Informator2004 2.29 Mb - ФЗНХ Факутет за земјоделски науки и ...
21.10.2013 • Views
Share Embed Flag

Informator2004 2.29 Mb - ФЗНХ Факутет за земјоделски науки и ...

Informator2004 2.29 Mb - ФЗНХ Факутет за земјоделски науки и ...

Informator2004 2.29 Mb - ФЗНХ Факутет за земјоделски науки и ...

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
fznh.ukim.edu.mk

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

START NOW

РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА<br />

УНИВЕРЗИТЕТ "СВ. КИРИЛ И МЕТОДИЈ" - СКОПЈЕ<br />

ФАКУЛТЕТ ЗА ЗЕМЈОДЕЛСКИ НАУКИ И ХРАНА - СКОПЈЕ<br />

ИНФОРМАТОР ЗА СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ И<br />

ПРАВИЛА ЗА СТУДИРАЊЕ<br />

СКОПЈЕ, 2004/2005

Издавач:<br />

УНИВЕРЗИТЕТ "СВ. КИРИЛ И МЕТОДИЈ"<br />

ФАКУЛТЕТ ЗА ЗЕМЈОДЕЛСКИ НАУКИ И ХРАНА- СКОПЈЕ<br />

Одговорен уредн<strong>и</strong>к<br />

Проф. д-р. Татјана М<strong>и</strong>ткова<br />

Техн<strong>и</strong>чко уредување<br />

Весна Кусакатова<br />

Ива М<strong>и</strong>цковска<br />

CIP - Каталог<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја во публ<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја<br />

Народна <strong>и</strong> Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетска б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отека<br />

"Св. Кл<strong>и</strong>мент Охр<strong>и</strong>дск<strong>и</strong>", Скопје<br />

378.4(497.17).096:63(036)<br />

Факултет <strong>за</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> <strong>наук<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> храна (Скопје)<br />

Информатор <strong>за</strong> студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> предметн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>и</strong> прав<strong>и</strong>ла <strong>за</strong> студ<strong>и</strong>рање<br />

Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св. К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј" - Скопје, Факултет <strong>за</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> <strong>наук<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong><br />

храна - Скопје; Одговорен уредн<strong>и</strong>к проф. д-р. Татјана М<strong>и</strong>ткова; Факултет <strong>за</strong><br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> <strong>наук<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> храна, 2004-363 стр. ; 24 cm<br />

ISBN 9989-845-15-8<br />

1. Гл. Ств. насл. 2. М<strong>и</strong>ткова, Татјана<br />

а) Факултет <strong>за</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> <strong>наук<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> храна (Скопје) – Вод<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><br />

COBISS. MK-ID 55002378<br />

Т<strong>и</strong>раж 700<br />

Подржано од проект ТЕМПУС UM-JEP-15041-2000<br />

Согласно <strong>за</strong>конот <strong>за</strong> ДДВ <strong>за</strong> оваа кн<strong>и</strong>га се плаќа данок со повластена стапка од 5%.<br />

Печат<strong>и</strong>: Алфа94

П Р Е Д Г О В О Р<br />

Пред педесет<strong>и</strong>на год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, со одлука на Владата на Македон<strong>и</strong>ја, форм<strong>и</strong>ран е<br />

Земјоделск<strong>и</strong>от факултет во Скопје, како еден од прв<strong>и</strong>те факултет<strong>и</strong> во нашата<br />

држава. Ова, покрај другото, беше како резултат од прав<strong>и</strong>лното согледување на<br />

важноста на земјоделството <strong>за</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја.<br />

Промен<strong>и</strong>те во пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от <strong>и</strong> економск<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем на Републ<strong>и</strong>ка<br />

Македон<strong>и</strong>ја, нејз<strong>и</strong>ното осамостојување <strong>и</strong> конст<strong>и</strong>ту<strong>и</strong>рање како не<strong>за</strong>в<strong>и</strong>сна <strong>и</strong><br />

суверена држава, во согласност со уставн<strong>и</strong>те решен<strong>и</strong>ја, <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стемск<strong>и</strong>те <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>,<br />

<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>раа процес на трансформац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> сушт<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> промен<strong>и</strong> во образовн<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем<br />

во целост, <strong>и</strong> посебно во в<strong>и</strong>сокото образован<strong>и</strong>е, со цел <strong>за</strong> негово усогласување со<br />

европск<strong>и</strong>те стандард<strong>и</strong> <strong>и</strong> модел<strong>и</strong>. Ов<strong>и</strong>е барања, особено се <strong>и</strong>нтенз<strong>и</strong>в<strong>и</strong>раа во<br />

постапката <strong>за</strong> донесување <strong>и</strong> со влегувањето во с<strong>и</strong>ла на нов<strong>и</strong>от Закон <strong>за</strong> в<strong>и</strong>сокото<br />

образован<strong>и</strong>е.<br />

Определбата на Р. Македон<strong>и</strong>ја, <strong>за</strong> европска <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја во образован<strong>и</strong>ето,<br />

треба да подразб<strong>и</strong>ра подготовка на кадр<strong>и</strong> што успешно ќе се вклучат во<br />

европск<strong>и</strong>от <strong>и</strong> светск<strong>и</strong>от па<strong>за</strong>р на трудот, воспоставување на образовн<strong>и</strong> стандард<strong>и</strong><br />

компат<strong>и</strong>б<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> со европск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна екстерна проверка, размена на <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> соработка со образовн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> од Европа <strong>и</strong> Светот, обезбедување поголема<br />

моб<strong>и</strong>лност на студент<strong>и</strong>те <strong>и</strong> наставн<strong>и</strong>от кадар во Европа <strong>и</strong> пош<strong>и</strong>роко. Ова<br />

наметнува потреба од ред<strong>и</strong><strong>за</strong>јн<strong>и</strong>рање на студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> предметн<strong>и</strong>те програм<strong>и</strong> ч<strong>и</strong>ј<br />

модел <strong>и</strong> структура треба да поаѓа од пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>те <strong>за</strong> модуларен кур<strong>и</strong>кулум,<br />

компат<strong>и</strong>б<strong>и</strong>лност со разв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong>те образовн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нтерд<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>нарен <strong>и</strong> мулт<strong>и</strong>д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>нарен<br />

пр<strong>и</strong>стап во реал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>јата на студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> предметн<strong>и</strong>те програм<strong>и</strong>.<br />

Вклучувајќ<strong>и</strong> се во ов<strong>и</strong>е промен<strong>и</strong> <strong>и</strong> трендов<strong>и</strong>, Факултетот <strong>за</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong><br />

<strong>наук<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> храна во Скопје во состав на Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетот "Св. К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј" во<br />

Скопје неколку год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> нана<strong>за</strong>д оствар<strong>и</strong> <strong>за</strong>бележ<strong>и</strong>телна акт<strong>и</strong>вност <strong>и</strong> програм<strong>и</strong>ран<br />

процес на промен<strong>и</strong> во правец на осовременување <strong>и</strong> модерн<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на наставнообразовната<br />

дејност што подразб<strong>и</strong>ра создавање нова орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> структура на<br />

насок<strong>и</strong>те, студ<strong>и</strong><strong>и</strong>те, студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те груп<strong>и</strong>, студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> предметн<strong>и</strong>те програм<strong>и</strong>.<br />

Од учебната 2001/2002 год<strong>и</strong>на на Факултетот <strong>за</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> <strong>наук<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong><br />

храна, дод<strong>и</strong>пломск<strong>и</strong>те студ<strong>и</strong><strong>и</strong> траат десет семестр<strong>и</strong> <strong>и</strong> тоа на следн<strong>и</strong>ве 10 насок<strong>и</strong>:<br />

• поледелска насока;<br />

• град<strong>и</strong>нарско-цвеќарска насока;<br />

• ло<strong>за</strong>ро-овоштарска насока;<br />

• сточарска насока;<br />

• насока <strong>за</strong> земјоделска техн<strong>и</strong>ка;<br />

• агроекономска насока;<br />

• насока <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на растен<strong>и</strong>јата;<br />

• насока <strong>за</strong> <strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стување, уредување <strong>и</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на почв<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

вод<strong>и</strong>те;<br />

• еко-земјоделство <strong>и</strong><br />

• насока <strong>за</strong> преработка на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.

Основна нов<strong>и</strong>на претставува воведувањето на т.н. “кред<strong>и</strong>т с<strong>и</strong>стем”, кој<br />

овозможува оп<strong>и</strong>с на обврск<strong>и</strong>те (оптовареноста) на студентот <strong>и</strong>л<strong>и</strong> на обемот на<br />

обврск<strong>и</strong>те <strong>за</strong> <strong>за</strong>вршување на студ<strong>и</strong><strong>и</strong>те; вреднување <strong>и</strong> споредба на дост<strong>и</strong>гнувањата<br />

од учењето <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вно префрлување од една во друга в<strong>и</strong>сокообразовна установа, во<br />

која кред<strong>и</strong>тот го одразува квант<strong>и</strong>тетот на работата што ја бара курсот <strong>за</strong> да се<br />

<strong>за</strong>врш<strong>и</strong> комплетна академска год<strong>и</strong>на на студ<strong>и</strong><strong>и</strong>те, предавања, практ<strong>и</strong>чна работа,<br />

сем<strong>и</strong>нар<strong>и</strong>, вежб<strong>и</strong>, <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуална работа, <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тување <strong>и</strong> друго.<br />

Со ов<strong>и</strong>е <strong>и</strong>змен<strong>и</strong> се очекува да се обезбед<strong>и</strong> потребен број на нов<strong>и</strong> стручн<strong>и</strong><br />

проф<strong>и</strong>л<strong>и</strong> на кадр<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се потребн<strong>и</strong> <strong>за</strong> н<strong>и</strong>вно работно ангаж<strong>и</strong>рање во сегашното <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>дното семејно фармерско про<strong>и</strong>зводство како <strong>и</strong> <strong>за</strong> сегашн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те мал<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

средн<strong>и</strong> прехранбено-преработувачк<strong>и</strong> капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> во Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја како <strong>и</strong><br />

<strong>за</strong> научно-<strong>и</strong>стражувачка работа во областа на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те <strong>наук<strong>и</strong></strong> на Факултетот,<br />

спец<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> развојн<strong>и</strong> научно-<strong>и</strong>стражувачк<strong>и</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во повеќе<br />

орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> од областа на агрокомплексот во Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја.<br />

Во <strong>и</strong>нформаторот, покрај актуелн<strong>и</strong>те студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> предметн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong>,<br />

презент<strong>и</strong>ран е фондот на часов<strong>и</strong> <strong>и</strong> бројот на кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong> по предмет<strong>и</strong>, како <strong>и</strong><br />

предметн<strong>и</strong>те наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Исто така, даден<strong>и</strong> се <strong>и</strong> прав<strong>и</strong>лата <strong>за</strong><br />

студ<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> правата <strong>и</strong> обврск<strong>и</strong>те на студент<strong>и</strong>те според Законот <strong>за</strong> в<strong>и</strong>сокото<br />

образован<strong>и</strong>е ("Службен весн<strong>и</strong>к на РМ" бр.64/2000 год<strong>и</strong>на).<br />

Скопје, 2004

С О Д Р Ж И Н А<br />

Извод<strong>и</strong> од Законот <strong>за</strong> в<strong>и</strong>соко образован<strong>и</strong>е - По<strong>и</strong>мн<strong>и</strong>к ........................................7<br />

1. Факултет <strong>за</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> <strong>наук<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> храна..........................................................11<br />

2. Општ<strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>........................................................................11<br />

• Сместување..............................................................................................11<br />

• Погодност<strong>и</strong> <strong>за</strong> студ<strong>и</strong>рање .......................................................................12<br />

3. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>она поставеност на факултетот ..................................................13<br />

4. Наставно-образовна дејност ...........................................................................14<br />

• Што е ЕКТС? ............................................................................................15<br />

• Прав<strong>и</strong>ла на студ<strong>и</strong>рање............................................................................16<br />

• Дод<strong>и</strong>пломск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>................................................................................16<br />

• Оценување ...............................................................................................18<br />

• Исп<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> сес<strong>и</strong><strong>и</strong> ..........................................................................................19<br />

• Д<strong>и</strong>плома <strong>за</strong> <strong>за</strong>вршен<strong>и</strong> дод<strong>и</strong>пломск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>..........................................20<br />

• Конт<strong>и</strong>ну<strong>и</strong>рано образован<strong>и</strong>е ....................................................................20<br />

5. Студент<strong>и</strong> ............................................................................................................21<br />

• Права <strong>и</strong> обврск<strong>и</strong> на студентот ................................................................21<br />

• М<strong>и</strong>рување на статусот студент...............................................................22<br />

• Престанување на статусот студент .......................................................22<br />

• Паралелно студ<strong>и</strong>рање.............................................................................22<br />

• Прем<strong>и</strong>н од едн<strong>и</strong> на друг<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>............................................................23<br />

• Наград<strong>и</strong>.....................................................................................................23<br />

• Д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>................................................................................23<br />

• Учество на студент<strong>и</strong>те во управувањето ..............................................23<br />

• Студентск<strong>и</strong> сојуз ......................................................................................24<br />

6. Коорд<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>вна поддршка .................................................25<br />

• Коорд<strong>и</strong>натор<strong>и</strong> на кред<strong>и</strong>т трансфер с<strong>и</strong>стемот .......................................26<br />

7. Студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> предметн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>за</strong>:<br />

• Заедн<strong>и</strong>чка настава <strong>за</strong> с<strong>и</strong>те насок<strong>и</strong>.........................................................29<br />

• Поледелска насока ..................................................................................55<br />

• Град<strong>и</strong>нарско-цвеќарска насока...............................................................89<br />

• Ло<strong>за</strong>роовоштарска насока ................................................................... 127<br />

• Сточарска насока...................................................................................163<br />

• Агроекономска насока ...........................................................................193<br />

• Насока <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на растен<strong>и</strong>јата .......................................................223<br />

• Насока <strong>за</strong> <strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стување, уредување<br />

<strong>и</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на почв<strong>и</strong>те <strong>и</strong> вод<strong>и</strong>те ............................................................259<br />

• Еко-земјоделска насока.........................................................................293<br />

• Насока <strong>за</strong> преработка на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> ..............................327

FAKULTET ZA ZEMJODELSKI NAUKI I HRANA - SKOPJE 7<br />

ИЗВОДИ ОД ЗАКОНОТ<br />

ЗА ВИСОКОТО ОБРАЗОВАНИЕ<br />

П О И М Н И К<br />

1. "Автоном<strong>и</strong>ја на ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет" знач<strong>и</strong> академска слобода, академско<br />

управување <strong>и</strong> непр<strong>и</strong>косновеност на автоном<strong>и</strong>јата;<br />

2. "Академско пр<strong>и</strong>знавање" знач<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>знавање на правото на пр<strong>и</strong>стап во<br />

в<strong>и</strong>сокообразовн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> на Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја, односно<br />

пр<strong>и</strong>знавање на продолжување на в<strong>и</strong>сокообразовн<strong>и</strong>те студ<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> стекнување<br />

в<strong>и</strong>сокообразовна квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>знавање <strong>за</strong>вршна в<strong>и</strong>соко-образовна<br />

квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> академск<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>;<br />

3. "Академска <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>ца на в<strong>и</strong>сокообразовна установа" знач<strong>и</strong> <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>ца на<br />

л<strong>и</strong>ца <strong>и</strong>збран<strong>и</strong> во наставно-научн<strong>и</strong>, научн<strong>и</strong>, наставн<strong>и</strong>, соработн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> звања <strong>и</strong><br />

студент<strong>и</strong>те <strong>и</strong> редовн<strong>и</strong>те професор<strong>и</strong> по пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рањето;<br />

4. "Акред<strong>и</strong>тац<strong>и</strong>ја на в<strong>и</strong>сокообразовна установа" знач<strong>и</strong> доделување статус,<br />

потврдување <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>знавање на в<strong>и</strong>сокообразовна установа, врз основа на<br />

процесот на евалуац<strong>и</strong>ја;<br />

5. "Акт <strong>за</strong> акред<strong>и</strong>тац<strong>и</strong>ја" е решен<strong>и</strong>е со кое Одборот <strong>за</strong> акред<strong>и</strong>тац<strong>и</strong>ја<br />

пр<strong>и</strong>фат<strong>и</strong>л, односно дал м<strong>и</strong>слење <strong>за</strong> проект <strong>за</strong> основање в<strong>и</strong>сокообразовна<br />

установа во кој се содржан<strong>и</strong> услов<strong>и</strong>те <strong>за</strong> основање, односно во кој се<br />

гарант<strong>и</strong>ра дека ќе б<strong>и</strong>дат <strong>и</strong>сполнет<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> дека постојно правно л<strong>и</strong>це г<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>сполнува услов<strong>и</strong>те <strong>за</strong> вршење на в<strong>и</strong>сокообразовна дејност;<br />

6. "Агенц<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> евалуац<strong>и</strong>ја" знач<strong>и</strong> орган <strong>за</strong> вршење надворешна оцена на<br />

квал<strong>и</strong>тетот на в<strong>и</strong>сокообразовната установа <strong>и</strong> на остварувањето на нејз<strong>и</strong>ната<br />

дејност;<br />

7. "В<strong>и</strong>сокообразовна установа" знач<strong>и</strong> ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет, факултет, уметн<strong>и</strong>чка<br />

академ<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> в<strong>и</strong>сока стручна школа;<br />

8. "В<strong>и</strong>сокообразовн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>" знач<strong>и</strong> в<strong>и</strong>сокообразовн<strong>и</strong> установ<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се<br />

акред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>и</strong> се <strong>за</strong>п<strong>и</strong>шан<strong>и</strong> во рег<strong>и</strong>старот на в<strong>и</strong>сокообразовната установа;<br />

9. "В<strong>и</strong>сока стручна школа" знач<strong>и</strong> в<strong>и</strong>сокообразовна установа која врш<strong>и</strong><br />

в<strong>и</strong>сокообразовна дејност <strong>за</strong> стручн<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> в<strong>и</strong>сокостручна работа во една<br />

<strong>и</strong>л<strong>и</strong> повеќе стручн<strong>и</strong> област<strong>и</strong>;<br />

10. "Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетот во кој се акред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> факултет<strong>и</strong> <strong>и</strong> в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong> стручн<strong>и</strong><br />

школ<strong>и</strong>, со својство на правно л<strong>и</strong>це" знач<strong>и</strong> ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет во кој својство на<br />

правно л<strong>и</strong>це <strong>и</strong>ма <strong>и</strong> ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетот <strong>и</strong> в<strong>и</strong>сокообразовн<strong>и</strong>те установ<strong>и</strong> основан<strong>и</strong> во<br />

негов состав;

8 ИЗВОДИ ОД ЗАКОНОТ ЗА ВИСОКОТО ОБРАЗОВАНИЕ<br />

11. "Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет во кој се акред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> факултет<strong>и</strong> <strong>и</strong> в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong> стручн<strong>и</strong> школ<strong>и</strong>,<br />

како внатрешн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> без својство на правно л<strong>и</strong>це" знач<strong>и</strong><br />

ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет во кој својство на правно л<strong>и</strong>це <strong>и</strong>ма само ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетот, а<br />

факултетот <strong>и</strong> в<strong>и</strong>соката стручна школа се орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>и</strong> вршат<br />

в<strong>и</strong>сокообразовна дејност како факултет<strong>и</strong>те <strong>и</strong> в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong>те стручн<strong>и</strong> школ<strong>и</strong> во<br />

согласнст со <strong>за</strong>конот;<br />

12. "Делумно пр<strong>и</strong>знавање" знач<strong>и</strong> формално пр<strong>и</strong>знавање на дел од<br />

в<strong>и</strong>сокообразовн<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong> успешно <strong>за</strong>вршен<strong>и</strong> во странство;<br />

13. "Документ <strong>за</strong> квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја" знач<strong>и</strong> документ кој ја докажува странската<br />

образовна квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја - д<strong>и</strong>плома <strong>и</strong>л<strong>и</strong> св<strong>и</strong>детелство <strong>и</strong>здадено од<br />

надлежната образовна <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>л<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong> во странска држава пр<strong>и</strong>знаено<br />

од државата во која е <strong>и</strong>здадено;<br />

14. "Евалуац<strong>и</strong>ја" знач<strong>и</strong> процена на квал<strong>и</strong>тетот на в<strong>и</strong>сокото образован<strong>и</strong>е која<br />

опфаќа голем број експл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> процедур<strong>и</strong> <strong>за</strong> проценување на квал<strong>и</strong>тетот во<br />

<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>за</strong> в<strong>и</strong>соко образован<strong>и</strong>е, на академск<strong>и</strong>от кадар <strong>и</strong> на н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />

студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> програм<strong>и</strong>;<br />

15. "Интерун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетска конференц<strong>и</strong>ја" е форма на соработка <strong>и</strong> тело преку<br />

кое се усогласуваат <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong> на акред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те државн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>сокообразовн<strong>и</strong> установ<strong>и</strong> во Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> во ч<strong>и</strong><strong>и</strong> рамк<strong>и</strong><br />

се одлучува <strong>за</strong> прашања од <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>нтерес <strong>за</strong> с<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>сокообразовн<strong>и</strong><br />

орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> во државата;<br />

16. "Квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> в<strong>и</strong>соко образован<strong>и</strong>е" е секој степен, д<strong>и</strong>плома <strong>и</strong>л<strong>и</strong> друг<br />

серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кат <strong>и</strong>здаден од компетентно тело кое го потврдува успешното<br />

<strong>за</strong>вршување на програмата <strong>за</strong> в<strong>и</strong>соко образован<strong>и</strong>е;<br />

17. "Квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја која дава пр<strong>и</strong>стап <strong>за</strong> в<strong>и</strong>сокото образован<strong>и</strong>е" е секоја<br />

д<strong>и</strong>плома <strong>и</strong>л<strong>и</strong> друг сертф<strong>и</strong>кат <strong>и</strong>здаден од надлежно <strong>и</strong> овластено тело кое го<br />

потврдува успешното <strong>за</strong>вршување на образовната програма <strong>и</strong> која на<br />

нос<strong>и</strong>телот на квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата му дава право да б<strong>и</strong>де пр<strong>и</strong>мен во в<strong>и</strong>сокото<br />

образован<strong>и</strong>е;<br />

18. "Конт<strong>и</strong>ну<strong>и</strong>рано образован<strong>и</strong>е" е секоја форма на образован<strong>и</strong>е по<br />

стекнувањето на одреден степен образован<strong>и</strong>е <strong>за</strong>рад<strong>и</strong> стекнување на пов<strong>и</strong>сок<br />

степен образован<strong>и</strong>е <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>за</strong>рад<strong>и</strong> <strong>и</strong>нов<strong>и</strong>рање на постојн<strong>и</strong>те знаења <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

дополнување на стекнат<strong>и</strong>те знаења со нов<strong>и</strong> знаења;<br />

19. "Кред<strong>и</strong>т с<strong>и</strong>стем" е <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>чка процедура што се воспоставува според<br />

Европск<strong>и</strong>от кред<strong>и</strong>т трансфер с<strong>и</strong>стем (ЕКТС), која овозможува: оп<strong>и</strong>с на<br />

обврск<strong>и</strong>те (оптовареноста) на студентот <strong>и</strong>л<strong>и</strong> на обемот на обврск<strong>и</strong>те <strong>за</strong><br />

<strong>за</strong>вршување на студ<strong>и</strong><strong>и</strong>; валор<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на <strong>за</strong>вршен<strong>и</strong>от обем на студ<strong>и</strong><strong>и</strong>;<br />

одмерување <strong>и</strong> споредба на дост<strong>и</strong>гањата од учењето <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вен пренос од една<br />

на друга в<strong>и</strong>сокообразовна установа, во кој кред<strong>и</strong>тот го одразува квант<strong>и</strong>тетот<br />

на работата што ја бара курсот (студ<strong>и</strong>ската програма) во однос на вкупн<strong>и</strong>от<br />

квант<strong>и</strong>тет на работата што се бара <strong>за</strong> да се <strong>за</strong>врш<strong>и</strong> комплетна академска

FAKULTET ZA ZEMJODELSKI NAUKI I HRANA - SKOPJE 9<br />

год<strong>и</strong>на на студ<strong>и</strong><strong>и</strong> т.е. предавања, практ<strong>и</strong>чна работа, сем<strong>и</strong>нар<strong>и</strong>, вежб<strong>и</strong>,<br />

<strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуална работа, <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тување <strong>и</strong> друго;<br />

20. "Мат<strong>и</strong>чен факултет, односно в<strong>и</strong>сока стручна школа" знач<strong>и</strong> факултет,<br />

односно в<strong>и</strong>сока стручна школа која разв<strong>и</strong>ва соодветн<strong>и</strong> наставно-научн<strong>и</strong><br />

област<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>зб<strong>и</strong>ра наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> вршат наставно-научна<br />

дејност <strong>и</strong> на друг<strong>и</strong> в<strong>и</strong>сокообразовн<strong>и</strong> установ<strong>и</strong>;<br />

21. "Основање на в<strong>и</strong>сокообразовна установа" знач<strong>и</strong> постапка во која се врш<strong>и</strong><br />

акред<strong>и</strong>тац<strong>и</strong>ја на проект <strong>за</strong> основање на в<strong>и</strong>сокообразовна установа. Се<br />

донесува одлука <strong>за</strong> основање на в<strong>и</strong>сокообразовна установа <strong>и</strong> врз основа на<br />

решен<strong>и</strong>е од м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот надлежен <strong>за</strong> работ<strong>и</strong>те на в<strong>и</strong>сокото образован<strong>и</strong>е, се<br />

стекнува право <strong>за</strong> вршење на в<strong>и</strong>сокообразовна дејност, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> постапка во која<br />

како правно л<strong>и</strong>це, по доб<strong>и</strong>ена акред<strong>и</strong>тац<strong>и</strong>ја, се орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра како в<strong>и</strong>сокообразовна<br />

установа <strong>и</strong> врз основа на решен<strong>и</strong>е од м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот надлежен <strong>за</strong><br />

работ<strong>и</strong>те на в<strong>и</strong>сокото образован<strong>и</strong>е врш<strong>и</strong> в<strong>и</strong>сокообразовна дејност, под<br />

услов<strong>и</strong>те утврден<strong>и</strong> со овој <strong>за</strong>кон;<br />

22. "Основач" знач<strong>и</strong> Собран<strong>и</strong>е на епубл<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја, како <strong>и</strong> домашно <strong>и</strong><br />

странско правно <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чко л<strong>и</strong>це кое основа в<strong>и</strong>сокообразовна установа<br />

согласно со овој <strong>за</strong>кон;<br />

23. "Општ<strong>и</strong> формалн<strong>и</strong> барања <strong>за</strong> пр<strong>и</strong>стап" се услов<strong>и</strong>те што мора да б<strong>и</strong>дат<br />

<strong>и</strong>сполнет<strong>и</strong> во с<strong>и</strong>те случа<strong>и</strong> <strong>за</strong> пр<strong>и</strong>стап во в<strong>и</strong>сокото образован<strong>и</strong>е, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> пак на<br />

одредено н<strong>и</strong>во што ќе про<strong>и</strong>злезе од тоа, <strong>и</strong>л<strong>и</strong>, <strong>за</strong> доделување на квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја<br />

<strong>за</strong> в<strong>и</strong>соко образован<strong>и</strong>е на дадено н<strong>и</strong>во;<br />

24. "Пр<strong>и</strong>знавање" знач<strong>и</strong> формално пр<strong>и</strong>знавање од страна на компетентно<br />

тело на вредноста на странска образовна квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја во поглед на<br />

пр<strong>и</strong>стапот кон образовн<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> вработување;<br />

25. "Профес<strong>и</strong>онално пр<strong>и</strong>знавање", знач<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>знавање на в<strong>и</strong>сокообразовната<br />

квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја, со цел <strong>за</strong> вршење профес<strong>и</strong>онална дејност во Републ<strong>и</strong>ка<br />

Македон<strong>и</strong>ја;<br />

26. "Пр<strong>и</strong>знавање на квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја", знач<strong>и</strong> п<strong>и</strong>смена потврда од надлежн<strong>и</strong>от<br />

државен орган дека странската квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја докажана со документ г<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>доволува барањата поставен<strong>и</strong> <strong>за</strong> пр<strong>и</strong>стап на натамошн<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

вработување во Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја;<br />

27. "Процена на квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата", знач<strong>и</strong> потврдување на степенот на<br />

странската квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја докажана со документ <strong>и</strong> споредување на овој<br />

степен со степенот <strong>и</strong> содрж<strong>и</strong>ната на квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong>здадена во<br />

Македон<strong>и</strong>ја;<br />

28. "Програма <strong>за</strong> в<strong>и</strong>соко образован<strong>и</strong>е", знач<strong>и</strong> програма <strong>за</strong> студ<strong>и</strong>рање<br />

пр<strong>и</strong>зната од компетентен орган на држава на која <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>паѓа односн<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем<br />

на в<strong>и</strong>соко образован<strong>и</strong>е <strong>и</strong> ч<strong>и</strong>е <strong>за</strong>вршување му обезбедува на студентот<br />

квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> в<strong>и</strong>соко образован<strong>и</strong>е;

10 ИЗВОДИ ОД ЗАКОНОТ ЗА ВИСОКОТО ОБРАЗОВАНИЕ<br />

29. "Посебн<strong>и</strong> формалн<strong>и</strong> барања <strong>за</strong> пр<strong>и</strong>стап", се услов<strong>и</strong>те што мора да б<strong>и</strong>дат<br />

<strong>и</strong>сполнет<strong>и</strong> покрај општ<strong>и</strong>те, <strong>за</strong> да се обезбед<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>стап кон посебн<strong>и</strong> образовн<strong>и</strong><br />

програм<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong>, пак, <strong>за</strong> здоб<strong>и</strong>вање со посебн<strong>и</strong> квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> во в<strong>и</strong>сокото<br />

образован<strong>и</strong>е на определен в<strong>и</strong>д студ<strong>и</strong><strong>и</strong>;<br />

30. "Студ<strong>и</strong>ска програма (кур<strong>и</strong>кулум)" знач<strong>и</strong> зб<strong>и</strong>р на релат<strong>и</strong>вно повр<strong>за</strong>н<strong>и</strong><br />

наставн<strong>и</strong> д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>н<strong>и</strong> со ко<strong>и</strong> студентот се здоб<strong>и</strong>ва со квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја која му<br />

дава можност да врш<strong>и</strong> некоја профес<strong>и</strong>онална дејност <strong>и</strong>л<strong>и</strong> да г<strong>и</strong> продолж<strong>и</strong><br />

студ<strong>и</strong><strong>и</strong>те;<br />

31. "Стручна ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја" знач<strong>и</strong> ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја составена од надлежн<strong>и</strong>от орган на<br />

акред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>рана в<strong>и</strong>сокообразовна установа од л<strong>и</strong>це со наставно-научн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

наставн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> звања од соодветната научна, односно стручна област во која се<br />

врш<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>знавањето;<br />

32. "Степен на квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја" знач<strong>и</strong> вредност на образован<strong>и</strong>ето <strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>те<br />

ч<strong>и</strong>е комплет<strong>и</strong>рање е докажано со документот <strong>и</strong> <strong>за</strong>в<strong>и</strong>с<strong>и</strong> од бара-ната<br />

квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> пр<strong>и</strong>ем на студ<strong>и</strong><strong>и</strong>, како <strong>и</strong> од содрж<strong>и</strong>ната <strong>и</strong> траењето на т<strong>и</strong>е<br />

студ<strong>и</strong><strong>и</strong>;<br />

33. "Коф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>рање на студ<strong>и</strong><strong>и</strong>те", знач<strong>и</strong> <strong>и</strong>знос на пар<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те средства ко<strong>и</strong><br />

студентот <strong>и</strong>ма обврска да г<strong>и</strong> плат<strong>и</strong> на в<strong>и</strong>сокообразовната установа <strong>за</strong> да г<strong>и</strong><br />

надомест<strong>и</strong> трошоц<strong>и</strong>те на студ<strong>и</strong>рање ко<strong>и</strong> не се надоместен<strong>и</strong> преку<br />

ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>рање на в<strong>и</strong>скообразовна дејност од страна на државата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> од друг<br />

<strong>и</strong>звор;<br />

34. "Трошоц<strong>и</strong> <strong>за</strong> студ<strong>и</strong>рање" знач<strong>и</strong> <strong>и</strong>знос на пар<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> средства ко<strong>и</strong> се<br />

потребн<strong>и</strong> <strong>за</strong> студ<strong>и</strong>рање на в<strong>и</strong>сокообразовна установа;<br />

35. "Уметн<strong>и</strong>чка академ<strong>и</strong>ја", знач<strong>и</strong> в<strong>и</strong>сокообразовна установа која врш<strong>и</strong><br />

в<strong>и</strong>сокообразовна <strong>и</strong> уметн<strong>и</strong>чка дејност <strong>и</strong> научно<strong>и</strong>стражувачка работа во една<br />

<strong>и</strong>л<strong>и</strong> повеќе сродн<strong>и</strong> уметн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> област<strong>и</strong>;<br />

36. "Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет", знач<strong>и</strong> најв<strong>и</strong>сока автономна в<strong>и</strong>сокообразовна, научна,<br />

односно уметн<strong>и</strong>чка установа која ја соч<strong>и</strong>нуваат в<strong>и</strong>сокообразовн<strong>и</strong> установ<strong>и</strong>,<br />

основан<strong>и</strong> според овој <strong>за</strong>кон;<br />

37. "Факултет", знач<strong>и</strong> в<strong>и</strong>сокообразовна установа која врш<strong>и</strong> в<strong>и</strong>соко-образовна<br />

дејност, научно<strong>и</strong>стражувачка <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>менувачка работа во една <strong>и</strong>л<strong>и</strong> повеќе<br />

сродн<strong>и</strong> научн<strong>и</strong> <strong>и</strong> стручн<strong>и</strong> област<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

38. "Член на академска <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>ца", знач<strong>и</strong> л<strong>и</strong>це <strong>и</strong>збрано во наставно-научно,<br />

наставно, соработн<strong>и</strong>чко звање <strong>и</strong> студент на в<strong>и</strong>сокообразовна установа, како <strong>и</strong><br />

редовн<strong>и</strong>те професор<strong>и</strong> по пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рањето.

ФАКУЛТЕТ ЗА ЗЕМЈОДЕЛСКИ НАУКИ И ХРАНА- СКОПЈЕ 11<br />

ФАКУЛТЕТ ЗА ЗЕМЈОДЕЛСКИ НАУКИ И ХРАНА- СКОПЈЕ<br />

УНИВЕРЗИТЕТ "СВ. КИРИЛ И МЕТОДИЈ"<br />

Сед<strong>и</strong>ште на Земјоделск<strong>и</strong>от факултет<br />

• адреса: бул. "Александар Македонск<strong>и</strong>" бб, пф. 297, 1000 Скопје<br />

• тел: ++389 2 3115277<br />

• факс: ++389 2 3134310<br />

• e-mail: zemjodelski@zf.ukim.edu.mk<br />

• web site: htpp://www.zf.ukim.edu.mk<br />

ОПШТИ ПРАКТИЧНИ ИНФОРМАЦИИ<br />

Сместување<br />

Студент<strong>и</strong>те на Факултетот <strong>за</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> <strong>наук<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> храна можат да се<br />

сместуваат во Студентск<strong>и</strong>от центар "СКОПЈЕ" кој располага со следн<strong>и</strong>ве<br />

студентск<strong>и</strong> домов<strong>и</strong>:<br />

• Студентск<strong>и</strong> дом "Гоце Делчев" - Скопје<br />

тел: 30 75 185 <strong>за</strong> блок "А" <strong>и</strong> блок "Б"<br />

тел: 30 63 306 <strong>за</strong> блок "В" <strong>и</strong> блок "Г"<br />

(Студентск<strong>и</strong>от центар работ<strong>и</strong> <strong>и</strong> во летн<strong>и</strong>от пер<strong>и</strong>од со рецепц<strong>и</strong>ја)<br />

• Студентск<strong>и</strong> дом "К.Ј.П<strong>и</strong>ту" - Скопје<br />

тел: 32 28 844 порт<strong>и</strong>рн<strong>и</strong>ца<br />

тел: 32 28 138 управн<strong>и</strong>к<br />

• Студентск<strong>и</strong> дом "Ст<strong>и</strong>в Наумов" - Скопје<br />

машка зграда, тел: 31 16 175<br />

барак<strong>и</strong>, тел: 31 16 175<br />

женска зграда, тел: 32 20 575<br />

• Студентск<strong>и</strong> дом "Невена Георг<strong>и</strong>ева Дуња" (Мед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>нар)<br />

тел: 32 38 910<br />

Потребн<strong>и</strong>те документ<strong>и</strong>, роков<strong>и</strong>те <strong>и</strong> местата <strong>за</strong> поднесување на<br />

документ<strong>и</strong>те се објавуваат по пат на конкурс.<br />

Нач<strong>и</strong>нот <strong>и</strong> постапката <strong>за</strong> пр<strong>и</strong>ем на студент<strong>и</strong>те во студентск<strong>и</strong>те<br />

домов<strong>и</strong> се врш<strong>и</strong> врз основа на Прав<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>к <strong>за</strong> пр<strong>и</strong>ем на студент<strong>и</strong>те, успехот од<br />

квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>он<strong>и</strong>от <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т <strong>и</strong> успехот од средното образован<strong>и</strong>е, успехот во<br />

студ<strong>и</strong>рањето, редовноста во студ<strong>и</strong>рањето <strong>и</strong> семејната матер<strong>и</strong>јална положба<br />

на студент<strong>и</strong>те, оддалеченоста од местото на ж<strong>и</strong>веење на студентот, како <strong>и</strong><br />

бројот на учен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> студент<strong>и</strong>те во семејството.

12 UNIVERZITET "SV. KIRIL I METODIJ"<br />

Резултат<strong>и</strong>те од конкурсот се објавуваат на огласн<strong>и</strong>те табл<strong>и</strong> на<br />

студентск<strong>и</strong>те домов<strong>и</strong>.<br />

Сместување во студентск<strong>и</strong>те домов<strong>и</strong> можат да кор<strong>и</strong>стат:<br />

• редовн<strong>и</strong> студент<strong>и</strong> на факултет<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат помалку од 8 семестр<strong>и</strong><br />

(в<strong>и</strong>ш<strong>и</strong> школ<strong>и</strong>) <strong>и</strong> не повторувале студ<strong>и</strong>ска год<strong>и</strong>на;<br />

• редовн<strong>и</strong> студент<strong>и</strong> на факултет<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат повеќе од 8 семестр<strong>и</strong> <strong>и</strong> не<br />

повторувале повеќе од една студ<strong>и</strong>ска год<strong>и</strong>на;<br />

• редовн<strong>и</strong> студент<strong>и</strong> на факултет<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат повеќе од 8 семестр<strong>и</strong> <strong>и</strong> не<br />

повторувале повеќе од две студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>;<br />

• државјан<strong>и</strong> на Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја;<br />

• студент<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> студ<strong>и</strong>раат надвор од местото на ж<strong>и</strong>веење;<br />

• редовн<strong>и</strong> студент<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат склучено брак, според услов<strong>и</strong>те од<br />

претходн<strong>и</strong>те точк<strong>и</strong>.<br />

Право на сместување немаат студент<strong>и</strong>те на ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>м е <strong>и</strong>зречена<br />

д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>нска мерка <strong>и</strong>склучување од домот, <strong>и</strong> ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат неплатен<strong>и</strong> долгов<strong>и</strong><br />

кон домот.<br />

• Б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отека<br />

Погодност<strong>и</strong> <strong>за</strong> студ<strong>и</strong>рање<br />

Б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отеката на Факултетот <strong>за</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> <strong>наук<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> храна, располага<br />

со голем број пер<strong>и</strong>од<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> сп<strong>и</strong>сан<strong>и</strong>ја со фонд над сто <strong>и</strong>лјад<strong>и</strong>, а кн<strong>и</strong>г<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

монограф<strong>и</strong><strong>и</strong> 39 <strong>и</strong>лјад<strong>и</strong>.<br />

Кн<strong>и</strong>жн<strong>и</strong>от фонд редовно се обновува со значајн<strong>и</strong> <strong>и</strong>здан<strong>и</strong>ја од областа<br />

на земјоделството, по пат на размена <strong>и</strong>л<strong>и</strong> со купување на одделн<strong>и</strong> кн<strong>и</strong>г<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

сп<strong>и</strong>сан<strong>и</strong>ја од земјава <strong>и</strong> странство. За потреб<strong>и</strong>те на студент<strong>и</strong>те, б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отеката<br />

редовно го надополнува фондот на учебн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> учебн<strong>и</strong> помагала.<br />

Голем дел од наставно-научн<strong>и</strong>от кадар, <strong>за</strong>рад<strong>и</strong> подобрување на<br />

наставн<strong>и</strong>от процес, перманентно објавува сво<strong>и</strong> учебн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>кум<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

потреб<strong>и</strong>те на студент<strong>и</strong>те <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Во состав на б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отеката се наоѓа <strong>и</strong> ч<strong>и</strong>талн<strong>и</strong>ца која е достапна <strong>за</strong><br />

студент<strong>и</strong>те од 7 до 19 часот.<br />

Контакт:<br />

e-mail: zvelkova@zf.ukim.edu.mk<br />

• Студент<strong>и</strong>те на Факултетот <strong>за</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> <strong>наук<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> храна покрај<br />

факултетската б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отека, можат да г<strong>и</strong> кор<strong>и</strong>стат <strong>и</strong> услуг<strong>и</strong>те на<br />

Народната <strong>и</strong> Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетска б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отека "Св. Кл<strong>и</strong>мент Охр<strong>и</strong>дск<strong>и</strong>", во<br />

Скопје, (тел: 32 30 874). Во рамк<strong>и</strong>те на Б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отеката работ<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетск<strong>и</strong>от реферален центар.<br />

• Год<strong>и</strong>шната членар<strong>и</strong>на <strong>за</strong> студент<strong>и</strong>те <strong>и</strong>знесува 300,00 денар<strong>и</strong>.

ФАКУЛТЕТ ЗА ЗЕМЈОДЕЛСКИ НАУКИ И ХРАНА- СКОПЈЕ 13<br />

ОРГАНИЗАЦИСКА ПОСТАВЕНОСТ НА ФАКУЛТЕТОТ<br />

ПРОДЕКАН ЗА МЕЃУНАРОДНА СОРАБОТКА<br />

Г<strong>и</strong> коорд<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра <strong>и</strong> след<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те со научн<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> образовн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> од странство<br />

СЕКРЕТАР<br />

Г<strong>и</strong> <strong>и</strong>звршува <strong>и</strong> коорд<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра стручно-правн<strong>и</strong>те,<br />

орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те работ<strong>и</strong><br />

Го <strong>за</strong>стапува Факултетот во <strong>и</strong>мотн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те<br />

правн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong><br />

СТРУЧНИ СЛУЖБИ<br />

Општ<strong>и</strong>, правн<strong>и</strong>, кадровск<strong>и</strong> работ<strong>и</strong><br />

Сметководство<br />

Б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отека<br />

Студентск<strong>и</strong> прашања<br />

Арх<strong>и</strong>ва<br />

Компјутерск<strong>и</strong> центар<br />

НАСТАВНО-НАУЧЕН СОВЕТ<br />

Најв<strong>и</strong>сок стручен орган на управување на Факултетот<br />

составен од <strong>и</strong>збран<strong>и</strong> редовн<strong>и</strong>, вонредн<strong>и</strong> професор<strong>и</strong>,<br />

доцент<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>збран<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те<br />

<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од студент<strong>и</strong>те<br />

Изб<strong>и</strong>ра <strong>и</strong> разрешува декан <strong>и</strong> продекан<strong>и</strong><br />

Утврдува студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> предметн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong><br />

Донесува програма <strong>за</strong> научно- <strong>и</strong>стражувачка работа<br />

<strong>и</strong> <strong>и</strong>здавачка дејност<br />

Донесува одлук<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>збор на работн<strong>и</strong> тела- ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

Донесува одлук<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>збор во наставно-научн<strong>и</strong><br />

соработн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> звања <strong>и</strong> многу друг<strong>и</strong> акт<strong>и</strong> според Статутот<br />

на Факултетот <strong>за</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> <strong>наук<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> храна (<strong>ФЗНХ</strong>)<br />

ДЕКАН<br />

Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чко <strong>и</strong> правно л<strong>и</strong>це- го управува, <strong>за</strong>стапува<br />

<strong>и</strong> претставува Факултетот<br />

Избран од Наставно научн<strong>и</strong>от совет ННС<br />

со мандат од год<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />

Спроведува одлук<strong>и</strong> на ННС<br />

Предложува продекан<strong>и</strong><br />

Одговорен <strong>за</strong> <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тоста <strong>и</strong> статутарноста<br />

на работата на орган<strong>и</strong>те на <strong>ФЗНХ</strong><br />

ФАКУЛТЕТСКА УПРАВА<br />

Составена од: деканот, продекан<strong>и</strong> ,<br />

раковод<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>те на катедр<strong>и</strong>, претседателот на<br />

сојузот на студент<strong>и</strong>те <strong>и</strong> секретарот на <strong>ФЗНХ</strong>,<br />

со мандат од чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong> год<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />

Утврдува предлог-статут<br />

Вод<strong>и</strong> кадровска пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка<br />

Подговува <strong>и</strong> предлага акт<strong>и</strong> <strong>и</strong> матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

прашања <strong>за</strong> ко<strong>и</strong> одлучува ННС <strong>и</strong> деканот <strong>и</strong><br />

друг<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> според Статутот на <strong>ФЗНХ</strong><br />

КАТЕДРИ<br />

1.Ботан<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја<br />

2.Генет<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> селекц<strong>и</strong>ја<br />

3.Педолог<strong>и</strong>ја, агрохем<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

4.Општо поледелство<br />

5.Земјоделска техн<strong>и</strong>ка<br />

6.Спец<strong>и</strong>јално поледелство <strong>и</strong> тутун<br />

7.Град<strong>и</strong>нарство <strong>и</strong> цвеќарство<br />

8.Овоштарство <strong>и</strong> преработка<br />

9.Ло<strong>за</strong>рство <strong>и</strong> в<strong>и</strong>нарство<br />

10.Зашт<strong>и</strong>та на растен<strong>и</strong>јата<br />

11.Сточарство<br />

12.Економ<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />

ПРОДЕКАН ЗА НАУКА<br />

Г<strong>и</strong> коорд<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра <strong>и</strong> орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те <strong>за</strong><br />

реал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на научно-<strong>и</strong>стражувачката <strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>менувачката дејност на Факултетот<br />

ПРОДЕКАН ЗА НАСТАВА<br />

Г<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра <strong>и</strong> коорд<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра дод<strong>и</strong>пломск<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

послед<strong>и</strong>пломск<strong>и</strong>те студ<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

РАБОТНИ ТЕЛА - КОМИСИИ<br />

ПОСТОЈАНИ КОМИСИИ:<br />

Наставна ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја<br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> научна работа <strong>и</strong> докторат<strong>и</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> меѓународна соработка<br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> послед<strong>и</strong>пломск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> <strong>и</strong>здавачка дејност<br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> студентск<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>и</strong> спорт<br />

Д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>нска ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> студент<strong>и</strong><br />

Управен одбор на б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отека<br />

ПОВРЕМЕНИ КОМИСИИ:<br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> статут <strong>и</strong> нормат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> акт<strong>и</strong><br />

Кадровска ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја

14 UNIVERZITET "SV. KIRIL I METODIJ"<br />

Друг<strong>и</strong> оддел<strong>и</strong><br />

• Центар <strong>за</strong> пр<strong>и</strong>менет<strong>и</strong> <strong>и</strong>стражувања <strong>и</strong> перманентно образован<strong>и</strong>е во<br />

земјоделството (ЦИПОЗ)<br />

Во центарот може да се <strong>и</strong>зведува <strong>и</strong> орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра настава <strong>и</strong> дообука <strong>за</strong><br />

средношколц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> наставн<strong>и</strong>от кадар, <strong>и</strong>зведување на фер<strong>и</strong>јална <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чна<br />

настава <strong>за</strong> студент<strong>и</strong>те, обука на кадр<strong>и</strong>те вработен<strong>и</strong> во Агенц<strong>и</strong>јата <strong>за</strong><br />

потт<strong>и</strong>кнување на развојот на земјоделството <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong>те <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong><br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>, реал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на едукат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> од меѓународен<br />

карактер, како <strong>и</strong> <strong>и</strong>новац<strong>и</strong>ска дејност во земјоделското про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong><br />

промоц<strong>и</strong>ја на современ<strong>и</strong> технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong> преработка на<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Со неговото форм<strong>и</strong>рање се овозможува побрзо вклучување кон<br />

европск<strong>и</strong>те стандард<strong>и</strong> во про<strong>и</strong>зводството на храна <strong>и</strong> следење на<br />

современ<strong>и</strong>те трендов<strong>и</strong> во земјоделското про<strong>и</strong>зводство.<br />

НАСТАВНО-ОБРАЗОВНА ДЕЈНОСТ<br />

Брз<strong>и</strong>от развој на нов<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> технолог<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />

зголемената свест <strong>за</strong> потребата да се промов<strong>и</strong>ра современ<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>стап на<br />

метод<strong>и</strong>те во наставната дејност <strong>и</strong> <strong>и</strong>стражувањата <strong>и</strong> во оспособувањето на<br />

кадарот, претставуваат главн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> <strong>за</strong> трансформац<strong>и</strong>ја на в<strong>и</strong>сокото<br />

образован<strong>и</strong>е во европск<strong>и</strong> <strong>и</strong> светск<strong>и</strong> рамк<strong>и</strong>.<br />

За таа цел, од учебната 2001/2002 год<strong>и</strong>на, на Земјоделск<strong>и</strong>от<br />

факултет од Скопје, постоечк<strong>и</strong>те пет насок<strong>и</strong> се осовременет<strong>и</strong>, а општата<br />

насока е трансформ<strong>и</strong>рана во пет нов<strong>и</strong> насок<strong>и</strong>.<br />

Постоечк<strong>и</strong> <strong>и</strong> осовременет<strong>и</strong><br />

насок<strong>и</strong><br />

Нов<strong>и</strong> насок<strong>и</strong><br />

Поледелска Агроекономска<br />

Град<strong>и</strong>нарско-цвеќарска Зашт<strong>и</strong>та на растен<strong>и</strong>јата<br />

Сточарска Преработка на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong><br />

Ло<strong>за</strong>роовоштарска Еко-земјоделство<br />

Земјоделска техн<strong>и</strong>ка<br />

Искор<strong>и</strong>стување, уредување <strong>и</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та<br />

- во м<strong>и</strong>рување<br />

на почв<strong>и</strong>те <strong>и</strong> вод<strong>и</strong>те<br />

Основна нов<strong>и</strong>на е пр<strong>и</strong>мената на кред<strong>и</strong>т трансфер с<strong>и</strong>стемот на<br />

Факултетот <strong>за</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> <strong>наук<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> храна од учебната 2003-2004 год<strong>и</strong>на.

ФАКУЛТЕТ ЗА ЗЕМЈОДЕЛСКИ НАУКИ И ХРАНА- СКОПЈЕ 15<br />

Европск<strong>и</strong> кред<strong>и</strong>т трансфер с<strong>и</strong>стем (ЕКТС)<br />

Воведувањето на Европск<strong>и</strong> Кред<strong>и</strong>т Трансфер С<strong>и</strong>стем (ЕКТС) е<br />

оновната реформа во образовн<strong>и</strong>от процес на Факултетот <strong>за</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong><br />

<strong>наук<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> храна. Со негово воспоставување се воведува промена во пр<strong>и</strong>стапот<br />

кон стекнување на знаење кај студент<strong>и</strong>те, преку флекс<strong>и</strong>б<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> прав<strong>и</strong>ла на<br />

студ<strong>и</strong>рање. Со тоа студент<strong>и</strong>те <strong>и</strong>маат можност <strong>за</strong> моб<strong>и</strong>лност во Европа,<br />

односно да го прош<strong>и</strong>руваат своето знаење со <strong>и</strong>зучување на дел од студ<strong>и</strong>умот<br />

на друг<strong>и</strong> ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, како <strong>и</strong> реална оцена на стекнатата д<strong>и</strong>плома. Со<br />

престојот во странство, меѓу другото студентот треба да се здоб<strong>и</strong>е со<br />

сознан<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> државата домаќ<strong>и</strong>н, <strong>и</strong>де<strong>и</strong>, јаз<strong>и</strong>к <strong>и</strong> култура.<br />

За да може с<strong>и</strong>стемот да функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ра, потребно е соодветно<br />

вреднување на оптовареност на студен<strong>и</strong>те во текот на семестр<strong>и</strong>те <strong>и</strong>зразен<br />

преку кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>.<br />

Кред<strong>и</strong>т претставува квант<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>рање на она што студентот го<br />

сработ<strong>и</strong>л во текот на студ<strong>и</strong>рањето, т.е. оптовареноста на студентот<br />

(потрошеното време на просечен студент) <strong>за</strong> да ја совлада матер<strong>и</strong>јата<br />

содржана во предметната програма.<br />

Во кред<strong>и</strong>тот се содржан<strong>и</strong>:<br />

• бројот на часов<strong>и</strong> потребн<strong>и</strong> <strong>за</strong> теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот;<br />

• практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>;<br />

• сем<strong>и</strong>нар<strong>и</strong>;<br />

• демонстрац<strong>и</strong><strong>и</strong> (работа во груп<strong>и</strong>);<br />

• теренска работа;<br />

• стручн<strong>и</strong> екскурз<strong>и</strong><strong>и</strong>;<br />

• Л<strong>и</strong>чна работа (проект<strong>и</strong>, време потрошено во б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отека);<br />

• <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тување <strong>и</strong> оценување.<br />

Кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>те всушност се релат<strong>и</strong>вно <strong>и</strong>зразување на ангаж<strong>и</strong>раноста<br />

на студентот <strong>за</strong> совладување на матер<strong>и</strong>јата на еден предмет. За да б<strong>и</strong>де<br />

возможно студ<strong>и</strong>рањето со овој с<strong>и</strong>стем потребно е студент<strong>и</strong>те да се<br />

вклучат акт<strong>и</strong>вно во наставн<strong>и</strong>от процес <strong>и</strong> да се пр<strong>и</strong>лагодат кон с<strong>и</strong>стем на<br />

конт<strong>и</strong>ну<strong>и</strong>рано совладување на матер<strong>и</strong>јата.<br />

Ко<strong>и</strong> се пр<strong>и</strong>доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong>те од ЕКТС?<br />

Овој с<strong>и</strong>стем е <strong>за</strong>м<strong>и</strong>слен пред сè да овозмож<strong>и</strong> моб<strong>и</strong>лност на студент<strong>и</strong>те во<br />

рамк<strong>и</strong>те на Европската Ун<strong>и</strong>ја обезбедувајќ<strong>и</strong> мерл<strong>и</strong>ва споредба на<br />

пост<strong>и</strong>гнат<strong>и</strong>те знаења <strong>и</strong> пренесување на <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>те од една во друга<br />

в<strong>и</strong>сокообразовна <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја.<br />

Пр<strong>и</strong>доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong>те <strong>за</strong> студент<strong>и</strong>те се:<br />

• ЕКТС гарант<strong>и</strong>ра академско пр<strong>и</strong>знавање на студ<strong>и</strong>рањето во странство;

16 UNIVERZITET "SV. KIRIL I METODIJ"<br />

• ЕКТС овозможува пр<strong>и</strong>стап до редовн<strong>и</strong>те студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>и</strong> учество во<br />

академск<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong>вот во гост<strong>и</strong>нската <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја (да го продолжат<br />

образован<strong>и</strong>ето во домашната <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја, во гост<strong>и</strong>нската <strong>и</strong>л<strong>и</strong> во некоја<br />

трета). Инст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>те одлучуваат дал<strong>и</strong> тоа е пр<strong>и</strong>фатл<strong>и</strong>во <strong>за</strong> н<strong>и</strong>в <strong>и</strong>л<strong>и</strong> не <strong>и</strong><br />

услов<strong>и</strong>те по ко<strong>и</strong> студентот може да се здоб<strong>и</strong>е со д<strong>и</strong>плома.<br />

Пр<strong>и</strong>доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong> <strong>за</strong> в<strong>и</strong>соко-образовн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>:<br />

• ЕКТС создава транспарентн<strong>и</strong> студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>и</strong> деталн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

пост<strong>и</strong>гнат<strong>и</strong>от степен на наобразба.<br />

• ЕКТС <strong>и</strong>м помага на наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>знавањето на стекнатото<br />

образован<strong>и</strong>е на студент<strong>и</strong>те преку меѓу<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> договор<strong>и</strong>.<br />

• ЕКТС помага пр<strong>и</strong>доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong>те од предмет<strong>и</strong> <strong>и</strong>зучен<strong>и</strong> во друга <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја да се<br />

вклопат во студентската наобразба.<br />

Прав<strong>и</strong>ла на студ<strong>и</strong>рање<br />

Дод<strong>и</strong>пломск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

Студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> предметн<strong>и</strong>те програм<strong>и</strong> на дод<strong>и</strong>пломск<strong>и</strong>те студ<strong>и</strong><strong>и</strong> се<br />

д<strong>и</strong><strong>за</strong>јн<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> според пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>те <strong>и</strong> стандард<strong>и</strong>те на кред<strong>и</strong>т трансфер с<strong>и</strong>стемот<br />

содржан<strong>и</strong> во Прав<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>кот <strong>за</strong> ед<strong>и</strong>нствен<strong>и</strong> основ<strong>и</strong> <strong>за</strong> кред<strong>и</strong>т с<strong>и</strong>стемот <strong>и</strong><br />

прем<strong>и</strong>нот од една на друга студ<strong>и</strong>ска год<strong>и</strong>на <strong>и</strong> прем<strong>и</strong>нот од една на друга<br />

в<strong>и</strong>сокообразовна установа.<br />

Услов<strong>и</strong> <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на <strong>за</strong>п<strong>и</strong>шување<br />

на дод<strong>и</strong>пломск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

На дод<strong>и</strong>пломск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong> може да се <strong>за</strong>п<strong>и</strong>ше л<strong>и</strong>це кое <strong>и</strong>ма<br />

<strong>за</strong>вршено чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong>год<strong>и</strong>шно средно образован<strong>и</strong>е <strong>и</strong> ако г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сполнува<br />

услов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те утврден<strong>и</strong> со конкурсот <strong>за</strong> <strong>за</strong>п<strong>и</strong>шување.<br />

На дод<strong>и</strong>пломск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong> може да се <strong>за</strong>п<strong>и</strong>ше <strong>и</strong> л<strong>и</strong>це кое <strong>и</strong>ма <strong>за</strong>вршено<br />

соодветна студ<strong>и</strong>ска програма која е екв<strong>и</strong>валентна на <strong>за</strong>вршено чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong>год<strong>и</strong>шно<br />

средно образован<strong>и</strong>е <strong>и</strong> кое г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сполнува кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те утврден<strong>и</strong> со<br />

конкурсот <strong>за</strong> <strong>за</strong>п<strong>и</strong>шување.<br />

Обем на дод<strong>и</strong>пломск<strong>и</strong>те студ<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

Вкупн<strong>и</strong>от обем на дод<strong>и</strong>пломск<strong>и</strong>те студ<strong>и</strong><strong>и</strong> претставува зб<strong>и</strong>р на оптовареноста<br />

на студентот со настава, воннаставн<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>и</strong> учење од с<strong>и</strong>те<br />

предметн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> во еден семестар <strong>и</strong>л<strong>и</strong> студ<strong>и</strong>ска год<strong>и</strong>на, <strong>и</strong>зразено во<br />

часов<strong>и</strong>.

ФАКУЛТЕТ ЗА ЗЕМЈОДЕЛСКИ НАУКИ И ХРАНА- СКОПЈЕ 17<br />

Почеток <strong>и</strong> <strong>за</strong>вршување на студ<strong>и</strong>ската год<strong>и</strong>на/студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

програм<strong>и</strong><br />

Студ<strong>и</strong>ската год<strong>и</strong>на <strong>за</strong>почнува на 1 октомвр<strong>и</strong>, а <strong>за</strong>вршува на 30<br />

септемвр<strong>и</strong> следната год<strong>и</strong>на, во траење од 30 работн<strong>и</strong> недел<strong>и</strong>.<br />

Наставата во з<strong>и</strong>мск<strong>и</strong>от семестар <strong>за</strong>почнува на 1 октомвр<strong>и</strong>, а<br />

<strong>за</strong>вршува на 15 јануар<strong>и</strong> следната год<strong>и</strong>на (15 недел<strong>и</strong>).<br />

Наставата во летн<strong>и</strong>от семестар <strong>за</strong>почнува на 15 февруар<strong>и</strong>, а<br />

<strong>за</strong>вршува на 31 мај (15 недел<strong>и</strong>).<br />

Студентот <strong>за</strong>п<strong>и</strong>шува семестр<strong>и</strong>, односно предмет<strong>и</strong> во секој семестар<br />

според кред<strong>и</strong>т трансфер с<strong>и</strong>стем (КТС).<br />

На секој предмет од наставн<strong>и</strong>от план му е доделен ед<strong>и</strong>нствен код, со<br />

кој се деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> предметната содрж<strong>и</strong>на <strong>и</strong> методот на <strong>и</strong>зучување на<br />

предметот.<br />

На секој предмет му се доделен<strong>и</strong> 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong> (К).<br />

Кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>те се доделуваат само на оној студент кој ќе г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сполн<strong>и</strong><br />

услов<strong>и</strong>те <strong>за</strong> полагање, успешно ќе ја <strong>за</strong>врш<strong>и</strong> предметната програма <strong>и</strong> ќе го<br />

полож<strong>и</strong> предметот.<br />

Бројот на кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>те што студентот треба да г<strong>и</strong> оствар<strong>и</strong>, <strong>за</strong> да се<br />

здоб<strong>и</strong>е со одредена стручна подготовка, се дв<strong>и</strong>ж<strong>и</strong> 30 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong> <strong>за</strong> еден<br />

семестар, односно 60 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong> <strong>за</strong> една учебна год<strong>и</strong>на.<br />

Студентот може да <strong>за</strong>п<strong>и</strong>ше број на предмет<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> носат м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мум 24<br />

кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>, но не повеќе од 36 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong> во семестар.<br />

Студентот напредува во текот на студ<strong>и</strong>рањето преку в<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ната на<br />

остварен<strong>и</strong>те кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>.<br />

Траење <strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на дод<strong>и</strong>пломск<strong>и</strong>те студ<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

Траењето на студ<strong>и</strong><strong>и</strong>те на с<strong>и</strong>те насок<strong>и</strong> е 10 семестр<strong>и</strong>. Прв<strong>и</strong>те два<br />

семестра (прва год<strong>и</strong>на) се <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>за</strong> с<strong>и</strong>те насок<strong>и</strong>. Се <strong>и</strong>зучуваат општ<strong>и</strong>те,<br />

баз<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> <strong>наук<strong>и</strong></strong> ко<strong>и</strong> се основа <strong>за</strong> натамошна надградба во земјоделската<br />

струка. Предмет<strong>и</strong>те се едносеместралн<strong>и</strong>. Во втората год<strong>и</strong>на 80% од<br />

предмет<strong>и</strong>те се <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong> 20% се насочен<strong>и</strong> предмет<strong>и</strong>, а потоа до крајот на<br />

студ<strong>и</strong><strong>и</strong>те, програмата е насочена според потреб<strong>и</strong>те на насоката. Вака<br />

конц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>, студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те програм<strong>и</strong> во целост го <strong>за</strong>доволуваат кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>умот <strong>за</strong><br />

постоење на <strong>за</strong>долж<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>, <strong>и</strong>зборн<strong>и</strong> <strong>и</strong> факултат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> предметн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong>.<br />

Во студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те програм<strong>и</strong>, VIII-от семестар е посветен на практ<strong>и</strong>чната<br />

настава, а IX-от <strong>за</strong> <strong>и</strong>зработка на д<strong>и</strong>пломска работа која <strong>и</strong>ма јавна одбрана <strong>и</strong><br />

студентот може да ја бран<strong>и</strong> откако ќе оствар<strong>и</strong> вкупно 270 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>. Успешната<br />

одбрана му нос<strong>и</strong> 30 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>, со што се доб<strong>и</strong>ва вкупен <strong>и</strong>знос од 300 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>.

18 UNIVERZITET "SV. KIRIL I METODIJ"<br />

Оценување<br />

Во текот на студ<strong>и</strong>рањето, потребн<strong>и</strong>от број на кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong> <strong>за</strong> соодветната<br />

предметна програма, студентот г<strong>и</strong> остварува преку конт<strong>и</strong>ну<strong>и</strong>рано <strong>и</strong> <strong>за</strong>вршно<br />

оценување.<br />

Преку конт<strong>и</strong>ну<strong>и</strong>раното оценување, студентот стекнува бодов<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

секоја акт<strong>и</strong>вност проп<strong>и</strong>шана во соодветната предметна програма.<br />

Завршн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т <strong>за</strong> соодветната предметна програма може да б<strong>и</strong>де<br />

устен <strong>и</strong>л<strong>и</strong> п<strong>и</strong>смен, а студентот може да го полага откако ќе г<strong>и</strong> оствар<strong>и</strong><br />

потребн<strong>и</strong>те бодов<strong>и</strong> од конт<strong>и</strong>ну<strong>и</strong>раното оценување.<br />

Предмет на оценување<br />

Предмет на оценување, во рамк<strong>и</strong>те на предметната програма, може<br />

да б<strong>и</strong>де:<br />

• посета на предавања;<br />

• <strong>и</strong>звршен<strong>и</strong> консултац<strong>и</strong><strong>и</strong>;<br />

• успешно реал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>;<br />

• успешно реал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рана практ<strong>и</strong>чна работа;<br />

• <strong>и</strong>зработка на сем<strong>и</strong>нарска работа;<br />

• теренска работа;<br />

• самостојна/домашна работа;<br />

• учење во б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>тека;<br />

• менторство на друг<strong>и</strong> студент<strong>и</strong>;<br />

• <strong>и</strong>зработен<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> реал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> проект<strong>и</strong>;<br />

• освоен<strong>и</strong> наград<strong>и</strong>/пофалн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> др.<br />

Завршната оценка се форм<strong>и</strong>ра од вкупно освоен<strong>и</strong>те бодов<strong>и</strong> по с<strong>и</strong>те<br />

основ<strong>и</strong> на оценување. Студентот може да осво<strong>и</strong> кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong> <strong>за</strong> соодветната<br />

предметна програма со најмала оценка 6 <strong>и</strong>л<strong>и</strong> со пов<strong>и</strong>сока оценка до<br />

најголема 10. Оценката 5 знач<strong>и</strong> недоволен успех.<br />

Завршното оценување го врш<strong>и</strong> наставн<strong>и</strong>кот, односно ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата, пр<strong>и</strong><br />

што како основа се земаат резултат<strong>и</strong>те од конт<strong>и</strong>ну<strong>и</strong>раната проверка на<br />

знаењата остварена преку тестов<strong>и</strong>те, колокв<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на<br />

проверка на знаењето.<br />

По барање, студент кој тр<strong>и</strong> пат<strong>и</strong> покажал на <strong>за</strong>вршното оценување<br />

недоволен успех, може да полага пред тр<strong>и</strong>члена ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја составена од<br />

наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од <strong>и</strong>сто <strong>и</strong>л<strong>и</strong> сродно наставно-научно подрачје. Составот на<br />

ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>нот на кој се врш<strong>и</strong> полагањето се утврдува со статутот на<br />

в<strong>и</strong>сокообразовната <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја.<br />

Завршното оценување, <strong>за</strong>долж<strong>и</strong>телно се <strong>за</strong>п<strong>и</strong>шува во <strong>и</strong>ндексот <strong>и</strong> во<br />

пр<strong>и</strong>јавата <strong>за</strong> <strong>за</strong>вршно оценување.

