Looma Dhamma: Sheeko Gaaban - WardheerNews
Looma Dhamma: Sheeko Gaaban - WardheerNews
Looma Dhamma: Sheeko Gaaban - WardheerNews
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong><br />
Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Abaaro. Colaado. Burcad-badeed. Xaalufin deegaan. Mooryaan-garreey. Gumeyste madow.<br />
Gumeyste cad. Dallaal sokeeye. Daneyste shisheeye. Waa nasiibka Soomaaliya iyo maanta.<br />
Xamar, Soomaaliya<br />
Qeybta 1-aad<br />
Cawil waxa uu dhex joogaa biibito shaah iyo macmacaan fudud lagu iibiyo. Waxa uu dul fadhiyaa<br />
kombiyuutar. Oo wararkii dalka ka daalacanayaa.<br />
Waxa maqalka biibitada taagnaa oday gadanayay baakad sigaar ah. Inta isagoo bakoorad<br />
cuskanayo soo dhutiyay ayuu soo aaday dhanka illinka laga baxo. Markii uu sii baxayay ayuu arkay<br />
Cawil oo cod la maqli karo ku akhrinayay dalal badan oo u soo gurmaday abaaraha Soomaaliya.<br />
“Turkiga, Iiraan, Qatar,” ayuu Cawil lahaa. “Kuwayt, Sacuudiga, Jabuuti...maashaa Allaah!”<br />
“War ma tahriib baad tahay?” ayuu yiri odaygii, “waa adigakan dalal kale afka ku hayee.”<br />
Waxaa uu Cawil kor u jalleecay odaygii oo bakoorad ku tiirsan, laamo jaad ahna calalinaya.<br />
“Mayee waa dalal gurmad ah,” ayuu yiri wiilkii oo muusoonaya, “oo abaaraha u soo gurmaday.”<br />
Odaygii waxa uu afka gashtay xabbad sigaar ah.<br />
“Nin wax ku siiyo badanaa,” ayuu yiri odaygii oo illinka ka sii baxaya, “nin wax kuu sheegase<br />
yaraa.”<br />
Cawil waxa uu sii eegay odaygii oo sii dhutinaya. Siina haruufay.<br />
“Marqaankaa ku saaqayaan u maleenaa?” ayuu Cawil ku qeyliyay.<br />
Odaygii inta dib u soo eegay Cawil ayuu indhaha ku gubay. Waddadii ayuu gooyay isaga oo aan<br />
iska eegin. Saa waxaa odaygii hoon uu la sasay ku yeeriyay gaari xammuul ahaa oo xawaare ku socday.<br />
Inta gaarigii ku soo jeestayuu bakooraddii ka daba tuuray, oo isagana inta iscelin waayay ayuu dhulka<br />
dhinac dhinac ugu dhacay, oo sigaarkiina doc u faniinay. Cawil oo isha ku hayay ayaa ku soo orday—iyo<br />
dadkii ka ag-dhowaa odayga.<br />
“Ha i qabanina,” ayuu odaygii ku yiri cod sare, “qaranka kiciya, isaga ayaa i kicin,e.”<br />
Cawil waxa uu odaygii u keenay bakooraddii uu cuskanayay.<br />
“Lafahaaga u tur,” ayuu yiri Cawil.<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
1
Odaygii inta indhaha ka eegay Cawil ayuu dhabarka u jeediyay. Wuu sii dhutiyay, xabado laamo<br />
jaad ahna kala soo baxay jeebka surwaal ku duugoobay.<br />
“Laakiin maxaad u durtay dalalka soo gurmaday,” ayuu Cawil ku yiri odaygii oo sii socda, “oo u<br />
tiri nin wax ku siiyo badanaa, nin wax kuu sheegase yaraa?”<br />
“Adeer maahmaahdaasi aniga ma oran,” ayuu yiri odaygii, “Soomaali ayaa leh. Yaraa wax<br />
daacad kuugu hiilliyo sida Jabuuti iyo Turkiga. Nin soor ku siiyay waa nin kaaga gargaaray baahi maalin<br />
taagan; nin talo ku siiyayna waa nin kaaga gargaaray baahi jiritaankaaga ku dhisan. Baahida ugu weyn ee<br />
ay Soomaaliya qabtana waa tu qarameed—oo in la badbaadiyo mudan.”<br />
“Haa laakiin,” ayuu yiri Cawil, “nin bogga gaajo ku hayo hadal iyo talo maxay ugu fadhiyaan?”<br />
“Adeer meeqo jir ayaad tahay?” ayuu yiri odaygii.<br />
“Labaatan sano,” ayuu yiri Cawil.<br />
“Qax-ku-kor,” ayuu yiri odaygii, “quud ma ahanee qaran kama maqna.”<br />
“Macnahaa?” ayuu yiri Cawil.<br />
“Qarankii Soomaaliyaba siduu u burburay,” ayuu yiri odaygii, “da’ yarta adigoo kale ah fikirkaa<br />
ka qalloocmay. Oo halkii qaran la sahmin lahaa, tahriib iyo caasimadaha adduunka ayaa la hadal-hayaa.<br />
Kii idinka weynaana dallaalnimo iyo qiyaano qaran ayuu sahansadaa—oo sidaas quud ku raadiyaa.”<br />
“Quruxda hadalkaaga,” ayuu yiri Cawil oo muusoonaya, “iyo fool-xumada afkaaga waa kaaf iyo<br />
kala dheeri.”<br />
“Nabad-gelyo,” ayuu yiri odaygii.<br />
“Laakiin magacaaga weli iima aadan sheegin,” ayuu yiri Cawil, “aniga Cawilaa lay dhahaa.”<br />
“Magac-laawe,” ayuu yiri odaygii oo sii dhutinaya isagoo bakooraddiisa cuksanaya, “magacaygu<br />
waa Magac-laawe.”<br />
Nayroobi, Keenya<br />
Qeybta 2-aad<br />
Shir ah dib u heshiisiinta Soomaaliya ayaa loo fadhiyaa. Waxa marti-soor lagu yahay Kenya. Qol<br />
ballaaran ayaa lagu dhex shirayaa. Waxaa miis dheer oo wareegsan ku teedsan ergo hab qabiil ku socdo.<br />
Waxa shirka joogay goob-joogayaal caalami ah, hey’ado aan dawli aheyn, safiirrada IGAD, iyo madax ka<br />
socotay UN-ta.<br />
“Shirka maanta waa isbarasho iyo isa soo dhaweyn,” ayuu yiri Ergeygii ay beesha caalamku u<br />
xilsaaratay inuu dhexdhexaadiyo Soomaalida goobta soo xaadirtay, “illaa labo todobaad ayaad marti inoo<br />
tihiin. Dal iyo dad ayaa idin dhowraya. Hadafka shirku waa inaad idinku noogu yaboohdaan xalkii<br />
waddanka—annaguna waxaad naga taqaaniin hiil iyo hoo wixii aad naga mudan tihiin. Xasuusnaada,<br />
xerada qaxootiga ee dunida ugu weyn waxa ku jira dadka aad matashaan ee Soomaaliyeed. Nin walbow<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
2
xal-doonka ka hormari xil-doonka.”<br />
Waxaa sacabbo loogu jiiday Ergeygii. Shirkiina muddo gaaban ka dib wuu xirmay. Waxaa<br />
ergeydii Soomaaliyeed loo sagootiyay hoteelkii loo ijaaray. Ballantuna waxay aheyd in subaxda xigto la<br />
isugu soo noqdo miiska wadahadalka.<br />
Qeybta 3-aad<br />
Waa siddeedii fiidnimo. Rag mugdiga habeennimo isku qarinayo ayaa u soo kala dhuumanayay<br />
Safaaradda Itoobiya ee Kenya. Waxay gooni gooni ula kala faqayeen xoghayaha safiirka Itoobiya.<br />
Saacado ka dib, raggii oo qosolkooda la maqli karo ayaa labo labo iyo saddex saddex u soo baxay.<br />
Mugdigii ayay ku dhex libdheen iyagoon la garan muuqooda—sida aan loo garanba wixii ka farxiyay ee<br />
ay la qoslayeen.<br />
Xamar, Soomaaliya<br />
Qeybta 4-aad<br />
Islaan ayaa buul ku dhex karinayso shaah. Waxaa ay dadka ku soo jiidataa inay BBC uga shiddo raadiyo<br />
sameecado waaweyn leh.<br />
Warkii BBC-da:<br />
Wararka ka imanaya caasimadda magaalada Nairobi ee Kenya ayaa<br />
sheegaya in maanta uu si rasmi ah u furmay shirkii dib-u-heshiisiinta<br />
Soomaalida. Waxa shirka furay Ergeyga qaaska u ah arrimaha<br />
Soomaaliya kaasoo xasuusiyay ergada Soomaaliyeed in ay daacad ka<br />
noqdan geeddi-socodka nabadda. Waxaa sidoo kale madasha shirka<br />
talooyin iyo tusaale ka jeediyay abwaanno, oday dhaqameedyo, iyo<br />
madax ka socday beesha caalamka. Waxa berrito aroornimo lagu wadaa<br />
in uu furmo wejiga labaad ee shirka iyadoo lagu wado in uu shirku socdo<br />
labo todobaad. Wixii soo kordha waxaynu idinku soo tebin doonnaa<br />
barnaamijyada soo socdo.<br />
“Allow hadal kheyr qaba,” ayay tiri islaantii oo shaah ku shubeyso koobab, “Allow hadal kheyr<br />
qaba ka soo yeersii.”<br />
Nayroobi, Keenya<br />
Qeybta 5-aad<br />
Goobtii shirkii Nairobi ayaa la fadhiyaa. Muran baa socday.<br />
“Ergeyga ayaa na kala sari doono,” ayay rag lahaayeen, “ha yimaado.”<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
3
“Bal ciddii idiinkaga liidato ha la arko,” ayay lahaayeen kuwo ka soo horjeeday, “yaad<br />
matashaan? Oo idin soo dirsaday?”<br />
Iyadoo sidii loo murmayo ayaa waxaa bannaanka qolkii shirka ka soo muuqday gaari madow,<br />
kala jiidan, lehna muraayado madow. Waxaa gaarigii ka soo degtay Ergeygii daadihinayay shirka dib-uheshiisiinta.<br />
Koox weriyayaal oo Soomaali u badan tahay ayaa ku soo yaacay—oo mid sawir ka qaado,<br />
mid filin ka duuba, iyo mid makarafoon caasha ka geliyay ayay noqdeen. Ergeygii oo aan cidina u<br />
jawaabin ayaa socod boobsiis ku galay qolkii shirka. Ciidan nabad-sugid ah ayaa isku soo laabay<br />
ilbaabadii qolka shirka—u diidayna in uu weriye galo.<br />
“Shirku wuu furan yahay,” ayuu yiri Ergeygii oo isha la raacaya wejiyada cusub ee soo buuxiyay<br />
kuraas horay u bannaaneyd—yirina, “wejiyo cusub ayaa ii muuqda saakay.”<br />
“Mudane waa rag qas iyo qalalaase doonaya,” ayuu yiri ergey Soomaaliyeed oo ka mid ah kuwii<br />
horey u joogay shirka.<br />
“Mayee Mudanow raggaan meesha fadhiyo nama matalaan,” ayuu ku dooday mid ka socday<br />
raggii ku cusbaa qolka shirka.<br />
“<strong>Looma</strong> dhamma!” ayuu cod gadaal ka soo yiri. “Shirka looma dhamma.”<br />
Waxaa si maqsuud iyo farxadi ka muuqato u dhoollacaddeeyay xoghayihii safiirka Itoobiya.<br />
Ergeygii inta il-biriqsiyo aamusay ayuu neef soo tufay.<br />
