχανίες επεξεργασίας πετρελαιοειδών 321 

5.2 Εμφιάλωση υγραερίων 329.5 

6. Βιομηχανίες προϊόντων εκ μη μεταλλικών ορυκτών: 

6.1. Κατασκευή ειδών εξ αμιαντοτσιμέντου 336.3 

6.2. Κατασκευή ειδών από αμίαντο 338 

7. Βασικές μεταλλουργικές βιομηχανίες 34 

8. Κατασκευή τελικών προϊόντων εκ μετάλλου, εκτός μηχανών και μεταφορικού υλικού: 

8.1. Μεταλλικές κατασκευές (Γέφυρες, υπόστεγα, έργα υποδομής και παρόμοιες κατασκευές) 353.9 

9. Κατασκευή μηχανών και συσκευών, εκτός των ηλεκτρικών και των μέσων μεταφοράς: 

9.1. Λεβητοποιεία 369.1 

9.2. Κατασκευή σιλό, κοχλιομεταφορέων, μεταφορικών ταινιών και αερομεταφορέων 369.3 

10. Κατασκευή ηλεκτρικών μηχανών, συσκευών και λοιπών ειδών: 

10.1 Κατασκευή συσσωρευτών μολύβδου 372.1 

11. Κατασκευή μεταφορικών μέσων: 

11.1. Ναυπήγηση και επισκευή σκαφών 381 

11.2. Κατασκευή σιδηροδρομικού και τροχιοδρομικού υλικού 382 

12 Θερμοηλεκτρικοί σταθμοί παραγωγής 411 

13. Παραγωγή καυσίμου αερίου πόλεως 412 

14. Υφαντικές βιομηχανίες: 

14.1. Βαφεία, τυποβαφεία, φινιριστήρια 237 

15. Εργασίες με ραδιενεργά υλικά ή ιοντίζουσες ακτινοβολίες 

16. Εργοτάξια μεγάλων δομικών έργων (σήραγγες, φράγματα) κατασκευές δικτύων ύδρευσης, 

αποχέτευσης, λιμενικά έργα, οικοδομικά έργα πάνω από 2.000 μ3 ειδικά δομικά έργα. 

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Β 

Στην κατηγορία Β’ υπάγονται όσες επιχειρήσεις δεν υπάγονται στις Κατηγορίες Α’ και Γ’. 

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Γ’ ΚΩΔΙΚΟΣ 

ΑΡΙΘΜ. 

1. Γεωργία 01 

2. Κτηνοτροφία 02 

3. Εμπόριο, εστιατόρια, ξενοδοχεία, επικοινωνίες μεταφορές, αποθηκεύσεις εκτός από τα συνεργεία 6,7 

συντήρησης σιδηροδρομικών γραμμών, τις διαδικασίες σύνθεσης και ελιγμών αμαξοστοιχιών, τις 

μεταφορές και αποθηκεύσεις υγρών και αερίων καυσίμων και τις αποθήκες μετά ψύξεως που 

υπάγονται στην Κατηγορία Β’. Τα μεταφορικά μέσα και οι αποθήκες που ανήκουν σε συγκεκριμένη 

επιχείρηση &ι εξυπηρετούν αποκλειστικά αυτή κατατάσσονται στην ίδια κατηγορία με την επιχείρηση. 

4 Τράπεζες, λοιπά οικονομικά ιδρύματα, ασφάλειες, διεκπεραιώσεις υποθέσεων, ενοικιάσεις κινητών 8,9 

και ακινήτων και λοιπές υπηρεσίες εκτός απ’ τις υπηρεσίες περισυλλογής, μεταφοράς, επεξεργασίας 

και τελικής διάθεσης ακαθάρτων που υπάγονται στην κατηγορία Β 

5 Διοικητικές και οικονομικές υπηρεσίες όλων των κλάδων οικονομικής δραστηριότητας.

7. Που κατατάσσεται μια επιχείρηση που έχει εργασίες εντασσόμενες σε 

πάνω από μια κατηγορίες (Α, Β, Γ); 

Στην παραπάνω περίπτωση η επιχείρηση κατατάσσεται στη πιο δυσμενή κατηγορία (δηλαδή 

σε αυτή με τη μεγαλύτερη επικινδυνότητα) ή σε αυτή που αντιστοιχεί στη σαφώς κυριότερη 

απασχόλησή της, αν αυτή αποτελεί πολύ σημαντικό ποσοστό των εργασιών της. 

8. Από ποιόν αμείβεται ο τεχνικός ασφάλειας; 

Ο τεχνικός ασφάλειας αμείβεται από τον εργοδότη του οποίου είναι τεχνικός σύμβουλος στα 

θέματα ασφάλειας των εργαζομένων. Ο τεχνικός ασφάλειας της επιχείρησης υπάγεται στον 

εργοδότη απευθείας, από τον οποίο όμως έχει ηθική ανεξαρτησία. 

9. Πόσες ώρες ετησίως πρέπει να απασχολείται ο τεχνικός ασφάλειας; 

Με βάση την προηγούμενη κατηγοριοποίηση καθορίζονται συντελεστές από το Π.Δ.294/88 

(άρθρο 3), που πολλαπλασιαζόμενοι επί τον αριθμό των εργαζομένων δίνουν τις ελάχιστες 

ώρες ετήσιας απασχόλησης τεχνικού ασφάλειας και γιατρού εργασίας για κάθε μία από τις 

κατηγορίες επιχειρήσεων που κατανέμονται κατά μήνα με κοινή συμφωνία εργοδότη και Επιτροπής 

Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας: 

α. Κατηγορία Α 

Ώρες ετήσιας απασχόλησης ανά εργαζόμενο 

Αριθμός εργαζομένων Τεχνικός ασφάλειας Γιατρός εργασίας 

έως 500 

3,5 

0,8 

501 έως 1000 

3,0 

0,8 

1001 έως 5000 

2,5 

0,8 


2,0 

0,8 

β. Κατηγορία Β 


Αριθμός εργαζομένων Τεχνικός ασφάλειας Γιατρός εργασίας 

έως 1000 

2,5 

0,6 

1001 έως 5000 

1,5 

0,6 


1,0 

0,6 

γ. Κατηγορία Γ 


Τεχνικός ασφάλειας Γιατρός εργασίας 

0,4 0,4 

Οι ώρες αυτές δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να είναι λιγότερες από 25 ώρες για 

επιχειρήσεις που απασχολούν μέχρι 20 εργαζόμενους, 50 ώρες για επιχειρήσεις που 

απασχολούν από 20 μέχρι 50 εργαζόμενους, και 75 ώρες για επιχειρήσεις που απασχολούν 

άνω των 50 ατόμων. (Π.Δ.17/96, άρθρο 4, παράγραφος 3). Εξαιρούνται ορισμένες 

περιπτώσεις εποχιακών επιχειρήσεων, για τις οποίες υπάρχει και σχετική εγκύκλιος. 

10. Ποιά είναι τα προσόντα του τεχνικού ασφαλείας; 

Τα προσόντα του τεχνικού ασφάλειας περιγράφονται στο άρθρο 5 του Ν.1568/85, στα άρθρα 

4 και 5 του Π.Δ. 294/88 και στο άρθρο 4 του Π.Δ. 17/96. Με βάση αυτά ο τεχνικός ασφάλειας 

πρέπει να έχει: 

α) Πτυχίο πολυτεχνείου ή πολυτεχνικής σχολής ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος του 

εσωτερικού ή ισότιμων σχολών του εξωτερικού, που το αντικείμενο σπουδών έχει σχέση με 

τις εγκαταστάσεις και την παραγωγική διαδικασία και άδεια άσκησης επαγγέλματος, που 

χορηγείται από το Tεχνικό Eπιμελητήριο της Eλλάδος (TEE). 

β) Πτυχίο πανεπιστημιακής σχολής εσωτερικού ή ισότιμων σχολών του εξωτερικού, που το 

αντικείμενο σπουδών έχει σχέση με τις εγκαταστάσεις και την παραγωγική διαδικασία και 

άδεια άσκησης επαγγέλματος, όταν αυτή προβλέπεται από την κείμενη νομοθεσία. 

γ) Πτυχίο τεχνολογικού εκπαιδευτικού ιδρύματος ή ισότιμων σχολών του εξωτερικού ή πτυχίο 

των πρώην σχολών υπομηχανικών και των KATEE.

δ) Aπολυτήριο τεχνικού λυκείου η μέσης τεχνικής σχολής ή άλλης αναγνωρισμένης τεχνικής 

επαγγελματικής σχολής του εσωτερικού ή ισότιμων σχολών του εξωτερικού ή άδεια άσκησης 

επαγγέλματος εμπειροτέχνη. 

Προϋπηρεσία που υπολογίζεται από την απόκτηση απολυτηρίου ή πτυχίου, για τους 

τεχνικούς των εδαφίων α και β της παραγράφου 1 αυτού του άρθρου τουλάχιστον διετή, για 

τους τεχνικούς του εδαφίου γ της παραγράφου 1 τουλάχιστον πενταετή και για τους 

τεχνικούς του εδαφίου δ της παραγράφου 1 τουλάχιστον οκταετή. 

Kάτοχοι των παραπάνω προσόντων θεωρούνται και όσοι έχουν τίτλους ή πιστοποιητικά της 

αλλοδαπής. από τα οποία προκύπτει ότι είναι τεχνικοί ασφάλειας. 

Στο άρθρο 5 του Π.Δ.294/88 αναφέρονται αναλυτικά οι απαιτούμενες ειδικότητες των 

τεχνικών ασφαλείας με βάση την δραστηριότητα των επιχειρήσεων. 

Στο άρθρο 4 του Π.Δ. 17/96, παρ.2β & 2γ επεκτείνεται η δυνατότητα άσκησης του ρόλου του 

τεχνικού ασφαλείας και σε απόφοιτους τεχνικού λυκείου με 8ετή προϋπηρεσία σε 

επιχειρήσεις κατηγορίας Β και Γ αλλά και στους ίδιους τους εργοδότες σε επιχειρήσεις 

κατηγορίας Γ με προσωπικό μέχρι 50 άτομα, εφόσον όμως επιμορφωθούν κατάλληλα. 

(άρθρο 6 του Π.Δ. 17/96 και άρθρο 13 του Ν.1568/85). Αναλυτικότερα για κάθε κλάδο 

οικονομικής δραστηριότητας τα απαραίτητα προσόντα του τεχνικού ασφάλειας είναι τα εξής: 

Α/Α ΚΛΑΔΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΩΔ. ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΑΡΙΘ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ 

1 Γεωργία 01 Πτυχιούχοι Α.Ε.Ι. 

Μηχανολόγος Μηχανικός 

Ηλεκτρολόγος Μηχανικός 

Χημικός Μηχανικός 

Γεωπόνος 

Χημικός 

Πτυχιούχοι Τ.Ε.Ι. 

Τμήματος Μηχανολογίας 

Τμήματος Ενεργειακής Τεχνικής 

Τμήματος Ηλεκτρολογίας 

Τμήματος Φυσικής παραγωγής 

Τμήματος Διοικ.Γεωργ. 

Εκμεταλλεύσεων 

Τμήματος Γεωργικών μηχανών 

και αρδεύσεων 

2 Κτηνοτροφία 

02 Πτυχιούχοι Α.Ε.Ι. 

ΕΠΙΠΛΕΟΝ 

Δασοπονία 

03 Μηχανολόγος Μηχανικός α. Στον κλάδο Κτηνοτροφίας Πτυχ. ΤΕΙ 

Θήρα 

04 Ηλεκτρολόγος Μηχανικός Τμήμ. Ζωϊκής παραγωγής 

Αλιεία 

05 Χημικός Μηχανικός 

β. Στον κλάδο Δασοπονίας Πτυχ. ΑΕI 

Γεωπόνος 

Δασολόγος και Πτυχ. ΤΕΙ Τμήματος 


Δασοπονίας 


γ. Στον κλάδο Θήρας Πτυχ. ΤΕΙ Τμήμα 

Τμήματος Μηχανολογίας Θηροματοπονίας 

Τμήματος Ηλεκτρολογίας δ. Στον κλάδο Αλιείας Πτυχ. ΤΕI Τμήματος 

Τμήματος Ενεργειακής Τεχνικής Ιχθυοκομίας Αλιείας 

3 Ορυχεία άνθρακα 11 Πτυχιούχοι Α.Ε.Ι. 

α) Εφόσον απασχολείται ένας μόνο 

Μεταλλεία 

12 Μηχανολόγος Μηχανικός τεχνικός ασφαλείας αυτός θα είναι 

Λατομεία 

14 Ηλεκτρολόγος Μηχανικός Μηχανικός Μεταλλείων 

Αλυκές 

15 Μηχανικός Μεταλλείων 

β) ΕΠΙΠΛΕΟΝ 

16 Χημικός ή Χημικός Μηχανικός Στις αλυκές 


Πτυχιούχοι Α.Ε.Ι. 

Τμήματος Μηχανολογίας Πολιτικός Μηχανικός 

Τμήματος Ενεργειακής Τεχνικής Πτυχιούχοι Τ.Ε.Ι. 

Τμήματος Ηλεκτρολογίας Τμήματος Πολιτικών έργων υποδομής 

Τμήματος δομικών έργων

4 Υδρογονάνθρακες και 

γηγενή καύσιμα αέρια 

5 Βιομηχανία ειδών 

διατροφής 






Μηχανικός Μεταλλείων 




Τμήματος Χημικών Πετρελαίων 











Τμήματος Τεχνολογίας 

Τροφίμων 

6 Βιομηχανία ποτών 21 Πτυχιούχοι A.Ε.Ι. 








Τμήματος Οινολογίας και 

Τεχνολογίας ποτών 


7 Καπνοβιομηχανίες 22 Πτυχιούχοι A.Ε.Ι. 







8 Υφαντικές βιομηχανίες 23 Πτυχιούχοι Α.Ε.Ι. 









9 Βιομηχανία ειδών 

υποδήσεως ενδυμασίας 

και διαφόρων ειδών από 

ύφασμα 

Τμήματος Κλωστοϋφαντουργίας 








α) ΕΠΙΠΛΕΟΝ 

Στον κλάδο “Γεωτρήσεις προς ανεύρεση 

πετρελαίου και γηγενών καυσίμων 

αερίων” 


Πολιτικός Μηχανικός 

β) Εφόσον απασχολείται ένας μόνο 

τεχνικός ασφάλειας αυτός θα είναι 

Μηχανικός Μεταλλείων 


Στον Κλάδο Υποδηματοποιίας 


Χημικός Μηχανικός και Χημικός

10 Βιομηχανία ξύλου και 

φελλού 

11 α. Βιομηχανία επίπλων 

και ειδών επιπλώσεως 

β. Βιομηχανία Χάρτου 

γ. Εκτυπώσεις εκδόσεις 

και συναφείς 

δραστηριότητες 

δ. Βιομηχανία δέρματος 

και γουναρικών 

ε. Βιομηχανία προϊόντων 

από ελαστικό και 

πλαστικό 

στ. Χημικές βιομηχανίες 

ζ. Βιομηχανία 

παραγώγων πετρελαίου 

και άνθρακος 

η. Βιομηχανία προϊόντων 

από μη μεταλλικά 

ορυκτά 

12 α. Βασικές 

μεταλλουργικές 

βιομηχανίες 

13 α. Κατασκευή τελικών 

προϊόντων εκ μετάλλου 

β. Κατασκευή μηχανών 

και συσκευών 

14 Κατασκευή ηλεκτρικών 

μηχανών, συσκευών και 

λοιπών ειδών 




κατεργασία ξύλου 




26 

27 

28 

29 

30 

31 

32 

33 

35 

36 


Πτυχιούχοι Α.Ε.Ι 













Μεταλλειολόγος-Μεταλλουργός 

Μηχανικός 


















Τμήματος Ηλεκτρονικής 

Τμήματος Αυτοματισμού 



Στον Κλάδο Πριστήρια και μηχανική 


Χημικός Μηχανικός και Χημικός 


Στον κλάδο Εκτυπώσεις-Εκδόσεις 

Πτυχ. ΤΕΙ Τμήμ. Τεχνολογίας Γραφικών 

Τεχνών 

β. Στον κλάδο βιομηχανία Παραγώγων 

Πετρελαίου και άνθρακα 

Πτυχ. ΤΕΙ Τμήμ. Χημικών Πετρελαίων

15 Κατασκευή μεταφορικών 

μέσων 








και 

Τμήματος Ναυπηγικής ή 

Οχημάτων 

αναλόγως είδους της 

επιχείρησης 

16 Λοιπές Βιομηχανίες 39 Πτυχιούχοι Α.Ε.Ι. 






17 α. Ηλεκτρισμός 

β. Φωταέριο 

γ. Ατμός 

δ. Ύδρευση 

18 α. Κατεδαφίσεις και 

εκσκαφές 

β. Κατασκευές κτιρίων 

γ. Εγκαταστάσεις εντός 

κτιρίων 

δ. Εργασίες 

αποπεράτωσης κτιρίων 

411 

412 

413 

414 

500 

501 

502 

503 











Αρχιτέκτων Μηχανικός 


Τμήματος Πολιτικών Δομικών 

Έργων 

19 Δημόσια Έργα 504 Πτυχιούχοι Α.Ε.Ι. 


Αρχιτέκτων Μηχανικός 


Τμήματος Πολιτικών Έργων 

υποδομής 

Τμήματος Πολιτικών Δομικών 

Έργων 

20 α. Εμπόριο 

β. Μεταφορές 

Αποθηκεύσεις, 

Επικοινωνίες 

γ. Τράπεζες και λοιπά 

Οικονομικά ιδρύματα 

Ασφάλειες 

δ. Λοιπές Υπηρεσίες 

6 

7 

8 

9 










11. Ποιά είναι τα προσόντα του "γιατρού εργασίας"; 


Στις βιομηχανίες κατασκευής ιατρικών 

εργαλείων και οργάνων 

ΤΕΙ Τεχνολογίας ιατρικών οργάνων 


α. Στον Κλάδο Φωταέριο 


Χημικός Μηχανικός και Χημικός 

β. Στον κλάδο Ύδρευσης 

Πτυχιούχοι Α.Ε.Ι 



Στον κλάδο Δίκτυα τηλεπικοινωνιών και 

Ηλεκτρικά 







Τμήματος Αυτοματισμού 

Τμήματος Ηλεκτρονικής 



Κάθε άλλη ειδικότητα Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι. που 

το αντικείμενο σπουδών έχει σχέση με τις 

εγκαταστάσεις και την παραγωγική 

διαδικασία των επιχειρήσεων 

Τα προσόντα του "γιατρού εργασίας" περιγράφονται στο άρθρο 8 του Ν.1568/85. 

O γιατρός εργασίας πρέπει να διαθέτει εκτός από την άδεια άσκησης ιατρικού επαγγέλματος 

και την ειδικότητα της ιατρικής της εργασίας. Mέχρι την καθιέρωση της ειδικότητας της 

ιατρικής της εργασίας και την απόκτηση της ειδικότητας από ικανό αριθμό γιατρών, μπορούν 

να ασκούν το αντικείμενο αυτό, στο επίπεδο της επιχείρησης οι παρακάτω:

α) οι κάτοχοι τίτλου ή πτυχίου ειδικότητας ιατρικής της εργασίας της αλλοδαπής. 

β) οι γιατροί που έχουν την ειδικότητα της παθολογίας, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις 

και έχουν παρακολουθήσει ειδικό σεμινάριο ιατρικής της εργασίας, σύμφωνα με τις 

διατάξεις του άρθρου 13 ή διαθέτουν διετή τουλάχιστον εμπειρία σε επιχείρηση. 

γ) όσοι έχουν ασκήσει καθήκοντα γιατρού εργασίας στο Yπουργείο Eργασίας για πέντε 

χρόνια τουλάχιστον και μετά την παραίτηση τους από την υπηρεσία. 

Σε περίπτωση που δεν υπάρχει γιατρός με την παραπάνω ειδικότητα είναι δυνατό να 

προσληφθεί γιατρός οποιασδήποτε ειδικότητας (όχι όμως γιατρός χωρίς ειδικότητα). 

12. Μπορεί γιατρός χωρίς ειδικότητα να είναι γιατρός εργασίας σε επιχείρηση; 

Όχι, δεν μπορεί. Πρέπει να έχει οπωσδήποτε ειδικότητα. 

13. Ποιές είναι οι αρμοδιότητες του τεχνικού ασφαλείας; 

Οι αρμοδιότητες του τεχνικού ασφάλειας περιγράφονται στα άρθρα 6 και 7 του Ν.1568/85 και 

στο Π.Δ.17/96. Οι αρμοδιότητες αυτές είναι συμβουλευτικές προς τον εργοδότη ενώ επίσης ο 

τεχνικός ασφάλειας έχει την υποχρέωση επίβλεψης των συνθηκών εργασίας. Συγκεκριμένα: 

1. O τεχνικός ασφάλειας παρέχει στον εργοδότη υποδείξεις και συμβουλές, γραπτά ή 

προφορικά, σε θέματα σχετικά με την υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας και την πρόληψη 

των εργατικών ατυχημάτων. Tις γραπτές υποδείξεις καταχωρεί σε ειδικό βιβλίο της 

επιχείρησης, το οποίο σελιδομετρείται και θεωρείται από την επιθεώρηση εργασίας. O 

εργοδότης έχει υποχρέωση να λαμβάνει γνώση ενυπογράφως των υποδείξεων που 

καταχωρούνται σ αυτό το βιβλίο. 

2. Eιδικότερα ο τεχνικός ασφάλειας: 

α) συμβουλεύει σε θέματα σχεδιασμού, προγραμματισμού, κατασκευής και συντήρησης 

των εγκαταστάσεων, εισαγωγής νέων παραγωγικών διαδικασιών, προμήθειας μέσων 

και εξοπλισμού, επιλογής και ελέγχου της αποτελεσματικότητας των ατομικών μέσων 

προστασίας καθώς και διαμόρφωσης και διευθέτησης των θέσεων και του 

περιβάλλοντος εργασίας και γενικό οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας. 

β) ελέγχει την ασφάλεια των εγκαταστάσεων και των τεχνικών μέσων, πριν από τη 

λειτουργία τους καθώς και των παραγωγικών διαδικασιών και μεθόδων εργασίας πριν 

από την εφαρμογή τους και επιβλέπει την εφαρμογή των μέτρων υγιεινής και ασφάλειας 

της εργασίας και πρόληψης των ατυχημάτων, ενημερώνοντας σχετικά τους αρμόδιους 

προϊσταμένους των τμημάτων ή τη διεύθυνση της επιχείρησης. 

3. Για την επίβλεψη των συνθηκών εργασίας ο τεχνικός ασφάλειας έχει υποχρέωση 

α) να επιθεωρεί τακτικά τις θέσεις εργασίας από πλευράς υγιεινής και ασφάλειας της 

εργασίας, να αναφέρει στον εργοδότη οποιαδήποτε παράλειψη των μέτρων υγιεινής και 

ασφάλειας να προτείνει μέτρα αντιμετώπισής της και να επιβλέπει την εφαρμογή τους. 

β) να επιβλέπει την ορθή χρήση των ατομικών μέσων προστασίας. 

γ) να ερευνά τα αίτια των εργατικών ατυχημάτων, να αναλύει τα αποτελέσματα των 

ερευνών, να τα αξιολογεί και να προτείνει μέτρα αποτροπής παρόμοιων ατυχημάτων. 

δ) να εποπτεύει την εκτέλεση ασκήσεων πυρασφάλειας και συναγερμού για τη διαπίστωση 

ετοιμότητος προς αντιμετώπιση ατυχημάτων. 

4. Για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στην επιχείρηση ο τεχνικός ασφάλειας έχει 

υποχρέωση: 

α) να μεριμνά ώστε οι εργαζόμενοι στην επιχείρηση να τηρούν τους κανόνες υγιεινής και 

ασφάλειας της εργασίας και να τους ενημερώνει και καθοδηγεί για την αποτροπή του 

επαγγελματικού κινδύνου που συνεπάγεται η εργασία τους. 

β) να συμμετέχει στην κατάρτιση και εφαρμογή των προγραμμάτων εκπαίδευσης των 

εργαζομένων σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. 

5. H άσκηση του έργου του τεχνικού ασφάλειας δεν αποκλείει την ανάθεση σε αυτόν από τον 

εργοδότη και άλλων καθηκόντων πέραν του ελάχιστου ορίου ωρών απασχόλησής ως 

τεχνικού ασφάλειας. 

6. O τεχνικός ασφάλειας έχει κατά την άσκηση του έργου του ηθική ανεξαρτησία απέναντι 

στον εργοδότη και στους εργαζομένους. Tυχόν διαφωνία του με τον εργοδότη, για θέματα 

της αρμοδιότητάς του, δεν μπορεί να αποτελέσει λόγο καταγγελίας της σύμβασής του. Σε 

κάθε περίπτωση η απόλυση του τεχνικού ασφάλειας πρέπει να είναι αιτιολογημένη. 

7. O τεχνικός ασφάλειας έχει υποχρέωση να τηρεί το επιχειρησιακό απόρρητο.

14. Ποιές είναι οι αρμοδιότητες του "γιατρού εργασίας"; 

Οι αρμοδιότητες του "γιατρού εργασίας" περιγράφονται στα άρθρα 9 & 10 του Ν.1568/85 και 

στο Π.Δ.17/96. Οι αρμοδιότητες αυτές είναι συμβουλευτικές προς τον εργοδότη ενώ επίσης ο 

γιατρός εργασίας έχει την υποχρέωση επίβλεψης της υγείας των εργαζομένων. Συγκεκριμένα: 

1. O γιατρός εργασίας παρέχει υποδείξεις & συμβουλές στον εργοδότη, στους εργαζόμενους 

και στους εκπροσώπους τους, γραπτά ή προφορικά, σχετικά με τα μέτρα που πρέπει να 

λαμβάνονται για τη σωματική και ψυχική υγεία των εργαζομένων. Tις γραπτές υποδείξεις ο 

γιατρός εργασίας καταχωρεί στο ειδικό βιβλίο του άρθρου 6 του νόμου αυτού. O εργοδότης 

λαμβάνει γνώση ενυπογράφως των υποδείξεων που καταχωρούνται σ αυτό το βιβλίο. 

2. Eιδικότερα ο γιατρός εργασίας συμβουλεύει σε θέματα: 

α) σχεδιασμού προγραμματισμού, τροποποίησης της παραγωγικής διαδικασίας, 

κατασκευής και συντήρησης εγκαταστάσεων, σύμφωνα με τους κανόνες υγιεινής και 


β) λήψης μέτρων προστασίας, κατά την εισαγωγή και χρήση υλών και προμήθειας μέσων 

εξοπλισμού. 

γ) φυσιολογίας και ψυχολογίας της εργασίας εργονομίας και υγιεινής της εργασίας, της 

διευθέτησης και διαμόρφωσης των θέσεων και του περιβάλλοντος της εργασίας και της 

οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας. 

δ) οργάνωσης υπηρεσίας παροχής πρώτων βοηθειών. 

ε) αρχικής τοποθέτησης και αλλαγής θέσης εργασίας για λόγους υγείας, προσωρινά ή 

μόνιμα καθώς και ένταξης ή επανένταξης μειονεκτούντων ατόμων στην παραγωγική 

διαδικασία, ακόμη και με υπόδειξη αναμόρφωσης της θέσης εργασίας και 

στ) δεν επιτρέπεται ο γιατρός εργασίας να χρησιμοποιείται για να επαληθεύει το 

δικαιολογημένο ή μη λόγω νόσου, απουσίας εργαζομένου. 

3. Για την επίβλεψη της υγείας των εργαζομένων ο γιατρός εργασίας έχει υποχρέωση: 

I. Να προβαίνει σε ιατρικό έλεγχο των εργαζομένων σε σχέση με τη θέση εργασίας τους, μετά 

την πρόληψή τους ή την αλλαγή θέσης εργασίας, καθώς και σε περιοδικό ιατρικό έλεγχο 

κατά την κρίση του επιθεωρητή εργασίας ύστερα από αίτημα της επιτροπής υγιεινής και 

ασφάλειας των εργαζομένων, όταν τούτο δεν ορίζεται από το νόμο. Mεριμνά για τη 

διενέργεια ιατρικών εξετάσεων και μετρήσεων παραγόντων του εργασιακού 

περιβάλλοντος σε εφαρμογή των διατάξεων που ισχύουν κάθε φορά. Eκτιμά την 

καταλληλότητα των εργαζομένων για τη συγκεκριμένη εργασία, αξιολογεί και καταχωρεί 

τα αποτελέσματα των εξετάσεων, εκδίδει βεβαίωση των παραπάνω εκτιμήσεων και τη 

κοινοποιεί στον εργοδότη. Tο περιεχόμενο της βεβαίωσης πρέπει να εξασφαλίζει το 

ιατρικό απόρρητο υπέρ του εργαζόμενου και μπορεί να ελεγχθεί από τους υγειονομικούς 

επιθεωρητές του Yπουργείου Eργασίας για την κατοχύρωση του εργαζόμενου και του 


II. Eπιβλέπει την εφαρμογή των μέτρων προστασίας της υγείας των εργαζομένων και 

πρόληψης των ατυχημάτων. Για το σκοπό αυτό. 

α) επιθεωρεί τακτικά θέσεις εργασίας και αναφέρει οποιαδήποτε παράλειψη προτείνει 

μέτρα αντιμετώπισης των παραλείψεων και επιβλέπει την εφαρμογή τους. 

β) επεξηγεί την αναγκαιότητα της σωστής χρήσης των ατομικών μέτρων προστασίας. 

γ) ερευνά τις αιτίες των ασθενειών που οφείλονται στην εργασία, αναλύει και αξιολογεί τα 

αποτελέσματα των ερευνών και προτείνει μέτρα για την πρόληψη των ασθενειών 

αυτών. 

δ) επιβλέπει τη συμμόρφωση των εργαζομένων στους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας της 

εργασίας, ενημερώνει τους εργαζόμενους για τους κινδύνους που προέρχονται από 

την εργασία τους, καθώς και για τους τρόπους πρόληψή τους. 

ε) παρέχει επείγουσα θεραπεία σε περίπτωση ατυχήματος ή αιφνίδιας νόσου. Eκτελεί 

προγράμματα εμβολιασμού των εργαζομένων με εντολή της αρμόδιας διεύθυνσης 

υγιεινής της νομαρχίας, όπου εδρεύει η επιχείρηση. 

III. O γιατρός εργασίας έχει υποχρέωση να τηρεί το ιατρικό και επιχειρησιακό απόρρητο. 

IV. O γιατρός εργασίας αναγγέλλει μέσω της επιχείρησης στην επιθεώρηση εργασίας 

ασθένειες των εργαζομένων που οφείλονται στην εργασία. 

V. O γιατρός πρέπει να ενημερώνεται από τον εργοδότη και τους εργαζομένους για 

οποιοδήποτε παράγοντα στο χώρο εργασίας που έχει επίπτωση στην υγεία.

VI. H επίβλεψη της υγείας των εργαζομένων δεν μπορεί να συνεπάγεται οικονομική 

επιβάρυνση για αυτούς και πρέπει να γίνεται κατά τη διάρκεια των ωρών εργασίας τους. 

VII. O γιατρός εργασίας έχει κατά την άσκηση του έργου του ηθική ανεξαρτησία απέναντι 

στον εργοδότη και στους εργαζομένους. Tυχόν διαφωνία του με τον εργοδότη, για θέματα 

της αρμοδιότητάς του, δεν μπορεί να αποτελέσει λόγο καταγγελίας της σύμβασής του. Σε 

κάθε περίπτωση η απόλυση γιατρού εργασίας πρέπει να είναι αιτιολογημένη. 

15. Πρέπει να συνεργάζονται ο τεχνικός ασφαλείας, ο γιατρός εργασίας, ο 

εργοδότης και οι εκπρόσωποι των εργαζομένων. 

Ο τεχνικός ασφάλειας και ο γιατρός εργασίας υποχρεούνται να συνεργάζονται 

πραγματοποιώντας κοινούς ελέγχους. Επίσης οφείλουν να συνεργάζονται με τους 

εκπροσώπους των εργαζομένων ή την Ε.Υ.Α.Ε. και να τους ενημερώνουν για κάθε 

σημαντικό θέμα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας στην επιχείρηση και να τους παρέχουν 

κατάλληλες συμβουλές. Ο εργοδότης οφείλει να συνεργάζεται με όλους αυτούς. 

16. Πως ανατίθενται καθήκοντα σε τεχνικούς ασφάλειας & γιατρούς εργασίας; 

Η ανάθεση των καθηκόντων σε τεχνικούς ασφάλειας & γιατρούς εργασίας γίνεται εγγράφως 

με ταυτόχρονη δήλωση αποδοχής καθηκόντων από το εν λόγω άτομο, αντίγραφά δε αυτών 

κοινοποιούνται στην αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας. (άρθρο 2, παρ. 3 του Π.Δ.159/99). 

17. Σε ποιές επιχειρήσεις μπορεί να παρέχει υπηρεσίες τεχνικού ασφαλείας ο 

ίδιος ο εργοδότης; 

Σύμφωνα λοιπόν με το άρθρο 4 παράγραφος 2γ του Π.Δ. 17/96, σε επιχειρήσεις χαμηλής 

επικινδυνότητας (κατηγορία Γ) που απασχολούν μέχρι 50 άτομα προσωπικό, έχουν την 

δυνατότητα οι ίδιοι οι εργοδότες, εφόσον επιμορφωθούν κατάλληλα, ασχέτως άλλων ειδικών 

προσόντων, να αναλαμβάνουν τον ρόλο του τεχνικού ασφαλείας. Αυτή η επιμόρφωση 

πρέπει να γίνεται σύμφωνα με το άρθρο 6 του Π.Δ. 17/96 και το άρθρο 13 του Ν.1568/85. 

18. Που και πώς πρέπει να επιμορφωθεί ο εργοδότης για να μπορεί να 

παρέχει υπηρεσίες τεχνικού ασφαλείας; 

Τα σεμινάρια επιμόρφωσης εργοδοτών δεν γίνονται από το Υπουργείο Εργασίας & 

Κοινωνικών ασφαλίσεων, αλλά από το ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. (Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και 

Ασφάλειας της Εργασίας, τα εγκεκριμένα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης (Κ.Ε.Κ.) που 

έχουν πιστοποιηθεί ή από εκπαιδευτικούς ή άλλους Δημόσιους Οργανισμούς, που 

αποστέλλουν τα προγράμματά τους για έγκριση στο Υπουργείο μας και συγκεκριμένα στο 

Συμβούλιο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (Σ.Υ.Α.Ε.), και μετά το πέρας του 

σεμιναρίου παρέχουν στους εργοδότες πιστοποιητικά που τους δίνουν την δυνατότητα 

παροχής υπηρεσιών τεχνικού ασφάλειας μόνο όμως στην επιχείρησή τους. Δυνατότητα 

εκτέλεσης αυτών των σεμιναρίων έχουν και τα Επιμελητήρια και οι Σύλλογοι που είναι μη 

κερδοσκοπικοί οργανισμοί.

Β. ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΡΓΟΔΟΤΩΝ ΣΑΝ ΤΕΧΝΙΚΟΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ 

19. Πού μπορεί ο εργοδότης που επιμορφώνεται να παρέχει υπηρεσίες 

τεχνικού ασφάλειας; 

Μόνο στην επιχείρησή του (κατηγορίας Γ') και πουθενά αλλού. 

20. Μπορεί να εργοδότης επιχείρησης κατηγορίας άλλης εκτός από την Γ να 

παρακολουθήσει σεμινάρια επιμόρφωσης τεχνικού ασφαλείας; 

Μπορεί να τα παρακολουθήσει μόνο για να ενημερωθεί αφού δεν έχει την δυνατότητα να 

παρέχει τις υπηρεσίες τεχνικού ασφαλείας και συνεπώς δεν θα πάρει το πιστοποιητικό. 

21. Μπορεί ο εργοδότης αν έχει τα προσόντα του τεχνικού ασφαλείας να 

παρέχει τις υπηρεσίες αυτές στην επιχείρησή του; 

Έστω και αν ο εργοδότης έχει τα απαραίτητα προσόντα του τεχνικού ασφάλειας, εντούτοις 

δεν έχει το δικαίωμα της παροχής αυτών των υπηρεσιών παρά μόνο αν η επιχείρησή του 

ανήκει στην κατηγορία Γ και απασχολεί λιγότερους από 50 εργαζόμενους, αφού όμως 

επιμορφωθεί κατάλληλα, ότι ισχύει δηλαδή για όλους τους υπόλοιπους εργοδότες. 

22. Ποιός είναι ο προσδιορισμός του εργοδότη σαν υπεύθυνου και δυνάμενου 

να εκπαιδευθεί σαν τεχνικός ασφάλειας; 

Με τον όρο εργοδότη σχετικά με τις ευθύνες εννοούμε ανάλογα με τη μορφή της επιχείρησης: 

1. Στις ατομικές επιχειρήσεις τον κύριο ή τους κύριους της επιχείρησης. 

2. Στις Ομόρρυθμες ή Περιορισμένης ευθύνης Εταιρείες, τους διαχειριστές όπως 

αναφέρεται στο καταστατικό της εταιρείας, που συνήθως είναι εταίροι. 

3. Στις Ανώνυμες Εταιρείες ο νόμιμος εκπρόσωπος της επιχείρησης αν δεν αναφέρεται 

ρητά ο ποινικός υπεύθυνος της εταιρείας που συνήθως είναι ο Πρόεδρος του 

Διοικητικού Συμβουλίου ή ο Διευθύνων Σύμβουλος. 

4. Στους συνεταιρισμούς ο ποινικά υπεύθυνος ή ο νόμιμος εκπρόσωπος του. 

5. Στα υπόλοιπα Ιδιωτικά Νομικά Πρόσωπα της χώρας οι ασκούντες την διοίκησή τους. 

6. Στα Νομικά Πρόσωπα Ξένων Χωρών που ασκούν επιχείρηση στην χώρα μας, οι 

πράκτορες, οι αντιπρόσωποι ή οι εκπρόσωποί τους στην Ελλάδα. 

Στις εταιρίες μπορεί να θεωρηθεί σαν εργοδότης για την επιμόρφωση σαν τεχνικός 

ασφάλειας και οποιοσδήποτε εταίρος, μόνον αν από το καταστατικό προκύπτει δυνατότητα 

δέσμευσης όλων των εταίρων από τις ενέργειες του καθενός άλλου εταίρου ή αν αυτός ο 

συγκεκριμένος εταίρος έχει από το καταστατικό την δυνατότητα να δεσμεύει με την 

υπογραφή του την επιχείρηση. 

23. Ποιές είναι οι απαιτήσεις από τους φορείς που θα διοργανώσουν τα 

σεμινάρια επιμόρφωσης εργοδοτών σαν τεχνικών ασφαλείας; 

Οι φορείς αυτοί υποχρεούνται να υποβάλλουν στην Γενική Δ/νση Συνθηκών και Υγιεινής της 

Εργασίας τα προτεινόμενα προγράμματα επιμόρφωσης, τα προσόντα των εκπαιδευομένων 

και των εκπαιδευτών καθώς και οποιαδήποτε άλλη αναγκαία πληροφορία. Με βάση αυτές τις 

αιτήσεις η Γενική Δ/νση εισηγείται στο Σ.Υ.Α.Ε. (Συμβούλιο Υγιεινής και Ασφάλειας της 

Εργασίας) που γνωμοδοτεί προς τον Υπουργό που με Απόφασή του ρυθμίζονται η 

οργάνωση, η λειτουργία, το είδος και η διάρκεια των προγραμμάτων αυτών, η διδακτέα ύλη, 

τα προσόντα των διδασκόντων, τα πιστοποιητικά που θα χορηγούνται καθώς και κάθε άλλη 

αναγκαία λεπτομέρεια. Πάντα βέβαια υπάρχει η δυνατότητα της έγκρισης ή μη αυτών των 

συγκεκριμένων προγραμμάτων αν πληρούν ή δεν πληρούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις. 

24. Τι θα περιλαμβάνει η αίτηση των φορέων εκτέλεσης προγραμμάτων 

σεμιναρίων επιμόρφωσης εργοδοτών; 

Πρέπει να αναφέρονται η επωνυμία του φορέα που υποβάλλει την αίτηση και σε περίπτωση 

διαπιστευμένων Κ.Ε.Κ. το σχετικό πιστοποιητικό, ο τίτλος, ο σκοπός και οι στόχοι του 

προγράμματος, ο χρόνος διεξαγωγής του προγράμματος και η διάρκειά του, ο αριθμός των 

εκπαιδευομένων εργοδοτών και η επαγγελματική τους δραστηριότητα.

Επίσης πρέπει να συνοδεύονται από αναλυτικό ωρολόγιο πρόγραμμα που θα περιλαμβάνει 

την περιγραφή των θεμάτων με τους αντίστοιχους εισηγητές, βιογραφικά των εισηγητών που 

θα συνοδεύονται από βεβαιώσεις και άλλα αποδεικτικά θεωρητικής κατάρτισης ή/και 

πρακτικής εμπειρίας σε θέματα ασφάλειας και υγείας των εργαζομένων που να δείχνουν την 

σχέση με το αντικείμενο της εισήγησης και σχέδιο του πιστοποιητικού που θα χορηγείται 

στους εκπαιδευόμενους. 

Οι αιτήσεις για την έγκριση των προγραμμάτων πρέπει να υποβάλλονται έγκαιρα περίπου 30 

ημέρες πριν την έναρξη του προγράμματος για να υπάρχει το αναγκαίο χρονικό περιθώριο 

γνωμοδότησης από το Σ.Υ.Α.Ε. και έκδοσης της Υπουργικής Απόφασης. 

Τα προγράμματα αυτά δεν επιχορηγούνται από το κράτος, αλλά όπως συμβαίνει με όλα τα 

υπόλοιπα εκπαιδευτικά κέντρα που έχουν την δυνατότητα διοργάνωσης αυτών των 

σεμιναρίων, οι εκπαιδευόμενοι πληρώνουν το σχετικό κόστος. Μερικοί σύλλογοι για τα μέλη 

τους αναλαμβάνουν το κόστος αυτό με δικά τους οικονομικά μέσα. Το Κέντρο Ανάπτυξης 

Ελληνικού Εμπορίου (Κ.Α.ΕΛ.Ε.) υπέβαλε για την κατάρτιση των εργοδοτών προγράμματα 

σε όλη την Ελλάδα, τα οποία και χρηματοδοτεί. 

25. Ποιά πρέπει να είναι η διδακτέα ύλη των προγραμμάτων των σεμιναρίων 

επιμόρφωσης εργοδοτών και ποιά τα προσόντα των εκπαιδευτών; 

Η ελάχιστη διάρκεια των προγραμμάτων αυτών πρέπει να είναι 10 ώρες και η διδακτέα ύλη 

να είναι ανάλογη με το είδος των επιχειρήσεων που εκπροσωπούν οι εκπαιδευόμενοι, 

καλύπτοντας όμως τα παρακάτω θέματα: 

♦ Νομοθετικό πλαίσιο για την ασφάλεια και υγεία των εργαζομένων- Γενικές υποχρεώσεις 

των εργοδοτών – Εργατικά ατυχήματα- Ποινικές και Διοικητικές κυρώσεις 

♦ Ο ρόλος και τα καθήκοντα του τεχνικού ασφάλειας 

♦ Γραπτή εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου 

♦ Βασικές απαιτήσεις χώρων εργασίας (κτιριολογικές απαιτήσεις, φωτισμός, αερισμός, 

θερμοκρασία, προστασία από πτώσεις, εξοπλισμός υγιεινής, πυροπροστασία, 

σήμανση) 

♦ Θόρυβος- Δονήσεις 

♦ Επικίνδυνες εργασιακές ουσίες 

♦ Κίνδυνοι από το ηλεκτρικό ρεύμα, τα μηχανήματα και τα εργαλεία χειρός 

♦ Εργασίες μπροστά σε οθόνες υπολογιστών 

♦ Μέσα ατομικής προστασίας 

♦ Ενδοεπιχειρησιακές μεταφορές- Μυοσκελετικά προβλήματα 

Οι εκπαιδευτές πρέπει να έχουν θεωρητική ή/και πρακτική εμπειρία στο αντικείμενο της 

πρόληψης του επαγγελματικού κινδύνου που θα αποδεικνύεται από τις σχετικές βεβαιώσεις, 

πιστοποιητικά και αποδεικτικά που θα υποβάλλουν (αντίγραφα πτυχίων, πιστοποιητικά 

παρακολούθησης σεμιναρίων για την ασφάλεια και υγεία των εργαζομένων, βεβαιώσεις ότι 

άσκησαν καθήκοντα τεχνικού ασφάλειας ή γιατρού εργασίας κ.λ.π.) 

26. Ποιές είναι οι άλλες λεπτομέρειες των προγραμμάτων των σεμιναρίων 

επιμόρφωσης εργοδοτών και ποιά τα προσόντα των εκπαιδευτών; 

1. Στους εκπαιδευόμενους θα χορηγείται πιστοποιητικό παρακολούθησης υπογεγραμμένο 

από τον προϊστάμενο του φορέα στο οποίο μεταξύ των άλλων θα αναγράφονται: 

♦ Ο τίτλος του φορέα 

♦ Ο τίτλος του προγράμματος 

♦ Ο χρόνος που εκτελέστηκε το πρόγραμμα 

♦ Η διάρκεια του προγράμματος 

♦ Ο αριθμός της εγκριτικής υπουργικής απόφασης για το πρόγραμμα 

2. Ο έλεγχος εκτέλεσης των προγραμμάτων θα γίνεται από τους υπαλλήλους της κεντρικής 

υπηρεσίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και του Σώματος 

Επιθεώρησης Εργασίας κατόπιν σχετικής εντολής. Οι ελέγχοντες θα εκδίδουν και σχετικό 

δελτίο ελέγχου το οποίο θα υποβάλλουν στη Γενική Διεύθυνση Συνθηκών και Υγιεινής της 

Εργασίας.

3. Στους συμμετέχοντες με ευθύνη του φορέα εκτέλεσης του προγράμματος θα δίνονται 

αντίγραφα των εισηγήσεων ή άλλο ισοδύναμο έντυπο υλικό. 

27. Ποιές είναι οι απαιτήσεις των χώρων που θα γίνουν τα προγράμματα των 

σεμιναρίων επιμόρφωσης και πόσοι μπορεί να είναι οι εκπαιδευόμενοι; 

Στην περίπτωση των Κ.Ε.Κ. τα σεμινάρια θα γίνουν στους χώρους που έχουν διαπιστευτεί 

από το Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. και πληρούν συνεπώς τις απαραίτητες προδιαγραφές. Στην περίπτωση 

άλλων οργανισμών, επιμελητηρίων, Δημόσιων Οργανισμών και εκπαιδευτικών οργανισμών 

που τους παρέχει η νομοθεσία το δικαίωμα να εκτελούν τέτοια προγράμματα επιμόρφωσης, 

τα προγράμματα θα γίνουν σε κατάλληλους χώρους των φορέων αυτών, για τους οποίους θα 

γνωμοδοτεί κατά περίπτωση το Σ.Υ.Α.Ε. 

Ο αριθμός των συμμετεχόντων είναι ανάλογος με την αίθουσα διδασκαλίας και ο 

καταλληλότερος αριθμός είναι 20-30 άτομα. Σε ειδικές περιπτώσεις πάντα μετά από σχετική 

γνωμοδότηση του Σ.Υ.Α.Ε. θα υπάρχει η δυνατότητα εκπαίδευσης μεγαλύτερου αριθμού 

ατόμων, όμως σε αίθουσες μεγαλύτερες και καλύτερες. 

28. Γίνονται προγράμματα σεμιναρίων επιμόρφωσης για απόφοιτους λυκείου 

εργαζόμενους σε επιχειρήσεις; 

Όπως είναι γνωστό για τις επιχειρήσεις που έχουν λιγότερους από 50 εργαζόμενους και 

ανήκουν στην κατηγορία Β ή Γ δίνεται η δυνατότητα να εκτελούν χρέη τεχνικού ασφάλειας και 

στους απόφοιτους τεχνικού λυκείου ή σε αυτούς που έχουν άδεια ασκήσεως εμπειροτέχνη, 

με τον περιορισμό αυτοί να είναι πλήρους απασχόλησης στην επιχείρηση και να έχουν 8 

χρόνια προϋπηρεσία, δηλαδή να έχουν περάσει 8 χρόνια από την ημερομηνία κτήσης του 

πτυχίου τους και να έχουν εκπαιδευθεί κατάλληλα. Μέχρι σήμερα σεμινάρια επιμόρφωσης 

αυτών των κατηγοριών μπορούσε να παρέχει το ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε.. Με μια νέα εγκύκλιο τα 

σεμινάρια επιμόρφωσης αυτής της κατηγορίας χωρίζονται σε 3 κατηγορίες ανάλογα με το 

είδος της επιχείρησης (Β κατηγορίας οικοδομών και τεχνικών έργων, Β κατηγορίας εκτός 

οικοδομών και τεχνικών έργων και Γ κατηγορίας γενικώς) και για κάθε μια θα οργανωθούν 

ειδικά ξεχωριστά σεμινάρια που θα μπορούν να εκτελούν τα αρμόδια Υπουργεία, το 

ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε., εκπαιδευτικοί ή άλλοι Δημόσιοι οργανισμοί και τα διαπιστευμένα Κ.Ε.Κ. 

29. Τι είναι τα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης; Από που πιστοποιούνται; 

Τα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης (Κ.Ε.Κ.) που είναι εγγεγκριμμένα έχουν πιστοποιηθεί 

από το Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. (Ελληνικό Κέντρο Πιστοποίησης, τηλ. 34.28.240-43). το οποίο Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. 

θα σας δώσει στοιχεία για τα υπάρχοντα εγκεκριμένα αυτά Κ.Ε.Κ..

Γ. ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ-ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ 

30. Ποιές επιχειρήσεις έχουν υποχρέωση για ύπαρξη γραπτής εκτίμησης του 

επαγγελματικού κινδύνου; 

Όλες οι επιχειρήσεις με βάση το άρθρο 8 του Π.Δ.17/96. Σε αυτό ορίζεται και το περιεχόμενό 

της. Ο εργοδότης έχει την ευθύνη της σύνταξής της, πραγματοποιείται δε από τον τεχνικό 

ασφάλειας, τον γιατρό εργασίας, ΕΣΥΠΠ ή ΕΞΥΠΠ σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις. 

31. Υποχρεούται ο εργοδότης να αναγράφει στην κατάσταση προσωπικού τις 

ώρες απασχόλησης του τεχνικού ασφαλείας και του γιατρού εργασίας; 

Ναι. Σύμφωνα με το άρθρο 1 του Π.Δ.159/99 καθορίζεται ότι ο συνολικός ετήσιος χρόνος 

απασχόλησης του τεχνικού ασφάλειας ή/και του γιατρού εργασίας ανεξάρτητα από τη σχέση 

εργασίας τους, η κατανομή του χρόνου αυτού κατά μήνα σύμφωνα με το άρθρο 3 (παρ. 2) 

του π.δ. 294/88 καθώς και το ωράριο απασχόλησης τους αναγράφονται υποχρεωτικά στους 

πίνακες καταστάσεων εργασίας σύμφωνα με το π.δ. της 27.6.32, το ν.515/70 κλπ. Τα 

στοιχεία αυτά αναγράφονται και στις καταστάσεις που αναρτώνται στους χώρους εργασίας 

ώστε όλοι οι εργαζόμενοι να γνωρίζουν τις ώρες παρουσίας του Τεχνικού Ασφάλειας και του 

Γιατρού Εργασίας στην επιχείρηση. Kάθε αλλαγή των παραπάνω στοιχείων πρέπει να 

ανακοινώνεται έγκαιρα στην αρμόδια Eπιθεώρηση Eργασίας" 

32. Ποιά βιβλία για τεχνικό ασφάλειας πρέπει να έχει η επιχείρηση και που 

πρέπει να τα θεωρεί; 

Οι γραπτές υποδείξεις του τεχνικού ασφάλειας και του γιατρού εργασίας καταχωρούνται σε 

ειδικό βιβλίο της επιχείρησης, το οποίο σελιδομετρείται και θεωρείται από το αρμόδιο 

ΚΕ.Π.Ε.Κ. O εργοδότης έχει υποχρέωση να λαμβάνει γνώση ενυπογράφως των υποδείξεων 

που καταχωρούνται σ αυτό το βιβλίο. (άρθρο 6,9 του Ν.1568/85). Αν ο εργοδότης διαφωνεί 

με τις γραπτές υποδείξεις οφείλει να αιτιολογεί τις απόψεις του. 

Επίσης στην επιχείρηση πρέπει να υπάρχει ειδικό βιβλίο ατυχημάτων, όπου αναγράφονται 

τα αίτια και η περιγραφή των ατυχημάτων (άρθρο 32 παρ. Α9 του Ν.1568/85). 

Τέλος πρέπει στις επιχειρήσεις να υπάρχει βιβλίο καταχώρησης των συλλογικών ανώνυμων 

αποτελεσμάτων των βιολογικών εξετάσεων ενδεικτικών της έκθεσης όταν προβλέπονται 

τέτοιες εξετάσεις, και ατομικός ιατρικός φάκελος των εργαζομένων που εκτίθενται σε 

παράγοντες, αφού ο εργοδότης υποχρεούται να παραπέμπει κάθε εργαζόμενο σε ιατρικό 

έλεγχο μετά τη πρόσληψή, σε τακτά χρονικά διαστήματα, κατά την αλλαγή θέσης εργασίας 

και πριν την τοποθέτησή του σε νέα θέση εργασίας που συνεπάγεται την έκθεσή του σε 

παράγοντες. Τα δύο αυτά βιβλία δεν απαιτούν θεώρηση από το αρμόδιο ΚΕ.Π.Ε.Κ 

33. Τι άλλα στοιχεία πρέπει να υποβάλλει η επιχείρηση; 

Η επιχείρηση πρέπει να υποβάλλει στην αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας πριν την ανάθεση 

καθηκόντων τεχνικού ασφάλειας και γιατρού εργασίας, τα πιο κάτω στοιχεία: 

α. Κατάσταση με την υλικοτεχνική υποδομή και το προσωπικό που διαθέτει για την κάλυψη 

των υποχρεώσεών της, όπως προκύπτει από την ισχύουσα νομοθεσία 

β. Κατάσταση με την υλικοτεχνική υποδομή και τις υπηρεσίες που θα λαμβάνει 

συμπληρωματικά από Εξωτερικές Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης στην περίπτωση 

που τα διατιθέμενα σύμφωνα με το εδάφιο α δεν επαρκούν. 

34. Ποιός έχει τη συνολική ευθύνη για τα θέματα υγείας & ασφάλειας των 

εργαζομένων; 

Ο εργοδότης (Αρχή ευθύνης του εργοδότη). Όλες οι άλλες υπηρεσίες είναι συμβουλευτικές 

για να τον διευκολύνουν στο έργο του. Ακόμη και αν δεν υπάρχουν γραπτές υποδείξεις των 

συμβούλων του για θέματα υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων (τεχνικός ασφάλειας και 

γιατρός εργασίας), φέρει ακέραια την ευθύνη να εξασφαλίζει την ασφάλεια και την υγεία των 

εργαζομένων ως προς όλες τις πτυχές της εργασίας και να λαμβάνει όλα τα απαραίτητα 

μέτρα που εξασφαλίζουν την ασφάλεια και την υγεία των τρίτων.

35. Ποιές είναι οι υποχρεώσεις των εργαζομένων; 

Kάθε εργαζόμενος έχει υποχρέωση να εφαρμόζει τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας και να 

φροντίζει ανάλογα με τις δυνατότητές του, για την ασφάλεια και την υγεία του καθώς και για 

την ασφάλεια και την υγεία των άλλων ατόμων που επηρεάζονται από τις πράξεις ή 

παραλείψεις του κατά την εργασία σύμφωνα με την εκπαίδευσή του και τις κατάλληλες 

οδηγίες του εργοδότη του. Για την πραγματοποίηση αυτών των στόχων, οι εργαζόμενοι 

οφείλουν ειδικότερα, σύμφωνα με την εκπαίδευσή τους και τις κατάλληλες οδηγίες του 

εργοδότη τους: 

α) Nα χρησιμοποιούν σωστά τις μηχανές, τις συσκευές, τα εργαλεία, τις επικίνδυνες ουσίες, 

τα μεταφορικά και άλλα μέσα. 

β) Nα χρησιμοποιούν σωστά τον ατομικό προστατευτικό εξοπλισμό που τίθεται στη διάθεσή 

τους και μετά τη χρήση να τον τακτοποιούν στη θέση του. 

γ) Nα μη θέτουν εκτός λειτουργίας, αλλάζουν ή μετατοπίζουν αυθαίρετα τους μηχανισμούς 

ασφάλειας των μηχανών, εργαλείων, συσκευών, εγκαταστάσεων και κτιρίων και να 

χρησιμοποιούν σωστά αυτούς τους μηχανισμούς ασφαλείας. 

δ) Nα αναφέρουν αμέσως στον εργοδότη ή/και σε όσους ασκούν αρμοδιότητες τεχνικού 

ασφάλειας και γιατρού εργασίας, όλες τις καταστάσεις που μπορεί να θεωρηθεί εύλογα ότι 

παρουσιάζουν άμεσο και σοβαρό κίνδυνο για την ασφάλεια και την υγεία, καθώς και κάθε 

έλλειψη που διαπιστώνεται στα συστήματα προστασίας. 

ε) Nα συντρέχουν τον εργοδότη και όσους ασκούν αρμοδιότητες τεχνικού ασφάλειας και 

γιατρού εργασίας, όσον καιρό χρειαστεί, ώστε να καταστεί δυνατή η εκπλήρωση όλων των 

καθηκόντων ή απαιτήσεων, που επιβάλλονται από την αρμόδια επιθεώρηση εργασίας για 

την προστασία της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία. 

στ) Nα συντρέχουν τον εργοδότη και όσους ασκούν αρμοδιότητες τεχνικού ασφάλειας και 

γιατρού εργασίας, όσον καιρό χρειαστεί, ώστε ο εργοδότης να μπορεί να εγγυηθεί ότι το 

περιβάλλον και οι συνθήκες εργασίας είναι ασφαλείς και χωρίς κινδύνους για την 

ασφάλεια και την υγεία εντός του πεδίου δραστηριότητάς τους. 

Oι εργαζόμενοι έχουν υποχρέωση να παρακολουθούν τα σχετικά σεμινάρια ή άλλα 

επιμορφωτικά προγράμματα σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. 

36. Ποιές πρέπει να είναι οι ενέργειες της επιχείρησης μετά την επιλογή του 

τεχνικού ασφάλειας για την δήλωση του στις αρμόδιες αρχές; 

Όταν η επιχείρηση επιλέξει τεχνικό ασφάλειας (ή επιμορφωθεί ο εργοδότης για να παρέχει τις 

υπηρεσίες τεχνικού ασφάλειας αν μπορεί), πρέπει να γίνουν είναι οι εξής ενέργειες: 

Θα αγοράσει από βιβλιοπωλείο 2 τετράδια 100 φύλλων με σκληρό εξώφυλλο, το "ΒΙΒΛΙΟ 

ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ" και το "ΒΙΒΛΙΟ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ" και θα τα σελιδομετρήσει. 

Η επιχείρηση θα συντάξει έγγραφο ανάθεσης καθηκόντων τεχνικού ασφαλείας με αναφορά 

στο όνομα του τεχνικού ασφαλείας, τα προσόντα του και τις ώρες που θα απασχοληθεί, τον 

αριθμό των εργαζομένων που απασχολεί, το είδος της δραστηριότητάς της και την διεύθυνση 

της έδρας της και των υποκαταστημάτων αν έχει και είναι σχετικά λίγα τον αριθμό. 

Ο τεχνικός ασφαλείας θα συντάξει έγγραφο αποδοχής καθηκόντων τεχνικού ασφαλείας με 

αναφορά στο όνομα της επιχείρησης, τα προσόντα του και τις ώρες που θα απασχοληθεί. 

Ο τεχνικός ασφαλείας θα δώσει στην επιχείρηση αντίγραφο του πτυχίου του ώστε να 

ελεγχθεί η δυνατότητά να παρέχει τις υπηρεσίες τεχνικού ασφάλειας σύμφωνα με το νόμο. 

Με τα πιο πάνω δικαιολογητικά (Βιβλίο τεχνικού ασφάλειας, έγγραφο ανάθεσης καθηκόντων 

τεχνικού ασφαλείας, έγγραφο αποδοχής καθηκόντων τεχνικού ασφαλείας, αντίγραφο του 

πτυχίου του τεχνικού ασφαλείας και με την σύμβαση έργου, αν ο τεχνικός ασφάλειας είναι 

εξωτερικός συνεργάτης, εκπρόσωπος της επιχείρησης θα μεταβεί στο αρμόδιο ΚΕ.Π.Ε.Κ. 

(Κέντρο Πρόληψης Επαγγελματικού Κινδύνου) της περιφέρειας του, όπου θα παραληφθούν 

τα στοιχεία αυτά και θα θεωρηθεί το βιβλίο παρατηρήσεων του τεχνικού ασφάλειας. 

Στην περίπτωση που τεχνικός ασφάλειας θα ορισθεί ο ίδιος ο εργοδότης δεν απαιτούνται τα 

έγγραφα ανάθεσης και αποδοχής καθηκόντων τεχνικού ασφαλείας, παρά μόνο δήλωση του 

εργοδότη ότι θα αναλάβει τα καθήκοντα τεχνικού ασφάλειας για τις συγκεκριμένες ώρες κάθε 

χρόνο, και το πιστοποιητικό των σεμιναρίων επιμόρφωσης που παρακολούθησε. 

Αν τεχνικός ασφάλειας ορισθεί εργαζόμενος της επιχείρηση η προσκόμιση της σύμβασης δεν 

είναι απαραίτητη παρά μόνο της συμφωνίας επιπλέον αμοιβής αν υπάρχει.

Επίσης η επιχείρηση πρέπει να υποβάλλει στην αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας πριν την 

ανάθεση καθηκόντων τεχνικού ασφάλειας και γιατρού εργασίας, τα πιο κάτω στοιχεία: 

α. Κατάσταση με την υλικοτεχνική υποδομή και το προσωπικό που διαθέτει για την κάλυψη 

των υποχρεώσεών της, όπως προκύπτει από την ισχύουσα νομοθεσία 

β. Κατάσταση με την υλικοτεχνική υποδομή και τις υπηρεσίες που θα λαμβάνει 

συμπληρωματικά από Εξωτερικές Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης στην περίπτωση 

που τα διατιθέμενα σύμφωνα με το εδάφιο α δεν επαρκούν.

Δ. ΕΞΥΠΠ 

37. Τι είναι οι Εξωτερικές Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης; (ΕΞΥΠΠ) 

Στα άρθρα 4-5 του Π.Δ. 17/96 περιγράφεται η δυνατότητα παροχής υπηρεσιών προστασίας 

και πρόληψης (τεχνικού ασφάλειας και γιατρού εργασίας) και από Εξωτερικές Υπηρεσίες 

Προστασίας και Πρόληψης (ΕΞΥΠΠ), οι οποίες αδειοδοτούνται από το Υπουργείο Εργασίας 

εφόσον πληρούν τις προδιαγραφές και προϋποθέσεις που περιγράφονται στο Π.Δ. 95/99. 

38. Τι προσόντα πρέπει να έχει ο επιστημονικός υπεύθυνος μιας ΕΞΥΠΠ σαν 

τεχνικός ασφαλείας; 

Τα προσόντα του τεχνικού επιστημονικού υπεύθυνου μιας ΕΞΥΠΠ περιγράφονται στο άρθρο 

3 παρ. 1β του Π.Δ.95/99. Συγκεκριμένα πρέπει να είναι πτυχιούχος με ειδικότητα από τις 

επιτρεπόμενες ειδικότητες τεχνικών ασφάλειας σύμφωνα με το άρθρο 5 (παρ. 1α & 1β) του 

ν.1568/85 και το άρθρο 5 του π.δ. 294/88 και με πενταετή τουλάχιστον προϋπηρεσία στο 

αντικείμενο της πρόληψης του επαγγελματικού κινδύνου ή αναγνωρισμένη πανεπιστημιακή 

μεταπτυχιακή εξειδίκευση μονοετούς τουλάχιστον διάρκειας σχετική με το αντικείμενο αυτό 

και προϋπηρεσία τουλάχιστον ενός έτους. 

Στις περιπτώσεις που η ΥΠΠ παρέχει αποκλειστικά υπηρεσίες σε επιχειρήσεις: 

i. της κατηγορίας Α του άρθρου 2 του π.δ. 294/88 με αριθμό εργαζομένων μικρότερο από 50 

ii. της κατηγορίας Β και με αριθμό εργαζομένων μικρότερο από 650 

iii. της κατηγορίας Γ ανεξάρτητα αριθμού εργαζομένων, 

ο επιστημονικός υπεύθυνος του προηγουμένου εδαφίου δύναται να έχει μία από τις 

επιτρεπόμενες ειδικότητες τεχνικών ασφάλειας όπως καθορίζονται στο άρθρο 5 

(παράγραφος 1 εδάφιο γ) του ν. 1568/85 και στο άρθρο 5 του π.δ. 294/88 και δεκαετή 

τουλάχιστον προϋπηρεσία στο αντικείμενο της πρόληψης του επαγγελματικού κινδύνου. 

39. Τι προσόντα πρέπει να έχει ο επιστημονικός υπεύθυνος μιας ΕΞΥΠΠ σαν 

"γιατρός εργασίας"; 

Τα προσόντα του γιατρού επιστημονικού υπεύθυνου μιας ΕΞΥΠΠ περιγράφονται στο άρθρο 

3 παρ. 1α του Π.Δ.95/99. Συγκεκριμένα πρέπει να είναι γιατρός με την ειδικότητα της ιατρικής 

της εργασίας και με άδεια άσκησης ιατρικού επαγγέλματος ή γιατρός με την ειδικότητα της 

παθολογίας υπό τις προϋποθέσεις του άρθρου 8 (παράγραφος 1, εδάφιο β) του ν. 1568/85, 

αν δεν εκδηλωθεί ενδιαφέρον από γιατρό της ειδικότητας της ιατρικής της εργασίας, και για 

όσο χρόνο τούτο απαιτείται, μετά από πλήρως αιτιολογημένη γνώμη του ΣΥΑΕ και γνώμη 

του τοπικού Ιατρικού Συλλόγου αρμοδίου να αποφαίνεται επί θεμάτων ιατρικών ειδικοτήτων. 

Ο ως άνω αρμόδιος Ιατρικός Σύλλογος γνωμοδοτεί εντός 10 ημερών από την υποβολή του 

ερωτήματος. Αν παρέλθει άπρακτη η προθεσμία των 10 ημερών, η θέση πληρούται από τον 

αναφερόμενο στην αίτηση, εφόσον συντρέχουν οι ως άνω.

Ε. ΑΛΛΑ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 

40. Τι είναι Ευρωπαϊκή Εβδομάδα για την ασφάλεια - υγεία των εργαζομένων; 

Κάθε χρόνο η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την ασφάλεια και την 

υγεία των εργαζομένων επιλέγουν ένα σημαντικό θέμα σχετικό με το αντικείμενο αυτό και του 

δίνουν μεγάλη δημοσιότητα με στόχο την προώθηση των θεμάτων αυτών και την ενημέρωση 

των ενδιαφερομένων μερών. Για το θέμα αυτό μια συγκεκριμένη εβδομάδα του Οκτωβρίου 

κάθε έτους γίνονται σε κάθε κράτος μέλος σχετικές εκδηλώσεις (ημερίδες, βραβεύσεις κλπ) 

σε ένα ή περισσότερα μέρη της επικράτειας. 

41. Ποιός είναι ο στόχος και ο σκοπός των υπηρεσιών προστασίας και 

πρόληψης για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων; 

Η παροχή των παραπάνω υπηρεσιών αν και είναι υποχρεωτική από την κοινοτική οδηγία, 

θα συνεισφέρει σημαντικά στη μείωση των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών 

ασθενειών που εκτός από τις ανθρώπινες πτυχές για εργαζόμενους και τις οικογένειες τους, 

προκαλούν μεγάλα οικονομικά βάρη για τις επιχειρήσεις, τα ασφαλιστικά ταμεία και την 

εθνική οικονομία εν γένει. Επίσης θα βοηθήσει στην βελτίωση των συνθηκών εργασίας και 

της ζωής των εργαζομένων, ενώ παράλληλα θα αυξήσει και την αποδοτικότητά τους και άρα 

και την παραγωγικότητα των επιχειρήσεων στις οποίες εργάζονται. 

42. Πώς συντάσσονται τα νομοθετήματα για την ασφάλεια και την υγεία των 

εργαζομένων; 

Η νομοθεσία που είναι απόρροια υποχρέωσης της χώρας μας για συμμόρφωση σε 

Κοινοτικές Οδηγίες συντάσσονται και εγκρίνονται μετά από Κοινωνικό Διάλογο με τα όργανα 

των αρμόδιων φορέων και συζήτηση στο Συμβούλιο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας 

(Σ.Υ.Α.Ε.). Στο όργανο αυτό συμμετέχουν εκπρόσωποι του κράτους (Υπουργείο Εργασίας & 

Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ανάπτυξης, Υγείας & Πρόνοιας, Προεδρίας της Κυβέρνησης, 

Οικονομικών), των εργοδοτών (3 εκπρόσωποι εργοδοτικών οργανώσεων από την 

Βιομηχανία, την Βιοτεχνία και το Εμπόριο), των εργαζομένων (3 εκπρόσωποι της πιο 

αντιπροσωπευτικής τριτοβάθμιας συνδικαλιστικής οργάνωσης,2 εκπρόσωποι της ΑΔΕΔΥ), 2 

επιστημονικοί σύμβουλοι, εκπρόσωποι από το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος (Τ.Ε.Ε.), την 

Ένωση Ελλήνων Χημικών (Ε.Ε.Χ.), Πανελλήνιο Ιατρικό Σύλλογο (Π.Ι.Σ), εκπρόσωπος της 

ΠΟΔΚΥ, και της Κ.Ε.Δ.Κ.Ε και προεδρεύει ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εργασίας 

& Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Το τελικό κείμενο το Σ.Υ.Α.Ε. προωθεί σαν εισήγηση στον Υπουργό 

Εργασίας καθώς επίσης και στους άλλους συναρμόδιους Υπουργούς για έγκριση και υπογραφή. Αν το 

κείμενο είναι Προεδρικό Διάταγμα εισάγεται στο Συμβούλιο της Επικρατείας για γνωμοδότηση για την 

συνταγματικότητά του και μετά προωθείται στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για υπογραφή. Αν είναι 

νόμος εισάγεται στην Βουλή για ψήφιση. Αν είναι Απόφαση Υπουργού ή εγκύκλιος υπογράφεται 

μόνον από τον Υπουργό Εργασίας & Κοινωνικών Ασφαλίσεων ή αν είναι Κοινή Υπουργική 

Απόφαση από τους συναρμόδιους Υπουργούς.

Εθνικό 

Επίπεδο 

∆ΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΕΧΝΙΚΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ 

ΘΕΣΜΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ Υ.Α.Ε. 

Νοµαρχιακό 


Επιχειρησιακό 


Σ.Υ.Α.Ε. Ν.Ε.Υ.Α.Ε Τ.Α Γ.Ε. Ε.Υ.Α.Ε 

Σ.Υ.Α.Ε. : Συµβούλιο Υγιεινής & Ασφάλειας της Εργασίας 

Γνώµη σε θέµατα Υ.Α.Ε. και εισήγηση προς τον Υπουργό Εργασίας για έκδοση 

νέων νοµοθετικών διαταγµάτων. 

Μέλη: 1) Γ.Γ. του Υπ. Εργασ., 2) εκπρόσωπος του ΥΒΕΤ, 3) εκπρ. Υπ. Υγείας 

4) ΤΕΕ, 5) Ιατρικός Σύλ. 6) Α∆Ε∆Υ, 7) Υπ. Οικονοµικών, Προεδρίας, 8) ΓΣΕΕ, 

9) Ειδικοί Επιστήµονες, κ.α. 

Ν.Ε.Υ.Α.Ε. : Νοµαρχ. Επιτροπή Υγιεινής & Ασφάλειας της Εργασίας 

Γνωµοδοτεί, συντονίζει και οργανώνει όλες τις δράσεις για την εφαρµογή των 

∆ιατάξεων Υ.Α.Ε. στο Νοµό 

Μέλη: 1) Νοµάρχης, 2) Επιθεωρ. Εργ., 3) Υπ. Εργας.ιας, 4) Εργατικό Κέντρο 

5) ΣΕΒ, Εµπορ. Επιµελητ., 6) Α∆Ε∆Υ, 7) ΟΤΑ, 8) ∆/ντής Νοµαρχ. 9)ΤΕ∆Κ 

Ε.Υ.Α.Ε. Επιτροπή Υγιεινής & Ασφάλειας της Εργασίας 

Συγκροτείται από εκπροσώπους εργαζοµένων µε ειδική αρµοδιότητα 

σε θέµατα Υ.Α.Ε. Οργανο συµβουλευτικό. Μελετά τις συνθήκες εργασίας και 

προτείνει µέτρα. Ενηµερώνεται για τις ενέργειες του εργοδότη. Καλεί τον εργο- 

δότη να λάβει µέτρα. Ζητάει τη συνδροµή εµπειρογνωµόνων. Συνεδριάζει µε 

εργοδότη, ΤΑ και ΓΕ κάθε 3-µηνο. 

Τ.Α. : Τεχνικός Ασφαλείας 

Εχει συµβουλευτικό και µόνο ρόλο. Καθήκον του η επίβλεψη των συνθηκών εργασίας. 

Γ.Ε. : Γιατρός Εργασίας 

Εχει συµβουλευτικό ρόλο. Καθήκον του η επίβλεψη της υγείας των εργαζοµένων.

∆ΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΕΧΝΙΚΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ 

(Τ.Α.) 

1) Εντυπο ανάθεσης καθηκόντων (από το Σ.Ε.Π.Ε.) 

2) Σύµβαση µεταξύ του εργοδότη και του Τ.Α. 

3) Αντίγραφο πτυχίου του Τ.Α. και της άδειας εξάσκησης επαγγέλµατος 

4) Βεβαιώσεις από σεµινάρια κατάρτισης και εκπαίδευσης 

5) Συνοπτική περιγραφή του προφίλ και της δραστηριότητας της 

επιχείρησης (αριθµός εργαζοµένων, θυγατρικές εταιρείες, ∆ιευθύνων 

σύµβουλος, ∆/ντής, ΦΕΚ ίδρυσης, κλπ). 

∆ΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΓΙΑΤΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 

(Γ.Ε.) 

1) Εντυπο ανάθεσης καθηκόντων (από το Σ.Ε.Π.Ε.) 

2) Σύµβαση µεταξύ του εργοδότη και του Γ.Ε. 

3) Αντίγραφο πτυχίου του Γ.Ε. και της άδειας εξάσκησης επαγγέλµατος 

4) Βεβαιώσεις από σεµινάρια κατάρτισης και εκπαίδευσης 

5) Βεβαίωση του Ιατρικού Συλλόγου για την ειδικότητα του γιατρού 

ΑΠΑΙΤΗΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΟΜΟ ΒΙΒΛΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΡΗΣΗ 

1) Βιβλίο υποδείξεων του Τ.Α. και Γ.Ε. (θεωρείται από το ΣΕΠΕ ή την 

Επιθ. Εργασίας 

2) Βιβλίο καταχώρησης µετρήσεων των φυσικών και χηµικών παραγόντων 

(χωρίς θεώρηση) 

3) Βιβλίο καταχώρησης των ατυχηµάτων (χωρίς θεώρηση). Καταχωρούνται 

και τα αποτελέσµατα της διερεύνησης των αιτιών. 

4) Κατάλογος ατυχηµάτων. Καταγράφονται ονοµαστικά οι εργαζόµενοι 

που είχαν κάποιο ατύχηµα και απουσίασαν πάνω 3 ηµέρες. 

∆ΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΕΧΝΙΚΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ 

ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 

ΝΟΜΟΣ ΥΠ’ ΑΡΙΘ. 3850 

Κύρωση του Κώδικα νόμων για την υγεία και την 

ασφάλεια των εργαζομένων. 

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ 

ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 

Εκδίδομε τον ακόλουθο νόμο που ψήφισε η Βουλή: 

Άρθρο πρώτο 

Κυρώνεται σύμφωνα με το άρθρο 76 παρ. 7 του Συ− 

ντάγματος ο παρών κώδικας νόμων για την υγεία και 

την ασφάλεια των εργαζομένων, με τον οποίο κωδικο− 

ποιούνται οι ισχύουσες διατάξεις: 

«ΚΩΔΙΚΑΣ ΝΟΜΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ 

ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄ 

ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ 

Άρθρο 1 

Αντικείμενο 

Ο παρών κώδικας έχει ως αντικείμενο την εφαρμογή 

μέτρων για την προαγωγή της υγείας και της ασφά− 

λειας των εργαζομένων κατά την εργασία. Προς το 

σκοπό αυτό, περιέχει γενικές αρχές σχετικά με την 

πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων και την προ− 

στασία της υγείας και της ασφάλειας, την εξάλειψη 

των συντελεστών κινδύνου των εργατικών ατυχημάτων 

και των επαγγελματικών ασθενειών, την ενημέρωση, τη 

διαβούλευση, την ισόρροπη συμμετοχή, την κατάρτιση 

των εργαζομένων και των εκπροσώπων τους, καθώς 

και τους κανόνες για την εφαρμογή των γενικών αυτών 

αρχών. 

Αρθρο 2 

Έκταση εφαρμογής 

1. Οι διατάξεις του κώδικα εφαρμόζονται, εφόσον δεν 

ορίζεται αλλιώς, σε όλες τις επιχειρήσεις, εκμεταλ− 

λεύσεις και εργασίες του ιδιωτικού και του δημόσιου 

τομέα. 

2. Οι διατάξεις του κώδικα εφαρμόζονται και στο 

ένστολο προσωπικό των ενόπλων δυνάμεων και των 

σωμάτων ασφαλείας με εξαίρεση ορισμένες δραστη− 

1721 

ΤΕΥΧΟΣ ΠΡΩΤΟ Αρ. Φύλλου 84 

2 Ιουνίου 2010 

ριότητες του προσωπικού αυτού που παρουσιάζουν εγ− 

γενείς ιδιαιτερότητες. Στην περίπτωση αυτή: α) για το 

ένστολο προσωπικό των ενόπλων δυνάμεων πρέπει να 

εξασφαλίζεται κατά το δυνατόν η υγεία και ασφάλεια 

των εργαζομένων στο πλαίσιο των προαναφερόμενων 

διατάξεων και β) για το ένστολο προσωπικό των σω− 

μάτων ασφαλείας έχουν εφαρμογή οι διατάξεις του 

άρθρου 73 παρ. 1. 

3. Οι διατάξεις του κώδικα δεν εφαρμόζονται στο 

οικιακό υπηρετικό προσωπικό. Στην περίπτωση αυτή 

πρέπει να εξασφαλίζεται, όσο αυτό είναι δυνατόν, η 

υγεία και η ασφάλεια του ως άνω προσωπικού, εν όψει 

των στόχων του κώδικα. 

4. Ειδικά στις θαλάσσιες μεταφορές, εφαρμογή έχουν 

οι διατάξεις του ν.δ. 187/1973 «Περί Κώδικα Δημοσίου 

Ναυτικού Δικαίου» (ΦΕΚ 216 Α΄), του ν. 3816/1958 «Περί 

Κώδικα Ιδιωτικού Ναυτικού Δικαίου» (ΦΕΚ 32 Α΄), του 

ν. 486/1976 «Περί κυρώσεως της υπ’ αριθ. 134 Διεθνούς 

Συμβάσεως Εργασίας «Περί προλήψεως των εργατικών 

ατυχημάτων των ναυτικών»» (ΦΕΚ 321 Α΄), του ν. 948/1979 

«Περί κυρώσεως της υπ’ αριθμ. 147 Διεθνούς Συμβάσεως 

Εργασίας «περί ελαχίστων επιπέδων ασφαλείας των 

Εμπορικών πλοίων»» (ΦΕΚ 167 Α΄), του ν. 1314/1983 «Για 

την κύρωση της διεθνούς σύμβασης «για πρότυπα εκπαί− 

δευσης, έκδοσης πιστοποιητικών και τήρησης φυλακών 

των ναυτικών, 1978»» (ΦΕΚ 2 Α΄) και των κατ’ εξουσιοδό− 

τηση αυτών εκδοθέντων προεδρικών διαταγμάτων. 

5. Ειδικά για τον κλάδο των μεταλλείων − λατομείων − 

ορυχείων εφαρμογή έχουν και οι πλέον δεσμευτικές ή 

και ειδικές διατάξεις της υπ’ αριθμ. II−5η/Φ/17402/12.12.1984 

απόφασης Υπουργού Ενέργειας και Φυσικών Πόρων 

«Κανονισμός Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών» 

(ΦΕΚ 931 Β΄). 

6. Τα προεδρικά διατάγματα για θέματα υγείας και 

ασφάλειας, όταν αφορούν το Δημόσιο, νομικά πρόσω− 

πα δημοσίου δικαίου (ν.π.δ.δ.) ή Οργανισμούς Τοπικής 

Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) εκδίδονται με τη σύμπραξη και 

των Υπουργών Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλε− 

κτρονικής Διακυβέρνησης και Οικονομικών. 

Άρθρο 3 

Ορισμοί 

1. Για την εφαρμογή του παρόντος, νοείται ως: 

α) Εργαζόμενος: κάθε πρόσωπο που απασχολείται από 

έναν εργοδότη με οποιαδήποτε σχέση εργασίας, συμπε−

1722 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΠΡΩΤΟ) 

ριλαμβανομένων των ασκούμενων και των μαθητευόμε− 

νων, εκτός από το οικιακό υπηρετικό προσωπικό. 

β) Εργοδότης: κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, το 

οποίο συνδέεται με σχέση εργασίας με τον εργαζό− 

μενο και έχει την ευθύνη για την επιχείρηση ή/και την 

εγκατάσταση. 

γ) Επιχείρηση: κάθε επιχείρηση, εκμετάλλευση, εγκα− 

τάσταση και εργασία του ιδιωτικού και του δημόσιου 

τομέα, ανεξαρτήτως κλάδου οικονομικής δραστηριότη− 

τας στον οποίο κατατάσσεται. 

δ) Εκπρόσωπος των εργαζομένων: κάθε εκλεγμένο 

άτομο, με ειδική αρμοδιότητα σε θέματα προστασίας 

της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων σύμ− 

φωνα με τα άρθρα 4, 5, 6 και 7 του παρόντος και τα 

άρθρα 1, 2, 3, 4 και 5 του ν. 1767/1988 «Συμβούλια εργα− 

ζομένων και άλλες εργατικές διατάξεις − Κύρωση της 

135 διεθνούς σύμβασης εργασίας» (ΦΕΚ 63 Α΄). 

ε) Τόπος εργασίας: κάθε χώρος όπου βρίσκονται ή 

μεταβαίνουν οι εργαζόμενοι εξαιτίας της εργασίας τους 

και που είναι κάτω από τον έλεγχο του εργοδότη. 

στ) Πρόληψη: το σύνολο των διατάξεων ή μέτρων που 

λαμβάνονται ή προβλέπονται καθ’ όλα τα στάδια της 

δραστηριότητας της επιχείρησης, με στόχο την αποφυ− 

γή ή τη μείωση των επαγγελματικών κινδύνων. 

ζ) Αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας: οι αρμόδιες υπη− 

ρεσίες του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε.) 

κατά το άρθρο 69 παράγραφος 1 του παρόντος και για 

τον κλάδο των μεταλλείων − λατομείων − ορυχείων οι 

αρμόδιες για τον κλάδο αυτό υπηρεσίες ελέγχου. 

2. Για την εφαρμογή του παρόντος στο Δημόσιο, τα 

ν.π.δ.δ. και Ο.Τ.Α., ως «επιχείρηση» ή «εργοδότης» νοείται 

«Υπουργείο, Περιφέρεια, Νομαρχία ή άλλη αυτοτελής ή 

αποκεντρωμένη Δημόσια Υπηρεσία, Νομικό Πρόσωπο 

Δημοσίου Δικαίου ή Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκη− 

σης». 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄ 

ΟΡΓΑΝΑ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 

ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ 

Άρθρο 4 

Σύσταση Επιτροπής Υγείας και Ασφάλειας 

των Εργαζομένων (Ε.Υ.Α.Ε.) − 

Εκπρόσωποι των εργαζομένων 

1. Οι εργαζόμενοι σε επιχειρήσεις που απασχολούν 

πάνω από πενήντα (50) άτομα έχουν δικαίωμα να συνι− 

στούν Επιτροπή Υγείας και Ασφάλειας των Εργαζομέ− 

νων (Ε.Υ.Α.Ε.), αποτελούμενη από εκλεγμένους εκπρο− 

σώπους τους στην επιχείρηση. 

2. Στις επιχειρήσεις που απασχολούν από είκοσι (20) 

άτομα και πάνω οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα να επι− 

λέγουν εκπροσώπους, με ειδική αρμοδιότητα σε θέματα 

προστασίας της ασφάλειας και της υγείας σύμφωνα με 

τα άρθρα 4, 5, 6 και 7. 

3. Στις επιχειρήσεις που απασχολούν κάτω από είκοσι 

(20) άτομα οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα να διαβου− 

λεύονται μεταξύ τους και να επιλέγουν με πλειοψηφία 

εκπρόσωπό τους για την υγεία και ασφάλεια των εργα− 

ζομένων. Για τον εκπρόσωπο αυτόν ισχύουν οι ειδικό− 

τερες ρυθμίσεις της παραγράφου 5, του άρθρου 5 παρ. 

1 και 2, του άρθρου 6 παράγραφος 2 και του άρθρου 

7 παράγραφος 9. Ο εκπρόσωπος αυτός επιλέγεται για 

διάστημα δύο ετών. 

4. Ο χρόνος απαλλαγής από την εργασία, των παρα− 

πάνω εκπροσώπων των εργαζομένων, για να εκπληρώ− 

σουν τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις διατάξεις 

του παρόντος υπολογίζεται σύμφωνα με την παράγρα− 

φο 4 του άρθρου 42. 

5. Παραρτήματα, υποκαταστήματα, χωριστές εγκατα− 

στάσεις ή αυτοτελείς εκμεταλλεύσεις, εξαρτημένες από 

την κύρια επιχείρηση, θεωρούνται αυτοτελείς επιχειρή− 

σεις για την εφαρμογή του κεφαλαίου αυτού, εφόσον 

η απόσταση μεταξύ τους ή από την κύρια επιχείρηση 

δικαιολογεί τη λειτουργία ιδιαίτερης Ε.Υ.Α.Ε. ή τον ορι− 

σμό ιδιαίτερου εκπροσώπου, σύμφωνα με την απόφα− 

ση του επιθεωρητή εργασίας στον οποίο μπορεί να 

προσφύγει κάθε μέρος σε περίπτωση διαφωνίας. Κατά 

της απόφασης του επιθεωρητή εργασίας επιτρέπεται 

προσφυγή ενώπιον του κατά τόπο αρμόδιου ειρηνοδίκη 

κατά τις διατάξεις του κώδικα πολιτικής δικονομίας περί 

εργατικών διαφορών. 

6. Η προβλεπόμενη στην παράγραφο 5 του παρόντος 

άρθρου και στην παράγραφο 3 του άρθρου 8 προσφυ− 

γή, αν αφορά και μονίμους υπαλλήλους ή υπαλλήλους 

με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου σε οργανικές 

θέσεις του Δημοσίου, ν.π.δ.δ. ή Ο.Τ.Α., ασκείται ενώπι− 

ον του κατά τόπο αρμοδίου μονομελούς διοικητικού 

πρωτοδικείου. 

Άρθρο 5 

Αρμοδιότητες Ε.Υ.Α.Ε. και εκπροσώπου εργαζομένων 

1. Η Ε.Υ.Α.Ε. ή ο εκπρόσωπος είναι όργανο συμβουλευ− 

τικό και έχει τις εξής αρμοδιότητες: 

α) μελετά τις συνθήκες εργασίας στην επιχείρηση, 

προτείνει μέτρα για τη βελτίωση τους και του περι− 

βάλλοντος εργασίας, παρακολουθεί την τήρηση των 

μέτρων για την υγεία και την ασφάλεια και συμβάλλει 

στην εφαρμογή τους από τους εργαζομένους, 

β) σε περιπτώσεις σοβαρών εργατικών ατυχημάτων 

ή σχετικών συμβάντων προτείνει τα κατάλληλα μέτρα 

για την αποτροπή επανάληψής τους, 

γ) επισημαίνει τον επαγγελματικό κίνδυνο στους χώ− 

ρους ή θέσεις εργασίας και προτείνει μέτρα για την 

αντιμετώπισή του, συμμετέχοντας έτσι στη διαμόρφωση 

της πολιτικής της επιχείρησης, για την πρόληψη του 

επαγγελματικού κινδύνου, 

δ) ενημερώνεται από τη διοίκηση της επιχείρησης για 

τα στοιχεία των εργατικών ατυχημάτων και των επαγ− 

γελματικών ασθενειών που συμβαίνουν σε αυτήν, 

ε) ενημερώνεται για την εισαγωγή στην επιχείρηση 

νέων παραγωγικών διαδικασιών, μηχανημάτων, εργαλεί− 

ων και υλικών ή για τη λειτουργία νέων εγκαταστάσεων 

σε αυτή, στο μέτρο που επηρεάζουν τις συνθήκες υγείας 

και ασφάλειας της εργασίας, 

στ) σε περίπτωση άμεσου και σοβαρού κινδύνου καλεί 

τον εργοδότη να λάβει τα ενδεικνυόμενα μέτρα, χωρίς 

να αποκλείεται και η διακοπή λειτουργίας μηχανήματος 

ή εγκατάστασης ή παραγωγικής διαδικασίας, 

ζ) μπορεί να ζητεί τη συνδρομή εμπειρογνωμόνων για 

θέματα υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων, ύστερα 

από σύμφωνη γνώμη του εργοδότη. 

2. Η Ε.Υ.Α.Ε. ή ο εκπρόσωπος συνεδριάζει με τον εργο− 

δότη ή τον εκπρόσωπο του μέσα στο πρώτο δεκαήμερο 

κάθε τριμήνου, σε ημέρα και ώρα που ορίζεται από 

κοινού, για τη διευθέτηση των θεμάτων που ανακύπτουν 

μέσα στην επιχείρηση και σχετίζονται με τις αρμοδι−

ότητες της προηγούμενης παραγράφου. Στις κοινές 

συνεδριάσεις μετέχουν ο τεχνικός ασφάλειας και ο ια− 

τρός εργασίας της επιχείρησης που προβλέπονται στο 

άρθρο 8. Πριν από την ημέρα της κοινής συνεδρίασης, η 

Ε.Υ.Α.Ε. ή ο εκπρόσωπος καθορίζει τα θέματα τα οποία 

θα συζητήσει και τα γνωστοποιεί στον εργοδότη τρεις 

(3) τουλάχιστον εργάσιμες ημέρες νωρίτερα. Ο εργο− 

δότης γνωστοποιεί στην Ε.Υ.Α.Ε. ή στον εκπρόσωπο τα 

θέματα που επιθυμεί να συζητηθούν στην κοινή συνε− 

δρίαση τρεις (3) τουλάχιστον εργάσιμες ημέρες πριν 

από την ημέρα πραγματοποίησης της. Οι παραπάνω 

γνωστοποιήσεις απευθύνονται επίσης μέσα στις ίδιες 

προθεσμίες και προς τον τεχνικό ασφάλειας και τον ια− 

τρό εργασίας της επιχείρησης. Στις συνεδριάσεις αυτές 

συντάσσονται πρακτικά εις διπλούν και τηρούνται το 

ένα αντίτυπο από τον εργοδότη και το άλλο από την 

επιτροπή ή τον εκπρόσωπο. 

Άρθρο 6 

Αριθμός μελών Ε.Υ.Α.Ε. − Υποχρεώσεις εργοδοτών 

1. Η Ε.Υ.Α.Ε. αποτελείται: 

α) από 2 μέλη σε επιχειρήσεις με 20 έως 100 εργα− 

ζομένους, 

β) από 3 μέλη σε επιχειρήσεις με 101 έως 300 εργα− 


γ) από 4 μέλη σε επιχειρήσεις με 301 έως 600 εργα− 


δ) από 5 μέλη σε επιχειρήσεις με 601 έως 1.000 ερ− 

γαζομένους, 

ε) από 6 μέλη σε επιχειρήσεις με 1.001 έως 2.000 

εργαζομένους, 

στ) από 7 μέλη σε επιχειρήσεις με περισσότερους από 

2.000 εργαζομένους. 

2. Ο εργοδότης οφείλει: 

α) να διευκολύνει την Ε.Υ.Α.Ε. ή τον εκπρόσωπο των 

εργαζομένων στην άσκηση των καθηκόντων τους, σύμ− 

φωνα και με το άρθρο 42 παράγραφος 4, 

β) να ενημερώνει και να παρέχει κάθε στοιχείο που 

αφορά την επιχείρηση και είναι σχετικό με το έργο της 

Ε.Υ.Α.Ε. ή του εκπροσώπου των εργαζομένων. 

Άρθρο 7 

Εκλογή μελών Ε.Υ.Α.Ε. − Προστασία 

1. Τα συμβούλια εργαζομένων υποδεικνύουν τα μέλη 

της Ε.Υ.Α.Ε. από τα μέλη τους. Αν στην επιχείρηση δεν 

υπάρχουν εκπρόσωποι ή συμβούλια εργαζομένων, που 

προβλέπονται από νόμο, οι εργαζόμενοι εκλέγουν σε 

γενική συνέλευση, που συγκαλείται για το σκοπό αυτό 

κάθε δύο χρόνια, τα μέλη της Ε.Υ.Α.Ε. ή τον εκπρόσωπο 

τους, για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων, με 

άμεση και μυστική ψηφοφορία. 

2. Η γενική συνέλευση αποτελείται από το σύνολο των 

εργαζομένων στην επιχείρηση και βρίσκεται σε απαρτία 

όταν παρίσταται τουλάχιστον το ήμισυ των εργαζομέ− 

νων σε αυτή. Αν δεν επιτευχθεί αυτή η απαρτία, τότε 

αρκεί το ένα τρίτο (1/3) των εργαζομένων στην επόμε− 

νη συνέλευση. Στη γενική συνέλευση απαγορεύεται να 

παρίστανται και να ψηφίζουν πρόσωπα που δεν είναι 

εργαζόμενοι της επιχείρησης. Η πρώτη γενική συνέλευ− 

ση συγκαλείται από το ένα εικοστό (1/20) τουλάχιστον 

των εργαζομένων και την προεδρία της αναλαμβάνουν 

οι τρεις πρώτοι που υπογράφουν την πρόσκληση. Κάθε, 

εν συνεχεία της πρώτης, γενική συνέλευση για εκλογές 

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΠΡΩΤΟ) 1723 

συγκαλείται και προεδρεύεται, κατά περίπτωση, από 

τον εκπρόσωπο ή τα μέλη της Ε.Υ.Α.Ε.. 

3. Κάθε εργαζόμενος έχει δικαίωμα να ψηφίσει για 

τον εκπρόσωπο ή τα μέλη της Ε.Υ.Α.Ε. και να εκλεγεί 

στα αξιώματα αυτά. 

4. Οι υποψήφιοι για την Ε.Υ.Α.Ε. αναγράφονται σε 

ενιαίο ψηφοδέλτιο με αλφαβητική σειρά. Κάθε εργα− 

ζόμενος έχει δικαίωμα να ψηφίσει από το ψηφοδέλτιο 

τόσους υποψηφίους, όσος ο αριθμός των μελών της 

Ε.Υ.Α.Ε.. Εκλέγονται οι υποψήφιοι που συγκεντρώνουν 

τις περισσότερες ψήφους. Σε περίπτωση ισοψηφίας 

ακολουθεί κλήρωση. Οι αμέσως επόμενοι σε αριθμό 

ψήφων αναδεικνύονται αναπληρωματικά μέλη. 

5. Οι διατάξεις της προηγούμενης παραγράφου εφαρ− 

μόζονται και για την εκλογή εκπροσώπου υγείας και 

ασφάλειας των εργαζομένων. 

6. Για τον υπολογισμό του αριθμού των μελών της 

Ε.Υ.Α.Ε. λαμβάνεται υπόψη ο αριθμός των εργαζομέ− 

νων στην επιχείρηση κατά το χρόνο διεξαγωγής της 

εκλογής. 

7. Αίτηση για αναγνώριση ακυρότητας απόφασης γενι− 

κής συνέλευσης για εκλογές ασκείται στο ειρηνοδικείο 

της περιφέρειας που βρίσκεται η επιχείρηση, μέσα σε 

αποκλειστική προθεσμία δέκα (10) εργάσιμων ημερών, 

από τη λήξη της γενικής συνέλευσης από το ένα πέ− 

μπτο (1/5) του αριθμού των εργαζομένων, καθώς και από 

όποιον έχει προσωπικό έννομο συμφέρον. 

8. Οι εκλογές διεξάγονται από τριμελή εφορευτική 

επιτροπή που εκλέγεται από τη γενική συνέλευση των 

εργαζομένων. Ο πρόεδρος της εφορευτικής επιτροπής 

εκλέγεται από τα μέλη της. Η εφορευτική επιτροπή 

μεριμνά για τη διεξαγωγή των εκλογών, καταμετρά τις 

ψήφους και ανακηρύσσει τους επιτυχόντες. Τηρεί πρα− 

κτικά για τις εκλογές και γνωστοποιεί το αποτέλεσμα 

τους στους εργαζομένους, στον εργοδότη και το σω− 

ματείο ή τα σωματεία της επιχείρησης. 

9. Το άρθρο 14 του ν. 1264/1982 εφαρμόζεται και για 

τα μέλη της Ε.Υ.Α.Ε. και τους εκπροσώπους. 

Άρθρο 8 

Υποχρέωση απασχόλησης τεχνικού ασφάλειας 

και ιατρού εργασίας της επιχείρησης 

1. Στις επιχειρήσεις που απασχολούν λιγότερους από 

50 εργαζομένους ο εργοδότης έχει την υποχρέωση να 

χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες τεχνικού ασφάλειας, σύμ− 

φωνα και με το άρθρο 12 παράγραφος 4. 

2. Στις επιχειρήσεις που απασχολούν 50 και άνω ερ− 

γαζομένους, ο εργοδότης έχει την υποχρέωση να χρη− 

σιμοποιεί τις υπηρεσίες τεχνικού ασφάλειας και ιατρού 

εργασίας, σύμφωνα με το κεφάλαιο Β΄ του παρόντος. 

3. Παραρτήματα, υποκαταστήματα, χωριστές εγκατα− 

στάσεις ή αυτοτελείς εκμεταλλεύσεις, εξαρτημένες από 

την κύρια επιχείρηση, θεωρούνται αυτοτελείς επιχειρή− 

σεις για την εφαρμογή του κεφαλαίου αυτού, εφόσον 

απέχουν μεταξύ τους ή από την κύρια επιχείρηση τόσο, 

ώστε να δυσχεραίνεται το έργο του τεχνικού ασφάλειας 

και του ιατρού εργασίας, σύμφωνα με την απόφαση του 

επιθεωρητή εργασίας, στον οποίο μπορεί να προσφύγει 

κάθε μέρος σε περίπτωση διαφωνίας. Κατά της απόφα− 

σης του επιθεωρητή εργασίας επιτρέπεται προσφυγή 

ενώπιον του κατά τόπο αρμόδιου ειρηνοδίκη κατά τις 

διατάξεις του κώδικα πολιτικής δικονομίας περί εργα− 

τικών διαφορών.


4. Ο εργοδότης, για την αποτελεσματικότερη άσκηση 

των καθηκόντων του τεχνικού ασφάλειας και του ιατρού 

εργασίας, θέτει στη διάθεσή τους το αναγκαίο βοηθη− 

τικό προσωπικό, χώρους, εγκαταστάσεις, συσκευές και 

γενικά τα απαραίτητα μέσα και βαρύνεται με όλες τις 

σχετικές δαπάνες. 

5. Ο εργοδότης έχει υποχρέωση να διευκολύνει τον 

τεχνικό ασφάλειας και τον ιατρό εργασίας για την πα− 

ρακολούθηση μαθημάτων εκπαίδευσης και επιμόρφω− 

σης, όπως προβλέπεται στο άρθρο 22. 

