Agsursurotayo nga Agbasa - DepEd
Agsursurotayo nga Agbasa - DepEd
Agsursurotayo nga Agbasa - DepEd
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Paaralan:<br />
Purok:<br />
Sa<strong>nga</strong>y:<br />
Rehiyon:<br />
Pa<strong>nga</strong>lan ng<br />
Humiram<br />
Kailan natanggap sa paaralan:<br />
Talaan ng Paggamit ng Modyul<br />
Gamitin ang sumusunod na titik sa pagtatala ng kondisyon ng modyul:<br />
A (Bago)<br />
B (Gamit na ngunit maayos pa)<br />
C (May kaunting sira)<br />
D (Maraming sira)<br />
Kailan<br />
Ipinahiram<br />
Kondisyon Kailan Isinauli Kondisyon
<strong>Agsursurotayo</strong> <strong>nga</strong> <strong>Agbasa</strong><br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
Distrito/Paaralan:<br />
Dibisyon:<br />
HINDI IPINAGBIBILI<br />
PAG-AARI NG PAMAHALAAN<br />
Unang Taon ng Paggamit:<br />
Pinagkukunan ng Pondo:<br />
INILAAN PARA SA<br />
1
<strong>Agsursurotayo</strong> <strong>nga</strong> <strong>Agbasa</strong><br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
Karapatang Uri (Hindi ipinagbibili)<br />
First Edition, 2012<br />
Reserbado ang lahat ng Karapatan. Ang alinmang bahagi nito ay hindi<br />
maaaring ilathala o ilabas sa anumang anyo, kasama na rito ang pelikula, nang<br />
walang nakasulat na pahintulot ang Tagapaglathala at ang mga may-akda. Hindi<br />
sakop ng karapatang-ari ang suring modyul na ilathala sa mga pahayagan at<br />
magasin.<br />
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon<br />
Management Staff<br />
Dagiti Nangsurat<br />
Leila Piñera Areola<br />
Education Program Supervisor<br />
Grace Donata S. Abugan<br />
Master Teacher 2<br />
Na<strong>nga</strong>miris<br />
Francisca S. Nicolas<br />
Estrella Fuertes<br />
Dagiti Illustrador<br />
Noel B. Corpuz Jacinto Cepeda<br />
Jason Villena<br />
Layout Artist<br />
Aro R. Rara<br />
Curriculum Development Division, Bureau of Elementary Education<br />
Office Address : Rm. 204, Bonifacio Bldg.<br />
<strong>DepEd</strong> Complex, Meralco Ave.<br />
1600 Pasig City, Philippines<br />
Telefax : (02) 638-4799/637-4347
Dagiti Linaon<br />
Mensahe ......................................................................... iv<br />
Ortograpia ti Pagsasao <strong>nga</strong> Ilokano .......................... 1<br />
Alagaden ti Gramatika ................................................ 14<br />
Pagkitaan ti Kaipapanan<br />
Dagiti Kadawyan a Sao ken Balikas ......................... 28<br />
iii
Mensahe<br />
Bro. Armin Luistro<br />
iv
Ortograpia<br />
Ti Pagsasao <strong>nga</strong> Ilokano
2<br />
Alpabeto<br />
28<br />
Alpabetong Ilokano<br />
Pagannurutan<br />
dagiti Bulod a<br />
sao<br />
*Adda 20 letra<br />
ti Ilokano.<br />
Dagitoy dagiti<br />
sumaganad:<br />
a, b, k, d, e, g, h,<br />
i,l, m, n, ng,o,p r,s,<br />
t,u,w,y.<br />
Umanayen<br />
dagitoy a<br />
mangbukel<br />
kadagiti balikas<br />
ti Ilokano<br />
*Aramaten dagiti<br />
sumaganad a<br />
walo (8) a<br />
binulod a letra a<br />
“c” ,”f”, “j”, “ñ”,<br />
“q”, “v”, “x ken<br />
“z” a mangbukel<br />
kadagiti nagan ti<br />
tao, lugar,<br />
institusion ken<br />
scientific/<br />
technical a<br />
balikas<br />
*Para kadagiti<br />
balikas <strong>nga</strong> awan<br />
kaasping na ti<br />
Ilokano,<br />
aramaten ti<br />
orihinal a<br />
balikas.<br />
Bilang<br />
dagiti<br />
(Paaweng<br />
/Patimek)<br />
(5)<br />
a-atis<br />
e-ekis<br />
i-ina<br />
o-oso<br />
u-unas<br />
Bilang<br />
dagiti<br />
(Pauni/<br />
Katimek)<br />
(23)<br />
b-bituen<br />
k-kalding<br />
d-dudon<br />
g-getteng<br />
h-hamon<br />
l-lobo<br />
m-manok<br />
n-nuang<br />
ng-ngipen<br />
p-pal-id/paid<br />
r-rasa<br />
s-saka<br />
t-tarampo<br />
w-wasay<br />
y-yoyo<br />
ccomputer<br />
f-fax<br />
j-jacket<br />
ñ-Niño<br />
q-<br />
quadrangle<br />
v-van<br />
x-x-ray<br />
z-zebra<br />
Diptonggo/<br />
Agsaruno a<br />
Pauni<br />
ay-balay<br />
oy-lumboy<br />
aw-aldaw<br />
iw-assiw<br />
br-kubra<br />
ts-tsinela<br />
pl-<br />
planggana<br />
tr-trapal<br />
gr-gripo<br />
dr-dram<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
Aa<br />
Ii<br />
atis<br />
ina<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
Dagiti Alpabeto<br />
Ee<br />
Oo<br />
ekis<br />
oso<br />
3
Uu<br />
Kk<br />
4<br />
unas<br />
kain<br />
Bb<br />
Dd<br />
bambanti<br />
dudon<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
Gg<br />
Ll<br />
gatas<br />
laki<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
Hh<br />
Mm<br />
hamon<br />
manok<br />
5
Nn<br />
Pp<br />
6<br />
nuang<br />
pustiso<br />
Ng<br />
Rr<br />
ngipen<br />
rosas<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
Ss<br />
Ww<br />
saka<br />
wasay<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
Tt<br />
Yy<br />
tian<br />
yoyo<br />
7
Cc<br />
Jj<br />
8<br />
computer<br />
Jacket<br />
Ff<br />
Ññ<br />
fax<br />
Sto. Niño<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
Qq<br />
Xx<br />
quadrangle<br />
x-ray<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
Vv<br />
Zz<br />
van<br />
zebra<br />
9
10<br />
Ti Alpabeto ti Ilokano<br />
Lenguahe ILOKANO<br />
Alpabeto 28<br />
Paaweng/<br />
Patimek<br />
5<br />
Ilokano English<br />
A aso dog<br />
E eroplano airplane<br />
I itlog egg<br />
O oso bear<br />
U uong mushroom<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
Lenguahe ILOKANO<br />
Alpabeto 28<br />
Pauni/Katimek<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
23<br />
Ilokano English<br />
B bituen star<br />
K kalding goat<br />
D dudon grasshopper<br />
G getteng scissors<br />
H hamon ham<br />
L lobo balloon<br />
M manok chicken<br />
N nuang carabao<br />
11
12<br />
Lenguahe ILOKANO<br />
Alpabeto 28<br />
Pauni/Katimek<br />
23<br />
Ilokano English<br />
NG ngipen teeth<br />
P pal-id/paid fan<br />
R rasa crab<br />
S saka foot<br />
T tarampo top<br />
W wasay ax<br />
Y yoyo yoyo<br />
C computer computer<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
Lenguahe ILOKANO<br />
Alpabeto 28<br />
Pauni/Katimek<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