ФАКУЛТЕТ ЗА ЗЕМЈОДЕЛСКИ НАУКИ И ХРАНА- СКОПЈЕ 19<br />

Просечн<strong>и</strong>от успех на студентот претставува ар<strong>и</strong>тмет<strong>и</strong>чка сред<strong>и</strong>на на<br />

оценк<strong>и</strong>те од <strong>за</strong>вршното оценување по с<strong>и</strong>те наставн<strong>и</strong> предмет<strong>и</strong> во текот на<br />

студ<strong>и</strong><strong>и</strong>те, вклучувајќ<strong>и</strong> го <strong>и</strong> <strong>за</strong>вршн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.<br />

Пр<strong>и</strong>говор <strong>за</strong>рад<strong>и</strong> оценка од проверката на знаењата<br />

Студент, во рок од 24 часа, може да поднесе пр<strong>и</strong>говор до деканот ако<br />

не е <strong>за</strong>доволен од <strong>за</strong>вршното оценување, односно од оценката, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> ако смета<br />

дека <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот не е спроведен во согласност со <strong>за</strong>конот <strong>и</strong> со статутот, како <strong>и</strong> во<br />

друг<strong>и</strong> случа<strong>и</strong> утврден<strong>и</strong> со статутот на в<strong>и</strong>сокообразовната <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја.<br />

Ако деканот утврд<strong>и</strong> дека се <strong>и</strong>сполнет<strong>и</strong> услов<strong>и</strong>те од ставот 1,<br />

наставн<strong>и</strong>кот ќе ја пре<strong>и</strong>сп<strong>и</strong>та оценката од <strong>за</strong>вршното оценување. Ако<br />

наставн<strong>и</strong>кот не ја пре<strong>и</strong>сп<strong>и</strong>та оценката што ја утврд<strong>и</strong>л, студентот го полага<br />

<strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот пред тр<strong>и</strong>члена ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја составена од наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од <strong>и</strong>сто <strong>и</strong>л<strong>и</strong> сродно<br />

наставно-научно подрачје, во наредн<strong>и</strong>те 24 часа, т.е наредн<strong>и</strong>от работен ден.<br />

По барање на студентот, му се овозможува да го повтор<strong>и</strong> <strong>за</strong>вршното<br />

оценување <strong>за</strong> пов<strong>и</strong>сока <strong>за</strong>вршна оценка по наставен предмет од претходната<br />

<strong>и</strong> тековната учебна год<strong>и</strong>на.<br />

Кога на студентот ќе му се одобр<strong>и</strong> барањето од ставот 3, претходно<br />

доб<strong>и</strong>енета оценка на <strong>за</strong>вршното оценување се пон<strong>и</strong>штува со решен<strong>и</strong>е на<br />

деканот.<br />

Исп<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> сес<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

• февруар<strong>и</strong> (од 16 јануар<strong>и</strong> до 14 февруар<strong>и</strong>)<br />

• јун<strong>и</strong><br />

• септемвр<strong>и</strong> (од 1 септемвр<strong>и</strong> до 28 септемвр<strong>и</strong>)<br />

Терм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>за</strong> одржување на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т<strong>и</strong>те, во секоја сес<strong>и</strong>ја се <strong>за</strong>кажуваат<br />

на почетокот на семестарот <strong>и</strong> се огласуваат на огласна табла.<br />

Студент кој <strong>за</strong>п<strong>и</strong>шал предмет<strong>и</strong> во з<strong>и</strong>мск<strong>и</strong>от семестар може на<br />

<strong>за</strong>вршно оценување да се јав<strong>и</strong> во терм<strong>и</strong>нот во февруар<strong>и</strong>, а доколку не<br />

пост<strong>и</strong>гне поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вен резултат, како услов <strong>за</strong> стекнување кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>, може да се<br />

јав<strong>и</strong> во определен<strong>и</strong>от терм<strong>и</strong>н во јун<strong>и</strong>.<br />

Студент кој <strong>за</strong>п<strong>и</strong>шал предмет<strong>и</strong> во летн<strong>и</strong>от семестар може на <strong>за</strong>вршно<br />

оценување да се јав<strong>и</strong> во терм<strong>и</strong>н во јун<strong>и</strong>, а доколку не пост<strong>и</strong>гне поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вен<br />

резултат, како услов <strong>за</strong> стекнување кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>, може да се јав<strong>и</strong> на <strong>за</strong>вршно<br />

оценување во септемвр<strong>и</strong>.<br />

Студент кој <strong>и</strong> во двата терм<strong>и</strong>на нема да пост<strong>и</strong>гне поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вен резултат,<br />

повторно ја <strong>за</strong>п<strong>и</strong>шува предметната програма (предмет).<br />

Бројот на неуспешн<strong>и</strong>те об<strong>и</strong>д<strong>и</strong> го одредува Факултетот, со <strong>и</strong>нтерн<strong>и</strong><br />

акт<strong>и</strong>.

20 UNIVERZITET "SV. KIRIL I METODIJ"<br />

Д<strong>и</strong>плома <strong>за</strong> <strong>за</strong>вршен<strong>и</strong> дод<strong>и</strong>пломск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

Оп<strong>и</strong>сот на проф<strong>и</strong>лот, научното звање <strong>за</strong> дод<strong>и</strong>пломск<strong>и</strong>те студ<strong>и</strong><strong>и</strong>, на<br />

с<strong>и</strong>те насок<strong>и</strong>, е документот д<strong>и</strong>плома - која глас<strong>и</strong>: д<strong>и</strong>плом<strong>и</strong>ран <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong><br />

<strong>и</strong>нженер, а серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кат <strong>за</strong> насоката е уверен<strong>и</strong>ето.<br />

Како дополнување на д<strong>и</strong>пломата, се <strong>и</strong>здава уверен<strong>и</strong>е <strong>и</strong>зработено<br />

според пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>те на КТС.<br />

Д<strong>и</strong><strong>за</strong>јнот <strong>и</strong> содрж<strong>и</strong>ната на уверен<strong>и</strong>ето треба да г<strong>и</strong> поч<strong>и</strong>тува кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те<br />

<strong>за</strong> меѓународна препознатл<strong>и</strong>вост <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>фатл<strong>и</strong>вост.<br />

Промоц<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> <strong>за</strong>вршен<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

Промоц<strong>и</strong>јата на л<strong>и</strong>цата ко<strong>и</strong> <strong>за</strong>врш<strong>и</strong>ле дод<strong>и</strong>пломск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong> ја врш<strong>и</strong><br />

деканот според постапка утврдена со статутот на в<strong>и</strong>сокообразовната<br />

<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја.<br />

Конт<strong>и</strong>ну<strong>и</strong>рано образован<strong>и</strong>е<br />

Факултетот <strong>за</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> <strong>наук<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> храна орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

форм<strong>и</strong> на конт<strong>и</strong>ну<strong>и</strong>рано образован<strong>и</strong>е <strong>за</strong> стекнување нов<strong>и</strong> знаења,<br />

продлабочување <strong>и</strong> прош<strong>и</strong>рување на стекнат<strong>и</strong>те знаења <strong>и</strong> стручноста.<br />

Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те, услов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> форм<strong>и</strong>те преку ко<strong>и</strong> се орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра <strong>и</strong> <strong>и</strong>зведува<br />

конт<strong>и</strong>ну<strong>и</strong>раното образован<strong>и</strong>е, се регул<strong>и</strong>раат со статутот на факултетот.<br />

За стекнатото знаење <strong>за</strong> време на дошколувањето се <strong>и</strong>здава серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кат.<br />

Студентот, во рамк<strong>и</strong>те на с<strong>и</strong>стемот на конт<strong>и</strong>ну<strong>и</strong>рано образован<strong>и</strong>е<br />

може да <strong>за</strong>п<strong>и</strong>ше само одреден<strong>и</strong> пакет<strong>и</strong> на предметн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong>, ко<strong>и</strong> се во<br />

функц<strong>и</strong>ја на <strong>за</strong>доволување на барањата <strong>за</strong> негово образован<strong>и</strong>е <strong>за</strong> соодветен<br />

проф<strong>и</strong>л <strong>за</strong> кој факултетот е мат<strong>и</strong>чен.<br />

Студентот, во функц<strong>и</strong>ја на дож<strong>и</strong>вотното образован<strong>и</strong>е, може да<br />

<strong>за</strong>п<strong>и</strong>ше повеќе пакет<strong>и</strong> на предметн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong>, на повеќе факултет<strong>и</strong>,<br />

едновремено <strong>и</strong>л<strong>и</strong> сукцес<strong>и</strong>вно.

ФАКУЛТЕТ ЗА ЗЕМЈОДЕЛСКИ НАУКИ И ХРАНА- СКОПЈЕ 21<br />

СТУДЕНТИ<br />

Права <strong>и</strong> обврск<strong>и</strong> на студентот<br />

o Студентот <strong>и</strong>ма право на редовно студ<strong>и</strong>рање со статус на редовен<br />

студент <strong>и</strong> право на вонредно студ<strong>и</strong>рање со статус на вонреден<br />

студент. Статусот студент се докажува со <strong>и</strong>ндекс <strong>и</strong> студентска<br />

лег<strong>и</strong>т<strong>и</strong>мац<strong>и</strong>ја.<br />

o Студентот <strong>и</strong>ма право да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>врш<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>те според студ<strong>и</strong>ската<br />

програма со која г<strong>и</strong> <strong>за</strong>почнал студ<strong>и</strong><strong>и</strong>те во рокот определен со<br />

<strong>и</strong>нтерн<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong> на факултетот <strong>и</strong> Прав<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>кот <strong>за</strong> ед<strong>и</strong>нствен<strong>и</strong>те основ<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong> кред<strong>и</strong>т - с<strong>и</strong>стемот <strong>и</strong> прем<strong>и</strong>нот од една на друга студ<strong>и</strong>ска програма <strong>и</strong><br />

прем<strong>и</strong>нот од една на друга в<strong>и</strong>сокообразовна установа.<br />

o Факултетот, во рамк<strong>и</strong>те на <strong>и</strong>нтерната моб<strong>и</strong>лност на студентот, може<br />

да проп<strong>и</strong>ше условувачк<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> т.е. претходно совладан<strong>и</strong><br />

предмет<strong>и</strong> (освоен<strong>и</strong> кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>) како услов <strong>за</strong> <strong>за</strong>п<strong>и</strong>шување на наредн<strong>и</strong><br />

предметн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> / предмет<strong>и</strong>.<br />

o Студентот <strong>и</strong>ма право да б<strong>и</strong>де навремено <strong>и</strong>нформ<strong>и</strong>ран <strong>за</strong> с<strong>и</strong>те релевантн<strong>и</strong><br />

прашања ко<strong>и</strong> се однесуваат <strong>за</strong> неговото студ<strong>и</strong>рање.<br />

o Во текот на студ<strong>и</strong>рањето студентот се консулт<strong>и</strong>ра со назначен<strong>и</strong>те<br />

коорд<strong>и</strong>натор<strong>и</strong> на студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те програм<strong>и</strong>, како <strong>и</strong> со назначен<strong>и</strong>те<br />

коорд<strong>и</strong>натор<strong>и</strong>те на Факултетот. Во текот на студ<strong>и</strong>рањето студентот<br />

комун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ра со ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетск<strong>и</strong>от коорд<strong>и</strong>натор <strong>за</strong> КТС, со Сојузот на<br />

студент<strong>и</strong>те <strong>и</strong> со студентск<strong>и</strong>от правобран<strong>и</strong>тел во случа<strong>и</strong>те кога се<br />

нарушен<strong>и</strong> негов<strong>и</strong>те права т.е. посто<strong>и</strong> проблем во комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата со<br />

факултетск<strong>и</strong>те коорд<strong>и</strong>натор<strong>и</strong> <strong>за</strong> КТС.<br />

o Во текот на студ<strong>и</strong>ската год<strong>и</strong>на, со одлука на деканот <strong>и</strong> Наставнонаучн<strong>и</strong>от<br />

совет, може да се дадат <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> терм<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>вршно<br />

оценување, но само <strong>за</strong> предметн<strong>и</strong>те програм<strong>и</strong> што <strong>и</strong>маат условувачк<strong>и</strong><br />

карактер (доколку се предв<strong>и</strong>ден<strong>и</strong> во студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те програм<strong>и</strong>) односно <strong>за</strong><br />

он<strong>и</strong>е предметн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> ч<strong>и</strong>е апсолв<strong>и</strong>рање е услов <strong>за</strong> <strong>за</strong>п<strong>и</strong>шување<br />

на наредн<strong>и</strong>те предметн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong>.<br />

o Наставно-научн<strong>и</strong>от совет може да определ<strong>и</strong> <strong>и</strong> дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тн<strong>и</strong><br />

роков<strong>и</strong> по предлог од коорд<strong>и</strong>нат<strong>и</strong>вното тело <strong>за</strong> КТС, доколку се оцен<strong>и</strong><br />

дека <strong>за</strong> тоа <strong>и</strong>ма објект<strong>и</strong>вна потреба.<br />

o Студентот може да го напушт<strong>и</strong> студ<strong>и</strong>рањето во рамк<strong>и</strong>те на одредена<br />

студ<strong>и</strong>ска програма без да го комплет<strong>и</strong>ра <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>за</strong> тоа може да<br />

доб<strong>и</strong>е серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кат.<br />

o Во серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>катот се бележат предметн<strong>и</strong>те програм<strong>и</strong>, оценк<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

бројот на кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> г<strong>и</strong> оствар<strong>и</strong>л студентот во текот на<br />

студ<strong>и</strong>рањето.<br />

o Студентот доб<strong>и</strong>ва серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кат <strong>за</strong> остварен успех <strong>за</strong> соодветен пакет<br />

на предметн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> во рамк<strong>и</strong>те на с<strong>и</strong>стемот на дож<strong>и</strong>вотното образован<strong>и</strong>е.<br />

o Серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>катот нема важност на д<strong>и</strong>плома.

22 UNIVERZITET "SV. KIRIL I METODIJ"<br />

М<strong>и</strong>рување на статусот студент<br />

На студентот може да му м<strong>и</strong>рува статусот на студент кога <strong>за</strong> тоа<br />

постојат оправдан<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>:<br />

• пород<strong>и</strong>лно отсуство;<br />

• подолготрајна болест;<br />

• регул<strong>и</strong>рање на воената обврска;<br />

• соц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> проблем<strong>и</strong> во семејството;<br />

• учество на врвн<strong>и</strong> научн<strong>и</strong>, културн<strong>и</strong> <strong>и</strong> спортск<strong>и</strong> ман<strong>и</strong>фестац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

друг<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> утврден<strong>и</strong> со статутот на в<strong>и</strong>сокообразовната<br />

установа.<br />

Доколку студентот прем<strong>и</strong>не на друг факултет, со цел да совлада<br />

одреден<strong>и</strong> предметн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>и</strong> осво<strong>и</strong> соодветен број на кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>, под услов<strong>и</strong><br />

определен<strong>и</strong> со б<strong>и</strong>лателарн<strong>и</strong>те договор<strong>и</strong> помеѓу факултет<strong>и</strong>те, статусот<br />

студент м<strong>и</strong>рува на мат<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от факултет.<br />

Престанување на статусот студент<br />

На студентот му престанува статусот студент во услов<strong>и</strong> кога:<br />

• д<strong>и</strong>плом<strong>и</strong>ра;<br />

• доколку го надм<strong>и</strong>не макс<strong>и</strong>малното време <strong>за</strong> <strong>за</strong>вршување на;<br />

студ<strong>и</strong>ската програма;<br />

• се <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>ше од факултетот;<br />

• е <strong>и</strong>склучен од факултетот.<br />

Статусот на студент може да б<strong>и</strong>де обновен по барање на студентот,<br />

освен ако статусот не престанал со трајно <strong>и</strong>склучување.<br />

Студентот од претходн<strong>и</strong>от став г<strong>и</strong> продолжува студ<strong>и</strong><strong>и</strong>те според<br />

<strong>и</strong>стата студ<strong>и</strong>ска програма доколку таа во меѓувреме не претрпела <strong>и</strong>змен<strong>и</strong>.<br />

Паралелно студ<strong>и</strong>рање<br />

Студентот може паралелно да студ<strong>и</strong>ра на друг<strong>и</strong> дод<strong>и</strong>пломск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

со надоместување на трошоц<strong>и</strong>те, како вонреден студент.<br />

Нач<strong>и</strong>нот <strong>и</strong> услов<strong>и</strong>те <strong>за</strong> паралелно студ<strong>и</strong>рање, се утврдуваат со<br />

статутот на факултетот.

ФАКУЛТЕТ ЗА ЗЕМЈОДЕЛСКИ НАУКИ И ХРАНА- СКОПЈЕ 23<br />

Прем<strong>и</strong>н од едн<strong>и</strong> на друг<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

Во текот на студ<strong>и</strong><strong>и</strong>те, студентот може да прем<strong>и</strong>не од едн<strong>и</strong> на друг<strong>и</strong><br />

студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> под услов<strong>и</strong> утврден<strong>и</strong> според Прав<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>кот <strong>за</strong> ед<strong>и</strong>нствен<strong>и</strong>те<br />

основ<strong>и</strong> <strong>за</strong> кред<strong>и</strong>т с<strong>и</strong>стемот <strong>и</strong> статутот на факултетот.<br />

Студентот пр<strong>и</strong> прем<strong>и</strong>нување поднесува барање до коорд<strong>и</strong>нат<strong>и</strong>вното<br />

тело <strong>за</strong> КТС на факултетот.<br />

Со барањето, освен документ<strong>и</strong>те <strong>за</strong> <strong>за</strong>п<strong>и</strong>шување на факултетот/<br />

научната установа, студентот г<strong>и</strong> поднесува с<strong>и</strong>те документ<strong>и</strong> <strong>и</strong>здаден<strong>и</strong> од<br />

факултетот/научната установа, на која дотогаш студ<strong>и</strong>рал.<br />

Решен<strong>и</strong>е по барањето на студентот <strong>за</strong> прем<strong>и</strong>н од еден на друг<br />

факултет/научна установа донесува деканот, по предлог од коорд<strong>и</strong>нат<strong>и</strong>вното<br />

тело <strong>за</strong> КТС на установата.<br />

Наград<strong>и</strong><br />

За посебно покажан<strong>и</strong> резултат<strong>и</strong> во студ<strong>и</strong>рањето, студентот може да<br />

доб<strong>и</strong>ва соодветн<strong>и</strong> наград<strong>и</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>знан<strong>и</strong>ја.<br />

Кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те <strong>и</strong> процедурата <strong>за</strong> наградување на студент<strong>и</strong>те г<strong>и</strong> <strong>и</strong>зготвува<br />

факултетот <strong>и</strong> Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетот .<br />

Д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong><br />

На студентот <strong>за</strong>рад<strong>и</strong> повреда на должност<strong>и</strong>те <strong>и</strong> не<strong>и</strong>сполнување на<br />

обврск<strong>и</strong>те на дод<strong>и</strong>пломск<strong>и</strong>те студ<strong>и</strong><strong>и</strong>, може да му се <strong>и</strong>зрече д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>нска<br />

мерка: опомена, јавна опомена <strong>и</strong> <strong>и</strong>склучување.<br />

Побл<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> одредб<strong>и</strong> <strong>за</strong> мерката, органот, нач<strong>и</strong>нот <strong>и</strong> постапката <strong>за</strong><br />

утврдување на д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>нската мерка <strong>и</strong> правото на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на студентот, се<br />

определува со Статутот на факултетот.<br />

Доколку настане проблем во студ<strong>и</strong>рањето, него го решава коорд<strong>и</strong>наторот<br />

<strong>за</strong> КТС на факултетот.<br />

Студентот <strong>и</strong>ма право на жалба на одлуката на ова тело. Во тој случај<br />

предметот се предава на понатамошно решавање на Наставно-научн<strong>и</strong>от<br />

совет.<br />

Учество на студент<strong>и</strong>те во управувањето<br />

Студент<strong>и</strong>те учествуваат во управувањето со Факултетот преку сво<strong>и</strong>те<br />

претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во орган<strong>и</strong>те на Факултетот, преку форм<strong>и</strong>те на<br />

самоорган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање <strong>и</strong>л<strong>и</strong> на друг нач<strong>и</strong>н, според услов<strong>и</strong>те утврден<strong>и</strong> со <strong>за</strong>кон <strong>и</strong><br />

со Статутот на Факултетот.

24 UNIVERZITET "SV. KIRIL I METODIJ"<br />

Студент<strong>и</strong>те, во рамк<strong>и</strong>те на своето право на управување:<br />

• донесуваат <strong>и</strong> остваруваат програма на разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те форм<strong>и</strong> <strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нтересн<strong>и</strong> дејност<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> на Факултетот;<br />

• г<strong>и</strong> разгледуваат, <strong>и</strong> на надлежн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong> на Факултетот <strong>и</strong>м дава<br />

м<strong>и</strong>слење <strong>за</strong> Статутот, друг<strong>и</strong>те општ<strong>и</strong> акт<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong> друг<strong>и</strong> прашања ко<strong>и</strong> се<br />

однесуваат на правата <strong>и</strong> должност<strong>и</strong>те на студент<strong>и</strong>те;<br />

• <strong>и</strong>зб<strong>и</strong>раат сво<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во орган<strong>и</strong>те на Факултетот;<br />

• учествуваат во канд<strong>и</strong>дац<strong>и</strong>оната постапка <strong>за</strong> <strong>и</strong>збор на декан <strong>и</strong><br />

учествуваат во негов<strong>и</strong>от <strong>и</strong>збор;<br />

• расправаат <strong>и</strong> одлучуваат <strong>и</strong> <strong>за</strong> друг<strong>и</strong> прашања од <strong>и</strong>нтерес <strong>за</strong><br />

студент<strong>и</strong>те.<br />

Студентск<strong>и</strong> сојуз<br />

Со форм<strong>и</strong>рање на Земјоделск<strong>и</strong>от факултет во 1947 г., основана е<br />

Студентската орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја (ССЗФ) која <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>стапува<br />

<strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>те на студент<strong>и</strong>те пред пов<strong>и</strong>сок<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>. СС<strong>ФЗНХ</strong> е невлад<strong>и</strong>на <strong>и</strong><br />

непарт<strong>и</strong>ска орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја со свој статут каде што јасно се <strong>за</strong>цртан<strong>и</strong> најз<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те<br />

цел<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong>. Студент<strong>и</strong>те <strong>и</strong>маат сво<strong>и</strong> делагат<strong>и</strong> во повеќе структур<strong>и</strong> на<br />

Факултетот.<br />

СС<strong>ФЗНХ</strong> работ<strong>и</strong> во сектор<strong>и</strong> <strong>и</strong> тоа: образован<strong>и</strong>е, наука, студентск<strong>и</strong><br />

стандард, култура, спорт <strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

Секоја год<strong>и</strong>на Сојузот на студент<strong>и</strong>те на Факултетот <strong>за</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong><br />

<strong>наук<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> храна, учествува на ман<strong>и</strong>фестац<strong>и</strong>јата Македонск<strong>и</strong> студентск<strong>и</strong> <strong>и</strong>гр<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

пост<strong>и</strong>гнува значајн<strong>и</strong> резултат<strong>и</strong> во следн<strong>и</strong>ве спортов<strong>и</strong>: фудбал, кошарка, п<strong>и</strong>нгпонг,<br />

одбојка <strong>и</strong> шах.<br />

Од областа на еколог<strong>и</strong>јата, секоја год<strong>и</strong>на се орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат<br />

добротворн<strong>и</strong> акц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> пошумување на голото земј<strong>и</strong>ште како <strong>и</strong> уредување на<br />

просторот околу Факултетот.<br />

Од 1997 г., во рамк<strong>и</strong>те на Факултетот, посто<strong>и</strong> план<strong>и</strong>нарско друштво<br />

"Агроном" во кое членуваат студент<strong>и</strong> <strong>и</strong> вработен<strong>и</strong> од цел<strong>и</strong>от Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет.<br />

Целта на ова друштво е одржување на ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чката конд<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> разв<strong>и</strong>вање на<br />

љубовта кон пр<strong>и</strong>родата.<br />

Неколку год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> по ред, работ<strong>и</strong> <strong>и</strong> студентското друштво "Еурека" кое г<strong>и</strong><br />

прош<strong>и</strong>рува сво<strong>и</strong>те знаења надвор од студентск<strong>и</strong>те клуп<strong>и</strong> преку орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање<br />

на <strong>и</strong>стражувачк<strong>и</strong> проект<strong>и</strong> <strong>и</strong> разн<strong>и</strong> друг<strong>и</strong> форм<strong>и</strong> на едукац<strong>и</strong>ја.<br />

Од областа на науката <strong>и</strong> образован<strong>и</strong>ето, се орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат тр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на<br />

ко<strong>и</strong> се презент<strong>и</strong>раат научн<strong>и</strong> трудов<strong>и</strong> на студент<strong>и</strong>те од проблемат<strong>и</strong>ката на<br />

земјоделството.<br />

СС<strong>ФЗНХ</strong> <strong>и</strong>здава свое сопствено <strong>и</strong>здан<strong>и</strong>е - Бруцошк<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформатор во<br />

коешто се <strong>и</strong>зработен<strong>и</strong> тем<strong>и</strong> <strong>за</strong> нач<strong>и</strong>нот на студ<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> студентск<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong>вот на<br />

Земјоделск<strong>и</strong>от факултет. Исто така, ССЗФ го <strong>и</strong>здава <strong>и</strong> сп<strong>и</strong>сан<strong>и</strong>ето "Агроном".<br />

Во него, студент<strong>и</strong>те <strong>и</strong>маат можност да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>скажат сво<strong>и</strong>те квал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> од<br />

областа на науката, образован<strong>и</strong>ето, еколог<strong>и</strong>јата, културата, хуморот <strong>и</strong>тн.

ФАКУЛТЕТ ЗА ЗЕМЈОДЕЛСКИ НАУКИ И ХРАНА- СКОПЈЕ 25<br />

Претседател на СС<strong>ФЗНХ</strong>:<br />

Сашо Стојчевск<strong>и</strong>, апсолвент на Факултетот <strong>за</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> <strong>наук<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> храна<br />

Адреса:<br />

Сојуз на Студент<strong>и</strong> на Факултетот <strong>за</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> <strong>наук<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> храна<br />

бул. "Александар Македонск<strong>и</strong>" бб<br />

пф. 297,1000 Скопје<br />

Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја<br />

e-mail: ssfznh@zf.ukim.edu.mk<br />

КООРДИНАЦИЈА И АДМИНИСТРАТИВНА ПОДДРШКА<br />

Коорд<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ја<br />

На Факултетот се определуваат коорд<strong>и</strong>натор<strong>и</strong> <strong>за</strong> пр<strong>и</strong>мена <strong>и</strong> следење<br />

на одредб<strong>и</strong>те од Прав<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>кот <strong>за</strong> ед<strong>и</strong>нствен<strong>и</strong> прав<strong>и</strong>ла <strong>за</strong> ст<strong>и</strong>д<strong>и</strong>рање на<br />

Факултетот <strong>за</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> <strong>наук<strong>и</strong></strong> <strong>и</strong> храна во Скопје.<br />

Студентот <strong>и</strong>ма право да му се обрат<strong>и</strong> на коорд<strong>и</strong>наторот <strong>за</strong> с<strong>и</strong>те прашања<br />

во врска со прав<strong>и</strong>лата <strong>за</strong> студ<strong>и</strong>рање на Факултетот, како што се:<br />

• в<strong>и</strong>дот на студ<strong>и</strong><strong>и</strong> ко<strong>и</strong> постојат на факултетот <strong>и</strong> останат<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>сокообразовн<strong>и</strong><br />

установ<strong>и</strong>;<br />

• остварување на дод<strong>и</strong>пломск<strong>и</strong>те студ<strong>и</strong><strong>и</strong>;<br />

• в<strong>и</strong>дот на студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>за</strong> нов<strong>и</strong> проф<strong>и</strong>л<strong>и</strong> стручн<strong>и</strong> кадр<strong>и</strong>;<br />

• објавување на студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> предметн<strong>и</strong>те програм<strong>и</strong>;<br />

• услов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>нот на <strong>за</strong>п<strong>и</strong>шување на дод<strong>и</strong>пломск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>;<br />

• траењето, почетокот, <strong>за</strong>вршувањето <strong>и</strong> обемот на дод<strong>и</strong>пломск<strong>и</strong>те студ<strong>и</strong><strong>и</strong>;<br />

• в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на студ<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> надградба <strong>и</strong> продлабочување на знаењата;<br />

• можност<strong>и</strong>те <strong>за</strong> конт<strong>и</strong>ну<strong>и</strong>рано образован<strong>и</strong>е;<br />

• прав<strong>и</strong>лата на студ<strong>и</strong>рањето;<br />

• услов<strong>и</strong>те <strong>за</strong> м<strong>и</strong>рување на статусот студент;<br />

• услов<strong>и</strong>те <strong>за</strong> паралелно студ<strong>и</strong>рање;<br />

• прем<strong>и</strong>нот од едн<strong>и</strong> на друг<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>;<br />

• прем<strong>и</strong>нот на друг<strong>и</strong> факултет<strong>и</strong> според пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>те на КТС;<br />

• можност<strong>и</strong>те <strong>за</strong> остварување продолжување на студ<strong>и</strong><strong>и</strong>те на друг<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> со ко<strong>и</strong> факултетот <strong>и</strong>ма спогодб<strong>и</strong> <strong>за</strong> КТС;<br />

• престанување на статусот студент;<br />

• правата <strong>и</strong> обврск<strong>и</strong>те на студентот;<br />

• нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>за</strong> оценување;<br />

• бројот <strong>и</strong> времето на орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рањето на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>те сес<strong>и</strong><strong>и</strong>;<br />

• услов<strong>и</strong>те <strong>за</strong> стекнување серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кат<strong>и</strong> <strong>и</strong> д<strong>и</strong>плом<strong>и</strong>;

26 UNIVERZITET "SV. KIRIL I METODIJ"<br />

• можност<strong>и</strong>те <strong>за</strong> надградба на успешн<strong>и</strong> студент<strong>и</strong>;<br />

• д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong> <strong>и</strong> сл.<br />

Коорд<strong>и</strong>натор<strong>и</strong> на кред<strong>и</strong>т трансфер с<strong>и</strong>стемот<br />

Факултетск<strong>и</strong> кред<strong>и</strong>т -коорд<strong>и</strong>натор<br />

• Проф. д-р Сретен Андонов<br />

тел: 3 115 277/263<br />

e-mail: sandonov@zf.ukim.edu.mk<br />

Коорд<strong>и</strong>натор на поледелска насока<br />

• Доц. д-р Зоран Д<strong>и</strong>мов<br />

тел: 3 115 277/189<br />

e-mail: zdimov@zf.ukim.edu.mk<br />

Кред<strong>и</strong>т - коорд<strong>и</strong>натор<strong>и</strong> по насок<strong>и</strong><br />

Коорд<strong>и</strong>натор на град<strong>и</strong>нарско-цвеќарска насока<br />

• Проф. д-р Стефанка Хаџ<strong>и</strong>Пецова<br />

тел: 3 115 277/142<br />

e-mail: stefanka@zf.ukim.edu.mk<br />

Коорд<strong>и</strong>натор на ло<strong>за</strong>роовоштарска насока<br />

• Проф. д-р Ла<strong>за</strong>р С<strong>и</strong>ваков<br />

тел: 3 115 277/211<br />

e-mail: lsivakov@zf.ukim.edu.mk<br />

Коорд<strong>и</strong>натор на сточарска насока<br />

• Доц. д-р Метод<strong>и</strong>ја Трајчев<br />

тел: 3 115 277/265<br />

e-mail: metot@zf.ukim.edu.mk<br />

Коорд<strong>и</strong>натор на агроекономска насока<br />

• Проф. д-р М<strong>и</strong>ле Пешевск<strong>и</strong><br />

тел: 3 115 277/285<br />

e-mail: mpesevski@zf.ukim.edu.mk<br />

Коорд<strong>и</strong>натор на насоката <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на растен<strong>и</strong>јата<br />

• Проф. д-р Стан<strong>и</strong>слава Ла<strong>за</strong>ревска<br />

тел: 3 115 277/234<br />

e-mail: stanislava@zf.ukim.edu.mk

ФАКУЛТЕТ ЗА ЗЕМЈОДЕЛСКИ НАУКИ И ХРАНА- СКОПЈЕ 27<br />

Коорд<strong>и</strong>натор на насоката <strong>за</strong> <strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стување, уредување <strong>и</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на<br />

почв<strong>и</strong>те <strong>и</strong> вод<strong>и</strong>те<br />

• Проф. д-р Јос<strong>и</strong>ф М<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>кеск<strong>и</strong><br />

тел: 3 115 277/152<br />

e-mail: josifm@zf.ukim.edu.mk<br />

Коорд<strong>и</strong>натор на насоката <strong>за</strong> преработка на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong><br />

• Проф. д-р Гоце Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong><br />

тел: 3 115 277/183<br />

e-mail: vasilevski@zf.ukim.edu.mk<br />

Коорд<strong>и</strong>натор на насоката еко-земјоделство<br />

• Доц. д-р Ел<strong>и</strong><strong>за</strong>бета Ангелова<br />

тел: 3 115 277/207<br />

e-mail: eangelova@zf.ukim.edu.mk<br />

Коорд<strong>и</strong>натор на насоката <strong>за</strong> земјоделска техн<strong>и</strong>ка<br />

• Проф. д-р Ж<strong>и</strong>вко Давчев<br />

тел: 3 115 277/173<br />

e-mail: zdavcev@zf.ukim.edu.mk<br />

Напомена: Во овој Информатор <strong>за</strong> студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> предметн<strong>и</strong>те програм<strong>и</strong> не е<br />

презент<strong>и</strong>рана само студ<strong>и</strong>ската <strong>и</strong> предметната програма на насоката <strong>за</strong><br />

земјоделска техн<strong>и</strong>ка од пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>на што <strong>и</strong>стата ќе претрп<strong>и</strong> корекц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> во<br />

моментов е во пер<strong>и</strong>од на м<strong>и</strong>рување.

STUDISKA PROGRAMA ZA PRVA GODINA<br />

(ZAEDNI^KA NASTAVA)<br />

ZA SITE NASOKI

ZAEDNI^KA NASTAVA 31<br />

I семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

II семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

1. Хем<strong>и</strong>ја 5+3 100 1. Ботан<strong>и</strong>ка 4+4 107<br />

2. Математ<strong>и</strong>ка 2+2 101 2. Зоолог<strong>и</strong>ја 2+2 108<br />

3. Агрокл<strong>и</strong>матолог<strong>и</strong>ја 2+2 102 3. Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја 3+2 109<br />

4. Развој на хуман<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong> 2+0 103 4. Еколог<strong>и</strong>ја 3+2 110<br />

5. Стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка 2+2 104 5. Основ<strong>и</strong> на економ<strong>и</strong>ја 3+0 111<br />

6. Основ<strong>и</strong> на земјоделска<br />

техн<strong>и</strong>ка<br />

7. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чка култура 0+2 106<br />

3+2 105 6. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чка култура 0+2 106<br />

Вкупно (29) 16+13 Вкупно (27) 15+12<br />

1. Информат<strong>и</strong>ка во<br />

земјоделството<br />

III семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

2+2 201<br />

2. Генет<strong>и</strong>ка 5+3 202<br />

IV семестар<br />

1. Основ<strong>и</strong> на сточарско<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

2. Основ<strong>и</strong> на раст<strong>и</strong>телното<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

3+1 206<br />

4+2 207<br />

3. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја 3+2 203 3. Странск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к 2+2 200<br />

4. Педолог<strong>и</strong>ја/Анатом<strong>и</strong>ја 4+2 204<br />

5. Економ<strong>и</strong>ка на<br />

земјоделството<br />

3+0 205<br />

6. Странск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к 2+2 200<br />

Вкупно (30) 19+11 Вкупно (30) 18+12<br />

Напомена: Во студ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те програм<strong>и</strong> <strong>за</strong>долж<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те предмет<strong>и</strong> се болд<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>,<br />

а останат<strong>и</strong>те се <strong>и</strong>зборн<strong>и</strong>. Вкупн<strong>и</strong>от број на кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong> по семестар <strong>и</strong>знесува 30,<br />

а год<strong>и</strong>шно 60.

32 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ХЕМИЈА (ЗФ00100)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: I, 5+3 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Б<strong>и</strong>љана Петановска-Ил<strong>и</strong>евска<br />

асс. м-р Л<strong>и</strong>ла Водеб<br />

пом. асс. Ленче Велкоска<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во основн<strong>и</strong>те по<strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong>кон<strong>и</strong> од<br />

неорганската <strong>и</strong> органската хем<strong>и</strong>ја, пр<strong>и</strong> што г<strong>и</strong> проучува структурата на матер<strong>и</strong>јата,<br />

структурата <strong>и</strong> електронската конф<strong>и</strong>гурац<strong>и</strong>ја на атомот, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те врск<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те реакц<strong>и</strong><strong>и</strong>, хем<strong>и</strong>ската рамнотежа, енергетск<strong>и</strong>те промен<strong>и</strong>, нуклеарн<strong>и</strong>те<br />

реакц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> својствата на поважн<strong>и</strong>те хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> како <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те<br />

врск<strong>и</strong> <strong>и</strong> механ<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> на неко<strong>и</strong> органск<strong>и</strong> реакц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Пр<strong>и</strong> тоа, опфатен<strong>и</strong> се<br />

одделн<strong>и</strong> груп<strong>и</strong> органск<strong>и</strong> соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>ја со поважн<strong>и</strong>те метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> н<strong>и</strong>вното<br />

доб<strong>и</strong>вање, н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> својства. Оваа матер<strong>и</strong>ја служ<strong>и</strong> како<br />

основа на бл<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, агрохем<strong>и</strong>ја, б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја, б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја, педолог<strong>и</strong>ја<br />

<strong>и</strong> т.н.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Воведно <strong>за</strong>познавање со значењето на предметот. Матер<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> енерг<strong>и</strong>ја,<br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> супстанц<strong>и</strong>, елемент<strong>и</strong>, смес<strong>и</strong> <strong>и</strong> соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>ја. Основн<strong>и</strong> <strong>за</strong>кон<strong>и</strong> на хем<strong>и</strong>јата.<br />

Релат<strong>и</strong>вна атомска <strong>и</strong> молекулска маса. структура на атомот, атомското<br />

јадро <strong>и</strong> електронската обв<strong>и</strong>вка. Структура на молекулата. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> врск<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

валентност. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на елемент<strong>и</strong>те во пер<strong>и</strong>одн<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем. Хем<strong>и</strong>ска<br />

к<strong>и</strong>нет<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ска рамнотежа. Раствор<strong>и</strong> <strong>и</strong> раствор<strong>и</strong> на електрол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>. Реакц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

на окс<strong>и</strong>дац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> редукц<strong>и</strong>ја. Коло<strong>и</strong>дн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>. Водород. Вода. Структура <strong>и</strong><br />

реакт<strong>и</strong>вност на органск<strong>и</strong>те соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>ја. Зас<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> <strong>и</strong> не<strong>за</strong>с<strong>и</strong>тен<strong>и</strong><br />

јаглеводород<strong>и</strong>. Ац<strong>и</strong>кл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> <strong>и</strong> аромат<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> јаглеводород<strong>и</strong>. Халоген<strong>и</strong> дер<strong>и</strong>ват<strong>и</strong><br />

на јаглеводород<strong>и</strong>те. Х<strong>и</strong>дрокс<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> дер<strong>и</strong>ват<strong>и</strong> на јаглеводород<strong>и</strong>те. Фенол<strong>и</strong>.<br />

Алдех<strong>и</strong>д<strong>и</strong> <strong>и</strong> кетон<strong>и</strong>. Карбокс<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> на карбокс<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>те<br />

к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Шеќер<strong>и</strong>. Ам<strong>и</strong>нокарбокс<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Хетероц<strong>и</strong>кл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Основн<strong>и</strong> по<strong>и</strong>м<strong>и</strong> во квал<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вната анал<strong>и</strong><strong>за</strong>. Катјон<strong>и</strong> (од I до V анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка<br />

група) <strong>и</strong> анјон<strong>и</strong> (од I до VII анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка група). Неутрал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја. Алкал<strong>и</strong>метр<strong>и</strong>ја<br />

<strong>и</strong> ац<strong>и</strong>д<strong>и</strong>метр<strong>и</strong>ја. Х<strong>и</strong>дрол<strong>и</strong><strong>за</strong>. Определување тврдост на вода. К<strong>и</strong>селост на<br />

оцет. Окс<strong>и</strong>дац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> редукц<strong>и</strong>ја со равнење на окс<strong>и</strong>до-редукц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> равенк<strong>и</strong>.<br />

Перманганометр<strong>и</strong>ја. Јодометр<strong>и</strong>ја. Аргентометр<strong>и</strong>ја. Реакц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> докажување на<br />

органск<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>: млечна, в<strong>и</strong>нска, л<strong>и</strong>монска <strong>и</strong> сал<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>лна. Реакц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

докажување на органск<strong>и</strong> соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>ја: алкохол<strong>и</strong>, алдех<strong>и</strong>д<strong>и</strong>, кетон<strong>и</strong> <strong>и</strong> фенол<strong>и</strong>.<br />

Стех<strong>и</strong>ометр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

О. Бауер, Општа <strong>и</strong> неорганска хем<strong>и</strong>ја, З.Ф., Скопје, 1999г. О. Бауер, Органска<br />

хем<strong>и</strong>ја, З.Ф., Скопје 2001г.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> <strong>за</strong>довол<strong>и</strong>телно познавање на<br />

практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот.

ZAEDNI^KA NASTAVA 33<br />

Предмет: МАТЕМАТИКА (ЗФ00101)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: I, 2 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Јорданка М<strong>и</strong>тевска<br />

асс. Ѓорѓ<strong>и</strong> Марковск<strong>и</strong><br />

асс. Весна Целакоска-Јордановска<br />

Цел на предметот:<br />

Да г<strong>и</strong> воведе студент<strong>и</strong>те во неко<strong>и</strong> област<strong>и</strong> од математ<strong>и</strong>ката (в<strong>и</strong>шата<br />

метемат<strong>и</strong>ка) ко<strong>и</strong> ќе <strong>и</strong>м овозможат да се оспособат <strong>за</strong> поврзување на<br />

теоретск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те знаења, да се потт<strong>и</strong>кнат на лог<strong>и</strong>чкото<br />

разм<strong>и</strong>слување. Одделн<strong>и</strong>те тем<strong>и</strong> претставуваат основа <strong>за</strong> совладување на<br />

разн<strong>и</strong> содрж<strong>и</strong>н<strong>и</strong> во голем број од предмет<strong>и</strong>те предв<strong>и</strong>ден<strong>и</strong> со студ<strong>и</strong>ската<br />

програма.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Множество на реалн<strong>и</strong> броев<strong>и</strong>; неко<strong>и</strong> поважн<strong>и</strong> подмножества од<br />

множеството на реалн<strong>и</strong> броев<strong>и</strong> <strong>и</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong> во н<strong>и</strong>в; геометр<strong>и</strong>ска<br />

<strong>и</strong>нтерпретац<strong>и</strong>ја. По<strong>и</strong>м <strong>за</strong> функц<strong>и</strong>ја од една реална променл<strong>и</strong>ва; нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на<br />

<strong>за</strong>давање <strong>и</strong> основн<strong>и</strong> својства. Преглед на неко<strong>и</strong> елементарн<strong>и</strong> функц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

(л<strong>и</strong>неарна, квадратна, експоненц<strong>и</strong>јална). Н<strong>и</strong>з<strong>и</strong> од реалн<strong>и</strong> броев<strong>и</strong>;<br />

ар<strong>и</strong>тмет<strong>и</strong>чка <strong>и</strong> геометр<strong>и</strong>ска н<strong>и</strong><strong>за</strong>. Гран<strong>и</strong>чна вредност на функц<strong>и</strong>јата;<br />

деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја на по<strong>и</strong>мот <strong>за</strong> гран<strong>и</strong>чна вредност; операц<strong>и</strong><strong>и</strong> со гран<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

вредност<strong>и</strong> <strong>и</strong> неко<strong>и</strong> поважн<strong>и</strong> гран<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Извод <strong>и</strong> д<strong>и</strong>ференц<strong>и</strong>јал на функц<strong>и</strong><strong>и</strong>; деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја,<br />

геометр<strong>и</strong>ско значење, прав<strong>и</strong>ла <strong>за</strong> д<strong>и</strong>ференц<strong>и</strong>рање, <strong>и</strong>звод<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

д<strong>и</strong>ференц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong> од пов<strong>и</strong>сок ред, <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тување на неко<strong>и</strong> својства на функц<strong>и</strong><strong>и</strong>те<br />

со помош на <strong>и</strong>звод<strong>и</strong> (монотоност <strong>и</strong> екстрем<strong>и</strong>). Неопределен <strong>и</strong>нтеграл;<br />

пр<strong>и</strong>м<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вна функц<strong>и</strong>ја; основн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нтеграл<strong>и</strong>, неко<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />

определување на неко<strong>и</strong> т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> на <strong>и</strong>нтеграл<strong>и</strong>. Определен <strong>и</strong>нтеграл (како<br />

нараснување на пр<strong>и</strong>м<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вна функц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> како гран<strong>и</strong>чна вредност на <strong>и</strong>нтегралн<strong>и</strong><br />

сум<strong>и</strong>); негов<strong>и</strong> особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> пресметување. Пр<strong>и</strong>мена на определен<strong>и</strong>от<br />

<strong>и</strong>нтеграл <strong>за</strong> пресметување на плошт<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на рамн<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ков<strong>и</strong> <strong>и</strong> волумен на<br />

вртл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> тела.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

На вежб<strong>и</strong>те се обработуваат <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>те содрж<strong>и</strong>н<strong>и</strong> од предавањата со решавање<br />

на поголем број практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Елементарна математ<strong>и</strong>чка анал<strong>и</strong><strong>за</strong>, Б. Попов, Р. Секуловск<strong>и</strong>.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се полага п<strong>и</strong>смено.

34 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: АГРОКЛИМАТОЛОГИЈА (ЗФ00102)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: I, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: prof. д-р Сребра Ил<strong>и</strong>ќ-Попова<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со основн<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на времето<br />

<strong>и</strong> кл<strong>и</strong>мата, како <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вното вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е врз раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>от свет.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Воведно <strong>за</strong>познавање со предметот <strong>и</strong> значењето на оваа наставна<br />

д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>на. Атмосфера. Кл<strong>и</strong>матск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>, фактор<strong>и</strong> <strong>и</strong> мод<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>катор<strong>и</strong>.<br />

Време <strong>и</strong> кл<strong>и</strong>ма. Извор<strong>и</strong> на топл<strong>и</strong>на <strong>за</strong> земј<strong>и</strong>ната површ<strong>и</strong>на <strong>и</strong> <strong>за</strong> атмосферата.<br />

Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на сончевото зрачење <strong>и</strong> температурата врз раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>от <strong>и</strong><br />

ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>от свет. Магла. Облац<strong>и</strong> <strong>и</strong> врнеж<strong>и</strong>. Значење на водата. Воздушн<strong>и</strong><br />

струења во атмосферата. Дејство на ветерот. Неповолн<strong>и</strong> временск<strong>и</strong> појав<strong>и</strong><br />

ко<strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јаат врз растењето <strong>и</strong> развојот на растен<strong>и</strong>јата. Агрометеоролошк<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> потреб<strong>и</strong>те на земјоделството. Промен<strong>и</strong> на кл<strong>и</strong>мата <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong> кл<strong>и</strong>матск<strong>и</strong>те промен<strong>и</strong>. Кл<strong>и</strong>матск<strong>и</strong> услов<strong>и</strong> значајн<strong>и</strong> <strong>за</strong> реон<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>јата на<br />

земјоделството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Теоретско <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање на студент<strong>и</strong>те со основн<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>рн<strong>и</strong>те метеоролошк<strong>и</strong> <strong>и</strong>нструмент<strong>и</strong>. Стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка обработка на<br />

метеоролошк<strong>и</strong>те податоц<strong>и</strong> значајн<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>стражувањата во земјоделството,<br />

како <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вно граф<strong>и</strong>чко пр<strong>и</strong>кажување. Изработка на кл<strong>и</strong>матск<strong>и</strong> б<strong>и</strong>лтен.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Ил<strong>и</strong>ќ-Попова Сребра: Агрометеоролог<strong>и</strong>ја со кл<strong>и</strong>матолог<strong>и</strong>ја, Скопје, 2001<br />

Ил<strong>и</strong>ќ-Попова Сребра: Практ<strong>и</strong>кум по агрометеоролог<strong>и</strong>ја со кл<strong>и</strong>матолог<strong>и</strong>ја,<br />

Скопје,1997<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се доставува кл<strong>и</strong>матск<strong>и</strong> б<strong>и</strong>лтен, а потоа се полага п<strong>и</strong>смен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ZAEDNI^KA NASTAVA 35<br />

Предмет: РАЗВОЈ НА ХУМАНИ РЕСУРСИ (ЗФ00103)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: I, 2+0 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Драг<strong>и</strong> Д<strong>и</strong>м<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>евск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да <strong>и</strong>м претстав<strong>и</strong> на студент<strong>и</strong>те воведн<strong>и</strong> согледувања<br />

<strong>за</strong> значењето на луѓето, ко<strong>и</strong> г<strong>и</strong> претставуваат хуман<strong>и</strong>те ресурс<strong>и</strong> во<br />

орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>те, а особено акцент се става на значењето на н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от развој,<br />

како еден од клучн<strong>и</strong>те елемент<strong>и</strong> во развојот на орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед во развој на хуман<strong>и</strong>те ресурс<strong>и</strong>. План<strong>и</strong>рање на хуман<strong>и</strong>те ресурс<strong>и</strong>.<br />

Вработување <strong>и</strong> селекц<strong>и</strong>ја на хуман<strong>и</strong>те ресурс<strong>и</strong>. Развој на хуман<strong>и</strong>те ресурс<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>ду<strong>и</strong>те во орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>те. Процес<strong>и</strong> на учење. Развој на мот<strong>и</strong>вац<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

ангаж<strong>и</strong>раноста. Изградба на еф<strong>и</strong>касн<strong>и</strong> т<strong>и</strong>мов<strong>и</strong>. Оценување на успешноста на<br />

хуман<strong>и</strong>те ресурс<strong>и</strong>. Менаџмент на орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на развојот <strong>и</strong> промен<strong>и</strong>те.<br />

Хуман<strong>и</strong>те ресурс<strong>и</strong> <strong>и</strong> работн<strong>и</strong>те однос<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Вежб<strong>и</strong> по предметот не се <strong>и</strong>зведуваат.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> белешк<strong>и</strong> од предавањата. Principles of human resource<br />

Management, Alan Price, Blackwell, 2000. Developing human resources,<br />

Rosemary Thompson, Christopher Mabey, The Institute of management, 2000.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се полага по <strong>за</strong>вршување на предавањата.

36 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: СТАТИСТИКА (ЗФ00104)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: I, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Драган Ѓошевск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> воведе студент<strong>и</strong>те во основ<strong>и</strong> на стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка<br />

анал<strong>и</strong><strong>за</strong> со пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> од земјоделското про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

ВОВЕД - по<strong>и</strong>м <strong>и</strong> развој на стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ката, значење на стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ката, поделба на<br />

стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ката, предмет на стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чко проучување, <strong>за</strong>кон на голем<strong>и</strong> броев<strong>и</strong>.<br />

ЕТАПИ НА СТАТИСТИЧКО ПРОУЧУВАЊЕ - стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чко набљу-дување,<br />

груп<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> средување на собран<strong>и</strong>от стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> матер<strong>и</strong>јал, обработка <strong>и</strong><br />

анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на матер<strong>и</strong>јалот. СТАТИСТИЧКИ СЕРИИ - в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

сер<strong>и</strong><strong>и</strong>. ТАБЕЛАРНО И ГРАФИЧКО ПРИКАЖУВАЊЕ - елемент<strong>и</strong> на стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

табел<strong>и</strong>, основн<strong>и</strong> прав<strong>и</strong>ла <strong>за</strong> составување на табела, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на<br />

стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> табел<strong>и</strong>. ДИСТРИБУЦИЈА НА ФРЕКВЕНЦИЈА. СРЕДНИ<br />

ВРЕДНОСТИ-ар<strong>и</strong>тмет<strong>и</strong>чка сред<strong>и</strong>на, геометр<strong>и</strong>ска сред<strong>и</strong>на, хармон<strong>и</strong>ска<br />

сред<strong>и</strong>на, модус, мед<strong>и</strong>јана. МЕРКИ НА ВАРИЈАЦИЈА - <strong>и</strong>нтервал на вар<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја,<br />

<strong>и</strong>нтеркварт<strong>и</strong>лна разл<strong>и</strong>ка, средно отстапување, стандардна дев<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја,<br />

коеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ент на вар<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја. НОРМАЛНА ДИСТРИБУЦИЈА. ТРЕНДОВИ<strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тување<br />

на трендов<strong>и</strong>, л<strong>и</strong>неарен тренд. ИНДЕКСИ - <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуалн<strong>и</strong> <strong>и</strong>ндекс<strong>и</strong>,<br />

групн<strong>и</strong> <strong>и</strong>ндекс<strong>и</strong>. КОРЕЛАЦИЈА И РЕГРЕСИЈА - функц<strong>и</strong>онална <strong>и</strong> корела-ц<strong>и</strong>она<br />

врска, пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> <strong>за</strong> корелац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> регрес<strong>и</strong>ја. СТАТИСТИЧКИ ПРИМЕРОК -<br />

<strong>и</strong>збор на пр<strong>и</strong>мерок, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на пр<strong>и</strong>мероц<strong>и</strong>. ПЛАНИРАЊЕ НА ЕКСПЕРИМЕНТИ<br />

- метод на паров<strong>и</strong> <strong>и</strong> случаен блок распоред, лат<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> квадрат, баланс<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />

планов<strong>и</strong>, фактор<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> експер<strong>и</strong>мент<strong>и</strong>, дел<strong>и</strong>м<strong>и</strong>чно фактор<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong><br />

експер<strong>и</strong>мент<strong>и</strong>. ЗЕМЈОДЕЛСКА СТАТИСТИКА<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

На вежб<strong>и</strong>те се решаваат <strong>за</strong>дач<strong>и</strong> по проблемат<strong>и</strong>ка од претходно наведената<br />

теоретска содрж<strong>и</strong>на на предметот.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Основ<strong>и</strong> на стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка анал<strong>и</strong><strong>за</strong>. Б. Благоев, С. Р<strong>и</strong>стеск<strong>и</strong>, Економск<strong>и</strong><br />

факултет, "Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет Св. К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј" - Скопје, 1993. Матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong> од<br />

предавања <strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> претходно познавање на студент<strong>и</strong>те<br />

на колокв<strong>и</strong>ум.

ZAEDNI^KA NASTAVA 37<br />

Предмет: ФИЗИЧКА КУЛТУРА (ЗФ00106)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: I <strong>и</strong> II, 0+2 <strong>и</strong> 0+2 часа<br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: м-р Љубен Багеск<strong>и</strong><br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот: Теоретск<strong>и</strong> <strong>за</strong>познавање <strong>за</strong><br />

улогата, цел<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong>те на ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чката култура. Прав<strong>и</strong>ла <strong>и</strong> судење во<br />

кошарка, одбојка, пл<strong>и</strong>вање, атлет<strong>и</strong>ка, п<strong>и</strong>нг-понг, вежб<strong>и</strong> на справ<strong>и</strong>, р<strong>и</strong>тм<strong>и</strong>чко<br />

спортска г<strong>и</strong>мнаст<strong>и</strong>ка, ск<strong>и</strong>јање <strong>и</strong> карате.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те: Вежб<strong>и</strong> <strong>за</strong> оформување на телото (снага, брз<strong>и</strong>на,<br />

<strong>и</strong>здржл<strong>и</strong>вост, флекс<strong>и</strong>б<strong>и</strong>лност, дв<strong>и</strong>жење, коорд<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> др.). Кошарка, трчање,<br />

скоков<strong>и</strong>, <strong>за</strong>п<strong>и</strong>рање, основн<strong>и</strong> кошаркашк<strong>и</strong> ставов<strong>и</strong>, фаќање <strong>и</strong> додавање на топка,<br />

водење на топка, чекор<strong>и</strong>, шут<strong>и</strong>рање, <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуална <strong>и</strong> колект<strong>и</strong>вна такт<strong>и</strong>ка во<br />

одбрана <strong>и</strong> напад <strong>и</strong> <strong>и</strong>гра. Одбојка: Основн<strong>и</strong> ставов<strong>и</strong>, одб<strong>и</strong>вање на топката со<br />

прст<strong>и</strong> <strong>и</strong> подлакт<strong>и</strong>ца, <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на поле, смеч<strong>и</strong>рање, серв<strong>и</strong>с<strong>и</strong>, блок<strong>и</strong>рања,<br />

<strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуална <strong>и</strong> колект<strong>и</strong>вна такт<strong>и</strong>ка во напад <strong>и</strong> <strong>и</strong>гра. Ракомет: Трчање, скоков<strong>и</strong>,<br />

паѓање, основн<strong>и</strong> ставов<strong>и</strong>, држење <strong>и</strong> фаќање на топка, додавање на топка,<br />

водење на топка, ф<strong>и</strong>нт<strong>и</strong>рање, шут<strong>и</strong>рање на гол, <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуална <strong>и</strong> колект<strong>и</strong>вна<br />

такт<strong>и</strong>ка во напад <strong>и</strong> одбрана <strong>и</strong> <strong>и</strong>гра. Пл<strong>и</strong>вање: Обука на непл<strong>и</strong>вач<strong>и</strong> -<br />

пр<strong>и</strong>лагодување на вода, <strong>и</strong>зд<strong>и</strong>шување во вода, нуркање, потопување, вежб<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

пловност, прав<strong>и</strong>лна положба на телото во вода, работа на нозе, работа на раце,<br />

коорд<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ја на дв<strong>и</strong>жење <strong>за</strong> грбна, градна <strong>и</strong> краул техн<strong>и</strong>ка, скоков<strong>и</strong> <strong>и</strong> д<strong>и</strong>жења.<br />

Пл<strong>и</strong>вач<strong>и</strong>: Доусовршување на прав<strong>и</strong>лна тхен<strong>и</strong>ка на пл<strong>и</strong>вање, работа на нозе <strong>и</strong><br />

раце, д<strong>и</strong>шење <strong>и</strong> <strong>и</strong>зд<strong>и</strong>шување <strong>за</strong> с<strong>и</strong>те техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> во пл<strong>и</strong>вањето, <strong>и</strong>страјно пл<strong>и</strong>вање,<br />

дв<strong>и</strong>жења, скоков<strong>и</strong> во вода, стартен скок, спасување <strong>и</strong> транспорт на <strong>и</strong>стоштен<strong>и</strong><br />

л<strong>и</strong>ца <strong>и</strong> давен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> давање на прва помош. Атлет<strong>и</strong>ка: Техн<strong>и</strong>ка на трчање, н<strong>и</strong>зок<br />

старт, штафетно трчање, скоков<strong>и</strong> во в<strong>и</strong>соч<strong>и</strong>на <strong>и</strong> длабоч<strong>и</strong>на, школска техн<strong>и</strong>ка <strong>за</strong><br />

фрлање на "ѓуле". П<strong>и</strong>нг-понг: Техн<strong>и</strong>ка на држење на ракет, враќање на топче,<br />

д<strong>и</strong>јагоналн<strong>и</strong> <strong>и</strong> паралелн<strong>и</strong> серв<strong>и</strong>с<strong>и</strong> во напад со "бекхенд" <strong>и</strong> "форхен", <strong>и</strong>гра во<br />

с<strong>и</strong>нгл <strong>и</strong> дубл <strong>и</strong> <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуална такт<strong>и</strong>ка. Вежб<strong>и</strong> на справ<strong>и</strong> <strong>и</strong> спортско р<strong>и</strong>тм<strong>и</strong>чка<br />

г<strong>и</strong>мнаст<strong>и</strong>ка: Партерна г<strong>и</strong>мнаст<strong>и</strong>ка, колутов<strong>и</strong> "мост", стој на раце, "ѕвезда", вежб<strong>и</strong><br />

со без рекв<strong>и</strong>з<strong>и</strong>т<strong>и</strong> во спортско р<strong>и</strong>тм<strong>и</strong>чка г<strong>и</strong>мнаст<strong>и</strong>ка(јаже, топка, обрач <strong>и</strong> со лента),<br />

прескоц<strong>и</strong> преку справ<strong>и</strong>, вежб<strong>и</strong> на двов<strong>и</strong>с<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> разбој <strong>и</strong> греда. Карате: Ставов<strong>и</strong>,<br />

одбран<strong>и</strong>, удар<strong>и</strong> со рака <strong>и</strong> нога, дв<strong>и</strong>жење во ставов<strong>и</strong> <strong>и</strong> I-ва учен<strong>и</strong>чка ката - состав.<br />

Ск<strong>и</strong>јање: Основна ск<strong>и</strong>јачка техн<strong>и</strong>ка, местење <strong>и</strong> носење ск<strong>и</strong><strong>и</strong>, одење <strong>и</strong> качување<br />

со ск<strong>и</strong><strong>и</strong>, спуштање косо <strong>и</strong> право, св<strong>и</strong>оц<strong>и</strong>, бочно л<strong>и</strong>згање "плужење" плужно<br />

вртење "кр<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ја" <strong>и</strong> в<strong>и</strong>угања. Напредна ск<strong>и</strong>јачка школа со посебна програма.<br />

Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на план<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> тур<strong>и</strong>, <strong>и</strong>злет<strong>и</strong> <strong>и</strong> атлетск<strong>и</strong> кросов<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература: В.Гај<strong>и</strong>ќ: Сто трен<strong>и</strong>нга ракомета, Београд, 1967. Н.Курел<strong>и</strong>ќ:<br />

Атлет<strong>и</strong>ка, Београд, 1964. Б.Јованов<strong>и</strong>ќ: Кошарка, Београд, 1980. Д.Том<strong>и</strong>ќ: Сто<br />

трен<strong>и</strong>нга одбојке, Београд, 1965. М.Стр<strong>и</strong>чев<strong>и</strong>ќ: Интернац<strong>и</strong>онална вадер - ју<br />

програма <strong>за</strong> карате, Лон<strong>и</strong>сланд Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет, Њујорк, 1986. Т.Петр<strong>и</strong>ќ: АБЦ<br />

Пл<strong>и</strong>вања, Загреб, 1960. Т.Харангозо: Столн<strong>и</strong> тен<strong>и</strong>с, Загреб, 1963. Ј.Ва<strong>за</strong>з:<br />

Шпортна г<strong>и</strong>мнаст<strong>и</strong>ка, Љубљана, 1969. Енц<strong>и</strong>клопед<strong>и</strong>ја на ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чката култура<br />

том I <strong>и</strong> II Лекс<strong>и</strong>кографск<strong>и</strong> <strong>за</strong>вод, Загреб, 1979.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот: Не се полага. Наставата по ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чко<br />

восп<strong>и</strong>тување е <strong>за</strong>долж<strong>и</strong>телна на Факултетот.

38 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ОСНОВИ НА ЗЕМЈОДЕЛСКА ТЕХНИКА (ЗФ00105)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: I, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ж<strong>и</strong>вко Давчев<br />

проф. д-р Драг<strong>и</strong> Таневск<strong>и</strong><br />

асс. м-р Иле Цанев<br />

Цел на предметот:<br />

Задача <strong>и</strong> цел на овој предмет е <strong>за</strong>познавање на студент<strong>и</strong>те со основ<strong>и</strong>те на<br />

техн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Ов<strong>и</strong>е сознан<strong>и</strong>ја се потребн<strong>и</strong> на студент<strong>и</strong>те <strong>за</strong>рад<strong>и</strong><br />

полесно разб<strong>и</strong>рање на основн<strong>и</strong>те <strong>за</strong>кон<strong>и</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на работата на<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> земјоделската техн<strong>и</strong>ка воопшто.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Основ<strong>и</strong> на механ<strong>и</strong>ката. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> вел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> мерн<strong>и</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во SI<br />

с<strong>и</strong>стемот. Задача, поделба <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена на механ<strong>и</strong>ката. С<strong>и</strong>ла, теж<strong>и</strong>на <strong>и</strong> маса.<br />

Основн<strong>и</strong> по<strong>и</strong>м<strong>и</strong> во к<strong>и</strong>немат<strong>и</strong>ката. Основ<strong>и</strong> на д<strong>и</strong>нам<strong>и</strong>ката.В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> напрегнувања.<br />

Технолог<strong>и</strong>ја на матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>те. Маш<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> <strong>за</strong> сврзување со неразделна<br />

<strong>и</strong> разделна врска. Елемент<strong>и</strong> <strong>за</strong> кружно дв<strong>и</strong>жење. Фр<strong>и</strong>кц<strong>и</strong>он<strong>и</strong> преносн<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>.<br />

Х<strong>и</strong>дромотор<strong>и</strong>. Електромотор<strong>и</strong>. Погонск<strong>и</strong> гор<strong>и</strong>ва, масла <strong>и</strong> маст<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

подмачкување. Мотор<strong>и</strong> со внатрешно согорување. Конструкц<strong>и</strong>ја на кл<strong>и</strong>пн<strong>и</strong><br />

мотор<strong>и</strong> со внатрешно согорување. Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п на работа на четворотактен <strong>и</strong><br />

двотактен ото <strong>и</strong> д<strong>и</strong>зел мотор. С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> кај мотор<strong>и</strong>те. Општо <strong>за</strong> трактор<strong>и</strong>те како<br />

моторн<strong>и</strong> воз<strong>и</strong>ла. Составн<strong>и</strong> делов<strong>и</strong> на тракторот. Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>м <strong>за</strong> дв<strong>и</strong>жење.<br />

С<strong>и</strong>стем <strong>за</strong> управување. С<strong>и</strong>стем <strong>за</strong> соп<strong>и</strong>рање. Додатн<strong>и</strong> уред<strong>и</strong> <strong>и</strong> опрема на<br />

тракторот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>те <strong>за</strong> <strong>и</strong>зработка на земјоделската техн<strong>и</strong>ка.<br />

Запознавање со маш<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те елемент<strong>и</strong>, конструкц<strong>и</strong>јата на мотор<strong>и</strong>те,<br />

електромотор<strong>и</strong>те <strong>и</strong> трактор<strong>и</strong>те. Пресметување на одреден<strong>и</strong> параметр<strong>и</strong><br />

според тематск<strong>и</strong>те цел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Мотор<strong>и</strong> со внатрешно согорување. Д.Таневск<strong>и</strong>, Просветно дело - Скопје. 2000.<br />

Трактор<strong>и</strong>.<br />

Д.Таневск<strong>и</strong>, Просветно дело - Скопје.1999. Практ<strong>и</strong>кум по мотор<strong>и</strong> <strong>и</strong> трактор<strong>и</strong>.<br />

Д.Таневск<strong>и</strong>. 2001. Основ<strong>и</strong> на земјоделската техн<strong>и</strong>ка (основен учебн<strong>и</strong>к). - Ж.<br />

Давчев<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Студент<strong>и</strong>те стекнуваат право на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т ако претходно <strong>и</strong>маат положено<br />

колокв<strong>и</strong>ум. Исп<strong>и</strong>тот е устен.