“Haddaba ragga shirka ku soo biirow,” ayuu si dabcan u yiri Ergeygii, “sheegta: yaad<br />
matashaan?”<br />
“Mudanow cidi ma matalaan,” ayuu cod meel gees ah ka yiri, “waa is qorqor.”<br />
“I maqla,” ayuu yiri Ergeygii, “si xal loo helo, waa in shirka loo oggolaadaa dadka siyaasadda<br />
isku haya—oo ay taladu ka soo go’do.”<br />
Waxaa is celin waayay xoghayihii safiirka Itoobiya, oo isku daray sacabbo-tumis iyo<br />
dhoollacaddeyn. Saa waxaa ku raacay oo sacaba-tumay ergedii dib ka timid shirka.<br />
“Haddaba ragow yaad matashaan?” ayuu ku celiyay Ergeygii oo qalin dul dhigaya buug miiska u<br />
saarnaa.<br />
Waxaa is eegay ergedii dib ka yimid shirka.<br />
“Mudanow mid waan kuu hubnaa,” ayuu yiri mid iyaga ka mid ahaa, “annaga nama matalaan<br />
raggaan meesha shalay nooga soo hormaray; cidda aan matalnase waa laga tashan karaa, haba ugu<br />
horreeyaan reerkeenna—iyo wixii kale ee aynu ood-wadaag nahay, ee nagu hoos nool.”<br />
Waxaa durbadiiba hadalka dafay xoghayihii safiirka Itoobiya.<br />
“Mudanaha sharafta lahow,” ayuu yiri, “fadlan in yar hakad inoo geli shirka—oo fasax gaaban na sii.”<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
4
Xamar, Soomaaliya<br />
Qeybta 6-aad<br />
Waxaa uu Cawil saanta la sii qaaday odaygii dhutinayay.<br />
“Su’aal ma ku weyddiin karaa?” ayuu yiri Cawil, “sidee buu kuugu baxay magacan ‘Magaclaawe’?”<br />
Odaygii inta socodkii hakiyay ayuu eegay Cawil. Oo misana sii dhutiyay.<br />
“Su’aal ma ku weyddiin karaana waad i leedahay,” ayuu yiri odaygii, “anigoon haa ama maya ku<br />
oranna waxaad i weyddiisay su’aashii.”<br />
Waxaa qoslay Cawil. Odaygii socodkii ayuu sii watay.<br />
“Wiilyahow ogow,” ayuu yiri odaygii oo ilkaha ku feenanaya laan jaad ah, “lix magac ma<br />
yeelato.”<br />
Cawil waxa uu eegay odaygii—oo aamusan yahay.<br />
“Qabri nin ka hoos maray,” ayuu odaygii hadalka ku billaabay, “qarankiisu nin uu burburay,<br />
qaxootinimo nin daa’imay, dalkiisa nin qoonsaday, dadkiisa nin quursaday, ama himmad hoose nin ku<br />
qancay.”<br />
Odaygii waxa uu tufay taqsiin ku raagtay afkiisa—tu cusubna afka ku guray.<br />
“Magacaygu wuxuu dhintay,” ayuu yiri odaygii, “maalinkii uu gabbalku u dhacay qarankii<br />
Soomaaliyeed.”<br />
“Soomaalida,” ayuu yiri Cawil, “nimaan magac laheyn ma jiro, waddankana way u dhashteen.”<br />
Odaygii inta si caro leh u tufay taqsiintii cusbeyd ayuu bakooraddii hawada ku laliyay sidii inuu<br />
ku halgaadayo wiilka.<br />
“I maqal,” ayuu yiri odaygii oo ay mergiyadu soo baxeen, hadalkana qasab ku soo saaraya,<br />
“adeerow mar danbe ha i oran waddankan ayaa dad u dhashay.”<br />
Cawil inta sasay ayuu dib u booday. Odaygii waxa uu weli kor u hayay bakooraddii. Oo inta<br />
neef weyn soo tufay ayuu sii dhutiyay. Cawilna wuu soo daba-galay.<br />
“Oday nooc kale ahaad tahay,” ayuu yiri Cawil, “ma waalnid, mana fiyoobid.”<br />
Waxa qosol ka soo fakaday odaygii—Cawilna waa u cammiray.<br />
“Su’aal,” ayuu yiri odaygii.<br />
“Jawaab,” ayuu la soo booday Cawil.<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
5
“Horta waddanka ma ku dhalashaa?” ayuu yiri odaygii, “mise waa u dhalasho?”<br />
Qeybta 7-aad<br />
Islaantii waxa ay qaxminaysaa burjike. Jalmad biyo ugu jiraan ayaa dhinac taallay. Waxaa u shidnaa<br />
warkii BBC-da.<br />
Warkii:<br />
Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay ayaa go’aan ku soo saaray in<br />
burcad-badeedda la iska caabbiyo oo lagu baacsado gudaha biyaha<br />
Soomaaliya. Sidoo kale dalka Boqortooyada Ingiriiska ayaa Golaha<br />
Ammaanka u gudbiyay nuqul uu ku qoran yahay in waddanka<br />
Soomaaliya la saaro cunaqabateyn adag maadaama ay ku guuldarreysteen<br />
in ay ka hor tagaan burcadbadeednimada korodhay. Dalal ay<br />
ka mid yihiin Mareykanka, Faransiiska, iyo Panama ayaa ugu baaqay<br />
Midowga Yurub, urur weynaha NATO, iyo dunida kale in si wadajir ah<br />
loogu soo wada jeesto oo hab militari lagu wajaho burcadbadeednimada<br />
si loo ilaaliyo gargaarka cunnada loo wado Soomaalida.<br />
Dhanka kale dalka Ruushka ayaa dawladaha dunida ugu baaqay in denbi<br />
laga dhigo burcadbadeednimada iyo in la yagleelo maxkamado ilaa heer<br />
caalami ah oo dacwado ku soo ooga burcadbadeedda. Dalal ay ka mid<br />
yihiin Shiinaha, Hindiya, iyo Iiraan ayaa iyaguna la hadal hayaa in ay ku<br />
biiraan ololaha looga hortagayo burcadbadeedda.<br />
Waxaase xusid mudan in maanta oo ay Golaha Ammaanku soo saareen<br />
go’aankan ay burcadbadeedda Soomaaliya af-duub ku qabsadeen afar<br />
doonyo oo laga kala leeyahay Shiinaha, Turkiga, Malaysiyo iyo weliba<br />
laash si gooni loo leeyahay.<br />
Islaantii oo dhegta u raaricineysay warka ayaa yaabtay, afkana maroojisay.<br />
“Xaggee jireen,” ayay tiri iyadoo isla hadleysa, “markii kalluunka baddeenna la bililiqeysanayay?<br />
Markii kalluumaysatadeenna laga baacsanayay baddooda? Markii sunta lagu aasayay baddeenna? Kuye<br />
gargaarka cunnada ayaa la ilaalin. Illeyn nin kaa xoog badan been waa u xarrago! Waxaasoo dhan waxa<br />
na baday waa raggeenna oo caqli iyo karti mooday in BBC-da laga dhaho ‘<strong>Looma</strong> dhamma.’ Gurigiin<br />
ba’.”<br />
Nayroobi, Keenya<br />
Qeybta 8-aad<br />
Waxaa qol ku wada faqaya xoghayihii safiirka Itoobiya iyo ergedii dib ka timid shirka dib-u-heshiisiinta.<br />
“Horta mid iska ilaaliya,” ayuu yiri xoghayihii, “ha u ekaanina dad aan aqoonin cidda ay<br />
matalayaan. Sheegta beesha aad ka timaaddeen. Iyo gobollada aad ka timaaddeen. Iyo meel aydaan ka<br />
imaanba. Xasuusnaada, shirkii Addis Ababa ee 1993 waxa ay dawladdeenna Itoobiya ku talisay in ay<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
6
Soomaalidu wax ku qeybsato goboleysi. Haddaba doorkiinna ciyaara—sidii aad haddaayay u<br />
tiraahdeenba looma dhamma. Waad iga farxiseen—Boqor Minilikna maanta wuu idin boqri lahaa.<br />
Siyaasadda xalay ayaad soo gasheen, waxaadse maanta u hadasheen sidii inaad tihiin quburo<br />
siyaasadeed.”<br />
“Mudanow,” ayuu yiri nin ku jiray ergedii Soomaalida ahaa, “safiirka Itoobiya goormuu nala<br />
kulmayaa?”<br />
“Safiirka wuxuu ka dhashay dad,” ayuu yiri xoghayihii, “iyaga ayuuna u shaqeeyaa, oo ku<br />
mashquulsan yahay.”<br />
Waxaa is eegay raggii.<br />
“Oo xalay si kale ayaad u hadleysayee?” ayuu yiri mid, “waxaad tiri safiirka ayaad hadda ka dib<br />
si toos ah kala xiriiri doontaan wixii talo iyo hagis quseeya.”<br />
“Soomaaliyeey i dhageysta,” ayuu yiri xoghayihii, “annagu sidiinnoo kale uma shaqeynno.<br />
Mowqifkeennu waa mid. Oo go’aankeennu waa hal laga soo billaabo Raysul wasaaraha illaa laga<br />
yimaado safiirrada illaa laga soo gaaro xoghaynta aniga oo kale ah. Marka wixii talo iyo hagis ah aniga<br />
ayay idiin soo mari doonaan hadda ka dib.”<br />
“Laakiin…” ayuu yiri ergey kale.<br />
“Aamus!” ayuu amar ku bixiyay xoghayihii oo ergeygii hadalka ku kala goonaya, “hawl baa idiin<br />
taallo. Ballanteennu waa wixii aynu xalay ku heshiinnay safaaradda iyo eraygii looma dhamma. Haddii<br />
kale waxba idiinma soconayaan. Ogaadana haddii ay dawlad Soomaaliyeed dhisanto, kulligiin denbi<br />
ayaad ka gasheen waddankiinna, oo maxkamad ayaa la idin soo taagi doonaa, xukunkiinuna wuxuu noqon<br />
doonaa dil toogasho. Marka waxaad ku badbaadi kartaan waa ereyga looma dhamma! Inta uu jiro<br />
ereygaas ayuu magaciinuna jiraa—iyo weliba xaafado ama deegaanno aad madax ka tihiin oo aad<br />
canshuur ka qaadataan.”<br />
Ergeydii mid walba mid kale ayuu eegay. Oo ay aamuseen.<br />
Xamar, Soomaaliya<br />
Qeybta 9-aad<br />
Cawil iyo odaygii waxa ay ka soo baxeen luuq. Oo waddo dheer cagta soo saareen.<br />
“Ma aqaan,” ayuu yiri Cawil, “farqiga u dhexeeya waddanka oo lagu dhasho iyo waddanka oo<br />
loo dhasho.”<br />
Odaygii wuu sii dhutiyay.<br />
“Bal ii sharrax,” ayuu yiri Cawil.<br />
Odaygii waxa uu ruugayay taqsiintii afka ugu jidhay—sida uu u ruugayayba wuxuu ugu jawaabi<br />
lahaa Cawil.<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
7
“Nin waddan u dhashay,” ayuu yiri odaygii oo bakooraddiisii ku dhutinaya, “waxaa lagu yaqaan<br />
inuu ku faano dalkiisa iyo dadkiisa—oo ma qoonsado, mana quursado. Waxaa lagu yaqaan inuu u<br />
danqado. La gaajoodo danyarta. La faqo bulshadiisa. Oo qarankiisa xume u diido. Inuu walaalkiis u<br />