23<br />
Ilokano English<br />
F fax fax<br />
J jacket Jacket<br />
Ñ Niño Niño<br />
Q quadrangle quadrangle<br />
V van van<br />
X x-ray x-ray<br />
Z zebra zebra<br />
13
Alagaden ti Gramatika
A. Bilang (Kailanan)<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
GRAMATIKA - ILOKANO<br />
I. PANGNAGAN<br />
PARA MAYSA PARA DUA PARA-ADU<br />
kabsat agkabsat agkakabsat<br />
gayyem aggayyem aggagayyem<br />
ina agina agiina<br />
ama agama agaama<br />
kasinsin agkasinsin agkakasinsin<br />
kadua agkadua agkakadua<br />
ikit agikit agiikit<br />
sabong sabsabong<br />
nateng natnateng<br />
Adda dagiti sumagmamano a pangnagan a mangibaga<br />
ti sagdudua. Mabukel dagitoy babaen ti panangikabil ti “ag-“ ti<br />
rugi ti bagas ti sao (root word).<br />
Kas pagarigan:<br />
kabsat agkabsat<br />
gayyem aggayyem<br />
ina agina<br />
Adda dagiti pangnagan a mangibaga ti sagga-adu.<br />
Mabukel dagitoy babaen kadagiti sumaganad a wagas:<br />
1. Uliten ti umuna a dua a letra ti sao.<br />
Kas pagarigan:<br />
kabsat kakabsat<br />
gayyem gagayyem<br />
15
16<br />
2. Uliten ti maikadua a letra.<br />
Kas pagarigan:<br />
ubing ubbing<br />
anak annak<br />
ina inna<br />
3. Uliten ti tallo <strong>nga</strong> umuna a letra.<br />
Kas pagarigan:<br />
talon taltalon<br />
makan makmakan<br />
nateng natnateng<br />
4. Uliten ti umuna a balikas santo isilpo ti umuna a letra ti sao.<br />
Kas pagarigan:<br />
balasang babbalasang<br />
lalaki lallaki<br />
tao tattao<br />
Para Babai Para Lalaki<br />
Para Lalaki<br />
ken Babai<br />
“neuter”<br />
nanang tatang nagannak tugaw<br />
ikit uliteg manursuro bola<br />
manang manong kabsat ullaw<br />
ipag kayong anak balay<br />
inang amang ubing danum<br />
lelang lelong gayyem buok<br />
baket lakay abalayan Ules<br />
upa kawitan doktor pu<strong>nga</strong>n<br />
ninang ninong dentista bato<br />
madre padi Inhiniero ikan<br />
babai lalaki tao karayan<br />
nana tata abirat ulep<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
B. Gender<br />
1. Adda dagiti sumagmamano a pangnagan a para lalaki.<br />
Kas pagarigan:<br />
tatang manong lelong<br />
uliteg kayong ninong<br />
amang kawitan lakay<br />
2. Adda dagiti sumagmamano a pangnagan a para babai.<br />
Kas pagarigan:<br />
nanang manang lelang<br />
Ikit ipag ninang<br />
Inang upa baket<br />
3. Adda dagiti sumagmamano a pangnagan a mabalin a<br />
para lalaki wenno para babai.<br />
Kas pagarigan:<br />
anak nagannak gayyem<br />
abalayan ubing kabsat<br />
4. Adda dagiti sumagmamano a pangnagan a saan a para<br />
C. Artikulo<br />
lalaki ken saan met a para babai.<br />
Kas pagarigan:<br />
tugaw lapis mula<br />
taraon danum bola<br />
1. Aramaten ti artikulo a “ti” no maymaysa ti dakamaten a<br />
kadawyan a pangnagan (common noun).<br />
Kas pagarigan:<br />
Ti lapis ni Ben ket ababa.<br />
Agsangsangit ti maladaga.<br />
2. Aramaten ti artikulo a “dagiti” no dua wenno adu ti<br />
dakamaten a kadawyan a pangnagan.<br />
Kas pagarigan:<br />
Dagiti ay-ayam ni Ramon ket kabarbaro.<br />
Napintas dagiti sabsabong iti hardin.<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
17
A. Personal Pronoun<br />
18<br />
II. PANGSUKAT TI PANGNAGAN (PRONOUN)<br />
Umuna a Tao Maikadua a Tao Maikatlo a Tao<br />
Maymaysa siak sika isuna<br />
Adu dakami/datayo dakayo isuda<br />
1. Aramaten ti “siak” para iti tao <strong>nga</strong> agsasao.<br />
Kas pagarigan:<br />
Siak ti nagluto itattay.<br />
2. Aramaten ti “dakami” para iti dua wenno adu a tattao <strong>nga</strong><br />
agsasao malaksid iti tao a kapatpatang.<br />
Kas pagarigan:<br />
Dakami kada Elena ken Nestor ti agdalus ita.<br />
3. Aramaten ti “datayo” para iti dua wenno adu a tattao <strong>nga</strong><br />
agsasao karaman ti kapatpatang a tao.<br />
Kas pagarigan:<br />
Datayo a tallo ti mangdalus iti siled a pagadalan.<br />
4. Aramaten ti “sika” para iti maysa a tao a kapatpatang.<br />
Kas pagarigan:<br />
Ruben, sika ti mangpakan ti aso.<br />
5. Aramaten ti “dakayo” para iti dua wenno adu a tattao a<br />
kapatpatang.<br />
Kas pagarigan:<br />
Sarah ken Rina, dakayo ti agsibog kadagiti<br />
mulmula.<br />
6. Aramaten ti “isuna” para iti maysa a tao a pagpapata<strong>nga</strong>n.<br />
Kas pagarigan:<br />
Ayabam ni Lorna. Isuna ti mangpunas ti lamisaan.<br />
7. Aramaten ti “isuda” para iti dua wenno adu a tattao a<br />
pagpapata<strong>nga</strong>n.<br />
Kas pagarigan:<br />
Ayanna da Emma, Tina ken Lota?<br />
Isuda ti agurnos ti liblibro.<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
B. Demonstrative Pronoun<br />
daytoy (this) dayta (that) daydiay (That)<br />
dagitoy (these) dagita (those) dagidiay (those)<br />
1. Aramaten ti “daytoy”/”dagitoy” no ti banag <strong>nga</strong> aramaten<br />
ket ig-iggaman wenno asideg ti tao <strong>nga</strong> agsasao wenno<br />
asideg kadagiti tao <strong>nga</strong> agsasao.<br />
Kas pa<strong>nga</strong>rigan:<br />
Daytoy ti baro a bagko.<br />
Dagitoy dagiti baro a bagko.<br />
Tugawko daytoy.<br />
Tugawko dagitoy.<br />
2. Aramaten iti “dayta”/”dagita” no ti banag a dakamaten ket<br />
adayo kadagiti tao <strong>nga</strong> agsasao.<br />
Kas pa<strong>nga</strong>rigan:<br />
Dayta kadi ti regalo ni manangmo kenka?<br />
Nagpintas dayta lupotmo.<br />
Dagita kadi dagiti regalom?<br />
3. Aramaten ti “didiay” wenno “sadiay” no ti lugar a<br />
dakamaten ket adayo kadagiti agpapatang a tattao.<br />
Kas pa<strong>nga</strong>rigan:<br />
Mapantayo didiay baybay.<br />
Sadiaytayo <strong>nga</strong> agpasiar.<br />
III. SARITA A MANGIBAGA TI GARAW (VERB)<br />
Napasamaken (Past) (nalpasen/naaramiden)<br />
Mapaspasamak (Present) (madama a maaramid)<br />
Mapasamak to (Future) (Maaramid to pay laeng)<br />
A. Napasamaken (Past Tense)<br />
1. Ikkan ti “na-“ iti bagas/puon (root word) ti sao <strong>nga</strong> agrugi<br />
ti a, e, I, o, ken u.<br />
Kas pagarigan:<br />
arado nagarado<br />
ulaw naulaw<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
19
20<br />
2. Ikkan ti “nag” iti bagas (root word) ti sao <strong>nga</strong><br />