ZAEDNI^KA NASTAVA 39<br />

Предмет: БОТАНИКА (ЗФ00107)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: II, 4+4 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Лефтер<strong>и</strong>ја Станков<strong>и</strong>ќ<br />

асс. м-р С<strong>и</strong>лвана Манас<strong>и</strong>евска-С<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ќ<br />

асс. м-р Ел<strong>и</strong><strong>за</strong>бета М<strong>и</strong>совска<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во познавањето на ц<strong>и</strong>толошк<strong>и</strong>те,<br />

анатомск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> морфолошк<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на растен<strong>и</strong>јата што<br />

претставува фундаментална основа <strong>за</strong> апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на т<strong>и</strong>е сознан<strong>и</strong>ја во повеќе<br />

д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>н<strong>и</strong> во областа на земјоделството. С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ката на растен<strong>и</strong>јата<br />

дава можност студент<strong>и</strong>те да се <strong>за</strong>познаат со с<strong>и</strong>стематск<strong>и</strong>те категор<strong>и</strong><strong>и</strong> ко<strong>и</strong><br />

опфаќаат културн<strong>и</strong>, крмн<strong>и</strong>, плевелн<strong>и</strong>, штетн<strong>и</strong> <strong>и</strong> отровн<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ка на ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>. Разл<strong>и</strong>к<strong>и</strong> меѓу растен<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те.<br />

Значење на растен<strong>и</strong>јата во пр<strong>и</strong>родата. Постанок <strong>и</strong> еволуц<strong>и</strong>ја на ж<strong>и</strong>вотот.<br />

Ботан<strong>и</strong>ката <strong>и</strong> земјоделството. Поделба на ботан<strong>и</strong>ката. Ц<strong>и</strong>толог<strong>и</strong>ја.<br />

Х<strong>и</strong>столог<strong>и</strong>ја. Морфолог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> анатомска градба на вегетат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>.<br />

Бесполово размножување. Полово размножување на скр<strong>и</strong>еносемен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те.<br />

С<strong>и</strong>стематск<strong>и</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Thallobionta (преглед). Cormobionta-класа Magnoliatae <strong>и</strong><br />

Liliatae-фам<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>и</strong> ко<strong>и</strong> опфаќаат културн<strong>и</strong>, крмн<strong>и</strong>, плевелн<strong>и</strong>, штетн<strong>и</strong> <strong>и</strong> отровн<strong>и</strong><br />

растен<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Ц<strong>и</strong>толог<strong>и</strong>ја, х<strong>и</strong>столог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> анатом<strong>и</strong>ја на растен<strong>и</strong>јата. Морфолог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

с<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на растен<strong>и</strong>јата.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Р. Групче: Ботан<strong>и</strong>ка, НИО “Студентск<strong>и</strong> збор”, Скопје, 1994; Р. Групче, Е.<br />

Лоз<strong>и</strong>нска: Практ<strong>и</strong>кум по ботан<strong>и</strong>ка-анатом<strong>и</strong>ја на растен<strong>и</strong>јата, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет<br />

“К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј”, Скопје, 1983.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако студент<strong>и</strong>те ќе положат практ<strong>и</strong>чен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т од<br />

вежб<strong>и</strong>те <strong>и</strong> ќе предадат хербар од 100 растен<strong>и</strong>ја.

40 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ЗООЛОГИЈА (ЗФ00108)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: II, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>рче Наумовск<strong>и</strong><br />

пом. асс. Катер<strong>и</strong>на Бел<strong>и</strong>човска<br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање на студент<strong>и</strong>те со ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>от свет, почнувајќ<strong>и</strong> од<br />

ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>нската клетка до огромн<strong>и</strong>от број ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong> на копното <strong>и</strong> водата, на<br />

почвата <strong>и</strong> воздухот. Запознавање со таксоном<strong>и</strong>јата на безрбетн<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

рбетн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>вната градба <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>логенетск<strong>и</strong> развој на одделн<strong>и</strong>те<br />

органск<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> <strong>и</strong> апарат<strong>и</strong>. Значењето на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те <strong>за</strong> човекот, со посебен<br />

осврт на аграрната зоолог<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед во зоолог<strong>и</strong>јата. Преглед на таксоном<strong>и</strong>јата на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те. Што е ж<strong>и</strong>вот?<br />

Разл<strong>и</strong>ка меѓу ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те, растен<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> човекот. Голем<strong>и</strong>на, форма <strong>и</strong> с<strong>и</strong>метр<strong>и</strong>ја кај<br />

ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те. Ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>нска клетка, тк<strong>и</strong>во, орган. Компарат<strong>и</strong>вен пр<strong>и</strong>каз на разв<strong>и</strong>токот<br />

на органск<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> кај безрбетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> рбетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: кожа, потп<strong>и</strong>рачк<strong>и</strong>, мускулен,<br />

с<strong>и</strong>стем <strong>за</strong> д<strong>и</strong>шење, <strong>за</strong> ц<strong>и</strong>ркулац<strong>и</strong>ја, <strong>за</strong> варење, <strong>за</strong> <strong>и</strong>злачување, хормонален,<br />

нервен, репродукт<strong>и</strong>вен, сет<strong>и</strong>ла. Друг<strong>и</strong> функц<strong>и</strong>оналн<strong>и</strong> особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те.<br />

Б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те. Зоогеограф<strong>и</strong>ја. Палеонтолог<strong>и</strong>ја. Еволуц<strong>и</strong>ја.<br />

Б<strong>и</strong>од<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет, <strong>за</strong>грозен<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та. Ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong> со посебно<br />

значење во агрокомплексот: полезн<strong>и</strong>, помагач<strong>и</strong>, "штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>". Односот човек -<br />

ж<strong>и</strong>вотно.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

М<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>рање. Градба на ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>м - одделн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> <strong>и</strong> апарат<strong>и</strong>.<br />

Секц<strong>и</strong>ја на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. Препарат<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вен оп<strong>и</strong>с. В<strong>и</strong>деокасет<strong>и</strong>, д<strong>и</strong>јаф<strong>и</strong>лмов<strong>и</strong> <strong>и</strong> сл. со<br />

н<strong>и</strong>вен оп<strong>и</strong>с. С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> познавање на груп<strong>и</strong> безрбетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> рбетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Запознавање со полезн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> "штетн<strong>и</strong>те" ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong> во агрокомплексот. Посета на<br />

пр<strong>и</strong>родонаучен музеј - зоолошк<strong>и</strong> оддел. Посета на зоолошка град<strong>и</strong>на.<br />

Посматрање на состојбата <strong>и</strong> однесувањето на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те во пр<strong>и</strong>рода (слободн<strong>и</strong>)<br />

<strong>и</strong> во огран<strong>и</strong>чен простор (фарма, кафез <strong>и</strong> сл.).<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Matonickin, I. (1968): Opca zoologija, Zagreb. Storer T & Usinger R. (1957):<br />

General Zoology. Mc Graw-Hill Book Co., New York. Matonickin I. i ostali (1986):<br />

Praktikum avertebrata, Zagreb.<br />

Шапкарев Ј.: Зоолог<strong>и</strong>ја на безрбетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> (<strong>и</strong>нвертебрата). Д<strong>и</strong>мовск<strong>и</strong> А. (1991):<br />

Зоолог<strong>и</strong>ја на рбетн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. НИО Студентск<strong>и</strong> збор. Скопје.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ZAEDNI^KA NASTAVA 41<br />

Предмет: БИОХЕМИЈА (ЗФ00109)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: II, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Зоран Т. Поповск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја претставува лог<strong>и</strong>чно продолжен<strong>и</strong>е на сознан<strong>и</strong>јата<br />

стекнат<strong>и</strong> во рамк<strong>и</strong>те на наставната програма по предметот Хем<strong>и</strong>ја. Тој ќе<br />

б<strong>и</strong>де поделен во два дела. Прв<strong>и</strong>от дел се однесува на т.н. Дескр<strong>и</strong>пт<strong>и</strong>вна<br />

б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја која ќе г<strong>и</strong> воведе студент<strong>и</strong>те во молекуларната орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

клетката, додека во втор<strong>и</strong>от дел, односно Д<strong>и</strong>нам<strong>и</strong>чната б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја ќе се<br />

<strong>и</strong>зучуваат метабол<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> на клеточно н<strong>и</strong>во.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Истор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> развој на б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>јата, Главн<strong>и</strong> состојк<strong>и</strong> на ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>: Вода <strong>и</strong><br />

м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong> (макро <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кро елемент<strong>и</strong>), Јаглен<strong>и</strong>х<strong>и</strong>драт<strong>и</strong> (моно, д<strong>и</strong>, ол<strong>и</strong>го,<br />

пол<strong>и</strong>сахар<strong>и</strong>д<strong>и</strong>), Л<strong>и</strong>п<strong>и</strong>д<strong>и</strong> (прост<strong>и</strong>, сложен<strong>и</strong>, карот<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, стер<strong>и</strong>н<strong>и</strong>), Проте<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (прост<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

сложен<strong>и</strong>), Нукле<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (РНК, ДНК), Енз<strong>и</strong>м<strong>и</strong> (услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> дејство, к<strong>и</strong>нет<strong>и</strong>ка,<br />

номенклатура), В<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (л<strong>и</strong>посолуб<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>, х<strong>и</strong>дросолуб<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>), Хормон<strong>и</strong><br />

(раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>, ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>), Метабол<strong>и</strong><strong>за</strong>м (по<strong>и</strong>м, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>, значење), Метабол<strong>и</strong><strong>за</strong>м<br />

на м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, Метабол<strong>и</strong><strong>за</strong>м на јаглен<strong>и</strong>х<strong>и</strong>драт<strong>и</strong> (д<strong>и</strong>ректна окс<strong>и</strong>дац<strong>и</strong>ја на<br />

глуко<strong>за</strong>, гл<strong>и</strong>когенол<strong>и</strong><strong>за</strong>, Кребсов ц<strong>и</strong>клус на тр<strong>и</strong>карбонск<strong>и</strong> к<strong>и</strong>селн<strong>и</strong>), Метабол<strong>и</strong><strong>за</strong>м<br />

на јаглен<strong>и</strong>х<strong>и</strong>драт<strong>и</strong> (д<strong>и</strong>ректна окс<strong>и</strong>дац<strong>и</strong>ја на глуко<strong>за</strong>, гл<strong>и</strong>когенол<strong>и</strong><strong>за</strong>, Кребсов<br />

ц<strong>и</strong>клус на тр<strong>и</strong>карбонск<strong>и</strong> к<strong>и</strong>селн<strong>и</strong>), Метабол<strong>и</strong><strong>за</strong>м на л<strong>и</strong>п<strong>и</strong>д<strong>и</strong> (с<strong>и</strong>нте<strong>за</strong> на масн<strong>и</strong><br />

к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, β -окс<strong>и</strong>дац<strong>и</strong>ја), Метабол<strong>и</strong><strong>за</strong>м на проте<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (с<strong>и</strong>нте<strong>за</strong> на ам<strong>и</strong>но к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>,<br />

с<strong>и</strong>нте<strong>за</strong> на проте<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, деам<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ја, орн<strong>и</strong>т<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> ц<strong>и</strong>клус), Метабол<strong>и</strong><strong>за</strong>м на<br />

нукле<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (с<strong>и</strong>нте<strong>за</strong> на пур<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, с<strong>и</strong>нте<strong>за</strong> на п<strong>и</strong>р<strong>и</strong>м<strong>и</strong>д<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, с<strong>и</strong>нте<strong>за</strong> на<br />

уратна к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>на), Заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> пат<strong>и</strong>шта во метабол<strong>и</strong>змот на органск<strong>и</strong>те<br />

соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>ја, Фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ска лаборатотор<strong>и</strong>ја, М<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong> -<br />

квал<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна <strong>и</strong> квант<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна анал<strong>и</strong><strong>за</strong>, Моносахар<strong>и</strong>д<strong>и</strong> - својства,<br />

квант<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна анал<strong>и</strong><strong>за</strong>, Д<strong>и</strong>сахар<strong>и</strong>д<strong>и</strong> <strong>и</strong> пол<strong>и</strong>сахар<strong>и</strong>д<strong>и</strong> - својства, Маст<strong>и</strong> -<br />

растворл<strong>и</strong>вост, составн<strong>и</strong> компонент<strong>и</strong>, Холестерол - квал<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна <strong>и</strong><br />

квант<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна анал<strong>и</strong><strong>за</strong>, Проте<strong>и</strong>н<strong>и</strong> - обоен<strong>и</strong> <strong>и</strong> таложн<strong>и</strong> реакц<strong>и</strong><strong>и</strong>, Проте<strong>и</strong>н<strong>и</strong> -<br />

колор<strong>и</strong>метр<strong>и</strong>ско <strong>и</strong> спектрофотометр<strong>и</strong>ско одредување, Електрофоре<strong>за</strong>,<br />

Хроматограф<strong>и</strong>ја, Енз<strong>и</strong>м<strong>и</strong> - <strong>и</strong>золац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> докажување, В<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н<strong>и</strong> - квал<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна<br />

анал<strong>и</strong><strong>за</strong>, Хормон<strong>и</strong> - квал<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна анал<strong>и</strong><strong>за</strong>, Нукле<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong> -<br />

<strong>и</strong>золац<strong>и</strong>ја, в<strong>и</strong>зуел<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја, Компјутерск<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> во б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја, Посета на<br />

ИЦГИБ - МАНУ.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

L. Stryer: Biochemistry, 1992<br />

С. Џекова <strong>и</strong> сор.: Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја, 1999<br />

З.Т. Поповск<strong>и</strong>: Вод<strong>и</strong>ч н<strong>и</strong>з практ<strong>и</strong>чната настава по б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја, 1992<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се состо<strong>и</strong> од колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> теоретск<strong>и</strong> дел. Колокв<strong>и</strong>умот се полага на<br />

персонален сметач, додека теоретск<strong>и</strong>от <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т се <strong>и</strong>зведува усмено <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

п<strong>и</strong>смено.

42 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ЕКОЛОГИЈА (ЗФ00110)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: II, 3 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Ел<strong>и</strong><strong>за</strong>бета Ангелова<br />

Цел на предметот:<br />

Воведување на студент<strong>и</strong>те во <strong>за</strong>познавање со еколошк<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>,<br />

пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>за</strong> промен<strong>и</strong> во пр<strong>и</strong>родата, <strong>за</strong>гадувањето <strong>и</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата на ж<strong>и</strong>вотната<br />

сред<strong>и</strong>на.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел:<br />

Вовед. Значење на еколог<strong>и</strong>јата. Еколошк<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>. Меѓусебн<strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ја на<br />

с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>те <strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на окол<strong>и</strong>ната врз с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>те. Б<strong>и</strong>осфера. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чко-хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

фактор<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јаат на ж<strong>и</strong>вотната сред<strong>и</strong>на. Популац<strong>и</strong>ска еколог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> релац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

меѓу орган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошка еколог<strong>и</strong>ја. Популац<strong>и</strong>ска еколог<strong>и</strong>ја. Пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

промен<strong>и</strong> во пр<strong>и</strong>родата. Екотокс<strong>и</strong>колог<strong>и</strong>ја. Загадување на б<strong>и</strong>осферата.<br />

Загадување <strong>и</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на атмосферск<strong>и</strong>от воздух. Загадување <strong>и</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на<br />

водата. Деградац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на почвата. Бучавата <strong>и</strong> нејз<strong>и</strong>ното вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е врз<br />

ж<strong>и</strong>вотната сред<strong>и</strong>на. Еколошко право.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Следење на параметр<strong>и</strong>те <strong>за</strong> <strong>за</strong>гаденост на екос<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>те.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Зашт<strong>и</strong>та на ж<strong>и</strong>вотната сред<strong>и</strong>на. 1997. М<strong>и</strong>лто Мулев. Ворлдбук, Скопје.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ZAEDNI^KA NASTAVA 43<br />

Предмет: ОСНОВИ НА ЕКОНОМИЈАТА (ЗФ00111)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: II, 3+0 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Веџ<strong>и</strong>ја Усалеск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Наставната содрж<strong>и</strong>на на предметот е пр<strong>и</strong>лагодена така што ќе г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае<br />

студент<strong>и</strong>те со фундаменталн<strong>и</strong>те <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong> во економската анал<strong>и</strong><strong>за</strong>, ко<strong>и</strong><br />

понатаму ќе <strong>и</strong>м послужат <strong>за</strong> полесно совладување на спец<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те<br />

економск<strong>и</strong> д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>н<strong>и</strong> што се <strong>и</strong>зучуваат во погорн<strong>и</strong>те год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> од студ<strong>и</strong>рањето.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Дел 1: Вовед во економ<strong>и</strong>јата (пр<strong>и</strong>родата на економ<strong>и</strong>јата, темелн<strong>и</strong>те економск<strong>и</strong><br />

проблем<strong>и</strong>). Дел 2: М<strong>и</strong>кроеконом<strong>и</strong>ја (основн<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> на понудата <strong>и</strong><br />

побарувачката, теор<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> <strong>и</strong>зборот на потрошувачот, теор<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводството<br />

<strong>и</strong> гран<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от про<strong>и</strong>звод - про<strong>и</strong>зводна функц<strong>и</strong>ја, анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на трошоц<strong>и</strong>те, основн<strong>и</strong><br />

па<strong>за</strong>рн<strong>и</strong> структур<strong>и</strong>, распределба на доходот, државата <strong>и</strong> б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>сот -<br />

регулат<strong>и</strong>вната улога на државата). Дел 3: Макроеконом<strong>и</strong>ја (основн<strong>и</strong> по<strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

цел<strong>и</strong> на макроеконом<strong>и</strong>јата, мерење на нац<strong>и</strong>оналн<strong>и</strong>от про<strong>и</strong>звод <strong>и</strong> доход,<br />

потрошувачка, штедење <strong>и</strong> <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>, пар<strong>и</strong> <strong>и</strong> банк<strong>и</strong>, економск<strong>и</strong> раст <strong>и</strong> развој,<br />

економск<strong>и</strong> ц<strong>и</strong>клус, невработеноста <strong>и</strong> <strong>и</strong>нфлац<strong>и</strong>јата, макроекономск<strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>к<strong>и</strong>,<br />

меѓународна економ<strong>и</strong>ја, алтернат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>стап<strong>и</strong>)<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Не се предв<strong>и</strong>ден<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Економ<strong>и</strong>ја (м<strong>и</strong>кро <strong>и</strong> макроекономск<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>стап). Две кн<strong>и</strong>г<strong>и</strong>. Група автор<strong>и</strong>.<br />

Економск<strong>и</strong> факултет, Скопје. Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка економ<strong>и</strong>ја - па<strong>за</strong>рно стопанство.<br />

Јос<strong>и</strong>ф Андреевск<strong>и</strong>. Факултет <strong>за</strong> тур<strong>и</strong><strong>за</strong>м, Охр<strong>и</strong>д. 1996. Економ<strong>и</strong>ја. Paul<br />

Samuelson <strong>и</strong> William Nordhaus. Превод на хрватск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к, во <strong>и</strong>здан<strong>и</strong>е на<br />

б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отеката Господарска м<strong>и</strong>сао. Загреб. 1992.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува п<strong>и</strong>смено, а по потреба <strong>и</strong> усмено.

44 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ФРАНЦУСКИ ЈАЗИК (ЗФ00200/1)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: III <strong>и</strong> IV, 2+2 <strong>и</strong> 2+2 часа<br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: В<strong>и</strong>ш.пред. Раде Јорданов<br />

Цел на предметот:<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Програмск<strong>и</strong> содрж<strong>и</strong>н<strong>и</strong>:<br />

а. Морфо-с<strong>и</strong>нтакс<strong>и</strong>чко подрачје<br />

- особеност на француск<strong>и</strong>от јаз<strong>и</strong>к на спец<strong>и</strong>јалноста (со посебен осврт<br />

на пр<strong>и</strong>родн<strong>и</strong>те <strong>наук<strong>и</strong></strong>)<br />

- збор - терм<strong>и</strong>н/ с<strong>и</strong>нтагма - терм<strong>и</strong>н<br />

- лекс<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> трансформац<strong>и</strong><strong>и</strong> (ном<strong>и</strong>нал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> адјецт<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>он)<br />

- зборобразување <strong>и</strong> значење на терм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те (дер<strong>и</strong>вац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> терм<strong>и</strong>нолошк<strong>и</strong><br />

корпус - преф<strong>и</strong>ксац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> суф<strong>и</strong>ксац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> парас<strong>и</strong>нтет<strong>и</strong>чка дер<strong>и</strong>вац<strong>и</strong>ја,<br />

композ<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> терм<strong>и</strong>нолошк<strong>и</strong> корпус, с<strong>и</strong>нон<strong>и</strong>м<strong>и</strong>, антон<strong>и</strong>м<strong>и</strong>, хомон<strong>и</strong>м<strong>и</strong>)<br />

- пр<strong>и</strong>од, обработка <strong>и</strong> превод на стручен текст<br />

б. Тематск<strong>и</strong> содрж<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />

- La décuverte de la cellule<br />

- Le lait<br />

- Le vinagre<br />

- La plante - laboratoire vivant<br />

- Radioactivite naturelle et radioactivite artificielle<br />

- Millepertuis commun<br />

- Matricaire camomille<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Dr. Edita Hoetzky, Précis pratique de grammaire française, Zagreb, 1960. проф.<br />

д-р Венко Пр<strong>и</strong>лепчанск<strong>и</strong>, Француска грамат<strong>и</strong>ка, ДНУ - Ст<strong>и</strong>п, 1994.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> п<strong>и</strong>смен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ZAEDNI^KA NASTAVA 45<br />

Предмет: АНГЛИСКИ ЈАЗИК (ЗФ00200/2)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: III <strong>и</strong> IV, 2+2 <strong>и</strong> 2+2 часа<br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: В<strong>и</strong>ш пред.м-р Ил<strong>и</strong>нка Дракулевска-Грубов<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во акт<strong>и</strong>вна употреба на англ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от јаз<strong>и</strong>к<br />

во струката.<br />

Програмск<strong>и</strong> содрж<strong>и</strong>н<strong>и</strong>:<br />

а) Фонолошко-ортографск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>: фонем<strong>и</strong>: д<strong>и</strong>скр<strong>и</strong>м<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> продукц<strong>и</strong>-ја;<br />

акцентот на зборот: д<strong>и</strong>скр<strong>и</strong>м<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> продукц<strong>и</strong>ја; <strong>и</strong>нтонац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> модел<strong>и</strong> на<br />

прост<strong>и</strong>, просто прош<strong>и</strong>рен<strong>и</strong>, <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сн<strong>и</strong> <strong>и</strong> не<strong>за</strong>в<strong>и</strong>сн<strong>и</strong> речен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>; утврден<strong>и</strong><br />

правоп<strong>и</strong>сн<strong>и</strong> прав<strong>и</strong>ла.<br />

б) Лекс<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>: Обработка на формата, содрж<strong>и</strong>ната <strong>и</strong> д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>јата<br />

на: <strong>и</strong>нтернац<strong>и</strong>оналн<strong>и</strong> стручн<strong>и</strong> терм<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (cognates); терм<strong>и</strong>н<strong>и</strong> со пол<strong>и</strong>семат<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

структур<strong>и</strong> (спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>, пренесен<strong>и</strong>, метафор<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> <strong>и</strong> др.); терм<strong>и</strong>н<strong>и</strong> компон<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />

со преф<strong>и</strong>кс<strong>и</strong> од грчко/лат<strong>и</strong>нско потекло; дер<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>.<br />

в) Морфо-с<strong>и</strong>нтет<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>: Обработка на: збор: градба <strong>и</strong> в<strong>и</strong>д; <strong>и</strong>менк<strong>и</strong>:<br />

број, падеж <strong>и</strong> функц<strong>и</strong>ја во речен<strong>и</strong>цатга; <strong>и</strong>менск<strong>и</strong> фраз<strong>и</strong>; степенување на<br />

пр<strong>и</strong>давк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>лоз<strong>и</strong>те; <strong>за</strong>менк<strong>и</strong>: в<strong>и</strong>д <strong>и</strong> функц<strong>и</strong>ја во речен<strong>и</strong>цата; глагол<strong>и</strong>:<br />

модалност, состојба, нач<strong>и</strong>н време; неопределен<strong>и</strong> глаголск<strong>и</strong> форм<strong>и</strong>:<br />

<strong>и</strong>нф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>т<strong>и</strong>в, парт<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>п, герунд; речен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: прост<strong>и</strong>, просто-прош<strong>и</strong>рен<strong>и</strong>, <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

не<strong>за</strong>в<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>; пас<strong>и</strong>в (сегашно м<strong>и</strong>нато време); <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>ректен говор.<br />

г) Тематск<strong>и</strong> содрж<strong>и</strong>н<strong>и</strong>: The Parts of a Plant and their Functions; The Live Cycle of<br />

a Plant; The Origin and Composition of Soil; Drainage and irigation; Manures and<br />

Ferhizers; The Control of Weeds and Plant Diseases; Market gardening; Animal<br />

Husbandry; Fruit Growing; Field Crops; Diseases of Agricultural Plants; Insect and<br />

Disease Control; Poultry; Future Conrse of food Production; Agricultural<br />

Production.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Mountford Alan: English in Agriculture, Oxford University Press, 1977. Thomoson,<br />

A.J.Martinet, A.V.Oxford Pocket English Grammar, Oxford University Press, 1990.<br />

Hornby, A.S., Ruse, Christina. Oxford Student's Dictionary, Oxford, University<br />

Press, 1988.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага п<strong>и</strong>смен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

46 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ИНФОРМАТИКА ВО ЗЕМЈОДЕЛСТВОТО (ЗФ00210)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: III, 2 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: Доцент д-р Ванчо Чабуковск<strong>и</strong>,<br />

соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од Инст<strong>и</strong>тутот <strong>за</strong> <strong>и</strong>нформат<strong>и</strong>ка - ПМФ, Скопје<br />

Цел на предметот:<br />

Г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во <strong>и</strong>нформат<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> компјутерск<strong>и</strong><br />

програм<strong>и</strong> <strong>за</strong> процес<strong>и</strong>рање на текст, табеларн<strong>и</strong> пресметувања, <strong>и</strong>зработка на<br />

презентац<strong>и</strong><strong>и</strong>, Интернет, стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> неопходн<strong>и</strong> <strong>за</strong> секојдневна<br />

практ<strong>и</strong>чна работа со компјутер<strong>и</strong>те во најразл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> гранк<strong>и</strong> <strong>и</strong> д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>н<strong>и</strong> во<br />

земјоделството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед (<strong>и</strong>нформат<strong>и</strong>ка, <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>, податоц<strong>и</strong>, обработка на податоц<strong>и</strong>,<br />

документ<strong>и</strong>); Состав <strong>и</strong> работа на компјутер<strong>и</strong>те (хардвер, софтвер); Интернет<br />

мрежа <strong>и</strong> Интернет серв<strong>и</strong>с<strong>и</strong>; Операт<strong>и</strong>вен с<strong>и</strong>стем Windows; Текст процесор (MS<br />

Word); Табеларен калкулатор (Excel); Кре<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> обработка на цртеж<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

сл<strong>и</strong>к<strong>и</strong> (Corel Draw); Компјутерска презентац<strong>и</strong>ја (Power Point).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Компјутер-хардвер <strong>и</strong> софтвер; Интернет серв<strong>и</strong>с<strong>и</strong> (www, e-mail, ftp, telnet,…);<br />

Основн<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>за</strong> работа со операт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем Windowsпракса;<br />

Практ<strong>и</strong>чна работа со текстпроцесорот MS Word; Практ<strong>и</strong>чна работа со<br />

Excel; Практ<strong>и</strong>чна работа со Corel Draw; Практ<strong>и</strong>чна работа со Power Point.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

PC Б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> почетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> - Ванчо Чабуковск<strong>и</strong>, Д<strong>и</strong>м<strong>и</strong>тар Б<strong>и</strong>траков, Андос<strong>и</strong>ја<br />

Р<strong>и</strong>стова, 400 стр., Информа 2001.<br />

Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на полагање на предметот:<br />

Колокв<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> 2 (практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>) во текот на семестарот, практ<strong>и</strong>чен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т <strong>и</strong> устен<br />

<strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ZAEDNI^KA NASTAVA 47<br />

Предмет: ГЕНЕТИКА (ЗФ00202)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: III, 5+3 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Цане Стојковск<strong>и</strong><br />

проф. д-р Соња Ивановска<br />

асс. м-р Љупчо Јанкулоск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во основн<strong>и</strong>те <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong> пр<strong>и</strong><br />

наследувањето на својствата <strong>и</strong> променл<strong>и</strong>воста на орган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на фактор<strong>и</strong>те на надворешната сред<strong>и</strong>на врз орган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те.<br />

Хромозом<strong>и</strong>те како наследн<strong>и</strong> структур<strong>и</strong>. Оплодување <strong>и</strong> репродукц<strong>и</strong>ја кај<br />

орган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те. Интраспец<strong>и</strong>ес х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>д<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја. Мулт<strong>и</strong>пл<strong>и</strong> алел<strong>и</strong>. Интеракц<strong>и</strong>ја на<br />

ген<strong>и</strong>те. Пол<strong>и</strong>гено наследување. Вр<strong>за</strong>н<strong>и</strong> ген<strong>и</strong> <strong>и</strong> крос<strong>и</strong>нговер. Детерм<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ја на<br />

полот <strong>и</strong> полово вр<strong>за</strong>н<strong>и</strong> ген<strong>и</strong>. Екстрануклеарно наследување. Интерспец<strong>и</strong>ес <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нтергенус х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>д<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја. Промен<strong>и</strong> во бројот на хромозом<strong>и</strong>те. Промен<strong>и</strong> во<br />

структурата на хромозом<strong>и</strong>те. Мутац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Инбр<strong>и</strong>д<strong>и</strong>нг <strong>и</strong> хетероз<strong>и</strong>с.<br />

Трансплантац<strong>и</strong>ја кај растен<strong>и</strong>јата. Нукле<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Генетск<strong>и</strong> код. С<strong>и</strong>нте<strong>за</strong><br />

на проте<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Генетска регулац<strong>и</strong>ја на с<strong>и</strong>нте<strong>за</strong> на проте<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Подготовка на пр<strong>и</strong>времен<strong>и</strong> <strong>и</strong> трајн<strong>и</strong> препарат<strong>и</strong> <strong>за</strong> м<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>рање.<br />

Набљудување на делбен<strong>и</strong>от процес кај келтк<strong>и</strong>те. Морфолог<strong>и</strong>ја на хромозом<strong>и</strong>те<br />

(кар<strong>и</strong>от<strong>и</strong>п, кар<strong>и</strong>ограм, <strong>и</strong>д<strong>и</strong>ограм). Монох<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>дно наследување. Д<strong>и</strong>х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>дно<br />

наследување. Тр<strong>и</strong>х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>дно наследување. Пол<strong>и</strong>х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>дно наследување.<br />

Интеракц<strong>и</strong>ја на ген<strong>и</strong>. Мулт<strong>и</strong>пл<strong>и</strong> алел<strong>и</strong>. Проверка на експер<strong>и</strong>менталн<strong>и</strong>те<br />

резултат<strong>и</strong>. Вр<strong>за</strong>н<strong>и</strong> ген<strong>и</strong> <strong>и</strong> крос<strong>и</strong>нговер. Полово вр<strong>за</strong>н<strong>и</strong> ген<strong>и</strong>. Пол<strong>и</strong>гено<br />

наследување. Презентац<strong>и</strong>ја на в<strong>и</strong>део ф<strong>и</strong>лмов<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Генет<strong>и</strong>ка, Добр<strong>и</strong>нка Петровска. Скопје, 1993.<br />

Автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рана скр<strong>и</strong>пта.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на студент<strong>и</strong>те<br />

од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел од предметот.

48 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: МИКРОБИОЛОГИЈА (ЗФ00203)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 3+2 часа часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Југослав З<strong>и</strong>бероск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Влад<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Какур<strong>и</strong>нов<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

н<strong>и</strong>вното значење, општо <strong>за</strong> ж<strong>и</strong>вотот на човекот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Морфолог<strong>и</strong>ја на м<strong>и</strong>крооган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те (бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>, габ<strong>и</strong>, акт<strong>и</strong>ном<strong>и</strong>цет<strong>и</strong>, алг<strong>и</strong>,<br />

протозо<strong>и</strong>, в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>). Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на м<strong>и</strong>коорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те: хранење (фермент<strong>и</strong>,<br />

ас<strong>и</strong>м<strong>и</strong>лац<strong>и</strong>ја на јаглеродот, азотот <strong>и</strong> м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong>те матер<strong>и</strong><strong>и</strong>) <strong>и</strong> д<strong>и</strong>шење на<br />

м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те. Размножување на м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те (на бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>те,<br />

акт<strong>и</strong>ном<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>т<strong>и</strong>те, габ<strong>и</strong>те, в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>те <strong>и</strong> протозо<strong>и</strong>те). Еколог<strong>и</strong>ја на<br />

м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те: ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> (температура, влага, светл<strong>и</strong>на,<br />

х<strong>и</strong>дростат<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок, механ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> потрес<strong>и</strong>, ултразук), хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> (пХ,<br />

концетр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> растор<strong>и</strong>, дез<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>енс<strong>и</strong>те) <strong>и</strong> б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> (с<strong>и</strong>мб<strong>и</strong>о<strong>за</strong>,<br />

метаб<strong>и</strong>о<strong>за</strong>, ант<strong>и</strong>б<strong>и</strong>о<strong>за</strong> <strong>и</strong> параз<strong>и</strong>т<strong>и</strong><strong>за</strong>м). Про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> својства на<br />

м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те (терм<strong>и</strong>ген<strong>и</strong>, фотоген<strong>и</strong>, аром<strong>и</strong>ген<strong>и</strong>, хромоген<strong>и</strong> <strong>и</strong> токс<strong>и</strong>ноген<strong>и</strong><br />

м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>). С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те (на в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>, бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />

акт<strong>и</strong>ном<strong>и</strong>цет<strong>и</strong>, габ<strong>и</strong>, алг<strong>и</strong>, пртозо<strong>и</strong>). Променл<strong>и</strong>вост кај м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те<br />

(адаптац<strong>и</strong>ја, д<strong>и</strong>соц<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја, трансдукц<strong>и</strong>ја, трансформац<strong>и</strong>ја, коњугац<strong>и</strong>ја,<br />

нутац<strong>и</strong>ја). Раш<strong>и</strong>реност на м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те (м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> во водата,<br />

воздухот, почвата, растен<strong>и</strong>јата, ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те). Инфекц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на <strong>и</strong>нфекц<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

Имун<strong>и</strong>тет <strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong>мун<strong>и</strong>тет.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

М<strong>и</strong>кроскоп, пр<strong>и</strong>готвување на м<strong>и</strong>кроскопск<strong>и</strong> препарат<strong>и</strong> (нат<strong>и</strong>вен, в<strong>и</strong>сечка<br />

капка, просто боење, боење по Грам, туш препарат. Мерење голем<strong>и</strong>ната на<br />

м<strong>и</strong>кроорганз<strong>и</strong>м<strong>и</strong>те. Културелно оглегедување на м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те.<br />

Стер<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја (ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чка, хем<strong>и</strong>ска, механ<strong>и</strong>чка). Хранл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> подлог<strong>и</strong> (течн<strong>и</strong>,<br />

цверст<strong>и</strong>). Одгледување на м<strong>и</strong>коорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те (аеробно, анаеробно). Доб<strong>и</strong>вање<br />

на ч<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. Морфолог<strong>и</strong>ја на: бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>, габ<strong>и</strong>, квасц<strong>и</strong>, алг<strong>и</strong>, протозо<strong>и</strong> (со<br />

правење на м<strong>и</strong>кроскопск<strong>и</strong> препарат<strong>и</strong>).<br />

Л<strong>и</strong>тература :<br />

Југослав З<strong>и</strong>бероск<strong>и</strong>: М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја Ректорат, 2001 год<strong>и</strong>на, Скопје<br />

М<strong>и</strong>цев, Н.: М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја Ректорат, 1988, Скопје. Скр<strong>и</strong>пта од предавања,<br />

З<strong>и</strong>бероск<strong>и</strong>.<br />

Вернер Браун (1968): Генет<strong>и</strong>ка на бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>те.<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ZAEDNI^KA NASTAVA 49<br />

Предмет: ПЕДОЛОГИЈА (ЗФ00204)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: III, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Јос<strong>и</strong>ф М<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>кеск<strong>и</strong><br />

проф. д-р Татјана М<strong>и</strong>ткова<br />

Цел на предметот:<br />

Матер<strong>и</strong>јата опфатена во овој предмет г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во основата на<br />

агрономската струка - почвата на која се одв<strong>и</strong>ва целокупното земјо-делско<br />

про<strong>и</strong>зводтство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на почвата. Градба на<br />

л<strong>и</strong>тосферата. М<strong>и</strong>нерал<strong>и</strong>, стен<strong>и</strong>, распаѓање на м<strong>и</strong>нерал<strong>и</strong>те <strong>и</strong> стен<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

образување на регол<strong>и</strong>т. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на регол<strong>и</strong>тот. Секундарн<strong>и</strong> м<strong>и</strong>нерал<strong>и</strong><br />

на почвата. Текстура на почвата. Ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> во почвата. Органска<br />

матер<strong>и</strong>ја во почвата, нејз<strong>и</strong>на трансформац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> образување на хумус. Состав,<br />

форм<strong>и</strong> <strong>и</strong> својства на хумусот. Улога <strong>и</strong> значење на органската матер<strong>и</strong>ја во<br />

почвата. Основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на коло<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те <strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на атсорпц<strong>и</strong>ја.<br />

Почвен раствор <strong>и</strong> негов<strong>и</strong> својства. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> својства на цврстата фа<strong>за</strong> на<br />

почвата. Вода во почвата. Почвен воздух. Топлотн<strong>и</strong> својства на почвата.<br />

Плодност на почвата. Педогенетск<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>. Педогенетск<strong>и</strong> процес<strong>и</strong>.<br />

Морфолог<strong>и</strong>ја на почв<strong>и</strong>те. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на почв<strong>и</strong>те во Р. Македон<strong>и</strong>ја.<br />

Најзначајн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong> <strong>за</strong> земјоделското про<strong>и</strong>зводство во нашата земја. Регосол,<br />

делув<strong>и</strong>јална почва, рендз<strong>и</strong>на, чернозем, смолн<strong>и</strong>ца, ц<strong>и</strong>метна, лес<strong>и</strong>в<strong>и</strong>рана,<br />

алув<strong>и</strong>јална, л<strong>и</strong>вадска почва, х<strong>и</strong>дрогена црн<strong>и</strong>ца, мочурл<strong>и</strong>во глејна почва.<br />

Информат<strong>и</strong>вно <strong>за</strong> останат<strong>и</strong>те почв<strong>и</strong> распространет<strong>и</strong> кај нас.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Распознавање на магмен<strong>и</strong>, сед<strong>и</strong>ментн<strong>и</strong> <strong>и</strong> метаморфн<strong>и</strong> стен<strong>и</strong>. Теренско<br />

<strong>и</strong>стражување на почв<strong>и</strong>те; транспорт <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>према на почвен<strong>и</strong>те проб<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

лаборатор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>. Лаборатор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong> на почв<strong>и</strong>те: х<strong>и</strong>гроскоп<strong>и</strong>чна<br />

влага; права <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дна густ<strong>и</strong>на; ретенц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> воден капац<strong>и</strong>тет; механ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

состав; содрж<strong>и</strong>на на карбонат<strong>и</strong>; содрж<strong>и</strong>на на хумус; х<strong>и</strong>дрол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка к<strong>и</strong>селост;<br />

сума на атсорб<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> баз<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> катјон<strong>и</strong> во бескарбонатн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong> по методата на<br />

Капен;<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Malcolm E. Sumner, Editor-in Chief.1999: Handbook Of Soil Science. CRC Press.<br />

Boca Raton-London-New York- Washington, D.C.<br />

М<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>кеск<strong>и</strong> Ј., М<strong>и</strong>ткова Т. 2001: Практ<strong>и</strong>кум по педолог<strong>и</strong>ја. Земјоделск<strong>и</strong><br />

факултет, Скопје.<br />

Ф<strong>и</strong>л<strong>и</strong>повск<strong>и</strong> Ѓ. 1993: Педолог<strong>и</strong>ја, четврто <strong>и</strong>здан<strong>и</strong>е. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј", Скопје<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

50 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: АНАТОМИЈА НА ДОМАШНИТЕ ЖИВОТНИ (ЗФ00213)<br />

(САМО СТОЧАРСКА НАСОКА И ПРЕРАБОТКА НА АНИМАЛНИ ПРОИЗВОДИ)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: III, 3+3 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> сорботн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф.д-р М<strong>и</strong>рче Наумовск<strong>и</strong><br />

асс. м-р Сњежана Тројачанец<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот ја <strong>и</strong>зучува анатомската градба на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong> <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стемска<br />

градба на одделн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>, што претставува основ <strong>за</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја,<br />

репродукц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> понатамошното усовршување<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Анатом<strong>и</strong>јата како б<strong>и</strong>олошка наука. Анатомска терм<strong>и</strong>нолог<strong>и</strong>ја. Наука <strong>за</strong><br />

коск<strong>и</strong>те, градба <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на коск<strong>и</strong>те, <strong>и</strong>зучување на с<strong>и</strong>те коск<strong>и</strong> во<br />

прган<strong>и</strong>змот. Поврзување на коск<strong>и</strong>те, зглобов<strong>и</strong> <strong>и</strong> клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на зглобов<strong>и</strong>те.<br />

Наука <strong>за</strong> мускул<strong>и</strong>те, поделба <strong>и</strong> <strong>и</strong>зучување на мускул<strong>и</strong> по одделн<strong>и</strong><br />

топографск<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Утроба, градба <strong>и</strong> местоположба на голем<strong>и</strong> телесн<strong>и</strong><br />

празн<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Орган<strong>и</strong> <strong>за</strong> варење. Орган<strong>и</strong> <strong>за</strong> д<strong>и</strong>шење. Орган<strong>и</strong> <strong>за</strong> мочање. Полов<strong>и</strong><br />

орган<strong>и</strong>. Жлезд<strong>и</strong> со внатрешно лачење. Крвен <strong>и</strong> л<strong>и</strong>мфен с<strong>и</strong>стем. Нервен<br />

с<strong>и</strong>стем. Сет<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>. Кожа <strong>и</strong> продукт<strong>и</strong> на кожата. Анатом<strong>и</strong>ја кај пт<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те<br />

(оп<strong>и</strong>шан<strong>и</strong> се само разл<strong>и</strong>к<strong>и</strong>те).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Анатомска терм<strong>и</strong>нолог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> рег<strong>и</strong><strong>и</strong> на телото. Пас<strong>и</strong>вен апарат <strong>за</strong> дв<strong>и</strong>жење<br />

(остеолог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> с<strong>и</strong>ндесмолог<strong>и</strong>ја). Акт<strong>и</strong>вен апарат <strong>за</strong> дв<strong>и</strong>жење (м<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја).<br />

Наука <strong>за</strong> утробата. С<strong>и</strong>стемот <strong>за</strong> варење. Респ<strong>и</strong>раторен с<strong>и</strong>стем.<br />

Кард<strong>и</strong>оваскуларен с<strong>и</strong>стем. Уроген<strong>и</strong>тален с<strong>и</strong>стем.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Анатом<strong>и</strong>ја на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. К. Петков, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетска печатн<strong>и</strong>ца "Св.<br />

К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј", Скопје. 1993.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ZAEDNI^KA NASTAVA 51<br />

Предмет: ЕКОНОМИКА НА ЗЕМЈОДЕЛСТВОТО (ЗФ00205)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: III, 3 + 0 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ѓорѓ<strong>и</strong> Ѓорѓевск<strong>и</strong><br />

проф. д-р Јован Аждерск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање на студент<strong>и</strong>те од сферата на економ<strong>и</strong>ката на земјоделството,<br />

односно со економската стварност која на разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> преку разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

појавн<strong>и</strong> обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> се отсл<strong>и</strong>кува во земјоделството. Пр<strong>и</strong> тоа, <strong>и</strong>стата како макроекономска<br />

наука се набљудува, како дел на економ<strong>и</strong>ката на секоја земја, но<br />

во рамк<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> на поконкретен нач<strong>и</strong>н г<strong>и</strong> проучува економск<strong>и</strong>те ман<strong>и</strong>фестац<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

во областа на аграрната репродукц<strong>и</strong>ја, како <strong>и</strong> нејз<strong>и</strong>ната меѓу<strong>за</strong>в<strong>и</strong>сност со<br />

друг<strong>и</strong>те област<strong>и</strong> од стопанството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. По<strong>и</strong>м <strong>и</strong> предмет на проучување на еконм<strong>и</strong>ката на земјоделството <strong>и</strong><br />

нејз<strong>и</strong>но место во с<strong>и</strong>стемот на економск<strong>и</strong>те <strong>наук<strong>и</strong></strong>. Земјоделството <strong>и</strong><br />

стопанск<strong>и</strong>от развој - <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>катор<strong>и</strong> <strong>за</strong> одредување на улогата, значењето <strong>и</strong><br />

местото на земјоделството во стопанската структура. Спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чност<strong>и</strong> на<br />

земјоделството <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вно релат<strong>и</strong>вно значење. Функц<strong>и</strong><strong>и</strong> - <strong>за</strong>дач<strong>и</strong> на<br />

земјоделството. Основн<strong>и</strong> тенденц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> на развој на светското<br />

земјоделство: Кус осврт на светската тргов<strong>и</strong>ја со земјоделско-прехранбен<strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>: Аграрен протекц<strong>и</strong>он<strong>и</strong><strong>за</strong>м: Мулт<strong>и</strong>латералн<strong>и</strong> преговор<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

л<strong>и</strong>берал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја во меѓународната тргов<strong>и</strong>ја. Аграрна пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка како<br />

конст<strong>и</strong>тут<strong>и</strong>вен дел на економската пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка: Кус осврт на <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>чката<br />

аграрна пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка (КАП е ) во земј<strong>и</strong>те на ЕУ. Позначајн<strong>и</strong> белез<strong>и</strong> <strong>и</strong> основн<strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> на земјоделството во Р.Македон<strong>и</strong>ја. Развој <strong>и</strong> економ<strong>и</strong>ка<br />

на раст<strong>и</strong>телно <strong>и</strong> сточарското про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> комплементарн<strong>и</strong> однос<strong>и</strong>.<br />

Аграрна пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка во Р.Македон<strong>и</strong>ја: Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> регул<strong>и</strong>рање на земј<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>те<br />

однос<strong>и</strong>: Економск<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> на аграрната пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка (цен<strong>и</strong>, даноц<strong>и</strong>, кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>рање,<br />

субвенц<strong>и</strong><strong>и</strong>... с<strong>и</strong>стем на пот<strong>и</strong>кнувачк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>....). Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>оно развојн<strong>и</strong>-<br />

адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> (<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>он<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>).<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Економ<strong>и</strong>ка пољопр<strong>и</strong>вреде са <strong>за</strong>другарством. Л. М<strong>и</strong>хајлов<strong>и</strong>ќ, Ѓ. Ѓорѓевск<strong>и</strong>,<br />

Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетск<strong>и</strong> учебн<strong>и</strong>к Н. Сад, 1994, 1997 год<strong>и</strong>на. Нов пр<strong>и</strong>од кон предметот<br />

Економ<strong>и</strong>ка на аграрот, А. Мурарцал<strong>и</strong>ев, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св.К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј"<br />

Скопје 1999 год<strong>и</strong>на. Економ<strong>и</strong>ка пољопр<strong>и</strong>вреде "Колект<strong>и</strong>вен учебн<strong>и</strong>к",<br />

Културен центар "Горн<strong>и</strong> М<strong>и</strong>лановец", 1986 год<strong>и</strong>на.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

52 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ОСНОВИ НА СТОЧАРСКО ПРОИЗВОДСТВО (ЗФ00206)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 3+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> сорботн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Сретен Андонов<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong> на<br />

сточарското про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong> основн<strong>и</strong>те на про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong>те правц<strong>и</strong> во<br />

сточарството со карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, што претставува подлога <strong>за</strong><br />

технолошк<strong>и</strong>те предмет<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна пр<strong>и</strong>мена во праксата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Место, значење <strong>и</strong> улога на сточарството во земјоделското<br />

про<strong>и</strong>зводство. П<strong>и</strong>томо, стопанско <strong>и</strong> домашно ж<strong>и</strong>вотно. Потекло на домашн<strong>и</strong>те<br />

ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>, место <strong>и</strong> време на домест<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја. Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја на по<strong>и</strong>мот раса.<br />

Поделба на рас<strong>и</strong>те. Б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на расата. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на надворешн<strong>и</strong>те<br />

фактор<strong>и</strong> врз домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong> (<strong>и</strong>схрана, почва, кл<strong>и</strong>ма <strong>и</strong> човекот).<br />

Екстер<strong>и</strong>ер <strong>и</strong> конст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја кај домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. Про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> правц<strong>и</strong> во<br />

говедарството. Карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> рас<strong>и</strong> говеда <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong>те правц<strong>и</strong>.<br />

Економск<strong>и</strong> значајн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од говедата. Про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> правц<strong>и</strong> во<br />

овчарството <strong>и</strong> ко<strong>за</strong>рството. Карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> рас<strong>и</strong> овц<strong>и</strong> <strong>и</strong> коз<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong>те правц<strong>и</strong>. Економск<strong>и</strong> значајн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од овц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> коз<strong>и</strong>те.<br />

Про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> правц<strong>и</strong> во св<strong>и</strong>њарството. Карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> рас<strong>и</strong> св<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>.<br />

Економск<strong>и</strong> значајн<strong>и</strong> својства кај св<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>те. Про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> правц<strong>и</strong> во<br />

ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>нарството. Карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> рас<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>на <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong>те правц<strong>и</strong>.<br />

Економск<strong>и</strong> значајн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>ната.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Бројна состојба на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong> во светот, Европа, <strong>и</strong> Републ<strong>и</strong>ка<br />

Македон<strong>и</strong>ја. Инструмент<strong>и</strong> <strong>за</strong> мерење на екстер<strong>и</strong>ер <strong>и</strong> процена на екстер<strong>и</strong>ерот<br />

од аспект на про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong>от правец. Практ<strong>и</strong>чно познавање на рас<strong>и</strong>те говеда,<br />

овц<strong>и</strong>, коз<strong>и</strong>, св<strong>и</strong>њ<strong>и</strong> <strong>и</strong> ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>на.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Опште сточарство. Н<strong>и</strong>кол<strong>и</strong>ќ, С<strong>и</strong>мов<strong>и</strong>ќ, Научна Кн<strong>и</strong>га, Белград. 1991.<br />

Фотокоп<strong>и</strong><strong>и</strong> од кор<strong>и</strong>стен<strong>и</strong>те фол<strong>и</strong><strong>и</strong> на предавањата.<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ZAEDNI^KA NASTAVA 53<br />

Предмет: ОСНОВИ НА РАСТИТЕЛНО ПРОИЗВОДСТВО (ЗФ00207)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>рко М<strong>и</strong>хајловск<strong>и</strong><br />

асс. м-р Звонко Пацаноск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong> на<br />

раст<strong>и</strong>телното про<strong>и</strong>зводство, услов<strong>и</strong> <strong>и</strong> правц<strong>и</strong> <strong>за</strong> разв<strong>и</strong>ток на поледелството,<br />

град<strong>и</strong>нарството, ло<strong>за</strong>рството <strong>и</strong> овоштарството, со карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, што претставува подлога <strong>за</strong> спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те предмет<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вната<br />

пр<strong>и</strong>мена во практ<strong>и</strong>ката.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Место, значење <strong>и</strong> улога на раст<strong>и</strong>телното про<strong>и</strong>зводство во<br />

земјоделското про<strong>и</strong>зводство. Општ<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на раст<strong>и</strong>телното<br />

про<strong>и</strong>зводство. Поделба на раст<strong>и</strong>телното про<strong>и</strong>зводство. Еколошк<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>.<br />

Основн<strong>и</strong> технолошк<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> во раст<strong>и</strong>телното про<strong>и</strong>зводство. Стопанско<br />

значење, потекло, распространетост, морфолошк<strong>и</strong> <strong>и</strong> б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong><br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>. Позначајн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong><br />

со н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те сортн<strong>и</strong> спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чност<strong>и</strong> наменет<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong>те правц<strong>и</strong>.<br />

Економск<strong>и</strong> значајн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од поледелск<strong>и</strong>те, град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те, цвеќарск<strong>и</strong>те,<br />

ло<strong>за</strong>та <strong>и</strong> овошн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> репродукт<strong>и</strong>вен матер<strong>и</strong>јал <strong>за</strong> размножување (семе, вегетат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong><br />

делов<strong>и</strong>). Запознавање со морфолошк<strong>и</strong>те, б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> квал<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong>те<br />

особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на поважн<strong>и</strong>те раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М<strong>и</strong>хал<strong>и</strong>ќ, М.: Општа про<strong>и</strong>зводња б<strong>и</strong>ља. Школска кн<strong>и</strong>га - Загреб. 1988; Лаз<strong>и</strong>ќ<br />

Бранка, Марков<strong>и</strong>ќ, В., Ѓуровка, М.: Повратарство. Нов<strong>и</strong> Сад. 1998; Група<br />

автор<strong>и</strong>: Спец<strong>и</strong>јално поледелство. Скопје. 1998.; Буб<strong>и</strong>ќ, Ш.: Посебно<br />

воќарство; Д<strong>и</strong>м<strong>и</strong>тровск<strong>и</strong>, Т.: Спец<strong>и</strong>јално овоштарство; Бож<strong>и</strong>нов<strong>и</strong>ќ, З.:<br />

Ампелограф<strong>и</strong>ја. Скопје. 1996.<br />

Фотокоп<strong>и</strong><strong>и</strong> од кор<strong>и</strong>стен<strong>и</strong> фол<strong>и</strong><strong>и</strong> на предавањата.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

POLEDELSKA NASOKA

56 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

I семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

II семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

1. Хем<strong>и</strong>ја 5+3 100 1. Ботан<strong>и</strong>ка 4+4 107<br />

2. Математ<strong>и</strong>ка 2+2 101 2. Зоолог<strong>и</strong>ја 2+2 108<br />

3. Агрокл<strong>и</strong>матолог<strong>и</strong>ја 2+2 102 3. Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја 3+2 109<br />

4. Развој на хуман<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong> 2+0 103 4. Еколог<strong>и</strong>ја 3+2 110<br />

5. Стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка 2+2 104 5. Основ<strong>и</strong> на економ<strong>и</strong>ја 3+0 111<br />

6. Основ<strong>и</strong> на земјоделска<br />

техн<strong>и</strong>ка<br />

7. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чка култура 0+2 106<br />

3+2 105 6. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чка култура 0+2 106<br />

Вкупно (29) 16+13 Вкупно (27) 15+12<br />

1. Информат<strong>и</strong>ка во<br />

земјоделството<br />

III семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

2+2 201<br />

2. Генет<strong>и</strong>ка 5+3 202<br />

IV семестар<br />

1. Основ<strong>и</strong> на сточарско<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

2. Основ<strong>и</strong> на раст<strong>и</strong>телното<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

3+1 206<br />

4+2 207<br />

3. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја 3+2 203 3. Почвена м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја 2+1 208<br />

4. Педолог<strong>и</strong>ја 4+2 204<br />

5. Економ<strong>и</strong>ка на<br />

земјоделството<br />

4. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на<br />

растен<strong>и</strong>јата<br />

2+2 209<br />

3+0 205 5. С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на почв<strong>и</strong>те 2+2 210<br />

6. Странск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к 2+2 200 6. Општо поледелство 3+2 211<br />

7. Странск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к 2+2 200<br />

Вкупно (30) 19+11 Вкупно (30) 18+12

POLEDELSKA NASOKA 57<br />

V семестар<br />

1. Мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> со <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та од<br />

ероз<strong>и</strong>ја<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

2. Наводнување 3+2 301<br />

VI семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

3+2 343 1. Град<strong>и</strong>нарство 4+3 337<br />

2. Зрнест<strong>и</strong> <strong>и</strong> клубенест<strong>и</strong><br />

култур<strong>и</strong><br />

4+3 307<br />

3. Исхрана на растен<strong>и</strong>јата 3+2 302 3. Индустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> 4+3 308<br />

4. Про<strong>и</strong>зводство на тутун 4+2 303 4. Тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> 2+2 309<br />

5. Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја во<br />

поледелството<br />

6. Современ<strong>и</strong> генетск<strong>и</strong><br />

метод<strong>и</strong><br />

во поледелството <strong>и</strong><br />

град<strong>и</strong>нарството<br />

3+2 304 5. Фуражн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> 3+2 310<br />

2+2 305<br />

6. Одржување на генофондот<br />

во поледелството <strong>и</strong><br />

град<strong>и</strong>нарството<br />

Вкупно (30) 18+12 Вкупно (30) 17+13<br />

VII семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

IX семестар<br />

3+2 311<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

1. Селекц<strong>и</strong>ја на растен<strong>и</strong>јата 4+2 500 1. Семепро<strong>и</strong>зводство 3+1 600<br />

2. Ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја со<br />

ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја<br />

3. Склад<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> чување на<br />

поледелск<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong><br />

4+2 501<br />

3+2 502<br />

4. Агромаркет<strong>и</strong>нг 2+0 503<br />

5. Ентомолог<strong>и</strong>ја со<br />

ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја<br />

2. Менаџмент во<br />

поледелското<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

3. Преработка на<br />

поледелск<strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong><br />

4. Познавање<br />

<strong>и</strong> обработка на<br />

тутунска суров<strong>и</strong>на<br />

3+2 601<br />

4+2 602<br />

2+2 603<br />

4+2 504 5. Фабр<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на тутунот 2+1 604<br />

6. Екополеделство 2+2 505 6. Трошоц<strong>и</strong> <strong>и</strong> калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> 2+1 605<br />

Вкупно (29) 19+10 Вкупно (30) 19+11

58 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ФИЗИОЛОГИЈА НА РАСТЕНИЈАТА (ЗФ00209)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф.д-р В<strong>и</strong>доја Трпеск<strong>и</strong><br />

проф.д-р Иван Ангелов<br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање со неко<strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> од ж<strong>и</strong>вотно значење <strong>за</strong> растен<strong>и</strong>јата,<br />

енергетск<strong>и</strong> богат<strong>и</strong> органск<strong>и</strong> соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>ја, н<strong>и</strong>вна б<strong>и</strong>ос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>, управување со<br />

процес<strong>и</strong>те <strong>за</strong> поцелосно <strong>и</strong> поквал<strong>и</strong>тетно пр<strong>и</strong>марно земјоделско про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед <strong>и</strong> значење на предметот. Одбран<strong>и</strong> поглавја од ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на<br />

растен<strong>и</strong>јата. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на растен<strong>и</strong>јата. Водн<strong>и</strong> реж<strong>и</strong>м во растен<strong>и</strong>јата<br />

(пр<strong>и</strong>мање, обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, фактор<strong>и</strong>, дв<strong>и</strong>жење <strong>и</strong> <strong>и</strong>спуштање). Фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong><br />

(фотос<strong>и</strong>нтетск<strong>и</strong> п<strong>и</strong>гмент<strong>и</strong>, б<strong>и</strong>ос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong> на хлороф<strong>и</strong>л <strong>и</strong> карот<strong>и</strong>но<strong>и</strong>д<strong>и</strong>). Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>м <strong>и</strong><br />

хем<strong>и</strong><strong>за</strong>м на фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>та. Темна фа<strong>за</strong> на фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>та. Трансфер на<br />

јагленох<strong>и</strong>драт<strong>и</strong> во растен<strong>и</strong>јата. Б<strong>и</strong>ос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong> на скроб, сахаро<strong>за</strong> <strong>и</strong> пентоз<strong>и</strong>. С-4<br />

фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>. Усвојување на СО2 концентрац<strong>и</strong>ја, спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, фактор<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

управување со фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>та. Фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нос<strong>и</strong>. Д<strong>и</strong>шење: супстанц<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />

хем<strong>и</strong><strong>за</strong>м <strong>и</strong> механ<strong>и</strong><strong>за</strong>м на д<strong>и</strong>шењето. Фаз<strong>и</strong> <strong>и</strong> процес<strong>и</strong> на д<strong>и</strong>шењето (I <strong>и</strong> II фа<strong>за</strong>).<br />

Кребсов ц<strong>и</strong>клус. Трансфер <strong>и</strong> енерг<strong>и</strong>ја пр<strong>и</strong> д<strong>и</strong>шењето. Фактор<strong>и</strong> на д<strong>и</strong>шењето.<br />

В<strong>за</strong>емно д<strong>и</strong>шење <strong>и</strong> фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong> во растен<strong>и</strong>јата.<br />

Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на семето <strong>и</strong> плодов<strong>и</strong>те: Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> пр<strong>и</strong><br />

чување. М<strong>и</strong>рување. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> енергетск<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> бабрење <strong>и</strong> р'тење на<br />

семето. Фактор<strong>и</strong> на р'тењето (хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>). Отпорност на растен<strong>и</strong>јата<br />

на надворешн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>: В<strong>и</strong>сока температура. Сушење. Сол<strong>и</strong>. рН реакц<strong>и</strong>ја.<br />

Анаеробн<strong>и</strong> услов<strong>и</strong>. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошко-б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> основ<strong>и</strong> на отпорност на растен<strong>и</strong>јата<br />

на: Болест<strong>и</strong>. Штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Загаден воздух.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Квант<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на основн<strong>и</strong>те компонент<strong>и</strong> во растен<strong>и</strong>јата: слободна,<br />

х<strong>и</strong>гроскопна <strong>и</strong> вкупна вода. Сув<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Вкупн<strong>и</strong> м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Вкупн<strong>и</strong><br />

органск<strong>и</strong> матерр. Квант<strong>и</strong>анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на азот во растен<strong>и</strong>јата. Белков<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Целуло<strong>за</strong>.<br />

Скроб. Масла. В<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н С. К<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> п<strong>и</strong>гмент<strong>и</strong> на хромотогравска харт<strong>и</strong>ја.<br />

Д<strong>и</strong>фуз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> осмо<strong>за</strong>. Трасп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> гутац<strong>и</strong>ја. Енз<strong>и</strong>м<strong>и</strong>. Вегет<strong>и</strong>вна разможување на<br />

растен<strong>и</strong>јата.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М. Јек<strong>и</strong>ќ (1983): Агрохем<strong>и</strong>ја I дел (елемент<strong>и</strong> на ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на растен<strong>и</strong>јата,<br />

ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј - Скопје. M. Sarić i sar. (1989): Fiziologija biljaka,<br />

Naučna knjiga-Beograd. Р. Групче (1986): Ботан<strong>и</strong>ка, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј<br />

- Скопје. M. Sarić i sar. (1978): Praktikum iz fiziologije biljaka, Univerzitet Novi Sad.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

POLEDELSKA NASOKA 59<br />

Предмет: СИСТЕМАТИКА НА ПОЧВИТЕ- ИЗБОРЕН (ЗФ00210)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Јос<strong>и</strong>ф М<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>кеск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Матер<strong>и</strong>јата која е опфатена во овој предмет <strong>и</strong>ма цел да г<strong>и</strong> воведе студент<strong>и</strong>те<br />

во познавањето на клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на почв<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> постојат во<br />

светот <strong>и</strong> деталното <strong>за</strong>познавање со наш<strong>и</strong>те почвен<strong>и</strong> т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на почв<strong>и</strong>те како пр<strong>и</strong>родна наука. Поважн<strong>и</strong> клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>он<strong>и</strong><br />

с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> во светот. Морфолог<strong>и</strong>ја на почв<strong>и</strong>те. С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на почв<strong>и</strong>те во Р<br />

Македон<strong>и</strong>ја.<br />

Оддел на автоморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>. Класа неразв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: с<strong>и</strong>розем врз<br />

растрес<strong>и</strong>т супстрат, камењар, еолск<strong>и</strong> песок, делув<strong>и</strong>јална почва. Класа на<br />

хумусно-акумулат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: варовн<strong>и</strong>чко-долом<strong>и</strong>тна црн<strong>и</strong>ца,<br />

рендз<strong>и</strong>на, хумусно-с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>катна почва, смолн<strong>и</strong>ца, чернозем. Класа на<br />

камб<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: кафеава шумска почва, ц<strong>и</strong>метна шумска почва,<br />

кафеава почва врз варовн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> долом<strong>и</strong>т<strong>и</strong>, црвен<strong>и</strong>ца.Класа на елув<strong>и</strong>јално<br />

<strong>и</strong>лув<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: лес<strong>и</strong>в<strong>и</strong>рана почва, кафеава подзолеста почва,<br />

подзол. Класа на антропоген<strong>и</strong> автоморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: р<strong>и</strong>голована почва,<br />

град<strong>и</strong>нарска почва, почв<strong>и</strong> на депон<strong>и</strong><strong>и</strong>те.<br />

Оддел на х<strong>и</strong>дроморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>: Класа на неразв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: алув<strong>и</strong>јална<br />

почва. Класа на л<strong>и</strong>вадск<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: л<strong>и</strong>вадска почва. Класа на псевдоглејн<strong>и</strong><br />

почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: псевдоглеј. Класа на глејн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: х<strong>и</strong>дрогена црн<strong>и</strong>ца,<br />

мочурл<strong>и</strong>во глејна почва, псевдоглејно-глејна почва. Класа на тресетн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>,<br />

т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: в<strong>и</strong>сок тресет, н<strong>и</strong>зок тресет, преоден тресет. Класа на антропоген<strong>и</strong><br />

х<strong>и</strong>дроморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: р<strong>и</strong>голувана тресетна почва, ор<strong>и</strong>зна почва,<br />

х<strong>и</strong>дромел<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> х<strong>и</strong>дроморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>.<br />

Оддел на халоморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>: Класа на акутно <strong>за</strong>солен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: солончак.<br />

Класа на солонечн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: солонец<br />

Оддел на субаквалн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>: Класа на неразв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: протопедон.<br />

Класа на разв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: г<strong>и</strong>тја, дај, сапропел. Класа на антропоген<strong>и</strong><br />

почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: одводнет сапропел, одводнета г<strong>и</strong>тја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те: Проучување на внатрешната <strong>и</strong> надворешната<br />

морфолог<strong>и</strong>ја на почв<strong>и</strong>те. Запознавање со генетск<strong>и</strong>те хор<strong>и</strong>зонт<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />

с<strong>и</strong>мбол<strong>и</strong>. Детерм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање на секој т<strong>и</strong>п од нашата клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја. Кор<strong>и</strong>стење<br />

на нагледн<strong>и</strong> средства: слајдов<strong>и</strong> монол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>. Ф<strong>и</strong>лмов<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература :<br />

Malcolm E. Sumner, Editor-in Chief.1999: Handbook Of Soil Science. CRC Press.<br />

Boca Raton-London-New York- Washington, D.C.<br />

М<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>кеск<strong>и</strong> Ј., М<strong>и</strong>ткова Татјана 2001: Практ<strong>и</strong>кум по педолог<strong>и</strong>ја, Скопје<br />

Ф<strong>и</strong>л<strong>и</strong>повск<strong>и</strong> Ѓ. 1993: Педолог<strong>и</strong>ја, четврто <strong>и</strong>здан<strong>и</strong>е. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј", Скопје.<br />

Ф<strong>и</strong>л<strong>и</strong>повск<strong>и</strong> Ѓ. 1995, 1997, 1999, 2000: Почв<strong>и</strong>те на Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја, Том<br />