oggolaado daadihinta siyaasadda dalka. Inuu yureeyo dallaalleyda sokeeye iyo daneystaha shisheeye. Oo<br />
uu calanka buluugga ah liicasho u diido. Kaasaa waddanka u dhashay—haba ka yimaado dibadda,e.”<br />
Odaygii waxa uu afka ku guray laamihii u danbeeyay ee jeebka ugu jiray.<br />
“Dhanka kale,” ayuu yiri odaygii “nin waddanka ku dhashay, waa mid un iskaga dhashay dhulka<br />
Soomaaliyeed. Hayeeshee aan weli gaarin dareen waddaninimo iyo qab Soomaalinimo. Qofkan oo kale<br />
waxa uu u dallici karaa waddani u hiilliya dalkiisa ama caada-qaate luggooyo dalkiisa iyo dadkiisa. Oo<br />
qalinka wax ku xado. Wax bililiqeysto. Gabdhihii faraxumeeyo. Nabadda hagaardaameeyo. Oo<br />
idaacadahana ka yiraahdaa ‘<strong>Looma</strong> dhamma.’ Wuxuu u hanqal-taagaa inuu qaxootinimo bilaa macno ah<br />
isaga noolaado. Oo aan waddankiisa waxba u soo kordhin. Wiilyahow, nin waddanka ku dhashay la mid<br />
ma ahan nin waddanka u dhashay—xag dareen iyo xag hiilba.”<br />
Cawil waxaa uu dhuuxayay hadalkii odayga—oo dhinac socday.<br />
Addis Ababa, Itoobiya<br />
Qeybta 10-aad<br />
Jewigu wuu degganaa. Bilicda magaaladu indho-qabad ayay laheyd. Nin risiq doon ah iyo nin dan<br />
kaleba lahaa waxay cammireen waddadii faras-magaalka. Baabuur rakaab iyo kuwo xammuulba<br />
laamiyada waaweyn ayay jiho walba u kala gooshayeen. Ciidanka taraafikada ee hagta baabuurta iyo<br />
kuwa nabad-sugiddaba waxa ay si teel teel ah ugu kala firirsanaayeen magaalada. Saro dhaadheer ayaa<br />
magaalada dhex qotomay—saro ay ka mid tahay xarunta Ururka Midowga Afrika. Meeshu waa Addis<br />
Ababa, caasimadda Itoobiya.<br />
Qol lagu kulmo ayaa waxaa wada fadhiya rag iyo haweeney ka socday dawladda Itoobiya.<br />
Waxaa mid walba hor qotomay makarafoon. Waxaana dhinac yaallay cabitaan biyo cad ah. Waa shir ay<br />
albaabadu u xirnaayeen.<br />
“Maanta waa kal-fadhigeennii lixdanaad ee rubac-sanadlaha,” ayuu yiri Wasiirka Arrimaha<br />
Dibedda ee Itoobiya, “oo ku aaddanaa arrimaha Soomaaliya iyo sidii laga yeeli lahaa haddii ay u bilato<br />
dawlad leh heybad iyo hannaan. Ogaada lixdii sano ee ugu danbeysay xaalku weji cusub ayuu la soo<br />
baxay—oo ah mid salka ku haya baraarugga shacabka oo ka daalay dagaal-ooge aan magaciisa saxiixi<br />
karin. Bal xoghaynta xafiiskeyga ka dhageysta warbixin kooban oo arrintaas quseysa.”<br />
Waxaa makarafoonkiisa afka u dhaweeyay xoghayaha.<br />
“Waad mahadsan tahay mudane,” ayuu yiri xoghayihii xafiiska arrimaha dibedda, “haddii aan<br />
dulmar kooban ku sameeyo meesha ay arrimaha Soomaaliya haatan marayaan, xaaladda Soomaaliya<br />
horta nabarkii aan la beegsannay waan la helnay. Weli iyaga ayaa isku sii jeedo. Jabkooda waa<br />
jiritaankeenna. Hayeeshee waxaa jira isbeddello soo guuxaya.<br />
“Soomaalida waxay ka soo daali rabtaa colaadaha, oo waxa ay ku kaceen dagaal-oogayaashii. Oo<br />
kaaga daranee Somaliland iyo Puntland nabad iyo nidaam ayaa muddo ka jirtay. Meelihii uu dagaalooguhu<br />
ku harsanaa waad aragteen oo shacabka ayaa tashaday oo kacdoon isaga saaray dagaal-<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
8
oogayaashii noo shaqeyn jiray. Cabsi ayay arrintan nagu heysaa.<br />
“Cabsida ugu weyn waa Soomaaliya oo dib cagaheeda ugu istaagto, oo midowdo, qaasatan haddii<br />
ay dhadhamiyaan nabad iyo nidaam—oo ay rajo iyo nolol u soo noqoto. Arrinkaasi waa qatar. Waa<br />
jabkeenna. Waxay soo dedejinaysaa in mar labaad ay midoobaan Koofurta iyo Waqooyiga.”<br />
“Intaas waan la soconnaa,” ayuu yiri gaashaanle Itoobiyaan ah oo hadalka ku kala gooynaya<br />
xoghayihii xafiiska arrimaha dibedda, “laakiin u gudub wixii talo-bixin ahee cusub ee xafiiskiinna ku soo<br />
kordhay.”<br />
“Waa runtaa, Mudane,” ayuu yiri xoghayihii xafiiska arrimaha dibedda oo taaygii surka ugu<br />
xirnaa toosisanaya, “een, markii aan dhan walba ka eegnay arrimahan iyo halista ka iman karta, waxaynu<br />
isku raacnay dhowr qodob oo ka hor-tag ah illaa iyo xad.”<br />
“Oo ah?” ayay tiri haweeney ka socotay xafiiska raysulwasaaraha Itoobiya.<br />
“In labo arrin la kala saaro,” ayuu yiri xoghayihii xafiiska arrimaha dibedda, “oo si kala duwan<br />
loola dhaqmo.”<br />
Raggii iyo haweenaydiiba waxa ay dhammaantood isha ku wada hayeen afka xoghayaha—oo<br />
sugayeen hadalka uu soo wado.<br />
“Kow,” ayuu yiri xoghayihii oo hadalkiisa wato, “waa in la isku dheelli-tiraa awoodda xoogagga<br />
siyaasadda ku dagaallamaya. Tusaale ahaan, si aysan awoodda Shabaabku u wada guuleysan, waa in laga<br />
hor-keeno xoog hakiya—xoog ka soo dhex-baxa Soomaalida dhexdeeda. Si taas loo helo, Itoobiya waxa<br />
ay qaadday tallaabooyin wax ku ool ah sida abuurista iyo qalabeynta ciidamada wadaaddada Ahlu-Sunna.<br />
Sidoo kale waxaynu hub siinnaa miliishiyo aan hoos-tegin dawladda ku-meel-gaarka, oo annaga naga<br />
amar-qaato si loola dagaallamo Shabaab. Ogow, intaan oo ciidan ah keliya waxaa loogu tala-galay in ay<br />
hakiyaan faafidda Shabaab si ay Soomaalidu iyagu isugu mashquusho ebed. Marar badanna Itoobiya<br />
ahaan annaga ayaaba si toos ah u galno gudaha Soomaaliya si la isugu dheelli-tiro awoodda xoogagga<br />
hubeysan.”<br />
Waxa madaxa luxay oo hadalkii la dhacay wasiirkii arrimaha dibedda.<br />
“Haye,” ayuu yiri safiirka Itoobiya u fadhiya Qaramada Midoobay, “waa maxay arrinta labeysa<br />
middan koowaad ee ah isku dheelli-tirka awoodda kooxaha ku dagaallamaya Soomaaliya?”<br />
“Midda labaad,” ayuu yiri xoghayihii xafiiska arrimaha dibedda, “waa in aan Soomaaliya laga<br />
qaadin cuna-qabeynta xagga hubka ah. Konton iyo sagaalkii kulan ee aynu isla qaadannayba Itoobiya<br />
waxay ku celcelisay qodobkan. Haddii xilligan ay Golaha Ammaanku oggolaadaan in Soomaaliya ay soo<br />
degsato hub ay u madax-bannaan yihiin, waxay taasi keenaysaa labo arrin midkood. Kow, waxa uu<br />
hubkaasi gacanta u galayaa Shabaabka—oo taa nooma roona. Ama labo, waxa qooqi doonto oo uu<br />
damac geli doonaa dawladda Soomaaliya oo weerar dhul-ballaarsi ah ku qaadi doonto deegaannada<br />
Soomaaliyeed ee hoos yimaada Itoobiya. Waa labo kala daran mid dooro.<br />
“Marka waa in beesha caalamka laga dhaadhiciyo in aan Soomaaliya laga qaadin cuna-qabateynta<br />
hubka. Sababtu waxay tahay waxaa ku filan hubka AMISOM. Sidoo kalena waa in Ugaandha iyo<br />
Burundi la xasuusiyo in qandaraaska ciidamadooda uu ka joogsan doono haddii Soomaaliya loo<br />
oggolaado inay hub soo degsato oo ay isku filnaato. Kuna bishaareysta inta ay Soomaaliya<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
9
cunaqabateynta hubka saaran tahay, waxaa hirgelaya qorshaha ah isu-dheellitirka awoodda xoogagga ku<br />
dagaallamaya siyaasadda Soomaaliya.”<br />
Waxa uu xoghayihii qurquriyay biyihii u saarnaa miiska.<br />
“Raalli ahaada,” ayuu yiri isagii oo koobkii dul saaraya miiska, “qodobka saddexaad waa in la<br />
xoojiyo ciidamada AMISOM. Iyaga ha noqdaan cududdii dawladda Soomaaliya. Oo AMISOM ha la<br />
qalabeeyo. Ha la tababaro. Ha la nooleeyo. Oo ha la nafaqeeyo. Waa ciidan lagaga maarmi karo in ay<br />
Soomaaliya yeelato ciidan awood leh—oo qatarteeda leh.<br />
“Qodobka afaraad waa in qurbaha laga keeno aqoonyahan Soomaaliyeed. Ogaada Soomaalidu<br />
way ka daashay dagaal-ooge aan magaciisa saxiixi karin. Marka waa in la keeno rag qurbo-joog ah, oo<br />
aqoonyahan ah, hayeeshee aan laheyn mabda’ Soomaalinimo—oo wax lala cuni karo, oo aan waxba<br />
dhaammin dagaal-oogaha xag hunguri-xumo. Shacabka Soomaalidana ha lagu maaweeliyo in ay heleen<br />
rag aqoonyahan ah—annagana danta noogu jirto waa iyaga oo aan ka dhammeysanno saxiixa ay magaca<br />
dawladeed ku saxiixayaan danaheenna dhow iyo kuwa mustaqbalkaba. Waa iga intaa tala-bixinta.”<br />
Waxaa uu xoghayihii xafiiska arrimaha dibedda qurquriyay biyo u saarnaa miiska.<br />
“Waad mahadsan tahay xoghayow,” ayay tiri haweeneydii ka socotay xafiiska raysulwasaaraha<br />
Itoobiya, “sidoo kale mahadsanid wasiirka arrimaha dibedda. Waqti iyo fikir dheer ayaad geliseen talobixintiinna.<br />
Laakiin talooyinkan waa kuwo ku taxalluqo waaqaca iyo isqabqabsiga maanta taagan—oo ah<br />
mustaqbalka dhow. Waa iga su’aalee, ma isla falanqeyseen oo ma heysaan talooyin ku aaddan<br />
mustaqbalka fog ee arrinta Soomaaliya?”<br />
Waxaa qosol gaxgax leh ku dhuftay wasiirkii arrimaha dibedda.<br />