agrugi iti b, k, d, g, h, l, m, n, p, r, s, t, w, ken y.<br />
Kas pagarigan:<br />
basa nagbasa<br />
surat nagsurat<br />
3. Kadagiti sao <strong>nga</strong> agrugi ti “um”, sukatan ti “u” ti “im”.<br />
Kas pagarigan:<br />
umay immay<br />
umuli immuli<br />
B. Mapaspasamak (Present Tense)<br />
Madama a Mapaspasamak (Present Progressive Form)<br />
1. Uliten ti umuna a tallo a letra ti bagas/puon ti sao.<br />
Kas pagarigan:<br />
magna magmagna<br />
ma<strong>nga</strong>n mangma<strong>nga</strong>n<br />
agbasa agbasbasa<br />
agtudo agtudtudo<br />
Mapaspasamak (Simple Present Form)<br />
1. Ikkan ti “ag” ti rugi ti bagas/puon ti sao.<br />
Kas pagarigan:<br />
basa agbasa<br />
tudo agtudo<br />
C. Mapasamak to (Future Tense)<br />
1. Inayon ti “to” ti ungto/udi iti sao (Simple Future Form).<br />
Kas pagarigan:<br />
ma<strong>nga</strong>n ma<strong>nga</strong>nto<br />
umay umayto<br />
mapan mapanto<br />
2. Ikkan ti “ag” ti rugi ti ramut/ bagas ti sao ken nayunan ti<br />
“nto” iti ungto ti sao <strong>nga</strong> agturpos ti paaweng/patmek<br />
(vowel).<br />
Kas pagarigan:<br />
Ag + kanta+nto agkantanto<br />
Ag+basa+nto agbasanto<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
3. Ikkan ti “ag” ti rugi ti bagas ti sao ken nayunan ti “to” iti<br />
ungto ti sao <strong>nga</strong> agturpos ti pauni/katimek (consonant).<br />
Kas pagarigan:<br />
Ag+taray+to agtarayto<br />
Ag+bayad+to agbayadto<br />
Ag+gapas+to aggapasto<br />
IV. SARITA A MANGILADAWAN (ADJECTIVE)<br />
A. Digiti Panangidilig (Degrees of Comparison)<br />
Positive Comparative Superlative<br />
Dagiti wagas a pangbukel ti comparative a degree dagiti sao<br />
a mangiladawan.<br />
1. Buklen ti “comparative degree” ti sao a ma ngiladawan<br />
babaen ti panangulit ti umuna a tallo a letra ti bagas/puon ti<br />
sao (root word).<br />
Kas pagarigan:<br />
dakkel dakdakkel<br />
bassit basbassit<br />
nalaka nalaklaka<br />
natayag nataytayag<br />
napintas napinpintas<br />
nasingpet nasingsingpet<br />
2. Buklen ti “superlative degree” ti sao a mangiladawan<br />
babaen ti panangikabil ti “ka-“ ti rugi ken “-an” ti bagas/<br />
puon ti sao (root word).<br />
Kas pagarigan:<br />
dakkel kadakkelan<br />
bassit kabassitan<br />
nalaka kalakaan<br />
natayag katayagan<br />
napintas kapintasan<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
21
22<br />
V. PHRASES AND SENTENCES<br />
A. Grupo Dagiti Sao Nga Awan Kaipapanan Na (Phrase)<br />
Kas pagarigan:<br />
Dua a bay-on<br />
Dagiti mulmula<br />
Ti nasingpet <strong>nga</strong> ubing<br />
B. Grupo dagiti Sao <strong>nga</strong> Adda Kaipapanan Na (Sentence)<br />
Grupo dagiti sao a kumpleto ti kaipapanan wenno<br />
kapanunotan.<br />
Nadumaduma a Tabas dagiti grupo dagiti sao<br />
1. Panangisarita (Declarative)<br />
Aramaten a panangibaga wenno panangistoria kadagiti<br />
paspasamak wenno bambanag. Agturpos daytoy ti tuldek<br />
(.).<br />
Kas pagarigan:<br />
Dua a bay-on a kamatis ti napuros mi.<br />
Nalangto dagiti mulmula.<br />
Nasingpet <strong>nga</strong> ubingNi Dina .<br />
Adda tarakenko <strong>nga</strong> aso.<br />
Puraw ti marisna.<br />
Atiddog ti ipusna.<br />
2. Panagsaludsod(Interrogative)<br />
Aramaten daytoy iti panagsaludsod wenno pagdamag.<br />
Agturpos daytoy iti marka a pagsaludsod (?).<br />
Kas pagarigan:<br />
Ania (What) ti naganmo?<br />
Asino/Siasino( Who) dagiti nagannakmo?<br />
Sadino (Where) ti papanam?<br />
Apay (Why) a nagsangit?<br />
Kasano (How) ti agluto ti bibingka?<br />
Mano (How many) ti kakabsatmo?<br />
Mano (How Much) ti maysa kilo a karne ti baboy?<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
3. Panagibaon(Imperative/Command)<br />
a. Aramaten a panangibaon. Agultimo daytoy ti tuldek (.)<br />
Kas pagarigan:<br />
Ma<strong>nga</strong>nkan.<br />
Agriingka a nasapa.<br />
Pakanem dagita taraken.<br />
b. Pagpakaasi (request)<br />
Aramaten a panagdawat ti pabor. Aramaten dagiti<br />
pagsasao <strong>nga</strong> “paki” wenno “mabalin” Mabalin <strong>nga</strong><br />
agturpos daytoy ti tuldek (.) wenno marka a pagsaludsod<br />
(?).<br />
Kas pa<strong>nga</strong>rigan:<br />
Pakibagam man kenni Ben <strong>nga</strong> umay ditoy.<br />
Mabalin a buludek dayta lapismo?<br />
4. Mangibaga ti Nalaus a Karirikna (Exclamatory)<br />
Aramaten a panangibaga ti karirikna kas iti nalaus a ragsak,<br />
nalaus a pungtot, nalaus a buteng, pannakakigtot, ken<br />
dadduma pay.<br />
Kas pagarigan:<br />
Yehey, na<strong>nga</strong>bak kami!<br />
Alla! Nalipatak daytay pitakak.<br />
Adda uleg! Adda uleg!<br />
Uram! Uram!<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
VI. TARABAY TI PAG - ”SPELLING”<br />
A. Suroten ti orihinal <strong>nga</strong> “spelling” dagiti nagan ti tao, lugar, ken<br />
dadduma pay.<br />
Kas pagarigan:<br />
Jose Rizal<br />
Sto. Nino, Cagayan<br />
23
B. Suroten ti orihinal naa “spelling” dagiti sao a pangteknikal,<br />
24<br />
pang siensia ken dagiti simbulo ti siensia ken matematika.<br />
Kas pagarigan:<br />
Varicose veins<br />
Chemotherapy<br />
Fe (Iron)<br />
C. Suroten ti orihinal <strong>nga</strong> “spelling” dagiti bulod <strong>nga</strong> balikas.<br />
Kas pagarigan:<br />
French Fries spaghetti<br />
zodiac fax<br />
pizza x-ray<br />
D. Para ti diphthong ken consonant cluster<br />
1. Singin a paaweng/patimek a letra “ai”. Saan <strong>nga</strong> agbaliw<br />
ti “spelling” ti “ai” no aramaten a kas “suffix” iti panagbukel<br />
iti sao ngem agbalin a “ya” no aramaten a kas “prefix”.<br />
Kas pagarigan:<br />
paria, saan a parya<br />
baria, saan a barya<br />
yatang, saan a iatang<br />
yawat, saan a iawat<br />
2. Singin a paaweng/patimek a letra <strong>nga</strong> “ie”, “io” ken “iu”.<br />
Saan <strong>nga</strong> agbaliw ti “spelling” dagitoy no aramaten a<br />
mangbukel ti sao. Ngem ti paaweng a letra “ie” ket agbalin<br />
<strong>nga</strong> “ye” no ti bagas/puon ti sao ket “ye” ti ultimo <strong>nga</strong> ui<br />
na.<br />
Kas pa<strong>nga</strong>rigan:<br />
piek, saan a piyek<br />
dies, saan a diyes<br />