Άρθρο 9 

Παροχή υπηρεσιών προστασίας και πρόληψης 

1. Ο εργοδότης προκειμένου να ανταποκριθεί στις 

απαιτήσεις του παρόντος για υποχρέωση χρησιμοποίη− 

σης υπηρεσιών τεχνικού ασφάλειας και ιατρού εργασίας 

ή/και σε ιδιαίτερα προβλήματα υγείας και ασφάλειας 

των εργαζομένων, δύναται να επιλέξει μεταξύ της ανά− 

θεσης των καθηκόντων τεχνικού ασφάλειας ή/και ιατρού 

εργασίας σε εργαζομένους στην επιχείρηση ή σε άτομα 

εκτός της επιχείρησης ή της σύναψης σύμβασης με τις 

Εξωτερικές Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης (ΕΞ. 

Υ.Π.Π.) του άρθρου 23 ή συνδυασμό μεταξύ αυτών των 

δυνατοτήτων. 

2. Στην περίπτωση που παρέχονται υπηρεσίες τεχνι− 

κού ασφάλειας και ιατρού εργασίας συνδυασμένα από 

εργαζομένους στην επιχείρηση, ή/και από άτομα εκτός 

της επιχείρησης ή/και από ΕΞ.Υ.Π.Π., αυτοί οφείλουν να 

συνεργάζονται αναλόγως των αναγκών. 

3. Αν ο εργοδότης αποτανθεί σε άτομα εκτός της 

επιχείρησης ή σε ΕΞ.Υ.Π.Π., αυτά ενημερώνονται από τον 

εργοδότη για τους παράγοντες που έχουν ή μπορεί να 

έχουν επιπτώσεις στην ασφάλεια και την υγεία των ερ− 

γαζομένων. Τα άτομα αυτά έχουν δικαίωμα πρόσβασης 

στις πληροφορίες που αναφέρονται στην παράγραφο 

2 του άρθρου 47. 

4. Ο εργοδότης πριν από την επιλογή ανάθεσης κα− 

θηκόντων τεχνικού ασφάλειας ή/και ιατρού εργασίας 

σε εργαζομένους στην επιχείρηση ή σε άτομα εκτός 

της επιχείρησης, έχει υποχρέωση να γνωστοποιεί στην 

αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας τα τυπικά και ουσιαστι− 

κά προσόντα τους, καθώς και την τυχόν απασχόληση 

τους σε άλλη επιχείρηση, το χρόνο απασχόλησης τους 

με τα καθήκοντα αυτά, τα στοιχεία για το είδος και την 

οργάνωση της επιχείρησης, τον αριθμό των εργαζομέ− 

νων, τον ελάχιστο προβλεπόμενο χρόνο απασχόλησης 

τεχνικού ασφάλειας ή/και ιατρού εργασίας και λοιπές 

συναφείς πληροφορίες. Πέραν των ανωτέρω στοιχείων, 

πριν από την επιλογή ανάθεσης καθηκόντων τεχνικού 

ασφάλειας και ιατρού εργασίας, σε άτομα εντός ή εκτός 

της επιχείρησης, ο εργοδότης υποχρεούται να υποβάλ− 

λει στην αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας: 

α) κατάσταση με την υλικοτεχνική υποδομή και το 

προσωπικό που διαθέτει η ίδια η επιχείρηση για την 

κάλυψη των υποχρεώσεών της, όπως προκύπτει από 

την ισχύουσα νομοθεσία, 

β) κατάσταση με την υλικοτεχνική υποδομή και τις 

υπηρεσίες που θα λαμβάνει συμπληρωματικά από 

ΕΞ.Υ.Π.Π. στην περίπτωση που τα διατιθέμενα σύμφωνα 

με την περίπτωση α΄ δεν επαρκούν. 

5. Η σύμβαση πρόσληψης του τεχνικού ασφάλειας και 

του ιατρού εργασίας γίνεται εγγράφως και αντίγραφο 

της κοινοποιείται από τον εργοδότη στην τοπική Επι− 

θεώρηση Εργασίας. 

6. Η ανάθεση καθηκόντων τεχνικού ασφάλειας και ια− 

τρού εργασίας σε άτομα εντός της επιχείρησης γίνεται 

εγγράφως από τον εργοδότη και αντίγραφο της κοινο− 

ποιείται στην αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας, συνοδεύε− 

ται δε απαραίτητα από αντίστοιχη δήλωση αποδοχής. 

7. Σε περίπτωση ανάθεσης των καθηκόντων τεχνικού 

ασφάλειας ή/και ιατρού εργασίας σε ΕΞ.Υ.Π.Π., πριν από 

την επιλογή, ο εργοδότης έχει υποχρέωση να γνωστο− 

ποιεί στην αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας τη γραπτή 

σύμβαση με την ΕΞ.Υ.Π.Π., στην οποία πρέπει να ανα− 

γράφονται: 

α) το νομικό καθεστώς της ΕΞ.Υ.Π.Π., 

β) ο νόμιμος εκπρόσωπός της, 

γ) η έδρα της, 

δ) το είδος των προσφερόμενων υπηρεσιών, 

ε) τα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα των αρμόδιων 

ατόμων που έχουν ορισθεί για τη συγκεκριμένη επι− 

χείρηση, 

στ) ο χρόνος απασχόλησης των ατόμων αυτών στην 

επιχείρηση, 

ζ) τα στοιχεία για το είδος και την οργάνωση της 

επιχείρησης, 

η) ο αριθμός των εργαζομένων στην επιχείρηση και 

λοιπές συναφείς πληροφορίες, 

θ) ο ελάχιστος προβλεπόμενος χρόνος απασχόλη− 

σης τεχνικού ασφάλειας ή/και ιατρού εργασίας για την 


8. Η αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας ελέγχει το νομό− 

τυπο των αναθέσεων, καθώς και την επάρκεια της υλι− 

κοτεχνικής υποδομής και το νομότυπο των συμβάσεων. 

Ειδικά για την ανάθεση καθηκόντων ιατρού εργασίας 

πρέπει να υπάρχει και σχετική βεβαίωση άσκησης της 

συγκεκριμένης ιατρικής ειδικότητας από τον τοπικό 

ιατρικό σύλλογο. 

9. Στις επιχειρήσεις που έχουν υποχρέωση πλήρους 

απασχόλησης τουλάχιστον δύο τεχνικών ασφάλειας, 

συνιστάται υποχρεωτικά Εσωτερική Υπηρεσία Προστα− 

σίας και Πρόληψης (ΕΣ.Υ.Π.Π.). 

10. Οι ΕΣ.Υ.Π.Π. επιτρέπεται να λειτουργούν ως ΕΞ.Υ.Π.Π. 

και να χρησιμοποιούνται από διάφορες επιχειρήσεις υπό 

την προϋπόθεση ότι κατέχουν την άδεια που προβλέ− 

πεται στο άρθρο 23 παρ. 3 και πληρούν και τις λοιπές 

προϋποθέσεις του άρθρου αυτού. 

11. Ο τεχνικός ασφάλειας ή/και ο ιατρός εργασίας 

στο πλαίσιο των υποχρεώσεων τους σύμφωνα με τις 

κείμενες διατάξεις έχουν υποχρέωση να διενεργούν 

τις απαραίτητες μετρήσεις και αν η επιχείρηση δεν 

διαθέτει τα κατάλληλα μέσα για τις μετρήσεις αυτές, ο 

εργοδότης προσφεύγει σε ΕΞ.Υ.Π.Π.. Οι ανωτέρω κατα− 

γράφουν τα αποτελέσματα των μετρήσεων αυτών κατ’ 

εφαρμογή των περιπτώσεων α΄ και ε΄ της παραγράφου 

3 του άρθρου 38, αναφέρουν στον εργοδότη οποια− 

δήποτε παράλειψη των μέτρων υγείας και ασφάλειας, 

προτείνουν μέτρα αντιμετώπισής τους και επιβλέπουν 

την εφαρμογή τους. 

Άρθρο 10 

Κατάταξη επιχειρήσεων ανά κλάδο οικονομικής 

δραστηριότητας 

Για να καθορισθούν οι ώρες απασχόλησης του τε− 

χνικού ασφάλειας και του ιατρού εργασίας, καθώς και 

το απαιτούμενο επίπεδο γνώσεων του τεχνικού ασφά−

λειας, οι επιχειρήσεις, εκμεταλλεύσεις και εργασίες 

κατατάσσονται σε κατηγορίες, των οποίων οι κλάδοι 

οικονομικής δραστηριότητας σημειώνονται με κωδικό 


αριθμό, με βάση τη στατιστική ταξινόμηση, από την 

Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, έτους 1980, 

ως ακολούθως:


Άρθρο 11 

Προσόντα τεχνικού ασφάλειας 

1. Ο τεχνικός ασφάλειας πρέπει να έχει τα παρακάτω 

προσόντα, ανάλογα με το είδος της επιχείρησης και 

τον αριθμό των εργαζομένων σε αυτή: 

α) πτυχίο πολυτεχνείου ή πολυτεχνικής σχολής Ανώ− 

τατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος (Α.Ε.Ι.) του εσωτερικού 

ή ισότιμων σχολών του εξωτερικού, που το αντικείμε− 

νο σπουδών έχει σχέση με τις εγκαταστάσεις και την 

παραγωγική διαδικασία και άδεια άσκησης επαγγέλμα− 

τος, που χορηγείται από το Τεχνικό Επιμελητήριο της 

Ελλάδας (Τ.Ε.Ε.), 

β) πτυχίο πανεπιστημιακής σχολής εσωτερικού ή 

ισότιμων σχολών του εξωτερικού, που το αντικείμενο 

σπουδών έχει σχέση με τις εγκαταστάσεις και την πα− 

ραγωγική διαδικασία και άδεια άσκησης επαγγέλματος, 

όταν αυτή προβλέπεται από την κείμενη νομοθεσία, 

γ) πτυχίο Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος 

(Τ.Ε.Ι.) ή ισότιμων σχολών του εξωτερικού ή πτυχίο 

των πρώην σχολών υπομηχανικών και των Κέντρων 

Ανωτέρας Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης 

(Κ.Α.Τ.Ε.Ε.), 

δ) απολυτήριο τεχνικού λυκείου ή μέσης τεχνικής σχο− 

λής ή άλλης αναγνωρισμένης τεχνικής επαγγελματικής 

σχολής του εσωτερικού ή ισότιμων σχολών του εξωτε− 

ρικού ή άδεια άσκησης επαγγέλματος εμπειροτέχνη. 

2. Προϋπηρεσία, που υπολογίζεται από την απόκτηση 

απολυτηρίου ή πτυχίου, για τους τεχνικούς των περι− 

πτώσεων α΄ και β΄ της παραγράφου 1 τουλάχιστον διετή, 

για τους τεχνικούς της περίπτωσης γ΄της παραγράφου 

1 τουλάχιστον πενταετή και για τους τεχνικούς της πε− 

ρίπτωσης δ΄της παραγράφου 1 τουλάχιστον οκταετή. 

3. Για τους τεχνικούς ασφάλειας που έχουν παρακο− 

λουθήσει πρόγραμμα επιμόρφωσης σε θέματα ασφάλει− 

ας και υγείας των εργαζομένων, διάρκειας τουλάχιστον 

100 ωρών, σύμφωνα με το άρθρο 22 που εκτελείται 

από τα αρμόδια Υπουργεία ή εκπαιδευτικούς ή άλλους 

δημόσιους οργανισμούς ή από εξειδικευμένα Κέντρα 

Επαγγελματικής Κατάρτισης (Κ.Ε.Κ.) πιστοποιημένα για 

την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων, σύμφωνα με 

τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις, η προϋπηρεσία που 

προβλέπεται στην παράγραφο 2 μειώνεται ως εξής: 

α) για τους τεχνικούς των περιπτώσεων α΄και β΄ της 

παραγράφου 1 κατά ένα έτος, 

β) για τους τεχνικούς των περιπτώσεων γ΄ και δ΄ της 

παραγράφου 1 κατά τρία έτη. 

4. Κάτοχοι των παραπάνω προσόντων θεωρούνται και 

όσοι έχουν τίτλους ή πιστοποιητικά της αλλοδαπής, από 

τα οποία προκύπτει ότι είναι τεχνικοί ασφάλειας. 

5. Ο τεχνικός ασφάλειας υπάγεται απευθείας στη διοί− 

κηση της επιχείρησης. 

6. Με προεδρικά διατάγματα, που εκδίδονται με πρό− 

ταση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλι− 

σης και του κατά περίπτωση συναρμόδιου Υπουργού, 

ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου Υγείας και Ασφά− 

λειας των Εργαζομένων (Σ.Υ.Α.Ε.), καθορίζεται το συγκε− 

κριμένο επίπεδο γνώσεων και η ειδικότητα του τεχνικού 

ασφάλειας, ανάλογα με τον αριθμό των εργαζομένων 

και το είδος της δραστηριότητας της επιχείρησης. Με 

τα προεδρικά διατάγματα αυτά είναι δυνατή η τροπο− 

ποίηση των άρθρων 10, 12 και 13 του παρόντος. 

Άρθρο 12 

Απαιτούμενο επίπεδο γνώσεων τεχνικού ασφάλειας 

1. Στις επιχειρήσεις, εκμεταλλεύσεις και εργασίες της 

κατηγορίας Α΄ του άρθρου 10, και σε εκείνες της κα− 

τηγορίας Β΄ του ίδιου άρθρου, που απασχολούν 650 

άτομα και άνω, ο τεχνικός ασφάλειας πρέπει να έχει 

τα προσόντα της περίπτωσης α΄ ή β΄ της παραγράφου 

1 του άρθρου 11. 

Εφόσον προκύπτει υποχρέωση απασχόλησης και δεύ− 

τερου τεχνικού ασφάλειας, για τη συμπλήρωση του ελά− 

χιστου απαιτούμενου χρόνου απασχόλησης, σύμφωνα 

με το άρθρο 21, αυτός μπορεί να έχει τα προσόντα της 

περίπτωσης γ΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 11. 

2. Στις υπόλοιπες επιχειρήσεις, εκμεταλλεύσεις και 

εργασίες της κατηγορίας Β΄ και της κατηγορίας Γ΄, ο 

τεχνικός ασφάλειας πρέπει να έχει τα προσόντα της 

περίπτωσης α΄ ή β΄ ή γ΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 

11. 

3. Εφόσον προκύπτει υποχρέωση απασχόλησης περισ− 

σοτέρων από δύο τεχνικούς ασφάλειας, για τη συμπλή− 

ρωση του ελάχιστου απαιτούμενου χρόνου απασχόλη− 

σης, σύμφωνα με το άρθρο 21, οι πέραν του δευτέρου 

μπορούν να έχουν τα προσόντα του εδαφίου τέταρτου 

της παραγράφου 1 του άρθρου 11. 

4. Με την επιφύλαξη ειδικότερων ή πλέον δεσμευ− 

τικών διατάξεων, στις επιχειρήσεις που απασχολούν 

λιγότερους από 50 εργαζομένους ο εργοδότης έχει 

την υποχρέωση να χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες τεχνικού 

ασφάλειας σύμφωνα με τα οριζόμενα στις παρακάτω 

περιπτώσεις και στις λοιπές σχετικές διατάξεις του 

παρόντα κώδικα: 

α) Στις επιχειρήσεις που υπάγονται στην κατηγορία 

Α΄, όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο 10, ο εργοδότης έχει 

υποχρέωση να χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες τεχνικού 

ασφάλειας που έχει τα προσόντα των περιπτώσεων α΄ 

ή β ή γ΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 11. 

β) Στις επιχειρήσεις που υπάγονται στην κατηγορία 

Β΄, όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο 10, ο εργοδότης 

έχει υποχρέωση να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις 

της περίπτωσης α΄. Δύναται όμως σε ό,τι αφορά τον 

τεχνικό ασφάλειας να αναθέτει τα καθήκοντα αυτά σε 

εργαζομένους, με τα προσόντα της περίπτωσης δ΄ της 

παραγράφου 1 του άρθρου 11, εφόσον αυτοί απασχο− 

λούνται με πλήρες ωράριο στην επιχείρηση. Στην περί− 

πτωση αυτή ο εργοδότης υποχρεούται να επιμορφώσει 

τον εργαζόμενο αυτόν, όπως ορίζεται ειδικότερα στο 

άρθρο 22. 

γ) Στις επιχειρήσεις που υπάγονται στην κατηγορία 

Γ΄, όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο 10, ο εργοδότης 

έχει υποχρέωση να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις 

της περίπτωσης β΄. Δύναται όμως να αναλάβει ο ίδιος 

τις υποχρεώσεις που προκύπτουν από την περίπτωση 

αυτή εφόσον επιμορφωθεί κατάλληλα, σύμφωνα με το 

άρθρο 22. 

5. Στις επιχειρήσεις που υπάγονται στις κατηγορίες 

Β΄ και Γ΄ του άρθρου 10 και απασχολούν λιγότερους 

από 50 εργαζομένους, επιτρέπεται να αναλάβει ο ίδιος 

ο εργοδότης τις υποχρεώσεις του τεχνικού ασφάλειας 

στην επιχείρησή του, όπως αυτές προβλέπονται στον 

παρόντα κώδικα και στα κατ’ εξουσιοδότησή του προ− 

εδρικά διατάγματα, εφόσον έχει τα προσόντα των πε− 

ριπτώσεων α΄ ή β΄ ή γ΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 

11 και μία από τις ειδικότητες τεχνικών ασφάλειας, που

σύμφωνα με το άρθρο 13 προβλέπονται για τον κλάδο 

οικονομικής δραστηριότητας που ανήκει η επιχείρηση 

του. Στην περίπτωση των ανωτέρω επιχειρήσεων που 

υπάγονται στην κατηγορία Β΄ και απασχολούν λιγότε− 

ρους από 20 εργαζομένους, αν ο εργοδότης έχει τα 

προσόντα των περιπτώσεων α΄ή β΄ ή γ΄της παραγράφου 

1 του άρθρου 11 και μία από τις ειδικότητες τεχνικών 

ασφάλειας, που σύμφωνα με το άρθρο 13 δεν προβλέ− 

πεται για τον κλάδο οικονομικής δραστηριότητας που 

ανήκει η επιχείρησή του, επιτρέπεται να αναλάβει ο 

ίδιος τις υποχρεώσεις του τεχνικού ασφάλειας στην 

επιχείρηση του, με την προϋπόθεση κατάλληλης επι− 

μόρφωσης διάρκειας τουλάχιστον 35 ωρών, σύμφωνα 

με το άρθρο 22. 

6. Στις επιχειρήσεις που υπάγονται στην κατηγορία Β΄ 

του άρθρου 10 και απασχολούν μέχρι και 6 εργαζομέ− 

νους, επιτρέπεται να αναλάβει ο ίδιος ο εργοδότης τις 

υποχρεώσεις του τεχνικού ασφάλειας στην επιχείρηση 

του με την προϋπόθεση κατάλληλης επιμόρφωσης δι− 

άρκειας τουλάχιστον 35 ωρών σύμφωνα με το άρθρο 

22 και εφόσον είναι πτυχιούχος τεχνικής ειδικότητας 

Τεχνικού Επαγγελματικού Εκπαιδευτηρίου ή Ινστιτούτου 

Επαγγελματικής Κατάρτισης ή άλλης αναγνωρισμένης 

τεχνικής επαγγελματικής σχολής και το αντικείμενο 

των σπουδών του σχετίζεται με τη δραστηριότητα της 

επιχείρησής του. Σε επιχειρήσεις που υπάγονται στην 

κατηγορία Β΄και απασχολούν μέχρι και 3 εργαζομέ− 

νους επιτρέπεται να αναλάβει ο ίδιος ο εργοδότης τις 


υποχρεώσεις του τεχνικού ασφάλειας στην επιχείρηση 

του με την προϋπόθεση κατάλληλης επιμόρφωσης δι− 

άρκειας τουλάχιστον 35 ωρών, σύμφωνα με το άρθρο 

22 και εφόσον έχει άδεια άσκησης τεχνικού επαγγέλ− 

ματος εμπειροτέχνη και το αντικείμενο της άδειας του 

σχετίζεται με τη δραστηριότητα της επιχείρησής του ή 

αποδεδειγμένα ασκεί επί δεκαετία και πλέον την οικο− 

νομική δραστηριότητα για την οποία θα αναλάβει τις 

υποχρεώσεις του τεχνικού ασφάλειας. 

7. Στις επιχειρήσεις του δεύτερου εδαφίου της πα− 

ραγράφου 5 και στις επιχειρήσεις της παραγράφου 6 

που ο ίδιος ο εργοδότης αναλαμβάνει τις υποχρεώσεις 

του τεχνικού ασφάλειας, αυτός έχει την υποχρέωση να 

αναθέτει τη σύνταξη της γραπτής εκτίμησης κινδύνου 

που προβλέπεται στην παράγραφο 1 του άρθρου 43 σε 

πρόσωπα που έχουν τα προσόντα των περιπτώσεων α΄ 

ή β΄ ή γ΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 11 και μια από 

τις ειδικότητες τεχνικών ασφάλειας που με το άρθρο 

13 προβλέπονται για τον κλάδο οικονομικής δραστηρι− 

ότητας που ανήκει η επιχείρησή του. 

Άρθρο 13 

Ειδικότητες τεχνικού ασφάλειας 

κατά δραστηριότητα επιχειρήσεων 

Οι επιχειρήσεις υποχρεούνται να αναθέσουν καθήκο− 

ντα τεχνικού ασφάλειας σε άτομα με ειδικότητα από 

εκείνες που ορίζονται στον παρακάτω πίνακα:


*01000840206100032*

ΦΕΚ 84 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΠΡΩΤΟ) 1729


Άρθρο 14 

Συμβουλευτικές αρμοδιότητες 

του τεχνικού ασφάλειας 

1. Ο τεχνικός ασφάλειας παρέχει στον εργοδότη υπο− 

δείξεις και συμβουλές, γραπτά ή προφορικά, σε θέματα 

σχετικά με την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων και 

την πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων. Τις γραπτές 

υποδείξεις ο τεχνικός ασφάλειας καταχωρεί σε ειδικό 

βιβλίο της επιχείρησης, το οποίο σελιδομετρείται και 

θεωρείται από την Επιθεώρηση Εργασίας. Ο εργοδότης 

έχει υποχρέωση να λαμβάνει γνώση ενυπογράφως των 

υποδείξεων που καταχωρούνται σε αυτό το βιβλίο. 

2. Ειδικότερα ο τεχνικός ασφάλειας: 

α) συμβουλεύει σε θέματα σχεδιασμού, προγραμματι− 

σμού, κατασκευής και συντήρησης των εγκαταστάσεων, 

εισαγωγής νέων παραγωγικών διαδικασιών, προμήθειας 

μέσων και εξοπλισμού, επιλογής και ελέγχου της απο− 

τελεσματικότητας των ατομικών μέσων προστασίας, 

καθώς και διαμόρφωσης και διευθέτησης των θέσεων 

και του περιβάλλοντος εργασίας και γενικά οργάνωσης 

της παραγωγικής διαδικασίας, 

β) ελέγχει την ασφάλεια των εγκαταστάσεων και των 

τεχνικών μέσων, πριν από τη λειτουργία τους, καθώς και 

των παραγωγικών διαδικασιών και μεθόδων εργασίας 

πριν από την εφαρμογή τους και επιβλέπει την εφαρ− 

μογή των μέτρων υγείας και ασφάλειας των εργαζο− 

μένων και πρόληψης των ατυχημάτων, ενημερώνοντας 

σχετικά τους αρμόδιους προϊσταμένους των τμημάτων 

ή τη διεύθυνση της επιχείρησης. 

Άρθρο 15 

Επίβλεψη συνθηκών εργασίας 

1. Για την επίβλεψη των συνθηκών εργασίας ο τεχνικός 

ασφάλειας έχει υποχρέωση: 

α) να επιθεωρεί τακτικά τις θέσεις εργασίας από 

πλευράς υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων, να 

αναφέρει στον εργοδότη οποιαδήποτε παράλειψη των 

μέτρων υγείας και ασφάλειας, να προτείνει μέτρα αντι− 

μετώπισής της και να επιβλέπει την εφαρμογή τους, 

β) να επιβλέπει την ορθή χρήση των ατομικών μέσων 

προστασίας, 

γ) να ερευνά τα αίτια των εργατικών ατυχημάτων, να 

αναλύει και αξιολογεί τα αποτελέσματα των ερευνών 

του και να προτείνει μέτρα για την αποτροπή παρό− 

μοιων ατυχημάτων, 

δ) να εποπτεύει την εκτέλεση ασκήσεων πυρασφά− 

λειας και συναγερμού για τη διαπίστωση ετοιμότητας 

προς αντιμετώπιση ατυχημάτων. 

2. Για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στην επι− 

χείρηση ο τεχνικός ασφάλειας έχει υποχρέωση: 

α) να μεριμνά ώστε οι εργαζόμενοι στην επιχείρη− 

ση να τηρούν τους κανόνες υγείας και ασφάλειας των 

εργαζομένων και να τους ενημερώνει και καθοδηγεί 

για την αποτροπή του επαγγελματικού κινδύνου που 

συνεπάγεται η εργασία τους, 

β) να συμμετέχει στην κατάρτιση και εφαρμογή των 

προγραμμάτων εκπαίδευσης των εργαζομένων σε θέ− 

ματα υγείας και ασφάλειας. 

3. Η άσκηση του έργου του τεχνικού ασφάλειας δεν 

αποκλείει την ανάθεση σε αυτόν από τον εργοδότη και 

άλλων καθηκόντων, πέρα από το ελάχιστο όριο ωρών 

απασχόλησής του ως τεχνικού ασφάλειας. 

4. Ο τεχνικός ασφάλειας έχει, κατά την άσκηση του 

έργου του, ηθική ανεξαρτησία απέναντι στον εργοδότη 

και στους εργαζομένους. Τυχόν διαφωνία του με τον 

εργοδότη, για θέματα της αρμοδιότητάς του, δεν μπορεί 

να αποτελέσει λόγο καταγγελίας της σύμβασής του. Σε 

κάθε περίπτωση η απόλυση του τεχνικού ασφάλειας 

πρέπει να είναι αιτιολογημένη. 

5. Ο τεχνικός ασφάλειας έχει υποχρέωση να τηρεί το 

επιχειρησιακό απόρρητο. 

Άρθρο 16 

Προσόντα ιατρού εργασίας 

και βοηθητικού προσωπικού 

1. Ο ιατρός εργασίας πρέπει να κατέχει και να ασκεί 

την ειδικότητα της ιατρικής της εργασίας, όπως πιστο− 

ποιείται από τον οικείο ιατρικό σύλλογο. 

2. Κατ’ εξαίρεση, τα καθήκοντα του ιατρού εργασίας, 

όπως αυτά προβλέπονται στον παρόντα κώδικα, έχουν 

δικαίωμα να ασκούν: 

α) Οι ιατροί χωρίς ειδικότητα, οι οποίοι στις 15.5.2009 

είχαν συμβάσεις παροχής υπηρεσιών ιατρού εργασίας 

με επιχειρήσεις και αποδεικνύουν την άσκηση των κα− 

θηκόντων αυτών συνεχώς επί επτά τουλάχιστον έτη. 

β) Οι ιατροί οι οποίοι στις 15.5.2009 εκτελούσαν καθή− 

κοντα ιατρού εργασίας χωρίς να κατέχουν ή να ασκούν 

τον τίτλο της ειδικότητας της ιατρικής της εργασίας, 

αλλά τίτλο άλλης ειδικότητας. 

3. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εργασίας και 

Κοινωνικής Ασφάλισης, Οικονομικών και Υγείας και 

Κοινωνικής Αλληλεγγύης, καθορίζονται οι όροι, οι προ− 

ϋποθέσεις, ο χρόνος και κάθε άλλη αναγκαία λεπτο− 

μέρεια για την εκπαίδευση και την πιστοποίηση των 

αναγκαίων προσόντων για την απόκτηση του τίτλου της 

ειδικότητας της ιατρικής της εργασίας από ιατρούς των 

περιπτώσεων α΄ και β΄ της προηγούμενης παραγράφου, 

καθώς και για την άσκηση αυτής έως την ολοκλήρωση 

της διαδικασίας για την απόκτηση του ως άνω τίτλου 

της ειδικότητας της ιατρικής της εργασίας. 

4. Ο ιατρός εργασίας υπάγεται απευθείας στη διοί− 

κηση της επιχείρησης. 

5. Ως βοηθητικό προσωπικό του ιατρού εργασίας, 

σύμφωνα με την παράγραφο 4 του άρθρου 8, μπο− 

ρούν να προσλαμβάνονται επισκέπτριες αδελφές και 

επισκέπτες αδελφοί, πτυχιούχοι σχολών τετραετούς 

φοίτησης της ημεδαπής ή ισότιμων της αλλοδαπής ή 

αδελφές νοσοκόμες και αδελφοί νοσοκόμοι, πτυχιούχοι 

σχολών μονοετούς φοίτησης της ημεδαπής ή ισότιμων 

της αλλοδαπής.

Άρθρο 17 

Συμβουλευτικές αρμοδιότητες του ιατρού εργασίας 

1. Ο ιατρός εργασίας παρέχει υποδείξεις και συμ− 

βουλές στον εργοδότη, στους εργαζομένους και στους 

εκπροσώπους τους, γραπτά ή προφορικά, σχετικά με 

τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται για τη σωμα− 

τική και ψυχική υγεία των εργαζομένων. Τις γραπτές 

υποδείξεις ο ιατρός εργασίας καταχωρεί στο ειδικό 

βιβλίο του άρθρου 14. Ο εργοδότης λαμβάνει γνώση 

ενυπογράφως των υποδείξεων που καταχωρούνται σε 

αυτό το βιβλίο. 

2. Ειδικότερα ο ιατρός εργασίας συμβουλεύει σε θέ− 

ματα: 

α) σχεδιασμού, προγραμματισμού, τροποποίησης της 

παραγωγικής διαδικασίας, κατασκευής και συντήρησης 

εγκαταστάσεων, σύμφωνα με τους κανόνες υγείας και 

ασφάλειας των εργαζομένων, 

β) λήψης μέτρων προστασίας κατά την εισαγωγή και 

χρήση υλών και προμήθειας μέσων εξοπλισμού, 

γ) φυσιολογίας και ψυχολογίας της εργασίας, εργο− 

νομίας και υγιεινής της εργασίας, της διευθέτησης και 

διαμόρφωσης των θέσεων και του περιβάλλοντος της 

εργασίας και της οργάνωσης της παραγωγικής διαδι− 

κασίας, 

δ) οργάνωσης υπηρεσίας παροχής πρώτων βοηθει− 

ών, 

ε) αρχικής τοποθέτησης και αλλαγής θέσης εργασί− 

ας για λόγους υγείας, προσωρινά ή μόνιμα, καθώς και 

ένταξης ή επανένταξης μειονεκτούντων ατόμων στην 

παραγωγική διαδικασία, ακόμη και με υπόδειξη αναμόρ− 

φωσης της θέσης εργασίας. 

3. Ο ιατρός εργασίας δεν επιτρέπεται να χρησιμοποι− 

είται για να επαληθεύει το δικαιολογημένο ή μη, λόγω 

νόσου, απουσίας εργαζομένου. 

Άρθρο 18 

Επίβλεψη της υγείας των εργαζομένων 

1. Ο ιατρός εργασίας προβαίνει σε ιατρικό έλεγχο των 

εργαζομένων σχετικό με τη θέση εργασίας τους, μετά 

την πρόσληψη τους ή την αλλαγή θέσης εργασίας, κα− 

θώς και σε περιοδικό ιατρικό έλεγχο κατά την κρίση του 

επιθεωρητή εργασίας ύστερα από αίτημα της Ε.Υ.Α.Ε., 

όταν τούτο δεν ορίζεται από το νόμο. Μεριμνά για τη 

διενέργεια ιατρικών εξετάσεων και μετρήσεων παραγό− 

ντων του εργασιακού περιβάλλοντος σε εφαρμογή των 

διατάξεων που ισχύουν κάθε φορά. Εκτιμά την καταλλη− 

λότητα των εργαζομένων για τη συγκεκριμένη εργασία, 

αξιολογεί και καταχωρεί τα αποτελέσματα των εξε− 

τάσεων, εκδίδει βεβαίωση των παραπάνω εκτιμήσεων 

και την κοινοποιεί στον εργοδότη. Το περιεχόμενο της 

βεβαίωσης πρέπει να εξασφαλίζει το ιατρικό απόρρητο 

υπέρ του εργαζομένου και μπορεί να ελεγχθεί από τους 

υγειονομικούς επιθεωρητές του Υπουργείου Εργασίας 

και Κοινωνικής Ασφάλισης, για την κατοχύρωση του 

εργαζομένου και του εργοδότη. 

2. Ο ιατρός εργασίας επιβλέπει την εφαρμογή των 

μέτρων προστασίας της υγείας των εργαζομένων και 

πρόληψης των ατυχημάτων. Για το σκοπό αυτό: 

α) επιθεωρεί τακτικά τις θέσεις εργασίας και αναφέρει 

οποιαδήποτε παράλειψη, προτείνει μέτρα αντιμετώ− 

πισης των παραλείψεων και επιβλέπει την εφαρμογή 

τους, 


β) επεξηγεί την αναγκαιότητα της σωστής χρήσης 

των ατομικών μέτρων προστασίας, 

γ) ερευνά τις αιτίες των ασθενειών που οφείλονται 

στην εργασία, αναλύει και αξιολογεί τα αποτελέσματα 

των ερευνών και προτείνει μέτρα για την πρόληψη των 

ασθενειών αυτών, 

δ) επιβλέπει τη συμμόρφωση των εργαζομένων στους 

κανόνες υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων, ενη− 

μερώνει τους εργαζομένους για τους κινδύνους που 

προέρχονται από την εργασία τους, καθώς και για τους 

τρόπους πρόληψής τους, 

ε) παρέχει επείγουσα θεραπεία σε περίπτωση ατυ− 

χήματος ή αιφνίδιας νόσου. Εκτελεί προγράμματα εμ− 

βολιασμού των εργαζομένων με εντολή της αρμόδιας 

διεύθυνσης υγιεινής της νομαρχίας, όπου εδρεύει η 


3. Ο ιατρός εργασίας έχει υποχρέωση να τηρεί το 

ιατρικό και επιχειρησιακό απόρρητο. 

4. Ο ιατρός εργασίας αναγγέλλει μέσω της επιχείρη− 

σης στην Επιθεώρηση Εργασίας ασθένειες των εργα− 

ζομένων που οφείλονται στην εργασία. 

5. Ο ιατρός εργασίας πρέπει να ενημερώνεται από 

τον εργοδότη και τους εργαζομένους για οποιοδήπο− 

τε παράγοντα στο χώρο εργασίας που έχει επίπτωση 

στην υγεία. 

6. Η επίβλεψη της υγείας των εργαζομένων στον τόπο 

εργασίας δεν μπορεί να συνεπάγεται οικονομική επιβά− 

ρυνση γι’ αυτούς και πρέπει να γίνεται κατά τη διάρκεια 

των ωρών εργασίας τους. 

7. Η παράγραφος 4 του άρθρου 15 έχει εφαρμογή και 

για τον ιατρό εργασίας. 

8. Ο ιατρός εργασίας στο πλαίσιο των υποχρεώσεων 

του και των υποχρεώσεων του εργοδότη, σύμφωνα με 

τις κείμενες ειδικές διατάξεις, εφόσον η επιχείρηση δεν 

διαθέτει την κατάλληλη υποδομή, έχει υποχρέωση να 

παραπέμπει τους εργαζομένους για συγκεκριμένες συ− 

μπληρωματικές ιατρικές εξετάσεις. Οι εξετάσεις αυτές 

διενεργούνται σε ΕΞ.Υ.Π.Π., ή σε κατάλληλες υπηρεσίες 

του ιδιωτικού τομέα ή σε προσδιοριζόμενες από τους 

Υπουργούς Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και 

Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης αρμόδιες μονάδες 

των ασφαλιστικών οργανισμών ή του Εθνικού Συστή− 

ματος Υγείας (Ε.Σ.Υ.). Στη συνέχεια ο ιατρός εργασίας 

λαμβάνει γνώση και αξιολογεί τα αποτελέσματα των 

παραπάνω εξετάσεων. Οι δαπάνες που προκύπτουν από 

την εφαρμογή της παραγράφου αυτής βαρύνουν τον 


9. Για κάθε εργαζόμενο ο ιατρός εργασίας της επιχεί− 

ρησης τηρεί σχετικό ιατρικό φάκελο. Επιπλέον καθιερώ− 

νεται και περιλαμβάνεται στον ιατρικό φάκελο, ατομικό 

βιβλιάριο επαγγελματικού κινδύνου, όπου αναγράφο− 

νται τα αποτελέσματα των ιατρικών και εργαστηριακών 

εξετάσεων, κάθε φορά που εργαζόμενος υποβάλλεται 

σε αντίστοιχες εξετάσεις. Δικαιούνται να λαμβάνουν 

γνώση του φακέλου και του ατομικού βιβλιαρίου του 

εργαζομένου οι υγειονομικοί επιθεωρητές της αρμόδιας 

Επιθεώρησης Εργασίας και οι ιατροί του ασφαλιστικού 

οργανισμού, στον οποίο ανήκει ο εργαζόμενος, καθώς 

και ο ίδιος ο εργαζόμενος. Σε κάθε περίπτωση παύσης 

της σχέσης εργασίας, το βιβλιάριο παραδίδεται στον 

εργαζόμενο που αφορά. 

10. Απαγορεύεται η αναγραφή και επεξεργασία στο 

ατομικό βιβλιάριο επαγγελματικού κινδύνου του εργαζο−


μένου, στοιχείων ή δεδομένων άλλων πέραν των αποτε− 

λεσμάτων των ιατρικών και εργαστηριακών εξετάσεων 

στις οποίες αυτός υποβάλλεται κάθε φορά, σύμφωνα 

με τη διάταξη της παραγράφου 9. Επιπλέον ιατρικά 

δεδομένα επιτρέπεται να συλλέγουν, με επιμέλεια του 

ίδιου του εργαζομένου προκειμένου να αποτελέσουν 

αντικείμενο επεξεργασίας, μόνο εφόσον αυτό είναι απο− 

λύτως απαραίτητο: α) για την αξιολόγηση της καταλ− 

ληλότητάς του για μια συγκεκριμένη θέση ή εργασία, 

β) για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων του εργοδότη 

για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων και 

γ) για τη θεμελίωση δικαιωμάτων του εργαζομένου και 

αντίστοιχη απόδοση κοινωνικών παροχών. 

11. Όσοι αναγράφουν ή συλλέγουν ή επεξεργάζονται 

στοιχεία ή δεδομένα κατά παράβαση της παραγράφου 

10 τιμωρούνται με τις διοικητικές και ποινικές κυρώσεις 

που προβλέπονται στις διατάξεις των άρθρων 21 και 

22 του ν. 2472/1997 «Προστασία του ατόμου από την 

επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα» (ΦΕΚ 

50/Α΄) αντίστοιχα. Σε περίπτωση πρόκλησης περιουσι− 

ακής ή ηθικής βλάβης εφαρμόζεται το άρθρο 23 του 

ν. 2472/1997. 


Κοινωνικής Ασφάλισης και Υγείας και Κοινωνικής Αλλη− 

λεγγύης, που εκδίδεται ύστερα από γνώμη του Σ.Υ.Α.Ε. 

και δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, 

ρυθμίζονται τα ειδικότερα θέματα που αφορούν την 

τήρηση και το περιεχόμενο του ατομικού βιβλιαρίου 

επαγγελματικού κινδύνου, τη συλλογή και επεξεργασία 

επιπλέον δεδομένων με τη συγκατάθεση και επιμέλεια 

του εργαζομένου, την επιβολή των κυρώσεων της πα− 

ραγράφου 11 και κάθε άλλη λεπτομέρεια αναγκαία για 

την εφαρμογή του άρθρου αυτού. 

Άρθρο 19 

Δικαίωμα για ιατρικό έλεγχο − 

Υποχρέωση ενημέρωσης 

1. Προς εξασφάλιση της κατάλληλης επίβλεψης και τη 

διάγνωση τυχόν βλάβης της υγείας του σε συνάρτηση 

με τους κινδύνους, όσον αφορά την ασφάλεια και την 

υγεία κατά την εργασία, κάθε εργαζόμενος, εφόσον 

δεν προβλέπονται άλλα ειδικά μέτρα από τη νομοθε− 

σία για τον ιατρικό του έλεγχο, μπορεί να προσφεύγει 

στον ιατρό εργασίας της επιχείρησης ή σε αρμόδια 

μονάδα του Ε.Σ.Υ. ή του ασφαλιστικού οργανισμού στον 

οποίο ανήκει ο εργαζόμενος, σύμφωνα με τις ισχύουσες 

ασφαλιστικές και υγειονομικές διατάξεις σχετικές με 

την προληπτική ιατρική. 

2. Σε περίπτωση που από τη μονάδα του ασφαλιστικού 

οργανισμού ή τη μονάδα του Ε.Σ.Υ., διαπιστωθεί ενδε− 

χόμενο πρόβλημα της υγείας που πιθανόν συνδέεται 

με το εργασιακό περιβάλλον, ενημερώνεται σχετικά η 

αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας και ο ιατρός εργασίας 

της επιχείρησης για όλα τα απαραίτητα στοιχεία. 

3. Σε κάθε περίπτωση οι δαπάνες που προκύπτουν 

από την εφαρμογή του άρθρου αυτού δεν βαρύνουν 

τον ίδιο τον εργαζόμενο. 

Άρθρο 20 

Συνεργασία τεχνικού ασφάλειας 

και ιατρού εργασίας 

1. Ο τεχνικός ασφάλειας και ο ιατρός εργασίας υπο− 

χρεούνται κατά την εκτέλεση του έργου τους να συ− 

νεργάζονται, πραγματοποιώντας κοινούς ελέγχους των 

χώρων εργασίας. 

2. Ο τεχνικός ασφάλειας και ο ιατρός εργασίας οφεί− 

λουν, κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους, να συ− 

νεργάζονται με την Ε.Υ.Α.Ε. ή τον αντιπρόσωπο των 

εργαζομένων. 

3. Ο τεχνικός ασφάλειας και ο ιατρός εργασίας οφεί− 

λουν να παρέχουν συμβουλές σε θέματα υγείας και 

ασφάλειας των εργαζομένων στα μέλη της Ε.Υ.Α.Ε. ή τον 

εκπρόσωπο των εργαζομένων και να τους ενημερώνουν 

για κάθε σημαντικό σχετικό ζήτημα. 

4. Αν ο εργοδότης διαφωνεί με τις γραπτές υποδείξεις 

και συμβουλές του τεχνικού ασφάλειας ή του ιατρού 

εργασίας, οφείλει να αιτιολογεί τις απόψεις του και να 

τις κοινοποιεί και στην Ε.Υ.Α.Ε. ή στον εκπρόσωπο. Σε 

περίπτωση διαφωνίας η διαφορά επιλύεται από τον 

επιθεωρητή εργασίας και μόνο. 

Άρθρο 21 

Χρόνος απασχόλησης τεχνικού ασφάλειας 

και ιατρού εργασίας 

1. Καθορίζεται ο ετήσιος χρόνος απασχόλησης τε− 

χνικού ασφάλειας και ιατρού εργασίας για κάθε μια 

από τις κατηγορίες επιχειρήσεων, εκμεταλλεύσεων και 

εργασιών του άρθρου 10, σε ώρες ανά εργαζόμενο ως 

εξής:

2. Σε κάθε περίπτωση απασχόλησης τεχνικού ασφά− 

λειας και ιατρού εργασίας ο ελάχιστος πραγματικός 

χρόνος ετήσιας απασχόλησης για τον καθένα χωριστά 

δεν μπορεί να είναι μικρότερος των: 

α) 25 ωρών ετησίως για επιχειρήσεις, που απασχολούν 

μέχρι 20 άτομα, 

β) 50 ωρών ετησίως για επιχειρήσεις, που απασχολούν 

από 21−50 άτομα και 

γ) 75 ωρών ετησίως για επιχειρήσεις, που απασχολούν 

περισσότερα από 50 άτομα. 

3. α) Ο συνολικός μέγιστος (ετήσιος) πραγματικός 

χρόνος απασχόλησης τεχνικού ασφάλειας σε μία ή πε− 

ρισσότερες επιχειρήσεις, δεν μπορεί να υπερβαίνει τον 

προβλεπόμενο χρόνο απασχόλησης μισθωτού. 

β) Η διάταξη αυτή δεν αφορά το προσωπικό των 

Υπηρεσιών Προστασίας και Πρόληψης, για το οποίο 

ισχύουν οι διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας περί 

όρων απασχόλησης. 

γ) Ο συνολικός ετήσιος χρόνος απασχόλησης του τε− 

χνικού ασφάλειας και του ιατρού εργασίας ανεξάρτητα 

από τη σχέση εργασίας τους, η κατανομή του χρόνου 

αυτού κατά μήνα, σύμφωνα με την παράγραφο 4, κα− 

θώς και το ωράριο απασχόλησης τους αναγράφονται 

υποχρεωτικά στους πίνακες καταστάσεων εργασίας 

σύμφωνα με το π.δ. της 27.6.1932, τον. 515/1970 και τυχόν 

άλλες παλαιές διατάξεις. Τα στοιχεία αυτά αναγράφο− 

νται και στις καταστάσεις που αναρτώνται στους χώ− 

ρους εργασίας ώστε όλοι οι εργαζόμενοι να γνωρίζουν 

τις ώρες παρουσίας του τεχνικού ασφάλειας και του 

ιατρού εργασίας στην επιχείρηση. Κάθε αλλαγή των 

παραπάνω στοιχείων πρέπει να ανακοινώνεται έγκαιρα 

στην αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας. 

4. Ο χρόνος απασχόλησης του τεχνικού ασφάλειας και 

του ιατρού εργασίας κατανέμεται κατά μήνα με κοινή 

συμφωνία του εργοδότη και της Ε.Υ.Α.Ε.. 


ταση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης 

και του κατά περίπτωση συναρμόδιου Υπουργού, ύστερα 

από γνώμη του Σ.Υ.Α.Ε., ορίζεται, κατά τροποποίηση των 

διατάξεων των προηγούμενων παραγράφων και του 

άρθρου 10, ο χρόνος κατά τον οποίο κάθε επιχείρηση 

οφείλει να απασχολεί τεχνικό ασφάλειας και ιατρό ερ− 

γασίας, ανάλογα με τον αριθμό των εργαζομένων και 

το είδος της δραστηριότητας της επιχείρησης. 

6. Ο χρόνος απασχόλησης του τεχνικού ασφάλειας 

και του ιατρού εργασίας μπορεί να αυξομειώνεται κατά 

συγκεκριμένη επιχείρηση με απόφαση του Υπουργού 

Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και του κατά πε− 

ρίπτωση συναρμόδιου Υπουργού, ύστερα από γνώμη 

του Σ.Υ.Α.Ε., ανάλογα με τη συχνότητα και τη βαρύτητα 

των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών 

ασθενειών που εμφανίζονται στην περίπτωση αυτή. 

7. Αν ο χρόνος απασχόλησης του τεχνικού ασφάλειας 

ή του ιατρού εργασίας υπερβαίνει το ανώτατο νόμιμο 

όριο, η επιχείρηση πρέπει να διαθέτει και άλλους τε− 

χνικούς ασφάλειας ή ιατρούς εργασίας. 

8. Επιτρέπεται ο ίδιος τεχνικός ασφάλειας ή ιατρός 

εργασίας να χρησιμοποιείται από ομάδα ομοειδών επι− 

χειρήσεων ή από επιχειρήσεις κατά περιοχή. 

9. Με κοινή απόφαση η οποία εκδίδεται από τον 

Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και τον 


Υπουργό Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας 

που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και 

ύστερα από γνωμοδότηση του Σ.Υ.Α.Ε., καθορίζονται ο 

μέγιστος αριθμός πλοίων στα οποία μπορεί ταυτόχρονα 

να παρέχει υπηρεσίες ο ίδιος τεχνικός ασφάλειας και 

ο ελάχιστος ημερήσιος χρόνος υποχρεωτικής απασχό− 

λησης του και παρουσίας του επί του πλοίου κατά το 

χρονικό διάστημα που εκτελούνται εργασίες, ανάλογα 

με το είδος των πλοίων, το είδος των εκτελούμενων 

εργασιών, τις θέσεις και την περιοχή ελλιμενισμού, κα− 

θώς και κάθε άλλη σχετική λεπτομέρεια. 

Άρθρο 22 

Επιμόρφωση τεχνικών ασφάλειας, ιατρών εργασίας 

και εκπροσώπων των εργαζομένων 

1. Με αποφάσεις του Υπουργού Εργασίας και Κοινω− 

νικής Ασφάλισης και του κατά περίπτωση συναρμόδιου 

Υπουργού, ύστερα από γνώμη του Σ.Υ.Α.Ε., εγκρίνεται 

η εκτέλεση προγραμμάτων επιμόρφωσης των τεχνι− 

κών ασφάλειας, των ιατρών εργασίας, των μελών των 

Ε.Υ.Α.Ε. και των εκπροσώπων από τα αρμόδια Υπουργεία 

ή εκπαιδευτικούς ή άλλους δημόσιους οργανισμούς. 

2. Η επιμόρφωση των τεχνικών ασφάλειας, των ιατρών 

εργασίας και των εκπροσώπων των εργαζομένων, που 

παρέχεται από τους φορείς που ορίζονται εκάστοτε 

σύμφωνα με το παρόν άρθρο, διενεργείται και από το 

Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργα− 

σίας (ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε.), (άρθρο 6 της Εθνικής Γενικής Συλλο− 

γικής Σύμβασης Εργασίας 1991−1992), καθώς και από τα 

διαπιστευμένα κέντρα κατάρτισης, βάσει του άρθρου 

17 του ν. 2224/1994 (ΦΕΚ 112 Α΄). 

3. Οι φορείς που διενεργούν τα παραπάνω επιμορφω− 

τικά προγράμματα υποχρεούνται να υποβάλλουν στην 

αρμόδια Γενική Διεύθυνση του Υπουργείου Εργασίας και 

Κοινωνικής Ασφάλισης τα προτεινόμενα προγράμματα 

επιμόρφωσης, τα προσόντα των εκπαιδευομένων και 

των εκπαιδευτών και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια. 

Η Γενική Διεύθυνση εισηγείται σχετικά στο Σ.Υ.Α.Ε.. 


νικής Ασφάλισης και του κατά περίπτωση συναρμόδιου 

Υπουργού που δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυ− 

βερνήσεως και ύστερα από γνωμοδότηση του Σ.Υ.Α.Ε., 

ρυθμίζονται η οργάνωση, η λειτουργία, το είδος και 

η διάρκεια των εν λόγω προγραμμάτων, η διδακτέα 

ύλη, τα προσόντα των διδασκόντων και των εκπαιδευ− 

ομένων, τα πιστοποιητικά που χορηγούνται και κάθε 

αναγκαία λεπτομέρεια. Με τις ίδιες αποφάσεις ρυθμί− 

ζονται και οι δαπάνες εκτέλεσης των επιμορφωτικών 

προγραμμάτων, οι οποίες οπωσδήποτε δεν βαρύνουν 

τους εργαζομένους. 

5. Με τις υπουργικές αποφάσεις της παραγράφου 4 

καθορίζονται και οι φορείς που επιτρέπεται να εκτε− 

λούν τα προγράμματα επιμόρφωσης ανάλογα με τα 

προσόντα των εκπαιδευομένων. 

6. Ο χρόνος αποχής των εργαζομένων από την εργα− 

σία, για την παρακολούθηση των προγραμμάτων αυτών, 

θεωρείται χρόνος εργασίας για κάθε συνέπεια από τη 

σχέση εργασίας και για την αμοιβή τους και δεν μπορεί 

να συμψηφιστεί με την κανονική ετήσια άδειά τους.


Άρθρο 23 

Εξωτερικές Υπηρεσίες Προστασίας 

και Πρόληψης (ΕΞ.Υ.Π.Π.) 

1. Οι υπηρεσίες τεχνικού ασφάλειας και ιατρού εργα− 

σίας μπορούν να παρέχονται σε μια επιχείρηση και από 

ατομικές επιχειρήσεις ή νομικά πρόσωπα έξω από την 

επιχείρηση, που στο εξής θα ονομάζονται «Εξωτερικές 

Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης» (ΕΞ.Υ.Π.Π.). Οι 

ΕΞ.Υ.Π.Π. ασκούν τις αρμοδιότητες και έχουν τα δικαι− 

ώματα και τις υποχρεώσεις του τεχνικού ασφάλειας 

και του ιατρού εργασίας, σύμφωνα με τις ισχύουσες 

διατάξεις. 

2. Δικαίωμα σύστασης ΕΞ.Υ.Π.Π. έχουν επίσης: 

α) οργανισμοί εποπτευόμενοι από τα Υπουργεία Ερ− 

γασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και Υγείας και Κοι− 

νωνικής Αλληλεγγύης, 

β) Ν.Π.Δ.Δ. με δραστηριότητες σχετικές με τις συνθή− 

κες εργασίας, καθώς και τα επιμελητήρια, 

γ) τα ανώτατα ή ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα, 

δ) συνδικαλιστικές οργανώσεις εργαζομένων, 

ε) ενώσεις εργοδοτών, 

στ) μικτές συμπράξεις των ανωτέρω. 

3. Οι ΕΞ.Υ.Π.Π. για να αρχίσουν να λειτουργούν και να 

παρέχουν υπηρεσίες υποχρεούνται να κατέχουν σχετική 

άδεια σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις. 

4. Οι ΕΞ.Υ.Π.Π. συνδέονται με κάθε επιχείρηση με γρα− 

πτή σύμβαση. Η σύμβαση αυτή κοινοποιείται στην αρ− 

μόδια Επιθεώρηση Εργασίας και στους εκπροσώπους 

των εργαζομένων ή αλλιώς ανακοινώνεται στους εργα− 

ζομένους της επιχείρησης. Στη σύμβαση αναγράφονται 

τα στοιχεία που αναφέρονται στην παράγραφο 7 του 

άρθρου 9. 

5. Καταγγελία, λύση ή αλλαγή της σύμβασης μιας 

επιχείρησης με ΕΞ.Υ.Π.Π. δεν μπορεί να οφείλεται σε 

διαφωνία για θέματα αρμοδιότητας της δεύτερης. Σε 

κάθε περίπτωση η καταγγελία, η λύση ή η αλλαγή της 

σύμβασης πρέπει να είναι αιτιολογημένη και κοινοποι− 

είται στην αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας. 

6. Οι υποχρεώσεις και οι ευθύνες που αναλαμβάνει με 

τη σύμβαση η ΕΞ.Υ.Π.Π. κατά κανένα τρόπο δεν μεταφέ− 

ρονται σε εργαζομένους που απασχολεί. 

7. Οι ΕΞ.Υ.Π.Π., προκειμένου να παρέχουν τις υπηρεσίες 

της παραγράφου 1, πρέπει να διαθέτουν το αναγκαίο 

προσωπικό με την απαιτούμενη επιστημονική εξειδίκευ− 

ση και σε ικανό αριθμό, καθώς επίσης τα απαιτούμενα 

μέσα ή εξοπλισμό, ώστε να πληρούνται οι προϋποθέσεις 

της κείμενης νομοθεσίας για το σκοπό αυτόν και για 

καθεμία από τις επιχειρήσεις με τις οποίες συμβάλ− 

λονται. 

8. Όταν οι επιχειρήσεις με τις οποίες συμβάλλονται 

οι ΕΞ.Υ.Π.Π. δεν διαθέτουν τα απαιτούμενα μέσα ή εξο− 

πλισμό για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων τους, 

όπως για τη διενέργεια μετρήσεων, εξετάσεων κ.λπ., οι 

ΕΞ.Υ.Π.Π. μπορούν να διαθέτουν δικά τους μέσα ή εξο− 

πλισμό. Στην περίπτωση αυτή γίνεται σχετική αναφορά 

στη γραπτή σύμβαση της παραγράφου 4. 

9. Οι ΕΞ.Υ.Π.Π. υποχρεούνται να τηρούν φακέλους για 

καθεμία επιχείρηση, με την οποία συμβάλλονται. Στους 

φακέλους καταχωρούνται αντίγραφα κάθε υπόδειξης, 

έρευνας, μέτρησης ή εξέτασης που σχετίζεται με την 

επιχείρηση. Οι καταχωρήσεις αυτές πρέπει να κατα− 

γράφονται από την ΕΞ.Υ.Π.Π. και στα βιβλία, τα οποία 

υποχρεούται να τηρεί η επιχείρηση. 

10. Οι ΕΞ.Υ.Π.Π. τηρούν αναλυτικά δελτία παρουσίας 

κάθε τεχνικού ασφάλειας και ιατρού εργασίας με το 

χρόνο απασχόλησής τους σε κάθε επιχείρηση, συγκε− 

ντρωτικό πίνακα των οποίων υποβάλλουν στην αρμό− 

δια Γενική Διεύθυνση του Υπουργείου Εργασίας και 

Κοινωνικής Ασφάλισης το πρώτο δεκαπενθήμερο κάθε 

εξαμήνου. Επίσης συντάσσουν ετήσια έκθεση δραστη− 

ριοτήτων την οποία υποβάλλουν στην παραπάνω Γενική 

Διεύθυνση το πρώτο δίμηνο κάθε έτους. 

11. Ανάλογες υποχρεώσεις με αυτές της προηγούμενης 

παραγράφου έχουν και τα άτομα εκτός των επιχειρήσε− 

ων που αναλαμβάνουν καθήκοντα τεχνικού ασφάλειας 

και ιατρού εργασίας. 

12. Το προσωπικό της ΕΞ.Υ.Π.Π. υποχρεούται να τηρεί 

το επιχειρησιακό απόρρητο, που αφορά τόσο την ίδια 

όσο και την επιχείρηση με την οποία συμβάλλεται. 

13. Οι ΕΞ.Υ.Π.Π. υποχρεούνται να θέτουν στη διάθεση 

της αρμόδιας Επιθεώρησης Εργασίας κάθε στοιχείο 

που τους ζητείται, για να αποδείξουν ότι είναι σε θέση 

να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν 

με βάση τη σύμβαση της παραγράφου 5. 

14. Η αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας έχει επίσης πρό− 

σβαση σε όλα τα στοιχεία των φακέλων, που αναφέρο− 

νται στην παράγραφο 10. 

15. Το άρθρο 70 έχει εφαρμογή και για παροχή στοι− 

χείων από την ΕΞ.Υ.Π.Π., που αφορούν την υγεία και 

ασφάλεια των εργαζομένων σε επιχειρήσεις με τις 

οποίες συμβάλλεται. 

Άρθρο 24 

Γνωμοδοτική επιτροπή για χορήγηση 

άδειας λειτουργίας ΕΞ.Υ.Π.Π. 

1. Στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης 

λειτουργεί γνωμοδοτική επιτροπή για θέματα χορήγη− 

σης αδειών λειτουργίας των ΕΞ.Υ.Π.Π. που προβλέπονται 

στα άρθρα 9 και 23 και στο π.δ. 95/1999 «Όροι ίδρυσης 

και λειτουργίας Υπηρεσιών Προστασίας και Πρόληψης.» 

(ΦΕΚ 102 Α΄). 

2. Μέλη της γνωμοδοτικής επιτροπής ΕΞ.Υ.Π.Π. είναι: 

δύο υπάλληλοι του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνι− 

κής Ασφάλισης, ένας υπάλληλος του Υπουργείου Υγείας 

και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, ένας εκπρόσωπος της Γε− 

νικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδος (Γ.Σ.Ε.Ε.), ένας 

εκπρόσωπος των εργοδοτών που υποδεικνύεται από 

κοινού από το Σύνδεσμο Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών 

(Σ.Ε.Β.), από τη Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών 

Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας (Γ.Σ.Ε.Β.Ε.Ε.) και την Εθνική 

Συνομοσπονδία Ελληνικού Εμπορίου (Ε.Σ.Ε.Ε.) και τρεις 

εκπρόσωποι επιστημονικών φορέων από το Τ.Ε.Ε., την 

Ένωση Ελλήνων Χημικών (Ε.Ε.Χ.) και τον Πανελλήνιο 

Ιατρικό Σύλλογο (Π.Ι.Σ.). 

3. Χρέη προέδρου στην επιτροπή ασκεί ο ανώτερος 

στο βαθμό υπάλληλος του Υπουργείου Εργασίας και 

Κοινωνικής Ασφάλισης και σε περίπτωση ομοιοβάθμων 

εκείνος που έχει τα περισσότερα χρόνια υπηρεσίας 

στο βαθμό. 

4. Έργο της επιτροπής είναι ο έλεγχος των υπό αδειο− 

δότηση ΕΞ.Υ.Π.Π. και η σχετική γνωμοδότηση προς την

αρμόδια Γενική Διεύθυνση του Υπουργείου Εργασίας 

και Κοινωνικής Ασφάλισης. Στη γνωμοδότηση αναφέ− 

ρονται και οι απόψεις των μειοψηφούντων μελών της 

επιτροπής. 

5. Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνι− 

κής Ασφάλισης που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της 

Κυβερνήσεως καθορίζονται ειδικότερα θέματα σχετικά 

με τη συγκρότηση και λειτουργία της επιτροπής, τις 

αρμοδιότητες και τον τρόπο άσκησης του έργου της και 

κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια. Με κοινή απόφαση 

των Υπουργών Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης 

και Οικονομικών που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της 

Κυβερνήσεως καθορίζονται θέματα σχετικά με την απο− 

ζημίωση των μελών της ανωτέρω επιτροπής. 

Άρθρο 25 

Εξουσιοδοτικές διατάξεις 




ύστερα από γνώμη του Σ.Υ.Α.Ε., επεκτείνεται η εφαρμο− 

γή των διατάξεων του κεφαλαίου αυτού και σε ειδικές 

κατηγορίες επιχειρήσεων με αυξημένο επαγγελματικό 

κίνδυνο. 


ταση των Υπουργών Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλι− 

σης και Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, ύστερα από 

γνώμη του Σ.Υ.Α.Ε., οι ιατροί εργασίας που αναφέρονται 

στο κεφάλαιο αυτό εντάσσονται στο Εθνικό Σύστημα 

Υγείας (Ε.Σ.Υ.), σύμφωνα με τις διατάξεις που ισχύουν 

γι’ αυτό και ορίζεται κάθε αναγκαία λεπτομέρεια. 

3. Με την επιφύλαξη των άρθρων 11 παρ. 6 και 21 παρ. 

5 με προεδρικά διατάγματα, που εκδίδονται με πρόταση 

του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, 

ύστερα από γνώμη του Σ.Υ.Α.Ε., ρυθμίζονται στις λε− 

πτομέρειές τους τα θέματα προσόντων, ειδικότερων 

καθηκόντων και όρων εργασίας του ιατρού εργασίας 

και τεχνικού ασφάλειας, θέματα σχετικά με τις αρ− 

μοδιότητες των επιτροπών υγείας και ασφάλειας και 

λοιπών εκπροσώπων των εργαζομένων, τον τρόπο ενη− 

μέρωσης και διαβούλευσης των εργαζομένων και του 

εργοδότη για τους σκοπούς και τα μέτρα εφαρμογής 

των σχετικών διατάξεων του παρόντος κώδικα και του 

ν. 2224/1994, όπως κατάρτιση και περιεχόμενο ατομικού 

ιατρικού φακέλου του εργαζομένου, τήρηση βιβλιαρίου 

επαγγελματικού κινδύνου και υγείας των εργαζομένων, 

τήρηση και περιεχόμενο βιβλίου του τεχνικού ασφά− 

λειας, θέματα που αφορούν την οργάνωση και τους 

όρους και προϋποθέσεις λειτουργίας των εταιρειών 

παροχής των υπηρεσιών ιατρού εργασίας και τεχνικού 

ασφάλειας και θέματα σχετικά με την άσκηση καθηκό− 

ντων ιατρού εργασίας και τεχνικού ασφάλειας από τον 

ίδιο τον εργοδότη, ο έλεγχος για την εφαρμογή της 

σχετικής νομοθεσίας από τις περιφερειακές υπηρεσίες 

του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης 

και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή των 

σχετικών διατάξεων των άρθρων 25, 71 και 72 καθώς 

και των διατάξεων του ν. 2224/1994. 


ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄ 

ΟΡΓΑΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ 

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΕ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ 

Άρθρο 26 

Συμβούλιο Υγείας και Ασφάλειας 

των Εργαζομένων (Σ.Υ.Α.Ε.) 

Στο Ανώτατο Συμβούλιο Εργασίας (Α.Σ.Ε.) του Υπουρ− 

γείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης λειτουργεί 

τμήμα αρμόδιο να γνωμοδοτεί αποκλειστικά σε θέματα 

προστασίας της υγείας των εργαζομένων και υγιεινής 

και ασφάλειας της εργασίας, με την ονομασία «Συμβού− 

λιο Υγείας και Ασφάλειας των Εργαζομένων» (Σ.Υ.Α.Ε.), 

σύμφωνα με όσα ορίζονται ειδικότερα στο άρθρο 25 

του π.δ. 368/1989 «Οργανισμός Υπουργείου Εργασίας» 

(ΦΕΚ 163 Α΄), όπως ισχύει. 

Άρθρο 27 

Νομαρχιακές Επιτροπές Υγείας και Ασφάλειας 

των Εργαζομένων (Ν.Ε.Υ.Α.Ε.) 

1. Σε κάθε νομαρχιακή αυτοδιοίκηση συγκροτείται και 

λειτουργεί συλλογικό γνωμοδοτικό όργανο για θέματα 

προστασίας της υγείας και ασφάλειας των εργαζομέ− 

νων στους τόπους εργασίας, με την ονομασία Νομαρχι− 

ακή Επιτροπή Υγείας και Ασφάλειας των Εργαζομένων 

(Ν.Ε.Υ.Α.Ε.). Μέλη της Ν.Ε.Υ.Α.Ε. είναι: 

α) ο νομάρχης ή ο νόμιμος αναπληρωτής του, ως 

πρόεδρος, 

β) ο επιθεωρητής εργασίας του νομού, 

γ) ένας διευθυντής της Νομαρχίας, 

δ) ένας εκπρόσωπος του Υπουργείου Υγείας και Κοι− 

νωνικής Αλληλεγγύης, 

ε) ένας εκπρόσωπος των εργαζομένων της Α.Δ.Ε.Δ.Υ., 

που υποδεικνύεται από την Α.Δ.Ε.Δ.Υ., 

στ) ένας εκπρόσωπος των εργαζομένων στους Ο.Τ.Α., 

που υποδεικνύεται από την Π.Ο.Ε. − Ο.Τ.Α., 

ζ) ένας εκπρόσωπος της Τοπικής Ενωσης Δήμων 

και Κοινοτήτων (Τ.Ε.Δ.Κ.), που υποδεικνύεται από την 

Τ.Ε.Δ.Κ., 

η) δύο εκπρόσωποι του αντιπροσωπευτικότερου ερ− 

γατικού κέντρου του νομού, που υποδεικνύονται με 

απόφαση της διοίκησής του, 

θ) δύο εκπρόσωποι εργοδοτικής οργάνωσης του νο− 

μού από τη βιομηχανία, τη βιοτεχνία και το εμπόριο, που 

υποδεικνύονται με απόφαση των διοικήσεών τους. 

Ο διορισμός των μελών στις περιπτώσεις ε΄ έως και 

θ΄ γίνεται με απόφαση του νομάρχη. 

Στις περιπτώσεις ε΄ έως και θ΄ οι διοικήσεις ορίζουν 

και αναπληρωτές. Αν δεν υποδειχθούν εκπρόσωποι, σύμ− 

φωνα με τις περιπτώσεις ε΄ έως και θ’, μέσα σε προ− 

θεσμία είκοσι (20) ημερών από τη σχετική πρόσκληση 

του νομάρχη, η Ν.Ε.Υ.Α.Ε. συγκροτείται και λειτουργεί 

χωρίς τη συμμετοχή τους. 

2. Με απόφαση του νομάρχη ρυθμίζονται τα θέματα 

των συνεδριάσεων, της λήψης αποφάσεων, της γραμ− 

ματειακής υποστήριξης και κάθε αναγκαία λεπτομέ− 

ρεια για την εύρυθμη λειτουργία της επιτροπής. Στις 

συνεδριάσεις της επιτροπής μπορούν να συμμετέχουν 

χωρίς ψήφο, ύστερα από πρόσκληση του νομάρχη, εκ− 

πρόσωποι άλλων υπηρεσιών του νομού, εκπρόσωποι


επιστημονικών οργανώσεων του νομού και ειδικοί επι− 

στήμονες. 

3. Έργο της Ν.Ε.Υ.Α.Ε. είναι να γνωμοδοτεί: 

α) σχετικά με την εφαρμογή στο νομό των διατάξε− 

ων για την υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας και την 

προστασία της υγείας των εργαζομένων, 

β) για το συντονισμό της δράσης των αρμόδιων υπη− 

ρεσιών και οργάνων του νομού, σχετικά με τα θέματα 

αυτά, 

γ) για την οργάνωση εκδηλώσεων και επιμορφωτικών 

προγραμμάτων, σχετικών με την πρόληψη των εργατι− 

κών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών. 

4. Στον πρόεδρο και τα μέλη των Ν.Ε.Υ.Α.Ε. δεν κατα− 

βάλλεται αποζημίωση. 

Άρθρο 28 

Σύσταση μικτών επιτροπών ελέγχου 

των συνθηκών υγείας και ασφάλειας της εργασίας, 

για τις οικοδομές και τα εργοταξιακά έργα 

και στη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη 

Πειραιά − Δραπετσώνας − Κερατσινίου − 

Περάματος − Σαλαμίνας 

1. Σε κάθε νομό ή πόλη συγκροτούνται και λειτουρ− 

γούν, με βάση τις περιφερειακές υπηρεσίες Επιθεώρη− 

σης Εργασίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής 

Ασφάλισης, μικτές επιτροπές ελέγχου των συνθηκών 

υγείας και ασφάλειας της εργασίας, για τις οικοδο− 

μές και τα εργοταξιακά έργα. Επίσης συγκροτούνται 

και λειτουργούν τέτοιες επιτροπές και στη ναυπηγο− 

επισκευαστική ζώνη Πειραιά − Δραπετσώνας − Κερα− 

τσινίου − Περάματος − Σαλαμίνας. Οι επιτροπές αυτές 

καλύπτουν τοπικά ομοειδείς επιχειρήσεις που, λόγω 

αριθμού εργαζομένων, δεν εμπίπτουν ούτε εν μέρει στις 

διατάξεις του Κεφαλαίου Α΄. 

2. Η σύνθεση των μικτών επιτροπών ελέγχου, υπό τον 

επιθεωρητή εργασίας, περιλαμβάνει εκπροσώπους των 

εργαζομένων και έναν εκπρόσωπο του Τ.Ε.Ε., όπως και 

μέλος υποδεικνυόμενο από το Υπουργείο Προστασίας 

του Πολίτη, εφόσον πρόκειται για τις επιτροπές ελέγχου 

ναυπηγοεπισκευαστικής ζώνης Πειραιά − Δραπετσώνας − 

Κερατσινίου − Περάματος − Σαλαμίνας. 


νικής Ασφάλισης που δημοσιεύονται στην Εφημερίδα 

της Κυβερνήσεως μπορεί να καθορίζεται ειδικότερα 

το έργο των επιτροπών, η θητεία των μελών τους, ο 

τρόπος υπόδειξης των εκπροσώπων των εργαζομένων, 

η περιοδικότητα των ελέγχων και κάθε άλλη αναγκαία 

για τη λειτουργία τους, λεπτομέρεια. 

4. Η συγκρότηση των μικτών επιτροπών γίνεται με 

αποφάσεις του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής 

Ασφάλισης, όπου οι τοπικές ανάγκες το απαιτούν. Ο 

Υπουργός μπορεί να αναθέτει στην ίδια επιτροπή και 

αρμοδιότητα σε περιοχή άλλης ή άλλων Επιθεωρήσεων 

Εργασίας του ίδιου νομού. 

5. Ο έλεγχος εφαρμογής της νομοθεσίας, η επιβολή 

διοικητικών κυρώσεων, καθώς και η υποβολή μηνύσεων 

για παράβαση των διατάξεων για την υγεία και ασφά− 

λεια των εργαζομένων γίνεται μόνο από τον επιθεωρητή 


6. Οι επιτροπές λειτουργούν κατά τις ώρες λειτουργί− 

ας των δημοσίων υπηρεσιών και βρίσκονται σε απαρτία 

όταν τα παρόντα μέλη, μεταξύ των οποίων και ο πρόε− 

δρος, είναι περισσότερα από τα απόντα, ανεξαρτήτως 

του αριθμού των μελών της. 

7. Στους εκπροσώπους των εργαζομένων και του Τ.Ε.Ε. 

που μετέχουν στην επιτροπή, καταβάλλεται αμοιβή για 

κάθε ώρα απασχόλησής τους, η οποία βαρύνει τον προ− 

ϋπολογισμό του Οργανισμού Εργατικής Εστίας (Ο.Ε.Ε.). 

Το ύψος της ανωτέρω αμοιβής, ο τρόπος καταβολής 

της και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια καθορίζεται με κοι− 

νή απόφαση των Υπουργών Εργασίας και Κοινωνικής 

Ασφάλισης και Οικονομικών. 

8. Ο χρόνος συμμετοχής των εκπροσώπων των ερ− 

γαζομένων στην επιτροπή, για τον οποίο λαμβάνουν 

αμοιβή, θεωρείται ως χρόνος ασφάλισης στους φορείς 

κύριας και επικουρικής ασφάλισης και για όλους τους 

κλάδους ασφάλισης που υπάγονται λόγω του επαγ− 

γέλματός τους. Οι εισφορές που υπολογίζονται στις 

ως άνω καταβαλλόμενες αμοιβές, αποδίδονται στους 

παραπάνω φορείς από τον Ο.Ε.Ε.. Η εργοδοτική εισφορά 

για τους εκπροσώπους των εργαζομένων, που μετέχουν 

στην επιτροπή, βαρύνει τον προϋπολογισμό του Ο.Ε.Ε., 

χωρίς να υφίσταται μεταξύ τους εργασιακή σχέση, η 

δε εργατική, τους ίδιους. 

9. Στις μικτές επιτροπές ελέγχου στη ναυπηγοεπισκευ− 

αστική ζώνη Πειραιά − Δραπετσώνας − Κερατσινίου − 

Περάματος − Σαλαμίνας συμμετέχει και ένας πτυχιού− 

χος χημικός ή διπλωματούχος χημικός μηχανικός του 

Γενικού Χημείου του Κράτους που υποδεικνύεται με 

τον αναπληρωτή του από τον Υπουργό Οικονομικών. 

Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής 

Ασφάλισης που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυ− 

βερνήσεως προσδιορίζεται η δυνατότητα εκτέλεσης του 

έργου των επιτροπών σε ημέρες και ώρες πέραν των 

εργασίμων των δημοσίων υπηρεσιών καθώς και οι όροι 

και η διαδικασία για την παροχή του έργου αυτού. 

10. Οι παραβάτες των υποχρεώσεων για τη συμπλήρω− 

ση και τήρηση του βιβλίου ημερήσιας παρουσίας απα− 

σχολούμενου προσωπικού στη ναυπηγοεπισκευαστική 

ζώνη Πειραιά − Δραπετσώνας − Κερατσινίου − Περάμα− 

τος − Σαλαμίνας της υπ’ αριθμ. 131517/25.9.1988 κοινής 

απόφασης των Υπουργών Εργασίας, Υγείας, Πρόνοιας 

και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και Εμπορικής Ναυτιλίας 

«Τήρηση βιβλίου ημερήσιας παρουσίας απασχολούμενου 

προσωπικού στη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη Πειραιά − 

Δραπετσώνας − Κερατσινίου − Περάματος − Σαλαμίνας» 

(ΦΕΚ 711 Β΄), τιμωρούνται με τις διοικητικές και ποινικές 

κυρώσεις των άρθρων 71 και 72. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄ 

ΚΤΙΡΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ 

Άρθρο 29 

Σχεδιασμός χώρων εργασίας 

1. Η μελέτη των χώρων εργασίας πρέπει να αποβλέπει 

στη δημιουργία ασφαλούς και υγιεινού περιβάλλοντος 

και ακώλυτης ροής της εργασίας. Οι διαστάσεις των 

χώρων εργασίας πρέπει να είναι ανάλογες με το είδος 

της παραγωγικής διαδικασίας και τον αριθμό των ερ− 

γαζομένων. 

2. Σε κάθε θέση εργασίας πρέπει να υπολογίζεται 

ελεύθερη επιφάνεια ώστε ο εργαζόμενος να μπορεί να

κινείται ανεμπόδιστα κατά την εκτέλεση της εργασίας 

του. 

3. Σε θέσεις εργασίας με αυξημένο κίνδυνο ατυχήμα− 

τος, που δεν εποπτεύονται και που βρίσκονται έξω από 

το οπτικό ή το ακουστικό πεδίο των υπόλοιπων θέσεων 

εργασίας, κατά την κρίση του τεχνικού ασφάλειας, πρέ− 

πει να υπάρχουν συστήματα με τα οποία, σε περίπτωση 

κινδύνου, να μπορούν να ειδοποιηθούν πρόσωπα για 

παροχή βοήθειας. 

4. Χώροι εργασίας, που δεν είναι κλειστοί από κάθε 

πλευρά, επιτρέπονται μόνο εφόσον αυτό είναι απαραί− 

τητο για λόγους λειτουργίας ή παραγωγής. Το ίδιο 

ισχύει και για χώρους εργασίας, όπου οι πύλες ή οι 

θύρες οδηγούν άμεσα στην ύπαιθρο και παραμένουν 

συνέχεια ανοιχτές. Οι θέσεις εργασίας των χώρων ερ− 

γασίας που δεν είναι κλειστοί από κάθε πλευρά ή εκεί− 

νων που παραμένουν συνέχεια ανοιχτοί διευθετούνται 

έτσι, ώστε οι εργαζόμενοι να προφυλάσσονται από τις 

καιρικές συνθήκες. 


τάση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλι− 


ύστερα από γνώμη του Σ.Υ.Α.Ε., ορίζονται: 

α) το ελάχιστο ύψος των χώρων εργασίας, σε συνάρ− 

τηση με την επιφάνεια τους, ο ελάχιστος απαιτούμενος 

όγκος κατά εργαζόμενο και εργασία, η ελάχιστη ελεύ− 

θερη επιφάνεια κίνησης στη θέση εργασίας ή γύρω 

από αυτή, καθώς και ο απαιτούμενος εξοπλισμός και 

εφοδιασμός των χώρων εργασίας για την εφαρμογή 

των διατάξεων του παρόντος, 

β) οι απαιτούμενοι χώροι υγιεινής, ενδιαίτησης και 

παροχής ιατρικών υπηρεσιών και 

γ) οι κατασκευαστικές απαιτήσεις των διαφόρων στοι− 

χείων των κτιριακών εγκαταστάσεων, ώστε να απο− 

τρέπεται ο επαγγελματικός κίνδυνος που προέρχεται 

από αυτές. 

Άρθρο 30 

Σχέδιο διαφυγής και διάσωσης − Οδός διάσωσης 

και έξοδοι κινδύνου 

1. Ο εργοδότης οφείλει να καταρτίσει σχέδιο διαφυ− 

γής και διάσωσης από τους χώρους εργασίας, εφόσον 

απαιτείται από τη θέση, την έκταση και το είδος της 

εκμετάλλευσης. Το σχέδιο διαφυγής και διάσωσης πρέ− 

πει να αναρτάται σε κατάλληλες θέσεις στους χώρους 

εργασίας. Το σχέδιο πρέπει να δοκιμάζεται τακτικά, με 

ασκήσεις ή άλλο πρόσφορο τρόπο, ώστε σε περίπτωση 

κινδύνου ή καταστροφής να μπορούν οι εργαζόμενοι 

να διασωθούν. 

2. Η χάραξη, οι διαστάσεις και η διευθέτηση των οδών 

διάσωσης και των εξόδων κινδύνου πρέπει να είναι ανά− 

λογες με τις εγκαταστάσεις, τη χρήση και την επιφάνεια 

των χώρων εργασίας, καθώς και με τον αριθμό των 

εργαζομένων. Οι οδοί διάσωσης επισημαίνονται κατάλ− 

ληλα και πρέπει να οδηγούν σε ελεύθερο ή ασφαλή 

χώρο από το συντομότερο δυνατό δρόμο. 

Άρθρο 31 

Συντήρηση − Έλεγχος 

1. Ο εργοδότης οφείλει να συντηρεί τους τόπους ερ− 

γασίας και να μεριμνά για την κατά το δυνατό άμεση 


αποκατάσταση των ελλείψεων, που έχουν σχέση με 

την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων. Αν από τις 

ελλείψεις αυτές προκαλείται άμεσος και σοβαρός κίν− 

δυνος για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων, 

πρέπει να διακόπτεται αμέσως η εργασία, στο σημείο 

που εμφανίζονται οι ελλείψεις, μέχρι την αποκατάστασή 

τους. 

2. Τα συστήματα ασφάλειας για την πρόληψη και την 

άρση του επαγγελματικού κινδύνου πρέπει να συντη− 

ρούνται τακτικά και να ελέγχονται για την ικανότητα 

λειτουργίας τους, τουλάχιστο μια φορά το εξάμηνο, 

εκτός αν ορίζεται διαφορετικά από τις ισχύουσες δια− 

τάξεις ή επιβάλλεται από τους κανόνες της επιστήμης 

και της τεχνικής εμπειρίας. Η χρονολογία συντήρησης 

και ελέγχου καθώς και οι σχετικές παρατηρήσεις πρέπει 

να καταχωρούνται ενυπόγραφα από τον αρμόδιο, που 

έκανε τη συντήρηση ή τον έλεγχο, σε ειδικό βιβλίο. 

3. Οι εγκαταστάσεις και τα μέσα παροχής πρώτων 

βοηθειών πρέπει να ελέγχονται τακτικά με μέριμνα του 

εργοδότη για την πληρότητα και την ικανότητα χρη− 

σιμοποίησής τους. 

Άρθρο 32 

Ανεμπόδιστη κυκλοφορία στους χώρους εργασίας 

1. Οι διάδρομοι κυκλοφορίας πρέπει να διατηρούνται 

συνεχώς ελεύθεροι. Ιδιαίτερα δεν πρέπει να κλειδώ− 

νονται, να φράζονται ή να μειώνεται η δυνατότητα δι− 

άκρισης των θυρών, που βρίσκονται στην πορεία των 

οδών διάσωσης. 

2. Στις θέσεις εργασίας επιτρέπεται η διατήρηση υλι− 

κών ή ουσιών μόνο σε τέτοιες ποσότητες, ώστε να μη 

δημιουργούνται κίνδυνοι από αυτές. 

3. Στους χώρους υγιεινής, ενδιαίτησης και πρώτων βο− 

ηθειών δεν επιτρέπεται η διαφύλαξη υλικών και ουσιών, 

που δεν ανήκουν στο λειτουργικό εξοπλισμό τους. 

Άρθρο 33 

Κριτήρια διαμόρφωσης των χώρων 

και θέσεων εργασίας 

1. Αερισμός − Εξαερισμός 

Στους χώρους εργασίας ο αέρας πρέπει να ανανεώ− 

νεται κατάλληλα, ανάλογα με τη φύση εργασίας και τη 

σωματική προσπάθεια που απαιτείται για την εκτέλεσή 

της (καθιστική εργασία, ελαφρά). Σε περίπτωση που η 

ανανέωση επιτυγχάνεται με τεχνητά μέσα ή συστήματα 

(εξαερισμός − κλιματισμός), τότε αυτά πρέπει να λει− 

τουργούν συνεχώς. Κάθε βλάβη του συστήματος πρέπει 

να επισημαίνεται κατάλληλα από αυτόματη διάταξη, 

ενσωματωμένη στο σύστημα ή το μέσο. 

2. Θερμοκρασία 

Οι χώροι εργασίας, καθώς και οι βοηθητικοί χώροι σε 

όλη τη διάρκεια του ωραρίου εργασίας πρέπει να έχουν 

θερμοκρασία ανάλογη με τη φύση της εργασίας και τη 

σωματική προσπάθεια που απαιτείται για την εκτέλεσή 

της. Περιοχές θέσεων εργασίας που βρίσκονται υπό την 

επίδραση υψηλών θερμοκρασιών που εκλύονται από τις 

εγκαταστάσεις, πρέπει να ψύχονται μέχρι μια ανεκτή 

θερμοκρασία, όσο αυτό είναι πρακτικά δυνατό. 

3. Φωτισμός 

α) Οι χώροι εργασίας, διαλείμματος και πρώτων βοη− 

θειών πρέπει να έχουν άμεση οπτική επαφή με εξωτερι−


κό χώρο, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά από ειδική διά− 

ταξη. Εξαιρούνται οι: αα) χώροι εργασίας, στους οποίους 

τεχνικοί λόγοι παραγωγής δεν επιτρέπουν άμεση οπτική 

επαφή με τον εξωτερικό χώρο και ββ) χώροι εργασίας, 

με επιφάνεια κάτοψης πάνω από 2.000 τετραγωνικά 

μέτρα, εφόσον υπάρχουν επαρκή διαφανή ανοίγματα 

στην οροφή. 

β) Οι εγκαταστάσεις φωτισμού των χώρων εργα− 

σίας και διαδρόμων κυκλοφορίας κατασκευάζονται ή 

διευθετούνται με τρόπο, ώστε να μη δημιουργούνται 

κίνδυνοι για την ασφάλεια και την υγεία των εργα− 

ζομένων. Ειδικότερα ο τεχνητός φωτισμός πρέπει να 

είναι ανάλογος με το είδος και τη φύση της εργασίας, 

να έχει χαρακτηριστικά φάσματος παραπλήσια με του 

φυσικού φωτισμού, να ελαχιστοποιεί τη θάμβωση, να μη 

δημιουργεί αντιθέσεις και εναλλαγές φωτεινότητας και 

να διαχέεται, διευθύνεται και κατανέμεται σωστά. 

γ) Οι ανάγκες σε φωτισμό γενικό ή τοπικό ή συν− 

δυασμένο γενικό και τοπικό, καθώς και η ένταση του 

φωτισμού εξαρτώνται από το είδος και τη φύση της 

εργασίας και την οπτική προσπάθεια που απαιτεί. 

δ) Αν από το είδος απασχόλησης των εργαζομένων 

και τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της επιχείρη− 

σης είναι δυνατό να προκύψουν κίνδυνοι ατυχήματος 

από απρόοπτη διακοπή του γενικού φωτισμού, πρέπει 

να υπάρχει εφεδρικός φωτισμός ασφάλειας. Η ένταση 

του εφεδρικού φωτισμού είναι το 1/100 της έντασης 

του γενικού και οπωσδήποτε όχι μικρότερη από το 1 

λουξ (lux). 

ε) Οι διακόπτες του τεχνητού φωτισμού πρέπει να 

είναι εύκολα προσιτοί, ακόμα και στο σκοτάδι και να 

είναι τοποθετημένοι κοντά στις εισόδους και εξόδους, 

καθώς και κατά μήκος των διαδρόμων κυκλοφορίας και 

των θυρίδων προσπέλασης. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε΄ 

ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 

ΑΠΟ ΜΗΧΑΝΕΣ 

Άρθρο 34 

Υποχρεώσεις κατασκευαστών, εισαγωγέων 

και προμηθευτών μηχανών, εργαλείων και συσκευών 

Οι κατασκευαστές, εισαγωγείς και προμηθευτές: 

α) μεριμνούν ώστε τα μηχανήματα, εργαλεία, συ− 

σκευές, τα οποία παράγουν, εισάγουν ή διαθέτουν στο 

εμπόριο, να είναι σύμφωνα με τις ισχύουσες κάθε φορά 

προδιαγραφές υγείας και ασφάλειας και τους κανόνες 

της τεχνικής κατά το σχεδιασμό και την κατασκευή 

τους και 

β) χορηγούν τις απαιτούμενες γραπτές οδηγίες χρή− 

σης και συντήρησης, επισημαίνοντας τους πιθανούς 

κινδύνους από τη χρήση των προϊόντων τους. 

Άρθρο 35 

Προστασία από μηχανικούς 

και ηλεκτρικούς κινδύνους 

1. Μηχανές, συσκευές και εργαλεία με την έννοια του 

παρόντος είναι τα αντικείμενα που χρησιμοποιούνται 

στους τόπους εργασίας και που κινούνται με οποιαδή− 

ποτε άλλη ενέργεια, εκτός από την ανθρώπινη. 

2. Οι μηχανές, συσκευές και εργαλεία πρέπει να έχουν 

κατασκευασθεί έτσι, ώστε με την ορθή τοποθέτηση 

και χρήση τους να μη δημιουργούν κινδύνους για τους 

εργαζομένους. 

3. Οι μηχανές, συσκευές και εργαλεία πρέπει να είναι 

κατασκευασμένα έτσι, ώστε τα κινούμενα στοιχεία τους, 

που είναι δυνατό να δημιουργήσουν κινδύνους για τους 

εργαζομένους, να μην είναι προσιτά ή να αποκλείεται 

τυχαία επαφή μαζί τους στο μέτρο που αυτό δεν πα− 

ρακωλύει τη λειτουργία και χρήση τους. 

4. Αν δεν είναι δυνατό να αποτραπεί η ύπαρξη εξωτε− 

ρικών και προσιτών στους εργαζομένους περιστρεφό− 

μενων στοιχείων ή στοιχείων μετάδοσης της κίνησης, 

πρέπει να λαμβάνονται ιδιαίτερα μέτρα προστασίας 

των εργαζομένων από αυτά. 

5. Στις μηχανές, συσκευές και εργαλεία και στο μέτρο 

που δεν παρακωλύεται ο σκοπός χρήσης τους, πρέπει 

να αποφεύγονται οι αιχμηρές γωνίες και ακμές, καθώς 

και οι τραχείες επιφάνειες. 

6. Αν κατά τη λειτουργία των μηχανών, συσκευών και 

εργαλείων είναι δυνατό να εκσφενδονισθούν στοιχεία 

ή τεμάχιά τους ή υποπαράγωγα της λειτουργίας τους 

(ρινίσματα, σκόνες ή άλλα) και στο μέτρο που δημι− 

ουργούνται κίνδυνοι για τους εργαζομένους, πρέπει 

να λαμβάνονται ιδιαίτερα προστατευτικά μέτρα, όπως 

προστατευτικές καλύπτρες, εγκαταστάσεις αναρρό− 

φησης και άλλα. 

7. Οι ηλεκτρικές μηχανές, συσκευές και εργαλεία 

πρέπει να έχουν κατασκευασθεί έτσι, ώστε κατά τη 

χρήση τους να υπάρχει επαρκής προστασία από τους 

κινδύνους της ηλεκτρικής ενέργειας. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ΄ 

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ 

ΑΠΟ ΦΥΣΙΚΟΥΣ, ΧΗΜΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥΣ 

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ 

Άρθρο 36 

Ορισμοί 

Για την εφαρμογή του κεφαλαίου αυτού νοείται ως: 

α) «Παράγοντας» κάθε φυσικός, χημικός και βιολογι− 

κός παράγοντας, που ενυπάρχει κατά την εργασία και 

μπορεί να είναι επιβλαβής στην υγεία των εργαζομένων 

ή επικίνδυνος από άλλη άποψη, ανεξάρτητα από τη 

φυσική του κατάσταση. 

β) «Οριακή τιμή έκθεσης» το ανώτερο επίπεδο έκθε− 

σης των εργαζομένων σ’ έναν παράγοντα, το οποίο 

καθορίζεται κατά τις διατάξεις αυτού του κεφαλαίου 

ως η ανώτερη τιμή συγκέντρωσης ή έντασής του στον 

τόπο εργασίας, πάνω από την οποία δεν επιτρέπεται 

να εκτίθενται οι εργαζόμενοι. 

γ) «Οριακή τιμή βιολογικού δείκτη» η ανώτερη επι− 

τρεπόμενη συγκέντρωση ενός παράγοντα, ο οποίος 

μετράται απευθείας σε σωματικούς ιστούς, σωματικά 

υγρά ή στον εκπνεόμενο αέρα ή έμμεσα από την ειδική 

δράση του στον οργανισμό. 

Άρθρο 37 

Υποχρεώσεις εργοδοτών, παρασκευαστών, 

εισαγωγέων και προμηθευτών 

1. Ο εργοδότης οφείλει να γνωρίζει τους κινδύνους 

τους οποίους συνεπάγονται για την υγεία των εργα− 

ζομένων παράγοντες που χρησιμοποιούνται ή δημιουρ−

γούνται στους τόπους εργασίας και, προκειμένου να 

συμμορφωθεί με τις παραπάνω απαιτήσεις, δικαιούται 

να ζητά από τον παρασκευαστή, εισαγωγέα ή προμη− 

θευτή των παραγόντων αυτών πληροφορίες τόσο για 

τους κινδύνους που συνεπάγονται για την υγεία των 

εργαζομένων, όσο και για τις μεθόδους ασφαλούς χρή− 

σης τους. 

2. Τα πρόσωπα που παρασκευάζουν, εισάγουν, θέ− 

τουν σε κυκλοφορία ή παραχωρούν με οποιονδήποτε 

τρόπο παράγοντες για επαγγελματική χρήση έχουν 

υποχρέωση: 

α) να βεβαιώνονται, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατά− 

ξεις, ότι οι παράγοντες αυτοί δεν παρουσιάζουν κίνδυνο 

για την υγεία των προσώπων που τους χρησιμοποιούν, 

εφόσον χρησιμοποιούνται κατάλληλα για την εργασία 

για την οποία έχουν προδιαγραφεί, 

β) να παρέχουν γραπτές πληροφορίες σχετικά με τα 

επικίνδυνα χαρακτηριστικά των παραγόντων και τους 

κινδύνους για την υγεία των εργαζομένων που εκτίθε− 

νται σ’ αυτούς, καθώς και γραπτές οδηγίες για την ορθή 

χρήση και τον τρόπο προφύλαξης από τους γνωστούς 

κινδύνους και 

γ) να διεξάγουν μελέτες και έρευνες και να ενημε− 

ρώνονται με οποιονδήποτε τρόπο για την εξέλιξη των 

επιστημονικών και τεχνικών γνώσεων, ώστε να αντα− 

ποκρίνονται στις υποχρεώσεις των περιπτώσεων α΄ και 

β΄. 

3. Δεν επιτρέπεται η χρήση ή η διακίνηση στους χώ− 

ρους εργασίας χημικών παραγόντων σε συσκευασίες 

και με τρόπους που δεν πληρούν τις απαιτήσεις των 

σχετικών διατάξεων. 

Άρθρο 38 

Μέτρα προστασίας των εργαζομένων 

που εκτίθενται σε παράγοντες 

1. Ο εργοδότης οφείλει να παίρνει μέτρα, ώστε να 

αποφεύγεται ή να ελαχιστοποιείται η έκθεση των ερ− 

γαζομένων σε παράγοντες, όσο είναι πρακτικά δυνα− 

τό. Σε κάθε περίπτωση το επίπεδο έκθεσης πρέπει να 

είναι κατώτερο από εκείνο που ορίζει η «οριακή τιμή 

έκθεσης». 

2. Ο εργοδότης, για να συμμορφωθεί με τις διατάξεις 

της παραγράφου 1, υποχρεούται να παίρνει κατά σειρά 

τα πιο κάτω μέτρα: 

α) να αντικαθιστά, όσο είναι πρακτικά δυνατό, τους 

παράγοντες που είναι επιβλαβείς για την υγεία των 

εργαζομένων ή επικίνδυνοι με άλλους αβλαβείς ή λι− 

γότερο επιβλαβείς, καθώς και να περιορίζει τη χρήση 

τους στο χώρο εργασίας, 

β) να αντικαθιστά, όσο είναι πρακτικά δυνατό, παρα− 

γωγικές διαδικασίες, μεθόδους και μέσα που δημιουρ− 

γούν στους χώρους εργασίας παράγοντες, οι οποίοι 

θεωρούνται επιβλαβείς για την υγεία ή επικίνδυνοι, με 

άλλες που δε δημιουργούν καθόλου τους παράγοντες 

αυτούς ή τους δημιουργούν σε επίπεδο χαμηλότερο 

από εκείνο που ορίζει η κατά περίπτωση «οριακή τιμή 

έκθεσης», 

γ) να περιορίζει, όσο είναι πρακτικά δυνατό, τον αριθ− 

μό των εργαζομένων που εκτίθενται ή ενδέχεται να 

εκτεθούν σε παράγοντες και το χρόνο έκθεσής τους 

και 


δ) να παρέχει μέτρα και μέσα ατομικής προστασίας 

στους εργαζομένους, όταν δεν είναι πρακτικά δυνατό να 

αποφευχθεί η επιβλαβής έκθεση τους με τους τρόπους, 

που αναφέρονται στην παράγραφο αυτή. 

3. Ο εργοδότης εκτός από τις υποχρεώσεις της προη− 

γούμενης παραγράφου πρέπει να λαμβάνει και τα εξής 

μέτρα: 

α) να ελέγχει τη συγκέντρωση ή ένταση των παραγό− 

ντων στους χώρους εργασίας και τα επίπεδα έκθεσης 

των εργαζομένων σ’ αυτούς, πριν αρχίσει η λειτουργία 

μηχανών ή εγκαταστάσεων και σε τακτά χρονικά δια− 

στήματα κατά τη διάρκεια της λειτουργίας τους, καθώς 

και να αξιολογεί τα αποτελέσματα των ελέγχων αυτών 

σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα του ιατρικού ελέγ− 

χου των εργαζομένων, σύμφωνα με την παράγραφο 1 

του άρθρου 39 για τη λήψη των αναγκαίων μέτρων, 

β) να ενεργεί τακτικό έλεγχο και συντήρηση των μέ− 

σων, συσκευών ή συστημάτων που χρησιμοποιούνται 

για την εφαρμογή των διατάξεων της προηγούμενης 

παραγράφου, ώστε αυτά να λειτουργούν σωστά και να 

ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των διατάξεων του 

παρόντος, 

γ) να προβλέπει και να λαμβάνει ειδικά επείγοντα 

μέτρα για τις περιπτώσεις έκτακτων περιστατικών, που 

μπορεί να οδηγήσουν σε μεγάλες υπερβάσεις των «ορι− 

ακών τιμών έκθεσης», 

δ) να εγκαθιστά σηματοδότηση προειδοποίησης και 

ασφάλειας των χώρων εργασίας και συστήματα συνα− 

γερμού και 

ε) να τηρεί και να ενημερώνει, σύμφωνα με τις σχε− 

τικές διατάξεις και τις οδηγίες της αρμόδιας αρχής, 

καταλόγους των εργαζομένων που εκτίθενται στους 

παράγοντες και βιβλία καταχώρισης των αποτελεσμά− 

των των ελέγχων που γίνονται σύμφωνα με τις προη− 

γούμενες περιπτώσεις. 

Άρθρο 39 

Ιατρικός έλεγχος των εργαζομένων που εκτίθενται 

σε παράγοντες 

1. Ο εργοδότης υποχρεούται να παραπέμπει, σύμφωνα 

με τις ισχύουσες διατάξεις, σε ιατρικό έλεγχο κάθε ερ− 

γαζόμενο: α) μετά την πρόσληψή του και στη συνέχεια 

σε τακτά χρονικά διαστήματα και β) κατά την αλλαγή 

θέσης εργασίας και πριν από την τοποθέτησή του σε 

εργασία που συνεπάγεται έκθεση σε παράγοντες, σύμ− 

φωνα με την έννοια του παρόντος. 

2. Ο εργοδότης μεριμνά ώστε να τηρούνται και να 

ενημερώνονται: 

α) βιβλίο καταχώρησης των συλλογικών ανώνυμων 

αποτελεσμάτων των βιολογικών εξετάσεων ενδεικτι− 

κών της έκθεσης, όταν προβλέπονται τέτοιες εξετάσεις 

και 

β) ατομικός ιατρικός φάκελος των εργαζομένων που 

εκτίθενται στους παράγοντες. Ο φάκελος τηρείται από 

τον ιατρό εργασίας που είναι υπεύθυνος για τη διαφύ− 

λαξη του ιατρικού απορρήτου. 