“Qorshe iyo talo waynu heynaa,” ayuu cod deggan ku yiri, “qorshe u cuntamaya maslaxadda<br />
qaaska ah ee Itoobiya mustaqbalka fog.”<br />
“Oo ah?” ayay tiri haweenaydii oo qalinka ku boobeysa buug hor fidsanaa.<br />
“Kow, in Soomaaliya laga faramaroojiyo talada aayaheeda,” ayuu la soo booday wasiirkii<br />
arrimaha dibedda, “oo ay magan u noqoto talada IGAD labo dheh, inay daa’into u-gacan-hoorsiga UN-ta<br />
saddex dheh, iyo in dawlad-goboleedyo is ximanaaya loo sameeyo afar dheh.”<br />
Waxaa qolkii saaqday aamusnaan kooban. Talooyinkan ayuu ruux walba ruugayay—iyo sidii loo<br />
meelmarin lahaa.<br />
“Ma xuma,” ayay tiri haweenaydii ka socotay xafiiskii raysulwasaaraha, “waa talo aad looga soo<br />
fikiray. Kuwo kalena waa lagu sii dari karaa. Hayeeshee waa iga su’aalee waa tuma cidda dhaqangelinaysa<br />
taladan?”<br />
Waxa ay dhammaantood u wada jeesteen miiskii uu fadhiyay wasiirkii arrimaha dibedda<br />
Itoobiya.<br />
“Taa waa sahal,” ayuu yiri wasiirkii isaga oo afka u dhaweynaya mikarafoonka, “isla Soomaalida<br />
ayaa qorshahan dhaqan-gelinaysa.”<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
10
“Sidee?” ayay tiri haweenaydii.<br />
Nayroobi, Keenya<br />
Qeybta 11-aad<br />
Waxaa gurigiisii soo galay Ergeygii Soomaaliya u qaabilsanaa beesha caalamka. Labo caruur oo uu<br />
dhalay ayaa ku soo orday. Inta jilib dhulka dhigay ayuu jilibka kalena cuskaday. Wuu dhunkaday. Oo<br />
ka qoslisiiyay. Oo laabta ku qabsaday sidii inuu qarniyo ka maqnaa.<br />
“Waryaahadee ka leexda aabbe wuu daalan yahaye,” ayay tiri xaaskiisa, “caawo waxaan kariyay<br />
cashadii aad jeclayd. Isa soo diyaari.”<br />
Ergeygii inta ku soo jeestay xaaskiisa ayuu dhabanka calaacasha ka mariyay.<br />
“La’aantaada nolosha waa igu adkaan laheyd,” ayuu yiri isagoo muusoonaya, “abaal ayaan kaaga<br />
hayaa sida aad noo garab taagan tahay aniga iyo caruurta.”<br />
“Safarkaaga Soomaaliya lama baajin karo miyaa?” ayay tiri xaaskiisa oo beddelaysa mowduuca,<br />
“waa halis. Noloshaada iyo mustaqbalka caruurtaada ayaad qatar gelinaysaa.”<br />
Waxa uu Ergeygii u dhaqaaqay qolkii jiifka isagoo taaygii u xirnaa iska sii furaya.<br />
“Horta markii aan Soomaaliya kaala hadlo maxaad ii inkirtaa?” ayay tiri xaaskiisa oo qolka ka sii<br />
daba-gashay, “ma hadalkeyga ayaa raqiis kula ah? Mise adiga ayaysan geeridu ku karin?”<br />
“Boqol mar ayaan kuu sheegay,” ayuu yiri Ergeygu, “beenta ay idaacaduhu buunbuuniyaan ha<br />
dhegeysan—halista la sheegsheegayo waa buunbuunis.”<br />
“Idaacadaha aad sheegaysid yaa u warrama oo uga sheekeeya arrimaha Soomaaliya?” ayay tiri<br />
xaaskiisii, “ma cid aan adiga aheyn ayay ka helaan wararka quseeya halista iyo halaagga ka socda<br />
Soomaaliya? Mise adigaa beenaale ah—oo u sheeko-xumeeyo idaacadaha?”<br />
“Fadlan codkaaga hoos u dhig,” ayuu yiri Ergeygii, “Soomaaliya haddii aan tago dhib ima<br />
gaarayo. AMISOM ayaa joogta. Ilaalo Soomaali ah ayaa joogto. Waxba ima gaarayaan.”<br />
“AMISOM iyo ilaalo kaleba maxay kaa celin karaan?” ayay la soo boodday xaaskiisa, “soo iyaga<br />
maalin walba meydkooda waddooyinka la soo waro?”<br />
Markii ay intaasi tiri ayay is celin weysay—oo af labadii boohin furatay. Ergeygii inta<br />
dhinaceeda u soo jeestay ayuu u soo dhaqaaqay, habna siiyay, oo illinta ka tirtiray.<br />
“Waxaan kuu ballan qaadayaa,” ayuu yiri, “inaysan waxba i gaari doonin. Mashruucan ay beesha<br />
caalamku ii wakiilatayna waa gabogabo. Markuu dhammaadana waxaan u guureynaa meeshaan doonno<br />
adduunka oo aan guryo iyo dhul ka gadaneynaa. Waxaa la ii ballan qaaday mag-dhow ku filan illaa<br />
todobo fac oo caruurteena iyo faracooda ah. Waxaa kaloo la ii ballan qaaday in caruurta la siin doono<br />
waxbarasho bilaash oo heer jaamacadeed ah. Marka fadlan igu garab istaag af iyo addinba sida aan<br />
mashruucan u dhammeystiri lahaa adigoo eegaya danteenna iyo tan caruurteennaba—haatanna waa<br />
gabogabo, oo mar dhow ayuu hirgeli doonaa, ciddii diidana waxaa naga kaafisa cududda militari ee<br />
AMISOM iyo cunaqabateynta beesha caalamka.”<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
11
Xaaskiisa iyadoon jawaabin ayay illintu ka dareeraysay. Saa kor ayay u soo eegtay ninkeeda.<br />
“Horta waa iga su’aalee,” ayay tiri, “waa maxay mashruucan aad ku celcelineysid in laguu xilsaaray?”<br />
“Arrintaasi waa sir culus,” ayuu yiri Ergeygii, “waa sir culus. Classified.”<br />
Xamar, Soomaaliya<br />
Qeybta 12-aad<br />
Odaygii waxa uu buufta ku hayaa sigaar. Cawil ayaa garab socday.<br />
“War heedhe maad iga hadhid,” ayuu yiri odaygii, “awalbay i cusleeyeen ciilka qaran la’aan iyo<br />
ceebta qaa’inul waddanka,e.”<br />
Cawil wuu qoslayaa.<br />
“Waxaa beryahakan nagu soo batay,” ayuu yiri odaygii, “rag af-Soomaaliga ku hadlo, hayeeshee<br />
aaminsan afkaaro shisheeye oo hagardaamo ku haya qarannimadii Soomaaliya.”<br />
“Dadka ma iyagaa wada xun?” ayuu yiri Cawil, “oo wada daba-dhilif ah?”<br />
“Anigu ma oran ereyga daba-dhilif,” ayuu yiri odaygii, “ogowse inta badan daba-dhilifyadu ma<br />
tiro badna—oo sidii la arki jiray waxay ku haraqmaan mowjadaha waddaniyiinta u heellan danaha dalka,<br />
dadka, iyo diinta.”<br />
“Sida al-Shabaab oo kale maad ka waddaa?” ayuu la soo booday Cawil, “iyagaa u soo baxay<br />
shisheeyaha qasaya Soomaaliya.”<br />
Waxaa qosol gaxgax leh ku dhuftay odaygii—oo socodkiisana sii watay.<br />
“Su’aal?” ayuu yiri odaygii oo ku dhutinaya bakooraddiisii, “labo arrin haddii ay ku qabsato tee<br />
dooran laheyd?”<br />
“ Labo arrin oo see ah?” ayuu yiri Cawil.<br />
“Wiilyahow ka soo qaad,” ayuu yiri odaygii, “waxaad tahay digaagad korsaneyso ilmaheedii ay<br />
dhashay. Waxaa digaagaddii u yimid labo col. Mid waa xoor, midka kalena waa mas. Xoorkii wuxuu<br />
yiri, ‘Digaagadyahey adiga ayaan ku cunayaa—oo haatan ayaan hilibkaaga miciyaha saarayaa.’ Maskii<br />
weynaana wuxuu yiri, ‘Digaagadyahey iska noolow. Iska cun, oo cab. Hayeeshee ogow dhashaada yar<br />
yar ayaan mid mid u liqayaa—oo halna kuuma hambeenayo.’”<br />
Cawil wuu aamusan yahay.<br />
“Haddii aan arrinkaasi ku xiro waaqaca maanta,” ayuu yiri odaygii, “kee baad dooran laheyd nin<br />
adiga ku yiri aan maanta dabka ku saarto, hilibkaagana dubto oo ku quuto; iyo nin ku yiri maanta iska<br />
noolow, laakiin berrito ii daa oo aan dabka saarto hilibkii caruurtaada?”<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
12
Waxaa aamusay Cawil.<br />
“Kee dooran laheyd?” ayuu ku celiyay odaygii, “labadaa nin kee asxaan kuu sameeyay? Oo kuu<br />
sokeeyo?”<br />
Nayroobi, Keenya<br />
Qeybta 13-aad<br />
Shirkii ayaa laga soo dareeray. Qolkii weynaa bannaankiisa ayaa la tuban yahay—oo fasax qado loo soo<br />
baxay.<br />
jira.<br />
Ergeygii daadihinayay shirka ayaa waxa dhexda gashtay weriyayaal Soomaali iyo ajnabi isugu<br />
“Shirka haatan waa gabogabo,” ayuu yiri Ergeygii, “meel fiicanna wuu marayaa, oo waxaa socdo<br />
wada hadal lagu qeybsanayo kuraasta. Oo loo qeybinayo qabiillada doorka weyn ka ciyaara siyaasadda<br />
Soomaaliya.”<br />
“Mudane,” ayuu yiri weriye Soomaali ah, “ma dhab baa in ay jiraan qabiillo loo diiday madasha<br />
shirkan? Oo la ceyriyay?”<br />
“Taasi waa been-abuur,” ayuu la soo booday Ergeygii, “cid walba oo door firfircoon ku leh<br />
siyaasadda Soomaaliyeed wuu u furan yahay shirka.”<br />
“Marka aad leedahay door firfircoon ku leh siyaasadda Soomaaliya,” ayuu yiri weriyihii,<br />
“Mudane ma waxaad ka jeeddaa qabiillada hubka heysta—oo gacan-saar la leh Itoobiya?”<br />
“I maqal,” ayuu yiri Ergeygii oo muusoonaya, “Soomaali shirkan way u dhan tahay qeybaheeda<br />
kala duwan. Cid gooni loo soo xushay ama cid gooni loo takooray midina ma jiraan.”<br />
“Mudane ma laga yaabaa,” ayuu yiri weriye kale, “in maxkamad caalami ah la soo saaro<br />
shaqsiyaadkii ka danbeeyay burburka dalka iyo dadka?”<br />
“Taa,” ayuu yiri Ergeygii, “waxay u taallaa Soomaalida. Laakiin ujeeddada miiskan wadahadalka<br />
waa in la soo afjaro colaadda iyo dawlad la’aanta Soomaaliya.”<br />
Weriye kale ayaa damcay inuu su’aalo weyddiiyo Ergeyga, hayeeshee waxaa u diiday nabadsugiddii<br />
meesha joogtay, oo sii sagootisay Ergeygii.<br />
Ergeydii Soomaaliyeed koox koox ayay isula faqayeen intii la sugayay qadada. Xoghayihii<br />
safiirka Itoobiya ayaa u yimaaday koox ergey ah oo meel tuban.<br />