kalye, saa a kalie<br />
molye, saan a molie<br />
banio, saan a banyo<br />
pariok, saan a paryok<br />
*Ngem saan a pagbalinen ti “spelling” bagyo (typhoon) ti<br />
bagio tapno adda paggidiatan da ti Baguio a nagan ti<br />
lugar.<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
3. Agbalin a “wa” ti singin a paaweng/patimek a letra <strong>nga</strong><br />
“oa” , “we” para ti “oe” ken “wi” para ti “oi” malaksid laeng<br />
dagiti nagan ti tao, lugar, ken dadduma pay.<br />
Kas pagarigan:<br />
awan, saan aoan<br />
nagsaway, saan a nagsaoay<br />
Paoay, saan a paway<br />
sawen, saan a saoen<br />
tawen, saan a taoen<br />
kawil, saan a kaoil<br />
pawil, saan a paoil<br />
wa(ua) we(ue) wa(ui) wo wu<br />
SAWEN AMMO<br />
SAO + EN AMMO + EN<br />
SAOEN AMMOEN<br />
SAUEN AMMUEN<br />
SAWEN AMMUEN<br />
4. Saan <strong>nga</strong> agbalbaliw ti “spelling” dagiti singin a paaweng/<br />
patimek a letra <strong>nga</strong> “ua” , “ue” ken “ui”.<br />
Kas pa<strong>nga</strong>rigan:<br />
sua, saan a suwa wenno swa<br />
parsua, saan a parsuwa wenno parswa<br />
paskua, saan a paskuwa wenno paskwa<br />
puek, saan a puwek<br />
suek, saan a suwek<br />
suitik, saan a suwitik<br />
kuitis, saan a kuwitis<br />
5. Agnanayon <strong>nga</strong> umuna ti letra “u” ngem “o” no agsaruno<br />
dagitoy a naaramat iti maysa a sao.<br />
Kas pa<strong>nga</strong>rigan:<br />
buok, saan a bouk<br />
ruot, saan a rout<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
25
26<br />
6. No ti letra “o” ken “u” ket inaramat ti mano a daras iti maysa<br />
a sao, agnanayon a ti letra “o” ti makita ti ultimo ti sao.<br />
Kas pa<strong>nga</strong>rigan:<br />
puyupoy, saan a puyopuy<br />
kutukot, saan a kutokut<br />
7. Agnanayon <strong>nga</strong> adda iti umuna a balikas ti “u” no uliten ti<br />
balikas (syllable) tapno makabukel ti sao.<br />
Kas pa<strong>nga</strong>rigan:<br />
purpor, saan a purpur wenno porpur<br />
bukbok, saan a bokbuk wennu bukbuk<br />
8. No ti sao ket nabukel manipud ti panangdagullit ti isu met<br />
laeng a sao <strong>nga</strong> adda letra na <strong>nga</strong> “o”, saan <strong>nga</strong><br />
agbalbaliw ti “spelling” na daytoy.<br />
Kas pa<strong>nga</strong>rigan:<br />
budobudo, saan a budubudo<br />
killokillo, saan a killukillo<br />
*Ngem saan <strong>nga</strong> agbalin a “halohalo” ti haluhalo” gapu ta<br />
saan a makapagmaymaysa ti sao a “halo”.<br />
9. No adda suffix” a maisilpo iti sao <strong>nga</strong> agturpos ti dua a letra<br />
“I”, daytoy ket agbalin <strong>nga</strong> “iy”.<br />
Kas pa<strong>nga</strong>rigan:<br />
rabii, agbalin a karabiyan<br />
rabii<br />
rabii + an + rabiyan<br />
10. Ti letra <strong>nga</strong> “I” ket agbalin a “y” no isilpo daytoy ti sao <strong>nga</strong><br />
agturpos ti “w” ken no maikkan ti “suffix” na.<br />
Kas pa<strong>nga</strong>rigan:<br />
babawi, agbalin a babawyen<br />
babawi + en<br />
babawien=babawyen<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
11. Saan <strong>nga</strong> agbalbaliw ti “spelling ti bagas ti sao <strong>nga</strong><br />
agturpos ti letra “I” uray masilpuan daytoy ti “suffix”.<br />
Kas pa<strong>nga</strong>rigan:<br />
babai, agbalin a babaien<br />
lalaki, agbalin a lalakien<br />
pati, agbalin a patien<br />
12. Ti letra “e” ket agbalin <strong>nga</strong> “I” kasta met ti letra “o” ken<br />
agbalin <strong>nga</strong> “u” no bagas ti sao <strong>nga</strong> agturpos ti letra “e”<br />
wenno “o” ken masilpuan daytoy ti “suffix” <strong>nga</strong> agrugi ti<br />
“e”. Ngem no ti “suffix” a maisilpo ti ramut ti sao <strong>nga</strong><br />
agturpos ti “e” ket “a”, ti “spelling” ti sao ket saan <strong>nga</strong><br />
agbalbaliw.<br />
Kas pa<strong>nga</strong>rigan:<br />
kape, agbalin a kapien ken kapean<br />
korte, agbalin a kortien ken korteam<br />
bato, agbalin a batuen<br />
arado, agbalin <strong>nga</strong> araduen<br />
13. No bagas ti sao ket agturpos ti “ao”, “o” wenno “yo” ken<br />
masilpuan daytoy ti “suffix”, dagitoy ket agbalin a “w”.<br />
Kas pa<strong>nga</strong>rigan:<br />
gao, agbalin a gawen gao + en<br />
kayo, agbalin a kaywen gaoen<br />
dayo, agbalin a daywen gawen<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
27
Pagkitaan ti Kaipapanan<br />
dagiti Kadawyan a Sao<br />
ken Balikas
Glosario ti Ilokano<br />
Kadawyan a Panagkablaaw ken sarsarita<br />
ILOKANO<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
Naimbag a bigat. Magandang umaga Good morning.<br />
Naimbag a malem. Magandang hapon Good afternoon.<br />
Naimbag a rabii. Magandang gabi Good evening.<br />
Naimbag <strong>nga</strong> aldaw. Magandang araw Good day.<br />
Dios ti agngina, apo./<br />
Agyamannak, apo.<br />
Salamat po. Thank you.<br />
Awan aniamanna Walang anuman Don't mention<br />
Kumusta ka/kayo, apo. Kumusta kayo? How are you.<br />
Nasayaat, apo. Mabuti I am fine/good.<br />
Pakawanen nak, apo Patawarin mo ako. Forgive me.<br />
Dispensarennak apo. Ipagpaumanhin I am sorry./Excuse me.<br />
Agpakadaakon, apo Paalam na po Goodbye.<br />
Kastan/Kasta pay, apo Hanggang sa muli Till then.<br />
Innakon, apo Alis na po ako I am going.<br />
Di la mabalin …/<br />
Pa<strong>nga</strong>asi yo man<br />
Pwede ba… Maaari<br />
po ba,,<br />
Will you please…<br />
Please<br />
Inkamin, apo Alis na po kami. We are going.<br />
Dios ti kumuyog. (for<br />
the one who is leaving)<br />
Sumainyo ang<br />
Panginoon<br />
May God be with you.<br />
29
30<br />
ILOKANO<br />
Dios ti agbati. (for the<br />
one who will stay<br />
Paset iti bagi (Parts of the body)<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
Sumainyo ang<br />
Panginoon.<br />
May God be with you.<br />
Naragsak a Paskua Maligayang Pasko. Merry Christmas.<br />
Naragsak a Baro a<br />
Tawen.<br />
Narang-ay a Baro a<br />
Tawen.<br />
Naragsak a<br />
panagkasa<strong>nga</strong>y.<br />
Maligayang bagong<br />
taon.<br />
Masaganang<br />
bagong taon.<br />
Maligayang<br />
kaarawan.<br />
Happy New Year<br />
Prosperous New Year.<br />
Happy birthday.<br />