3. Δεν επιτρέπεται να απασχολείται εργαζόμενος σε 

εργασία που συνεπάγεται έκθεση στους παράγοντες, 

αν αυτή είναι αντίθετη με τα πορίσματα του ιατρικού 

ελέγχου της παραγράφου 1.


4. Ο εργαζόμενος μπορεί να προσφύγει στην Επιθε− 

ώρηση Εργασίας κατά των πορισμάτων του ιατρικού 

ελέγχου που αναφέρεται σ’ αυτόν. 


κής Ασφάλισης και του κατά περίπτωση συναρμόδιου 

Υπουργού που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυ− 

βερνήσεως, ύστερα από γνώμη του Σ.Υ.Α.Ε., μπορεί να 

επιβληθεί η εξέταση της υγείας των εργαζομένων σε 

συγκεκριμένη επιχείρηση και η λήψη άμεσων μέτρων. 

Η ιατρική εξέταση των εργαζομένων ανατίθεται με την 

πιο πάνω απόφαση στον κατά περίπτωση ειδικό ιατρικό 

φορέα. 

Άρθρο 40 

Ειδική πληροφόρηση εργαζομένων που εκτίθενται 

σε παράγοντες 

1. Οι εκπρόσωποι των εργαζομένων στην επιτροπή 

υγείας και ασφάλειας ή ο εκπρόσωπος των εργαζομέ− 

νων για την υγεία και την ασφάλεια ή, όπου δεν υπάρ− 

χουν αυτοί, οι εργαζόμενοι δικαιούνται να έχουν: 

α) πληροφόρηση από τον εργοδότη για τους πιθα− 

νούς κινδύνους που συνδέονται με την έκθεση τους 

σε παράγοντες για τις «οριακές τιμές έκθεσης», για τα 

τεχνικά μέτρα πρόληψης που πρέπει να τηρούνται και 

για τις προφυλάξεις που πήρε ο εργοδότης και πρέπει 

να τηρούν οι εργαζόμενοι, 

β) πρόσβαση και ενημέρωση για το αποτέλεσμα των 

επιπέδων έκθεσης και για τα συλλογικά ανώνυμα αποτε− 

λέσματα των εργαστηριακών και βιολογικών εξετάσεων, 

που είναι ενδεικτικές της έκθεσής τους, 

γ) πληροφόρηση σε περιπτώσεις υπέρβασης των «ορι− 

ακών τιμών έκθεσης» για τα αίτια της υπέρβασης και 

τα μέτρα που έχουν ληφθεί ή πρόκειται να ληφθούν για 

να αντιμετωπισθεί και 

δ) πληροφόρηση και επιμόρφωση για τη βελτίωση 

των γνώσεών τους σχετικά με τους κινδύνους στους 

οποίους είναι εκτεθειμένοι. 

2. Ο εργαζόμενος έχει δικαίωμα να πληροφορείται τα 

αποτελέσματα των ατομικών του κλινικών, εργαστηρι− 

ακών και βιολογικών εξετάσεων που είναι ενδεικτικά 

της έκθεσής του. 

Άρθρο 41 





ύστερα από γνώμη του Σ.Υ.Α.Ε., καθορίζονται, για έναν 

ή περισσότερους παράγοντες: 

α) οριακές τιμές έκθεσης των εργαζομένων, 

β) επίπεδο έκθεσης των εργαζομένων κάτω από το 

οποίο δεν είναι υποχρεωτική η εφαρμογή όλων ή μερι− 

κών από τις διατάξεις των διαταγμάτων αυτών, 

γ) ελάχιστη περιοδικότητα ή συχνότητα του ελέγχου 

στο επίπεδο της επιχείρησης για τη διαπίστωση της 

τήρησης των οριακών τιμών έκθεσης ή των επιπέδων 

έκθεσης της προηγούμενης περίπτωσης και 

δ) μέθοδοι και πορεία διενέργειας δειγματοληψιών, 

μετρήσεων, αναλύσεων και αξιολόγησης των αποτε− 

λεσμάτων. 

2. Με όμοια διατάγματα καθορίζονται: 

α) τα είδη, η πορεία και η ελάχιστη συχνότητα εκτέ− 

λεσης των κλινικών ή παρακλινικών εξετάσεων, στις 

οποίες περιλαμβάνονται οι βιολογικές μετρήσεις για τη 

διερεύνηση των βιολογικών δεικτών, που αφορούν τον 

έλεγχο της υγείας όλων των εργαζομένων ή ειδικών 

κατηγοριών τους (νεαρών ατόμων, εγκύων ή γυναικών 

που θηλάζουν και άλλων), που πρόκειται να εκτεθούν ή 

εκτίθενται ή έχουν εκτεθεί κατά την εργασία τους στο 

παρελθόν σε ορισμένο παράγοντα ή παράγοντες, 

β) μέθοδοι και πρακτικές συστάσεις για την εκτέλεση 

των παραπάνω εξετάσεων και ιδιαίτερα για τη μέτρηση 

ή διερεύνηση των βιολογικών δεικτών και την αξιολό− 

γηση των αποτελεσμάτων τους, 

γ) οριακές τιμές βιολογικών δεικτών, για το σύνολο ή 

ειδικές κατηγορίες εργαζομένων, πάνω από τις οποίες 

πρέπει να λαμβάνονται συγκεκριμένα μέτρα για την 

προστασία της υγείας των εργαζομένων και για τη 

βελτίωση των συνθηκών υγιεινής στους αντίστοιχους 

χώρους εργασίας, 

δ) τα μέτρα που λαμβάνονται με βάση τα αποτελέ− 

σματα των εξετάσεων και μετρήσεων των παραπάνω 

περιπτώσεων, στα οποία μπορεί να περιλαμβάνεται η 

προσωρινή ή οριστική διακοπή της έκθεσης των εργα− 

ζομένων στους αντίστοιχους παράγοντες και 

ε) οι φορείς ή τα πρόσωπα εκτέλεσης των ιατρικών 

ελέγχων και εξετάσεων, σύμφωνα με τις παραπάνω πε− 

ριπτώσεις, ο τρόπος και η διαδικασία παραπομπής των 

εργαζομένων, καθώς και τα σχετικά με την κάλυψη των 

απαιτούμενων γι’ αυτές δαπανών, οι οποίες σε καμία 

περίπτωση δεν επιβαρύνουν τους εργαζομένους. 

3. Με όμοια επίσης διατάγματα καθορίζεται ο τρόπος 

τήρησης και ενημέρωσης καταλόγων των εργαζομένων 

που εκτίθενται στους παράγοντες, βιβλίου αναγραφής 

των αποτελεσμάτων των ελέγχων και ιατρικού φακέ− 

λου των εργαζομένων. Με όμοια διατάγματα καθορί− 

ζεται ο τρόπος με τον οποίο γίνονται οι απαραίτητες 

γνωστοποιήσεις από τον εργοδότη στην Επιθεώρηση 

Εργασίας των στοιχείων των σχετικών με τον αριθμό 

των εργαζομένων, τις μεθόδους παραγωγής και κάθε 

άλλη λεπτομέρεια. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ΄ 

ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΕΡΓΟΔΟΤΩΝ − ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ 

Άρθρο 42 

Γενικές υποχρεώσεις εργοδοτών 

1. Ο εργοδότης υποχρεούται να εξασφαλίζει την υγεία 

και την ασφάλεια των εργαζομένων ως προς όλες τις 

πτυχές της εργασίας και να λαμβάνει μέτρα που να 

εξασφαλίζουν την υγεία και ασφάλεια των τρίτων. 

2. Αν ο εργοδότης προσφεύγει σε άτομα εκτός της 

επιχείρησης ή σε ΕΞ.ΥΠ.Π. για την ανάθεση των κα− 

θηκόντων τεχνικού ασφάλειας ή/και ιατρού εργασίας, 

αυτό δεν τον απαλλάσσει από τις υποχρεώσεις του 

στον τομέα αυτό. 

3. Οι υποχρεώσεις του τεχνικού ασφάλειας, του ιατρού 

εργασίας και των εκπροσώπων των εργαζομένων δεν 

θίγουν την αρχή της ευθύνης του εργοδότη. 

4. Ο εργοδότης επίσης οφείλει να θέτει στη διάθεση 

των εκπροσώπων των εργαζομένων επαρκή απαλλα−

γή από την εργασία χωρίς απώλεια αποδοχών, καθώς 

και τα αναγκαία μέσα προκειμένου να μπορούν να εκ− 

πληρώσουν τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις 

κείμενες διατάξεις και τον παρόντα κώδικα. Ο χρόνος 

απαλλαγής από την εργασία, συνολικά για όλους τους 

εκπροσώπους των εργαζομένων, δεν μπορεί να είναι 

μικρότερος από το ένα τρίτο (1/3) του ελάχιστου χρό− 

νου απασχόλησης τεχνικού ασφάλειας σύμφωνα με το 

άρθρο 21. Στο χρόνο αυτό δεν προσμετράται ο χρόνος 

των συνεδριάσεων της παραγράφου 2 του άρθρου 5. 

5. Στο πλαίσιο των ευθυνών του ο εργοδότης λαμβάνει 

τα αναγκαία μέτρα για την προστασία της υγείας και 

της ασφάλειας των εργαζομένων, συμπεριλαμβανομέ− 

νων των δραστηριοτήτων πρόληψης των επαγγελματι− 

κών κινδύνων, ενημέρωσης και κατάρτισης, καθώς και 

της δημιουργίας της απαραίτητης οργάνωσης και της 

παροχής των αναγκαίων μέσων. 

6. Ο εργοδότης υποχρεούται: 

α) να φροντίζει ώστε να προσαρμόζονται τα μέτρα 

της προηγούμενης παραγράφου ανάλογα με τις μετα− 

βολές των περιστάσεων και να επιδιώκει τη βελτίωση 

των υφιστάμενων καταστάσεων, 

β) να εφαρμόζει τις υποδείξεις των τεχνικών και υγει− 

ονομικών επιθεωρητών εργασίας και γενικά να διευκο− 

λύνει το έργο τους μέσα στην επιχείρηση κατά τους 

ελέγχους, 

γ) να επιβλέπει την ορθή εφαρμογή των μέτρων υγεί− 

ας και ασφάλειας των εργαζομένων, 

δ) να γνωστοποιεί στους εργαζομένους τον επαγγελ− 

ματικό κίνδυνο από την εργασία τους, 

ε) να καταρτίζει πρόγραμμα προληπτικής δράσης και 

βελτίωσης των συνθηκών εργασίας στην επιχείρηση, 

στ) να εξασφαλίζει τη συντήρηση και την παρακο− 

λούθηση της ασφαλούς λειτουργίας μέσων και εγκα− 

ταστάσεων, 

ζ) να ενθαρρύνει και διευκολύνει την επιμόρφωση και 

εκπαίδευση των εργαζομένων και των εκπροσώπων 

τους, σύμφωνα με τα άρθρα 22 και 48 και 

η) να λαμβάνει συλλογικά μέτρα προστασίας των ερ− 

γαζομένων. 

7. Ο εργοδότης εφαρμόζει τα μέτρα που προβλέπο− 

νται στην παράγραφο 5, βάσει των ακόλουθων γενικών 

αρχών πρόληψης: 

α) αποφυγή των κινδύνων, 

β) εκτίμηση των κινδύνων που δεν μπορούν να απο− 

φευχθούν, 

γ) προσαρμογή της εργασίας στον άνθρωπο, ειδικότε− 

ρα όσον αφορά τη διαμόρφωση των θέσεων εργασίας, 

καθώς και την επιλογή των εξοπλισμών εργασίας και 

των μεθόδων εργασίας και παραγωγής, προκειμένου 

ιδίως να μετριασθεί η μονότονη και ρυθμικά επανα− 

λαμβανόμενη εργασία και να μειωθούν οι επιπτώσεις 

της στην υγεία, 

δ) αντικατάσταση του επικινδύνου από το μη επικίν− 

δυνο ή το λιγότερο επικίνδυνο, 

ε) προγραμματισμός της πρόληψης με στόχο ένα συ− 

νεκτικό σύνολο που να ενσωματώνει στην πρόληψη την 

τεχνική, την οργάνωση της εργασίας, τις συνθήκες ερ− 

γασίας, τις σχέσεις μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων 

και την επίδραση των παραγόντων του περιβάλλοντος 

στην εργασία, 

στ) καταπολέμηση των κινδύνων στην πηγή τους, 


ζ) προτεραιότητα στη λήψη μέτρων ομαδικής προστα− 

σίας σε σχέση με τα μέτρα ατομικής προστασίας, 

η) προσαρμογή στις τεχνικές εξελίξεις και 

θ) παροχή των κατάλληλων οδηγιών στους εργαζο− 

μένους. 

8. Με την επιφύλαξη των άλλων διατάξεων του παρό− 

ντος κώδικα, ο εργοδότης οφείλει, λαμβάνοντας υπόψη 

τη φύση των δραστηριοτήτων της επιχείρησης: 

α) Να εκτιμά τους κινδύνους για την ασφάλεια και 

την υγεία των εργαζομένων, μεταξύ άλλων κατά την 

επιλογή των εξοπλισμών εργασίας, των χημικών και 

βιολογικών παραγόντων ή παρασκευασμάτων, κατά τη 

διαρρύθμιση των χώρων εργασίας, καθώς και τους κιν− 

δύνους τους συναφείς με την παραγωγική διαδικασία. Η 

εκτίμηση αυτή είναι γραπτή και συντάσσεται σύμφωνα 

με την παράγραφο 1 του άρθρου 43. Μετά την εκτίμη− 

ση αυτή, οι δραστηριότητες πρόληψης και οι μέθοδοι 

εργασίας και παραγωγής που χρησιμοποιούνται από 

τον εργοδότη πρέπει να εξασφαλίζουν τη βελτίωση του 

επιπέδου προστασίας της ασφάλειας και της υγείας 

των εργαζομένων και να ενσωματώνονται στο σύνολο 

των δραστηριοτήτων της επιχείρησης και σε όλα τα 

επίπεδα της ιεραρχίας. 

β) Όταν αναθέτει καθήκοντα σ’ έναν εργαζόμενο, να 

λαμβάνει υπόψη τις ικανότητες του εν λόγω εργαζομέ− 

νου σε θέματα ασφάλειας και υγείας. 

γ) Να μεριμνά ώστε ο προγραμματισμός και η ει− 

σαγωγή νέων τεχνολογιών να αποτελούν αντικείμενο 

διαβούλευσης με τους εργαζομένους και τους εκπρο− 

σώπους τους, όσον αφορά στις συνέπειες της επιλογής 

του εξοπλισμού, στις συνθήκες εργασίας, καθώς και 

στο εργασιακό περιβάλλον για την ασφάλεια και υγεία 

των εργαζομένων. 

δ) Να φροντίζει ώστε να έχουν πρόσβαση στις ζώνες 

σοβαρού και ειδικού κινδύνου μόνο οι εργαζόμενοι που 

έχουν λάβει τις κατάλληλες οδηγίες. 

9. Με την επιφύλαξη των άλλων διατάξεων του παρό− 

ντος κώδικα, όταν πολλές επιχειρήσεις μοιράζονται τον 

ίδιο τόπο εργασίας, οι εργοδότες οφείλουν να συνεργά− 

ζονται για την εφαρμογή των διατάξεων σχετικά με την 

ασφάλεια, την υγεία και την υγιεινή και λαμβάνοντας 

υπόψη τη φύση των δραστηριοτήτων να συντονίζουν τις 

δραστηριότητές τους για την προστασία των εργαζο− 

μένων και την πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων, 

να αλληλοενημερώνονται και να ενημερώνει ο καθένας 

τους υπ’ αυτόν εργαζομένους και τους εκπροσώπους 

τους για τους κινδύνους αυτούς. Την ευθύνη συντονι− 

σμού των δραστηριοτήτων αναλαμβάνει ο εργοδότης 

που έχει υπό τον έλεγχο του τον τόπο όπου εκτελούνται 

εργασίες, εξαιρουμένων των περιπτώσεων που έχουν 

γίνει ειδικές ευνοϊκότερες νομοθετικές ρυθμίσεις. 

10. Τα μέτρα για την ασφάλεια, την υγεία και την υγι− 

εινή κατά την εργασία σε καμία περίπτωση δεν συνεπά− 

γονται την οικονομική επιβάρυνση των εργαζομένων. 

Άρθρο 43 

Ειδικές υποχρεώσεις εργοδοτών 


α) Να έχει στη διάθεσή του μια γραπτή εκτίμηση των 

υφισταμένων κατά την εργασία κινδύνων για την ασφά− 

λεια και την υγεία, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που


αφορούν ομάδες εργαζομένων που εκτίθενται σε ιδιαί− 

τερους κινδύνους. Η εκτίμηση αυτή πραγματοποιείται 

από τους τεχνικό ασφάλειας, ιατρό εργασίας, ΕΣ.Υ.Π.Π. 

ή ΕΞ.Υ.Π.Π., σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις. Στους 

ανωτέρω ο εργοδότης οφείλει να παρέχει κάθε βοή− 

θεια σε μέσα και προσωπικό για την εκπλήρωση του 

σκοπού αυτού. 

β) Να καθορίζει τα μέτρα προστασίας που πρέπει να 

ληφθούν και, αν χρειαστεί, το υλικό προστασίας που 

πρέπει να χρησιμοποιηθεί. 

2. Επιπλέον ο εργοδότης οφείλει: 

α) Να αναγγέλλει στις αρμόδιες Επιθεωρήσεις Εργα− 

σίας, στις πλησιέστερες αστυνομικές αρχές και στις 

αρμόδιες υπηρεσίες του ασφαλιστικού οργανισμού στον 

οποίο υπάγεται ο εργαζόμενος, εντός 24 ωρών, όλα τα 

εργατικά ατυχήματα και εφόσον πρόκειται περί σο− 

βαρού τραυματισμού ή θανάτου, να τηρεί αμετάβλητα 

όλα τα στοιχεία που δύνανται να χρησιμεύσουν για 

εξακρίβωση των αιτίων του ατυχήματος. 

β) Να τηρεί ειδικό βιβλίο ατυχημάτων στο οποίο να 

αναγράφονται τα αίτια και η περιγραφή του ατυχήμα− 

τος και να το θέτει στη διάθεση των αρμόδιων αρχών. 

Τα μέτρα που λαμβάνονται για την αποτροπή επανάλη− 

ψης παρόμοιων συμβάντων, καταχωρούνται στο ειδικό 

βιβλίο των άρθρων 14 και 17. 

γ) Να τηρεί κατάλογο των εργατικών ατυχημάτων 

που είχαν ως συνέπεια για τον εργαζόμενο ανικανότητα 

εργασίας μεγαλύτερη των τριών εργάσιμων ημερών. 

3. Η εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου, όπως 

ορίζεται στην παράγραφο 1, αποτελεί μια συστηματική 

εξέταση όλων των πλευρών κάθε διεξαγόμενης εργα− 

σίας από την επιχείρηση με σκοπό: 

α) να εντοπισθούν οι πηγές του επαγγελματικού κιν− 

δύνου, δηλαδή τι θα μπορούσε να προκαλέσει κινδύνους 

για την ασφάλεια και υγεία των εργαζομένων, 

β) να διαπιστωθεί κατά πόσο και με τι μέτρα μπορούν 

οι πηγές κινδύνων να εξαλειφθούν ή οι κίνδυνοι αυτοί 

να αποφευχθούν, και αν αυτό δεν είναι δυνατόν, 

γ) να καταγραφούν τα μέτρα πρόληψης που ήδη εφαρ− 

μόζονται και να προταθούν αυτά που πρέπει συμπλη− 

ρωματικά να ληφθούν για τον έλεγχο των κινδύνων και 

την προστασία των εργαζομένων. 

4. Η εκτίμηση πρέπει να περιλαμβάνει την αναγνώριση 

και καταγραφή των κινδύνων που υπάρχουν στην επιχεί− 

ρήση, καθώς και αυτών που ενδέχεται να εμφανισθούν, 

όπως κίνδυνος πτώσης, κίνδυνος από μηχανήματα και 

εξοπλισμό, κίνδυνος πυρκαγιάς, ηλεκτροπληξίας, έκρη− 

ξης, κίνδυνος από έκθεση σε βλαπτικούς παράγοντες 

(φυσικούς, χημικούς, βιολογικούς), κίνδυνος από την 

οργάνωση της εργασίας. 

5. Για την πληρότητα και αποτελεσματικότητα της 

εκτίμησης του κινδύνου από τον τεχνικό ασφάλειας και 

τον ιατρό εργασίας γίνεται ποιοτικός και όπου απαιτεί− 

ται και ποσοτικός προσδιορισμός των βλαπτικών πα− 

ραγόντων, στους οποίους εκτίθενται οι εργαζόμενοι, 

σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία. Τα αποτελέσματα 

του προσδιορισμού αυτού, καθώς και τα βιολογικά απο− 

τελέσματα της έκθεσης μέσω περιοδικών προληπτικών 

ιατρικών εξετάσεων που θα γίνονται για το σκοπό αυτό, 

σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, πρέπει επίσης να 

λαμβάνονται υπόψη. 

6. Η εκτίμηση πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις βασικές 

αρχές πρόληψης του άρθρου 42 παρ. 7 και να εντοπίζει 

τη φύση του κινδύνου, το βαθμό σοβαρότητός του, τη 

διάρκεια έκθεσης των εργαζομένων σ’ αυτόν και τη 

συχνότητα εμφάνισής του. Επίσης κατά την εκτίμηση 

πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η καταγραφή και ανάλυση 

των εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθε− 

νειών, που προβλέπεται στα άρθρα 14 και 17. 

7. Η γραπτή εκτίμηση του κινδύνου τίθεται με ευθύνη 

του εργοδότη στη διάθεση εκπροσώπων των εργαζο− 

μένων σε θέματα ασφάλειας και υγείας και αποτελεί 

θέμα που συζητείται στις κοινές συνεδριάσεις τους με 

τον εργοδότη, σύμφωνα με το άρθρο 5. 

8. Τα βασικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται κατά την 

παραπάνω συστηματική εξέταση, καθώς και τα συμπε− 

ράσματα που εξάγονται, καταγράφονται και αποτελούν 

τη γραπτή εκτίμηση του κινδύνου. Λεπτομέρειες σχετικά 

με το περιεχόμενο της γραπτής εκτίμησης του κινδύνου, 

καθώς και άλλες σχετικές οδηγίες που αφορούν τη σύ− 

νταξη της, μπορούν να προσδιορίζονται με αποφάσεις 

του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης που 

εκδίδονται ύστερα από γνώμη του Σ.Υ.Α.Ε. και δημοσι− 

εύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. 

Άρθρο 44 

Ειδικές διατάξεις για εργαζομένους 

σε δημόσιες υπηρεσίες, ν.π.δ.δ. και Ο.Τ.Α. 

1. Το επίδομα επικίνδυνης και ανθυγιεινής εργασίας 

που προβλέπεται από τις ισχύουσες διατάξεις εξακο− 

λουθεί να καταβάλλεται και μετά την έναρξη της ισχύος 

του παρόντος, τόσο στους λαμβάνοντες τούτο, όσο και 

στους νεοδιοριζόμενους που θα απασχολούνται στους 

ίδιους χώρους ή εργασίες που δικαιολογούν την κα− 

ταβολή του. 


Κοινωνικής Ασφάλισης, Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και 

Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης και Οικονομικών που δη− 

μοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως δύναται, 

εφόσον κρίνεται απαραίτητο, να χορηγούνται και είδη 

ατομικής προστασίας στους εργαζομένους σε επικίν− 

δυνες ή ανθυγιεινές απασχολήσεις ή χώρους. 

3. Άλλου είδους παροχές ή μέτρα που έχουν θεσπι− 

στεί λόγω ανθυγιεινής εργασίας δεν θίγονται για τους 

υπαλλήλους που υπηρετούν στο Δημόσιο, ν.π.δ.δ. και 

Ο.Τ.Α.. 

Άρθρο 45 

Πρώτες βοήθειες, πυρασφάλεια, 

εκκένωση των χώρων από τους εργαζομένους, 

σοβαρός και άμεσος κίνδυνος 


α) να λαμβάνει όσον αφορά τις πρώτες βοήθειες, 

την πυρασφάλεια και την εκκένωση των χώρων από 

εργαζομένους τα αναγκαία μέτρα τα οποία θα είναι 

προσαρμοσμένα στο μέγεθος και στη φύση των δρα− 

στηριοτήτων της επιχείρησης και θα λαμβάνουν υπόψη 

τα άλλα πρόσωπα που είναι παρόντα, 

β) να οργανώνει την κατάλληλη υποδομή και να εξα− 

σφαλίζει τις κατάλληλες διασυνδέσεις με αρμόδιες εξω− 

τερικές υπηρεσίες, προκειμένου να αντιμετωπισθούν

άμεσα θέματα πρώτων βοηθειών, επείγουσας ιατρικής 

περίθαλψης, διάσωσης και πυρασφάλειας, και 

γ) να ελέγχει τις εγκαταστάσεις και τα μέσα παροχής 

πρώτων βοηθειών τακτικά, όσον αφορά την πληρότητα 

και την ικανότητα χρησιμοποίησής τους. 

2. Κατ’ εφαρμογή της παραγράφου 1, ο εργοδότης 

πρέπει μεταξύ άλλων να ορίζει τους εργαζομένους που 

είναι υπεύθυνοι για την εφαρμογή των μέτρων που αφο− 

ρούν τις πρώτες βοήθειες, την πυρασφάλεια και την 

εκκένωση των χώρων από τους εργαζομένους. Αυτοί 

οι εργαζόμενοι πρέπει να έχουν λάβει κατάλληλη επι− 

μόρφωση, να είναι επαρκείς σε αριθμό και να τίθεται 

στη διάθεσή τους το κατάλληλο υλικό, ανάλογα με το 

μέγεθος και τους ειδικούς κινδύνους της επιχείρησης 

και της εγκατάστασης. 

3. Ο εργοδότης επίσης οφείλει: 

α) Να συντηρεί τους τόπους εργασίας, τα μηχανολογι− 

κά μέσα και τον εξοπλισμό και να μεριμνά για την κατά 

το δυνατό άμεση αποκατάσταση των ελλείψεων, που 

έχουν σχέση με την υγεία και ασφάλεια των εργαζο− 

μένων. Αν από τις ελλείψεις αυτές προκαλείται άμεσος 

και σοβαρός κίνδυνος για την υγεία και ασφάλεια των 

εργαζομένων, πρέπει να διακόπτεται αμέσως η εργασία 

στο σημείο που εμφανίζονται οι ελλείψεις, μέχρι την 

αποκατάστασή τους. 

β) Να ενημερώνει το συντομότερο δυνατό τους εργα− 

ζομένους που εκτίθενται ή ενδέχεται να εκτεθούν σε 

σοβαρό και άμεσο κίνδυνο, σχετικά με τα μέτρα που 

έχουν ληφθεί ή πρόκειται να ληφθούν. 

γ) Να λαμβάνει μέτρα και να δίνει οδηγίες στους ερ− 

γαζομένους, ώστε να μπορούν σε περίπτωση σοβαρού, 

άμεσου και αναπόφευκτου κινδύνου να διακόπτουν την 

εργασία ή/και να εγκαταλείπουν αμέσως το χώρο ερ− 

γασίας και να μεταβαίνουν σε ασφαλή χώρο. 

δ) Να μη ζητά από τους εργαζομένους, εκτός από 

εξαιρετικές περιπτώσεις δικαιολογούμενες από τις πε− 

ριστάσεις, να αναλάβουν πάλι την εργασιακή δραστηρι− 

ότητα τους, εφόσον εξακολουθεί να υφίσταται σοβαρός 

και άμεσος κίνδυνος. 

4. Ο εργαζόμενος, ο οποίος σε περίπτωση σοβαρού 

άμεσου και αναπόφευκτου κινδύνου, απομακρύνεται από 

τη θέση εργασίας του ή/και από μια επικίνδυνη ζώνη, 

δεν επιτρέπεται να υποστεί καμία δυσμενή επίπτωση 

και πρέπει να προστατεύεται από κάθε ζημιογόνο και 

αδικαιολόγητη συνέπεια σύμφωνα με την ισχύουσα νο− 

μοθεσία. 

5. Ο εργοδότης εξασφαλίζει ώστε όλοι οι εργαζό− 

μενοι να είναι σε θέση, σε περίπτωση σοβαρού και 

άμεσου κινδύνου για την ίδια τους την ασφάλεια ή για 

την ασφάλεια άλλων προσώπων και εφόσον υπάρχει 

αδυναμία να επικοινωνήσουν με τον αρμόδιο ιεραρχι− 

κά προϊστάμενο, να λαμβάνουν οι ίδιοι τα κατάλληλα 

μέτρα, λαμβάνοντας υπόψη τις γνώσεις τους και τα 

διαθέσιμα τεχνικά μέσα, ώστε να αποφευχθούν οι συνέ− 

πειες του κινδύνου αυτού. Οι ενέργειές τους σε τέτοιες 

περιπτώσεις δεν θα συνεπάγονται δυσμενή μεταχείριση 

εκ μέρους του εργοδότη, εκτός αν αποδειχθεί ότι δεν 

ενήργησαν σύμφωνα με ρητά δοθείσες οδηγίες ή επέ− 

δειξαν σοβαρή αμέλεια. 


Άρθρο 46 

Διαβουλεύσεις και συμμετοχή των εργαζομένων 

Πέραν των διατάξεων που αναφέρονται στις αρμο− 

διότητες των εκπροσώπων των εργαζομένων και των 

Ε.Υ.Α.Ε. του άρθρου 4 και των Συμβουλίων Εργαζομένων 

του ν. 1767/1988 ισχύουν και τα εξής: 

1. Οι εργοδότες ζητούν τη γνώμη των εργαζομένων και 

των εκπροσώπων τους και διευκολύνουν τη συμμετοχή 

τους στο πλαίσιο όλων των ζητημάτων που άπτονται 

της ασφάλειας και της υγείας κατά την εργασία. 

Αυτό συνεπάγεται: 

α) διαβούλευση με τους εργαζομένους, 

β) δικαίωμα των εργαζομένων και των εκπροσώπων 

τους να υποβάλλουν προτάσεις και 

γ) ισόρροπη συμμετοχή σύμφωνα με την ισχύουσα 

νομοθεσία ή/και την πρακτική. 

2. Οι εργαζόμενοι ή οι εκπρόσωποι τους συμμετέχουν 

κατά τρόπο ισόρροπο και σύμφωνα με την ισχύουσα 

νομοθεσία ή/και πρακτική, ή ζητείται η γνώμη τους από 

τον εργοδότη εκ των προτέρων και εγκαίρως όσον 

αφορά: 

α) κάθε ενέργεια η οποία μπορεί να έχει ουσιαστικές 

επιπτώσεις στην ασφάλεια και την υγεία, 

β) τον καθορισμό των εργαζομένων της επιχείρησης 

ή/και των ατόμων εκτός της επιχείρησης ή/και της 

ΕΞ.Υ.Π.Π. που αναλαμβάνουν τα καθήκοντα του τεχνι− 

κού ασφάλειας ή/και του ιατρού εργασίας, καθώς και 

τις δραστηριότητες τους και τον καθορισμό των ερ− 

γαζομένων που προβλέπονται οτην παράγραφο 2 του 

άρθρου 45, 

γ) τις πληροφορίες που προβλέπονται στην παράγρα− 

φο 1 περ. α΄και β΄και στην παράγραφο 2 περ. β΄ και γ΄ 

του άρθρου 43 και στο άρθρο 47, 

δ) την προβλεπόμενη στο άρθρο 9 παρ. 1 ενδεχόμενη 

προσφυγή σε ΕΞ.Υ.Π.Π., 

ε) το σχεδιασμό και την οργάνωση της εκπαίδευσης 

που προβλέπεται στο άρθρο 48, 

στ) την κατάρτιση του κανονισμού υγείας και ασφά− 

λειας των εργαζομένων και 

ζ) την αντιμετώπιση προβλημάτων που σχετίζονται με 

την αλληλεπίδραση του εργασιακού και του ευρύτερου 

περιβάλλοντος. 

3. Οι εκπρόσωποι των εργαζομένων έχουν το δικαίωμα 

να ζητούν από τον εργοδότη να λάβει τα ενδεδειγμέ− 

να μέτρα και να του υποβάλλουν σχετικές προτάσεις 

κατά τρόπον ώστε να αντιμετωπίζεται οποιοσδήποτε 

κίνδυνος για τους εργαζομένους ή/και να εξαλειφθούν 

οι πηγές του κινδύνου. 

4. Οι εργαζόμενοι και οι εκπρόσωποι τους δεν πρέπει 

να υφίστανται δυσμενείς επιπτώσεις εξαιτίας των δρα− 

στηριοτήτων τους που αναφέρονται στις παραγράφους 

2 και 3. 

5. Οι εργαζόμενοι και οι εκπρόσωποι τους έχουν το 

δικαίωμα να απευθυνθούν στην αρμόδια Επιθεώρηση 

Εργασίας, αν κρίνουν ότι τα ληφθέντα μέτρα και τα 

διατιθέμενα από τον εργοδότη μέσα δεν αρκούν για 

να εξασφαλισθεί η ασφάλεια και η υγεία κατά την ερ− 

γασία. 

6. Οι εκπρόσωποι των εργαζομένων κατά τις επισκέ− 

ψεις και τους ελέγχους που διεξάγει η αρμόδια Επιθε− 

ώρηση Εργασίας δύνανται να παρίστανται και οφείλουν


να είναι σε θέση να διατυπώνουν τις παρατηρήσεις 

τους. 

Άρθρο 47 

Ενημέρωση εργαζομένων 

1. Ο εργοδότης λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα προ− 

κειμένου οι εργαζόμενοι και οι εκπρόσωποί τους στην 

επιχείρηση να λαμβάνουν όλες τις απαραίτητες πλη− 

ροφορίες όσον αφορά: 

α) τη νομοθεσία που ισχύει σχετικά με την υγεία και 

την ασφάλεια των εργαζομένων και τον τρόπο εφαρ− 

μογής της από την επιχείρηση, 

β) τους κινδύνους για την ασφάλεια και την υγεία, 

καθώς και τα μέτρα και τις δραστηριότητες προστασίας 

και πρόληψης που αφορούν είτε την επιχείρηση εν γένει, 

είτε κάθε είδος θέσης εργασίας ή/και καθηκόντων και 

γ) τα μέτρα που λαμβάνονται κατ’ εφαρμογή της πα− 

ραγράφου 2 του άρθρου 45. 

2. Ο εργοδότης λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα προ− 

κειμένου οι εργοδότες των εργαζομένων των άλλων 

επιχειρήσεων που εκτελούν εργασίες στην επιχείρησή 

του, να λαμβάνουν τις κατάλληλες πληροφορίες για 

την εφαρμογή των περιπτώσεων β΄ και γ΄ της παρα− 

γράφου 1. 

3. Ο εργοδότης λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα, ώστε 

ο τεχνικός ασφάλειας, ο ιατρός εργασίας, οι ΕΣ.Υ.Π.Π., 

οι ΕΞ.Υ.Π.Π. και οι εκπρόσωποι των εργαζομένων να 

έχουν πρόσβαση για τη διεκπεραίωση των καθηκόντων 

τους: 

α) στην εκτίμηση των κινδύνων και των μέτρων προ− 

στασίας που προβλέπονται στην παράγραφο 1 του άρ− 

θρου 43, 

β) στο ειδικό βιβλίο και στον κατάλογο που προβλέ− 

πονται στις περιπτώσεις β΄και γ΄της παραγράφου 2 του 

άρθρου 43 και 

γ) στις πληροφορίες που προέρχονται τόσο από τις 

δραστηριότητες προστασίας και πρόληψης όσο και από 

τις αρμόδιες Επιθεωρήσεις Εργασίας όσον αφορά τους 

διενεργούμενους ελέγχους των συνθηκών υγείας και 


Άρθρο 48 

Εκπαίδευση εργαζομένων 

1. Ο εργοδότης εξασφαλίζει σε κάθε εργαζόμενο κα− 

τάλληλη και επαρκή εκπαίδευση στον τομέα της ασφά− 

λειας και της υγείας, ιδίως υπό μορφή πληροφοριών 

και οδηγιών επ’ ευκαιρία: α) της πρόσληψής του, β) 

τυχόν μετάθεσης ή αλλαγής καθηκόντων, γ) εισαγωγής 

ή αλλαγής εξοπλισμού εργασίας και δ) εισαγωγής νέας 

τεχνολογίας που αφορά ειδικά τη θέση εργασίας ή τα 

καθήκοντά του. 

2. Η εκπαίδευση αυτή πρέπει: 

α) να προσαρμόζεται στην εξέλιξη των κινδύνων και 

στην εμφάνιση νέων κινδύνων και 

β) αν χρειάζεται, να επαναλαμβάνεται σε τακτά χρο− 

νικά διαστήματα. 

3. Ο εργοδότης εξασφαλίζει ότι οι εργαζόμενοι σε 

εξωτερικές επιχειρήσεις, που εκτελούν εργασίες στην 

επιχείρηση του, έχουν λάβει τις κατάλληλες οδηγίες, 

όσον αφορά τους κινδύνους για την ασφάλεια και την 

υγεία κατά τις δραστηριότητες τους σ’ αυτή. 

4. Οι εκπρόσωποι των εργαζομένων δικαιούνται να 

λαμβάνουν την κατάλληλη εκπαίδευση. 

5. Η εκπαίδευση που προβλέπεται στις παραγράφους 

1, 2 και 4 δεν βαρύνει τους εργαζομένους ή τους εκ− 

προσώπους τους. Η εκπαίδευση που προβλέπεται στις 

παραγράφους 1 και 2 πρέπει να παρέχεται κατά την 

ώρα εργασίας. 

Άρθρο 49 

Υποχρεώσεις εργαζομένων 

1. Κάθε εργαζόμενος έχει υποχρέωση να εφαρμόζει 

τους κανόνες υγείας και ασφάλειας και να φροντίζει 

ανάλογα με τις δυνατότητές του για την ασφάλεια και 

την υγεία του, καθώς και για την ασφάλεια και την 

υγεία των άλλων ατόμων που επηρεάζονται από τις 

πράξεις ή παραλείψεις του κατά την εργασία σύμφωνα 

με την εκπαίδευσή του και τις κατάλληλες οδηγίες του 

εργοδότη του. 

2. Για την πραγματοποίηση αυτών των στόχων, οι 

εργαζόμενοι οφείλουν ειδικότερα, σύμφωνα με την εκ− 

παίδευση τους και τις κατάλληλες οδηγίες του εργο− 

δότη τους: 

α) να χρησιμοποιούν σωστά τις μηχανές, τις συσκευές, 

τα εργαλεία, τις επικίνδυνες ουσίες, τα μεταφορικά και 

άλλα μέσα, 

β) να χρησιμοποιούν σωστά τον ατομικό προστατευ− 

τικό εξοπλισμό που τίθεται στη διάθεσή τους και μετά 

τη χρήση να τον τακτοποιούν στη θέση του, 

γ) να μη θέτουν εκτός λειτουργίας, αλλάζουν ή με− 

τατοπίζουν αυθαίρετα τους μηχανισμούς ασφάλειας 

των μηχανών, εργαλείων, συσκευών, εγκαταστάσεων 

και κτιρίων και να χρησιμοποιούν σωστά αυτούς τους 

μηχανισμούς ασφάλειας, 

δ) να αναφέρουν αμέσως στον εργοδότη ή/και σε όσους 

ασκούν αρμοδιότητες τεχνικού ασφάλειας και ιατρού ερ− 

γασίας, όλες τις καταστάσεις που μπορεί να θεωρηθεί 

εύλογα ότι παρουσιάζουν άμεσο και σοβαρό κίνδυνο για 

την ασφάλεια και την υγεία, καθώς και κάθε έλλειψη που 

διαπιστώνεται στα συστήματα προστασίας, 

ε) να συντρέχουν τον εργοδότη και όσους ασκούν 

αρμοδιότητες τεχνικού ασφάλειας και ιατρού εργασί− 

ας, όσον καιρό χρειαστεί, ώστε να καταστεί δυνατή η 

εκπλήρωση όλων των καθηκόντων ή απαιτήσεων, που 

επιβάλλονται από την αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας 

για την προστασία της ασφάλειας και της υγείας των 

εργαζομένων κατά την εργασία και 

στ) να συντρέχουν τον εργοδότη και όσους ασκούν 

αρμοδιότητες τεχνικού ασφάλειας και ιατρού εργασίας, 

όσον καιρό χρειαστεί, ώστε ο εργοδότης να μπορεί να 

εγγυηθεί ότι το περιβάλλον και οι συνθήκες εργασίας 

είναι ασφαλείς και χωρίς κινδύνους για την ασφάλεια 

και την υγεία εντός του πεδίου δραστηριότητάς τους. 

3. Οι εργαζόμενοι έχουν υποχρέωση να παρακο− 

λουθούν τα σχετικά σεμινάρια ή άλλα επιμορφωτικά 

προγράμματα σε θέματα υγείας και ασφάλειας των 

εργαζομένων. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η΄ 

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ 

Άρθρο 50 

Πεδίο εφαρμογής 

1. Οι διατάξεις του κεφαλαίου αυτού εφαρμόζονται σε 

κάθε μορφής απασχόληση και αυτοαπασχόληση ανηλί−

ΦΕΚ 84 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΠΡΩΤΟ) 1745 

κων. Ως ανήλικοι νοούνται όσοι δεν έχουν συμπληρώσει 

το 18ο έτος της ηλικίας τους. 

2. Με την επιφύλαξη του άρθρου 7 του π.δ. 62/1998 

(ΦΕΚ 67 Α΄), οι διατάξεις του παρόντος κεφαλαίου δεν 

εφαρμόζονται για περιστασιακές και σύντομης διάρκει− 

ας ελαφριές εργασίες που αφορούν τις οικογενειακού 

χαρακτήρα γεωργικές, δασικές και κτηνοτροφικές ερ− 

γασίες, και με την προϋπόθεση ότι οι εργασίες αυτές 

εκτελούνται κατά τη διάρκεια της ημέρας. 

Άρθρο 51 

Όροι και προϋποθέσεις απασχόλησης 

1. Με την επιφύλαξη του άρθρου 52 ανήλικοι που δεν 

έχουν συμπληρώσει το 15ο έτος της ηλικίας τους απα− 

γορεύεται να απασχοληθούν σε οποιαδήποτε εργα− 

σία. 

2. Ανήλικοι δεν επιτρέπεται να απασχολούνται σε ερ− 

γασίες επικίνδυνες, βαριές ή ανθυγιεινές, καθώς και σε 

εργασίες που βλάπτουν τη ψυχική τους υγεία και γενικά 

εμποδίζουν την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότη− 

τάς τους. Οι εργασίες αυτές καθορίζονται με απόφαση 

του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, που 

εκδίδεται ύστερα από γνώμη του Σ.Υ.Α.Ε. και δημοσιεύ− 

εται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. 

Άρθρο 52 

Καλλιτεχνικές και παρεμφερείς απασχολήσεις 

1. Με άδεια της Επιθεώρησης Εργασίας επιτρέπεται η 

απασχόληση ανηλίκων που δεν έχουν συμπληρώσει το 

15ο έτος της ηλικίας τους σε θεατρικές παραστάσεις, 

μουσικές εκτελέσεις ή άλλες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, 

διαφημιστικά προγράμματα, επιδείξεις μόδας, ραδιοφω− 

νικές ή τηλεοπτικές εγγραφές ή εκπομπές, εγγραφές 

σε βίντεο, κινηματογραφικές λήψεις, καθώς και η χρη− 

σιμοποίηση τους ως μοντέλων, εφόσον δεν βλάπτεται 

η σωματική και η ψυχική τους υγεία και η ηθική τους. 

Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής 

Ασφάλισης που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυ− 

βερνήσεως και εκδίδεται ύστερα από γνώμη της αντι− 

προσωπευτικότερης οργάνωσης των εργαζομένων και 

των εργοδοτών του χώρου, μπορεί να επιτρέπεται η 

απασχόληση ανηλίκων και σε άλλες παρεμφερείς απα− 

σχολήσεις. 

2. Η κατά την παράγραφο 1 άδεια χορηγείται στον 

εργοδότη ύστερα από αίτηση του και περιέχει το ονο− 

ματεπώνυμο και την ηλικία του ανηλίκου, το είδος της 

εργασίας στην οποία πρόκειται να απασχοληθεί, το 

ημερήσιο πρόγραμμα και τη χρονική διάρκειά του. Η 

άδεια χορηγείται για χρονικό διάστημα που δεν μπορεί 

να υπερβαίνει τους τρεις μήνες. Παράταση της άδειας 

μπορεί να χορηγηθεί για εξαιρετικούς λόγους. 

3. Για τη χορήγηση της άδειας ή την παράτασή της 

ο εργοδότης μαζί με την αίτηση υποβάλλει δήλωση 

ότι έχουν ληφθεί τα απαραίτητα μέτρα προστασίας 

του ανηλίκου, συναίνεση του προσώπου που έχει την 

επιμέλεια του ανηλίκου και ιατρική πιστοποίηση από 

τις υπηρεσίες του Ε.Σ.Υ. και του Ιδρύματος Κοινωνικών 

Ασφαλίσεων (Ι.Κ.Α.) ότι δεν υπάρχει κίνδυνος για τη 

σωματική ή ψυχική υγεία του ανηλίκου στη συγκεκρι− 

μένη απασχόληση. 

Άρθρο 53 

Επαγγελματικός προσανατολισμός 

Οι ανήλικοι πριν απασχοληθούν σε οποιαδήποτε ερ− 

γασία, εκτός από τις περιπτώσεις του άρθρου 52, πρέ− 

πει να παρακολουθήσουν προγράμματα εξωσχολικού 

επαγγελματικού προσανατολισμού. Τα προγράμματα 

αυτά εκπονούνται και εφαρμόζονται από τον Οργα− 

νισμό Απασχολήσεως Εργατικού Δυναμικού (Ο.Α.Ε.Δ.), 

που χορηγεί στον ανήλικο βεβαίωση για το πρόγραμμα 

που παρακολούθησε. Βιβλιάριο εργασίας δεν εκδίδεται 

χωρίς τη βεβαίωση αυτή. Η έναρξη ισχύος του άρθρου 

αυτού ορίζεται με απόφαση του οικείου νομάρχη ύστε− 

ρα από αιτιολογημένη πρόταση του Ο.Α.Ε.Δ.. 

Άρθρο 54 

Χρονικά όρια εργασίας 

1. Ανήλικοι, που δεν έχουν συμπληρώσει το 16ο έτος 

της ηλικίας τους, καθώς και ανήλικοι που φοιτούν σε γυ− 

μνάσια, λύκεια κάθε τύπου ή τεχνικά επαγγελματικά εκ− 

παιδευτήρια, δημόσια ή ιδιωτικά, αναγνωρισμένα από το 

Κράτος, δεν μπορεί να απασχολούνται περισσότερο από 

έξι ώρες την ημέρα και τριάντα ώρες την εβδομάδα. 

2. Οι ανήλικοι εργαζόμενοι δικαιούνται ημερήσια ανά− 

παυση δώδεκα τουλάχιστον συνεχείς ώρες, στις οποίες 

πρέπει να περιλαμβάνεται το χρονικό διάστημα από τις 

δέκα το βράδυ μέχρι τις έξι το πρωί. 

3. Η ημερήσια απασχόληση των ανηλίκων που φοιτούν 

σε γυμνάσια ή λύκεια κάθε τύπου ή τεχνικά επαγγελ− 

ματικά εκπαιδευτήρια, δημόσιες ή ιδιωτικές, αναγνωρι− 

σμένες από το Κράτος, αρχίζει ή λήγει δύο τουλάχιστον 

ώρες μετά τη λήξη ή πριν από την έναρξη των μαθη− 

μάτων αντίστοιχα. 

4. Η απασχόληση των ανηλίκων σε καλλιτεχνικές ή 

παρεμφερείς δραστηριότητες δεν μπορεί να υπερβαίνει 

τις: 

α) δύο ώρες την ημέρα για ανηλίκους από τριών έως 

έξι ετών, 

β) τρεις ώρες την ημέρα για ανηλίκους από έξι έως 

ένδεκα ετών, 

γ) τέσσερις ώρες την ημέρα για ανηλίκους από ένδεκα 

έως δεκατριών ετών, 

δ) πέντε ώρες την ημέρα για ανηλίκους από δεκατριών 

έως δεκαπέντε ετών. 

5. Η υπερωριακή απασχόληση των ανηλίκων απαγο− 

ρεύεται. 

Άρθρο 55 

Αμοιβή 

1. Οι ανήλικοι εργαζόμενοι αμείβονται με βάση το 

κατώτατο τουλάχιστον ημερομίσθιο του ανειδίκευτου 

εργάτη που προβλέπεται από την εθνική γενική συλ− 

λογική σύμβαση εργασίας κατ’ αναλογία των ωρών 

απασχόλησής τους. 

2. Ευνοϊκότερες συνθήκες εργασίας και μεγαλύτερη 

αμοιβή ρυθμίζονται με συλλογικές συμβάσεις εργασί− 

ας. 

3. Οι διατάξεις του άρθρου 14 του ν. 1346/1983 (ΦΕΚ 46 

Α΄) κατισχύουν των διατάξεων του άρθρου αυτού. 

Άρθρο 56 

Άδειες 

1. Η κανονική άδεια χορηγείται κατά την περίοδο 

των θερινών σχολικών διακοπών σε συνεχείς ημέρες.


Το μισό της κανονικής άδειας χορηγείται τμηματικά 

και σε άλλες χρονικές περιόδους, αν το ζητήσει ο 

ανήλικος. 

Οι διατάξεις οι οποίες ρυθμίζουν την κανονική άδεια 

στις επιχειρήσεις που λειτουργούν εποχιακά και ευνοϊ− 

κότερες για τους εργαζομένους ρυθμίσεις δεν θίγονται. 

Κατά τα λοιπά εφαρμόζονται οι κείμενες διατάξεις περί 

κανονικών αδειών όπως ισχύουν κάθε φορά. 

2. Οι ανήλικοι εργαζόμενοι, ανεξάρτητα από το χρόνο 

απασχόλησης τους, όταν είναι συγχρόνως και μαθητές 

ή σπουδαστές σε αναγνωρισμένη σχολή, δικαιούνται 

για τη συμμετοχή τους στις εξετάσεις και άδεια δύο 

ημερών, συνεχόμενη ή τμηματική, κατά την αίτησή τους, 

για κάθε ημέρα εξετάσεων, με την υποχρέωση να απο− 

δεικνύουν τη συμμετοχή τους με σχετική βεβαίωση. Η 

άδεια αυτή δεν μπορεί να είναι μικρότερη των 14 ημερών 

συνολικά. 

3. Οι άδειες της προηγούμενης παραγράφου είναι 

χωρίς αποδοχές από τον εργοδότη. Οι αποδοχές των 

αδειών αυτών καταβάλλονται πάντοτε από τον Ο.Α.Ε.Δ. 

και η δαπάνη των έξι πρώτων ημερών κατ’ έτος βαρύνει 

τον προϋπολογισμό αυτού, η δε λοιπή αποδίδεται στον 

Ο.Α.Ε.Δ. από τον προϋπολογισμό του Υπουργείου Εργα− 

σίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, στον οποίο εγγράφεται 

σχετική πίστωση. 



Κυβερνήσεως, ρυθμίζεται κάθε χρήσιμη λεπτομέρεια 

για την εφαρμογή αυτού του άρθρου. 

Άρθρο 57 

Βιβλιάριο εργασίας 

1. Οι ανήλικοι δεν επιτρέπεται να απασχολούνται, αν 

δεν είναι εφοδιασμένοι με βιβλιάριο εργασίας, ειδικό για 

τη συγκεκριμένη εργασία ή ομάδα εργασιών. 

2. Βιβλιάριο εργασίας δεν απαιτείται, όταν πρόκειται 

για απασχόληση ανηλίκου, σύμφωνα με τις διατάξεις 

του άρθρου 52. 



Κυβερνήσεως, ρυθμίζονται η διαδικασία έκδοσης, ανα− 

νέωσης, αφαίρεσης και αντικατάστασης του βιβλιαρίου, 

το περιεχόμενό του, ο χρόνος της ισχύος του και κάθε 

άλλη αναγκαία λεπτομέρεια. 

Άρθρο 58 

Τηρούμενα έντυπα από τους εργοδότες 

1. Κάθε εργοδότης, που απασχολεί ανηλίκους, τηρεί 

σχετικό μητρώο στο οποίο αναγράφει το ονοματεπώ− 

νυμο του εργαζομένου, τη χρονολογία γέννησης, τη 

διεύθυνση της κατοικίας του, τον αριθμό του βιβλιαρίου 

εργασίας, την ημερομηνία έκδοσης ή ανανέωσής του, το 

είδος της εργασίας, τη χρονολογία έναρξης και λήξης 

της σχέσης εργασίας. 

2. Ο εργοδότης οφείλει να διατηρεί το μητρώο σε 

καλή κατάσταση και να το θέτει στη διάθεση των αρ− 

μόδιων κρατικών οργάνων, όταν ζητηθεί. 

Άρθρο 59 

Μητρώο ανηλίκων 

1. Σε κάθε Επιθεώρηση Εργασίας τηρείται μητρώο των 

ανηλίκων που έχουν εφοδιαστεί από αυτή με βιβλιάριο 




Κυβερνήσεως, ρυθμίζονται η διαδικασία έκδοσης, το πε− 

ριεχόμενο και ο τρόπος τήρησης του πιο πάνω μητρώου 

καθώς και κάθε αναγκαία σχετική λεπτομέρεια. 

Άρθρο 60 

Διαδικασία ιατρικής πιστοποίησης 

1. Για την έκδοση βιβλιαρίου εργασίας απαιτείται ια− 

τρική πιστοποίηση ότι από την απασχόληση, που επέ− 

λεξαν οι ανήλικοι δεν διατρέχει κίνδυνο η υγεία τους 

ή η σωματική ή η πνευματική ανάπτυξή τους. Η πιστο− 

ποίηση γίνεται από υγειονομικές υπηρεσίες ύστερα από 

ιατρικές εξετάσεις. 

2. Η παραπομπή στις υγειονομικές υπηρεσίες γίνεται 

από την Επιθεώρηση Εργασίας. Η διαδικασία της παρα− 

πομπής ρυθμίζεται με την απόφαση που προβλέπεται 

στην παράγραφο 3 του άρθρου 57. 

Άρθρο 61 

Αρμόδιες υγειονομικές υπηρεσίες 

Αρμόδιες για τις ιατρικές εξετάσεις είναι οι υπηρεσί− 

ες του Ε.Σ.Υ. και του Ι.Κ.Α., οι οποίες λειτουργούν στην 

περιοχή αρμοδιότητας της Επιθεώρησης Εργασίας, που 

χορηγεί το βιβλιάριο εργασίας. 

Άρθρο 62 

Ιατρικές εξετάσεις 

1. Οι ιατρικές εξετάσεις των ανηλίκων ενεργούνται 

δωρεάν και περιλαμβάνουν γενικές εξετάσεις, καθώς και 

κάθε ειδικότερη εξέταση κατά την κρίση του αρμόδιου 

ιατρού για την έκδοση της ιατρικής πιστοποίησης. 


Κοινωνικής Ασφάλισης και Υγείας και Κοινωνικής Αλλη− 

λεγγύης, που εκδίδεται ύστερα από γνώμη του Σ.Υ.Α.Ε. 

και δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, 

καθορίζονται ειδικές ιατρικές εξετάσεις που απαιτού− 

νται για ορισμένες εργασίες ή ομάδα εργασιών. 

3. Οι ιατρικές εξετάσεις ενεργούνται: 

α) κάθε δώδεκα μήνες μέχρι να συμπληρωθεί το 18ο 

έτος της ηλικίας των ανηλίκων, 

β) σε χρονικά διαστήματα μικρότερα από το δωδεκά− 

μηνο κατά την κρίση ιατρού ή της αρμόδιας Επιθεώρη− 

σης Εργασίας σε περίπτωση ατυχήματος ή ασθένειας 

και 

γ) σε περίπτωση αλλαγής εργασίας ή ομάδας ερ− 

γασιών. 

Άρθρο 63 

Ιατρική πιστοποίηση 

1. Η πιστοποίηση γίνεται από τον προϊστάμενο των 

υπηρεσιών υγείας ή από τους οριζόμενους απ’ αυτόν 

ιατρούς και καταχωρείται σε ειδική βεβαίωση με την 

ένδειξη κατάλληλος ή ακατάλληλος ή ακατάλληλος για 

ορισμένο χρόνο ή για ορισμένη εργασία.

2. Όταν η πιστοποίηση ισχύει για ορισμένη εργασία 

που απαιτεί ειδικές συνθήκες απασχόλησης ή επιση− 

μαίνει ανωμαλία στην ανάπτυξη ή ειδικά προβλήματα 

υγείας του εξεταζομένου, καθορίζει και τη χρονολογία 

επανεξέτασης καθώς και τα μέτρα που πρέπει να λάβει 

η Επιθεώρηση Εργασίας, για τον επαγγελματικό προ− 

σανατολισμό και την επαγγελματική επανακατάρτιση 

του ανηλίκου, σε συνεργασία με τις αρμόδιες για τα 

προγράμματα εξωσχολικού προσανατολισμού υπηρε− 

σίες του Ο.Α.Ε.Δ. και τις υπηρεσίες υγείας. 

Άρθρο 64 

Αξιώσεις ανηλίκων 

1. Ανήλικοι που απασχολούνται σε οποιονδήποτε ερ− 

γοδότη έχουν όλες τις αξιώσεις που απορρέουν από 

έγκυρη σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, ανεξάρτητα αν 

τηρήθηκαν οι διατάξεις για την πρόσληψή τους. 

2. Οι διατάξεις του ν. 1346/1983 που ρυθμίζουν θέματα 

μαθητείας, καθώς και όσες δεν καταργήθηκαν με αυτόν, 

κατισχύουν των διατάξεων του άρθρου αυτού. 

Άρθρο 65 

Εργασιακό περιβάλλον − Κίνδυνοι − Πρόληψη 

1. Κάθε εργοδότης, εκτός από τα μέτρα υγείας και 

ασφάλειας που προβλέπονται για όλους τους εργα− 

ζομένους, οφείλει να λαμβάνει και πρόσθετα μέτρα 

προστασίας των ανηλίκων στο εργασιακό τους περι− 

βάλλον, να ενημερώνει αυτούς κατά την έναρξη αλλά 

και περιοδικά κατά τη διάρκεια της εργασίας για τους 

κινδύνους που απειλούν τη ζωή, την υγεία και τη φυσι− 

κή, ψυχική και πνευματική τους ανάπτυξη και να τους 

καθοδηγεί στη λήψη των κατάλληλων μέτρων για την 

αποφυγή των παραπάνω κινδύνων. Με αποφάσεις του 

Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και του 

κατά περίπτωση συναρμόδιου Υπουργού που εκδίδο− 

νται ύστερα από γνώμη του Σ.Υ.Α.Ε. και δημοσιεύονται 

στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως μπορεί να ορίζονται 

εξειδικευμένα πρόσθετα μέτρα προστασίας των ανη− 

λίκων για ορισμένες εργασίες και να ρυθμίζεται κάθε 

αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή τους. 

2. Κάθε εργοδότης οφείλει να προστατεύει τους ανη− 

λίκους από πράξεις βίας ή προσβολής της προσωπικό− 

τητας ή βλάβης της ηθικής τους. 

3. Δεν επιτρέπεται να είναι εργοδότες ανηλίκων, πρό− 

σωπα που έχουν καταδικαστεί για εγκλήματα κατά της 

γενετήσιας ελευθερίας και οικονομικής εκμετάλλευσης 

της γενετήσιας ζωής ή για παράβαση των άρθρων 5 έως 

και 11 του ν. 1729/1987 (ΦΕΚ 144 Α΄) και του ν. 1500/1984 

(ΦΕΚ 191 Α΄) όπως κάθε φορά ισχύουν. 

4. Όσοι δεν έχουν συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλι− 

κίας τους απαγορεύεται να απασχολούνται σε εργα− 

σίες, έργα ή δραστηριότητες οποιασδήποτε μορφής, 

που από τη φύση τους ή τις συνθήκες που εκτελούνται 

είναι πιθανό να βλάψουν την υγεία, την ασφάλεια ή να 

προσβάλλουν την ηθική τους. Οι εργασίες, τα έργα και 

οι δραστηριότητες αυτές καθορίζονται με απόφαση του 

Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης που δη− 

μοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, σύμφωνα 

με την παράγραφο 1 του άρθρου 4 του ν. 2918/2001 (ΦΕΚ 

119 Α΄) με τον οποίο κυρώθηκε η 182 Διεθνής Σύμβαση 

Εργασίας μετά από διάλογο με τις εργοδοτικές και ερ− 


γατικές οργανώσεις και γνώμη του Α.Σ.Ε., αφού ληφθούν 

ιδιαιτέρως υπόψη και οι εξής συνθήκες: 

α) το ανθυγιεινό περιβάλλον (όπως: επικίνδυνες ουσί− 

ες, παράγοντες και διαδικασίες, θερμοκρασία, θόρυβος 

και δονήσεις επιβλαβείς για την υγεία), 

β) η πολύωρη απασχόληση ή η νυχτερινή απασχόληση 

ή η απασχόληση όπου ο ανήλικος είναι εκτεθειμένος 

σε φυσική, ψυχολογική ή σεξουαλική κακοποίηση ή εκ− 

μετάλλευση, 

γ) η εργασία με τη χρήση επικίνδυνου εξοπλισμού, μη− 

χανημάτων και εργαλείων ή εργασία που περιλαμβάνει 

χειρωνακτική διακίνηση ή μεταφορά βαρέων φορτίων, 

δ) η εργασία που πραγματοποιείται κάτω από την 

επιφάνεια του εδάφους, του νερού, σε επικίνδυνα ύψη 

ή σε χώρους υπό περιορισμό. 


κής Ασφάλισης και των κατά περίπτωση συναρμόδιων 

Υπουργών που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερ− 

νήσεως και που εκδίδεται ύστερα από γνώμη του Α.Σ.Ε., 

καθορίζονται Προγράμματα Δράσης για την προστασία 

των εργαζόμενων ανηλίκων, σύμφωνα με το άρθρο 6 

του ν. 2918/2001. Οι σκοποί των προγραμμάτων αυτών 

πρέπει να είναι σύμφωνοι με τα όσα προβλέπονται στην 

182 Διεθνή Σύμβαση Εργασίας για την απαγόρευση των 

χειρότερων μορφών εργασίας των παιδιών και άμεση 

δράση με σκοπό την εξάλειψή τους. Το Υπουργείο Εργα− 

σίας και Κοινωνικής Ασφάλισης μπορεί να συνεργάζεται 

για το σκοπό αυτόν με άλλους συναρμόδιους φορείς, 

όργανα, αρχές και υπηρεσίες. Με απόφαση του Υπουρ− 

γού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και των κατά 

περίπτωση συναρμόδιων Υπουργών που δημοσιεύεται 

στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, καθορίζονται οι όροι, 

ο τρόπος, η διαδικασία και οι προϋποθέσεις για τις 

συνεργασίες αυτές. 


κής Ασφάλισης και των κατά περίπτωση συναρμόδιων 

Υπουργών που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυ− 

βερνήσεως, καθορίζονται τα όργανα και οι κατάλληλοι 

μηχανισμοί για την ολοκληρωμένη και συστηματική επί− 

βλεψη της εφαρμογής των διατάξεων του ν. 2918/2001 

και του παρόντος άρθρου. Με απόφαση του Υπουργού 

Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης καθορίζεται η ορ− 

γάνωση του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε.) 

για την ανάπτυξη στοχευμένης δράσης για την προ− 

στασία των ανηλίκων στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων 

του. 

Άρθρο 66 

Απαγόρευση εργασίας 

1. Ο έλεγχος της εφαρμογής των διατάξεων του κε− 

φαλαίου αυτού ανήκει στο Σ.ΕΠ.Ε.. 

2. Οι αρμόδιες υπηρεσίες του Σ.ΕΠ.Ε. απαγορεύουν 

τη συνέχιση της εργασίας του ανηλίκου σε ορισμένη 

επιχείρηση, όταν απασχολείται σε συνθήκες που δεν 

διασφαλίζουν τη σωματική ή την ψυχική του υγεία. 

Άρθρο 67 

Ποινικές και διοικητικές κυρώσεις 

1. Ο εργοδότης ή οι εκπρόσωποί του που παραβαί− 

νουν από δόλο ή από αμέλεια τις διατάξεις του κεφα− 

λαίου αυτού και των αποφάσεων, που εκδίδονται κατ’


εξουσιοδότησή του, τιμωρούνται, αν από άλλη ποινική 

διάταξη δεν προβλέπεται βαρύτερη ποινή με τις ποινές 

του άρθρου 458 του Ποινικού Κώδικα. 

2. Με κράτηση ή πρόστιμο τιμωρείται και εκείνος που 

ασκεί την επιμέλεια του ανηλίκου, όταν επιτρέπει σε 

αυτόν να ασχολείται κατά παράβαση των άρθρων 51, 

52, 54 και 57. 

3. Εργοδότης που παραβιάζει τις διατάξεις και απα− 

σχολεί ανηλίκους σε εργασίες, έργα ή δραστηριότητες 

κατά παράβαση των διατάξεων του άρθρου 65, παρ. 4, 

5 και 6, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών και με 

χρηματική ποινή. Με την ίδια ποινή τιμωρείται και όποι− 

ος έχει την επιμέλεια ανηλίκου που απασχολείται σε 

εργασία, έργο ή δραστηριότητες κατά παράβαση των 

διατάξεων του άρθρου 65, παρ. 4, 5 και 6. Ο εργοδότης 

τιμωρείται επιπλέον και με τις διοικητικές κυρώσεις του 

άρθρου 16 παρ. 1 έως 5 του ν. 2639/1998 (ΦΕΚ 205 Α΄). 

Άρθρο 68 

Ναυτική εργασία 

Με προεδρικά διατάγματα, που εκδίδονται με κοι− 

νή πρόταση των Υπουργών Εργασίας και Κοινωνικής 

Ασφάλισης και Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και 

Ναυτιλίας, εναρμονίζονται οι διατάξεις που ρυθμίζουν 

τη ναυτική εργασία με τις διατάξεις του παρόντος κε− 

φαλαίου. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Θ΄ 

ΤΕΛΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ − ΚΥΡΩΣΕΙΣ 

Άρθρο 69 

Όργανα ελέγχου 

1. Ο έλεγχος εφαρμογής των διατάξεων του κώδικα 

αυτού και των πράξεων που εκδίδονται σε εκτέλεση 

του ανατίθενται στα αρμόδια όργανα του Υπουργείου 

Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης. 

2. Για το σκοπό αυτό τα παραπάνω όργανα συνεργά− 

ζονται με άλλες δημόσιες υπηρεσίες και μπορούν να 

λαμβάνουν γνώση των στοιχείων ή πληροφοριών των 

σχετικών με την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων 

που υπάρχουν στις υπηρεσίες τους. 

3. Όταν οι διατάξεις του κώδικα αυτού και των πράξε− 

ων που εκδίδονται σε εκτέλεση του αφορούν εργαζομέ− 

νους που απασχολούνται σε τομείς ή κλάδους ή επιχει− 

ρήσεις που εποπτεύονται από άλλους φορείς εκτός από 

το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, η 

αρμοδιότητα ελέγχου για την εφαρμογή των διατάξεων 

αυτών μπορεί να ανατίθεται στους φορείς αυτούς. Η 

ανάθεση αυτή γίνεται με προεδρικά διατάγματα, που 

εκδίδονται με πρόταση του Υπουργού Εργασίας και 

Κοινωνικής Ασφάλισης και του κατά περίπτωση συναρ− 

μόδιου Υπουργού, ύστερα από γνώμη του Σ.Υ.Α.Ε.. 

4. Για τις επιχειρήσεις των μεταλλείων, λατομείων 

και ορυχείων ο έλεγχος της εφαρμογής του παρόντος 

και των προεδρικών διαταγμάτων που εκδίδονται κατ’ 

εξουσιοδότηση του ανατίθεται στις αρμόδιες για τον 

έλεγχο των επιχειρήσεων αυτών υπηρεσίες. 

Άρθρο 70 

Παροχή στοιχείων − Εχεμύθεια οργάνων 

1. Οι επιχειρήσεις υποχρεούνται να παρέχουν, αν τους 

ζητηθούν, όλα τα στοιχεία και πληροφορίες για την 

παραγωγική διαδικασία και τις χρησιμοποιούμενες ύλες 

που έχουν σχέση με την υγεία και την ασφάλεια των 

εργαζομένων, στα αρμόδια σύμφωνα με το άρθρο 69 

όργανα ελέγχου και στον αρμόδιο ιατρό για την επί− 

βλεψη της υγείας των εργαζομένων. Η επιχείρηση κατά 

την παροχή των στοιχείων και πληροφοριών οφείλει 

να διευκρινίζει ποια απ’ αυτά αποτελούν απόρρητο της 


2. Τα αρμόδια όργανα ελέγχου, για την εφαρμογή 

των διατάξεων του κώδικα αυτού και των πράξεων που 

εκδίδονται σε εκτέλεσή του, είναι υποχρεωμένα να τη− 

ρούν εχεμύθεια για τα επαγγελματικά απόρρητα των 

επιχειρήσεων ή εκμεταλλεύσεων που περιέρχονται σε 

γνώση τους κατά τον έλεγχο. 

3. Η υποχρέωση τήρησης του απορρήτου παύει να 

υπάρχει στο μέτρο που εμποδίζει την αποτελεσματι− 

κότητα του διενεργούμενου ελέγχου και ιδιαίτερα τον 

εντοπισμό των κινδύνων για την ασφάλεια και υγεία 

των εργαζομένων, την ανάλυση και ερμηνεία των απο− 

τελεσμάτων των μετρήσεων και την εξαγωγή ορθών 

συμπερασμάτων. 

4. Την υποχρέωση της παραγράφου 2 έχουν και όσοι 

χειρίζονται τα θέματα αυτά στις αρμόδιες υπηρεσίες. 

Άρθρο 71 

Διοικητικές κυρώσεις 

1. Σε κάθε εργοδότη, κατασκευαστή, παρασκευαστή, 

εισαγωγέα, προμηθευτή που παραβαίνει τις διατάξεις 

της νομοθεσίας για την υγεία και ασφάλεια των εργα− 

ζομένων ανεξάρτητα από τις ποινικές κυρώσεις, επι− 

βάλλεται με αιτιολογημένη πράξη του αρμόδιου Προϊ− 

σταμένου Κέντρου Πρόληψης Επαγγελματικού Κινδύνου 

ή του ελέγξαντος Ειδικού Επιθεωρητή Εργασίας και 

ύστερα από προηγούμενη πρόσκληση του εργοδότη 

για παροχή εξηγήσεων: 

α) πρόστιμο για καθεμία παράβαση, από πεντα− 

κόσια ευρώ (500,00€) μέχρι πενήντα χιλιάδες ευρώ 

(50.000,00€), 

β) προσωρινή διακοπή της λειτουργίας συγκεκριμένης 

παραγωγικής διαδικασίας ή τμήματος ή τμημάτων ή του 

συνόλου της επιχείρησης ή εκμετάλλευσης για χρονικό 

διάστημα μέχρι έξι ημερών. 

2. Ο Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης 

μπορεί, ύστερα από αιτιολογημένη εισήγηση του αρμό− 

διου επιθεωρητή εργασίας, να επιβάλει στους παραπά− 

νω προσωρινή διακοπή της λειτουργίας συγκεκριμένης 

παραγωγικής διαδικασίας ή τμήματος ή τμημάτων ή του 

συνόλου της επιχείρησης ή εκμετάλλευσης για χρονικό 

διάστημα μεγαλύτερο των έξι ημερών, ή και οριστική 

διακοπή της λειτουργίας συγκεκριμένης παραγωγικής 

διαδικασίας ή τμήματος ή τμημάτων ή του συνόλου της 

επιχείρησης ή εκμετάλλευσης. 

3. Κατά την επιλογή και επιβολή των παραπάνω διοι− 

κητικών ποινών λαμβάνονται υπόψη ιδίως: 

α) η αμεσότητα, η σοβαρότητα και η έκταση του κιν− 

δύνου, 

β) η σοβαρότητα της παράβασης, η τυχόν επαναλαμ− 

βανόμενη μη συμμόρφωση στις υποδείξεις των αρμό− 

διων οργάνων, οι παρόμοιες παραβάσεις για τις οποίες 

έχουν επιβληθεί κυρώσεις στο παρελθόν και ο βαθμός 

υπαιτιότητας.

4. Πριν από την επιβολή των παραπάνω διοικητικών 

κυρώσεων μπορεί να χορηγηθεί εύλογη προθεσμία μέ− 

χρι τριάντα ημερών για συμμόρφωση ή να παρατα− 

θεί μία μόνο φορά η προθεσμία έως και δέκα ημέρες, 

αν κριθεί ότι εκείνη που χορηγήθηκε αρχικά δεν ήταν 

επαρκής. 

5. Ως προς τη διαδικασία επιβολής προστίμου εφαρμό− 

ζεται το άρθρο 16 παρ. 2 του ν. 2639/1998 όπως ισχύει. 

6. Η εκτέλεση των διοικητικών κυρώσεων προσωρι− 

νής και οριστικής διακοπής γίνεται από την αρμόδια 

αστυνομική αρχή. 

7. Με αποφάσεις του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνι− 

κής Ασφάλισης, που εκδίδονται ύστερα από γνώμη του 

Σ.Υ.Α.Ε. και δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερ− 

νήσεως, μπορεί να αυξάνονται τα όρια των προστίμων 

της παραγράφου 1 περ. α΄. 

8. Οι διοικητικές κυρώσεις και η βεβαίωση και είσπρα− 

ξη προστίμων δεν εφαρμόζονται για το Δημόσιο, τα 

ν.π.δ.δ. και τους Ο.Τ.Α.. Αντί επιβολής προστίμου, ο επι− 

θεωρητής εργασίας συντάσσει αιτιολογημένη έκθεση 

την οποία υποβάλλει στους Υπουργούς Εσωτερικών, 

Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, Εργα− 

σίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και στον οικείο Υπουργό 

και ανακοινώνει στον Προϊστάμενο της Υπηρεσίας, την 

οποία αφορά. 

Άρθρο 72 

Ποινικές κυρώσεις 

1. Κάθε εργοδότης, που παραβαίνει με πρόθεση τις 

διατάξεις της νομοθεσίας, για την υγεία και ασφάλεια 

των εργαζομένων και των κανονιστικών πράξεων που 

εκδίδονται με εξουσιοδότησή της τιμωρείται με φυ− 

λάκιση τουλάχιστον έξι μηνών ή με χρηματική ποινή 

τουλάχιστον εννιακοσίων ευρώ (900,00€) ή και με τις 

δύο αυτές ποινές. Κάθε κατασκευαστής ή παρασκευ− 

αστής, εισαγωγέας ή προμηθευτής, που παραβαίνει 

με πρόθεση τις διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας, 

για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων και των 

κανονιστικών πράξεων που εκδίδονται με εξουσιοδό− 

τησή της τιμωρείται με ποινή φυλάκισης ή με χρηματι− 

κή ποινή τουλάχιστον διακοσίων ενενήντα τριών ευρώ 

(293,00€) ή και με τις δύο αυτές ποινές. Σε περίπτωση 

παράβασης των διατάξεων από αμέλεια οι παραπάνω 

δράστες τιμωρούνται με φυλάκιση μέχρις ενός έτους 

ή με χρηματική ποινή. 

2. Η υπόθεση εισάγεται προς εκδίκαση με απευθείας 

κλήση. 

3. Σε περίπτωση αναβολής της δίκης, στις υποθέσεις 

της παραγράφου 1 το δικαστήριο με απόφασή του ορίζει 

ρητή δικάσιμο, μέσα σε είκοσι μία ημέρες. 

Άρθρο 73 


1. Με προεδρικά διατάγματα που εκδίδονται με πρότα− 

ση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης 

και του κατά περίπτωση συναρμόδιου Υπουργού, ύστερα 

από γνώμη του Σ.Υ.Α.Ε., καθορίζονται τα μέτρα υγιεινής, 

ασφάλειας και προστασίας της υγείας των εργαζομέ− 

νων, που πρέπει να λαμβάνονται για την αποτροπή του 

επαγγελματικού κινδύνου κατά ειδικές εργασίες, είδη 

εργασιών ή δραστηριότητες για την εφαρμογή του πα− 


ρόντος κώδικα. Τα προεδρικά αυτά διατάγματα μπορεί 

να προβλέπουν και σταδιακή εφαρμογή των μέτρων 

που καθορίζουν. 




ύστερα από γνώμη του Σ.Υ.Α.Ε., καθορίζεται ο εθνικός 

κατάλογος επαγγελματικών ασθενειών σύμφωνα με το 

παράρτημα Ι της Σύστασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 

2003/670/ΕΚ «Σχετικά με τον ευρωπαϊκό κατάλογο των 

επαγγελματικών ασθενειών». 

3. Με κοινές υπουργικές αποφάσεις οι οποίες εκδίδο− 

νται από τον Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικής Ασφά− 

λισης και τους συναρμόδιους Υπουργούς και μετά από 

γνωμοδότηση του Σ.Υ.Α.Ε., καθορίζονται: 

α) Οι όροι και οι προϋποθέσεις λειτουργίας των επιχει− 

ρήσεων που ασχολούνται με τις εργασίες κατεδάφισης 

και αφαίρεσης αμιάντου ή/και υλικών που περιέχουν 

αμίαντο από κτίρια, κατασκευές, συσκευές, εγκατα− 

στάσεις και πλοία, καθώς επίσης και με τις εργασίες 

συντήρησης, επικάλυψης και εγκλεισμού αμιάντου ή/και 

υλικών που περιέχουν αμίαντο. Οι επιχειρήσεις αυτές 

πρέπει να διαθέτουν σχετική άδεια η οποία εκδίδεται 

από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης 

το οποίο συνεπικουρείται στο έργο του από γνωμοδο− 

τική επιτροπή. Όλες οι σχετικές λεπτομέρειες για τη 

συγκρότηση της επιτροπής, τη συμμετοχή σε αυτή των 

εμπλεκόμενων φορέων, τον τρόπο λειτουργίας της, την 

αμοιβή των μελών και κάθε άλλη σχετική δαπάνη θα 

καθοριστούν με την ως άνω αναφερθείσα κοινή υπουρ− 

γική απόφαση. 

β) Η διαδικασία έγκρισης των προγραμμάτων εκπαί− 

δευσης όλων όσων εμπλέκονται σε εργασίες με αμίαντο 

ή αμιαντούχα υλικά, η οργάνωση, η εκτέλεση, η λειτουρ− 

γία, το είδος, η διάρκεια, οι δαπάνες εκτέλεσης και οι 

φορείς που διενεργούν τα προγράμματα εκπαίδευσης, 

η διδακτέα ύλη, τα προσόντα των διδασκόντων και των 

εκπαιδευομένων, τα πιστοποιητικά που χορηγούνται 

και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια. Ο χρόνος αποχής των 

εργαζομένων από την εργασία, για την παρακολούθηση 

των προγραμμάτων αυτών, θεωρείται χρόνος εργασίας 

για κάθε συνέπεια από τη σχέση εργασίας και για την 

αμοιβή τους και δεν μπορεί να συμψηφιστεί με την 

κανονική ετήσια άδειά τους.» 

Άρθρο δεύτερο 

1. Από την έναρξη ισχύος του παρόντος καταργείται 

κάθε διάταξη γενική ή ειδική που αφορά θέματα ρυθ− 

μιζόμενα από τον παρόντα κώδικα. 

2. Όπου στις ισχύουσες διατάξεις αναφέρονται «Επι− 

τροπές Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας», «Νομαρ− 

χιακές Επιτροπές Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας» 

και «Συμβούλιο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας» 

νοούνται, αντιστοίχως, οι κατά τον παρόντα κώδικα 

«Επιτροπές Υγείας και Ασφάλειας των Εργαζομένων», 

«Νομαρχιακές Επιτροπές Υγείας και Ασφάλειας των 

Εργαζομένων» και το «Συμβούλιο Υγείας και Ασφάλειας 

των Εργαζομένων». 

3. Η ισχύς του παρόντος αρχίζει ένα μήνα μετά τη 

δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.


Παραγγέλλομε τη δημοσίευση του παρόντος στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και την 

εκτέλεσή του ως νόμου του Κράτους. 

Αθήνα, 28 Μαΐου 2010 

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 

ΚΑΡΟΛΟΣ ΓΡ. ΠΑΠΟΥΛΙΑΣ 

ΟΙ ΥΠΟΥΡΓΟΙ 

ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ, ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ 

ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ 

ΙΩΑΝΝΗΣ ΡΑΓΚΟΥΣΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ 

ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ 

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ, ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ 

ΚΑΙ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ 

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΛΟΥΚΙΑ−ΤΑΡΣΙΤΣΑ ΚΑΤΣΕΛΗ 

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ 

ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ 

ΑΝΔΡΕΑΣ ΛΟΒΕΡΔΟΣ ΜΑΡΙΑ−ΕΛΙΖΑ ΞΕΝΟΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ 

ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ, ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ 

ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ 

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΚΑΣΤΑΝΙΔΗΣ ΜΙΧΑΗΛ ΧΡΥΣΟΧΟΪΔΗΣ 

Θεωρήθηκε και τέθηκε η Μεγάλη Σφραγίδα του Κράτους. 

Αθήνα, 31 Μαΐου 2010 

Ο ΕΠΙ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΣ 

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΚΑΣΤΑΝΙΔΗΣ

NΟΜΟΣ 1568/1985 

"Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζοµένων" 

(Φ.Ε.Κ. 177/Α/18-10-1985) 

( Σηµειώνεται, ότι για όλες τις επιχειρήσεις, συµπεριλαµβανοµένων και αυτών που απασχολούν λιγότερους από 50 εργαζόµενους, ο παρόν νόµος 

συµπληρώνεται µε τις διατάξεις του Π.∆. 17/96 (ΦΕΚ 11/Α/960) "Mέτρα για την βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας των εργαζοµένων κατά 

την εργασία σε συµµόρφωση µε τις οδηγίες 89/391/EOK και 91/383/EOK") 

Ο ΠΡΟΕ∆ΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 

Κυρώνουµε και εκδίδουµε τον ακόλουθο νόµο που ψήφισε η Βουλή: 

ΓΕΝΙΚΕΣ ∆ΙΑΤΑΞΕΙΣ 

Άρθρο 1 

Έκταση εφαρµογής 

1. Οι διατάξεις του νόµου αυτού εφαρµόζονται, εφόσον δεν ορίζεται αλλιώς, σε όλες τις επιχειρήσεις, 

εκµεταλλεύσεις και εργασίες του ιδιωτικού και του δηµόσιου τοµέα, όπως ο τελευταίος αυτός καθορίζεται 

από τις διατάξεις της παραγράφου 6 του άρθρου 1 του ν. 1256/1982 (ΦΕΚ 65), εκτός από τα εδάφια α΄ και 

β΄. 

2. Οι διατάξεις του νόµου αυτού, εκτός από το Κεφάλαιο Α, δεν εφαρµόζονται στις επιχειρήσεις 

α. εκρηκτικών υλών, 

β. µεταλλείων -λατοµείων- ορυχείων, 

γ. καθαρά αλιευτικές, 

δ. µεταφορών, εκτός από τις δραστηριότητες υποστήριξης, 

ε. σε εργασίες µε ιοντίζουσες ακτινοβολίες. 

3. Με προεδρικά διατάγµατα, που εκδίδονται µε πρόταση του Υπουργού Εργασίας και του κατά περίπτωση 

αρµόδιου υπουργού, ύστερα από γνώµη του Συµβουλίου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας, που 

προβλέπεται στο άρθρο 15 του νόµου αυτού, µπορεί να επεκτείνεται η εφαρµογή του νόµου αυτού, ολικά, 

ή µερικά και στις επιχειρήσεις της προηγούµενης παραγράφου, καθώς και στο ∆ηµόσιο και στα κοινά 

πρόσωπα δηµοσίου δικαίου. 

4. Για την εφαρµογή του νόµου αυτού, ως τόπος εργασίας νοείται κάθε χώρος που βρίσκονται ή µεταβαίνουν 

οι εργαζόµενοι εξαιτίας της εργασίας τους και που είναι κάτω από τον έλεγχο του εργοδότη. 

Παρατηρήσεις 

α. Mε το Π.∆. 289/1986 (ΦΕΚ129/Α/86) επεκτάθηκε η εφαρµογή του νόµου και στο πολιτικό προσωπικό των χώρων εργασίας που εποπτεύονται 

από το Yπουργείο Eθνικής Άµυνας. 

β. Mε την KYA 88555/3293/1988 (που κυρώθηκε µε το άρθρο 39 του N.1836/89, ΦΕΚ79/Α/89) επεκτάθηκε η εφαρµογή του νόµου και στο 

∆ηµόσιο, τα NΠ∆∆ και τους OTA. 

γ. Mε το άρθρο 1 του Π.∆. 17/1996 (ΦΕΚ11/Α/96) καταργήθηκαν όλες οι εξαιρέσεις της παρ. 2 του νόµου, εκτός από τις θαλάσσιες µεταφορές 

για τις οποίες εφαρµόζεται ειδική νοµοθεσία, ενώ για τον κλάδο µεταλλείων- λατοµείων- ορυχείων προβλέπεται ότι ισχύουν και οι πλέον 

δεσµευτικές ή ειδικές διατάξεις του Kανονισµού Mεταλλευτικών και Λατοµικών εργασιών. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄ 

ΟΡΓΑΝΑ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ 

Άρθρο 2 

Α. Σύσταση επιτροπής υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας (Ε.Υ.Α.Ε.) 

1. Οι εργαζόµενοι σε επιχειρήσεις που απασχολούν πάνω από πενήντα (50) άτοµα έχουν δικαίωµα να 

συνιστούν επιτροπή υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας, αποτελούµενη από εκλεγµένους 

αντιπροσώπους τους στην επιχείρηση. Σε επιχειρήσεις που απασχολούν από είκοσι (20) έως πενήντα 

(50) άτοµα ορίζεται εκλεγµένος αντιπρόσωπος των εργαζοµένων, για την υγιεινή και ασφάλεια της 

εργασίας στην επιχείρηση.

Παρατήρηση: 

Mε το άρθρο 3 του Π.∆. 17/96 επεκτείνεται και σε επιχειρήσεις κάτω των 20 ατόµων το δικαίωµα των εργαζοµένων να επιλέγουν εκπρόσωπο για 

την υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας. 

2. Παραρτήµατα, υποκαταστήµατα, χωριστές εγκαταστάσεις ή αυτοτελείς εκµεταλλεύσεις, εξαρτηµένες από 

την κύρια επιχείρηση θεωρούνται αυτοτελείς επιχειρήσεις για την εφαρµογή του κεφαλαίου αυτού, εφόσον 

η απόσταση µεταξύ τους ή από την κύρια επιχείρηση δικαιολογεί τη λειτουργία ιδιαίτερης Ε.Υ.Α.Ε. ή τον 

ορισµό ιδιαίτερου αντιπροσώπου, κατά την απόφαση του επιθεωρητή εργασίας στον οποίο µπορεί να 

προσφύγει κάθε µέρος σε περίπτωση διαφωνίας. Κατά της απόφασης του επιθεωρητή εργασίας 

επιτρέπεται προσφυγή ενώπιον του κατά τόπο αρµόδιου ειρηνοδίκη κατά τις διατάξεις της πολιτικής 

δικονοµίας περί εργατικών διαφορών. 

Β. Αρµοδιότητες επιτροπής και αντιπροσώπου 

1. Η Ε.Υ.Α.Ε. ή ο αντιπρόσωπος είναι όργανο συµβουλευτικό και έχει τις εξής αρµοδιότητες: 

α) µελετά τις συνθήκες εργασίας στην επιχείρηση, προτείνει µέτρα για τη βελτίωσή τους και του 

περιβάλλοντος εργασίας, παρακολουθεί την τήρηση των µέτρων υγιεινής και ασφάλειας και συµβάλλει 

στην εφαρµογή τους από τους εργαζοµένους. 

β) σε περιπτώσεις σοβαρών εργατικών ατυχηµάτων ή σχετικών συµβάντων προτείνει τα κατάλληλα µέτρα 

για την αποτροπή επανάληψής τους, 

γ) επισηµαίνει τον επαγγελµατικό κίνδυνο στους χώρους ή θέσεις εργασίας και προτείνει µέτρα για την 

αντιµετώπισή του, συµµετέχοντας έτσι στη διαµόρφωση της πολιτικής της επιχείρησης, για την 

πρόληψη του επαγγελµατικού κινδύνου, 

δ) ενηµερώνεται από τη διοίκηση της επιχείρησης για τα στοιχεία των εργατικών ατυχηµάτων και των 

επαγγελµατικών ασθενειών που συµβαίνουν σ’ αυτή, 

ε) ενηµερώνεται για την εισαγωγή στην επιχείρηση νέων παραγωγικών διαδικασιών, µηχανηµάτων, 

εργαλείων και υλικών ή για τη λειτουργία νέων εγκαταστάσεων σ’ αυτή, στο µέτρο που επηρεάζουν τις 

συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. 

στ) σε περίπτωση άµεσου και σοβαρού κινδύνου καλεί τον εργοδότη να λάβει τα ενδεικνυόµενα µέτρα, 

χωρίς να αποκλείεται και η διακοπή λειτουργίας µηχανήµατος ή εγκατάστασης ή παραγωγικής 

διαδικασίας, 

ζ) µπορεί να ζητεί τη συνδροµή εµπειρογνωµόνων για θέµατα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας, µετά 

σύµφωνη γνώµη του εργοδότη. 

2. Η Ε.Υ.Α.Ε. ή ο αντιπρόσωπος συνεδριάζει µε τον εργοδότη ή τον εκπρόσωπό του µέσα στο πρώτο 

δεκαήµερο κάθε τριµήνου, σε ηµέρα και ώρα που ορίζεται από κοινού, για τη διευθέτηση των θεµάτων 

που ανακύπτουν µέσα στην επιχείρηση και σχετίζονται µε τις αρµοδιότητες της προηγούµενης 

παραγράφου. Στις κοινές συνεδριάσεις µετέχουν ο τεχνικός ασφάλειας και ο γιατρός εργασίας της 

επιχείρησης που προβλέπονται στο άρθρο 4. Πριν από την ηµέρα της κοινής συνεδρίασης, η Ε.Υ.Α.Ε. ή ο 

αντιπρόσωπος καθορίζει τα θέµατα τα οποία θα συζητήσει και τα γνωστοποιεί στον εργοδότη τρεις (3) 

τουλάχιστον εργάσιµες ηµέρες νωρίτερα. Ο εργοδότης γνωστοποιεί στην Ε.Υ.Α.Ε. ή στον αντιπρόσωπο 

τα θέµατα που επιθυµεί να συζητηθούν στην κοινή συνεδρίαση τρεις (3) τουλάχιστον εργάσιµες ηµέρες 

πριν από την ηµέρα πραγµατοποίησής της. Οι παραπάνω γνωστοποιήσεις απευθύνονται επίσης µέσα 

στις ίδιες προθεσµίες και προς τον τεχνικό ασφάλειας και το γιατρό εργασίας της επιχείρησης. Στις 

συνεδριάσεις αυτές συντάσσονται πρακτικά εις διπλούν και τηρούνται το ένα αντίτυπο από τον εργοδότη 

και το άλλο από την επιτροπή ή τον αντιπρόσωπο. 

Γ. Αριθµός µελών Ε.Υ.Α.Ε. - Υποχρεώσεις εργοδοτών 

1. Η Ε.Υ.Α.Ε. αποτελείται: 

α) από δύο µέλη σε επιχειρήσεις µε 51 έως 100 εργαζοµένους, 

β) από 3 µέλη σε επιχειρήσεις µε 101 έως 300 εργαζοµένους, 

γ) από 4 µέλη σε επιχειρήσεις µε 301 έως 600 εργαζοµένους, 

δ) από 5 µέλη σε επιχειρήσεις µε 601 έως 1000 εργαζοµένους, 

ε) από 6 µέλη σε επιχειρήσεις µε 1001 έως 2000 εργαζοµένους, 

στ) από 7 µέλη σε επιχειρήσεις µε περισσότερους από 2.000 εργαζοµένους. 


α) να διευκολύνει την Ε.Υ.Α.Ε. ή τον αντιπρόσωπο των εργαζοµένων στην άσκηση των καθηκόντων τους, 

β) Να ενηµερώνει και παρέχει κάθε στοιχείο που αφορά την επιχείρηση και είναι σχετικό µε το έργο της 

Ε.Υ.Α.Ε. ή του αντιπροσώπου των εργαζοµένων.

Άρθρο 3 

Εκλογή µελών Ε.Υ.Α.Ε. - προστασία 

1. Αν στην επιχείρηση δεν υπάρχουν αντιπρόσωποι ή συµβούλια εργαζοµένων, που προβλέπονται από 

νόµο, οι εργαζόµενοι εκλέγουν σε γενική συνέλευση, που συγκαλείται για το σκοπό αυτόν κάθε δύο 

χρόνια, τα µέλη της Ε.Υ.Α.Ε. ή τον αντιπρόσωπό τους, για την υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας, µε 

άµεση και µυστική ψηφοφορία. 


Σύµφωνα µε το άρθρο 12 παρ. 7 του Ν. 1767/88 “Συµβούλια εργαζοµένων κλπ” (ΦEK 63/A/88), τα Συµβούλια των εργαζοµένων, όπου υπάρχουν, 

υποδεικνύουν τα µέλη της EYAE από τα µέλη τους. 

2. Η γενική συνέλευση αποτελείται από το σύνολο των εργαζοµένων στην επιχείρηση και βρίσκεται σε 

απαρτία όταν παρίσταται τουλάχιστον το ήµισυ των εργαζοµένων σ’ αυτή. Αν δεν επιτευχθεί αυτή η 

απαρτία, τότε αρκεί το ένα τρίτο (1/3) των εργαζοµένων στην επόµενη συνέλευση. 

Στη γενική συνέλευση απαγορεύεται να παρίστανται και να ψηφίζουν πρόσωπα που δεν είναι εργαζόµενοι 

της επιχείρησης. 

Η πρώτη, µετά την έναρξη ισχύος του νόµου αυτού, γενική συνέλευση συγκαλείται από το ένα εικοστό 

(1/20) τουλάχιστον των εργαζοµένων και την προεδρία της αναλαµβάνουν οι τρεις πρώτοι που 

υπογράφουν την πρόσκληση. 

Κάθε, εν συνεχεία της πρώτης, γενική συνέλευση για εκλογές συγκαλείται και προεδρεύεται, κατά 

περίπτωση, από τον αντιπρόσωπο ή τα µέλη της Ε.Υ.Α.Ε. 

3. Κάθε εργαζόµενος έχει δικαίωµα να ψηφίσει για τον αντιπρόσωπο ή τα µέλη της Ε.Υ.Α.Ε. και να εκλεγεί 

στα αξιώµατα αυτά. 

4. Οι υποψήφιοι για την Ε.Υ.Α.Ε. αναγράφονται σε ενιαίο ψηφοδέλτιο µε αλφαβητική σειρά. Κάθε 

εργαζόµενος έχει δικαίωµα να ψηφίσει από το ψηφοδέλτιο τόσους υποψηφίους, όσος ο αριθµός των 

µελών της Ε.Υ.Α.Ε. Εκλέγονται οι υποψήφιοι που συγκεντρώνουν τις περισσότερες ψήφους. Σε 

περίπτωση ισοψηφίας ακολουθεί κλήρωση. Οι αµέσως επόµενοι σε αριθµό ψήφων αναδεικνύονται 

αναπληρωµατικά µέλη. 

5. Οι διατάξεις της προηγούµενης παραγράφου εφαρµόζεται και προκειµένου για εκλογή αντιπροσώπου 

υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. 

6. Για τον υπολογισµό του αριθµού των µελών της Ε.Υ.Α.Ε. λαµβάνεται υπόψη ο αριθµός των εργαζοµένων 

στην επιχείρηση κατά το χρόνο διεξαγωγής της εκλογής. 

7. Αίτηση για αναγνώριση ακυρότητας απόφασης γενικής συνέλευσης για εκλογές ασκείται στο ειρηνοδικείο 

της περιφέρειας που βρίσκεται η επιχείρηση, µέσα σε αποκλειστική προθεσµία δέκα (10) εργάσιµων 

ηµερών από τη λήξη της γενικής συνέλευσης από το ένα πέµπτο (1/5) του αριθµού των εργαζοµένων 

καθώς και από όποιον έχει προσωπικό έννοµο συµφέρον. 

8. Οι εκλογές διεξάγονται από τριµελή εφορευτική επιτροπή που εκλέγεται από τη γενική συνέλευση των 

εργαζοµένων. Ο πρόεδρος της εφορευτικής επιτροπής εκλέγεται από τα µέλη της. Η εφορευτική επιτροπή 

µεριµνά για τη διεξαγωγή των εκλογών, καταµετρά τις ψήφους και ανακηρύσσει τους επιτυχόντες. 

Τηρεί πρακτικά για τις εκλογές και γνωστοποιεί το αποτέλεσµά τους στους εργαζοµένους στον εργοδότη 

και το σωµατείο ή τα σωµατεία της επιχείρησης. 

9. Το άρθρο 14 του ν. 1264/1982 εφαρµόζεται και για τα µέλη της Ε.Υ.Α.Ε. και τους αντιπροσώπους. 

Άρθρο 4 

Υποχρέωση απασχόλησης τεχνικού ασφάλειας και γιατρού εργασίας της επιχείρησης 

1. Στις επιχειρήσεις που απασχολούν κατά ετήσιο µέσο όρο πάνω από πενήντα (50) εργαζοµένους, ο 

εργοδότης έχει υποχρέωση να χρησιµοποιεί τις υπηρεσίες τεχνικού ασφαλείας και γιατρού εργασίας. 

Παρατηρήσεις 

α. Mε το άρθρο 4 του Π.∆. 17/96 η υποχρέωση απασχόλησης τεχνικού ασφάλειας επεκτάθηκε και σε επιχειρήσεις µε λιγότερους από 50 

εργαζοµένους.

β. Ως προς την υποχρέωση απασχόλησης γιατρού εργασίας ισχύουν και οι ειδικότερες διατάξεις του Π.∆.94/87 (Φ.Ε.Κ. 54/Α/87) "Προστασία 

των εργαζοµένων που εκτίθενται στον µεταλλικό µόλυβδο και τις ενώσεις ιόντων του κατά την εργασία", του Π.∆.70α/88 (Φ.Ε.Κ. 31/Α/88) 

"Προστασία των εργαζοµένων που εκτίθενται σε αµίαντο κατά την εργασία" και του Π.∆.186/95 (ΦΕΚ 97/Α/95) "Προστασία των εργαζοµένων 

από κινδύνους που διατρέχουν λόγω της έκθεσής τους σε βιολογικούς παράγοντες κατά την εργασία σε συµµόρφωση µε τις οδηγίες του 

Συµβουλίου 90/679/EOK και 93/88/EOK". 

2. Παραρτήµατα, υποκαταστήµατα, χωριστές εγκαταστάσεις ή αυτοτελείς εκµεταλλεύσεις, εξαρτηµένες από 

την κύρια επιχείρηση, θεωρούνται αυτοτελείς επιχειρήσεις για την εφαρµογή του κεφαλαίου αυτού, εφόσον 

απέχουν µεταξύ τους ή από την κύρια επιχείρηση τόσο, ώστε να δυσχεραίνεται το έργο του τεχνικού 

ασφάλειας και του γιατρού εργασίας, κατά την απόφαση του επιθεωρητή εργασίας στον οποίο µπορεί να 

προσφύγει κάθε µέρος σε περίπτωση διαφωνίας. Κατά της απόφασης του επιθεωρητή εργασίας 

επιτρέπεται προσφυγή ενώπιον του κατά τόπο αρµόδιου ειρηνοδίκη κατά τις διατάξεις της πολιτικής 

δικονοµίας περί εργατικών διαφορών. 

3. Ο εργοδότης έχει υποχρέωση πριν από την επιλογή του τεχνικού ασφάλειας ή του γιατρού εργασίας, να 

γνωστοποιεί στην τοπική επιθεώρηση εργασίας τα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα τους καθώς και την 

τυχόν απασχόλησή τους σε άλλη επιχείρηση, τα στοιχεία για το είδος και την οργάνωση της επιχείρησης, 

τον αριθµό των εργαζοµένων και λοιπές συναφείς πληροφορίες. 