“Beesha caalamka,” ayuu yiri xoghayihii, “qorshe ayay u soo dhiibtay Ergeyga.”<br />
Waxaa hal mar wada aamusay kooxdii uu u yimid.<br />
“Qorshe noocma ah?” ayuu yiri mid iyaga ka mid ah.<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
13
“Qorshe ku aaddan sida loo dhisayo dawladda,” ayuu yiri xoghayihii, “oo meel waa kursiga<br />
madaxweynaha. Meel waa kan raysulwasaaraha. Meelna kan guddoomiyaha baarlamaanka. Taa waxaa<br />
garab-socota, qeybsashada kuraasta baarlamaanka oo uu guddoomiyuhu soo magacaabi doono iyo<br />
qaybsashada kuraasta wasiirrada oo uu raysulwasaaruhu soo magacaabi doono. Qabiillada siyaasadda<br />
isku hayana ay ku heshiiyaan kala qeybsashada tirada kuraasta—iyo in sidoo kalena qaar loo qoondeeyaa<br />
dumarka.”<br />
“Mudanow,” ayuu yiri ergey Soomaaliyeed, “kursiga madaxweynaha annaga ayaa iska leh.”<br />
Xoghayihii ayaa wejiga isku kaduuday—sidii qof aan fahmin hadalka.<br />
“Sababka aan xaqa ugu yeelannay ma idiin sheegaa?” ayuu yiri ergeygii, “annagu hadafkeennu<br />
waa in la ciribtiro argagixisada, in Itoobiya loo saxiixo oo loo daayo dhulka ay xaqa u leedahay ee<br />
Soomaali Galbeed, in gobol walba oo Soomaaliya ka mid ah uu yeesho maamul ilaaliya danaha Itoobiya.”<br />
Xoghayihii ilkaha ayuu qosol la caddeeyay—oo kala batbatay.<br />
“Mudane intaas miyeysan ku deeqin?” ayuu yiri ergeygii, “annagu intaas aan sheegayba waynu<br />
fulineynaa—oo waxaan kaloon kuugu dareynaa hawlo kale. Sida in Itoobiya loo fasaxo inay canshuur<br />
la’aan isticmaasho dekedaha Soomaaliya; in la idiin soo musaafuriyo qolyaha nabadiidka ah ee<br />
waddankeenna ku dhex-dhuumanaya; iyo wixii kale ee aan isku af-garanno.”<br />
Xoghayihii safiirka Itoobiya inta saacadda eegay ayuu muusooday.<br />
“Beec raqiis ah ayaad heysaan,” ayuu yiri, “rag kale oo ka tirsan ergeyda ayaa ii yaboohay ballanqaad<br />
ka fiican kiinna, oo iyaga xitaa si fiican iima sii qancinin. Waxaana dawladda loo caleemi-saari<br />
doonaa nin qanciya danaha Itoobiya oo beec fiican la soo shirtago. Iska sii qadeeya, waxaan sii<br />
raadinayaa cid kale oo ii yaboohda beec aan ku qanco—oo ay Itoobiya u aaydo.”<br />
Raggii oo miiska qadada fadhiya ayuu xoghayihii ka dhaqaaqay isagoo xarragoonaya.<br />
Xamar, Soomaaliya<br />
Cawil iyo odaygii way isla lugeynayaan.<br />
Qeybta 14-aad<br />
“Su’aashaadu waa su’aal adag,” ayuu yiri Cawil oo lugta ku laadaya kubbad ka soo baxsatay<br />
dhallinyaro ku ciyaareysay waddada geeskeeda, “bal adigaan kugu soo xawilay, oo wax ka dheh.”<br />
Odaygii waxaa uu tufay laamo jaad ah.<br />
“Su’aalaha na horyaalla,” ayuu yiri odaygii, “waxay dhaafeen kuwo wax laga dhaho. Waxay<br />
gaareen kuwo laga aamuso—shib. Juuqna.”<br />
Cawil waxa uu eegayaa dhulka, sidii ruux wax ka baaranaya. Odaygiina waxa uu afka ku<br />
gurayaa laamihii ugu danbeeyay ee jeebka ugu jiray.<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
14
“Adeer ogow,” ayuu yiri odaygii, “arrinku waa isma dhaanto iyo dhasheeda. Al-Shabaab sidii<br />
xoorka ayay maanta kuu dileysaa oo aysan waxna ula harin qarankii la oran jiray Soomaaliya iyo<br />
shacabkiiba. Oo ay soo dhaweysteen shisheeye, sokeeyihii Soomaaligii ahaana gowrac iyo barakicin<br />
ayay isugu dareen. Sidoo kale dallaalleyda haatan hor-boodaya dawladda iyo maamul goboleedyadana<br />
waxay sidii maskii sun culus la beegteen dhaxalkii jiilka soo socda, oo ay ka dallaalleen jiritaankii<br />
qaranka iyo kheyraadkiisaba.<br />
“Haba fureen iskoollo. Haba fureen cisbitaallo. Haba fureen xafiisyo maamul. Haba fureen<br />
idaacado. Haba dhiseen meelo cusub. Mar haddii uu hoggaamiye walba talada uga danbeeyo Itoobiya<br />
iyo Kenya; mar haddii uu hoggaamiye walba ku hayo gobolkeygaay! gobolkeygaay! halkii uu oran lahaa<br />
qarankeygow! qarankeygow!; mar haddii goortii rajo soo iftiintaba uu mid caadaqaate la soo boodayo<br />
ereyga ah looma dhamma si uu dan qaas ah u gaaro; mar haddii hoggaamiye walba ay calooshu soo<br />
kuusan tahay halka dadkii ay mas’uulka ka ahaayeen ay hoostooda gaajo iyo harraad la dhimanayaan;<br />
mar haddii uu hoggaamiye walba u tartamayo u adeegista dano shisheeye iyo ku tumashada danaha iyo<br />
damiirka Soomaaliyeed; mar haddii uu hoggaamiyihii talada dalka hoos geeyay gumeyste cusub oo<br />
caddaan iyo madowba leh; mar haddii…mar haddii…iga daa, dhiigga ha igu karin,e. Qarankii<br />
Soomaaliya labadaas qolo ayuu ku maqan yahay.”<br />
Cawil waxa uu eegayay odaygii. Wuxuu arkay illin ku soo istaagtay odayga.<br />
“Soomaalida maanta joogta,” ayuu si dabacsan u yiri Cawil, “ma jirtaa wax ay u dhan tahay oo ay<br />
ku mideysan yihiin?”<br />
Addis Ababa, Itoobiya<br />
Qeybta 15-aad<br />
Waxa ay haweenaydii ka socotay xafiiska raysulwasaaraha Itoobiya eegaysay wasiirka arrimaha<br />
dibedda—oo ay jawaab ka filaneysay.<br />
“Qorshahaan waxaa meel-marinaya isla Soomaalida,” ayuu yiri, “waxaan hadalka ku<br />
wareejinayaa gaashaanlaha. Isaga ayaa hawlahaasi noo xilsaaran.”<br />
Waxaa makarafoonka afka u soo dhaweeyay gaashaanlihii.<br />
“Mahadsanid, jaalle wasiir,” ayuu yiri gaashaanlihii, “talada Soomaaliya annaga ayay maanta<br />
gacanta noogu jirtaa. Waxa diyaar noo ah rag Soomaali ah oo ciiddaas la tiro eg, oo noo shaqeeya, na<br />
maqla, na aaminsan. Dagaal-ooge ha dhihin. Maamul goboleed mid ka socda ha dhihin. Mid qandaraas<br />
kale wata ha dhihin.<br />
“Marka su’aashu yeysan noqon yaa hirgelinaya qorshahan ee su’aashu ha noqoto taageero ma ka<br />
heli karnaa xafiiska raysulwasaaraha, midka IGAD, Golaha Ammaanka, iyo beesha caalamkaba?<br />
Taageero ah xag dhaqaale iyo xag siyaasadeedba? Aniguna waxa aan idiin ballan-qaadayaa in markii ay<br />
Soomaali heshiin rabtaba aan BBC-da soo fadhiisiyo mid ka mid ah raggaas inoogu jiro qaanadaha, oo<br />
aan afkiisa ka keeno inuu yiraahdo ‘looma dhamma’. Inta ay ‘looma dhamma’ ku hayaan waa inta ay ku<br />
sii raagi doonaan dawlad la’aan, goboleysi, colaado, abaaro, qaxootinimo iyo gacan-hoorsi joogto ah. Ka<br />
dibna waxaa noo fuli doono danaheenna mustaqbalka.”<br />
Waxaa qolkii saaqay farxad iyo reynreyn.<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
15
Gaashaanlihii waa uu dhoollacaddeynayaa.<br />
“Raggaan waa Soomaaliyee sidee ku aamini karnaa?” ayay tiri haweenaydii.<br />
“Sahal,” ayuu yiri gaashaanlihii, “oo raysulwasaaruhuba wuxuu caalim ku yahay jawaabta<br />
su’aashaada.”<br />
“Intaad iga dhaaftid waxa uu raysulwasuuruhu og yahay,” ayay tiri haweenaydii, “maad adiga i<br />
maqashiisid jawaabtaada?”<br />
Gaashaanlihii dhoollacaddeyn been ah ayuu isku qasbay.<br />
“Een…waa runtaa, marwo,” ayuu yiri, “haddii aan ku maqashiiyo jawaabta, Soomaalida hal<br />
mabda’ ayay ka siman tahay. Mabda’ ah in loo weyraxo, loo walaaco, la isku weheshado wixii quseeya<br />
qabyaalad iyo nin-xigsasho. Waxay ugu neceb yihiin ninkii kala hadlo danta guud. Waxay fogeeyaan,<br />
yasaan, doqon ku tilmaamaan, haddii ay rabaanna dilaan, ninkii kala hadla qaranimo iyo Soomaalinimo.<br />
Geesi waxay u yaqaaniin ninkii difaaco qabiilkooda. Indheergarad waa kii difaaca danta qabiilka.<br />
Abwaan waa kii gabay ku ammaano dagaalyahanka qabiilka. Wadaadkooda loogu jecel yahay waa<br />
midka qabiilka ugu nacamleeyo dulmiga, una fatwooda inay xaq ku taagan yihiin oo ay jannada geli<br />
doonaan ciddii ka dhimata. Iyaga Soomaalida ah ayaa horay isugu maahmaahay fiqi tolkii kama jannotago.<br />
“Saas ay tahayna, bin’aadan wanaag kama dhammaadee waxaa jiro hal hal dhif ah, oo daacad ah,<br />
karti iyo waxtarba leh. Laakiin isagana nasiib-darrada heysata waxay tahay waxaa harqiyay mowjado<br />
isasaaran—mowjado colaadeed, mowjado jahli, mowjado gaajo, mowjado madow oo mugdi ah. Nasiibwanaag,<br />
isagoo kale waxaa fudud dilkiisa. Oo cid difaacaneysa ma heysto. Dadkiisu waxay difaacaan oo<br />
ay geesi u yaqaanaan ninka la dagaallama qabiillada kale—ninka hubka sita, oo wax burburiya, oo wax<br />
soo bililiqeysta, oo been iyo huuhaa ku hoggaamiyo.<br />
“Dhanka kale, haddii uu midka daacadda ah ka badbaado dilka dadkiisa, waxaa nasiib kale ah in<br />
uusan ka badbaadi karin dilka shabaabka iyagoo lafahooda uga cabsanaya. Haddii uu shabaabka ka<br />
badbaadana waxaa uusan ka badbaadi karin sirdoonkeenna gudaha ugu jira Soomaaliya. Macnaha,<br />
sirdoonkeenna toos uma dilaanee waxa ay u wakiishaan mid ka mid ah raggaas qaanadaha noogu jira—oo<br />