Ay-ayaten ka. Mahal kita I love you.<br />
Ipatpateg ka.<br />
ILOKANO<br />
Pinapahalagahan<br />
kita.<br />
I care for you.<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
ulo ulo head<br />
mata mata eyes<br />
lapayag tai<strong>nga</strong> ear<br />
agong ilong Nose<br />
ngiwat bu<strong>nga</strong><strong>nga</strong> mouth<br />
bibig bibig lips<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
ILOKANO<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
timid baba chin<br />
tengnged leeg neck<br />
teltel batok nape<br />
muging noo forehead<br />
pingping pisngi cheeks<br />
buok buhok hair<br />
karabukob lalamunan throat<br />
kiday kilay eyebrows<br />
takkob dagiti mata talukap ng mata eyelids<br />
kurimatmat pilik mata eyelash<br />
pispis sintido temple<br />
<strong>nga</strong>das <strong>nga</strong>la<strong>nga</strong>la hard palate<br />
gugot, gigis gilagid gums<br />
31
32<br />
ILOKANO<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
ngipen ngipin teeth<br />
pa<strong>nga</strong>l pa<strong>nga</strong> jaw<br />
dila dila tongue<br />
abaga balikat shoulder<br />
siket baywang waist<br />
barukong dibdib chest<br />
patong balakang hips<br />
suso suso breast<br />
takiag bisig arms<br />
ima kamay hand<br />
siko siko elbow<br />
kilikili kilikili armpit<br />
pungopunguan pupulsuhan wrist<br />
ramay daliri fingers<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
ILOKANO<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
kuko kuko fingernails<br />
ta<strong>nga</strong>n hinlalaki thumb<br />
tammudo hintuturo pointing finger<br />
pasiraw-at palasingsi<strong>nga</strong>n ring finger<br />
kikit kalingki<strong>nga</strong>n little finger<br />
dakulap palad palm<br />
luppo hita thigh<br />
sip-ang/sillang singit loin<br />
tumeng tuhod knee<br />
gurong binti legs<br />
lakkong alak-alakan back of the knee<br />
saka paa foot<br />
dapan talampakan sole<br />
mukod sakong heel<br />
lipay-lipay bukong-bukong ankle<br />
33
34<br />
ILOKANO<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
bukot likod back<br />
puseg pusod navel<br />
ba<strong>nga</strong>ba<strong>nga</strong> bungo skull<br />
pidit-pidit ear lobe<br />
kudil balat skin<br />
ubet puwit buttocks<br />
ukel-ukel bayag testicles<br />
kimmut/kerret anus<br />
Kameng ti pamilia (Members of the Family)<br />
ILOKANO<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
nanang, inang, ina ina mother<br />
tatang, amang, ama ama father<br />
Kabsat a lalaki kapatid na lalake brother<br />
kabsat a babai kapatid na babae sister<br />
manong kuya elder brother<br />
manang ate elder sister<br />
ading<br />
nakababatang<br />
kapatid<br />
younger sibling<br />
Lelong/lilong lolo grandfather<br />
Lelang/lilang lola grandmother<br />
uliteg tiyo uncle<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
ILOKANO<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
ikit tiya auntie<br />
kayong bayaw brother in-law<br />
ipag hipag sister in-law<br />
kapiddua pinsan makalawa second degree cousin<br />
kapitlo pinsan makatlo third degree cousin<br />
kasinsin pinsan cousin<br />
apong ninuno<br />
great grand father/<br />
mother<br />
amang lakay lolo sa tuhod great grand father<br />
inang baket lola sa tuhod great grand mother<br />
buridek bunso youngest<br />
inauna pa<strong>nga</strong>nay eldest<br />
anak a babai anak na babae daughter<br />
anak a lalaki anak na lalake son<br />
apo/appo/apuko apo grandchild/children<br />
kaanakan a lalaki pamangkin na lalake nephew<br />
kaanakan a babae<br />
manugang a babai<br />
pamangkin na<br />
babae<br />
manugang na<br />
babae<br />
niece<br />
daughter-in-law<br />
manugang a lalaki manugang na lalake son in law<br />
katuga<strong>nga</strong>n biyenan parents in –law<br />
katuga<strong>nga</strong>n a babai biyenan na babae mother-in-law<br />
katuga<strong>nga</strong>n a lalaki biyenan na lalake father-in-law<br />
maladaga musmos baby<br />
35
Agpapaay ti ili (Community Workers)<br />
36<br />
ILOKANO<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
mannalon magsasaka farmer<br />
mang<strong>nga</strong>lap mangingisda fisherman<br />
karpintero karpintero carpenter<br />
tsuper/drayber tsuper/drayber driver<br />
manursuro/maestro/<br />
maestra<br />
guro/lalakeg guro/<br />
babaeng guro<br />
nars nars nurse<br />
suldado kawal/sundalo soldier<br />
mang<strong>nga</strong>gas/doktor manggagamot doctor<br />
polis pulis policeman<br />
inhiniero inhinyero engineer<br />
abogado abogado lawyer<br />
dentista dentista dentist<br />
aglaklako tindero/tindero vendor<br />
teacher/male teacher/<br />
female teacher<br />
labandera labandera laundrywoman<br />
dianitor dyanitor janitor<br />
paltera/mammaltot hilot/komadrona midwife<br />
mayor alkalde mayor<br />
panadero/panadera panadero/panadera baker<br />
padi pari priest<br />
madre madre nun<br />
kapitan punong bara<strong>nga</strong>y bara<strong>nga</strong>y captain<br />
albulario/baglan albularyo quackdoctor<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
Kadawyan a bambanag (Common objects)<br />
ILOKANO<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
libro aklat book<br />
pisara pisara chalkboard<br />
papel papel paper<br />
tsart tsart chart<br />
ikamen banig mat<br />
lapis lapis pencil<br />
ladawan larawan picture<br />
isarita kuwento story<br />
lamesa/lamisaan mesa table<br />
tugaw upuan chair<br />
diding dingding wall<br />
ridaw/rua<strong>nga</strong>n pinto door<br />
datar/suelo sahig floor<br />
tawa/bentana bintana window<br />
bestida bestida dress<br />
palda saya skirt<br />
pantalon pantalon pants/trousers<br />
kamiseta kamiseta shirt<br />
blusa blusa blouse<br />
paraimeng/sweater/<br />
dyaket<br />
sweater/jacket sweater/jacket<br />
sinturon sinturon belt<br />
sapatos sapatos shoes<br />
medias medyas socks<br />
relo relo watch<br />
antiparra salamin sa mata eye glasses<br />
kallugong sumbrero cap<br />
37
38<br />
ILOKANO<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
payabyab balanggot hat (big)<br />
kattukong salakot<br />