4. Η σύµβαση πρόσληψης του τεχνικού ασφάλειας και του γιατρού εργασίας γίνεται εγγράφως και αντίγραφό 

της κοινοποιείται από τον εργοδότη στην τοπική επιθεώρηση εργασίας. 

5. Ο εργοδότης, για την αποτελεσµατικότερη άσκηση των καθηκόντων του τεχνικού ασφάλειας και του 

γιατρού εργασίας, θέτει στη διάθεσή τους το αναγκαίο βοηθητικό προσωπικό, χώρους, εγκαταστάσεις, 

συσκευές και γενικά τα απαραίτητα µέσα και βαρύνεται µε όλες τις σχετικές δαπάνες. 

6. Ο εργοδότης έχει υποχρέωση να διευκολύνει τον τεχνικό ασφάλειας και το γιατρό εργασίας για την 

παρακολούθηση µαθηµάτων εκπαίδευσης και επιµόρφωσης, όπως προβλέπονται στο άρθρο 13. 

Άρθρο 5 

Προσόντα τεχνικού ασφάλειας 

1. Ο τεχνικός ασφάλειας πρέπει να έχει τα παρακάτω προσόντα, ανάλογα µε το είδος της επιχείρησης και 

τον αριθµό των εργαζοµένων σ’ αυτή: 

α) Πτυχίο πολυτεχνείου ή πολυτεχνικής σχολής ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύµατος του εσωτερικού ή 

ισότιµων σχολών του εξωτερικού, που το αντικείµενο σπουδών έχει σχέση µε τις εγκαταστάσεις και την 

παραγωγική διαδικασία και άδεια άσκησης επαγγέλµατος, που χορηγείται από το Τεχνικό Επιµελητήριο 

της Ελλάδας (Τ.Ε.Ε.) 

β) Πτυχίο πανεπιστηµιακής σχολής εσωτερικού ή ισότιµων σχολών του εξωτερικού, που το αντικείµενο 

σπουδών έχει σχέση µε τις εγκαταστάσεις και την παραγωγική διαδικασία και άδεια άσκησης 

επαγγέλµατος, όταν αυτή προβλέπεται από την κείµενη νοµοθεσία. 

γ) Πτυχίο τεχνολογικού εκπαιδευτικού ιδρύµατος ή ισότιµων σχολών του εξωτερικού ή πτυχίο των πρώην 

σχολών υποµηχανικών και των Κ.Α.Τ.Ε.Ε. 

δ) Απολυτήριο τεχνικού λυκείου ή µέσης τεχνικής σχολής ή άλλης αναγνωρισµένης τεχνικής 

επαγγελµατικής σχολής του εσωτερικού ή ισότιµων σχολών του εξωτερικού ή άδεια άσκησης 

επαγγέλµατος εµπειροτέχνη. 

2. Προϋπηρεσία, που υπολογίζεται από την απόκτηση, απολυτηρίου ή πτυχίου, για τους τεχνικούς των 

εδαφίων α’ και β΄ της παραγρ. 1 αυτού του άρθρου τουλάχιστον διετή, για τους τεχνικούς του εδαφ. γ’ της 

παραγρ. 1 τουλάχιστον πενταετή και για τους τεχνικούς του εδαφ. δ’ της παραγρ. 1 τουλάχιστον οκταετή. 

3. Κάτοχοι των παραπάνω προσόντων θεωρούνται και όσοι έχουν τίτλους ή πιστοποιητικά της αλλοδαπής, 

από τα οποία προκύπτει ότι είναι τεχνικοί ασφάλειας. 

4. Ο τεχνικός ασφάλειας υπάγεται απευθείας στη διοίκηση της επιχείρησης. 

5. Με προεδρικά διατάγµατα, που εκδίδονται ύστερα από πρόταση του Υπουργού Εργασίας και του κατά 

περίπτωση συναρµόδιου υπουργού, µετά από γνώµη του Συµβουλίου Υγιεινής και Ασφάλειας της 

Εργασίας, καθορίζεται το συγκεκριµένο επίπεδο γνώσεων και η ειδικότητα του τεχνικού ασφάλειας, 

ανάλογα µε τον αριθµό των εργαζοµένων και το είδος της δραστηριότητας της επιχείρησης. Έως την 

έκδοση των διαταγµάτων αυτών ο εργοδότης οφείλει να απασχολεί τεχνικό ασφάλειας, σύµφωνα µε τις 

παραπάνω διατάξεις.


Σε εφαρµογή της παραπάνω παρ. 5 εκδόθηκε το Π.∆. 294/88 (ΦΕΚ 138/Α/88), που συµπληρώθηκε µε τις διατάξεις της παρ. 2 του άρθρου 4 του 

Π.∆. 17/96. 

Άρθρο 6 

Συµβουλευτικές αρµοδιότητες του τεχνικού ασφάλειας 

1. Ο τεχνικός ασφάλειας παρέχει στον εργοδότη υποδείξεις και συµβουλές, γραπτά ή προφορικά, σε θέµατα 

σχετικά µε την υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας και την πρόληψη των εργατικών ατυχηµάτων. Τις 

γραπτές υποδείξεις ο τεχνικός ασφάλειας καταχωρεί σε ειδικό βιβλίο της επιχείρησης, το οποίο 

σελιδοµετρείται και θεωρείται από την επιθεώρηση εργασίας. Ο εργοδότης έχει υποχρέωση να λαµβάνει 

γνώση ενυπογράφως των υποδείξεων που καταχωρούνται σ’ αυτό το βιβλίο. 

2. Ειδικότερα ο τεχνικός ασφάλειας: 

α) συµβουλεύει σε θέµατα σχεδιασµού, προγραµµατισµού, κατασκευής και συντήρησης των 

εγκαταστάσεων, εισαγωγής νέων παραγωγικών διαδικασιών, προµήθειας µέσων και εξοπλισµού, 

επιλογής και ελέγχου της αποτελεσµατικότητας των ατοµικών µέσων προστασίας, καθώς και 

διαµόρφωσης και διευθέτησης των θέσεων και του περιβάλλοντος εργασίας και γενικά οργάνωσης της 

παραγωγικής διαδικασίας, 

β) ελέγχει την ασφάλεια των εγκαταστάσεων και των τεχνικών µέσων, πριν από τη λειτουργία τους, καθώς 

και των παραγωγικών διαδικασιών και µεθόδων εργασίας πριν από την εφαρµογή τους και επιβλέπει 

την εφαρµογή των µέτρων υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας και πρόληψης των ατυχηµάτων, 

ενηµερώνοντας σχετικά τους αρµόδιους προϊσταµένους των τµηµάτων ή τη διεύθυνση της επιχείρησης. 

Άρθρο 7 

Επίβλεψη συνθηκών εργασίας 

1. Για την επίβλεψη των συνθηκών εργασίας ο τεχνικός ασφάλειας έχει υποχρέωση: 

α) να επιθεωρεί τακτικά τις θέσεις εργασίας από πλευράς υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας, να 

αναφέρει στον εργοδότη οποιαδήποτε παράλειψη των µέτρων υγιεινής και ασφάλειας, να προτείνει 

µέτρα αντιµετώπισής της και να επιβλέπει την εφαρµογή τους, 

β) να επιβλέπει την ορθή χρήση των ατοµικών µέσων προστασίας, 

γ) να ερευνά τα αίτια των εργατικών ατυχηµάτων, να αναλύει και αξιολογεί τα αποτελέσµατα των ερευνών 

του και να προτείνει µέτρα για την αποτροπή παρόµοιων ατυχηµάτων, 

δ) να εποπτεύει την εκτέλεση ασκήσεων πυρασφάλειας και συναγερµού για τη διαπίστωση ετοιµότητας 

προς αντιµετώπιση ατυχηµάτων. 

2. Για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στην επιχείρηση ο τεχνικός ασφάλειας έχει υποχρέωση: 

α) να µεριµνά ώστε οι εργαζόµενοι στην επιχείρηση να τηρούν τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας της 

εργασίας και να τους ενηµερώνει και καθοδηγεί για την αποτροπή του επαγγελµατικού κινδύνου που 

συνεπάγεται η εργασία τους, 

β) να συµµετέχει στην κατάρτιση και εφαρµογή των προγραµµάτων εκπαίδευσης των εργαζοµένων σε 

θέµατα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. 

3. Η άσκηση του έργου του τεχνικού ασφάλειας δεν αποκλείει την ανάθεση σ’ αυτόν από τον εργοδότη και 

άλλων καθηκόντων, πέρα από το ελάχιστο όριο ωρών απασχόλησής του ως τεχνικού ασφάλειας. 

4. Ο τεχνικός ασφάλειας έχει, κατά την άσκηση του έργου του, ηθική ανεξαρτησία απέναντι στον εργοδότη 

και στους εργαζοµένους. Τυχόν διαφωνία του µε τον εργοδότη, για θέµατα της αρµοδιότητάς του, δεν 

µπορεί να αποτελέσει λόγο καταγγελίας της σύµβασής του. Σε κάθε περίπτωση η απόλυση του τεχνικού 

ασφάλειας πρέπει να είναι αιτιολογηµένη. 

5. Ο τεχνικός ασφάλειας έχει υποχρέωση να τηρεί το επιχειρησιακό απόρρητο.

Άρθρο 8 

Προσόντα γιατρού εργασίας και βοηθητικού προσωπικού 

1. Ο γιατρός εργασίας πρέπει να διαθέτει εκτός από την άδεια άσκησης ιατρικού επαγγέλµατος και την 

ειδικότητα της ιατρικής της εργασίας. 

Μέχρι την καθιέρωση της ειδικότητας της ιατρικής της εργασίας και την απόκτηση της ειδικότητας από 

ικανό αριθµό γιατρών, µπορούν να ασκούν το αντικείµενο αυτό, στο επίπεδο της επιχείρησης, οι 

παρακάτω: 

α) οι κάτοχοι τίτλου ή πτυχίου ειδικότητας ιατρικής της εργασίας της αλλοδαπής. 

β) οι γιατροί που έχουν την ειδικότητα της παθολογίας, σύµφωνα µε τις ισχύουσες διατάξεις και έχουν 

παρακολουθήσει ειδικό σεµινάριο ιατρικής και της εργασίας, σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 13 ή 

διαθέτουν διετή τουλάχιστον εµπειρία σε επιχείρηση. 

γ) όσοι έχουν ασκήσει καθήκοντα γιατρού εργασίας στο Υπουργείο Εργασίας για πέντε χρόνια 

τουλάχιστον και µετά την παραίτηση τους από την υπηρεσία. 

Σε περίπτωση που δεν υπάρχει γιατρός µε την παραπάνω ειδικότητα, είναι δυνατό να προσληφθεί 

γιατρός οποιασδήποτε ειδικότητας. 

2. Ο γιατρός εργασίας υπάγεται απευθείας στη διοίκηση της επιχείρησης. 

3. Ως βοηθητικό προσωπικό του γιατρού εργασίας, σύµφωνα µε την παράγραφο 5 του άρθρου 4, µπορούν 

να προσλαµβάνονται επισκέπτριες αδελφές και επισκέπτες αδελφοί πτυχιούχοι σχολών τετραετούς 

φοίτησης της ηµεδαπής ή ισότιµων της αλλοδαπής ή αδελφές νοσοκόµες και αδελφοί νοσοκόµοι, 

πτυχιούχοι σχολών µονοετούς φοίτησης της ηµεδαπής ή ισότιµων της αλλοδαπής. 

Άρθρο 9 

Συµβουλευτικές αρµοδιότητες του γιατρού εργασίας 

1. Ο γιατρός εργασίας παρέχει υποδείξεις και συµβουλές στον εργοδότη, στους εργαζοµένους και στους 

εκπροσώπους τους, γραπτά ή προφορικά, σχετικά µε τα µέτρα που πρέπει να λαµβάνονται για τη 

σωµατική και ψυχική υγεία των εργαζοµένων. Τις γραπτές υποδείξεις ο γιατρός εργασίας καταχωρεί στο 

ειδικό βιβλίο του άρθρου 6 του νόµου αυτού. Ο εργοδότης λαµβάνει γνώση ενυπογράφως των υποδείξεων 

που καταχωρούνται σ’ αυτό το βιβλίο. 

2. Ειδικότερα ο γιατρός εργασίας συµβουλεύει σε θέµατα: 

α) σχεδιασµού, προγραµµατισµού, τροποποίησης της παραγωγικής διαδικασίας, κατασκευής και 

συντήρησης εγκαταστάσεων, σύµφωνα µε τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας, 

β) λήψης µέτρων προστασίας, κατά την εισαγωγή και χρήση υλών και προµήθειας µέσων εξοπλισµού, 

γ) φυσιολογίας και ψυχολογίας της εργασίας, εργονοµίας και υγιεινής της εργασίας, της διευθέτησης και 

διαµόρφωσης των θέσεων και του περιβάλλοντος της εργασίας και της οργάνωσης της παραγωγικής 

διαδικασίας, 

δ) οργάνωσης υπηρεσίας παροχής πρώτων βοηθειών, 

ε) αρχικής τοποθέτησης και αλλαγής θέσης εργασίας για λόγους υγείας, προσωρινά ή µόνιµα, καθώς και 

ένταξης ή επανένταξης µειονεκτούντων ατόµων στην παραγωγική διαδικασία, ακόµη και σε υπόδειξη 

αναµόρφωσης της θέσης εργασίας και 

στ) δεν επιτρέπεται ο γιατρός εργασίας να χρησιµοποιείται, για να επαληθεύει το δικαιολογηµένο ή µη, 

λόγω νόσου, απουσίας εργαζοµένου. 

Άρθρο 10 

Επίβλεψη της υγείας των εργαζοµένων 

1. Ο γιατρός εργασίας προβαίνει σε ιατρικό έλεγχο των εργαζοµένων σχετικό µε τη θέση εργασίας τους, µετά 

την πρόσληψή τους ή την αλλαγή θέσης εργασίας, καθώς και σε περιοδικό ιατρικό έλεγχο κατά την κρίση 

του επιθεωρητή εργασίας ύστερα από αίτηµα της επιτροπής υγιεινής και ασφάλειας των εργαζοµένων, 

όταν τούτο δεν ορίζεται από το νόµο. Μεριµνά για τη διενέργεια ιατρικών εξετάσεων και µετρήσεων 

παραγόντων του εργασιακού περιβάλλοντος σε εφαρµογή των διατάξεων που ισχύουν κάθε φορά. Εκτιµά 

την καταλληλότητα των εργαζοµένων για τη συγκεκριµένη εργασία, αξιολογεί και καταχωρεί τα 

αποτελέσµατα των εξετάσεων, εκδίδει βεβαίωση των παραπάνω εκτιµήσεων και την κοινοποιεί στον

εργοδότη. Το περιεχόµενο της βεβαίωσης πρέπει να εξασφαλίζει το ιατρικό απόρρητο υπέρ του 

εργαζοµένου και µπορεί να ελεγχθεί από τους υγειονοµικούς επιθεωρητές του Υπουργείου Εργασίας, για 

την κατοχύρωση του εργαζοµένου και του εργοδότη. 

2. Επιβλέπει την εφαρµογή των µέτρων προστασίας της υγείας των εργαζοµένων και πρόληψης των 

ατυχηµάτων. Για το σκοπό αυτό: 

α) επιθεωρεί τακτικά τις θέσεις εργασίας και αναφέρει οποιαδήποτε παράλειψη, προτείνει µέτρα 

αντιµετώπισης των παραλείψεων και επιβλέπει την εφαρµογή τους, 

β) επεξηγεί την αναγκαιότητα της σωστής χρήσης των ατοµικών µέτρων προστασίας, 

γ) ερευνά τις αιτίες των ασθενειών που οφείλονται στην εργασία, αναλύει και αξιολογεί τα αποτελέσµατα 

των ερευνών και προτείνει µέτρα για την πρόληψη των ασθενειών αυτών, 

δ) επιβλέπει τη συµµόρφωση των εργαζοµένων στους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας, 

ενηµερώνει τους εργαζοµένους για τους κινδύνους που προέρχονται από την εργασία τους, καθώς και 

για τους τρόπους πρόληψής τους, 

ε) παρέχει επείγουσα θεραπεία σε περίπτωση ατυχήµατος ή αιφνίδιας νόσου. Εκτελεί προγράµµατα 

εµβολιασµού των εργαζοµένων µε εντολή της αρµόδιας διεύθυνσης υγιεινής της νοµαρχίας, όπου 

εδρεύει η επιχείρηση. 

3. Ο γιατρός εργασίας έχει υποχρέωση να τηρεί το ιατρικό και επιχειρησιακό απόρρητο. 

4. Ο γιατρός εργασίας αναγγέλλει µέσω της επιχείρησης στην επιθεώρηση εργασίας ασθένειες των 

εργαζοµένων που οφείλονται στην εργασία. 

5. Ο γιατρός εργασίας πρέπει να ενηµερώνεται από τον εργοδότη και τους εργαζοµένους για οποιοδήποτε 

παράγοντα στο χώρο εργασίας και έχει επίπτωση στην υγεία. 

6. Η επίβλεψη της υγείας των εργαζοµένων στον τόπο εργασίας δεν µπορεί να συνεπάγεται οικονοµική 

επιβάρυνση γι’ αυτούς και πρέπει να γίνεται κατά τη διάρκεια των ωρών εργασίας τους. 

7. Η παράγραφος 4 του άρθρου 7 του παρόντος έχει εφαρµογή και για το γιατρό εργασίας. 


Το παραπάνω άρθρο συµπληρώθηκε µε τις διατάξεις των παρ. 13 και 14 του άρθρου 4 του Π.∆. 17/96. 

Άρθρο 11 

Συνεργασία τεχνικού ασφάλειας και γιατρού εργασίας 

1. Ο τεχνικός ασφάλειας και ο γιατρός εργασίας υποχρεούνται κατά την εκτέλεση, του έργου τους, να 

συνεργάζονται πραγµατοποιώντας κοινούς ελέγχους των χώρων εργασίας. 

2. Ο τεχνικός ασφάλειας και ο γιατρός εργασίας οφείλουν κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους, να 

συνεργάζονται µε την Ε.Υ.Α.Ε. ή τον αντιπρόσωπο των εργαζοµένων. 

3. Ο τεχνικός ασφάλειας και ο γιατρός εργασίας οφείλουν να ενηµερώνουν την Ε.Υ.Α.Ε. ή τον αντιπρόσωπο 

για κάθε σηµαντικό ζήτηµα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας στην επιχείρηση και να τους παρέχουν 

συµβουλές σε θέµατα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. 

4. Αν ο εργοδότης διαφωνεί µε τις γραπτές υποδείξεις και συµβουλές του τεχνικού ασφάλειας ή του γιατρού 

εργασίας, οφείλει να αιτιολογεί τις απόψεις του και να τις κοινοποιήσει και στην Ε.Υ.Α.Ε. ή στον 

αντιπρόσωπο. Σε περίπτωση διαφωνίας η διαφορά θα επιλύεται από τον επιθεωρητή εργασίας και µόνο. 

Άρθρο 12 

Χρονικά όρια απασχόλησης του τεχνικού ασφάλειας και του γιατρού εργασίας 


αρµόδιου υπουργού, ύστερα από γνώµη του Συµβουλίου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας, ορίζεται 

ο χρόνος κατά τον οποίο κάθε επιχείρηση οφείλει να απασχολεί τεχνικό ασφαλείας και γιατρό εργασίας, 

ανάλογα µε τον αριθµό των εργαζοµένων και το είδος της δραστηριότητας της επιχείρησης. 


Σε εφαρµογή της παραπάνω παρ. 1 εκδόθηκε το Π.∆. 294/88, που συµπληρώθηκε µε τις διατάξεις της παρ. 3 του άρθρου 4 του Π.∆. 17/96.

2. Ο χρόνος απασχόλησης του τεχνικού ασφάλειας και του γιατρού εργασίας µπορεί να αυξοµειώνεται κατά 

συγκεκριµένη επιχείρηση µε απόφαση του Υπουργού Εργασίας και του κατά περίπτωση αρµόδιου 

υπουργού, ύστερα από γνώµη του Συµβουλίου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας, ανάλογα µε τη 

συχνότητα και τη βαρύτητα των εργατικών ατυχηµάτων και των επαγγελµατικών ασθενειών που 

εµφανίζονται στην περίπτωση αυτή. 

3. Σε περίπτωση που ο χρόνος απασχόλησης του τεχνικού ασφάλειας ή του γιατρού εργασίας υπερβαίνει το 

ανώτατο νόµιµο όριο, η επιχείρηση πρέπει να διαθέτει και άλλους τεχνικούς ασφάλειας ή γιατρούς 


4. Επιτρέπεται ο ίδιος τεχνικός ασφάλειας ή γιατρός εργασίας να χρησιµοποιείται από οµάδα οµοειδών 

επιχειρήσεων ή από επιχειρήσεις κατά περιοχή. 

Άρθρο 13 

Επιµόρφωση τεχνικών ασφάλειας, γιατρών εργασίας, µελών των Ε.Υ.Α.Ε. και αντιπροσώπων 

1. Με αποφάσεις του Υπουργού Εργασίας και του κατά περίπτωση αρµόδιου υπουργού, ύστερα από γνώµη 

του Συµβουλίου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας, εγκρίνεται η εκτέλεση προγραµµάτων 

επιµόρφωσης των τεχνικών ασφάλειας, των γιατρών εργασίας, των µελών των Ε.Υ.Α.Ε. και των 

αντιπροσώπων από τα αρµόδια υπουργεία ή εκπαιδευτικούς ή άλλους δηµόσιους οργανισµούς. 

2. Με όποιες αποφάσεις ρυθµίζονται η οργάνωση, η λειτουργία, το είδος και η διάρκεια των εν λόγω 

προγραµµάτων, η διδακτέα ύλη, τα προσόντα των διδασκόντων και των εκπαιδευοµένων, τα 

πιστοποιητικά που χορηγούνται και κάθε αναγκαία λεπτοµέρεια. 

3. Οι δαπάνες εκτέλεσης των πιο πάνω εκπαιδευτικών προγραµµάτων ρυθµίζονται µε τις υπουργικές 

αποφάσεις της παραγράφου 1 και οπωσδήποτε δεν βαρύνουν τους εργαζοµένους. 

4. Ο χρόνος αποχής των εργαζοµένων από την εργασία, για την παρακολούθηση των προγραµµάτων 

αυτών, θεωρείται χρόνος εργασίας για κάθε συνέπεια από τη σχέση εργασίας και για την αµοιβή τους και 

δεν µπορεί να συµψηφιστεί µε την κανονική ετήσια άδειά τους. 


Η παραπάνω παρ. 4 συµπληρώθηκε µε τις διατάξεις των παρ. 1 και 2 του άρθρου 6 του Π.∆. 17/96. 

Άρθρο 14 

Σταδιακή εφαρµογή-εξουσιοδοτήσεις 

1. Οι διατάξεις του κεφαλαίου αυτού εφαρµόζονται στις επιχειρήσεις που απασχολούσαν τουλάχιστον 

εκατόν πενήντα (150) εργαζοµένους κατά την 1.6.85. 


Η παραπάνω παρ. 1 δεν έχει πλέον εφαρµογή. 


συναρµόδιου υπουργού, ύστερα από γνώµη του Συµβουλίου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας, 

επεκτείνεται η εφαρµογή των διατάξεων του κεφαλαίου αυτού και στις επιχειρήσεις που απασχολούν κάτω 

από εκατόν πενήντα (150) εργαζοµένους. Με όµοια διατάγµατα µπορεί να επεκτείνεται η εφαρµογή 

µέρους ή του συνόλου των διατάξεων του κεφαλαίου αυτού και στις επιχειρήσεις που απασχολούν αριθµό 

εργαζοµένων κατώτερο από τον προβλεπόµενο στα άρθρα 2 περ. Α και 4 ή και σε ειδικές κατηγορίες 

επιχειρήσεων µε αυξηµένο επαγγελµατικό κίνδυνο. 

3. Με προεδρικά διατάγµατα, που εκδίδονται µε πρόταση των Υπουργών Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών 

Ασφαλίσεων και Εργασίας ύστερα από γνώµη του Συµβουλίου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας, οι 

γιατροί εργασίας που αναφέρονται στο κεφάλαιο αυτό εντάσσονται στο Εθνικό Σύστηµα Υγείας, σύµφωνα 

µε τις διατάξεις που ισχύουν γι’ αυτό και ορίζεται κάθε αναγκαία λεπτοµέρεια. 

4. Η εφαρµογή των διατάξεων του κεφαλαίου αυτού αρχίζει από 1.1.1986.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄ 

ΟΡΓΑΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΕ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕ∆Ο 

Άρθρο 15 

Συµβούλιο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας 

1. Συνιστάται στο Ανώτατο Συµβούλιο Εργασίας (Α.Σ.Ε.) του Υπουργείου Εργασίας τµήµα αρµόδιο να 

γνωµοδοτεί αποκλειστικά σε θέµατα προστασίας της υγείας των εργαζοµένων και υγιεινής και ασφάλειας 

της εργασίας, µε την ονοµασία “Συµβούλιο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας” 

2. Μέλη του Συµβουλίου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας είναι: 

α) Ο Γενικός Γραµµατέας του Υπουργείου Εργασίας ως πρόεδρος µε αναπληρωτή του ανώτερο υπάλληλο 

του Υπουργείου Εργασίας που ορίζεται από τον ίδιο, 

β) ένας τεχνικός ή υγειονοµικός υπάλληλος του Υπουργείου Εργασίας, 

γ) ένας εκπρόσωπος του Υπουργείου Βιοµηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας, 

δ) ένας εκπρόσωπος του Υπουργείου Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, 

ε) τρεις εκπρόσωποι της πιο αντιπροσωπευτικής τριτοβάθµιας συνδικαλιστικής οργάνωσης εργαζοµένων, 

που υποδεικνύονται µε απόφαση της διοίκησης της, 

στ) τρεις εκπρόσωποι εργοδοτικών οργανώσεων από τη βιοµηχανία, βιοτεχνία ή εµπόριο, που 

υποδεικνύονται µε αποφάσεις των διοικήσεών τους, 

ζ) ένας εκπρόσωπος του Τεχνικού Επιµελητηρίου Ελλάδας, που υποδεικνύεται από τη διοίκησή του, 

η) ένας εκπρόσωπος του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου, που υποδεικνύεται από τη διοίκησή του, 

θ) ένας εκπρόσωπος της Ένωσης Ελλήνων Χηµικών, που υποδεικνύεται από τη διοίκησή της, 

ι) ένας επιστήµονας ειδικός σε θέµατα ασφάλειας της εργασίας, 

ια) ένας επιστήµονας ειδικός σε θέµατα υγιεινής της εργασίας. 

Ο διορισµός των µελών, πλην του πρώτου, γίνεται µε απόφαση του Υπουργού Εργασίας. Αν δεν 

υποδειχθούν εκπρόσωποι, σύµφωνα µε τα εδάφια ε’ έως και θ’, µέσα σε προθεσµία είκοσι (20) ηµερών 

από τη σχετική πρόσκληση του Υπουργού Εργασίας, το Συµβούλιο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας 

συγκροτείται και λειτουργεί χωρίς τη συµµετοχή τους. 

Οι διοικήσεις θα ορίσουν και αναπληρωτές. 


Η παραπάνω παρ. 2 τροποποιήθηκε µε το άρθρο 4 της KYA 88555/3293/1988 (ΦΕΚ 721/Β/88). 

3. Στις περιπτώσεις που αντιµετωπίζονται ειδικά θέµατα, τα οποία αφορούν εργαζοµένους απασχολούµενους 

στο δηµόσιο τοµέα, ο αρµόδιος κατά περίπτωση υπουργός, µε µέριµνα του Συµβουλίου Υγιεινής και 

Ασφάλειας της Εργασίας, ορίζει αντιπρόσωπό του που συµµετέχει ως µέλος, µε δικαίωµα ψήφου. 

4. Στις συνεδριάσεις του Συµβουλίου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας µπορούν να καλούνται και να 

µετέχουν χωρίς δικαίωµα ψήφου εµπειρογνώµονες ή ειδικοί επιστήµονες ή άλλοι ειδικοί πάνω στα θέµατα 

που κάθε φορά εξετάζονται, που υποδεικνύονται από τους φορείς ή αρχές των παραγράφων 2 και 3 

αντίστοιχα, σε αριθµό που δεν υπερβαίνει τον έναν ανά φορέα ή αρχή. 

5. Έργο του Συµβουλίου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας είναι: 

α) η διατύπωση γνώµης πάνω σε σχέδια κανονιστικών και διοικητικών πράξεων που εκδίδονται σε 

εκτέλεση του νόµου αυτού, 

β) η διατύπωση γνώµης σε θέµατα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας και προστασίας της υγείας των 

εργαζοµένων, που υποβάλλονται από τις αρχές ή τους φορείς των παρ. 2 και 3, 

γ) η εισήγηση προς τον Υπουργό Εργασίας για την έκδοση νέων νοµοθετικών ή κανονιστικών 

διαταγµάτων ή την τροποποίηση αυτών που ισχύουν, για την προστασία της υγείας των εργαζοµένων 

και την υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας. 

6. Στο Συµβούλιο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας συµµετέχουν ως εισηγητές οι προϊστάµενοι των 

αρµόδιων υπηρεσιών του Υπουργείου Εργασίας. Το Συµβούλιο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας 

µπορεί να ζητήσει τον ορισµό και άλλων εισηγητών από τους φορείς των παραγράφων 2 και 3.

7. Η υποστήριξη του Συµβουλίου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας εξασφαλίζεται από τη γραµµατεία του 

Α.Σ.Ε. Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και του κατά περίπτωση αρµόδιου υπουργού είναι δυνατή η 

απόσπαση ειδικών επιστηµόνων στην εν λόγω γραµµατεία για την εξυπηρέτηση του έργου του 

Συµβουλίου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας. 

8. Κάθε δαπάνη που προκαλείται από τις διατάξεις του άρθρου αυτού βαρύνει τον ειδικό λογαριασµό του 

Α.Σ.Ε. σύµφωνα µε τις διατάξεις που ισχύουν γι’ αυτό. 

9. Μετά τη σύσταση και λειτουργία του Συµβουλίου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας καταργείται κάθε 

απαιτούµενη γνωµοδότηση άλλου οργάνου, σχετική µε την υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας, που 

ρυθµίζει ο παρών νόµος. 

Άρθρο 16 

Νοµαρχιακές επιτροπές υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας 

1. Σε κάθε νοµαρχία συνιστάται συλλογικό γνωµοδοτικό όργανο για θέµατα προστασίας της υγείας και 

ασφάλειας των εργαζοµένων στους τόπους εργασίας, µε την ονοµασία Νοµαρχιακή Επιτροπή Υγιεινής και 

Ασφάλειας της Εργασίας (Ν.Ε.Υ.Α.Ε.). Μέλη της Ν.Ε.Υ.Α.Ε. είναι: 

α) ο νοµάρχης, ως πρόεδρος ή ο νόµιµος αναπληρωτής του, 

β) ο επιθεωρητής εργασίας του νοµού, 

γ) ένας εκπρόσωπος του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας, 

δ) δύο εκπρόσωποι του αντιπροσωπευτικότερου εργατικού κέντρου του νοµού, που υποδεικνύονται µε 

απόφαση της διοίκησής του, 

ε) δύο εκπρόσωποι εργοδοτικής οργάνωσης του νοµού από τη βιοµηχανία, τη βιοτεχνία και το εµπόριο, 

που υποδεικνύονται µε απόφαση των διοικήσεών των. Ο διορισµός των τεσσάρων τελευταίων µελών 

γίνεται µε απόφαση του νοµάρχη. Κατά τα λοιπά οι διατάξεις της παραγράφου 2 του άρθρου 15 

εφαρµόζονται αναλόγως. 


Η παραπάνω παρ. 1 τροποποιήθηκε µε το άρθρο 4 της KYA 88555/3293/1988 (ΦΕΚ 721/Β/88). 

2. Mε όµοια απόφαση του Nοµάρχη ρυθµίζονται τα θέµατα των συνεδριάσεων, της λήψης αποφάσεων, της 

γραµµατειακής υποστήριξης και κάθε αναγκαία λεπτοµέρεια για την εύρυθµη λειτουργία της επιτροπής. 

Στις συνεδριάσεις της επιτροπής µπορούν να συµµετέχουν χωρίς ψήφο, ύστερα από πρόσκληση του 

νοµάρχη, εκπρόσωποι άλλων υπηρεσιών του νοµού, εκπρόσωποι επιστηµονικών οργανώσεων του νοµού 

και ειδικοί επιστήµονες. 

3. Έργο της Ν.Ε.Υ.Α.Ε. είναι να γνωµοδοτεί: 

α) σχετικά µε την εφαρµογή στο νοµό των διατάξεων για την υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας και την 

προστασία της υγείας των εργαζοµένων, 

β) για τον συντονισµό της δράσης των αρµόδιων υπηρεσιών και οργάνων του νοµού, σχετικά µε τα θέµατα 

αυτά, 

γ) για την οργάνωση εκδηλώσεων και επιµορφωτικών προγραµµάτων, σχετικών µε την πρόληψη των 

εργατικών ατυχηµάτων και των επαγγελµατικών ασθενειών. 

4. Στην πρόεδρο και τα µέλη των Ν.Ε.Υ.Α.Ε. δεν καταβάλλεται αποζηµίωση. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄ 

ΚΤΙΡΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ 


Οι διατάξεις του Κεφαλαίου αυτού συµπληρώθηκαν µε το Π.∆. 16/96 (ΦEK 10/A/96) “Eλάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας στους 

χώρους εργασίας σε συµµόρφωση µε την οδηγία 89/654/EOK”. 

Άρθρο 17 

Σχεδιασµός χώρων εργασίας 

1. Η µελέτη των χώρων εργασίας πρέπει να αποβλέπει στη δηµιουργία ασφαλούς και υγιεινού 

περιβάλλοντος και ακώλυτης ροής της εργασίας. Οι διαστάσεις των χώρων εργασίας πρέπει να είναι 

ανάλογες µε το είδος της παραγωγικής διαδικασίας και τον αριθµό των εργαζοµένων.

2. Σε κάθε θέση εργασίας πρέπει να υπολογίζεται ελεύθερη επιφάνεια ώστε ο εργαζόµενος να µπορεί να 

κινείται ανεµπόδιστα κατά την εκτέλεση της εργασίας του. 

3. Σε θέσεις εργασίας µε αυξηµένο κίνδυνο ατυχήµατος, που δεν εποπτεύονται και που βρίσκονται έξω από 

το οπτικό ή το ακουστικό πεδίο των υπόλοιπων θέσεων εργασίας, κατά την κρίση του τεχνικού ασφάλειας, 

πρέπει να υπάρχουν συστήµατα µε τα οποία, σε περίπτωση κινδύνου, να µπορούν να ειδοποιηθούν 

πρόσωπα για παροχή βοήθειας. 

4. Χώροι εργασίας, που δεν είναι κλειστοί από κάθε πλευρά, επιτρέπονται µόνο εφόσον αυτό είναι 

απαραίτητο για λόγους λειτουργίας ή παραγωγής. Το ίδιο ισχύει και για χώρους εργασίας, όπου οι πύλες ή 

οι θύρες οδηγούν άµεσα στο ύπαιθρο και παραµένουν συνέχεια ανοιχτές. 

Οι θέσεις εργασίας των µη ολόπλευρα κλειστών χώρων εργασίας ή εκείνων που παραµένουν συνέχεια 

ανοιχτοί διευθετούνται έτσι, ώστε οι εργαζόµενοι να προφυλάσσονται από τις καιρικές συνθήκες. 


αρµόδιου υπουργού, ύστερα από γνώµη του Συµβουλίου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας, ορίζονται: 

α) το ελάχιστο ύψος των χώρων εργασίας, σε συνάρτηση µε την επιφάνειά τους, ο ελάχιστος 

απαιτούµενος όγκος κατά εργαζόµενο και εργασία, η ελάχιστη ελεύθερη επιφάνεια κίνησης στη θέση 

εργασίας ή γύρω από αυτή, καθώς και ο απαιτούµενος εξοπλισµός και εφοδιασµός των χώρων 

εργασίας για την εφαρµογή των διατάξεων του νόµου αυτού, 

β) οι απαιτούµενοι χώροι υγιεινής, ενδιαίτησης και παροχής ιατρικών υπηρεσιών, 

γ) οι κατασκευαστικές απαιτήσεις των διαφόρων στοιχείων των κτιριακών εγκαταστάσεων, ώστε να 

αποτρέπεται ο επαγγελµατικός κίνδυνος που προέρχεται από αυτές. 

Άρθρο 18 

Σχέδιο διαφυγής και διάσωσης-Οδός διάσωσης και έξοδοι κινδύνου 

1. Ο εργοδότης οφείλει να καταρτίσει σχέδιο διαφυγής και διάσωσης από τους χώρους εργασίας, εφόσον 

απαιτείται από τη θέση, την έκταση και το είδος της εκµετάλλευσης. Το σχέδιο διαφυγής και διάσωσης 

πρέπει να αναρτάται σε κατάλληλες θέσεις στους χώρους εργασίας. Το σχέδιο πρέπει να δοκιµάζεται 

τακτικά, µε ασκήσεις ή άλλο πρόσφορο τρόπο, ώστε σε περίπτωση κινδύνου ή καταστροφής να µπορούν 

οι εργαζόµενοι να διασωθούν. 

2. Η χάραξη, οι διαστάσεις και η διευθέτηση των οδών διάσωσης και των εξόδων κινδύνου πρέπει να είναι 

ανάλογες µε τις εγκαταστάσεις, τη χρήση και την επιφάνεια των χώρων εργασίας, καθώς και µε τον αριθµό 

των εργαζοµένων. Οι οδοί διάσωσης επισηµαίνονται κατάλληλα και πρέπει να οδηγούν σε ελεύθερο ή 

ασφαλή χώρο από το συντοµότερο δυνατό δρόµο. 

Άρθρο 19 

Συντήρηση-Έλεγχος 

1. Ο εργοδότης οφείλει να συντηρεί τους τόπους εργασίας και να µεριµνά για την κατά το δυνατό άµεση 

αποκατάσταση των ελλείψεων, που έχουν σχέση µε την υγιεινή και ασφάλεια των εργαζοµένων. Αν από 

τις ελλείψεις αυτές προκαλείται άµεσος και σοβαρός κίνδυνος για την υγεία και ασφάλεια των 

εργαζοµένων, πρέπει να διακόπτεται αµέσως η εργασία, στο σηµείο που εµφανίζονται οι ελλείψεις, µέχρι 

την αποκατάστασή τους. 

2. Τα συστήµατα ασφάλειας για την πρόληψη και την άρση του επαγγελµατικού κινδύνου πρέπει να 

συντηρούνται τακτικά και να ελέγχονται για την ικανότητα λειτουργίας τους, τουλάχιστο µια φορά το 

εξάµηνο, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά από τις ισχύουσες διατάξεις ή επιβάλλεται από τους κανόνες της 

επιστήµης και της τεχνικής εµπειρίας. 

Η χρονολογία συντήρησης και ελέγχου καθώς και οι σχετικές παρατηρήσεις πρέπει να καταχωρούνται 

ενυπόγραφα από τον αρµόδιο, που έκανε τη συντήρηση ή τον έλεγχο, σε ειδικό βιβλίο. 

2. Οι εγκαταστάσεις και τα µέσα παροχής πρώτων βοηθειών πρέπει να ελέγχονται τακτικά µε µέριµνα του 

εργοδότη για την πληρότητα και την ικανότητα χρησιµοποίησής τους.

Άρθρο 20 

∆ιατήρηση θέσεων εργασίας και διαδρόµων κυκλοφορίας 

1. Οι διάδροµοι κυκλοφορίας πρέπει να διατηρούνται συνεχώς ελεύθεροι. Ιδιαίτερα δεν πρέπει να 

κλειδώνονται, να φράζονται ή να µειώνεται η δυνατότητα διάκρισης των θυρών, που βρίσκονται στην 

πορεία των οδών διάσωσης. 

2. Στις θέσεις εργασίας επιτρέπεται η διατήρηση υλικών ή ουσιών µόνο σε τέτοιες ποσότητες, ώστε να µη 

δηµιουργούνται κίνδυνοι από αυτές. 

3. Στους χώρους υγιεινής, ενδιαίτησης και πρώτων βοηθειών δεν επιτρέπεται η διαφύλαξη υλικών και 

ουσιών, που δεν ανήκουν στο λειτουργικό εξοπλισµό τους. 

Άρθρο 21 

Κριτήρια διαµόρφωσης των χώρων και θέσεων εργασίας 

1. Αερισµός-Εξαερισµός 

Στους χώρους εργασίας ο αέρας πρέπει να ανανεώνεται κατάλληλα, ανάλογα µε τη φύση εργασίας και τη 

σωµατική προσπάθεια που απαιτείται για την εκτέλεσή της (καθιστική εργασία, ελαφρά). Σε περίπτωση 

που η ανανέωση επιτυγχάνεται µε τεχνητά µέσα ή συστήµατα (εξαερισµός-κλιµατισµός), τότε αυτά πρέπει 

να λειτουργούν συνεχώς. Κάθε βλάβη του συστήµατος πρέπει να επισηµαίνεται κατάλληλα από αυτόµατη 

διάταξη, ενσωµατωµένη στο σύστηµα ή το µέσο. 

2. Θερµοκρασία 

Οι χώροι εργασίας, καθώς και οι βοηθητικοί χώροι σε όλη τη διάρκεια του ωραρίου εργασίας πρέπει να 

έχουν θερµοκρασία ανάλογη µε τη φύση της εργασίας και τη σωµατική προσπάθεια που απαιτείται για την 

εκτέλεσή της. Περιοχές θέσεων εργασίας που βρίσκονται υπό την επίδραση υψηλών θερµοκρασιών που 

εκλύονται από τις εγκαταστάσεις, πρέπει να ψύχονται µέχρι µια ανεκτή θερµοκρασία, όσο αυτό είναι 

πρακτικά δυνατό. 

3. Φωτισµός 

α) Οι χώροι εργασίας, διαλείµµατος και πρώτων βοηθειών πρέπει να έχουν άµεση οπτική επαφή µε 

εξωτερικό χώρο, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά από ειδική διάταξη. 

Εξαιρούνται οι: 

-Χώροι εργασίας, στους οποίους τεχνικοί λόγοι παραγωγής δεν επιτρέπουν άµεση οπτική επαφή µε τον 

εξωτερικό χώρο. 

-Χώροι εργασίας, µε επιφάνεια κάτοψης πάνω από 2000 µ2, εφόσον υπάρχουν επαρκή διαφανή 

ανοίγµατα στην οροφή. 

β) Οι εγκαταστάσεις φωτισµού των χώρων εργασίας και διαδρόµων κυκλοφορίας κατασκευάζονται ή 

διευθετούνται µε τρόπο, ώστε να µη δηµιουργούνται κίνδυνοι για την ασφάλεια και την υγεία των 

εργαζοµένων. 

Ειδικότερα ο τεχνητός φωτισµός πρέπει: 

- Να είναι ανάλογος µε το είδος και τη φύση της εργασίας. 

- Να έχει χαρακτηριστικά φάσµατος παραπλήσια µε του φυσικού φωτισµού. 

- Να ελαχιστοποιεί τη θάµβωση. 

- Να µη δηµιουργεί αντιθέσεις και εναλλαγές φωτεινότητας. 

- Να διαχέεται, διευθύνεται και κατανέµεται σωστά. 

γ) Οι ανάγκες σε φωτισµό γενικό ή τοπικό ή συνδυασµένο γενικό και τοπικό, καθώς και η ένταση του 

φωτισµού εξαρτώνται από το είδος και τη φύση της εργασίας και την οπτική προσπάθεια που απαιτεί. 

δ) Αν από το είδος απασχόλησης των εργαζοµένων και τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της επιχείρησης 

είναι δυνατό να προκύψουν κίνδυνοι ατυχήµατος από απρόοπτη διακοπή του γενικού φωτισµού, 

πρέπει να υπάρχει εφεδρικός φωτισµός ασφάλειας. Η ένταση του εφεδρικού φωτισµού είναι το 1/100 

της έντασης του γενικού και οπωσδήποτε όχι µικρότερη από το 1 λουξ (LUX). 

ε) Οι διακόπτες του τεχνητού φωτισµού πρέπει να είναι εύκολα προσιτοί, ακόµα και στο σκοτάδι και να 

είναι τοποθετηµένοι κοντά στις εισόδους και εξόδους, καθώς και κατά µήκος των διαδρόµων 

κυκλοφορίας και των θυρίδων προσπέλασης.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ∆΄ 

ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝ∆ΥΝΟΥ ΑΠΟ ΜΗΧΑΝΕΣ 


Οι διατάξεις του Κεφαλαίου αυτού συµπληρώθηκαν µε τα διατάγµατα: 

α. Π.∆. 395/94 (ΦEK 220/A/94) “Eλάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας για την χρησιµοποίηση εξοπλισµού εργασίας από τους 

εργαζόµενους κατά την εργασία τους σε συµµόρφωση µε την οδηγία 89/655/EOK”. 

β. Π.∆. 377/93 (ΦEK 160/A/93) “Προσαρµογή της ελληνικής νοµοθεσίας στις οδηγίες 89/392/EOK και 91/368/EOK σχετικά µε τις µηχανές” το 

οποίο τροποποιήθηκε µε το Π.∆. 18/96 (ΦEK 12/A/96) σε συµµόρφωση µε τις οδηγίες 93/44/EOK και 93/68/EOK. 

Άρθρο 22 

Υποχρεώσεις κατασκευαστών, εισαγωγέων και προµηθευτών µηχανών, εργαλείων και συσκευών 

Οι κατασκευαστές, εισαγωγείς και προµηθευτές: 

α) Μεριµνούν ώστε τα µηχανήµατα, εργαλεία, συσκευές, τα οποία παράγουν, εισάγουν ή διαθέτουν στο 

εµπόριο, να είναι σύµφωνα µε τις ισχύουσες κάθε φορά προδιαγραφές υγιεινής και ασφάλειας και τους 

κανόνες της τεχνικής κατά το σχεδιασµό και την κατασκευή τους. 

β) Χορηγούν τις απαιτούµενες γραπτές οδηγίες χρήσης και συντήρησης, επισηµαίνοντας τους πιθανούς 

κινδύνους από τη χρήση των προϊόντων τους. 

Άρθρο 23 

Προστασία από µηχανικούς και ηλεκτρικούς κινδύνους 

1. Μηχανές, συσκευές και εργαλεία µε την έννοια του νόµου αυτού είναι τα αντικείµενα που χρησιµοποιούνται 

στους τόπους εργασίας και που κινούνται µε οποιαδήποτε άλλη ενέργεια, εκτός από την ανθρώπινη. 

2. Οι µηχανές, συσκευές και εργαλεία πρέπει να είναι κατασκευασµένα έτσι, ώστε µε την ορθή τοποθέτηση 

και χρήση τους να µη δηµιουργούν κινδύνους για τους εργαζόµενους. 

3. Οι µηχανές, συσκευές και εργαλεία πρέπει να είναι κατασκευασµένα έτσι, ώστε τα κινούµενα στοιχεία τους, 

που είναι δυνατό να δηµιουργήσουν κινδύνους για τους εργαζοµένους, να µην είναι προσιτά ή να 

αποκλείεται τυχαία επαφή µαζί τους στο µέτρο που αυτό δεν παρακωλύει τη λειτουργία και χρήση τους. 

4. Αν δεν είναι δυνατό να αποτραπεί η ύπαρξη εξωτερικών και προσιτών στους εργαζοµένους 

περιστρεφόµενων στοιχείων ή στοιχείων µετάδοσης της κίνησης, πρέπει να λαµβάνονται ιδιαίτερα µέτρα 

προστασίας των εργαζοµένων από αυτά. 

5. Στις µηχανές, συσκευές και εργαλεία και στο µέτρο που δεν παρακωλύεται ο σκοπός χρήσης τους, πρέπει 

να αποφεύγονται οι αιχµηρές γωνίες και ακµές, καθώς και οι τραχείες επιφάνειες. 

6. Αν κατά τη λειτουργία των µηχανών, συσκευών και εργαλείων είναι δυνατό να εκσφενδονισθούν στοιχεία ή 

τεµάχιά τους ή υποπαράγωγα της λειτουργίας τους (ρινίσµατα, σκόνες ή άλλα) και στο µέτρο που 

δηµιουργούνται κίνδυνοι για τους εργαζοµένους, πρέπει να λαµβάνονται ιδιαίτερα προστατευτικά µέτρα, 

όπως προστατευτικές καλύπτρες, εγκαταστάσεις αναρρόφησης και άλλα. 

7. Οι ηλεκτρικές µηχανές, συσκευές και εργαλεία πρέπει να είναι κατασκευασµένα έτσι, ώστε κατά τη χρήση 

τους να υπάρχει επαρκής προστασία από τους κινδύνους της ηλεκτρικής ενέργειας. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε΄ 

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΑΠΟ ΦΥΣΙΚΟΥΣ, ΧΗΜΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ 

Για την εφαρµογή του κεφαλαίου αυτού νοείται ως: 

Άρθρο 24 

Έννοιες 

1. "Παράγοντας" κάθε φυσικός, χηµικός και βιολογικός παράγοντας, που ενυπάρχει κατά την εργασία και 

είναι δυνατό να είναι επιβλαβής για την υγεία των εργαζοµένων ή επικίνδυνος από άλλη άποψη, 

ανεξάρτητα από τη φυσική του κατάσταση.

2. "Οριακή τιµή έκθεσης" το ανώτερο επίπεδο έκθεσης των εργαζοµένων σ’ έναν παράγοντα, το οποίο 

καθορίζεται κατά τις διατάξεις αυτού του κεφαλαίου ως η ανώτερη τιµή συγκέντρωσης ή έντασής του στον 

τόπο εργασίας, πάνω από την οποία δεν επιτρέπεται να εκτίθενται οι εργαζόµενοι. 

3. "Οριακή τιµή βιολογικού δείκτη" η ανώτερη επιτρεπόµενη συγκέντρωση ενός παράγοντα, ο οποίος 

µετρείται απευθείας σε σωµατικούς ιστούς, σωµατικά υγρά ή στον εκπνεόµενο αέρα ή έµµεσα από την 

ειδική δράση του στον οργανισµό. 

Άρθρο 25 

Υποχρεώσεις εργοδοτών, παρασκευαστών, εισαγωγέων και προµηθευτών 

1. Ο εργοδότης οφείλει να γνωρίζει τους κινδύνους τους οποίους συνεπάγονται για την υγεία των 

εργαζοµένων παράγοντες που χρησιµοποιούνται ή δηµιουργούνται στους τόπους εργασίας και, 

προκειµένου να συµµορφωθεί µε τις παραπάνω απαιτήσεις, δικαιούται να ζητά από τον παρασκευαστή, 

εισαγωγέα ή προµηθευτή των παραγόντων αυτών πληροφορίες τόσο για τους κινδύνους που 

συνεπάγονται για την υγεία των εργαζοµένων όσο και για τις µεθόδους ασφαλούς χρήσης τους. 

2. Τα πρόσωπα που παρασκευάζουν, εισάγουν, θέτουν σε κυκλοφορία ή παραχωρούν µε οποιοδήποτε 

τρόπο παράγοντες για επαγγελµατική χρήση έχουν υποχρέωση: 

α) Να βεβαιώνονται, σύµφωνα µε τις ισχύουσες διατάξεις, ότι οι παράγοντες αυτοί δεν παρουσιάζουν 

κίνδυνο για την υγεία των προσώπων που τους χρησιµοποιούν, εφόσον χρησιµοποιούνται κατάλληλα 

για την εργασία που έχουν προδιαγραφεί. 

β) Να παρέχουν γραπτές πληροφορίες σχετικά µε τα επικίνδυνα χαρακτηριστικά των παραγόντων και τους 

κινδύνους για την υγεία των εργαζοµένων που εκτίθενται σ’ αυτούς, καθώς και γραπτές οδηγίες για την 

ορθή χρήση και τον τρόπο προφύλαξης από τους γνωστούς κινδύνους. 

γ) Να διεξάγουν µελέτες και έρευνες και να ενηµερώνονται µε οποιονδήποτε τρόπο για την εξέλιξη των 

επιστηµονικών και τεχνικών γνώσεων, ώστε να ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις των εδαφίων α’ και 

β’ της παραγράφου αυτής. 

3. ∆εν επιτρέπεται η χρήση ή η διακίνηση στους χώρους εργασίας χηµικών παραγόντων σε συσκευασίες και 

µε τρόπους που δεν πληρούν τις απαιτήσεις των σχετικών διατάξεων. 

Άρθρο 26 

Μέτρα προστασίας των εργαζοµένων που εκτίθενται σε παράγοντες 

1. Ο εργοδότης οφείλει να παίρνει µέτρα, ώστε να αποφεύγεται ή να ελαχιστοποιείται η έκθεση των 

εργαζοµένων σε παράγοντες, όσο είναι πρακτικά δυνατό. Σε κάθε περίπτωση το επίπεδο έκθεσης πρέπει 

να είναι κατώτερο από εκείνο που ορίζει η "οριακή τιµή έκθεσης". 

2. Ο εργοδότης, για να συµµορφωθεί µε τις διατάξεις της παραγράφου 1, υποχρεούται να παίρνει κατά σειρά 

τα πιο κάτω µέτρα: 

α) να αντικαθιστά, όσο είναι πρακτικά δυνατό, τους παράγοντες που είναι επιβλαβείς για την υγεία των 

εργαζοµένων ή επικίνδυνοι µε άλλους αβλαβείς ή λιγότερο επιβλαβείς, καθώς και να περιορίζει τη 

χρήση τους στο χώρο εργασίας, 

β) να αντικαθιστά, όσο είναι πρακτικά δυνατό, παραγωγικές διαδικασίες, µεθόδους και µέσα που 

δηµιουργούν στους χώρους εργασίας παράγοντες, οι οποίοι θεωρούνται επιβλαβείς για την υγεία ή 

επικίνδυνοι, µε άλλες που δε δηµιουργούν καθόλου τους παράγοντες αυτούς ή τους δηµιουργούν σε 

επίπεδο χαµηλότερο από εκείνο που ορίζει η κατά περίπτωση "οριακή τιµή έκθεσης", 

γ) να περιορίζει, όσο είναι πρακτικά δυνατό, τον αριθµό των εργαζοµένων που εκτίθενται ή ενδέχεται να 

εκτεθούν σε παράγοντες και το χρόνο έκθεσής τους, 

δ) να παρέχει µέτρα και µέσα ατοµικής προστασίας στους εργαζοµένους, όταν δεν είναι πρακτικά δυνατό 

να αποφευχθεί η επιβλαβής έκθεσή τους µε τους τρόπους, που αναφέρονται στην παράγραφο αυτή. 

3. Ο εργοδότης εκτός από τις υποχρεώσεις της προηγούµενης παραγράφου πρέπει να λαµβάνει και τα εξής 

µέτρα: 

α) να ελέγχει τη συγκέντρωση ή ένταση των παραγόντων στους χώρους εργασίας και τα επίπεδα έκθεσης 

των εργαζοµένων σ’ αυτούς, πριν αρχίσει η λειτουργία µηχανών ή εγκαταστάσεων και σε τακτά χρονικά 

διαστήµατα κατά τη διάρκεια της λειτουργίας τους, καθώς και να αξιολογεί τα αποτελέσµατα των

ελέγχων αυτών σε συνδυασµό µε τα αποτελέσµατα του ιατρικού ελέγχου των εργαζοµένων σύµφωνα µε 

την παράγραφο 1 του άρθρου 27 για τη λήψη των αναγκαίων µέτρων, 

β) να ενεργεί τακτικό έλεγχο και συντήρηση των µέσων, συσκευών ή συστηµάτων που χρησιµοποιούνται 

για την εφαρµογή των διατάξεων της προηγούµενης παραγράφου, ώστε αυτά να λειτουργούν σωστά 

και να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των διατάξεων του νόµου αυτού, 

γ) να προβλέπει και να λαµβάνει ειδικά επείγοντα µέτρα για τις περιπτώσεις έκτακτων περιστατικών, που 

µπορεί να οδηγήσουν σε µεγάλες υπερβάσεις των "οριακών τιµών έκθεσης", 

δ) να εγκαθιστά σηµατοδότηση προειδοποίησης και ασφάλειας των χώρων εργασίας και συστήµατα 

συναγερµού, 

ε) να τηρεί και να ενηµερώνει, σύµφωνα µε τις σχετικές διατάξεις και τις οδηγίες της αρµόδιας αρχής, 

καταλόγους των εργαζοµένων που εκτίθενται στους παράγοντες και βιβλία καταχώρησης των 

αποτελεσµάτων των ελέγχων που γίνονται σύµφωνα µε τα προηγούµενα εδάφια. 

Άρθρο 27 

Ιατρικός έλεγχος των εργαζοµένων που εκτίθενται σε παράγοντες 

1. Ο εργοδότης υποχρεούται να παραπέµπει, σύµφωνα µε τις ισχύουσες διατάξεις, σε ιατρικό έλεγχο κάθε 

εργαζόµενο: α) µετά την πρόσληψή του και στη συνέχεια σε τακτά χρονικά διαστήµατα και β) κατά την 

αλλαγή θέσης εργασίας και πριν από την τοποθέτησή του σε εργασία που συνεπάγεται έκθεση σε 

παράγοντες, σύµφωνα µε την έννοια του νόµου αυτού. 

2. Ο εργοδότης µεριµνά να τηρούνται και ενηµερώνονται: 

α) Βιβλίο καταχώρησης των συλλογικών ανώνυµων αποτελεσµάτων των βιολογικών εξετάσεων 

ενδεικτικών της έκθεσης όταν προβλέπονται τέτοιες εξετάσεις. 

β) Ατοµικός ιατρικός φάκελος των εργαζοµένων που εκτίθενται στους παράγοντες. Ο φάκελος τηρείται 

από το γιατρό εργασίας που είναι υπεύθυνος για τη διαφύλαξη του ιατρικού απορρήτου. 

3. Κανείς εργαζόµενος δεν επιτρέπεται να απασχολείται σε εργασία που συνεπάγεται έκθεση στους 

παράγοντες, αν αυτή είναι αντίθετη µε τα πορίσµατα του ιατρικού ελέγχου της παραγράφου 1. 

4. Ο εργαζόµενος µπορεί να προσφύγει στην επιθεώρηση εργασίας κατά των πορισµάτων του ιατρικού 

ελέγχου που αναφέρεται σ’ αυτόν. 

5. Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και του κατά περίπτωση αρµόδιου υπουργού, ύστερα από γνώµη 

του Συµβουλίου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας, µπορεί να επιβληθεί η εξέταση της υγείας των 

εργαζοµένων σε συγκεκριµένη επιχείρηση και η λήψη άµεσων µέτρων. Η ιατρική εξέταση των 

εργαζοµένων ανατίθεται µε την πιο πάνω απόφαση στον κατά περίπτωση ειδικό ιατρικό φορέα. 

Άρθρο 28 

Ειδική πληροφόρηση εργαζοµένων που εκτίθενται σε παράγοντες 

1. Οι αντιπρόσωποι των εργαζοµένων στην επιτροπή υγιεινής και ασφάλειας ή ο αντιπρόσωπος των 

εργαζοµένων για την υγιεινή και ασφάλεια ή, όπου δεν υπάρχουν αυτοί, οι εργαζόµενοι δικαιούνται να 

έχουν: 

α) Πληροφόρηση από τον εργοδότη για τους πιθανούς κινδύνους που συνδέονται µε την έκθεσή τους σε 

παράγοντες για τις "οριακές τιµές έκθεσης", για τα τεχνικά µέτρα πρόληψης που πρέπει να τηρούνται 

και για τις προφυλάξεις που πήρε ο εργοδότης και πρέπει να τηρούν οι εργαζόµενοι. 

β) Πρόσβαση και ενηµέρωση για το αποτέλεσµα των επιπέδων έκθεσης και για τα συλλογικά ανώνυµα 

αποτελέσµατα των εργαστηριακών και βιολογικών εξετάσεων, που είναι ενδεικτικές της έκθεσής τους. 

γ) Πληροφόρηση σε περιπτώσεις υπέρβασης των "οριακών τιµών έκθεσης" για τα αίτια της υπέρβασης 

και τα µέτρα που έχουν ληφθεί ή πρόκειται να ληφθούν για να αντιµετωπισθεί. 

δ) Πληροφόρηση και επιµόρφωση για τη βελτίωση των γνώσεών τους σχετικά µε τους κινδύνους στους 

οποίους είναι εκτεθειµένοι. 

3. Ο εργαζόµενος έχει δικαίωµα να πληροφορείται τα αποτελέσµατα των ατοµικών του κλινικών, 

εργαστηριακών και βιολογικών εξετάσεων που είναι ενδεικτικά της έκθεσής του.

Άρθρο 29 


1. Με προεδρικά διατάγµατα, που εκδίδονται µε πρόταση του Υπουργού Εργασίας και του κατά 

περίπτωση αρµόδιου υπουργού, ύστερα από γνώµη του Συµβουλίου Υγιεινής και Ασφάλειας της 

Εργασίας, καθορίζονται, αναφορικά µε έναν παράγοντα ή παράγοντες: 

α) Οριακές τιµές έκθεσης των εργαζοµένων. 

β) Επίπεδο έκθεσης των εργαζοµένων κάτω από τα οποία δεν είναι υποχρεωτική η εφαρµογή όλων ή 

µερικών από τις διατάξεις των προεδρικών διαταγµάτων αυτών. 

γ) Ελάχιστη περιοδικότητα ή συχνότητα του ελέγχου στο επίπεδο της επιχείρησης για τη διαπίστωση της 

τήρησης των οριακών τιµών έκθεσης ή των επιπέδων έκθεσης του προηγούµενου εδαφίου. 

δ) Μέθοδοι και πορεία διενέργειας δειγµατοληψιών, µετρήσεων, αναλύσεων και αξιολόγησης των 

αποτελεσµάτων. 

2. Με όµοια προεδρικά διατάγµατα καθορίζονται: 

α) Τα είδη, η πορεία και η ελάχιστη συχνότητα εκτέλεσης των κλινικών ή παρακλινικών εξετάσεων, στις 

οποίες περιλαµβάνονται οι βιολογικές µετρήσεις για τη διερεύνηση των βιολογικών δεικτών, που 

αφορούν τον έλεγχο της υγείας όλων των εργαζοµένων ή ειδικών κατηγοριών τους (νεαρών ατόµων, 

εγκύων ή γυναικών που θηλάζουν και άλλων), που πρόκειται να εκτεθούν ή εκτίθενται ή έχουν εκτεθεί 

κατά την εργασία τους στο παρελθόν σε ορισµένο παράγοντα ή παράγοντες. 

β) Μέθοδοι και πρακτικές συστάσεις για την εκτέλεση των παραπάνω εξετάσεων και ιδιαίτερα για τη 

µέτρηση ή διερεύνηση των βιολογικών δεικτών και την αξιολόγηση των αποτελεσµάτων τους. 

γ) Οριακές τιµές βιολογικών δεικτών, για το σύνολο ή ειδικές κατηγορίες εργαζοµένων, πάνω από τις 

οποίες πρέπει να λαµβάνονται συγκεκριµένα µέτρα για την προστασία της υγείας των εργαζοµένων και 

για τη βελτίωση των συνθηκών υγιεινής στους αντίστοιχους χώρους εργασίας. 

δ) Τα µέτρα που λαµβάνονται µε βάση τα αποτελέσµατα των εξετάσεων και µετρήσεων των παραπάνω 

εδαφίων, στα οποία µπορεί να περιλαµβάνονται η προσωρινή ή οριστική διακοπή της έκθεσης των 

εργαζοµένων στους αντίστοιχους παράγοντες. 

ε) Οι φορείς ή τα πρόσωπα εκτέλεσης των ιατρικών ελέγχων και εξετάσεων, σύµφωνα µε τα παραπάνω 

εδάφια, ο τρόπος και η διαδικασία παραποµπής των εργαζοµένων, καθώς και τα σχετικά µε την 

κάλυψη των απαιτούµενων γι’ αυτές δαπανών, οι οποίες σε καµία περίπτωση δεν επιβαρύνουν τους 

εργαζόµενους. 

3. Με όµοια προεδρικά διατάγµατα καθορίζεται ο τρόπος τήρησης και ενηµέρωσης: 

α) καταλόγων των εργαζοµένων που εκτίθενται στους παράγοντες, 

β) βιβλίου αναγραφής των αποτελεσµάτων των ελέγχων, 

γ) ιατρικού φακέλου των εργαζοµένων. Με όµοια προεδρικά διατάγµατα καθορίζεται ο τρόπος µε τον 

οποίο γίνονται οι απαραίτητες γνωστοποιήσεις από τον εργοδότη στην επιθεώρηση εργασίας των 

στοιχείων των σχετικών µε τον αριθµό των εργαζοµένων, τις µεθόδους παραγωγής και κάθε άλλη 

λεπτοµέρεια. 

4. Τα προβλεπόµενα από τον παρόντα νόµο προεδρικά διατάγµατα θα εκδοθούν εντός 6µήνου από τη 

δηµοσίευση αυτού µε δυνατότητα αναθεώρησης στη συνέχεια, σε κάθε αναγκαία περίπτωση. 


Σε εφαρµογή του παραπάνω άρθρου 29, καθώς και του άρθρου 36 του νόµου αυτού, εκδόθηκαν τα 

παρακάτω διατάγµατα: 

π.δ. 307/86 (ΦEK 135/A/86), π.δ. 94/87 (ΦEK 54/A/87), Aπ. 130879/87 (ΦEK 341/B/87), π.δ. 70α/88 (ΦEK 31/A/88), π.δ. 85/91 (ΦEK 

38/A/91), π.δ. 77/93 (ΦEK 34/A/93), π.δ. 399/94 (ΦEK 221/A/94), π.δ. 186/95 (ΦEK 97/A/95), π.δ. 174/97 (ΦΕΚ 150/Α/97), π.δ. 90/99 

(ΦΕΚ 94/Α/99), π.δ. 15/99 (ΦΕΚ 9/Α/99), π.δ. 159/99 ( ΦΕΚ 157/Α/99), π.δ. 127/00 (ΦΕΚ 111/Α/00), π.δ. 338/01 (ΦΕΚ 227/Α/01), π.δ. 

339/01 (ΦΕΚ 227/Α/01).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ΄ 

ΤΕΛΙΚΕΣ ∆ΙΑΤΑΞΕΙΣ 

Άρθρο 30 

Όργανα ελέγχου 

1.Ο έλεγχος εφαρµογής των διατάξεων του νόµου αυτού και των πράξεων που εκδίδονται σε εκτέλεσή του 

ανατίθενται στα αρµόδια όργανα του Υπουργείου Εργασίας. 

2. Για το σκοπό αυτόν τα παραπάνω όργανα συνεργάζονται µε άλλες δηµόσιες υπηρεσίες και µπορούν να 

λαµβάνουν γνώση των στοιχείων ή πληροφοριών των σχετικών µε την υγεία και ασφάλεια των 

εργαζοµένων που υπάρχουν στις υπηρεσίες τους. 

3. Όταν οι διατάξεις του νόµου αυτού και των πράξεων που εκδίδονται σε εκτέλεσή του αφορούν 

εργαζοµένους που απασχολούνται σε τοµείς ή κλάδους ή επιχειρήσεις που εποπτεύονται από άλλους 

φορείς εκτός από το Υπουργείο Εργασίας, η αρµοδιότητα ελέγχου για την εφαρµογή των διατάξεων αυτών 

µπορεί να ανατίθεται στους φορείς αυτούς. Η ανάθεση αυτή γίνεται µε προεδρικά διατάγµατα, που 

εκδίδονται ύστερα από πρόταση του Υπουργού Εργασίας και του κατά περίπτωση αρµόδιου υπουργού, 

µετά γνώµη του Συµβουλίου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας. 

Άρθρο 31 

Παροχή στοιχείων-Εχεµύθεια οργάνων 

1. Οι επιχειρήσεις υποχρεούνται να παρέχουν, αν τους ζητηθούν, όλα τα στοιχεία και πληροφορίες για την 

παραγωγική διαδικασία και τις χρησιµοποιούµενες ύλες που έχουν σχέση µε την υγιεινή εργασίας και την 

ασφάλεια των εργαζοµένων, στα αρµόδια σύµφωνα µε το άρθρο 30 του νόµου αυτού, όργανα ελέγχου και 

στο γιατρό τον αρµόδιο για την επίβλεψη της υγείας των εργαζοµένων. 

Η επιχείρηση κατά την παροχή των στοιχείων και πληροφοριών οφείλει να διευκρινίζει ποια απ’ αυτά 

αποτελούν απόρρητο της επιχείρησης. 

2. Τα αρµόδια όργανα ελέγχου, για την εφαρµογή των διατάξεων του νόµου αυτού και των πράξεων που 

εκδίδονται σε εκτέλεσή του, είναι υποχρεωµένα να τηρούν εχεµύθεια για τα επαγγελµατικά απόρρητα των 

επιχειρήσεων ή εκµεταλλεύσεων που περιέρχονται σε γνώση τους κατά τον έλεγχο. 

3. Η υποχρέωση τήρησης του απορρήτου παύει να υπάρχει στο µέτρο που εµποδίζει την 

αποτελεσµατικότητα του διενεργούµενου ελέγχου και ιδιαίτερα τον εντοπισµό των κινδύνων για την 

ασφάλεια και υγεία των εργαζοµένων, την ανάλυση και ερµηνεία των αποτελεσµάτων των µετρήσεων και 

την εξαγωγή ορθών συµπερασµάτων. 

4. Την υποχρέωση της παραγράφου 2 έχουν και όσοι χειρίζονται τα θέµατα αυτά στις αρµόδιες υπηρεσίες. 

Άρθρο 32 

Γενικές υποχρεώσεις εργοδοτών-εργαζοµένων 

Α. Ο εργοδότης έχει υποχρέωση: 

1. Να λαµβάνει κάθε µέτρο που απαιτείται, ώστε να εξασφαλίζονται οι εργαζόµενοι και οι τρίτοι που 

παραβρίσκονται στους τόπους εργασίας από κάθε κίνδυνο που µπορεί να απειλήσει την υγεία ή τη 

σωµατική τους ακεραιότητα. 

2. Να εφαρµόζει κάθε υπόδειξη των τεχνικών και υγειονοµικών επιθεωρητών εργασίας και γενικά να 

διευκολύνει το έργο τους µέσα στην επιχείρηση. 

3. Να επιβλέπει την ορθή εφαρµογή των µέτρων υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. 

4. Να λαµβάνει συλλογικά µέτρα προστασίας των εργαζοµένων. 

5. Να γνωστοποιεί στους εργαζόµενους τον επαγγελµατικό κίνδυνο από την εργασία τους. 

6. Να ενθαρρύνει την εκπαίδευση των εργαζοµένων σε θέµατα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. 

7. Να ενηµερώνει τους εργαζοµένους για τη νοµοθεσία που ισχύει σχετικά µε την υγιεινή και ασφάλεια της 

εργασίας και για τον τρόπο εφαρµογής της από την επιχείρηση. 

8.Να καταρτίζει πρόγραµµα προληπτικής δράσης και βελτίωσης των συνθηκών εργασίας στην επιχείρηση.

9. Να τηρεί ειδικό βιβλίο ατυχηµάτων στο οποίο να αναγράφονται τα αίτια και η περιγραφή του ατυχήµατος. 

Β. Οι εργαζόµενοι έχουν υποχρέωση: 

1. Να εφαρµόζουν τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας. 

2. Να χρησιµοποιούν τα ατοµικά µέσα προστασίας. 

3. Να διατηρούν τις διατάξεις και τους µηχανισµούς ασφάλειας. 

4. Να παρακολουθούν τα σχετικά σεµινάρια σε θέµατα υγιεινής και ασφάλειας. 


Οι διατάξεις του άρθρου αυτού τροποποιήθηκαν µε τις διατάξεις των Κεφαλαίων Γ΄και ∆΄ του Π.∆. 17/96. 

Άρθρο 33 

∆ιοικητικές κυρώσεις 


Οι διατάξεις του άρθρου αυτού αντικαταστάθηκαν µε τις διατάξεις του άρθρου 24 του νόµου 2224/94 και του άρθρου 16 του νόµου 2639/98. 

Άρθρο 34 

Βεβαίωση και είσπραξη προστίµων 


Οι διατάξεις του άρθρου αυτού αντικαταστάθηκαν µε τις διατάξεις του άρθρου 24 του νόµου 2224/94 και του άρθρου 16 του νόµου 2639/98. 

Άρθρο 35 

Ποινικές κυρώσεις 


Οι διατάξεις του άρθρου αυτού αντικαταστάθηκαν µε τις διατάξεις του άρθρου 25 του νόµου 2224/94. 

Άρθρο 36 

Εξουσιοδοτική διάταξη 

Με προεδρικά διατάγµατα που εκδίδονται µε πρόταση του Υπουργού Εργασίας και του κατά περίπτωση 

αρµόδιου υπουργού, ύστερα από γνώµη του Συµβουλίου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας, καθορίζονται 

τα µέτρα υγιεινής, ασφάλειας και προστασίας της υγείας των εργαζοµένων, που πρέπει να λαµβάνονται για 

την αποτροπή του επαγγελµατικού κινδύνου κατά ειδικές εργασίες, είδη εργασιών ή δραστηριότητες για την 

εφαρµογή του νόµου αυτού. 

Τα προεδρικά διατάγµατα αυτά µπορεί να προβλέπουν και σταδιακή εφαρµογή των µέτρων που καθορίζουν. 

Άρθρο 37 

Καταργούµενες διατάξεις 

Από την έναρξη ισχύος του νόµου αυτού καταργείται κάθε αντίθετη σ’ αυτόν διάταξη. 

(τα άρθρα 38 και 39 παραλείπονται, καθόσον δεν αφορούν θέµατα ασφάλειας και υγείας των εργαζοµένων) 

Άρθρο 40 

Έναρξη ισχύος 

Η ισχύς του νόµου αυτού αρχίζει από τη δηµοσίευσή του στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως, εκτός αν 

ορίζεται διαφορετικά στις επιµέρους διατάξεις. 

Παραγγέλλουµε τη δηµοσίευση του παρόντος στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως και την εκτέλεσή του ως 

νόµου του Κράτους. 

Αθήνα, 11 Οκτωβρίου 1985

.4. 

Οι Εργασιακές Σχέσεις του Μηχανικού

6. ΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ 

6.1 ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΑΣ 

6.1.1 ΓΕΝΙΚΑ 

Ελεύθερος Επαγγελµατίας χαρακτηρίζεται ο µηχανικός που δεν παρέχει εργασία µε 

εξαρτηµένη υπαλληλική σχέση. Ο µηχανικός ελευθερος επαγγελµατίας εργάζεται ως 

µελετητής για τεχνικά εργα του δηµοσίου και ιδιωτών, ως εργολήπτης για έργα δηµοσίου 

και ιδιωτών, ως εµπορικός αντιπρόσωπος σε τεχνικά υλικά καί προιόντα, ως βιοτέχνης 

κλπ. 

Από τις δραστηριότητες αυτές είναι ασυµβίβαστες µεταξύ τους η του µελετητή και του 

εργολήπτη , όταν πρόκειται για έργα του δηµόσιου τοµέα που εκτελούνται σύµφωνα µε την 

ισχύουσα νοµοθεσία. 

Επίσης είναι ασυµβίβαστο να είναι κανείς υπάλληλος και παράλληλα µελετητής ή εργολήπτης 

για έργα του δηµόσιου τοµέα. 

Αναλυτικά οι δραστηριότητες αυτές είναι: 

Ιδιωτικές µελέτες 

Είναι οι µελέτες που συντάσσονται για λογαριασµό ιδιωτών και ιδιωτικών φορέων και 

χωρίζονται σε: 

α. ελεγχόµενες µελέτες, δηλαδή µελέτες που συντάσσονται και υποβάλλονται προς 

έλεγχο σε αρµόδια ∆ηµόσια Υπηρεσία, βάσει αντίστοιχου νόµου, όπως είναι: 

Μελέτες αρχιτεκτονικές, στατικές, εγκαταστάσεων, που υποβάλλονται στις πολεοδοµικές 

υπηρεσίες για έγκριση, µελέτες σκοπιµότητας ίδρυσης επέκτασης ή αδειας λειτουργίας 

βιοµηχανιών, που υποβάλλονται στην επιθεώρηση βιοµηχανίας, ειδικές µελέτες (πρατήρια 

βενζίνης, Πλυντήρια, Καθαριστήρια, Βαφεία, Αρτοποιία, Θέατρα, Κινηµατογράφοι, Κέντρα 

∆ιασκέδασης, Κτίρια Υγείας και Πρόνοιας, Καταστήµατα Υγειονοµικού Ενδιαφέροντος, 

Εγκαταστάσεις Σχολείων κλπ.) που υποβάλλονται στίς αρµόδια Κρατική Υπηρεσία για την 

έκδοση της σχετικής αδείας. 

β. µελέτες προαιρετικές, δηλαδή µελέτες που συντάσσονται κατ' απαίτηση του εργοδότη 

και για λογαριασµό του. Αφορούν κάθε περίπτωση που δεν περιλαµβάνεται στις 

ελεγχόµενες µελέτες, όπως είναι: µελέτες εσωτερικής και εξωτερικής διαµόρφωσης 

χώρου, µελέτες ασφάλειας χώρων (προστασία από κλοπή ή διάρρηξη, access control), 

µελέτες κλιµατισµού σε καταστήµατα ή κατοικίες, κλπ. Προαιρετικές θεωρούνται και οι 

µελέτες που συντάσσονται και υποβάλλονται σε πιστωτικούς οργανισµούς, τράπεζες 

κλπ., για δανειοδότηση του εργοδότη ή παρόµοιους λόγους. 

Μελέτες ∆ηµοσίου 

Για να είναι κανείς µελετητής έργων του ∆ηµοσίου, πρέπει να είναι εγγεγραµµένος στο 

Μητρώο Μελετητών του ΥΠΕΧΩ∆Ε. Για την εγγραφή στο µητρώο µελετητων, απαιτείται να 

είναι διπλωµατούχος µηχανικός, µέλος ΤΕΕ, να έχει συµπληρώσει τεσσερα (4) χρόνια από 

τη κτήση του πτυχίου του, να µην έχει υπαλληλική σχέση οποιασδήποτε µορφής, να µην είναι 

µέλος ∆ΕΠ ή Καθηγητής εν ενεργεία και να µην είναι εργολήπτης δηµοσίων έργων. 

Οι όροι και η διαδικασία µε την οποία ανατίθεται η εκπόνηση µελετων έργων του 

∆ηµοσίου σε ιδιώτες µελετητές και ιδιωτικά γραφεία µελετών, ορίζονται στον Νόµο 

716/77 "Περί µητρώου µελετητών και αναθέσεως και εκπονήσεως µελετών". Οι κατηγορίες 

µελετων ανάλογα µε το περιεχόµενό τους καθορίζονται στο Π.∆.541/78 "Περί 

κατηγοριών µελετών". Το 2003 είχε ψηφιστεί ο Ν. 3164, ο οποίος ρύθµιζε τα παραπάνω 

θέµατα, αλλά µετά από έντονη παρέµβαση του ΤΕΕ, τέθηκε σε αναστολή έως το τέλος του 

2004. 

Εργολήπτης Ιδιωτικών Εργων 

65

Είναι ο µηχανικός που κατασκευάζει έργα για λογαριασµό ιδιωτών και ιδιωτικών 

φορέων. Υπάρχουν δύο περιπτώσεις σχετικά µε την ανάθεση και την κατασκευή ενός 

ιδιωτικού έργου: 

α. Ο κύριος του έργου (ο ιδιοκτήτης) να ζητά προσφορές για την κατασκευή του έργου 

σύµφωνα µε την µελέτη που ο ίδιος έχει αναθέσει προηγουµένως σε µελετητή της επιλογής 

του και 

β.Ο κύριος του έργου να ζητά προσφορές για ανάθεση του έργου "πακέτο" δηλαδή µελέτη 

και κατασκευή µαζί. Στην περίπτωση αυτή στην προσφορά µαζί µε τα οικονοµικά στοιχεία 

υπάρχει προµελέτη και τεχνική περιγραφή της προσφερόµενης λύσης. 

Εργολήπτης ∆ηµοσίων Εργων 

Για να είναι κανείς εργολήπτης έργων του δηµοσίου, πρέπει να είναι εγγεγραµµένος στο 

Μητρώο Εµπειρίας Κατασκευαστών (ΜΕΚ) του ΥΠΕΧΩ∆Ε, και στη συνέχεια να 

στελεχώνει εργοληπτική επιχείρηση, που για το νέο µηχανικό είναι ατοµική επιχείρηση, η 

οποία είναι εγγεγραµµένη στο Μητρώο Εργοληπτικών Επιχειρήσεων (ΜΕΕΠ) του 

ΥΠΕΧΩ∆Ε. Για την εγγραφή στο ΜΕΚ και ΜΕΕΠ πρέπει ο µηχανικός να έχει συµπληρώσει 

τρία (3) χρόνια από την εγραφή στο ΤΕΕ, να µην είναι µισθωτός υπάλληλος και να µην είναι 

µελετητής έργων του ∆ηµοσίου. 

Ο µηχανικός ως εµπορικός αντιπρόσωπος ή βιοτέχνης. 

Η άσκηση της δραστηριότητας του εµπορικού αντιπροσώπου ή του βιοτέχνη για τεχνικά 

υλικά και προιόντα είναι συνήθης για µηχανικούς και µπορεί να συνδυασθεί µε την 

δραστηριότητα του µελετητή ή του εργολήπτη. Για την ασκηση της δραστηριότητας του 

εµπορικού αντιπροσώπου εισαγωγής-εξαγωγής απαιτείται η εγγραφή στο τοπικό Εµπορικό 

και Βιοµηχανικό Επιµελητήριο και η χορήγηση σχετικής αδείας. Για την άσκηση της 

δραστηριότητας του βιοτέχνη απαιτείται η εγγραφή στο Βιοτεχνικό Επιµελητήριο. 

6.1.2 ΜΗΤΡΩΑ ΜΕΛΕΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΓΡΑΦΕΙΩΝ ΜΕΛΕΤΗΤΩΝ 

Η Γνωµοδοτική Επιτροπή Μελετών (ΓΕΜ), που υπάγεται στη Γενική Γραµµατεία ∆ηµοσίων 

Εργων του ΥΠΕΧΩ∆Ε, (Αθήνα, οδός Ιπποκράτους 196-198), ∆ιεύθυνση Μητρώων και 

τεχνικών Επαγγελµάτων (∆15) (τηλ: 210-6419840) παρακολουθεί τα Μητρώα Μελετητών και 

Μητρώα Γραφείων Μελετητών. 

Α. ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ ΜΗΤΡΩΟ ΜΕΛΕΤΗΤΩΝ. 

Στο Μητρώο Μελετητών έχουν δικαίωµα εγγραφής και κατάταξης όλοι οι ∆ιπλωµατούχοι 

Μηχανικοί, οι Οικονοµολόγοι, οι Γεωτεχνικοί και οι Κοινωνιολόγοι. 

Για να εγγραφεί κάποιος στα Μητρώα Μελετητών πρέπει να υποβάλει τα παρακάτω 

στοιχεία στην Γνωµοδοτική Επιτροπή Μελετών 

1. Αίτηση εγγραφής µε ονοµατεπώνυµο, πατρώνυµο, επαγγελµατική έδρα και τις 

κατηγορίες µελετών ( µεχρι δύο το πολύ), στις οποίες ζητά να εγγραφεί. 

2. Αντίγραφο πτυχίου επικυρωµένο. (Όταν πρόκειται για πτυχία εξωτερικού απαιτείται 

επίσηµη µετάφραση από το Υπουργείο Εξωτερικών καθώς και η αναγνώριση του 

πτυχίου από το ∆ΙΚΑΤΣΑ). 

3. Σύντοµο Βιογραφικό Σηµείωµα µε την επιστηµονική και επαγγελµατική 

σταδιοδροµία του µελετητή και αποδεικτικά τυχόν τίτλων µεταπτυχιακών σπουδών, 

βραβείων ή διακρίσεων και σύντοµη περιγραφή του είδους της παρούσης 

επαγγελµατικής κατάστασης(µε ηµεροµηνία, υπογραφή και σφραγίδα). 

4. Υπεύθυνη ∆ήλωση του Ν. 1599/86 στην οποία θα αναφέρεται ότι ο µελετητής δεν 

εµπίπτει στους περιορισµούς του άρθρου 3 της παραγρ. 2 του Νόµου 716/77, δηλαδή θα 

γράφετε κατά λέξη τα εξής: 

έχω συµπληρώσει τετραετία/οκταετία/δωδεκαετία από του χρόνου Κτήσεως του 

∆ιπλώµατός µου, 

δεν τελώ υπό υπαλληλική σχέση οποιασδήποτε µορφής (δηλ. είµαι ελεύθερος 

επαγγελµατίας). ∆εν ανήκω στο ∆ΕΠ(λέκτορας, επίκουρος κλπ.) 

66

δεν είµαι εν ενεργεία καθηγητής Ανωτάτης ή ανωτέρας σχολής 

δεν είµαι κάτοχος πτυχίου εργολήπτη ∆ηµοσίων Έργων αλλά ούτε και παρέχω 

µε οποιοδήποτε τρόπο, τις υπηρεσίες µου σε εργολήπτες ∆ηµοσίων Εργων. 

δεν ειµαι συνταξιούχος (ή είµαι συνταξιούχος από …………….) του ∆ηµοσίου ή 

Ν.Π.∆.∆. ή του ευρύτερου δηµοσίου τοµέα, όπως προσδιορίζεται µε την παρ. 13 αρ.4 

του Ν. 2229/94 και στον οποίο περιλαµβάνονται και αυτοί των κοινωφελών 

οργανισµών, τραπεζών του δηµοσίου τοµέα, ∆ΕΗ, ΟΤΕ και γενικά επιχειρήσεων, που 

ελέγχονται από το ∆ηµόσιο. 

5. Αδεια άσκησης επαγγέλµατος επικυρωµένο φωτοαντίγραφο, από τα αντίστοιχα 

επιµελητήρια ΤΕΕ, ΓΕΩΤΕΕ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ 

6. Αν πρόκειται για τη χορήγηση της κατηγορίας –27- (ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ), 

απαιτείται αναλυτική κατάσταση διδαχθέντων µαθηµάτων βασικού πτυχίου και τυχόν 

πιστοποιητικά master ή λοιπών σπουδών 

7. Σε περίπτωση συνταξιούχου, να υποβληθεί το ΦΕΚ όπου έχει δηµοσιευθεί η πράξη 

λύσης της υπαλληλικής σχέσης ή επικυρωµένο φωτοαντίγραφο της διαπιστωτικής 

πράξης αποχώρησης από την Υπηρεσία. 

8. Πίνακες µελετών, µε αναθεωρηµένη αµοιβή µελετητού (σύµφωνα µε τον συντελεστή λ), 

κατά αιτούµενη κατηγορία σύµφωνα µε το υπόδειγµα της Υπηρεσίας, οι οποίοι θα φέρουν 

την σφραγίδα και την υπογραφή του µελετητή. 

Το τελευταίο δεν απαιτείται όταν γίνεται αίτηση για πτυχίο Α' τάξης. 

Β. ΓΡΑΦΕΙΑ ΜΕΛΕΤΩΝ 

Τα γραφεία µελετών συγκροτούνται από ένα ή περισσότερους µελετητές, που έχουν 

ατοµικά πτυχία µελετητού και κοινή επαγγελµατική έδρα, την έδρα του Γραφείου Μελετων. Τα 

γραφεία µελετων συγκροτούνται σε µορφή εταιρείας. Κάθε µελετητής σαν εταίρος ή σαν 

υπάλληλος συµµετέχει µόνο σε ένα Γραφείο Μελετών στό οποίο και καταθέτει το ατοµικό του 

µελετητικό πτυχίο για την εκδοση του µελετητικού πτυχίου του γραφείου. 

Γ. ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΜΕΛΕΤΩΝ 

Το Π.∆.541/78 διακρίνει, ανάλογα µε το κύριο περιεχόµενό τους, τις τεχνικές µελέτες σε 26 

κατηγορίες, και το Π.∆.256/98 συµπληρώνει το Π.∆.541/78 και προσθέτει και την κατηγορία 

27. Οπότε οι 27 κατηγορίες µελετών είναι: 

1. Χωροταξικές - Ρυθµιστικές. 

2. Πολεοδοµικές - Ρυµοτοµικές. 

3. Οικονοµικές 

4. Κοινωνικές 

5. Οργανώσεως και Επιχειρησιακής Ερευνας 

6. Αρχιτεκτονικές Κτιριακών Εργων. 

7. Ειδικές Αρχιτεκτονικές 

8. Στατικές Μελέτες 

9. Μελέτες Μηχανολογικές - Ηλεκτρολογικές - Ηλεκτρονικές. 

10. Μελέτες Συγκοινωνιακών Εργων. 

11. Μελέτες Λιµενικών Εργων. 

12. Μελέτες Μεταφορικών Εργων. 

13. Μελέτες Υδραυλικών Εργων. 

14. Ενεργειακές Μελέτες. 

15. Μελέτες Βιοµηχανιών. 

16. Μελέτες Τοπογραφίας. 

17. Χηµικές Μελέτες και Ερευνες. 

18. Χηµικοτεχνικές Μελέτες. 

19. Μεταλλευτικές Μελέτες και Ερευνες. 

20. Μελέτες & Ερευνες Γεωλογικές, Υδρογεωλογικές & Γεωφυσικές. 

21. Γεωτεχνικές Μελέτες & Ερευνες. 

22. Εδαφολογικές Μελέτες και Ερευνες. 

23. Μελέτες Γεωργικές. 

24. Μελέτες ∆ασικές. 

25. Μελέτες Φυτοτεχνικής ∆ιαµόρφωσης Περιβάλλοντος Χώρων και Εργων Πρασίνου. 

67

26. Μελέτες Αλιευτικές. 

27. Περιβαλλοντικές Μελέτες. 

Καµία ειδικότητα µηχανικών δεν εξαιρείται από την επόνηση Μελετών Περιβάλλοντος, αρκεί 

να έχουν µελετητικό πτυχίο στην κατηγορία 27 µε τίτλο «Περιβαλλοντικές Μελέτες». 

Οι µηχανικοί µπορούν να γραφτούν σε µέχρι δύο κατηγορίες από τις εξης για κάθε 

ειδικότητα: 

1.Αρχιτέκτονες από τις κατηγορίες 1,2,6,7,8,27 

2.Πολιτικοί µηχανικοί >> 1,2,6,8,10,11,13,16,21,27 

3.Μηχανολογοι µηχανικοί >> 5,9,12,14,15,27 

4.Ηλεκτρολόγοι µηχανικοί >> 9,14,15,27 

5.Ηλεκτρονικοί >> >> 9,15,27 

6.Μηχανολόγοι-Ηλεκτρολόγοι >> 9,14,15,27 

7.Τοπογράφοι µηχανικοί >> 1,2,10,13,16,27 

8.Χηµικοί µηχανικοί >> 15,17,18,27 

9.Μεταλλειολόγοι-Μεταλλουργοί >> 15,19,27 

10.Ναυπηγοί, Ναυπηγοί Μηχανολόγοι 9,12,15,27 

11.∆οµοστατικοί 6,8,27 

Η αναφορά αυτή δεν είναι δεσµευτική και δεν ορίζεται από το νόµο. Μηχανικοί µπορούν 

να εγγραφούν και σε άλλες κατηγορίες αν αποδειγµένα έχουν σπουδές ή εµπειρία στο 

γνωστικό αντικείµενο αυτων. 

∆. ΠΤΥΧΙΑ ΜΕΛΕΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΓΡΑΦΕΙΩΝ ΜΕΛΕΤΗΤΩΝ 

Τα πτυχία ανεξαρτήτων µελετητών και γραφείων µελετητών διακρίνονται σε τόσες 

κατηγορίες, όσες και οι κατηγορίες των µελετών.Για κάθε κατηγορία µελέτης το µελετητικό 

πτυχίο έχει τάξη που καθορίζεται από το ελάχιστο δυναµικό που απαιτείται από το άρθρο 8, 

παρ. 3 του Νόµου 716/77. 

∆υναµικό µελετητού είναι οι µονάδες εµπειρίας σε µελέτες, επιβλέψεις και κατασκευές 

έργων της αυτής κατηγορίας µελέτης, που έχει ένας µελετητής και µε τις οποίες είναι 

εγγεγραµµένος στο Μητρώο Μελετητών της Γ.Ε.Μ. Οι µονάδες εµπειρίας αποκτώνται: 

Μία µονάδα: Εχει ο µελετητής που έχει συµπληρώσει τέσσερα (4) χρόνια από την 

απόκτηση του διπλώµατός του ανεξάρτητα της εµπειρίας του. 

∆ύο µονάδες: Εχει ο µελετητής που έχει συµπληρώσει οκτώ (8) χρόνια από την 

απόκτηση του διπλώµατός του και έχει αποδεδειγµένη ανάλογη ικανοποιητική εµπειρία. 

Τρείς µονάδες: Εχει ο µελετητής που έχει συµπληρώσει δώδεκα (12) χρόνια από 

την απόκτηση του διπλώµατός του και έχει αποδεδειγµένη ανάλογη ικανοποιητική 

εµπειρία. 

∆υναµικό ενός γραφείου µελετών για κάθε κατηγορία µελέτης είναι το άθροισµα των 

δυναµικών των µελετητών µελών του γραφείου στην ίδια κατηγορία 

Οι τάξεις πτυχίων µελετητών είναι πέντε (5). Για κάθε τάξη πτυχίου απαιτούνται τα 

παρακάτω ελάχιστα δυναµικά: 

Πτυχίο Α' τάξης: Χορηγείται σε µελετητές µε δυναµικό µία µονάδα 

Πτυχίο Β' τάξης: Χορηγείται σε µελετητές µε δυναµικό δύο µονάδων 

Πτυχίο Γ' τάξης: Χορηγείται σε µελετητές µε δυναµικό τριών µονάδων 

Πτυχίο ∆' τάξης: Χορηγείται σε Γραφεία Μελετών που έχουν δυναµικό επτά 

µονάδων τουλάχιστον και διαθέτουν στην αντίστοιχη κατηγορία ένα µελετητή µε τρείς 

µονάδες δυναµικό καί ένα µε δύο µονάδες δυναµικό κατ' ελάχιστον. 

Πτυχίο Ε' τάξης: Χορηγείται σε Γραφεία Μελετών που έχουν δυναµικό δώδεκα 

µονάδων τουλάχιστον και διαθέτουν στην αντίστοιχη κατηγορία δύο µελετητές µε τρείς 

µονάδες δυναµικό και ένα µε δύο µονάδες δυναµικό κατ' ελάχιστον. 

Ελεγχος Πτυχίων Μελετητών 

Ολα τα πτυχία Μελετητών καί Γραφείων Μελετών ισχύουν για τέσσερα (4) χρόνια. Μετά την 

πάροδο της τετραετίας τα πτυχία υπόκεινται σε έλεγχο. Χωρίς τον έλεγχο δεν θεωρούνται 

σε ενέργεια και αποκλείεται η ανάθεση µελέτης στον κατοχό τους. 

68

Γιά τον έλεγχο του πτυχίου απαιτείται η σχετική αίτηση και υπεύθυνη δήλωση του Ν. 

1599/86 του κατόχου του πτυχίου ή των µελών του γραφείου µελετών ότι δεν εµπίπτουν 

στίς σχετικές απαγορευτικές διατάξεις ( βλέπε ανωτέρω ) 

6.1.3 ΜΗΤΡΩΑ ΕΡΓΟΛΗΠΤΩΝ 

Η Γενική Γραµµατεία ∆ηµοσίων Εργων του ΥΠΕΧΩ∆Ε παρακολουθεί το Μητρώο 

Εµπειρίας Κατασκευαστών (ΜΕΚ), καί το Μητρώο Εργοληπτικών ΕΠιχειρήσεων (ΜΕΕΠ). 

Α. ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ ΜΗΤΡΩΟ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΩΝ 

Στό Μητρώο Εµπειρίας Κατασκευαστών (ΜΕΚ), έχουν δικαίωµα εγγραφής και 

κατάταξης όλοι οι διπλωµατούχοι µηχανικοί µέλη ΤΕΕ, καθώς επίσης Γεωτεχνικοί 

(Γεωπόνοι, ∆ασολόγοι, Γεωλόγοι), πτυχιούχοι υποµηχανικοί και πτυχιούχοι ΤΕΙ. 

Οι ρυθµίσεις που διέπουν το ΜΕΚ ορίζονται στό Νόµο 1418/84. 

Στο ΜΕΚ γράφονται µόνο φυσικά πρόσωπα. Για την εγγραφή απαιτείται: 

α.Αίτηση σε εντυπο της υπηρεσίας. Κατατίθεται στό Πρωτόκολλο του ΥΠΕΧΩ∆Ε 

(ηµιόροφος του κτιρίου Χαρ. Τρικούπη 182), 

β.Πιστοποιητικό Σπουδών και Άδεια Άσκησης Επαγγέλµατος επικυρωµένα. 

γ.Πιστοποιητικό ∆ήµου ή Κοινότητας ή φωτοτυπία των δύο όψεων της αστυνοµικής 

ταυτότητας επικυρωµένη. 

δ.Βιογραφικό Σηµείωµα για τις επαγγελµατικές ή επιστηµονικές απασχολήσεις. 

ε.∆ήλωση του Ν.∆. 1599/86 για τις απασχολήσεις στο κύκλωµα παραγωγής έργων, 

δηλαδή θα αναγράφεται κάθε συγκεκριµένο έργο, η αξία του, η χρονική περίοδος κατά την 

οποία εκτελέσθηκε και το είδος της απασχόλησης του µηχανικού ( Μελέτη, Επίβλεψη ή 

Κατασκευή). 

στ.∆ηλώσεις - Βεβαιώσεις για τα έργα που έχουν εκτελεσθεί που είναι: 

1. Για έργα του ∆ηµόσιου Τοµέα: Βεβαίωση ή πιστοποιητικό της αρµόδιας αρχής. 

2. Για έργα ιδιωτών: Βεβαίωση - ∆ήλωση του Ν.1599/86 του κυρίου του έργου και του 

επιβλέποντος µηχανικού. 

Οι βεβαιώσεις αυτές, µία για κάθε έργο, πρέπει να περιλαµβάνουν το αντικείµενο του έργου, 

τον προϋπολογισµό του και το χρονικό διάστηµα κατά το οποίο εκτελέσθηκε. 

Β. ΤΑΞΕΙΣ Η ΒΑΘΜΙ∆ΕΣ ΣΤΟ Μ.Ε.Κ. 

Υπάρχουν τέσσερις (4) τάξεις (βαθµίδες) στο ΜΕΚ. Στην Α' τάξη του ΜΕΚ έχουν 

δικαίωµα εγγραφής οι µηχανικοί που έχουν συµπληρώσει 3 χρόνια από τότε που 

έλαβαν την Αδεια Ασκησης Επαγγέλµατος, δηλαδή από τότε που έγιναν µέλη ΤΕΕ. Στίς 

επόµενες τάξεις έχουν δικαίωµα εγγραφής, όσοι παρέµειναν σε µία τάξη τουλάχιστον 3 

χρόνια και στο διάστηµα αυτής της παραµονής τους είχαν ικανοποιητική εµπειρία από την 

κατασκευή τεχνικών έργων ή από την επί τόπου του έργου επίβλεψη. Κατ' εξαίρεση 

επιτρέπεται η απ'ευθείας εγγραφή στή Β' τάξη του ΜΕΚ σε µηχανικούς που έχουν 

συµπληρώσει πέντε (5)χρόνια από τότε που έλαβαν την άδεια άσκησης Επαγγέλµατος και 

έχουν ικανοποιητική εµπειρία από την κατασκευή τεχνικών εργων σ'αυτό το χρονικό 

διάστηµα. Η ικανοποιητική ή µη εµπειρία κρίνεται από επιτροπη, αποτελούµενη από 

υπηρεσιακούς παράγοντες του ΥΠΕΧΩ∆Ε και εκπροσώπους ΤΕΕ, εργοληπτικών 

οργανώσεων καί άλλων φορέων, µε βάση Βεβαιώσεις - Πιστοποιητικά γιά τεχνικά έργα που 

ο ενδιαφερόµενος έχει κατασκευάσει, έχει επιβλέψει ή έχει µελετήσει και τα άλλα στοιχεία 

που υποβάλλει ο ενδιαφερόµενος. 