I, II, III, IV, V. МАНУ, Скопје.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот: Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

60 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ПОЧВЕНА МИКРОБИОЛОГИЈА- ИЗБОРЕН (ЗФ00208)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong> : IV, 2 + 1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф.д-р Југолсав З<strong>и</strong>бероск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Влад<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Какур<strong>и</strong>нов<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да овозмож<strong>и</strong> на студент<strong>и</strong>те да се <strong>за</strong>познаат со улогата на<br />

м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те во почвата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Алкохолна ферментац<strong>и</strong>ја.Млечно-к<strong>и</strong>селнска ферментац<strong>и</strong>ја. Проп<strong>и</strong>онска ферментац<strong>и</strong>ја.<br />

Маслена (бутерна) ферментац<strong>и</strong>ја. Оцетна ферментац<strong>и</strong>ја. Л<strong>и</strong>мунскооксална<br />

ферментац<strong>и</strong>ја..Хум<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на органск<strong>и</strong>те остатоц<strong>и</strong>: Органск<strong>и</strong><br />

остатоц<strong>и</strong> во почвата.В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на хум<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>катор<strong>и</strong>. Услов<strong>и</strong> во почвата <strong>за</strong><br />

хум<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја. Дехум<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја во почвата. Анаеробно разлагање на органск<strong>и</strong>те<br />

остатоц<strong>и</strong> во почвата: (целулозна, <strong>и</strong> пект<strong>и</strong>нска ферментац<strong>и</strong>ја. Аеробно разлагање<br />

на органск<strong>и</strong>те матер<strong>и</strong><strong>и</strong> во почвата (на целуло<strong>за</strong>та, хем<strong>и</strong>целуло<strong>за</strong>та, л<strong>и</strong>гн<strong>и</strong>нот <strong>и</strong><br />

масн<strong>и</strong>те матер<strong>и</strong><strong>и</strong>). Амон<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја во почвата (на белков<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, уреа, ур<strong>и</strong>нската <strong>и</strong><br />

х<strong>и</strong>поур<strong>и</strong>нската к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>на). Азотоф<strong>и</strong>ксац<strong>и</strong>ја. (слободна <strong>и</strong> с<strong>и</strong>мб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чка). Кружење<br />

на сулфурот, фосфорот <strong>и</strong> железото во пр<strong>и</strong>родата М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на арското<br />

ѓубре (зреење) <strong>и</strong> компостот. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва- б<strong>и</strong>опрепарат<strong>и</strong>. (н<strong>и</strong>траг<strong>и</strong>н,<br />

азотобактер<strong>и</strong>н, хум<strong>и</strong>вор<strong>и</strong>н, фосфобактер<strong>и</strong>н). Улога на м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те <strong>за</strong><br />

плодноста на почвата: М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> како <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>катор<strong>и</strong> <strong>за</strong> плодноста на<br />

почвата; М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> одредување на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те ас<strong>и</strong>м<strong>и</strong>лат<strong>и</strong>в<strong>и</strong><br />

во почвата. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> <strong>и</strong> агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>: (редовн<strong>и</strong> агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> агоромел<strong>и</strong>орат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>. Конзерв<strong>и</strong>рање на храна (б<strong>и</strong>о<strong>за</strong>на, анаб<strong>и</strong>о<strong>за</strong>,<br />

Ценаанаб<strong>и</strong>о<strong>за</strong> <strong>и</strong> аб<strong>и</strong>о<strong>за</strong>. С<strong>и</strong>лаж<strong>и</strong>рање. Улога на м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те во современа<br />

војна.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

М<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>рање на квасц<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кро-скоп<strong>и</strong>рање на млечнок<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

М<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>рање на масленок<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>рање на<br />

анаеробн<strong>и</strong> <strong>и</strong> аеробн<strong>и</strong> целулозн<strong>и</strong> бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>; М<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>рање на оцетн<strong>и</strong> бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

Определување на број на м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> во почвата. М<strong>и</strong>кросоп<strong>и</strong>рање на<br />

амон<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>катор<strong>и</strong>; слободн<strong>и</strong> азотоф<strong>и</strong>ксатор<strong>и</strong>. Метод на вкалапена почва.<br />

М<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>рање на с<strong>и</strong>мб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> азотоф<strong>и</strong>ксатор<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> како <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>катор<strong>и</strong>;<br />

Ант<strong>и</strong>б<strong>и</strong>ограм; Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те средства<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М<strong>и</strong>цев Н. 1988 : М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја, Издан<strong>и</strong>е на Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетот, Скопје М<strong>и</strong>цев Н.<br />

1978: Земјоделска м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја. Издан<strong>и</strong>е на Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетот, Скопје. З<strong>и</strong>бероск<strong>и</strong><br />

Ј. 1994: М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја. Наша кн<strong>и</strong>га, Скопје Теш<strong>и</strong>ќ Ж. 1986 М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>лог<strong>и</strong>ја<br />

земљ<strong>и</strong>шта. Пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong> факултет Београд<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

POLEDELSKA NASOKA 61<br />

Предмет: ОПШТО ПОЛЕДЕЛСТВО (ЗФ00211)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV со 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. Д-р Ташко Костов<br />

асс.м-р Звонко Пацаноск<strong>и</strong><br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на раст<strong>и</strong>телното про<strong>и</strong>зводство. Земјо-делск<strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>зводен простор <strong>и</strong> е лемент<strong>и</strong>. Фактор<strong>и</strong> на надворешната сред<strong>и</strong>на<br />

(агроеколошк<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>): светл<strong>и</strong>ната, топл<strong>и</strong>ната, водата <strong>и</strong> воздухот како<br />

агроеколошк<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>.Почвата како вегетац<strong>и</strong>она сред<strong>и</strong>на. Општ<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong> во делувањето на надворешната сред<strong>и</strong>на Обработка на почвата:<br />

пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> цел на обработката на почвата. Промен<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> настануваат во<br />

почвата под вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на обработката. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на обработка на почвата:<br />

основна <strong>и</strong> дополн<strong>и</strong>телна обработка. С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на обработка на почвата: по<strong>и</strong>м<br />

<strong>и</strong> клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>те. Плодоред: по<strong>и</strong>м <strong>и</strong> деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја. Елемент<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

структура на плодоредот. Значење на плодоредот. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на<br />

плодоред<strong>и</strong>те. Составување на плодоред. Семе <strong>и</strong> се<strong>и</strong>дба: семе, деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

својства. Квал<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong> својства на семенск<strong>и</strong>от матер<strong>и</strong>јал. Пр<strong>и</strong>премање на<br />

семенск<strong>и</strong>от матер<strong>и</strong>јал <strong>за</strong> се<strong>и</strong>дба. Време, нач<strong>и</strong>н <strong>и</strong> длабоч<strong>и</strong>на на се<strong>и</strong>дбата.<br />

Норма семе <strong>за</strong> се<strong>и</strong>дба. Плевел<strong>и</strong> <strong>и</strong> борба прот<strong>и</strong>в н<strong>и</strong>в:основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />

на плевел<strong>и</strong>те <strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> сузб<strong>и</strong>вање. Сузб<strong>и</strong>вање на плевел<strong>и</strong>те во стопанск<strong>и</strong><br />

позначајн<strong>и</strong> поледелск<strong>и</strong> <strong>и</strong> град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>..<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Исптување квал<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong>те својства на семенск<strong>и</strong>от <strong>и</strong> посадочн<strong>и</strong>от матер<strong>и</strong>јал<br />

(ч<strong>и</strong>стота, 'ртл<strong>и</strong>вост, апсолутна <strong>и</strong> хектол<strong>и</strong>тарска маса, влажност, стакленост,<br />

стопанска вредност <strong>и</strong> сл.). Запознавање <strong>и</strong> детерм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање на околу 60 в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong><br />

плевел<strong>и</strong>. Земјоделска оценка на кл<strong>и</strong>мата. Лангеов врнежен фактор. Индекс на<br />

суша по Де Мартон. Х<strong>и</strong>дротерм<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> коеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ент по Сељан<strong>и</strong>нов.<br />

Кл<strong>и</strong>мад<strong>и</strong>јаграм по Валтер. Одредување на температурн<strong>и</strong> прагов<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

почетокот <strong>и</strong> крајот на вегетац<strong>и</strong>јата. Составување на плодоред. Оценување<br />

квал<strong>и</strong>тетот на орањето.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Т. Костов: Општо поледелство со (автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> предавања). Земјоделск<strong>и</strong><br />

факултет, Скопје, 2001, Т. Костов: Општо поледелство со агроеколог<strong>и</strong>ја<br />

(практ<strong>и</strong>кум). Земјоделск<strong>и</strong> факултет, Скопје, 1994, И. Молнар: Опште<br />

ратарство. Пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong> факултет, Нов<strong>и</strong> Сад, 1995, В. М<strong>и</strong>хаљ<strong>и</strong>ќ: Опќа<br />

про<strong>и</strong>зводња б<strong>и</strong>ља. Шкољска књ<strong>и</strong>га, Загреб, 1976, Т. Шар<strong>и</strong>ќ : Општо<br />

ратарство. Пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong> факултет, Сарајево, 1983..<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се доставува хербарска зб<strong>и</strong>рка, а потоа се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

62 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: МЕЛИОРАЦИИ СО ЗАШTITA ОД ЕРОЗИЈА - ИЗБОРЕН (ЗФ00343)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ацо Г<strong>и</strong>чев<br />

доц. д-р Мар<strong>и</strong>ја Вукел<strong>и</strong>ќ-Шутоска<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во основ<strong>и</strong>те во област<strong>и</strong>те на<br />

х<strong>и</strong>дролог<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> х<strong>и</strong>драул<strong>и</strong>ката <strong>и</strong> дава основн<strong>и</strong> знаења <strong>за</strong> согледување на<br />

проблем<strong>и</strong>те во мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong> во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те земј<strong>и</strong>шта од<br />

ероз<strong>и</strong>ја. Г<strong>и</strong> содрж<strong>и</strong> <strong>и</strong> с<strong>и</strong>те потребн<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се кор<strong>и</strong>стат во практ<strong>и</strong>ката, а<br />

пр<strong>и</strong> решавањето на овој в<strong>и</strong>д проблемат<strong>и</strong>ка.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Истор<strong>и</strong>јат <strong>и</strong> денешната состојба на мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong>те. Основ<strong>и</strong> на<br />

х<strong>и</strong>дролог<strong>и</strong>јата Кружење на водата во пр<strong>и</strong>родата <strong>и</strong> воден б<strong>и</strong>ланс. Поделба на<br />

вод<strong>и</strong>те според местото на н<strong>и</strong>вното наоѓање во пр<strong>и</strong>родата. Х<strong>и</strong>дролог<strong>и</strong>ја на<br />

почвата. Дв<strong>и</strong>жење на водата во почвата <strong>и</strong> водоспроводн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Основ<strong>и</strong> на<br />

х<strong>и</strong>драул<strong>и</strong>ката. Х<strong>и</strong>дрометр<strong>и</strong>ја. Х<strong>и</strong>дростат<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>за</strong>кон<strong>и</strong> <strong>и</strong> по<strong>и</strong>м<strong>и</strong>. Х<strong>и</strong>дрод<strong>и</strong>нам<strong>и</strong>ка.<br />

Водоспроводн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н на пресметка на елемент<strong>и</strong>те на н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от протекувачк<strong>и</strong><br />

проф<strong>и</strong>л. Одводнување. Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>за</strong>дача на одводнувањето.<br />

Негат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> аспект<strong>и</strong> на прекумерното влажење <strong>и</strong> <strong>за</strong>мочурлување на почвата.<br />

Поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> аспект<strong>и</strong> на одводнувањето на почвата. Утврдување на потеклото<br />

на прекумерната влажност на почвата. Составн<strong>и</strong> делов<strong>и</strong> <strong>и</strong> општа д<strong>и</strong>споз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />

на одводн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на одводнување. Одржување <strong>и</strong> експлоатац<strong>и</strong>ја<br />

на одводн<strong>и</strong>те канал<strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>ланс<strong>и</strong>рање на потреб<strong>и</strong>те од вода во фа<strong>за</strong> на<br />

проект<strong>и</strong>рање. Општа шема на с<strong>и</strong>стемот <strong>за</strong> наводнување. Извор<strong>и</strong>ште <strong>и</strong> <strong>за</strong>фат<br />

на вода. Употреба на подземната вода <strong>за</strong> наводнување. Метод<strong>и</strong> на<br />

наводнување <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна техн<strong>и</strong>чка пр<strong>и</strong>мена. Нов<strong>и</strong> д<strong>и</strong>споз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>в<strong>и</strong> со цел да се<br />

с<strong>и</strong>мпл<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>раат технолог<strong>и</strong><strong>и</strong>те на наводнувањето. Мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> на солен<strong>и</strong><br />

почв<strong>и</strong>. Зашт<strong>и</strong>та од ероз<strong>и</strong>ја во поледелството. Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја на ероз<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> на<br />

конзервац<strong>и</strong>јата. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на ероз<strong>и</strong><strong>и</strong>. Штет<strong>и</strong> од ероз<strong>и</strong>јата. Фактор<strong>и</strong> од ко<strong>и</strong> <strong>за</strong>в<strong>и</strong>с<strong>и</strong><br />

појавата <strong>и</strong> голем<strong>и</strong>ната на ероз<strong>и</strong>јата. Распознавање на ероз<strong>и</strong>јата. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

борба прот<strong>и</strong>в ероз<strong>и</strong>јата на водата-конзервац<strong>и</strong>он<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>. Зашт<strong>и</strong>та од<br />

<strong>и</strong>р<strong>и</strong>гац<strong>и</strong>она ероз<strong>и</strong>ја. Одбрана од поплав<strong>и</strong> <strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето на конзервац<strong>и</strong>јата врз<br />

намалувањето на поплав<strong>и</strong>те. Еолска ероз<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Се состојат од ауд<strong>и</strong>торн<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>зработка на <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуалн<strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

програм<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

А.Г<strong>и</strong>чев: Мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> со <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та од ероз<strong>и</strong>ја.- Скопје, 1997; А.Г<strong>и</strong>чев,<br />

М.Вукел<strong>и</strong>ќ-Шутоска, Н.Георг<strong>и</strong>ев: Практ<strong>и</strong>кум по мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> со <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та од<br />

ероз<strong>и</strong>ја.- Скопје, 2000.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зведува усмено откако поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вно ќе се оценат програм<strong>и</strong>те <strong>и</strong> се доб<strong>и</strong>е<br />

поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вна оценка на колокв<strong>и</strong>умот.

POLEDELSKA NASOKA 63<br />

Предмет: НАВОДНУВАЊЕ (ЗФ00301)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ил<strong>и</strong>ја Иљовск<strong>и</strong><br />

пом.асс. Вјекослав Танасков<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со една основна мерка - наводнувањето. Студент<strong>и</strong>те<br />

се обучуваат <strong>за</strong> да дадат одговор на тр<strong>и</strong>те основн<strong>и</strong> прашања во<br />

наводнувањето: кога да се наводнува, колку вода да се даде <strong>и</strong> на кој нач<strong>и</strong>н.<br />

Покрај тоа се <strong>за</strong>познаваат со соодносот почва:вода:растен<strong>и</strong>е <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />

меѓусебн<strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Значење на наводнувањето во поледелството. Наводнувањето во<br />

светот <strong>и</strong> Р. Македон<strong>и</strong>ја. Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на наводнувањето: Фактор<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> ја<br />

условуваат потребата од наводнување - кл<strong>и</strong>матск<strong>и</strong>, почвен<strong>и</strong>, в<strong>и</strong>д на култура,<br />

вегетац<strong>и</strong>онен пер<strong>и</strong>од, економск<strong>и</strong> услов<strong>и</strong>. Суша, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> суша, штет<strong>и</strong> <strong>и</strong> борба<br />

прот<strong>и</strong>в сушата. Воден реж<strong>и</strong>м на растен<strong>и</strong>јата во услов<strong>и</strong> на наводнување.<br />

Евапотрансп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>ја (потенц<strong>и</strong>јална, макс<strong>и</strong>мална, реална, референтна).<br />

Д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> определување на евапотрансп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>јата.<br />

Воден б<strong>и</strong>ланс. Вода-пр<strong>и</strong>нос-квал<strong>и</strong>тет. Водно-ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> својства на почвата<br />

значајн<strong>и</strong> во практ<strong>и</strong>ката на наводнувањето. Водн<strong>и</strong> констант<strong>и</strong> на почвата,<br />

метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> определување, <strong>и</strong>нф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја, ф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена во<br />

наводнувањето. Квал<strong>и</strong>тет на водата <strong>за</strong> наводнување. Кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> <strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја, значење <strong>за</strong> квал<strong>и</strong>тетот на про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>те, здравјето на луѓето <strong>и</strong><br />

ж<strong>и</strong>вотната сред<strong>и</strong>на. Определување на влажноста на почвата <strong>и</strong> времето на<br />

<strong>за</strong>левање<strong>и</strong> времето на <strong>за</strong>левање. Д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>,<br />

определување на нормата на наводнување <strong>и</strong> <strong>за</strong>левање. Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

составување на календар на <strong>за</strong>левање <strong>и</strong> х<strong>и</strong>дромодул.<br />

Техн<strong>и</strong>ка на наводнувањето-Пр<strong>и</strong>мена на одделн<strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на <strong>за</strong>левање <strong>и</strong><br />

наводнување (површ<strong>и</strong>нско-грав<strong>и</strong>тац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, дождење, подземно, капково,<br />

ферт<strong>и</strong>р<strong>и</strong>гац<strong>и</strong>ја - м<strong>и</strong>кронаводнување). Ир<strong>и</strong>гац<strong>и</strong>она ероз<strong>и</strong>ја. Наводнување со<br />

спец<strong>и</strong>јална цел (одбрана од мразев<strong>и</strong>, квал<strong>и</strong>тет на плодов<strong>и</strong>те, обојување,<br />

освежување). Уред<strong>и</strong> <strong>за</strong> наводнување, основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

експлоатац<strong>и</strong>ја.<br />

Наводнување на поледелск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>-Наводнување на ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>.<br />

Наводнување на фуражн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong> <strong>и</strong> тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те, Наводнување на<br />

<strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>, Наводнување на тутунот, Наводнување на<br />

клубенест<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>.. Наводнување на втор<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на вод<strong>и</strong>те <strong>за</strong> наводнување со практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong>. Пресметка<br />

<strong>и</strong> определување на евапотрансп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>јата, нормата на наводнување <strong>и</strong><br />

нормата на <strong>за</strong>левање. Календар на <strong>за</strong>левање <strong>и</strong> х<strong>и</strong>дромодул. Практ<strong>и</strong>чна<br />

пр<strong>и</strong>мена на нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на наводнување <strong>и</strong> <strong>за</strong>левање. Пресметка <strong>и</strong><br />

определување на времето на <strong>за</strong>левање. Интенз<strong>и</strong>тет спрема <strong>и</strong>нф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

ф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја.

64 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Иљовск<strong>и</strong> И (1992) Наводнување, скр<strong>и</strong>пта, Скопје. Бошњак Ѓ. (1999)<br />

Наводњавање пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong>х усева, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет у Новом Саду,<br />

Пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong> факултет, Нов<strong>и</strong> Сад, Драгов<strong>и</strong>ќ С. (2000) Наводњавање,<br />

Научн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тут <strong>за</strong> ратарство <strong>и</strong> повртарство, Нов<strong>и</strong> Сад, Стој<strong>и</strong>ќев<strong>и</strong>ќ Д. (1996)<br />

Наводњавање пољопр<strong>и</strong>вредног земљ<strong>и</strong>шта, Партенон, Београд, Nielsen D.<br />

(editor) at all. (1990) Irrigation of Agricultural Crops, ASA, Medison<br />

Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на полагање на предметот:<br />

Се полага после утврдување на знаењата од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот.

POLEDELSKA NASOKA 65<br />

Предмет: ИСХРАНА НА РАСТЕНИЈАТА (ЗФ00302)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р. В<strong>и</strong>доја Трпеск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Мар<strong>и</strong>на Стојанова<br />

Цел на предметот:<br />

Студент<strong>и</strong>те доб<strong>и</strong>ваат фундаменталн<strong>и</strong> знаење <strong>за</strong> плодноста на почвата со<br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>схрана на растен<strong>и</strong>јата, нач<strong>и</strong>нот на <strong>и</strong>схрана, ѓубр<strong>и</strong>вата<br />

<strong>и</strong> ѓубрењето, како <strong>и</strong> улога на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те елемент<strong>и</strong> во растен<strong>и</strong>јата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Општ дел: Вовед <strong>и</strong> значење на предметот. Неко<strong>и</strong> својства на почвата од<br />

аспект на ѓубрење <strong>и</strong> <strong>и</strong>схрана на растен<strong>и</strong>јата. Богатство <strong>и</strong> плодност на почвата<br />

со хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>. Макроб<strong>и</strong>оген<strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> во почвата: (N, P, K,<br />

Ca, Mg, S), посебно <strong>за</strong> <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>, обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, кол<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> губ<strong>и</strong>тоц<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>оген<strong>и</strong><br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> во почвата: (Fe, Mn, Zn, Cu, B, Co, Mo), посебно <strong>за</strong> <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>,<br />

обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, кол<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> губ<strong>и</strong>тоц<strong>и</strong>. Друг<strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> во почвата (кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

токс<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>). М<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва: општо значење кај нас <strong>и</strong> во светот <strong>и</strong> поделба.<br />

Азотн<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва, посебно по в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>за</strong>: доб<strong>и</strong>вање, својства, пр<strong>и</strong>мена, дејство<br />

во почвата. Фосфорн<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва: в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> посебно <strong>за</strong>: доб<strong>и</strong>вање, својства,<br />

пр<strong>и</strong>мена <strong>и</strong> дејство во почвата. Кал<strong>и</strong>ев<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва: в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> посебно <strong>за</strong>:<br />

доб<strong>и</strong>вање, својства <strong>и</strong> дејство во почвата. Калц<strong>и</strong>ев<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва: в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>, својства<br />

<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена. Ѓубр<strong>и</strong>ва на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те елемент<strong>и</strong>: Mg, S, Fe, Zn, Cu, B, Co <strong>и</strong> Mn,<br />

посебно в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена. Сложен<strong>и</strong> NPK - ѓубр<strong>и</strong>ва: поделба, доб<strong>и</strong>вање,<br />

својства <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена. Фол<strong>и</strong>јарн<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва: поделба <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н на пр<strong>и</strong>мена.<br />

Органск<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва: в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> посебно <strong>за</strong> доб<strong>и</strong>вање, својства, чување <strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>мена. Спец<strong>и</strong>јален дел <strong>за</strong> поледелц<strong>и</strong> <strong>и</strong> град<strong>и</strong>наро цвеќар<strong>и</strong> Ѓубрење <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>схрана на поледелск<strong>и</strong>, град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> <strong>и</strong> цвеќарск<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>. Значење,<br />

пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на ѓубрење: Ѓубрење на ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> <strong>и</strong> зрнест<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>;<br />

Ѓубрење на <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>; Ѓубрење на фуражн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>; Ѓубрење на<br />

град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>; Ѓубрење на тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, л<strong>и</strong>вад<strong>и</strong> <strong>и</strong> пас<strong>и</strong>шта; Ѓубрење на<br />

цветн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>; Фол<strong>и</strong>јарно ѓубрење; Ѓубрење во х<strong>и</strong>дропон<strong>и</strong>; Ѓубрење со<br />

наводнување; Ѓубрење со <strong>за</strong>тревување (зелено ѓубрење). Пресметк<strong>и</strong> на доз<strong>и</strong><br />

ѓубр<strong>и</strong>ва на ба<strong>за</strong> параметр<strong>и</strong> на ѓубрење.Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на м<strong>и</strong>нералната <strong>и</strong>схрана:<br />

Значење, теор<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> пр<strong>и</strong>мање јон<strong>и</strong> од почвата. Исхрана со макроб<strong>и</strong>оген<strong>и</strong><br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>: N, P, K, Cu, Mg, S, потреб<strong>и</strong>, кол<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошкоб<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ска<br />

улога <strong>и</strong> с<strong>и</strong>мптом<strong>и</strong> кај соодветн<strong>и</strong>те <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> култур<strong>и</strong>. Исхрана<br />

со м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>оген<strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>: Fe, Mn, Zn, Cu, B, Co, Mo, потреб<strong>и</strong>,<br />

ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошко-б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ска улога <strong>и</strong> с<strong>и</strong>мптом<strong>и</strong> од деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>т <strong>и</strong> в<strong>и</strong>шок кај<br />

соодветн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Лаборатор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> дел: Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на плодност на почвата со N, P, K. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> pH<br />

на почвата. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва: ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> својства <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

својства (pH, N, P, K <strong>и</strong> др.). Теренск<strong>и</strong> дел: Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на земање почвен<strong>и</strong> проб<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

проб<strong>и</strong> од ѓубр<strong>и</strong>ва <strong>за</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>. Теренска анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на плодноста на<br />

почвата со N, P, K, pH, CaCO3. В<strong>и</strong>зуелн<strong>и</strong> д<strong>и</strong>јагноз<strong>и</strong> од деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>т <strong>и</strong> в<strong>и</strong>шок на<br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те елемент<strong>и</strong> во растен<strong>и</strong>јата. (хлороз<strong>и</strong>, некроз<strong>и</strong> <strong>и</strong> сл).

66 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М. Јек<strong>и</strong>ќ (1985): Агрохем<strong>и</strong>ја I <strong>и</strong> II дел, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет Скопје; Ж. Попов<strong>и</strong>ќ (1989):<br />

Агрохем<strong>и</strong>ја, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет-Белград; В. Трпеск<strong>и</strong>, (1997): Агрохем<strong>и</strong>ја со<br />

ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>и</strong>схрана на растен<strong>и</strong>јата-<strong>и</strong>нтерна скр<strong>и</strong>пта, Земјоделск<strong>и</strong><br />

факултет Скопје.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

POLEDELSKA NASOKA 67<br />

Предмет: ПРОИЗВОДСТВО НА ТУТУН (ЗФ00303)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р С<strong>и</strong>меон Карајанков<br />

доц. д-р Златко Арсов<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот ја разработува проблемат<strong>и</strong>ката на про<strong>и</strong>зводството на тутун,<br />

растот <strong>и</strong> разв<strong>и</strong>токот на тутунското растен<strong>и</strong>е, пр<strong>и</strong> што се опфатен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>те фаз<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong> од се<strong>и</strong>дбата на тутунското семе па до откупот на тутунот, а<br />

студент<strong>и</strong>те доб<strong>и</strong>ваат основа <strong>за</strong> наредната фа<strong>за</strong>, обработка на тутунот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Стопанско значење, потекло, <strong>и</strong>стор<strong>и</strong>јат <strong>и</strong> употреба на тутунот. Ботан<strong>и</strong>чка,<br />

<strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ска, технолошка клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на тутунот. Услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> разв<strong>и</strong>ток на<br />

тутунот. Органограф<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> морфолог<strong>и</strong>ја. Б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. Т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> на<br />

тутун во соседн<strong>и</strong>те земј<strong>и</strong> <strong>и</strong> светот. Т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong> на тутунот во Р.<br />

Македон<strong>и</strong>ја. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> <strong>и</strong> б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> промен<strong>и</strong> на тутунското растен<strong>и</strong>е во<br />

текот на негов<strong>и</strong>от развој. Агротехн<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> про<strong>и</strong>зводство на расад. Садење <strong>и</strong><br />

нега на тутунот. Зреење <strong>и</strong> промен<strong>и</strong> на поважн<strong>и</strong>те б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>ја во<br />

текот на зреењето на л<strong>и</strong>стот. Берба <strong>и</strong> н<strong>и</strong>жење. Сушење, нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> метод<strong>и</strong> на<br />

сушење. Чување на <strong>и</strong>сушен<strong>и</strong>от тутун. Домашна ман<strong>и</strong>пулац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> подготовка на<br />

тутунот <strong>за</strong> откуп. Селекц<strong>и</strong>ја, одржување на сорт<strong>и</strong>те, машкостер<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство на семе. Кооперат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> однос<strong>и</strong> во про<strong>и</strong>зводството на тутун.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Распознавање на поважн<strong>и</strong>те т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> на тутун. Распознавање на сортов<strong>и</strong>те<br />

белез<strong>и</strong> на тутунот. Определување на квал<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong>те својства на тутунското<br />

семе. Пресметување на потребното кол<strong>и</strong>чество на семе <strong>и</strong> површ<strong>и</strong>на на<br />

тутунск<strong>и</strong> ле<strong>и</strong> <strong>за</strong> 1 ha површна во <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сност од т<strong>и</strong>пот на тутунот.<br />

Распознавање на <strong>и</strong>нсерц<strong>и</strong><strong>и</strong>те. Запознавање со поважн<strong>и</strong>те повред<strong>и</strong>, болест<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> кај тутунот.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

1. Наумоск<strong>и</strong> К., Карајанков С., Боцеск<strong>и</strong> Д., Ачкоск<strong>и</strong> Б. 1977. Современо<br />

про<strong>и</strong>зводство на тутун, Скопје; 2. Узуноск<strong>и</strong> М. 1985. Про<strong>и</strong>зводство на тутун,<br />

Скопје; 3. Hawks N.S.,Collins K.W. 1994. Načela proizvodnje virginiskog duhana,<br />

CERES, Zagreb<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> усмен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

68 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: МЕХАНИЗАЦИЈА ВО ПОЛЕДЕЛСТВОТО (ЗФ00304)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 3 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Драг<strong>и</strong> Таневск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот : Задача <strong>и</strong> цел на наставата на овој предмет е студент<strong>и</strong>те<br />

да ја осознајат <strong>и</strong> совладат техн<strong>и</strong>ката <strong>и</strong> техн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те решен<strong>и</strong>ја во <strong>и</strong>зведувањето<br />

на с<strong>и</strong>те важн<strong>и</strong> работн<strong>и</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong> во поледелското про<strong>и</strong>зводство. Покрај тоа,<br />

да ја совладат практ<strong>и</strong>чната пр<strong>и</strong>мена, прав<strong>и</strong>лното кор<strong>и</strong>стење <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вната в<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ја<br />

на разв<strong>и</strong>токот на средствата на механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>јата во поледелството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на <strong>и</strong> теоретск<strong>и</strong> дел на предметот : Вовед. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> оруд<strong>и</strong>ја <strong>за</strong><br />

обработка на почвата. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> ѓубрење. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> се<strong>и</strong>дба, садење <strong>и</strong><br />

расадување. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на растен<strong>и</strong>јата. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> уред<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

наводнување. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> пр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рање на фуражн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

жетва <strong>и</strong> врш<strong>и</strong>дба. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> берба на пченка. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> ч<strong>и</strong>стење,<br />

сорт<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> сушење на зрното. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> вадење на шеќерната репа.<br />

Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> берба на влакнодајн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> берба <strong>и</strong> н<strong>и</strong>жење на<br />

тутун. Транспортн<strong>и</strong> средства во земјоделството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно вежбање со маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те. Запознавање со работн<strong>и</strong>те делов<strong>и</strong>,<br />

регулац<strong>и</strong>ја, не<strong>и</strong>справност<strong>и</strong> <strong>и</strong> пресметк<strong>и</strong> според тематск<strong>и</strong>те цел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на поледелското про<strong>и</strong>зводство. Д.Таневск<strong>и</strong>, Просветно дело -<br />

Скопје. 2001.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Студент<strong>и</strong>те стекнуваат право на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т ако претходно <strong>и</strong>маат положено<br />

колокв<strong>и</strong>ум. Исп<strong>и</strong>тот е устен.

POLEDELSKA NASOKA 69<br />

Предмет: СОВРЕМЕНИ ГЕНЕТСКИ МЕТОДИ ВО ПОЛЕДЕЛСТВОТО И<br />

ГРАДИНАРСТВОТО - ИЗБОРЕН (ЗФ00305)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Цане Стојковск<strong>и</strong><br />

проф. д-р Соња Ивановска<br />

асс. м-р Љупчо Јанкулоск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во современ<strong>и</strong>те метод<strong>и</strong> во генетското<br />

<strong>и</strong>нженерство <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мената на <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>те во баз<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> апл<strong>и</strong>кат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />

<strong>и</strong>стражувања во современото земјоделско про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед <strong>и</strong> цел во раст<strong>и</strong>телната б<strong>и</strong>отехнолог<strong>и</strong>ја. Нукле<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (ДНК,<br />

РНК) - хем<strong>и</strong>ска пр<strong>и</strong>рода, својства. Екстракц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> пур<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на нукле<strong>и</strong>нск<strong>и</strong><br />

к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. В<strong>и</strong>зуел<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на нукле<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Клон<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />

коп<strong>и</strong>рање. Вектор<strong>и</strong> во клон<strong>и</strong>рање. Енз<strong>и</strong>м<strong>и</strong> во клон<strong>и</strong>рање. Генск<strong>и</strong> б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отек<strong>и</strong>.<br />

Ол<strong>и</strong>гонуклеот<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Пол<strong>и</strong>меразно вер<strong>и</strong>жна реакц<strong>и</strong>ја (PCR). Генетско мап<strong>и</strong>рање<br />

<strong>и</strong> детекц<strong>и</strong>ја на генетск<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>морф<strong>и</strong><strong>за</strong>м. Секвенц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање. Х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>д<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја.<br />

Експрес<strong>и</strong>ја на клон<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> ген<strong>и</strong>. Молекуларн<strong>и</strong> маркер<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна пр<strong>и</strong>мена во<br />

генетското <strong>и</strong>нженерство. In vitro култура. Вовед <strong>и</strong> значење на култура на тк<strong>и</strong>во<br />

<strong>и</strong> м<strong>и</strong>кропропагац<strong>и</strong>ја. Култура на полен <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроспор<strong>и</strong>. Соматска ембр<strong>и</strong>огене<strong>за</strong>.<br />

Изолац<strong>и</strong>ја, пур<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> култура на протопласт. Фуз<strong>и</strong>ја на протопласт<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

соматска х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>д<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја. Генетск<strong>и</strong> трансформац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Ет<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> аспект<strong>и</strong> на<br />

генетск<strong>и</strong>от <strong>и</strong>нженер<strong>и</strong>нг.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Изолац<strong>и</strong>ја на ДНК. Квант<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на ДНК. Електрофоре<strong>за</strong> на ДНК. Д<strong>и</strong>гест<strong>и</strong>ја<br />

на ДНК. Пол<strong>и</strong>меразно вер<strong>и</strong>жна реакц<strong>и</strong>ја (PCR). Детекц<strong>и</strong>ја на ген<strong>и</strong> со помош<br />

на молекуларн<strong>и</strong> маркер<strong>и</strong>. Х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>д<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на ДНК. Комјутерск<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> во<br />

генетско <strong>и</strong>нженерство. Пр<strong>и</strong>према на <strong>и</strong>ндукт<strong>и</strong>вен мед<strong>и</strong>ум. Пр<strong>и</strong>према на<br />

регенерат<strong>и</strong>вен мед<strong>и</strong>ум. Изолац<strong>и</strong>ја на полен <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроспор<strong>и</strong>. Трансфер на<br />

ембр<strong>и</strong>он<strong>и</strong>. Кор<strong>и</strong>стење на колх<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>н <strong>за</strong> дупл<strong>и</strong>рање на бројот на хромозом<strong>и</strong>те.<br />

Техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>за</strong> генетск<strong>и</strong> трансформац<strong>и</strong><strong>и</strong>. В<strong>и</strong>део ф<strong>и</strong>лм <strong>за</strong> генетско <strong>и</strong>нженерство.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

John H. Dodds, Lorin W. Roberts. (1985) Plant Tissue Culture. Cambridge<br />

University Press. UK.<br />

H. Lodish, A. Berk, S. Lawrence Zipurski, P. Matsudaria, D. Baltimore, James E.<br />

Darnell. (2000) Molecular Cell Biollogy. Fourth Edition. W.H. Freeman and<br />

Company. New York. USA.<br />

James D. Watson, J. Tooze, David T. Kurtz. (1983) Recombinant DNA. W.H.<br />

Freeman and Company. New York. USA.<br />

Хр<strong>и</strong>сто Дума. (1985) Генетск<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Скопје. Автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рана скр<strong>и</strong>пта<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на студент<strong>и</strong>те<br />

од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел од предметот.

70 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ФУРАЖНИ КУЛТУРИ (ЗФ00310)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 3 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Татјана Прентов<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Да се воведат студент<strong>и</strong>те во техн<strong>и</strong>ката <strong>и</strong> технолог<strong>и</strong>јата на про<strong>и</strong>зводство на<br />

фуражн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> на оран<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вно <strong>за</strong>чувување <strong>за</strong> пер<strong>и</strong>од кога се во<br />

деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>т.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> значење <strong>и</strong> <strong>за</strong>дача на предметот. Поделба на фуражн<strong>и</strong>те<br />

култур<strong>и</strong>. Едногод<strong>и</strong>шн<strong>и</strong> фуражн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> (мешункаст<strong>и</strong> фуражн<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

класест<strong>и</strong> <strong>и</strong> ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> фуражн<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја). Едногод<strong>и</strong>шн<strong>и</strong> фуражн<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја од<br />

друг<strong>и</strong> фам<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>и</strong> (коренесто-клубенест<strong>и</strong> <strong>и</strong> тревест<strong>и</strong>). Повеќегод<strong>и</strong>шн<strong>и</strong> фуражн<strong>и</strong><br />

култур<strong>и</strong> на оран<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> (мешункаст<strong>и</strong> фуражн<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> класест<strong>и</strong> трев<strong>и</strong>).<br />

Смеск<strong>и</strong> на оран<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> површ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Искор<strong>и</strong>стување, подготвување, конзерв<strong>и</strong>рање<br />

<strong>и</strong> чување на фуражн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>(сено, с<strong>и</strong>лажа сенажа, раст<strong>и</strong>телно брашно).<br />

С<strong>и</strong>стем на конт<strong>и</strong>ну<strong>и</strong>рано про<strong>и</strong>зводство на зелена доб<strong>и</strong>точна храна - зелен<br />

конвеер.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со морфолошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те одл<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на родов<strong>и</strong>, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

сорт<strong>и</strong> од фуражн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Детерм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање (определување)сем<strong>и</strong>ња <strong>и</strong><br />

хербар<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран матер<strong>и</strong>јал од фуражн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Составување смеск<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

оран<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> површ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Конзерв<strong>и</strong>рање доб<strong>и</strong>точна храна. Оценување на квал<strong>и</strong>тет<br />

на конзерв<strong>и</strong>раната храна. Пресметување на сено, с<strong>и</strong>лажа <strong>и</strong> сенажа. Теренск<strong>и</strong><br />

вежб<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Ивановск<strong>и</strong> Р. П, 2000, Фуражно про<strong>и</strong>зводство, Скопје; Ивановск<strong>и</strong> Р. П. <strong>и</strong> сор.<br />

1993, Практ<strong>и</strong>кум по поледелство со фуражно про<strong>и</strong>зводство, Скопје; Mišković<br />

B., 1986, Krmno bilje, Naučna knjiga, Beograd.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Пред<strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тен колокв<strong>и</strong>ум преку практ<strong>и</strong>чно познавање на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те фуражн<strong>и</strong><br />

култур<strong>и</strong> со <strong>за</strong>долж<strong>и</strong>телен хербар<strong>и</strong>ум од растен<strong>и</strong>ја. По таа проверка на<br />

студентот <strong>за</strong> подготвеноста на знаењето од предметот, се полага <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

POLEDELSKA NASOKA 71<br />

Предмет: ГРАДИНАРСТВО- ИЗБОРЕН (ЗФ00337)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong> VI, 4+3 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ѓорѓ<strong>и</strong> Март<strong>и</strong>новск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Стекнување на познавања од областа на град<strong>и</strong>нарското про<strong>и</strong>зводство на<br />

отворено <strong>и</strong> во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен простор <strong>и</strong> повр<strong>за</strong>носта со поледелското<br />

про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

1. Општо град<strong>и</strong>нарство: 1. Значење на зеленчукот, зеленчукот <strong>и</strong><br />

град<strong>и</strong>нарството како дел од раст<strong>и</strong>телното про<strong>и</strong>зводство, нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на<br />

про<strong>и</strong>зводство на зеленчук, услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> град<strong>и</strong>нарско про<strong>и</strong>зводство, град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong><br />

реон<strong>и</strong>, состојба <strong>и</strong> трендов<strong>и</strong> во град<strong>и</strong>нарското про<strong>и</strong>зводство, агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

мерк<strong>и</strong> во град<strong>и</strong>нарското про<strong>и</strong>зводство (општ<strong>и</strong> агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>, с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на<br />

раст<strong>и</strong>телно про<strong>и</strong>зводство во град<strong>и</strong>нарството, се<strong>и</strong>дба <strong>и</strong> садење, спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong><br />

агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>, берба, пакување <strong>и</strong> транспорт на зеленчукот, чување на<br />

зеленчукот). 2. Про<strong>и</strong>зводство на зеленчук во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен простор, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на<br />

<strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен простор, место <strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong>от простор, услов<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

одгледување на зеленчук во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен простор, се<strong>и</strong>дба <strong>и</strong> садење,<br />

про<strong>и</strong>зводство на расад, општ<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> нега на зеленчукот во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong>от<br />

простор, можност<strong>и</strong> <strong>за</strong> кор<strong>и</strong>стење на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong>от простор.<br />

2. Посебно град<strong>и</strong>нарство: Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на зеленчуков<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>: коренов<strong>и</strong><br />

култур<strong>и</strong> (APIACEAE, Lindl., CHENOPODIACEAE, Less., BRASSICACEAE, Burn.,<br />

ASTERACEAE, Dum.), луков<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> (ALLIACEAE, Agrdh.), кртолест<strong>и</strong> култур<strong>и</strong><br />

(CONVOLVULACEAE, Vent., SOLANACEAE, Juss., ASTERACEAE, Dum.),<br />

л<strong>и</strong>снат зеленчук (BRASSICACEAE, Burn., ASTERACEAE, Dum.,<br />

CHENOPODIACEAE, Dum.), плодов<strong>и</strong> зеленчуц<strong>и</strong> (SOLANACEAE, Juss.,<br />

MALVACEAE, Lois., CUCURBITACEAE, Juss., FABACEAE, Lindl., POACEAE,<br />

Bernh.), повеќегод<strong>и</strong>шн<strong>и</strong> зеленчуц<strong>и</strong> (ASPARAGACEAE, Juss., BRASICACEAE,<br />

Burn., ASTERACEAE, Dum., POLINOGACEAE, Lindl.), печурк<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Лаборатор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>. Запознавање со зеленчуков<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>,<br />

клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на зеленчукот, основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на сем<strong>и</strong>њата на<br />

зеленчуков<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>, поделба на сем<strong>и</strong>њата, <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на сем<strong>и</strong>њата,<br />

<strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуална <strong>за</strong>дача. Конструкц<strong>и</strong>ја на стаклен<strong>и</strong>к, нач<strong>и</strong>н на <strong>за</strong>гревање.<br />

Зашт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> ле<strong>и</strong> <strong>и</strong> пластен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, делов<strong>и</strong>, д<strong>и</strong>менз<strong>и</strong><strong>и</strong>, пресметка на потребн<strong>и</strong><br />

елемент<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на топл<strong>и</strong> ле<strong>и</strong>. Распоред на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong>,<br />

полнење на ле<strong>и</strong>, п<strong>и</strong>к<strong>и</strong>рање. Морфолошк<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на растен<strong>и</strong>јата<br />

<strong>и</strong>зучуван<strong>и</strong> во теоретск<strong>и</strong>от дел. Теренск<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>. Запознавање со конкретна<br />

апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong> во одгледувањето на одделн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>,<br />

пр<strong>и</strong>према <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен простор, следење на процесот на<br />

доработка <strong>и</strong> пакување на зеленчук, посета на лад<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> простор<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

чување зеленчук.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Алаџајков Л., 1966. Спец<strong>и</strong>јално град<strong>и</strong>нарство. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј",<br />

Скопје.; Алаџајков Л., 1983. Општо град<strong>и</strong>нарство. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong>

72 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Метод<strong>и</strong>ј", Скопје; Лаз<strong>и</strong>ќ Бранка <strong>и</strong> др., 1998. Повртарство. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет у<br />

Новом Саду.<br />

Л<strong>и</strong>тература која се препорачува:<br />

Lazić Branka i dr., 2001. Povrće iz plastenika. Partenon, Beograd; Popović M.,<br />

Lazić Branka, 1989 (treće izdanje). Gajenje povrća u zaštićenom prostoru, Nolit,<br />

Beograd; Lešić Ružica, Pavlek Paula, Borošić J., 1987 (treče, izmijenjeno i<br />

dopunjeno izdanje). Povrće iz vlastitog vrta. Nakladni zavod Znanje, Zagreb.<br />

Стручн<strong>и</strong> <strong>и</strong> научн<strong>и</strong> трудов<strong>и</strong> од областа на град<strong>и</strong>нарството.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Предавања, теренска настава, лаборатор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>.

POLEDELSKA NASOKA 73<br />

Предмет: ЗРНЕСТИ И КЛУБЕНЕСТИ КУЛТУРИ (ЗФ00307)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 4+3 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Гоце Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со основн<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong>те особеност<strong>и</strong> на зрнест<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>, зрнест<strong>и</strong>те легум<strong>и</strong>нозн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

клубенест<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>, што претставува основа <strong>за</strong> н<strong>и</strong>вна пр<strong>и</strong>мена во праксата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Стопанско значење, распространетост <strong>и</strong> општ<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на<br />

ж<strong>и</strong>тата. Пчен<strong>и</strong>ца (стопанско значење, потекло, морфолошк<strong>и</strong> <strong>и</strong> б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong><br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>, агротехн<strong>и</strong>ка). Јачмен (значење,<br />

распространетост, особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>, сорт<strong>и</strong> <strong>и</strong> агротехн<strong>и</strong>ка). Тр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>кале. 'Рж <strong>и</strong><br />

овес. Пченка (стопанско значење, потекло, пр<strong>и</strong>нос<strong>и</strong>, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>, особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>,<br />

услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong> агротехн<strong>и</strong>ка). Општо <strong>за</strong> <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />

на легум<strong>и</strong>нозн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Грав (значење <strong>и</strong> потекло, особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, сорт<strong>и</strong>,<br />

плодоред, обработка на почвата, ѓубрење, се<strong>и</strong>дба, нега <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рање). Соја<br />

(значење, сорт<strong>и</strong> <strong>и</strong> агротехн<strong>и</strong>ка). Леќа, наут, луп<strong>и</strong>на. Комп<strong>и</strong>р (начење,<br />

с<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка, особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, сорт<strong>и</strong>, услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> одгледување, плодоред, обработка на<br />

почвата, ѓубрење, се<strong>и</strong>дба, нега <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рање).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Распознавање на култур<strong>и</strong>те по карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Морфолошк<strong>и</strong><br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> сортн<strong>и</strong> особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Анатомска градба <strong>и</strong> распознавање.<br />

Определување на фаз<strong>и</strong>те на пораст <strong>и</strong> етап<strong>и</strong>те на органогене<strong>за</strong> кај ж<strong>и</strong>тата.<br />

Пресметување на потребната кол<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>на <strong>и</strong> в<strong>и</strong>дот на м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва <strong>за</strong><br />

ѓубрење на одделн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. Определување на кол<strong>и</strong>чествата семе <strong>за</strong> се<strong>и</strong>дба<br />

кај ж<strong>и</strong>тата. Пресметување на хранл<strong>и</strong>в простор, распоред <strong>и</strong> број на растен<strong>и</strong>ја<br />

по 1 ha кај одделн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М. Гугувчевск<strong>и</strong> <strong>и</strong> сор.: Зрнест<strong>и</strong> <strong>и</strong> клубенест<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетск<strong>и</strong> учебн<strong>и</strong>к,<br />

Скопје, 1972. Група автор<strong>и</strong>: Посебно ратарство. Београд, 1986. Г. Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>:<br />

Зрнест<strong>и</strong> <strong>и</strong> клубенест<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. Практ<strong>и</strong>кум, Печатн<strong>и</strong>ца "Гоце Делчев", Скопје,<br />

1994. Г. Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>: Ор<strong>и</strong>з. Монограф<strong>и</strong>ја, "Тр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>на македонска", Скопје, 1997.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

74 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ИНДУСТРИСКИ КУЛТУРИ (ЗФ00308)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 4+3 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петар Егуменовск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Зоран Д<strong>и</strong>мов<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во технолог<strong>и</strong>јата на одгледување на<br />

<strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong> со карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, што<br />

претставува основа <strong>за</strong> доб<strong>и</strong>вање в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong>, стаб<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> <strong>и</strong> рентаб<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нос<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретс<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Поделба <strong>и</strong> значење на <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Застапеност на<br />

<strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong> во светот <strong>и</strong> Р. Македон<strong>и</strong>ја. Култур<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на<br />

влакно (памук, коноп, лен, јута кенафа, абут<strong>и</strong>лон, рам<strong>и</strong>ја, брн<strong>и</strong>стра, с<strong>и</strong><strong>за</strong>л,<br />

ман<strong>и</strong>ла), значење, сорт<strong>и</strong> агротехн<strong>и</strong>ка, услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> одгледување <strong>и</strong> очекуван<br />

пр<strong>и</strong>нос. Култур<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на масло (сончоглед, аф<strong>и</strong>он, сусам,<br />

к<strong>и</strong>к<strong>и</strong>р<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, маслодајна репка, р<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>нус, сафлор, лен<strong>и</strong>к, лалеманц<strong>и</strong>ја, пер<strong>и</strong>ла,<br />

нуг), значење, сорт<strong>и</strong> агротехн<strong>и</strong>ка, услов<strong>и</strong> на одгледување <strong>и</strong> очекуван пр<strong>и</strong>нос.<br />

Култур<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на шеќер (шеќерна репка, шекерна трска <strong>и</strong><br />

ц<strong>и</strong>кор<strong>и</strong>ја), сорт<strong>и</strong>, агротехн<strong>и</strong>ка анатомска градба на коренот од шеќерната<br />

репа <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нос на шеќер. Хмељ, под<strong>и</strong>гање на хмењн<strong>и</strong> насад<strong>и</strong> <strong>и</strong> одгледување<br />

на хмељ во првата <strong>и</strong> втората год<strong>и</strong>на. Аромат<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>, <strong>за</strong>ч<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> <strong>и</strong> леков<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

растен<strong>и</strong>ја. Каучуконосн<strong>и</strong> Култур<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Застапеност на наведен<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong> во Р. Македон<strong>и</strong>ја. Запознавање со<br />

морфолошк<strong>и</strong>те одл<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на секоја култура одделно. Практ<strong>и</strong>чно познавање на<br />

<strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Одредување параметр<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јаат врз квал<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong>те<br />

својства на влакнодајн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong> односно шеќерна репа.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Индустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. Ѓорѓеск<strong>и</strong>, Ј. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј, Скопје, 1975.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на студент<strong>и</strong>те<br />

од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот.

POLEDELSKA NASOKA 75<br />

Предмет: ТРЕВНИЦИ (ЗФ00309)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 2+ 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петре Р. Ивановск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Да се воведат студент<strong>и</strong>те во <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тоста на тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те (пр<strong>и</strong>родн<strong>и</strong>, сеан<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>), н<strong>и</strong>вно подобрување <strong>и</strong> прав<strong>и</strong>лно кор<strong>и</strong>стење што претставува<br />

основа <strong>за</strong> рентаб<strong>и</strong>лно сточарско про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong> <strong>за</strong>чувување на човековата<br />

ж<strong>и</strong>вотна <strong>и</strong> работна сред<strong>и</strong>на.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Значење <strong>и</strong> распространетост на тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Поделба на тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те<br />

според постанок, нач<strong>и</strong>н на кор<strong>и</strong>стење <strong>и</strong> место каде се наоѓаат. Поважн<strong>и</strong><br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> во пр<strong>и</strong>родн<strong>и</strong>те тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, класест<strong>и</strong> трев<strong>и</strong> од фам<strong>и</strong>л<strong>и</strong>јата Poaceae,<br />

мешункаст<strong>и</strong> од фам<strong>и</strong>л<strong>и</strong>јата Fabaceae <strong>и</strong> од останат<strong>и</strong>те фам<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>и</strong> (полезн<strong>и</strong>,<br />

штетн<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> плевел<strong>и</strong> <strong>и</strong> отровн<strong>и</strong>). Нач<strong>и</strong>н на кор<strong>и</strong>стење <strong>и</strong> унапредување на<br />

тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> кај прородн<strong>и</strong>те тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Тревнодетел<strong>и</strong>нск<strong>и</strong><br />

смеск<strong>и</strong> <strong>и</strong> под<strong>и</strong>гање сеан<strong>и</strong> тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та од<br />

ероз<strong>и</strong>ја. Спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Инвентар<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со позначајн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> од пр<strong>и</strong>родн<strong>и</strong>те тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: класест<strong>и</strong>,<br />

мешункаст<strong>и</strong> <strong>и</strong> останат<strong>и</strong> (кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>, плевел<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> штетн<strong>и</strong> <strong>и</strong> отровн<strong>и</strong>).<br />

Определување на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те во бесцветна состојба <strong>и</strong> преку семе. Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

определување на квал<strong>и</strong>тетот на тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> продукт<strong>и</strong>вност. Метод<strong>и</strong> на<br />

кор<strong>и</strong>стење на тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Составување на тревно-детел<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> смеск<strong>и</strong>.<br />

Спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Инвентар<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Теренск<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Фуражно про<strong>и</strong>зводство, Ивановск<strong>и</strong>, П., Скопје, 2000; Практ<strong>и</strong>кум по<br />

поледелство со фуражно про<strong>и</strong>зводство, Ивановск<strong>и</strong>, П. со сор., Скопје, 1993;<br />

Крмно б<strong>и</strong>ље, М<strong>и</strong>шков<strong>и</strong>ќ, Б., Научна књ<strong>и</strong>га, Београд 1986; Матер<strong>и</strong>јал од<br />

предавања <strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се полага после положен колокв<strong>и</strong>ум <strong>за</strong> кој се <strong>и</strong>зработува <strong>и</strong><br />

хербар<strong>и</strong>ум.

76 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ОДРЖУВАЊЕ НА ГЕНОФОНДОТ ВО ПОЛЕДЕЛСТВОТО И<br />

ГРАДИНАРСТВОТО - ИЗБОРЕН (ЗФ00311)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Цане Стојковск<strong>и</strong><br />

проф. д-р Соња Ивановска<br />

асс. м-р Љупчо Јанкулоск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во значењето <strong>и</strong> одржувањето на<br />

раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те генетск<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong>, а во см<strong>и</strong>сла на кор<strong>и</strong>стењето на генофондот<br />

во пракса претставува надополнување на предмет<strong>и</strong>те селекц<strong>и</strong>ја на<br />

растен<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> семепро<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Улога на конзервац<strong>и</strong>јата на генетск<strong>и</strong>те ресурс<strong>и</strong>. Цел на конзервац<strong>и</strong>ја.<br />

Модел<strong>и</strong> на конзервац<strong>и</strong>ја. Конзервац<strong>и</strong>он<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>и</strong> техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. Ex situ<br />

конзервац<strong>и</strong>ја. In situ <strong>и</strong> on-farm конзервац<strong>и</strong>ја. Колекц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање на локалн<strong>и</strong><br />

сорт<strong>и</strong> <strong>и</strong> д<strong>и</strong>в<strong>и</strong> претходн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> на културн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>. Полск<strong>и</strong> колекц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Голем<strong>и</strong>на<br />

на пр<strong>и</strong>мерокот <strong>и</strong> регенерац<strong>и</strong>ја <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сно од културата. Услов<strong>и</strong> на конзервац<strong>и</strong>ја<br />

на семе. Конзервац<strong>и</strong>ја на пр<strong>и</strong>мероц<strong>и</strong> во <strong>и</strong>н в<strong>и</strong>тро услов<strong>и</strong>. Конзервац<strong>и</strong>ја на<br />

полен. Конзервац<strong>и</strong>ја на ДНК. Копмлет<strong>и</strong>рање на пасошк<strong>и</strong> податоц<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

матер<strong>и</strong>јалот. Карактер<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на матер<strong>и</strong>јалот по однос на морфолошк<strong>и</strong><br />

својства. Евалуац<strong>и</strong>ја на матер<strong>и</strong>јалот по однос на б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> <strong>и</strong> продукт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong><br />

својства. Документ<strong>и</strong>рање на пр<strong>и</strong>мероц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> кор<strong>и</strong>стење на програм<strong>и</strong> од<br />

светск<strong>и</strong>те датабаз<strong>и</strong>. Размена на матер<strong>и</strong>јал со друг<strong>и</strong> ген банк<strong>и</strong>. Употреба на<br />

колекц<strong>и</strong><strong>и</strong>те во ген банк<strong>и</strong>те <strong>за</strong> селекц<strong>и</strong>он<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Утврдување пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> <strong>и</strong> соодветн<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> н<strong>и</strong>вна конзервац<strong>и</strong>ја.<br />

Одредување точна локац<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> време на колекц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рањето, по GIS с<strong>и</strong>стемот.<br />

Посета <strong>и</strong> работа со полск<strong>и</strong> колекц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Кор<strong>и</strong>стење на дескр<strong>и</strong>птор<strong>и</strong> <strong>за</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

култур<strong>и</strong> <strong>и</strong>здаден<strong>и</strong> од Меѓународн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тут <strong>за</strong> раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> генетск<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong> карактер<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> евалуац<strong>и</strong>ја. Посета на ладн<strong>и</strong> комор<strong>и</strong> <strong>за</strong> краткорочно <strong>и</strong><br />

долгорочно чување на раст<strong>и</strong>телен матер<strong>и</strong>јал. Проверување на ‘ртл<strong>и</strong>вост на<br />

пр<strong>и</strong>мероц<strong>и</strong>те. Внесување податоц<strong>и</strong> во датабаз<strong>и</strong>те. Кор<strong>и</strong>стење податоц<strong>и</strong> од<br />

европск<strong>и</strong> <strong>и</strong> светск<strong>и</strong> датабаз<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рана скр<strong>и</strong>пта; Principles and Practice of Plant Conservation.<br />

Chapman&Hill, London, 1995.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> дека студент<strong>и</strong>те <strong>и</strong>маат доволн<strong>и</strong><br />

познавања од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел од предметот.

POLEDELSKA NASOKA 77<br />

Предмет: СЕЛЕКЦИЈА НА РАСТЕНИЈАТА (ЗФ00500)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 4 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Љубом<strong>и</strong>р Мар<strong>и</strong>нков<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со метод<strong>и</strong>те <strong>за</strong> создавање<br />

на нов<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong> кај растен<strong>и</strong>јата, што претставува основа <strong>за</strong> технолошк<strong>и</strong>те<br />

предмет<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна пр<strong>и</strong>мена во про<strong>и</strong>зводството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Значење <strong>и</strong> <strong>за</strong>дача на селекц<strong>и</strong>јата. Селекц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те научн<strong>и</strong> д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.<br />

Почетен матер<strong>и</strong>јал во селекц<strong>и</strong>јата. Ген центр<strong>и</strong>. Интродукц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

акл<strong>и</strong>мат<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја. По<strong>и</strong>м <strong>за</strong> сорта, х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>дна сорта, клонова сорта <strong>и</strong> популац<strong>и</strong>ја.<br />

Размножување на култур<strong>и</strong>те (образување полов<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>, опрашување <strong>и</strong><br />

оплодување, генерат<strong>и</strong>вно <strong>и</strong> вегетат<strong>и</strong>вно размножување). Метод<strong>и</strong> на<br />

одб<strong>и</strong>рање од пр<strong>и</strong>родн<strong>и</strong> <strong>и</strong> локалн<strong>и</strong> популац<strong>и</strong><strong>и</strong> (автогамн<strong>и</strong>, ксеногамн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

култур<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> вегетат<strong>и</strong>вно се размножуваат). Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> создавање на нов<strong>и</strong><br />

генот<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> (х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>д<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја, <strong>и</strong>ндуц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> мутац<strong>и</strong><strong>и</strong>, пол<strong>и</strong>пло<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ја, култура на<br />

тк<strong>и</strong>во). Постапка со вештачк<strong>и</strong> доб<strong>и</strong>ен<strong>и</strong>те популац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Инцухт. Пр<strong>и</strong>мена на<br />

хетероз<strong>и</strong>сот. Тест<strong>и</strong>рање на доб<strong>и</strong>ен<strong>и</strong>от матер<strong>и</strong>јал на б<strong>и</strong>отск<strong>и</strong> <strong>и</strong> аб<strong>и</strong>отск<strong>и</strong><br />

фактор<strong>и</strong>. Метод<strong>и</strong> на полск<strong>и</strong> оп<strong>и</strong>т<strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>ометр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>. Пр<strong>и</strong>јавување,<br />

пр<strong>и</strong>знавање <strong>и</strong> рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>рање на нов<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>.Спец<strong>и</strong>јален дел: Метод<strong>и</strong> на<br />

селекц<strong>и</strong>ја кај ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>, <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> фуражн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Избор на ел<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја на поле <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна лаборатор<strong>и</strong>ска анал<strong>и</strong><strong>за</strong>. Шем<strong>и</strong> -<br />

метод<strong>и</strong> на одб<strong>и</strong>рање од пр<strong>и</strong>родн<strong>и</strong> <strong>и</strong> вештачк<strong>и</strong> популац<strong>и</strong><strong>и</strong> кај автогамн<strong>и</strong>,<br />

ксеногамн<strong>и</strong> <strong>и</strong> култур<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> вегетат<strong>и</strong>вно се размножуваат. Поставување полск<strong>и</strong><br />

сортн<strong>и</strong> оп<strong>и</strong>т<strong>и</strong>. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на квант<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те својства. Пр<strong>и</strong>мена на одделн<strong>и</strong><br />

б<strong>и</strong>ометр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> во селекц<strong>и</strong>јата.<br />

Л<strong>и</strong>терат<strong>и</strong>ра:<br />

Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>и</strong> метод<strong>и</strong> оплемењ<strong>и</strong>вања б<strong>и</strong>ља. (1992) С. Боројев<strong>и</strong>ќ. Белград.<br />

Практ<strong>и</strong>кум по селекц<strong>и</strong>ја. (1997) Цветанка Најчевска. Скопје<br />

Автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> коп<strong>и</strong><strong>и</strong> од предавањата.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предеметот:<br />

Се <strong>и</strong>зведува усно со претходно положен колокв<strong>и</strong>ум.

78 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ФИТОПАТОЛОГИЈА СО ФИТОФАРМАЦИЈА (ЗФ00501)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 4 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петар Јованчев<br />

асс. м-р Влад<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Стојановск<strong>и</strong><br />

пом. асс. Б<strong>и</strong>лјана Кузмановска<br />

Цел на предметот:<br />

Воведување на студент<strong>и</strong>те во теор<strong>и</strong>ско <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање на општата<br />

<strong>и</strong> спец<strong>и</strong>јалната ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја, општата <strong>и</strong> спец<strong>и</strong>јалната ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја<br />

(фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Општ дел: По<strong>и</strong>м <strong>за</strong> раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong> <strong>и</strong> економско значење. Пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong><br />

на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong>. Основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на ф<strong>и</strong>топатоген<strong>и</strong>те: габ<strong>и</strong>,<br />

бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>, в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>, р<strong>и</strong>кец<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> в<strong>и</strong>ш<strong>и</strong> параз<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> цветн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. С<strong>и</strong>мптоматолог<strong>и</strong>ја.<br />

Параз<strong>и</strong>т<strong>и</strong> <strong>и</strong> параз<strong>и</strong>т<strong>и</strong><strong>за</strong>м во раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>от свет. Патогене<strong>за</strong>.<br />

Еп<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>тот<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја. Отпорност на растен<strong>и</strong>јата кон патоген<strong>и</strong>те. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

сузб<strong>и</strong>вање на патоген<strong>и</strong>те. Ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја: местото <strong>и</strong> улогата на фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те<br />

во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата на растен<strong>и</strong>јата.Контактн<strong>и</strong> фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Стем<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>.<br />

Ант<strong>и</strong>б<strong>и</strong>от<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> како фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>м на дејството на фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те,<br />

толерантност на патоген<strong>и</strong>те кон фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те, отровност на фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те,<br />

ф<strong>и</strong>тотокс<strong>и</strong>чност на фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те, рез<strong>и</strong>дуално дејство, толеранца <strong>и</strong> каренца.<br />

Б<strong>и</strong>олошко спречување на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те болест<strong>и</strong>. Пр<strong>и</strong>мена на б<strong>и</strong>отехнолог<strong>и</strong>ја<br />

во раст<strong>и</strong>телната патолог<strong>и</strong>ја. Спец<strong>и</strong>јален дел: М<strong>и</strong>коз<strong>и</strong>: Царство: Фунг<strong>и</strong>, Оддел:<br />

I. Myxomycota, Оддел: II. Eumycota, пододдел: 1. Mastigo- mycotina, пододдел:<br />

2. Zygomycotina, поддодел: 3. Ascomycotina, пододдел: 4. Basidiomycotina,<br />

пододдел: 5. Deuteromycotina. Бактер<strong>и</strong>оз<strong>и</strong>, в<strong>и</strong>роз<strong>и</strong>, ф<strong>и</strong>топлазм<strong>и</strong> <strong>и</strong> параз<strong>и</strong>тн<strong>и</strong><br />

цветн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на поледелск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со морфолошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на одделн<strong>и</strong>те<br />

пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те болест<strong>и</strong>. Распознавање на поважн<strong>и</strong>те<br />

болест<strong>и</strong> на хербар<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран матер<strong>и</strong>јал. Теренск<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>познавање на<br />

студент<strong>и</strong>те со болест<strong>и</strong>те на поледелск<strong>и</strong>те, фуражн<strong>и</strong>те, <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> тутунот пр<strong>и</strong>сутн<strong>и</strong> во нашата земја <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>за</strong> н<strong>и</strong>вно сузб<strong>и</strong>вање.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Ф. Пејч<strong>и</strong>новск<strong>и</strong>: Земјоделска ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја (0пшт дел), 1996. М.Јос<strong>и</strong>фов<strong>и</strong>ќ:<br />

Пољопр<strong>и</strong>вредна ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја, Београд, 1964. М. Иванов<strong>и</strong>ќ: М<strong>и</strong>козе<br />

б<strong>и</strong>љака, Београд, 1992. М. Арсен<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ: Бактер<strong>и</strong>озе б<strong>и</strong>љака, Нов<strong>и</strong> Сад, 1997.<br />

Д. Шут<strong>и</strong>ќ: Б<strong>и</strong>љн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>руд<strong>и</strong>, Београд, 1980, В<strong>и</strong>розе Б<strong>и</strong>лјака, 1983, Београд.<br />

Agrios: Plant pathology, London, 1988,1998. П. Јованчев: Предавања.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

POLEDELSKA NASOKA 79<br />

Предмет: СКЛАДИРАЊЕ И ЧУВАЊЕ НА ПОЛЕДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ<br />

- ИЗБОРЕН (ЗФ00502)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Гоце Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Дане Бошев<br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање на студент<strong>и</strong>те со склад<strong>и</strong>рањето <strong>и</strong> чувањето на поледелск<strong>и</strong>те<br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Склад<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> чување на поледелск<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од пр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рањето до<br />

преработката. Објект<strong>и</strong> <strong>и</strong> опрема <strong>за</strong> склад<strong>и</strong>рање на зрното. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> склад<strong>и</strong>шта,<br />

с<strong>и</strong>лос<strong>и</strong>, опрема на склад<strong>и</strong>штата. Пр<strong>и</strong>ем, ч<strong>и</strong>стење <strong>и</strong> склад<strong>и</strong>рање на зрното.<br />

Промен<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> чувањето на зрното. Склад<strong>и</strong>рање на пченка, комп<strong>и</strong>р <strong>и</strong> шеќерна<br />

репа. Зашт<strong>и</strong>та од склад<strong>и</strong>шн<strong>и</strong> штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Зашт<strong>и</strong>та од пожар<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Склад<strong>и</strong>шта <strong>за</strong> чување на поледелск<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од пр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рање до<br />

преработка.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Г. Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>: Преработка на поледелск<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетск<strong>и</strong><br />

учебн<strong>и</strong>к, Скопје, 1999. Г. Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>: Ор<strong>и</strong>з. Монограф<strong>и</strong>ја, "Тр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>на<br />

македонска", Скопје, 1997.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот:<br />

Се полага устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

80 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: АГРОМАРКЕТИНГ - ИЗБОРЕН (ЗФ00503)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2+0 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Веџ<strong>и</strong>ја Усалеск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Ненад Георг<strong>и</strong>ев<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со маркет<strong>и</strong>ншк<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>стап во<br />

работењето на претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>јата, каде што во фокусот се зема маркет<strong>и</strong>нг<br />

концепц<strong>и</strong>јата на про<strong>и</strong>зводството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Определување на сушт<strong>и</strong>ната <strong>и</strong> значењето. По<strong>и</strong>м <strong>и</strong> деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

маркет<strong>и</strong>нгот. Развој ан маркет<strong>и</strong>нгот како научна д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>на. Предуслов<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

појавување <strong>и</strong> развој на маркет<strong>и</strong>нг концепц<strong>и</strong>јата. Основн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> од ко<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>в<strong>и</strong>с<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мената на маркет<strong>и</strong>нгот. Пр<strong>и</strong>мената на маркет<strong>и</strong>нгот во наш<strong>и</strong><br />

услов<strong>и</strong>. Потрошувачката <strong>и</strong> купувањето на па<strong>за</strong>рот. Основн<strong>и</strong>те компонент<strong>и</strong> на<br />

па<strong>за</strong>рот. Пр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рање на <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> донесување на одлук<strong>и</strong> во<br />

маркет<strong>и</strong>нгот. Содрж<strong>и</strong>на (функц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нструмент<strong>и</strong>) на маркет<strong>и</strong>нгот. Про<strong>и</strong>зводот<br />

во маркет<strong>и</strong>нг концепц<strong>и</strong>јата. Д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>ја. Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка на цен<strong>и</strong>. Промоц<strong>и</strong>ја.<br />

Управување со маркет<strong>и</strong>нг акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на маркет<strong>и</strong>нгот.<br />

Маркет<strong>и</strong>нг во меѓународн<strong>и</strong>от промет.<br />

Втор дел. По<strong>и</strong>м <strong>и</strong> значење на агромаркет<strong>и</strong>нгот. Ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на прометот.<br />

Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>м <strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на прометот. Тргов<strong>и</strong>ја со <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

нејз<strong>и</strong>ната поделба. Па<strong>за</strong>рн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> во прометот. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на<br />

одбележување на про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>те во прометот. Здравствена <strong>и</strong>справност на<br />

прехрамбен<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> механ<strong>и</strong>змот на цен<strong>и</strong>те. Контрола на<br />

па<strong>за</strong>рн<strong>и</strong>те однос<strong>и</strong>. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> огран<strong>и</strong>чување на трошоц<strong>и</strong>те на прометот.<br />

Светск<strong>и</strong> <strong>и</strong> меѓународн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> договор<strong>и</strong> од значење <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство<br />

<strong>и</strong> промет на храна. Поважн<strong>и</strong> па<strong>за</strong>рн<strong>и</strong> пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> <strong>и</strong> услов<strong>и</strong> на прометот на<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Светск<strong>и</strong> па<strong>за</strong>р на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Не се предв<strong>и</strong>ден<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Маркет<strong>и</strong>нг. Б.Јаќоск<strong>и</strong>. Економск<strong>и</strong> факултет Скопје, 1997. Автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />

предавања од проф. д-р Б.Анак<strong>и</strong>ев, Б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отека на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> факултет -<br />

Скопје. Трз<strong>и</strong>сте <strong>и</strong> промет полјопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong>х <strong>и</strong> агро<strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>јск<strong>и</strong>х про<strong>и</strong>звода.<br />

Том<strong>и</strong>н А. Гјоров<strong>и</strong>ц М. НИР "Задруга" Београд, 1985.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот ќе се <strong>и</strong>зведува етапно по пооделн<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong> неколку пат<strong>и</strong> во<br />

семастарот, преку соодветн<strong>и</strong> тестов<strong>и</strong>.