hat (skin of white squash/<br />
upo)<br />
singsing singsing ring<br />
aritos hikaw earrings<br />
kuentas kuwintas necklace<br />
pulseras/purselas pulseras bracelet<br />
relo orasan/relo watch<br />
katre kama bed<br />
pu<strong>nga</strong>n unan pillow<br />
ules kumot blanket<br />
muskitero kulambo mosquito net<br />
sarming salamin mirror<br />
aparador aparador dresser<br />
pinggan pinggan plate<br />
kutsara kutsara spoon<br />
tinidor tinidor fork<br />
baso baso glass<br />
duyog<br />
malukong/mallukong mangkok bowl<br />
platito platito saucer<br />
kaldero kaldero kettle<br />
aklo sandok ladle<br />
dalikan/dapugan kalan stove<br />
container made of<br />
coconut shell<br />
pariok kawali frying pan<br />
siliasi kawa vat<br />
burnay ba<strong>nga</strong> earthen jar<br />
tayab lutuan na ba<strong>nga</strong><br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
karamba<br />
ILOKANO<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
earthen jar (to keep<br />
drinking water)<br />
garapon garapon jar (made of glass<br />
landet/landek sangkalan chopping board<br />
immuko/kampit kutsilyo knife<br />
buneng itak bolo<br />
wasay palakol axe<br />
botelia bote bottle<br />
bola bola ball<br />
bato bato stone<br />
bay-on bayong basket<br />
iit walis tinting hardbroom<br />
sagad walis tambo softbroom<br />
danum tubig water<br />
innapuy kanin boiled rice<br />
ikan/lames isda fish<br />
sida ulam viand<br />
bambanti panakot scare crow<br />
Kuaderno/notbuk kuwaderno notebook<br />
alad bakod fence<br />
ruot damo grass<br />
makan/taraon pagkain food<br />
daniw tula poem<br />
samiweng/kanta/sniweng awit song<br />
pagkappian tasa cup<br />
kutsarita kutsarita teaspoon<br />
sartin sartin cup (can)<br />
sungrod panggatong firewood<br />
nisnis basahan rag<br />
39
Kadawyan a Dingdinguen<br />
40<br />
ILOKANO<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
aso aso dog<br />
uken tuta puppy<br />
pusa pusa cat<br />
nuang kalabaw carabao<br />
baka baka cow<br />
kabalio kabayo horse<br />
kalding kambing goat<br />
pato bibe duck<br />
itik itik wild duck<br />
ganso gansa goose<br />
manok manok chicken<br />
upa inahin hen<br />
kawitan tandang rooster<br />
piek sisiw chick<br />
billit ibon bird<br />
tukak palaka frog<br />
kuriat kuliglig cricket<br />
uleg ahas snake<br />
bao/utot daga rat<br />
marabutit bubuwit mouse<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
ILOKANO<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
alutiit butiki house lizard<br />
kuton langgam ant<br />
kulibangbang paruparo butterfly<br />
kulalanti/kulintaba alitaptap firefly<br />
kurarapnit paniki bat<br />
kuto kuto lice<br />
andidit kuliglig cicada<br />
abal-abal/sibbaweng salagubang June beetle<br />
ugsa usa deer<br />
lamok lamok mosquito<br />
ngilaw la<strong>nga</strong>w housefly<br />
timel pulgas flea<br />
Bingraw/dingraw ba<strong>nga</strong>w fly<br />
buaya buwaya crocodile<br />
Sipet/ipes ipis cockroach<br />
kiteb surot bed bug<br />
sunggo unggoy monkey<br />
barrairong Uwang coconut beetle<br />
alimbubuyog bubuyog bee<br />
dudon tipaklong grasshopper<br />
41
Kadawyan a Mulmula<br />
42<br />
ILOKANO<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
kaimito kaymito star apple<br />
mangga mangga mango<br />
santol santol santol<br />
salamagi Sampalok tamarind<br />
sarguelas Siniguelas Spanish plum<br />
lumboy duhat black plum<br />
bayabas bayabas guava<br />
sua suha pomelo<br />
atis atis custard apple<br />
tsiko tsiko chico<br />
damortis/kamantiris kamatsile guamachile/camachile<br />
narra narrra narra<br />
abokado abokado avocado<br />
bugnay bignay chinese laurel/currant<br />
tree<br />
akasia akasya acacia<br />
sagat molave molave<br />
kariskis ipil ipil ipil<br />
bulo kawayan bamboo<br />
kawayan/bayog/killing kawayan bamboo<br />
balite balete banyan tree<br />
mustasa mustasa horseradish<br />
marunggay malunggay mori<strong>nga</strong> oleifera<br />
paria ampalaya bittergourd<br />
sandia pakwan watermelon<br />
murod melon melon<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
ILOKANO<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
tarong talong eggplant<br />
kamatis kamatis tomato<br />
karabasa kalabasa squash<br />
tabu<strong>nga</strong>w upo bottlegourd/white squash<br />
kabatiti patola patola<br />
mais corn corn<br />
mani mani peanut<br />
pagay palay rice<br />
utong sitaw stringbeans<br />
pallang sigarilyas winged bean<br />
kawkawati<br />
madre de kakaw/<br />
kakawate<br />
madre de cacao<br />
balangeg kangkong swamp cabbage<br />
kuantong kulitis spinach<br />
bilunak alugbati red vine spinach<br />
singkamas singkamas turnip<br />
mansanas mansanas apple<br />
ubas ubas grapes<br />
bua <strong>nga</strong><strong>nga</strong> betel nut<br />
kamutig/kamutit kamote sweet potato<br />
kahoy kamoteng kahoy cassava<br />
ubi ube yam<br />
aba gabi taro<br />
katuday katuray vegetable hummingbird<br />
lasona sibuyas onion<br />
laya luya ginger<br />
bawang bawang garlic<br />
pipino pipino cucumber<br />
43
Kadawyan a Paset ti Balay<br />
Kadawyan a Paset ti Pagadalan<br />
44<br />
ILOKANO<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
salas/laem sala living room<br />
siled a pagturugan silid-tulugan bedroom<br />
kusina kusina kitchen<br />
kasilias palikuran restroom<br />
banio banio bathroom<br />
pagidulinan/pagipaknian bodega storeroom<br />
grahe/garahe garahe garage<br />
pa<strong>nga</strong>nan silid-kainan dining room<br />
sarusar kamalig rice granary<br />
suelo/datar sahig floor<br />
atep bubong roof<br />
adigi haligi<br />
diding dingding wall<br />
main post of the<br />
house<br />
bobida bobeda ceiling<br />
bangsal/bansag batalan<br />
wash area near the<br />
kitchen<br />
ILOKANO<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
siled a pagadalan silid-aralan classroom<br />
upisina ti mangidadaulo iti opisina ng<br />
principal’s office<br />
eskuela<br />
punongguro<br />
siled ti pagbasaan silid-aklatan library<br />
pagay-ayaman palaruan playground<br />