Γ. ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ ΕΞΕΙ∆ΙΚΕΥΜΕΝΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΣΤΟ ΜΕΚ 

Στο ΜΕΚ υπάρχουν οι εξης κατηγορίες έργων: 

1.Οδοποιίας 

2.Οικοδοµικά 

3.Υδραυλικά 

4.Λιµενικά 

5.Ηλεκτροµηχανολογικά 

5α.Υδραυλικά έργα υπό πίεση 

69

6.Βιοµηχανικά - Ενεργειακά 

και εξειδικευµένων εργασιών: 

1.Πλωτά έργα & εγκαταστάσεις Ναυπηγείων 

2.Εργα σηράγγων 

3.Εργα αποκαλύψεων µεταλλείων 

4.Εργα γεωτρήσεων 

5.Εργα µεταλλουργικών βιοµηχανιών 

6.Εργα καθαρισµού και επεξεργασίας νερού & υγρών, στερεών & αερίων αποβλήτων. 

7.Εργα χηµικών βιοµηχανιών 

8.Εργα ηλεκτρονικού εξοπλισµού 

9.Εργα πρασίνου 

Στις ανωτέρω κατηγορίες έργων και εξειδικευµένων εργασιών µε βάση τα Π.∆. 472/85 και 

Π.∆.368/94 έχουν δικαίωµα εγγραφής οι µηχανικοί κατά ειδικότητα ως εξης: 

1.Αρχιτέκτονες στην κατηγορία 2 

και εξειδικευµένη εργασία 9 

2.Πολιτικοί Μηχανικοί στις κατηγορίες 1,2,3,4,6 

3.Τοπογράφοι Μηχανικοί στις κατηγορίες 1,2,3,4 

4.Μηχανολογοι Μηχανικοί στις κατηγορίες 5,5α,6 

5.Ηλεκτρολογοι Μηχανικοί στις κατηγορίες 5,5α,6 

6.Ηλεκτρονικοί Μηχανικοί στην εξειδικευµένη εργασία 8 

7.Μηχανολογοι-Ηλεκτρολόγοι στις κατηγορίες 5,5α,6 

8.Χηµικοί Μηχανικοί στην κατηγορία 6 και στις εξειδικευµένες εργασίες 6,7 

9.Μεταλλειολόγοι στην κατηγορία 6 

και στις εξειδικευµένες εργασίες 2,3,4 

10.Μεταλλουργοί στην κατηγορία 6 και στην εξειδικευµένη εργασία 5 

11.Ναυπηγοί, Ναυπηγοί-Μηχανολόγοι στις κατηγορίες 5,5α,6 

και εξειδικευµένες εργασίες 1 

∆. ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ ΜΗΤΡΩΟ ΕΡΓΟΛΗΠΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 

Στο Μητρώο Εργοληπτικών Επιχειρήσεων (ΜΕΕΠ) εγγράφονται επιχειρήσεις που είναι 

στελεχωµένες µε Μηχανικούς, κατόχους πτυχίου ΜΕΚ, κατασκευάζουν έργα και έχουν 

µορφή εταιρείας, συνεταιρισµού ή ατοµικής επιχείρησης. 

Το άρθρο 4 του N. 2940/2001 αντικατέστησε το άρθρο 16 του Ν. 1418/1984, και περιλαµβάνει 

σηµαντικές και κρίσιµες διατάξεις για το Μητρώο Εργοληπτικών Επιχειρήσεων (Μ.Ε.ΕΠ.) και 

την άσκηση της επιχειρηµατικής τους δραστηριότητας. 

Οι τάξεις της νέας διαβάθµισης του Μ.Ε.ΕΠ. ορίζονται σε 7 και επιπλέον αυτών ορίζονται και 

2 ειδικές τάξεις (Α1, Α2) για τις µικρές ατοµικές εργοληπτικές επιχειρήσεις. Η κατάταξη των 

ανωτέρω εργοληπτικών επιχειρήσεων στο Μ.Ε.ΕΠ. γίνεται σε µία ή και σε περισσότερες από 

τις 6 βασικές κατηγορίες έργων. Οι βασικές κατηγορίες έργων είναι οι κάτωθι : 

1. Οδοποιία. 

2. Οικοδοµικά. 

3. Υδραυλικά. 

4. Ηλεκτροµηχανολογικά. 

5. Λιµενικά. 

6. Βιοµηχανικά και Ενεργειακά. 

Κάθε εργοληπτική επιχείρηση που θα υποβάλει αίτηση, θα κατατάσσεται σε µια µόνο τάξη και 

σε µια τουλάχιστον κατηγορία η οποία θα θεωρείται βασική, ενώ µπορεί να κατατάσσεται και 

σε πρόσθετες κατηγορίες. Η 7 η τάξη της νέας διαβάθµισης του Μ.Ε.ΕΠ. θεωρείται γενική, 

δηλαδή περιλαµβάνει όλες τις βασικές κατηγορίες έργων, ενώ υπό προϋποθέσεις µπορούν 

να θεωρηθούν γενικές οι τάξεις 5 η και 6 η . 

Η κατάταξη της κάθε εργοληπτικής επιχείρησης στις τάξεις της νέας διαβάθµισης του Μ.Ε.ΕΠ. 

και στις κατηγορίες έργων ισχύει για µία τριετία. Μετά το πέρας της ανωτέρω 

προσδιοριζόµενης τριετίας, κάθε εργοληπτική επιχείρηση υποχρεούται να υποβάλλει αίτηση 

τακτικής αναθεώρησης στην αρµόδια υπηρεσία τήρησης του Μ.Ε.ΕΠ.. 

70

Τα βασικά στοιχεία τα οποία υποχρεούνται να υποβάλουν οι εργοληπτικές 

επιχειρήσεις στην αρµόδια υπηρεσία τήρησης του Μ.Ε.ΕΠ., εκτός από τα σχετικά 

νοµιµοποιητικά έγγραφα, τα οποία περιγράφονται σε ειδικό έντυπο και επισυνάπτονται στο 

Φάκελο που υποβάλεται στην αρµόδια υπηρεσία τήρησης του Μ.Ε.ΕΠ., για την αξιολόγηση 

τους αφορούν : 

ı Τα πιστοποιητικά Μ.Ε.ΕΠ. που συντάσσονται για κάθε έργο από τον κύριο του έργου ή 

το φορέα κατασκευής και περιέχουν σηµαντικές πληροφορίες και αξιολογήσεις για τη 

δηµοπρασία και την ανάδοχο εργοληπτική επιχείρηση, για τις τεχνικές επιχειρήσεις που 

έχουν συµπράξει στην κατασκευή του έργου µε συµβάσεις κατασκευαστικής κοινοπραξίας 

ή συµβάσεις υπεργολαβίας, τις εργασίες που πραγµατοποιήθηκαν και άλλα οικονοµικά 

στοιχεία τα οποία αφορούν το ανωτέρω προσδιοριζόµενο δηµόσιο ή ιδιωτικό τεχνικό έργο. 

ı Τις οικονοµικές καταστάσεις που έχουν εκδοθεί και δηµοσιευτεί (ισολογισµοί, 

αποτελέσµατα χρήσης και προσαρτήµατα), βεβαιωµένες από ορκωτό ελεγκτή, για τις 

χρήσεις των τριών τελευταίων ετών, µε βάση το δικαίωµα για υποβολή αίτησης κάθε 

επιχείρησης, όπως καθορίζεται από την κείµενη νοµοθεσία δηµοσίων έργων. 

ı Τις προσωρινές οικονοµικές καταστάσεις (ισολογισµοί και αποτελέσµατα 

περιόδου) που θα πρέπει να είναι βεβαιωµένες από ορκωτό ελεγκτή και επιπροσθέτως 

να έχουν εκδοθεί και δηµοσιευτεί από κάθε αιτούσα εργοληπτική επιχείρηση, σε δύο 

τουλάχιστον έντυπα του ηµερήσιου τύπου πανελλαδικής κυκλοφορίας, πριν την υποβολή 

αίτησης. 

ı Τις δηλώσεις φορολογίας εισοδήµατος των ανωτέρω ετών, διαµέσου των οποίων θα 

γίνεται η διασταύρωση των φορολογικών στοιχείων και των στοιχείων των έργων που θα 

προκύπτουν από τα αντίστοιχα πιστοποιητικά εκτέλεσης αυτών, για κάθε αιτούσα 

εργοληπτική επιχείρηση. 

ı Τις ειδικές καταστάσεις τιµολογίων δηµοσίων και ιδιωτικών έργων, οι οποίες θα 

αποτυπώνουν των σύνολο των κατ’ έτος εκδοθέντων παραστατικών που αφορούν 

δηµόσια και ιδιωτικά έργα, τα οποία έχει εκτελέσει η αιτούσα εργοληπτική επιχείρηση και 

θα χρησιµοποιηθούν στο έλεγχο, ώστε να υπάρξει η συνολική διασταύρωση των 

φορολογικών στοιχείων (δηλώσεις και τιµολογήσεις) µε την αντίστοιχες πιστοποιήσεις. 

ı Τα δικαιολογητικά πιστοποίησης των Παγίων στοιχείων και της αξίας τους 

(οικόπεδα, γήπεδα, κτίρια, µηχανολογικός εξοπλισµός και µεταφορικά µέσα πλην 

επιβατικών αυτοκινήτων), µε βάση τις διατάξεις του νόµου. Σε ότι αφορά τα ακίνητα τα 

ανωτέρω δικαιολογητικά αφορούν τα πρόσφατα πρωτότυπα πιστοποιητικά µεταγραφών 

και βαρών, τα φύλλα υπολογισµού των αντικειµενικών αξιών των παγίων ή η αξία κτήσης 

και το κόστος ιδιοκατασκευής αυτών όπως αναγράφεται στις οικονοµικές καταστάσεις που 

θα προσκοµιστούν. Σε ότι αφορά τον κύριο και βοηθητικό µηχανολογικό εξοπλισµό και τα 

µεταφορικά µέσα εκτός των επιβατικών αυτοκινήτων τα ανωτέρω δικαιολογητικά αφορούν 

την αναπόσβεστη αξία του ανωτέρω εξοπλισµού ή την εκτίµηση του από ορκωτό εκτιµητή 

εγγεγραµµένο στο Σώµα Ορκωτών Εκτιµητών, υπό τις προϋποθέσεις που αναφέρονται 

στα αντίστοιχα άρθρα. 

ı Τα δικαιολογητικά για την απόδειξη της βασικής και της συµπληρωµατικής 

στελέχωσης των εργοληπτικών επιχειρήσεων, µε βάση την υφιστάµενη διαδικασία η 

οποία ισχύει στο ΜΕΚ µέχρι και σήµερα. 

ı Οποιοδήποτε άλλο οικονοµικό ή τεχνικό στοιχείο κριθεί απαραίτητο για την 

αξιολόγηση των αιτήσεων των εργοληπτικών επιχειρήσεων από την υπηρεσία τήρησης 

του Μ.Ε.ΕΠ. 

Στις ειδικές τάξεις Α1 και Α2 του Μ.Ε.ΕΠ. κατατάσσονται εργοληπτικές επιχειρήσεις µε µόνο 

κριτήριο τη στελέχωσή τους από τεχνικούς εγγεγραµµένους στο ΜΕΚ, χωρίς την 

εφαρµογή του Τύπου Κατάταξης. Αναλυτικότερα : 

ı Στην Α1 τάξη της νέας διαβάθµισης κατατάσσεται εργοληπτική επιχείρηση η οποία 

περιλαµβάνει στη βασική της στελέχωση τουλάχιστον 1 τεχνικό ΜΕΚ Α΄ βαθµίδας, και 

ı Στην Α2 τάξη της νέας διαβάθµισης κατατάσσεται επιχείρηση η οποία περιλαµβάνει στη 

βασική της στελέχωσή τουλάχιστον 1 τεχνικό ΜΕΚ Β΄ βαθµίδας ή 2 τεχνικούς ΜΕΚ Α΄ 

βαθµίδας. Στην περίπτωση αυτή δίδεται το δικαίωµα εναλλακτικής χρησιµοποίησης της 

βασικής στελέχωσης, κάτι το οποίο σηµαίνει ότι οι κατέχοντες εµπειρία Α΄ βαθµίδας του 

ΜΕΚ αποκτούν το δικαίωµα κατάταξης τους στην Α2 τάξη της νέας διαβάθµισης του 

71

Μ.Ε.ΕΠ., εφόσον συστήσουν νέα εργοληπτική επιχείρηση µε τη µορφή της προσωπικής 

εταιρείας (ΟΕ ή ΕΕ) και στην οποία υποχρεωτικά θα συµµετέχουν σαν εταίροι, 

καλύπτοντας την απαιτούµενη βασική στελέχωση ή και ΑΕ ή ΕΠΕ. Επειδή στις ατοµικές 

επιχειρήσεις ή στις προσωπικές εταιρείες η εµπειρία του ΜΕΚ ταυτίζεται µε το Μ.Ε.ΕΠ., σε 

κάθε περίπτωση για κάλυψη της βασικής στελέχωσης η βασική προϋπόθεση 

αφορά το ΜΕΚ. 

Στην 1 η τάξη του Μ.Ε.ΕΠ. αυτή κατατάσσεται εργοληπτική επιχείρηση, χωρίς την εφαρµογή 

του Τύπου Κατάταξης, αν διαθέτει τις εξής ελάχιστες προϋποθέσεις : 

ı Περιλαµβάνει στη βασική της στελέχωση τουλάχιστον 2 τεχνικούς ΜΕΚ Α΄ βαθµίδας και 

1 τεχνικό ΜΕΚ Β΄ βαθµίδας ή δύο τεχνικούς ΜΕΚ Β΄ βαθµίδας ή ένα τεχνικό ΜΕΚ Γ΄ 

βαθµίδας (οι κατέχοντες εµπειρία ΜΕΚ της Γ΄ βαθµίδας είτε στο παρελθόν είχαν Μ.Ε.ΕΠ., 

είτε όχι, κατατάσσονται αυτοτελώς στην τάξη αυτή). Επιπροσθέτως δίδεται το δικαίωµα 

εναλλακτικής χρησιµοποίησης της βασικής στελέχωσης, κάτι το οποίο σηµαίνει ότι οι 

κατέχοντες εµπειρία των ανωτέρω βαθµίδων ΜΕΚ και µε βάση τους συνδυασµούς που 

προαναφέρθηκαν, αποκτούν το δικαίωµα κατάταξης στην 1 η τάξη της νέας διαβάθµισης 

του Μ.Ε.ΕΠ., εφόσον συστήσουν νέα εργοληπτική επιχείρηση µε την µορφή της 

προσωπικής εταιρείας (ΟΕ ή ΕΕ), στην οποία υποχρεωτικά θα συµµετέχουν σαν εταίροι, 

καλύπτοντας την απαιτούµενη βασική στελέχωση ή και ΑΕ ή ΕΠΕ. Επειδή στις ατοµικές 

επιχειρήσεις ή στις προσωπικές εταιρείες η εµπειρία του ΜΕΚ ταυτίζεται µε το Μ.Ε.ΕΠ., σε 

κάθε περίπτωση για κάλυψη της βασικής στελέχωσης, η βασική προϋπόθεση 

αφορά το ΜΕΚ. 

ı ∆ιαθέτει, κατά την υποβολή της αίτησης, καταθέσεις σε τράπεζα, τουλάχιστον 

25.000.000 δραχµών ή 73.368 ΕΥΡΩ. 

Στην 2 η τάξη του Μ.Ε.ΕΠ. κατατάσσεται εργοληπτική επιχείρηση, χωρίς την εφαρµογή του 

Τύπου Κατάταξης, αν διαθέτει τις εξής ελάχιστες προϋποθέσεις : 

ı Περιλαµβάνει στη βασική της στελέχωση τουλάχιστον 2 τεχνικούς ΜΕΚ Γ΄ βαθµίδας ή 1 

τεχνικό ΜΕΚ Γ΄ βαθµίδας και 2 τεχνικούς ΜΕΚ Β΄ βαθµίδας, ή ένα τεχνικό ΜΕΚ ∆΄ 

βαθµίδας (οι κατέχοντες εµπειρία ΜΕΚ της ∆΄ βαθµίδας, είτε στο παρελθόν είχαν Μ.Ε.ΕΠ. 

είτε όχι, κατατάσσονται αυτοτελώς στην τάξη αυτή). Επιπροσθέτως δίδεται το δικαίωµα 

εναλλακτικής χρησιµοποίησης της βασικής στελέχωσης (βλέπε παραπάνω). 

ı ∆ιαθέτει, κατά την υποβολή της αίτησης, τραπεζικές καταθέσεις, τουλάχιστον 

48.000.000 δραχµών ή 140.866 ΕΥΡΩ. 

ı ∆ιαθέτει πάγια στοιχεία µε βάση τις αντικειµενικές αξίες ή τις αξίες κτήσης αυτών, 

συνολικής αξίας 12.000.000 δραχµών ή 35.217 ΕΥΡΩ. Τα ανωτέρω πάγια στοιχεία αυτά 

αφορούν γήπεδα, οικόπεδα, κτίρια, µηχανολογικό εξοπλισµό και µεταφορικά µέσα, 

εκτός από τα επιβατικά αυτοκίνητα. Ως αξία παγίων για τα ακίνητα, λαµβάνεται, κατ’ 

επιλογή της επιχείρησης, είτε η αντικειµενική αξία που ισχύει κατά το χρόνο υποβολής 

της αίτησης πιστοποιηµένη από συµβολαιογράφο, είτε η αξία κτήσης αυτών, όπως 

προσδιορίζεται από τα οριστικά συµβόλαια αγοράς ή το κόστος ιδιοκατασκευής τους, 

και είναι εγγεγραµµένη στα Βιβλία της επιχείρησης. Για τον προσδιορισµό της αξίας των 

ανωτέρω ακινήτων θα πρέπει να εφαρµόζονται οι διατάξεις της παραγράφου 29, 

περίπτωσης 3 και των σχετικών υποπεριπτώσεων. Για τις επιχειρήσεις της τάξης αυτής θα 

πρέπει επιπροσθέτως να προσκοµίζονται στο Φάκελο που θα υποβληθεί στην αρµόδια 

υπηρεσία τήρησης του Μ.Ε.ΕΠ., τα πρόσφατα πρωτότυπα πιστοποιητικά 

µεταγραφών και βαρών των ανωτέρω δηλωθέντων ακινήτων. Για τον εξοπλισµό και 

τα µεταφορικά µέσα, η αξία τους προσδιορίζεται µε βάση την παράγραφο 29, περίπτωση 

3 και των σχετικών υποπεριπτώσεων. 

Στην 3 η τάξη της νέας διαβάθµισης του Μ.Ε.ΕΠ. (αποτελεί την τάξη πρώτης εγγραφής 

εταιρείας, µε νοµική µορφή ΑΕ, στο Μ.Ε.ΕΠ..) κατατάσσεται εργοληπτική επιχείρηση, χωρίς 

την εφαρµογή του Τύπου Κατάταξης, αν διαθέτει τις εξής ελάχιστες προϋποθέσεις : 

72

ı Περιλαµβάνει στη βασική της στελέχωση τουλάχιστον 2 τεχνικούς ΜΕΚ ∆΄ βαθµίδας και 

1 τεχνικό ΜΕΚ Γ΄ βαθµίδας. Εναλλακτικά µπορεί να αντικατασταθεί 1 τεχνικός ΜΕΚ ∆΄ 

βαθµίδας µε 2 τεχνικούς ΜΕΚ Γ΄ βαθµίδας ή 1 τεχνικός ΜΕΚ Γ΄ βαθµίδας µε 2 τεχνικούς 

ΜΕΚ Β΄ βαθµίδας. Αυτό πρακτικά σηµαίνει ότι υπάρχουν δύο εναλλακτικές περιπτώσεις 

τήρησης της βασικής στελέχωσης, δηλαδή στην πρώτη µπορεί να επιλεχθεί η 

περίπτωση : 1 τεχνικός ΜΕΚ ∆΄ βαθµίδας και 3 τεχνικοί ΜΕΚ Γ΄ βαθµίδας και στην 

δεύτερη µπορεί να επιλεχθεί η περίπτωση : 2 τεχνικοί ΜΕΚ ∆΄ βαθµίδας και 2 τεχνικοί 

ΜΕΚ Β΄ βαθµίδας. Η επιχείρηση έχει το δικαίωµα να επιλέξει µόνο την µια εκ΄ των 

δύο περιπτώσεων και όχι συνδυασµό αυτών. 

ı ∆ιαθέτει Ίδια Κεφάλαια, όπως ορίζονται στην παράγραφο 29 περίπτωση 2 του Ν. 

2940/2001, τουλάχιστον ίσα µε το 50% των Ιδίων Κεφαλαίων της τάξης αυτής, όπως 

ορίζονται στην παράγραφο 33. 

ı ∆ιαθέτει πάγια στοιχεία, όπως ορίζονται στην παράγραφο 29 περίπτωση 3, αξίας 

τουλάχιστον ίσης µε το 50% των παγίων της τάξης αυτής, όπως ορίζονται στην 

παράγραφο 33. Τα ανωτέρω υποχρεωτικά Πάγια στοιχεία αυτά αφορούν γήπεδα, 

οικόπεδα, κτίρια, µηχανολογικό εξοπλισµό και µεταφορικά µέσα, εκτός από τα 

επιβατικά αυτοκίνητα, χωρίς να ζητείται ελάχιστο ποσοστό αυτών σε επιµέρους 

κατηγορίες. Για τις επιχειρήσεις της τάξης αυτής θα πρέπει επιπροσθέτως να 

προσκοµίζονται στο Φάκελο που θα υποβληθεί στην υπηρεσία τήρησης του Μ.Ε.ΕΠ., και 

τα πρόσφατα πρωτότυπα πιστοποιητικά µεταγραφών και βαρών των ανωτέρω 

δηλωθέντων ακινήτων. 

Για εργοληπτική επιχείρηση που είναι ήδη εγγεγραµµένη στο Μ.Ε.ΕΠ. επιπλέον 

ελάχιστη προϋπόθεση κατάταξης στην τάξη αυτή, αποτελεί η τήρηση των δεικτών 

βιωσιµότητας, που προκύπτουν από τις κάτωθι σχέσεις οικονοµικών µεγεθών, όπως 

αναγράφονται στην οικονοµική κατάσταση του έτους 2000 ή την προσωρινή οικονοµική 

κατάσταση αυτής, οι οποίες βεβαιώνονται από ορκωτό ελεγκτή. Επιπροσθέτως η προσωρινή 

οικονοµική κατάσταση θα πρέπει να έχει δηµοσιευτεί πριν από την υποβολή της αίτησης σε 

δύο έντυπα του ηµερήσιου τύπου πανελλαδικής κυκλοφορίας. Οι ανωτέρω δείκτες 

βιωσιµότητας έχουν ως εξής : 

1. «Σύνολο Ιδίων Κεφαλαίων» (Ι.Κ.), όπως αυτό αναγράφεται στο σκέλος του Παθητικού, 

προς το «Σύνολο Υποχρεώσεων» (Σ.Υ.). Ως Σύνολο Υποχρεώσεων ορίζεται το 

άθροισµα των βραχυπρόθεσµων και των µακροπρόθεσµων υποχρεώσεων της 

επιχείρησης, µε εξαίρεση τις µακροπρόθεσµες υποχρεώσεις που δεν αφορούν τραπεζικό 

δανεισµό, όπως αυτές θα προσδιορίζονται από βεβαίωση ορκωτού ελεγκτή, και 

2. «Κυκλοφορούν Ενεργητικό» (Κ.Ε.), όπως αυτό αναγράφεται στο Ενεργητικό, προς τις 

«Βραχυπρόθεσµες Υποχρεώσεις» (Β.Υ.) όπως αυτές αναγράφονται στο Παθητικό. 

Οι δείκτες βιωσιµότητας θα πρέπει, σε κάθε περίπτωση, να είναι µεγαλύτεροι της 

µονάδας, δηλαδή : Ι.Κ. / Σ.Υ. > 1 και Κ.Ε. / Β.Υ. > 1. Τονίζεται ότι, στην περίπτωση που 

η εργοληπτική επιχείρηση εγγεγραµµένη στο Μ.Ε.ΕΠ. που αιτείται κατάταξη στην 3 η 

τάξη της νέας διαβάθµισης και δεν πληροί τα κριτήρια των δεικτών βιωσιµότητας για 

την τάξη αυτή, γίνεται δεκτή η αίτηση της εφόσον τηρεί τις λοιπές ελάχιστες 

προϋποθέσεις της τάξης αυτής και µε την προϋπόθεση ότι µέχρι την επόµενη τακτική 

της αναθεώρηση θα πληροί και τους δείκτες βιωσιµότητας. Στην αντίθετη περίπτωση, 

δηλαδή εφόσον παρέλθουν οι ανωτέρω καταληκτικές ηµεροµηνίες και δεν έχει 

υποβάλλει συµπληρωµατική δήλωση στην αρµόδια υπηρεσία τήρησης του Μ.Ε.ΕΠ. 

ότι πληροί τους ανωτέρω δείκτες, δεν θα έχει δικαίωµα υποβολής αίτησης για τακτική 

αναθεώρηση και θα υποβιβάζεται κατά µια τάξη, σε σχέση µε αυτήν που θα βρίσκεται 

τότε. 

Στην 3 η τάξη της νέας διαβάθµισης του Μ.Ε.ΕΠ. µε εφαρµογή του Τύπου Κατάταξης 

κατατάσσεται εργοληπτική επιχείρηση µε µορφή ΑΕ, αν διαθέτει τις εξής ελάχιστες 

προϋποθέσεις : 

73

ı Περιλαµβάνει στη βασική της στελέχωση τουλάχιστον 2 τεχνικούς ΜΕΚ ∆΄ βαθµίδας. 

Εναλλακτικά µπορεί να αντικατασταθεί, 1 τεχνικός ΜΕΚ ∆΄ βαθµίδας µε 2 τεχνικούς ΜΕΚ 

Γ΄ βαθµίδας. Αυτό σηµαίνει ότι δίδεται το δικαίωµα στην αιτούσα εργοληπτική επιχείρηση, 

αντί να διαθέτει στελέχωση 2 ∆΄ ΜΕΚ να την διαφοροποιήσει σε 1∆΄ και 2 Γ΄ ΜΕΚ. 

ı ∆ιαθέτει Ίδια Κεφάλαια, όπως ορίζονται στην παράγραφο 29 περίπτωση 2, τουλάχιστον 

ίσα µε το 50% των Ιδίων Κεφαλαίων της τάξης αυτής, όπως ορίζονται στην παράγραφο 

33. 

ı ∆ιαθέτει πάγια στοιχεία, όπως ορίζονται στην παράγραφο 29 περίπτωση 3, αξίας 

τουλάχιστον ίσης µε το 50% των παγίων της τάξης αυτής, όπως ορίζονται στην 

παράγραφο 33. Τα ανωτέρω υποχρεωτικά Πάγια στοιχεία αυτά αφορούν γήπεδα, 

οικόπεδα, κτίρια, µηχανολογικό εξοπλισµό και µεταφορικά µέσα, εκτός από τα 

επιβατικά αυτοκίνητα, χωρίς να ζητείται ελάχιστο ποσοστό αυτών και επιµερισµό 

του σε κατηγορίες. Για τις επιχειρήσεις αυτές θα πρέπει επιπροσθέτως να 

προσκοµίζονται στο Φάκελο που θα υποβληθεί στην αρµόδια υπηρεσία τήρησης του 

Μ.Ε.ΕΠ., τα πρόσφατα πρωτότυπα πιστοποιητικά µεταγραφών και βαρών των 

ανωτέρω δηλωθέντων ακινήτων. 

ı Σε περίπτωση σύστασης νέας ΑΕ για την τάξη αυτή, τα ανωτέρω στοιχεία 

προσδιορίζονται από τον ισολογισµό έναρξης της εταιρείας, πιστοποιηµένο από ορκωτό 

ελεγκτή. 

Για τη συµπληρωµατική στελέχωση κάθε πρόσθετης κατηγορία έργων, απαιτείται : 

ı Στην Α1 τάξη, τουλάχιστον 1 τεχνικός ΜΕΚ Α΄ βαθµίδας. 

ı Στην Α2 τάξη, τουλάχιστον 1 τεχνικός ΜΕΚ Β΄ βαθµίδας. Στην περίπτωση αυτής δίδεται 

εναλλακτική δυνατότητα στην επιχείρηση να αντικαταστήσει την απαιτούµενη στελέχωση 

Β΄ ΜΕΚ µε 2 στελέχη που διαθέτουν εµπειρία Α΄ ΜΕΚ. 

ı Στην 1 η τάξη, τουλάχιστον 1 τεχνικός ΜΕΚ Β΄ βαθµίδας ή 2 τεχνικοί ΜΕΚ Α΄ βαθµίδας. 

Στην περίπτωση αυτή δίδεται εναλλακτική δυνατότητα στην επιχείρηση να αντικαταστήσει 

την απαιτούµενη στελέχωση Β΄ ΜΕΚ µε 2 στελέχη που διαθέτουν εµπειρία Α΄ ΜΕΚ. 

ı Στην 2 η τάξη, τουλάχιστον 1 τεχνικός ΜΕΚ Γ΄ βαθµίδας ή 2 τεχνικοί ΜΕΚ Β΄ βαθµίδας. 

Στην περίπτωση αυτή δίδεται εναλλακτική δυνατότητα στην επιχείρηση να αντικαταστήσει 

την απαιτούµενη στελέχωση Γ΄ ΜΕΚ µε 2 στελέχη που διαθέτουν εµπειρία Β΄ ΜΕΚ. 

ı Στην 3 η τάξη, 1 τεχνικός ΜΕΚ ∆΄ βαθµίδας ή 2 τεχνικοί ΜΕΚ Γ΄ βαθµίδας. Στην 

περίπτωση αυτή δίδεται η εναλλακτική δυνατότητα στην εργοληπτική επιχείρηση να 

αντικαταστήσει την απαιτούµενη στελέχωση ∆΄ ΜΕΚ µε 2 στελέχη που διαθέτουν εµπειρία 

Γ΄ ΜΕΚ. 

Η δυνατότητα µεταβολής των ελάχιστων προϋποθέσεων στελέχωσης ισχύει και για 

κάθε πρόσθετη κατηγορία έργων, δηλαδή αν µια εργοληπτική επιχείρηση θελήσει 

εκτός της βασικής να δηλώσει και τις υπόλοιπες πέντε πρόσθετες κατηγορίες, µπορεί 

να χρησιµοποιήσει την εναλλακτική δυνατότητα που της δίδουν οι διατάξεις του 

άρθρου αυτού πέντε φορές. Επιπροσθέτως η αιτούσα εργοληπτική επιχείρηση 

διατηρεί το δικαίωµα να δηλώσει πρόσθετη κατηγορία έργων και σε τάξη κάτω από 

αυτήν που θα έχει καταταγεί (για παράδειγµα να έχει καταταγεί στην 3 η τάξη στις κατηγορίες 

οικοδοµικών, λιµενικών και υδραυλικών και να ζητά κατάταξη της στην 2 η τάξη στην 

κατηγορία ηλεκτροµηχανολογικών), εφόσον όµως πληροί τις ελάχιστες προϋποθέσεις 

συµπληρωµατικής στελέχωσης για την τάξη αυτή. 

Στις τάξεις 4 η , 5 η , 6 η , και 7 η του Μ.Ε.ΕΠ. κατατάσσονται εργοληπτικές επιχειρήσεις 

εγγεγραµµένες στο Μ.Ε.ΕΠ. ή επιχειρήσεις που προέρχονται από συγχώνευση εργοληπτικών 

επιχειρήσεων εγγεγραµµένων στο Μ.Ε.ΕΠ., µε την εφαρµογή του Τύπου Κατάταξης, αν 

διαθέτουν τις εξής ελάχιστες προϋποθέσεις : 

74

1. Περιλαµβάνουν στη βασική και συµπληρωµατική τους στελέχωσή τον αντίστοιχο, για 

κάθε τάξη, ελάχιστο αριθµό τεχνικών εγγεγραµµένων στο ΜΕΚ, ως εξής : 

ı Στην 4 η τάξη της νέας διαβάθµισης του Μ.Ε.ΕΠ. και για τη βασική κατηγορία 

έργων, απαιτείται στελέχωση τουλάχιστον 3 τεχνικών ΜΕΚ ∆΄ βαθµίδας και 1 

τεχνικού ΜΕΚ Γ΄ βαθµίδας. Για κάθε πρόσθετη κατηγορία έργων, µέχρι και την 

τέταρτη, απαιτείται συµπληρωµατική στελέχωση τουλάχιστον 2 τεχνικών ΜΕΚ ∆΄ 

βαθµίδας. Για κάθε επιπλέον κατηγορία απαιτείται συµπληρωµατική στελέχωση 1 

τεχνικού ΜΕΚ ∆΄ βαθµίδας. 



τεχνικού ΜΕΚ Γ΄ βαθµίδας. Για κάθε πρόσθετη κατηγορία έργων, µέχρι και την 


βαθµίδας. Για κάθε επιπλέον κατηγορία και εφόσον η αιτούσα εργοληπτική 

επιχείρηση θελήσει να ενεργοποιήσει το δικαίωµα της σαν γενική, απαιτείται 

συµπληρωµατική στελέχωση 1 τεχνικού ΜΕΚ ∆΄ βαθµίδας. 



τεχνικών ΜΕΚ Γ΄ βαθµίδας. Για κάθε πρόσθετη κατηγορία έργων, µέχρι και την 


βαθµίδας. Για κάθε επιπλέον κατηγορία και εφόσον η αιτούσα εργοληπτική 

επιχείρηση θελήσει να ενεργοποιήσει το δικαίωµα της σαν γενική, απαιτείται 

συµπληρωµατική στελέχωση 1 τεχνικού ΜΕΚ ∆΄ βαθµίδας ανά κατηγορία. 

ı Στην 7 η τάξη, απαιτείται στελέχωση τουλάχιστον 18 τεχνικών ΜΕΚ ∆΄ βαθµίδας και 

14 τεχνικών ΜΕΚ Γ΄ βαθµίδας. Από τη στελέχωση αυτή απαιτείται τουλάχιστον οι 

12 τεχνικοί ΜΕΚ ∆΄ βαθµίδας να είναι εγγεγραµµένοι σε 3 βασικές κατηγορίες έργων, 

ένας 1 ΜΕΚ ∆΄ βαθµίδας να είναι εγγεγραµµένος στην κατηγορία 

ηλεκτροµηχανολογικών έργων και 1 τεχνικός ΜΕΚ ∆΄ βαθµίδας να είναι 

εγγεγραµµένος στην κατηγορία βιοµηχανικών και ενεργειακών έργων. 

Εναλλακτικά για τις τάξεις 4 η , 5 η , 6 η µπορεί να αντικατασταθεί στη βασική και στη 

συµπληρωµατική στελέχωση, 1 τεχνικός ΜΕΚ ∆΄ βαθµίδας µε 2 τεχνικούς ΜΕΚ Γ΄ 

βαθµίδας και 1 τεχνικός ΜΕΚ Γ΄ βαθµίδας µε 2 τεχνικούς ΜΕΚ Β΄ βαθµίδας. Η ανωτέρω 

δυνατότητα µεταβολής των ελάχιστων προϋποθέσεων στελέχωσης, ισχύει και για 

κάθε πρόσθετη κατηγορία έργων. Αυτό σηµαίνει ότι αν µια εργοληπτική επιχείρηση 

θελήσει εκτός της βασικής να δηλώσει και τις λοιπές πέντε πρόσθετες κατηγορίες, 

µπορεί να χρησιµοποιήσει την εναλλακτική δυνατότητα των διατάξεων του άρθρου 

αυτού πέντε φορές. Για την 7 η τάξη, η οποία χαρακτηρίζεται αυτοδίκαια γενική χωρίς άλλους 

περιορισµούς, µπορούν να αντικατασταθούν µέχρι 4 τεχνικοί ΜΕΚ ∆΄ βαθµίδας µε 8 

τεχνικούς ΜΕΚ Γ΄ βαθµίδας και µέχρι 4 τεχνικοί ΜΕΚ Γ΄ βαθµίδας µε 8 τεχνικούς ΜΕΚ Β΄ 

βαθµίδας. Για τις πιο πάνω τάξεις τα στελέχη για κάθε πρόσθετη κατηγορία έργων, εκτός της 

βασικής κατηγορίας, µπορεί να είναι τα ίδια πρόσωπα της βασικής στελέχωσης εγγεγραµµένα 

σε αντίστοιχη κατηγορία και τάξη του ΜΕΚ ή και άλλα διαφορετικά πρόσωπα. Για τις ειδικές 

κατηγορίες έργων και σε ότι αφορά τα όρια προϋπολογισµών και την απαιτούµενη 

στελέχωση, θα ισχύσει η υπουργική απόφαση που θα εκδοθεί για το θέµα αυτό. 

2. ∆ιαθέτουν αθροιστικά εµπειρία την τελευταία τριετία (χρήσεις 1998, 1999, 2000) για τη 

βασική κατηγορία έργων το 25% του κύκλου εργασιών της τάξης στην οποία ζητείται η 

κατάταξη όπως αυτός ορίζεται στην παράγραφο 33 (αφορά το µέγεθος του 

παρονοµαστή, του κλάσµατος α1, του Τµήµατος Α, του Τύπου Κατάταξης στην τάξη για 

την οποία ζητείται κατάταξη), και για κάθε πρόσθετη κατηγορία έργων το 5% του κύκλου 

εργασιών της τάξης στην οποία ζητείται η κατάταξη όπως αυτός ορίζεται στην 

παράγραφο 33 (και σε αυτή την περίπτωση το ανωτέρω ποσοστό αφορά το µέγεθος του 

παρονοµαστή του κλάσµατος α1, του Τµήµατος Α, του Τύπου Κατάταξης, στην τάξη για 

την οποία ζητείται κατάταξη). Η διάταξη αυτή δεν ισχύει για την 7 η τάξη, για την οποία 

δεν απαιτείται επιµερισµός της εµπειρίας της σε βασικές κατηγορίες έργων. Τονίζεται ότι 

σε περίπτωση επιλογής πρόσθετης κατηγορίας έργων σε τάξη κάτω από αυτήν στην 

75

οποία έχει καταταχθεί η αιτούσα επιχείρηση, ο υπολογισµός της εµπειρίας (5%) για την 

τάξη αυτή θα ανάγεται στον παρονοµαστή του κλάσµατος α1 της τάξης αυτής, όπως 

ακριβώς προσδιορίζεται στην παράγραφο 33, µέχρι και την 4 η τάξη της νέας διαβάθµισης. 

Για τις υπόλοιπες τάξεις, µε βάση τις διατάξεις του άρθρου αυτού, δεν απαιτείται 

υπολογισµός της εµπειρίας αλλά τήρησης των ελάχιστων προϋποθέσεων στελέχωσης. 

3. ∆ιαθέτει Ίδια Κεφάλαια, όπως ορίζονται στην παράγραφο 29 περίπτωση 2, τουλάχιστον 

ίσα µε το 50% των Ιδίων Κεφαλαίων της τάξης για την οποία αιτείται κατάταξη, όπως αυτά 

ορίζονται στην παράγραφο 33. 

4. ∆ιαθέτει πάγια στοιχεία, όπως ορίζονται στην παράγραφο 29 περίπτωση 3 και στις 

υποπεριπτώσεις αυτής, αξίας τουλάχιστον ίσης µε το 50% των παγίων της τάξης για την 

οποία αιτείται κατάταξη, όπως ορίζονται στην παράγραφο 33 (αφορά το µέγεθος του 

παρονοµαστή του κλάσµατος α3, του Τµήµατος Α, του Τύπου Κατάταξης) για κάθε µια 

από τις ανωτέρω τάξεις. Από τα ανωτέρω πάγια τουλάχιστον το 30% αυτών θα πρέπει να 

είναι τοποθετηµένο σε ακίνητα (γήπεδα, οικόπεδα και κτίρια) και τουλάχιστον το 30% 

σε κύριο και βοηθητικό µηχανολογικό εξοπλισµό και µεταφορικά µέσα εκτός 

επιβατικά αυτοκίνητα. Τα ανωτέρω Πάγια (γήπεδα, κτίρια, οικόπεδα, κύριος - 

βοηθητικός µηχανολογικός εξοπλισµός και µεταφορικά µέσα εκτός επιβατικών 

αυτοκινήτων), τα οποία θα πρέπει να διαθέτει η κάθε επιχείρηση που θα θελήσει να 

καταταχθεί στις τάξεις 4 η , 5 η , 6 η και 7 η , θα υπόκεινται στις προϋποθέσεις αποτίµησης της 

αξίας τους µε βάση την παράγραφο 29, περίπτωση 3 και τις υποπεριπτώσεις αυτής και 

επιπροσθέτως θα προσκοµίζονται τα πρόσφατα πρωτότυπα πιστοποιητικά 

µεταγραφών και βαρών των δηλωθέντων ακινήτων. Σε ότι αφορά τον εξοπλισµό, θα 

προσκοµίζεται αναλυτική κατάσταση παγίων, όπως αυτή περιγράφεται στην 

παράγραφο 29, περίπτωση 3. 

5. Ελάχιστη προϋπόθεση κατάταξης εργοληπτικής επιχείρησης στις τάξεις 4 η , 5 η , 6 η και 7 η 

της νέας διαβάθµισης του Μ.Ε.ΕΠ., αποτελεί η τήρηση των δεικτών βιωσιµότητας, 

που προκύπτουν από τις κάτωθι σχέσεις οικονοµικών µεγεθών, όπως αναγράφονται 

στην οικονοµική κατάσταση του έτους 2000 ή την προσωρινή οικονοµική κατάσταση 

αυτής, οι οποίες βεβαιώνονται από ορκωτό ελεγκτή. Επιπροσθέτως η προσωρινή 

οικονοµική κατάσταση θα πρέπει να έχει δηµοσιευτεί πριν από την υποβολή της αίτησης 

σε δύο έντυπα του ηµερήσιου τύπου πανελλαδικής κυκλοφορίας. Οι δείκτες βιωσιµότητας 

έχουν ως εξής : 

ı «Σύνολο Ιδίων Κεφαλαίων» (Ι.Κ.), όπως αυτό αναγράφεται στο σκέλος του 

Παθητικού, προς το «Σύνολο Υποχρεώσεων» (Σ.Υ.). Ως Σύνολο Υποχρεώσεων 

ορίζεται το άθροισµα των βραχυπρόθεσµων και των µακροπρόθεσµων 

υποχρεώσεων της επιχείρησης, µε εξαίρεση τις µακροπρόθεσµες υποχρεώσεις που 

δεν αφορούν τραπεζικό δανεισµό, όπως αυτές προσδιορίζονται από βεβαίωση 

ορκωτού ελεγκτή και, 

ı «Κυκλοφορούν Ενεργητικό» (Κ.Ε.), όπως αυτό αναγράφεται στο Ενεργητικό, προς 

τις «Βραχυπρόθεσµες Υποχρεώσεις» (Β.Υ.) όπως αυτές αναγράφονται στο 

Παθητικό. 

Οι δείκτες βιωσιµότητας, για επιχειρήσεις που κατατάσσονται στις τάξεις 4 η , 5 η , 6 η και 

7 η , πρέπει να είναι µεγαλύτεροι της µονάδας, δηλαδή: Ι.Κ. / Σ.Υ. > 1 και Κ.Ε. / Β.Υ. > 

1. Σε περιπτώσεις συγχωνεύσεων εργοληπτικών επιχειρήσεων Μ.Ε.ΕΠ., οι δείκτες 

βιωσιµότητας εξάγονται από την οικονοµική κατάσταση της επιχείρησης που προέκυψε 

από την συγχώνευση, που καταρτίζεται και υπογράφεται από ορκωτό ελεγκτή και 

δηµοσιεύεται σε δύο έντυπα του ηµερήσιου τύπου πανελλαδικής κυκλοφορίας, πριν από την 

υποβολή της αίτησης προς την αρµόδια υπηρεσία τήρησης του Μ.Ε.ΕΠ.. 

Για την αποφυγή παρερµηνειών τονίζεται ότι, για στις τάξεις 4 η , 5 η και 6 η , οι εργοληπτικές 

επιχειρήσεις µπορούν να δηλώσουν πρόσθετες κατηγορίες έργων και σε τάξεις κάτω από 

αυτήν την οποία αιτούνται, µε βάση την εφαρµογή του Τύπου Κατάταξης και των ελάχιστων 

προϋποθέσεων (στελέχωση βασικής κατηγορίας, ελάχιστα Ίδια Κεφάλαια, ελάχιστα πάγια, 

δείκτες βιωσιµότητας). Στην περίπτωση αυτή όµως θα πρέπει να τηρούν την 

συµπληρωµατική στελέχωση που απαιτείται για την τάξη αυτή και την ζητούµενη 

εµπειρία (5%) της κατηγορίας αυτής, για την τάξη την οποία αιτούνται µέχρι και την 4 η , 

76

όπως ακριβώς αναφέρθηκαν προηγουµένως, ενώ για τις υπόλοιπες αρκεί η τήρηση 

των ελάχιστων προϋποθέσεων στελέχωσης. 

Για κατάταξη στις ειδικές τάξεις Α1, Α2, στην 1 η και στη 2 η τάξη του Μ.Ε.ΕΠ. δεν απαιτείται 

νοµική µορφή εταιρικού σχήµατος, δηλαδή υπάρχει η επιλογή της ατοµικής επιχείρησης, 

της προσωπικής εταιρείας, της ΕΠΕ και της ΑΕ. Για κατάταξη στις τάξεις 3 η έως και 7 η της 

νέας διαβάθµισης του Μ.Ε.ΕΠ. απαιτείται, η κάθε επιχείρηση που υποβάλει αίτηση εγγραφής 

ή επανάκρισης στην αρµόδια υπηρεσία τήρησης του Μ.Ε.ΕΠ. να έχει νοµική µορφή ΑΕ. 

Τονίζεται ότι εργοληπτικές επιχειρήσεις εγγεγραµµένες σε υφιστάµενη τάξη του Μ.Ε.ΕΠ. και 

µε νοµική µορφή ΕΠΕ, για να έχουν δικαίωµα αυτοτελούς κατάταξης σε τάξη της νέας 

διαβάθµισης του Μ.Ε.ΕΠ. απαιτείται να µετασχηµατιστούν σε ΑΕ, πριν την υποβολή της 

αίτησης τους στην αρµόδια υπηρεσία τήρησης του Μ.Ε.ΕΠ.. 

Οι αντίστοιχες τάξεις της παλαιάς µε την νέα διαβάθµιση του Μ.Ε.ΕΠ. ορίζονται ως εξής 

: 

1. Για εργοληπτική επιχείρηση που στελεχώνεται από τεχνικό εγγεγραµµένο στην Α΄ 

κατηγορία ΜΕΚ, είναι η Α1. 

2. Για εργοληπτική επιχείρηση που στελεχώνεται από τεχνικό εγγεγραµµένο στην Β΄ 


3. Για εργοληπτική επιχείρηση που στελεχώνεται από τεχνικό εγγεγραµµένο στην Γ΄ 

κατηγορία ΜΕΚ, είναι η 1 η . 

4. Για εργοληπτική επιχείρηση που στελεχώνεται από τεχνικό εγγεγραµµένο στην ∆΄ 


5. Για εταιρείες εγγεγραµµένες στην ∆΄ τάξη του Μ.Ε.ΕΠ. και τις ατοµικές επιχειρήσεις ή 

προσωπικές εταιρείες ∆΄ τάξης που τηρούν Βιβλία και Στοιχεία Γ΄ Κατηγορίας και 

διαθέτουν τις ελάχιστες προϋποθέσεις στελέχωσης µε τεχνικούς εγγεγραµµένους στο 

ΜΕΚ που ισχύουν για τις εταιρείες ∆΄ τάξης, είναι η 3 η . 

6. Για εταιρείες εγγεγραµµένες στην Ε΄ τάξη του Μ.Ε.ΕΠ., είναι η 4 η . 

7. Για εταιρείες εγγεγραµµένες στην ΣΤ΄ τάξη του Μ.Ε.ΕΠ., είναι η 5 η . 

8. Για εταιρείες εγγεγραµµένες στην Ζ΄ τάξη του Μ.Ε.ΕΠ., είναι η 6 η . 

9. Για εταιρείες εγγεγραµµένες στην Η΄ τάξη του Μ.Ε.ΕΠ., είναι η 7 η . 

6.1.4 ΑΜΟΙΒΕΣ MHXANIKΩΝ 

Οι αµοιβές των Μηχανικών, ελεύθερων επαγγελµατιών, καθορίζονται από το Π.∆.696/1974, 

όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει (Π.∆. 515/1989, 99/1978 και 152/1987). Τα άρθρα 2 και 3 

του εν λόγω ∆ιατάγµατος ορίζουν ότι οι αµοιβές των Μηχανικών υπολογίζονται µε βάση τον 

προϋπολογισµό του έργου και αναλύουν τον, κατά περίπτωση, τρόπο υπολογισµού. 

Ειδικά για την έκδοση οικοδοµικών αδειών ο προϋπολογισµός εξάγεται είτε βάσει αναλυτικού 

(πραγµατικού) προϋπολογισµού, είτε σύµφωνα µε τιµές µονάδος που καθορίζονται µε 

Υπουργική Απόφαση, η οποία λαµβάνει υπόψη το κόστος κατασκευής, όπως εξάγεται από 

τον αντικειµενικό προσδιορισµό της αξίας των ακινήτων (άρθρο 41 του Ν.1249/1982, όπως 

κάθε φορά ισχύει). 

Σε εκτέλεση του ως άνω διατάγµατος εκδόθηκε η Υπουργική Απόφαση 

81304/6083/6.12.1989, η οποία καθορίζει τον τρόπο καθορισµού των τιµών µονάδος 

επιφανείας (m2) των οικοδοµικών έργων σε συνάρτηση µε τις Τιµές Αντικειµενικού 

Προσδιορισµού της αξίας των ακινήτων και µε βάση τις Τιµές Κόστους Ζώνης, χωρίς δηλαδή 

τη συµµετοχή της αξίας του οικοπέδου και της εµπορικής αξίας. Ως βασική µονάδα ορίστηκε η 

Ενιαία Τιµή Αφετηρίας (ΕΤΑ) ανά τετραγωνικό µέτρο. 

Από το 1989, µε συνεχείς παρατάσεις της ισχύος της παραπάνω Υπουργικής Απόφασης, η 

ΕΤΑ βρίσκεται στα 44 Ευρώ/τ.µ. (15.000δρχ/τ.µ.). 

Το ΤΕΕ έχει συγκροτήσει ειδική Επιτροπή που µελετά τον τρόπο προσδιορισµού των 

Αµοιβών των Μηχανικών και τη θέσπιση ενιαίων προδιαγραφών για όλες τις µελέτες και 

προσανατολίζεται στην τεκµηρίωση πρότασης σύµφωνα µε την οποία το Τεχνικό 

Επιµελητήριο, ως αρµόδιο όργανο για αυτό, θα υπολογίζει τις νόµιµες αµοιβές των 

77

Μηχανικών, οι οποίες υπόκεινται σε υποχρεωτική διατίµηση, εφαρµόζοντας την ισχύουσα 

νοµοθεσία. 

6.1.5 ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΑ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ 

Με την έναρξη της άσκησης ελευθέρου επαγγέλµατος οι µηχανικοί υποχρεούνται να 

υποβάλουν στην εφορία της περιοχής της επαγγελµατικής τους στέγης, σχετική δήλωση 

έναρξης άσκησης επιτηδεύµατος και να θεωρήσουν τα σχετικά στοιχεία. Σύµφωνα µε τις 

διατάξεις του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων, οι νέοι µηχανικοί ελεύθεροι επαγγελµατίες 

πρέπει να θεωρήσουν και να τηρούν βιβλίο Β' κατηγορίας (έσοδα-έξοδα ) και διπλότυπα 

δελτία παροχής υπηρεσιών. Για την εγγραφή τους στην τοπική εφορία (∆ΟΥ), οι νέοι 

µηχανικοί πρέπει να καταθέσουν : 

• Βεβαιώσεις ότι είναι εγγεγραµένοι στο ΤΕΕ και στο ΤΣΜΕ∆Ε 

• Αντίγραφο του µισθωτηρίου συµβολαίου του γραφείου θεωρηµένο από την ∆ΟΥ του 

ιδιοκτήτη, ή φωτοαντίγραφο του τίτλου ιδιοκτησίας και σχετική υπεύθυνη δήλωση του Ν. 

1599 γιά ιδιόκτητο γραφείο. 

• Φωτοτυπία του τελευταίου εκκαθαριστικού σηµειώµατος της φορολογικής δήλωσης. 

• Σχετικές αιτήσεις - δηλώσεις που χορηγούνται από τις ∆ΟΥ. 

Τα στοιχεία που οι νέοι ελεύθεροι επαγγελµατίες µηχανικοί θεωρούν στην εφορία, 

είναι: 

α. Βιβλίο Β' κατηγορίας (έσοδα-έξοδα). Είναι ένα βιβλίο όπου καταχωρούνται τα 

παραστατικά των εσόδων στην αριστερή σελίδα και τα παραστατικά των εξόδων στη δεξιά 

σελίδα. 

β. ∆ιπλότυπη αποδειξη παροχής υπηρεσιών (µπλοκ). Είναι η απόδειξη που χορηγούν 

οι µηχανικοί για την αµοιβή που λαµβάνουν από µελέτη και επίβλεψη τεχνικών έργων. 

γ. ∆ιπλότυπο τιµολόγιο παροχής υπηρεσιών (µπλοκ). Είναι το τιµολόγιο που χορηγούν 

οι µηχανικοί όταν αµείβονται για την εκτέλεση ενός έργου. 

δ. ∆ιπλότυπη απόδειξη ή τιµολόγιο πώλησης µόνον όταν ο µηχανικός ασχολείται 

παράλληλα και µε εµπορία προϊόντων και τεχνικών υλικών. 

Οι αποδείξεις και τα τιµολόγια πρέπει, πριν χρησιµοποιηθούν, να είναι θεωρηµένα από 

τον Οικονοµικό Έφορο και θα πρέπει να αναγράφουν: 

1.Εντύπως ή µε σφραγίδα το ονοµατεπώνυµο ή την επωνυµία, το επάγγελµα, την 

διεύθυνση, τον ΑΦΜ και την ∆ΟΥ του εκδότη, δηλαδή του ελεύθερου επαγγελµατία 

µηχανικού. 

2.Ενιαία αρίθµηση, τουλάχιστον κατά διαχειριστική περίοδο. 

3.Το ονοµατεπώνυµο και τη διεύθυνση του πελάτη και το ποσό της αµοιβής αριθµητικώς 

και ολογράφως. 

4.Εαν ο πελάτης είναι επιτηδευµατίας και οι υπηρεσίες παρέχονται για την άσκηση 

του επιτηδεύµατός του, τότε στην απόδειξη παροχής υπηρεσιών αναγράφεται και το 

επάγγελµα και ο αριθµός φορολογικού µητρώου (ΑΦΜ) και η ∆ΟΥ του πελάτη. 

5.Οι αποδείξεις και τιµολόγια που εκδίδει ο µηχανικός επιβαρύνονται µε το νόµιµο 

ΦΠΑ, που είναι 18 % επί του συνόλου της αµοιβής (εκτός περιπτώσεων που υπάρχει 

απαλλαγή ). 

6.Η απόδειξη παροχής υπηρεσιών του µηχανικού εκδίδεται κατά την είσπραξη της 

αµοιβής ή κατά την πίστωση στα βιβλία του οφειλέτη εάν ειδοποιηθεί "επί αποδείξει" 

(αρθρο 13, παρ. 3 του Π∆ 186/92 και αρθρο 45 παρ. 5 του Ν∆ 3323/55). 

Με την εγγραφή τους στην τοπική ∆ΟΥ οι µηχανικοί πρέπει να καταθέτουν κάθε 

τρίµηνο την προσωρινή δήλωση ΦΠΑ και να καταβάλλουν τις ανάλογες διαφορές ΦΠΑ. 

Η µη εµπρόθεσµη καταβολή ΦΠΑ έχει το ανάλογο διοικητικό πρόστιµο. ∆εν υπάρχει 

υποχρέωση υποβολής των µηδενικών και των πιστωτικών περιοδικών δηλώσεων ΦΠΑ. 

Υποχρεώσεις από τις διατάξεις του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων 

O Αρχιτέκτονας και ο Μηχανικός ως εντασσόµενος από άποψη φορολογίας εισοδήµατος στον 

ειδικό προσδιορισµό, που προβλέπεται από την παρ. 5 του άρθρ. 49 του Ν. 2238/1994, 

εντάσσεται ευθέως από το νόµο (άρθρ. 4, παρ. 3 του ΚΒΣ, όπως προστέθηκε µε το άρθρο 2 

του Ν. 3052/2002 και ισχύει από 1-1-2003) στη δεύτερη κατηγορία τήρησης βιβλίων και 

στοιχείων του ΚΒΣ, ανεξάρτητα από το ύψος των ακαθαρίστων εσόδων που πραγµατοποιεί 

78

και του τόπου στον οποίο είναι εγκατεστηµένος. Εάν παράλληλα προς το ελευθέριο 

επάγγελµα του Αρχιτέκτονα και µηχανικού, ασχολείται και µε άλλες δραστηριότητες, όπως 

πώληση αγαθών ή παροχή άλλων υπηρεσιών, τηρεί για τις δραστηριότητες αυτές βιβλία της 

κατηγορίας που αντιστοιχεί στα ετήσια ακαθάριστα έσοδα που πραγµατοποιεί από τις 

δραστηριότητες αυτές, όχι όµως κατώτερη της δεύτερης. Παρατήρηση: Η εταιρεία µελετών και 

επιβλέψεων που έχει τη µορφή ανώνυµης εταιρείας (Α.Ε.) ή εταιρείας περιορισµένης ευθύνης 

(ΕΠΕ) τηρεί από της ιδρύσεως ή συστάσεώς της βιβλία Τρίτης (Γ’) κατηγορίας του ΚΒΣ. Η 

δεύτερη κατηγορία λογιστικών βιβλίων στην οποία εντάσσεται ο µηχανικός περιλαµβάνει: (α) 

Βιβλίο Εσόδων - Εξόδων θεωρηµένο πριν από τη χρησιµοποίησή του από τη Φορολογική 

Αρχή. Στο βιβλίο αυτό γράφει: Τα έσοδά του (από παροχή υπηρεσιών, από λοιπές πράξεις 

όπως έσοδα από τόκους, προµήθειες κ.λπ.). Η καταχώριση των εσόδων περιλαµβάνει τη 

χρονολογία, τον αριθµό του δικαιολογητικού µε το οποίο πραγµατοποιήθηκε το έσοδο 

(καταχώριση µπορεί να γίνεται µε ένα ποσό καθηµερινά µε µνεία του πρώτου και τελευταίου 

στοιχείου που εκδόθηκε τη συγκεκριµένη µέρα). Το ΦΠΑ που εισπράττει από τους πελάτες 

του. Τα έξοδά του, δηλαδή όλες τις δαπάνες που πραγµατοποιεί. Η καταχώριση των εξόδων 

περιλαµβάνει τη χρονολογία, το είδος του δικαιολογητικού της δαπάνης, τον αύξοντα αριθµό 

του, την επωνυµία του εκδότη και το ποσό. 

– Το ΦΠΑ που εµφαίνει στα δικαιολογητικά δαπανών. Τα ποσά κάθε πράξης εσόδου ή 

εξόδου αναλύονται σε ιδιαίτερες στήλες του βιβλίου ή σε καταστάσεις ανάλογα µε τις ανάγκες 

της φορολογίας εισοδήµατος και του ΦΠΑ. Π.χ. αν ένας µηχανικός πραγµατοποιεί έσοδα, επί 

των οποίων για τη φορολογία εισοδήµατος, θα εφαρµόσει όχι ένα συντελεστή αλλά 

περισσότερους, όπως ορίζεται στην παράγρ. 5 του άρθρ. 49 του Ν. 2238/94 (38%, 22%, 

17%, 60%), τότε τα έσοδα αυτά θα υποδιακρίνονται στο σκέλος των εσόδων του βιβλίου του 

ή η υποδιάκριση θα φαίνεται σε κατάσταση που θα καταρτίζει. Σηµειώνεται εδώ ότι τα 

δικαιολογητικά δαπανών που καταχωρίζονται στο βιβλίο, πρέπει να είναι τα προβλεπόµενα 

από το νόµο για κάθε περίπτωση. Εξαιρετικά για αγορές µη εµπορεύσιµων αγαθών (είδη 

καθαριότητας, γραφικά κ.λπ.) αξίας µέχρι 50 ευρώ, κατά συναλλαγή, µπορεί να µην 

καταχωρίζεται τιµολόγιο, αλλά η εκδιδόµενη από τον πωλητή απόδειξη λιανικής πώλησης 

(άρθρο 12 παράγρ. 16γ του Π∆ 186/92). Ειδικά για την έκπτωση των καταβαλλοµένων στο 

ΤΣΜΕ∆Ε κρατήσεων 2% επί των αµοιβών των µηχανικών του Ν. 2326/40 (άρθρ. 6 παρ. 1) 

και του Ν.∆.27-11/26 (άρθρ. 2), µέχρι 31-12-2002 χαρακτηριζόταν ασφαλιστική εισφορά και 

εξεπίπτετο από το συνολικό εισόδηµα του µηχανικού (στην ατοµική του δήλωση). Ήδη το 

υπουργείο Oικονοµικών µε την µε αριθµ. 1023923/553/Α0012/6-3-2003 ∆ιαταγή του, 

απεφάνθη, µετά από τη µε αριθµ. 88/2003 Γνωµάτευση του Νοµικού Συµβουλίου του 

Κράτους, ότι οι κρατήσεις 2% υπέρ του ΤΣΜΕ∆Ε, που γίνονται στις αµοιβές µηχανικών για 

την εκπόνηση µελέτης ή την επίβλεψη τεχνικών έργων, δεν αποτελεί ασφαλιστική εισφορά 

της περίπτωσης β’ της παραγρ. 1 του άρθρ. 8 του Ν. 2238/1994. Κατά συνέπεια, η κράτηση 

αυτή για το έτος 2003 (και εφεξής) θα καταχωρισθεί ως δαπάνη του µηχανικού και δεν θα 

εκπεσθεί ως µείωση του συνολικού εισοδήµατός του στην ατοµική του δήλωση. Παρατηρούµε 

ότι το ΤΕΕ έχει αντιδράσει επί των απόψεων της πιο πάνω διαταγής, αλλά µέχρι στιγµής 

χωρίς θετική, υπέρ των απόψεων του ΤΕΕ, εξέλιξη. Σηµειώνεται ότι η εισφορά 1% της παρ. 1 

του άρθρ. 7 του αυτού Α.Ν. ως συνιστώσα εισφορά υπέρ τρίτου, καταχωρίζεται ως δαπάνη 

στα βιβλία του µηχανικού. 

Επίσης αναγνωρίζεται ως δαπάνη του µηχανικού το 25% των εξόδων συντήρησης, 

λειτουργίας, επισκευής, κυκλοφορίας, αποσβέσεων και µισθωµάτων που καταβάλλονται σε 

εταιρείες χρηµατοδοτικής µίσθωσης του Ι.Χ. επιβατικού αυτοκινήτου, όταν χρησιµοποιείται για 

τις ανάγκες του επαγγέλµατος και αποδεικνύεται η καταβολή τους µε νόµιµα φορολογικά 

στοιχεία και έχουν αναγραφεί στα βιβλία του υπόχρεου. Το ποσό της δαπάνης αυτής δεν 

µπορεί να υπερβεί το 3% των ακαθάριστων εσόδων του µηχανικού (άρθρο 49 παραγρ. 2 του 

Ν. 2238/1994). 

Τέλος, σηµειώνεται ότι µεταξύ των δαπανών του µηχανικού συµπεριλαµβάνονται και οι 

αποσβέσεις των παγίων περιουσιακών του στοιχείων όπως αυτές προβλέπονται από τις 

διατάξεις του Π.∆. 299/2003 που ισχύουν από 1/1/2003. Στις διατάξεις αυτές προβλέπονται 

δύο συντελεστές, ένας ανώτερος και ένας κατώτερος και ισχύουν και για πάγια στοιχεία που 

αποκτήθηκαν και προ της 31/12/2002. Το συντελεστή που θα επιλέξει ο µηχανικός, για την 

απόσβεση των πάγιων στοιχείων του (ανώτερο ή κατώτερο) θα τον εφαρµόζει µέχρι οριστικής 

απόσβεσης του παγίου στοιχείου. 

Oι συντελεστές αυτοί είναι οι εξής: 

79

Για τα είδη τα οποία αποτελούν πάγια στοιχεία ασκούµενης δραστηριότητας, η οποία 

εντάσσεται στις υπηρεσίες ελευθέριων επαγγελµάτων, οι κατώτεροι και οι ανώτεροι 

συντελεστές απόσβεσης ορίζονται ως ακολούθως: 

α) Για µηχανήµατα και λοιπές επαγγελµατικές εγκαταστάσεις, όργανα και συσκευές 

εργαστηρίου χηµείου και συναφών ειδών και έπιπλα και σκεύη κατώτερος δεκαπέντε τοις 

εκατό (15%) και ανώτερος είκοσι τοις εκατό (20%). 

β) Για ηλεκτρονικούς υπολογιστές και ηλεκτρονικά συγκροτήµατα και λογισµικό (Software) 

των ηλεκτρονικών υπολογιστών κατώτερος είκοσι τέσσερα τοις εκατό (24%) και ανώτερος 

τριάντα τοις εκατό (30%). 

γ) Για οικιακές συσκευές ή συστήµατα χρήσης φυσικού αερίου και ανανεώσιµων πηγών 

ενέργειας παρέχεται η δυνατότητα απόσβεσης µέχρι ποσοστού εβδοµήντα πέντε τοις εκατό 

(75%) της δαπάνης µε τους κατωτέρω οριζόµενους ετήσιους συντελεστές απόσβεσης: 

αα) Λέβητες κεντρικής θέρµανσης φυσικού αερίου χυτοσίδηροι, θερµοσίφωνες αποθήκευσης 

καύσης φυσικού αερίου και µαγειρικές συσκευές καύσης φυσικού αερίου κατώτερος δύο τοις 

εκατό (2%) και ανώτερος τέσσερα τοις εκατό (4%). 

ββ) Λέβητες κεντρικής θέρµανσης φυσικού αερίου χαλύβδινοι, θερµοσίφωνες ταχείας ροής 

και συνδυασµένοι λέβητες, θερµοσίφωνες καύσης φυσικού αερίου και ηλιακό θερµοσιφωνικό 

οικιακό σύστηµα κατώτερος τεσσεράµισι τοις εκατό (4,5%) και ανώτερος εξίµισι τοις εκατό 

(6,5%). 

γγ) Αυτόνοµα θερµαντικά σώµατα καύσης φυσικού αερίου, µαγειρικές συσκευές µεικτού 

τύπου (ηλεκτρικές και φυσικού αερίου) και ηλιακοί συλλέκτες κατώτερος τρία τοις εκατό (3%) 

και ανώτερος πέντε τοις εκατό (5%). 

δ) Για επιστηµονικά περιοδικά και συγγράµµατα εκατό τοις εκατό (100%). 

Εκτός από την, κατά τα πιο πάνω, καταχώριση των εσόδων και των εξόδων του, ο µηχανικός 

έχει υποχρέωση να καταχωρίσει σε ιδιαίτερο χώρο του αυτού βιβλίου (στις τελευταίες 

σελίδες): 

α) Τα έσοδα και έξοδα που πραγµατοποιούνται για λογαριασµό τρίτων. 

β) Η ιδιοχρησιµοποίηση υπηρεσιών (ή η αυτοπαράδοση αγαθών αν υπάρξει περίπτωση). 

γ) Η αξία αγοράς παγίων στοιχείων, ο ΦΠΑ που αναλογεί σ’ αυτή και οι αποσβέσεις τους. 

δ) Oι καταθέσεις και αναλήψεις κεφαλαίων, τα δάνεια που χορηγούνται και λαµβάνονται, 

καθώς και οι εισπράξεις ή οι καταβολές που γίνονται για µερική ή ολική εξόφλησή τους. 

Σε µια από τις τελευταίες σελίδες του βιβλίου και εντός του επόµενου µήνα από τη λήξη της 

διαχειριστικής περιόδου, γίνεται ανάλυση των δαπανών (εξόδων) µε διάκριση: 

– Αµοιβές προσωπικού. 

– Ενοίκιο. 

– Τόκοι. 

– Λοιπά έξοδα. 

Η ανάλυση αυτή δεν απαιτείται, εάν γίνεται κάθε ηµέρα σε ειδικές στήλες του σκέλους των 

εξόδων του βιβλίου. 

δ) Η καταχώριση των συναλλαγών στο βιβλίο Εσόδων - Εξόδων γίνεται µέχρι τη 15η ηµέρα 

του επόµενου µήνα από την έκδοση ή λήψη του, κατά περίπτωση, δικαιολογητικού (αρ. 17 

παρ. 1 του ΚΒΣ). 

Σηµειώνουµε ότι ο µηχανικός δεν υποχρεούνται σε τήρηση του βιβλίου απογραφών, που 

επεβλήθη µε τις διατάξεις του Π.∆. 134/1996 και αντικαταστάθηκε µε την παρ. 4 του άρθρ. 9 

του Ν. 2753/1999, επειδή δεν πουλάει αγαθά. 

Υποβολή φορολογικών στοιχείων στη ∆OΥ – Συγκεντρωτικές καταστάσεις 

Με βάση τις διατάξεις του άρθρ. 20 του ΚΒΣ ο αρχιτέκτονας και ο µηχανικός, όπως όλοι οι 

επιτηδευµατίες, υποχρεούται να υποβάλλει στη ∆OΥ της έδρας του ή στο Κέντρο 

Πληροφόρησης του Υπουργείου Oικονοµικών (ΚΕΠΥO), κάθε χρόνο, τριπλότυπες 

καταστάσεις µε τις συναλλαγές που πραγµατοποίησε µέσα στο προηγούµενο ηµερολογιακό 

έτος, για την επαγγελµατική του εξυπηρέτηση. 

Oι καταστάσεις αυτές θα υποβάλλονται µέχρι 30 Σεπτεµβρίου κάθε χρόνο και θα 

περιλαµβάνουν συναλλαγές που κάθε φορολογικό στοιχείο θα είναι 300 ευρώ και άνω. 

∆εν συµπεριλαµβάνονται στις καταστάσεις αυτές οι δαπάνες για: ∆ΕΗ, ΕΥ∆ΑΠ, OΤΕ, ΕΛΤΑ, 

OΣΕ, ΚΤΕΛ, συνδροµές σε εφηµερίδες, περιοδικά και επαγγελµατικές οργανώσεις, 

κοινόχρηστες δαπάνες, ενοίκια ακινήτων, πάρκινγκ, διόδια, έξοδα κίνησης προσωπικού, 

εφόσον έχουν εκδοθεί στο όνοµα υπαλλήλου και εισιτήρια µεταφορικών µέσων (Εγκ. Υπ. Oικ. 

ΠOΛ 1163/1994). 

80

Τέλος, επισηµαίνουµε ότι ο αρχιτέκτονας και ο µηχανικός όταν είναι λήπτης φορολογικού 

στοιχείου αξίας 15.000 ευρώ και άνω, υποχρεούται να εξοφλεί αυτό είτε στο σύνολό του, είτε 

τµηµατικά, µε δίγραµµη επιταγή ή µέσω τραπεζικού λογαριασµού (παρ. 5 αρθρ. 16 Ν. 

2992/2002). 

Προσδιορισµός ακαθάριστου και καθαρού εισοδήµατος των µηχανικών 

Oι µεταβολές που επήλθαν µέχρι σήµερα στη φορολογική µας νοµοθεσία δεν έθιξαν το 

ισχύον φορολογικό καθεστώς των µηχανικών και κατά συνέπεια το καθαρό κέρδος των 

αρχιτεκτόνων και µηχανικών, εφόσον ασχολούνται µε τη σύνταξη µελετών και σχεδίων 

οικοδοµικών και λοιπών τεχνικών έργων, την επίβλεψη της εκτέλεσής τους, τη διεύθυνση 

εκτέλεσης (διοίκηση έργου) και την ενέργεια πραγµατογνωµοσυνών και διαιτησιών σχετικών 

µε αυτά τα έργα, προσδιορίζεται τεκµαρτώς, δια της εφαρµογής συντελεστή επί των 

ακαθαρίστων νοµίµων αµοιβών που πραγµατοποιούν (χωρίς καµιά έκπτωση) στα οποία 

συµπεριλαµβάνονται και οι τόκοι υπερηµερίας λόγω καθυστέρησης καταβολής των αµοιβών. 

O τεκµαρτός τρόπος προσδιορισµού του κέρδους είναι υποχρεωτικός και δεν ανάγεται στην 

επιλογή του µηχανικού. ∆εν µπορεί δηλαδή ο µηχανικός να ακολουθήσει άλλη µέθοδο όπως 

π.χ. το λογιστικό τρόπο. 

Oι συντελεστές που εφαρµόζονται επί των ακαθαρίστων νοµίµων αµοιβών προβλέπονται 

από τις διατάξεις της παραγρ. 5 του άρθρου 49 του Νόµου 2238/1994 και έχουν ως εξής: 

α) Τριάντα οκτώ τοις εκατό (38%) για µελέτη - επίβλεψη κτιριακών έργων. Ειδικότερα, ο 

συντελεστής αυτός εφαρµόζεται στις παρακάτω κατηγορίες µελετών: 

αα) Αρχιτεκτονικές µελέτες κτιριακών έργων. 

ββ) Ειδικές αρχιτεκτονικές µελέτες (διαµόρφωση εσωτερικών και εξωτερικών χώρων, 

µνηµείων, αποκατάσταση - διατήρηση παραδοσιακών κτιρίων και οικισµών και τοπίου). 

γγ) Μελέτες φυτοτεχνικής διαµόρφωσης περιβάλλοντος χώρου και έργων πρασίνου. 

β) Είκοσι δύο τοις εκατό (22%) για µελέτη - επίβλεψη χωροταξικών, πολεοδοµικών, 

συγκοινωνιακών, υδραυλικών έργων και για ακαθάριστες αµοιβές από διεύθυνση εκτέλεσης 

έργου. Ειδικότερα, ο συντελεστής αυτός εφαρµόζεται στις παρακάτω κατηγορίες µελετών: 

αα) Χωροταξικές και ρυθµιστικές µελέτες. 

ββ) Πολεοδοµικές και ρυµοτοµικές µελέτες. 

γγ) Μελέτες συγκοινωνιακών έργων (οδών, σιδηροδροµικών γραµµών, µικρών τεχνικών 

έργων, έργων υποδοµής αερολιµένων και κυκλοφοριακές). 

δδ) Μελέτες υδραυλικών έργων (εγγειοβελτιωτικών έργων, φραγµάτων, υδρεύσεων και 

αποχετεύσεων). 

εε) Μελέτες οργάνωσης και επιχειρησιακής έρευνας. 

στστ) Μελέτες λιµενικών έργων. 

ζζ) Μελέτες γεωργικές (γεωργοοικονοµικές - γεωργοτεχνικές εγγείων βελτιώσεων, 

γεωργοκτηνοτροφικού προγραµµατισµού, γεωργοκτηνοτροφικών εκµεταλλεύσεων). 

ηη) Μελέτες αλιευτικές. 

γ) Είκοσι έξι τοις εκατό (26%) για µελέτη - επίβλεψη ηλεκτροµηχανολογικών έργων. 

Ειδικότερα ο συντελεστής αυτός εφαρµόζεται στις παρακάτω κατηγορίες µελετών: 

αα) Μελέτες µηχανολογικές - ηλεκτρολογικές - ηλεκτρονικές. 

ββ) Μελέτες οικονοµικές. 

γγ) Μελέτες κοινωνικές. 

δδ) Μελέτες µεταφορικών µέσων (χερσαίων, πλωτών, εναέριων). 

εε) Ενεργειακές µελέτες (θερµοηλεκτρικές, υδροηλεκτρικές, πυρηνικές). 

στστ) Μελέτες βιοµηχανιών (προγραµµατισµός - σχεδιασµός - λειτουργία). 

ζζ) Χηµικές µελέτες και έρευνες. 

ηη) Χηµικοτεχνικές µελέτες. 

θθ) Μεταλλευτικές µελέτες και έρευνες. 

ιι) Μελέτες και έρευνες γεωλογικές, υδρογεωλογικές και γεωφυσικές. 

ιαια) Γεωτεχνικές µελέτες και έρευνες. 

ιβιβ) Εδαφολογικές µελέτες και έρευνες. 

ιγιγ) Μελέτες δασικές (διαχείριση δασών και ορεινών βοσκοτόπων, δασοτεχνική διευθέτηση 

ορεινών λεκανών χειµάρρων, αναδασώσεων, δασικών οδών και δασικών µεταφορικών 

εγκαταστάσεων). 

ιδιδ) Στατικές µελέτες (µελέτες φερουσών κατασκευών κτιρίων και µεγάλων ή ειδικών 

τεχνικών έργων). 

81

δ) ∆εκαεπτά τοις εκατό (17%) για µελέτη - επίβλεψη τοπογραφικών έργων. Ειδικότερα, ο 

συντελεστής αυτός εφαρµόζεται σε µελέτες τοπογραφίας (γεωδαιτικές, φωτογραµµετρικές, 

χαρτογραφικές, κτηµατογραφικές και τοπογραφικές). 

ε) Εξήντα τοις εκατό (60%) στις ακαθάριστες αµοιβές από την προσφορά ανεξαρτήτων 

υπηρεσιών σε οργανωµένα γραφεία µε τη χρησιµοποίηση της υποδοµής και της οργάνωσης 

των γραφείων του εργοδότη και για ενέργεια πραγµατογνωµοσυνών και διαιτησιών σχετικών 

µε αυτά τα έργα (η περίπτωση 5 διαµορφώθηκε µε τις διατάξεις της παραγρ. 1 του άρθρου 13 

του Ν. 2601/1998). 

Στο κέρδος που προσδιορίζεται µε τους πιο πάνω συντελεστές προστίθενται: 

– Oι τόκοι από συναλλακτικές πράξεις (όχι οι τόκοι καθυστέρησης εξόφλησης της αµοιβής οι 

οποίοι, όπως προείπαµε, προστίθενται στα ακαθάριστα έσοδα). 

– Η αυτόµατη υπερτίµηση του κεφαλαίου του µηχανικού (π.χ. κέρδος από πώληση παγίου 

περιουσιακού στοιχείου). 

Αν από τα βιβλία και στοιχεία του µηχανικού προκύπτει ότι οι δαπάνες της χρήσης βρίσκονται 

σε προφανή δυσαναλογία µε το υπόλοιπο των ακαθάριστων αµοιβών (τεκµαρτές δαπάνες), 

που προκύπτουν από την εφαρµογή του συντελεστή, ο προϊστάµενος της δηµόσιας 

οικονοµικής υπηρεσίας προσαυξάνει το συντελεστή αυτόν κατά ποσοστό είκοσι τοις εκατό 

(20%). ∆εν θεωρείται ότι υπάρχει προφανής δυσαναλογία, όταν η διαφορά µεταξύ δαπανών 

που προκύπτουν από τα βιβλία και στοιχεία και τεκµαρτών δαπανών, κατά τα ανωτέρω, είναι 

µέχρι ποσοστό είκοσι τοις εκατό (20%), των τεκµαρτών δαπανών. 

Η µε τον παραπάνω τρόπο ρύθµιση τελεί υπό τρεις προϋποθέσεις. Ήτοι: 

1) Τηρούνται τα προβλεπόµενα από τον ΚΦΣ βιβλία και στοιχεία. 

2) Τα βιβλία αυτά είναι επαρκή (έχουν δηλ. τηρηθεί όπως ορίζουν οι διατάξεις του ΚΒΣ) και 

ακριβή (δεν έχουν αριθµητικές διαφορές σχετικές µε τις πραγµατικές αξίες των συναλλαγών 

του υποχρέου). 

3) ∆εν υπάρχει προφανής δυσαναλογία µεταξύ των τεκµαρτών και των πραγµατικών 

δαπανών του υπόχρεου µηχανικού, όπως οι τελευταίες προκύπτουν από τα φορολογικά του 

βιβλία. 

Με τον όρο τεκµαρτή δαπάνη εννοείται το ποσοστό µεταξύ του 100 και του συντελεστή 

καθαρής αµοιβής. Όταν δηλαδή ο συντελεστής καθαρής αµοιβής είναι 38%, οι τεκµαρτές 

δαπάνες είναι 62% (38% + 62% = 100). 

Κατά το νόµο, δεν υπάρχει προφανής δυσαναλογία µεταξύ πραγµατικών και τεκµαρτών 

δαπανών όταν η διαφορά µεταξύ τους είναι µέχρι 20% των τεκµαρτών. Π.χ.: 

Πραγµατικές δαπάνες 55%. 

Τεκµαρτές δαπάνες 62%. 

Εδώ δεν υπάρχει προφανής δυσαναλογία, γιατί η διαφορά είναι µικρότερη του 20% των 

τεκµαρτών δαπανών. Για να είχαµε στο παράδειγµα αυτό προφανή δυσαναλογία, θα έπρεπε 

οι πραγµατικές δαπάνες να ανέρχονται σε ποσοστό 49,6% και κάτω. 

Στην περίπτωση ύπαρξης προφανούς δυσαναλογίας µεταξύ πραγµατικών και τεκµαρτών 

δαπανών, η Φορολογική Αρχή προσαυξάνει το µοναδικό συντελεστή κατά ποσοστό 20%. 

Εδώ πρέπει να υπογραµµίσουµε ότι µε τη διάταξη θεµελιώνεται υποχρέωση της Φορολογικής 

Αρχής να προσαυξήσει το συντελεστή. Αυτό σηµαίνει ότι η Φορολογική Αρχή θα προσαυξήσει 

το συντελεστή, έστω και εάν υπάρχουν αποχρώντες λόγοι που δικαιολογούν την ύπαρξη της 

συγκεκριµένης προφανούς δυσαναλογίας. 

Προσδιορισµός εισοδήµατος για την κατασκευή τεχνικών έργων 

Για επιχειρήσεις που ασχολούνται µε την εργολαβική κατασκευή δηµοσίων ή ιδιωτικών 

τεχνικών έργων ή οικοδοµών ή την εκτέλεση µηχανολογικών και ηλεκτρολογικών 

εγκαταστάσεων τα καθαρά κέρδη εξευρίσκονται µε τη χρήση συντελεστή στα ακαθάριστα 

έσοδα τους, ως εξής: 

Α) ∆έκα τοις εκατό (10%) για τα δηµόσια τεχνικά έργα. 

Β) ∆ώδεκα τοις εκατό (12%) για τα ιδιωτικά τεχνικά έργα ή τις οικοδοµές ή τις µηχανολογικές 

και ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις. 

Γ) Εικοσι πέντε τοις εκατό (25%) για τα ιδιωτικά έργα χωρίς τη χρησιµοποίηση ιδίων υλικών. 

Σε περίπτωση που η επιχείρηση δεν τηρεί τα βιβλία και στοιχεία που προβλέπονται από των 

Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων ή τηρεί βιβλία κατώτερης τάξης από αυτά που ορίζονται από 

τον ίδιο Κώδικα, οι συντελεστές καθαρού κέρδους που προβλέπονται στις πιο πάνω α’, β’ και 

γ’ περιπτώσεις προσσαυξάνονται κατά εκατό τοις εκατό (100%). Επίσης, αν οι δαπάνες 

κατασκευής που εµφανίζονται στα βιβλία και στοιχεία της επιχείρησης ότι 

82

πραγµατοποιήθηκαν για την κατασκευή των τεχνικών έργων ή των οικοδοµών βρίσκονται σε 

προφανή δυσαναλογία σε σχέση µε το πραγµατικό κόστος κατασκευής, ο προιστάµενος της 

δηµόσιας οικονοµικής υπηρεσίας δικαιούται να προσαυξήσει τους συντελεστές καθαρού 

κέρδους που προβλέπονται στις πιο πάνω α’, β’ και γ’ περιπτώσεις µέχρι εξήντα τοις εκατό 

(60%). ∆εν θεωρείται ότι υπάρχει προφανής δυσαναλογία, όταν η διαφορά µεταξύ δαπανών 

κατασκευής που πραγµατοποιήθηκαν και του πραγµατικού κόστους κατασκευής είναι µέχρι 

είκοσι τοις εκατό (20%) του πραγµατικού κόστους κατασκευής. 

∆ηλώσεις που πρέπει να υποβληθούν 

α) Εκκαθαριστική δήλωση ΦΠΑ 

Η εκκαθαριστική δήλωση ΦΠΑ υποβάλλεται από τους ελευθερους επαγγελµατίες και τις 

επιχειρήσεις που τηρούν βιβλία Α’ ή Β’ κατηγορίας του ΚΒΣ µέσα στο µήνα Φεβρουάριο κάθε 

έτους. 

β) Εκκαθαριστική δήλωση ΦΜΥ 

Με τις διατάξεις της παραγρ. 18 του άρθρου 1 του Ν. 2954/2001 θεσπίζεται υποχρέωση όσων 

απασχολούν έµµισθο προσωπικό (υπαλλήλους - εργάτες) να υποβάλουν µέσα στο µήνα 

Μάρτιο οριστική δήλωση εκκαθάρισης του ΦΜΥ στην οποία περιλαµβάνονται τα προσωπικά 

στοιχεία εκάστου µισθωτού, η διεύθυνσή του, ο ΑΦΜ, το ποσό της αµοιβής, ο φόρος που 

αναλογεί µε βάση την κλίµακα του άρθρ. 9 του Ν. 2238/94 όπως τροποποιήθηκε µε τις 

διατάξεις του άρθρ. 2 του Ν. 2753/99, το ποσό του φόρου που οφείλεται µετά την έκπτωση 

του ποσοστού 2,5% (άρθρ. 57 Ν. 2238/94), ο φόρος που παρακρατήθηκε και το τυχόν 

υπόλοιπο για καταβολή το οποίο καταβάλλεται εφάπαξ µαζί µε την εκκαθαριστική δήλωση. 

γ) ∆ήλωση φορολογίας εισοδήµατος 

O µηχανικός έχει υποχρέωση να υποβάλλει κάθε χρόνο δήλωση φορολογίας εισοδήµατος 

ανεξάρτητα εάν το εισόδηµά του καταλείπει ή όχι φορολογητέο ποσό (άρθρο 61 παραγρ. 1 

περίπτωση γ’ του Ν. 2238/1994). 

Η δήλωση φορολογίας εισοδήµατος που υποβάλλεται κάθε χρόνο περιλαµβάνει εκτός από το 

εισόδηµα από την άσκηση του ελευθέριου επαγγέλµατος και τα τυχόν υφιστάµενα εισοδήµατα 

από άλλες πηγές. 

Πότε υποβάλλεται η δήλωση 

Με τις διατάξεις του άρθρου 62 του Ν. 2238/1994 όπως ισχύει σήµερα, η δήλωση φορολογίας 

εισοδήµατος υποβάλλεται σε δύο αντίτυπα στον προϊστάµενο της ∆OΥ, προσωπικώς από το 

φορολογούµενο ή από πρόσωπο ειδικά εξουσιοδοτηµένο γι’ αυτό ή στέλνεται ταχυδροµικώς 

µε συστηµένη επιστολή ή υποβάλλεται ηλεκτρονικά µέσω ∆ιαδικτύου. 

O φορολογούµενος που θέλει να υποβάλει ηλεκτρονικά τη δήλωσή του, µέσω ∆ιαδικτύου, 

στην υπηρεσία TAXISnet (Ηλεκτρονική ∆ιεύθυνση www. taxisnet.gr) µε χρήση προσωπικών 

κωδικών πρόσβασης, πρέπει να υποβάλει αίτηση στην παραπάνω ηλεκτρονική διεύθυνση 

τουλάχιστον πέντε (5) εργάσιµες µέρες πριν από την ηµεροµηνία υποβολής της δήλωσης, για 

να του αποδοθούν αυτοί οι κωδικοί. 

Σε ποια ∆OΥ υποβάλλεται η δήλωση 

Η δήλωση πρέπει να υποβληθεί στον προϊστάµενο της ∆OΥ της περιφέρειας που βρίσκεται η 

κατοικία του φορολογούµενου. Σε περίπτωση που ο φορολογούµενος ασκεί, ατοµικά, 

εµπορική επιχείρηση ή ελευθέριο επάγγελµα θα υποβληθεί στον προϊστάµενο της ∆OΥ της 

περιφέρειας που βρίσκεται η έδρα της κύριας επιχείρησης ή του κύριου επαγγέλµατός του 

κατά το χρόνο υποβολής της δήλωσης. 

Όσοι φορολογούµενοι συµµετέχουν σε προσωπικές εταιρείες ΕΠΕ, κοινωνίες, κοινοπραξίες 

κ.λπ. τη δήλωσή τους θα την υποβάλουν στη ∆OΥ της περιφέρειας που βρίσκεται η κατοικία 

τους και όχι στη ∆OΥ της περιφέρειας που βρίσκεται η έδρα της εταιρείας, κοινωνίας, 

κοινοπραξίας κ.λπ. 

Ειδικά για τους φορολογουµένους που κατοικούν στο εξωτερικό και αποκτούν εισοδήµατα 

στην Ελλάδα, αρµόδιος για την παραλαβή της δήλωσης είναι: 

α) Προκειµένου για φυσικά πρόσωπα που ασκούν στην Ελλάδα ατοµικά εµπορική επιχείρηση 

γενικά ή ελευθέριο επάγγελµα, ο προϊστάµενος της δηµόσιας οικονοµικής υπηρεσίας της 

83

περιφέρειας όπου βρίσκεται η έδρα της της κύριας επιχείρησής τους ή του κύριου 

επαγγέλµατός τους, κατά περίπτωση. 

β) Προκειµένου για όλα τα φυσικά πρόσωπα: 

αα) O προϊστάµενος της ∆OΥ Κατοίκων Εξωτερικού (Λυκούργου 18, Τ.Κ. 10552 Αθήνα - τηλ.: 

5245.308 - 5225.502 - Fax: 5228.208 - 5229.226), εφόσον όµως ο αντιπρόσωπος που έχουν 

ορίσει υπάγεται ως προς τη φορολογία εισοδήµατος σε οποιαδήποτε ∆OΥ της περιοχής του 

Νοµού Αττικής. 

ββ) O προϊστάµενος της ∆OΥ της έδρας της πρωτεύουσας οποιουδήποτε νοµού της Χώρας, 

εφόσον ο αντιπρόσωπος που έχουν ορίσει υπάγεται ως προς τη φορολογία εισοδήµατος σε 

οποιαδήποτε ∆OΥ του νοµού αυτού. Αν λειτουργούν σε κάποια πρωτεύουσα νοµού 

περισσότερες ∆OΥ αρµόδιος είναι ο Προϊστάµενος της Α’ ∆OΥ της πρωτεύουσας αυτού του 

νοµού, εκτός του Νοµού Θεσσαλονίκης όπου αρµόδιος είναι ο Προϊστάµενος της Θ’ ∆OΥ 

Θεσσαλονίκης. 

γγ) Στα νησιά των νοµών Αττικής, ∆ωδεκανήσου, Λέσβου, Μαγνησίας, Καβάλας, Κέρκυρας, 

Κεφαλλονιάς, Κυκλάδων και Σάµου, εκτός των νησιών στα οποία βρίσκεται η πρωτεύουσα 

των νοµών αυτών, αρµόδια είναι η ∆OΥ κάθε νησιού, για τους κατοίκους εξωτερικού, των 

οποίων οι αντιπρόσωποι υπάγονται σε αυτήν αντίστοιχα, ως προς τη φορολογία 

εισοδήµατος. 

Στην προηγούµενη περίπτωση Β’ συµπεριλαµβάνονται και τα φυσικά πρόσωπα που είναι 

κάτοικοι αλλοδαπής και συµµετέχουν σε οµόρρυθµες και ετερόρρυθµες εταιρείες, σε 

κοινωνίες αστικού δικαίου που ασκούν επιχείρηση ή επάγγελµα, σε αστικές κερδοσκοπικές ή 

µη εταιρείες, σε συµµετοχικές ή αφανείς, σε κοινοπραξίες της παραγράφου 2 του άρθρου 2 

του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων (π.δ. 186/1992) ή σε άλλα νοµικά πρόσωπα, όπως ΕΠΕ, 

σωµατεία κτλ, που έχουν έδρα στην Ελλάδα. 

O φορολογούµενος ορίζει τον αντιπρόσωπό του στην Ελλάδα µε την αναγραφή των 

στοιχείων αυτού στην ένδειξη του εκπροσώπου του πίνακα 1 της δήλωσης φορολογίας 

εισοδήµατος (έντυπο Ε1). 

Με τον ορισµό του αντιπροσώπου δεν µετατίθεται η υποχρέωση του αλλοδαπού για υποβολή 

δήλωσης φορολογίας εισοδήµατος στον αντιπρόσωπο. O τελευταίος µπορεί να υποβάλει η 

δήλωση φορολογίας εισοδήµατος του αλλοδαπού τον οποίο αντιπροσωπεύει µόνον εφόσον 

διαθέτει σχετική εξουσιοδότηση προς τούτο (παράγραφος 1 άρθρου 62 ν. 2238/1994). 

Όσοι περιλαµβάνονται στην παραπάνω περίπτωση β, καθώς και οι προξενικοί υπάλληλοι του 

Κράτους που υπηρετούν στο εξωτερικό, µπορούν να επιδώσουν τη δήλωσή τους στην 

προξενική αρχή του τόπου που διαµένουν, η οποία οφείλει να διαβιβάσει στον προϊστάµενο 

της αρµόδιας ∆OΥ. 

Oι φορολογούµενοι υποχρεούνται να ενηµερώσουν το τµήµα Μητρώου της ∆OΥ της 

κατοικίας ή του τόπου άσκησης του επαγγέλµατος τους για κάθε αλλαγή διεύθυνσης µε την 

υποβολή του σχετικού εντύπου. 

ΠΡOΣOΧΗ: Εφόσον δεν είστε επιτηδευµατίες και στη δήλωση που λάβατε είναι γραµµένη η 

παλιά σας διεύθυνση, γράψτε τη νέα διεύθυνση διορθώνοντας τα προεκτυπωµένα στοιχεία 

του πίνακα 1. Στην περίπτωση αυτή δεν είναι απαραίτητη η υποβολή της δήλωσης µεταβολής 

στο Τµήµα Μητρώου της ∆OΥ. Η διαδικασία αυτή ισχύει µόνο για το χρονικό διάστηµα 

υποβολής των φορολογικών δηλώσεων, (έντυπα Ε1 και Ε1Α). Επίσης, αν λάβατε το έντυπο 

Ε1Α που αφορά τους φορολογούµενους που έχουν εισοδήµατα µόνο από µισθωτές 

υπηρεσίες και µέσα στο 2003 αποκτήσατε εισοδήµατα και από άλλες κατηγορίες ή θέλετε να 

γράψετε στη δήλωση στοιχεία για τα οποία δεν υπάρχουν οι αντίστοιχες ενδείξεις στο έντυπο 

Ε1Α, πρέπει να ζητήσετε από τη ∆OΥ το έντυπο Ε1, το οποίο θα συµπληρώσετε και θα το 

υποβάλλετε αντί του εντύπου Ε1Α. 

ΚΡΑΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΒΛΗΤΕΟΣ ΦΟΡΟΣ 

Τα δελτία (αποδείξεις ή τιµολόγια) παροχής υπηρεσιών που χορηγούν οι µηχανικοί 

όταν αµείβονται για την εργασία τους που αφορά µελέτη ή κατασκευή τεχνικού έργου 

έχουν κρατήσεις υπέρ τρίτων και προκαταβλητέο φόρο. Οι κρατήσεις υπέρ τρίτων είναι 

κρατήσεις υπέρ ασφαλιστικών ταµείων, ταµείων πρόνοιας, ΤΣΜΕ∆Ε, ΤΕΕ, ΕΜΠ και άλλα. 

Ο προκαταβλητέος φόρος είναι φόρος που προκαταβάλλεται και συµψηφίζεται στο τέλος του 

χρόνου µε την φορολογική δήλωση. 

Σύµφωνα µε τις διατάξεις της παρ. 4 του άρθρου 52 του Ν. 2238/1994 ειδικά, 

προκειµένου για αρχιτέκτονες και µηχανικούς ο προκαταβλητέος φόρος υπολογίζεται στη 

νόµιµη αµοιβή ώς ακολούθως: 

84

α.Σε τέσσερα τοις εκατό (4%) προκειµένου για εκπόνηση µελετών και σχεδίων που 

αφορούν λιµενικά έργα κάθε είδους, στα οποία περιλαµβάνονται οι ανωδοµές πάνω σε 

αυτά, υδραυλικά έργα και έργα οδοποιίας και σιδηροδρόµων, καθώς και τοπογραφικές 

γενικά εργασίες. 

β.Σε δέκα τοις εκατό (10%), προκειµένου για εκπόνηση µελετών και σχεδίων που 

αφορούν οποιαδήποτε άλλης χρήσεως έργα και για την επίβλεψη αυτών, καθώς και των 

έργων της προηγούµενης περίπτωσης και της ενέργειας πραγµατογνωµοσυνών κλπ. για 

τα έργα αυτά. Περαιτέρω, µε τις διατάξεις της αυτής παραγράφου ορίζεται ότι ο 

προκαταβλητέος φόρος επιβάλλεται και αποδίδεται πριν από την θεώρηση των σχεδίων ή 

µελετών ή από τη χορήγηση της σχετικής αδείας από τις αρµόδιες υπηρεσίες του δηµοσίου. 

Σύµφωνα µε τις διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου 58 του Ν. 2238/1994 στο εισόδηµα 

από αµοιβές ελευθερίου επαγγέλµατος ενεργείται παρακράτηση φόρου µε συντελεστή 

είκοσι τοις εκατό (20%) στο ακαθάριστο ποσό των αµοιβών αυτών. Ο φόρος 

παρακρατείται από τις δηµόσιες υπηρεσίες, οργανισµούς Τοπικής αυτοδιοίκησης και 

λοιπά Νοµικά Πρόσωπα ∆ηµοσίου ∆ικαίου, κοινωφελή ιδρύµατα, οργανισµούς και 

επιχειρήσεις κοινής ωφελείας, δηµόσιες επιχειρήσεις, τράπεζες και πιστωτικά ιδρύµατα 

ή πιστωτικούς οργανισµούς, συνεταιρισµούς και ενώσεις τους, συλλόγους γενικά και 

ενώσεις προσώπων, ανεξάρτητα από τους σκοπούς τους, καθώς και από 

επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελµατίες που τηρούν βιβλία δεύτερης ή τρίτης 

κατηγορίας του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων, κατά την καταβολή των αµοιβών. 

Υστερα από τα παραπάνω, όπως έχει γίνει δεκτό και από την ∆ιοίκηση , (Λ 9914/ΠΟΛ 

182/16.6.1971 διαταγή της) σε προκαταβολή φόρου 4% ή 10%, κατά περίπτωση, υπόκειται 

µόνο οι αµοιβές των αρχιτεκτόνων και µηχανικών επί µελετών, για τίς οποίες 

προβλέπεται θεώρηση των σχεδίων ή µελετών ή τη χορήγηση σχετικής αδείας από την 

αρµόδια Υπηρεσία ( δηλαδή προκειται για ελεγχόµενες µελέτες). Για τις λοιπές 

περιπτώσεις εφαρµόζονται οι διατάξεις του άρθρου 58 του Ν. 2238/94, µε βάση τις οποίες 

παρακρατείται φόρος µε συντελεστή 20% στο ακαθάριστο ποσό της συµβατικής ή 

νόµιµης, κατά περίπτωση, αµοιβής του δικαιούχου. 

ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ 

Η σύσταση κοινοπραξίας µεταξύ µηχανικων ελευθέρων επαγγελµατιών γίνεται όταν δύο 

ή περισσότεροι µηχανικοί θέλουν να αναλάβουν την µελέτη ή κατασκευή ενός τεχνικού 

έργου από κοινού, είτε γιατί η φύση του έργου απαιτεί διαφορετικές ειδικότητες 

µηχανικών, είτε γιατί το µέγεθος του έργου είναι τέτοιο ώστε δεν είναι δυνατόν να το 

αναλάβει ένας µόνος του. 