POLEDELSKA NASOKA 81<br />

Предмет: ЕНТОМОЛОГИЈА СО ФИТОФАРМАЦИЈА (ЗФ00504)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ефт<strong>и</strong>м Анчев<br />

пом.асс. Б<strong>и</strong>лјана Талеска<br />

Цел на предметот:<br />

Во наставата по предметот Ентомолог<strong>и</strong>ја со ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја студент<strong>и</strong>те од<br />

поледелската насока треба да г<strong>и</strong> научат штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те што г<strong>и</strong> напаѓаат<br />

поледелск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. За ова претходно мора да се <strong>за</strong>познаат <strong>и</strong> со општата<br />

ентомолог<strong>и</strong>ја. Покрај сол<strong>и</strong>дното познавање на штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те на поледелск<strong>и</strong>те<br />

култур<strong>и</strong> студент<strong>и</strong>те ќе г<strong>и</strong> научат <strong>и</strong> <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те постапк<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> сузб<strong>и</strong>вањето на<br />

штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те како ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>нска група. Таксоном<strong>и</strong>ја на<br />

<strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те. Општа градба на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те. Анатом<strong>и</strong>ја на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја<br />

на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те. Сет<strong>и</strong>ва. Орган<strong>и</strong> <strong>за</strong> секрец<strong>и</strong>ја. Егзокр<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> ендокр<strong>и</strong>н<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем.<br />

Размножување <strong>и</strong> разв<strong>и</strong>ток на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те. Генерац<strong>и</strong><strong>и</strong> на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те. Прек<strong>и</strong>н<strong>и</strong> во<br />

разв<strong>и</strong>токот: hibernacija, estivacija, dijapauza. Пол<strong>и</strong>морф<strong>и</strong><strong>за</strong>м кај <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те.<br />

Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> борба прот<strong>и</strong>в <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те: Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> (ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја),<br />

Агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, Б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>, Механ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong> Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>. Интегралн<strong>и</strong> метод<strong>и</strong><br />

во борба прот<strong>и</strong>в <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те. Apterygota, Ephemeroptera, Odonata, Orthoptera<br />

(=Saltatoria), Dyctiopera, Dermaptera, Grylloblatoidea, Thysanoptera, Hemiptera,<br />

Homoptera, Lepidoptera, Coleoptera, Diptera, Hymenoptera.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

На вежб<strong>и</strong>те преку практ<strong>и</strong>чна работа со <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те студент<strong>и</strong>те ќе се <strong>за</strong>познаат<br />

со морфолог<strong>и</strong>ја, анатом<strong>и</strong>ја, размножувањето <strong>и</strong> разв<strong>и</strong>токот на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те.<br />

Груп<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> по култур<strong>и</strong> ќе се <strong>и</strong>звежбаат с<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong> штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> според н<strong>и</strong>вната<br />

с<strong>и</strong>стематска пр<strong>и</strong>падност. Изработка на <strong>и</strong>нсектар<strong>и</strong>ум.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ, Тош<strong>и</strong>ќ, Анчев. Скопје 1987: Општа ентомолог<strong>и</strong>ја; Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ,<br />

Ил<strong>и</strong>ќ. Београд 1978: Општа <strong>и</strong> Посебна Ентомолог<strong>и</strong>ја; Вукасов<strong>и</strong>ќ et alt.<br />

Штеточ<strong>и</strong>не у б<strong>и</strong>љној про<strong>и</strong>зводњ<strong>и</strong>; Ковачев<strong>и</strong>ќ: Пр<strong>и</strong>мењена Ентомолог<strong>и</strong>ја I i II<br />

део. Zagreb 1962; Постоловск<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, Скопје 2001: Преглед на<br />

пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong> рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> во Р. Македон<strong>и</strong>ја.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се состо<strong>и</strong> од практ<strong>и</strong>чен дел <strong>и</strong> теоретск<strong>и</strong> дел. На практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел<br />

студент<strong>и</strong>те се должн<strong>и</strong> да презент<strong>и</strong>раат <strong>и</strong>нсектар<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> да го покажат знаењето<br />

на проучуван<strong>и</strong>те штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. На теоретск<strong>и</strong>от дел се проверува целокупното<br />

знаење на студент<strong>и</strong>те од ентомолог<strong>и</strong>јата.

82 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ЕКО-ПОЛЕДЕЛСТВО (ЗФ00505)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Татјана Прентов<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> опфаќа најважн<strong>и</strong>те поледелск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се про<strong>и</strong>зведуваат<br />

на тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јата на Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. Се <strong>и</strong>зучува н<strong>и</strong>вната б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

морфолог<strong>и</strong>ја, стопанското значење како <strong>и</strong> основн<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> во<br />

технолог<strong>и</strong>јата на н<strong>и</strong>вното одгледување. Целта на предметот е да даде основа<br />

<strong>за</strong> н<strong>и</strong>вна пр<strong>и</strong>мена во праксата што подразб<strong>и</strong>ра доб<strong>и</strong>вање на в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

стаб<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нос<strong>и</strong>. Цел<strong>и</strong>от процес пр<strong>и</strong> одгледување на ов<strong>и</strong>е култур<strong>и</strong> се<br />

темел<strong>и</strong> на пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>пот да се доб<strong>и</strong>е в<strong>и</strong>сок пр<strong>и</strong>нос <strong>и</strong> квал<strong>и</strong>тет со м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мално<br />

вложување <strong>и</strong> апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> средства (аспект<strong>и</strong> на органското<br />

про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong>л<strong>и</strong> одржл<strong>и</strong>вото земјоделство).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Значење на раст<strong>и</strong>телното про<strong>и</strong>зводство <strong>за</strong> <strong>и</strong>схрана на луѓето <strong>и</strong> негов<strong>и</strong><br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. Поделба <strong>и</strong> значење на поледелск<strong>и</strong>те (н<strong>и</strong>вск<strong>и</strong>те) култур<strong>и</strong>.<br />

Стопанско значење на ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> позначајн<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Зрнест<strong>и</strong> мешункаст<strong>и</strong> <strong>и</strong> клубенест<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> позначајн<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Индустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>вна поделба <strong>и</strong> позначајн<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Аромат<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>,<br />

<strong>за</strong>ч<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> <strong>и</strong> леков<strong>и</strong>т<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја. Фуражн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>вна поделба <strong>и</strong> позначајн<strong>и</strong><br />

претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> (л<strong>и</strong>вад<strong>и</strong> <strong>и</strong> пас<strong>и</strong>шта).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со морфолог<strong>и</strong>јата на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те опфатен<strong>и</strong> со теоретск<strong>и</strong>от дел на<br />

наставата.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>, Г. 2003. Зрнест<strong>и</strong> <strong>и</strong> клубенест<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>, Скопје. Егуменовск<strong>и</strong>, П.<br />

1998. Спец<strong>и</strong>јално поледелство, Скопје. Ивановск<strong>и</strong>, Р. П. 2000. Фуражно<br />

про<strong>и</strong>зводство, Скопје.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т по утврденото познавање на практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел од<br />

предметот.

POLEDELSKA NASOKA 83<br />

Предмет: СЕМЕПРОИЗВОДСТВО- ИЗБОРЕН (ЗФ00600)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 3 + 1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Љубом<strong>и</strong>р Мар<strong>и</strong>нков<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>јата на семето,<br />

негово размножување <strong>и</strong> одржување преку про<strong>и</strong>зводство на разн<strong>и</strong> категор<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

како <strong>и</strong> негов<strong>и</strong>те квал<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong> својства, што претставува основа <strong>за</strong><br />

технолошк<strong>и</strong>те предмет<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Задач<strong>и</strong> <strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на семепро<strong>и</strong>зводството. Законск<strong>и</strong> проп<strong>и</strong>с<strong>и</strong> во областа<br />

на семепро<strong>и</strong>зводството. По<strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>за</strong> сорта <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вно пр<strong>и</strong>знавање. б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

морфолог<strong>и</strong>ја на семето. Стручна контрола <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>знавање на семенск<strong>и</strong> посев<strong>и</strong>.<br />

Доработка <strong>и</strong> чување на семето. Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> одредување на квал<strong>и</strong>тет на<br />

семето. Маркет<strong>и</strong>нг во семепро<strong>и</strong>зводството. Про<strong>и</strong>зводство на сортно <strong>и</strong><br />

х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>дно семе кај одделн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> - ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>, <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, фуражн<strong>и</strong> <strong>и</strong> др.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со <strong>за</strong>конск<strong>и</strong>те проп<strong>и</strong>с<strong>и</strong> во областа на семепро<strong>и</strong>зводството.<br />

Б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> морфолог<strong>и</strong>ја на семето. План <strong>за</strong> семепро<strong>и</strong>зводство кај одделн<strong>и</strong><br />

култур<strong>и</strong>. Стручна контрола - апробац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> форм<strong>и</strong>рање на соодветна<br />

документац<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> семето. Исп<strong>и</strong>тување на квал<strong>и</strong>тетот на семето.<br />

Л<strong>и</strong>терат<strong>и</strong>ра:<br />

Опште семенарство. (1996) М. М<strong>и</strong>лошев<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> др. Нов<strong>и</strong> Сад<br />

Сјеменарство ратарск<strong>и</strong>х <strong>и</strong> крмн<strong>и</strong>х б<strong>и</strong>ља. (1994) И. Колак. Загреб<br />

Семенарство. М. Мар<strong>и</strong>ќ. Белград. Автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> коп<strong>и</strong><strong>и</strong> од предавања.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зведува усно со претходно положен колокв<strong>и</strong>ум.

84 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: МЕНАЏМЕНТ ВО ПОЛЕДЕЛСКОТО ПРОИЗВОДСТВО (ЗФ00601)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>ле Пешевск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> едуц<strong>и</strong>ра студент<strong>и</strong>те во врска со основањето, управувањето <strong>и</strong><br />

раководењето. За орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рањето на средствата <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство, <strong>за</strong><br />

норм<strong>и</strong>рањето на трудот <strong>и</strong> <strong>за</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>јата на про<strong>и</strong>зводството на<br />

поледелск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Фактор<strong>и</strong> на земјоделското про<strong>и</strong>зводство. Орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање, одлучување,<br />

управување <strong>и</strong> раководење. План<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> проект<strong>и</strong>рање. Реон<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја,<br />

спец<strong>и</strong>јал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на про<strong>и</strong>зводството <strong>и</strong> голем<strong>и</strong>на на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства.<br />

Голем<strong>и</strong>на <strong>и</strong> основн<strong>и</strong> пропорц<strong>и</strong><strong>и</strong> на поледелското про<strong>и</strong>зводство. Мерење <strong>и</strong><br />

оценување на <strong>и</strong>нтенз<strong>и</strong>вноста. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на земј<strong>и</strong>шната тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>ја.<br />

Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на стопанск<strong>и</strong> двор. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на патна мрежа. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />

на водоснабдување. Рац<strong>и</strong>онална експлоатац<strong>и</strong>ја на средствата <strong>за</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство. Ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> <strong>и</strong> пат<strong>и</strong>шта <strong>за</strong> под<strong>и</strong>гнување на продукт<strong>и</strong>вноста на<br />

трудот. Норм<strong>и</strong>рање на трудот <strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> норм<strong>и</strong>рање. Анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка процена<br />

на работн<strong>и</strong>те места <strong>и</strong> работ<strong>и</strong>те. Персонален менаџмент. Вкупен пр<strong>и</strong>ход <strong>и</strong><br />

неговата расподела. Економск<strong>и</strong> однос<strong>и</strong> меѓу делов<strong>и</strong> на претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ето.<br />

Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на стопанската дејност. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на про<strong>и</strong>зводството на стрн<strong>и</strong><br />

ж<strong>и</strong>та, на пченка, на шеќерна репа, на сончоглед, на тутун, на домат<strong>и</strong> <strong>и</strong> на<br />

луцерка. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на основна <strong>и</strong> на дополн<strong>и</strong>телна обработка на почвата.<br />

Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на ѓубрење на почвата, на се<strong>и</strong>дба <strong>и</strong> на ф<strong>и</strong>то<strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та.<br />

Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на берба <strong>и</strong> н<strong>и</strong>жење тутун.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Земјоделско-стопанск<strong>и</strong> проект. Год<strong>и</strong>шен про<strong>и</strong>зводно-ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> план.<br />

Операт<strong>и</strong>вен план. План <strong>за</strong> <strong>и</strong>звршување на работн<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong>. Утврдување на<br />

норма време <strong>и</strong> работен ефект. Рац<strong>и</strong>онална орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на основн<strong>и</strong>те<br />

работн<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> во поледелското про<strong>и</strong>зводство.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства <strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на сточарското<br />

про<strong>и</strong>зводство. Галев, Арсовск<strong>и</strong>. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св. К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј" - Скопје,<br />

Скопје, 1990. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на поледелското про<strong>и</strong>зводство - практ<strong>и</strong>кум.<br />

Пешевск<strong>и</strong>, Анак<strong>и</strong>ев. Земјоделск<strong>и</strong> факултет, Скопје, 1995. Менаџмент во<br />

поледелското про<strong>и</strong>зводство (автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> предавања). Пешевск<strong>и</strong>,<br />

Земјоделск<strong>и</strong> факултет, Скопје.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на студент<strong>и</strong>те<br />

од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел од предметот.

POLEDELSKA NASOKA 85<br />

Предмет: ПРЕРАБОТКА НА ПОЛЕДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ (ЗФ00602)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Гоце Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање со преработката на поледелск<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Про<strong>и</strong>зводство на брашно <strong>и</strong> негов<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>: мелн<strong>и</strong>чарск<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Технолошк<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> мелењето на пчен<strong>и</strong>цата, 'ржта, пченката. Лупење на<br />

зрната од ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Про<strong>и</strong>зводство на леб: суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, <strong>и</strong>зработка на<br />

тесто, ферментац<strong>и</strong>ја, делење, форм<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> печење. Про<strong>и</strong>одство на сув<strong>и</strong><br />

теста, бел<strong>и</strong>, слатк<strong>и</strong> <strong>и</strong> украсн<strong>и</strong> печ<strong>и</strong>ва.<br />

Про<strong>и</strong>зводство на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> масла: суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, обработка на суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те,<br />

екстракц<strong>и</strong>ја, ч<strong>и</strong>стење <strong>и</strong> раф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање на суровото масло.<br />

Про<strong>и</strong>зводство на цврст<strong>и</strong> маст<strong>и</strong>.<br />

Про<strong>и</strong>зводство на шеќер <strong>и</strong> скроб: суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, поготовка, екстракц<strong>и</strong>ја, ч<strong>и</strong>стење,<br />

сатурац<strong>и</strong>ја, ф<strong>и</strong>лтр<strong>и</strong>рање, кр<strong>и</strong>стал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја.<br />

Про<strong>и</strong>зводство на слад: суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, про<strong>и</strong>зводство, влажење, 'ртење, сушење <strong>и</strong><br />

доработка на сладот.<br />

Про<strong>и</strong>зводство на п<strong>и</strong>во: суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, технолошк<strong>и</strong> процес, сладов<strong>и</strong>на, алкохолна<br />

ферментац<strong>и</strong>ја, б<strong>и</strong>стрење <strong>и</strong> полнење на п<strong>и</strong>вото.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Технолошка постапка <strong>за</strong> мелење на ж<strong>и</strong>тата. Технолошка постапка <strong>за</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство на леб <strong>и</strong> бел<strong>и</strong> печ<strong>и</strong>ва.<br />

Технолошка постапка <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на масло, шеќер, слад <strong>и</strong> п<strong>и</strong>во.<br />

Л<strong>и</strong>тература: Г. Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>: Преработка на поледелск<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетск<strong>и</strong> учебн<strong>и</strong>к, Скопје, 1999. Г. Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>: Ор<strong>и</strong>з. Монограф<strong>и</strong>ја,<br />

"Тр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>на македонска", Скопје, 1997.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

86 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ПОЗНАВАЊЕ И ОБРАБОТКА НА ТУТУНСКА СУРОВИНА<br />

(ЗФ00603)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р С<strong>и</strong>меон Карајанков<br />

доц. д-р Златко Арсов<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> подучува студент<strong>и</strong>те <strong>за</strong> вредноста <strong>и</strong> употребната вредност на<br />

тутунот, преку <strong>и</strong>зучувањето на технолошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, па<br />

според тоа <strong>и</strong> прав<strong>и</strong>лно насочат технолошк<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> на обработката на<br />

тутунот, а понатаму да се створ<strong>и</strong> основа <strong>за</strong> наредната фа<strong>за</strong>, фабр<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја<br />

(преработка) на тутунот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Предмет, значење <strong>и</strong> намена на тутунската суров<strong>и</strong>на. Технолошк<strong>и</strong><br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на тутунската суров<strong>и</strong>на. Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>.<br />

Вреднување на квал<strong>и</strong>тетот на тутунот (поважн<strong>и</strong> услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> форм<strong>и</strong>рање на<br />

квал<strong>и</strong>тетот на тутунот, научно оценување на квал<strong>и</strong>тетот, полна конд<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја,<br />

дегустац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> репрезентат<strong>и</strong>вна хем<strong>и</strong>ска анал<strong>и</strong><strong>за</strong>). Манупулац<strong>и</strong>ја на тутунот.<br />

Ферментац<strong>и</strong>ја на тутунот (теоретск<strong>и</strong> основ<strong>и</strong>, фактор<strong>и</strong> <strong>за</strong> ферментац<strong>и</strong>ја,<br />

м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> процес<strong>и</strong>, знац<strong>и</strong> <strong>за</strong> ферментац<strong>и</strong>јата, технолог<strong>и</strong>ја на сезонска <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ска ферментац<strong>и</strong>ја). Поферментат<strong>и</strong>вен пер<strong>и</strong>од.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Лаборатор<strong>и</strong>ско определување на: влага, структура, нерватура,<br />

матер<strong>и</strong>јалност, волуменска теж<strong>и</strong>на, денз<strong>и</strong>тет <strong>и</strong> полнечка способност, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

состав. Определување на фермент<strong>и</strong>раност <strong>и</strong> каталазна акт<strong>и</strong>вност на тутунот.<br />

Органолепт<strong>и</strong>чка проценка на тутунската суров<strong>и</strong>на.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

1. Боцеск<strong>и</strong> Д. 1984. Познавање <strong>и</strong> обработка на тутунската суров<strong>и</strong>на, Пр<strong>и</strong>леп<br />

2. Боцеск<strong>и</strong> Д. 1996. Познавање на ферментац<strong>и</strong>јата на тутунот, Стопанск<strong>и</strong><br />

печат д.о.о., Скопје<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от<br />

дел (колокв<strong>и</strong>ум) на предметот.

POLEDELSKA NASOKA 87<br />

Предмет: ФАБРИКАЦИЈА НА ТУТУНОТ- ИЗБОРЕН (ЗФ00604)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 2+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р С<strong>и</strong>меон Карајанков<br />

доц. д-р Златко Арсов<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> подготв<strong>и</strong> студент<strong>и</strong>те <strong>за</strong> последната фа<strong>за</strong> од<br />

комплексната тутунска <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ја, фабр<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата на тутунот. Преку<br />

<strong>и</strong>стор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от разв<strong>и</strong>ток, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те на тутунск<strong>и</strong> преработк<strong>и</strong>, технолог<strong>и</strong>јата на<br />

н<strong>и</strong>вното про<strong>и</strong>зводство до доб<strong>и</strong>вањето на ф<strong>и</strong>нален про<strong>и</strong>звод ц<strong>и</strong>гара, како <strong>и</strong><br />

останат<strong>и</strong>те тутунск<strong>и</strong> преработк<strong>и</strong> наменет<strong>и</strong> <strong>за</strong> уж<strong>и</strong>вање.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Истор<strong>и</strong>јат на преработката на тутунот. Тутунск<strong>и</strong> преработк<strong>и</strong> <strong>за</strong> пушење.<br />

Тутунск<strong>и</strong> преработк<strong>и</strong> <strong>за</strong> жвакање <strong>и</strong> шмркање. Основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

технолог<strong>и</strong>ја на про<strong>и</strong>зводство на пур<strong>и</strong>, тутун <strong>за</strong> жвакање <strong>и</strong> шмркање. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong><br />

на ц<strong>и</strong>гар<strong>и</strong>. Ц<strong>и</strong>гар<strong>и</strong> со мала содрж<strong>и</strong>на на н<strong>и</strong>кот<strong>и</strong>н <strong>и</strong> конден<strong>за</strong>т. Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на тутунск<strong>и</strong>от чад <strong>и</strong> поважн<strong>и</strong> <strong>и</strong>змен<strong>и</strong> на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те<br />

соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>ја во процесот на пушењето. Технолог<strong>и</strong>ја на про<strong>и</strong>зводството на<br />

ц<strong>и</strong>гар<strong>и</strong> <strong>и</strong> шема на технолошк<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong>. Пр<strong>и</strong>ем <strong>и</strong> склад<strong>и</strong>рање на тутунот.<br />

Составување на тутунск<strong>и</strong> харман<strong>и</strong>. Влажење на тутунот. Л<strong>и</strong>н<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> обработка<br />

на тутунот (берлејска, в<strong>и</strong>рџ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ска, ор<strong>и</strong>ентална <strong>и</strong> л<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> обработка на<br />

ребра). Сечење на тутунот. Разб<strong>и</strong>вање, ладење, сушење <strong>и</strong> обеспрашување<br />

на сечен<strong>и</strong>от тутун. Аромат<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање на режен<strong>и</strong>от тутун. Одлежување на<br />

сечен<strong>и</strong>от тутун. Изработка <strong>и</strong> пакување на ц<strong>и</strong>гар<strong>и</strong>. Лагерување <strong>и</strong> д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>ја.<br />

Помошн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong> <strong>и</strong> процес<strong>и</strong> во про<strong>и</strong>зводството на ц<strong>и</strong>гар<strong>и</strong>. Контрола <strong>и</strong><br />

одржување на квал<strong>и</strong>тетот пр<strong>и</strong> про<strong>и</strong>зводството на ц<strong>и</strong>гар<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Лаборатор<strong>и</strong>ско определување на: Влага на сечен<strong>и</strong>от тутун <strong>и</strong> ц<strong>и</strong>гар<strong>и</strong>.<br />

Денз<strong>и</strong>тет, полнечка способност, ш<strong>и</strong>роч<strong>и</strong>на на резот <strong>и</strong> фракц<strong>и</strong>онен состав на<br />

сечен<strong>и</strong>от тутун. Одредување на квал<strong>и</strong>тет на <strong>и</strong>зработената ц<strong>и</strong>гара <strong>и</strong> пакување.<br />

Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на тутунск<strong>и</strong>от чад (н<strong>и</strong>кот<strong>и</strong>н <strong>и</strong> катран).<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

1. Стојанов<strong>и</strong>ќ С. 1967. Технолог<strong>и</strong>ја ц<strong>и</strong>гарета, Београд.<br />

2. Георг<strong>и</strong>ев С. 1980. Технолог<strong>и</strong>ја по тю тютютюнов<strong>и</strong> <strong>и</strong>здел<strong>и</strong>я. Пловд<strong>и</strong>в.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от<br />

дел (колокв<strong>и</strong>ум) на предметот.

88 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ТРОШОЦИ И КАЛКУЛАЦИИ- ИЗБОРЕН (ЗФ00605)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 2+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: асс. м-р Александра Март<strong>и</strong>новска<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>м овозможува на студент<strong>и</strong>те да доб<strong>и</strong>јат знаење <strong>за</strong> основн<strong>и</strong>те<br />

ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на процесот на про<strong>и</strong>зводството <strong>и</strong> репродукц<strong>и</strong>јата, елемент<strong>и</strong>те на<br />

трошоц<strong>и</strong>те, анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> во поледелското<br />

про<strong>и</strong>зводство, како <strong>и</strong> оценката на економск<strong>и</strong>от успех на работењето на<br />

земјоделското претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>е.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Основн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> (ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>) на процесот на про<strong>и</strong>зводството <strong>и</strong><br />

репродукц<strong>и</strong>јата. Трошоц<strong>и</strong>: основн<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> на трошоц<strong>и</strong>те:<br />

(1) матер<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> трошоц<strong>и</strong>,<br />

(2) трошоц<strong>и</strong> на аморт<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја,<br />

(3) трошоц<strong>и</strong> на работна с<strong>и</strong>ла.<br />

Поделба на трошоц<strong>и</strong>те: според <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>те на настанување, според сложеноста<br />

на структурата, според можност<strong>и</strong>те <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>нот на пренесувањето (д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нд<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> трошоц<strong>и</strong>).<br />

Поделба според променл<strong>и</strong>вноста во <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сност од трошењето во обемот на<br />

про<strong>и</strong>зводството. Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> утврдување на трошоц<strong>и</strong>те: калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> (цел,<br />

поделба, претходн<strong>и</strong> <strong>и</strong> наредн<strong>и</strong> калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>, макро <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кро-економск<strong>и</strong><br />

калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>). В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>: утврдување на трошоц<strong>и</strong>те <strong>за</strong> кор<strong>и</strong>стење<br />

на техн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те средства <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство, анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> на л<strong>и</strong>н<strong>и</strong><strong>и</strong> на<br />

про<strong>и</strong>зводството, д<strong>и</strong>ференц<strong>и</strong>јална калкулац<strong>и</strong>ја, <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>она калкулац<strong>и</strong>ја.<br />

Проценка на постојан<strong>и</strong> <strong>и</strong> основн<strong>и</strong> средства. Проценка на арско ѓубре.<br />

Утврдување на пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> на економск<strong>и</strong>от успех на работењето: <strong>за</strong><br />

вредноста на про<strong>и</strong>зводството, <strong>за</strong> трошоц<strong>и</strong> на работењето, <strong>за</strong> економск<strong>и</strong>те<br />

резултат<strong>и</strong> (нето продукт, ч<strong>и</strong>ст пр<strong>и</strong>ход, доб<strong>и</strong>вка). Утврдување на економск<strong>и</strong>те<br />

пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> на год<strong>и</strong>шно работење: вкупен пр<strong>и</strong>ход, доход, ч<strong>и</strong>ст доход. Нач<strong>и</strong>н<br />

на мерење на економск<strong>и</strong>те резултат<strong>и</strong>: економ<strong>и</strong>чност на про<strong>и</strong>зводството,<br />

рентаб<strong>и</strong>лност, продукт<strong>и</strong>вност на трудот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> проценка на вредноста на арското ѓубре. Аморт<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

постојан<strong>и</strong>те средства. Сложена <strong>и</strong>нтересна сметка. Ану<strong>и</strong>тет. Економска<br />

оправданост на <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>те. Пресметување на цената на ч<strong>и</strong>нење.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Andrić, Jovan. Troškovi i kalkulacije u poljoprivrednoj proizvodnji. Beograd:<br />

Savremena administracija, 1998. Ла<strong>за</strong>ров, Стојан, М<strong>и</strong>ланов, Метод<strong>и</strong>. Практ<strong>и</strong>кум<br />

по калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Скопје: Земјоделск<strong>и</strong> факултет, 1985.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот:<br />

Наставата се состо<strong>и</strong> од предавања <strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>, на ко<strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чно се<br />

обработуваат делов<strong>и</strong>те од предавањата.

GRADINARSKO-CVE\ARSKA NASOKA

90 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

I семестар<br />

Ш<strong>и</strong>фра<br />

ЗФ00<br />

II семестар<br />

Ш<strong>и</strong>фра<br />

ЗФ00<br />

1. Хем<strong>и</strong>ја 5+3 100 1. Ботан<strong>и</strong>ка 4+4 107<br />

2. Математ<strong>и</strong>ка 2+2 101 2. Зоолог<strong>и</strong>ја 2+2 108<br />

3. Агрокл<strong>и</strong>матолог<strong>и</strong>ја 2+2 102 3. Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја 3+2 109<br />

4. Развој на хуман<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong> 2+0 103 4. Еколог<strong>и</strong>ја 3+2 110<br />

5. Стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка 2+2 104 5. Основ<strong>и</strong> на економ<strong>и</strong>ја 3+0 111<br />

6. Основ<strong>и</strong> на земјоделска<br />

техн<strong>и</strong>ка<br />

7. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чка култура 0+2 106<br />

3+2 105 6. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чка култура 0+2 106<br />

Вкупно (29) 16+13 Вкупно (27) 15+12<br />

1. Информат<strong>и</strong>ка во<br />

земјоделството<br />

III семестар<br />

Ш<strong>и</strong>фра<br />

ЗФ00<br />

2+2 201<br />

2. Генет<strong>и</strong>ка 5+3 202<br />

IV семестар<br />

1. Основ<strong>и</strong> на сточарско<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

2. Основ<strong>и</strong> на раст<strong>и</strong>телното<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

Ш<strong>и</strong>фра<br />

ЗФ00<br />

3+1 206<br />

4+2 207<br />

3. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја 3+2 203 3. Почвена м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја 2+1 208<br />

4. Педолог<strong>и</strong>ја 4+2 204<br />

5. Економ<strong>и</strong>ка на<br />

земјоделството<br />

4. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на<br />

растен<strong>и</strong>јата<br />

2+2 209<br />

3+0 205 5. С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на почв<strong>и</strong>те 2+2 210<br />

6. Странск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к 2+2 200 6. Општо поледелство 3+2 211<br />

7. Странск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к 2+2 200<br />

Вкупно (30) 19+11 Вкупно (30) 18+12

ГРАДИНАРСКО-ЦВЕЌАРСКА НАСОКА 91<br />

V семестар<br />

1. Општо град<strong>и</strong>нарство <strong>и</strong><br />

цвеќарство<br />

2. План<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> уредување<br />

на парков<strong>и</strong><br />

3. Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја во<br />

град<strong>и</strong>нарството <strong>и</strong><br />

цвеќарството<br />

4. Современ<strong>и</strong> генетск<strong>и</strong><br />

метод<strong>и</strong> во поледелството<br />

<strong>и</strong> град<strong>и</strong>нарството<br />

Ш<strong>и</strong>фра<br />

ЗФ00<br />

4+2 312<br />

VI семестар<br />

1. Град<strong>и</strong>нарство на<br />

отворено<br />

Ш<strong>и</strong>фра<br />

ЗФ00<br />

3+2 315<br />

2+2 313 2. Цвеќарство на отворено 3+2 316<br />

2+2 314<br />

2+2 305<br />

3. Леков<strong>и</strong>т<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong>ч<strong>и</strong>нск<strong>и</strong><br />

растен<strong>и</strong>ја<br />

4. Наводнување на<br />

град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> <strong>и</strong> цвеќарск<strong>и</strong><br />

култур<strong>и</strong><br />

2+2 317<br />

3+2 321<br />

5. Исхрана на растен<strong>и</strong>јата 3+2 302 5. Овоштарство 3+1 319<br />

6. Мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> со <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та од<br />

ероз<strong>и</strong>ја<br />

2+2 300 6. Ло<strong>за</strong>рство 2+1 320<br />

7. Зашт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong> 2+2 318<br />

Вкупно (27) 15+12 Вкупно (30) 18+12<br />

VII семестар<br />

1. Одгледување на<br />

зеленчук во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong><br />

простор<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

2. Про<strong>и</strong>зводство на цвеќе<br />

во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

3. Доработка на зеленчук <strong>и</strong><br />

цвеќе<br />

4. Стандард<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

контрола на зеленчук <strong>и</strong><br />

цвеќе<br />

5. Ентомолог<strong>и</strong>ја со<br />

ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја<br />

Ш<strong>и</strong>фра<br />

ЗФ00<br />

3+2 506<br />

3+2 507<br />

2+2 508<br />

2+2 509<br />

2+2 510<br />

IX семестар<br />

1. Про<strong>и</strong>зводство на семе <strong>и</strong><br />

саден матер<strong>и</strong>јал од<br />

град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> <strong>и</strong> цвеќарск<strong>и</strong><br />

култур<strong>и</strong><br />

2. Селекц<strong>и</strong>ја на град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> цвеќарск<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong><br />

3. Безпочвено одгледување<br />

на зеленчук <strong>и</strong> цвеќе<br />

4. Ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја со<br />

ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја<br />

5. Преработка на зеленчук <strong>и</strong><br />

овошје<br />

Ш<strong>и</strong>фра<br />

ЗФ00<br />

3+2 606<br />

3+2 607<br />

2+1 608<br />

2+2 609<br />

4+1 610<br />

6. Обл<strong>и</strong>кување на град<strong>и</strong>н<strong>и</strong> 2+2 511 6. Трошоц<strong>и</strong> <strong>и</strong> калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> 2+2 362<br />

7. Менаџмент во<br />

град<strong>и</strong>нарството <strong>и</strong><br />

цвеќарството<br />

2+1 512<br />

7. Агромаркет<strong>и</strong>нг на<br />

град<strong>и</strong>нарство <strong>и</strong> цвеќарство<br />

2+2 611<br />

8. Декорат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја 2+1 612<br />

Вкупно (29) 16+13 Вкупно (30) 18+12

92 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ФИЗИОЛОГИЈА НА РАСТЕНИЈАТА (ЗФ00209)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф.д-р В<strong>и</strong>доја Трпеск<strong>и</strong><br />

проф. д-р Иван Ангелов<br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање со неко<strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> од ж<strong>и</strong>вотно значење <strong>за</strong><br />

растен<strong>и</strong>јата, енергетск<strong>и</strong> богат<strong>и</strong> органск<strong>и</strong> соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>ја, н<strong>и</strong>вна б<strong>и</strong>ос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>,<br />

управување со процес<strong>и</strong>те <strong>за</strong> поцелосно <strong>и</strong> поквал<strong>и</strong>тетно пр<strong>и</strong>марно<br />

земјоделско про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед <strong>и</strong> значење на предметот. Одбран<strong>и</strong> поглавја од ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на<br />

растен<strong>и</strong>јата. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на растен<strong>и</strong>јата. Водн<strong>и</strong> реж<strong>и</strong>м во растен<strong>и</strong>јата<br />

(пр<strong>и</strong>мање, обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, фактор<strong>и</strong>, дв<strong>и</strong>жење <strong>и</strong> <strong>и</strong>спуштање). Фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong><br />

(фотос<strong>и</strong>нтетск<strong>и</strong> п<strong>и</strong>гмент<strong>и</strong>, б<strong>и</strong>ос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong> на хлороф<strong>и</strong>л <strong>и</strong> карот<strong>и</strong>но<strong>и</strong>д<strong>и</strong>). Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>м <strong>и</strong><br />

хем<strong>и</strong><strong>за</strong>м на фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>та. Темна фа<strong>за</strong> на фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>та. Трансфер на<br />

јагленох<strong>и</strong>драт<strong>и</strong> во растен<strong>и</strong>јата. Б<strong>и</strong>ос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong> на скроб, сахаро<strong>за</strong> <strong>и</strong> пентоз<strong>и</strong>. С-4<br />

фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>. Усвојување на СО2 концентрац<strong>и</strong>ја, спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, фактор<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

управување со фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>та. Фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нос<strong>и</strong>. Д<strong>и</strong>шење: супстанц<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />

хем<strong>и</strong><strong>за</strong>м <strong>и</strong> механ<strong>и</strong><strong>за</strong>м на д<strong>и</strong>шењето. Фаз<strong>и</strong> <strong>и</strong> процес<strong>и</strong> на д<strong>и</strong>шењето (I <strong>и</strong> II фа<strong>за</strong>).<br />

Кребсов ц<strong>и</strong>клус. Трансфер <strong>и</strong> енерг<strong>и</strong>ја пр<strong>и</strong> д<strong>и</strong>шењето. Фактор<strong>и</strong> на д<strong>и</strong>шењето.<br />

В<strong>за</strong>емно д<strong>и</strong>шење <strong>и</strong> фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong> во растен<strong>и</strong>јата.<br />

Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на семето <strong>и</strong> плодов<strong>и</strong>те: Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> пр<strong>и</strong><br />

чување. М<strong>и</strong>рување. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> енергетск<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> бабрење <strong>и</strong> р'тење на<br />

семето. Фактор<strong>и</strong> на р'тењето (хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>). Отпорност на растен<strong>и</strong>јата<br />

на надворешн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>: В<strong>и</strong>сока температура. Сушење. Сол<strong>и</strong>. рН реакц<strong>и</strong>ја.<br />

Анаеробн<strong>и</strong> услов<strong>и</strong>. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошко-б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> основ<strong>и</strong> на отпорност на растен<strong>и</strong>јата<br />

на: Болест<strong>и</strong>. Штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Загаден воздух.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Квант<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на основн<strong>и</strong>те компонент<strong>и</strong> во растен<strong>и</strong>јата: слободна,<br />

х<strong>и</strong>гроскопна <strong>и</strong> вкупна вода. Сув<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Вкупн<strong>и</strong> м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Вкупн<strong>и</strong><br />

органск<strong>и</strong> матерр. Квант<strong>и</strong>анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на азот во растен<strong>и</strong>јата. Белков<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.<br />

Целуло<strong>за</strong>. Скроб. Масла. В<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н С. К<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> п<strong>и</strong>гмент<strong>и</strong> на хромотогравска<br />

харт<strong>и</strong>ја. Д<strong>и</strong>фуз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> осмо<strong>за</strong>. Трасп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> гутац<strong>и</strong>ја. Енз<strong>и</strong>м<strong>и</strong>. Вегет<strong>и</strong>вна<br />

разможување на растен<strong>и</strong>јата.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М. Јек<strong>и</strong>ќ (1983): Агрохем<strong>и</strong>ја I дел (елемент<strong>и</strong> на ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на растен<strong>и</strong>јата,<br />

ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј - Скопје. M. Sarić i sar. (1989): Fiziologija biljaka,<br />

Naučna knjiga-Beograd. Р. Групче (1986): Ботан<strong>и</strong>ка, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј - Скопје. M. Sarić i sar. (1978): Praktikum iz fiziologije biljaka, Univerzitet<br />

Novi Sad.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ГРАДИНАРСКО-ЦВЕЌАРСКА НАСОКА 93<br />

Предмет: СИСТЕМАТИКА НА ПОЧВИТЕ - ИЗБОРЕН (ЗФ00210)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Јос<strong>и</strong>ф М<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>кеск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Матер<strong>и</strong>јата која е опфатена во овој предмет <strong>и</strong>ма цел да г<strong>и</strong> воведе студент<strong>и</strong>те<br />

во познавањето на клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на почв<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> постојат во<br />

светот <strong>и</strong> деталното <strong>за</strong>познавање со наш<strong>и</strong>те почвен<strong>и</strong> т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на почв<strong>и</strong>те како пр<strong>и</strong>родна наука. Поважн<strong>и</strong> клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>он<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong><br />

во светот. Морфолог<strong>и</strong>ја на почв<strong>и</strong>те. С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на почв<strong>и</strong>те во Р Македон<strong>и</strong>ја.<br />

Оддел на автоморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>. Класа неразв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: с<strong>и</strong>розем врз<br />

растрес<strong>и</strong>т супстрат, камењар, еолск<strong>и</strong> песок, делув<strong>и</strong>јална почва. Класа на<br />

хумусно-акумулат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: варовн<strong>и</strong>чко-долом<strong>и</strong>тна црн<strong>и</strong>ца, рендз<strong>и</strong>на,<br />

хумусно-с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>катна почва, смолн<strong>и</strong>ца, чернозем. Класа на камб<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><strong>и</strong> почв<strong>и</strong>,<br />

т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: кафеава шумска почва, ц<strong>и</strong>метна шумска почва, кафеава почва врз<br />

варовн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> долом<strong>и</strong>т<strong>и</strong>, црвен<strong>и</strong>ца.Класа на елув<strong>и</strong>јално <strong>и</strong>лув<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>:<br />

лес<strong>и</strong>в<strong>и</strong>рана почва, кафеава подзолеста почва, подзол. Класа на антропоген<strong>и</strong><br />

автоморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: р<strong>и</strong>голована почва, град<strong>и</strong>нарска почва, почв<strong>и</strong> на<br />

депон<strong>и</strong><strong>и</strong>те. Оддел на х<strong>и</strong>дроморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>: Класа на неразв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п:<br />

алув<strong>и</strong>јална почва. Класа на л<strong>и</strong>вадск<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: л<strong>и</strong>вадска почва. Класа на<br />

псевдоглејн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: псевдоглеј. Класа на глејн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: х<strong>и</strong>дрогена<br />

црн<strong>и</strong>ца, мочурл<strong>и</strong>во глејна почва, псевдоглејно-глејна почва.. Класа на тресетн<strong>и</strong><br />

почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: в<strong>и</strong>сок тресет, н<strong>и</strong>зок тресет, преоден тресет. Класа на антропоген<strong>и</strong><br />

х<strong>и</strong>дроморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: р<strong>и</strong>голувана тресетна почва, ор<strong>и</strong>зна почва,<br />

х<strong>и</strong>дромел<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> х<strong>и</strong>дроморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>. Оддел на халоморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>: Класа на<br />

акутно <strong>за</strong>солен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: солончак. Класа на солонечн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: солонец<br />

Оддел на субаквалн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>: Класа на неразв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: протопедон. Класа<br />

на разв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: г<strong>и</strong>тја, дај, сапропел. Класа на антропоген<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>,<br />

т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: одводнет сапропел, одводнета г<strong>и</strong>тја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Проучување на внатрешната <strong>и</strong> надворешната морфолог<strong>и</strong>ја на почв<strong>и</strong>те.<br />

Запознавање со генетск<strong>и</strong>те хор<strong>и</strong>зонт<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>мбол<strong>и</strong>. Детерм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање на<br />

секој т<strong>и</strong>п од нашата клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја. Кор<strong>и</strong>стење на нагледн<strong>и</strong> средства:<br />

слајдов<strong>и</strong> монол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>. Ф<strong>и</strong>лмов<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература :<br />

Malcolm E. Sumner, Editor-in Chief.1999: Handbook Of Soil Science. CRC Press.<br />

Boca Raton-London-New York- Washington, D.C.<br />

М<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>кеск<strong>и</strong> Ј., М<strong>и</strong>ткова Татјана 2001: Практ<strong>и</strong>кум по педолог<strong>и</strong>ја, Скопје<br />

Ф<strong>и</strong>л<strong>и</strong>повск<strong>и</strong> Ѓ. 1993: Педолог<strong>и</strong>ја, четврто <strong>и</strong>здан<strong>и</strong>е. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј", Скопје.<br />

Ф<strong>и</strong>л<strong>и</strong>повск<strong>и</strong> Ѓ. 1995, 1997, 1999, 2000:Почв<strong>и</strong>те на Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја, Том<br />

I, II, III, IV, V. МАНУ, Скопје.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

94 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ОПШТО ПОЛЕДЕЛСТВО (ЗФ00211)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV со 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ташко Костов<br />

асс. м-р Звонко Пацаноск<strong>и</strong><br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на раст<strong>и</strong>телното про<strong>и</strong>зводство. Земјоделск<strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>зводен простор <strong>и</strong> е лемент<strong>и</strong>. Фактор<strong>и</strong> на надворешната сред<strong>и</strong>на<br />

(агроеколошк<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>): светл<strong>и</strong>ната, топл<strong>и</strong>ната, водата <strong>и</strong> воздухот како<br />

агроеколошк<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>.Почвата како вегетац<strong>и</strong>она сред<strong>и</strong>на. Општ<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong> во делувањето на надворешната сред<strong>и</strong>на Обработка на почвата:<br />

пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> цел на обработката на почвата. Промен<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> настануваат во<br />

почвата под вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на обработката. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на обработка на почвата:<br />

основна <strong>и</strong> дополн<strong>и</strong>телна обработка. С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на обработка на почвата: по<strong>и</strong>м<br />

<strong>и</strong> клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>те. Плодоред: по<strong>и</strong>м <strong>и</strong> деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја. Елемент<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

структура на плодоредот. Значење на плодоредот. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на<br />

плодоред<strong>и</strong>те. Составување на плодоред. Семе <strong>и</strong> се<strong>и</strong>дба: семе, деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

својства. Квал<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong> својства на семенск<strong>и</strong>от матер<strong>и</strong>јал. Пр<strong>и</strong>премање на<br />

семенск<strong>и</strong>от матер<strong>и</strong>јал <strong>за</strong> се<strong>и</strong>дба. Време, нач<strong>и</strong>н <strong>и</strong> длабоч<strong>и</strong>на на се<strong>и</strong>дбата.<br />

Норма семе <strong>за</strong> се<strong>и</strong>дба. Плевел<strong>и</strong> <strong>и</strong> борба прот<strong>и</strong>в н<strong>и</strong>в:основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />

на плевел<strong>и</strong>те <strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> сузб<strong>и</strong>вање. Сузб<strong>и</strong>вање на плевел<strong>и</strong>те во стопанск<strong>и</strong><br />

позначајн<strong>и</strong> поледелск<strong>и</strong> <strong>и</strong> град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>..<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Исптување квал<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong>те својства на семенск<strong>и</strong>от <strong>и</strong> посадочн<strong>и</strong>от матер<strong>и</strong>јал<br />

(ч<strong>и</strong>стота, 'ртл<strong>и</strong>вост, апсолутна <strong>и</strong> хектол<strong>и</strong>тарска маса, влажност, стакленост,<br />

стопанска вредност <strong>и</strong> сл.). Запознавање <strong>и</strong> детерм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање на околу 60 в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong><br />

плевел<strong>и</strong>. Земјоделска оценка на кл<strong>и</strong>мата. Лангеов врнежен фактор. Индекс на<br />

суша по Де Мартон. Х<strong>и</strong>дротерм<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> коеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ент по Сељан<strong>и</strong>нов.<br />

Кл<strong>и</strong>мад<strong>и</strong>јаграм по Валтер. Одредување на температурн<strong>и</strong> прагов<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

почетокот <strong>и</strong> крајот на вегетац<strong>и</strong>јата. Составување на плодоред. Оценување<br />

квал<strong>и</strong>тетот на орањето.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Т. Костов: Општо поледелство со (автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> предавања). Земјоделск<strong>и</strong><br />

факултет, Скопје, 2001, Т. Костов: Општо поледелство со агроеколог<strong>и</strong>ја<br />

(практ<strong>и</strong>кум). Земјоделск<strong>и</strong> факултет, Скопје, 1994, И. Молнар: Опште<br />

ратарство. Пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong> факултет, Нов<strong>и</strong> Сад, 1995, В. М<strong>и</strong>хаљ<strong>и</strong>ќ: Опќа<br />

про<strong>и</strong>зводња б<strong>и</strong>ља. Шкољска књ<strong>и</strong>га, Загреб, 1976, Т. Шар<strong>и</strong>ќ : Општо<br />

ратарство. Пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong> факултет, Сарајево, 1983..<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се доставува хербарска зб<strong>и</strong>рка, а потоа се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ГРАДИНАРСКО-ЦВЕЌАРСКА НАСОКА 95<br />

Предмет: ПОЧВЕНА МИКРОБИОЛОГИЈА - ИЗБОРЕН ((ЗФ00208)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 2 + 1, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф.д-р Југослав З<strong>и</strong>бероск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Влад<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Какур<strong>и</strong>нов<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да овозмож<strong>и</strong> на студент<strong>и</strong>те да се <strong>за</strong>познаат со улогата<br />

на м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те во почвата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Алкохолна ферментац<strong>и</strong>ја. Млечно-к<strong>и</strong>селнска ферментац<strong>и</strong>ја. Проп<strong>и</strong>онска<br />

ферментац<strong>и</strong>ја. Маслена (бутерна) ферментац<strong>и</strong>ја. Оцетна ферментац<strong>и</strong>ја.<br />

Л<strong>и</strong>мунско - оксална ферментац<strong>и</strong>ја. Хум<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на органск<strong>и</strong>те остатоц<strong>и</strong>:<br />

Органск<strong>и</strong> остатоц<strong>и</strong> во почвата. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на хум<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>катор<strong>и</strong>. Услов<strong>и</strong> во почвата <strong>за</strong><br />

хум<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја. Дехум<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја во почвата. Анаеробно разлагање на органск<strong>и</strong>те<br />

остатоц<strong>и</strong> во почвата: (целулозна, <strong>и</strong> пект<strong>и</strong>нска ферментац<strong>и</strong>ја. Аеробно разлагање<br />

на органск<strong>и</strong>те матер<strong>и</strong><strong>и</strong> во почвата (на целуло<strong>за</strong>та, хем<strong>и</strong>целуло<strong>за</strong>та, л<strong>и</strong>гн<strong>и</strong>нот, <strong>и</strong><br />

масн<strong>и</strong>те матер<strong>и</strong><strong>и</strong>.) Амон<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја во почвата (на белков<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, уреа, ур<strong>и</strong>нската <strong>и</strong><br />

х<strong>и</strong>поур<strong>и</strong>нската к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>на). Азотоф<strong>и</strong>ксац<strong>и</strong>ја. (слободна <strong>и</strong> с<strong>и</strong>мб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чка). Кружење<br />

на сулфурот, фосфорот <strong>и</strong> железото во пр<strong>и</strong>родата М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на арското<br />

ѓубре (зреење) <strong>и</strong> компостот. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва - б<strong>и</strong>опрепарат<strong>и</strong>. (н<strong>и</strong>траг<strong>и</strong>н,<br />

азотобактер<strong>и</strong>н, хум<strong>и</strong>вор<strong>и</strong>н, фосфобактер<strong>и</strong>н). Улога на м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те <strong>за</strong><br />

плодноста на почвата: М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> како <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>катор<strong>и</strong> <strong>за</strong> плодноста на<br />

почвата; М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> одредување на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те ас<strong>и</strong>м<strong>и</strong>лат<strong>и</strong>в<strong>и</strong><br />

во почвата. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> <strong>и</strong> агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>: (редовн<strong>и</strong> агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> агоромел<strong>и</strong>орат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>. Конзерв<strong>и</strong>рање на храна (б<strong>и</strong>о<strong>за</strong>на, анаб<strong>и</strong>о<strong>за</strong>,<br />

Ценаанаб<strong>и</strong>о<strong>за</strong> <strong>и</strong> аб<strong>и</strong>о<strong>за</strong>. С<strong>и</strong>лаж<strong>и</strong>рање. Улога на м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те во современа<br />

војна.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

М<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>рање на квасц<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>рање на млечнок<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>;.<br />

М<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>рање на масленок<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>рање на анаеробн<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> аеробн<strong>и</strong> целулозн<strong>и</strong> бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>; М<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>рање на оцетн<strong>и</strong> бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

Определување на број на м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> во почвата. М<strong>и</strong>кросоп<strong>и</strong>рање на<br />

амон<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>катор<strong>и</strong>; слободн<strong>и</strong> азотоф<strong>и</strong>ксатор<strong>и</strong>. Метод на вкалапена почва.<br />

М<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>рање на с<strong>и</strong>мб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> азотоф<strong>и</strong>ксатор<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> како<br />

<strong>и</strong>нд<strong>и</strong>катор<strong>и</strong>;Ант<strong>и</strong>б<strong>и</strong>ограм; Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те средства<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М<strong>и</strong>цев Н. 1988: М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја, Издан<strong>и</strong>е на Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетот, Скопје М<strong>и</strong>цев Н.<br />

1978: Земјоделска м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја. Издан<strong>и</strong>е на Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетот, Скопје. З<strong>и</strong>бероск<strong>и</strong><br />

Ј. 1994: М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја. Наша кн<strong>и</strong>га, Скопје Теш<strong>и</strong>ќ Ж. 1986: М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>лог<strong>и</strong>ја<br />

земљ<strong>и</strong>шта. Пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong> факултет Београд<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т

96 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ОПШТО ГРАДИНАРСТВО И ЦВЕЌАРСТВО (ЗФ00312)<br />

Семестар број на часов<strong>и</strong>: V, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Дана<strong>и</strong>л Јанкуловск<strong>и</strong><br />

проф. д-р Стефанка Хаџ<strong>и</strong>Пецова<br />

Цел на предметот:<br />

Содрж<strong>и</strong>ната на овој предмет <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со<br />

основн<strong>и</strong>те <strong>за</strong>мен<strong>и</strong>тост<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јаат врз развојот на град<strong>и</strong>нарството <strong>и</strong><br />

цвеќарството <strong>и</strong> основн<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> правц<strong>и</strong> <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сно од агролошк<strong>и</strong>те<br />

услов<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед во град<strong>и</strong>нарството <strong>и</strong> цвеќарството. Предмет <strong>и</strong> значење на<br />

град<strong>и</strong>насртвото во раст<strong>и</strong>телното про<strong>и</strong>звоство значење на зеленчукот како<br />

храна. Состојба, услов<strong>и</strong> <strong>и</strong> правц<strong>и</strong> на развој на гард<strong>и</strong>нарството. С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на<br />

про<strong>и</strong>зводство. Б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чност<strong>и</strong> на град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>.<br />

Агроеколошк<strong>и</strong> услов<strong>и</strong> <strong>и</strong> спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чност на агрокл<strong>и</strong>матск<strong>и</strong>те подрачја во<br />

Македон<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> развој на град<strong>и</strong>нарството <strong>и</strong> цвеќарството. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на<br />

размножување на град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> цвеќарск<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>. Метод<strong>и</strong> на<br />

одгледување: расадна метода, метода на д<strong>и</strong>ректна се<strong>и</strong>дба со генерат<strong>и</strong>вен <strong>и</strong><br />

вегетат<strong>и</strong>ве репродукт<strong>и</strong>вен матер<strong>и</strong>јал. Про<strong>и</strong>зводство на расад. Плодоред -<br />

с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на плодоред. Вегетат<strong>и</strong>вен простор..<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање на с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>те на про<strong>и</strong>зводство, Детерм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање на<br />

репродукт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong> (генерат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> <strong>и</strong> вегетат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>). Утврдување на<br />

категор<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong> квал<strong>и</strong>тетот на расадот н<strong>и</strong>з б<strong>и</strong>ометр<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>. Одредување<br />

на конф<strong>и</strong>гурац<strong>и</strong><strong>и</strong>те на вегетац<strong>и</strong>он<strong>и</strong>от простор. Конф<strong>и</strong>гурац<strong>и</strong>ја на про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong><br />

површ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Составување на т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> на плодоред<strong>и</strong><br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Алаџајков Л. 1983: Општо град<strong>и</strong>нарство, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј, Скопје<br />

Лаз<strong>и</strong>ќ Б. <strong>и</strong> сор. 1998 : Повртарство, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет у Новом Саду<br />

Научн<strong>и</strong> <strong>и</strong> стручн<strong>и</strong> сепарат<strong>и</strong> од областа на град<strong>и</strong>нарството <strong>и</strong> цвеќарството<br />

LLOYD, C, RICE, G. (1997): Garden Flower from seed. Renguin Books London<br />

(England)<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зведува усно откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на матер<strong>и</strong>јата од<br />

практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел <strong>и</strong> <strong>и</strong>зработен<strong>и</strong>те семенарск<strong>и</strong> тем<strong>и</strong>.

ГРАДИНАРСКО-ЦВЕЌАРСКА НАСОКА 97<br />

Предмет: ПЛАНИРАЊЕ И УРЕДУВАЊЕ НА ПАРКОВИ (ЗФ00313)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong> : V, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Стефанка Хаџ<strong>и</strong>Пецова<br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање со сушт<strong>и</strong>ната <strong>и</strong> карактерот на преел<strong>и</strong>те. Запознавање со<br />

општествен<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>за</strong> управување со предел<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Појмовна детерм<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ја. Основ<strong>и</strong> на просторното <strong>и</strong> урбан<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чкото<br />

план<strong>и</strong>рање. Запознавање со методолошката рамка <strong>за</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />

уредување на предел<strong>и</strong> <strong>и</strong> парков<strong>и</strong>. Категор<strong>и</strong><strong>и</strong> на парков<strong>и</strong>. Содрж<strong>и</strong>на <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<br />

на уредување. Управување со парков<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на предел<strong>и</strong>. Кор<strong>и</strong>стење на карт<strong>и</strong>. Запознавање со просторноплан<strong>и</strong>нска<br />

<strong>и</strong> урбан<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка документац<strong>и</strong>ја на државата. Изработка на план на<br />

аграрен предел. Изработка на план на парк.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Вујков<strong>и</strong>ќ,Љ., Истраж<strong>и</strong>вање <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање опт<strong>и</strong>малн<strong>и</strong>х с<strong>и</strong>стема зелен<strong>и</strong>х<br />

површ<strong>и</strong>на у нек<strong>и</strong>м градов<strong>и</strong>ма средње вел<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>не у Ср Срб<strong>и</strong>ј<strong>и</strong>, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет у<br />

Беогхраду, Шумарск<strong>и</strong> факултет, 1988<br />

Гал<strong>и</strong>ќ,Р., Урбано зон<strong>и</strong>рање, Македонска кн<strong>и</strong>га, 1980<br />

Ѓуканов<strong>и</strong>ќ,М., Еколошке д<strong>и</strong>менз<strong>и</strong>је у <strong>и</strong>зграђ<strong>и</strong>вању простора, Инст<strong>и</strong>тут <strong>за</strong><br />

документац<strong>и</strong>ју <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>те на раду, Н<strong>и</strong>ш, 1983<br />

Мумфорд, Л. Град у <strong>и</strong>стор<strong>и</strong>ј<strong>и</strong>, Напр<strong>и</strong>јед, Загреб<br />

Tunnard,C., gardens in the modern landscape, The Archtectural Piess, londen,<br />

1948<br />

Просторен план на Ср Македон<strong>и</strong>ја- методолог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>и</strong>стражувачка програма,<br />

Инст<strong>и</strong>отут <strong>за</strong> просторно план<strong>и</strong>рање, 1976<br />

Steiner F., The Living Landscape - An Ecological Approach To Landscape<br />

Planining. Mc-Graw-Hill, 1991,<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на студент<strong>и</strong>те од<br />

практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот.

98 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: МЕХАНИЗАЦИЈА ВО ГРАДИНАРСТВОТО И ЦВЕЌАРСТВОТО<br />

(ЗФ00314)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ж<strong>и</strong>вко Давчев<br />

асс. м-р Иле Цанев<br />

Цел на предметот:<br />

Како непосредна <strong>за</strong>дача <strong>и</strong> цел на овој предмет е да студент<strong>и</strong>те се <strong>за</strong>познаат<br />

со с<strong>и</strong>те маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> опрема ко<strong>и</strong> се кор<strong>и</strong>стат во пр<strong>и</strong>озводствената технолог<strong>и</strong>ја во<br />

град<strong>и</strong>нарството <strong>и</strong> цвеќарството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Запознавање со основн<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>и</strong> опремата ко<strong>и</strong> се<br />

кор<strong>и</strong>стат во град<strong>и</strong>наро-цвеќарското про<strong>и</strong>зводство. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> основна<br />

обработка на почвата (плугов<strong>и</strong>, д<strong>и</strong>сков<strong>и</strong> плугов<strong>и</strong>, разр<strong>и</strong>вач<strong>и</strong>, подр<strong>и</strong>вач<strong>и</strong>,<br />

ч<strong>и</strong>зел<strong>и</strong>, фрез<strong>и</strong>). Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> дополн<strong>и</strong>телна обработка на почвата (разн<strong>и</strong><br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на култ<strong>и</strong>ватор<strong>и</strong>, об<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> д<strong>и</strong>сков<strong>и</strong>, комб<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>). Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се<br />

пр<strong>и</strong>менуваат пр<strong>и</strong> одгледување на култур<strong>и</strong> на отворен простор во град<strong>и</strong>нароцвеќарското<br />

про<strong>и</strong>зводство. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се пр<strong>и</strong>менуваат пр<strong>и</strong> одгледување на<br />

култур<strong>и</strong> во <strong>за</strong>творен простор (пластен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, оранжер<strong>и</strong><strong>и</strong>) во град<strong>и</strong>нароцвеќарското<br />

про<strong>и</strong>зводство.Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> ѓубрење. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на<br />

растен<strong>и</strong>ја. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> наводнување. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> врзување, рез<strong>и</strong>дба <strong>и</strong><br />

кастрење. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> алат<strong>и</strong> <strong>за</strong> уредување на отворен <strong>и</strong> <strong>за</strong>творен простор,<br />

парков<strong>и</strong> <strong>и</strong> зелен<strong>и</strong>ла, жард<strong>и</strong>нер<strong>и</strong> <strong>и</strong> холт<strong>и</strong>културен простор. Разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong><br />

на маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> соб<strong>и</strong>рање на <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> домат<strong>и</strong>, град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong><br />

(морков, целер, роткв<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, корн<strong>и</strong>шон<strong>и</strong> <strong>и</strong>тн). Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> опрема <strong>за</strong> внатрешен <strong>и</strong><br />

надворешен транспорт. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> опрема која се кор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> во <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>скопреработувачк<strong>и</strong>те<br />

капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. Процес <strong>и</strong> техн<strong>и</strong>ка пр<strong>и</strong> преработка на разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Лаборатор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Андасарск<strong>и</strong> Г. Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на земјоделското про<strong>и</strong>зводство - ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет<br />

"К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј "-Скопје; Брч<strong>и</strong>ќ Ј.Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја у б<strong>и</strong>љној про<strong>и</strong>зводњ<strong>и</strong> -<br />

школска кн<strong>и</strong>га Загреб 1987 год<strong>и</strong>на; М<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ќ Ј. <strong>и</strong> М<strong>и</strong>ленков<strong>и</strong>ќ И. Пољопр<strong>и</strong>вредне<br />

маш<strong>и</strong>не - пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong> факултет 1991 год<strong>и</strong>на<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ГРАДИНАРСКО-ЦВЕЌАРСКА НАСОКА 99<br />

Предмет: СОВРЕМЕНИ ГЕНЕТСКИ МЕТОДИ ВО ПОЛЕДЕЛСТВОТО И<br />

ГРАДИНАРСТВОТО - ИЗБОРЕН (ЗФ00305)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Цане Стојковск<strong>и</strong><br />

проф. д-р Соња Ивановска<br />

асс. м-р Љупчо Јанкулоск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во современ<strong>и</strong>те метод<strong>и</strong> во генетското<br />

<strong>и</strong>нженерство <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мената на <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>те во баз<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> апл<strong>и</strong>кат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />

<strong>и</strong>стражувања во современото земјоделско про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед <strong>и</strong> цел во раст<strong>и</strong>телната б<strong>и</strong>отехнолог<strong>и</strong>ја. Нукле<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (ДНК, РНК) -<br />

хем<strong>и</strong>ска пр<strong>и</strong>рода, својства. Екстракц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> пур<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на нукле<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.<br />

В<strong>и</strong>зуел<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на нукле<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Клон<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> коп<strong>и</strong>рање.<br />

Вектор<strong>и</strong> во клон<strong>и</strong>рање. Енз<strong>и</strong>м<strong>и</strong> во клон<strong>и</strong>рање. Генск<strong>и</strong> б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отек<strong>и</strong>.<br />

Ол<strong>и</strong>гонуклеот<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Пол<strong>и</strong>меразно вер<strong>и</strong>жна реакц<strong>и</strong>ја (PCR). Генетско мап<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />

детекц<strong>и</strong>ја на генетск<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>морф<strong>и</strong><strong>за</strong>м. Секвенц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање. Х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>д<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја.<br />

Експрес<strong>и</strong>ја на клон<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> ген<strong>и</strong>. Молекуларн<strong>и</strong> маркер<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна пр<strong>и</strong>мена во<br />

генетското <strong>и</strong>нженерство. In vitro култура. Вовед <strong>и</strong> значење на култура на тк<strong>и</strong>во <strong>и</strong><br />

м<strong>и</strong>кропропагац<strong>и</strong>ја. Култура на полен <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроспор<strong>и</strong>. Соматска ембр<strong>и</strong>огене<strong>за</strong>.<br />

Изолац<strong>и</strong>ја, пур<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> култура на протопласт. Фуз<strong>и</strong>ја на протопласт<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

соматска х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>д<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја. Генетск<strong>и</strong> трансформац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Ет<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> аспект<strong>и</strong> на генетск<strong>и</strong>от<br />

<strong>и</strong>нженер<strong>и</strong>нг.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Изолац<strong>и</strong>ја на ДНК. Квант<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на ДНК. Електрофоре<strong>за</strong> на ДНК. Д<strong>и</strong>гест<strong>и</strong>ја на<br />

ДНК. Пол<strong>и</strong>меразно вер<strong>и</strong>жна реакц<strong>и</strong>ја (PCR). Детекц<strong>и</strong>ја на ген<strong>и</strong> со помош на<br />

молекуларн<strong>и</strong> маркер<strong>и</strong>. Х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>д<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на ДНК. Комјутерск<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> во генетско<br />

<strong>и</strong>нженерство. Пр<strong>и</strong>према на <strong>и</strong>ндукт<strong>и</strong>вен мед<strong>и</strong>ум. Пр<strong>и</strong>према на регенерат<strong>и</strong>вен<br />

мед<strong>и</strong>ум. Изолац<strong>и</strong>ја на полен <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроспор<strong>и</strong>. Трансфер на ембр<strong>и</strong>он<strong>и</strong>. Кор<strong>и</strong>стење<br />

на колх<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>н <strong>за</strong> дупл<strong>и</strong>рање на бројот на хромозом<strong>и</strong>те. Техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>за</strong> генетск<strong>и</strong><br />

трансформац<strong>и</strong><strong>и</strong>. В<strong>и</strong>део ф<strong>и</strong>лм <strong>за</strong> генетско <strong>и</strong>нженерство.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

John H. Dodds, Lorin W. Roberts. (1985) Plant Tissue Culture. Cambridge University<br />

Press. UK.<br />

H. Lodish, A. Berk, S. Lawrence Zipurski, P. Matsudaria, D. Baltimore, James E.<br />

Darnell. (2000) Molecular Cell Biollogy. Fourth Edition. W.H. Freeman and Company.<br />

New York. USA.<br />

James D. Watson, J. Tooze, David T. Kurtz. (1983) Recombinant DNA. W.H. Freeman<br />

and Company. New York. USA.<br />

Хр<strong>и</strong>сто Дума. (1985) Генетск<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Скопје. Автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рана скр<strong>и</strong>пта.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на студент<strong>и</strong>те<br />

од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел од предметот.