minuyo<strong>nga</strong>n hardin garden<br />
kasilias palikuran comfort room<br />
kantin kantin canteen<br />
klinika klinika clinic<br />
entablado entablado stage<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
Kadawyan a luglugar iti komunidad<br />
ILOKANO<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
balay bahay house<br />
arubayan bakuran yard<br />
purok pamayanan community<br />
siudad lungsod city<br />
ili bayan town<br />
igid ti baybay/pantar tabing-dagat beach<br />
plasa/tiendaan palengke market<br />
tiendaan/gareta tindahan store<br />
simbaan simbahan church<br />
pagadalan paaralan school<br />
opisina tanggapan office<br />
klinik klinika clinic<br />
karayan ilog river<br />
danaw lawa lake<br />
lipnok lawa pond<br />
kalsada daan/kalsada road<br />
munisipiio munisipiyo town hall<br />
parke/plasa parke park<br />
ospital ospital hospital<br />
istasion dagiti bus/lugan istasyon ng bus bus station<br />
mall mall mall<br />
istasion ti pulis/presinto presinto police station<br />
gymnasium gymnasium gymnasium<br />
dissuor talon waterfalls<br />
burayok/ubbog bukal spring<br />
waig batis creek<br />
45
Maris<br />
Sukog<br />
46<br />
ILOKANO<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
Nalabaga/nalabbaga pula red<br />
arindaraen pulang-pula bloody red<br />
kiaw/amarillo/duyaw dilaw yellow<br />
orange/kahel/orens kulay dalandan orange<br />
malarosas kulay rosas pink<br />
nangisit itim black<br />
puraw puti white<br />
asul/bugagaw bughaw blue<br />
Immubi/kolor-ubi lila/ube violet<br />
berde luntian green<br />
maradaga kayumangi brown<br />
maris dapo/kolor-dapo abuhin gray<br />
ILOKANO<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
nagbukel bilog round<br />
kuadrado parisukat square<br />
rektanggulo parihaba rectangle<br />
tryanggulo tatsulok triangle<br />
mara-itlog biluhaba oblong<br />
marabituen hugis bituin star-shape<br />
maradiamante hugis-diyamante diamond<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
Angot, Raman ken dadduma pay<br />
ILOKANO<br />
naangdod/naangot/<br />
nabagsit<br />
Dagiti Aldaw iti Makalawas<br />
ILOKANO<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
mabaho odorous/bad odor<br />
naangseg mapanghi foul smell (urine)<br />
nabanglo mabango fragrant<br />
nasam-it matamis sweet<br />
napait mapait bitter<br />
naapgad maalat salty<br />
nagasang maanghang pugent/spicy<br />
naimas masarap palatable/delicious<br />
naalsem maasim sour<br />
nanaman/naraman malinamnam tasty<br />
nasabeng<br />
natamnay matabang lacks salt<br />
Nasugpet/nasigpet mapakla<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
Lunes Lunes Monday<br />
Martes Martes Tuesday<br />
Mierkules Miyerkules Wednesday<br />
Huebes Huwebes Thursday<br />
Biernes Biyernes Friday<br />
Sabado Sabado Sabado<br />
Domingo Linggo Sunday<br />
47
Konsepto ti oras<br />
48<br />
ILOKANO<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
bigat/agsapa umaga morning<br />
parbangon madaling araw dawn<br />
aldaw araw daytime<br />
rabii gabi night/evening<br />
agmatuon/ting<strong>nga</strong>’t<br />
aldaw<br />
taghaling tapat high noon<br />
malem hapon afternoon<br />
sardam agaw-dilim dusk<br />
ting<strong>nga</strong> ti rabii hatinggabi midnight<br />
apagbittak ti lawag bukang liwayway dawn<br />
apagsipnget dapit hapon twilight<br />
alauna ika-isa one o’clock<br />
alas dos ikalawa two o’clock<br />
alas tres ikatlo three o’clock<br />
alas kuatro ikaapat four o’clock<br />
alas singko ikalima five o’clock<br />
alas sais ikaanim six o’ clock<br />
alas siete ikapito seven o’ clock<br />
alas otso ikawalo eight o’ clock<br />
alas nuebe ikasiyam nine o’ clock<br />
alas dies ikasampu ten o’clock<br />
alas onse ikalabing-isa eleven o’ clock<br />
alas dose ikalabindalawa twelve o’ clock<br />
tallopulo a minuto<br />
kalpasan ti ala una/ala<br />
una ket gudua<br />
tatlumpungminuto<br />
makalipas ng ikaisa<br />
one-thirty<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
Dagiti Bulan iti Makatawen<br />
ILOKANO<br />
Kasasaad ti Panawen<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
Enero Enero January<br />
Pebrero Pebrero February<br />
Marso Marso March<br />
Abril Abril April<br />
Mayo Mayo May<br />
Hunyo Hunyo June<br />
Hulyo Hulyo July<br />
Agosto Agosto August<br />
Setiembre Setyembre September<br />
Oktubre Oktubre October<br />
Nobiembre Nobyembre November<br />
Disiembre Disyembre December<br />
ILOKANO<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
nasayaat a panawen mabuting panahon fair weather<br />
nainit/agin-init umaaraw sunny<br />
naulep maulap cloudy<br />
naangin mahangin windy<br />
natutudo/nepnep maulan rainy<br />
kalgaw tag-init summer<br />
nalamiis/nalam-ek/<br />
nasalemsem<br />
malamig cold<br />
napudot/nadagaang/ mainit/nasalimuot hot<br />
agbagbagio bumabagyo stormy<br />
naangep mahamog foggy<br />
49
Karirikna<br />
50<br />
ILOKANO<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
ragsak saya/ligaya joy/happiness<br />
namnama pag-asa hope<br />
liday lungkot sadness/loneliness<br />
unget, pungtot poot, bangis fury<br />
busor galit/uyam anger<br />
ayat pag-ibig love<br />
gura tampo hatred<br />
buteng takot fear<br />
duadua duda doubt<br />
kigtot gulat surprise<br />
apal inggit envy<br />
agom kasakiman greed<br />
imon selos jealousy<br />
annad/alwad i<strong>nga</strong>t care<br />
takrot duwag coward<br />
imot madamot stingy<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
Numero manipud 0 agingga iti 100<br />
ILOKANO<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
sero/ibbong wala zero<br />
maysa isa one<br />
dua dalawa two<br />
tallo tatlo three<br />
uppat apat four<br />
lima lima five<br />
innem anim six<br />
pito pito seven<br />
walo walo eight<br />
siam siyam nine<br />
sa<strong>nga</strong>pulo sampu ten<br />
sa<strong>nga</strong>pulo ket maysa labing-isa eleven<br />
sa<strong>nga</strong>pulo ket dua labindalawa twelve<br />
sa<strong>nga</strong>pulo ket tallo labintatlo thirteen<br />