Η σύσταση αυτής της κοινοπραξίας αναγνωρίζεται από το Π.∆. 186/92, άρθρο 2, παρ. 2 

Προυποθέσεις νόµιµης λειτουργίας της κοινοπραξίας είναι: 

-Εχει ορισµένη επαγγελµατική διεύθυνση. 

-Αποβλεπει στη διενέργεια συγκεκριµένης πράξης. 

-Αποδείχνεται µε εγγραφη συµφωνία, που κατατίθεται στην αρµόδια ∆ΟΥ πριν από την 

έναρξη των εργασιών της και 

-τηρεί βιβλία και στοιχεία του ΚΒΣ. 

ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ Η' ΑΜΟΙΒΗ ΜΕ ΑΠΟ∆ΕΙΞΗ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 

Εκτός από την σύσταση κοινοπραξίας, ένας άλλος τρόπος συνεργασίας µεταξύ 

µηχανικών για την ανάληψη και πραγµατοποίηση ενός τεχνικού έργου είναι να αναλάβει τό 

έργο ένας µηχανικός ελευθ. επαγ. ή ένα τεχνικό γραφείο ή µια τεχνική εταιρία και στη 

συνέχεια τµήµατα του έργου να αναθέσει σε συνεργάτες µηχανικούς ελεύθερους 

επαγγελµατίες. Η ανάθεση αυτή γίνεται γραπτά (σύµβαση) ή προφορικά (συµφωνία 

κυρίων). Την εργασία που αναλαµβάνει ο συνεργάτης µηχανικός την πραγµατοποιεί είτε 

στο γραφείο του εργοδότη (προσφορά υπηρεσίας σε οργανωµένα τεχνικά γραφεία ), είτε 

στο δικό του γραφείο (µελέτη, επίβλεψη). Για την αµοιβή που οι συνεργάτες µηχανικοί 

λαβαίνουν για την εργασία τους, και η οποία είναι ανάλογη του προϋπολογισµού του 

έργου και της επιτυχίας του, εκδίδουν τις αντίστοιχες αποδείξεις παροχής υπηρεσιών. 

Η δυνατότητα αυτή ορισµένες φορές καταστρατηγείται και τεχνικά γραφεία ή εταιρίες 

προσλαµβάνουν συνεργάτες µηχανικούς για να καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες τους 

και οι οποίοι αµείβονται µε προφορικά συµφωνηθείσα αµοιβή που καλύπτεται µε τις δικές 

τους αποδείξεις παροχής υπηρεσιών. 

85

Στην περίπτωση αυτή επισηµαίνονται τα εξής: 

α.Οι πάγιες και διαρκείς ανάγκες µιας εταιρίας ή ενός γραφείου πρέπει να 

καλύπτονται από µονίµους υπαλλήλους και όχι από συνεργάτες. 

β.Ο µηχανικός που προσλαµβάνεται ως συνεργάτης δεν είναι µισθωτός, δεν 

προστατεύεται και δεν καλύπτεται από την εργατική νοµοθεσία. 

γ.Ο µηχανικός που προσλαµβάνεται ως συνεργάτης θα πρέπει να αµείβεται σαφώς 

υψηλότερα από ότι αν ήταν µισθωτός, έτσι ώστε ο υψηλότερος µισθός να τον καλύπτει για 

τις ειδικές συνθήκες εργασίας την αβεβαιότητα της εργασιακής του σχέσης. 

6.2 Ο ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Ι∆ΙΩΤΙΚΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ 

Ο µηχανικός ιδιωτικός υπάλληλος µπορεί να εργάζεται σε τεχνικές, εργοληπτικές 

εταιρείες, κατασκευαστικές , µελετητικές, εµπορικές επιχειρήσεις, στη βιοµηχανία και 

γενικότερα σε οποιουδήποτε είδους επιχειρήσεις χρειάζονται τεχνική υποστήριξη των 

δραστηριοτήτων τους. 

Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται µια αναφορά στις σηµαντικότερες πλευρές των εργασιακών 

θεµάτων των µηχανικών ιδιωτικών υπαλλήλων. 

6.2.1.ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 

Γενικά 

Σύµβαση εργασίας κατά τον Αστικό Κώδικα είναι εκείνη η σχέση, µε την οποία ο 

εργαζόµενος έχει υποχρέωση να παρέχει για ορισµένο ή αόριστο χρόνο την εργασία του 

στον εργοδότη και αυτός να καταβάλλει το συµφωνηµένο µισθό. 

Από τον ορισµό αυτό που περιέχεται στο άρθρο 648 του Α.Κ., προκύπτει ότι έχουµε δύο 

ειδών συµβάσεις εργασίας: α) σύµβαση ορισµένου χρόνου, και β) σύµβαση αορίστου 

χρόνου. 

- Με τη σύµβαση εργασίας ορισµένου χρόνου ο µισθωτός συµφωνεί µε τον εργοδότη να του 

παρέχει τις υπηρεσίες του για ορισµένο χρονικό διάστηµα, το οποίο έχει καθοριστεί από 

την αρχή π.χ. 1 µήνας, 2 µήνες κ.λπ. ή για ορισµένο έργο, δηλαδή όσο χρειάζεται για να 

αποπερατωθεί κάποιο έργο π.χ. µια οικοδοµή 

- Η σύµβαση εργασίας αορίστου χρόνου δεν έχει κανένα χρονικό περιορισµό. 

- Η σύµβαση εργασίας καταρτίζεται εγγράφως, αλλά µπορεί να καταρτιστεί και προφορικά, 

δηλαδή άτυπα. 

Πώς λειτουργεί η σύµβαση εργασίας (αορίστου χρόνου) 

Από το άρθρο 648 του Α. Κ. προκύπτει, ότι ο µισθωτός οφείλει να παρέχει την εργασία του 

στον εργοδότη. Ο νόµος σε συνδυασµό µε τη θέληση του εργαζόµενου και την θέληση του 

εργοδότη καθορίζουν τον τόπο, τον τρόπο και τον χρόνο παροχής της εργασίας. 

Ο εργοδότης έχει αντίστοιχα την υποχρέωση να καταβάλλει σαν µισθό το κατώτατο όριο, 

το οποίο ορίζει ο νόµος και οι συλλογικές συµβάσεις εργασίας και σε κάθε περίπτωση η 

καταβολή µισθού ανώτερου από αυτά τα όρια είναι επιτρεπτή. 

Κατά τη λειτουργία της εργασιακής σχέσης υπάρχουν ορισµένα δικαιώµατα των 

εργαζόµενων που είναι άρρηκτα δεµένα µε αυτήν. Π.χ. το νόµιµο ωράριο, η εβδοµαδιαία 

ανάπαυση, ο νόµιµος µισθός, υγιεινοί όροι εργασίας του εργαζόµενου, η ετήσια άδεια 

ανάπαυσης κ.λ.π. Ειδικότερα για την ετήσια άδεια να σηµειώσουµε ότι αυτή πρέπει να 

δίνεται πραγµατικά, δηλαδή ο εργαζόµενος πρέπει να φύγει από την εργασία του κατά τη 

διάρκεια της άδειας. Από το νόµο δεν επιτρέπεται ο µισθωτός να µην κάνει χρήση της 

άδειας του, δηλαδή να εργάζεται κατά την άδειά του και να αποζηµιώνεται. 

Ο µισθωτός δικαιούται αµοιβή από την παρεχόµενη εργασία. Η αµοιβή αυτή θα πρέπει 

να είναι µισθός προσαυξηµένος µε επιδόµατα. Επίσης µπορεί ο µισθωτός να αµείβεται 

κατά µονάδα εργασίας, µε ποσοστά αλλά οι αποδοχές αυτές δεν µπορεί να είναι κατώτερες 

από τις προβλεπόµενες από την Συλλογική Συµβαση Εργασίας. 

Πώς καταγγέλλεται η σύµβαση εργασίας 

86

Ο νόµος προβλέπει δύο ειδών καταγγελίες , την τακτική και την άτακτη. Η κάθε µία έχει 

διαφορετικό πεδίο εφαρµογής και συνέπειες. 

Η τακτική καταγγελία ( απόλυση ) του µισθωτού γίνεται ύστερα από προειδοποίηση και 

παράγει τα αποτελέσµατά της ύστερα από ορισµένη προθεσµία. Ο χρόνος που χρειάζεται 

για την προειδοποίηση καθορίζεται από το νόµο και είναι ανάλογος µε το χρόνο υπηρεσίας 

του µισθωτού στον συγκεκριµένο εργοδότη. Ο χρόνος της προµήνυσης πρέπει να είναι 

αυτός που ορίζει ο νόµος και ποτέ λιγότερος. Περισσότερος χρόνος είναι παραδεκτός και 

νόµιµος. 

Η άτακτη καταγγελία παράγει τα αποτελέσµατά της αµέσως, δηλαδή κατά τον χρόνο που 

θα επιδοθεί το έγγραφο της καταγγελίας στο µισθωτό. 

Και στις δύο περιπτώσεις καταγγελίας πρέπει να υπάρχουν βασικά δύο προϋποθέσεις : α) 

έγγραφος τύπος και β) καταβολή αποζηµίωσης. 

Πέρα από αυτές τις δύο προϋποθέσεις πρέπει η καταγγελία να ασκείται µέσα στα 

πλαίσια που απαιτεί " η καλή πίστη, τα συναλλακτικά ήθη " , δηλαδή να µην είναι 

υποχρεωτική. 

Η καταγγελία , άµα δεν υπάρχουν οι παραπάνω προϋποθέσεις είναι άκυρη και η ακυρότητά 

της µπορεί να προσβληθεί µε αγωγή µέσα σε 3 µήνες, αλλιώς η αγωγή είναι απαράδεκτη. 

Αν στον εργαζόµενο δεν καταβληθεί η αποζηµίωση, έχει το δικαίωµα να ζητήσει µε αγωγή τη 

νόµιµη αποζηµίωση µέσα σε 6 µήνες από την καταγγελία, είτε γιατί έχασε την προθεσµία 

για αγωγή ( των 3 µηνών ), είτε γιατί δεν θέλει να ξαναγυρίσει στη δουλειά του. 

Η σύµβαση ορισµένου χρόνου, κατ' αρχην, δεν χρειάζεται καταγγελία αλλά λήγει όταν 

περάσει ο χρόνος που είχε συµφωνηθεί. 

Ενδιάµεσα η σύµβαση ορισµένου χρόνου µπορεί να καταγγελθεί είτε από τον εργαζόµενο, 

είτε από τον εργοδότη όταν υπάρχει " σπουδαίος λόγος " και χωρίς να τηρηθεί καµία 

προθεσµία. ( άρθρο 672 Α.Κ. ) 

Η σύµβαση αορίστου χρόνου λύεται µε καταγγελία. ∆ηλαδή µε έγγραφη δήλωση του 

εργοδότη προς το µισθωτό και αντίστροφα. 

Στην περίπτωση που η σύµβαση εργασίας λυθεί µε καταγγελία του εργοδότη, αυτός είναι 

υποχρεωµένος να καταβάλει στον µισθωτό την αποζηµίωση ταυτόχρονα µε την καταγγελία 

που προβλέπει ο νόµος 2112/20 όπως ισχύει σήµερα. Αλλιώς η καταγγελία είναι άκυρη και 

δεν έχει καµία νοµική αξία, δηλαδή είναι χωρίς αποτέλεσµα. 

Η άσκηση του δικαιώµατος της καταγγελίας από τον εργοδότη της σύµβασης εργασίας 

δεν είναι απεριόριστη. Εκτός από τους περιορισµούς που αφορούν τις οµαδικές 

απολύσεις και αναφέρονται παρακάτω, υπάρχουν και τα όρια που τίθενται µε το άρθρο 281 

του Αστικού Κώδικα. Απ' αυτό προκύπτει ότι η καταγγελία της σύµβασης εργασίας αορίστου 

χρόνου είναι άκυρη, αν γίνει κατά προφανή παραβίαση της καλής πίστεως, ή των 

χρηστών ηθών, ή του οικονοµικού και κοινωνικού σκοπού του δικαιώµατος και µάλιστα, αν 

έγινε από τον εργοδότη για λόγους εκδίκησης ή εξ' αιτίας της συνδικαλιστικής δράσης του 

υπαλλήλου ή για άλλους λόγους που δεν δικαιολογούν την καταγγελία της σύµβασης, 

χωρίς να συντρέχουν γενικότεροι λόγοι οικονοµικής, τεχνικής ή υπηρεσιακής φύσης που 

αναφέρονται στη λειτουργία της επιχείρησης. 

Πως υπολογίζεται η αποζηµίωση 

Χρόνος υπηρεσίας Αποζηµίωση ή προειδοποίηση 

2 µήνες-1 έτος 1 µισθός 

1 έτος - 4 έτη 2 µισθοί 

4 έτη - 6 έτη 3 µισθοί 



28 έτη και άνω 24 µισθοί 

Από 10 έτη συµπληρωµένα και για κάθε έτος συµπληρωµένο µέχρι και το 27ο έτος, η 

αποζηµίωση ή προειδοποίηση αυξάνεται κατά ένα µήνα. 

Σε περίπτωση απόλυσης χωρίς έγγραφη προειδοποίηση του υπαλλήλου καταβάλλεται σε 

αυτόν ολόκληρη η αποζηµίωση. Σε περίπτωση απόλυσης µε έγγραφη προειδοποίηση 

του υπαλλήλου µέσα στον προβλεπόµενο χρόνο από τον νόµο, τότε µε την πάροδο 

αυτού του χρόνου η σύµβαση εργασίας θεωρείται λυθείσα και ο εργοδότης υποχρεώνεται 

να καταβάλλει το µισό της αποζηµίωσης. 

87

Στην περίπτωση που η αποζηµίωση υπερβαίνει τις αποδοχές 6 µηνών, ο εργοδότης έχει την 

δυνατότητα να καταβάλει το πέραν των 6 µισθών ποσό σε τριµηνιαίες δόσεις, καθεµία 

από τις οποίες δεν πρέπει να είναι µικρότερη από τις αποδοχές 3 µηνών. Η µη καταβολή της 

αποζηµίωσης ή η καθυστέρηση καταβολής µίας από τις παραπάνω δόσεις συνεπάγεται 

ακυρότητα της καταγγελίας της σύµβασης. Η µηνιαία αποζηµίωση είναι προσαυξηµένη 

κατά την αναλογία των επιδοµάτων Χριστουγένων, Πάσχα και άδειας κτά το κλάσµα : 

µηνιαίες αποδοχές * 14 

------------------------ 

12 

Κατά τον υπολογισµό της αποζηµίωσης απολυόµενων µισθωτών, σαν µηνιαίες αποδοχές 

θεωρούνται οι τακτικές αποδοχές τους κατά τον τελευταίο µήνα µε καθεστώς πλήρους 

απασχόλησης, καθώς και κάθε άλλη παροχή ( τροφή, κατοικία, ποσοστά επί των κερδών 

κ.λπ. ), η οποία καταβάλλεται από τον εργοδότη σταθερά και µόνιµα, σαν συµβατικό ή 

νόµιµο αντάλλαγµα της παρεχόµενης εργασίας του (Αρ. Πάγου 999/82, 338/83 ) 

Οµαδικές απολύσεις 

Με βάση το νόµο 1387/1983 οµαδικές απολύσεις θεωρούνται όσες γίνονται από 

επιχειρήσεις ή εκµεταλλεύσεις που απασχολούν περισσότερους από 20 εργαζόµενους για 

λόγους που δεν αφορούν το πρόσωπο των απολυόµενων και υπερβαίνουν κάθε 

ηµερολογιακό µήνα τα παρακάτω όρια : 

α) 5 εργαζόµενοι για επιχειρήσεις που απασχολούν 20 - 50 εργαζόµενους. 

β) Ποσοστό 2 - 3% του προσωπικού και µέχρι 30 άτοµα για επιχειρήσεις που 

απασχολούν πάνω απο 50 εργαζόµενους. Το ποσοστό αυτό καθορίζεται για κάθε 

ηµερολογιακό εξάµηνο µε απόφαση του Υπ. εργασίας ανάλογα µε τις συνθήκες της αγοράς 


Εξαιρούνται από την εφαρµογή του νόµου: 

Το δηµόσιο και τα Ν.Π.∆.∆. , οι εργοδότες που απασχολούν προσωπικό µε σχέση 

εργασίας ορισµένου χρόνου ή έργου, οι ναυτιλιακές επιχειρήσεις για τα πληρώµατα 

των πλοίων, οι εργοληπτικές επιχειρήσεις για απολύσεις λόγω διακοπής ή αναστολής των 

εργασιών που οφείλονται στον κύριο του έργου, όταν αυτό είναι ∆ηµόσιο ή Ν.Π.∆.∆. και οι 

επιχειρήσεις που διακόπτουν τις εργασίες του ύστερα από πρωτόδικη δικαστική απόφαση. 

Οι απολύσεις που υπερβαίνουν τα όρια του νόµου είναι άκυρες και θεωρούνται ότι δεν 

έγιναν αν µετά την παροδο ενός µηνός από την καταγγελία τους στο Γραφείο Εύρεσης 

Εργασίας δεν τύχουν της έγκρισης του Υπουργού Εργασίας. Η έγκριση αυτή χορηγείται 

µετά από αίτηση του εργοδότη και πρέπει να υποβληθεί µέσα σε 8 µέρες 

από την αναγγελία των απολύσεων. 

Η Ε.Ο.Κ. µε την οδηγία του Συµβουλίου 75/129 έχει προβλέψει την υπαγωγή του νοµικού 

καθεστώτος που διέπει τον έλεγχο των οµαδικών απολύσεων σε ενιαία ρύθµιση για όλα τα 

κράτη -µέλη. Η σχετική διαδικασία για την εναρµόνιση της εθνικής µε την κοινοτική 

διαδικασία σε αυτό το θέµα έχει αρχίσει. 

6.2.2. ΣΥΛΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 

Γενικά 

Τις ρυθµίσεις όλων των συλλογικών διαφορών εργασίας τις ρυθµίζει ο νόµος 3239/55, όπως 

αυτός ισχύει σήµερα, και ο οποιος αναφέρει ότι, οι ρυθµίσεις αυτές γίνονται είτε µε την 

κατάρτιση συλλογικών συµβάσεων εργασίας, είτε σε περίπτωση διαφωνίας µε υποχρεωτική 

διαιτησία. 

Η Σ.Σ.Ε. καταρτίζεται µεταξύ µιάς η περισσότερων εργοδοτικών οργανώσεων αφ' ενός 

και µιάς ή περισσότερων επαγγελµατικών οργανώσεων µισθωτών αφ' ετέρου. 

Σε αυτήν καθορίζονται οι όροι των συµβάσεων εργασίας, και δεσµεύουν και τα δύο 

µέλη. 

Οι Σ.Σ.Ε. καθορίζουν περισσότερο τα κατώτατα όρια αποδοχών και τα πασης φύσεως 

επιδόµατα και προσαυξήσεις πάνω σε αυτά. ∆ιότι οι γενικοί όροι και οι συνθήκες εργασίας 

ρυθµίζονται συνήθως µε την Εθνική Συλλογική Σύµβαση Εργασίας. 

88

Η ισχύς της Συλλογικής Σύµβασης Εργασίας αρχίζει από τη δηµοσίευσή της στην 

Εφηµερίδα της Κυβέρνησης εκτός αν ορίζεται σε αυτήν άλλος χρόνος ισχύος. 

ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ 

Στις διατάξεις της απόφασης αυτής υπάγονται οι ∆ιπλωµατούχοι Μηχανικοί, απόφοιτοι 

Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυµάτων του εσωτερικού ή του εξωτερικού των 

ειδικοτήτων µηχανολόγων, ηλεκτρολόγων, µηχανολόγων - ηλεκτρολόγων, ναυπηγών, 

ναυπηγών-µηχανολόγων, µεταλλειολόγων, αεροναυπηγών και χηµικών µηχανικών που 

απασχολούνται σε βιοµηχανικές επιχειρήσεις οποιουδήποτε είδους σε ολόκληρη τη χώρα 

µε σχέση εξαρτηµένης εργασίας και είναι µέλη του ΣΤΕΒ. 

Οι βασικοί µηνιαίοι µισθοί µε βάση τα χρόνια υπηρεσίας ( υπηρεσία θεωρείται η χρονική 

διάρκεια από την απόκτηση του διπλώµατος και µετά και αποδεικνύεται µε βεβαίωση του ΤΕΕ 

και του ΣΤΕΒ ), είναι: 

Ηλεκτρολόγοι, Μηχανολόγοι, Ηλεκτρονικοί, Ναυπηγοί Μηχανικοί (∆.Α.6/2004). 

Ετη υπηρεσίας Ευρώ 

0 - 3 1086,20 

3 - 6 1182,09 

6 - 9 1234,21 

9 - 12 1286,31 

12 - 15 1337,58 

15 - 18 1388,72 

18 - 21 1439,90 

21 - 24 1491,04 

24 - 28 1516,50 

28 – 31 1533,61 

31-35 1557,66 

Επί των παραπάνω µηνιαίων µισθών υπολογίζονται τα παρακάτω χορηγούµενα 

επιδόµατα: 

• Επίδοµα γάµου 10%. (Χορηγείται σε όλους τους έγγαµους εργαζοµένους ανεξαρτήτως 

φύλου .Του επιδόµατος γάµου δικαιούχοι είναι και οι άγαµοι γονείς., καθώς και οι 

ευρισκόµενοι σε κατάσταση χηρείας και διαζευγµένοι). 

• Επίδοµα ενός παιδιού 5% (Το επίδοµα καταβάλλεται όταν τα παιδιά έχουν ηλικία κάτω 

των είκοσι χρόνων και δεν εργάζονται ή όταν έχουν ηλικία κάτω των είκοσι πέντε χρόνων 

και σπουδάζουν σε Ανώτατη ή Ανώτερη Σχολή µέχρι την συµπλήρωση και του 25ου 

χρόνου της ηλικίας τους. Για τα αποδεδειγµένα ανίκανα παιδιά το επίδοµα καταβάλλεται 

ανεξαρτήτως ηλικίας. 

• Επίδοµα ξένης γλώσσας 7% ( για κάθε ξένη γλώσσα, εφόσον η επιχείρηση που 

απασχολεί τους εργαζόµενους ζητά σαν προϋπόθεση πρόσληψής τους την επαρκή 

γνώση µιάς ή περισσότερων ξένων γλωσσών ή αν η φύση της εργασίας τους επιβάλλει 

την χρησιµοποίηση ξένων γλωσσών για την εκτέλεσή της). 

• Επίδοµα ∆ιδακτορικού 13% (Χορηγείται στους εργαζοµένους που έχουν τίτλο 

µεταπτυχιακών σπουδών επιπέδου διδακτορικού). 

• Επίδοµα Μaster 7% (Χορηγείται στους εργαζοµένους που έχουν τίτλο µεταπτυχιακών 

σπουδών επιπέδου Master, σε αναγνώριση της πρόσθετης εξειδίκευσης πέραν της 

πενταετούς προπτυχιακής φοίτησης.) 

• Επίδοµα προϊσταµένου τµήµατος 13% 

• Επίδοµα τεχνικού διευθυντή 18% 

• Επίδοµα γενικού διευθυντή 23% 

• Επίδοµα Τεχνικού Ασφαλείας 13% 

• Επιβλέποντος ή Υπεύθυνου βάσει Νόµου έναντι ∆ηµόσιας Αρχής 18 % 

Μεταλλειολόγοι Μεταλλουργοί Μηχανικοί (∆.Α.8/2004). 


0 - 3 1080,47 

3 - 6 1175,84 

6 - 9 1227,65 

89

9 - 12 1279,48 

12 - 15 1330,86 

15 - 18 1381,35 

18 - 21 1432,34 

21 - 24 1483,28 

24 –28 1508,56 

28 και άνω 1533,81 




φύλου.Του επιδόµατος γάµου δικαιούχοι είναι και οι άγαµοι γονείς., καθώς και οι 





















Χηµικοί Μηχανικοί (∆.Α.7/2004). 


0 - 3 1053,04 

3 - 6 1145,98 

6 - 9 1196,51 

9 - 12 1247,03 

12 - 15 1296,73 

15 - 18 1346,30 

18 - 21 1395,91 

21 - 24 1445,49 

24 - 28 1470,17 

28 - 35 1494,90 













90













Στους εργαζόµενους της παρούσας χορηγείται επίδοµα ανθυγιεινής ή επικίνδυνης εργασίας 

σε ποσοστό επί του βασικού µισθού, ίσο µε εκείνο που χορηγείται στους άλλους 

εργαζόµενους στους ίδιους ανθυγιεινούς και επικίνδυνους χώρους που εργάζονται αυτοί. 

Ο ΣΕΒ υποχρεώνεται να προτρέπει τα µέλη του στην παροχή διευκολύνσεων που θα 

επιτρέπουν στους εργαζόµενους που υπάγονται στην παρούσα απόφαση, την 

παρακολούθηση συνεδρίων ή σεµιναρίων, που έχουν σχέση µε την επιστήµη τους και 

το συγκεκριµένο αντικείµενο της εργασίας τους. 

Στις περιπτώσεις που η συµµετοχή τους σε τέτοιου είδους εκδηλώσεις έχει άµεση 

σχέση µε το αντικείµενο της εργασίας τους ο ΣΕΒ πρέπει να προτρέπει επίσης τα µέλη του 

να αναλαµβάνουν την κάλυψη των εξόδων συµµετοχής των τεχνικών επιστηµόνων σε αυτές 

τις εκδηλώσεις. 

Καταβαλλόµενες αποδοχές ανώτερες και όροι εργασίας ευνοϊκότεροι από αυτούς που 

καθορίζονται µε την παρούσα δεν µειώνονται και δεν αλλάζουν σε βάρος των εργαζοµένων. 

Η ισχύς της απόφαση αυτής αρχίζει από 29 Ιανουαρίου 1993. 

ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Ι∆ΙΩΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ 

Οι διπλωµατούχοι µηχανικοί, που εργάζονται ώς υπάλληλοι στον ιδιωτικό τοµέα, 

καλύπτονται µε την από 28-7-2004 Πράξη κατάθ. Υπουργ. Εργασίας . Η Συλλογική αυτή 

Σύµβαση υπογράφηκε κατ' αρχάς µεταξύ των εργοδοτικών οργανώσεων ΣΤΥΕ, ΟΣΕΤΕΕ, 

ΣΤΕΑΤ, ΣΤΕ Η΄Τ, ΠΕ∆ΜΕ∆Ε, ΣΑΤΕ, ΣΕΓΜ, ΕΚΚΕ, ΠΕ∆ΜΗΕ∆Ε, και των εκπροσώπων των 

συµβαλλοµένων οργανώσεων. 

Τα κατώτατα όρια των βασικών µισθών έτσι όπως προσδιορίζονται µε βάση τα έτη 

υπηρεσίας ( υπηρεσία θεωρείται η χρονική διάρκεια από την απόκτηση του διπλώµατος και 

µετά και αποδεικνύεται µε βεβαίωση του ΤΕΕ ), από 1.3.04 είναι: 

Ετη υπηρεσίας EΥΡΩ 

0 - 3 1021,01 

3 - 6 1108,92 

6 - 9 1196,82 

9 - 12 1273,37 

12 - 15 1350,64 

15 - 18 1427,54 

18 - 21 1494,64 

21 - 24 1554,56 

24 – 27 1584,45 

27 – 30 1594,52 

30 – 33 1604,59 

33 – 35 1611,28 

35 – 36 1620,99 

36 – 37 1630,67 

37 – 38 1640,40 

91

38 – 39 1650,10 

39 – 40 1659,80 

Στους παραπάνω µισθούς προστίθενται επιδόµατα ως εξής : 









• Επίδοµα ξένης γλώσσας 10% ( εφόσον η επιχείρηση που απασχολεί τους 

εργαζόµενους ζητά σαν προϋπόθεση πρόσληψής τους την επαρκή γνώση µιάς ή 

περισσότερων ξένων γλωσσών ή αν η φύση της εργασίας τους επιβάλλει την 

χρησιµοποίηση ξένων γλωσσών για την εκτέλεσή της). 

• Επιπλέον γλώσσας 5% 

• Επίδοµα ∆ιδακτορικού 13% (το επίδοµα αυτό καταβάλλεται εφόσον η διδακτορική 

διατριβή είναι σχετική µε το επιστηµονικό πεδίο της ειδικότητας απασχόλησης του 

εργαζοµένου). 

• Επίδοµα Μaster 10% (Χορηγείται εφόσον ο τίτλος σπουδών είναι σχετικός µε το 

επιστηµονικό πεδίο της ειδικότητας µε την οποία έχει προσληφθεί ο εργαζόµενος.) 




• Επιβλέποντος βάσει νόµου 25 % 

• Επίδοµα απασχόλησης σε εργοτάξιο 10% (Το προσωπικό που απασχολείται σε 

εργοτάξια δικαιούται επίδοµα 10% επί του βασικού κλιµακίου, στο οποίο ανήκει για όσο 

χρόνο παρέχει µε εντολή της εταιρείας,της υπηρεσίες του στο εργοτάξιο. 

• Επίδοµα χρήσης Η/Υ 15% ((Σε περίπτωση απασχόλησης επί λιγότερες ώρες ηµερησίως 

ή επί λιγότερες εργάσιµες ηµέρες, το επίδοµα χορηγείται αναλογικά). 

Μηχανικοί που εργάζονται σε χώρο όπου χορηγείται επίδοµα επικίνδυνης ή 

ανθυγιεινής εργασίας στους άλλους εργαζόµενους δικαιούνται το ίδιο επίδοµα. 

Ηµέρες αργίας - Κανονική άδεια 

Οι εργαζόµενοι στην Βιοµηχανία δικαιούνται κατά τον πρώτο χρόνο εργασίας του σε 

συγκεκριµένο εργοδότη να λάβουν από την έναρξη της απασχόλησης τους ποσοστό της 

ετήσιας κανονικής άδειας µε αποδοχές (Ν.3144/2003 άρθρο 6). Ο µισθωτός δικαιούται για 

κάθε εργασιακό έτος απασχόλησης να πάρει άδεια µε αποδοχές 20 εργασίµων ηµερών ( 

σε περίπτωση πενθήµερης εβδοµαδιαίας εργασίας ) ή 24 εργασίµων ηµερών σε 

περίπτωση εξαήµερης εβδοµαδιαίας εργασίας ). 

Η άδεια αυτή αυξάνεται κατά µία επιπλέον µέρα για κάθε επιπλέον έτος απασχόλησης στον 

ίδιο εργοδότη και µέχρι 22 ή 26 εργάσιµες µέρες για 5νθήµερη ή 6ήµερη εβδοµαδιαία 

εργασία αντίστοιχα. 

Οι Μηχανικοί που απασχολούνται στον Ιδιωτικό Τοµέα δικαιούνται 30 ηµερολογιακές ηµέρες 

άδεια τον χρόνο µε πλήρεις αποδοχές. 

Σύµφωνα µε την Εθνική Γενική Συλλογική Συµβάση Εργασίας (άρθρο 6, ΕΓΣΣΕ 2000-2001) 

όσοι έχουν συµπληρώσει υπηρεσία 10 ετών στον ίδιο εργοδότη ή προϋπηρεσία 12 ετών σε 

οποιονδήποτε εργοδότη και µε οποιαδήποτε σχέση εργασίας, δικαιούνται άδεια 25 εργάσιµων 

ηµερών . 

Απαγορεύεται έστω και µε συµφωνία µεταξύ εργοδότη και µισθωτού η µεταφορά της άδειας 

στο επόµενο ηµερολογιακό έτος ( έγγραφο 52350/75, 50239/77 Υπουργ. Εργασίας ) 

Στην περίπτωση που η λύση της εργασιακής σχέσης γίνεται πριν ο µισθωτός συµπληρώσει 

ένα έτος εργασίας στον ίδιο εργοδότη, αυτός δικαιούται αντί για την άδεια 2 ηµεροµίσθια 

για κάθε µήνα απασχόλησης. 

92

Στην περίπτωση που ο µισθωτός δεν πάρει την άδειά του λόγω των αναγκών της 

επιχείρησης, τότε ο εργοδότης υποχρεώνεται να καταβάλει τις αποδοχές των ηµερών 

αδείας προσαυξηµένες κατά 100%. 

Επιδόµατα 

Ολοι οι εργαζόµενοι δικαιούνται να πάρουν 3 βασικά επιδόµατα: 

α) επίδοµα αδείας 

Το επίδοµα αυτό καταβάλλεται στους µισθωτούς που δικαιούνται κανονική άδεια κατά τον 

χρόνο έναρξης της άδειάς τους µαζί µε τις αποδοχές αδείας. 

Το επίδοµα αδείας είναι ίσο µε το 1/2 του µισθού για τους µισθωτούς και ίσο µε 13 

ηµεροµίσθια για τους ηµεροµίσθιους. 

β) επίδοµα Πάσχα 

Το επίδοµα Πάσχα είναι ίσο µε το 1/2 του µισθού για τους µισθωτούς και ίσο µε 15 

ηµεροµίσθια για τους ηµεροµίσθιους. Το επίδοµα αυτό καταβάλλεται ολόκληρο στους 

µισθωτούς που απασχολήθηκαν συνεχώς από 1 Ιανουαρίου µέχρι 30 Απριλίου. Σε 

περίπτωση µη απασχόλησης του µισθωτού ολο το παραπάνω διάστηµα τότε καταβάλλεται 

σ' αυτόν 1/15 του µισθού ή ένα ηµεροµίσθιο για κάθε 8 µέρες απασχόλησης αντίστοιχα. 

γ) Επίδοµα Χριστουγέννων 

Το επίδοµα Χριστουγέννων είναι ίσο µε ένα µηνιαίο µισθό για τους αµοιβόµενους µε µισθό 

και ίσο µε 25 ηµεροµίσθια για τους ηµεροµίσθιους. Ολόκληρο το επίδοµα 

καταβάλλεται στους εργαζόµενους που απασχολήθηκαν συνεχώς από 1 Μαίου έως 31 

∆εκεµβρίου, ενώ σε εκείνους που απασχολήθηκαν για διάστηµα µικρότερο από το 

παραπάνω καταβάλλονται αντίστοιχα τα 2/25 του µισθού ή 2 ηµεροµίσθια για κάθε 19 

ηµέρες απασχόλησης. 

Ασθένεια 

Η ασθένεια µικρής διάρκειας βάσει χρονικών ορίων που καθορίζονται από το άρθρο 

3 του Ν. 4558/1930 καθώς και η εγκυµοσύνη δεν επιφέρουν λύση της σύµβασης 

εργασίας. Ο εργαζόµενος οφείλει µε βάση το νόµο να αποδείξει και να δικαιολογήσει 

την ασθένειά του, προσκοµίζοντας τα σχετικά δικαιολογητικά, π.χ. πιστοποιητικό γιατρού. 

Αδικαιολόγητη απουσία από την εργασία µπορεί να επιφέρει λύση της σύµβασης εργασίας. 

Με βάση το άρθρο 658 του Αστικού Κώδικα, ο εργοδότης καταβάλλει στο µισθωτό που 

ασθένησε για το κάθε έτος της εργασιακής σχέσης τη διαφορά ανάµεσα στην επιδότηση που 

περέχει το Ι.Κ.Α. και στον καταβαλλόµενο µισθό " για 1 µήνα ασθένειας ", αν ο µισθωτός έχει 

υπηρεσία στον ίδιο εργοδότη µεγαλύτερη από 1 έτος και για ένα 15νθήµερο ασθενείας, εάν 

έχει υπηρεσία πάνω από 10 µέρες και λιγώτερο από 1 έτος. Για τους ηµεροµίσθιους , 

ο εργοδότης καταβάλλει αντίστοιχα 26 ή 13 ηµεροµίσθια. 

Στις περιπτώσεις απουσίας του εργαζόµενου λόγω ασθενείας για χρονικό διάστηµα µέχρι 

3 ηµέρες, όσες φορές και εάν αρρωστήσει µέσα στο έτος, ο εργοδότης καταβάλλει το µισό 

του 1/25 του µισθού ή το µισό του ηµεροµισθίου αντίστοιχα στον εργαζόµενο, ενώ το Ι.Κ.Α. 

δεν καταβάλλει επίδοµα ασθενείας. 

Αδεια µητρότητας , θηλασµού και φροντίδας παιδιών 

Σύµφωνα µε το Π.∆. 176 (ΦΕΚ. 150/1997) άρθρο 8 οι εργαζόµενες γυναίκες δικαιούνται να 

λάβουν άδεια µητρότητας µε την προσκόµιση ιατρικού πιστοποιητικού που να βεβαιώνει την 

πιθανή ηµεροµηνία του τοκετού.Η συνολική διάρκεια της άδειας µητρότητας ορίζεται σε 16 

εβδοµάδες.Οκτώ εβδοµάδες θα χορηγούνται υποχρεωτικα πρίν απο την πιθανή ηµεροµηνία 

του τοκετού και οι υπόλοιπες οκτώ µετά τον τοκετό. Σε περίπτωση που ο τοκετος 

πραγµατοποιηθεί σε χρόνο προγενέστερο από αυτόν που είχε αρχικά πιθανολογηθεί, το 

υπόλοιπο της άδειας θα χορηγείται υποχρεωτικά µετά τον τοκετό.Βάση του Ν.2874/2000 

άρθρο 11 χορηγείται µία επιπλέον εβδοµάδα άδειας στις εργαζόµενες µετά τον τοκετό(άδεια 

λοχείας).Η συνολική άδεια µητρότητας αναπροσαρµόζεται κατά αυτόν τον τρόπο σε δεκαεπτά 

εβδοµάδες.Επίσης στις γυναίκες χορηγείται άδεια θηλασµού και φροντίδας παιδιών µία ώρα 

την ηµέρα για χρονικό διάστηµα 2 ετών µετά τον τοκετό ή µετά από συµφωνία µε τον 

εργοδότη 2 ώρες την ηµέρα για 1 χρόνο (Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. 1993 άρθρο 9). 

93

Άδεια γάµου 

Στους Μηχανικούς που εργάζονται στην Βιοµηχανία χορηγείται άδεια γάµου 5 εργάσιµων 

ηµερών ενώ στους Μηχανικούς που απασχολούνται στον ιδιωτικό τοµέα χορηγείται άδεια 

γάµου 10 ηµερολογιακών ηµερών. 

Αµοιβή και αποζηµίωση για υπερωριακή εργασία 

Σύµφωνα µε το Νόµο 2874/2000 άρθρο 4 καταργήται η κατά την κρίση του εργοδότη, 

υποχρέωση του µισθωτού για υπερεργασιακή απασχόληση πέντε ωρών την εβδοµάδα. 

Μισθωτοί απασχολούµενοι υπερωριακά δικαιούνται για κάθε ώρα ιδιόρρυθµης υπερωριακής 

απασχόλησης και νόµιµης υπερωριακής απασχόλησης µέχρι την συµπλήρωση 120 ωρών 

ετησίως, αµοιβή ίση µε το καταβαλλόµενο ωροµίσθιο προσαυξηµένο κατά 50%. Για την 

πέραν των 120 ωρών υπερωριακή απασχόληση εφαρµόζονται οι διατάξεις του άρθρου 1 του 

Ν. 435/1976(ΦΕΚ 251Α΄). 

Αποζηµίωση για εργασία εκτός έδρας 

Σύµφωνα µε την Κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών Εργασίας και Οικονοµικών 

αρθµ. 43739/4395/51 παρ. 4, εις τους εκτός έδρας απασχολούµενους Μηχανικούς πλήν των 

οδοιπορικών και λοιπών εξόδων διαµονής καταβάλλεται πρόσθετη αποζηµίωση ίση προς το 

1/20 του εκάστοτε νόµιµου µηνιαίου µισθού. 

Συνδικαλιστικά δικαιώµατα 

Οι διατάξεις του Ν.1264/1982 , όπως ισχύουν σήµερα παρέχουν το κύριο νοµικό πλαίσιο 

που προστατεύει και κατοχυρώνει τα συνδικαλιστικά στελέχη, καθώς και την άσκηση του 

δικαιώµατος της απεργίας. 

Αναφέρουµε ενδεικτικά ορισµένες από τις διατάξεις του Ν. 1264/82: 

- Ο εργοδότης που απασχολεί πάνω από 80 µισθωτούς έχει υποχρέωση να διαθέτει χώρο 

για τακτικές ή έκτακτες συνελεύσεις του σωµατείου της επιχείρησής του και όταν 

απασχολεί περισσότερους από 100 µισθωτούς να διαθέτει και χώρο για το γραφείο του 

σωµατείου. 

- Ο εργοδότης ή ο εκπρόσωπός του εναι υποχρεωµένος να συναντιέται µιά φορά το µήνα µε 

τους εκπροσώπους των σωµατείων και να µεριµνά για την επίλυση των αιτηµάτων τους. 

- Απαγορεύεται η παρακώλυση της άσκησης του συνδικαλιστικού δικαιώµατος. 

- Τα σωµατεία έχουν το δικαίωµα να εισπράττουν τις εισφορές τους µε το σύστηµα της 

παρακράτησης και απόδοσης από τον εργοδότη. 

- Τα σωµατεία έχουν το δικαίωµα να έχουν πίνακα ανακοινώσεων στους χώρους 

εργασίας και να υποβάλλουν παρατηρήσεις κατά την επιθεώρηση των χώρων εργασίας 

από τα αρµόδια όργανα του Υπ. Εργασίας. 

- Ο εργοδότης έχει την υποχρέωση να παρέχει στα µέλη των ∆ιοικητικών Συµβουλίων 

των συνδικαλιστικών οργανώσεων άδειες απουσίας από την εργασία για την άσκηση των 

καθηκόντων τους σαν συνδικαλιστές. 

- Το δικαίωµα της απεργίας ασκείται από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις. 

Για την άσκηση του δικαιώµατος της απεργίας, σύµφωνα µε το νόµο, απαιτείται 

προειδοποίηση του εργοδότη ή της σωµατειακής του οργάνωσης 24 ώρες πριν την 

πραγµατοποίησή της. Η συνδικαλιστική οργάνωση που κηρύσσει την απεργία, φροντίζει 

κατά τη διάρκειά της να υπάρχει το αναγκαίο προσωπικό για την ασφάλεια των 

εγκαταστάσεων της επιχείρησης και για την πρόληψη καταστροφών ή ατυχηµάτων. 

- Σε περίπτωση νόµιµης απεργίας απαγορεύεται η πρόσληψη απεργοσπαστών και η 

ανταπεργία ( lock out ) του εργοδότη , καθώς και η δικαστική απαγόρευση της απεργίας µε 

ασφαλιστικά µέτρα. 

- Η λευκή απεργία και η επιβραδυνόµενη εργασία αποτελούν µορφές απεργίας που, 

εφόσον είναι νόµιµες , δεν επιφέρουν λύση της σύµβασης εργασίας των απεργών. 

94

- Για την κήρυξη απεργίας από τους εργαζόµενους στις "κοινωνικοποιηµένες επιχειρήσεις " 

δηµόσιου χαρακτήρα ή κονής ωφέλειας, τραπεζών και ασφαλιστικών επιχειρήσεων, 

απαιτείται η τήρηση προσθέτων προϋποθέσεων, όπως ορίζουν οι σχετικοί νόµοι. 

6.3 ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ∆ΗΜΟΣΙΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ και ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ ∆ΕΚΟ 

6.3.1 ΓΕΝΙΚΑ - ΟΡΙΣΜΟΙ 

Το πλαίσιο των φορέων της ευρύτερης δηµόσιας διοίκησης που συγκροτούν την 

έννοια του "δηµοσίου τοµέα" οριοθετείται µε το νόµο 1256/1982:"για την πολυθεσία, την 

υποαπασχόληση κλπ." (άρθρο 1, παρ. 6). 

Στο ∆ηµόσιο τοµέα περιλαµβάνονται όλοι γενικά οι κρατικοί φορείς ανεξάρτητα από 

το καθεστώς δηµοσίου, ιδιωτικού ή µικτού χαρακτήρα που τους διέπει. 

Κρατικοί φορείς δηµοσίου δικαίου είναι το ∆ηµόσιο και τα Νοµικά Πρόσωπα 

∆ηµοσίου ∆ικαίου (Ν.Π.∆.∆.).Μεταξύ των Ν.Π.∆.∆. τα οποία υπάγονται στο δηµόσιο τοµέα, 

περιλαµβάνονται και οι Οργανισµοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.), ως κρατικοί φορείς 

δηµόσιου δικαίου οργανωµένοι µε τη µορφή Ν.Π.∆.∆. 

Κρατικοί φορείς ιδιωτικού δικαίου είναι τα Νοµικά Πρόσωπα Ιδιωτικού ∆ικαίου 

(Ν.Π.Ι.∆.), τα Ιδρύµατα του Αστικού Κώδικα κλπ., που λειτουργούν σύµφωνα µε τους κανόνες 

του ιδιωτικού δικαίου, αλλά τελούν υπό τον έλεγχο του κράτους, καθώς και οι φορείς µικτού 

χαρακτήρα, εφόσον το κράτος και άλλοι φορείς του δηµοσίου τοµέα διαθέτουν την 

πλειοψηφία των µετοχών του κεφαλαίου τους, µε µειοψηφική συµµετοχή ιδιωτικών 

κεφαλαίων. 

Ειδικότερα, στην έννοια του "δηµοσίου τοµέα" περιλαµβάνονται: 

α) Οι κρατικές ή δηµόσιες υπηρεσίες, όπως εκπροσωπούνται από το νοµικό 

πρόσωπο του ∆ηµοσίου (δηλ. κεντρικές, περιφερειακές, αυτοτελείς κλπ. δηµόσιες 

υπηρεσίες). 

β) Οι κρατικοί ή δηµόσιοι οργανισµοί, που λειτουργούν ως κρατικά Νοµικά Πρόσωπα 

∆ηµόσιου ∆ικαίου (Ν.Π.∆.∆.). 

Στην περίπτωση αυτή περιλαµβάνονται και οι οργανισµοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης. 

γ) Οι κρατικές ή δηµόσιες και παραχωρηθείσες επιχειρήσεις. 

Στην περίπτωση αυτή ανήκουν οι δηµόσιες επιχειρήσεις και οργανισµοί µε την ευρεία 

του όρου έννοια που έχει δοθεί από τη θεωρία και τη νοµολογία, ήτοι τα νοµικά πρόσωπα 

που συνιστώνται από το Κράτος, µε περουσιακά στοιχεία που ανήκουν σ' αυτό, για την 

επιδίωξη σκοπών που ικανοποιούνται µε την ανάπτυξη κατά κύριο λόγο παραγωγικής ή 

επιχειρηµατικής δραστηριότητας προς χάριν του δηµόσιου συµφέροντος, σύµφωνα µε τους 

όρους και κανόνες της ιδιωτικής οικονοµίας (όπως π.χ. ∆ΕΗ, ΟΤΕ, κλπ.). 

δ) Τα κοινωφελή ιδρύµατα του Αστικού Κώδικα που περιήλθαν στο ∆ηµόσιο και 

χρηµατοδοτούνται και επιχορηγούνται απ' αυτό. 

ε) Οι Τραπεζικές και άλλες ανώνυµες Εταιρείες, στις οποίες είτε τα κατά τις 

προηγούµενες περιπτώσεις νοµικά πρόσωπα έχουν το σύνολο ή την πλειοψηφία των 

µετοχών του εταιρικού κεφαλαίου, είτε έχουν κρατικό προνόµιο ή κρατική επιχορήγηση. 

στ) Τα κρατικά νοµικά πρόσωπα που έχουν χαρακτηρισθεί από το νόµο ή τα 

δικαστήρια ως Νοµικά Πρόσωπα Ιδιωτικού ∆ικαίου (Ν.Π.Ι.∆.), που χρηµατοδοτούνται ή 

επιχορηγούνται από οποιοδήποτε από τα παραπάνω νοµικά πρόσωπα. 

ζ) Οι θυγατρικές ανώνυµες εταιρείες των πιο πάνω νοµικών προσώπων των εδαφίων 

α'-στ' που ελέγχονται έµεσα ή έµµεσα από αυτά. 

Επειδή η διερεύνηση όλων των κατηγοριών και υποπεριπτώσεων της απασχόλησης 

των Μηχανικών στους ανωτέρω φορείς, εµφανίζει ιδιαίτερη δυσχέρερια, λόγω του 

πολυσχιδούς χαρακτήρα της και της πλειάδας διακεκριµένων περιπτώσεων και 

ιδιαιτεροτήτων, ακολούθως εκτίθεται το καθεστώς που διέπει τους Μηχανικούς ∆ηµοσίους 

Υπαλλήλους (Μ.∆.Υ.), ενώ επιλέγονται και οι κυριώτερες ∆ηµόσιες Επιχειρήσεις Κοινής 

Ωφέλειας (∆ΕΚΟ) οι οποίες απασχολούν Μηχανικούς. 

95

6.3.2 ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ∆ΗΜΟΣΙΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ 

Στην κατηγορία των µηχανικών ∆ηµοσίων Υπαλλήλων συγκαταλέγονται οι µηχανικοί 

που εργάζονται σε δηµόσια θέση, δηλαδή στο ∆ηµόσιο και σε Νοµικά πρόσωπα ∆ηµοσίου 

∆ικαίου (άρα και στους Ο.Τ.Α.). 

Αναφερόµενα εδώ στα Ν.Π.∆.∆. πρέπει να διευκρινισθεί ότι δεν συµπεριλαµβάνονται 

όλα τα Ν.Π.∆.∆., αφού ορισµένοι οργανισµοί έχουν εξαιρεθεί.Τα κυριότερα Ν.Π.∆.∆. όπου οι 

εργαζόµενοι µηχανικοί εργάζονται υπό καθεστώς Μ.∆.Υ. είναι τα ασφαλιστικά ταµεία, το 

Τ.Ε.Ε., το ΙΚΑ, οι Τεχνικές Υπηρεσίες των ΑΕΙ και ΤΕΙ, ο ΕΟΤ, ο Οργανισµός Εργατικής 

Κατοικίας, ο Οργανισµός Σχολικών Κτιρίων (ΟΣΚ), ο Οργανισµός Καπνού, ο Ο.Ε.∆.Β., η 

Εθνική Στατιστική Υπηρεσία κλπ. 

Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες Μ.∆.Υ., οι οποίες καθορίζονται σύµφωνα µε την 

εργασιακή τους σχέση.Κατά αυτήν την κατηγοριοποίηση, υπάρχουν οι µηχανικοί που είναι 

µόνιµοι ∆ηµόσιοι Υπάλληλοι, οι µηχανικοί που εργάζονται στο ∆ηµόσιο µε σύµβαση εργασίας 

αορίστου χρόνου, αυτοί που εργάζονται µε σύµβαση εργασίας ορισµένου χρόνου ή µε 

σύµβαση εργασίας συγκεκριµένου έργου και οι συµβασιούχοι ωροµίσθιοι.Οι µόνιµοι ∆ηµόσιοι 

Υπάλληλοι έχουν συνδικαλιστικό φορέα την ΕΜ∆Υ∆ΑΣ και ανέρχονται περίπου σε 6500 

άτοµα, ενώ οι συµβασιούχοι υπάγονται στο Σύλλογο Συµβασιούχων Μηχανικών ∆ηµοσίου, 

από τους οποίους οι εργαζόµενοι µε σύµβαση εργασίας αορίστου χρόνου ανέρχονται 

περίπου σε 1500 άτοµα. 

Οι προκηρύξεις των θέσεων για Μ.∆.Υ. δηµοσιεύονται κατά κανόνα στον ηµερήσιο 

τύπο και η πλήρωση των θέσεων γίνεται είτε µε βάση τα τυπικά προσόντα είτε µετά από 

εξετάσεις. 

Εχει επανειληµµένα καταδειχθεί και τεκµηριωθεί ο καταλυτικός ρόλος του µηχανικού 

δηµοσίου υπαλλήλου.Ο µηχανικός είναι εκείνος, που εµπλέκεται περισσότερο απ' όλους τους 

επιστήµονες, στη διαδικασία ανάπτυξης της χώρας, δεδοµένου ότι γι' αυτήν είναι απαραίτητα 

τα µεγάλα τεχνικά έργα και η υποστήριξη της βιοµηχανικής δραστηριότητας. 

Ο µηχανικός δηµόσιος υπάλληλος συµβάλλει στη σωστή επιλογή αναπτυξιακής 

στρατηγικής και συγκεκριµένων έργων ή δραστηριοτήτων, στο σωστό προγραµµατισµό και 

προϋπολογισµό τους µε βασικό στόχο τη µεγιστοποίηση της κοινωνικής ωφελιµότητας των 

έργων. 

Ετσι η εργασία του µηχανικού στο δηµόσιο τοµέα είναι αναντικατάστατη αλλά και 

άρρηκτα συνδεδεµένη µε την εξυπηρέτηση του Ελληνα πολίτη και την ποιότητα ζωής του. 

Ακολούθως, εξετάζονται σε αδρές γραµµές τα σηµαντικότερα θέµατα που ισχύουν για 

τον κλάδο των Μ.∆.Υ. 

Μισθολόγιο 

Σύµφωνα µε το Νόµο 3205 «Μισθολογικές ρυθµίσεις λειτουργών και υπαλλήλων του 

∆ηµοσίου ,Ν.Π.∆.∆. και Ο.Τ.Α.» οι υπάλληλοι της κατηγορίας Π.Ε. µε πτυχίο ή δίπλωµα 

διάρκειας πενταετούς φοίτησης εξελίσσονται στα Μ.Κ. της Π.Ε. κατηγορίας µε εισαγωγικό το 

17ο και καταληκτικό το 1ο.Για την µισθολογική εξέλιξη των υπαλλήλων όλων των κατηγοριών, 

από κατώτερο σε ανώτερο Μ.Κ. απαιτείται για την απονοµή του αµέσως επόµενου µετά το 

εισαγωγικό Μ.Κ., υπηρεσία ενός έτους στο εισαγωγικό Μ.Κ. Για την απονοµή όλων των 

επόµενων Μ.Κ., υπηρεσία δύο ετών σε κάθε µισθολογικό κλιµάκιο. 

Εκτός από το βασικό µισθό του κάθε Μ.Κ. χορηγούνται και τα εξής επιδόµατα: 

Μεταπτυχιακών σπουδών : α) για κατόχους διδακτορικού διπλώµατος 75 ευρώ β) για 

κατόχους µεταπτυχιακών σπουδών 45 ευρώ. Το επίδοµα αυτό παρέχεται για τίτλους που 

έχουν χορηγηθεί µε ξεχωριστές σπουδές, µετά τη λήψη του πτυχίου ανώτατης εκπαίδευσης, 

και µόνο στην περίπτωση που το περιεχόµενο των µεταπτυχιακών σπουδών είναι συναφές 

µε το αντικείµενο απασχόλησης του υπαλλήλου.Επίδοµα γάµου 35ευρώ. Επίδοµα παιδιών 

18 ευρώ για καθένα από τα πρώτα δύο παιδιά , 35 ευρώ για το τρίτο, 47 ευρώ για το τέταρτο 

και 75 ευρώ για καθένα από το πέµπτο παιδί και πάνω. 

Για την αύξηση της αποδοτικότητας των υπαλλήλων χορηγείται επίδοµα για τους Π.Ε. 

Μηχανικούς 150 ευρώ. 

Ως υπηρεσία για την εξέλιξη των υπαλλήλων στα Μ.Κ. λαµβάνεται υπόψη η υπηρεσία που 

έχει προσφερθεί στο ∆ηµόσιο Ν.Π.∆.∆. και Ο.Τ.Α. µε σχέση εξαρτηµένης εργασίας δηµοσίου 

ή ιδιωτικού δικαίου αορίστου ή ορισµένου χρόνου. 

96

ΜΙΣΘΟΙ ΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΥ ∆ΗΜΟΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 2004 

ΕΤΗ ΜΙΣΘΟΛ. ΒΑΣΙΚΟΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΜΕΙΚΤΟΣ ΜΙΣΘΟΣ ΜΕΙΚΤΟΣ ΜΙΣΘΟΣ ΜΕΙΚΤΟΣ ΜΙΣΘΟΣ 

ΚΛΙΜΑΚΙΟ ΜΙΣΘΟΣ ΑΠΟ∆ΟΣΗΣ (ΑΓΑΜΟΣ) (ΕΓΓΑΜΟΣ) (ΕΓΓΑΜΟΣ+1 ΠΑΙ∆Ι) 

1 17 843 150 993 1028 1046 

2 16 877 150 1027 1062 1080 

3 16 877 150 1027 1062 1080 

4 15 911 150 1061 1096 1114 

5 15 911 150 1061 1096 1114 

6 14 945 150 1095 1130 1148 

7 14 945 150 1095 1130 1148 

8 13 980 150 1130 1165 1183 

9 13 980 150 1130 1165 1183 

10 12 1014 150 1164 1199 1217 

11 12 1014 150 1164 1199 1217 

12 11 1048 150 1198 1233 1251 

13 11 1048 150 1198 1233 1251 

14 10 1082 150 1232 1267 1285 

15 10 1082 150 1232 1267 1285 

16 9 1117 150 1267 1302 1320 

17 9 1117 150 1267 1302 1320 

18 8 1151 150 1301 1336 1354 

19 8 1151 150 1301 1336 1354 

20 7 1185 150 1335 1370 1388 

21 7 1185 150 1335 1370 1388 

22 6 1219 150 1369 1404 1422 

23 6 1219 150 1369 1404 1422 

24 5 1254 150 1404 1439 1457 

25 5 1254 150 1404 1439 1457 

26 4 1288 150 1438 1473 1491 

27 4 1288 150 1438 1473 1491 

28 3 1322 150 1472 1507 1525 

29 3 1322 150 1472 1507 1525 

30 2 1356 150 1506 1541 1559 

31 2 1356 150 1506 1541 1559 

32 1 1391 150 1541 1576 1594 

32 1 1391 150 1541 1576 1594 

Κανονική άδεια – άδειες διευκολύνσεων 

∆ηµόσιοι υπάλληλοι που συµπληρώνουν πραγµατική υπηρεσία ενός έτους, δικαιούνται 

κανονική άδεια µε αποδοχές, 20 εργάσιµων ηµερών εάν ακολουθούν εβδοµάδα 5 εργάσιµων 

ηµερών και 24 ηµέρες εάν ακολουθούν εβδοµάδα 26 εργάσιµων ηµερών .Ο χρόνος της 

κανονικής άδειας αυξάνεται κατά µία εργάσιµη ηµέρα για κάθε έτος απασχόλησης µέχρι την 

συµπλήρωση του ανώτατου ορίου των 25 εργάσιµων ηµερών ή 30 προκειµένου για 

πενθήµερη ή εξαήµερη εβδοµάδα εργασίας. 

Οι υπάλληλοι έχουν δικαίωµα άδειας απουσίας µε αποδοχές 5 εργάσιµων ηµερών σε 

περίπτωση γάµου και 3 εργάσιµων ηµερών σε περίπτωση θανάτου συζύγου τους η και 

συγγενούς έως και β΄βαθµού. 

Επίσης δικαιούνται κατόπιν τεκµηριωµένης αίτησης ειδική άδεια µε αποδοχές µίας έως τριών 

ηµερών, κατά περίπτωση, για την άσκηση του εκλογικού δικαιώµατος τους ή για την 

συµµετοχή σε δίκη ενώπιον οποιουδήποτε δικαστηρίου.Εκτός από τις παραπάνω άδειες 

υπάρχουν και κάποιες ειδικές άδειες, άδεια υπηρεσιακής εκπαίδευσης, για επιµορφωτικούς ή 

επιστηµονικούς λόγους και εξετάσεων. 

97

Αδεια µητρότητας 

Στις υπαλλήλους οι οποίες κυοφορούν χορηγείται άδεια µητρότητας µε πλήρεις αποδοχές δύο 

µήνες πριν και τρεις µήνες µετά τον τοκετό.Στις µητέρες υπαλλήλους ο χρόνος εργασίας 

µειώνεται κατά 2 ώρες την ηµέρα εφόσον έχουν παιδιά ηλικίας έως δύο ετών και κατά µια 

ώρα µέχρι τη συµπλήρωση των τεσσάρων ετών. 

Μεταθέσεις 

Σύµφωνα µε το Νόµο 2683/1999( υπαλληλικός κώδικάς ∆.Υ.) η µετάθεση επιτρέπεται µετά 

από αίτηση του υπαλλήλου ή αυτεπάγγελτος από την υπηρεσία, µόνο όταν υπάρχει θέση.Οι 

µεταθέσεις µετά από αίτηση του υπαλλήλου προηγούνται των µεταθέσεων χωρίς αίτηση. Για 

τη διενέργεια µεταθέσεων λαµβάνονται υπόψη τα κριτήρια του συνολικού χρόνου υπηρεσίας 

του υπαλλήλου, του χρόνου υπηρεσίας κατά περιοχή, της οικογενειακής του κατάστασης,της 

ηλικίας του, της συνυπηρέτησης και της εντοπιότητας αξιολογούµενα µε µόρια. Η µετάθεση 

διενεργείται µε απόφαση του αρµόδιου οργάνου διοίκησης µετά από σύµφωνη γνώµη του 

υπηρεσιακού συµβουλίου και ύστερα από τη συµπλήρωση δύο ετών στην υπηρεσία που 

τοποθετήθηκαν κατά τον διορισµό τους. 

Βαθµολόγιο 

Οι θέσεις των κατηγοριών ΠΕ, ΤΕ, ∆Ε και ΥΕ κατατάσσονται σε επτά συνολικά βαθµούς ως 

εξής: βαθµός Γενικού ∆ιευθυντή, ∆ιευθυντή, Α΄, Β΄, Γ΄, ∆΄, και Ε.΄Οι θέσεις της κατηγορίας ΠΕ 

κατατάσσονται στους βαθµούς από τον ∆΄ που είναι ο εισαγωγικός έως και του Γενικού 

∆ιευθυντή που είναι ο καταληκτικός και είναι οργανικά ενιαίες έως και το βαθµό Α΄. Ο χρόνος 

προαγωγής που απαιτείται για την ΠΕ κατηγορία από τον βαθµό ∆΄ στο βαθµό Γ΄ είναι 

τριετής υπηρεσία στο βαθµό ∆΄, από το βαθµό Γ΄στο βαθµό Β΄ τετραετής υπηρεσία στο 

βαθµό Γ΄, από το βαθµό Β΄στο βαθµό Α΄ εξαετής υπηρεσία στο βαθµό Β΄, από το βαθµό 

Α΄στο βαθµό του ∆ιευθυντή, εξαετής υπηρεσία στον βαθµό Α΄ και άσκηση καθηκόντων 

προϊσταµένου τµήµατος για τουλάχιστον δύο τριετίες και τέλος από το βαθµό του ∆ιευθυντή 

στο βαθµό του Γενικού ∆ιευθυντή, τετραετής υπηρεσία στο βαθµό του ∆ιευθυντή. 

Ασφαλιστικό 

Τα σχετικά µε το ασφαλιστικό καθεστώς ορίζονται µε το Ν. 2084/92, ΦΕΚ 165/Α/92. 

Σύµφωνα µε τις διατάξεις του νόµου αυτού, όσον αφορά τους Μ.∆.Υ. και την 

ασφάλισή τους για κύρια σύνταξη, είναι υποχρεωτική η ασφάλιση του ∆ηµοσίου, η οποία είναι 

η ίδια για όλους τους ∆.Υ., και η ασφάλιση στο ΤΣΜΕ∆Ε, η οποία είναι υποχρεωτική για 

όλους τους µηχανικούς.Και οι δύο θεωρούνται κύριες συντάξεις.Στην περίπτωση αυτή οι 

ασφάλιση του ΤΣΜΕ∆Ε καταβάλλεται εξ ολοκλήρου από τους µηχανικούς και όχι από το 

∆ηµόσιο.Για τους πρωτοασφαλιζόµενους όµως, είναι υποχρεωτική µόνο η ασφάλιση στο 

ΤΣΜΕ∆Ε,ενώ προαιρετικά µπορούν να ασφαλισθούν και στην ασφάλεια του ∆ηµοσίου,για το 

οποίο όµως οι εισφορές καταβάλλονται εξ ολοκλήρου από τους Μηχανικούς. 

Αν και µέχρι την ψήφιση του εν λόγω νόµου για την ασφάλιση σύνταξης του 

∆ηµοσίου δεν προβλεπόταν οικονοµική συµµετοχή του µηχανικού, αφού αυτή η απαλλαγή 

εισφοράς είχε δοθεί παλαιότερα αντί αυξήσεως του µισθού, µε το νόµο αυτό θεσπίστηκε η 

καταβολή ποσοστού της ασφάλισης και από την πλευρά του µηχανικού.Η συµµετοχή αυτή για 

όσους έχουν προσληφθεί µέχρι τις 31.12.92 αυξάνεται προοδευτικά σε τρία έτη από 1.1.93, 

προκειµένου να διαµορφωθεί σε 6,67% για τον ασφαλισµένο και 13,33 για τον εργοδότη. 

Οι διπλωµατούχοι µηχανικοί που διορίζονται στο ∆ηµόσιο µετά την 1.1.93 θα 

καταβάλλουν για την κύρια σύνταξη µηνιαία εισφορά, η οποία επίσης ανέρχεται στο ποσοστό 

που ισχύει κάθε φορά για την κύρια κοινή ασφάλιση του ΙΚΑ, δηλ. 6,67%, ενώ το 13,33% 

καταβάλλεται απ' τον εργοδότη και το 10% απ' το Κράτος. 

Οι διατάξεις αυτές εφαρµόζονται ανάλογα και για τους υπαλλήλους των Ο.Τ.Α. και 

των άλλων Ν.Π.∆.∆., οι οποίοι διέπονται από το ίδιο µε τους ∆.Υ. συνταξιοδοτικό καθεστώς. 

Μέχρι την ψήφιση του νόµου, προϋπόθεση για τη συνταξιοδότηση ήταν η 

συµπλήρωση 25ετίας.Με το νόµο αυτό θεσπίστηκε για τη λήψη σύνταξης δηµοσίου όριο 

98

ηλικίας στα 65 έτη, ενώ το ελάχιστο όριο, για παροχή µειωµένης σύνταξης δηµοσίου είναι τα 

60 έτη.Ειδική µέριµνα λαµβάνεται για ορισµένες κατηγορίες µητέρων. 

Για τη σύνταξη του ΤΣΜΕ∆Ε, προϋπόθεση για τη χορήγηση πλήρους σύνταξης είναι 

η συµπλήρωση 35ετίας, ενώ ελάχιστο όριο παροχής µειωµένης σύνταξης είναι η 30ετία. 

Σχετικά µε την ασφάλιση ασθένειας, σύµφωνα µε το άρθρο 39 του Νόµου, οι 

∆ιπλωµατούχοι µηχανικοί που έχουν ασφαλισθεί µέχρι 31.12.92 είναι ασφαλισµένοι µόνο στο 

∆ηµόσιο, ενώ όσοι ασφαλίζονται µετά την 1.1.93 είναι υποχρεωµένοι να εγγραφούν στο 

ΤΣΜΕ∆Ε.Προαιρετικά µπορούν να εγγραφούν και στην ασφάλιση του ∆ηµοσίου, στην οποία 

όµως θα καταβάλλουν οι ίδιοι το σύνολο των ασφαλιστικών τους εισφορών (ασφαλισµένου, 

εργοδότη και κράτους). 

Για το ΤΣΜΕ∆Ε θα πληρώνουν οι µηχανικοί µε κρατήσεις επί του µισθού τους, το 

ύψος των οποίων καθορίζεται µε απόφαση του ∆.Σ. του Ταµείου. 

Οσοι νέοι µηχανικοί (νέος µηχανικός: εντός 5ετίας από την απόκτηση της Αδειας 

Ασκήσεως Επαγγέλµατος) έχουν εγγραφεί στο ΤΣΜΕ∆Ε εξακολουθούν να καταβάλλουν 

µειωµένη εισφορά.Οσοι νέοι µηχανικοί ασφαλίζονται στο ΤΣΜΕ∆Ε µετά την 1.1.93 (Αρθρο 

44) θα καταβάλλουν επίσης µειωµένες εισφορές τα πρώτα χρόνια της ασφάλισής τους.Τα 

ακριβή στοιχεία περί τούτου καθορίζονται µε Π.∆. 

Εκτός από την κύρια ασφάλιση και την ασφάλιση ασθενείας, υπάρχει και η ασφάλιση 

σε επικουρικά ταµεία, τα οποία είναι διαφορετικά για κάθε υπουργείο και κάθε οργανισµό. 

Πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι διάφοροι οργανισµοί του ευρύτερου δηµόσιου τοµέα 

δεν έχουν ασφάλιση δηµοσίου αλλά ΙΚΑ ή διάφορα δικά τους ειδικά ταµεία, όπως π.χ. η ∆ΕΗ, 

ΟΤΕ, Τράπεζες κλπ. 

Εκτός των προηγουµένων για τους Μ.∆.Υ. υπάρχουν: 

α) το Μετοχικό Ταµείο Πολιτικών Υπαλλήλων, το οποίο δίνει µέρισµα στη σύνταξη. 

β) το Ταµείο Προνοίας ∆.Υ. το οποίο παρέχει εφάπαξ και 

γ) το Ταµείο Αρωγής Υπαλλήλων ∆ηµοσίων Εργων, το οποίο χορηγεί επίσης µέρισµα. 

Ε. Ο ρόλος του Μηχανικού ∆.Υ. στη ∆ηµόσια ∆ιοίκηση 

Αντικείµενο 

Στο Μ.∆.Υ. ανατίθενται οι ακόλουθοι ρόλοι: 

1) Μελέτης ∆ηµοσίου Τοµέα: 

Σ' αυτές περιλαµβάνονται: 

α) Τεχνικοοικονοµικές µελέτες ∆ηµοσίων έργων και ∆ραστηριοτήτων 

β) Μελέτες οικιστικής ανάπτυξης σε επίπεδο περιφερειακό, αστικό και τοπικό, καθώς και η 

συµπλήρωση, αναθεώρηση ή τροποποίησή τους 

γ) µελέτες για την πολιστική κληρονοµιά του τόπου καθώς 

δ) περιβαλλοντικές µελέτες 

ε) µελέτες βιοµηχανικών δραστηριοτήτων και λειτουργιών. 

2) Επίβλεψη - Ελεγχος Μελετών ∆ηµοσίου Τοµέα: 

Περιλαµβάνονται η χάραξη γενικών κατευθύνσεων, ο έλεγχος της πορείας και η 

τελική έγκριση των µελετών που ανατίθενται σε συναδέλφους ελεύθερους επαγγελµατίες, 

σύµφωνα µε την ισχύουσα γενική ή ειδική νοµοθεσία και µε γνώµονα πάντα το κοινό 

συµφέρον. 

3) Ελεγχος - Εγκριση Μελετών Ιδιωτικού τοµέα: 

Περιλαµβάνεται ο έλεγχος όρων και περιορισµών έργων ή δραστηριοτήτων (π.χ. 

δόµηση), η έγκριση παρεκκλίσεων και η έγκριση µελετών και επιβολή όρων για την 

προστασία του περιβάλλοντος. 

4) Επίβλεψη κατασκευής έργων ∆ηµοσίου Τοµέα: 

Περιλαµβάνει την εποπτεία στην παραγωγή δηµοσίων και κοινοφελών έργων σε 

Εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.Η εποπτεία αυτή περιλαµβάνει τον έλεγχο της ορθότητας - 

από τεχνική άποψη - την εκτέλεση του έργου σύµφωνα µε την υπάρχουσα µελέτη, τον έλεγχο 

και την έγκριση, συγκριτικών οικονοµικών πινάκων, και το συντονισµό των συντελεστών 

παραγωγής (ανθρώπινο δυναµικό, υλικά, µηχανήµατα). 

5) Ελεγχος κατασκευής ιδιωτικών έργων: 


α) Τον έλεγχο εφαρµογής των αδειών που έχουν ήδη εκδοθεί από τον αρµόδιο φορέα, ώστε 

να αποτραπεί κάθε υπέρβαση ή αυθαιρεσία. 

β) Τον έλεγχο των κατασκευών από πλευράς δηµόσιας τάξης, όπως επικίνδυνες κατασκευές, 

µέτρα προστασίας του κοινού και των εργαζοµένων κλπ. 

99

6) Προγραµµατισµός - Νοµοθετικό έργο: 

Περιλαµβάνει την αρµοδιότητα και ευθύνη για τον προγραµµατισµό των έργων, τον 

καταµερισµό των διαθέσιµων πόρων, όπως επίσης και τη χάραξη νοµοθετικού και τεχνικού 

πλαισίου παραγωγής έργου. 

7) Κατασκευή ∆ηµοσίων Εργων: 

Περιλαµβάνει τη συντήρηση του οδικού δικτύου καθώς και την κατασκευή έργων σε 

περιοχές ή τοµείς που δεν εκδηλώνεται ενδιαφέρον από τον ιδιωτικό τοµέα. 

Προβλήµατα κατά την άσκηση των καθηκόντων 

Τα εν λόγω προβλήµατα προκύπτουν από την άσκηση του επαγγέλµατος του Μ.∆.Υ. 

στο πλαίσιο των δραστητιοτήτων που αναφέρθηκαν προηγουµένως. 

Ακολούθως εξετάζεται από διάφορες οπτικές γωνίες η θέση του Μ.∆.Υ. και οι ανάγκες που 

πηγάζουν από την ιδιότητα αυτή του Μηχανικού. 

1) Ο Μ.∆.Υ. σαν στέλεχος της ∆ιοίκησης 

Ο Μηχανικός µέσα στη ∆ηµόσια ∆ιοίκηση αποτελεί διοικητικό και επιστηµονικό 

στέλεχος επιφορτισµένο µε την παραγωγή και τον έλεγχο του τεχνικού έργου. 

Η άσκηση διοικητικού έργου -συχνά πολύπλοκου- απαιτεί γνώσεις νοµικού και 

οικονοµολόγου, γνώσεις που βρίσκονται έξω από το κύριο γνωστικό του πεδίο και τις κύριες 

σπουδές που οι Πολυτεχνικές σχολές προσφέρουν.Οι γνώσεις αυτές αποκτούνται τελικά µε 

µόνη την προσωπική προσπάθεια του µηχανικού και την αφιέρωση συχνά αρκετού 

ελεύθερου χρόνου. Είναι εξάλλου προφανής η πολυπλοκότητα που δηµιουργεί ο συνδυασµός 

των ρόλων: Ως επιστηµονικό στέλεχος οφείλει να συνδυάσει την επιστηµονική του γνώση µε 

τα τεχνικοοικονοµικά µέσα που του προσφέρονται για να πετύχει τις βέλτιστες λύσεις στα 

τεχνικά προβλήµατα που του αναθέτουν να επιλύσει. Ως διοικητικό στέλεχος οφείλει να 

µεγιστοποιήσει το κοινωνικό έργο της υπηρεσίας του και να πετύχει το καλύτερο αποτέλεσµα 

αξιοποιώντας τα υπάρχοντα διαθέσιµα µέσα (προσωπικό, χρόνος, χρήµα, υλικά κλπ.). 

2) Προσφορά στο δηµόσιο τοµέα 

Ο ρόλος του Μ.∆.Υ. στην παραγωγική διαδικασία εξαρτάται κύρια από τους σκοπούς και τους 

στόχους που τίθενται µε την παραγωγή κάθε τεχνικού έργου ή δραστηριότητας.Κατά 

συνέπεια, η προσφορά του Μ.∆.Υ. αποσκοπεί: 

α) Στην οικονοµική (άµεση ή έµµεση), κοινωνική και τεχνολογική πρόοδο και ευηµερία της 

χώρας µέσα από ένα σωστό σχεδιασµό και προγραµµατισµό. 

β) Στην κατά το δυνατόν αυτοδύναµη ανάπτυξη της χώρας µε τη µικρότερη δυνατή οικονοµική 

και τεχνολογική εξάρτηση, συµβάλλοντας αποφασιστικά στην ανάπτυξη της εγχώριας 

τεχνολογίας. 

γ) Στην απασχόληση δια µέσου του έργου του τεχνικού δυναµικού και των άλλων 

παραγωγικών συντελεστών που συµβάλλουν στην υλοποίησή του, βοηθώντας έτσι στην 

επίλυση των προβληµάτων της ανεργίας, στην υποαπασχόληση και στην απορρόφηση του 

επιστηµονικού και τεχνικού προσωπικού. 

Από τα πιο πάνω φαίνεται σαφώς ο περιορισµός του ρόλου του Μ.∆.Υ. από τυχόν 

λανθασµένους στόχους ή επιλογές της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας.Σε µια τέτοια περίπτωση 

αποδυναµώνεται το έργο του, µε αντίστοιχη επίπτωση την ελλιπή αναγνώριση του ρόλου του 

από πλευράς των υπολοίπων πολιτών. 

3) Κοινωνικός ρόλος 

Είναι δεδοµένη η διαρκής και ενεργός συµµετοχή του Μ.∆.Υ. τόσο στον 

προγραµµατισµό, στο σχεδιασµό και στη µελέτη των παραγόµενων έργων και 

δραστηριοτήτων, κύρια ως εισηγητικό όργανο σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, όσο και σ' 

όλα τα στάδια λήψης και εφαρµογής των αποφάσεων που επηρεάζουν τον προσανατολισµό 

της οικονοµίας και του σχεδιασµού συνολικά. 

Η κοινωνική διάσταση του έργου του Μ.∆.Υ., σε συνδυασµό µε τη διαχείριση των 

καθηµερινών τεχνικών, διοικητικών κλπ. προβληµάτων, κάνει το ρόλο του µοναδικό µεταξύ 

των άλλων υπαλλήλων του δηµοσίου τοµέα. 

4) Συνθήκες εκτέλεσης του επαγγέλµατος 

Τα ειδικά καθήκοντα που αναλαµβάνουν οι Μ.∆.Υ. στην εκτέλεση της εργασίας τους, 

διεκπεραιώνονται σε ένα περιβάλλον ιδιαίτερα δυσµενών συνθηκών, µέσα στο οποίο 

κινούνται σε συνδυασµό µε την ανύπαρκτη ή έστω υποτυπώδη υλικοτεχνική υποστήριξη που 

απαντάται στη ∆ηµόσια ∆ιοίκηση. 

100

Ετσι αρκετές εργασίες εµπεριέχουν το χαρακτήρα του επικίνδυνου ή ανθυγιεινού 

επαγγέλµατος. 

Εκτός από τα πιο πάνω, οι περισσότερες εργασίες συνδυάζονται και µε εργασία 

υπαίθρου, που προσφέρονται ανεξάρτητα από τις καιρικές ή άλλες συνθήκες που 

επικρατούν, όπως χιόνια, βροχές, καύσωνας, σκόνες κλπ.Εξαιρετικά δυσµενείς και ειδικές 

συνθήκες εργασίες δηµιουργούνται στην αντιµετώπιση θεοµηνιών, όπου οι Μ.∆.Υ. αποτελούν 

τον κύριο µοχλό λειτουργίας της δηµόσιας µηχανής.Τέτοιες θεοµηνίες είναι οι χιονοπτώσεις, 

οι κατολισθήσεις, οι πληµµύρες, οι πυρκαγιές και οι σεισµοί. 

Συνδεδεµένη µε την επίβλεψη των έργων είναι και η υπέρβαση του ωραρίου.Οι 

επιβλέποντες των έργων έχουν την ευθύνη παρακολούθησής τους καθ' όλη τη διάρκεια του 

ωραρίου εργασίας των κατασκευαστών, που είναι σίγουρα µεγαλύτερο του ωραρίου των 

∆ηµοσίων Υπηρεσιών.Στις ειδικές δε περιπτώσεις αντιµετώπισης εκτάκτων αναγκών - 

φυσικών καταστροφών (πληµµύρες, χιονοπτώσεις, σεισµοί κλπ.) η εργασία προσφέρεται σε 

εικοσιτετράωρη βάση. 

Οι επιβλέποντες Μ.∆.Υ. τις περισσότερες φορές αντιµετωπίζουν και το πρόβληµα της 

ταυτόχρονης επίβλεψης έργων αποµακρυσµένων µεταξύ τους, µε προφανή την αδυναµία 

πρόληψης ατυχηµάτων, για τα οποία είναι ποινικά υπεύθυνοι. 

Τέλος, οι Μ.∆.Υ., µόνοι από όλους τους άλλους κλάδους ∆.Υ. υφίστανται και 

µεταθέσεις που δεν είναι συνδεδεµένες µε τις πάγιες ανάγκες των υπηρεσιών, αλλά 

εξαρτώνται: α) από τις ανάγκες αντιµετώπισης θεοµηνιών (π.χ. σεισµοί), β) από την εκτέλεση 

µεγάλων έργων σε διάφορους τόπους. 

5) Αυξηµένες ευθύνες - Ποινικοποίηση 

Οι Μ.∆.Υ. επιπλέον των ευθυνών που έχουν όλοι οι ∆.Υ. έχουν και πρόσθετες 

ποινικές ευθύνες θεσµοθετηµένες µε τα άρθρα 286 και 434 του Ποινικού Κώδικα, και µε άλλες 

επιµέρους διατάξεις, όπως το άρθρο 22 του Π.∆. 778/80, τα άρθρα 2, 35 και 79 του Π.∆. 

1073/81, το άρθρο 9 και 47 του Κ.Ο.Κ. κλπ., για σφάλµατα στη σύνταξη µελετών τεχνικών 

έργων ή κατά τον έλεγχο τέτοιων µελετών, για αστοχίες στις κατασκευές, για ατυχήµατα στα 

έργα, ακόµα και για απλές παραλείψεις κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, αιτίες που 

προκαλούν άγχος, ταλαιπωρία, συχνές καταδίκες και υποχρέωση καταβολής αµοιβών 

συνηγόρων. 

Σηµειωτέον ότι τα δικαστήρια δέχονται ότι οι επιβλέποντες Μ.∆.Υ. επιπλέον των 

δικών τους ποινικών ευθυνών έχουν και όλες τις ποινικές ευθύνες του αναδόχου, επειδή 

υποχρεούνται δι' αυτεπιστασίας να εκτελούν ή να συµπληρώνουν τις τυχόν παραλείψεις του 

αναδόχου. 

Τέλος, αν συµβεί οποιοδήποτε ατύχηµα κατά τη διάρκεια εκτέλεσης δηµοσίου έργου, 

οι επιβλέποντες Μ.∆.Υ. αντιµετωπίζουν κατηγορίες πρόκλησης θανάτου ή σηµαντικής βλάβης 

µε τα άρθρα 302 και 314 του Π.Κ. 

Καθηµερινή ακόµα είναι η πιθανότητα κατηγορίας του Μ.∆.Υ. για παράβαση 

καθήκοντος στις περιπτώσεις που εκ των πραγµάτων υποχρεώνεται, παρ' όλο που ξεφεύγει 

από το γνωστικό του αντικείµενο, να προβεί σε ερµηνεία νοµοθετικών διατάξεων π.χ. 

πολεοδοµικών.Το άγχος σ' αυτή την περίπτωση επαυξάνεται από την τεράστια πολυνοµία, σε 

συνδυασµό µε την ανυπαρξία κωδικοποίησης όχι µόνο των νόµων και διαταγµάτων, αλλά και 

των ερµηνευτικών εγκυκλίων, συχνά αντιφατικών µεταξύ τους. 

Η συχνή απασχόληση των µηχανικών στα δικαστήρια, οι υψηλές αµοιβές που 

καταβάλλουν από το µισθό τους για υπεράσπισή τους, το άγχος και η ταλαιπωρία που 

υφίστανται σε όλη την πορεία της εκδίκασης των υποθέσεων και τέλος πιθανές καταδίκες µε 

µεγάλες ποινές, είναι απόρροια της ποινικοποίησης των καθηκόντων τους. 

Ολα τα παραπάνω φανερώνουν το πόσο εκτεθειµένος είναι ο Μ.∆.Υ. σε κατηγορίες 

και πιθανώς τιµωρίες. 

6) Ανάγκη διαρκούς ενηµέρωσης - επιµόρφωσης 

Ο Μ.∆.Υ. καλείται να συνδυάσει τη θεωρία µε την πράξη, τη µελέτη µε την εφαρµογή 

και πολλές φορές να αντιµετωπίσει εξειδικευµένα προβλήµατα της σύγχρονης τεχνολογίας και 

τεχνικής. 

Είναι αυτός που σαν µελετητής και µέσω της µελέτης θα προκαθορίσει τον τρόπο, τα 

υλικά και τα µέσα που θα πρέπει αυστηρά να τηρηθούν στη διαδικασία της παραγωγής του 

τεχνικού έργου. 

101

Είναι αυτός που σαν επιβλέπων έχει την τεχνική ευθύνη για την οµαλή ροή της 

παραγωγικής διαδικασίας του τεχνικού έργου στα πλαίσια των τεχνικών και οργανικών όρων 

και δεδοµένων που έχουν προκαθορίσει άλλοι συνάδελφοί του. 

Είναι τέλος αυτός που σαν επιστήµονας θα κάνει την εισαγωγή της νέας τεχνολογίας, 

των νέων µεθόδων υπολογισµού, των νέων τάσεων και αντιλήψεων και γενικά κάθε 

επιτεύγµατος της επιστήµης, τα οποία υπηρετεί και µερικές φορές και ως ερευνητής. 

Ο Μ.∆.Υ. όχι σπάνια κατέχει θέση προϊσταµένου (υπηρεσίας, συνεργείου κλπ.) και 

για να ανταποκριθεί σ' αυτό το καθήκον απαιτείται η γνώση της τεχνικής της διοίκησης. 

Ταυτόχρονα, προκύπτει η ανάγκη ελέγχου του παραγόµενου έργου (τεχνικού και διοικητικού) 

τόσο ως προς το συµβιβασµό προς την κείµενη νοµοθεσία, όσο και ως προς την κοινωνική 

του αποδοχή και ωφελιµότητα. 

Με τη συνεχή (αλµατώδη) πρόοδο της επιστήµης και της τεχνολογίας προκύπτουν 

διαρκώς: α) νέοι µέθοδοι υπολογισµών β) νέες τεχνικές κατασκευής γ) νέα υλικά δ) νέα 

εργοτάξια και µηχανήµατα και τεχνικές οργάνωσης ε) ανάγκη εισαγωγής και της 

πληροφορικής και της µηχανοργάνωσης στις υπηρεσίες στ)διαρκώς ανανεούµενη νοµοθεσία, 

προσαρµοσµένη στις νεοδηµιουργούµενες κοινωνικές απαιτήσεις. 

Για όλους τους πιο πάνω λόγους υποχρεώνονται οι Μ.∆.Υ. να ενηµερώνονται και να 

επιµορφώνονται, περισσότερο από κάθε άλλο δηµόσιο υπάλληλο µε σεµινάρια, υποτροφίες 

για µεταπτυχιακές σπουδές και ειδικεύσεις, στο επιστηµονικό - τεχνικό, οικονοµικό - τεχνικό 

και διοικητικό - νοµοτεχνικό επίπεδο. 

Χαρακτηριστικό της ανάγκης για επιµόρφωση των Μ.∆.Υ. αποτελεί η επίσηµη 

στατιστική που αναφέρει ότι οι θεωρητικές γνώσεις ενός απόφοιτου πολυτεχνείου χωρίς 

συνεχή επιµόρφωση µετά από δέκα χρόνια ταυτίζονται µε τις θεωρητικές γνώσεις 

δευτεροετούς φοιτητή της ίδιας σχολής. 

7) Ελλειψη κινήτρων 

Βασικός µοχλός για την ανάπτυξη κινήτρων και την προσέλευση εµπείρων µηχανικών 

στο ∆ηµόσιο τοµέα και την αναβάθµιση του ρόλου των Μ.∆.Υ., των υπαλλήλων εκείνων που 

φροντίζουν και συµβάλλουν ενεργά στην αναπτυξιακή ανόρθωση της χώρας µε την ενεργό 

συµµετοχή τους στην παραγωγική διαδικασία, µπορεί και πρέπει να αποτελεί το µισθολόγιο, 

ο τρόπος δηλαδή αµοιβής τους για τις γνώσεις, την εµπειρία και το έργο που προσφέρουν 

στο κοινωνικό σύνολο. 

Οι Μ.∆.Υ. έχουν ενταχθεί στο Νόµο 1505/1984 που περιγράφηκε προηγουµένως, στο 

µισθολόγιο δηλ. που ενώ ξεκίνησε σαν "ενιαίο" άφησε απ' έξω τους κλάδους των δικαστικών, 

στρατιωτικών, γιατρών, διπλωµατικών, σωµάτων ασφάλειας, οργανισµών ∆ηµοσίου (Ο.Τ.Ε., 

∆.Ε.Η. κλπ.). 

6.3.3. ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ ∆ΕΚΟ 

Οπως προαναφέρθηκε υπάρχει ένας πολύ µεγάλος αριθµός ∆ΕΚΟ (∆ΕΗ, ΟΤΕ, 

ΟΣΕ) ή λοιπών επιχειρήσεων που συγκαταλλέγονται στον ευρύτερο δηµόσιο τοµέα.Οι 

υπάλληλοι αυτών των οργανισµών βρίσκονται σε µία θέση ενδιάµεση, µεταξύ ∆ηµοσίου 

Υπαλλήλου και εργαζοµένου στον ιδιωτικό τοµέα. Οι εργασιακές σχέσεις των εργαζοµένων 

µηχανικών στις επιχειρήσεις αυτές καθορίζονται από Ειδικές Συλλογικές Συµβάσεις Εργασίας. 

102


[B6.1] TEE, ”Επαγγελµατικός Οδηγός για νέους Μηχανικούς”, Αθήνα, 2004 

http://portal.tee.gr/portal/

.5. 

Τοµείς ∆ραστηριότητας του Μηχανικού

7. ΤΟΜΕΙΣ ∆ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ 

7.1 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ 

7.1.1 Εισαγωγή. 

Η δραστηριότητα του µηχανικού-µελετητή είναι θεσµοθετηµένη και κατοχυρωµένη µε 

τους Νόµους 4663/30 καί 6422/34. Οι τεχνικές µελέτες κατατάσονται ανάλογα µε το 

κύριο περιεχόµενό τους και τα Π.∆. 541/78 και 256/98 σε 27 κατηγορίες . 

Ανάλογα µε το στάδιο που βρίσκονται χωρίζονται σε µελέτη σκοπιµότητας, προµελέτη, 

οριστική µελέτη, µελέτη εφαρµογής, τεύχη δηµοπράτησης κλπ. 

Οι µελέτες που συντάσσσονται για λογαριασµό φορέων του ∆ηµοσίου και οι ιδιωτικές 

ελεγχόµενες µελέτες, ακολουθούν µία συγκεκριµµένη νοµοθεσία πού είναι: 

1.Π.∆. 696/74 όπως τροποποιήθηκε µε το Π.∆. 515/89:"Περί αµοιβών µηχανικών διά 

σύνταξιν µελετών, επίβλεψιν, παραλαβήν κλπ. Συγκοινωνιακών, Υδραυλικών και 

Κτιριακών Εργων, ως και Τοπογραφικών, Κτηµατογραφικών και Χαρτογραφικών 

Εργασιών και σχετικών τεχνικών προδιαγραφών µελετών". 

2.Ν. 716/77:"Περί αναθέσεως και εκπονήσεως µελετών" (ΦΕΚ 295Α/77) όπως 

τροποποιήθηκε από το άρθρο 62 παρ. 11 Ν.947/79 (ΦΕΚ 160Α/79) 

Η διαδικασία ανάθεσης και εκτέλεσης µελέτης σε γραφεία µελετών για τα έργα του 

δηµόσιου τοµέα καθορίζεται στο Νόµο 716/77 "Περί µητρώου µελετητών και αναθέσεως 

και εκπονήσεως µελετών" στα άρθρα 11 έως 23. 

Ολες οι προσκλήσεις εκδήλωσης ενδιαφέροντος για ανάθεση µελετών του ∆ηµοσίου 

δηµοσιεύονται υποχρεωτικά στο Ενηµερωτικό ∆ελτίο του ΤΕΕ. 

7.1.2 Βασικές έννοιες - ορισµοί 

Από τόν Νόµο 716/77, που είναι και ο βασικότερος Νόµος περί Μελετών, δανειζόµαστε 

τούς παρακάτω ορισµούς: 

1.Μελέτη: Πάσα επιστηµονική και τεχνική εργασία και ερευνα αποβλέπουσα εις την 

κατασκευήν ή µη τεχνικού έργου ή εις τον σχεδιασµόν και την απεικόνησιν 

προγραµµάτων και µεθόδων αναπτύξεως του ευρυτέρου χώρου δια της κατασκευής ή µη 

τεχνικών έργων. 

2.Εργοδότης: Το ∆ηµόσιον, ΝΠ∆∆, Οργανισµοί Τοπικής Αυτοδιοικήσεως, ∆ηµόσιαι 

Επιχειρήσεις και λοιποί Οργανισµοί ∆ηµοσίου ενδιαφέροντος οι οποίοι αναθέτουν την 

µελέτην. 

3.Μελετητής: Επιστήµων, διπλωµατούχος ανωτάτης σχολής ηµεδαπης ή οµοταγούς 

ανεγνωρισµένης σχολής της αλλοδαπής, ασχολούµενος µε εκπόνηση µελετών και 

επιβλέψεις τεχνικών και άλλων έργων και νοµίµως ασκών το επάγγελµα εν Ελλάδι. 

4.Γραφείον Μελετών: Ενιαία µονάς εκπονήσεως µελετών συγκροτούµενη εξ ενός 

ή περισσοτέρων Μελετητών υπό οιανδήποτε εταιρικήν µορφήν µε αποκλειστικόν σκοπόν 

την εκπόνησιν µελετών και την επίβλεψιν έργων, της αυτής ή πλειόνων ειδικοτήτων, 

αντιστοίχων πρός τας κατηγορίας των αναλαµβανοµένων µελετών. 

Απαντες οι συµµετέχοντες εις τας ως άνω Εταιρείας δέον όπως κατέχουν πτυχίον 

µελετητού και δεν δύναται να λαµβάνουν ατοµικώς µελέτες. Αι ως άνω εταιρείαι δεν 

δύναται να συµµετέχουν εις ετέρας εταιρίας. 

5.Συµπράττοντα Γραφεία: Συνεργαζόµενα Γραφεία Μελετητών τα οποία εκουσίως από 

κοινού αναλαµβάνουν και εκπονούν µελέτας. 

Η ως άνω συνεργασία πραγµατοποιείται κατά την εκδήλωσιν ενδιαφέροντος. 

6.Ανάδοχος: Μελετητής ή Γραφείο Μελετών ή Συµπράττοντα Γραφεία Μελετών εις τα 

οποία ανετέθει η εκπόνησις µελέτης δια της υπογραφής σχετικής συµβάσεως. 

7.Μητρώο Μελετητών: Πίναξ των µελετητών περιλαµβάνων την εκάστοτε κατάταξιν 

εκάστου, από απόψεως κατηγορίας µελετών και τον καθορισµό του δυναµικού αυτού καθ' 

εκάστην κατηγορίαν µελετών. 

103

8.Μητρώο Γραφείων Μελετών:Πίναξ των Γραφείων Μελετών περιλαµβάνων την 

εκάστοτε κατάταξιν εκάστου, απο απόψεως κατηγορίας µελετών καί τον καθορισµό του 

συνολικού δυναµικού του Γραφείου ανά κατηγορίαν µελετών. 

9.Πτυχίον Μελετητού: Βεβαιωτικόν έγγραφον εµφαίνον την εις το Μητρώον Μελετητών 

εµφανιζοµένην εκάστοτε κατάστασιν εκάστου Μελετητού. 

10.Πτυχίον Γραφείου Μελετών: Βεβαιωτικόν έγγραφον απεικονίζον την εις το Μητρώο 

Γραφείων Μελετών εµφανιζοµένην εκάστοτε κατάστασιν εκάστου Γραφείου Μελετών. 

11.∆ιευθύνουσα Υπηρεσία: Η Υπηρεσία του εργοδότου η υπό των κειµένων διατάξεων 

προβλεποµένη ή παρ' αυτού εξουσιοδοτηµένη πρός ασκησιν εποπτείας ελέγχου και 

διοικήσεως εν γένει επί της ανατεθείσης µελέτης. 

12.Επιβλέπων της Μελέτης: Ο υπό του εργοδότου οριζόµενος διπλωµατούχος 

µηχανικός ανωτάτης σχολής, ο ασκών τας υπό εκείνου µεταβιβαζοµένας αυτό αρµοδιότητας 

επί της ανατεθείσης µελέτης. 

13.Συµβασις: Το συµφωνητικόν το υπογραφόµενον υπό του εργοδότου και του 

αναδόχου, δια την εκπόνησιν της µελέτης. Εις την έννοιαν της συµβάσεως 

περιλαµβάνονται και άπαντα τα συνοδεύοντα αυτήν τεύχη, ως και τυχόν παραρτήµατα 

αυτής. 

14.Αρµόδιον Συµβούλιον: Το κατά τας κειµένας διατάξεις αρµόδιον συµβούλιον, το 

οποίον γνωµοδοτεί κατά περίπτωσιν, διά την έκδοσιν αποφάσεων υπό του εργοδότου. 

7.2 ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ 

7.2.1 Νοµικό - θεσµικό πλαίσιο 

Η δραστηριότητα του µηχανικού-κατασκευαστή τεχνικών έργων των φορέων του 

δηµοσίου, αλλά και ιδιωτικών εταιριών, η ανάθεση και η κατασκευή των έργων αυτών 

διέπεται από ένα θεσµικό νοµικό πλαίσιο, που το αποτελούν οι εξής νόµοι: 

- Ν. 1418/1984 "∆ηµόσια έργα και ρυθµίσεις συναφών θεµάτων" όπως τροποποιήθηκε και 

συµπληρώθηκε από το ν. 2229/1994 και το ν. 2940/2001 

- Π.∆. 609/1985 "Κατασκευή δηµοσίων έργων" όπως τροποποιήθηκε από το Π∆ 334/2000 

που τροποποιήθηκε επίσης από το Π∆ 336/2002 εκδοθέν σε συµµόρφωση προς την οδηγία 

2001/78/ΕΚ . 

- Π.∆. 472/1985 "Σύνθεση επιτροπών ΜΕΕΠ καί ΜΕΚ και άλλες ρυθµίσεις σχετικές µε την 

εφαρµογήν των άρθρων 15, 16 και 17 του Ν. 1418/1984" όπως τροποποιήθηκε από το Π∆ 

368/1994. 

- Π.∆. 171/1987 "Οργανα που αποφασίζουν ή γνωµοδοτούν και ειδικές ρυθµίσεις σε 

θέµατα έργων που εκτελούνται από τούς Οργανισµούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) 

και άλλες σχετικές διατάξεις" όπως τροποποιήθηκε από το Π∆ 229/1997. 

- Π.∆. 34/87 " Αποφαινόµενα όργανα για έργα Ταχυδροµικού Ταµιευτηρίου." 

- Π.∆. 35/87 "Αποφαινόµενα όργανα για έργα ∆ΕΗ" 

- Π.∆. 47/87 "Αποφαινόµενα όργανα για έργα ΤΑΠ". 

- Π.∆. 89/87 "Αποφαινόµενα όργανα για έργα ΑΤΕ" όπως τροποποιήθηκε από το Π∆ 

93/1991. 

- Π.∆. 102/87"Αποφαινόµενα όργανα για έργα Υπ. Πρόνοιας Υγείας" όπως τροποποιήθηκε 

από το Π∆ 103/1997 

- Π.∆. 107/87 "Αποφαινόµενα όργανα για έργα ΟΑ" 

- Π.∆. 114/87 "Αποφαινόµενα όργανα για έργα ΟΣΕ" 

- Π.∆. 115/87 "Αποφαινόµενα όργανα για έργα ΗΛΠΑΠ" 

- Π.∆. 118/87 "Αποφαινόµενα όργανα για έργα ΕΛΤΑ" 

- Π.∆. 149/87 "Αποφαινόµενα όργανα για έργα ΥΠΑ" 

- Π.∆. 166/87 "Αποφαινόµενα όργανα για έργα ΟΤΕ" 

- Π.∆. 214/87 "Αποφαινόµενα όργανα για έργα ΕΟΤ" 

- Π.∆. 377/87 "Αποφαινόµενα όργανα για έργα ΕΟΚ" 

- Π.∆. 453/87 "Αποφαινόµενα όργανα για έργα ΟΣΚ" 

- Π.∆. 110/88 "Αποφαινόµενα όργανα για έργα ΕΚΤΕ " 

- Π.∆. 283/89 "Προµήθειες και εκτελέσεις έργων των αγροτικών συνεταιριστικών 

οργανώσεων και συνεταιριστικών εταιριών". 