100 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ИСХРАНА НА РАСТЕНИЈАТА (ЗФ00302)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р. В<strong>и</strong>доја Трпеск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Мар<strong>и</strong>на Стојанова<br />

Цел на предметот:<br />

Студент<strong>и</strong>те доб<strong>и</strong>ваат фундаменталн<strong>и</strong> знаење <strong>за</strong> плодноста на почвата со<br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>схрана на растен<strong>и</strong>јата, нач<strong>и</strong>нот на <strong>и</strong>схрана, ѓубр<strong>и</strong>вата<br />

<strong>и</strong> ѓубрењето, како <strong>и</strong> улога на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те елемент<strong>и</strong> во растен<strong>и</strong>јата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

ОПШТ ДЕЛ: ВОВЕД И ЗНАЧЕЊЕ НА ПРЕДМЕТОТ.<br />

Неко<strong>и</strong> својства на почвата од аспект на ѓубрење <strong>и</strong> <strong>и</strong>схрана на растен<strong>и</strong>јата.<br />

Богатство <strong>и</strong> плодност на почвата со хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>. Макроб<strong>и</strong>оген<strong>и</strong><br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> во почвата: (N, P, K, Ca, Mg, S), посебно <strong>за</strong> <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>, обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>,<br />

кол<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> губ<strong>и</strong>тоц<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>оген<strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> во почвата: (Fe, Mn,<br />

Zn, Cu, B, Co, Mo), посебно <strong>за</strong> <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>, обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, кол<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> губ<strong>и</strong>тоц<strong>и</strong>. Друг<strong>и</strong><br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> во почвата (кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong> <strong>и</strong> токс<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>). М<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва:<br />

општо значење кај нас <strong>и</strong> во светот <strong>и</strong> поделба. Азотн<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва, посебно по<br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>за</strong>: доб<strong>и</strong>вање, својства, пр<strong>и</strong>мена, дејство во почвата. Фосфорн<strong>и</strong><br />

ѓубр<strong>и</strong>ва: в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> посебно <strong>за</strong>: доб<strong>и</strong>вање, својства, пр<strong>и</strong>мена <strong>и</strong> дејство во<br />

почвата. Кал<strong>и</strong>ев<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва: в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> посебно <strong>за</strong>: доб<strong>и</strong>вање, својства <strong>и</strong> дејство<br />

во почвата. Калц<strong>и</strong>ев<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва: в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>, својства <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена. Ѓубр<strong>и</strong>ва на<br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те елемент<strong>и</strong>: Mg, S, Fe, Zn, Cu, B, Cо <strong>и</strong> Mn, посебно в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>мена. Сложен<strong>и</strong> NPK - ѓубр<strong>и</strong>ва: поделба, доб<strong>и</strong>вање, својства <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена.<br />

Фол<strong>и</strong>јарн<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва: поделба <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н на пр<strong>и</strong>мена. Органск<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва: в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

посебно <strong>за</strong> доб<strong>и</strong>вање, својства, чување <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена.<br />

Спец<strong>и</strong>јален дел <strong>за</strong> поледелц<strong>и</strong> <strong>и</strong> град<strong>и</strong>наро цвеќар<strong>и</strong>:<br />

Ѓубрење <strong>и</strong> <strong>и</strong>схрана на поледелск<strong>и</strong>, град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> <strong>и</strong> цвеќарск<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>.<br />

Значење, пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на ѓубрење: Ѓубрење на ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> <strong>и</strong> зрнест<strong>и</strong><br />

култур<strong>и</strong>; Ѓубрење на <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>; Ѓубрење на фуражн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>;<br />

Ѓубрење на град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>; Ѓубрење на тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, л<strong>и</strong>вад<strong>и</strong> <strong>и</strong> пас<strong>и</strong>шта;<br />

Ѓубрење на цветн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>; Фол<strong>и</strong>јарно ѓубрење; Ѓубрење во х<strong>и</strong>дропон<strong>и</strong>;<br />

Ѓубрење со наводнување; Ѓубрење со <strong>за</strong>тревување (зелено ѓубрење).<br />

Пресметк<strong>и</strong> на доз<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва на ба<strong>за</strong> параметр<strong>и</strong> на ѓубрење.Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на<br />

м<strong>и</strong>нералната <strong>и</strong>схрана: Значење, теор<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> пр<strong>и</strong>мање јон<strong>и</strong> од почвата. Исхрана<br />

со макроб<strong>и</strong>оген<strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>: N, P, K, Cu, Mg, S, потреб<strong>и</strong>, кол<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>,<br />

ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошко-б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ска улога <strong>и</strong> с<strong>и</strong>мптом<strong>и</strong> кај соодветн<strong>и</strong>те <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong><br />

култур<strong>и</strong>. Исхрана со м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>оген<strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>: Fe, Mn, Zn, Cu, B, Co,<br />

Mo, потреб<strong>и</strong>, ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошко-б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ска улога <strong>и</strong> с<strong>и</strong>мптом<strong>и</strong> од деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>т <strong>и</strong> в<strong>и</strong>шок<br />

кај соодветн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Лабаратор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> дел: Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на плодност на почвата со N, P, K. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> pH<br />

на почвата. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва: ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> својства <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

својства (pH, N, P, K <strong>и</strong> др.). Теренск<strong>и</strong> дел: Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на земање почвен<strong>и</strong> проб<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

проб<strong>и</strong> од ѓубр<strong>и</strong>ва <strong>за</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>. Теренска анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на плодноста на

ГРАДИНАРСКО-ЦВЕЌАРСКА НАСОКА 101<br />

почвата со N, P, K, pH, CaCO3. В<strong>и</strong>зуелн<strong>и</strong> д<strong>и</strong>јагноз<strong>и</strong> од деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>т <strong>и</strong> в<strong>и</strong>шок на<br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те елемент<strong>и</strong> во растен<strong>и</strong>јата. (хлороз<strong>и</strong>, некроз<strong>и</strong> <strong>и</strong> сл).<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М. Јек<strong>и</strong>ќ (1985): Агрохем<strong>и</strong>ја I <strong>и</strong> II дел, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет Скопје; Ж. Попов<strong>и</strong>ќ (1989):<br />

Агрохем<strong>и</strong>ја, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет-Белград; В. Трпеск<strong>и</strong>, (1997): Агрохем<strong>и</strong>ја со<br />

ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>и</strong>схрана на растен<strong>и</strong>јата-<strong>и</strong>нтерна скр<strong>и</strong>пта, Земјоделск<strong>и</strong><br />

факултет Скопје.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

102 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: МЕЛИОРАЦИИ СО ЗАШТИТА ОД ЕРОЗИЈА- ИЗБОРЕН (ЗФ00300)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ацо Г<strong>и</strong>чев<br />

доц. д-р Мар<strong>и</strong>ја Вукел<strong>и</strong>ќ-Шутоска<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во основ<strong>и</strong>те во област<strong>и</strong>те на<br />

х<strong>и</strong>дролог<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> х<strong>и</strong>драул<strong>и</strong>ката <strong>и</strong> дава основн<strong>и</strong> знаења <strong>за</strong> согледување на<br />

проблем<strong>и</strong>те во мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong> во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те земј<strong>и</strong>шта од<br />

ероз<strong>и</strong>ја. Г<strong>и</strong> содрж<strong>и</strong> <strong>и</strong> с<strong>и</strong>те потребн<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се кор<strong>и</strong>стат во практ<strong>и</strong>ката, а<br />

пр<strong>и</strong> решавањето на овој в<strong>и</strong>д проблемат<strong>и</strong>ка.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Истор<strong>и</strong>јат <strong>и</strong> денешната состојба на мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong>те. Основ<strong>и</strong> на<br />

х<strong>и</strong>дролог<strong>и</strong>јата Кружење на водата во пр<strong>и</strong>родата <strong>и</strong> воден б<strong>и</strong>ланс. Поделба на<br />

вод<strong>и</strong>те според местото на н<strong>и</strong>вното наоѓање во пр<strong>и</strong>родата. Х<strong>и</strong>дролог<strong>и</strong>ја на<br />

почвата. Дв<strong>и</strong>жење на водата во почвата водоспроводн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Основ<strong>и</strong> на<br />

х<strong>и</strong>драул<strong>и</strong>ката. Х<strong>и</strong>дрометр<strong>и</strong>ја. Неко<strong>и</strong> Х<strong>и</strong>дростат<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>за</strong>кон<strong>и</strong> <strong>и</strong> по<strong>и</strong>м<strong>и</strong>.<br />

Х<strong>и</strong>дрод<strong>и</strong>нам<strong>и</strong>ка. Водопроводн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н на пресметка на елемент<strong>и</strong>те на<br />

н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от протекувачк<strong>и</strong> проф<strong>и</strong>л. Одводнување. Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>за</strong>дача на<br />

одводнувањето. Негат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> аспект<strong>и</strong> на прекумерното влажење <strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>мочурлување на почвата. Поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> аспект<strong>и</strong> на одводнувањето на почвата.<br />

Утврдување на потеклото на прекумерната влажност на почвата. Составн<strong>и</strong><br />

делов<strong>и</strong> <strong>и</strong> општа д<strong>и</strong>споз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја на одводн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на одводнување.<br />

Одржување <strong>и</strong> експлоатац<strong>и</strong>ја на одводн<strong>и</strong>те канал<strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>ланс<strong>и</strong>рање на<br />

потреб<strong>и</strong>те од вода во фа<strong>за</strong> на проект<strong>и</strong>рање. Општа шема на с<strong>и</strong>стемот <strong>за</strong><br />

наводнување. Извор<strong>и</strong>ште <strong>и</strong> <strong>за</strong>фат на вода. Употреба на подземната вода <strong>за</strong><br />

наводнување. Метод<strong>и</strong> на наводнување <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна техн<strong>и</strong>чка пр<strong>и</strong>мена. Нов<strong>и</strong><br />

д<strong>и</strong>споз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>в<strong>и</strong> со цел да се с<strong>и</strong>мпл<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>раат технолог<strong>и</strong><strong>и</strong>те на наводнувањето.<br />

Мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> на солен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>. Зашт<strong>и</strong>та од ероз<strong>и</strong>ја во поледелството.<br />

Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја на ероз<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> на конзервац<strong>и</strong>јата. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на ероз<strong>и</strong><strong>и</strong>. Штет<strong>и</strong> од<br />

ероз<strong>и</strong>јата. Фактор<strong>и</strong> од ко<strong>и</strong> <strong>за</strong>в<strong>и</strong>с<strong>и</strong> појавата <strong>и</strong> голем<strong>и</strong>ната на ероз<strong>и</strong>јата.<br />

Распознавање на ероз<strong>и</strong>јата. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> борба прот<strong>и</strong>в ероз<strong>и</strong>јата на водатаконзервац<strong>и</strong>он<strong>и</strong><br />

мерк<strong>и</strong>. Зашт<strong>и</strong>та од <strong>и</strong>р<strong>и</strong>гац<strong>и</strong>она ероз<strong>и</strong>ја. Одбрана од поплав<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето на конзервац<strong>и</strong>јата врз намалувањето на поплав<strong>и</strong>те. Еолска<br />

ероз<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Се состојат од ауд<strong>и</strong>торн<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>зработка на <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуалн<strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

програм<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

А. Г<strong>и</strong>чев: Мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> со <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та од ероз<strong>и</strong>ја.- Скопје, 1997; А. Г<strong>и</strong>чев, М.<br />

Вукел<strong>и</strong>ќ-Шутоска, Н. Георг<strong>и</strong>ев: Практ<strong>и</strong>кум по мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> со <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та од<br />

ероз<strong>и</strong>ја.- Скопје, 2000.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зведува устено откако поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вно ќе се оценат програм<strong>и</strong>те <strong>и</strong> се доб<strong>и</strong>е<br />

поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вна оценка на колокв<strong>и</strong>умот.

ГРАДИНАРСКО-ЦВЕЌАРСКА НАСОКА 103<br />

Предмет: ГРАДИНАРСТВО НА ОТВОРЕНО (ЗФ00315)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Дана<strong>и</strong>л Јанкуловск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Стекнување на знаења од град<strong>и</strong>нарското про<strong>и</strong>зводство на отворено <strong>и</strong><br />

с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>те (модел<strong>и</strong>те) на одгледување.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Избор на макро <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кро локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>за</strong> одгледување на одделн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong><br />

град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> <strong>и</strong> правц<strong>и</strong> на град<strong>и</strong>нарско про<strong>и</strong>зводство на<br />

отворено. Спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ка на технолог<strong>и</strong>јата на одгледување по груп<strong>и</strong> култур<strong>и</strong><br />

согласно н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> <strong>и</strong> морфолошк<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. Потекло,<br />

распространетост, стопанско значење, б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја, морфолог<strong>и</strong>ја, технолог<strong>и</strong>ја<br />

на про<strong>и</strong>зводство, пер<strong>и</strong>од<strong>и</strong> (роков<strong>и</strong>) на одгледување на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те од<br />

фам<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>и</strong>те: Solonaceae, Brasicaceae, Cucurbitaceae, Alliaceae, Fabaceae,<br />

Apiaceae, Asteraceae, Malvaceae, Chenopodiaceae, Convolvulaceae, Poaceae,<br />

Airoaceae, Portulaceae.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Со лаборатор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> студент<strong>и</strong>те ќе се <strong>за</strong>познаат со целосната<br />

морфолог<strong>и</strong>ја на растен<strong>и</strong>јата од <strong>и</strong>зучуван<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>. Анатомска градба на<br />

делов<strong>и</strong> од растен<strong>и</strong>јата ко<strong>и</strong> се кор<strong>и</strong>стат <strong>за</strong> храна <strong>и</strong> размножување Н<strong>и</strong>з<br />

практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> теренск<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> - <strong>за</strong>познавање со про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> по<br />

груп<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>, посета на про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> <strong>и</strong> опт<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> објект<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Алаџајков Л.: Општо град<strong>и</strong>нарство, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј, Скопје<br />

Лаз<strong>и</strong>ќ Б. <strong>и</strong> сор: Повртарство, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет у Новом Саду<br />

Јанкуловск<strong>и</strong> Д.: П<strong>и</strong>перка <strong>и</strong> патл<strong>и</strong>џан (монограф<strong>и</strong>ја), Скопје 1997<br />

С<strong>и</strong>монов Д: Д<strong>и</strong>ња <strong>и</strong> лубен<strong>и</strong>ца (монограф<strong>и</strong>ја), Скопје 1995<br />

С<strong>и</strong>монов Д.: Кром<strong>и</strong>д, лук <strong>и</strong> праз (монограф<strong>и</strong>ја), Скопје 1992<br />

Туџаров Т: Одгледување на домат, Скопје 1995<br />

М<strong>и</strong>хов А: Крастав<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> (монограф<strong>и</strong>ја), Пловд<strong>и</strong>в 1983<br />

Научн<strong>и</strong> <strong>и</strong> стручн<strong>и</strong> сепарат<strong>и</strong> <strong>за</strong> одделн<strong>и</strong> град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

проблем<strong>и</strong> во про<strong>и</strong>зводството.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зведува усно по предходно колокв<strong>и</strong>рање на вежб<strong>и</strong>те <strong>и</strong> оцена на<br />

сем<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те работ<strong>и</strong>.

104 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ЦВЕЌАРСТВО НА ОТВОРЕНО (ЗФ00316)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong> : VI, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Стефанка Хаџ<strong>и</strong>Пецова<br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање со б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те, морфолошк<strong>и</strong>те особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> технолог<strong>и</strong>ја на<br />

про<strong>и</strong>зводство на неко<strong>и</strong> груп<strong>и</strong> на цветн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се про<strong>и</strong>зведуваат на<br />

отворено.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Ботан<strong>и</strong>чка клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на култур<strong>и</strong>те. Општ<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. Распространетост.<br />

Нач<strong>и</strong>н на размножување. Технолог<strong>и</strong>ја. Берба <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н на чување.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Grahn, J., (1987): Vrteno Cvijeće. Mladinska Knjiga, Ljubljana-Zagreb<br />

Šelaru, E., Čeaušesku, M.E., (1984): Lale. Nolit- Beograd<br />

Fox, L., (1982): Vrtnog bilja. Globus - Zagreb (originalen izdavač: Marshall<br />

Cavendish Limited, London (1980))<br />

Institute of field and garden crops, scientific activities 1985-1989, (special<br />

publication No. 246), Department of scientific publications, the volcani center, Bet<br />

Dagen, Israel-1990<br />

Dole, J.; Willkins; (1999); "Floriculture, Principles and Practice", Prentice Hall<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на студент<strong>и</strong>те од<br />

практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот.

ГРАДИНАРСКО-ЦВЕЌАРСКА НАСОКА 105<br />

Предмет: ЛЕКОВИТИ И ЗАЧИНСКИ РАСТЕНИЈА (ЗФ00317)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Зоран Д<strong>и</strong>мов<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> опфаќа најважн<strong>и</strong>те леков<strong>и</strong>т<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong>ч<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја ко<strong>и</strong> можат да<br />

се одгледуваат на тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јата на Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја а како д<strong>и</strong>ва<br />

раст<strong>и</strong>телност можат да се најдат во пр<strong>и</strong>родата на не<strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стен<strong>и</strong>те<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> површ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, л<strong>и</strong>вад<strong>и</strong>те, пас<strong>и</strong>штата <strong>и</strong> сл. Главната цел на предметот<br />

е <strong>за</strong>познавање со н<strong>и</strong>вната б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> морфолог<strong>и</strong>ја, <strong>и</strong> основн<strong>и</strong>те<br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> ов<strong>и</strong>е растен<strong>и</strong>ја г<strong>и</strong> прават спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> <strong>и</strong> г<strong>и</strong> категор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат<br />

како леков<strong>и</strong>т<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>за</strong>ч<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Ботан<strong>и</strong>чка клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на леков<strong>и</strong>т<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>за</strong>ч<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја. Општ<strong>и</strong><br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>за</strong> с<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>, распространетост, нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на употреба,<br />

пр<strong>и</strong>готвување, сочувување (сушење, екстрах<strong>и</strong>рање на масло <strong>и</strong> сл.). Детален<br />

оп<strong>и</strong>с (ботан<strong>и</strong>чка пр<strong>и</strong>падност, потекло, б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав, нач<strong>и</strong>н на<br />

употреба, сочувување) <strong>и</strong> про<strong>и</strong>зводна технолог<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> околу 50 раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong><br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> како леков<strong>и</strong>т<strong>и</strong> <strong>и</strong>/<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>за</strong>ч<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно познавање на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те опфатен<strong>и</strong> со теоретск<strong>и</strong>от дел на<br />

наставата. Посета на ф<strong>и</strong>рм<strong>и</strong>/претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ја/аптек<strong>и</strong> <strong>и</strong> сл. ко<strong>и</strong> се <strong>за</strong>н<strong>и</strong>маваат со<br />

доработка, екстракц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> пакување на одреден<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> леков<strong>и</strong>т<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong>ч<strong>и</strong>нск<strong>и</strong><br />

растен<strong>и</strong>ја. Изработување сем<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> на <strong>за</strong>даден<strong>и</strong> тем<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Поголем број на кн<strong>и</strong>г<strong>и</strong>, енц<strong>и</strong>клопед<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> албум<strong>и</strong> каде в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те се детално<br />

оп<strong>и</strong>шан<strong>и</strong> <strong>и</strong> презент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> со цртеж <strong>и</strong>л<strong>и</strong> фотограф<strong>и</strong>ја.<br />

Во тесна релац<strong>и</strong>ја со предметот, до б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отеката на Земјоделск<strong>и</strong> факултет<br />

доставено е барање <strong>за</strong> набавка на следн<strong>и</strong>те две кн<strong>и</strong>г<strong>и</strong>:<br />

The Encyclopedia of Medicinal Plants: A Practical Reference Guide to More Than<br />

550 Key Medical Plants & Their Uses, Andrew Chevallier, ISBN: 0789410672,<br />

Publisher: Dorling Kindersley Publishing, Incorporated, i<br />

American Herbal Products Association's Botanical Safety Handbook, Author:<br />

American Herbal Products Association, Catalog Number: 1675, ISBN: 0849316758<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел <strong>и</strong><br />

ќе се предадат кор<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те сем<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>.

106 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ЗАШТИТЕНИ ПРОСТОРИ (ЗФ00318)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ѓорѓ<strong>и</strong> Март<strong>и</strong>новск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Стекнување познавања од областа на технолог<strong>и</strong>јата на град<strong>и</strong>нарското<br />

про<strong>и</strong>зводство во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен простор.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong>те простор<strong>и</strong>, <strong>и</strong>збор на локац<strong>и</strong>ја <strong>за</strong><br />

под<strong>и</strong>гање на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор, орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong>от простор,<br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong>, конструкц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> техн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на<br />

<strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong>те простор<strong>и</strong>, матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>зградба на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong>те простор<strong>и</strong>,<br />

обезбедување на услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong>те простор<strong>и</strong>, с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на зеленчук во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong>те простор<strong>и</strong>, општ<strong>и</strong> агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

мерк<strong>и</strong>, спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Во теоретск<strong>и</strong>от дел на вежб<strong>и</strong>те ќе се практ<strong>и</strong>кува конструкц<strong>и</strong>ја на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>-тен<strong>и</strong><br />

простор<strong>и</strong> <strong>и</strong> пресметка на матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>те <strong>за</strong> градба <strong>и</strong> <strong>за</strong>топлување. Во<br />

практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от, градба на дел од конструкц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> <strong>и</strong>зведба на неко<strong>и</strong> од општ<strong>и</strong>те<br />

агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong>.<br />

Обврзна л<strong>и</strong>тература:<br />

Popović M., Lazić Branka, 1989 (treće izdanje). Gajenje povrća u zaštićenom<br />

prostoru, Nolit, Beograd.<br />

Lazić Branka i dr., 2001. Povrće iz plastenika. Partenon, Beograd.<br />

Л<strong>и</strong>тература која се препорачува:<br />

Kamp P.G.H., Timmerman G.J., 1996. Computerized Enviromental Control in<br />

Greenhouses. IPC-Plant, Ede, The Netherlands.<br />

Стручн<strong>и</strong> <strong>и</strong> научн<strong>и</strong> трудов<strong>и</strong> од областа на градбата <strong>и</strong> <strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стувањето на<br />

<strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong>.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот е усмен <strong>и</strong>л<strong>и</strong>/<strong>и</strong> п<strong>и</strong>смен по претходна проверка на знаењата од<br />

практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот.

ГРАДИНАРСКО-ЦВЕЌАРСКА НАСОКА 107<br />

Предмет: ОВОШТАРСТВО - ИЗБОРЕН (ЗФ00319)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 3+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Марјан К<strong>и</strong>пр<strong>и</strong>јановск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>т<strong>и</strong> <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong> кај<br />

овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја, основн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>за</strong> под<strong>и</strong>гање <strong>и</strong> одгледување на<br />

овошн<strong>и</strong>те насад<strong>и</strong> <strong>и</strong> основн<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на поважн<strong>и</strong>те овошн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

сорт<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед, предмет <strong>и</strong> значење на овоштарството. Морфолог<strong>и</strong>ја на овошн<strong>и</strong>те<br />

растен<strong>и</strong>ја. Б<strong>и</strong>олошко-ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong> (стад<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>, пер<strong>и</strong>од<strong>и</strong> <strong>и</strong> фаз<strong>и</strong> во<br />

ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>от ц<strong>и</strong>клус на овошк<strong>и</strong>те). Еколог<strong>и</strong>ја на овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја.<br />

Размножување на овошн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Подлог<strong>и</strong> <strong>за</strong> одделн<strong>и</strong> овошн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>.<br />

Овошен расадн<strong>и</strong>к. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на калемење. Меѓусебно вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на компонент<strong>и</strong>те на<br />

калемот <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна компат<strong>и</strong>б<strong>и</strong>лност. Одгледување на подлог<strong>и</strong>те <strong>и</strong> садн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те во<br />

п<strong>и</strong>томн<strong>и</strong>кот. Вадење на садн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> постапка до употреба.<br />

Морфолошк<strong>и</strong>, б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>, помолошк<strong>и</strong> <strong>и</strong> стопанск<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на водечк<strong>и</strong>те<br />

сорт<strong>и</strong> кај поважн<strong>и</strong>те овошн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се одгледуваат кај нас.<br />

Под<strong>и</strong>гање на овошн<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>: <strong>и</strong>збор на локац<strong>и</strong>ја, пр<strong>и</strong>према на површ<strong>и</strong>ната. Избор<br />

на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>, подлог<strong>и</strong> <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>. Растојан<strong>и</strong>е на садење. Садење. Помотехн<strong>и</strong>ка:<br />

с<strong>и</strong>стем на одгледување, рез<strong>и</strong>дба, проредување на плодов<strong>и</strong>. Зашт<strong>и</strong>та од н<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

температур<strong>и</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> елементарн<strong>и</strong> непогод<strong>и</strong>. Агротехн<strong>и</strong>ка во овошн<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>:<br />

нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на одржување на почвата во овошн<strong>и</strong>те насад<strong>и</strong>, ѓубрење, наводнување.<br />

Берба, плас<strong>и</strong>рање, пакување <strong>и</strong> транспорт на овошјето. Чување на овошјето во<br />

об<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> плодочувал<strong>и</strong>шта, во ладн<strong>и</strong> плодочувал<strong>и</strong>шта во об<strong>и</strong>чна <strong>и</strong> контрол<strong>и</strong>рана<br />

атмосфера. Промен<strong>и</strong> на плодов<strong>и</strong>те во текот на чувањето.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>:<br />

Запознавање со орган<strong>и</strong>те <strong>и</strong> фенофаз<strong>и</strong>те на овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја.<br />

Запознавање со овошен расадн<strong>и</strong>к. Генерат<strong>и</strong>вно <strong>и</strong> вегетат<strong>и</strong>вно<br />

размножување. Подлог<strong>и</strong>. Калемење. Садење. Форм<strong>и</strong>рање на крун<strong>и</strong>. Рез<strong>и</strong>дба<br />

на родн<strong>и</strong> овошк<strong>и</strong>. Проредување на плодов<strong>и</strong>. Запознавање со агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

мерк<strong>и</strong>. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> амбалажа. Запознавање со поважн<strong>и</strong>те сорт<strong>и</strong> од овошн<strong>и</strong>те<br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Б. Р<strong>и</strong>стевск<strong>и</strong>., К. С<strong>и</strong>мовск<strong>и</strong>: Размножување на овошн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Скопје 1986.<br />

К. С<strong>и</strong>мовск<strong>и</strong>, Б. Р<strong>и</strong>стевск<strong>и</strong>: Општо овоштарство. Скопје,1986. Б. Р<strong>и</strong>стевск<strong>и</strong>:<br />

Под<strong>и</strong>гање <strong>и</strong> одгледување на овошн<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>. Скопје, 1995. М. Шошк<strong>и</strong>ќ:<br />

Воќарство. Београд, 1991. М. Групчев: Овошје од берба до потрошувачот.<br />

Скопје, 1991.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

108 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ЛОЗАРСТВО - ИЗБОРЕН (ЗФ00320)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 2+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петар Хр<strong>и</strong>стов<br />

доц. д-р Крум Бошков<br />

Цел на предметот:<br />

Да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>, со агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се<br />

пр<strong>и</strong>менуваат во современ<strong>и</strong>те лозов<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>, <strong>за</strong>стапеноста на лозов<strong>и</strong>те<br />

подлог<strong>и</strong>, сорт<strong>и</strong>те <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на в<strong>и</strong>нско грозје, како <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>те <strong>за</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство на трпезно грозје.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел:<br />

Вовед. Преглед на ло<strong>за</strong>рството во светот <strong>и</strong> кај нас. Значење на ло<strong>за</strong>рството<br />

Запознавање со орган<strong>и</strong>те на в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>. Еколошк<strong>и</strong> услов<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

одгледување на в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>. Размножување на в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>.<br />

Под<strong>и</strong>гнување на нов<strong>и</strong> лозов<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>, пр<strong>и</strong>мена на агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

ампелотехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> во млад лозов насад <strong>и</strong> лозов насад во редовна<br />

родност. Кроење на ло<strong>за</strong>та. Одржување на површ<strong>и</strong>ната во лозов<strong>и</strong>те насад<strong>и</strong>,<br />

берба, пакување, транспорт <strong>и</strong> чување на грозјето. Про<strong>и</strong>зводство на суво<br />

грозје. Изучување на стопанск<strong>и</strong> позначајн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>. Изучување на<br />

стопанск<strong>и</strong> позначајн<strong>и</strong> трпезн<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong> со разл<strong>и</strong>чен пер<strong>и</strong>од на созревање.<br />

Изучување на <strong>за</strong>стапен<strong>и</strong>те кај нас лозов<strong>и</strong> подлог<strong>и</strong> <strong>и</strong> подлог<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се од<br />

<strong>и</strong>нтерес <strong>за</strong> понатамошн<strong>и</strong>от развој на ло<strong>за</strong>рството кај нас.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање со орган<strong>и</strong>те на в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>, калемење на в<strong>и</strong>новата<br />

ло<strong>за</strong>, садење на в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>, с<strong>и</strong>стем <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н на кроење. Ампелографск<strong>и</strong><br />

оп<strong>и</strong>с на поважн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> <strong>и</strong> трпезн<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong> в<strong>и</strong>нова ло<strong>за</strong>. Ампелографско<br />

<strong>за</strong>познавање со лозов<strong>и</strong>те подлог<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

П. Хр<strong>и</strong>стов. Општо ло<strong>за</strong>рство, Скопје 2002. З. Бож<strong>и</strong>нов<strong>и</strong>ќ. Ампелограф<strong>и</strong>ја,<br />

Скопје, 1996.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ГРАДИНАРСКО-ЦВЕЌАРСКА НАСОКА 109<br />

Предмет: НАВОДНУВАЊЕ НА ГРАДИНАРСКИТЕ И ЦВЕЌАРСКИТЕ<br />

КУЛТУРИ (ЗФ00321)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ордан Чукал<strong>и</strong>ев<br />

пом. асс. Вјекослав Танасков<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со една основна мерка - наводнувањето - која се<br />

по<strong>и</strong>стоветува со одгледувањето на културн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја ко<strong>и</strong> се <strong>и</strong>зучуваат на<br />

оваа насока. Студент<strong>и</strong>те се обучуваат <strong>за</strong> да дадат одговор на тр<strong>и</strong>те основн<strong>и</strong><br />

прашања во наводнувањето <strong>и</strong> тоа: кога да се наводнува, колку вода да се<br />

даде <strong>и</strong> на кој нач<strong>и</strong>н. Покрај тоа се <strong>за</strong>познаваат со соодносот<br />

почва:вода:растен<strong>и</strong>е <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те меѓусебн<strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Значење на наводнувањето во град<strong>и</strong>нарството <strong>и</strong> цвеќарството.<br />

Наводнувањето во светот <strong>и</strong> Р. Македон<strong>и</strong>ја.<br />

Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на наводнувањето:<br />

Фактор<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> ја условуваат потребата од наводнување - кл<strong>и</strong>матск<strong>и</strong>, почвен<strong>и</strong>,<br />

в<strong>и</strong>д на култура, вегетац<strong>и</strong>онен пер<strong>и</strong>од, економск<strong>и</strong> услов<strong>и</strong>. Суша, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> суша,<br />

штет<strong>и</strong> <strong>и</strong> борба прот<strong>и</strong>в сушата. Воден реж<strong>и</strong>м на растен<strong>и</strong>јата во услов<strong>и</strong> на<br />

наводнување. Евапотрансп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>ја, д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

определување. Воден б<strong>и</strong>ланс. Вода-пр<strong>и</strong>нос-квал<strong>и</strong>тет. Водно-ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> својства<br />

на почвата значајн<strong>и</strong> во практ<strong>и</strong>ката на наводнувањето. Водн<strong>и</strong> констант<strong>и</strong> на<br />

почвата, метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> определување, <strong>и</strong>нф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја, ф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена во<br />

наводнувањето. Квал<strong>и</strong>тет на водата <strong>за</strong> наводнување, кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> <strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја, значење <strong>за</strong> квал<strong>и</strong>тетот на про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>те, <strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вотната сред<strong>и</strong>на.<br />

Определување на влажноста на почвата <strong>и</strong> времето на <strong>за</strong>левање<strong>и</strong> времето на<br />

<strong>за</strong>левање. Определување на нормата на наводнување <strong>и</strong> <strong>за</strong>левање. Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong> составување на календар на <strong>за</strong>левање <strong>и</strong> х<strong>и</strong>дромодул.<br />

Техн<strong>и</strong>ка на наводнувањето Пр<strong>и</strong>мена на одделн<strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на <strong>за</strong>левање <strong>и</strong><br />

наводнување (површ<strong>и</strong>нско-грав<strong>и</strong>тац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, дождење, подземно, капково,<br />

ферт<strong>и</strong>р<strong>и</strong>гац<strong>и</strong>ја - м<strong>и</strong>кронаводнување). Ир<strong>и</strong>гац<strong>и</strong>она ероз<strong>и</strong>ја. Наводнување со<br />

спец<strong>и</strong>јална цел (одбрана од мразев<strong>и</strong>, квал<strong>и</strong>тет на плодов<strong>и</strong>те, обојување,<br />

освежување). Уред<strong>и</strong> <strong>за</strong> наводнување, основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> експлоатац<strong>и</strong>ја.<br />

Наводнување на грд<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>, цвеќ<strong>и</strong>ња <strong>и</strong> парков<strong>и</strong> Наводнување на<br />

п<strong>и</strong>перк<strong>и</strong>, домат<strong>и</strong>, крастав<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, лубен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, д<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>, комп<strong>и</strong>р, кром<strong>и</strong>д, зелка. Реж<strong>и</strong>м<br />

на <strong>за</strong>левање кај рано, летно <strong>и</strong> касно про<strong>и</strong>зводство. Наводнување на втор<strong>и</strong><br />

култур<strong>и</strong>. Наводнување во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен простор (оранжер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> пластен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>).<br />

Наводнување во цвеќарството <strong>и</strong> паркарството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те<br />

Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на вод<strong>и</strong>те <strong>за</strong> наводнување со практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong>. Пресметка<br />

<strong>и</strong> определување на евапотрансп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>јата, нормата на наводнување <strong>и</strong><br />

нормата на <strong>за</strong>левање. Календар на <strong>за</strong>левање <strong>и</strong> х<strong>и</strong>дромодул. Практ<strong>и</strong>чна<br />

пр<strong>и</strong>мена на нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на наводнување <strong>и</strong> <strong>за</strong>левање. Пресметка <strong>и</strong><br />

определување на времето на <strong>за</strong>левање. Интенз<strong>и</strong>тет спрема <strong>и</strong>нф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

ф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја.

110 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Иљовск<strong>и</strong> И (1992) Наводнување, скр<strong>и</strong>пта, Скопје. Бошњак Ѓ. (1999)<br />

Наводњавање пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong>х усева, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет у Новом Саду,<br />

Пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong> факултет, Нов<strong>и</strong> Сад, Драгов<strong>и</strong>ќ С. (2000) Наводњавање,<br />

Научн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тут <strong>за</strong> ратарство <strong>и</strong> повртарство, Нов<strong>и</strong> Сад, Стој<strong>и</strong>ќев<strong>и</strong>ќ Д. (1996)<br />

Наводњавање пољопр<strong>и</strong>вредног земљ<strong>и</strong>шта, Партенон, Београд, Nielsen D.<br />

(editor) at all. (1990) Irrigation of Agricultural Crops, ASA, Medison<br />

Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на полагање на предметот:<br />

Се полага после утврдување на знаењата од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот

ГРАДИНАРСКО-ЦВЕЌАРСКА НАСОКА 111<br />

Предмет: ОДГЛЕДУВАЊЕ НА ЗЕЛЕНЧУК ВО ЗАШТИТЕНИ ПРОСТОРИ<br />

(ЗФ00506)<br />

Семестар број на часов<strong>и</strong>: VII, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Дана<strong>и</strong>л Јанкуловск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Стекнување на знаења <strong>за</strong> технолог<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> техн<strong>и</strong>ката на про<strong>и</strong>зводство на<br />

зеленчук во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чноста на услов<strong>и</strong>те (м<strong>и</strong>крокл<strong>и</strong>мата) во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>те простор<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

одгледуавње на зеленчуков<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. Правц<strong>и</strong> на про<strong>и</strong>зводство на зеленчук во<br />

<strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong> <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сно од т<strong>и</strong>пот на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong> <strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong><br />

зеленчуц<strong>и</strong>. Техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на одгледување на одделн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сно од<br />

б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> морфолошк<strong>и</strong>те одл<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. Про<strong>и</strong>зводство на зеленчук во<br />

елементарно <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> <strong>и</strong> совршено <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong>. Спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

агроб<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> на нега <strong>за</strong> опт<strong>и</strong>мален раст <strong>и</strong> разв<strong>и</strong>ток на одгледуван<strong>и</strong>те<br />

култур<strong>и</strong> <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>. Избор на погодн<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong> <strong>и</strong> соодветн<strong>и</strong> техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на<br />

одгледување. Одредување на степен на зрелост <strong>за</strong> берба на плодов<strong>и</strong><br />

култур<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со морфолошк<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>те<br />

одгледуван<strong>и</strong> во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong>. Квал<strong>и</strong>тет на расадот. Практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>;<br />

рез<strong>и</strong>дба, ф<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зење, пр<strong>и</strong>крепување, следење на фаз<strong>и</strong> на развој.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Алаџајков Л. 1983: Општо град<strong>и</strong>нарство, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј, Скопје<br />

Марков<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> сор: Гајање поврħа. См.Паланка, 1997<br />

Дамјанов<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> сор: Поврће у пластен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ма. См.Паланка, 2001<br />

Научн<strong>и</strong> <strong>и</strong> стручн<strong>и</strong> сепарат<strong>и</strong> од областа на град<strong>и</strong>нарството во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong><br />

простор<strong>и</strong><br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зведува усно откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на матер<strong>и</strong>јата од<br />

практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел <strong>и</strong> <strong>и</strong>зработен<strong>и</strong>те семенарск<strong>и</strong> тем<strong>и</strong>.

112 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ПРОИЗВОДСТВО НА ЦВЕЌЕ ВО ЗАШТИТЕНИ ПРОСТОРИ<br />

(ЗФ00507)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong> : VII, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Стефанка Хаџ<strong>и</strong>Пецова<br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање со б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те, морфолошк<strong>и</strong>те особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> технолог<strong>и</strong>ја на<br />

про<strong>и</strong>звоство на неколку груп<strong>и</strong> на цветн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се про<strong>и</strong>зведуваат во<br />

<strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен простор..<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Ботан<strong>и</strong>чка клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на култур<strong>и</strong>те. Општ<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>.<br />

Распространетост, Нач<strong>и</strong>н на размножување. Технолог<strong>и</strong>ја на про<strong>и</strong>зводство.<br />

Берба <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н на чување.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Institute of field and garden crops, scientific activities 1985-1989, (special<br />

publication No. 246), Department of scientific publications, the volcani center, Bet<br />

Dagen, Israel-1990<br />

Wright, M., (1978): The Complete Indoor Gardener. Pan Books Lth, London<br />

Muller- Jdzerda, A. C. (1971): 100 sobnih biljaka u boji. Mladost, Zagreb<br />

Dole, J.;Willkins; (1999); " Floriculture, Principles and Practice", Prentice Hall<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на студент<strong>и</strong>те од<br />

практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот.

ГРАДИНАРСКО-ЦВЕЌАРСКА НАСОКА 113<br />

Предмет: ДОРАБОТКА НА ЗЕЛЕНЧУК И ЦВЕЌЕ (ЗФ00508)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ѓорѓ<strong>и</strong> Март<strong>и</strong>новск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Стекнување на знаења од процес<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong> доработката на зеленчук <strong>и</strong> цвеќе.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед во технолог<strong>и</strong>јата на доработката на зеленчук <strong>и</strong> цвеќе. Тајм<strong>и</strong>рано<br />

про<strong>и</strong>зводство. Оценување погодност <strong>за</strong> берба. Подготовка <strong>за</strong> берба. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong> берба. Помошн<strong>и</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Берба на одделн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на зелечук <strong>и</strong> цвеќе.<br />

Послебербен<strong>и</strong> ман<strong>и</strong>пулац<strong>и</strong><strong>и</strong> (ч<strong>и</strong>стење, м<strong>и</strong>ење, ослободување од раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong><br />

остатоц<strong>и</strong>, освежување).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Изготвување на модел<strong>и</strong> <strong>за</strong> тајм<strong>и</strong>рано про<strong>и</strong>зводство. План<strong>и</strong>рање на берба.<br />

Операц<strong>и</strong><strong>и</strong> пр<strong>и</strong> берба кај разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> зеленчук <strong>и</strong> цвеќе. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>зведување на послебербен<strong>и</strong>те опроцес<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Алаџајков Л., 1986. Доработка <strong>и</strong> контрола на зеленчук. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј", Скопје.<br />

Ljubisavljević M., 1965. Voće, povrće, pečurke i prerađevine. Privredni pregled,<br />

Beograd.<br />

Л<strong>и</strong>тература која се препорачува:<br />

Shewfelt L.R., Prussia E.S., 1997. Postharvest Handling/A Systems Approach,<br />

Food Science and Technology.<br />

Стручн<strong>и</strong> <strong>и</strong> научн<strong>и</strong> трудов<strong>и</strong> од областа на доработката на зеленчук <strong>и</strong> цвеќе.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот е усмен <strong>и</strong>л<strong>и</strong>/<strong>и</strong> п<strong>и</strong>смен по претходна проверка на знаењата од<br />

практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот.

114 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: СТАНДАРДИЗАЦИЈА И КОНТРОЛА НА ЗЕЛЕНЧУК И ЦВЕЌЕ<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00509)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>:VII, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ѓорѓ<strong>и</strong> Март<strong>и</strong>новск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Стекнување на знаења <strong>за</strong> пост-бербен<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong>, стандард<strong>и</strong>, обезбедување<br />

квал<strong>и</strong>тет, чување <strong>и</strong> транспорт кај зеленчукот <strong>и</strong> цвеќето.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> <strong>и</strong> б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> после бербата. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на<br />

температурата, влагата <strong>и</strong> гасов<strong>и</strong>те. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> пореметувања <strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето<br />

врз стопанската вредност. Патолог<strong>и</strong>ја. Стандард<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање. Стандард<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

квал<strong>и</strong>тет. Процес на контрола на квал<strong>и</strong>тет. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> пакување <strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong><br />

амбалажа. Чување на зеленчукот <strong>и</strong> цвеќето. Транспорт.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Лабораторатор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> <strong>за</strong> матер<strong>и</strong>јалот <strong>и</strong>зучуван во<br />

теоретск<strong>и</strong>от дел. Запознавање со опрема <strong>и</strong> објект<strong>и</strong> каде се <strong>и</strong>зведуваат<br />

процес<strong>и</strong>те <strong>за</strong> стандард<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја, чувањето <strong>и</strong> средствата <strong>за</strong> транспорт.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Алаџајков Л., 1986. Доработка <strong>и</strong> контрола на зеленчук. УКМ, Скопје.<br />

Ljubisavljević M., 1965. Voće, povrće, pečurke i prerađevine. Privredni pregled,<br />

Beograd.<br />

Л<strong>и</strong>тература која се препорачува:<br />

Wills R.B.H., et al., 1989. Postharvest - an introduction to the physiology and<br />

handling of fruits and vegetables.<br />

Centre for the Promotion of Imports from Developing Countries, 1998.<br />

Enviromental Quick Scan for Flowers and Plants. CBI, Rotterdam.<br />

Salunkhe D.K., Kadam S.S., 1998. Handbook of Vegetable Science and<br />

Tehnology: Production, Composition, Storage and Processing.<br />

Стручн<strong>и</strong> <strong>и</strong> научн<strong>и</strong> трудов<strong>и</strong> од областа на доработката на зеленчук <strong>и</strong> цвеќе.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот е усмен <strong>и</strong>л<strong>и</strong>/<strong>и</strong> п<strong>и</strong>смен по претходна проверка на знаењата од<br />

практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот.

ГРАДИНАРСКО-ЦВЕЌАРСКА НАСОКА 115<br />

Предмет: ЕНТОМОЛОГИЈА СО ФИТОФАРМАЦИЈА (ЗФ00510)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Стан<strong>и</strong>слава Ла<strong>за</strong>ревска<br />

пом. асс. Б<strong>и</strong>лјана Талеска<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те од класата Инсецта:<br />

Н<strong>и</strong>вното с<strong>и</strong>стематско место, градба, стопанското значење во земјоделското<br />

про<strong>и</strong>зводство, а посебно во град<strong>и</strong>нарството, можн<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на<br />

град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја. Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот: Вовед.<br />

Постанок <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>логен<strong>и</strong>ја на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те. С<strong>и</strong>стематско место на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те во<br />

ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>нското царство (карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка на колото Артропода). Морфолог<strong>и</strong>ја на<br />

<strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те. Анатом<strong>и</strong>ја на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те. Орган<strong>и</strong> <strong>за</strong> секрец<strong>и</strong>ја (жлезд<strong>и</strong> со<br />

надворешно <strong>и</strong> внатрешно лачење). Сет<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong> (механ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

дразб<strong>и</strong>, влажност, топл<strong>и</strong>на, слух, в<strong>и</strong>д. Дв<strong>и</strong>жење <strong>и</strong> однесување на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те.<br />

Орган<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на светл<strong>и</strong>на. Разв<strong>и</strong>ток на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те. Еколог<strong>и</strong>ја на<br />

<strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те. Аб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>. Антропоген<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>.<br />

Вкупно дејство на еколошк<strong>и</strong>те фактор<strong>и</strong>, еколошка пласт<strong>и</strong>чност. Промен<strong>и</strong> во<br />

бројноста на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те - масовн<strong>и</strong> појав<strong>и</strong>. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> борба со <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те.<br />

Спец<strong>и</strong>јална ентомолог<strong>и</strong>ја: Бескр<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong> Apterygota: Protura, Diplura,<br />

Collembola, Thysanura. Кр<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong> Pterygota: Orthoptera (Saltatoria),<br />

Isoptera, Dermaptera, Thysanoptera, Heteroptera, Homoptera, Neuroptera,<br />

Coleoptera, Lepidoptera, Diptera, Hymenoptera.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање со матер<strong>и</strong>јата од следн<strong>и</strong>те поглавја: с<strong>и</strong>стематско<br />

значење на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те, морфолог<strong>и</strong>ја, внатрешна градба, дв<strong>и</strong>жење <strong>и</strong><br />

однесување, размножување <strong>и</strong> разв<strong>и</strong>ток, мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> борба со <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

с<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка. Посебно ќе се обработат штетн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong> кај плодов<strong>и</strong>те<br />

култур<strong>и</strong>, зелков<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>, л<strong>и</strong>снат<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>, мешункаст<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>, луков<strong>и</strong>те<br />

култур<strong>и</strong>, коренаст<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>, на повеќегод<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>те зеленчуков<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>, кај<br />

печурк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> кај декорат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Н. Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ, Д. С<strong>и</strong>мова-Тош<strong>и</strong>ќ, Е. Анчев: Земјоделска ентомолог<strong>и</strong>ја (I –<br />

општ дел), Скопје, 1987. Ж. Ковачев<strong>и</strong>ќ: Општа <strong>и</strong> посебна ентомолог<strong>и</strong>ја,<br />

Загреб, 1960. П. Вукасов<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> сор.: Штеточ<strong>и</strong>не у б<strong>и</strong>љној про<strong>и</strong>зводњ<strong>и</strong> (I <strong>и</strong> II дел),<br />

Београд, 1964. Lea Schmidt: Tablice za determinaciju insekata, Zagreb, 1970. A.<br />

Беш <strong>и</strong> сор.: Општа ентомолог<strong>и</strong>ја, Сарајево, 1980. Н. Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> сор.:<br />

Посебна ентомолог<strong>и</strong>ја (I <strong>и</strong> II дел), Белград, 1985. Н. Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ, Д. С<strong>и</strong>мова-<br />

Тош<strong>и</strong>ќ: Посебна ентомолог<strong>и</strong>ја, Београд, 1987. М.Мацељск<strong>и</strong>, Ј. Игрц:<br />

Ентомолог<strong>и</strong>ја: 1991. Н. Ѓук<strong>и</strong>ќ, С. Малет<strong>и</strong>н: Пољопр<strong>и</strong>вредна зоолог<strong>и</strong>ја са<br />

еколог<strong>и</strong>јом, Нов<strong>и</strong> Сад, 1998. М. Мацељск<strong>и</strong> <strong>и</strong> сурадн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: Заст<strong>и</strong>та поврќа од<br />

штеточ<strong>и</strong>на, Загреб, 1997. М. Мацељск<strong>и</strong>: Пољопр<strong>и</strong>вредна ентомолог<strong>и</strong>ја,<br />

Загреб, 1999. М. Постоловск<strong>и</strong>, Ф. Пејч<strong>и</strong>новск<strong>и</strong>, Т. Костов, Р. Накова: Преглед<br />

на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> во Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја Скопје, 2000.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зготвува <strong>и</strong>нсектар<strong>и</strong>ум, се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

116 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ОБЛИКУВАЊЕ НА ГРАДИНИ - ИЗБОРЕН (ЗФ00511)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Стефанка Хаџ<strong>и</strong>Пецова<br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање со процесот на д<strong>и</strong><strong>за</strong>јн<strong>и</strong>рање на греад<strong>и</strong>ната <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> зелен<strong>и</strong><br />

површ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Истор<strong>и</strong>ја на пеј<strong>за</strong>жната арх<strong>и</strong>тектура. Теор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> основ<strong>и</strong> на пеј<strong>за</strong>жното<br />

проект<strong>и</strong>рање.б<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на постојн<strong>и</strong>те правц<strong>и</strong>. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на<br />

пеј<strong>за</strong>ж<strong>и</strong>те <strong>и</strong> местото. Карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на современ<strong>и</strong>те град<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Постапка пр<strong>и</strong><br />

д<strong>и</strong><strong>за</strong>јн<strong>и</strong>рање на град<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Слободно <strong>и</strong> техн<strong>и</strong>чко цратње-основ<strong>и</strong>. Изработка на проект (т<strong>и</strong>мска работа).<br />

Цвеќето како елемент на град<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Simonds, O. J. Landscape architecture, McGrow-Hill Book Company, 1961<br />

McHard, Ian L., Design with Nature, The Natural History Press, 1969<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на студент<strong>и</strong>те од<br />

практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот.

ГРАДИНАРСКО-ЦВЕЌАРСКА НАСОКА 117<br />

Предмет: МЕНАЏМЕНТ ВО ГРАДИНАРСТВОТО И ЦВЕЌАРСТВОТО<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00512)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>ле Пешевск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> едуц<strong>и</strong>ра студент<strong>и</strong>те во врска со управувањето <strong>и</strong> раководењето<br />

<strong>и</strong> <strong>за</strong> орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рањето на град<strong>и</strong>нарското <strong>и</strong> цвеќарското про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Значење на град<strong>и</strong>нарското <strong>и</strong> цвеќарското про<strong>и</strong>зводство Фактор<strong>и</strong> на<br />

земјоделското про<strong>и</strong>зводство. Орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање, одлучување, управување <strong>и</strong><br />

раководење. План<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> проект<strong>и</strong>рање. Реон<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја. Спец<strong>и</strong>јал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја.<br />

Голем<strong>и</strong>на <strong>и</strong> основн<strong>и</strong> пропорц<strong>и</strong><strong>и</strong> на поледелското про<strong>и</strong>зводство. Мерење <strong>и</strong><br />

оценување на <strong>и</strong>нтенз<strong>и</strong>вноста. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на земј<strong>и</strong>шната тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>ја.<br />

Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на стопанск<strong>и</strong> двор. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на патна мрежа. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />

на водоснабдување. Рац<strong>и</strong>онална експлоатац<strong>и</strong>ја на средствата <strong>за</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство. Ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> <strong>и</strong> пат<strong>и</strong>шта <strong>за</strong> под<strong>и</strong>гнување на продукт<strong>и</strong>вноста на<br />

трудот. Норм<strong>и</strong>рање на трудот <strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> норм<strong>и</strong>рање. Анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка процена<br />

на работн<strong>и</strong>те места <strong>и</strong> работ<strong>и</strong>те. Персонален менаџмент. Вкупен пр<strong>и</strong>ход <strong>и</strong><br />

неговата расподела. Економск<strong>и</strong> однос<strong>и</strong> меѓу делов<strong>и</strong> на претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ето.<br />

Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на стопанската дејност. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> економ<strong>и</strong>ка на<br />

про<strong>и</strong>зводството на домат<strong>и</strong>, на п<strong>и</strong>перка, на крастав<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, на лубен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> д<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>,<br />

на комп<strong>и</strong>р. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на оранжер<strong>и</strong>ското про<strong>и</strong>зводство. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

економ<strong>и</strong>ка на про<strong>и</strong>зводството на каранф<strong>и</strong>л <strong>и</strong> гербер. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на основна<br />

<strong>и</strong> на дополн<strong>и</strong>телна обработка на почвата. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на ѓубрење на<br />

почвата, на се<strong>и</strong>дба <strong>и</strong> на ф<strong>и</strong>то<strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Операт<strong>и</strong>вен план. План <strong>за</strong> <strong>и</strong>звршување на работн<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong>. Утврдување на<br />

норма време <strong>и</strong> работен ефект. Рац<strong>и</strong>онална орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на основн<strong>и</strong>те<br />

работн<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> во град<strong>и</strong>нарството <strong>и</strong> цвеќарството.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства <strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на сточарското<br />

про<strong>и</strong>зводство. Галев, Арсовск<strong>и</strong>. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св. К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј" - Скопје,<br />

Скопје, 1990. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на поледелското про<strong>и</strong>зводство - практ<strong>и</strong>кум.<br />

Пешевск<strong>и</strong>, Анак<strong>и</strong>ев. Земјоделск<strong>и</strong> факултет, Скопје, 1995. Менаџмент во<br />

град<strong>и</strong>нарството <strong>и</strong> цвеќарството (автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> предавања). Пешевск<strong>и</strong>,<br />

Земјоделск<strong>и</strong> факултет, Скопје.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на студент<strong>и</strong>те<br />

од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел од предметот.

118 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ПРОИЗВОДСТВО НА СЕМЕ И САДЕН МАТЕРИЈАЛ ОД<br />

ГРАДИНАРСКИ И ЦВЕЌАРСКИ ВИДОВИ - ИЗБОРЕН (ЗФ00606)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Дана<strong>и</strong>л Јанкуловск<strong>и</strong><br />

проф. д-р Стефанка Хаџ<strong>и</strong>Пецова<br />

Цел на предметот:<br />

Стекнување на знаења <strong>за</strong> метод<strong>и</strong>те <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>нот на размножување <strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство на репродукт<strong>и</strong>вен матер<strong>и</strong>јал.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед <strong>и</strong> економско значење на матер<strong>и</strong>јалот <strong>за</strong> размножување (семе <strong>и</strong> саден<br />

матер<strong>и</strong>јал). Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на размножување на град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> цвеќарск<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>.<br />

Општ<strong>и</strong> <strong>и</strong> посебн<strong>и</strong> услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на семе <strong>и</strong> саден матер<strong>и</strong>јал.<br />

Пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> дегенер<strong>и</strong>рање на сортата. Метод<strong>и</strong> на одржување <strong>и</strong> одб<strong>и</strong>рање на<br />

преосновен <strong>и</strong> основе репродукт<strong>и</strong>вен матер<strong>и</strong>јал. Технолог<strong>и</strong>ја на про<strong>и</strong>зводство<br />

на семе од едногод<strong>и</strong>шн<strong>и</strong> <strong>и</strong> повеќегод<strong>и</strong>шн<strong>и</strong> град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>, од<br />

фам<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>и</strong>те Solonaceae, Cucurbitaceae, Fabaceae, Apiaceae. Alliaceae,<br />

Brasicaceae, Malvaceae, Chenopodiaceae, Poaceae.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со репродукт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те (генерат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> <strong>и</strong> вегетат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>). Утврдување<br />

на квал<strong>и</strong>тетот на семето <strong>и</strong> сортен матер<strong>и</strong>јал. Доработка <strong>и</strong> пакување. Теренск<strong>и</strong><br />

вежб<strong>и</strong> : Обука <strong>за</strong> стручна контрола на семенск<strong>и</strong>те посев<strong>и</strong>. Одб<strong>и</strong>рање на<br />

почетен матер<strong>и</strong>јал- <strong>и</strong>над<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуално <strong>и</strong> масовно. Посета на центр<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

доработка на семе <strong>и</strong> <strong>за</strong>познавање на процесната техн<strong>и</strong>ка.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Колев Н., 1967: Зеленчуково семе про<strong>и</strong>зводство, Зем<strong>и</strong>здат, Пловд<strong>и</strong>в;<br />

Јанкуловск<strong>и</strong> Д, 1988: Значај ел<strong>и</strong>те у про<strong>и</strong>зводњ<strong>и</strong> повртног<br />

семена.Семенарство, Загреб; Јанкулов М. 1992: Селекц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

семепро<strong>и</strong>зводство, Соф<strong>и</strong>ја; Р<strong>за</strong>множување на декорат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја,<br />

International plant propagators society, ipps in Bulgaria-Secound Scietific<br />

Conference, Sofija 5-7 Oktomvri, 1996, Сепарат<strong>и</strong> од научн<strong>и</strong> <strong>и</strong> стручн<strong>и</strong><br />

сп<strong>и</strong>сан<strong>и</strong>ја.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зведува усно откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на матер<strong>и</strong>јата од<br />

практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел <strong>и</strong> <strong>и</strong>зработен<strong>и</strong>те семенарск<strong>и</strong> тем<strong>и</strong>.

ГРАДИНАРСКО-ЦВЕЌАРСКА НАСОКА 119<br />

Предмет: СЕЛЕКЦИЈА НА ГРАДИНАРСКИ И ЦВЕЌАРСКИ ВИДОВИ<br />

(ЗФ00607)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 3 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Љубом<strong>и</strong>р Мар<strong>и</strong>нков<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање на студент<strong>и</strong>те со метод<strong>и</strong>те на селекц<strong>и</strong>јата со цел <strong>и</strong>здвојување<br />

на нов<strong>и</strong> генот<strong>и</strong>пов<strong>и</strong><br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Задача <strong>и</strong> цел на предметот. Центр<strong>и</strong> на потекло. Интродукц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> проучување<br />

на почетн<strong>и</strong>от матер<strong>и</strong>јал. По<strong>и</strong>м <strong>за</strong> сорта, х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>д, клон, популац<strong>и</strong>ја. Одб<strong>и</strong>рање<br />

кај ксеногамн<strong>и</strong>, автогамн<strong>и</strong> <strong>и</strong> култур<strong>и</strong> што вегетат<strong>и</strong>вно се размножуваат.<br />

Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> создавање вештачк<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>морфен матер<strong>и</strong>јал. Метод<strong>и</strong> на<br />

<strong>и</strong>здвојување на нов<strong>и</strong> генот<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>. Исп<strong>и</strong>тување на новосоздаден<strong>и</strong>от матер<strong>и</strong>јал<br />

како <strong>и</strong> негово тест<strong>и</strong>рање. Селекц<strong>и</strong>ја на отпорност на болест<strong>и</strong> <strong>и</strong> штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Споредбен<strong>и</strong> <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тувања <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна б<strong>и</strong>ометр<strong>и</strong>ска анал<strong>и</strong><strong>за</strong>. Пр<strong>и</strong>мена на посебн<strong>и</strong><br />

селекц<strong>и</strong>он<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> кај одделн<strong>и</strong> град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> <strong>и</strong> цвеќарск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>.<br />

Рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>рање на новосоздаден<strong>и</strong>те генот<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>-сорт<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Одб<strong>и</strong>рање кај автогамн<strong>и</strong> <strong>и</strong> ксеногамн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. Клоново одб<strong>и</strong>рање. Постапка<br />

пр<strong>и</strong> <strong>и</strong>зборот на ел<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> ед<strong>и</strong>нк<strong>и</strong>. Споредбен<strong>и</strong> <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тувања. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> - техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на<br />

х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>д<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на метр<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те својства. Математ<strong>и</strong>чка обработка на<br />

податоц<strong>и</strong>те од сортн<strong>и</strong>те оп<strong>и</strong>т<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>терат<strong>и</strong>ра:<br />

Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>и</strong> метод<strong>и</strong> оплемењ<strong>и</strong>вања б<strong>и</strong>ља. (1992) С. Боројев<strong>и</strong>ќ. Белград.<br />

Практ<strong>и</strong>кум по селекц<strong>и</strong>ја. (1997) Цветанка Најчевска. Скопје<br />

Б<strong>и</strong>љна генет<strong>и</strong>ка. А. Ѓок<strong>и</strong>ќ. Научна кн<strong>и</strong>га. Белград. Автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> коп<strong>и</strong><strong>и</strong> од<br />

предавањата.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зведува усно со претходно положен колокв<strong>и</strong>ум.

120 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: БЕЗПОЧВЕНО ОДГЛЕДУВАЊЕ НА ЗЕЛЕНЧУК И ЦВЕЌЕ<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00608)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 2+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Јованка Катаж<strong>и</strong>на Петревска<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>каже <strong>и</strong> објасн<strong>и</strong> алтернат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те х<strong>и</strong>дропон<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

метод<strong>и</strong> на про<strong>и</strong>зводство на зеленчук <strong>и</strong> цветн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> на отворено, карактерот <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мената на супстрат<strong>и</strong>те <strong>и</strong> хранл<strong>и</strong>в<strong>и</strong>те раствор<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> н<strong>и</strong>з детално оп<strong>и</strong>шаната про<strong>и</strong>зводна технолог<strong>и</strong>ја на неколку нај<strong>за</strong>стапен<strong>и</strong><br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се одгледуваат беспочвено во светот да ја објасн<strong>и</strong> комплексноста<br />

на опремата <strong>и</strong> на безпочвеното одгледување зеленчук <strong>и</strong> цвеќе.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Истор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> разв<strong>и</strong>ток на х<strong>и</strong>дропон<strong>и</strong>ката во светот. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на<br />

про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong>те технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се пр<strong>и</strong>менуваат во х<strong>и</strong>дропон<strong>и</strong>чното<br />

про<strong>и</strong>зводство. Запознавање со одделн<strong>и</strong>те делов<strong>и</strong> на опремата <strong>за</strong> беспочвено<br />

одгледување. Запознавање со в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>те на супстрат<strong>и</strong>те.<br />

Пр<strong>и</strong>готвување на хранл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> раствор<strong>и</strong>, концентрац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> к<strong>и</strong>селост на раствор<strong>и</strong>те<br />

<strong>и</strong> н<strong>и</strong>вно кор<strong>и</strong>г<strong>и</strong>рање. Детален оп<strong>и</strong>с на про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> со пр<strong>и</strong>мена на<br />

разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> безпочвен<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> на одгледување кај <strong>и</strong>ст<strong>и</strong> зеленчуков<strong>и</strong> <strong>и</strong> цветн<strong>и</strong><br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> (домат<strong>и</strong>, крастав<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, п<strong>и</strong>перк<strong>и</strong>, салата, <strong>за</strong>ч<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>, гербера,<br />

каранф<strong>и</strong>л <strong>и</strong> сл.). Квал<strong>и</strong>тет на про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>те доб<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> со вој нач<strong>и</strong>н на<br />

про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на беспочвената култ<strong>и</strong>вац<strong>и</strong>ја врз ж<strong>и</strong>вотната<br />

сред<strong>и</strong>на. Економско значење на беспочвеното одгледување.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно познавање на с<strong>и</strong>те мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се кор<strong>и</strong>стат <strong>за</strong> беспочвено<br />

одгледување; рецептур<strong>и</strong> <strong>за</strong> хранл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> раствор<strong>и</strong>; пресметка на елемент<strong>и</strong>те<br />

потребн<strong>и</strong> <strong>за</strong> раст <strong>и</strong> развој на определен<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>. Посета на оранжер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> површ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> каде се пр<strong>и</strong>менува некој од беспочвен<strong>и</strong>те метод<strong>и</strong>.<br />

Изработување сем<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> на <strong>за</strong>даден<strong>и</strong> тем<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Голем број на странска л<strong>и</strong>тература во која се детално оп<strong>и</strong>шан<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

презент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> со цртеж <strong>и</strong>л<strong>и</strong> фотограф<strong>и</strong>ја одделн<strong>и</strong>те метод<strong>и</strong> на беспочвено<br />

одгледување. Фотокоп<strong>и</strong><strong>и</strong> од матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>готвен<strong>и</strong> <strong>за</strong> одделн<strong>и</strong>те<br />

предавања (веројатно е дека до отпочнување на наставата кај град<strong>и</strong>нарскоцвеќарската<br />

насока ќе б<strong>и</strong>де обезбеден <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>рачн<strong>и</strong>к <strong>за</strong> овој предмет).<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел <strong>и</strong><br />

ќе се предадат кор<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те сем<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>.