iyagaa fagaare bannaan ah madaxa ka toogta. War qosol leh ma kuu sheegaa, marwooy?!”<br />
Haweenaydii waxa ay madaxa kor uga soo qaadday qoraalkii ay ku boobaysay buugga.<br />
“War see ah?” ayay tiri.<br />
“Kaasoo kale,” ayuu yiri gaashaanlihii, “waxay Soomaalidu u taqaannaa ‘<strong>Looma</strong> ooyaan’!”<br />
Hal mar ayay haweenaydii ku dhufatay qosol ay la muuqdeen lakabyadii hoose ee ilkaheeda.<br />
Raggii kalena qaar qosolkii ayay ku saxdeen, qufacna la dhiman gaareen.<br />
“Oo kaaga daranee,” ayuu yiri gaashaanlihii oo qosol la fiqfiqleynaya, “cid uu u dhashay iyo cid<br />
uu ka dhashay ma jirto. Xitaa xigtadiisa soke ayaa iska fogeysa—oo yasto, haruufto, durto, docodeyso,<br />
sirta beesha ka qarsato, dilkiisana aan ka nixin. Gunaanadku waa: qorshahan waxa meel-marinayo isla<br />
Soomaalidee yaa ii ballan-qaadaya taageero? Xag dhaqaale iyo xag siyaasadeedba? Gudaha iyo<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
16
dibeddaba?”<br />
“Horta mid ku bishaareyso,” ayuu yiri wasiirkii arrimaha dibedda, “IGAD aniga ayaa mashruucan<br />
ka gadaya, oo ka dhaadhicinaya. Beesha caalamkana waxaa arrinkan ka dhaadhicin doono<br />
raysulwasaaraha. Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobayna waxaa noo jooga safiirkan—oo ka<br />
dhaadhicin doona. Gaashaanlow adiguna waxaad u xilsaaran tahay wixii quseeya hubeynta dagaaloogayaasha,<br />
dhisidda xarumo sirdoonkeennu ka hawlgalo, iyo kaalmeynta ragga Soomaaliyeed ee<br />
doonaya in ay dhistaan maamul-goboleedyo naga amar-qaato.”<br />
“Mudanow,” ayuu yiri gaashaanlihii, “waxaa igu ballan ah in aad aragtid Soomaaliya oo u<br />
jarjaran maamul-goboleedyo—oo qabiil qabiil, jilib jilib, ilmo-adeer ka ilmo-adeer, iyo xitaa labadii<br />
walaalaha aheydba aan u kala jebiyo maamulo danaheena noo fuliyo.”<br />
“Kulligiin mahadsanidiin,” ayay tiri haweenaydii ka socotay xafiiskii raysulwasaaraha Itoobiya,<br />
“waxaan talooyinkiinna u gudbin doonaa raysulwasaaraha—oo isaga ayaa tallaabo habboon ka qaadi<br />
doono arrimahan. Arrinta uu gaashaanlaha ka dhawaajiyay ee ah taageero gudaha iyo dibeddaba, ha<br />
welwelin gaashaanlow. Sida aan u hubo wadkeyga ayaan u hubaa in badi beesha caalamku ay saxiixi<br />
doonto taladii dhankeenna ka timaadda ee Soomaaliya ku aaddan. Shirku wuu xiran yahay.”<br />
Waxa ay raggii iyo haweenaydii shirayay uruursadeen xaashiyihii iyo qalimadii miiska u<br />
daadsanaa, oo ku riteen boorsooyinkoodii. Qolkii shirka ayay hal mar ka wada dareereen.<br />
Qeybta 16-aad<br />
Islaantii waxa ay shubeysay dhowr koob oo shaah ah. BBC-da ayaa ka shidneyd buulkeeda.<br />
Warkii:<br />
Waxa heshiis kama danbeys ah laga gaaray shirkii dib-u-heshiisiinta ee<br />
muddooyinkan danbe ka socday xarunta magaalada Nairobi ee dalka<br />
Keenya. Waxaa la soo dhisay dawlad cusub oo ku-meel-gaar ah.<br />
Hayeeshee waxaa natiijadii ka soo baxday shirkaasi isla markiiba<br />
qaaddacay rag ka dhex muuqda siyaasadda Soomaaliya—kuwaas oo ku<br />
dooday in si xaq-darro ah loo qeybsaday kuraasta, yirina looma dhamma<br />
awood-qeybsiga.<br />
Islaantii inta ku faraxday qeybta hore ee warka ayay misana niyad-jab ka muujisay markii ay<br />
maqashay qeybtii danbe. Rag meesha ka ag-dhawaa ayaa u riyaaqay warkii, kuna farxay in la<br />
mucaaraday natiijadii shirka.<br />
“Ragannimo iga dheh,” ayuu yiri mid buulka ka shaaheynayay.<br />
Islaantii inta eegtay ninkii oo farxad la weyraxsan ayay billowday in ay kirligeedii babisato.<br />
“Dad aan mabda’ qaran laheyn,” ayay tiri iyadii oo isla hadleyso, “dal uma daneeyaan, dadkooda<br />
uma diir-naxaan, shisheeyahana isu dulleeyaan. Tolow duulkan Soomaaliyeed goormay ka xoroobi<br />
doonaan ereyga ‘looma dhamma’?”<br />
Qeybta 17-aad<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
17
Waxaa isla caweynaya safiirka Itoobiya ee Kenya iyo xoghayihiisii. Labo dhalo oo qamri ah ayaa miiska<br />
u saaran—iyo koobab dhalo ah oo gudaha wax lagu shubto ay kor u kacsan tahay, lehna meel gacanta<br />
lagu qabsado oo sidii usha u dhuuban iyo sal wareegsan oo miiska qabsanaya.<br />
“Horta mid xasuuso,” ayuu yiri safiirkii, “xukuumaddii Soomaaliyeed ee dadka cabburin jirtay<br />
waxay si kama’ ah inoo sameysay asxaan weyn.”<br />
“Asxaan noocma ah?” ayuu yiri xoghayihii oo sigaar afuufaya.<br />
“Soomaalida waxaa cilmi-nafsi ahaan ka dhaadhacsan,” ayuu yiri safiirkii, “in madaxa looga<br />
taagnaa, oo la cabburin jiray. Taa waxay dhalisay in Soomaaliga maanta jooga uu ka aamin-baxo<br />
Soomaaliga kale—lama tashado, la lamana tashado. Taa waxaa u sii dheer, kii is-bidaya tol iyo<br />
deegaanba waxaa ku qafilan madax noqo oo mar danbe yaan lagu cabburin.”<br />
Waxaa si yasid leh carab-jilqin u sameeyay xoghayihii.<br />
“Isku soo duub,” ayuu yiri safiirkii, “fikirka noocaas ah oo salka ku haya cabburintii xukuumaddii<br />
hore ayaa waxay maanta annaga Itoobiya ahaan fursad inoo siisay in uu Soomaaligu nagu kalsoonaado—<br />
oo talada naga qaato, talada walaalkiisana ka aamin-baxo, kuna gacan-seero.”<br />
“Waa arrin soo daahday,” ayuu yiri xoghayihii, “waa riyadii Boqor Menelik in ka badan qarni iyo<br />
bar ka hor—laakiin annaga ayaa sharaftaasi helnay.”<br />
“Adiga mid aan ku xasuusiyo,” ayuu yiri safiirkii, “Boqor Menelik iyo cid kale sheekada ka<br />
weyn—Soomaalidu ma ahan dad sahal lagu geli karo. Hayeeshee qilaafka dhexdooda yaalla ayaa<br />
boqonaha gooyay. Inta ay iyagu isku sii jeedaanna waxaa nooga hirgalay mashaariic faa’iido badan leh.”<br />
Waxa ay safiirka Itoobiya iyo xoghayihiisaba isla dhaceen koobabkii qamrigu ugu jiray—qosol<br />
iyo isu hambalyeyn galeen.<br />
“Hambalyo Itoobiya!” ayuu yiri safiirkii, “bal eeg faa’iidada koowaad, ma jirto cid hadalhaysa<br />
dhulka Soomaali Galbeed.”<br />
“Hambalyo, Itoobiya!” ayuu yiri xoghayihii.<br />
“Faa’iidada labaad,” ayuu yiri safiirkii, “in yar oo welwel ah naguma heyso deked la’aanta na<br />
haysata—oo maanta dekedaha Soomaaliya ayay badeecaddu nooga soo degataa. Haatanna Jabuuti<br />
ayaaba noo oggolaatay in la dhiso waddo tareen oo isku xira labada dal si rarka badeecaddu inoogu soo<br />
maro.”<br />
“Hambalyo, Itoobiya!” ayuu yiri xoghayihii oo dhaladii qamriga kor u qaadaya.<br />
“Faa’iidada saddexaad,” ayuu yiri safiirkii, “waa sirdoonkeenna oo gudaha ugu jira ubucda<br />
Soomaaliya, oo daqiiqad daqiiqad noogu soo tebiyo wixii xog ee muhiim ah.”<br />
“Hambalyo, Itoobiya!” ayuu la soo booday xoghayihii.<br />
“Faa’iidada afaraad,” ayuu yiri safiirkii, “waa adduunka oo nooga danbeeya talada xal-u-helidda<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
18
Soomaaliya—oo cid aan uga heybaysaneyno ma jirto arrimaha Soomaaliya.”<br />
“Hambalyo, Itoobiya!” ayuu yiri xoghayihii.<br />
“Faa’iido shanaad,” ayuu yiri safiirkii, “oo aan ku qabno burburka Soomaaliya waa in aan ku<br />
guuleysannay dhisitaanka maamul-goboleedyo ku mashquulay sare-u-qaadidda calanka dawladgoboleedkooda<br />
halkii ay ku mashquuli lahaayeen calankii qarankooda Soomaaliyeed.”<br />
“Hambalyo, Itoobiya!” ayuu yiri xoghayihii.<br />
“Faa’iidada lixaad,” ayuu yiri safiirkii, “waa hoggaamiyaasha Soomaalida oo kalsoonida ka<br />
luntay—oo taageeradeenna ku tiirsan xag siyaasad iyo xag cudud militariba.”<br />
“Hambalyo, Itoobiya!” ayuu yiri xoghayihii.<br />
Safiirkii ayaa aamusay, oo qamri ka shubtay dhalo.<br />
“Ma intaas bay kaaga eg tahay?” ayuu yiri xoghayihii.<br />
“Bal ii kaadi,” ayuu yiri safiirkii oo qurqurinaya qamrigii, “dhuunta ayaa i qallashayee.”<br />
“Warkaasaa i gala,” ayuu yiri xoghayihii, “lix faa’iido keliya ma iyadaa nagu filan? Waaba<br />
qasaaro oo kalee!”<br />
“Mid ogow,” ayuu yiri safiirkii, “arrintan yeysan kaa farxin—wuxu waa adduun,e.”<br />
“Macnahaa?” ayuu yiri xoghayihii oo yaabban.<br />
“Quwadaha hadda nagu daneysanayo,” ayuu yiri safiirkii, “sida ay maanta Soomaaliya u galayaan<br />
ayay annagana nagu sameyn karaan berrito. Marka wax la kala har. Laga yaabaa in ay Soomaaliya<br />
berrito hoggaamiso qaddiyadda Afrika oo dhan—oo aan mudanno.”<br />
Waxaa qosol yasid ah ku dhuftay xoghayihii illaa ay ka timid illin.<br />
“Weli dhallinyaro ayaad tahay,” ayuu yiri safiirkii, “aan afartanka gaarin.”<br />
“Mudanow maad ii waddid,” ayuu yiri xoghayihii oo qoslaya, illintana iska tiraya, “guusha iyo<br />