- Π.∆. 334/2000 «∆ηµόσια Εργα: Προσαρµογή της Ελληνικής νοµοθεσίας µε 93/77/ΕΟΚ» 

που κατήργησε Π∆ 23/1993 "Προσαρµογή της Ελληνικής νοµοθεσίας για τα δηµόσια έργα 

104

πρός τις διατάξεις των οδηγιών 71/304, 71/305, 78/669, 89/440 και 89/665 της ΕΟΚ" ΦΕΚ 

8Α/5.2.93 

- Ν. 3263/2004 : «Μειοδοτικό σύστηµα ανάθεσης των δηµοσίων έργων και άλλες διατάξεις» 

7.2.2 Βασικές ένοιες - ορισµοί 

∆ηµόσια έργα: Είναι τα έργα υποδοµής της χώρας που καλύπτουν βασικές ανάγκες του 

κοινωνικού συνόλου, συµβάλλουν στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνατοτήτων, στήν 

αυξηση του εθνικού προϊόντος, στην ασφάλεια της χώρας και γενικά αποσκοπούν στήν 

βελτίωση της ποιότητας ζωής του λαού. Από τεχνική άποψη, δηµόσια έργα είναι όλα τα έργα 

πού προγραµµατίζονται και εκτελούνται από τους φορείς του δηµόσιου τοµέα όπως αυτός 

προσδιορίζεται µε την παράγρ. 6 του άρθρου 1 του Ν. 1256/1982 καί µεταγενέστερα. 

Κύριος του έργου : Το δηµόσιο ή τα νοµικά πρόσωπα δηµοσίου δικαίου, οι οργανισµοί 

τοπικής αυτοδιοίκησης α'και β' βαθµού, οι δηµοτικές επιχειρήσεις, οι ενώσεις κάθε νοµικής 

µορφής, που αποτελούνται από έναν ή περισσότερους από τους παραπάνω οργανισµούς 

τοπικής αυτοδιοίκησης άλλο νοµικό πρόσωπο για λογαριασµό του οποίου καταρτίζεται η 

σύµβαση ή κατασκευάζεται το έργο.. 

Αναθέτουσα αρχή: είναι το ∆ηµόσιο ή Υπηρεσία του ή τα παραπάνω νοµικά πρόσωπα που 

καταρτίζει τη σύµβαση. 

Εργοδότης: είναι η αναθέτουσα αρχή που είναι άµεσος αποδέκτης µελέτης ή παροχής 

υπηρεσιών, ως αντισυµβαλλόµενη του αναδόχου, είτε για λογαριασµό της είτε για λογαριασµό 

του κυρίου του έργου. 

Προϊσταµένη Αρχή: είναι η αρχή ή η υπηρεσία ή το όργανο του εργοδότη που διενεργεί τη 

διαδικασία κατάρτισης σύµβασης των παραγράφων 2 και 3 του προηγούµενου άρθρου και 

εποπτεύει την εκτέλεσή της µε αποφασιστική αρµοδιότητα σε θέµατα µεταβολής των όρων ή 

άλλων στοιχείων της σύµβασης, για λογαριασµό του εργοδότη. 

Η ∆ιευθύνουσα Υπηρεσία: είναι η τεχνική υπηρεσία που είναι αρµόδια να παρακολουθεί, να 

ελέγχει και να ασκεί τη διοίκηση της σύµβασης για λογαριασµό του εργοδότη, υπό την 

εποπτεία της Προϊσταµένης Αρχής. 

Μελετητής, Σύµβουλος: είναι το φυσικό πρόσωπο που έχει την απαιτούµενη επιστηµονική 

γνώση και το αναγνωρισµένο από το δίκαιο της επαγγελµατικής του έδρας δικαίωµα, να 

εκπονεί µελέτες ή να παρέχει υπηρεσίες αντίστοιχα των παραγράφων 2 και 3 του 

προηγούµενου άρθρου. 

Εταιρεία Μελετών, Εταιρεία Συµβούλων: είναι επαγγελµατική µονάδα µε νοµική 

προσωπικότητα που διαθέτει κατάλληλη επιστηµονική και λοιπή στελέχωση και έχει το 

αναγνωρισµένο από το δίκαιο της έδρας της δικαίωµα, να εκπονεί µελέτες ή να παρέχει 

υπηρεσίες αντίστοιχα των παραγράφων 2 και 3 του προηγούµενου άρθρου. 

Σύνθετη Μελέτη: είναι η µελέτη έργου η οποία περιλαµβάνει περισσότερες από µία 

κατηγορίες µελετών. 

Τεχνικό Συµβούλιο: είναι το συµβούλιο που είναι αρµόδιο να γνωµοδοτεί κατά περίπτωση 

για την έκδοση αποφάσεων από τον εργοδότη, στις περιπτώσεις που προβλέπεται από το 

νόµο αυτόν ή από τις κανονιστικές πράξεις που εκδίδονται κατ' εξουσιοδότησή του. 

Υπηρεσίες συµβούλου: είναι η προσφορά µη εξαρτηµένης εργασίας σε συνδυασµό µε τη 

διάθεση τεχνογνωσίας, τεχνολογίας, εξειδικευµένων γνώσεων και επιστηµονικής ικανότητας 

και µέσων. 

Ανάδοχος: είναι το φυσικό ή νοµικό πρόσωπο, η κοινοπραξία ή η σύµπραξη, που καταρτίζει 

σύµβαση του προηγούµενου άρθρου µε τον εργοδότη. 

105

Σύµπραξη: είναι τα συνεργαζόµενα φυσικά ή νοµικά πρόσωπα τα οποία αναλαµβάνουν από 

κοινού την εκτέλεση σύµβασης του προηγούµενου άρθρου. 

Προεκτιµώµενη αµοιβή: είναι το ποσό που καθορίζεται από την αναθέτουσα αρχή και 

αναφέρεται στην προκήρυξη προκειµένου να διενεργηθεί διαδικασία σύναψης σύµβασης του 

προηγούµενου άρθρου. 

Η Συµβατική αµοιβή: είναι το ποσό της προσφοράς του αναδόχου για τις περιπτώσεις 

συµβάσεων µελετών και παροχής υπηρεσιώv µε οικονοµική προσφορά, για δε τις 

περιπτώσεις συµβάσεων µελετών χωρίς οικονοµική προσφορά, η προεκτιµώµενη αµοιβή. 

Τελική αµοιβή : είναι το συνολικό ποσό που καταβάλλεται στον ανάδοχο για την 

ολοκλήρωση του αvrικειµένου της σύµβασης. 

7.2.3 Μητρώο Εργοληπτικών Επιχειρήσεων (ΜΕΕΠ) 

Στο κεφάλαιο 6 γίνεται αναλυτική παρουσίαση του Μητρώου Εργοληπτικών Επιχειρήσεων 

και για αυτό τον λόγο γίνεται µια πολύ συνοπτική παρουσίαση του Μ.Ε.ΕΠ. στο κεφάλαιο 

αυτό. 

• ΕΓΓΡΑΦΗ ΕΡΓΟΛΗΠΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΟ ΜΕΕΠ 

Η εγγραφή των εργοληπτικών επιχειρήσεων στο ΜΕΕΠ γίνεται µε αίτησή τους. Κριτήρια για 

την εγγραφή αποτελούν η οργάνωση της επιχείρησης, η στελέχωσή τους από τεχνικούς οι 

οποίοι είναι γραµµένοι στο ΜΕΚ, η στελέχωσή της από άλλο επιστηµονικό ή τεχνικό και 

βοηθητικό προσωπικό, η εµπειρία σε έργα που έχουν εκτελεσθεί από την επιχείρηση ή τα 

στελέχη της, ο εξοπλισµός που η επιχείρηση διαθέτει η ίδια ή έχει αποδεδειγµένα διαχειριστεί 

στο παρελθόν, η οικονοµική δυνατότητα, πίστη, διαχειριστική ικανότητα και άλλα παρόµοια 

στοιχεία. 

Η στελέχωση της επιχείρησης µε στελέχη γραµµένα στο ΜΕΚ παρακολουθείται από την 

επιτροπή του ΜΕΕΠ. 

Η κατάταξη της κάθε εργοληπτικής επιχείρησης στις τάξεις της νέας διαβάθµισης του Μ.Ε.ΕΠ. 

και στις κατηγορίες έργων ισχύει για µία τριετία. Μετά το πέρας της ανωτέρω 

προσδιοριζόµενης τριετίας, κάθε εργοληπτική επιχείρηση υποχρεούται να υποβάλλει αίτηση 

τακτικής αναθεώρησης στην αρµόδια υπηρεσία τήρησης του Μ.Ε.ΕΠ.. 

• ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ ΕΞΕΙ∆ΙΚΕΥΜΕΝΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ - ΤΑΞΕΙΣ 

Οι τάξεις της νέας διαβάθµισης του Μ.Ε.ΕΠ. µε βάση το άρθρο 4 του N. 2940/2001 που 

αντικατέστησε το άρθρο 16 του Ν. 1418/1984 ορίζονται σε 7 και επιπλέον αυτών ορίζονται και 

2 ειδικές τάξεις (Α1, Α2) για τις µικρές ατοµικές εργοληπτικές επιχειρήσεις. Η κατάταξη των 

ανωτέρω εργοληπτικών επιχειρήσεων στο Μ.Ε.ΕΠ. γίνεται σε µία ή και σε περισσότερες από 

τις 6 βασικές κατηγορίες έργων. Οι βασικές κατηγορίες έργων είναι οι κάτωθι : 

1. Οδοποιία. 

2. Οικοδοµικά. 

3. Υδραυλικά. 

4. Ηλεκτροµηχανολογικά. 

5. Λιµενικά. 

6. Βιοµηχανικά και Ενεργειακά. 

Κάθε εργοληπτική επιχείρηση που θα υποβάλει αίτηση, θα κατατάσσεται σε µια µόνο τάξη και 

σε µια τουλάχιστον κατηγορία η οποία θα θεωρείται βασική, ενώ µπορεί να κατατάσσεται και 

σε πρόσθετες κατηγορίες. Η 7 η τάξη της νέας διαβάθµισης του Μ.Ε.ΕΠ. θεωρείται γενική, 

δηλαδή περιλαµβάνει όλες τις βασικές κατηγορίες έργων, ενώ υπό προϋποθέσεις µπορούν 

να θεωρηθούν γενικές οι τάξεις 5 η και 6 η . 

Οι αντίστοιχες τάξεις της παλαιάς µε την νέα διαβάθµιση του Μ.Ε.ΕΠ. ορίζονται ως εξής : 

106

1. Για εργοληπτική επιχείρηση που στελεχώνεται από τεχνικό εγγεγραµµένο στην Α΄ 


2. Για εργοληπτική επιχείρηση που στελεχώνεται από τεχνικό εγγεγραµµένο στην Β΄ 


3. Για εργοληπτική επιχείρηση που στελεχώνεται από τεχνικό εγγεγραµµένο στην Γ΄ 


4. Για εργοληπτική επιχείρηση που στελεχώνεται από τεχνικό εγγεγραµµένο στην ∆΄ 


5. Για εταιρείες εγγεγραµµένες στην ∆΄ τάξη του Μ.Ε.ΕΠ. και τις ατοµικές επιχειρήσεις ή 

προσωπικές εταιρείες ∆΄ τάξης που τηρούν Βιβλία και Στοιχεία Γ΄ Κατηγορίας και 

διαθέτουν τις ελάχιστες προϋποθέσεις στελέχωσης µε τεχνικούς εγγεγραµµένους στο 

ΜΕΚ που ισχύουν για τις εταιρείες ∆΄ τάξης, είναι η 3 η . 

6. Για εταιρείες εγγεγραµµένες στην Ε΄ τάξη του Μ.Ε.ΕΠ., είναι η 4 η . 

7. Για εταιρείες εγγεγραµµένες στην ΣΤ΄ τάξη του Μ.Ε.ΕΠ., είναι η 5 η . 

8. Για εταιρείες εγγεγραµµένες στην Ζ΄ τάξη του Μ.Ε.ΕΠ., είναι η 6 η . 

9. Για εταιρείες εγγεγραµµένες στην Η΄ τάξη του Μ.Ε.ΕΠ., είναι η 7 η . 

7.2.4 Ανάθεση και εκτέλεση εργου 

Η Επιτροπή Εισήγησης για Ανάθεση εξετάζει τις προσφορές που υποβλήθησαν και 

γνωµοδοτεί αιτιολογηµένα για το αποτέλεσµα της δηµοπρασίας. Η Προϊσταµένη Αρχή, 

αφού λάβει υπόψη και τις τυχόν αντιρρήσεις ή ενστάσεις, αποφασίζει για την επιλογή του 

αναδόχου και υπογράφεται η σχετική Σύµβαση Ανάθεσης του Εργου. 

Η εκτέλεση του έργου γίνεται σύµφωνα µε τη Σύµβαση Ανάθεσης, τα συµβατικά τεύχη του 

διαγωνισµού και τη σχετική νοµοθεσία. 

7.2.5 Επίβλεψη Τεχνικού Εργου 

Η επίβλεψη ενός τεχνικού έργου γίνεται από τη ∆ιευθύνουσα ή Επιβλέπουσα το Εργο 

Υπηρεσία, που ορίζεται από τον κύριο του έργου, δηλαδή τον εργοδότη ή ιδιοκτήτη ή τον 

φορέα του εργου. Επίβλεψη γίνεται από τον ανάδοχο ενός έργου για τα τµήµατα του έργου 

που αυτός αναθέτει σε υπεργολάβους. Επίβλεψη γίνεται από την Τεχνική Υπηρεσία ενός 

φορέα που κατασκευάζει έργα µε αυτεπιστασία και για τα τµήµατα του έργου που 

ανατίθενται σε υπεργολάβους. 

Η επίβλεψη ανατίθεται σε Τεχνικούς Υπαλλήλους ή Συνεργάτες, που έχουν την ανάλογη 

θεωρητική και πρακτική γνώση και εµπειρία, και ονοµάζονται Επιβλέποντες του έργου. Η 

ανάθεση καθηκόντων επιβλέποντος πρέπει να γίνεται γραπτά. 

Ο επιβλέπων κατά την άσκηση των καθηκόντων του επιµελείται την εκτέλεση των επί 

µέρους εργασιών σύµφωνα µε τη µελέτη και τους όρους της σύµβασης, µεριµνά για την 

κατοχύρωση των συµφερόντων του εργοδότη του και την προγραµµατισµένη χρονικά 

απόδοση σε εκµετάλλευση του έργου και ταυτόχρονα φέρει την ευθύνη για τις επιµετρήσεις 

που ελέγχει, πιστοποιήσεις και λογαριασµούς που υπογράφει. 

Αναλυτικά ο Επιβλέπων Μηχανικός έχει τα εξής καθήκοντα: 

- Πρέπει κατ'αρχήν να εξετάσει µε βάση ποιές διαδικασίες και διατάξεις εκτελείται το έργο 

και να γνωρίζει ότι άγνοια νόµου δεν δικαιολογείται. 

- Πρέπει να µελετήσει τη διακήρυξη και τα συµβατικά τεύχη του έργου, να κατανοήσει το 

τεχνικό αντικείµενο και να επισηµάνει κατασκευαστικές δυσκολίες και ιδιαιτερότητες του 

έργου. 

- Με την υπογραφή της σύµβασης πρέπει να καλέσει τον ανάδοχο να υποβάλει το 

χρονοδιάγραµµα κατασκευής του έργου. 

- Ο ανάδοχος του έργου είναι υποχρεωµένος να καταγράφει την καθηµερινή κίνηση του 

έργου στο ηµερολόγιο του έργου και ο επιβλέπων οφείλει να καταγράφει σ'αυτό τις 

εντολές, παρατηρήσεις και κάθε πληροφοριακό στοιχείο προσυπογράφοντας. Η τήρηση 

του ηµερολογίου του έργου είναι υποχρεωτική και η καθηµερινή καταγρα-φή σ'αυτό της 

πορείας του έργου, των προβληµάτων που παρουσιάζονται, των λύσεων που δίδονται και 

των εντολών της επίβλεψης κατοχυρώνει τον ανάδοχο και τον επιβλέποντα. 

107

7.6.1 Α∆ΕΙΕΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ 

Α. Προέγκριση Χωροθέτησης 

Χρήση γης 

Η διαδικασία του προσδιορισµού της χρήσης γης αποτελεί το πρώτο στάδιο για την 

αδειοδότηση µίας νέας δραστηριότητας, κατά το οποίο διερευνάται κατά πόσο επιτρέπεται η 

εγκατάσταση της συγκεκριµένης δραστηριότητας στη συγκεκριµένη περιοχή (άρθρο 7 του 

Ν.2516/97). Ο επενδυτής πρέπει να υποβάλει το ερώτηµα, αν είναι δυνατή η εγκατάσταση 

της επιχείρησης που θέλει να ιδρύσει στο συγκεκριµένο χώρο που τον ενδιαφέρει, στην 

Υπηρεσία Πολεοδοµίας της Νοµαρχίας που είναι αρµόδια για τη συγκεκριµένη περιοχή. 

Εφόσον η απάντηση στο ερώτηµα αυτό είναι θετική, ο επενδυτής θα προχωρήσει στη 

διαδικασία Προέγκρισης Χωροθέτησης µε αίτηση και κατάθεση των απαιτούµενων 

δικαιολογητικών στην αρµόδια αρχή. 

Περιοχές για τις οποίες δεν απαιτείται προέγκριση χωροθέτησης 

Εφόσον η περιοχή της προγραµµατιζόµενης εγκατάστασης διαθέτει οργανωµένους χώρους 

µε κατάλληλη υποδοµή για υποδοχή βιοµηχανικών και βιοτεχνικών δραστηριοτήτων (ΒΙ.ΠΕ., 

ΒΙ.ΠΑ. και ΒΙΟ.ΠΑ), είναι κατ’ αρχήν δυνατή η εγκατάσταση, χωρίς να απαιτείται προέγκριση 

χωροθέτησης και άδεια εγκατάστασης, σύµφωνα µε το άρθρο 7§5 του Ν.2516/1997 και το 

άρθρο 4 του Ν.1650/1986. Για τους υπόλοιπους χώρους ισχύει η θεσµοθετηµένη χρήση, 

όπως εξειδικεύεται στις καθορισµένες ζώνες. 

Ειδικότερα, για την Αττική και τα νησιά Σαλαµίνα και Αίγινα ισχύει το περιοριστικό καθεστώς 

του Π.∆. 84/1984, το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη πριν από οποιοδήποτε προγραµµατισµό 

ή σχεδιασµό, επέκταση ή εκσυγχρονισµό νέας δραστηριότητας. 

Πώς µπορείτε να βρείτε πληροφορίες για τη χρήση γης στην περιοχή που σας 

ενδιαφέρει 

Η χρήση γης σε µία συγκεκριµένη περιοχή της Ελλάδος καθορίζεται από τα εξής στοιχεία: 

• Μέσα στα πλαίσια δήµων για τους οποίους υπάρχει Γενικό Πολεοδοµικό Σχέδιο 

(ΓΠΣ), η χρήση γης καθορίζεται από αυτό το ΓΠΣ. Μέσα στα πλαίσια του ΓΠΣ 

περιγράφεται και η ύπαρξη στη συγκεκριµένη περιοχή, Βιοµηχανικών Περιοχών. Η 

χρήση γης στα πλαίσια των Βιοµηχανικών Περιοχών ορίζεται από το Π.∆.3/ 6.3.1987 

(ΦΕΚ 166∆΄) και τον Ν.2545/1997. 

• Εκτός των ορίων των Γενικών Πολεοδοµικών Σχεδίων, η χρήση γης διέπεται από 

συγκεκριµένους κανόνες οι οποίοι προσδιορίζονται στα Π.∆. της 31.5.85 (ΦΕΚ 

∆΄270), της 3.5.85 (ΦΕΚ ∆΄181), της 13.3.81 (ΦΕΚ ∆΄138) και της 16.5.89 (ΦΕΚ 

∆΄293). Στα διατάγµατα αυτά ορίζεται η ελάχιστη απόσταση από οικισµούς 

διαφορετικών πληθυσµιακών πυκνοτήτων, στην οποία µπορούν να εγκατασταθούν 

δραστηριότητες διαφορετικού βαθµού όχλησης. Έτσι, γύρω από πόλεις και οικισµούς 

µε πληθυσµό µεγαλύτερο των 2000 κατοίκων βάσει της τελευταίας εκάστοτε 

απογραφής και σε ζώνη που εκτείνεται σε πλάτος 700 µέτρα, για πόλεις και οικισµούς 

µε πληθυσµό από 2001 µέχρι και 10000 κατοίκους και 1000 µέτρα για πόλεις µε 

πληθυσµό άνω των 10000 κατοίκων, απαγορεύεται η ανέγερση νέων βιοµηχανικών 

εγκαταστάσεων µέσης ή υψηλής όχλησης. Για τους οικισµούς οι οποίοι έχουν 

πληθυσµό µέχρι 2000 κατοίκους, απαγορεύεται η ανέγερση βιοµηχανικών και 

βιοτεχνικών εγκαταστάσεων µέσης και υψηλής όχλησης εντός των εγκεκριµένων 

ορίων των οικισµών και εντός ζώνης που εκτείνεται περιµετρικά του οικισµού και σε 

απόσταση 500µ. από τα όρια του οικισµού, όπως αυτά ισχύουν. Το πλάτος της 

ζώνης αυτής µειώνεται µέχρι τα 200 µ. σε όλη την περίµετρο του οικισµού ή σε τµήµα 

αυτής, για τους στάσιµους οικισµούς, όπου ο όρος στάσιµος οικισµός, προσδιορίζεται 

στο Π.∆. της 3.5.85 (ΦΕΚ ∆΄181). 

Οι παραπάνω προκαθορισµένες αποστάσεις ισχύουν υπό την προϋπόθεση ότι δεν υπάρχουν 

άλλες δεσµευτικές αποφάσεις για την περιοχή, οι οποίες να προσδιορίζουν συγκεκριµένους 

περιορισµούς λόγω ειδικών συνθηκών π.χ. περιοχές προστασίας υδροβιότοπων, 

αρχαιολογικοί χώροι, δασικές εκτάσεις ή φυσικού κάλλους, γη υψηλής παραγωγικότητας. 

Β. Αδεια Εγκατάστασης 

132

Σύµφωνα µε το Ν.2516/97, για την εγκατάσταση ή την επέκταση επιχειρήσεων, απαιτείται 

άδεια εγκατάστασης εκτός από τις περιπτώσεις που αναφέρονται στη συνέχεια και οι οποίες 

απαλλάσσονται από αυτήν την υποχρέωση. Οι άδειες αυτές χορηγούνται µόνο από την 

Αδειοδοτούσα Αρχή όπως αυτή ορίζεται στη συνέχεια, ύστερα πάντα από αυτοψία της 

υπηρεσίας αυτής. 

Οι εκδιδόµενες αποφάσεις για χορήγηση αδειών εγκατάστασης περιέχουν όρους ή και 

περιορισµούς και επιβάλλουν στο φορέα την πραγµατοποίηση ειδικών έργων, όπου 

απαιτείται για την επίτευξη στο µέγιστο δυνατό βαθµό του συγκερασµού της παραγωγικής 

δραστηριότητας µε την προστασία του περιβάλλοντος. Οι φορείς των εγκαταστάσεων 

υποχρεούνται κατά τη λειτουργία τους στην απαρέγκλιτη τήρηση των παραπάνω όρων και 

περιορισµών. 

ΑΠΑΛΛΑΓΗ ΑΠΟ Α∆ΕΙΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ 

Σύµφωνα µε το άρθρο 5 του ν.2516/97, απαλλάσσονται από την υποχρέωση εφοδιασµού µε 

άδεια εγκατάστασης και µε άδεια λειτουργίας τα επαγγελµατικά εργαστήρια εκτός Αττικής. Για 

την έναρξη λειτουργίας των δραστηριοτήτων αυτών απαιτείται να υποβληθεί σχετικά 

υπεύθυνη δήλωση εις διπλούν, στην Αδειοδοτούσα Αρχή, συνοδευόµενη από: 

• Αντίγραφο οικοδοµικής άδειας 

• Εγκεκριµένη Μελέτη Περιβαλλοντικών Όρων 

133

• Εγκεκριµένη Μελέτη και Πιστοποιητικό Πυροπροστασίας 

Η Υ.Α. µε Α.Π. Φ15/οικ.5240/246, 19.2.1998, καθορίζει τη µορφή του προαναφερόµενου 

εντύπου υπεύθυνης δήλωσης, που θα συµπληρώνουν οι ενδιαφερόµενοι, για την απαλλαγή 

των επαγγελµατικών εργαστηρίων, από την υποχρέωση εφοδιασµού µε άδεια εγκατάστασης 

και λειτουργίας. 

(Στην περίπτωση ίδρυσης επαγγελµατικού εργαστηρίου εντός Αττικής (Π.∆. 84/84), αυτά 

υποχρεούνται στην έκδοση άδειας εγκατάστασης σύµφωνα µε τα παραπάνω και άδειας 

λειτουργίας σύµφωνα µε το Ν. 2516/97). 

Από την απαλλαγή αυτή εξαιρούνται οι µονάδες επεξεργασίας εύφλεκτων εκρηκτικών 

διαβρωτικών, οξειδωτικών και τοξικών ουσιών και αερίων υπό πίεση, ανεξαρτήτως της 

επεξεργαζοµένης ποσότητας, καθώς επίσης και οι αποθήκες όπου φυλάσσεται ποσότητα των 

παραπάνω ουσιών ανώτερη των 100 χιλιογράµµων και ποσότητα αερίων υπό πίεση ανώτερη 

των 200 χιλιογράµµων. 

Επίσης, δεν απαιτείται άδεια εγκατάστασης εντός των ΒΙ.ΠΕ. και άλλων οργανωµένων 

χώρων, για τους οποίους υπάρχουν ειδικές διατάξεις εγκατάστασης. 

Ωστόσο, ακόµα και στην περίπτωση όπου η δραστηριότητα απαλλάσσεται από την 

υποχρέωση έκδοσης άδειας εγκατάστασης, σύµφωνα µε την ΚΥΑ 5697/570 (ΦΕΚ 405 

Β/29.3.2000), υποχρεούται, στην περίπτωση όπου αφορά βιοµηχανίες, οι οποίες 

χρησιµοποιούν, αποθηκεύουν ή παράγουν ως προϊόντα, υποπροϊόντα ή κατάλοιπα, µία ή 

περισσότερες επικίνδυνες ή τοξικές ή οξειδωτικές ή εκρηκτικές ουσίες να υποβάλουν φάκελο 

επικινδυνότητας όπως ορίζεται στην ΚΥΑ 5697/570 (ΦΕΚ 405 Β/29.3.2000). 

Α∆ΕΙΟ∆ΟΤΟΥΣΑ ΑΡΧΗ 

Υπηρεσία Βιοµηχανίας της αρµόδιας Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης 

∆ΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΑ 

Τα αναγκαία δικαιολογητικά για τη χορήγηση άδειας εγκατάστασης των δραστηριοτήτων του 

Ν.2516/97, έτσι όπως αυτά ορίζονται από την Υπουργική Απόφαση µε 

Α.Π.Φ15/οικ.5242/248, 19.2.1998, είναι τα ακόλουθα: 

Γενικά δικαιολογητικά: 

• Ερωτηµατολόγιο πλήρως συµπληρωµένο, το οποίο χορηγείται από την 

• 

αδειοδοτούσα αρχή. 

Κανονισµός Πολυκατοικίας ή Υπεύθυνη ∆ήλωση του διαχειριστή της Πολυκατοικίας, 

έπειτα από απόφαση της Γεν. Συνέλευσης. 

• Οικοδοµική άδεια (αν πρόκειται για ήδη υπάρχον κτίριο) και θεωρηµένο από την 

αρµόδια Πολεοδοµία σχεδιάγραµµα του χώρου για τη χρήση αυτού 

• Καταστατικό σύστασης επικυρωµένο, εφόσον η επιχείρηση είναι Ο.Ε. ή Ε.Ε. ή το 

ΦΕΚ δηµοσίευσης εφόσον είναι Α.Ε. ή Ε.Π.Ε. 

• Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, σύµφωνα µε την ΚΥΑ 69269/90 (ΦΕΚ 

678/B/25.10.90) 

• Βεβαίωση χρήσης γης από τις αρµόδιες Πολεοδοµικές Αρχές. 

Ειδικές περιπτώσεις: 

Α. Με βάση το είδος της δραστηριότητας : 

Αν η δραστηριότητα ανήκει στις κατηγορίες ΑΙ και ΑΙΙ: 

• Μελέτη για την προέγκριση χωροθέτησης, σύµφωνα µε την ΚΥΑ 69269/90 

(ΦΕΚ 678/Β/25.10.90) 

Β. Με βάση ειδικά χαρακτηριστικά της δραστηριότητας που σχετίζονται µε την 

προστασία του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων/ προφύλαξη λόγω 

επικινδυνότητας : 

Αν η εγκατάσταση της δραστηριότητας προβλέπει τη διάθεση λυµάτων ή 

βιοµηχανικών αποβλήτων σε επιφανειακά ύδατα ή στο έδαφος, όπως αυτή 

προσδιορίζεται στην Ε1β)221 της 22.1)24.2.65 (ΦΕΚ 138 Β΄): 

• Μελέτη διάθεσης αποβλήτων, σύµφωνα µε την Ειβ/221/22.1.65 Υγειονοµική 

διάταξη (ΦΕΚ 138/Β/24.2.65), όπως τροποποιήθηκε µε την Υ.∆ιάταξη 

Γ1/17831/71 (ΦΕΚ 986/Β/10.12.71). 

Αν η µονάδα έχει ισχύ άνω των 12 KW ή θερµική άνω των 50 KW: 

• Μηχανολογική µελέτη σύµφωνα µε το Β.∆.15/21.10.1922 (ΦΕΚ 208 Α΄), τον 

Ν.6422/34, το Ν.∆.1150/49 και το Β.∆.16/17.3.50 και το Π.∆.274/97 (ΦΕΚ 

195/Α) 

134

Αν η εγκατάσταση της δραστηριότητας προβλέπει την ύπαρξη εγκατάστασης 

πετρελαιοειδών (υγρών καυσίµων), που εξυπηρετούν τις λειτουργικές ανάγκες της 

µονάδας: 

• Μελέτη Πυροπροστασίας, σύµφωνα µε την ΚΥΑ µε ΦΕΚ 578/Β/29.7.91. 

Αν η επιχείρηση/δραστηριότητα πρόκειται να χρησιµοποιήσει, ή να αποθηκεύσει ή να 

παράγει ως προϊόντα, υποπροϊόντα ή κατάλοιπα µία ή περισσότερες επικίνδυνες ή 

τοξικές ή οξειδωτικές ουσίες, όπως αυτές προσδιορίζονται επακριβώς στην ΚΥΑ 

5697/590 (ΦΕΚ 405, 29.3.2000): 

• Μελέτη επικινδυνότητας, σύµφωνα µε την ΚΥΑ 5697/570 (ΦΕΚ 405 

Β/29.3.2000) 

Αν πρόκειται να διενεργηθεί γεώτρηση για την κάλυψη των αναγκών της µονάδας σε 

νερό: 

• Έγκριση διενέργειας γεώτρησης 

Γ. Με βάση τη χωροθέτηση / γειτνίαση µε ιδιαίτερα χαρακτηρισµένες ζώνες 

Αν το γήπεδο εγκατάστασης της δραστηριότητας εµπίπτει σε µία από τις ακόλουθες 

ειδικές περιπτώσεις: 

• Περιλαµβάνει λιµενικά έργα : Απαιτείται άδεια κατασκευής Λιµενικού έργου 

και χρήσης Αιγιαλού & Παραλίας 

• Απαιτεί παραχώρηση εκτάσεων του δηµόσιου / απαλλοτρίωση ιδιωτικών 

εκτάσεων : Απαιτείται : 

• Παραχώρηση Κοινόχρηστων, ∆ηµοτικών ή Κοινοτικών εκτάσεων και 

µε παραχώρηση ∆ηµόσιων Κτηµάτων 

• Αναγκαστική απαλλοτρίωση ιδιωτικών εκτάσεων 

• Γειτνιάζει σε στρατιωτικά αεροδρόµια (απόσταση µικρότερη των 5000 µέτρων 

από το κέντρο του διαδρόµου του αεροδροµίου) : Απαιτείται η παροχή 

έγκρισης, από το Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας 

• Γειτνιάζει σε πολιτικά αεροδρόµια (απόσταση µικρότερη των 4000 µέτρων 

από το κέντρο του διαδρόµου του αεροδροµίου): Απαιτείται η παροχή 

έγκρισης από την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας 

• Γειτνιάζει σε δασική περιοχή : Απαιτείται γνωµοδότηση από το Υπ.Γεωργίας, 

αν η έκταση στην οποία πρόκειται να εγκατασταθεί η δραστηριότητα είναι 

δασική ή όχι 

• Γειτνιάζει σε αρχαιολογικούς χώρους : Απαιτείται έγκριση από την 

Αρχαιολογική Υπηρεσία 

• Χωροθέτηση σε παραθαλάσσια περιοχή : Απαιτείται η γνωµοδότηση του 

Ελληνικού Οργανισµού Τουρισµού 

Αν το γήπεδο της εγκατάστασης έχει πρόσοψη σε εθνική ή επαρχιακή οδό από την 

οποία θα γίνεται η εξυπηρέτηση της εγκατάστασης: 

• Έγκριση κατασκευής κυκλοφοριακού κόµβου, σε γήπεδα δραστηριοτήτων 

που έχουν πρόσοψη σε Εθνικούς ή Επαρχιακούς δρόµους 

Στις ακόλουθες ειδικές περιπτώσεις δραστηριοτήτων, απαιτούνται άλλες µελέτες/ εγκρίσεις 

που ορίζονται στη σχετική νοµοθεσία: 

• Μονάδες εκρηκτικών 

• Εµφιαλωτήρια 

• Αρτοποιεία 

• Εγκαταστάσεις πετρελαιοειδών 

Αδεια Λειτουργίας 

Για τη χορήγηση άδειας λειτουργίας στις νέες ή επεκτεινόµενες επιχειρήσεις, απαιτείται, µέσα 

στο χρονικό διάστηµα ισχύος της άδειας εγκατάστασης, να υποβληθεί σχετική αίτηση 

συνοδευόµενη από τα δικαιολογητικά που περιγράφονται στη συνέχεια. 

135

ΑΠΑΛΛΑΓΗ ΑΠΟ Α∆ΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ 

Σύµφωνα µε το άρθρο 5 του ν.2516/97, απαλλάσσονται από την υποχρέωση εφοδιασµού µε 

άδεια εγκατάστασης και µε άδεια λειτουργίας τα επαγγελµατικά εργαστήρια εκτός Αττικής. Για 

την έναρξη λειτουργίας των δραστηριοτήτων αυτών απαιτείται να υποβληθούν στην 

Αδειοδοτούσα Αρχή, τα δικαιολογητικά τα οποία περιγράφηκαν στην παράγραφο που αφορά 

την Άδεια Εγκατάστασης. 

(Ωστόσο, στην περίπτωση ίδρυσης επαγγελµατικού εργαστηρίου εντός Αττικής, αυτά 

υποχρεούνται στην έκδοση άδειας εγκατάστασης σύµφωνα µε τα παραπάνω και άδειας 

λειτουργίας σύµφωνα µε το Ν. 2516/97 και όπως περιγράφεται στη συνέχεια). 

Από την απαλλαγή αυτή εξαιρούνται οι µονάδες επεξεργασίας εύφλεκτων εκρηκτικών 

διαβρωτικών, οξειδωτικών και τοξικών ουσιών και αερίων υπό πίεση, ανεξαρτήτως της 

επεξεργαζοµένης ποσότητας, καθώς επίσης και οι αποθήκες όπου φυλάσσεται ποσότητα των 

παραπάνω ουσιών ανώτερη των 100 χιλιογράµµων και ποσότητα αερίων υπό πίεση ανώτερη 

των 200 χιλιογράµµων. 

136

Α∆ΕΙΟ∆ΟΤΟΥΣΑ ΑΡΧΗ 

Υπηρεσία Βιοµηχανίας της αρµόδιας Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης 

∆ΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΑ 

Για τη χορήγηση άδειας λειτουργίας απαιτείται, µέσα στο χρονικό διάστηµα ισχύος της άδειας 

εγκατάστασης, να υποβληθεί σχετική αίτηση συνοδευόµενη από τα ακόλουθα δικαιολογητικά: 

• Υπεύθυνη δήλωση του φορέα ή νόµιµου εκπρόσωπού του και των κατά περίπτωση, 

αντίστοιχης ειδικότητας, µηχανικών, ότι η εγκατάσταση έγινε σύµφωνα µε τη 

χορηγηθείσα άδεια εγκατάστασης, ότι τα προβλεπόµενα έργα εκτελέστηκαν σύµφωνα 

µε τις εγκριθείσες µελέτες και ότι η λειτουργία της δραστηριότητας ικανοποιεί τους 

περιβαλλοντικούς και λοιπούς όρους της άδειας εγκατάστασης. 

• ∆ιάγραµµα ροής των επί µέρους λειτουργιών 

• Υπεύθυνη δήλωση του εκπροσώπου του φορέα στην οποία να αναφέρει λεπτοµερώς 

πόσους και ποιας ειδικότητας τεχνικούς θα χρησιµοποιήσει κατά νόµο. 

• Υπεύθυνη δήλωση του αρµόδιου τεχνικού, ο οποίος έχει αναλάβει την επίβλεψη 

λειτουργίας του µηχανολογικού εξοπλισµού της εγκαθιστάµενης δραστηριότητας.΄ 

• Επικυρωµένο αντίγραφο οικοδοµικής άδειας κτιρίου, εφόσον πρόκειται για νέο κτίριο. 

• Βεβαίωση έναρξης δραστηριότητας από την αρµόδια ∆.Ο.Υ. 

• Αριθµό Φορολογικού Μητρώου. 

• Εγκεκριµένη Μελέτη Πυροπροστασίας και Πιστοποιητικό Πυροπροστασίας, της 

αρµόδιας Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, σύµφωνα µε την Y.A. 5905/Φ15/839 (ΦΕΚ 

Β΄611/95) και εφόσον δεν ανήκει η δραστηριότητα στην Κατηγορία Ο του 

Παραρτήµατος της Y.A. 5905/Φ15/839 (ΦΕΚ Β΄611/95). 

• Άδεια διάθεσης αποβλήτων, σύµφωνα µε τις ισχύουσες Υγειονοµικές διατάξεις, όπου 

απαιτείται. 

• ΦΕΚ δηµοσίευσης για τις Α.Ε. και τις Ε.Π.Ε. 

• Για µονάδες µε ισχύ άνω των 12 KW ή θερµική άνω των 50 KW και εφόσον έχουν 

επέλθει µεταβολές σε σχέση µε την άδεια εγκατάστασης, στον µηχανολογικό 

εξοπλισµό ή τη λειτουργικότητα της εγκατάστασης, νέα µηχανολογική µελέτη, 

σύµφωνα µε το Β.∆.15/21.10.1922 (ΦΕΚ 208 Α΄), τον Ν.6422/34, το Ν.∆. 1150/49, το 

Β.∆.16/17.3.50 και το Π.∆.274/97 (ΦΕΚ 195/Α). 

• Πιστοποιητικό υδραυλικής δοκιµασίας για τους ατµολέβητες ή τις ατµογεννήτριες της 

εγκατάστασης καθώς και Πιστοποιητικό Παραλαβής όπου απαιτείται (Β.∆.277/63) 

• Βεβαίωση για την κατασκευή της κυκλοφοριακής σύνδεσης, όπου απαιτείται. 

• Έγκριση κυκλοφορίας προϊόντων όπου απαιτείται. 

• Βεβαίωση από το Λιµεναρχείο για λήψη κατασταλτικών µέτρων για την προστασία 

του θαλάσσιου περιβάλλοντος όπου απαιτείται. 

• Για ειδικές εγκαταστάσεις θα πρέπει να υποβάλονται άλλα δικαιολογητικά για την 

παροχή αδειών και εγκρίσεων άλλων υπηρεσιών, για τη χορήγηση των οποίων 

µεριµνά η αδειοδοτούσα αρχή. Πιο συγκεκριµένα: 

• Εγκαταστάσεις Πετρελαιοειδών 

• Μονάδες Εκρηκτικών 

• Εµφιαλωτήρια Πεπιεσµένων αερίων 

• Αρτοποιεία 

∆ΙΑΡΚΕΙΑ ΕΚ∆ΟΣΗΣ 

Μέσα σε δύο µήνες από την υποβολή των δικαιολογητικών χορηγείται, χωρίς τη διενέργεια 

αυτοψίας, προσωρινή άδεια λειτουργίας, διάρκειας µέχρι τεσσάρων µηνών. 

Η οριστική άδεια εκδίδεται για αόριστο χρόνο κατόπιν διενέργειας αυτοψίας. 

Θεσµικό Πλαίσιο 

Στη συνέχεια παρατίθεται η νοµοθεσία η οποία αφορά κάθε µία από τις επιµέρους διαδικασίες 

που σχετίζονται µε την αδειοδότηση µίας δραστηριότητας. 

Κατηγορίες ∆ραστηριοτήτων 

• ΚΥΑ 69269/5387/90 

• Ν.1650/1986 

• Υ.Α. 95209/94 (ΦΕΚ 871/23.11.94) 

• Υ.Α. 10537 (ΦΕΚ 139/Β/11.3.93) 

137

Χρήση Γης και Προέγκριση Χωροθέτησης 

• Π.∆. 3/6/3/1987 (ΦΕΚ ∆΄166) 

• Π.∆.3.5.1985 (ΦΕΚ ∆΄181) 

• Π.∆. 31.5.1985 (ΦΕΚ ∆΄270) 

• Π.∆. 13.3.1981 (ΦΕΚ ∆΄138) 

• Π.∆. 16.5.1989 (ΦΕΚ ∆΄293) 

• Ν.1650/1986 (άρθρο 4) 

• ΚΥΑ 69269/5387/90 (άρθρο 8) 

• Ν.2516/97 (άρθρο 7) 

• Υπ. Απόφαση 2439/77 (ΦΕΚ, Β/154/15-2-2001) 

• Π.∆. 84/1984 

• N. 2545/1997 

Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων 

• ΚΥΑ 69269/5387/90 

• Υ.Α. 95209/94 (ΦΕΚ 871/23.11.1994) 

• Υ.Α. 82743/95 (ΦΕΚ 811/20.9.1995) 

• Υ.Α. 82742/95 (ΦΕΚ 821/25.9.1995) 

• Υ.Α. 24635/95 (ΦΕΚ 755/31.8.1995) 

Άδεια Εγκατάστασης 

• Ν.2516/97 (ΦΕΚ 159/8.8.1997) 

• Υ.Α.Φ15/οικ.5242/248, 19.2.98 

• Υ.Α.Φ15/οικ.5243/249, 19.2.98 

• Β.∆. 15/21.10.1922 (ΦΕΚ 208Α΄) 

• Ν. 6422/34 

• Ν.∆. 1150/49 

• Β.∆. 16/17.3.50 

• Π.∆. 274/97(ΦΕΚ 195/Α) 

Οικοδοµική Άδεια 

• Π.∆. 8/13.7.1993 (ΦΕΚ 795∆΄) 

• Π.∆. 3.9.83 (ΦΕΚ 394/∆/8.9.83) 

Χορήγηση Άδειας Ειδικής Εγκατάστασης 

• Υ.Α.Φ15/οικ.5241/247, 19.2.98 

• Ν.2516/97, άρθρο 4 (ΦΕΚ 159/8.8.1997) 

Μελέτη Επικινδυνότητας 

• ΚΥΑ 5697/590/2000 

Επαγγελµατικά Εργαστήρια 

• Υ.Α.Φ15/οικ.5240/246, 19.2.98 

• Ν.2516/97, άρθρο 5 (ΦΕΚ 159/8.8.1997) 

Άδεια Λειτουργίας 

• Ν.2516/97 (ΦΕΚ 159/8.8.1997) 

• Υ.Α.Φ15/οικ.5239/245, 19.2.98 

• Β.∆. 277/63 

• Y.A. 5905/Φ15/839 (ΦΕΚ Β΄611/95) 

Άδεια ∆ιάθεσης Λυµάτων 

• Απόφαση Ε1β)221 της 22.1)24.2.65 (ΦΕΚ 138 Β΄) 

Παραβάσεις για άδειες εγκατάστασης και λειτουργίας 

• Υ.Α.Φ15/οικ.5245/251, 19.2.98 

∆απάνη για την έκδοση άδειας εγκατάστασης και λειτουργίας 

• Υ.Α.Φ15/οικ.5244/250, 19.2.98 

138

7.6.2 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ 

Το Ελληνικό ενεργειακό σύστηµα βρίσκεται την τελευταία δεκαετία σε φάση σηµαντικών 

αλλαγών. Η δείσδυση του φυσικού αερίου, η κατασκευή των διευρωπαϊκών δικτύων, η 

προώθηση των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας και της εξοικονόµησης ενέργειας και τέλος η 

απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας αποτελούν τα νέα δεδοµένα του. 

Σηµαντικές είναι οι επιπτώσεις των νέων αυτών δεδοµένων στην ασφάλεια του ενεργειακού 

εφοδιασµού της χώρας, στην µείωση της εξάρτησης της από το εισαγόµενο πετρέλαιο, µε όλα 

τα συνεπαγόµενα οφέλη στην εθνική οικονοµία, στην εξοικονόµηση µη ανανεούµενων 

ενεργειακών πόρων, στην αύξηση της αποδοτικότητας των διαδικασιών παραγωγής και 

κατανάλωσης ενέργειας, στην προστασία του περιβάλλοντος και τέλος στην βελτίωση των 

παρεχοµένων υπηρεσιών στους καταναλωτές. 

Α. Ηλεκτροπαραγωγή 

Το νοµικό πλαίσιο καθορίζεται κυρίως µε τους παρακάτω νόµους 

Οδηγία 96/92/ΕΚ (EE L 27/20, 30-01-97): "Κοινοί κανόνες εσωτερικής αγοράς ηλεκτρισµού" 

Η οδηγία αυτή αποτελεί το πρώτο ουσιαστικό βήµα για την σταδιακή δηµιουργία ανοιχτής και 

ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισµού στην Ευρωπαϊκή Ενωση, από την οποία, ως χώρα, 

είχαµε δικαίωµα παρέκκλισης έως την 19-2-2001. 

Ν. 2773/99 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 286/22-12-99): "Απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής 

ενέργειας-Ρύθµιση θεµάτων ενεργειακής πολιτικής και λοιπές διατάξεις." 

Ο νόµος αυτός καθορίζει το βασικό πλαίσιο ρύθµισης της απελευθερωµένης αγοράς 

ηλεκτρικής ενέργειας που θα αρχίσει να ισχύει από τον Φεβρουάριο του 2001 σύµφωνα µε 

την Οδηγία 96/92 της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

Ο νόµος αυτός προβλέπει: 

• Την σύσταση της Ρυθµιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ) ως ανεξάρτητης και 

αυτοτελούς διοικητικής αρχής που εποπτεύεται από τον Υπουργό Ανάπτυξης και τις 

αρµοδιότητές της. 

• Την σύσταση του ∆ιαχειριστή του Ηλεκτρικού Συστήµατος που θα εποπτεύεται από 

την ΡΑΕ 

• Την απελευθέρωση της παραγωγής και εκµετάλλευσης ηλεκτρικής ενέργειας που 

παράγεται από ΑΠΕ, Συµπαραγωγή αλλά και από συµβατικά καύσιµα 

• Την µετατροπή της ∆ΕΗ σε Ανώνυµη Εταιρεία. 

Ν. 2244/94 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 168/07-10-94): "Ρύθµιση θεµάτων Ηλεκτροπαραγωγής από 

Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας και από συµβατικά καύσιµα και άλλες διατάξεις." 

Ο νόµος αυτός άλλαξε σηµαντικά το τοπίο επιχειρώντας να δώσει ισχυρά οικονοµικά κίνητρα 

για την ανάπτυξη των ΑΠΕ στην Ελλάδα µε την προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων. Η βασική 

κατεύθυνση του ν. 2244/94 εναρµονίζεται µε τα µέτρα και τις διατάξεις που ισχύουν σχεδόν 

σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. µε σκοπό την αύξηση της συµµετοχής των ΑΠΕ στο ενεργειακό 

ισοζύγιο. Τα κύρια σηµεία του ν. 2244/94 µπορούν να συνοψισθούν στα παρακάτω: 

• Επιτρέπεται η παραγωγή και διάθεση ηλεκτρικής ενέργειας από ανεξάρτητους 

παραγωγούς (ΑΠ) εφόσον χρησιµοποιούνται ΑΠΕ. 

• Επιβάλλεται στη ∆ΕΗ η υποχρέωση να αγοράζει την ενέργεια που παράγεται από 

ανεξάρτητους παραγωγούς. 

• Προσφέρονται ιδιαίτερα ελκυστικές και σχετικά σταθερές τιµές στους ΑΠ από ΑΠΕ 

που συνδέονται µε τα τιµολόγια των καταναλωτών. 

• Παρέχεται σταθερό επιχειρησιακό περιβάλλον µε τη σύναψη µακροχρόνιων (10ετών) 

συµβολαίων αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. 

Π.∆.360/91 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 128/20-08-91): "Εξοδος της ∆ηµόσιας Επιχείρησης 

Ηλεκτρισµού από το δηµόσιο τοµέα." 

Π.∆.328/00 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 268/12-12-00): "Σύσταση και Καταστατικό της Ανώνυµης 

Εταιρείας «∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΗΛ. ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ»." 

139

Π.∆.333/00 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 278/20-12-00): "Μετατροπή της ∆ηµόσιας Επιχείρησης 

Ηλεκτρισµού σε Ανώνυµη Εταιρεία και Έγκριση του Καταστατικού της" 

Π.∆.220/99 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 188/20-9-99): "Ενηµέρωση του καταλόγου υπευθύνων φορέων 

για τη διαµετακόµιση της ηλεκτρικής ενέργειας µέσω των µεγάλων δικτύων, σε εναρµόνιση 

προς την οδηγία της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων 98/75/ΕΚ της 1.10.1998." 

Υ.Α.17951/00 (Τεύχος ΦΕΚ Β' 1498/8-12-00): "Κανονισµός Αδειών Παραγωγής και 

Προµήθειας Ηλ. Ενέργειας." 

Υ.Α.13897/99 Τεύχος ΦΕΚ Β' 1792/28-9-99): "Ένδειξη της κατανάλωσης ενέργειας για τους 

οικιακούς λαµπτήρες, σε συµµόρφωση προς την Οδηγία της Επιτροπής Ευρωπαϊκών 

Κοινοτήτων 98/1/ΕΚ της 27ης Ιανουαρίου 1998 και σε εφαρµογή του Π.∆. 180/94" 

Υ.Α.7890/00 (Τεύχος ΦΕΚ Β' 767/23-6-00): "Έγκριση Κανονισµού Προµηθειών της 

∆ηµόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισµού (∆ΕΗ)" 

Υ.Α.4524/01 (Τεύχος ΦΕΚ Β' 270/15-3-01): "Κώδικας Προµήθειας σε Πελάτες" 

Υ.Α.∆5/ΗΛ/Β/Φ1/οικ. 6296 (Τεύχος ΦΕΚ Β' 360/4-4-01): "Κανονισµός Άδειας ∆ιαχείρισης 

και Εκµετάλλευσης του Συστήµατος" 

Υ.Α.591/01 (Τεύχος ΦΕΚ Β' 43/22-1-01): "Καθορισµός τελών άσκησης δραστηριότητας στον 

τοµέα της ενέργειας, που αποτελούν πόρους της Ρυθµιστικής Αρχής Ενέργειας" 

Υ.Α.∆5/Β/Φ1/οικ. 8988 (Τεύχος ΦΕΚ Β' 623/25-5-01): "Έγκριση του Κώδικα Συναλλαγών 

Ηλεκτρικής Ενέργειας" 

Υ.Α.∆5/Β/Φ1/οικ. 8989 (Τεύχος ΦΕΚ Β' 654/30-5-01): "Έγκριση του Κώδικα ∆ιαχείρισης 

του Συστήµατος" 

Υ.Α.∆5/Β/Φ1/οικ. 17771/18-10-2001 (Τεύχος ΦΕΚ Β' 1423/22-10-01): "Κανονισµός Άδειας 

Αποκλειστικότητας της Κυριότητας του Συστήµατος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας" 

Υ.Α.∆5/Β/Φ1/οικ. 17773/18-10-2001 (Τεύχος ΦΕΚ Β' 1423/22-10-01): "Κανονισµός Άδειών 

Παραγωγής και Προµήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας (Έκδοση 2)" 

Υ.Α.∆5/Β/Φ1/οικ. 17770/18-10-2001 (Τεύχος ΦΕΚ Β' 1423/22-10-01): "Κώδικας 

Προµήθειας σε Πελάτες (Έκδοση 2: Μη Επιλέγοντες Πελάτες)" 

Υ.Α.∆5/Β/Φ1/οικ. 17772/18-10-2001 (Υπο δηµοσίευση στο ΦΕΚ): "Όροι και Προϋποθέσεις 

Ενιαίας Άδειας Παραγωγής που χορηγείται στη ∆ΕΗ Α.Ε." 

Υ.Α.∆5/Β/Φ1/οικ. 17778/18-10-2001 (Υπο δηµοσίευση στο ΦΕΚ): "Χορήγηση Άδειας 

Αποκλειστικότητας της Κυριότητας του Συστήµατος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας στη 

∆ΕΗ Α.Ε." 

Β. Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας 

Η βασική νοµοθεσία που αφορά τις ανανεώσιµες πηγές είναι: 

Ν. 2941/01 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 201/12-09-01): «Απλοποίηση διαδικασιών ίδρυσης εταιρειών, 

αδειοδότησης Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας, ρύθµιση θεµάτων της Α.Ε. «ΕΛΛΗΝΙΚΑ 

ΝΑΥΠΗΓΕΙΑ» και άλλες διατάξεις.». 

Ν. 2244/94 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 168/07-10-94): «Ρύθµιση θεµάτων Ηλεκτροπαραγωγής από 

Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας και από συµβατικά καύσιµα και άλλες διατάξεις». 

Το θεσµικό πλαίσιο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιµες πηγές (ΑΠΕ) 

στην Ελλάδα καθορίζεται από το νόµο 2244/94. Ο νόµος αυτός άλλαξε σηµαντικά το τοπίο 

επιχειρώντας να δώσει ισχυρά οικονοµικά κίνητρα για την ανάπτυξη των ΑΠΕ στην Ελλάδα 

µε την προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων. Η βασική κατεύθυνση του ν. 2244/94 

εναρµονίζεται µε τα µέτρα και τις διατάξεις που ισχύουν σχεδόν σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. µε 

σκοπό την αύξηση της συµµετοχής των ΑΠΕ στο ενεργειακό ισοζύγιο. 

Τα κύρια σηµεία του ν. 2244/94 µπορούν να συνοψισθούν στα παρακάτω: 

• Επιτρέπεται η παραγωγή και διάθεση ηλεκτρικής ενέργειας από ανεξάρτητους 

παραγωγούς (ΑΠ) εφ’ όσον χρησιµοποιούνται ΑΠΕ. 

• Επιβάλλεται στη ∆ΕΗ η υποχρέωση να αγοράζει την ενέργεια που παράγεται από 

ανεξάρτητους παραγωγούς. 

• Προσφέρονται ιδιαίτερα ελκυστικές και σχετικά σταθερές τιµές στους ΑΠ από ΑΠΕ 

που συνδέονται µε τα τιµολόγια των καταναλωτών. 

• Παρέχεται σταθερό επιχειρησιακό περιβάλλον µε τη σύναψη µακροχρόνιων (10ετών) 

συµβολαίων αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. 

140

Ν. 2773/99 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 286/22-12-99): «Απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής 

ενέργειας-Ρύθµιση θεµάτων ενεργειακής πολιτικής και λοιπές διατάξεις». 

Ο νόµος αυτός καθορίζει το βασικό πλαίσιο ρύθµισης της απελευθερωµένης αγοράς 

ηλεκτρικής ενέργειας που θα αρχίσει να ισχύει από τον Φεβρουάριο του 2001 σύµφωνα µε 

την Οδηγία 96/92 της Ευρωπαϊκής Ενωσης. 

Ο νόµος αυτός προβλέπει: 

• Την σύσταση της Ρυθµιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ) ως ανεξάρτητης και 

αυτοτελούς διοικητικής αρχής που εποπτεύεται από τον Υπουργό Ανάπτυξης και τις 

αρµοδιότητές της. 

• Την σύσταση του ∆ιαχειριστή του Ηλεκτρικού Συστήµατος που θα εποπτεύεται από 

την ΡΑΕ 

• Την απελευθέρωση της παραγωγής και εκµετάλλευσης ηλεκτρικής ενέργειας που 

παράγεται από ΑΠΕ, Συµπαραγωγή αλλά και από συµβατικά καύσιµα 

• Την µετατροπή της ∆ΕΗ σε Ανώνυµη Εταιρεία. 

Ν. 2647/98 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 237/22-10-98): «Μεταβίβαση αρµοδιοτήτων στις περιφέρειες 

και την αυτοδιοίκηση και άλλες διατάξεις». 

Με το νόµο αυτό ορίζονται οι αρµοδιότητες που µεταβιβάζονται από την Κεντρική ∆ιοίκηση 

στις Περιφέρειες και την Αυτοδιοίκηση. 

Οι σχετικές µε την παραγωγή ενέργειας αρµοδιότητες του Υπουργού Ανάπτυξης που 

µεταβιβάζονται στις Περιφέρειες περιλαµβάνουν: 

• Χορήγηση άδειας εγκατάστασης, λειτουργίας και επέκτασης ή ανάνέωσης σταθµών 

ηλεκτροπαραγωγής µε χρήση ΑΠΕ. 

• Χορήγηση άδειας χρήσης νερού σε περιπτώσεις µικρών υδροηλεκτρικών έργων 

καθώς και χορήγηση ενιαίας άδειας χρήσης νερού και εκτέλεσης έργου αξιοποίησης 

υδατικών πόρων. 

• Εκµίσθωση γεωθερµικού πεδίου χαµηλής ενθαλπίας. 

• Επιβολή κυρώσεων σε σταθµούς ηλεκτροπαραγωγής. 

Υ.Α. ΣΕ 2708/17-12-87 ΥΒΕΤ (Τεύχος ΦΕΚ Β' 761): «∆ικαιολογητικά που απαιτούνται για 

την έκδοση αδειών ίδρυσης, εγκατάστασης και λειτουργίας των σταθµών 

ηλεκτροπαραγωγής» 

Η απόφαση αυτή τροποποιήθηκε από τις : 

• Υ.Α. ∆6/Φ1/ΟΙΚ12230/3.8.99 ΥΠΑΝ (Τεύχος ΦΕΚ Β' 1560/04-08-99): 

«Τροποποίηση διαδικασίας έκδοσης αδειών εγκατάστασης σταθµών 

ηλεκτροπαραγωγής µε χρήση ΑΠΕ µη εγγυηµένης ισχύος στα ηλεκτρικά συστήµατα 

Κρήτης, Ρόδου και Κω της ∆ΕΗ και λοιπές ρυθµίσεις» 

• Υ.Α. 8860/11.5.1998 ΥΠΑΝ:«Τροποποίηση διατάξεων της απόφασης του Υπουργού 

ΒΕΤ 8295/19.4.1995» 

• Υ.Α. ∆6/Φ1/51298/2.8.1996 ΥΠΑΝ (Τεύχος ΦΕΚ Β 766/28.08.1996):«Τροποποίηση 

και αντικατάσταση διατάξεων καθώς και διόρθωση παροραµάτων της απόφασης του 

Υπουργού Βιοµηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας µε αριθ. πρωτ. 

∆6/Φ1/ΟΙΚ.8295/19.4.1995». 

• Υ.Α. ∆6/Φ1/ΟΙΚ.8295/19.4.1995 ΥΒΕΤ (Τεύχος ΦΕΚ Β 385/10.5.1995): 

«Α. ∆ιαδικασίες και δικαιολογητικά που απαιτούνται για την έκδοση των αδειών 

εγκατάστασης και λειτουργίας σταθµών ηλεκτροπαραγωγής, τα καταβλητέα 

παράβολα καθώς και κάθε άλλη αναγκαία λεπτοµέρεια. 

Β. Καθορισµός γενικών τεχνικών και οικονοµικών όρων των συµβάσεων µεταξύ 

παραγωγών και ∆ΕΗ, λεπτοµέρειες διαµόρφωσης των τιµολογίων καθώς και όροι 

διασύνδεσης» 

Υ.Α. ∆6/Φ1/ΟΙΚ.13129/2.8.96 ΥΠ.ΑΝ (Τεύχος ΦΕΚ Β 766/28.8.1996): «Προσδιορισµός 

παραβάσεων και καθορισµός διαδικασίας επιβολής σχετικών κυρώσεων σε σταθµούς 

ηλεκτροπαραγωγής» 

Σχετικά µε Υδροηλεκτρικά έργα 

141

Ν. 1739/1987 (Τεύχος ΦΕΚ Α 201/20-11-1987): «∆ιαχείριση των υδατικών πόρων και άλλες 

διατάξεις» 

Π.∆. 256/1989 (Τεύχος ΦΕΚ Α 121/11.5.89) «'Αδεια χρήσης νερού» 

Υ.Α. Φ16/5813/17.5.89 ΥΒΕΤ (Τεύχος ΦΕΚ Β 383/24.5.89): «'Αδεια εκτέλεσης έργου 

αξιοποίησης υδατικών πόρων από νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, που δεν 

περιλαµβάνονται στον ∆ηµόσιο τοµέα και από φυσικά πρόσωπα» 

Υ.Α. 12160/30.7.1999 ΥΠΑΝ (Τεύχος ΦΕΚ Β 1552/3.8.99): «∆ιαδικασία επιλογής 

υποψηφίων ηλεκτροπαραγωγών για έκδοση αδειών εγκατάστασης µικρών υδροηλεκτρικών 

έργων µε τη βέλτιστη αξιοποίηση του διαθέσιµου υδατικού δυναµικού της χώρας» 

Σχετικά µε την αξιοποίηση βιοµάζας 

Π.∆. 126/1986 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 44/17-04-86)«∆ιαδικασία παραχώρησης της εκµετάλλευσης, 

συντήρησης και βελτίωσης των δασών που ανήκουν στο ∆ηµόσιο και στα νοµικά πρόσωπα 

του ∆ηµοσίου τοµέα στους δασικούς συνεταιρισµούς». 

Το Π.∆. 126 περιλαµβάνει διατάξεις σχετικές µε: 

• το σχέδιο εκµετάλλευσης, συντήρησης και βελτίωσης δασών στους δασικούς 

συνεταιρισµούς 

• αίτηση παραχώρησης, εκµετάλλευσης, συντήρησης και βελτίωσης δασών στους 

δασικούς συνεταιρισµούς 

• την παραχώρηση των ανωτέρω δικαιωµάτων, τη διάρκεια αυτής καθώς και τις 

απαιτούµενες εγγυήσεις που πρέπει να πληρούνται 

• την καταµέτρηση των παραχθέντων δασικών προϊόντων 

και άλλες σχετικές διατάξεις. 

Σχετικά µε την αξιοποίηση Γεωθερµικών Πεδίων 

Ν. 1475/84 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 131/11-09-1984): "Αξιοποίηση του γεωθερµικού δυναµικού» 

Με το νόµο αυτό ορίζονται οι έννοιες του γεωθερµικού δυναµικού, γεωθερµικής ενέργειας και 

θερµών νερών που εµπίπτουν στις διατάξεις του καθώς και οι έννοιες των προϊόντων, 

υποπροϊόντων και παραπροϊόντων εκµετάλλευσης του γεωθερµικού δυναµικού. 

Ο Ν. 1475 περιέχει βασικές διατάξεις σχετικά µε τα δικαιώµατα αναζήτησης, έρευνας και 

εκµετάλλευσης του γεωθερµικού δυναµικού καθώς και εκµίσθωσης γεωθερµικών πηγών. 

Υ.Α. ∆9-8/Φ261/31928/21-12-93 (Τεύχος ΦΕΚ Β' 958/31.12.1993) «Καθορισµός 

µισθώµατος γεωθερµικής ενέργειας χαµηλής ενθαλπίας για άµεση χρήση βάσει του 

καταναλισκόµενου θερµοενεργειακού δυναµικού του γεωθερµικού ρευστού». 

Αλλοι σχετικοί νόµοι 

N. 2503/97: «∆ιοίκηση –οργάνωση στελέχωση της Περιφέρειας, ρύθµιση θεµάτων για την 

Τοπική Αυτοδιοίκηση» 

Ν. 1558/85 (Τεύχος ΦΕΚ 381/Α/26.7.1985): « Κυβέρνηση και κυβερνητικά όργανα» 

Π.∆. 27/1996 «Συγχώνευση των Υπουργείων Τουρισµού,Βιοµηχανίας ,Ενέργειας και 

Τεχνολογίας και Εµπορίου στο Υπουργείο Ανάπτυξης» 

ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΕΤΡΕΛΑΪΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ 

ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ 

Νόµος 1769/88: «Κύρωση της από 9ης ∆εκεµβρίου 1987 τροποποιητικής σύµβασης µεταξύ 

του ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ∆ΗΜΟΣΙΟΥ και των Εταιρειών DΕΝΙSΟΝ ΜΙΝΕS LIMITED, ΗΕLLENIC 

ΟΙL CUMPANY, ΙΝC. WHITE SΗΙΕLD GREECE ΟΙL CORPORATION, WINTERSHALL 

ΑΚΤΙΕΝGESELLSCHAFT, ΒΙΝΤΕΡΣΧΑΛΛ ΕΛΛΑΣ Α.Ε. ΠΕΤΡΕΛΑΙΩΝ και ∆ΗΜΟΣΙΑΣ 

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ - ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΣ 

Υ∆ΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΩΝ Α.Ε. και των παραρτηµάτων της 1, 2, 3 και 4 και ρύθµιση ζητηµάτων 

υδρογονανθράκων». 

Οδηγία 94/22/ΕΚ: «Όροι χορήγησης και χρήσης των αδειών αναζήτησης, εξερεύνησης και 

παραγωγής υδρογονανθράκων». 

Απόφαση 99/280/ΕΚ: «Κοινοτική διαδικασία πληροφόρησης και διαβούλευσης σχετικά µε 

το κόστος εφοδιασµού µε αργό πετρέλαιο και τις τιµές διάθεσης των πετρελαιοειδών στην 

142

κατανάλωση». 

Τέθηκε σε εφαρµογή µε την απόφαση 99/566/ΕΚ: «Εφαρµογή της απόφασης 1999/280/ΕΚ 

του Συµβουλίου όσον αφορά κοινοτική διαδικασία πληροφόρησης και διαβούλευσης σχετικά 

µε το κόστος εφοδιασµού µε αργό πετρέλαιο και τις τιµές διάθεσης των πετρελαιοειδών στην 

κατανάλωση». 

Οδηγία 77/706/ΕΟΚ:«Περί καθορισµού κοινοτικού στόχου µειώσεως της καταναλώσεως 

πρωτογενούς ενεργείας σε περίπτωση δυσχερειών εφοδιασµού σε αργό πετρέλαιο και 

προϊόντα πετρελαίου». Η εφαρµογή καθορίστηκε µε την απόφαση 79/639/EOK: «Περί του 

τρόπου εφαρµογής της αποφάσεως του Συµβουλίου 77/706/ΕΟΚ». 

Οδηγία 73/238/ΕΟΚ: «Περί µέτρων προορισµένων να αµβλύνουν τις επιπτώσεις των 

δυσχερειών εφοδιασµού µε πετρέλαιο και προϊόντα πετρελαίου». 

Οδηγία 68/414/ΕΟΚ: «Περί υποχρεώσεως διατηρήσεως ενός ελαχίστου επιπέδου 

αποθεµάτων αργού πετρελαίου και/ή προϊόντων πετρελαίου από τα κράτη µέλη της ΕΟΚ». 

Τροποποίηση από οδηγία 98/93/ΕΚ (ΕΕ L 358 31.12.98 σ.100). 

Κανονισµός (ΕΟΚ) αριθ. 2677/75: Εφαρµογή του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 3254/74 του 

Συµβουλίου της 17ης ∆εκεµβρίου 1974 «περί εφαρµογής του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 

1055/72 περί ανακοινώσεως προς την Επιτροπή των εισαγωγών υδρογονανθράκων για τα 

προϊόντα πετρελαίου των κλάσεων 27. 10 Α, Β, Γ Ι και Γ ΙΙ του κοινού δασµολογίου». 

Π.∆. 327/92 (Τεύχος ΦΕΚ Α', 163/01-10-92): «Ρύθµιση θεµάτων πετρελαϊκής πολιτικής, 

εµπορίας πετρελαιοειδών προϊόντων και λειτουργίας καταστηµάτων». 

Π.∆. 190/92 (Τεύχος ΦΕΚ Α', 90/02-06-92): «Εξοδος της ∆ηµόσιας Επιχείρησης Πετρελαίου 

Α. Ε. (∆ΕΠ) από τον ∆ηµόσιο τοµέα». 

Ν. 1571/85 (Τεύχος ΦΕΚ Α', 192/14-11-85) «Ρύθµιση θεµάτων πετρελαϊκής πολιτικής και 

εµπορίας πετρελαιοειδών και άλλες διατάξεις» 

Ο νόµος αυτός συµπληρώθηκε / τροποποιήθηκε από τους νεότερους: 

• Ν. 2741/99 (Τεύχος ΦΕΚ Α', 199/28-09-99): «Ενιαίος φορέας Ελέγχου Τροφίµων, 

άλλες ρυθµίσεις θεµάτων αρµοδιότητας του Υπουργείου Ανάπτυξης και λοιπές 

διατάξεις» 

• Ν. 2516/97 (Τεύχος ΦΕΚ Α', 159/08-08-97): «Ιδρυση και λειτουργία βιοµηχανικών 

και βιοτεχνικών εγκαταστάσεων και άλλες διατάξεις» 

• Ν. 2289/95 (Τεύχος ΦΕΚ Α', 27/08-02-95): «Αναζήτηση, έρευνα και εκµετάλλευση 

υδρογονανθράκων και άλλες διατάξεις» 

• Ν. 2081/92 (Τεύχος ΦΕΚ Α', 154/10-09-92): «Ρύθµιση του θεσµού των 

Επιµελητηρίων, τροποποίηση των διατάξεων του Ν 1712/87 για τον εκσυγχρονισµό 

των επαγγελµατικών οργανώσεων των εµπόρων, βιοτεχνών και λοιπών 

επαγγελµατιών και άλλες διατάξεις». 

• Ν. 2008/92 (Τεύχος ΦΕΚ Α', 16/11-02-92): «Περί τροποποιήσεως και 

συµπληρώσεως των διατάξεων του Ν.1571/1985. Λοιπές διατάξεις αρµοδιότητας 

Υπουργείου Οικονοµικών και συναρµόδιων Υπουργείων». 

Είναι ο βασικός νόµος του πετρελαίου. Συµπληρώθηκε και τροποποιήθηκε από νεότερους 

νόµους και περιλαµβάνει βασικές αρχές: 

• Πετρελαϊκής πολιτικής 

• Ισότητας µεταξύ των υπηκόων της Ε.Ε. 

• Λειτουργίας του ενιαίου φορέα πετρελαιοειδών (∆ΕΠ) 

• ∆ιάθεσης πετρελαιοειδών στην Ελληνική αγορά (τροποποιήθηκαν από τους / ν. 

2008/92 και 2289/95) 

• Εισαγωγής πετρελαιοειδών (τροποποιήθηκαν από τον ν. 2008/92) 

• ∆ιύλισης πετρελαιοειδών και προγραµµατισµού διυλιστηρίων-εταιρειών εµπορίας 

πετρελαιοειδών 

• Αποθεµάτων ασφαλείας πετρελαιοειδών (τροποποιήθηκαν από τον ν. 2289/95) 

• ∆ιαµόρφωσης τιµών πετρελαιοειδών (τροποποιήθηκαν από τον ν. 2289/95 και 

2741/99 ) 

• Εξαγωγής πετρελαιοειδών (τροποποιήθηκαν από τον ν. 2008/92) 

• Ασκησης εµπορίας πετρελαιοειδών και έκδοσης σχετικής άδειας (τροποποιήθηκαν 

από τους ν. 1769/88, 2081/92, 2008/92, 2289/95 και 2516/97) 

• Εφοδιασµού και ειδικού λογαριασµού για την εξασφάλιση απρόσκοπτου εφοδιασµού 

των προβληµατικών περιοχών της χώρας (τροποποιήθηκαν από τον ν. 2289/95) 

• Αρµοδιοτήτων του Γενικού Χηµείου του Κράτους στον τοµέα των πετρελαιοειδών 

143

(τροποποιήθηκαν από τον ν. 2008/92) 

Ν.2593/98 (Τεύχος ΦΕΚ Α', 59/20-03-98): «Αναδιοργάνωση της ∆ηµόσιας Επιχείρησης 

Πετρελαίου (∆.Ε.Π. Α.Ε.) και των θυγατρικών της εταιρειών, καταστατικό αυτής και άλλες 

διατάξεις». 

Υ.Α.1980/99 (Τεύχος ΦΕΚ Β', 1833/1-10-99): «Γνωστοποίηση τιµών διάθεσης 

πετρελαιοειδών προϊόντων άπό τα διυλιστήρια και από εταιρίες εµπορίας πετρελαιοειδών». 

Υ.Α.530/99 (Τεύχος ΦΕΚ Β', 1872/13-10-99): «Όροι και προϋποθέσεις χορήγησης άδειας 

εγκεκριµένου αποθηκευτή». 

ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΟΥ ∆ΙΕΠΕΙ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ 

Κοινοτική Οδηγία 98/30: «Κοινοί κανόνες της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου». 

Η οδηγία αυτή προβλέπει το βασικό πλαίσιο διαµόρφωσης της απελευθερωµένης αγοράς 

του φυσικού αερίου στην Ευρωπαϊκή Ενωση, και προβλέπει την παρέκκλιση της Ελλάδας 

από διατάξεις της έως το έτος 2006. 

Οδηγία 91/296/ΕΟΚ: «∆ιαµετακόµιση φυσικού αερίου µέσω των µεγάλων δικτύων». 

Τροποποίηση 95/49/ΕΚ (ΕΕ L 233 30.09.95 σ.86) 

83/230/ΕΟΚ: «Σύσταση του Συµβουλίου της 21ης Απριλίου 1983 σχετικά µε τους τρόπους 

διαµόρφωσης των τιµών και των τιµολογίων για το φυσικό αέριο στην Κοινότητα». 

Ν. 2364/95 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 252/06-12-95): «Σύσταση του σώµατος Ενεργειακού Ελέγχου 

και σχεδιασµού. Εισαγωγή, µεταφορά, εµπορία και διανοµή φυσικού αερίου και άλλες 


Ο νόµος τροποποιήθηκε αργότερα σύµφωνα µε τα άρθρα 9 & 10 του Ν. 2528/97: «Κύρωση 

της από 20.6.1997 Σύµβασης µεταξύ των εταιρείων "ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΠΕΝ∆ΥΣΕΩΝ Α.Ε." και 

"ΝΑΥΠΗΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ Α.Ε." και του ως εκ τρίτου 

συµβληθέντος ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ∆ΗΜΟΣΙΟΥ και άλλες διατάξεις». 

Με τον νόµο αυτό συστάθηκε το σώµα ενεργειακού ελέγχου και καθορίστηκαν οι βασικές 

αρχές της αγοράς του φυσικού αερίου: 

Εισαγωγή, µεταφορά, εµπορία και διανοµή φυσικού αερίου 

Εταιρείες ∆ιανοµής Αερίου (Ε∆Α) 

Συµµετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης στο µετοχικό κεφάλαιο των Ε∆Α 

Μεταβίβαση των εγκατεστηµένων δικτύων αερίου της ∆ΕΦΑ στην ∆ΕΠΑ. 

Π∆ 10/98 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 19/30-01-98): «Καθορισµός των όρων διενέργειας και των 

προϋποθέσεων συµµετοχής σε διαγωνισµό ιδιωτών επενδυτών σε εταιρείες Παροχής 

Αερίου». 

Με το διάταγµα αυτό καθορίστηκαν οι όροι και οι προϋποθέσεις διενέργειας των 

διαγωνισµών για την ανάδειξη επενδυτών που θα συµµετέχουν στις Ανώνυµες Εταιρείες 

Παροχής Αερίου που θα συσταθούν στις περιοχές Αττικής, Θεσσαλίας και Θεσσαλονίκης, 

σύµφωνα µε τον ν. 2364/95 και τον ν. 2528/97. 

Ν. 2593/98 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 59/20-03-98): «Αναδιοργάνωση της ∆ηµόσιας Επιχείρησης 

Πετρελαίου (∆.Ε.Π. Α.Ε.) και των θυγατρικών της εταιρειών, καταστατικό αυτής και άλλες 


Ο νόµος αυτός προβλέπει την αναδιοργάνωση της ∆ηµόσιας Επιχείρησης Πετρελαίου (∆ΕΠ 

Α.Ε.) και των θυγατρικών αυτής (ΕΚΟ, Χηµικά Μακεδονίας, ΕΛ∆Α, ∆ΕΠ Ερευναεκµετάλλευση 

υδρογονανθράκων) καθώς και την µεταβίβαση του 85% των µετοχών της 

∆ΕΠΑ στο Ελληνικό 

Π∆ 420/87 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 187/20-10-87): «Εγκατάσταση δικτύων αερίων καυσίµων σε 

νέες οικοδοµές». 

Ν.2299/95 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 66/7-4-95): «Κύρωση του Προσαρτήµατος της 1ης Ιουλίου 1993 

και του Πρωτοκόλλου της 19ης ∆εκεµβρίου 1994 µεταξύ της Ελληνικής ∆ηµοκρατίας και της 

Ρωσικής Οµοσπονδίας στη ∆ιακρατική Συµφωνία της 7ης Οκτωβρίου 1987 για την 

προµήθεια του φυσικου αερίου στην Ελληνική ∆ηµοκρατία». 

Π.∆.78/00 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 66/10-3-00): «Όροι και διαδικασίες συµµετοχής των Νοµικών 

144

Προσώπων της τοπικής Αυτοδιοίκησης στις Εταιρίες ∆ιανοµής Αερίου (Ε.∆.Α.)». 

Π.∆.341/96 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 225/11-9-96): «Αντικατάσταση του παραρτήµατος του άρθρου 

4 του Προεδρικού ∆ιατάγµατος 161/1992 «∆ιαµετακόµιση φυσικού αερίου µέσω µεγάλων 

δικτύων µεταφοράς υψηλής πίεσης σε εναρµόνιση προς την Οδηγία του Συµβουλίου των 

Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων 91/296/ΕΟΚ της 31 Μαϊου 1991» (ΦΕΚ 74/Α/12.5.1992) σε 

συµµόρφωση προς την Οδηγία της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων 95/49/ΕΚ της 

26ης Σεπτεµβρίου 1995 όπως αυτό αντικαταστάθηκε µε το άρθρο 1 του Προεδρικού 

∆ιατάγµατος 450/95 (ΦΕΚ 263/Α/29.12.1995)». 

Υ.Α.8678 (Τεύχος ΦΕΚ Β' 1252/17-6-99): «Παράταση ισχύος της άδειας εγκατάστασης του 

Συστήµατος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου της ∆ΕΠΑ Α.Ε.». 

Υ.Α.20260 (Τεύχος ΦΕΚ Β' 1252/17-6-99): «Έγκριση Προσαρµογής Καταστατικού της 

Ανωνύµου Εταιρίας "∆ΗΜΟΣΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΑΕΡΙΟΥ Α.Ε." (∆ΕΠΑ Α.Ε.)».

7.10 ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ 


Ο ποιοτικός έλεγχος έχει ξεκινήσει από τη βιοµηχανία στο επίπεδο της 

παραγωγής.Πλέον έχει εξελιχθεί υπό τον όρο "έλεγχος ποιότητας" µε την ένοια της επιβολής 

της ποιότητας σύµφωνα µε τις σειρές των προτύπων ΙSO 9000 σε όλες τις φάσεις του 

σχεδιασµού, της παραγωγής, του ελέγχου και της υποστήριξης µετά την πώληση (έως την 

εξάντληση του ορίου ζωής των προϊόντων και των υπηρεσιών), άρα ενδιαφέρει άµεσα τον 

τεχνικό κόσµο και ειδικότερα τους Ελληνες Μηχανικούς. 

∆εν υπάρχουν σαφή όρια ειδικότητας, ενώ ο έλεγχος της ποιότητας µπορεί να 

θεωρηθεί και ως εσωτερική λειτουργία µιας επιχείρησης, καθώς και ως εξωτερική 

επιθεώρηση ενός τρίτου µέρους (Third Party) όσον αφορά την ικανότητα (καταλληλότητα) της 

επιχείρησης αυτής να µπορεί να παράγει ή να προσφέρει τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες,για τα 

οποία δηλώνει ότι έχει αυτήν τη δυνατότητα παροχής τεχνολογίας (ή τεχνογνωσίας για 

υπηρεσίες). 

Αρα ανακύπτουν ειδικότητες, πρώτον του διαχειριστή ποιότητας (εσωτερική εποπτεία 

της επιχείρησης), του επιθεωρητή ποιότητας και επίσης του συµβούλου ποιότητας, που µαζί 

µε τους οργανισµούς πιστοποίησης της ποιότητας πρέπει να έχουν την απαιτούµενη έγγραφη 

καταλληλότητα των προσόντων τους.Ετσι θα δούµε να δηµιουργείται µελλοντικά η ανάγκη της 

βαθµιδωτής απόδειξης καταλληλότητας εταιρειών, συµβούλων καθώς και φυσικών 

προσώπων για συγκεκριµένο έργο. 

∆ια µέσου των επαγγελµατικών ενώσεων, καθώς και µε τους φορείς της πολιτείας θα 

πρέπει να οριοθετηθούν επακριβώς οι νέες αυτές ειδικότητες των Μηχανικών και των 

εταιρειών, όπως αυτές αρχίζουν και πραγµατοποιούνται στα υπόλοιπα κράτη-µέλη της ΕΟΚ. 

7.10 ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ & ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ 


Ο Νόµος 372/76 , όπως τροποποιήθηκε από τον Νόµο 1682/1997 και το Προεδρικό ∆ιάταγµα 

155/97, αναθέτει στον ΕΛΟΤ την ανάπτυξη δραστηριοτήτων Πιστοποίησης. Με βάση την 

Υπουργική Απόφαση 22729/509/26-06-98/ ΦΕΚ 708/Β/13-07-98, ο ΕΛΟΤ εφαρµόζει 

∆ιαδικασίες και Συστήµατα Πιστοποίησης (π.χ. Συστήµατα Πιστοποίησης του ∆ιεθνούς 

Οργανισµού ISO). Στο πλαίσιο των ∆ιαδικασιών αυτών απονέµει Σήµατα Συµµόρφωσης και 

χορηγεί Πιστοποιητικά Συµµόρφωσης που υποδηλώνουν την συµµόρφωση προϊόντων, 

διεργασιών, δραστηριοτήτων, οργανισµών, συστηµάτων και προσώπων µε τις απαιτήσεις 

τυποποιητικών εγγράφων (προτύπων, προδιαγραφών, κανονισµών κλπ), και τα οποία 

ονοµάζονται Σήµατα Συµµόρφωσης/ Πιστοποιητικά Συµµόρφωσης ΕΛΟΤ. 

Τα Σήµατα Συµµόρφωσης, τα οποία απονέµονται υποδηλώνοντας τη συµµόρφωση µε 

Ελληνικά Πρότυπα, Ευρωπαϊκά Πρότυπα (ΕΝ), Πειραµατικά Ευρωπαϊκά Πρότυπα, Έγγραφα 

Εναρµόνισης (HD), καθώς και Ευρωπαϊκά Τηλεπικοινωνιακά Πρότυπα (ETSI), Πειραµατικά 

Ευρωπαϊκά Πρότυπα (I-ETS), τα οποία εκδίδονται από τον ΕΛΟΤ, τη CEN ή τη CENELEC ή 

τον ETSI, ονοµάζονται Ελληνικά Σήµατα Συµµόρφωσης. 

Ο ΕΛΟΤ είναι ο µοναδικός οργανισµός εξουσιοδοτηµένος για την απονοµή του Ελληνικού 

Σήµατος Συµµόρφωσης. 

Ο ΕΛΟΤ διενεργεί δειγµατοληψίες, δοκιµές, επιθεωρήσεις και αξιολόγηση διαδικασιών και 

συστηµάτων χρησιµοποιώντας τα δικά του µέσα και το προσωπικό ή σε συνεργασία µε 

άλλους αποδεκτούς ενδιαφερόµενους φορείς. 

174

Οι διαδικασίες πιστοποίησης και αξιολόγησης βασίζονται στις απαιτήσεις του προτύπων 

ΕΛΟΤ ΕΝ 45012, ΕΛΟΤ ΕΝ 45011, των Κατευθυντήριων Οδηγιών της EA για την εφαρµογή 

των 45012, 45011 και για τους φορείς που πιστοποιούν Περιβαλλοντικά Συστήµατα 

∆ιαχείρισης, των οδηγιών ISO/IEC 61-62-65 και των προτύπων της σειράς ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 

9000 και ISO 10011 καθώς επίσης και στους κανονισµούς των φορέων διαπίστευσης 

SINCERT/ ΕΣΥ∆ και τους κανονισµούς του IQNet. 

Την εφαρµογή και την υλοποίηση των δραστηριοτήτων πιστοποίησης του ΕΛΟΤ διαχειρίζεται 

το Συµβούλιο Πιστοποίησης. 

Ο ΕΛΟΤ συµµετέχει σε διάφορους Ευρωπαϊκούς και ∆ιεθνείς οργανισµούς και συµφωνίες 

όπως είναι: ISO, CEN, CENELEC, CENCER, CASCO, IQNet, το διεθνές σχήµα 

πιστοποίησης προϊόντων CB, οι συµφωνίες CCA, HAR, και ENEC στο πεδίο της 

πιστοποίησης προϊόντων. 

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ 

Τα σχήµατα πιστοποίησης προϊόντων του ΕΛΟΤ έχουν αναπτυχθεί και λειτουργούν σύµφωνα 

µε τις απαιτήσεις του Γενικού Κανονισµού Πιστοποίησης Προϊόντων και των Ειδικών 

κανονισµών Πιστοποίησης για κάθε κατηγορία προϊόντος, οι οποίοι βασίζονται στις σχετικές 

οδηγίες ISO/IEC καθώς και στη σειρά προτύπων ISO 45000. 

Ο ΕΛΟΤ έχει αναπτύξει σχήµατα πιστοποίησης προϊόντων στους ακόλουθους τοµείς: 

ηλεκτρικές οικιακές συσκευές, ηλεκτρικά καλώδια, χάλυβες οπλισµού σκυροδέµατος, 

τσιµέντο, κεραµικά πλακίδια, είδη υγιεινής, σκυρόδεµα, ρευµατοδότες/ ρευµατολήπτες κλπ. 

ΕΦΑΡΜΟΓΗ Ο∆ΗΓΙΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. 

Ο ΕΛΟΤ εµπλέκεται επίσης στην εφαρµογή ορισµένων οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε 

συνεργασία µε τις Αρµόδιες Αρχές. Ο ΕΛΟΤ έχει κοινοποιηθεί για την εφαρµογή των 

παρακάτω οδηγιών (αριθµός κοινοποίησης 365): 73/23/EEC, 92/42/EEC, 89/392/EEC, 

91/368/EEC, 93/44/EEC, 89/686/EEC, 93/95/EEC, 88/106/EEC, 88/378/EEC και 95/16/EEC. 

ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ∆ΟΚΙΜΕΣ 

Ο ΕΛΟΤ διεξάγει επιθεωρήσεις και δοκιµές για σκοπούς πιστοποίησης. 

Ο ΕΛΟΤ αναλαµβάνει την διενέργεια επιθεωρήσεων για λογαριασµό ξένων φορέων 

πιστοποίησης όπως είναι οι UL, VDE, KEMA, CEBEC, BSI, AFNOR κ.α. 

7.10.2 ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ 

Στα πλαίσια των δραστηριοτήτων πιστοποίησής του, ο ΕΛΟΤ εφαρµόζει σχήµα πιστοποίησης 

για Συστήµατα Ποιότητας, σύµφωνα µε τις απαιτήσεις των προτύπων της σειράς ΕΛΟΤ ΕΝ 

ISO 9000. Το ανωτέρω σχήµα άρχισε τη λειτουργία το 1991 και µέχρι σήµερα αυξάνεται 

ετησίως ο αριθµός των Πιστοποιητικών Συµµόρφωσης Συστηµάτων Ποιότητας που έχει 

χορηγήσει ο ΕΛΟΤ. Στοχεύοντας προς την αµοιβαία αναγνώριση των χορηγούµενων 

πιστοποιητικών από οργανισµούς και φορείς άλλων χωρών, ο ΕΛΟΤ έγινε µέλος του 

∆ιεθνούς ∆ικτύου Πιστοποίησης- IQNet. Κύριος στόχος του IQNet είναι η αµοιβαία 

αναγνώριση και η προώθηση των Πιστοποιητικών Συµµόρφωσης Συστηµάτων ∆ιαχείρισης 

που χορηγούν τα µέλη του, τα οποία δραστηριοποιούνται σε όλους τους τοµείς της 

βιοµηχανίας και των υπηρεσιών καθώς και ο συντονισµός των εργασιών που πρέπει να 

γίνουν για την πιστοποίηση των επιχειρήσεων που λειτουργούν σε διάφορες χώρες. Κατά τον 

τρόπο αυτό, οι επιχειρήσεις που πιστοποιούνται από φορείς µέλη του IQNet, κατέχουν ένα 

διεθνώς αναγνωρισµένο «διαβατήριο» που εξασφαλίζει την πρόσβαση στην παγκόσµια 

αγορά. Η αµοιβαία αναγνώριση των πιστοποιητικών που επιτυγχάνεται µέσω του IQNet 

διευκολύνει την ζωή των επιχειρήσεων και αποτελεί οικονοµία τόσο δυνάµεων όσο και 

χρηµάτων. 

Το 1997 ο ΕΛΟΤ αξιολογήθηκε από τον Ιταλικό Φορέα ∆ιαπίστευσης SINCERT και του 

χορηγήθηκε το Πιστοποιητικό ∆ιαπίστευσης για την Πιστοποίηση Συστηµάτων Ποιότητας, 

σύµφωνα µε τις απαιτήσεις του προτύπου ΕΛΟΤ ΕΝ 45012. Ο φορέας SINCERT είναι µέλος 

της ΕΑ (Ευρωπαϊκή ∆ιαπίστευση), έχοντας συµφωνία αµοιβαίας αναγνώρισης µε όλους τους 

φορείς µέλη της. Το 2000 ο ΕΛΟΤ αξιολογήθηκε από το Εθνικό Συµβούλιο ∆ιαπίστευσης 

ΕΣΥ∆ και του χορηγήθηκε το Πιστοποιητικό ∆ιαπίστευσης για την Πιστοποίηση Συστηµάτων 

Ποιότητας, σύµφωνα µε τις απαιτήσεις του προτύπου ΕΛΟΤ ΕΝ 45012. Η διαπίστευση του 

ΕΛΟΤ από την SINCERT και το ΕΣΥ∆ ενισχύει την αξία και αξιοπιστία των πιστοποιητικών 

που χορηγεί ο ΕΛΟΤ καθώς και την Ευρωπαϊκή και ∆ιεθνή τους αναγνώριση. 

175

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 

Ο ΕΛΟΤ έχει αναπτύξει και λειτουργεί σχήµα για την πιστοποίηση Συστηµάτων 

Περιβαλλοντικής ∆ιαχείρισης, σύµφωνα µε τις απαιτήσεις των προτύπων της σειράς ISO 

14000 και των κατευθυντήριων οδηγιών της ΕΑ για φορείς που πιστοποιούν Συστήµατα 

Περιβαλλοντικής ∆ιαχείρισης, ενώ απένειµε το πρώτο σχετικό πιστοποιητικό το 1997. Στα 

πλαίσια της ιδιότητάς του ως µέλος του IQNet, ο ΕΛΟΤ χορηγεί επίσης και το Πιστοποιητικό 

IQNet για τα Συστήµατα Περιβαλλοντικής ∆ιαχείρισης. Το 2001 ο ΕΛΟΤ αξιολογήθηκε από 

τον Ιταλικό Φορέα ∆ιαπίστευσης SINCERT, και του χορηγήθηκε το Πιστοποιητικό 

∆ιαπίστευσης για την Πιστοποίηση Συστηµάτων Περιβαλλοντικής ∆ιαχείρισης, σύµφωνα µε 

τις απαιτήσεις του προτύπου ΕΛΟΤ ΕΝ 45012 και της οδηγίας ISO/IEC 66. 

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ 

Ο ΕΛΟΤ επίσης έχει αναπτύξει και λειτουργεί σχήµα για την πιστοποίηση Συστηµάτων 

∆ιαχείρισης Υγιεινής και Ασφάλειας στην Εργασία, σύµφωνα µε τις απαιτήσεις του προτύπου 

OHSAS 18001, ενώ απένειµε το πρώτο σχετικό πιστοποιητικό το 1999. 

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΑΣΦΑΛΟΥΣ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ 


Ασφαλούς ∆ιαχείρισης Πληροφοριών, σύµφωνα µε τις απαιτήσεις του προτύπου BS 7799. 

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ HACCP 


HACCP, σύµφωνα µε τις απαιτήσεις του προτύπου ΕΛΟΤ 1416. 

7.11 ∆ΙΠΛΩΜΑΤΑ ΕΥΡΕΣΙΤΕΧΝΙΑΣ - ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ 

7.11.1 Νοµοθετικό Πλαίσιο 

Ο βασικός νόµος που διέπει τα διπλώµατα ευρεσιτεχνίας-τεχνολογικές καινοτοµίες, 

είναι ο Ν. 1733/87-ΦΕΚ 171/Α/22-9-77 "Μεταφορά τεχνολογίας, εφευρέσεως, τεχνολογική 

καινοτοµία και σύσταση επιτροπής Ατοµικής Ενέργειας". 


α) Τη σύσταση του ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ Ι∆ΙΟΚΤΗΣΙΑΣ (Ο.Β.Ι.), ο οποίος είναι 

υπεύθυνος για την αξιολόγηση και χορήγηση του διπλώµατος ευρεσιτεχνίας, για την 

παρακολούθησή τους και ταξινόµησή τους. 

β) Καθορίζει το τι είναι καινοτοµία, τους δικαιούχους και τα δικαιώµατά τους. 

γ) Ορίζει τη διαδικασία χορήγησης διπλωµάτων ευρεσιτεχνίας. 

δ) Ορίζει τα περί τεχνικών νεωτερισµών και βραβείων που χορηγούνται σε εργαζοµένους από 

κρατικούς φορείς. 

στ) Ρυθµίζει θέµατα µεταφοράς τεχνολογίας. 

ζ) Καθορίζει θέµατα περί Ευρωπαϊκού διπλώµατος ευρεσιτεχνίας. 

7.11.2 Κανονισµός Προώθησης Καινοτοµιών 

α) Εργο του Ε.Ο.Μ.Μ.Ε.Χ./∆Ι.Κ.Τ.Α. 

Ο Ε.Ο.Μ.Μ.Ε.Χ./∆Ι.Κ.Τ.Α. (∆ιεύθυνση Καινοτοµιών Τεχνολογίας και Ανάπτυξης)στα 

πλαίσια των αναπτυξιακών στόχων που έχει θέσει, προωθεί και ενθαρρύνει ελληνικές 

καινοτοµίες που συµβάλλουν στην ενδογενή τεχνολογική και οικονοµική ανάπτυξη της χώρας. 

β) Καινοτοµία 

Με τον όρο καινοτοµία εννοείται ένα νέο προϊόν ή µία νέα τεχνολογική εφαρµογή µε 

δυνατότητες εµπορικής εκµετάλλευσης και επιχειρηµατικής αξιοποίησης που θα έχει θετικές 

επιπτώσεις στην οικονοµία της χώρας. 

Στην έννοια "νέο προϊόν ή νέα τεχνολογική εφαρµογή" εντάσσονται κυρίως οι 


- Τεχνολογική βελτίωση ενός γνωστού προϊόντος (π.χ. κατασκευή προϊόντος µε νέα υλικά, 

κατασκευή συστηµάτων µε νέους τεχνικούς συνδυασµούς για αύξηση της απόδοσής τους). 

- Προϊόντα αξιόλογης τεχνολογικής στάθµης για νέα χρήση ή λειτουργία (π.χ. προσαρµογή 

γνωστού προϊόντος σε νέες απαιτήσεις, αξιοποίηση µορφών ενέργειας σε νέους τοµείς). 

- Νέες τεχνολογικές διαδικασίες και επιστηµονικές εφαρµογές (π.χ. τρόποι κατασκευής, 

µέθοδοι διεργασιών, µηχανήµατα παραγωγής, συστήµατα εκµετάλλευσης εναλλακτικών 

176

πηγών ενέργειας και προστασίας του περιβάλλοντος, πρωτότυπα λογισµικά) που βελτιώνουν 

την παραγωγική λειτουργία, µπορούν να διεισδύσουν στην αγορά είτε σαν ολοκληρωµένα 

προϊόντα, είτε σαν άδεια µεταφοράς τεχνολογίας και προάγουν το τεχνικό επίπεδο, την 

παραγωγικότητα, την ανταγωνιστικότητα και την ποιότητα των φορέων της οικονοµίας. 

- Νέες µέθοδοι ή συστήµατα συσκευασίας που επιφέρουν βελτίωση της ποιότητας και της 

διατηρησιµότητας του προϊόντος, διευκολύνουν την αποθήκευση και µεταφορά του 

προϊόντος, επιτυγχάνουν βελτίωση της παρουσίασής του και αύξηση της ανταγωνιστικότητάς 

του και συντελούν στην ανάπτυξη ενδογενούς νέας και εξαγωγίµου τεχνολογίας. 

- Προϊόντα και εφαρµογές µε τεχνολογική και κατασκευαστική ποιότητα που πρώτη φορά 

γίνονται στη χώρα µας, µε υψηλό ποσοστό εγχώριας προστιθέµενης αξίας, µε δυνατότητα 

υποκατάστασης εισαγωγών και προώθησης εξαγωγών, που µειώνουν την τεχνολογική 

εξάρτηση και προωθούν την αυτοδύναµη ενδογενή τεχνολογική και οικονοµική ανάπτυξη της 

χώρας. 

γ) Πώς ο Ε.Ο.Μ.Μ.Ε.Χ. ενθαρρύνει τις Καινοτοµίες 

Ο Ε.Ο.Μ.Μ.Ε.Χ. προσφέρει βοήθεια για την προώθηση των ελληνικών καινοτοµιών 

µε τη µορφή: 

- Επιχορηγήσεων 

- Ατοκων δανείων 

- Συµβουλευτικών Υπηρεσιών 

- Τεχνολογικής Υποστήριξης σε συνεργασία µε τρίτους (Α.Ε.Ι., Τ.Ε.Ι., Τεχνολογικά Ινστιτούτα, 

Εργαστήρια κλπ.). 

7.11.3 Οικονοµικές Επιχορηγήσεις 

α) Ποιοί µπορούν να ζητήσουν Οικονοµικές Επιχορηγήσεις 

Κάθε νοµικό ή φυσικό πρόσωπο που µπορεί να αξιολογηθεί σαν φορέας κάποιας 

νέας ιδέας µε εµπορικό ενδιαφέρον και προοπτικές επιχειρηµατικής αξιοποίησης. 

β) Τι καλύπτουν οι Επιχορηγήσεις 

- Κατασκευή προτύπων ή δειγµάτων νέων προϊόντων. 

- Υλοποίηση συγκεκριµένων έργων (PILOTS) τεχνολογικών καινοτοµιών. 

- Μετρήσεις, δοκιµές και ελέγχους των νέων προϊόντων ή συστηµάτων σε κατάλληλα 

εργαστήρια. 

- Ερευνα αγοράς για νέα προϊόντα σε ειδικές περιπτώσεις. 

- Συνεργασία µε τεχνολογικά ιδρύµατα και άλλους τεχνολογικούς φορείς (εργαστήρια, 

ινστιτούτα κλπ.). 

