Roli i rregullativës në adresimin e çështjeve dhe sfidave për ...
Roli i rregullativës në adresimin e çështjeve dhe sfidave për ...
Roli i rregullativës në adresimin e çështjeve dhe sfidave për ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Pu<strong>në</strong>tori <strong>për</strong> Rregullativën <strong>në</strong> Ndërmarrjet Publike <strong>në</strong><br />
Ekonomi<strong>në</strong> e Tregut<br />
<strong>Roli</strong> i <strong>rregullativës</strong> <strong>në</strong> <strong>adresimin</strong> e <strong>çështjeve</strong> <strong>dhe</strong> <strong>sfidave</strong> <strong>për</strong><br />
Sektorin e Energjisë<br />
14-16 Prill 2008<br />
Pristi<strong>në</strong>, Kosovë
Përmbajtja<br />
Korniza rregullative<br />
• Sfidat<br />
– Tarifat<br />
• Reflektimi i humbjeve teknike <strong>në</strong> të hyrat vjetore<br />
• Investimet <strong>në</strong> rrjetin transmetues<br />
• Përëmirsim cilësor <strong>në</strong> furnizimin me energji elektrike<br />
• Shërbimet ndihmëse<br />
• CAPEX-i<br />
– Qasja e palës së tretë (QPT)<br />
– Vendosja e tregut të hapur të energjisë elektrike
Korniza primare ligjore<br />
Korniza rregullative<br />
Licenca e TSO Licenca e MO<br />
Kodi i<br />
Rrjetit<br />
Kodi i<br />
Matjes<br />
Kodet tjera<br />
teknike<br />
Rregullat e<br />
Tregut<br />
Procedurat, marrëveshjet, vendimet etj.<br />
Rregullativa<br />
Sekondare,<br />
Instruksionet,<br />
Vendimet, etj.<br />
(marrëveshja <strong>për</strong> kyçje, marrëveshja <strong>për</strong> Inter-TSO, blerjen e humbjeve, etj)
Sfidat<br />
• Tarifat e Energjisë Elektrike<br />
– Zvoglimi i humbjeve teknike/Investimet <strong>në</strong> Rrjetin Transmetues<br />
• Reflektim pozitiv <strong>në</strong> tarifa<br />
• Përëmirsim cilësor <strong>në</strong> furnizimin me energji elektrike<br />
– Shërbimet Ndihmëse<br />
– Capex (Shpenzimet Kapitale)<br />
• Tregu i Energjisë Elektrike <strong>dhe</strong> implementimi i tij<br />
- Vendosja e tregut të hapur të energjisë elektrike<br />
Plotësimi i obligimeve nga legjislacioni Evropian <strong>për</strong> Energji Elektrike<br />
Promovimi i konkurencës (ngritja e likuiditetit <strong>në</strong> transaksionet tregëtare)<br />
Furnizimi i vazhdueshëm i konsumatorëve me energji elektrike<br />
• Siguria e Qasjes transparente të Palës së Tretë<br />
– Implementimi i Kodeve Teknike që ka<strong>në</strong> të bëj<strong>në</strong> me QPT<br />
– Mos-abuzimi me poziten monopoluese<br />
– Promovimi i konkurrences <strong>dhe</strong> Përfitimi <strong>për</strong> konsumatorët<br />
– Jo-diskriminuese, nxitese <strong>dhe</strong> kosto-reflektuese<br />
4
Reflektimi i humbjeve teknike <strong>në</strong> të hyrat vjetore<br />
Gjendja momentale (viti 2007):<br />
Humbjet vjetore = 208 GWh<br />
Të hyrat vjetore = 13.19 mil €<br />
Pagesa vjetore <strong>për</strong> humbje= 5.1 mil €<br />
Të hyrat vjetore<br />
mil euro<br />
18<br />
16<br />
14<br />
12<br />
10<br />
8<br />
6<br />
4<br />
2<br />
0<br />
50 100 150 200 250 300 350<br />
GWh<br />
Rritja e humbjeve<br />
teknike reflektim<br />
negativ <strong>në</strong> të hyrat<br />
vjetore të KOSTT<br />
8<br />
7<br />
6<br />
5<br />
4<br />
3<br />
2<br />
1<br />
0<br />
Pagesa vjetore <strong>për</strong> humbje<br />
mil euro<br />
Te hyrat vjetore<br />
pagesa per humbje
Përmirësim cilësor <strong>në</strong> furnizimin me energji elektrike<br />
Ngritja e kualitetit pas implementimittëprojekteveinvestive<br />
– Peja III, Ferizaji II<br />
– Linja Kosovë - Shqi<strong>për</strong>i (400kV)<br />
– Zhvillimi i rrjetës 110kV<br />
Tensioni (kV)<br />
135<br />
125<br />
115<br />
105<br />
95<br />
85<br />
75<br />
Plotësimi i kërkesave nga:<br />
Profili I tensionit 2006<br />
Profili I tensionit 2009<br />
Profili I tensionit 2012<br />
Umax<br />
Un<br />
Umin<br />
TS KOS.A<br />
TS VUSH.2<br />
TS VUSH.1<br />
TS TREPÇA<br />
TS VALLAÇI<br />
TS BURIMI<br />
TS PEJA 1<br />
TS PEJA 2<br />
TS GJAKOVA 1<br />
TS GJAKOVA 2<br />
TS KLINA<br />
TS PRIZRENI 1<br />
TS PRIZRENI 3<br />
TS THERANDA<br />
TS BIBAJ<br />
TS SHARRI<br />
TS VITIJA<br />
TS BERIV.<br />
TS GJILANI<br />
TS PRISH.4<br />
TS LIPJAN<br />
TS PRISH.1<br />
TS PRISH.2<br />
TS PRISH.3<br />
TS PRISH.5<br />
TS BARDHI<br />
Kodi i Rrjetit<br />
a) Kodi I Balancit - pika 3.4.2 (Kufijtë e tensionit)<br />
b) Kodi Operativ - pika 5.5.3 (Stabiliteti <strong>dhe</strong> mbingarkesa)<br />
c) Kodi i Planifikimit – pika 4 ( Standardet <strong>dhe</strong> kriteret e planifikimit te tensionit)<br />
Kodi i Standardeve Elektrike
Shërbimet ndihmëse<br />
• Rregullimi Primar i Frekuencës<br />
– shërbim obligativ i cili sigurohet nga Gjenerimi pa pagesë<br />
• Rregullimi Sekondar i Frekuencës<br />
– shërbim obligativ i cili sigurohet nga gjeneratorët vendas ose blehet nga<br />
operatorët fqinjë me pagesë (aktualisht nga EPS-i).<br />
afatgjatë<br />
Sfida - të sigurohen shërbime ndihmëse efiçiente<br />
• Rregullimi Terciar i Frekuencës<br />
– sigurohet me redukime - Plani ABC.<br />
Sfida - të sigurohet rezerva terciare.