faa’iidooyinka Itoobiya u soo hoyatay, aniguna aan hambalyada soo diree?!”<br />
“Faa’iidada todobaad,” ayuu yiri safiirkii oo la yaabban dhoohanaanta xoghayihiisa, “waa<br />
Soomaaliga oo aan maanta u danqaneyn ciddii ay ciidamadeennu disho gar iyo gar-darro.”<br />
“Hambalyo, Itoobiya!” ayuu yiri xoghayihii.<br />
“Faa’iidada siddeedaad,” ayuu yiri safiirkii oo afuufaya qaac sigaar, “waa jiilka soo koraya ee<br />
Soomaalida oo ku indho-qaaday dawlad la’aan iyo qaxootinimo. Waxaa ku adkaaneyso inay fahmaan in<br />
uu ka maqan yahay dal la oran jiray Soomaaliya.”<br />
“Hambalyo, Itoobiya!” ayuu yiri xoghayihii oo jidbeysan, oo misana ku celiyay, “Hambalyo!”<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
19
“Faa’iidada sagaalaad,” ayuu yiri safiirkii, “waa….”<br />
Safiirkii oo hadalkii wada ayaa waxaa soo dhacay telefoonkiisii gacanta. Waxaa u soo qormay<br />
magaca ICG Secretary—oo ah ururweynaha International Crisis Group.<br />
“Tolow maantana maxay rabaan?” ayuu yiri safiirkii oo eegaya telefoonka.<br />
“Yaa waaye?” ayuu yiri xoghayihii.<br />
“Waa gumeystihii shalay,” ayuu yiri safiirkii, “daneystaha maanta, iyo jirjirroolihii berrito.”<br />
“Maxaa ka macno leh,” ayuu yiri xoghayihii oo sigaar shidanaya, “haddii uu dal berrito<br />
isbeddelo, quwadaha soo kacaya ayaan xiriir iskaashi la sameynaynaa sida Shiinaha iyo Hindiya.”<br />
“Dhallinyaro,” ayuu yiri safiirkii oo telefoonka la sii dhaqaaqaya, “noloshu waa u rajo iyo riyo.”<br />
Xoghayihii waxa uu dhaladii qamriga ka gororsaday intii ugu danbeysay, safiirkiina waxa uu<br />
taagnaa meel duruqsan isagoo ku hadlayay telefoonkiisii.<br />
Qeybta 18-aad<br />
Cawil iyo odaygii waxa ay ku soo leexdeen buulkii yaraa ee ay islaantu shaaha ku iibin jirtay.<br />
“Anigu halkan ayaan nafta ku nasinayaa,” ayuu yiri odaygii oo fadhiisanaya, “oo gabadhan baan<br />
Soomaali iska fahannaa ee wiilyahow nabad iyo warsan.”<br />
Cawil inta qoslayuu u sii gudbay biibitadii dhinaca ku heysay buulkii islaanta.<br />
“Sheekaa iigu kaa harsan,” ayuu yiri Cawil, “waxaan isha soo marinayaa wixii warar ahee lagu<br />
soo qoray shabakadaha Soomaalida. Waanse kuu soo noqon, oo ka sii feker su’aashayda.”<br />
Islaantii waxay shaah u soo shubtay odaygii.<br />
“Su’aal noocma ah?” ayay tiri iyadoo shaahii siineyso odaygii.<br />
“Mayee wuxuu rabaa,” ayuu yiri odaygii, “inuu ogaado haddii jirto wax ay Soomaali u dhan<br />
tahay oo ay ka mideysan tahay.”<br />
Cawil waxa uu dul fadhiistay kombiyuutarka—warkii dalkana daalacanayay. Isagoo akhrinaya warkii<br />
ayuu maqlay buuq iyo bulaan ka dhacayay bannaanka. Dheg jalaq uma uusan siinin. Oo sii watay<br />
akhrintii wararka iyo faallooyinka siyaasadeed.<br />
Buulkii habarta ayuu Cawil soo maray—oo ku soo noqday odaygii. Mise odaygii ha sheegin, oo ma<br />
joogin.<br />
“Eeddo aaway odaygii?” ayuu ku yiri islaantii buulka laheyd.<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
20
“Miyaadan ogeyn waxa ku dhacay odaygii?” ayay tiri islaantii oo wiilka ku eegaysa weji<br />
murugeysan.<br />
Cawil hadalkii ayaa ku dhegay. Afka ayaa kala tagay. Oo garaaca wadnihiisaa kordhay.<br />
“Odaygii istaagga ayuu ka dhacay,” ayay tiri islaantii, “oo uu miyir beelay. Gaari-gacan ayaa<br />
lagula cararay oo cisbitaalkaa loo qaaday.”<br />
Cawil wuu dhaqaaqi la’ yahay—oo sidii in dhulka lagu nabay ayay cagihii buur kala cuslaadeen.<br />
Inta awood iska baaray, oo dhabarka jeediyay, ayuu hal mar buulkii uga baxay sidii leeb la genay.<br />
Islaantii waxay u soo jeesatay barrnaamij gaar ah oo ka socday BBC-da.<br />
Warkii:<br />
Intaasi waxaa ku dhan wararkii naga soo gaaray dunida. Haatanna aan u<br />
leexanno barnaamij qaas ah oo ku saabsan waxyaalaha ku soo kordhay<br />
dalka Soomaaliya. Dhageystayaal tan iyo intii ay socdeen dagaallada<br />
sokeeye, sirdoonka adduunka raad muuqda kuma aysan laheyn arrimaha<br />
Soomaaliya. Beryahakanse waxaa soo if-baxaya kaalinta muuqata ee ay<br />
sirdoonku ku leeyihiin geyiga Soomaaliya. Sirdoonka la sheego in ay<br />
Soomaaliya ka shaqeyso waa CIA-da Mareykanka, Scotland Yard,<br />
sirdoonka Itoobiya, kuwa al-Qaacida, kuwa al-Shabaab, kuwa NSS ee<br />
dawladda ku-meel-gaarka ah. Waxaa iyana sirdoon leh maamulgoboleedyada<br />
sida PISTA uu ka hawl-gasha Puntland iyo sirdoonka<br />
Somaliland. Dhawaan ayay aheyd markii ay Kenya u qeylo-dhaansatay<br />
dawladda Israa’iil inay ka caawiso qatarta kaga iman karta Shabaabka.<br />
Haddaba dhageystayaal waa maxay dareenkiinna ku aaddan arrimahan<br />
isgarab-ordaya ee haatan ku soo kordhay xaaladda dalka Soomaaliya?<br />
Waxaa yeeray telefoonkii BBC-da.<br />
“Halow, waa BBC-da. Qadka ayaad ku jirtaa—fikirkaaga dhiibo<br />
adduunweynaha ayaa lagaa wada dhageysanayaa.”<br />
Islaantii waxa ay demisay BBC-da, dhabannadana gacmaha saaratay.<br />
“Dad kala dan ah,” ayay tiri islaantii, “waxay u nuglaadaan duullaan shisheeye. ‘<strong>Looma</strong><br />
dhamma’ sidaan ugu jirnay ayaan noqonnay bahalo-galeen—oo waa kaa jaajuus nooc walba leh inoo<br />
yimid. Waa yaabka yaabkiise, halka ay Soomaalidu u kala daadatay ereyga ‘looma dhamma’ ayuu<br />
adduunkuna ku midoobay isla ereygaasi oo maalin walba dawlad cusub ayaa middiyaha u soo soofeysata<br />
hilibka bisil ee Soomaaliya sidii iyagoo uurka ka leh, ‘<strong>Looma</strong> dhamma ku-lug-lahaanshaha arrimaha<br />
Soomaaliya. Bal yaynaan annaguna ka qadin qeyraadka dalkan baylahda ah.’ Allow dalkeenna<br />
samatabixi looma kala harin,e.”<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
21
New York, Mareykanka<br />
Qeybta 19-aad<br />
Waxa uu sarkaal ka tirsan Golaha Ammaanka akhrinayay go’aanno ka soo baxay shirkii IGAD.<br />
“Ku: Golaha Ammaanka, Midowga Yurub, Midowga Afrika, Beesha Caalamka<br />
Ka: IGAD<br />
Haddii aynu nahay IGAD waxa aynu ku talinaynaa qodobadan soo socda si xal loogu helo<br />
arrimaha Soomaaliya.<br />
Kow, waa in ay beesha caalamku isku meel uga soo jeesataa argagixisada ka faa’iideysanaysa<br />
dawlad la’aanta Soomaaliya.<br />
Labo, waa in la xoojiyo ciidamada nabad-ilaalinta ee AMISOM xag dhaqaale, xag siyaasad, xag<br />
qalabeyn, iyo xag niyadba.<br />
Saddex, waa in Golaha Ammaanka uusan dabcin cunaqabeynta hubka ee Soomaaliya saaran.<br />
Haddii kale waxa halis gelaya amniga geeska Afrika iyo danaha beesha caalamka maadaama uu hubkaasi<br />
gacanta u geli karo argagixisada caalamka ee ka hawl-gasha Soomaaliya.<br />
Afar, waa in la dhiirro-geliyo ololaha NATO iyo beesha caalamka ay kula dagaalamayaan<br />
burcadbadeedda qatarta ku ah ganacsiga iyo isdhexgalka adduunweynaha.<br />
“Mudanayaal iyo marwooyin,” ayuu yiri sarkaalkii shir-guddoominayay kulankii Golaha<br />
Ammaanka, “maxaa talo ah? Oo aad ka oraneysaan qodobadan?”<br />
“Waa qodobo caqli-gal ah,” ayay tiri sarkaalad ku jirtay shirka.<br />
“Waan ku raacsanahay,” ayuu yiri sarkaal dhinaceeda fadhiyay.<br />
“Aniguna sidoo kale,” ayuu yiri sarkaal kale oo gadaal fadhiyay.<br />
“Haddaba,” ayuu yiri sarkaalkii shir-guddoominayay shirka, “gacanta ha taagto ciddii dooneysa<br />
in qodobadan la ansixiyo.”<br />
Marka laga reebo labo dawladood oo ka aamusay, saddex iyo tobanka kale ee xubnaha Golaha<br />
Ammaanka waxay isku raaceen in la ansixiyo qodobadii go’aankii IGAD. Shirkii si rasmi ah ayuu u<br />
xirmay, oo lagu kala dareeray.<br />
Waxaa si gooni isu soo raacay labo ka tirsaneyd saraakiishii shirka joogtay. Waxay u dhasheen<br />
mid ka mid ah shanta dawladood ee xubinta joogtada ah ka ah Golaha Ammaanka. Elafeetar ayay hoos u<br />
raaceen.<br />
“Waa ii farxad,” ayuu yiri mid, “in la isku raacay qodobadaan. Shirkadda walaalkeyga ayaa<br />
waxay qandaraas ku heysataa hawlo xasaasi ah oo Soomaaliya ka socdo.”<br />
“Aniga xitaa,” ayuu yiri kii kale, “oday soddog ii ah ayaa qandaraas la galay Qaramada<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
22
Midoobay. Oo wuxuu Soomaaliya ka wadaa hawlo lacag ba’an ku baxdo—oo wuu ka taajiray.”<br />
“Sax waaye,” ayuu yiri kii koowaad, “Darwin xikmaddii laga dhaxlay ayaa aheyd survival of the<br />
fittest.”<br />
“Waa run,” ayuu yiri kii labaad oo u riyaaqaya, “ninkii awood leh ayaa nolosha ku waara.”<br />
“Kuwo badanna oo Soomaalida ka mid ah,” ayuu yiri sarkaalkii koowaad oo qoslaya, “waxay ku<br />