ГРАДИНАРСКО-ЦВЕЌАРСКА НАСОКА 121<br />

Предмет: ФИТОПАТОЛОГИЈА СО ФИТОФАРМАЦИЈА (ЗФ00609)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петар Јованчев<br />

асс. м-р Влад<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Стојановск<strong>и</strong><br />

пом. асс. Б<strong>и</strong>лјана Кузмановска<br />

Цел на предметот:<br />

Воведување на студент<strong>и</strong>те во теоретско <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање на општата<br />

<strong>и</strong> спец<strong>и</strong>јалната ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја, општата <strong>и</strong> спец<strong>и</strong>јалната ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја<br />

(фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Општ дел: По<strong>и</strong>м <strong>за</strong> раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong> <strong>и</strong> економско значење. Пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong><br />

на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong>. Основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на ф<strong>и</strong>топатоген<strong>и</strong>те: габ<strong>и</strong>,<br />

бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>, в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>, р<strong>и</strong>кец<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> в<strong>и</strong>ш<strong>и</strong> параз<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> цветн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. С<strong>и</strong>мптоматолог<strong>и</strong>ја.<br />

Параз<strong>и</strong>т<strong>и</strong> <strong>и</strong> параз<strong>и</strong>т<strong>и</strong><strong>за</strong>м во раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>от свет. Патогене<strong>за</strong>.<br />

Еп<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>тот<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> сузб<strong>и</strong>вање. Ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја: местото <strong>и</strong> улогата<br />

на фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата на растен<strong>и</strong>јата. Контактн<strong>и</strong> фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>.<br />

С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Ант<strong>и</strong>б<strong>и</strong>от<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> како фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>м на<br />

дејството на фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те, толерантност на патоген<strong>и</strong>те кон фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те,<br />

отровност на фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те, ф<strong>и</strong>тотокс<strong>и</strong>чност на фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те, рез<strong>и</strong>дуално<br />

дејство, толеранца <strong>и</strong> каренца. Б<strong>и</strong>олошко спречување на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те<br />

болест<strong>и</strong>. Пр<strong>и</strong>мена на б<strong>и</strong>отехнолог<strong>и</strong>ја во раст<strong>и</strong>телната патолог<strong>и</strong>ја. Спец<strong>и</strong>јален<br />

дел: М<strong>и</strong>коз<strong>и</strong>: Царство: Фунг<strong>и</strong>, Оддел: I. Myxomycota, Оддел: II. Eumycota,<br />

пододдел: 1. Mastigomycotina, пододдел: 2. Zygomycotina, поддодел: 3.<br />

Ascomycotina, пододдел: 4. Basidiomycotina, пододдел: 5. Deuteromycotina.<br />

Бактер<strong>и</strong>оз<strong>и</strong>, в<strong>и</strong>роз<strong>и</strong>, м<strong>и</strong>коплазм<strong>и</strong> <strong>и</strong> параз<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> цветн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на<br />

град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> украсн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те: Запознавање со морфолошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те<br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на одделн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те болест<strong>и</strong>.<br />

Распознавање на поважн<strong>и</strong>те болест<strong>и</strong> на хербар<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран матер<strong>и</strong>јал. Теренск<strong>и</strong><br />

вежб<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>познавање на студент<strong>и</strong>те со болест<strong>и</strong>те на град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> текултур<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> украсн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја на отворено <strong>и</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong> (оранжер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

пластен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>) пр<strong>и</strong>сутн<strong>и</strong> во нашата земја <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>за</strong> н<strong>и</strong>вно сузб<strong>и</strong>вање.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Ф. Пејч<strong>и</strong>новск<strong>и</strong>: Земјоделска ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја (0пшт дел), 1996.<br />

М.Јос<strong>и</strong>фов<strong>и</strong>ќ: Пољопр<strong>и</strong>вредна ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја, Београд, 1964.<br />

М. Иванов<strong>и</strong>ќ: М<strong>и</strong>козе б<strong>и</strong>љака, Београд, 1992.<br />

М. Арсен<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ: Бактер<strong>и</strong>озе б<strong>и</strong>љака, Нов<strong>и</strong> Сад, 1997.<br />

Д. Шут<strong>и</strong>ќ: Б<strong>и</strong>љн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>руд<strong>и</strong>, Београд, 1980, В<strong>и</strong>розе Б<strong>и</strong>љака, 1983, Београд.<br />

Agrios: Plant pathology, London, 1988.<br />

П. Јованчев: Предавања, 1998.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот: Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

122 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ДЕКОРАТИВНИ РАСТЕНИЈА (ЗФ00612)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 2+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Јане Ацевск<strong>и</strong>-Шумарск<strong>и</strong> факултет-<br />

Скопје<br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање со одреден број на декорат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> алохтон<strong>и</strong> <strong>и</strong> автохтон<strong>и</strong><br />

раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат пр<strong>и</strong>мена во хорт<strong>и</strong>културата <strong>и</strong> озеленувањето на<br />

урбан<strong>и</strong>те сред<strong>и</strong>н<strong>и</strong> во Р Македо<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Општ дел: Општ по<strong>и</strong>м <strong>за</strong> предметот <strong>и</strong> <strong>и</strong>стор<strong>и</strong>јат на негов<strong>и</strong>от разв<strong>и</strong>ток; Улога<br />

<strong>и</strong> значење на декорат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> пејсажната арх<strong>и</strong>тектура <strong>и</strong><br />

озеленувањето на урбан<strong>и</strong>те сред<strong>и</strong>н<strong>и</strong>; Таксоном<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> номенклатура;<br />

Идент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> детерм<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ја на декорат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја; Хоролог<strong>и</strong>ја<br />

Посебен дел: Запознавање со најважн<strong>и</strong>те декорат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја <strong>за</strong><br />

хорт<strong>и</strong>културата <strong>и</strong> озеленувањето во урбан<strong>и</strong>те сред<strong>и</strong>н<strong>и</strong>; Категор<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

декорат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> според функц<strong>и</strong><strong>и</strong>те, декорат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> друг<strong>и</strong> својства<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно познавање на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те, посета на парков<strong>и</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong><br />

репрезентат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> објект<strong>и</strong><br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Кеков С. : Дендролог<strong>и</strong>ја<br />

Вук<strong>и</strong>чев<strong>и</strong>ќ Е.: Декорат<strong>и</strong>вна дендролог<strong>и</strong>ја<br />

Андоновск<strong>и</strong> А. : Декорат<strong>и</strong>вна дендролог<strong>и</strong>ја<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на студент<strong>и</strong>теод<br />

практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот

ГРАДИНАРСКО-ЦВЕЌАРСКА НАСОКА 123<br />

Предмет: ПРЕРАБОТКА НА ОВОШЈЕ И ЗЕЛЕНЧУК - ИЗБОРЕН (ЗФ00610)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 4+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ла<strong>за</strong>р С<strong>и</strong>ваков<br />

доц. д-р Љуб<strong>и</strong>ца Каракашова<br />

Цел на предметот:<br />

Студент<strong>и</strong>те се <strong>за</strong>познаваат со најнов<strong>и</strong>те технолошк<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong> <strong>за</strong> преработка<br />

<strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong>рање на овошјето <strong>и</strong> зеленчукот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Воведно <strong>за</strong>познавање со наставната д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>на. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на<br />

овошјето <strong>и</strong> зеленчукот. Процес<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> настануваат после бербата (д<strong>и</strong>шење,<br />

<strong>и</strong>спарување, созревање <strong>и</strong> презревање). Потемнување на плодов<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те преработк<strong>и</strong> (енз<strong>и</strong>матско, неенз<strong>и</strong>матско <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошко). Помошн<strong>и</strong><br />

средства <strong>и</strong> суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (вода, средства <strong>за</strong> <strong>за</strong>сладување, средства <strong>за</strong> жел<strong>и</strong>рање<br />

<strong>и</strong> згуснување, средства <strong>за</strong> <strong>за</strong>к<strong>и</strong>селување, средства <strong>за</strong> <strong>за</strong>цврстување <strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>). Подготв<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong>рањето (пр<strong>и</strong>ем на суров<strong>и</strong>ната,<br />

чување, клас<strong>и</strong>рање, м<strong>и</strong>ење, бланш<strong>и</strong>рање, пас<strong>и</strong>рање, пресовање, б<strong>и</strong>стрење,<br />

ф<strong>и</strong>лтр<strong>и</strong>рање). Конзерванс<strong>и</strong> (органск<strong>и</strong> <strong>и</strong> неорганск<strong>и</strong>). Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на конзерв<strong>и</strong>рање<br />

(б<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, аб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong> анаб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>). Амбалажа. Полупреработк<strong>и</strong> (пулп<strong>и</strong>,<br />

каш<strong>и</strong>, суров мат<strong>и</strong>чен сок <strong>и</strong> сукус). Преработк<strong>и</strong> од овошје (сок, концентр<strong>и</strong>ран<br />

овошен сок, овошен с<strong>и</strong>руп, компот, мешан компот, џем, мармелада, сушено <strong>и</strong><br />

смрзнато овошје. Преработк<strong>и</strong> од зеленчук (сок, концентрат од домат<strong>и</strong>,<br />

терм<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong>ран зеленчук (грашок, боран<strong>и</strong>ја, ѓувеч, п<strong>и</strong>перкаш),<br />

мар<strong>и</strong>над<strong>и</strong>, б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong>ран зеленчук, сушен <strong>и</strong> смрзнат зеленчук.<br />

Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> апарат<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>зведување на технолошк<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> пр<strong>и</strong><br />

преработката на овошјето <strong>и</strong> зеленчукот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Подготовка на средна проба од про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од зеленчук <strong>и</strong> овошје. Одредување<br />

на: вкупн<strong>и</strong> <strong>и</strong> растворл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> сув<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, шеќер<strong>и</strong>, вкупн<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, пХ,<br />

в<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н С, пект<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, тан<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, белков<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, маст<strong>и</strong>,<br />

целуло<strong>за</strong>, скроб, фермент<strong>и</strong>, готварска сол <strong>и</strong> тврд<strong>и</strong>на <strong>и</strong> алкал<strong>и</strong>тет на водата.<br />

Изработка на нормат<strong>и</strong>в на готов<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

В. Црнчев<strong>и</strong>ќ: Преработка на овошјето <strong>и</strong> зеленчукот. Скопје, 1977. V. Crnčević:<br />

Teorijske osnove konzerviranje voća i povrća. Beograd, 1973. M. Ljbisavljević:<br />

Voće, povrće, pečurke i prerađevine. Beograd, 1989. Гордана Н<strong>и</strong>кет<strong>и</strong>ќ-Алекс<strong>и</strong>ќ:<br />

Технолог<strong>и</strong>ја воħа <strong>и</strong> поврħа. Београд, 1982.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

124 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ТРОШОЦИ И КАЛКУЛАЦИИ (ЗФ00362)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: асс. м-р Александра Март<strong>и</strong>новска<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>м овозможува на студент<strong>и</strong>те да доб<strong>и</strong>јат знаење <strong>за</strong> основн<strong>и</strong>те<br />

ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на процесот на про<strong>и</strong>зводството <strong>и</strong> репродукц<strong>и</strong>јата, елемент<strong>и</strong>те на<br />

трошоц<strong>и</strong>те, анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> во град<strong>и</strong>нарскоцвеќарското<br />

про<strong>и</strong>зводство, како <strong>и</strong> оценката на економск<strong>и</strong>от успех на<br />

работењето на земјоделското претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>е.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Основн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> (ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>) на процесот на про<strong>и</strong>зводството <strong>и</strong><br />

репродукц<strong>и</strong>јата. Трошоц<strong>и</strong>: основн<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> на трошоц<strong>и</strong>те: (1) матер<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong><br />

трошоц<strong>и</strong>, (2) трошоц<strong>и</strong> на аморт<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја, (3) трошоц<strong>и</strong> на работна с<strong>и</strong>ла.<br />

Поделба на трошоц<strong>и</strong>те: според <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>те на настанување, според сложеноста<br />

на структурата, според можност<strong>и</strong>те <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>нот на пренесувањето (д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нд<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> трошоц<strong>и</strong>). Поделба според променл<strong>и</strong>вноста во <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сност од<br />

трошењето во обемот на про<strong>и</strong>зводството. Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> утврдување на<br />

трошоц<strong>и</strong>те: калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> (цел, поделба, претходн<strong>и</strong> <strong>и</strong> наредн<strong>и</strong> калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />

макро <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кро-економск<strong>и</strong> калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>). В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>: утврдување на<br />

трошоц<strong>и</strong>те <strong>за</strong> кор<strong>и</strong>стење на техн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те средства <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство, анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> на л<strong>и</strong>н<strong>и</strong><strong>и</strong> на про<strong>и</strong>зводството, д<strong>и</strong>ференц<strong>и</strong>јална калкулац<strong>и</strong>ја,<br />

<strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>она калкулац<strong>и</strong>ја. Проценка на постојан<strong>и</strong> <strong>и</strong> основн<strong>и</strong> средства.<br />

Проценка на арско ѓубре. Утврдување на пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> на економск<strong>и</strong>от успех на<br />

работењето: <strong>за</strong> вредноста на про<strong>и</strong>зводството, <strong>за</strong> трошоц<strong>и</strong> на работењето, <strong>за</strong><br />

економск<strong>и</strong>те резултат<strong>и</strong> (нето продукт, ч<strong>и</strong>ст пр<strong>и</strong>ход, доб<strong>и</strong>вка). Утврдување на<br />

економск<strong>и</strong>те пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> на год<strong>и</strong>шно работење: вкупен пр<strong>и</strong>ход, доход, ч<strong>и</strong>ст<br />

доход. Нач<strong>и</strong>н на мерење на економск<strong>и</strong>те резултат<strong>и</strong>: економ<strong>и</strong>чност на<br />

про<strong>и</strong>зводството, рентаб<strong>и</strong>лност, продукт<strong>и</strong>вност на трудот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> проценка на вредноста на арското ѓубре. Аморт<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

постојан<strong>и</strong>те средства. Сложена <strong>и</strong>нтересна сметка. Ану<strong>и</strong>тет. Економска<br />

оправданост на <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>те. Пресметување на цената на ч<strong>и</strong>нење.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Andrić, Jovan. Troškovi i kalkulacije u poljoprivrednoj proizvodnji. Beograd:<br />

Savremena administracija, 1998. Ла<strong>за</strong>ров, Стојан, М<strong>и</strong>ланов, Метод<strong>и</strong>. Практ<strong>и</strong>кум<br />

по калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Скопје: Земјоделск<strong>и</strong> факултет, 1985.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага устен <strong>и</strong> п<strong>и</strong>смен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т, во <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сност од бројот на канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong>.

ГРАДИНАРСКО-ЦВЕЌАРСКА НАСОКА 125<br />

Предмет: АГРОМАРКЕТИНГ НА ГРАДИНАРСТВОТО И<br />

ЦВЕЌАРСТВОТО - ИЗБОРЕН (ЗФ00611)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Веџ<strong>и</strong>ја Усалеск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Ненад Георг<strong>и</strong>ев<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со маркет<strong>и</strong>ншк<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>стап во<br />

работењето на претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>јата, каде што во фокусот се зема маркет<strong>и</strong>нг<br />

концепц<strong>и</strong>јата на про<strong>и</strong>зводството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Определување на сушт<strong>и</strong>ната <strong>и</strong> значењето. По<strong>и</strong>м <strong>и</strong> деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

маркет<strong>и</strong>нгот. Развој ан маркет<strong>и</strong>нгот како научна д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>на. Предуслов<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

појавување <strong>и</strong> развој на маркет<strong>и</strong>нг концепц<strong>и</strong>јата. Основн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> од ко<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>в<strong>и</strong>с<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мената на маркет<strong>и</strong>нгот. Пр<strong>и</strong>мената на маркет<strong>и</strong>нгот во наш<strong>и</strong><br />

услов<strong>и</strong>. Потрошувачката <strong>и</strong> купувањето на па<strong>за</strong>рот. Основн<strong>и</strong>те компонент<strong>и</strong> на<br />

па<strong>за</strong>рот. Пр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рање на <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> донесување на одлук<strong>и</strong> во<br />

маркет<strong>и</strong>нгот. Содрж<strong>и</strong>на (функц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нструмент<strong>и</strong>) на маркет<strong>и</strong>нгот. Про<strong>и</strong>зводот<br />

во маркет<strong>и</strong>нг концепц<strong>и</strong>јата. Д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>ја. Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка на цен<strong>и</strong>. Промоц<strong>и</strong>ја.<br />

Управување со маркет<strong>и</strong>нг акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на маркет<strong>и</strong>нгот.<br />

Маркет<strong>и</strong>нг во меѓународн<strong>и</strong>от промет.<br />

Втор дел. По<strong>и</strong>м <strong>и</strong> значење на агромаркет<strong>и</strong>нгот. Ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на прометот.<br />

Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>м <strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на прометот. Тргов<strong>и</strong>ја со <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

нејз<strong>и</strong>ната поделба. Па<strong>за</strong>рн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> во прометот. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на<br />

одбележување на про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>те во прометот. Здравствена <strong>и</strong>справност на<br />

прехрамбен<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> механ<strong>и</strong>змот на цен<strong>и</strong>те. Контрола на<br />

па<strong>за</strong>рн<strong>и</strong>те однос<strong>и</strong>. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> огран<strong>и</strong>чување на трошоц<strong>и</strong>те на прометот.<br />

Светск<strong>и</strong> <strong>и</strong> меѓународн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> договор<strong>и</strong> од значење <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство<br />

<strong>и</strong> промет на храна. Поважн<strong>и</strong> па<strong>за</strong>рн<strong>и</strong> пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> <strong>и</strong> услов<strong>и</strong> на прометот на<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Светск<strong>и</strong> па<strong>за</strong>р на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

На вежб<strong>и</strong>те ќе се анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат неко<strong>и</strong> поважн<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong> од теоретск<strong>и</strong>от дел со<br />

пр<strong>и</strong>каз<strong>и</strong> на практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> преку табел<strong>и</strong>, граф<strong>и</strong>кон<strong>и</strong>, сл<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> друго.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Маркет<strong>и</strong>нг. Б. Јаќоск<strong>и</strong>. Економск<strong>и</strong> факултет Скопје, 1997. Автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />

предавања од проф. д-р Б. Анак<strong>и</strong>ев, Б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отека на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> факултет -<br />

Скопје. Trziste i promet poljoprivrednih i agroindustrijskih proizvoda. Tomin A.<br />

Gjorovic M. NIR "Zadruga" Beograd, 1985.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот ќе се <strong>и</strong>зведува етапно по пооделн<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong> неколку пат<strong>и</strong> во<br />

семастарот, преку соодветн<strong>и</strong> тестов<strong>и</strong>.

LOZARO-OVO[TARSKA NASOKA

128 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

I семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

II семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

1. Хем<strong>и</strong>ја 5+3 100 1. Ботан<strong>и</strong>ка 4+4 107<br />

2. Математ<strong>и</strong>ка 2+2 101 2. Зоолог<strong>и</strong>ја 2+2 108<br />

3. Агрокл<strong>и</strong>матолог<strong>и</strong>ја 2+2 102 3. Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја 3+2 109<br />

4. Развој на хуман<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong> 2+0 103 4. Еколог<strong>и</strong>ја 3+2 110<br />

5. Стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка 2+2 104 5. Основ<strong>и</strong> на економ<strong>и</strong>ја 3+0 111<br />

6. Основ<strong>и</strong> на земјоделска<br />

техн<strong>и</strong>ка<br />

7. Fizi~ka kultura 0+2 106<br />

3+2 105 6. Fizi~ka kultura 0+2 106<br />

Вкупно (29) 16+13 Вкупно (27) 15+12<br />

1. Информат<strong>и</strong>ка во<br />

земјоделството<br />

III семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

2+2 201<br />

2. Генет<strong>и</strong>ка 5+3 202<br />

3. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја 3+2 203<br />

IV семестар<br />

1. Основ<strong>и</strong> на сточарско<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

2. Основ<strong>и</strong> на раст<strong>и</strong>телното<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

3. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на<br />

растен<strong>и</strong>јата<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

3+1 206<br />

4+2 207<br />

2+2 209<br />

4. Педолог<strong>и</strong>ја 4+2 204 4. С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на почв<strong>и</strong>те 2+2 210<br />

5. Економ<strong>и</strong>ка на<br />

земјоделството<br />

3+0 205<br />

5. Про<strong>и</strong>зводство на овошен<br />

саден матер<strong>и</strong>јал<br />

4+3 212<br />

6. Странск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к 2+2 200 6. Странск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к 2+2 200<br />

Вкупно (30) 19+11 Вкупно (30) 18+12

LOZARO-OVO[TARSKA NASOKA 129<br />

V семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

1. Општо овоштарство 3+2 322<br />

2. Општо ло<strong>за</strong>рство 3+2 323<br />

VI семестар<br />

1. Под<strong>и</strong>гнување <strong>и</strong><br />

одгледување на овошн<strong>и</strong><br />

насад<strong>и</strong><br />

2. Под<strong>и</strong>гнување <strong>и</strong><br />

одгледување на лозов<strong>и</strong><br />

насад<strong>и</strong><br />

[ifra<br />

ZF00<br />

4+2 327<br />

4+2 328<br />

3. Пчеларство 3+2 324 3. Исхрана на растен<strong>и</strong>јата 3+2 302<br />

4. Спец<strong>и</strong>јална м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја 2+2 325<br />

5. Про<strong>и</strong>зводство на лозов<br />

саден матер<strong>и</strong>јал<br />

2+2 326<br />

4. Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

ло<strong>за</strong>роовоштарско<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

5. Стандард<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

чување на овошје <strong>и</strong><br />

зеленчук<br />

2+1 329<br />

4+2 330<br />

6. Град<strong>и</strong>нарство 3+1 306 6. Наводнување 2+2 331<br />

7. Мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> со <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та од<br />

ероз<strong>и</strong>ја<br />

2+2 300<br />

Вкупно (30) 17+13 Вкупно (30) 19+11<br />

VII семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

1. Спец<strong>и</strong>јално овоштарство I 3+2 513<br />

1. Спец<strong>и</strong>јално<br />

овоштарство II<br />

IX семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

3+2 613<br />

2. Ампелограф<strong>и</strong>ја I 2+2 514 2. Ампелограф<strong>и</strong>ја II 3+2 614<br />

3. Преработка на овошје <strong>и</strong><br />

зеленчук<br />

4. Ентомолог<strong>и</strong>ја со<br />

ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја<br />

5. Ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја со<br />

ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја<br />

5+2 515<br />

2+2 510<br />

2+2 609<br />

3. Облагородување на<br />

в<strong>и</strong>нова ло<strong>за</strong><br />

4. Облагородување на<br />

овошн<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја<br />

5. Про<strong>и</strong>зводство на<br />

алкохолн<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> бе<strong>за</strong>лкохолн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалац<strong>и</strong><br />

2+1 615<br />

2+1 616<br />

4+2 617<br />

6. Општа селекц<strong>и</strong>ја 2+1 516 6. В<strong>и</strong>нарство 4+2 618<br />

7. Трошоц<strong>и</strong> <strong>и</strong> калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> 2+1 605<br />

7. Менаџмент на<br />

ло<strong>за</strong>роовоштарско<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

Вкупно (30) 18+12 Вкупно (30) 20+10<br />

2+0 619

130 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: СИСТЕМАТИКА НА ПОЧВИТЕ - ИЗБОРЕН (ЗФ00210)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Јос<strong>и</strong>ф М<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>кеск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Матер<strong>и</strong>јата која е опфатена во овој предмет <strong>и</strong>ма цел да г<strong>и</strong> воведе студент<strong>и</strong>те<br />

во познавањето на клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на почв<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> постојат во<br />

светот <strong>и</strong> деталното <strong>за</strong>познавање со наш<strong>и</strong>те почвен<strong>и</strong> т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на почв<strong>и</strong>те како пр<strong>и</strong>родна наука. Поважн<strong>и</strong> клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>он<strong>и</strong><br />

с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> во светот. Морфолог<strong>и</strong>ја на почв<strong>и</strong>те. С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на почв<strong>и</strong>те во<br />

Р.Македон<strong>и</strong>ја.<br />

Оддел на автоморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>. Класа неразв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: с<strong>и</strong>розем врз<br />

растрес<strong>и</strong>т супстрат, камењар, еолск<strong>и</strong> песок, делув<strong>и</strong>јална почва. Класа на<br />

хумусно-акумулат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: варовн<strong>и</strong>чко-долом<strong>и</strong>тна црн<strong>и</strong>ца,<br />

рендз<strong>и</strong>на, хумусно-с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>катна почва, смолн<strong>и</strong>ца, чернозем. Класа на<br />

камб<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: кафеава шумска почва, ц<strong>и</strong>метна шумска почва,<br />

кафеава почва врз варовн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> долом<strong>и</strong>т<strong>и</strong>, црвен<strong>и</strong>ца.Класа на елув<strong>и</strong>јално<br />

<strong>и</strong>лув<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: лес<strong>и</strong>в<strong>и</strong>рана почва, кафеава подзолеста почва,<br />

подзол. Класа на антропоген<strong>и</strong> автоморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: р<strong>и</strong>голована почва,<br />

град<strong>и</strong>нарска почва, почв<strong>и</strong> на депон<strong>и</strong><strong>и</strong>те.<br />

Оддел на х<strong>и</strong>дроморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>: Класа на неразв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: алув<strong>и</strong>јална<br />

почва. Класа на л<strong>и</strong>вадск<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: л<strong>и</strong>вадска почва. Класа на псевдоглејн<strong>и</strong><br />

почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: псевдоглеј. Класа на глејн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: х<strong>и</strong>дрогена црн<strong>и</strong>ца,<br />

мочурл<strong>и</strong>во глејна почва, псевдоглејно-глејна почва. Класа на тресетн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>,<br />

т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: в<strong>и</strong>сок тресет, н<strong>и</strong>зок тресет, преоден тресет. Класа на антропоген<strong>и</strong><br />

х<strong>и</strong>дроморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: р<strong>и</strong>голувана тресетна почва, ор<strong>и</strong>зна почва,<br />

х<strong>и</strong>дромел<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> х<strong>и</strong>дроморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>.<br />

Оддел на халоморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>: Класа на акутно <strong>за</strong>солен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: солончак.<br />

Класа на солонечн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: солонец<br />

Оддел на субаквалн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>: Класа на неразв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: протопедон.<br />

Класа на разв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: г<strong>и</strong>тја, дај, сапропел. Класа на антропоген<strong>и</strong><br />

почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: одводнет сапропел, одводнета г<strong>и</strong>тја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те: проучување на внатрешната <strong>и</strong> надворешната<br />

морфолог<strong>и</strong>ја на почв<strong>и</strong>те. Запознавање со генетск<strong>и</strong>те хор<strong>и</strong>зонт<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />

с<strong>и</strong>мбол<strong>и</strong>. Детерм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање на секој т<strong>и</strong>п од нашата клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја. Кор<strong>и</strong>стење<br />

на нагледн<strong>и</strong> средства: слајдов<strong>и</strong> монол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>. Ф<strong>и</strong>лмов<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература: Malcolm E. Sumner, Editor-in Chief.1999: Handbook Of Soil<br />

Science. CRC Press. Boca Raton-London-New York- Washington, D.C.<br />

М<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>кеск<strong>и</strong> Ј., М<strong>и</strong>ткова Татјана 2001: Практ<strong>и</strong>кум по педолог<strong>и</strong>ја, Скопје.<br />

Ф<strong>и</strong>л<strong>и</strong>повск<strong>и</strong> Ѓ. 1993: Педолог<strong>и</strong>ја, четврто <strong>и</strong>здан<strong>и</strong>е. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј", Скопје.<br />

Ф<strong>и</strong>л<strong>и</strong>повск<strong>и</strong> Ѓ. 1995, 1997, 1999, 2000: Почв<strong>и</strong>те на Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја, Том<br />

I, II, III, IV, V. МАНУ, Скопје.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот: Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

LOZARO-OVO[TARSKA NASOKA 131<br />

Предмет: ФИЗИОЛОГИЈА НА РАСТЕНИЈАТА (ЗФ00209)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Мар<strong>и</strong>на Стојанова<br />

проф. д-р Иван Ангелов,<br />

асс. м-р С<strong>и</strong>лвана Манас<strong>и</strong>евска-С<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање со неко<strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> од ж<strong>и</strong>вотно значење <strong>за</strong><br />

растен<strong>и</strong>јата, енергетск<strong>и</strong> богат<strong>и</strong> органск<strong>и</strong> соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>ја, н<strong>и</strong>вна б<strong>и</strong>ос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>,<br />

управување со процес<strong>и</strong>те <strong>за</strong> поцелосно <strong>и</strong> поквал<strong>и</strong>тетно пр<strong>и</strong>марно<br />

земјоделско про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед <strong>и</strong> значење на предметот. Одбран<strong>и</strong> поглавја од ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на<br />

растен<strong>и</strong>јата. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на растен<strong>и</strong>јата. Водн<strong>и</strong> реж<strong>и</strong>м во растен<strong>и</strong>јата<br />

(пр<strong>и</strong>мање, обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, фактор<strong>и</strong>, дв<strong>и</strong>жење <strong>и</strong> <strong>и</strong>спуштање). Фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong><br />

(фотос<strong>и</strong>нтетск<strong>и</strong> п<strong>и</strong>гмент<strong>и</strong>, б<strong>и</strong>ос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong> на хлороф<strong>и</strong>л <strong>и</strong> карот<strong>и</strong>но<strong>и</strong>д<strong>и</strong>).<br />

Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>м <strong>и</strong> хем<strong>и</strong><strong>за</strong>м на фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>та. Темна фа<strong>за</strong> на фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>та.<br />

Трансфер на јагленох<strong>и</strong>драт<strong>и</strong> во растен<strong>и</strong>јата. Б<strong>и</strong>ос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong> на скроб, сахаро<strong>за</strong> <strong>и</strong><br />

пентоз<strong>и</strong>. С-4 фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>. Усвојување на СО2 концентрац<strong>и</strong>ја, спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>к<strong>и</strong>,<br />

фактор<strong>и</strong> <strong>и</strong> управување со фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>та. Фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нос<strong>и</strong>. Д<strong>и</strong>шење:<br />

супстанц<strong>и</strong><strong>и</strong>, хем<strong>и</strong><strong>за</strong>м <strong>и</strong> механ<strong>и</strong><strong>за</strong>м на д<strong>и</strong>шењето. Фаз<strong>и</strong> <strong>и</strong> процес<strong>и</strong> на<br />

д<strong>и</strong>шењето (I <strong>и</strong> II фа<strong>за</strong>). Кребсов ц<strong>и</strong>клус. Трансфер <strong>и</strong> енерг<strong>и</strong>ја пр<strong>и</strong> д<strong>и</strong>шењето.<br />

Фактор<strong>и</strong> на д<strong>и</strong>шењето. В<strong>за</strong>емно д<strong>и</strong>шење <strong>и</strong> фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong><br />

матер<strong>и</strong><strong>и</strong> во растен<strong>и</strong>јата. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на семето <strong>и</strong> плодов<strong>и</strong>те: Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав.<br />

Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> чување. М<strong>и</strong>рување. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> енергетск<strong>и</strong><br />

процес<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> бабрење <strong>и</strong> р'тење на семето. Фактор<strong>и</strong> на р'тењето (хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>). Отпорност на растен<strong>и</strong>јата на надворешн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>: В<strong>и</strong>сока<br />

температура. Сушење. Сол<strong>и</strong>. рН реакц<strong>и</strong>ја. Анаеробн<strong>и</strong> услов<strong>и</strong>. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошкоб<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

основ<strong>и</strong> на отпорност на растен<strong>и</strong>јата на: Болест<strong>и</strong>. Штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Загаден воздух.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те: Квант<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на основн<strong>и</strong>те компонент<strong>и</strong> во<br />

растен<strong>и</strong>јата: слободна, х<strong>и</strong>гроскопна <strong>и</strong> вкупна вода. Сув<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Вкупн<strong>и</strong><br />

м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Вкупн<strong>и</strong> органск<strong>и</strong> матерр. Квант<strong>и</strong>анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на азот во<br />

растен<strong>и</strong>јата. Белков<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Целуло<strong>за</strong>. Скроб. Масла. В<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н С. К<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

п<strong>и</strong>гмент<strong>и</strong> на хромотогравска харт<strong>и</strong>ја. Д<strong>и</strong>фуз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> осмо<strong>за</strong>. Трасп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

гутац<strong>и</strong>ја. Енз<strong>и</strong>м<strong>и</strong>. Вегет<strong>и</strong>вна разможување на растен<strong>и</strong>јата.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М. Јек<strong>и</strong>ќ (1983): Агрохем<strong>и</strong>ја I дел (елемент<strong>и</strong> на ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на растен<strong>и</strong>јата,<br />

ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј - Скопје. М. Сар<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> сар. (1989): Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја<br />

б<strong>и</strong>лјака, Научна кнј<strong>и</strong>га-Београд. Р. Групче (1986): Ботан<strong>и</strong>ка, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет<br />

К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј - Скопје. М. Сар<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> сар. (1978): Практ<strong>и</strong>кум <strong>и</strong>з ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>је<br />

б<strong>и</strong>лјака, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет Нов<strong>и</strong> Сад.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

132 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ПРОИЗВОДСТВО НА ОВОШЕН ПОСАДОЧЕН МАТЕРИЈАЛ<br />

(ЗФ00212)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 4+3 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Марјан К<strong>и</strong>пр<strong>и</strong>јановск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот: Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со<br />

морфолог<strong>и</strong>ја на овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја, нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на размножување на овошн<strong>и</strong>те<br />

растен<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чност<strong>и</strong>те <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на саден матер<strong>и</strong>јал од<br />

овошн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се <strong>за</strong>стапен<strong>и</strong> кај нас.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот: Воведно <strong>за</strong>познавање со<br />

предметот на оваа наставна д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>на. Морфолог<strong>и</strong>ја на овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја.<br />

Размножување на овошн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Основн<strong>и</strong> морфолошк<strong>и</strong> <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong><br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на генерат<strong>и</strong>вното <strong>и</strong> вегетат<strong>и</strong>вното размножување. Морфолошкоф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong><br />

основ<strong>и</strong> на п<strong>и</strong>томењето. In vitro размножување. Орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање<br />

про<strong>и</strong>зводство на овошен саден матер<strong>и</strong>јал. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јата <strong>за</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство на овошен саден матер<strong>и</strong>јал. Пр<strong>и</strong>према на површ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>за</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство на овошен саден матер<strong>и</strong>јал. Про<strong>и</strong>зводство, доработка <strong>и</strong> промет на<br />

овошно семе. Дозревање на овошното семе. Про<strong>и</strong>зводство на генерат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong><br />

подлог<strong>и</strong>. Про<strong>и</strong>зводство на вегетат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> подлог<strong>и</strong>. Подлог<strong>и</strong> <strong>за</strong> јаболчест<strong>и</strong> овошн<strong>и</strong><br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>. Подлог<strong>и</strong> <strong>за</strong> коскест<strong>и</strong> овошн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>. Подлог<strong>и</strong> <strong>за</strong> јаткаст<strong>и</strong> овошн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>.<br />

Подлог<strong>и</strong> <strong>за</strong> јужн<strong>и</strong> овошн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>.Избор на место <strong>за</strong> п<strong>и</strong>томн<strong>и</strong>к. Под<strong>и</strong>гнување на<br />

п<strong>и</strong>томн<strong>и</strong>к. П<strong>и</strong>томење на подлог<strong>и</strong>те. Одгледување на садн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те по п<strong>и</strong>томењето.<br />

Форм<strong>и</strong>рање на стебло <strong>и</strong> круна кај овошн<strong>и</strong>те садн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. В<strong>и</strong>соко п<strong>и</strong>томење.<br />

П<strong>и</strong>томење со посредн<strong>и</strong>к. Забр<strong>за</strong>но про<strong>и</strong>зводство на садн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од јаболко <strong>и</strong> круша.<br />

Про<strong>и</strong>зводство на садн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од в<strong>и</strong>шна. Про<strong>и</strong>зводство на садн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од круша на<br />

подлога дуња. Избор на посредн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> п<strong>и</strong>томењето. Експресно про<strong>и</strong>зводство<br />

на садн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> со калемење на будна пупка. Про<strong>и</strong>зводство на садн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од орев,<br />

лешн<strong>и</strong>к, р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>зла, мал<strong>и</strong>на, кап<strong>и</strong>на, јагода <strong>и</strong> од јужн<strong>и</strong> овошн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. Корнење на<br />

садн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> постапка до употреба. Квал<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong> норм<strong>и</strong> на садн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те: Ботан<strong>и</strong>чка <strong>и</strong> помолошка клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на овошн<strong>и</strong>те<br />

растен<strong>и</strong>ја. Практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање со орган<strong>и</strong>те на овошк<strong>и</strong>те. Утврдување на<br />

квал<strong>и</strong>тетот на овошното семе, негово страт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кување <strong>и</strong> се<strong>и</strong>дба. Вегетат<strong>и</strong>вно<br />

размножување. Распознавање на подлог<strong>и</strong>те. Пр<strong>и</strong>према на п<strong>и</strong>томк<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>вно<br />

трапење <strong>и</strong> ман<strong>и</strong>пулац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Садење на подлог<strong>и</strong> во п<strong>и</strong>томн<strong>и</strong>к. Пр<strong>и</strong>према на<br />

калем восок <strong>и</strong> врз<strong>и</strong>во. Запознавање со овоштарск<strong>и</strong>от алат <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>бор. Техн<strong>и</strong>ка<br />

на калемење. Техн<strong>и</strong>ка на калемење на самон<strong>и</strong>кнат<strong>и</strong> овошк<strong>и</strong> <strong>и</strong> прекалемување<br />

на постар<strong>и</strong> овошк<strong>и</strong>. Помотехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> во расан<strong>и</strong>к. Техн<strong>и</strong>ка на<br />

про<strong>и</strong>зводство на расад од јагода. Ож<strong>и</strong>лување резн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Техн<strong>и</strong>ка на in vitro<br />

размножување. Пр<strong>и</strong>према <strong>за</strong> корнење на садн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Корнење, клас<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />

трапење на садн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература: Б. Р<strong>и</strong>стевск<strong>и</strong>, К. С<strong>и</strong>мовск<strong>и</strong>: Размножување на овошн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>.<br />

Скопје, 1986. К. С<strong>и</strong>мовск<strong>и</strong>, Б. Р<strong>и</strong>стевск<strong>и</strong>: Општо овоштарство. Скопје, 1986. Д.<br />

Станков<strong>и</strong>ħ, М. Јованов<strong>и</strong>ħ: Општо воħарство. Земун, 1987. П. М<strong>и</strong>ш<strong>и</strong>ħ: Подлоге<br />

воħака. Београд, 1984. H. Hartmann, D. Kester, F. Davies. Plant propagaion,<br />

principles and practices. Englewood Cliffs, New Jersey, 1990.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот: Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

LOZARO-OVO[TARSKA NASOKA 133<br />

Предмет: ОПШТО ОВОШТАРСТВО (ЗФ00322)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Д<strong>и</strong>м<strong>и</strong>тар Георг<strong>и</strong>ев<br />

доц. д-р Марјан К<strong>и</strong>пр<strong>и</strong>јановск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со б<strong>и</strong>олошко <strong>и</strong> еколошк<strong>и</strong>те<br />

основ<strong>и</strong> на овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Воведно <strong>за</strong>познавање со содрж<strong>и</strong>ната <strong>и</strong> значењето на оваа наставна<br />

д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>на. Ш<strong>и</strong>рење <strong>и</strong> <strong>и</strong>стор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> развој на овоштарството. Овоштарството<br />

во Светот <strong>и</strong> во Р. Македон<strong>и</strong>ја. Значење на овоштарството. Основн<strong>и</strong> насок<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

развој на овоштарството. Б<strong>и</strong>олошко-ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> основ<strong>и</strong> на овошн<strong>и</strong>те<br />

култур<strong>и</strong>. Потекло <strong>и</strong> распространување на овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја. Онтогене<strong>за</strong> кај<br />

овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја. Стад<strong>и</strong>умск<strong>и</strong> развој на овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја. Пер<strong>и</strong>од<strong>и</strong> во<br />

ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>от ц<strong>и</strong>клус на овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја. Пер<strong>и</strong>од<strong>и</strong> во год<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>от ц<strong>и</strong>клус на<br />

овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја. Фенофаз<strong>и</strong> во текот на вегетац<strong>и</strong>јата. Растење <strong>и</strong> разв<strong>и</strong>ток<br />

на овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја во текот на вегетац<strong>и</strong>јата. Форм<strong>и</strong>рање -<br />

д<strong>и</strong>ференц<strong>и</strong>рање на родн<strong>и</strong> пупк<strong>и</strong>. Цутење, опрашување, оплодување,<br />

<strong>за</strong>врзување на плодов<strong>и</strong>те, промен<strong>и</strong> во плодов<strong>и</strong>те до зреењето. Опаѓање на<br />

цутов<strong>и</strong> <strong>и</strong> плодов<strong>и</strong>. Зреење <strong>и</strong> дозревање на плодов<strong>и</strong>те до берба. Неродност<br />

кај овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја. Склад<strong>и</strong>рање резерв<strong>и</strong> во тк<strong>и</strong>вата <strong>и</strong> л<strong>и</strong>стопад.<br />

Фенолошк<strong>и</strong>те набљудувања во овоштарството. Еколошк<strong>и</strong> основ<strong>и</strong> на<br />

овоштарството. Овоштарск<strong>и</strong> реон<strong>и</strong> во Р. Македон<strong>и</strong>ја. Значење на географско<br />

- топографск<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> во овоштарството. Почвата како еколошк<strong>и</strong> фактор во<br />

овоштарството. Улога на воздухот, светл<strong>и</strong>ната, топл<strong>и</strong>ната <strong>и</strong> н<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те<br />

температур<strong>и</strong> во овоштарството. Улога на врнеж<strong>и</strong>те, ветров<strong>и</strong>те, градот. Избор<br />

на макрореон<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Студент<strong>и</strong>те практ<strong>и</strong>чно ќе б<strong>и</strong>дат <strong>за</strong>познаен<strong>и</strong> со следното: Морфолошк<strong>и</strong><br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> во разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> стад<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>. Морфолошк<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> во<br />

разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пер<strong>и</strong>од<strong>и</strong> на овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја. Одредување на староста на<br />

овошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>. Фенолог<strong>и</strong>ја кај овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја.<br />

Набљудување на фенофаз<strong>и</strong>. Опрашување на цветов<strong>и</strong>те. Оплодување кај<br />

овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја. Заврзување на плодов<strong>и</strong>. Неродност на овошн<strong>и</strong>те<br />

растен<strong>и</strong>ја. Запознавање со оштетување од н<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> температур<strong>и</strong>..<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

К. С<strong>и</strong>мовск<strong>и</strong>, Б. Р<strong>и</strong>стевск<strong>и</strong>: Општо овоштарство. Скопје, 1986. Д. Станков<strong>и</strong>ќ,<br />

М. Јованов<strong>и</strong>ќ: Општо воħарство. Земун, 1987.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

134 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ОПШТО ЛОЗАРСТВО (ЗФ00323)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 3 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петар Хр<strong>и</strong>стов,<br />

доц. д-р Крум Бошков<br />

Цел на предметот:<br />

Да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со значењето на ло<strong>за</strong>рството, со градбата на<br />

в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>, нејз<strong>и</strong>н<strong>и</strong>от опт<strong>и</strong>мален развој <strong>за</strong> да го даде потребн<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>нос <strong>и</strong><br />

квал<strong>и</strong>тет на грозје.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед <strong>и</strong> значење на ло<strong>за</strong>рството. Ло<strong>за</strong>рството во Р. Македон<strong>и</strong>ја, Европа <strong>и</strong><br />

светот. Орган<strong>и</strong> на в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>. Год<strong>и</strong>шен б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> ц<strong>и</strong>клус на ло<strong>за</strong>та.<br />

Околната сред<strong>и</strong>на <strong>и</strong> нејз<strong>и</strong>ното вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>. С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />

на одгледување. Рез<strong>и</strong>дба на в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>. Повред<strong>и</strong> на ло<strong>за</strong>та од непогод<strong>и</strong>.<br />

Берба, пакување, транспорт <strong>и</strong> чување на грозјето. Про<strong>и</strong>зводство на сушено<br />

грозје.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање со орган<strong>и</strong>те на в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>. С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н на<br />

кроење, берба <strong>и</strong> чување на грозјето <strong>и</strong> доб<strong>и</strong>вање на суво грозје.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Општо ло<strong>за</strong>рство. Петар Хр<strong>и</strong>стов, 2001, Скопје<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т

LOZARO-OVO[TARSKA NASOKA 135<br />

Предмет: ПЧЕЛАРСТВО (ЗФ00324)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Хр<strong>и</strong>сула К<strong>и</strong>пр<strong>и</strong>јановска<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong>те на<br />

б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>от развој на медоносната пчела <strong>и</strong> пчелното семејство во цел<strong>и</strong>на како<br />

<strong>и</strong> со современ<strong>и</strong>те ап<strong>и</strong>техн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong> <strong>за</strong> прав<strong>и</strong>лно одгледување <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стување на пчел<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на медоносната пчела. Потекло <strong>и</strong> распространетост на<br />

пчел<strong>и</strong>те. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> рас<strong>и</strong> пчел<strong>и</strong>. Морфолог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> анатом<strong>и</strong>ја на пчел<strong>и</strong>те. Ж<strong>и</strong>вот <strong>и</strong><br />

развој на пчелното семејство.Членов<strong>и</strong> на семејството. Поделба на работата во<br />

семејството Размножување на пчелн<strong>и</strong>те семејства (пр<strong>и</strong>родно <strong>и</strong> вештачко<br />

роење). Одгледување на мат<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Градба на пчелното гнездо (восочн<strong>и</strong> сотов<strong>и</strong>).<br />

Пчелн<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>веал<strong>и</strong>шта (ул<strong>и</strong>шта). Форм<strong>и</strong>рање на пчеларн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong><br />

пчеларн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Пчеларск<strong>и</strong> алат <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>бор. Сезонск<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> во пчеларн<strong>и</strong>кот<br />

(преглед<strong>и</strong>, пр<strong>и</strong>хранување, <strong>за</strong>з<strong>и</strong>мување). Пчелна храна (нектар, медл<strong>и</strong>ка,<br />

полен). Услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> создавање <strong>и</strong> лачење на нектар.Претварање на нектарот во<br />

мед. Медоносн<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја. Пчел<strong>и</strong>н мед (доб<strong>и</strong>вање на центр<strong>и</strong>фуг<strong>и</strong>ран мед,<br />

доб<strong>и</strong>вање на мед во саќе, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав <strong>и</strong> својства на медот, определување<br />

на квал<strong>и</strong>тетот на медот, фалс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван мед, чување <strong>и</strong> употреба на медот)<br />

Восок (доб<strong>и</strong>вање на восок, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав <strong>и</strong> својства, определување на<br />

квал<strong>и</strong>тетот на восокот, фалс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван восок, чување <strong>и</strong> употреба восокот)<br />

Полен - цветен прав (доб<strong>и</strong>вање, состав <strong>и</strong> својства, квал<strong>и</strong>тет, чување <strong>и</strong><br />

употреба). Мат<strong>и</strong>чен млеч (доб<strong>и</strong>вање, состав <strong>и</strong> својства, квал<strong>и</strong>тет, чување <strong>и</strong><br />

употреба). Пчел<strong>и</strong>н отров (доб<strong>и</strong>вање, состав <strong>и</strong> својства, квал<strong>и</strong>тет, чување <strong>и</strong><br />

употреба). Пропол<strong>и</strong>с (доб<strong>и</strong>вање, состав <strong>и</strong> својства, квал<strong>и</strong>тет, чување <strong>и</strong><br />

употреба). Болест<strong>и</strong> <strong>и</strong> штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> на пчел<strong>и</strong>те.Труење на пчел<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно познавање на членов<strong>и</strong>те на пчелното семејство (мат<strong>и</strong>ца,<br />

работн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>,трутов<strong>и</strong>). Разгледување на <strong>и</strong>зграден восочен сот <strong>и</strong> <strong>за</strong>познавање со<br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те кел<strong>и</strong><strong>и</strong> (трутовск<strong>и</strong>, работн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong> мат<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>). Запознавање со в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те<br />

пчелн<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>веал<strong>и</strong>шта <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те составн<strong>и</strong> делов<strong>и</strong>. Запознавање со пчеларск<strong>и</strong>от<br />

алат <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>бор <strong>и</strong> неговата употреба. Определување на меден б<strong>и</strong>ланс на<br />

новоформ<strong>и</strong>ран пчеларн<strong>и</strong>к. Запознавање со квал<strong>и</strong>тетот на пчелн<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

можност<strong>и</strong>те <strong>за</strong> н<strong>и</strong>вно фалс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кување.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Pčelarstvo, Grupa autora, Nakladni Zavod Znanje, Zagreb, 1990. Практ<strong>и</strong>кум по<br />

пчеларство, Наумовск<strong>и</strong> М., Крлевска Хр<strong>и</strong>сула, 1997<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т

136 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: СПЕЦИЈАЛНА МИКРОБИОЛОГИЈА - ИЗБОРЕН (ЗФ00325)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Југослав З<strong>и</strong>бероск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Влад<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Какур<strong>и</strong>нов<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со значењето на<br />

м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те во ж<strong>и</strong>вотот на човекот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Кружење на јаглеродот во пр<strong>и</strong>родата. Алкохолна ферментац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена во<br />

в<strong>и</strong>нарството. Болест<strong>и</strong> кај в<strong>и</strong>ното. Млечнок<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>нска ферментац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена.<br />

Проп<strong>и</strong>онска ферментац<strong>и</strong>ја. Бутерна (маслена) ферментац<strong>и</strong>ја. Ацетон-бут<strong>и</strong>лна <strong>и</strong><br />

ацетон-ет<strong>и</strong>лна ферментац<strong>и</strong>ја. Анаеробна целулозна ферментац<strong>и</strong>ја. Оцетна<br />

ферментац<strong>и</strong>ја. Л<strong>и</strong>монско-оксална ферментац<strong>и</strong>ја. Фумарна ферментац<strong>и</strong>ја.<br />

Кружење на азотот во пр<strong>и</strong>родата: амон<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>, азотоф<strong>и</strong>ксац<strong>и</strong>ја (слободна <strong>и</strong><br />

с<strong>и</strong>мб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чка) н<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја, ден<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја. М<strong>и</strong>кор<strong>и</strong>зн<strong>и</strong> габ<strong>и</strong> кај растен<strong>и</strong>јата.<br />

Кружење на сулфурот, фосфорот <strong>и</strong> железото. Улога на м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те во<br />

хум<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те <strong>и</strong> м<strong>и</strong>нерал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> во почвата. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на<br />

арското ѓубре <strong>и</strong> компостот. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ња. Пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> антагон<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна пр<strong>и</strong>мена во<br />

земјоделството. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> агромел<strong>и</strong>орат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong> врз<br />

почвената м<strong>и</strong>крофлора. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> на плодов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> готов<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Конзерв<strong>и</strong>рање (б<strong>и</strong>о<strong>за</strong>, анаб<strong>и</strong>о<strong>за</strong>, ценаанаб<strong>и</strong>о<strong>за</strong> <strong>и</strong> аб<strong>и</strong>о<strong>за</strong>). М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> како<br />

б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> агенс<strong>и</strong> во современа војна.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

М<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>рање на квасц<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>рање на млечно-к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

М<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>рање на бутерн<strong>и</strong>те бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>рање на оцетн<strong>и</strong> бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

М<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>рање на аеробното целулозн<strong>и</strong> бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>рање на<br />

пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на амон<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата. М<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>рање на слободн<strong>и</strong>те аеробн<strong>и</strong><br />

азотоф<strong>и</strong>ксатор<strong>и</strong> <strong>и</strong> анаеробн<strong>и</strong> азотоф<strong>и</strong>ксатор<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>рање на с<strong>и</strong>мб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

азотоф<strong>и</strong>ксатор<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> рас<strong>и</strong>пувач<strong>и</strong> на плодов<strong>и</strong>те. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошко<br />

<strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тување на пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>те на рас<strong>и</strong>пување на конзерв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Одредување на моќта на дез<strong>и</strong>нфекц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те средства-фенолен коеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ент.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М<strong>и</strong>цев Н. :1978 М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја,Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетско <strong>и</strong>здан<strong>и</strong>е.<br />

М<strong>и</strong>цев Н. 1986: Земјоделска м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја. Издан<strong>и</strong>е на Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетот во<br />

Скопје. Д<strong>и</strong>м<strong>и</strong>тровск<strong>и</strong> А. 1995: М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја со м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на храна,<br />

Технолошк<strong>и</strong> факултет, Скопје.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

LOZARO-OVO[TARSKA NASOKA 137<br />

Предмет: МЕЛИОРАЦИИ СО ЗАШТИТА ОД ЕРОЗИЈА - ИЗБОРЕН (ЗФ00300)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ацо Г<strong>и</strong>чев,<br />

доц. д-р Мар<strong>и</strong>ја Вукел<strong>и</strong>ќ-Шутоска<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во основ<strong>и</strong>те во област<strong>и</strong>те на<br />

х<strong>и</strong>дролог<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> х<strong>и</strong>драул<strong>и</strong>ката <strong>и</strong> дава основн<strong>и</strong> знаења <strong>за</strong> согледување на<br />

проблем<strong>и</strong>те во мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong> во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те земј<strong>и</strong>шта од<br />

ероз<strong>и</strong>ја. Г<strong>и</strong> содрж<strong>и</strong> <strong>и</strong> с<strong>и</strong>те потребн<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се кор<strong>и</strong>стат во практ<strong>и</strong>ката, а<br />

пр<strong>и</strong> решавањето на овој в<strong>и</strong>д проблемат<strong>и</strong>ка.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Истор<strong>и</strong>јат <strong>и</strong> денешната состојба на мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong>те. Основ<strong>и</strong> на<br />

х<strong>и</strong>дролог<strong>и</strong>јата Кружење на водата во пр<strong>и</strong>родата <strong>и</strong> воден б<strong>и</strong>ланс. Поделба на<br />

вод<strong>и</strong>те според местото на н<strong>и</strong>вното наоѓање во пр<strong>и</strong>родата. Х<strong>и</strong>дролог<strong>и</strong>ја на<br />

почвата. Дв<strong>и</strong>жење на водата во почвата <strong>и</strong> водоспроводн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Основ<strong>и</strong> на<br />

х<strong>и</strong>драул<strong>и</strong>ката. Х<strong>и</strong>дрометр<strong>и</strong>ја. Х<strong>и</strong>дростат<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>за</strong>кон<strong>и</strong> <strong>и</strong> по<strong>и</strong>м<strong>и</strong>. Х<strong>и</strong>дрод<strong>и</strong>нам<strong>и</strong>ка.<br />

Водоспроводн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н на пресметка на елемент<strong>и</strong>те на н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от<br />

протекувачк<strong>и</strong> проф<strong>и</strong>л. Одводнување. Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>за</strong>дача на<br />

одводнувањето. Негат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> аспект<strong>и</strong> на прекумерното влажење <strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>мочурлување на почвата. Поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> аспект<strong>и</strong> на одводнувањето на почвата.<br />

Утврдување на потеклото на прекумерната влажност на почвата. Составн<strong>и</strong><br />

делов<strong>и</strong> <strong>и</strong> општа д<strong>и</strong>споз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја на одводн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на одводнување.<br />

Одржување <strong>и</strong> експлоатац<strong>и</strong>ја на одводн<strong>и</strong>те канал<strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>ланс<strong>и</strong>рање на<br />

потреб<strong>и</strong>те од вода во фа<strong>за</strong> на проект<strong>и</strong>рање. Општа шема на с<strong>и</strong>стемот <strong>за</strong><br />

наводнување. Извор<strong>и</strong>ште <strong>и</strong> <strong>за</strong>фат на вода. Употреба на подземната вода <strong>за</strong><br />

наводнување. Метод<strong>и</strong> на наводнување <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна техн<strong>и</strong>чка пр<strong>и</strong>мена. Нов<strong>и</strong><br />

д<strong>и</strong>споз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>в<strong>и</strong> со цел да се с<strong>и</strong>мпл<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>раат технолог<strong>и</strong><strong>и</strong>те на наводнувањето.<br />

Мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> на солен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>. Зашт<strong>и</strong>та од ероз<strong>и</strong>ја во поледелството.<br />

Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја на ероз<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> на конзервац<strong>и</strong>јата. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на ероз<strong>и</strong><strong>и</strong>. Штет<strong>и</strong> од<br />

ероз<strong>и</strong>јата. Фактор<strong>и</strong> од ко<strong>и</strong> <strong>за</strong>в<strong>и</strong>с<strong>и</strong> појавата <strong>и</strong> голем<strong>и</strong>ната на ероз<strong>и</strong>јата.<br />

Распознавање на ероз<strong>и</strong>јата. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> борба прот<strong>и</strong>в ероз<strong>и</strong>јата на водатаконзервац<strong>и</strong>он<strong>и</strong><br />

мерк<strong>и</strong>. Зашт<strong>и</strong>та од <strong>и</strong>р<strong>и</strong>гац<strong>и</strong>она ероз<strong>и</strong>ја. Одбрана од поплав<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето на конзервац<strong>и</strong>јата врз намалувањето на поплав<strong>и</strong>те. Еолска<br />

ероз<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Се состојат од ауд<strong>и</strong>торн<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>зработка на <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуалн<strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

програм<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

А.Г<strong>и</strong>чев: Мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> со <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та од ероз<strong>и</strong>ја.- Скопје, 1997; А. Г<strong>и</strong>чев, М.<br />

Вукел<strong>и</strong>ќ-Шутоска, Н. Георг<strong>и</strong>ев: Практ<strong>и</strong>кум по мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> со <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та од<br />

ероз<strong>и</strong>ја.- Скопје, 2000.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зведува устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т откако поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вно ќе се оценат програм<strong>и</strong>те <strong>и</strong> се<br />

доб<strong>и</strong>е поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вна оценка на колокв<strong>и</strong>умот.

138 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ГРАДИНАРСТВО - ИЗБОРЕН (ЗФ00306)<br />

Семестар број на часов<strong>и</strong>: V, 3+1часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: д-р Тодор Туџаров<br />

Цел на предметот:<br />

Стекнување на знаења од областа град<strong>и</strong>нарството орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рано на отворено<br />

<strong>и</strong> во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong> <strong>и</strong> повр<strong>за</strong>носта со овоштарството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

а) Општ дел: Вовед <strong>и</strong> значење на наставно-научната д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>плена. Стопанско<br />

значење на град<strong>и</strong>нарството како дел од раст<strong>и</strong>телното про<strong>и</strong>зводство. Состојба,<br />

услов<strong>и</strong> <strong>и</strong> правц<strong>и</strong> на развојот на град<strong>и</strong>нарството. С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на про<strong>и</strong>зводство на<br />

отворено <strong>и</strong> во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong> <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сно од б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> морфолошк<strong>и</strong>те<br />

спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чност<strong>и</strong> на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>те. Здружено одгледување на град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong><br />

со овоштарск<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја со цел рац<strong>и</strong>онално <strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стување на<br />

про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong>те површ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> по време <strong>и</strong> простор. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong><br />

простор<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> експлоатац<strong>и</strong>ја.<br />

б) Спец<strong>и</strong>јлен дел: Потекло, распространетост <strong>и</strong> клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те<br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> според пр<strong>и</strong>падноста на одделн<strong>и</strong> фам<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>и</strong>: Solonaceae (домат, п<strong>и</strong>перка,<br />

патл<strong>и</strong>џан); Cucurbitaceae (лубен<strong>и</strong>ца, д<strong>и</strong>ња, крастав<strong>и</strong>ца, т<strong>и</strong>кв<strong>и</strong>чка); Brasicaceae<br />

(зелка, кељ, карф<strong>и</strong>ол, алабаш, репа, реп<strong>и</strong>чка); Alliaceae (кром<strong>и</strong>д, лук, праз); Fabaceae<br />

(боран<strong>и</strong>ја, грав, грашок, бакла); Apiaceae (морков, магдонос, пашканат,<br />

герев<strong>и</strong>з); Astaraceae (салата, енд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>ја, ц<strong>и</strong>кор<strong>и</strong>ја); Chenopodiaceae (спанаќ,<br />

цвекло); Malvaceae (бамја). Изучувањето на секој в<strong>и</strong>д опфаќа стопанско значење,<br />

б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја, морфолог<strong>и</strong>ја, технолог<strong>и</strong>ја на про<strong>и</strong>зводство на отворено <strong>и</strong> во зшт<strong>и</strong>тен<br />

простор, берба, квал<strong>и</strong>тет на про<strong>и</strong>зводот, намена клас<strong>и</strong>рање.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Составување на модел<strong>и</strong> на плодоред<strong>и</strong>. Одредување на вегетац<strong>и</strong>он<strong>и</strong>от<br />

простор. Пресметување на топлотна енерг<strong>и</strong>ја, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на енергетск<strong>и</strong> <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>.<br />

Запознавање со репродукт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong> на растен<strong>и</strong>јата. Морфолог<strong>и</strong>ја на<br />

<strong>и</strong>зучуван<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> од теоретск<strong>и</strong>от дел. Со теренск<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> - <strong>за</strong>познавање<br />

одделн<strong>и</strong> агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> на отворено <strong>и</strong> во зшт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong>. Посет<strong>и</strong> на<br />

про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> <strong>и</strong> преработувачк<strong>и</strong> објект<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Алаџајков Л. 1983: Општо град<strong>и</strong>нарство, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј,<br />

Скопје; Лаз<strong>и</strong>ќ Б. <strong>и</strong> сор. 1998: Повртарство, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет у Новом Саду;<br />

Дамјанов<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> сор.: Гајање поврќа у пластен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ма, 2000; Монограф<strong>и</strong>ја <strong>за</strong><br />

оделн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong><br />

Научн<strong>и</strong> <strong>и</strong> стручн<strong>и</strong> сепарат<strong>и</strong> од домашн<strong>и</strong> <strong>и</strong> странск<strong>и</strong> сп<strong>и</strong>сан<strong>и</strong>ја<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т по претходно колокв<strong>и</strong>рање на вежб<strong>и</strong>те <strong>и</strong> оцена на сем<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те<br />

работ<strong>и</strong>.