sa<strong>nga</strong>pulo ket uppat labing-apat fourteen<br />
sa<strong>nga</strong>pulo ket lima labinlima fifteen<br />
sa<strong>nga</strong>pulo ket innem labing-anim sixteen<br />
sa<strong>nga</strong>pulo ket lima labimpito seventeen<br />
sa<strong>nga</strong>pulo ket walo labinwalo eighteen<br />
sa<strong>nga</strong>pulo ket siam labinsiyam nineteen<br />
duapulo dalawampu twenty<br />
51
52<br />
ILOKANO<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
duapulo ket maysa dalawampu’tisa twenty-one<br />
duapulo ket dua dalawampu’tdalawa twenty-two<br />
duapulo ket walo dalawampu’ttatlo twenty-three<br />
duapulo ket uppat dalawampu’tapat twenty-four<br />
duapulo ket lima dalawampu’tlima twenty-five<br />
duapulo ket innem dalawampu’tanim twenty-six<br />
duapulo ket pito dalawampu’tpito twenty-seven<br />
duapulo ket walo dalawampu’twalo twenty-eight<br />
duapulo ket siam dalawampu’tsiyam twenty-nine<br />
tallopulo tatlumpu thirty<br />
tallopulo ket maysa tatlumpu’tisa thirty-one<br />
tallopulo ket dua talumpu’tdalawa thirty-two<br />
tallopulo ket tatlo tatlumpu’ttatlo thirty-three<br />
tallopulo ket uppat tatlumpu’tapat thirty-four<br />
tallopulo ket lima talumpu’tlima thirty-five<br />
tallopulo ket innem tatlumpu’tanim thirty-six<br />
tallopulo ket pito tatlumpu’tpito thirty-seven<br />
tallopulo ket walo tatlumpu’twalo thirty-eight<br />
tallopulo ket siam tatlumpu’tsiyam thirty-nine<br />
uppat a pulo apatnapu forty<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
ILOKANO<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
uppat a pulo ket maysa apatnapu’tisa forty-one<br />
uppat a pulo ket dua apatnapu’tdalawa forty-two<br />
uppat a pulo ket tallo apatnapu’ttatlo forty-three<br />
uppat a pulo ket uppat apatnapu’tapat forty-four<br />
uppat a pulo ket lima apatnapu’tlima forty-five<br />
uppat a pulo ket innem apatnapu’tanim forty-six<br />
uppat a pulo ket pito apatnapu’tpito forty-seven<br />
uppat a pulo ket walo apatnapu’twalo forty-eight<br />
uppat a pulo ket siam apatnapu’tsiyam forty-nine<br />
limapulo limampu fifty<br />
limapulo ket maysa limampu't isa fifty-one<br />
limapulo ket dua limampu't dalawa fifty-two<br />
limapulo ket tallo limampu't tatlo fifty-three<br />
limapulo ket uppat limampu't apat fifty-four<br />
limapulo ket lima limampu't lima fifty-five<br />
limapulo ket innem limapu't anim fifty-six<br />
limapulo ket pito limapu't pito fifty-seven<br />
limapulo ket walo limampu't walo fifty-eight<br />
limapulo ket siam limampu't siam fifty-nine<br />
innem a pulo animnapu sixty<br />
53
54<br />
ILOKANO<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
innem a pulo ket maysa animnapu't isa sixty-one<br />
innem a pulo ket dua animnapu't dalawa sixty-two<br />
innem a pulo ket tallo animnapu't tatlo sixty-three<br />
innem a pulo ket uppat animnapu't apat sixty-four<br />
innem a pulo ket lima animnapu't lima sixty-five<br />
innem a pulo ket innem animnapu't anim sixty-six<br />
innem a pulo ket pito animnapu't pito sixty-seven<br />
innem a pulo ket walo animnapu't walo sixty-eight<br />
innem a pulo ket siam animnapu't siam sixty-nine<br />
pitopulo pitumpu seventy<br />
pitopulo ket maysa pitumpu't isa seventy-one<br />
pitopulo ket dua pitumpu't dalawa seventy-two<br />
pitopulo ket tallo pitumpu't tatlo seventy-three<br />
pitopulo ket uppat pitumpu't apat seventy-four<br />
pitopulo ket lima pitumpu't lima seventy-five<br />
pitopulo ket innem pitumpu't innem seventy-six<br />
pitopulo ket pito pitumpu't pito seventy-seven<br />
pitopulo ket walo pitumpu't walo seventy-eight<br />
pitopulo ket siam pitumpu't siam seventy-nine<br />
walopulo walumpu eighty<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
ILOKANO<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
walopulo ket maysa walumpu't isa eighty-one<br />
walopulo ket dua walumpu't dalawa eighty-two<br />
walopulo ket tallo walumpu't tatlo eighty-three<br />
walopulo ket uppat walumpu't apat eighty-four<br />
walopulo ket lima walumpu't lima eighty-five<br />
walopulo ket innem walumpu't innem eighty-six<br />
walopulo ket pito walumpu't pito eighty-seven<br />
walopulo ket walo walumpu't walo eighty-eight<br />
walopulo ket siam walumpu't siyam eighty-nine<br />
siam a pulo siyamnapu ninety<br />
siam a pulo ket maysa siyamnapu't isa ninety-one<br />
siam a pulo ket dua siyamnapu't dalawa ninety-two<br />
siam a pulo ket tallo siyamnapu't tatlo ninety-three<br />
siam a pulo ket uppat siyamnapu't apat ninety-four<br />
siam a pulo ket lima siyamnapu't lima ninety-five<br />
siam a pulo ket innem siyamnapu't anim ninety-six<br />
siam a pulo ket pito siyamnapu't pito ninety-seven<br />
siam a pulo ket walo siyamnapu't walo ninety-eight<br />
siam a pulo ket siam siyamnapu't siyam ninety-nine<br />
sa<strong>nga</strong>gasut isang daan one hundred<br />
55
Konsepto ti Panagrukod<br />
56<br />
ILOKANO<br />
Panangiyallatiw ti<br />
FILIPINO ENGLISH<br />
salop salop ganta<br />
supa gatang 1/8 ganta<br />
rakem/gemgem dakot fistful<br />
kustal/langgusti/sako sako sack<br />
karton kahon box<br />
da<strong>nga</strong>n dangkal<br />
agpa/deppa dipa<br />
sa<strong>nga</strong>bukel buo whole<br />
kagudua kalahati half<br />
apagkapat isangkapat one-fourth<br />
apagkatlo isangkatlo one-third<br />
apagkalima isangkalima one-fifth<br />
atiddog mahaba long<br />
ababa maigsi short<br />
kilo kilo kilogram<br />
litro litro liter<br />
kadapan talampakan foot<br />
bettek/reppet bugkos bundle<br />
kelleng parcel of ricefield<br />
raay kumpobuwigl bunch<br />
bulig cluster<br />
sapad<br />
teppeng<br />
Tarabay iti Panagisuro iti Ilokano
Para sa mga katanu<strong>nga</strong>n o puna, sumulat o tumawag sa:<br />
Instructional Materials Council Secretariat (IMCS)<br />
Department of Education (<strong>DepEd</strong>)<br />
5th Floor, Mabini Bldg., <strong>DepEd</strong> Complex (ULTRA), Meralco Avenue<br />
Pasig City, Philippines 1600<br />
Telefax: (632) 634-0901 or (632) 634-1072<br />
e-mail: imcs@deped.gov.ph and depedimcs@gmail.com<br />
DeTxt: Globe and Smart: 2622
Change language