qanceen in ay qurbaha ceyr ka qaataan—shirkadaheenana waxay ku xisaabtamayaan in saacaddii ay<br />
Soomaaliya ka faa’iidaan malyuumaad doollar.”<br />
Waxa qosol isku cammiray labadii sarkaal ee ka soo baxay shirkii Golaha Ammaanka.<br />
“Talada dalka,” ayuu yiri sarkaalkii labaad, “haddii ay Soomaalida u wareegto, way na af-qaban<br />
doonaan, oo shirkadaheenna cubta gelin doonaan.”<br />
“Talo iyo Soomaali?” ayuu yiri sarkaalkii koowaad, “hal qarni ayaa ka xigto inay Soomaali<br />
baraarugto.”<br />
“Hal qarni kama xigtee,” ayuu yiri sarkaalkii labaad, “waxaa ka xigo iyaga oo isku helo rag<br />
hunguri ka sooman; qabyaalad ka xoroobay; faragelin shisheeye iskala weyn; madaxtinimo ka himmad<br />
weyn; kuna baraarugsan waaqaca qarnigan cusub; isku kalsoon oo oggol in la dhaliilo haddii ay<br />
qaldamaan; oo ka faana inay xoog iyo qori caariddiis wax ku maquuniyaan—oggolna in ay u dhintaan<br />
qaddiyad Soomaalinimo.”<br />
“Qaddiyad noocma ah?” ayuu yiri sarkaalkii koowaad, “ma middii Shabaabka oo kale?”<br />
“Soomaaliduba way ogtahay,” ayuu yiri sarkaalkii labaad, “in aysan Shabaab laheyn qaddiyad<br />
Soomaalinimo—oo ay yihiin maafiyadii diinta iyo dalka.”<br />
“Haddaba waayahaye,” ayuu yiri sarkaalkii koowaad, “qaddiyad noocma ah?”<br />
“Ma aqaan,” ayuu yiri sarkaalkii labaad, “waa arrin u taalla Soomaalida inay abuuraan qaddiyad<br />
Soomaalinimo—annagu hawsha noo taallo waa in aynu ka hortagnaa oo fashilino ciddii isku daydo inay<br />
abuurto qaddiyad Soomaalinimo.”<br />
“Ka hortaggu wuu badan yahaye,” ayuu yiri sarkaalkii koowaad, “noocee ka waddaa? Ma ciidan<br />
Qaramada Midoobay baa loo dirayaa? Mise NATO ayaa sidii Liibiya ku duuleyso? Mise hab kale ayaad<br />
og tahay?”<br />
Waxaa qoslay sarkaalkii labaad.<br />
“Isdeji,” ayuu yiri, “labo siyaabo ayaa looga hortagayaa. Kow, waxaa arrimahaas naga kaafisa<br />
Itoobiya oo xubin firfircoon ka ah IGAD—deetana waxay la kaashaneysaa Midowga Afrika.”<br />
“Warkaasaa i gala,” ayuu yiri kii koowaad, “bal habka labaadna soo daa.”<br />
“Haddii uu nin waddanka jecel noo soo dhuuntana,” ayuu yiri ninkii labaad, “waxaa lagu sasabaa<br />
oo loo ballan-qaadaa jago ama hunguri.”<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
23
Labadii sarkaal iyaga oo sidii u sheekeysanaya ayay ka soo degteen elafeetarkii, kana baxeen<br />
sartii weynayd ee ay ku shirayeen.<br />
Qeybta 20-aad<br />
Wuxuu Cawil orod ku soo galay cisbitaalkii—oo isagoo hinraagayana isdhex-taagay qolkii uu odaygu<br />
jiifay. Mise waxa lagu qabtay qoryo AK-47.<br />
“Istaag!” ayaa cod qeylo dheer ah yiri. “Istaag! Ha nuuxsan!”<br />
Qolka waxa dhex joogay toboneeyo Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed ah iyo sarkaalkii<br />
iyaga watay. Cawil sas iyo filanwaa ayuu isha ula raaci waayay wejiyada ciidankii qoriga ku qabtay. Oo<br />
rag baa garba-duub isla durbadiiba u xirxiray, dhulkana seexiyay. Saa waxaa sariirta korkeeda ka soo<br />
jalleecay odaygii oo huwan go’ shaal ah. Wuxuu la sheekeysanayay sarkaalkii watay ciidanka oo ku<br />
fadhiyay sariirta geeskeeda.<br />
“War raggu geesisanaa,” ayuu ku kaftamay odaygii oo dhoollacaddeynaya, “war adeerayaalow<br />
wiilka ka leexda.”<br />
Askartii waxay qoriga ka dul qaadeen Cawil oo dhulka warnaa.<br />
Odaygii waxa uu isha la wada raacay askartii oo u badneyd dhallinyaro.<br />
“Waryaada,” ayuu yiri sarkaalkii watay ciidanka, “ma maqasheen ninkii ku jiray Naafada<br />
Ciidanka Xoogga Dalka ee diiday in loo qoro mushaar?”<br />
Ciidankii la socday sarkaalka waxay si fiican u eegeen odaygii. Cawilna isha ayuu la raacay.<br />
“Waa kan hortiinna jiifo,” ayuu yiri sarkaalkii, “idiinma dhinna. Magaciisu waa Korneyl<br />
Xiddig.”<br />
Waxaa indhaha taagay Cawil—kuna baraarugay cidda uu dhab ahaan u yahay odaygu.<br />
“Adduunow xaalkaa ba’,” ayuu yiri odaygii, “markii aan idinka idinla ekaa, toban nin oo feero<br />
waaweyn oo hubeysan ayaan laad iyo looto kaga qaadi jiray hubkooda. Idinkana wiil dacas go’an oo aan<br />
hub sidan ayaad toban qori ku fooririneysaan. Cajiib.”<br />
“Korneylow,” ayuu yiri sarkaalkii watay ciidanka, “adiga waxaa Ruushka kuu dirsaday qaran<br />
Soomaaliyeed oo lagu soo siiyay tababar komaandoosnimo; wiilashanna waxaa laga soo qortay<br />
xerooyinka qaxootiga, oo taangiyada AMISOM ayay magan u yihiin.”<br />
“Sidaasaa u danbeysay dalkayagii,” ayuu cod qushuucsan ku yiri odaygii, “sidaasaa u danbeysay<br />
dalkayagii.”<br />
Waxa uu odaygii gacanta salaam ugu taagay Cawil oo weli wejigiisa laga dheehan karay sas,<br />
anfariir, farxad, amakaag, iyo shucuur is wada qilaafsan.<br />
“Korneyl Xiddigow martina way kuu joogtaa,” ayuu yiri sarkaalkii, “bal Allaha ku caafiyo waan<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
24
kaa soo war dooni doonaaye.”<br />
Waxaa sare u kacay sarkaalkii, oo madaxa saartay koofiyad.<br />
“Maandhow,” ayuu yiri odaygii, “hal mid asxaan iigu samee.”<br />
“Korneyl Xiddig,” ayuu yiri sarkaalkii, “haddii aad i tiraahdo ilaaladaada iiga tag, waan kaa<br />
tegayaa. Haddii aad i tiraahdo madaxweynaha iigu keen cisbitaalka, waan kuugu keenayaa. Haddii aad i<br />
tiraahdid waardiye qaas ah caawo iga naqo, waan kaa noqonayaa shaqsi ahaan. Wax sheego, geesiga<br />
dalkow!”<br />
Cawil waxaa wejigiisa ka muuqday dheeh farxadeed. Oo wuxuu isku cabburinayay dhoollacaddeyn.<br />
“Codsigeygu waa sahal,” ayuu yiri odaygii oo muusoonaya. “Mar danbe qolkayga ha la soo gelin<br />
ciidan ilaalo ah.”<br />
“Waa ballan,” ayuu yiri sarkaalkii, “sidoo kalena haddii uu kuu soo galo qof jilbaab iyo indhoshareer<br />
xiran waa aniga ee i ogow.”<br />
“Maxaa?” ayuu yiri odaygii oo yaabban.<br />
“Hee ilaalo la’aan,” ayuu yiri sarkaalkii, “yaa iga qarinaya kuwii habaaranaa ee Shabaabka?”<br />
Waxaa hal mar wada qoslay odaygii iyo ciidankii la socday sarkaalka. Cawil indho-taag ayaa ka<br />
soo haray.<br />
“Ku talagal,” ayuu yiri odaygii, “sir kuuma qarsoona,e. Askartaadiina ku maqashay; wiilkan<br />
aniga ii yimidna ku maqal.”<br />
Waxaa wada qoslay ilaaladii sarkaalka—iyo Cawil.<br />
“Nabadey, Korneyl Xiddig,” ayuu yiri sarkaalkii, “Allaha ku caafiyo.”<br />
“Aamiin,” ayuu yiri odaygii, “aamiin.”<br />
Waxa qolkii cisbitaalka ka baxay sarkaalkii iyo ilaaladiisii.<br />
Cawil waxa uu sugay illaa ay ka baxayeen ciidankii.<br />
“Magac-laawe, yaah,” ayuu yiri Cawil oo muusoonaya, “waad ii dhuummatayee.”<br />
“Weli magacaygu waa sidaa,” ayuu yiri odaygii, “weli waxaan ahay Magac-laawe.”<br />
Waxaa qoslay Cawil, oo madaxa luxay.<br />
“Soo fadhiiso,” ayuu yiri odaygii.<br />
Cawil waxa uu salka dhigay meeshii uu ka kacay sarkaalkii.<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
25
“Sidee dareemaysaa,” ayuu yiri Cawil, “maxayna kugu sheegeen?”<br />
“Waan fiicnahay,” ayuu yiri odaygii, “dhiigga ayaa kugu kacay ayay igu yiraahdeen.”<br />
“Ma su’aalaheyga,” ayuu yiri Cawil oo qoslaya, “baa kugu kiciyay dhiigga?”<br />
Odaygii wuu muusooday.<br />
“Allaha ku caafiyo,” ayuu yiri Cawil, “waan ogaa inaad aheyd oday nooc kale ah.”<br />
Waxaa ilbaabka soo garaacday kalkaaliso da’ yar.<br />
“Adeer is diyaari,” ayay tiri, “shaybaarka ayaa laguu kaxeynayaa mar dhow.”<br />
Cawil waxa uu eegay gabadhii—illaa ay ka sii libdheysay.<br />
“Maad guursatid?” ayuu yiri odaygii oo eegaya Cawil.<br />
“Oo haddaba ma adigaa og,” ayuu yiri Cawil, “inaan xaas leeyahay?”<br />
“Kor waayeel waa wada indho,” ayuu yiri odaygii, “indhahaaga ayaa marqaati ka ah<br />
doobnimadaada.”<br />
Waxaa qoslay Cawil.<br />
“Adeerow,” ayuu yiri Cawil, “bal intaanan shaybaarka laguu kaxeynin, su’aashaydii iiga jawaab.”<br />
“Oo aheyd?” ayuu yiri odaygii.<br />
“Soomaalida maanta joogta,” ayuu yiri Cawil, “wax ay u dhan tahay oo ay ku mideysan yihiin ma<br />
jirtaa?”<br />
Odaygii kor ayuu u soo hinqaday, oo jiifka ka soo fadhiistay.<br />
“Nasiib-darro,” ayuu yiri odaygii, “Soomaalida maanta waxa ay u dhan tahay ereyga ah ‘looma<br />
dhamma’.”<br />
Waxaa qolkii ku soo noqotay kalkaalisadii. Oo ay sheybaarka u kaxeysay odaygii oo cuksanaya<br />
garabkii Cawil.<br />
Qoraaga kala xiriir:<br />
claahijanno@gmail.com ama<br />
facebook.com/Qalinmaal<br />
~<strong>Dhamma</strong>ad~<br />
<strong>Looma</strong> <strong>Dhamma</strong>. Qore: Cabdullaahi Janno<br />
Febraayo 27, 2012<br />
Copyright © 2011 <strong>WardheerNews</strong>.com<br />
26