- την εργασία ειδικών σε υποθέσεις καινοτοµιών που γίνεται µε ανάθεση από τη ∆Ι.Κ.Τ.Α. 

(π.χ. αξιολόγηση, εξειδικευµένες υπηρεσίες). 

- Αλλες δραστηριότητες που κρίνονται εντελώς απαραίτητες για τη διεκπεραίωση ενός 

καινοτοµικού έργου. 

γ) Τι δεν καλύπτουν οι Οικονοµικές Επιχορηγήσεις 

- ∆απάνες πάγιου εξοπλισµού (αγορά παραγωγικών µηχανηµάτων, παραγωγικά καλούπια 

κλπ.). 

- Εµπορική προώθηση των νέων προϊόντων (π.χ. διαφήµιση). 

7.12 ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ - ΠΡΑΓΜΑΤΟΓΝΩΜΟΣΥΝΕΣ - ∆ΙΑΙΤΗΣΙΕΣ 

7.12.1 Εκτιµήσεις 

Οι εκτιµήσεις οι οποίες ενδιαφέρουν ένα µηχανικό, είναι οι ακόλουθες: 

α.Εκτιµήσεις αξίας κτιρίων, µηχανηµάτων και γενικά παγίων εγκαταστάσεων και τεχνικού 

εξοπλισµού. 

β.Εκτιµήσεις επικινδυνότητας τεχνικών εγκαταστάσεων. 

7.12.2 Εκτιµήσεις αξίας 

∆ιακρίνουµε τα κάτωθι είδη αξιών: 

α.Αξία κτήσης : Είναι η αξία (ή τιµή) µε την οποία αποκτήθηκε η πάγια εγκατάσταση ή 

µηχάνηµα το έτος κτήσης. 

177

β.Αξία Λογιστική :Είναι η αξία που έχει το πάγιο στοιχείο στα λογιστικά βιβλία και στον 

ισολογισµό. 

γ.Αξία Αντικειµενική: Είναι η αξία που προκύπτει από το σύστηµα του αντικειµενικού 

προσδιορισµού (Νόµος 1249/82 και Ν.2065/1992) για ακίνητα κτίρια και οικόπεδα. 

δ.Αξία Εµπορική : Είναι η αξία (ή τιµή) στην οποία µπορεί να πωληθεί ή να αγορασθεί 

ένα πάγιο περουσιακό στοιχείο ή µία επιχείρηση. 

ε.Ασφαλιστική Αξία: Είναι η αξία ή τιµή στην οποίαν ασφαλίζεται έναντι κινδύνου και 

αποζηµειώνεται ένα πάγιο περιουσιακό στοιχείο. 

Αντικειµενική αξία 

Αντικειµενική αξία είναι η αξία (τιµή) που προκύπτει από την εφαρµογή του Νόµου 1249/82 

"Γιά την εξεύρεση της φορολογητέας αξίας των µεταβιβαζοµένων ακινήτων µε το σύστηµα του 

αντικειµενικού προσδιορισµού." Η αντικειµενική αξία αναφέρεται σε οικόπεδα και κτίρια. 

Είναι το µέγεθος που προκύπτει από την εφάρµογή των εξής τιµών και συντελεστών: µέγεθος 

οικοπέδου ή κτιρίου, τιµή ζώνης, συντελεστής εµπορικότητας, συντελεστής αξιοποίησης 

οικοπέδου, συντελεστής συµµετοχής οικοπέδου, συντελεστής εκµετάλλευσης ισογείου, 

συντελεστής οικοπέδου. Η αντικειµενική αξία είναι ένα σταθερό µέγεθος που λαµβάνεται 

υπ'όψη στή εκτίµηση αξιών. 

Εµπορική Αξία 

Η Εµπορική Αξία ενδιαφέρει τις αγοροπωλησίες παγίων περουσιακών στοιχείων, τις 

επιχειρήσεις και τις εµπορικές τράπεζες. Γιά να γίνει µία εκτίµηση εµπορικής αξίας, 

εξετάζεται η κατάσταση του προς εκτίµηση παγίου (οικόπεδο, κτίριο, µηχάνηµα, 

εγκαταστάσεις) και συσχετίζεται µε τις τιµές που πωληθήκαν παρόµοια πάγια στοιχεία. Γιά να 

γίνει εκτίµηση εµπορικής αξίας µιάς επιχείρησης σε λειτουργία εξετάζονται τα κέρδη που 

αυτή έχει, η διάρκεια ζωής της και οι αξίες των αναπόσβεστων παγίων της. Για να γίνει 

εκτίµηση της εµπορικής αξίας µιάς επιχείρησης σε στάση αθροίζονται οι επί µέρους εµπορικές 

αξίες των στοιχείων της (οικόπεδα + κτίρια + µηχανήµατα + εµπορεύµατα ). 

Ασφαλιστική Τεχνική αξία 

Η ασφαλιστική τεχνική αξία αναφέρεται σε κτίρια, εγκαταστάσεις, µηχανήµατα, εξοπλισµός, 

εµπορεύµατα και µπορεί να είναι: 

1.Αξία καινουργούς Ακαιν: Είναι η αξία που έχει η εγκατάσταση (κτίριο ή µηχάνηµα) 

καινούργια την στιγµή που εξετάζεται. 

2.Αξία πραγµατική Απρ: Προκύπτει αν από την Αξία καινουργούς αφαιρεθεί η παλαιότητα, 

χρήση, τεχνολογική απαξίωση. 

3.Αξία αντικαταστάσεως ή αποκαταστάσεως Ααντ : Είναι το λογιστικό µέγεθος Ααντ = 

Απρ + 1/4.Ακαιν < Ακαιν. 

Το ασφαλιστήριο συµβόλαιο ορίζει την αξία µε την οποία ειναι ασφαλισµένη η 

εγκατάσταση. Εάν δεν ορίζεται ιδιαιτέρως είναι η πραγµατική αξία. 

7.12.3 Εκτιµήσεις Επικινδυνότητας Τεχνικών Εγκαταστάσεων 

Η εκτίµηση επικινδυνότητας ενδιαφέρει κύρια τις επιχειρήσεις και τις ασφαλιστικές 

εταιρίες που ασφαλίζουν ζηµιές τεχνικών εγκαταστάσεων. Η εκτίµηση αυτή στηρίζεται σε 

στατιστικά δεδοµένα για το είδος του κινδύνου και της δραστηριότητας και σε µεγέθη όπως: 

η Μέγιστη Πιθανή Ζηµιά (PML) και η Μέγιστη ∆υνατή Ζηµιά (MPL). 

7.12.4 Τεχνική Πραγµατογνωµοσύνη 

Τεχνική πραγµατογνωµοσύνη είναι µία επιστηµονική γνωµοδότηση, στα πλαίσια της καλής 

πίστης, επί ειδικού τεχνικού ζητήµατος καί απευθύνεται σε µή τεχνικούς. Η Τεχνική 

Πραγµατογνωµοσύνη στηρίζεται σε πραγµατικά γεγονότα -δεδοµένα και τεκµηριώνεται µε 

νόµους, τεχνικές προδιαγραφές καί τεχνικές οδηγίες. 

Η τεχνική πραγµατογνωµοσύνη πρέπει να είναι τεκµηριωµένη για να έχει αξιοπιστία και να 

αξιοποιηθεί η αποστολή της. 

178

Ο ενδιαφερόµενος για τεχνική πραγµατογνωµοσύνη µπορεί να απευθυνθεί σε µηχανικό 

της επιλογής του. Μπορεί όµως να απευθυνθεί στο Τεχνικό Επιµελητήριο να ορίσει αυτό 

τεχνικό πραγµατογνώµονα, από τους πίνακες πραγµατογνωµόνων που έχει. Πίνακες 

πραγµατογνωµόνων επίσης υπάρχουν στα κατά τόπους Πρωτοδικεία, στην Εισαγγελία 

Πρωτοδικών και αλλού, από όπου καλούνται οι µηχανικοί να προσφέρουν τις υπηρεσίες 

τους. 

Ευνόητο είναι ότι η πραγµατογνωµοσύνη που σχετίζεται µε θέµατα αντιδικίας µεταξύ 

εµπλεκοµένων µερών, πρέπει να είναι απόλυτα τεκµηριωµένη. Σε αντίθετη περίπτωση ο 

πραγµατογνώµονας µηχανικός µπορεί να κατηγορηθή ότιτη συνέταξε διά δόλω και να 

αντιµετωπίσει τίς ανάλογες ευθύνες και κυρώσεις. 

Στίς πραγµατογνωµοσύνες συµπεριλαµβάνονται και οι απλές βεβαιώσεις - τεχνικές 

εκθέσεις που ζητούνται από υπηρεσίες. 

7.12.5 Πραγµατογνωµοσύνες ΤΕΕ 

Το Τεχνικό Επιµελητήριο της Ελλάδας, από το νόµο, έχει τη δυνατότητα να διενεργεί 

πραγµατογνωµοσύνες. Οι οδηγίες που δίδει το ΤΕΕ έχουν γενικότερη εφαρµογή σε όλες τις 

ανάλογες περιπτώσεις γι'αυτό και αναφέρονται : 

Η νοµική κατοχύρωση 

Η δυνατότητα του ΤΕΕ να διενεργεί πραγµατογνωµοσύνες για τεχνικά θέµατα 

παρέχεται από το άρθρο 2 του ∆ιατάγµατος της 10ης.1.1935 που είναι: 

Αρθρο 2 

"Το Tεχνικόν Επιµελητήριον δικαιούται, τη αιτήσει οιουδήποτε εις την εκτέλεσιν 

πραγµατογνωµοσυνών επί τεχνικών ζητηµάτων, εµπιπτόντων εις την αρµοδιότητα και την 

εµπειρίαν των µελών αυτού, ως ταύτα καθορίζονται εκ των εκάστοτε περί µελών του ΤΕΕ 

κειµένων διατάξεων." 

Ο χαρακτήρας και το περιεχόµενο των πραγµατογνωµοσυνών 

Είναι φανερό ότι το αντικείµενο της πραγµατογνωµοσύνης, δηλαδή τα ζητήµατα που µε 

την αίτηση καλείται να διαπιστώσει, διερευνήσει, εξηγήσει και ελέγξει ο 

πραγµατογνώµονας, πρέπει να είναι τεχνικά. Τέτοια ζητήµατα είναι π.χ. οι εκτιµήσεις 

κατασκευών και εγκαταστάσεων, οι επιµετρήσεις τεχνικών εργασιών , οι διαπιστώσεις 

κακοτεχνιών και η εκτίµηση του τρόπου και του κόστους αποκαταστάσεως τους, η εξήγηση 

φαινοµένων τεχνικής φύσεως (ρήγµατα σε οικοδοµικά στοιχεία, υγρασίες κλπ.), ο έλεγχος 

εφαρµογής τεχνικών προδιαγραφών και όρων σε κατασκευές, ο έλεγχος εφαρµογής ΓΟΚ, ο 

έλεγχος σταδίου εξελίξεως έργου, ο έλεγχος τεχνικών µελετών, ο έλεγχος θορύβου ή 

ρυπάνσεως από τη λειτουργία εγκαταστάσεων κλπ. 

∆εν µπορούν να αποτελέσουν αντικείµενο πραγµατογνωµοσύνης θέµατα νοµικά 

ερµηνείας και ρυθµίσεως σχέσεων µεταξύ των αντιδίκων µερών. Οι συνέπειες των τεχνικών 

διαπιστώσεων και ερµηνειών της πραγµατογνωµοσύνης για τις σχέσεις και υπαιτιότητες 

των αντιδίκων µερών καθορίζονται από τούς ίδιους και τα δικαστήρια. 

Είναι ανάγκη να ξεκαθαριστεί ότι η πραγµατογνωµοσύνη δεν είναι διαιτησία. Σε καµιά 

περίπτωση δεν πρέπει ο πραγµατογνώµονας να καθορίσει υπαιτιότητα, αλλά την σχέση 

αιτίου στο τεχνικό επίπεδο. 

Ετσι η εκφραση "φταίει ο κατασκευαστής ο οποίος δεν έκανε σωστή µόνωση..." είναι 

απαράδεκτη για εκθέσεις πραγµατογνωµοσύνης, ενώ η δόκιµη και αποδεκτή έκφραση είναι 

π.χ. "Το πρόβληµα προκαλεί η αστοχία της µόνωσης, που οφείλεται ... " Ο υπεύθυνος για 

τον άστοχο σχεδιασµό και τη κατασκευή της µόνωσης θα αναζητηθεί από το δικαστή και όχι 

από τον πραγµατογνώµονα. 

Επίσης δεν µπορεί να αποτελέσει αντικείµενο πραγµατογνωµοσύνης τεχνική µελέτη 

που προορίζεται για έκδοση αδείας από τις αρχές και δεν συνδέεται µε προβλήµατα σαν 

αυτά που προαναφέρονται. ∆εν µπορεί, δηλαδή, η πραγµατογνωµοσύνη να είναι απλά 

179

ανάθεση εκπονήσεως µελέτης και ο πραγµατογνώµονας αντικαταστάτης του ελεύθερου 

επαγγελµατία µελετητή. 

Είναι γεγονός, ότι οι περισότερες πραγµατογνωµοσύνες συνδέονται µε θέµατα 

αντιδικίας. Το γεγονός αυτό προσδιορίζει σε µεγάλο βαθµό το κλίµα µέσα στο οποίο θα 

εργαστεί ο πραγµατογνώµονας, αλλά και τις δυσκολίες χειρισµών, συλλογής στοιχείων, 

ορισµένες ιδιαιτερότητες (πχ απαγόρευση εισόδου στον πραγµατογνώµονα κλπ.). Το 

κύρος του Τεχνικού Επιµελητηρίου και ολόκληρου του τεχνικού επιστηµονικού κόσµου της 

χώρας, σε συνδυασµό µε τις ειδικές δυσκολίες και ιδιαιτερότητες, κάνουν φανερή την 

σοβαρότητα των υποχρεώσεων του πραγµατογνώµονα και την ανάγκη για 

αντικειµενικότητα στην όλη διεξαγωγή. 

Στις περισσότερες περιπτώσεις, το κείµενο της εκθεσης πραγµατογνωµοσύνης 

αποτελεί σηµαντικό στοιχείο στις δικαστικές ενέργειες που ακολουθούν. Ετσι είναι 

φανερή η βαρύτητα του κειµένου αυτού και η ανάγκη να αποτελεί αντικείµενο ιδιαίτερης 

προσοχής και επιµέλειας. 

Το ΤΕΕ έχει σαν βασική αρχή για την περιφρούρηση του θεσµού το σεβασµό της 

επιστηµονικής αξίας και ευθύνης του πραγµατογνώµονα στα θέµατα των θέσεων που 

διατυπώνει στην εκθεσή του για την ουσία των προβληµάτων. Το ΤΕΕ ελέγχει µόνο το 

τυπικό µέρος της έκθεσης, τη σαφήνεια και την πληρότητά της, σε σχέση µε τα ζητούµενα 

της αίτησης. Εάν απαιτηθεί, ζητά από τον πραγµατογνώµονα τη σύνταξη 

συµπληρωµατικής εκθέσεως, αφού και ο ίδιος δεχθεί το σχετικό σκεπτικό. 

Υποβολή αίτησης για πραγµατογνωµοσύνη 

Για να διενεργηθεί πραγµατογνωµοσύνη και να οριστεί πραγµατογνώµονας από το ΤΕΕ, 

απαιτείται η υποβολή αίτησης του ενδιαφεροµένου στην οποίαν περιλαµβάνονται: 

-Μ' ένα µικρό ιστορικό όλα τα τεχνικά θέµατα, τα οποία θέλει να εξεταστούν. 

-Πλήρη στοιχεία του ενδιαφεροµένου και του αντιδίκου. Η πραγµατογνωµοσύνη είναι 

µία δηµόσια διαδικασία και πρέπει να λάβουν µέρος και τα δύο µέρη και να εκθέσουν τις 

απόψεις τους. 

Με την υποβολή της αίτησης καταβάλλεται: α.παράβολο προκαταβολής, β.υπεύθυνη 

δήλωση του αιτούντα για την ανάληψη υποχρέωσης καταβολής της τελικής δαπάνης. 

Σε περίπτωση που διενεργείται πραγµατογνωµοσύνη για τον έλεγχο µελέτης, ορίζεται 

υποχρεωτικά δύο (2) πραγµατογνώµονες, γιατί το επιβάλλει η δεοντολογία, οπότε η 

σχετική δαπάνη διπλασιάζεται. 

Για τη διενέργεια πραγµατογνωµοσύνης µπορούν να ορισθούν και περισσότεροι του ενός 

πραγµατογνώµονες, εάν το ζητήσει µε την αίτηση του ο ενδιαφερόµενος ή το απαιτεί η 

φύση του πρός εξέταση θέµατος. Ο µέγιστος αριθµός πραγµατογνωµόνων είναι µέχρι τρείς. 

Το έγγραφο διορισµού του πραγµατογνώµονα κοινοποιείται στα αντίδικα µέρη µαζί µε 

την αίτηση του ενδιαφεροµένου και η πραγµατογνωµοσύνη διενεργείται σύµφωνα µε τις 

οδηγίες αυτές. 

Η έκθεση πραγµατογνωµοσύνης υποβάλλεται στο ΤΕΕ, από όπου την παίρνουν οι 

ενδιαφερόµενοι, αφού καταβληθεί το τελικό παράβολο. Απαγορεύεται η γνωστοποίηση του 

περιεχοµένου της έκθεσης στούς ενδιαφεροµένους από τούς πραγµατογνώµονες. 

Εαν χρειασθεί να εξετασθούν και άλλα τεχνικά θέµατα, που δεν περιλαµβάνονται στην 

αρχική αίτηση, πρέπει να υποβληθεί στο ΤΕΕ συµπληρωµατική αίτηση µε τα σχετικά 

έγγραφα. 

Σε πραγµατογνωµοσύνες που το αντικείµενό τους βρίσκεται σε περιοχή που ανήκει σε 

περιφεριακό τµήµα του ΤΕΕ, συνιστάται στούς ενδιαφεροµένους να προσφεύγουν στο 

αντίστοιχο περιφεριακό τµήµα. 

Εαν όµως κάποιος επιθυµεί (προτίµηση, ειδικοί λόγοι) τη διενέργεια από τις κεντρικές 

υπηρεσίες του ΤΕΕ, παρά το αντικειµενικά αυξηµένο κόστος της, τότε διενεργείται από 

αυτές. 

Ο ορισµός πραγµατογνώµονα. 

Το ΤΕΕ διατηρεί ανοιχτό κατάλογο πραγµατογνωµόνων, στον οποίον συµπεριλαµβάνεται 

οποιοσδήποτε ∆ιπλωµατούχος Μηχανικός το επιθυµεί, µετά από αίτησή του, εκτός από τα 

οµότιµα µέλη του ΤΕΕ. 

Ο µηχανικός ο οποίος ορίζεται πραγµατογνώµονας σε συγκεκριµµένο θέµα, ορίζεται από 

τον Πρόεδρο του ΤΕΕ από τον κατάλογο πραγµατογνωµόνων. Πραγµατογνώµονας µπορεί 

180

να ορισθεί σε ιδιαίτερες περιπτώσεις και εκτός καταλόγου, όταν το απαιτεί η ιδιοµορφία του 

προς εξέταση θέµατος, από τα µέλη των επιστηµονικών και µονίµων επιτροπών του ΤΕΕ 

και από διπλωµατούχους µηχανικούς µε ιδιαίτερη εµπειρία. 

Τα κριτήρια µε τα οποία γίνεται η ανάθεση πραγµατογνωµοσύνης από το ΤΕΕ, είναι: 

α.Το αντικείµενο της πραγµατογνωµοσύνης. 

β.Ο αριθµός των πραγµατογνωµοσυνών που έχει αναλάβει ο κάθε συνάδελφος 

(προτιµούνται αυτοί που έχουν κάνει λιγότερες). 

γ.Ο αριθµός µητρώου ΤΕΕ (προτιµούνται οι αρχαιότεροι ). 

Τα παραπάνω κριτήρια παρακάµπτονται σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όπου δηλαδή 

απαιτούνται ειδικές γνώσεις και εµπειρία. 

Η αµοιβή του Πραγµατογνώµονα. 

Η δαπάνη για την διενέργεια πραγµατογνωµοσύνης βαρύνει αποκλειστικά τον αιτούντα. 

Το ΤΕΕ αναλαµβάνει την είσπραξη της αµοιβής του πραγµατογνώµονα. Εαν η 

πραγµατογνωµοσύνη απαιτεί έξοδα µετακίνησης, διανυκτερεύσεις και σηµαντικές αµοιβές 

σε τρίτους (πχ. τοπογραφικό συνεργείο, επιµετρήσεις κλπ.) αυτά τα έξοδα καταβάλλονται 

απ'ευθείας από τον αιτούντα. 

Η αµοιβή του πραγµατογνώµονα δεν αντιπροσωπεύει µερικές φορές το εύλογο ύψος αλλά 

είναι µικρότερη. Αυτό συµβαίνει γιατί το ΤΕΕ θεωρεί το θεσµό υπηρεσία πρός το 

κοινωνικό σύνολο. Από το συνολικό παράβολο που καταβάλλει ο ενδιαφερόµενος, τα 2/3 

είναι αµοιβή του πραγµατογνώµονα και το 1/3 δικαιώµατα του ΤΕΕ. 

Οδηγίες πρός τους πραγµατογνώµονες 

α.Περίπτωση εξαίρεσης 

Αφού πάρετε τα έγγραφα διορισµού εξετάσετε την περίπτωση να είχατε στο παρελθόν 

σχέση µε την υπόθεση (µελετητής, επιβλέπων, τεχνικός σύµβουλος, µάρτυρας σε 

δικαστήριο). 

Σε µια τέτοια περίπτωση παραιτηθείτε άµεσα. 

β.Για τις επαφές µε τα αντίδικα µέρη. 

Ελάτε σε επαφή µε τα µέρη που έχουν σχέση µε το θέµα και καλέστε τα να σας 

εκθέσουν τις απόψεις τους και να σας φέρουν στοιχεία. Αναφέρατε σχετικά στην εκθεσή 

σας. 

Ορίστε ηµέρα αυτοψίας (όσες φορές χρειασθεί ) µε την παρουσία των αντιδίκων µερών ή 

χωριστά, αν κρίνετε ότι οι µεταξύ τους σχέσεις δεν το επιτρέπουν. Αναφέρατε σχετικά στην 

εκθεσή σας. 

Οι ανωτέρω κινήσεις είναι υποχρεωτικές. Εάν αντιµετωπίσετε πρόβληµα, ελάτε σε επαφή 

µε την αρµόδια υπηρεσία και το νοµικό τµήµα του ΤΕΕ. 

Αν σας απαγορευθεί η είσοδος στο χώρο της αυτοψίας, είναι στην ευθύνη του αιτούντα 

να λάβει τα απαραίτητα νοµικά µέτρα.∆ιαφορετικά, διακόψετε την πραγµατογνωµοσύνη 

και ελάτε σε επαφή µε την αρµόδια υπηρεσία του ΤΕΕ. 

Ο πραγµατογνώµονας επιβάλλεται να είναι ψύχραιµος και να µήν αποκαλύπτει τα 

συµπεράσµατα και τις σκέψεις του σε κανέναν. 

γ.Για το αντικείµενο της πραγµατογνωµοσύνης 

Κατά τη διεξαγωγή εξετάζετε µε πληρότητα µόνο τα ζητήµατα που έχουν ζητηθή από 

τον αιτούντα και έχουν τεχνικό χαρακτήρα. Σε περίπτωση αποκάλυψης άµεσου κινδύνου για 

ανθρώπινες ζωές και υλικές καταστροφές (πχ. κατάρρευση - έκρηξη ), επιβάλλεται η 

άµεση επικοινωνία µε το ΤΕΕ για οδηγίες. 

δ. Για τη σύνταξη της έκθεσης. 

Η έκθεση πραγµατογνωµοσύνης αποτελεί την κατάληξη της όλης διεξαγωγής, η οποία 

πρέπει να ολοκληρώνεται στον ελάχιστο δυνατό χρόνο και πάντως µέσα στα χρονικά 

όρια που επιβάλλουν οι προθεσµίες των δικών ή οι ανάγκες των έργων. Λόγοι σοβαρών 

καθυστερήσεων επιβάλλεται να γίνονται έγγραφα γνωστοί από την ώρα που θα υπάρξουν. 

181

Η έκθεση πρέπει να είναι πλήρης, σαφής, ακριβόλογη και περιεκτική. Η συνταξή της 

πρέπει να γίνεται µε προσοχή και µε το κατάλληλο ύφος για επιστηµονική έκθεση πόρισµα. 

Πρέπει να είναι δακτυλογραφηµένη. 

Η έκθεση πραγµατογνωµοσύνης πρέπει να περιλαµβάνει: 

- Τή νοµιµοποίηση του πραγµατογνώµονα. 

- Περίληψη του αντικειµένου της. 

- Ιστορικό επαφών µε τα αντίδικα µέρη και αυτοψίες. 

- Τεχνική περιγραφή και στοιχεία 

- Αναφορά στις απόψεις των αντιδίκων µερών 

- Πόρισµα πραγµατογνωµοσύνης 

ε.Ολοκλήρωση της διαδικασίας 

Οταν υποβληθεί η έκθεση πραγµατογνωµοσύνης στο ΤΕΕ, αφού ελεγχθεί και 

καθορισθεί το τελικό παράβολο, καλείται ο αιτών να την παραλάβει. 

7.12.6 ∆ιαιτησία 

Η διαιτησία είναι µία νοµικά κατοχυρωµένη µορφή επιλύσεως αστικών διαφορών. 

Για τεχνικά θέµατα την δυνατότητα διαιτησίας έχει το Τεχνικό Επιµελητήριο σύµφωνα µε 

το Π.∆. 723/79 "Περί συστάσεως παρά τω Τεχνικώ Επιµελητηρίω της Ελλάδος µονίµου 

διαιτησίας". 

Για το σκοπό αυτό το Τεχνικό Επιµελητήριο έχει κατάλογο διαιτητών κατά ειδικότητα 

από διπλωµατούχους µηχανικούς µε 15ετή τουλάχιστον εµπειρία στο επάγγελµα. 

Για να γίνει διαιτησία για τεχνικό θέµα πρέπει όλα τα εµπλεκόµενα µέρη να 

προσφύγουν στο ΤΕΕ, να δηλώσουν ότι αποδέχονται την διαιτησία του και ότι 

παραιτούνται από την προσφυγή στα ένδικα µέσα. Το ΤΕΕ ορίζει επιδιαιτητή από τους 

καταλόγους του και γραµµατέα από τους µόνιµους υπαλλήλους του, οι οποίοι και επιλύουν 

τη διαφορά. 

182


[B7.1] TEE, ”Επαγγελµατικός Οδηγός για νέους Μηχανικούς”, Αθήνα, 2004 

http://portal.tee.gr/portal/

.6. 

Στοιχεία του Εργατικού ∆ικαίου 

6.1 Εισαγωγικά Στοιχεία 

Το Εργατικό ∆ίκαιο περιλαµβάνει το σύνολο των κανόνων που ρυθµίζουν την σχέση εξαρτηµένης 

εργασίας, µε σκοπό την προστασία του ανθρώπου ως εργαζόµενου και την εξασφάλιση της κοινωνικής 

ισορροπίας µεταξύ των συντελεστών της παραγωγικής διαδικασίας. Εναλλακτικά, χρησιµοποιείται και ο όρος 

Εργατική Νοµοθεσία, που συγκροτείται από το σύνολο των εργατικών νόµων. 

Η σχέση εργασίας περιλαµβάνει το σύνολο των προϋποθέσεων µε τις οποίες αναλαµβάνει ο 

εργαζόµενος να εκτελεί την εργασία του, και δηµιουργείται από την πραγµατική απασχόληση του µισθωτού, 

ανεξάρτητα από το κύρος της σύµβασης. Κατά συνέπεια, εφαρµόζεται σε κάθε περίπτωση η προστατευτική 

για τον εργαζόµενο νοµοθεσία, ακόµη και στις περιπτώσεις που η σύµβαση εργασίας είναι για οποιονδήποτε 

λόγο άκυρη. 

Από την δικαιοδοσία του Εργατικού ∆ικαίου εξαιρούνται η ναυτική εργασία (η οποία υπάγεται σε 

ιδιαίτερο εργασιακό καθεστώς), η εργασία των µονίµων δηµοσίων υπαλλήλων (που υπάγεται στον 

∆ηµοσιοϋπαλληλικό κώδικα), κλπ. 

Το Εργατικό ∆ίκαιο διακρίνεται στο Ατοµικό και Συλλογικό Εργατικό ∆ίκαιο. Πιο συγκεκριµένα, το 

Ατοµικό Εργατικό ∆ίκαιο, έχει ως αντικείµενό του την ατοµική σχέση εργασίας που αναπτύσσεται µεταξύ 

εργοδότη και εργαζοµένου, ενώ το Συλλογικό Εργατικό ∆ίκαιο, εστιάζεται στην ρύθµιση των σχέσεων 

εργασίας όπως αυτές διαµορφώνονται σε συλλογική βάση µέσα στις µεγάλες εκµεταλλεύσεις (βιοµηχανικές, 

εµπορικές, κλπ). 

6.2 Πηγές του Εργατικού ∆ικαίου 

Οι πηγές του Εργατικού ∆ικαίου είναι: 

• Το Σύνταγµα 

• Οι ∆ιεθνείς Συµβάσεις Εργασίας 

• Το Ευρωπαϊκό Κοινοτικό ∆ίκαιο 

• Οι συλλογικές συµβάσεις εργασίας 

• Οι διαιτητικές αποφάσεις 

• Τα καταστατικά των σωµατείων των εργαζοµένων 

• Οι ενδοεπιχειρησιακοί κανονισµοί εργασίας 

6.2.1 Το Σύνταγµα 

Το Ελληνικό Σύνταγµα του 1975/1986/2001 περιλαµβάνει διατάξεις µε µεγάλη σηµασία για το Εργατικό 

∆ίκαιο. Πιο συγκεκριµένα: 

Άρθρo 22 

H εργασία απoτελεί δικαίωµα και πρoστατεύεται από τo Kράτoς, πoυ µεριµνά για τη δηµιoυργία 

συνθηκών απασχόλησης όλων των πoλιτών και για την ηθική και υλική εξύψωση τoυ εργαζόµενoυ αγρoτικoύ 

και αστικoύ πληθυσµoύ. Όλoι oι εργαζόµενoι, ανεξάρτητα από φύλo ή άλλη διάκριση, έχoυν δικαίωµα ίσης 

αµoιβής για παρεχόµενη εργασία ίσης αξίας. Mε νόµo καθoρίζoνται oι γενικoί όρoι εργασίας, πoυ 

συµπληρώνoνται από τις συλλoγικές συµβάσεις εργασίας, συναπτόµενες µε ελεύθερες διαπραγµατεύσεις 

και, αν αυτές απoτύχoυν, µε τoυς κανόνες πoυ θέτει η διαιτησία. Νόµος ορίζει τα σχετικά µε τη σύναψη 

συλλογικών συµβάσεων εργασίας από τους δηµόσιους υπαλλήλους και τους υπαλλήλους οργανισµών 

τοπικής αυτοδιοίκησης ή άλλων νοµικών προσώπων δηµοσίου δικαίου. Oπoιαδήπoτε µoρφή αναγκαστικής 

εργασίας απαγoρεύεται. To Kράτoς µεριµνά για την κoινωνική ασφάλιση των εργαζoµένων, όπως νόµoς 

oρίζει.

Άρθρo 23 

To Kράτoς λαµβάνει τα πρoσήκoντα µέτρα για τη διασφάλιση της συνδικαλιστικής ελευθερίας και 

την ανεµπόδιστη άσκηση των συναφών µ' αυτή δικαιωµάτων εναντίoν κάθε πρoσβoλής τoυς, µέσα στα όρια 

τoυ νόµoυ. H απεργία απoτελεί δικαίωµα και ασκείται από τις νόµιµα συστηµένες συνδικαλιστικές 

oργανώσεις για τη διαφύλαξη και πρoαγωγή των oικoνoµικών και εργασιακών γενικά συµφερόντων των 

εργαζoµένων. Aπαγoρεύεται η απεργία µε oπoιαδήπoτε µoρφή στoυς δικαστικoύς λειτoυργoύς και σ' αυτoύς 

πoυ υπηρετoύν στα σώµατα ασφαλείας. To δικαίωµα πρoσφυγής σε απεργία των δηµόσιων υπαλλήλων και 

των υπαλλήλων της τoπικής αυτoδιoίκησης και των νoµικών πρoσώπων δηµoσίoυ δικαίoυ, καθώς και τoυ 

πρoσωπικoύ των κάθε µoρφής επιχειρήσεων δηµόσιoυ χαρακτήρα ή κoινής ωφέλειας, πoυ η λειτoυργία τoυς 

έχει ζωτική σηµασία για την εξυπηρέτηση βασικών αναγκών τoυ κoινωνικoύ συνόλoυ, υπόκειται στoυς 

συγκεκριµένoυς περιoρισµoύς τoυ νόµoυ πoυ τo ρυθµίζει. Oι περιoρισµoί αυτoί δεν µπoρoύν να φθάνoυν 

έως την κατάργηση τoυ δικαιώµατoς της απεργίας ή την παρεµπόδιση της νόµιµης άσκησής τoυ. 

6.2.2 Συλλογικές Συµβάσεις Εργασίας 

Με τις συλλογικές συµβάσεις εργασίας (ΣΣΕ), οι οποίες συµφωνούνται εγγράφως µεταξύ των 

συνδικαλιστικών οργανώσεων εργαζοµένων και εργοδοτών, καθορίζονται οι όροι εργασίας και οι 

αµοιβαίες υποχρεώσεις. Επιπλέον, µε τις ΣΣΕ εξοµοιώνονται και οι διαιτητικές αποφάσεις (∆.Α.). Οι ΣΣΕ 

συµπληρώνουν τους γενικούς όρους εργασίας που ρυθµίζονται από τους σχετικούς νόµους και 

κατοχυρώνονται από το Σύνταγµα. Επίσης, ορίζουν θέµατα σχετικά µε τις διαδικασίες και τους όρους 

συλλογικής διαπραγµάτευσης, µεσολάβησης και διαιτησίας. Σηµειώνεται ότι µε τις ΣΣΕ θεσπίζονται κατά 

κανόνα ευµενέστεροι όροι εργασίας από τους προβλεπόµενους στις διατάξεις της ισχύουσας νοµοθεσίας. 

Περιεχόµενο των ΣΣΕ µπορούν να αποτελέσουν: 

• Θέµατα σχετικά µε τη σύναψη, τους όρους λειτουργίας και τη λήξη των ατοµικών συµβάσεων 

• Θέµατα που αφορούν στην άσκηση του συνδικαλιστικού δικαιώµατος στην επιχείρηση 

• Θέµατα κοινωνικής ασφάλισης (πλην τα συνταξιοδοτικά) 

• Θέµατα ερµηνείας των κανονιστικών όρων της ΣΣΕ 

• Τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις των συµβαλλοµένων µερών 

Ο Νόµος 1876/90, βάσει του οποίου διέπεται η διαδικασία σύναψης ΣΣΕ αφορά: 

• Όλους τους εργαζόµενους της χώρας µε σχέση εξαρτηµένης εργασίας ιδιωτικού δικαίου σε 

ηµεδαπό ή αλλοδαπό εργοδότη, επιχείρηση, εκµετάλλευση ή υπηρεσία δηµοσίου ή ιδιωτικού 

τοµέα. 

• Τους εργαζόµενους που αν και δεν συνδέονται µε σχέση εξαρτηµένης εργασίας, εργάζονται κάτω 

από τις ίδιες ή αντίστοιχες συνθήκες µε τους εργαζόµενους µε σύµβαση εξαρτηµένης εργασίας 

(εποχιακοί, εργαζόµενοι φασόν, κλπ). 

• Περιλαµβάνονται και όσοι εργάζονται στη γεωργία, κτηνοτροφία ή κατ' οίκον. 

Οι Εθνικές Συλλογικές Συµβάσεις εργασίας καθορίζουν τους ελάχιστους όρους εργασίας που ισχύουν 

για τους εργαζόµενους όλης της χώρας. Στους εργαζόµενους αυτούς περιλαµβάνονται και οι εργαζόµενοι µε 

σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου στο ∆ηµόσιο, τα Νοµικά Πρόσωπα ∆ηµοσίου ∆ικαίου και τους 

Οργανισµούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης [Β.2]. 

6.3 Σύµβαση εξαρτηµένης εργασίας 

Χαρακτηριστικά της εξαρτηµένης εργασίας είναι: α) Η εκτέλεση από τον εργαζόµενο εργασίας για 

λογαριασµό του εργοδότη, για ορισµένο ή αόριστο χρόνο, έναντι αµοιβής, που ορίζεται κατά µονάδα 

χρόνου ή παρερχοµένης εργασίας. β) Η νοµική εξάρτηση του εργαζόµενου από τον εργοδότη, η οποία 

συνίσταται στην υποχρέωσή του να συµµορφώνεται στις εντολές και τις οδηγίες του, σχετικά µε την εκτέλεση 

της εργασίας του [B.2]. 

Οι σχέσεις που δηµιουργούνται από την παροχή εξαρτηµένης εργασίας µεταξύ του εργοδότη και των 

µισθωτών, ρυθµίζονται από το Εργατικό ∆ίκαιο, καθώς και οι σχέσεις που δηµιουργούνται µεταξύ των 

εργαζόµενων, των εργοδοτών και του Κράτους. Επιπλέον στο Εργατικό ∆ίκαιο περιλαµβάνονται διατάξεις 

που καθορίζουν τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις των εργαζόµενων, καθώς επίσης και των 

εργοδοτών. Η ισχύουσα εργατική νοµοθεσία είναι εξαπλωµένη σε πολλές διατάξεις Νόµων, Νοµοθετικών 

∆ιαταγµάτων, Υπουργικών Αποφάσεων κλπ. Εφόσον δεν υπάρχουν ειδικές διατάξεις ή οι υπάρχουσες δεν 

καλύπτουν όλα τα ζητήµατα, εφαρµόζονται συµπληρωµατικά οι σχετικές διατάξεις του Αστικού Κώδικα. Η 

σύµβαση εξαρτηµένης εργασίας διαχωρίζεται από την παροχή εργασίας µε σύµβαση έργου και τη 

σύµβαση παροχής υπηρεσιών.

Σύµβαση έργου υπάρχει όταν ένα πρόσωπο αναλαµβάνει την υποχρέωση να εκτελέσει ορισµένο 

έργο για λογαριασµό του εργοδότη, αντί καταβολής του συµφωνηµένου µισθού (κατ’ αποκοπήν αποζηµίωση) 

σε καθορισµένο ή όχι χρονικό διάστηµα. 

Σύµβαση παροχής ανεξάρτητων υπηρεσιών υπάρχει όταν ο εργαζόµενος διατηρεί την ελευθερία 

και την πρωτοβουλία να καθορίζει ο ίδιος τις συνθήκες εργασίας του, χωρίς να υπόκειται στον έλεγχο του 


Ο πραγµατικός χαρακτήρας της σύµβασης εργασίας, µπορεί να διαφέρει από το χαρακτηρισµό που 

δίνει ο εργοδότης ή και τα δύο µέρη κατά τη σύναψή της. Κάτι που συµβαίνει όλο και πιο συχνά, είναι ο 

χαρακτηρισµός της σχέσης εργασίας ως σχέση παροχής ανεξάρτητων υπηρεσιών, µε έκδοση δελτίων 

παροχής υπηρεσιών από τον εργαζόµενο ως ελεύθερος επαγγελµατίας. Πρόκειται για περίπτωση 

καταστρατήγησης των εργασιακών δικαιωµάτων εκ µέρους του εργοδότη, µε δυσµενείς συνέπειες για τον 

εργαζόµενο, όπως µη ασφάλιση, αµφισβήτηση του ωραρίου, των υπερωριών, της αποζηµίωσης σε 

περίπτωση απόλυσης κλπ. Στο άρθρο 1 του ν.2639/1998 αναφέρεται ότι η συµφωνία για παροχή υπηρεσιών 

ή έργου µεταξύ εργοδότη και απασχολούµενου «τεκµαίρεται ότι δεν υποκρύπτει σύµβαση εξαρτηµένης 

εργασίας, εφόσον η συµφωνία αυτή καταρτίζεται εγγράφως και γνωστοποιείται µέσα σε δεκαπέντε (15) 

ηµέρες στην οικεία Επιθεώρηση Εργασίας». Στην περίπτωση αυτή ο εργαζόµενος πρέπει να διεκδικήσει τα 

δικαιώµατά του επικαλούµενος τα πραγµατικά στοιχεία της εργασιακής του σχέσης δηλ. ωράριο, 

συµµόρφωση στις εντολές του εργοδότη κλπ. 

Η σύµβαση εργασίας διακρίνεται σε σύµβαση εργασίας αορίστου χρόνου και σύµβαση εργασίας 

ορισµένου χρόνου. Σύµβαση εργασίας αορίστου χρόνου υπάρχει όταν η διάρκειά της δεν είναι 

καθορισµένη. Σύµβαση εργασίας ορισµένου χρόνου υπάρχει όταν καθορίζεται το χρονικό διάστηµα, µέσα 

στο οποίο ο µισθωτός θα προσφέρει τις υπηρεσίες του. Η διάρκεια της σύµβασης µπορεί να προκύπτει είτε 

από τη συµφωνία των ενδιαφεροµένων, είτε από άλλα δεδοµένα (π.χ. διάταξη νόµου, είδος και σκοπός 

σύµβασης κλπ). Η κύρια διαφορά µεταξύ των συµβάσεων εργασίας αορίστου και ορισµένου χρόνου είναι ότι, 

η πρώτη λήγει µόνο µε καταγγελία (του εργοδότη ή του µισθωτού) και την καταβολή της νόµιµης 

αποζηµίωσης, ενώ η δεύτερη παύει αυτοδικαίως όταν λήξει ο χρόνος ή τελειώσει η εκτέλεση του έργου. 

Αναγγελία πρόσληψης: Ο εργοδότης υποχρεούται να αναγγείλει την πρόσληψη στον ΟΑΕ∆ µέσα 

σε 8 ηµέρες ή σε 30 ηµέρες αν πρόκειται για νεοϊδρυόµενη επιχείρηση. 

Ωράριο εργασίας θεωρείται ο αριθµός των ωρών που επιτρέπεται να προσφέρει ο εργαζόµενος τις 

υπηρεσίες του σε ηµερήσια και εβδοµαδιαία βάση. 

Νόµιµο είναι το ωράριο που καθορίζεται µε διατάξεις (ή κατόπιν εξουσιοδοτήσεως) νόµου. Έτσι 

καθορίζεται το ανώτατο όριο νόµιµης απασχόλησης των µισθωτών και µόνο µικρότερα ωράρια είναι δυνατόν 

να εφαρµοσθούν. Την 1 η Ιαν. 1984 καθιερώθηκε στη χώρα µας η εβδοµαδιαία εργασία των 40 ωρών 

[Εθνική Γενική Συλλογική Σύµβαση Εργασίας (ΕΓΣΕΕ) της ΓΣΕΕ] για τους εργαζόµενους που 

απασχολούνται σε οποιονδήποτε εργοδότη µε σχέση εξαρτηµένης εργασίας ιδιωτικού δικαίου, µε συνέπεια 

το ανώτατο νόµιµο ωράριο να έχει πρακτική σηµασία στον τρόπο υπολογισµού της πρόσθετης αµοιβής. Η 

ανώτατη χρονικά νόµιµη απασχόληση των εργαζοµένων είναι 8 ώρες/ηµέρα, και 48 ώρες/εβδοµάδα. Όταν 

ισχύει το σύστηµα της πενθήµερης εβδοµαδιαίας εργασίας, είναι δυνατή η υπέρβαση του ωραρίου κατά 1 

ώρα την ηµέρα (δηλ. 9 ώρες/ηµέρα). 

Συµβατικό ωράριο εργασίας είναι αυτό που καθορίζεται είτε µε ΣΣΕ, είτε µε κανονισµό εργασίας (ο 

οποίος καταρτίζεται σε µία επιχείρηση). Το συµβατικό ωράριο µπορεί να είναι µικρότερο, αλλά ποτέ 

µεγαλύτερο από το νόµιµο. Το ανώτατο συµβατικό ηµερήσιο ωράριο σήµερα είναι 8 ώρες/ηµέρα για όσους 

απασχολούνται µε πενθήµερη εβδοµαδιαία απασχόληση και 6,40 ώρες/ηµέρα στο σύστηµα της εξαήµερης 

εβδοµαδιαίας απασχόλησης (ΕΓΣΕΕ) της ΓΣΕΕ). 

Υπερεργασία: Οι 5 ώρες επιπλέον απασχόλησης την εβδοµάδα για την πενθηµέρη απασχόληση και 

οι 8 ώρες επιπλέον για την εξαήµερη, πέραν των 40 ωρών, θεωρούνται ως υπερεργασία. Η 

πραγµατοποίηση της υπερεργασίας ανήκει στη διακριτική ευχέρεια του εργοδότη και εφ' όσον ζητηθεί, ο 

εργαζόµενος είναι υποχρεωµένος να την παρέχει. Οι ώρες της υπερεργασίας αµείβονται µε προσαύξηση 

25% επί του καταβαλλόµενου ηµεροµισθίου. Για τις επιχειρήσεις εκείνες που έχουν µικρότερα συµβατικά 

ωράρια από αυτά των 40 ωρών εβδοµαδιαίως, η οφειλόµενη αµοιβή ανά ώρα, για τις ώρες που 

υπολείπονται µέχρι τις 40, είναι ίση µε το απλό ωροµίσθιο, σύµφωνα µε το άρθρο 659 του Αστικού Κώδικα. 

Υπερωριακή απασχόληση: Η απασχόληση πέραν των 45 ωρών την εβδοµάδα για τις 

επιχειρήσεις που εφαρµόζουν πενθήµερο σύστηµα απασχόλησης ή των 48 ωρών την εβδοµάδα για τις 

επιχειρήσεις που εφαρµόζουν εξαήµερο, θεωρείται ως υπερωριακή απασχόληση και διέπεται από όλες τις 

νόµιµες διαδικασίες έγκρισης, δηλ. απαιτείται έγκριση από την οικεία Επιθεώρηση Εργασίας ή έγκριση µε 

απόφαση Υπουργού, στην περίπτωση που εξαντλήθηκε το ανώτατο όριο που χορηγεί η Επιθεώρηση 

Εργασίας. Οι ώρες υπερωριακής εργασίας εγκρίνονται από τις κατά τόπους Κοινωνικές Επιθεωρήσεις 

Εργασίας (ΣΕΠΕ) και είναι 120 ετησίως για µη βιοµηχανικές επιχειρήσεις και 30 ή 25 ανάλογα µε τις

κατηγορίες των βιοµηχανικών επιχειρήσεων. Για υπερωριακή απασχόληση >120 ωρών εφαρµόζονται οι 

διατάξεις του άρθρου 1 του Ν.435/1976. Για να είναι νόµιµες οι υπερωρίες πρέπει: 

• Ο εργοδότης να αναγγείλει την πραγµατοποίησή τους στην Αρµόδια Επιθεώρηση Εργασίας. 

• Η θεώρηση έγκρισης να προηγείται της πραγµατοποίησής τους. 

• Να τηρείται στην επιχείρηση βιβλίο υπερωριών, θεωρηµένο από την Επιθεώρηση Εργασίας. 

• Να υπάρχουν έκτακτες ή επείγουσες ανάγκες της επιχείρησης. 

Οι απασχολούµενοι υπερωριακά δικαιούνται για κάθε ώρα νόµιµης υπερωριακής απασχόλησης 

(µέχρι την συµπλήρωση των 120 ωρών) προσαύξηση 50% επί του ωροµίσθιου. Για την υπέρβαση του 

αριθµού των 120 ωρών υπερωριακής εργασίας απαιτείται απόφαση του Υπουργού Απασχόλησης µετά από 

γνωµοδότηση του Ανώτατου Συµβουλίου Εργασίας (ΑΣΕ) µε αµοιβή που είναι ίση µε το 75% επί του 

καταβαλλόµενου ωροµισθίου (βλ. Πίνακα 8.1). 

Σε κάθε περίπτωση µη νόµιµης υπερωριακής απασχόλησής του, ο µισθωτός δικαιούται ωριαία 

αποζηµίωση ίση µε το 100% του καταβαλλόµενου ωροµισθίου. 

Βασικές ∆ιατάξεις: Ο Ν.3385/2005 (ΦΕΚ 210/19.8.05) «Ρυθµίσεις για την προώθηση της 

απασχόλησης, την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και άλλες διατάξεις». 

Πίνακας 6.1. Αποζηµίωση της υπερεργασίας (υπερωριακής απασχόλησης) 

Σύστηµα εβδοµαδιαίας 

απασχόλησης 

Υπερεργασία Ώρες Προσαύξηση επί του 

ωροµισθίου (%) 

Εβδοµαδιαία Υπερεργασία 41-45 +25 

Πενθήµερη απασχόληση Ετήσια Υπερεργασία 46-120 +50 

Ετήσια Υπερεργασία >120 +75 

Ηµερήσια Υπερεργασία >9 +50 

Εβδοµαδιαία Υπερεργασία 41-48 +25 

Εξαήµερη απασχόληση Ετήσια Υπερεργασία 49-120 +50 

Ετήσια Υπερεργασία >120 +75 

Ηµερήσια Υπερεργασία >8 +50 

Έναρξη και λήξη του ωραρίου 

Το ωράριο του εργαζόµενου (έναρξη-λήξη) ρυθµίζεται από τον εργοδότη και ορίζεται επακριβώς µε 

την υπογραφή της σύµβασης. 

Νυκτερινή εργασία 

Νυκτερινή είναι η εργασία που εκτελείται τις ώρες 22:00 (βραδυνή) – 06:00 (πρωινή). Στις νυκτερινές 

ώρες µπορεί να πραγµατοποιηθεί ολόκληρο το ωράριο ή ένα µέρος του, οπότε υπάρχει και η ανάλογη 

αµοιβή. Η νυκτερινή εργασία αµείβεται µε προσαύξηση 25% επί του κανονικού ηµεροµισθίου. Επιπλέον 

κατά την νυκτερινή υπερωριακή απασχόληση ο εργαζοµένος αµοίβεται µε προσαύξηση της υπερωρίας 

που υπολογίζεται επί του ωροµισθίου που έχει προηγουµένως προσαυξηθεί µε το 25% της νυκτερινής 

εργασίας. Ο ίδιος υπολογισµός γίνεται και στην περίπτωση της νυχτερινής εργασίας την Κυριακή. 

Εργασία στις αργίες 

Σύµφωνα µε το νόµο, οι εργάσιµες ηµέρες της εβδοµάδας είναι 6. Η 7η ηµέρα, κατά κανόνα η 

Κυριακή, είναι υποχρεωτική αργία (ηµέρα ανάπαυσης). Η εβδοµαδιαία ανάπαυση αποτελεί δικαίωµα του 

µισθωτού και υποχρέωση του εργοδότη. Στις επιχειρήσεις, που επιτρέπεται (από τον νόµο) η εργασία την 

Κυριακή, πρέπει να δίνεται στον εργαζόµενο και µέσα στην επόµενη εβδοµάδα, άλλη ηµέρα ανάπαυσης. Για 

να χορηγηθεί ολόκληρη ηµέρα αναπληρωµατικής αργίας, είναι να εργασθεί ο εργαζόµενος την Κυριακή για 

περισσότερες από 5 ώρες. Σε περίπτωση όµως που απασχοληθεί λιγότερο από 5 ώρες του χορηγούνται 

αντίστοιχες ώρες ανάπαυσης. Οι εργαζόµενοι που απασχολούνται νόµιµα την Κυριακή, αµείβονται µε το 

νόµιµο ηµεροµίσθιο (ή το 1/25 του µισθού) προσαυξηµένο κατά 75%.

Ηµέρες αργίας 

Οι ηµέρες υποχρεωτικής αργίας είναι: 

• Η 25η Μαρτίου 

• Η ∆ευτέρα του Πάσχα 

• Η εορτή της Κοιµήσεως της Θεοτόκου (15 Αυγούστου) 

• Τα Χριστούγεννα (25 ∆εκεµβρίου) 

• Η Πρωτοµαγιά 

Ηµέρα προαιρετικής αργίας είναι η 28η Οκτωβρίου, κατά την οποία ο εργοδότης έχει την ευχέρεια 

να λειτουργήσει την επιχείρηση, αρκεί να το γνωστοποιήσει εγκαίρως στο προσωπικό. 

Τις ηµέρες υποχρεωτικής και προαιρετικής αργίας, εάν δε λειτουργήσει η επιχείρηση, καταβάλλεται 

στους ηµεροµίσθιους εργαζόµενους το προβλεπόµενο ηµεροµίσθιο, ενώς στους αµειβόµενους µε µηνιαίο 

µισθό, δεν οφείλεται τίποτε επιπλέον του µισθού τους. Σε περίπτωση απασχόλησης κατά τις ηµέρες αργίας, 

λαµβάνουν οι µεν ηµεροµίσθιοι το καταβαλλόµενο ηµεροµίσθιο µε προσαύξηση 75% και όσοι αµείβονται µε 

µισθό, παίρνουν προσαύξηση 75% επί του 1/25 του µηνιαίου µισθού (και ρεπό). 

Οι κατ’ έθιµον ηµέρες αργίας 

Οι ∆ηµόσιες Υπηρεσίες, οι Τράπεζες, οι ∆ΕΚΟ και αρκετές επιχειρήσεις έχουν επιπλέον των 

παραπάνω και τις εξής ηµέρες αργίας, οι οποίες έχουν καθιερωθεί εξαιτίας των εθίµων: 

• Η Πρωτοχρονιά 

• Τα Θεοφάνια (6 Ιανουαρίου) 

• Η Καθαρή ∆ευτέρα 

• Η Μεγάλη Παρασκευή 

• Η δεύτερη ηµέρα των Χριστουγέννων 

• Η ∆ευτέρα του Αγίου Πνεύµατος 

• Οι Τοπικές εορτές 

Σε περίπτωση λειτουργίας, για τις περισσότερες από αυτές τις ηµέρες, αυτοί που εργάζονται 

συνηθίζεται να αµείβονται µε τον ίδιο τρόπο των υπόλοιπων αργιών (προσαύξηση 75%). Σε περίπτωση 

που δεν θα λειτουργήσει η επιχείρηση, δεν οφείλει αµοιβή στο προσωπικό που δεν εργάζεται, ανεξάρτητα αν 

αµείβεται µε µισθό ή ηµεροµίσθιο, εκτός αν υπάρχει αντίθετη συµφωνία. 

Υπολογισµός του ωροµισθίου 

• Των αµοιβοµένων µε µηνιαίο µισθό: ∆ιαιρούµε τον µηνιαίο µισθό µε το 25 (που είναι ο µηνιαίος 

αριθµός των εργάσιµων ηµερών) για να βρούµε το ηµεροµίσθιο, πολλαπλασιάζουµε το 

αποτέλεσµα επί 6 για να βρούµε τον εβδοµαδιαίο µισθό και το παραγόµενο γινόµενο το 

διαιρούµε µε το 40 (το πλήθος των εργάσιµων ωρών της εβδοµάδας) για την εύρεση του 

ωροµισθίου. ∆ηλ. εφαρµόζουµε τον τύπο: 

Μηνια 

ίος 

Μισθ 

ός 

⋅ 6 

Ωροµ 

σθιο = 25 

40 

ί (1) 

• Των αµοιβοµένων µε ηµεροµίσθιο: Πολλαπλασιάζουµε το ηµεροµίσθιο επί 6 για να βρούµε τον 

εβδοµαδιαίο µισθό και το παραγόµενο γινόµενο το διαιρούµε µε το πλήθος των εργάσιµων 

ωρών της εβδοµάδας (π.χ. 40) για την εύρεση του ωροµισθίου. ∆ηλ. εφαρµόζουµε τον τύπο: 

Ωροµ 

σθιο = 

Ηµεροµ 

ίσθιο 

⋅6 

40 

ί (2)

Παράδειγµα: Να βρεθεί το ωροµίσθιο ∆ιπλωµατούχου Μηχανικού, που είναι υπάλληλος σε 

Μεταλλουργική Βιοµηχανία και αµοίβεται µε µηνιαίο µισθό 2.000,00 € (µικτά). 

Λύση: Εφαρµόζοντας τον τύπο (1) βρίσκουµε: 

6.4 Άδειες απουσίας από την εργασία 

2. 

000 , 00 

⋅ 6 

Ωροµ ίσθιο = 25 = 12 euro 

40 

Ετήσια άδεια 

Όλοι οι εργαζόµενοι που συνδέονται µε σύµβαση εξαρτηµένης εργασίας (ορισµένου ή αορίστου 

χρόνου), δικαιούνται από την έναρξη της απασχόλησής τους σε µία επιχείρηση, να λάβουν ετήσια άδεια µε 

αποδοχές. Επισηµαίνεται ότι µέχρι την συµπλήρωση 12 µηνών συνεχούς απασχόλησης, ο µισθωτός 

δικαιούται να λάβει ποσοστό της ετήσιας κανονικής άδειας, αναλογικά µε το χρόνο εργασίας που έχει 

συµπληρώσει στην ίδια επιχείρηση. Το ποσοστό αυτό υπολογίζεται µε βάση ετήσια άδεια 20 εργάσιµων 

ηµερών για πενθήµερη εργασία (βλ. Πίνακα 8.2). 

Πίνακας 6.2. ∆ικαιού µενες εργάσι µες η µέρες άδειας των εργαζο µένων σε επιχειρήσεις που λειτουργούν 5 

ηµέρες την εβδοµάδα. 

Ηµερολογιακά Έτη Ηµέρες Άδειας 

1 ο Έτος απασχόλησης, πριν την συµπλήρωση του 12 

µηνου και πριν την παρέλευση του έτους πρόσληψης 

1 ο Έτος απασχόλησης, πριν την συµπλήρωση του 12 

µηνου αλλά στη διάρκεια του επόµενου από την 

πρόσληψη, έτους 

2 ο Έτος απασχόλησης, δηλ. µετά από την συµπλήρωση 

του 12 µηνου και στη διάρκεια του επόµενου από την 

πρόσληψη, έτους 

3 ο έως το 10 ο Έτος απασχόλησης (µε συµπληρωµένο το 

24 µηνο) 

Ποσοστό των 20 ηµερών 

Ποσοστό των 20 ηµερών 

10 Έτη απασχόλησης συµπληρωµένα στον ίδιο εργοδότη 25 

12 Έτη απασχόλησης συµπληρωµένα σε διάφορους 

εργοδότες 

Ο εργαζόµενος στη διάρκεια της άδειάς του λαµβάνει πλήρεις αποδοχές (δηλ. αυτές που παίρνει 

όταν εργάζεται κανονικά µε πλήρη απασχόληση), στις οποίες συµπεριλαµβάνονται όλα τα προβλεπόµενα 

από τον νόµο επιδόµατα και οι προσαυξήσεις. Επιπλέον, δικαιούται το επίδοµα άδειας, το οποίο είναι ίσο 

µε τις αποδοχές των ηµερών άδειας, µε ανώτατο όριο τις αποδοχές του 15νθήµερου. Ο εργοδότης 

υποχρεούται στην καταβολή των παραπάνω αναφερθέντων αποδοχών καθώς και του επιδόµατος άδειας 

στην αρχή της άδειας του εργαζόµενου. Αν από υπαιτιότητα του εργοδότη δεν χορηγηθεί στον εργαζόµενο η 

κανονική άδεια στη διάρκεια του τρέχοντος ηµερολογιακού έτους, τότε εργαζόµενος λαµβάνει τις αποδοχές 

της άδειας διπλασιασµένες, χωρίς όµως οποιαδήποτε αύξηση στο επίδοµα άδειας. 

Απαγορεύεται η απόλυση του εργαζόµενου µεσούσης της κανονικής του άδειας. Επιπλέον αν 

τερµατιστεί ή διακοπεί ή ολοκληρωθεί ή λήξει (χρονικά) η σύµβαση εργασίας του, και ο εργαζόµενος δεν 

εξάντλησε την ετήσια προβλεπόµενη άδειά του, δικαιούται αποζηµίωση και επίδοµα άδειας. 

21 

22 

25

Άδειες λόγω οικογενειακής κατάστασης 

Όλοι οι εργαζόµενοι δικαιούνται βάσει της ΕΓΣΣΕ 2000-2001 άδεια γάµου 5 εργάσιµων ηµερών (για 

το καθεστώς της πενθήµερης απασχόλησης) ή 6 εργάσιµων ηµερών (για το καθεστώς της εξαήµερης 

απασχόλησης) µε αποδοχές. Επίσης, σε περίπτωση γέννησης παιδιού, ο πατέρας δικαιούται 2 ηµέρες 

άδεια µε αποδοχές για κάθε παιδί. Οι άδειες αυτές είναι πρόσθετες και δεν συµψηφίζονται µε τις ηµέρες 

κανονικής άδειας. 

Οι εργαζόµενες µητέρες δικαιούνται άδεια µητρότητας (τοκετού και λοχείας) συνολικής διάρκειας 

17 εβδοµάδων (όπου οι 8 εβδοµάδες χορηγούνται υποχρεωτικά πριν την πιθανή ηµεροµηνία τοκετού, και οι 

υπόλοιπες 9 µετά τον τοκετό). Σε περίπτωση που ο τοκετός γίνει προγενέστερα από την πιθανή ηµεροµηνία, 

το υπόλοιπο της άδειας χορηγείται µετά τον τοκετό (ΕΓΣΕΕ 2000-2001). Σηµειώνεται ότι τις πρώτες 30 

ηµέρες της άδειας µητρότητας, οι εργαζόµενες αµείβονται από τον εργοδότη τους, ο οποίος καταβάλλει και 

τις ασφαλιστικές εισφορές. Το υπόλοιπο χρονικό διάστηµα µέχρι την συµπλήρωση των 17 εβδοµάδων, η 

αποζηµίωση καταβάλλεται εν µέρει από το ΙΚΑ και το υπόλοιπο από τον ΟΑΕ∆, ενώ οι ασφαλιστικές 

εισφορές καταβάλλονται από την εργαζόµενη). 

Οι εργαζόµενες µητέρες δικαιούνται για χρονικό διάστηµα 30 µηνών µετά από την λήψη της άδειας 

τοκετού/λοχείας άδεια φροντίδας παιδιού, που συνίσταται στη µείωση του ωραρίου κατά 1 ώρα/ηµέρα 

(κατά την προέλευση εις/ή αποχώρηση από την εργασία) και η οποία αµείβεται ως κανονικός χρόνος 

εργασίας. Εναλλακτικά µπορεί αντί για την µητέρα να λάβει ο πατέρας την άδεια φροντίδας παιδιού (ΕΓΣΣΕ 

2002-2003). 

Σύµφωνα µε το Ν.2639/98, χορηγείται στους µισθωτούς-γονείς κάθε επιχείρησης, κατόπιν αίτησής 

τους, γονική άδεια ανατροφής (άνευ αποδοχών), µέχρι το παιδί να συµπληρώσει την ηλικία των 3,5 ετών. 

Η διάρκειά της µπορεί να είναι µέχρι και 3,5 µήνες για κάθε γονέα, ενώ οι προϋποθέσεις λήψεως της εν 

λόγω άδειας είναι: α) η συµπλήρωση ενός (1) έτους εργασίας στον ίδιο εργοδότη και β) η απασχόληση του 

δεύτερου γονέα να είναι έξω από το σπίτι. Αν και οι δύο γονείς πληρούν τις προϋποθέσεις λήψεως αυτής της 

άδειας, µπορούν να αποφασίσουν µε κοινή συµφωνία, ποιος απ' τους δύο θα κάνει πρώτος χρήση του 

δικαιώµατος λήψης και για πόσο χρονικό διάστηµα. Ο χρόνος δε, απουσίας του εργαζοµένου από την 

εργασία του λόγω λήψης γονικής άδειας, λογίζεται ως χρόνος πραγµατικής υπηρεσίας για τον υπολογισµό 

των επιδοµάτων προϋπηρεσίας, της ετήσιας κανονικής άδειας, του επιδόµατος άδειας, του χρόνου 

ασφάλισης (Ν.2335/95), καθώς της αποζηµίωσης σε περίπτωση απόλυσης. 

Ο εργαζόµενος, στο µεσολαβόν διάστηµα της γονικής άδειας, δικαιούται να συνεχίσει την ασφάλισή 

του, καταβάλλοντας όµως το σύνολο των εισφορών (εγκύκλιος ΙΚΑ 90/1995). Επισηµαίνεται ότι είναι άκυρη η 

καταγγελία σύµβασης που γίνεται εξ’ αιτίας της άσκησης του δικαιώµατος λήψης γονικής άδειας 

(Ν.2639/1998). 

Όταν ο εργαζόµενος έχει παιδιά µέχρι 16 ετών που είναι µαθητές σε σχολεία της στοιχειώδους, 

βασικής ή µέσης εκπαίδευσης (δηµοτικό, γυµνάσιο, λύκειο), µπορεί να λαµβάνει από την επιχείρηση στην 

οποία εργάζεται, ειδική άδεια (µε αποδοχές) ώστε να απουσιάζει ορισµένες ώρες ή ολόκληρη ηµέρα από την 

εργασία του, για να επισκεφτεί το σχολείο των παιδιών και να λάβει γνώση για την σχολική τους πρόοδο. Η 

άδεια φτάνει συνολικά τις 4 ηµέρες το χρόνο. 

Εδικές Άδειες 

Όσοι εργαζόµενοι φοιτούν σε µεταπτυχιακά προγράµµατα των ΑΕΙ ή/και ΤΕΙ της ηµεδαπής ή της 

αλλοδαπής, για την απόκτηση Μεταπτυχιακού ∆ιπλώµατος Ειδίκευσης (Μ∆Ε) ετήσιας τουλάχιστον φοίτησης 

ή ∆ιδακτορικού ∆ιπλώµατος, δικαιούνται ειδική άδεια σπουδών 10 εργάσιµων ηµερών (άνευ αποδοχών), η 

οποία χορηγείται σε συνεχείς ηµέρες ή τµηµατικά, ανεξάρτητα από την ηλικία του/της δικαιούχου και ισχύει 

µέχρι 2 έτη (ΕΓΣΣΕ 2004-2005, άρθρο 10). 

Για την άσκηση του εκλογικού δικαιώµατος, δίνεται ειδική εκλογική άδεια (µε αποδοχές), η οποία 

δεν συµψηφίζεται µε την κανονική ή άλλης µορφής άδεια και η διάρκειά της είναι ανάλογη µε τη χιλιοµετρική 

απόσταση του τόπου άσκησής του. Συγκεκριµένα: 

Για την πενθήµερη απασχόληση 

o από 200 - 400 χλµ., 1 εργάσιµη ηµέρα 

o από 401 και πάνω, 2 εργάσιµες ηµέρες 

o για τα νησιά µέχρι 3 ηµέρες 

Για την εξαήµερη απασχόληση 

o από 100 - 200 χλµ., 1 εργάσιµη ηµέρα 

o από 201 - 400 χλµ., 2 εργάσιµες ηµέρες 

o από 401 και πάνω, 3 εργάσιµες ηµέρες 

o για τα νησιά µέχρι 3 ηµέρες.

6.5 Υπολογισµός των οικονοµικών αποδοχών εργασίας 

Η αµοιβή ή οι αποδοχές που λαµβάνουν οι εργαζόµενοι σε χρήµα και σε είδος (όπως τροφή, διαµονή, 

κλπ) και καταβάλλονται: α) σε τακτική και µόνιµη βάση, β) σύµφωνα µε το νόµο και γ) λόγω της εργασιακής 

σχέσης ή/και της συλλογικής σύµβασης, καλείται µισθός. Το ύψος του καθορίζεται από την ελεύθερη 

βούληση και είναι αποτέλεσµα συµφωνίας των συµβαλλόµενων (εργοδότη και εργαζοµένου) κατά την 

κατάρτιση της σύµβασης εργασίας, µε την προϋπόθεση-περιορισµό, ότι το ποσό της αµοιβής δεν θα είναι 

κατώτερο του ελάχιστου ορίου αποδοχών (κατώφλι) που προβλέπεται από την ειδική Συλλογική Σύµβαση 

Εργασίας (ΣΣΕ) ή την υπουργική ή την διαιτητική απόφαση. Κατά συνέπεια, αν η αµοιβή που καταβάλλεται 

στον εργαζόµενο είναι µικρότερη από την ελάχιστη προβλεπόµενη (κατώφλι), υπάρχει υποχρέωση του 

εργοδότη να την αυξήσει τουλάχιστον στο ύψος του κατωφλίου. 

Από τα παραπάνω συνάγεται ότι δεν υπάρχει απαγόρευση από το νόµο η συµπεφωνηµένη αµοιβή να 

είναι ανώτερη του νόµιµου κατωφλίου. Στην περίπτωση που συµβαίνει το τελευταίο, δεν επιτρέπεται η εκ των 

υστέρων µείωσή της, µονοµερώς από τον εργοδότη, διότι αποτελεί µονοµερή βλαπτική µεταβολή των όρων 

της σύµβασης εργασίας. 

Τα γενικά κατώτατα όρια µισθών και ηµεροµισθίων καθορίζονται βάσει των Εθνικών Γενικών 

Συλλογικών Συµβάσεων Εργασίας (ΕΓΣΣΕ), που ισχύουν για τους όλους τους µισθωτούς της ελληνικής 

επικράτειας, ανεξάρτητα από ειδικότητα. Επιπλέον για ορισµένες κατηγορίες εργαζοµένων ή/και για 

ορισµένους κλάδους επιχειρήσεων, είναι δυνατόν να συναφθούν µεταξύ των εργοδοτικών οργανώσεων 

και των συλλόγων/ σωµατείων/οµοσπονδιών/συνδέσµων/ενώσεων των εργαζοµένων, Συλλογικές 

Συµβάσεις Εργασίας (ΣΣΕ) (κλαδικές ή επιχειρησιακές) ή να υπάρξουν διαιτητικές αποφάσεις, που να 

καθορίζουν διαφορετικά (ευνοϊκότερα) κατώτατα όρια αποδοχών. Για παράδειγµα, σχετικά µε τον καθορισµό 

κατότατων ορίων στους µισθούς των ∆ιπλωµατούχων Μηχανικών (διαφόρων ειδικοτήτων) που εργάζονται 

στη Βιοµηχανία, έχουν συναφθεί τρεις (3) ΣΣΕ, καθώς και µία (1) ΣΣΕ που αφορά στους µισθούς των 

∆ιπλωµατούχων Μηχανικών που απασχολούνται στον ιδιωτικό τοµέα (όπως για παράδειγµα σε Μελετητικές- 

Εργοληπτικές Επιχειρήσεις και Τεχνικά Γραφεία). 

Ο βασικός µισθός (µηνιαίος ή ηµεροµίσθιο) αθροιζόµενος µε όλα τα επιδόµατα, καθώς και µε κάθε 

άλλη παροχή του εργοδότη (χρηµατική ή/και σε είδος), σε σταθερή και µόνιµη βάση, καθορίζει το ύψος των 

τακτικών αποδοχών. Στις τακτικές αποδοχές περιλαµβάνονται το ∆ώρο Πάσχα και το ∆ώρο 

Χριστουγέννων, τα επιδόµατα αδείας, ανθυγιεινής εργασίας, επικίνδυνης εργασίας, διαχειριστικών λαθών, 

παραγωγικότητας, νυκτερινής εργασίας, υπερωριακής απασχόλησης, το χρονοεπίδοµα, το οικογενειακό 

επίδοµα, και κάθε άλλη παροχή η οποία καταβάλλεται τακτικά και σύµφωνα µε το νόµο. 

Ως παράδειγµα, στον Πίνακα 8.3 απεικονίζονται οι βασικοί µισθοί των ∆ιπλωµατούχων Μηχανικών 

(αποφοίτων Πολυτεχνείων) σε επιχειρήσεις του Ιδιωτικού Τοµέα, ενώ στον Πίνακα 8.4, τα αντίστοιχα 

επιδόµατα επί των βασικών µισθών, όπως προβλέπονται από την ΣΣΕ σχετικά µε τους µισθούς των 

∆ιπλωµατούχων Μηχανικών που απασχολούνται στον ιδιωτικό τοµέα. Ευνοϊκότερες ρυθµίσεις είναι δυνατόν 

να καθοριστούν και µε ειδική συµφωνία εργοδότη και εργαζόµενου. 

Όλοι οι µισθωτοί, δικαιούνται: 

• Επίδοµα εορτών (∆ώρο) Χριστουγέννων, ίσο µε ένα µηνιαίο µισθό (εφόσον ο εργαζόµενος 

απασχολήθηκε από 1ης Μαϊου µέχρι 31ης ∆εκεµβρίου), το οποίο καταβάλλεται την 21 η 

∆εκεµβρίου. 

• Επίδοµα εορτών (∆ώρο) Πάσχα ίσο µε µισό µηνιαίο µισθό (εφόσον ο εργαζόµενος 

απασχολήθηκε από 1ης Ιανουαρίου µέχρι 30ης Απριλίου), το οποίο καταβάλλεται την Μεγάλη 

Τετάρτη. 

Ο εργοδότης πρέπει να καταβάλλει την αµοιβή του εργαζοµένου σε τακτά χρονικά διαστήµατα, µέσα 

στη διάρκεια του µήνα (π.χ. κάθε εβδοµάδα, ή κάθε δεκαπενθήµερο, ή κάθε µήνα, κλπ), ανάλογα µε τη 

συµφωνία, και επιπλέον έχει την υποχρέωση να χορηγεί στον εργαζόµενο εκκαθαριστικό σηµείωµα 

µισθοδοσίας, στο οποίο αναλύονται οι αποδοχές, καθώς και οι κρατήσεις που γίνονται. 

Οι νόµιµες κρατήσεις στις αποδοχές των εργαζοµένων είναι: 

• Το ποσοστό προσωπικής εισφοράς του εργαζοµένου για τα ασφαλιστικά Ταµεία. 

• Ο Φόρος Μισθωτών Υπηρεσιών (Φ.Μ.Υ.), ο οποίος παρακρατείται κατά την εξόφληση των 

αποδοχών των εργαζοµένων και αποδίδεται από τον εργοδότη στην Εφορία. 

Εάν ο εργοδότης καθυστερεί να καταβάλει τις αποδοχές στους εργαζόµενους για σηµαντικό χρονικό 

διάστηµα, τότε αυτοί έχουν δικαίωµα να προβούν σε επίσχεση της εργασίας τους (άρθρο 325 Α.Κ.), 

δηλαδή δικαιούνται να δηλώσουν στον εργοδότη ότι διακόπτουν την εργασία τους, µέχρις ότου καταβληθούν 

οι καθυστερούµενες αποδοχές. Αποτέλεσµα της επίσχεσης εργασίας είναι να περιέλθει ο εργοδότης σε 

κατάσταση υπερηµερίας, µε όλες τις υποχρεώσεις προς τους µισθωτούς (δηλ. υποχρεούται να καταβάλει τις 

αποδοχές και για το χρονικό διάστηµα που διαρκεί η επίσχεση εργασίας).

Πίνακας 6.3. Οι βασικοί µισθοί των ∆ιπλω µατούχων Μηχανικών (αποφοίτων Πολυτεχνείων) του Ιδιωτικού 

Τοµέα. 

Έτη από την απόκτηση του Βασικός Μισθός (€) 

∆ιπλώµατος Μηχανικού (1/1/2008 – 31/12/2008) 

0-3 1.267,07 

3-6 1.376,17 

6-9 1.485,26 

9-12 1.580,69 

12-15 1.676,15 

15-18 1.771,58 

18-21 1.854,84 

21-24 1.929,22 

24-27 1.966,30 

27-30 1.978,80 

30-33 1.991,28 

33-35 1.999,61 

35-36 2.011,65 

36-37 2.023,67 

37-38 2.035,74 

38-39 2.047,78 

39-40 2.059,82 

Πίνακας 6.4. Επιδό µατα επί των βασικών µισθών των ∆ιπλω µατούχων Μηχανικών (αποφοίτων 

Πολυτεχνείων) του Ιδιωτικού Τοµέα. 

Επιδόµατα Παρατηρήσεις 

Γάµου ׃10 % Το επίδοµα αυτό δικαιούνται και οι χήροι – ες, οι διαζευγµένοι – ες, καθώς και οι 

άγαµοι γονείς, εφόσον όλοι έχουν την επιµέλεια ενός τουλάχιστον παιδιού. 

Παιδιών ׃ 5 % Το επίδοµα αυτό χορηγείται όταν τα παιδιά έχουν ηλικία κάτω των 20 χρόνων, 

δεν εργάζονται, συντηρούνται από τον εργαζόµενο/ -η και είναι άγαµα. Σε 

περίπτωση που τα παιδιά σπουδάζουν σε σχολή που λειτουργεί µε άδεια 

κρατικής αρχής ή σε αναγνωρισµένη σχολή του εξωτερικού, το επίδοµα αυτό 

καταβάλλεται, εφόσον το παιδί είναι άγαµο και δεν εργάζεται, µέχρι και τη 

συµπλήρωση του 25 ου έτους της ηλικίας του, ανεξαρτήτως φύλου. Για τα 

αποδεδειγµένα ανίκανα παιδιά το επίδοµα καταβάλλεται ανεξαρτήτως ηλικίας. 

Γενικού ∆/ντή ׃ 30 % 

Τεχνικού ∆/ντή ׃ 20 % 

Προϊσταµένου τµήµατος ׃ 15 % 

Τεχνικού Ασφαλείας : 15 % 

Απασχόληση σε εργοτάξιο ׃ 10 % Το προσωπικό που απασχολείται σε εργοτάξια δικαιούται επίδοµα 10% επί του 

βασικού κλιµακίου στο οποίο ανήκει για όσο χρόνο παρέχει, µε εντολή της 

εταιρείας, τις υπηρεσίες του στο εργοτάξιο. Το επίδοµα αυτό συµψηφίζεται µε 

τυχόν χορηγούµενα επιδόµατα ανθυγιεινής εργασίας ή µε επιδόµατα που 

καταβάλλονται για τον ίδιο σκοπό ή µε ανώτερες των συµβατικών 

καταβαλλόµενες αποδοχές. 

Υπεύθυνου έργου σε οµάδα µελέτης 

ή υπεύθυνου εργοταξίου ׃ 15 % 

Επιβλέποντος βάσει νόµου ׃ 25 % Το επίδοµα αυτό χορηγείται µέχρι την οριστική παραλαβή του έργου, κατά την 

οποία τελειώνει το έργο της επίβλεψης. 

Χρήσης Η/Υ ׃ 15 % Στους εργαζόµενους µπροστά από οθόνη οπτικής απεικονίσεως χορηγείται 

επίδοµα ηλεκτρονικού υπολογιστή και ανθυγιεινής εργασίας σε ποσοστό 15%, 

υπολογιζόµενο στον κάθε φορά ισχύοντα µισθό. Εν περιπτώσει απασχολήσεως 

επί λιγότερες ώρες ηµερησίως ή επί λιγότερες εργάσιµες ηµέρες, οι εργαζόµενοι 

δικαιούνται να λάβουν το επίδοµα ανθυγιεινής εργασίας µόνον για όσο χρόνο 

απασχολούνται στον ηλεκτρονικό υπολογιστή κατ ‘ αναλογία. 

∆ιδακτορικού ׃ 13% Το επίδοµα αυτό καταβάλλεται εφόσον η διδακτορική διατριβή είναι σχετική µε 

το επιστηµονικό πεδίο της ειδικότητας απασχόλησης του εργαζοµένου.

Μεταπτ. σπουδών (Master) : 10 % Το επίδοµα αυτό καταβάλλεται εφόσον ο τίτλος σπουδών είναι σχετικός µε το 

επιστηµονικό πεδίο της ειδικότητας µε την οποία έχει προσληφθεί ο 

εργαζόµενος. 

Ξένης γλώσσας ׃ 10% Το επίδοµα ξένης γλώσσας χορηγείται , εφόσον απαιτείται η χρήση ξένης 

γλώσσας ή η γνώση της αποτελεί κριτήριο πρόσληψης. Η επάρκεια γνώσης της 

ξένης γλώσσας διαπιστώνεται µε την προσκόµιση τίτλου σπουδών επιπέδου 

proficiency ή αντίστοιχου τίτλου για τις λοιπές γλώσσες. ∆εν απαιτείται η 

προσκόµιση τέτοιου τίτλου , προκειµένου για πτυχιούχους σχολών του 

εξωτερικού µέσης, ανώτερης ή ανώτατης εκπαίδευσης , συµπεριλαµβανοµένης 

και της µεταπτυχιακής. 

Επιπλέον γλώσσας ׃ 5% 

Επικίνδυνης και ανθυγιεινής 

εργασίας 

Όπως οι άλλοι εργαζόµενοι στον ίδιο χώρο 

6.6 Λήξη, λύση και καταγγελία της σύµβασης εργασίας- απόλυση 

Η σύµβαση εργασίας, ανάλογα µε το είδος της λύεται: 

• Με καταγγελία από τον εργοδότη ή τον εργαζόµενο (για την περίπτωση της σύµβασης αορίστου 

χρόνου). 

• Με λήξη του συµφωνηµένου χρόνου ή καταγγελία για σπουδαίο λόγο (για την περίπτωση της 

σύµβασης ορισµένου χρόνου). 

• Με αµοιβαία συναίνεση εργοδότη και εργαζόµενου. 

• Με το θάνατο του εργαζοµένου. 

Η σύµβαση ορισµένου χρόνου λήγει αυτόµατα µετά την παρέλευση του χρόνου λήξης που 

αναγράφεται σ’ αυτή, χωρίς να απαιτείται έγγραφη αναγγελία και καταβολή αποζηµίωσης. Εάν όµως µετά τη 

λήξη της ο εργαζόµενος συνεχίσει να παρέχει τις υπηρεσίες του, η σύµβαση θεωρείται ότι ανανεώθηκε για 

αόριστο χρόνο, οπότε σε περίπτωση απόλυσης πρέπει να τηρηθούν οι νόµιµες διαδικασίες. 

Η καταγγελία της σύµβασης εργασίας αορίστου χρόνου µπορεί να πραγµατοποιηθεί, είτε από την 

πλευρά του εργοδότη (απόλυση), είτε από την πλευρά του εργαζόµενου (παραίτηση). Η παραίτηση είναι 

δυνατόν να γίνει είτε ρητά (γραπτά ή προφορικά) είτε σιωπηρά. Επισηµαίνεται ότι ο εργαζόµενος κατά την 

αποχώρησή του δικαιούται την ετήσια άδειά του µετ’ αποδοχών (εφόσον δεν την έχει λάβει), καθώς και του 

επιδόµατος άδειας. Η προσβολή της προσωπικότητας του εργαζόµενου, ισοδυναµεί µε απόλυση. 

Η καταγγελία της σύµβασης εργασίας ορισµένου χρόνου µπορεί να γίνει πριν τη λήξη της είτε από 

τον εργοδότη είτε από τον εργαζόµενο, για σηµαντικό λόγο, όπως η παράβαση των συµβατικών 

υποχρεώσεων, η πρόκληση βλάβης από το µισθωτό, η αθέτηση συµβατικών όρων, η µείωση της 

προσωπικότητας του εργαζόµενου κλπ. Ο εργαζόµενός, στην περίπτωση που προβεί σε καταγγελία της 

σύµβασης, µπορεί να διεκδικήσει δικαστικά την αµοιβή που θα λάµβανε µέχρι τη λήξη της. Από την άλλη 

πλευρά, αν ο εργοδότης προβεί σε καταγγελία της σύµβασης, δεν υποχρεούται να αποζηµιώσει τον 

εργαζόµενο. 

Για να είναι έγκυρη η απόλυση, ο εργοδότης πρέπει: 

• Να πληροφορήσει γραπτώς τον εργαζόµενο 

• Να καταβάλει τη νόµιµη αποζηµίωση 

• Να αναγγείλει την απόλυση στον ΟΑΕ∆ (µέσα σε οκτώ ηµέρες το µέγιστο, από την γραπτή 

πληροφόρηση του εργαζοµένου). 

Η απόλυση θεωρείται άκυρη σε περίπτωση: 

• Μη καταβολής της αποζηµίωσης 

• Που η καταγγελία της σύµβασης από µέρους του εργοδότη είναι καταχρηστική και παράνοµη 

(δηλ. προσκρούει σε απαγορευτικές νοµοθετικές διατάξεις). 

Επί παραδείγµατι, απαγορεύεται η απόλυση, ρητά από την νοµοθεσία, των κάτωθι εργαζοµένων: 

α) Των εκλεγµένων συνδικαλιστών (σε πρωτοβάθµια και δευτεροβάθµια συνδικαλιστικά 

όργανα) 

β) Των εγκύων εργαζοµένων (κατά τη διάρκεια της κύησης, καθώς και για χρονικό διάστηµα 

ενός έτους µετά τον τοκετό) 

γ) Των εργαζόµενων που βρίσκονται εν αδεία 

δ) Των στρατευµένων (η στράτευση δεν µπορεί να αποτελέσει λόγο λύσης της σύµβασης)

ε) Των προσληφθέντων µε τις διατάξεις για την προστασία ΑΜΕΑ, πολυτέκνων κλπ, χωρίς 

απόφαση αρµόδιας Επιτροπής. 

Ο εργαζόµενος σε περίπτωση της αντικανονικής/µη σύννοµης απόλυσης, έχει δικαίωµα να 

χρησιµοποιήσει ένδικα µέσα ώστε να ακυρωθεί η απόλυση από τα ελληνικά δικαστήρια και να υποχρεωθεί ο 

εργοδότης να αποδέχεται τις υπηρεσίες του καταβάλλοντας µισθούς υπερηµερίας. Η άσκηση της αγωγής 

πρέπει να γίνει µέσα σε διάστηµα τριών (3) µηνών από την κοινοποίηση του εγγράφου της απόλυσης, 

αλλιώς η αγωγή απορρίπτεται ως εκπρόθεσµη. 

Η αποζηµίωση απόλυσης υπολογίζεται βάσει των τακτικών αποδοχών του τελευταίου µήνα µε 

καθεστώς πλήρους απασχόλησης. Ακόµα συνυπολογίζονται τα δώρα εορτών, το επίδοµα άδειας και 

επιπλέον προστίθεται το 1/6 του µισθού στο συνολικό ύψος της αποζηµίωσης (βλ. Πίνακα 8.5). Εάν η 

καταγγελία της σύµβασης εργασίας γίνει χωρίς προειδοποίηση, ο απολυόµενος υπάλληλος δικαιούται 

αποζηµίωση που το ύψος της καθορίζεται µε το πλήθος των µηνιαίων µισθών, το οποίο ισούται µε τον 

αριθµό των µηνών προειδοποίησης. 

Πίνακας 6.5. Υπολογισµός αποζη µίωσης λόγω απόλυσης. 

Καταγγελία χωρίς 

προειδοποίηση 

Καταγγελία µετά από προειδοποίηση 

Χρόνος Υπηρεσίας 

Αποζηµίωση 

Χρόνος προειδοποίησης 

Αποζηµίωση 

(T) 

(πλήθος µηνιαίων µισθών) 

(µήνες) 

(πλήθος µηνιαίων µισθών) 

Α Β=Α+Α/6 

2 µήνες < T < 1έτος 1 1 1,167 

1 ≤ T < 4 (έτη) 2 2 2,333 

4 ≤ T < 6 (έτη) 3 3 3,500 

6 ≤ T < 8 (έτη) 4 4 4,667 

8 ≤ T < 10 (έτη) 5 5 5,833 

10 ≤ T < 11 (έτη) 6 6 7,000 

11 ≤ T < 12 (έτη) 7 7 8,167 

12 ≤ T < 13 (έτη) 8 8 9,333 

13 ≤ T < 14 (έτη) 9 9 10,500 

14 ≤ T < 15 (έτη) 10 10 11,667 

15 ≤ T < 16 (έτη) 11 11 12,833 

16 ≤ T < 17 (έτη) 12 12 14,000 

17 ≤ T < 18 (έτη) 13 13 15,167 

18 ≤ T < 19 (έτη) 14 14 16,333 

19 ≤ T < 20 (έτη) 15 15 17,500 

20 ≤ T < 21 (έτη) 16 16 18,667 

21 ≤ T < 22 (έτη) 17 17 19,833 

22 ≤ T < 23 (έτη) 18 18 21,000 

23 ≤ T < 24 (έτη) 19 19 22,167 

24 ≤ T < 25 (έτη) 20 20 23,333 

25 ≤ T < 26 (έτη) 21 21 24,500 

26 ≤ T < 27 (έτη) 22 22 25,667 

27 ≤ T < 28 (έτη) 23 23 26,833 

28 ≤ T (έτη) 24 24 28,000 


[B8.1] Τζίκα-Χατζοπούλου Αλίκη, «Στοιχεία ∆ικαίου – Εθνικό και Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο», ΕΜΠ, Αθήνα 2004. 

[B8.2] TEE, ”Επαγγελµατικά Θέµατα – Νέοι Μηχανικοί”, http://portal.tee.gr/portal/ 

[B8.3] Κέντρο Πληροφόρησης Εργαζο µένων και Ανέργων της ΓΣΕΕ (ΚΕΠΕΑ), www.kepea.gr 

[B8.4] Γενική Συνο µοσπονδία Εργατών Ελλάδας (ΓΣΕΕ), www.gsee.gr 

[B8.5] Σύλλογος Τεχνικών Επιστηµόνων Βιοµηχανίας (ΣΤΕΒ), www.steb.gr 

[B8.6] Τεχνικό Επιµελητήριο Ελλάδας, www.tee.gr 

[B8.7] Ταµείο Συντάξεων Μηχανικών και Εργοληπτών ∆ηµοσίων Έργων (ΤΣΜΕ∆Ε), www.tsmede.gr 

[B8.8] Ίδρυµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΙΚΑ), www.ika.gr 

[B8.9] Οργανισµός Απασχόλησης Εργατικού ∆υναµικού (ΟΑΕ∆), www.oaed.gr

Θόρυβος 

Ήχος είναι μία μηχανική διαταραχή που διαδίδεται σε κάποιο μέσο ώστε να 

διεγείρει το αισθητήριο της ακοής. 

Απλούστερα, ένα κύμα που οφείλεται στη μεταβολή της πίεσης (του αέρα, του 

νερού ή οποιουδήποτε άλλου ελαστικού μέσου) και το οποίο αντιλαμβάνεται το αυτί 

του ανθρώπου. 

Συχνότητα του ήχου είναι ο αριθμός των μεταβολών της πίεσης στη μονάδα του 

χρόνου (το δευτερόλεπτο), που καθορίζει την οξύτητα (δηλ. το ύψος) του ήχου και 

μετριέται σε Hertz (Hz), όπου 1Hz = 1 μεταβολή/sec. Το αυτί ενός νέου υγιούς ατόμου 

αντιλαμβάνεται συχνότητες από τα 20 έως τα 20.000 Hz.

Θόρυβος είναι ο ήχος που προκαλείται από μη περιοδικές, ακανόνιστες μεταβολές 

της πίεσης του ατμοσφαιρικού αέρα που προκαλούν δυσάρεστο ή ενοχλητικό αίσθημα. 

Με άλλα λόγια, θόρυβος είναι ένα σύμπλεγμα ηχητικών κυμάτων με ελάχιστη ή 

καμία περιοδικότητα. Δηλ. ο ανεπιθύμητος, ενοχλητικός ή και απλά δυσάρεστος για 

τον άνθρωπο ήχος. 

Τα κύρια φυσικά χαρακτηριστικά του θορύβου είναι η συχνότητα και η ένταση. Η 

συχνότητα ορίζει τον αριθμό των ολοκληρωμένων δονήσεων στη μονάδα του χρόνου. 

Ο άνθρωπος μπορεί να αντιληφθεί ένα ορισμένο φάσμα ήχων που βρίσκονται μέσα 

στην περιοχή συχνοτήτων από 16 έως 20.000 Hz. Οι ήχοι, των οποίων η συχνότητα 

υπερβαίνει αυτά τα όρια ονομάζονται υπέρηχοι, ενώ αντίθετα οι ήχοι, που η 

συχνότητά τους είναι μικρότερη αυτών των ορίων, ονομάζονται υπόηχοι. Οι υπόηχοι 

και οι υπέρηχοι, αν και δεν γίνονται αντιληπτοί από τον άνθρωπο, μπορεί να έχουν 

βλαπτική επίδραση στην υγεία του. 

-67-

Ως ένταση ήχου ορίζεται το ποσό της ηχητικής ενέργειας που διέρχεται από τη 

μονάδα επιφάνειας, στη μονάδα του χρόνου (σε Watt/m 2 ). 

Η ελάχιστη τιμή έντασης που γίνεται αντιληπτή από το ανθρώπινο όργανο της ακοής, 

λέγεται στάθμη ακουστότητας ή κατώφλι ακοής και αντιστοιχεί σε 10 -14 Watt/m 2 ή 

0dB (για την συχνότητα των 1000 Hz), ενώ η στάθμη του πόνου αντιστοιχεί σε 

1Watt/m 2 ή 140dB. 

Το δεύτερο κύριο μέγεθος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τον ήχο είναι το 

εύρος των μεταβολών της πίεσης. Ετσι ο ασθενέστερος (ελάχιστα ακουστός) ήχος 

που μπορεί να αντιληφθεί ένα υγιές ανθρώπινο αυτί έχει εύρος 20μPa.

Στην ακοολογία, ως μονάδα μέτρησης της ηχητικής έντασης χρησιμοποιείται το 

decibel (dB), το οποίο είναι λογαριθμική μονάδα και εκφράζει το επίπεδο της ηχητικής 

έντασης ή πίεσης ως προς μία τιμή αναφοράς και εκφράζεται με τις σχέσεις: 

LI=10 log (I/Io) [dB] ή LP=20 log (P/Po) [dB] 

Όπου: Ι : η μετρούμενη ένταση του ήχου 

Ιο=10 -14 Watt/m 2 το κατώφλι ακοής 

P : η μετρούμενη ηχητική πίεση 

Pο=20 μPa η ηχητική πίεση του ελάχιστα ακουστού ήχου (ηχητική πίεση 

αναφοράς) 

* Για κάθε διπλασιασμό της ηχητικής έντασης, παρατηρείται μια αύξηση 3 dB του 

ηχητικού επιπέδου. 

-69-

• Εάν θεωρούμε ότι ένας ήχος είναι ενοχλητικός, αυτό οφείλεται στην ένταση του, 

αλλά μπορεί να συμβάλλει και η συχνότητα του. 

• Οι υψηλοί τόνοι ενοχλούν περισσότερο απ' ότι οι χαμηλοί. Οι απλοί ήχοι μπορεί 

να είναι περισσότερο ενοχλητικοί και να προκαλέσουν μεγαλύτερη βλάβη απ' ότι 

οι σύνθετοι ήχοι.

Οι μετρήσεις του θορύβου στους εργασιακούς χώρους γίνονται με κατάλληλα 

όργανα τα οποία ονομάζονται ηχόμετρα. 

Τα όργανα αυτά μπορούν με τη βοήθεια ηλεκτρονικών κυκλωμάτων, όπως το 

σταθμιστικό κύκλωμα “άλφα” (Α), να προσομοιώνουν την ευαισθησία της ανθρώπινης 

ακοής. Το σταθμιστικό κύκλωμα είναι ένα ηλεκτρονικό κύκλωμα που παρεμβάλλεται 

στα όργανα μέτρησης του ήχου και έχει την ιδιότητα να περιορίζει ή και να ενισχύει, 

κατά πλάτος σε διαφορετικό βαθμό, τις διάφορες συνιστώσες του ηχητικού φάσματος. 

Με άλλα λόγια η “απόκριση” ή η ευαισθησία του, μεταβάλλεται με τη συχνότητα με 

τρόπο παρόμοιο με το ανθρώπινο αυτί (το οποίο έχει λογαριθμική απόκριση). Όταν οι 

μετρήσεις του θορύβου πραγματοποιούνται μέσω του σταθμιστικού κυκλώματος “Α” 

τα αποτελέσματα των μετρήσεων εκφράζονται σε dB(A). 

-71-

Για τη μέτρηση της “δόσης” του θορύβου πρέπει να χρησιμοποιείται κατάλληλο 

“ηχοδοσίμετρο”, το οποίο προσδιορίζει το σύνολο της ηχητικής ενέργειας που δέχεται 

ο εργαζόμενος στο ωράριο της βάρδιάς του (8 ώρες). 

Το Π.Δ. 85/1991 θέτει ως όριο λήψης συγκεκριμένων τεχνικών και οργανωτικών 

μέτρων από τον εργοδότη τα 85dB(A) και ανώτατο όριο έκθεσης για 8ωρη εργασία τα 

90dB(A). 

Στις 28/7/2006 εκδόθηκε (βλ. [27]) το Π.Δ. 149/2006 (ΦΕΚ 159/28.7.06) «Ελάχιστες 

προδιαγραφές υγείας και ασφάλειας όσον αφορά την έκθεση των εργαζομένων σε 

κινδύνους προερχόμενους από φυσικούς παράγοντες (θόρυβος) σε εναρμόνιση με την 

οδηγία 2003/10/ΕΚ», το οποίο καταργεί το Π.Δ. 85/1991.

Σύμφωνα με το ΠΔ 149/2006 ισχύουν τα εξής: 

ΑΝΩΤΕΡΕΣ 

Τιμές έκθεσης για ανάληψη δράσης τα 85 dB(A) 

1. Εάν η έκθεση σε θόρυβο υπερβαίνει τα 85 dB(A): 

• Καταρτίζεται και εφαρμόζεται πρόγραμμα τεχνικών ή/και οργανωτικών 

μέτρων για τη μείωση της έκθεσης των εργαζομένων σε θόρυβο, ώστε να 

αποσοβηθεί ο κίνδυνος βλάβης της ακοής, π.χ. επενδύσεις για τη σταδιακή αλλαγή 

του εξοπλισμού, ακουστικές επεμβάσεις (τεχνικές λύσεις, κ.λπ.) 

• Στους εργαζόμενους χορηγούνται ατομικά μέσα προστασίας της ακοής, κατάλληλα 

για την προς εκτέλεση εργασία και προσαρμοζόμενα σωστά στον καθένα εξ’ αυτών. 

Τα μέτρα εξασφαλίζουν για την κάθε θέση εργασίας αναγκαία μείωση του θορύβου, 

έτσι ώστε η πραγματική έκθεση ενός έκαστου εργαζομένου να μην υπερβαίνει την 

οριακή τιμή έκθεσης των 87 dB(A). 

-73-

• Η χρήση ατομικών μέσων προστασίας της ακοής είναι ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ. 

2. Χώροι εργασίας όπου οι εργαζόμενοι ενδέχεται να εκτεθούν σε θόρυβο που 

υπερβαίνει τα 85 dB(A) επισημαίνονται μόνιμα με κατάλληλα προειδοποιητικά 

σήματα. Οι περιοχές αυτές οροθετούνται και η πρόσβαση εκεί περιορίζεται όπου αυτό 

είναι εφικτό τεχνικά. 

3. Εργαζόμενοι των οποίων η έκθεση υπερβαίνει τα 85 dB(A) δικαιούνται έλεγχο 

ακοής από τον γιατρό εργασίας.

ΚΑΤΩΤΕΡΕΣ 

Τιμές έκθεσης για ανάληψη δράσης τα 80 dB(A) 

Όταν η έκθεση σε θόρυβο ισούται με ή υπερβαίνει τα 80 : 

• Διατίθενται στους εργαζομένους και χορηγούνται ατομικά μέσα προστασίας 

της ακοής, κατάλληλα για τις συνθήκες εργασίας του καθενός, και δεόντως 

προσαρμόζεται στον καθένα εξ’ αυτών 

• Παρέχεται στους εργαζομένους ενημέρωση και εκπαίδευση σχετικά με τους 

κινδύνους που απορρέουν από την έκθεση σε θόρυβο. 

• Διενεργείται προληπτικός ακοομετρικός έλεγχος ειδικά σε εργαζόμενους, για 

τους οποίους οι μετρήσεις των επιπέδων θορύβου καταδεικνύουν κίνδυνο για την 

υγεία. Στόχος του ελέγχου αυτού είναι η έγκαιρη ανίχνευση οποιασδήποτε βλάβης 

της ακοής που οφείλεται σε θόρυβο και η διατήρηση της λειτουργίας της ακοής σε 

ικανοποιητικά επίπεδα. 

-75-

?????? - Utopia

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?