Investimet Kapitale<br />
• Në periudhën fillestare CAPEX-i planifikohet të donohet <strong>dhe</strong> të vetë-financohet<br />
pjesërisht, me rritje graduale të vetë-financimit<br />
• Është <strong>në</strong> interes të KOSTT që projektet t’i financoj <strong>për</strong>mes kredive të buta (soft loan)<br />
<strong>për</strong> infrastrukturë – reflektimi <strong>në</strong> tarifë<br />
• Zgjerimin e bazës së aseteve <strong>dhe</strong> realizimin e kthimit <strong>në</strong> ekuitet (parimet e<br />
Metodologjisë Tarifore)<br />
• Operoj <strong>dhe</strong> mendoj komercialisht<br />
120%<br />
100%<br />
80%<br />
60%<br />
40%<br />
20%<br />
0%<br />
CAPEX<br />
M€<br />
3,000<br />
2006 2007 2008 2009<br />
Donacionet [%] Financimi nga KOSTT [%] Kthimi <strong>në</strong> asete [€]<br />
2,500<br />
2,000<br />
1,500<br />
1,000<br />
500<br />
0<br />
* Kthimi <strong>në</strong> asete i<br />
paraqitur <strong>në</strong> diagram<br />
(lakorja e kuqe) është<br />
marrë nga shqyrtimi i<br />
parë i çmimit<br />
8
Qasja e palës së tretë (QPT)<br />
KOSTT ka <strong>për</strong> obligim që të ofroj <strong>dhe</strong> garantoj qasje transparente <strong>dhe</strong> jodiskriminuese të palës së<br />
tretë<br />
– Neni 25 i Ligjit mbi Energji<strong>në</strong> Elektrike – <strong>në</strong> <strong>për</strong>puthje me Traktatin e KE (Neni 20 i Direktivës<br />
2003/54/EC), Kodi i Rrjetit – (Kodi i Kyçjes)<br />
QPT (<strong>për</strong> kyqje <strong>në</strong> rrjet <strong>dhe</strong> <strong>për</strong> shfytëzim të sistemit) është e rregulluar<br />
• Metodologjia tarifore <strong>për</strong> kyqje është <strong>në</strong> shqyrtim e si<strong>për</strong><br />
– Qëllimi është të vendoset një mekanizëm jo-diskriminues, i drejtë <strong>dhe</strong> me elemente nxitëse<br />
– Drafti i <strong>për</strong>piluar parasheh aplikimin e metodologjisë së thellë (deep), e cila mban TUoS <strong>në</strong><br />
nivel më të ulët<br />
» Ndryshimet <strong>në</strong> kosto <strong>në</strong> lokacione të ndryshme bëhet me taksa kyçëse të thella derisa<br />
kostoja e shfrytzimit të rrjetit është e njejtë <strong>në</strong> çdo pikë<br />
• Metodologjia tarifore <strong>për</strong> shfrytëzim të sistemit është aprovuar (TUoS)<br />
– Të hyrat e lejuara (periudha 3 vjeçare e kontrollit të çmimit)<br />
– Kosto-reflektuese <strong>dhe</strong> të <strong>për</strong>ballueshme<br />
9
Vendosja e tregut të hapur të energjisë elektrike<br />
Dizajni <strong>dhe</strong> Rregullat <strong>për</strong>katëse<br />
të Tregut të <strong>për</strong>piluara nga<br />
ZRrE<br />
- Net-pool model<br />
- Kontrata bilaterale<br />
- Tregu Day-ahead<br />
- Mekanizmi Balancues<br />
- CAC (Capacity Availability<br />
Certificate)<br />
Dizajni <strong>dhe</strong> Rregullat e Tregut<br />
të modifikuara nga KOSTT<br />
- Kontrata bilaterale<br />
- Mekanizmi Balancues<br />
-CAC<br />
Dizajni <strong>dhe</strong> Rregullat<br />
Tranzitore të Tregut<br />
- Kontrata bilaterale<br />
Gradualisht <strong>në</strong> 4 faza të arrihet deri te<br />
aplikimi i Rregullave të plota të Tregut
Falemnderit <strong>për</strong> vëmendje<br />
Operator Sistemi, Transmisioni <strong>dhe</strong> Tregu - KOSTT sh.a.<br />
Rr. Iljaz Kodra pn<br />
10 000 Prishti<strong>në</strong>, Kosovë<br />
Tel: +381(0) 38 501 601 5<br />
Fax:+381(0)38 500 201<br />
email: info@kostt.com<br />
Web: www.kostt.com
Change language