LOZARO-OVO[TARSKA NASOKA 139<br />

Предмет: ПРОИЗВОДСТВО НА ЛОЗОВ САДЕН МАТЕРИЈАЛ (ЗФ00326)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петар Хр<strong>и</strong>стов,<br />

доц. д-р Крум Бошков<br />

Цел на предемтот:<br />

Запознавање на студент<strong>и</strong>те со нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на квал<strong>и</strong>тетен<br />

лозов посадочен репроматер<strong>и</strong>јал <strong>и</strong> лозов саден матер<strong>и</strong>јал.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Орган<strong>и</strong> на в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong> ко<strong>и</strong> учествуваат во размножувањето. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на<br />

размножување на ло<strong>за</strong>та. Про<strong>и</strong>зводство на резн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од лозов<strong>и</strong> подлог<strong>и</strong>.<br />

Про<strong>и</strong>зводство на резн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од културната ло<strong>за</strong>. Соб<strong>и</strong>рање на репроматер<strong>и</strong>јал.<br />

Чување на репроматер<strong>и</strong>јалот. Објект<strong>и</strong> на расадн<strong>и</strong>к. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на калемење на<br />

ло<strong>за</strong>та. Про<strong>и</strong>зводство на лозов калем. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на страт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кување <strong>и</strong><br />

вкоренување на лозов<strong>и</strong>от калем. Клас<strong>и</strong>рање на калемот. Чување <strong>и</strong> транспорт<br />

на калем<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање со про<strong>и</strong>зводството на репроматер<strong>и</strong>јал <strong>и</strong> лозов саден<br />

матер<strong>и</strong>јал.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Општо ло<strong>за</strong>рство. Петар Хр<strong>и</strong>стов, 2001, Скопје<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т

140 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ПОДИГНУВАЊЕ И ОДГЛЕДУВАЊЕ НА ОВОШНИТЕ НАСАДИ<br />

(ЗФ00327)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Д<strong>и</strong>м<strong>и</strong>тар Георг<strong>и</strong>ев<br />

доц. д-р Марјан К<strong>и</strong>пр<strong>и</strong>јановск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со под<strong>и</strong>гнувањето <strong>и</strong><br />

одгледувањето на овошн<strong>и</strong>те насад<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на овошн<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>. Избор на локац<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> под<strong>и</strong>гнување на овошн<strong>и</strong><br />

насад<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кро <strong>и</strong> макро локац<strong>и</strong>ја. Подготвување на површ<strong>и</strong>ната <strong>за</strong><br />

под<strong>и</strong>гнување на овошн<strong>и</strong>те насад<strong>и</strong>. Подготовк<strong>и</strong> <strong>за</strong> садење. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јата. Избор на овошн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>, подлог<strong>и</strong> <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>. Садење. Техн<strong>и</strong>ка на<br />

садење. Зашт<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> од гр<strong>и</strong><strong>за</strong>ч<strong>и</strong> <strong>и</strong> ветров<strong>и</strong> во насад<strong>и</strong>те. Посебн<strong>и</strong> случа<strong>и</strong> на<br />

садење. Одгледување на овошн<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>, одгледување на коренот <strong>и</strong><br />

стеблото. Одгледување на овошн<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја во <strong>за</strong>творен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong>. Рез<strong>и</strong>дба<br />

на овошк<strong>и</strong>те (време <strong>и</strong> општ<strong>и</strong> прав<strong>и</strong>ла пр<strong>и</strong> рез<strong>и</strong>дбата). Форм<strong>и</strong>рање на крун<strong>и</strong>.<br />

Рез<strong>и</strong>дба на родн<strong>и</strong> овошк<strong>и</strong>. Подмладување <strong>и</strong> прекалемување на овошк<strong>и</strong>те.<br />

Проредување на цветов<strong>и</strong> <strong>и</strong> плодов<strong>и</strong>. Зашт<strong>и</strong>та на овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја од<br />

мразев<strong>и</strong>. Зашт<strong>и</strong>та од град. Агротехн<strong>и</strong>ка во овошн<strong>и</strong>те насад<strong>и</strong>. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на<br />

одржување на површ<strong>и</strong>ната во овошн<strong>и</strong>те насад<strong>и</strong>. Ѓубрење на овошн<strong>и</strong>те<br />

насад<strong>и</strong>. Наводнување на овошн<strong>и</strong>те насад<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање со: Пр<strong>и</strong>према на површ<strong>и</strong>ната <strong>за</strong> под<strong>и</strong>гање на овошен<br />

насад. Размерување <strong>и</strong> марк<strong>и</strong>рање. Садење на овошк<strong>и</strong>. Садење <strong>и</strong><br />

одгледување на овошк<strong>и</strong> во садов<strong>и</strong>. Форм<strong>и</strong>рање на крун<strong>и</strong>. Рез<strong>и</strong>дба на неродн<strong>и</strong><br />

овошк<strong>и</strong>. Рез<strong>и</strong>дба на овошк<strong>и</strong> во род. Проредување на цветов<strong>и</strong> <strong>и</strong> плодов<strong>и</strong>.<br />

Запознавање со оштетување на пупк<strong>и</strong>, цветов<strong>и</strong> <strong>и</strong> плодов<strong>и</strong> од мразев<strong>и</strong>.<br />

Запознавање со помотехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>. Запознавање со агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong>.<br />

Пополнување на празн<strong>и</strong> места во насад<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Б. Р<strong>и</strong>стевск<strong>и</strong>: Под<strong>и</strong>гање <strong>и</strong> одгледување на овошн<strong>и</strong>те насад<strong>и</strong>. Скопје, 1995. Д.<br />

Станков<strong>и</strong>ќ, М. Јованов<strong>и</strong>ќ: Општо воќарство. Земун, 1987.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т

LOZARO-OVO[TARSKA NASOKA 141<br />

Предмет: ПОДИГНУВАЊЕ И ОДГЛЕДУВАЊЕ НА ЛОЗОВИ НАСАДИ<br />

(ЗФ00328)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 4 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петар Хр<strong>и</strong>стов,<br />

доц. д-р Крум Бошков<br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање на студент<strong>и</strong>те со нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>и</strong> техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong>те <strong>за</strong> под<strong>и</strong>гање <strong>и</strong><br />

одгледување на нов<strong>и</strong> лозов<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на р<strong>и</strong>головање <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>према на садење, нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на садење.<br />

Под<strong>и</strong>гнување на мат<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> лозов<strong>и</strong> насад<strong>и</strong> од подлог<strong>и</strong>, под<strong>и</strong>гнување лозов<strong>и</strong><br />

насад<strong>и</strong>, потпорна конструкц<strong>и</strong>ја во мат<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> насад<strong>и</strong> <strong>за</strong> подлог<strong>и</strong> <strong>и</strong> про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong><br />

лозов<strong>и</strong> насад<strong>и</strong> (Шпал<strong>и</strong>р<strong>и</strong>, одр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, пергол<strong>и</strong>). Форм<strong>и</strong>рање на с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

одгледување <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н на кроење, ѓубрење во лозов<strong>и</strong>те насад<strong>и</strong>, обработка на<br />

почвата во лозов<strong>и</strong>те насад<strong>и</strong>, маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> обработка на почвата во лозов<strong>и</strong>те<br />

насад<strong>и</strong>, наводнување на лозов<strong>и</strong>те насад<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање со садење, одгледување <strong>и</strong> под<strong>и</strong>гнување на нов<strong>и</strong><br />

лозов<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>. Одржување <strong>и</strong> оформување на потпорна конструкц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство на грозје.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Општо ло<strong>за</strong>рство. Петар Хр<strong>и</strong>стов, 2001, Скопје<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т

142 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ИСХРАНА НА РАСТЕНИЈАТА (ЗФ00302)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Мар<strong>и</strong>на Стојанова<br />

Цел на предметот:<br />

Студент<strong>и</strong>те доб<strong>и</strong>ваат фундаменталн<strong>и</strong> знаење <strong>за</strong> плодноста на почвата со<br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>схрана на растен<strong>и</strong>јата, нач<strong>и</strong>нот на <strong>и</strong>схрана, ѓубр<strong>и</strong>вата<br />

<strong>и</strong> ѓубрењето, како <strong>и</strong> улога на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те елемент<strong>и</strong> во растен<strong>и</strong>јата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Општ дел: Вовед <strong>и</strong> значење на предметот. Неко<strong>и</strong> својства на почвата од<br />

аспект на ѓубрење <strong>и</strong> <strong>и</strong>схрана на растен<strong>и</strong>јата. Богатство <strong>и</strong> плодност на почвата<br />

со хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>. Макроб<strong>и</strong>оген<strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> во почвата: (N, P, K,<br />

Ca, Mg, S), посебно <strong>за</strong> <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>, обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, кол<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> губ<strong>и</strong>тоц<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>оген<strong>и</strong><br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> во почвата: (Fe, Mn, Zn, Cu, B, Co, Mo), посебно <strong>за</strong> <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>,<br />

обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, кол<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> губ<strong>и</strong>тоц<strong>и</strong>. Друг<strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> во почвата (кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

токс<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>).<br />

М<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва: општо значење кај нас <strong>и</strong> во светот <strong>и</strong> поделба. Азотн<strong>и</strong><br />

ѓубр<strong>и</strong>ва, посебно по в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>за</strong>: доб<strong>и</strong>вање, својства, пр<strong>и</strong>мена, дејство во<br />

почвата. Фосфорн<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва: в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> посебно <strong>за</strong>: доб<strong>и</strong>вање, својства,<br />

пр<strong>и</strong>мена <strong>и</strong> дејство во почвата. Кал<strong>и</strong>ев<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва: в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> посебно <strong>за</strong>:<br />

доб<strong>и</strong>вање, својства <strong>и</strong> дејство во почвата. Калц<strong>и</strong>ев<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва: в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>, својства<br />

<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена. Ѓубр<strong>и</strong>ва на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те елемент<strong>и</strong>: Mg, S, Fe, Zn, Cu, B, Co <strong>и</strong> Mn,<br />

посебно в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена. Сложен<strong>и</strong> NPK - ѓубр<strong>и</strong>ва: поделба, доб<strong>и</strong>вање,<br />

својства <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена. Фол<strong>и</strong>јарн<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва: поделба <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н на пр<strong>и</strong>мена.<br />

Органск<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва: в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> посебно <strong>за</strong> доб<strong>и</strong>вање, својства, чување <strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>мена.<br />

Спец<strong>и</strong>јален дел <strong>за</strong> ло<strong>за</strong>ро-овоштарска насока. Ѓубрење <strong>и</strong> <strong>и</strong>схрана на<br />

овошн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> <strong>и</strong> в<strong>и</strong>нова ло<strong>за</strong>: Спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>к<strong>и</strong> во ѓубрењето. Параметр<strong>и</strong> на<br />

ѓубрењето. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на ѓубрења: пред р<strong>и</strong>головање <strong>за</strong> нов<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>, ѓубрење<br />

пр<strong>и</strong> садење. Ѓубрење на мал<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>, ѓубрење на насад<strong>и</strong> во род (полна<br />

родност). Фол<strong>и</strong>јарно ѓубрење. Ѓубрење со културно <strong>за</strong>тревување <strong>и</strong><br />

мулч<strong>и</strong>рање во овошн<strong>и</strong> <strong>и</strong> лозов<strong>и</strong> насад<strong>и</strong> во род. Ѓубрење во х<strong>и</strong>дропон<strong>и</strong>,<br />

ѓубрење со наводнување (ферт<strong>и</strong>р<strong>и</strong>гац<strong>и</strong>ја).<br />

Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на м<strong>и</strong>нералната <strong>и</strong>схрана: Значење, теор<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> пр<strong>и</strong>мање јон<strong>и</strong> од<br />

почвата.<br />

Исхрана со макроб<strong>и</strong>оген<strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>: N, P, K, Cu, Mg, S, потреб<strong>и</strong>,<br />

кол<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошко-б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ска улога <strong>и</strong> с<strong>и</strong>мптом<strong>и</strong> кај соодветн<strong>и</strong>те<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> култур<strong>и</strong>. Исхрана со м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>оген<strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>: Fe, Mn, Zn,<br />

Cu, B, Co, Mo, потреб<strong>и</strong>, ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошко-б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ска улога <strong>и</strong> с<strong>и</strong>мптом<strong>и</strong> од<br />

деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>т <strong>и</strong> в<strong>и</strong>шок кај соодветн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Лабаратор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> дел: Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на плодност на почвата со N, P, K. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> pH<br />

на почвата. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва: ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> својства <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

својства (pH, N, P, K <strong>и</strong> др.). Теренск<strong>и</strong> дел: Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на земање почвен<strong>и</strong> проб<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

проб<strong>и</strong> од ѓубр<strong>и</strong>ва <strong>за</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>. Теренска анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на плодноста на

LOZARO-OVO[TARSKA NASOKA 143<br />

почвата со N, P, K, pH, CaCO3. В<strong>и</strong>зуелн<strong>и</strong> д<strong>и</strong>јагноз<strong>и</strong> од деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>т <strong>и</strong> в<strong>и</strong>шок на<br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те елемент<strong>и</strong> во растен<strong>и</strong>јата. (хлороз<strong>и</strong>, некроз<strong>и</strong> <strong>и</strong> сл).<br />

Л<strong>и</strong>тература: М. Јек<strong>и</strong>ќ (1985): Агрохем<strong>и</strong>ја I <strong>и</strong> II дел, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св. К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј" Скопје; Ж. Попов<strong>и</strong>ќ (1989): Агрохем<strong>и</strong>ја, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет Белград; В.<br />

Трпеск<strong>и</strong> (1997): Агрохем<strong>и</strong>ја со ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>и</strong>схрана на растен<strong>и</strong>јата-<strong>и</strong>нтерна<br />

скр<strong>и</strong>пта, Земјоделск<strong>и</strong> факултет Скопје.

144 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: МЕХАНИЗАЦИЈА НА ЛОЗАРО-ОВОШТАРСКО ПРОИЗВОДСТВО<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00329)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф.д-р Ж<strong>и</strong>вко Давчев,<br />

асс. м-р Иле Цанев<br />

Цел на предметот:<br />

Како непосредна <strong>за</strong>дача <strong>и</strong> цел на овој предмет е да студент<strong>и</strong>те се <strong>за</strong>познаат<br />

со с<strong>и</strong>те маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> опрема ко<strong>и</strong> се кор<strong>и</strong>стат во про<strong>и</strong>зводствената технолог<strong>и</strong>ја во<br />

ло<strong>за</strong>ро-овоштарско про<strong>и</strong>зводство во поед<strong>и</strong>н<strong>и</strong> работн<strong>и</strong> процес<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чност во пр<strong>и</strong>премата на погонск<strong>и</strong>те маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> во ло<strong>за</strong>ро-овоштарско<br />

про<strong>и</strong>зводство. Погонск<strong>и</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>клучн<strong>и</strong> маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> уредување <strong>и</strong> расч<strong>и</strong>стување<br />

на земј<strong>и</strong>ште <strong>и</strong> негова пр<strong>и</strong>мена <strong>за</strong> под<strong>и</strong>гнување на долгогод<strong>и</strong>шен насад. Разн<strong>и</strong><br />

маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> мел<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>рање. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> р<strong>и</strong>головање (<strong>и</strong>збор <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена на<br />

најсоодветна погонска маш<strong>и</strong>на <strong>и</strong> плуг р<strong>и</strong>голер, време <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н на р<strong>и</strong>головање.<br />

Пр<strong>и</strong>мена на подр<strong>и</strong>вач<strong>и</strong> <strong>и</strong> разр<strong>и</strong>вач<strong>и</strong> <strong>за</strong> длабока обработка). Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

калемење, <strong>за</strong> вадење на садн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> садење на овошн<strong>и</strong> лозов<strong>и</strong><br />

садн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> меѓуредна основна обработка (плугов<strong>и</strong> разр<strong>и</strong>вач<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

пл<strong>и</strong>тка <strong>и</strong> длабока обработка, време <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н на пр<strong>и</strong>мена). Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

меѓуредна дополн<strong>и</strong>телна обработка (пр<strong>и</strong>мена на разн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> култ<strong>и</strong>ватор<strong>и</strong>).<br />

Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> апарат<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на растен<strong>и</strong>јата (Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> течна апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја<br />

на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong>прашувач<strong>и</strong>). Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> ѓубрење (маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> растурање на<br />

тврдо <strong>и</strong> течно арско ѓубр<strong>и</strong>во <strong>и</strong> маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> растурање на вештачко ѓубр<strong>и</strong>во).<br />

Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> опрема <strong>за</strong> наводнување во ло<strong>за</strong>ро-овоштарско про<strong>и</strong>зводство.<br />

Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> берба на грозје <strong>и</strong> овошн<strong>и</strong> плодов<strong>и</strong>. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> рез<strong>и</strong>дба. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong> ман<strong>и</strong>пулац<strong>и</strong>ја на коскесто, јаболчесто <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на овошје. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong> преработка на грозје(процесна опрема).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Лаборатор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чно.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Давчев Ж. Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> опрема на ло<strong>за</strong>ро-овоштарско про<strong>и</strong>зводство,<br />

постојан учебн<strong>и</strong>к Скопје, 1998 год<strong>и</strong>на. Брч<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>: Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја рада у<br />

воћарству <strong>и</strong> в<strong>и</strong>ноградарству-Скр<strong>и</strong>пта Загреб 1984 год<strong>и</strong>на.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

LOZARO-OVO[TARSKA NASOKA 145<br />

Предмет: СТАНДАРДИЗАЦИЈА И ЧУВАЊЕ НА ОВОШЈЕ И ЗЕЛЕНЧУК<br />

(ЗФ00330)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ла<strong>за</strong>р С<strong>и</strong>ваков,<br />

доц. д-р Љуб<strong>и</strong>ца Каракашова<br />

Цел на предметот:<br />

Студент<strong>и</strong>те се <strong>за</strong>познаваат со најнов<strong>и</strong>те Европск<strong>и</strong> стандард<strong>и</strong> како <strong>и</strong> со<br />

технолог<strong>и</strong>јата на склад<strong>и</strong>рање на овошјето <strong>и</strong> зеленчукот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед, значење на плодов<strong>и</strong>те во <strong>и</strong>схраната на луѓето. Разв<strong>и</strong>ток на плодов<strong>и</strong>те<br />

до берба. Определување на зрелоста на плодов<strong>и</strong>те <strong>за</strong> берба. Подготовка <strong>за</strong><br />

берба. Изведување на бербата (рачна, механ<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рана). Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

промен<strong>и</strong> на плодов<strong>и</strong>те после берба. Чување на плодов<strong>и</strong>те во об<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

плодочувал<strong>и</strong>шта. Чување на плодов<strong>и</strong>те во ладен<strong>и</strong> плодочувал<strong>и</strong>шта во об<strong>и</strong>чна<br />

<strong>и</strong> контрол<strong>и</strong>рана атмосфера. Регул<strong>и</strong>рање на температурата, релат<strong>и</strong>вната<br />

влажност, обновувањето на воздухот <strong>и</strong> составот на гасов<strong>и</strong>те. Технолог<strong>и</strong>ја на<br />

чување на разн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на овошје <strong>и</strong> зеленчук. Дозревање на плодов<strong>и</strong>те.<br />

Предладење на плодов<strong>и</strong>те пред транспорт<strong>и</strong>рање. Транспорт на плодов<strong>и</strong>те<br />

(внатрешен, надворешен). Стандард<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на овошјето <strong>и</strong> зеленчукот според<br />

Европск<strong>и</strong> стандард<strong>и</strong>. Поготовка на плодов<strong>и</strong>те <strong>за</strong> па<strong>за</strong>р. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>болувања на плодов<strong>и</strong>те <strong>за</strong> време на склад<strong>и</strong>рањето.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Утврдување на бер<strong>и</strong>дбена зрелост на плодов<strong>и</strong>те со ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

органолепт<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на плодов<strong>и</strong>те во бер<strong>и</strong>дбена,<br />

технолошка <strong>и</strong> консумат<strong>и</strong>вна зрелост. Запознавање со амбалажата <strong>за</strong> берба,<br />

транспорт <strong>и</strong> чување на овошјето <strong>и</strong> зеленчукот. Пратење на трансп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong><br />

в<strong>и</strong>дл<strong>и</strong>вото кало во текот на чувањето. Регул<strong>и</strong>рање на реж<strong>и</strong>мот во<br />

плодочувал<strong>и</strong>штето. Дозревање на овошјето. Запознавање со ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те<br />

<strong>за</strong>болувања <strong>за</strong> време на чувањето на овошјето <strong>и</strong> зеленчукот. Клас<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />

стандард<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на овошјето <strong>и</strong> зеленчукот. Подготовка на плодов<strong>и</strong>те <strong>за</strong><br />

па<strong>за</strong>р.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М. Групчев: Овошјето од берба до потрошувачот. Скопје, 1991. Д.<br />

Гвозденов<strong>и</strong>ќ, М. Дав<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>ќ: Берба чување <strong>и</strong> паковање воħа. Београд, 1987. Д.<br />

Станков<strong>и</strong>ќ: Опште воħарство, III дел. Београд, 1973. Д. Беб<strong>и</strong>ħ: Технолог<strong>и</strong>ја<br />

хлађења. Београд. М. Љуб<strong>и</strong>сављев<strong>и</strong>ħ: Воħе, поврħе, печурке <strong>и</strong> прерађев<strong>и</strong>не.<br />

Београд, 1989.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

146 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: НАВОДНУВАЊЕ - ИЗБОРЕН (ЗФ00331)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI семестар, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ордан Чукал<strong>и</strong>ев<br />

пом. асс. Вјекослав Танасков<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со една основна мерка - наводнувањето - која е<br />

многу значајна <strong>за</strong> одгледувањето на културн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја ко<strong>и</strong> се <strong>и</strong>зучуваат на<br />

оваа насока. Студент<strong>и</strong>те се обучуваат <strong>за</strong> да дадат одговор на тр<strong>и</strong>те основн<strong>и</strong><br />

прашања во наводнувањето: кога да се наводнува, колку вода да се даде <strong>и</strong> на<br />

кој нач<strong>и</strong>н. Покрај тоа се <strong>за</strong>познаваат со соодносот почва:вода:растен<strong>и</strong>е <strong>и</strong><br />

н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те меѓусебн<strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Значење на наводнувањето во овоштарството <strong>и</strong> ло<strong>за</strong>рството.<br />

Наводнувањето во светот <strong>и</strong> Р. Македон<strong>и</strong>ја. Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на наводнувањето:<br />

Фактор<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> ја условуваат потребата од наводнување - кл<strong>и</strong>матск<strong>и</strong>, почвен<strong>и</strong>,<br />

в<strong>и</strong>д на култура, вегетац<strong>и</strong>онен пер<strong>и</strong>од, економск<strong>и</strong> услов<strong>и</strong>. Суша, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> суша,<br />

штет<strong>и</strong> <strong>и</strong> борба прот<strong>и</strong>в сушата. Воден реж<strong>и</strong>м на растен<strong>и</strong>јата во услов<strong>и</strong> на<br />

наводнување. Евапотрансп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>ја. Д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

определување на евапотрансп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>јата. Воден б<strong>и</strong>ланс. Вода-пр<strong>и</strong>носквал<strong>и</strong>тет.<br />

Водно-ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> својства на почвата значајн<strong>и</strong> во практ<strong>и</strong>ката на<br />

наводнувањето. Водн<strong>и</strong> констант<strong>и</strong> на почвата, метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> определување,<br />

<strong>и</strong>нф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја, ф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена во наводнувањето. Квал<strong>и</strong>тет на водата<br />

<strong>за</strong> наводнување. Определување на влажноста на почвата. Д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нд<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>, определување на нормата на наводнување <strong>и</strong> <strong>за</strong>левање.<br />

Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>за</strong> составување на календар на <strong>за</strong>левање <strong>и</strong> х<strong>и</strong>дромодул. Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong><br />

на конзервац<strong>и</strong>ја на влагата во почвата. Техн<strong>и</strong>ка на наводнувањето: Пр<strong>и</strong>мена<br />

на одделн<strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на <strong>за</strong>левање <strong>и</strong> наводнување (површ<strong>и</strong>нско-грав<strong>и</strong>тац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>,<br />

дождење, подземно, капково, ферт<strong>и</strong>р<strong>и</strong>гац<strong>и</strong>ја - м<strong>и</strong>кронаводнување).<br />

Ир<strong>и</strong>гац<strong>и</strong>она ероз<strong>и</strong>ја. Наводнување со спец<strong>и</strong>јална цел (одбрана од мразев<strong>и</strong>,<br />

квал<strong>и</strong>тет на плодов<strong>и</strong>те, обојување, освежување). Уред<strong>и</strong> <strong>за</strong> наводнување,<br />

основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> експлоатац<strong>и</strong>ја. Наводнување на овошн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>: Наводнување на овошн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Наводнување на<br />

в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на вод<strong>и</strong>те <strong>за</strong> наводнување со практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong>. Пресметка<br />

<strong>и</strong> определување на евапотрансп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>јата, нормата на наводнување <strong>и</strong><br />

нормата на <strong>за</strong>левање. Календар на <strong>за</strong>левање <strong>и</strong> х<strong>и</strong>дромодул. Практ<strong>и</strong>чна<br />

пр<strong>и</strong>мена на нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на наводнување <strong>и</strong> <strong>за</strong>левање. Пресметка <strong>и</strong><br />

определување на времето на <strong>за</strong>левање. Интенз<strong>и</strong>тет спрема <strong>и</strong>нф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

ф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Иљовск<strong>и</strong> И. (1992) Наводнување, скр<strong>и</strong>пта, Скопје. Бошњак Ѓ. (1999)<br />

Наводњавање пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong>х усева, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет у Новом Саду,<br />

Пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong> факултет, Нов<strong>и</strong> Сад, Драгов<strong>и</strong>ќ С. (2000) Наводњавање,<br />

Научн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тут <strong>за</strong> ратарство <strong>и</strong> повртарство, Нов<strong>и</strong> Сад, Стој<strong>и</strong>ќев<strong>и</strong>ќ Д. (1996)

LOZARO-OVO[TARSKA NASOKA 147<br />

Наводњавање пољопр<strong>и</strong>вредног земљ<strong>и</strong>шта, Partenon, Beograd, Nielsen D.<br />

(editor) at all. (1990) Irrigation of Agricultural Crops, ASA, Medison<br />

Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на <strong>и</strong>зведување на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т

148 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: СПЕЦИЈАЛНО ОВОШТАРСТВО I (ЗФ00513)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Хр<strong>и</strong>сто Поповск<strong>и</strong><br />

асс. м-р Бојан Поповск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong> <strong>и</strong> про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong><br />

особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на овошн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна пр<strong>и</strong>мена во ш<strong>и</strong>роката пракса.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Овошн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> од јаболчестата овошна група: јаболко, круша, дуња,<br />

мушмула <strong>и</strong> оскоруша.Овошн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> од коскестата овошна група: сл<strong>и</strong>ва,<br />

праска, кајс<strong>и</strong>ја, црешна, в<strong>и</strong>шна <strong>и</strong> марела. Матер<strong>и</strong>јалот <strong>за</strong> секоја овошна група<br />

ќе б<strong>и</strong>де <strong>и</strong>зложен на следн<strong>и</strong>от нач<strong>и</strong>н: Истор<strong>и</strong>јат <strong>за</strong> развојот на овошн<strong>и</strong>от в<strong>и</strong>д,<br />

потекло, раш<strong>и</strong>реност <strong>и</strong> обем на про<strong>и</strong>зводство во светот, ЕУ <strong>и</strong> во Р.<br />

Македон<strong>и</strong>ја. Стопанско значење на културата. Помолошка <strong>и</strong> ботан<strong>и</strong>чка<br />

пр<strong>и</strong>падност. Морфолошк<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (бујност,<br />

долговечност, ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> разв<strong>и</strong>ток, аф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тет со разн<strong>и</strong> подлог<strong>и</strong>).<br />

Издржл<strong>и</strong>вост на н<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong> температур<strong>и</strong> на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те, сорт<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

подлог<strong>и</strong>те. Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на плодов<strong>и</strong>те. Еколошк<strong>и</strong> барања на<br />

култур<strong>и</strong>те. Спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чност<strong>и</strong> во одгледувањето на култур<strong>и</strong>те. Д<strong>и</strong>в<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

форм<strong>и</strong> од кој водат потекло културн<strong>и</strong>те сорт<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на сорт<strong>и</strong>те по груп<strong>и</strong> <strong>и</strong> по време на зреење. Практ<strong>и</strong>чно<br />

познавање на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>те. Најнова сортна л<strong>и</strong>ста во Р. Македон<strong>и</strong>ја <strong>за</strong><br />

с<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>. Водечк<strong>и</strong>, пратечк<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong> од постар сорт<strong>и</strong>мент ко<strong>и</strong> г<strong>и</strong> <strong>и</strong>ма во<br />

Р.Македон<strong>и</strong>ја.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Спец<strong>и</strong>јално воќарство; Ш. Буб<strong>и</strong>ќ. Јабука; П. М<strong>и</strong>ш<strong>и</strong>ќ. Сорте јабука; Р Гл<strong>и</strong>ха.<br />

Крушка; А. Станчев<strong>и</strong>ќ. Дуња; Т. Ангелов. Мушмула, оскоруша <strong>и</strong> дрен;<br />

Д. Станков<strong>и</strong>ќ. Шљ<strong>и</strong>ва; П. М<strong>и</strong>ш<strong>и</strong>ќ. Бресква; Б. Пејк<strong>и</strong>ќ. Кајс<strong>и</strong>ја: Б. Р<strong>и</strong>стевск<strong>и</strong>.<br />

Кајс<strong>и</strong>ја; Б. Пејк<strong>и</strong>ќ. Трешња <strong>и</strong> в<strong>и</strong>шња; Д. Станков<strong>и</strong>ќ. Череша <strong>и</strong> в<strong>и</strong>шна: В.<br />

Вас<strong>и</strong>лев.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

LOZARO-OVO[TARSKA NASOKA 149<br />

Предмет: АМПЕЛОГРАФИЈА I (ЗФ00514)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Звон<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Бож<strong>и</strong>нов<strong>и</strong>ќ<br />

доц. д-р Крум Бошков<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во ботан<strong>и</strong>чката пр<strong>и</strong>падност,<br />

клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> распространетоста на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те од родот В<strong>и</strong>т<strong>и</strong>с. Г<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>познава со метод<strong>и</strong>те <strong>за</strong> распознавање на подлог<strong>и</strong>те <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Место, значење <strong>и</strong> улога на ампелографск<strong>и</strong>те <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тувања.<br />

Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на фам<strong>и</strong>л<strong>и</strong>јата Vitaceae. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на<br />

родот Vitis. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на сорт<strong>и</strong>те од културната ло<strong>за</strong> (според географска<br />

пр<strong>и</strong>падност, време на зреење <strong>и</strong> стопанска вредност). Ампелографск<strong>и</strong> шем<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

<strong>и</strong>зучување <strong>и</strong> оп<strong>и</strong>с на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>те на родот Vitis. Ботан<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> оп<strong>и</strong>с,<br />

агроб<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, технолошк<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. Ампелографск<strong>и</strong><br />

оп<strong>и</strong>с по CODE с<strong>и</strong>стем. Лозн<strong>и</strong> подлог<strong>и</strong>. Поделба на лозн<strong>и</strong>те подлог<strong>и</strong>.<br />

Амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> лоз<strong>и</strong>, амер<strong>и</strong>канско - амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>д<strong>и</strong>, европско -<br />

амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Избор на лозн<strong>и</strong> подлог<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Распространетост на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те од родот Vitis <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка.<br />

Практ<strong>и</strong>чна пр<strong>и</strong>мена на агроб<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на<br />

технолошк<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. Практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање со лозов<strong>и</strong>те подлог<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Ампелограф<strong>и</strong>ја. З. Бож<strong>и</strong>нов<strong>и</strong>ќ, Академ<strong>и</strong>к, Скопје<br />

Нач<strong>и</strong>н наполагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т

150 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ПРЕРАБОТКА НА ОВОШЈЕ И ЗЕЛЕНЧУК (ЗФ00515)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 5+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ла<strong>за</strong>р С<strong>и</strong>ваков,<br />

доц. д-р Љуб<strong>и</strong>ца Каракашова<br />

Цел на предметот:<br />

Студент<strong>и</strong>те се <strong>за</strong>познаваат со најнов<strong>и</strong>те технолошк<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong> <strong>за</strong> преработка<br />

<strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong>рање на овошјето <strong>и</strong> зеленчукот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Воведно <strong>за</strong>познавање со наставната д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>на. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на<br />

овошјето <strong>и</strong> зеленчукот. Процес<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> настануваат после бербата (д<strong>и</strong>шење,<br />

<strong>и</strong>спарување, созревање <strong>и</strong> презревање). Потемнување на плодов<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те преработк<strong>и</strong> (енз<strong>и</strong>матско, неенз<strong>и</strong>матско <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошко). Помошн<strong>и</strong><br />

средства <strong>и</strong> суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (вода, средства <strong>за</strong> <strong>за</strong>сладување, средства <strong>за</strong> жел<strong>и</strong>рање<br />

<strong>и</strong> згуснување, средства <strong>за</strong> <strong>за</strong>к<strong>и</strong>селување, средства <strong>за</strong> <strong>за</strong>цврстување <strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>). Подготв<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong>рањето (пр<strong>и</strong>ем на суров<strong>и</strong>ната,<br />

чување, клас<strong>и</strong>рање, м<strong>и</strong>ење, бланш<strong>и</strong>рање, пас<strong>и</strong>рање, пресовање, б<strong>и</strong>стрење,<br />

ф<strong>и</strong>лтр<strong>и</strong>рање). Конзерванс<strong>и</strong> (органск<strong>и</strong> <strong>и</strong> неорганск<strong>и</strong>). Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на конзерв<strong>и</strong>рање<br />

(б<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, аб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong> анаб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>). Амбалажа. Полупреработк<strong>и</strong> (пулп<strong>и</strong>,<br />

каш<strong>и</strong>, суров мат<strong>и</strong>чен сок <strong>и</strong> сукус). Преработк<strong>и</strong> од овошје (сок, концентр<strong>и</strong>ран<br />

овошен сок, овошен с<strong>и</strong>руп, компот, мешан компот, џем, мармелада, сушено <strong>и</strong><br />

смрзнато овошје. Преработк<strong>и</strong> од зеленчук (сок, концентрат од домат<strong>и</strong>,<br />

терм<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong>ран зеленчук (грашок, боран<strong>и</strong>ја, ѓувеч, п<strong>и</strong>перкаш),<br />

мар<strong>и</strong>над<strong>и</strong>, б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong>ран зеленчук, сушен <strong>и</strong> смрзнат зеленчук.<br />

Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> апарат<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>зведување на технолошк<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> пр<strong>и</strong><br />

преработката на овошјето <strong>и</strong> зеленчукот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Подготовка на средна проба од про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од зеленчук <strong>и</strong> овошје. Одредување<br />

на: вкупн<strong>и</strong> <strong>и</strong> растворл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> сув<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, шеќер<strong>и</strong>, вкупн<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, pH,<br />

в<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н С, пект<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, тан<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, белков<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, маст<strong>и</strong>,<br />

целуло<strong>за</strong>, скроб, фермент<strong>и</strong>, готварска сол <strong>и</strong> тврд<strong>и</strong>на <strong>и</strong> алкал<strong>и</strong>тет на водата.<br />

Изработка на нормат<strong>и</strong>в на готов<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

В. Црнчев<strong>и</strong>ќ: Преработка на овошјето <strong>и</strong> зеленчукот. Скопје, 1977. В.<br />

Црнчев<strong>и</strong>ħ: Теор<strong>и</strong>јске основе конзерв<strong>и</strong>рање воħа <strong>и</strong> поврħа. Београд, 1973. М.<br />

Љуб<strong>и</strong>сављев<strong>и</strong>ħ: Воħе, поврħе, печурке <strong>и</strong> прерађев<strong>и</strong>не. Београд, 1989.<br />

Гордана Н<strong>и</strong>кет<strong>и</strong>ħ-Алекс<strong>и</strong>ħ: Технолог<strong>и</strong>ја воħа <strong>и</strong> поврħа. Београд, 1982.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

LOZARO-OVO[TARSKA NASOKA 151<br />

Предмет: ЕНТОМОЛОГИЈА СО ФИТОФАРМАЦИЈА - ИЗБОРЕН (ЗФ00510)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>ле Постоловск<strong>и</strong><br />

пом. асс. Б<strong>и</strong>лјана Талеска<br />

Цел на предметот:<br />

Во наставата студент<strong>и</strong>те теоретск<strong>и</strong> <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чно ќе г<strong>и</strong> <strong>и</strong>зучуваат основ<strong>и</strong>те на<br />

Ентомолог<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> метод<strong>и</strong>те <strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>те <strong>за</strong> сузб<strong>и</strong>вање на штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те во<br />

ло<strong>за</strong>рството <strong>и</strong> овоштарството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. С<strong>и</strong>стематско место на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те. Морфолог<strong>и</strong>ја; Внатрешна градба;<br />

Сет<strong>и</strong>ва. Размножување <strong>и</strong> разв<strong>и</strong>ток на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те; Инсект<strong>и</strong>те <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вната<br />

сред<strong>и</strong>на. Мерк<strong>и</strong> <strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> борба со <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те: <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> - агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>конск<strong>и</strong>, д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> борба со <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те: механ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>,<br />

б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>. Интегралн<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> во борба со <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те: кор<strong>и</strong>стење на<br />

предатор<strong>и</strong> <strong>и</strong> параз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>, основ<strong>и</strong> на прогно<strong>за</strong>та <strong>и</strong> с<strong>и</strong>ганл<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>јата. Сузб<strong>и</strong>вање на<br />

штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во органско про<strong>и</strong>зводство. С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те. Економск<strong>и</strong><br />

значајн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> во овоштарството <strong>и</strong> ло<strong>за</strong>рството во следн<strong>и</strong>те редов<strong>и</strong>:<br />

Orthoptera, Isoptera, Dermaptera, Thysanoptera, Heteroptera, Homoptera со<br />

подредов<strong>и</strong>те - Cicadina, Aphidina, Aleurodina, Psyllina i Coccina; Neuroptera,<br />

Coleoptera, Lepidoptera, Diptera, Hymenoptera, Пајач<strong>и</strong>њата - ред Acariana.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање со матер<strong>и</strong>јата од следн<strong>и</strong>те поглавја: морфолог<strong>и</strong>ја,<br />

внатрешна градба, размножување <strong>и</strong> разв<strong>и</strong>ток, мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> борба со <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

с<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка. Посебно ќе се обработат штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те значајн<strong>и</strong> во ло<strong>за</strong>рството <strong>и</strong><br />

овоштарството.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Н. Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ, Д. С<strong>и</strong>мова-Тош<strong>и</strong>ќ, Е. Анчев: Земјоделска ентомолог<strong>и</strong>ја, Н.<br />

Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ, Д. С<strong>и</strong>мова-Тош<strong>и</strong>ќ: Општа ентомолог<strong>и</strong>ја. П. Вукасов<strong>и</strong>ќ:<br />

Пољопр<strong>и</strong>вредне штеточ<strong>и</strong>не - I дел, Ж. Ковачев<strong>и</strong>ќ: Посебна ентомолог<strong>и</strong>ја. Н.<br />

Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ, Д. С<strong>и</strong>мова-Тош<strong>и</strong>ќ: Спец<strong>и</strong>јална ентомолог<strong>и</strong>ја, Н. Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ, Б.<br />

Ил<strong>и</strong>ќ: Спец<strong>и</strong>јална ентомолог<strong>и</strong>ја. П. Вукасов<strong>и</strong>ќ: Штеточ<strong>и</strong>не у пољопр<strong>и</strong>вред<strong>и</strong> -<br />

спец<strong>и</strong>јален дел, Постоловск<strong>и</strong> <strong>и</strong> сор. Преглед на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> во<br />

Р. Македон<strong>и</strong>ја.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако студент<strong>и</strong>те ќе го апсолв<strong>и</strong>раат практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел.

152 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ФИТОПАТОЛОГИЈА СО ФИТОФАРМАЦИЈА - ИЗБОРЕН (ЗФ00609)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петар Јованчев<br />

асс.м-р Влад<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Стојановск<strong>и</strong><br />

пом. асс. Б<strong>и</strong>лјана Кузмановска<br />

Цел на предметот:<br />

Воведување на студент<strong>и</strong>те во теоретско <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање на општата<br />

<strong>и</strong> спец<strong>и</strong>јалната ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја, општата <strong>и</strong> спец<strong>и</strong>јалната ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја<br />

(фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Општ дел: По<strong>и</strong>м <strong>за</strong> раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong> <strong>и</strong> економско значење. Пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на<br />

раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong>. Основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на ф<strong>и</strong>топатоген<strong>и</strong>те: габ<strong>и</strong>, бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />

в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>, м<strong>и</strong>коплазм<strong>и</strong>, р<strong>и</strong>кец<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> в<strong>и</strong>ш<strong>и</strong> параз<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> цветн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. С<strong>и</strong>мптоматолог<strong>и</strong>ја.<br />

Параз<strong>и</strong>т<strong>и</strong> <strong>и</strong> параз<strong>и</strong>т<strong>и</strong><strong>за</strong>м во раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>от свет. Патогене<strong>за</strong>. Еп<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>тот<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја.<br />

Отпорност на растен<strong>и</strong>јата кон патоген<strong>и</strong>те. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> сузб<strong>и</strong>вање. Ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја:<br />

местото <strong>и</strong> улогата на фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата на растен<strong>и</strong>јата. Контактн<strong>и</strong><br />

фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Ант<strong>и</strong>б<strong>и</strong>от<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> како фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>м на<br />

дејството на фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те, толерантност на патоген<strong>и</strong>те кон фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те,<br />

отровност на фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те, ф<strong>и</strong>тотокс<strong>и</strong>чност на фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те, рез<strong>и</strong>дуално дејство,<br />

толеранца <strong>и</strong> каренца. Б<strong>и</strong>олошко спречување на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те болест<strong>и</strong>. Пр<strong>и</strong>мена<br />

на б<strong>и</strong>отехнолог<strong>и</strong>ја во раст<strong>и</strong>телната патолог<strong>и</strong>ја. Спец<strong>и</strong>јален дел: Пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на<br />

болест<strong>и</strong>те кај овошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> ло<strong>за</strong>та. Надворешн<strong>и</strong>те фактор<strong>и</strong> како пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>на <strong>за</strong><br />

болест<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>коз<strong>и</strong>: Инфект<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong>. Царство: Fungi, Оддел: I. Myxomycota,<br />

Оддел: II. Eumycota, пододдел: 1. Mastigomycotina, пододдел: 2. Zygomycotina,<br />

поддодел: 3. Ascomycotina, пододдел: 4. Basidiomycotina, пододдел: 5.<br />

Deuteromycotina. Бактер<strong>и</strong>оз<strong>и</strong>, в<strong>и</strong>роз<strong>и</strong> <strong>и</strong> параз<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> цветн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> болест<strong>и</strong> на<br />

овошн<strong>и</strong>те плодов<strong>и</strong> во склад<strong>и</strong>штата. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на ло<strong>за</strong>та <strong>и</strong> овошн<strong>и</strong>те<br />

култур<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со морфолошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на одделн<strong>и</strong>те<br />

пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те болест<strong>и</strong>. Распознавање на поважн<strong>и</strong>те<br />

болест<strong>и</strong> на хербар<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран ф<strong>и</strong>топатолошк<strong>и</strong> матер<strong>и</strong>јал. Теренск<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Ф. Пејч<strong>и</strong>новск<strong>и</strong>: Земјоделска ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја (0пшт дел), 1996. М.Јос<strong>и</strong>фов<strong>и</strong>ќ:<br />

Пољопр<strong>и</strong>вредна ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја, Београд, 1964. М. Иванов<strong>и</strong>ќ: М<strong>и</strong>козе б<strong>и</strong>љака,<br />

Београд, 1992. М. Арсен<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ: Бактер<strong>и</strong>озе б<strong>и</strong>љака, Нов<strong>и</strong> Сад, 1997. Д. Шут<strong>и</strong>ќ:<br />

Б<strong>и</strong>љн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>, Београд, 1980, В<strong>и</strong>розе б<strong>и</strong>љака, 1983, Београд. Агр<strong>и</strong>ос: Plant<br />

pathology, London, 1988,1998. П. Јованчев: Предавања.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

LOZARO-OVO[TARSKA NASOKA 153<br />

Предмет: ОПШТА СЕЛЕКЦИЈА (ЗФ00516)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2 + 1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Љубом<strong>и</strong>р Мар<strong>и</strong>нков<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање на студент<strong>и</strong>те со пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>те <strong>и</strong> метод<strong>и</strong>те на селекц<strong>и</strong>јата кај<br />

овошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong> <strong>за</strong> доб<strong>и</strong>вање на нов<strong>и</strong> генот<strong>и</strong>пов<strong>и</strong><br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Цел <strong>и</strong> <strong>за</strong>дача на селекц<strong>и</strong>јата. Почетен матер<strong>и</strong>јал. Размножување во<br />

процесот на селекц<strong>и</strong>јата. Генетск<strong>и</strong> основ<strong>и</strong>. Ген центр<strong>и</strong>. Ц<strong>и</strong>тогенетск<strong>и</strong><br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. Метод<strong>и</strong> на одб<strong>и</strong>рање. Метод<strong>и</strong> на создавање нов<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

подлог<strong>и</strong>. Мутац<strong>и</strong><strong>и</strong> во селекц<strong>и</strong>јата. Инд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуален разв<strong>и</strong>ток. Селекц<strong>и</strong>ја на<br />

отпорност на б<strong>и</strong>отск<strong>и</strong> <strong>и</strong> аб<strong>и</strong>отск<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>. Оценување на новосоздаден<strong>и</strong>от<br />

матер<strong>и</strong>јал.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Метод<strong>и</strong> на одб<strong>и</strong>рање. Клонова селекц<strong>и</strong>ја. Шем<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тување на<br />

селекц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>от матер<strong>и</strong>јал. Б<strong>и</strong>ометр<strong>и</strong>ска обработка на податоц<strong>и</strong>те.<br />

Запознавање со морфолог<strong>и</strong>јата на цветот <strong>и</strong> техн<strong>и</strong>ка на х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>д<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја кај<br />

одделн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>. Оцена на х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>дното потомство.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Оплемењ<strong>и</strong>вање воќака <strong>и</strong> в<strong>и</strong>нове лозе. (1994) М. Шошк<strong>и</strong>ќ. Пап<strong>и</strong>рус. Белград.<br />

Коп<strong>и</strong><strong>и</strong> од автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> предавања.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т

154 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ТРОШОЦИ И КАЛКУЛАЦИИ - ИЗБОРЕН (ЗФ00605)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2+1часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: асс. м-р Александра Март<strong>и</strong>новска<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>м овозможува на студент<strong>и</strong>те да доб<strong>и</strong>јат знаење <strong>за</strong> основн<strong>и</strong>те<br />

ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на процесот на про<strong>и</strong>зводството <strong>и</strong> репродукц<strong>и</strong>јата, елемент<strong>и</strong>те на<br />

трошоц<strong>и</strong>те, анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> во ло<strong>за</strong>роовоштарското<br />

про<strong>и</strong>зводство, како <strong>и</strong> оценката на економск<strong>и</strong>от успех на<br />

работењето на земјоделското претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>е.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Основн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> (ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>) на процесот на про<strong>и</strong>зводството <strong>и</strong><br />

репродукц<strong>и</strong>јата. Трошоц<strong>и</strong>: основн<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> на трошоц<strong>и</strong>те: (1) матер<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong><br />

трошоц<strong>и</strong>, (2) трошоц<strong>и</strong> на аморт<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја, (3) трошоц<strong>и</strong> на работна с<strong>и</strong>ла.<br />

Поделба на трошоц<strong>и</strong>те: според <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>те на настанување, според сложеноста<br />

на структурата, според можност<strong>и</strong>те <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>нот на пренесувањето (д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нд<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> трошоц<strong>и</strong>). Поделба според променл<strong>и</strong>вноста во <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сност од<br />

трошењето во обемот на про<strong>и</strong>зводството. Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> утврдување на<br />

трошоц<strong>и</strong>те: калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> (цел, поделба, претходн<strong>и</strong> <strong>и</strong> наредн<strong>и</strong> калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />

макро <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кро-економск<strong>и</strong> калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>). В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>: утврдување на<br />

трошоц<strong>и</strong>те <strong>за</strong> кор<strong>и</strong>стење на техн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те средства <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство, анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> на л<strong>и</strong>н<strong>и</strong><strong>и</strong> на про<strong>и</strong>зводството, д<strong>и</strong>ференц<strong>и</strong>јална калкулац<strong>и</strong>ја,<br />

<strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>она калкулац<strong>и</strong>ја. Проценка на постојан<strong>и</strong> <strong>и</strong> основн<strong>и</strong> средства.<br />

Проценка на арско ѓубре. Утврдување на пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> на економск<strong>и</strong>от успех на<br />

работењето: <strong>за</strong> вредноста на про<strong>и</strong>зводството, <strong>за</strong> трошоц<strong>и</strong> на работењето, <strong>за</strong><br />

економск<strong>и</strong>те резултат<strong>и</strong> (нето продукт, ч<strong>и</strong>ст пр<strong>и</strong>ход, доб<strong>и</strong>вка). Утврдување на<br />

економск<strong>и</strong>те пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> на год<strong>и</strong>шно работење: вкупен пр<strong>и</strong>ход, доход, ч<strong>и</strong>ст<br />

доход. Нач<strong>и</strong>н на мерење на економск<strong>и</strong>те резултат<strong>и</strong>: економ<strong>и</strong>чност на<br />

про<strong>и</strong>зводството, рентаб<strong>и</strong>лност, продукт<strong>и</strong>вност на трудот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> проценка на вредноста на арското ѓубре. Аморт<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

постојан<strong>и</strong>те средства. Сложена <strong>и</strong>нтересна сметка. Ану<strong>и</strong>тет. Економска<br />

оправданост на <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>те. Пресметување на цената на ч<strong>и</strong>нење.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Andrić, Jovan. Troškovi i kalkulacije u poljoprivrednoj proizvodnji. Beograd:<br />

Савремена адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја, 1998. Ла<strong>за</strong>ров, Стојан, М<strong>и</strong>ланов, Метод<strong>и</strong>.<br />

Практ<strong>и</strong>кум по калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Скопје: Земјоделск<strong>и</strong> факултет, 1985.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага устен <strong>и</strong> п<strong>и</strong>смен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т, во <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сност од бројот на канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong>.

LOZARO-OVO[TARSKA NASOKA 155<br />

Предмет: СПЕЦИЈАЛНО ОВОШТАРСТВО II (ЗФ00613)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Хр<strong>и</strong>сто Поповск<strong>и</strong><br />

асс. м-р Бојан Поповск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на овошн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна пр<strong>и</strong>мена во ш<strong>и</strong>роката<br />

пракса.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Овошн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> од јагодестата овошна група: јагода, мал<strong>и</strong>на, кап<strong>и</strong>на,<br />

р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>зла, огрозд, боров<strong>и</strong>нка, ш<strong>и</strong>п<strong>и</strong>нка, акт<strong>и</strong>н<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ја. Овошн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> од јаткастата<br />

овошна група: орев, лешн<strong>и</strong>к, бадем, костен <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>сташка. Овошн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> од<br />

групата на јужно овошје: Суптропск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>: агрум<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> ц<strong>и</strong>трус<strong>и</strong> (л<strong>и</strong>мон,<br />

портокал, мандар<strong>и</strong>на, грејпфут), масл<strong>и</strong>нка, смоква, кал<strong>и</strong>нка. Тропск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>:<br />

банана, кокосов орев, манго, авокадо, гујава, тамар<strong>и</strong>ло, опунц<strong>и</strong>ја (кактус), ананас,<br />

пас<strong>и</strong>флора.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на сорт<strong>и</strong>те по груп<strong>и</strong> <strong>и</strong> по време на зреење. Практ<strong>и</strong>чно<br />

познавање на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>те. Најнова сортна л<strong>и</strong>ста во Р. Македон<strong>и</strong>ја <strong>за</strong><br />

с<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>. Водечк<strong>и</strong>, пратечк<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong> од постар сорт<strong>и</strong>мент ко<strong>и</strong> г<strong>и</strong> <strong>и</strong>ма во<br />

Р.Македон<strong>и</strong>ја.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Јагодасто воќе; П. М<strong>и</strong>ш<strong>и</strong>ќ. Р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>зла, огрозд, боровн<strong>и</strong>ца, куп<strong>и</strong>на; Д. Станков<strong>и</strong>ќ.<br />

Акт<strong>и</strong>н<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ја; П. Бакар<strong>и</strong>ќ. Орах; М. Кораќ. Орехоплодн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>; група на<br />

автор<strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>отехнолошке основе воќарства; С. Булатов<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> Е. Мрат<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ќ.<br />

Посебно воќарство; С. Булатов<strong>и</strong>ќ. Спец<strong>и</strong>јално воќарство; Ш. Буб<strong>и</strong>ќ. Узгој<br />

л<strong>и</strong>муна; П. Бакар<strong>и</strong>ќ. Мандар<strong>и</strong>на уш<strong>и</strong>у; М. Радулов<strong>и</strong>ќ.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

156 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: АМПЕЛОГРАФИЈА II (ЗФ00614)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong> : IX, 3 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Звон<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Бож<strong>и</strong>нов<strong>и</strong>ќ<br />

доц. д-р Крум Бошков<br />

Цел на предметот:<br />

Воведувана студент<strong>и</strong>те во распознавање на сорт<strong>и</strong>те, н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> реон<strong>и</strong>рање.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Место, значење <strong>и</strong> улога на ампелографск<strong>и</strong>те <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тувања. Поделба на<br />

сорт<strong>и</strong>те. В<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>. Сорт<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> обезбедуваат суров<strong>и</strong>на <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на<br />

црвен<strong>и</strong> в<strong>и</strong>на. Сорт<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> обезбедуваат суров<strong>и</strong>на <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на бел<strong>и</strong><br />

в<strong>и</strong>на. Ново<strong>и</strong>нтродуц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> в<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>. Трпезн<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>. Многу ран<strong>и</strong> трпезн<strong>и</strong><br />

сорт<strong>и</strong>. Ран<strong>и</strong> трпезн<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>. Средно доцн<strong>и</strong> трпезн<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>. Доцн<strong>и</strong> трпезн<strong>и</strong><br />

сорт<strong>и</strong>. Многу доцн<strong>и</strong> трпезн<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>. Ново<strong>и</strong>нтродуц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> трпезн<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>.<br />

Бессемен<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>. Ново<strong>и</strong>нтродуц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> бессемен<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>. Д<strong>и</strong>ректно родн<strong>и</strong><br />

х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Реон<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на ло<strong>за</strong>рството во Р. Македон<strong>и</strong>ја. Категор<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

сорт<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Распознавање на сорт<strong>и</strong>те според ботан<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те белез<strong>и</strong>. Изучување <strong>за</strong><br />

распространетоста на сорт<strong>и</strong>те во <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сност од еколошк<strong>и</strong>те услов<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Ампелограф<strong>и</strong>ја. З. Бож<strong>и</strong>нов<strong>и</strong>ќ, Академ<strong>и</strong>к, Скопје<br />

Нач<strong>и</strong>н наполагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т

LOZARO-OVO[TARSKA NASOKA 157<br />

Предмет: ОБЛАГОРОДУВАЊЕ НА ВИНОВА ЛОЗА - ИЗБОРЕН (ЗФ00615)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 2 + 1часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Звон<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Бож<strong>и</strong>нов<strong>и</strong>ќ<br />

доц. д-р Крум Бошков<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те <strong>за</strong> облагородување на в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong> <strong>и</strong><br />

метод<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се пр<strong>и</strong>менуваат во облагородувањето.<br />

Содржна на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Место, значење <strong>и</strong> улога на облагородувањето на в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>.<br />

Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> облагородување <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна пр<strong>и</strong>мена (Теоретск<strong>и</strong> основ на клонската<br />

селекц<strong>и</strong>ја, масовна селекц<strong>и</strong>ја /негат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> <strong>и</strong> поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>). Инд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуална клонска<br />

селекц<strong>и</strong>ја. Сан<strong>и</strong>тетска селекц<strong>и</strong>ја. Интерспец<strong>и</strong>ес х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>д<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја. Создавање<br />

сорт<strong>и</strong> со зголемена отпорност на болест<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> з<strong>и</strong>мск<strong>и</strong> температур<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање со вар<strong>и</strong>етет<strong>и</strong>те во сортата <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вно <strong>и</strong>здвојување.<br />

Запознавање со метод<strong>и</strong>те на селекц<strong>и</strong>ја кај в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Оплемењ<strong>и</strong>вање воħака <strong>и</strong> в<strong>и</strong>нове лозе, М<strong>и</strong>лад<strong>и</strong>н Шошк<strong>и</strong>ħ, Пап<strong>и</strong>рус, 1994,<br />

Београд<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т

158 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ОБЛАГОРОДУВАЊЕ НА ОВОШНИТЕ РАСТЕНИЈА<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00616)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 2+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Хр<strong>и</strong>сто Поповск<strong>и</strong><br />

асс. м-р Бојан Поповск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>те на усовршувањето на<br />

метод<strong>и</strong>те <strong>за</strong> доб<strong>и</strong>вање на нов<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong> <strong>и</strong> подлог<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вно в<strong>за</strong>емно делување на<br />

доб<strong>и</strong>ен<strong>и</strong>от квал<strong>и</strong>тет <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нос од овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Цел на облагородување на овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја. Орган<strong>и</strong> на овошн<strong>и</strong>те<br />

растен<strong>и</strong>ја. Овошн<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја доб<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> по генерат<strong>и</strong>вен <strong>и</strong> вегетат<strong>и</strong>вен пат.<br />

Почетен матер<strong>и</strong>јал <strong>за</strong> облагородување. Што е тоа почетен матер<strong>и</strong>јал <strong>за</strong><br />

облагородување. Интродукц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> создавање на нов<strong>и</strong> подлог<strong>и</strong> <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong> од<br />

овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја. С<strong>и</strong>стематско место на овошн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето на<br />

сред<strong>и</strong>ната (почва <strong>и</strong> кл<strong>и</strong>ма) врз развојот на овошк<strong>и</strong>те. Избор на матер<strong>и</strong>јал <strong>за</strong><br />

облагородување.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно познавање на с<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong> на овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на<br />

калемење. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на размножување на подлог<strong>и</strong>те (генерат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

вегетат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>). Практ<strong>и</strong>чно познавање на подлог<strong>и</strong>те <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>те.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Опште оплемењ<strong>и</strong>вање воħака, М<strong>и</strong>ш<strong>и</strong>ħ. Општо овоштарство; С<strong>и</strong>мовск<strong>и</strong>,<br />

Р<strong>и</strong>стевск<strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>отехнолошке основе воħарства; Булатов<strong>и</strong>ħ, Мрат<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ħ.<br />

Размножување на овошн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>; Р<strong>и</strong>стевск<strong>и</strong>.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

LOZARO-OVO[TARSKA NASOKA 159<br />

Предмет: ВИНАРСТВО (ЗФ00617)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 4 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>ха<strong>и</strong>л Петков<br />

доц. д-р Крум Бошков<br />

Цел на предметот: Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong><br />

технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> на про<strong>и</strong>зводство на в<strong>и</strong>но, како <strong>и</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> в<strong>и</strong>на. Г<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>познава со метод<strong>и</strong>те <strong>за</strong> хем<strong>и</strong>ско <strong>и</strong> сензорно оценување, како <strong>и</strong> утврдување<br />

на квал<strong>и</strong>тетот на в<strong>и</strong>ната.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Економско <strong>и</strong> стопанско значење на в<strong>и</strong>нарството. В<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> в<strong>и</strong>зб<strong>и</strong>.<br />

В<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> садов<strong>и</strong>. Опрема во в<strong>и</strong>нарската в<strong>и</strong>зба. Суров<strong>и</strong>на <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на<br />

в<strong>и</strong>но, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> сензорн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. Алкохолна ферментац<strong>и</strong>ја.<br />

Технолог<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на бел<strong>и</strong> сув<strong>и</strong> в<strong>и</strong>на. Технолог<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство<br />

на розов<strong>и</strong> сув<strong>и</strong> в<strong>и</strong>на. Технолог<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на црвен<strong>и</strong> сув<strong>и</strong> в<strong>и</strong>на. Улога<br />

на SO2 во в<strong>и</strong>нарството. Малолакт<strong>и</strong>чка ферментац<strong>и</strong>ја. Зреење на в<strong>и</strong>ното.<br />

Хем<strong>и</strong>ска содрж<strong>и</strong>на на в<strong>и</strong>ната. Доработка на в<strong>и</strong>ното, б<strong>и</strong>стрење, ф<strong>и</strong>лтр<strong>и</strong>рање,<br />

стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја, т<strong>и</strong>п<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање. Полнење во ш<strong>и</strong>ш<strong>и</strong>ња. Про<strong>и</strong>зводство на<br />

спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> в<strong>и</strong>на. Болест<strong>и</strong> <strong>и</strong> ман<strong>и</strong> на в<strong>и</strong>ната. Про<strong>и</strong>зводство на јак<strong>и</strong><br />

алкохолн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>. Сензорно оценување на в<strong>и</strong>ната. Законск<strong>и</strong> регулат<strong>и</strong>в<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Проект<strong>и</strong>рање на в<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> в<strong>и</strong>зб<strong>и</strong>. Метод<strong>и</strong> на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong> на в<strong>и</strong>ната.<br />

Сензорна анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на в<strong>и</strong>ната. Пресметк<strong>и</strong> <strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> б<strong>и</strong>стрење, ф<strong>и</strong>лтр<strong>и</strong>рање,<br />

стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> т<strong>и</strong>п<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање на в<strong>и</strong>ната.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Д. Настев (1984): Технолог<strong>и</strong>ја на в<strong>и</strong>ното, Ун<strong>и</strong>в. "К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј", Скопје;<br />

B.W. Zoecklein, et al. (1995): Wine analysis and production, Chapman & Hall, New<br />

York, USA. M.A. Amerine, V.L. Singleton (1984): Wine, University of California<br />

press, Davis, USA<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т

160 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ПРОИЗВОДСТВО НА АЛКОХОЛНИ И БЕЗАЛКОХОЛНИ ПИЈАЛАЦИ<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00618)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ла<strong>за</strong>р С<strong>и</strong>ваков<br />

проф. д-р М<strong>и</strong>ха<strong>и</strong>л Петков<br />

доц. д-р Љуб<strong>и</strong>ца Каракашова<br />

Цел на предметот: Студент<strong>и</strong>те се <strong>за</strong>познаваат со најнов<strong>и</strong>те технолошк<strong>и</strong><br />

постапк<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на бе<strong>за</strong>лкохолн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалац<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот: Воведно <strong>за</strong>познавање со<br />

предметната д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>на. Основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> значење на бе<strong>за</strong>лкохолн<strong>и</strong>те<br />

п<strong>и</strong>јалац<strong>и</strong>. Својства <strong>и</strong> клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на бе<strong>за</strong>лкохолн<strong>и</strong>те п<strong>и</strong>јалац<strong>и</strong>. Основн<strong>и</strong><br />

суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на соков<strong>и</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> нап<strong>и</strong>тоц<strong>и</strong>. Помошн<strong>и</strong> суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Вода.<br />

Подготовка <strong>и</strong> проч<strong>и</strong>стување на водата. Средства <strong>за</strong> <strong>за</strong>сладување. Подготовка на<br />

шеќерн<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>руп. Бо<strong>и</strong>. В<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Исполнувач<strong>и</strong> <strong>и</strong> стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>за</strong>тор<strong>и</strong>. Конзерванс<strong>и</strong>.<br />

Ант<strong>и</strong>окс<strong>и</strong>дант<strong>и</strong>. Зач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на конзерв<strong>и</strong>рање на бе<strong>за</strong>лкохолн<strong>и</strong>те п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>.<br />

Про<strong>и</strong>зводство на соков<strong>и</strong> <strong>и</strong> бе<strong>за</strong>лкохолн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалац<strong>и</strong>. Про<strong>и</strong>зводство на газ<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />

п<strong>и</strong>јалац<strong>и</strong>. Конзерв<strong>и</strong>рање на газ<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалац<strong>и</strong>. Про<strong>и</strong>зводство на газ<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />

п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong> од портокал <strong>и</strong> л<strong>и</strong>мон. Амбалажа <strong>и</strong> амбалажн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>.<br />

Економско <strong>и</strong> стопанско значење на про<strong>и</strong>зводството на алкохолн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>.<br />

Дест<strong>и</strong>лер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Избор на дест<strong>и</strong>лац<strong>и</strong>он<strong>и</strong> апарат<strong>и</strong> <strong>и</strong> неопходна опрема <strong>за</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство. Суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на алкохолн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>, грозје, овошје,<br />

поледелск<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> сензорн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. Про<strong>и</strong>зводство<br />

на матер<strong>и</strong>јал <strong>за</strong> дест<strong>и</strong>л<strong>и</strong>рање. Дест<strong>и</strong>лац<strong>и</strong>ја, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> промен<strong>и</strong> пр<strong>и</strong><br />

дест<strong>и</strong>л<strong>и</strong>рањето. Технолог<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на алкохолн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong> од грозје.<br />

Технолог<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на алкохолн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong> од овошје. Технолог<strong>и</strong>ја <strong>за</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство на алкохолн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong> од поледелск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. Технолог<strong>и</strong>ја <strong>за</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство на спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> алкохолн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>. Хем<strong>и</strong>ска содрж<strong>и</strong>на на<br />

алкохолн<strong>и</strong>те п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>. Сензорно оценување на алкохолн<strong>и</strong>те п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те: Подготовка на средна проба. Одредување на: вкупн<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> растворл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> сув<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, шеќер<strong>и</strong>, вкупн<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, pH, в<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н С,<br />

пект<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, тан<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, тврд<strong>и</strong>на <strong>и</strong> алкал<strong>и</strong>тет на водата.<br />

Утврдување на содрж<strong>и</strong>ната на СО2. Изработка на нормат<strong>и</strong>в на готов<strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Проект<strong>и</strong>рање на дест<strong>и</strong>лер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Метод<strong>и</strong> на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong> на<br />

алкохолн<strong>и</strong>те п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>. Сензорна анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на алкохолн<strong>и</strong>те п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>.<br />

Пресметк<strong>и</strong> <strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> б<strong>и</strong>стрење, ф<strong>и</strong>лтр<strong>и</strong>рање, стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> т<strong>и</strong>п<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање<br />

на алкохолн<strong>и</strong>те п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература: Гордана Н<strong>и</strong>кет<strong>и</strong>ќ-Алекс<strong>и</strong>ќ: Технолог<strong>и</strong>ја бе<strong>за</strong>лкохолн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>ќа.<br />

Београд, 1989. В. Црнчев<strong>и</strong>ќ: Теор<strong>и</strong>јске основе конзерв<strong>и</strong>ранје воќа <strong>и</strong> поврќа.<br />

Београд, 1973. Гордана Н<strong>и</strong>кет<strong>и</strong>ќ-Алекс<strong>и</strong>ќ: Технолог<strong>и</strong>ја воќа <strong>и</strong> поврќа. Београд,<br />

1982. Д. Настев (1984): Технолог<strong>и</strong>ја на в<strong>и</strong>ното, Ун<strong>и</strong>в. "К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј",<br />

Скопје; С. Јов<strong>и</strong>ќ (1997): Пр<strong>и</strong>ручн<strong>и</strong>к <strong>за</strong> справљање рак<strong>и</strong>је, Партенон, Београд;<br />

B.W. Zoecklein, et al. (1995): Wine analysis and production, Chapman&Hall, New<br />

York, USA<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот: Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

LOZARO-OVO[TARSKA NASOKA 161<br />

Предмет: МЕНАЏМЕНТ НА ЛОЗАРО-ОВОШТАРСКОТО ПРОИЗВОДСТВО<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00619)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 2+0 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Драган Ѓошевск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> воведе студент<strong>и</strong>те во основ<strong>и</strong> на менаџментот на<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства, со спец<strong>и</strong>јален дел во ло<strong>за</strong>ро-овоштарск<strong>и</strong>те<br />

стопанства.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед, Форм<strong>и</strong>рање на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства, Проект на целосно<br />

орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>оно-стопанско уредување на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства, Реон<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />

на земјоделското про<strong>и</strong>зводство, Спец<strong>и</strong>јал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на про<strong>и</strong>зводството во<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства, Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>збор <strong>и</strong> комб<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање на структурата <strong>и</strong><br />

асорт<strong>и</strong>манот на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>, Определување голем<strong>и</strong>на <strong>и</strong> обл<strong>и</strong>кот на<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства, Интенз<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на земјоделското стопанство,<br />

Рац<strong>и</strong>онал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на трудот, Наградување на трудот, Анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка процена на<br />

работн<strong>и</strong> места <strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong>, С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на раководење, Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на про<strong>и</strong>зводноекономск<strong>и</strong><br />

резултат<strong>и</strong>, Основн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>зводно-економск<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на ло<strong>за</strong>роовоштарското<br />

про<strong>и</strong>зводство, Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на земј<strong>и</strong>шната тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> ло<strong>за</strong>роовоштарското<br />

про<strong>и</strong>зводство, Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на под<strong>и</strong>гање <strong>и</strong> одгледување на<br />

долгогод<strong>и</strong>шн<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>, Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на основн<strong>и</strong>те работн<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> <strong>и</strong> нормат<strong>и</strong>в<strong>и</strong><br />

во ло<strong>за</strong>роовоштарското про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

По предметот не се предв<strong>и</strong>ден<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

В.Крстевск<strong>и</strong>, Д.Ѓошевск<strong>и</strong>, 1997: Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на ло<strong>за</strong>ро-овоштарското<br />

про<strong>и</strong>зводство (општ <strong>и</strong> спец<strong>и</strong>јален дел). Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св.К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј",<br />

Земјоделск<strong>и</strong> факултет - Скопје. Д. Ѓошевск<strong>и</strong>, В.Крстевск<strong>и</strong>, 1997: Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />

на ло<strong>за</strong>ро-овоштарското про<strong>и</strong>зводство-Практ<strong>и</strong>кум. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св. К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј", Земјоделск<strong>и</strong> факултет-Скопје. Матер<strong>и</strong>јал од предавања<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот:<br />

Се полага устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

STO^ARSKA NASOKA

164 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

I семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

II семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

1. Хем<strong>и</strong>ја 5+3 100 1. Ботан<strong>и</strong>ка 4+4 107<br />

2. Математ<strong>и</strong>ка 2+2 101 2. Зоолог<strong>и</strong>ја 2+2 108<br />

3. Агрокл<strong>и</strong>матолог<strong>и</strong>ја 2+2 102 3. Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја 3+2 109<br />

4. Развој на хуман<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong> 2+0 103 4. Еколог<strong>и</strong>ја 3+2 110<br />

5. Стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка 2+2 104 5. Основ<strong>и</strong> на економ<strong>и</strong>ја 3+0 111<br />

6. Основ<strong>и</strong> на земјоделска<br />

техн<strong>и</strong>ка<br />

7. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чка култура 0+2 106<br />

3+2 105 6. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чка култура 0+2 106<br />

Вкупно (29) 16+13 Вкупно (27) 15+12<br />

1. Информат<strong>и</strong>ка во<br />

земјоделството<br />

III семестар<br />

Ш<strong>и</strong>фра<br />

ЗФ00<br />

2+2 201<br />

2. Генет<strong>и</strong>ка 5+3 202<br />

3. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја 3+2 203<br />

4. Анатом<strong>и</strong>ја на домашн<strong>и</strong><br />

ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong><br />

5. Економ<strong>и</strong>ка на<br />

земјоделството<br />

4+2 213<br />

IV семестар<br />

1. Основ<strong>и</strong> на сточарско<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

2. Основ<strong>и</strong> на раст<strong>и</strong>телното<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

3. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на домашн<strong>и</strong><br />

ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong><br />

4. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја во<br />

сточарството<br />

Ш<strong>и</strong>фра<br />

ЗФ00<br />

3+1 206<br />

4+2 207<br />

4+3 214<br />

2+2 215<br />

3+0 205 5. Р<strong>и</strong>барство 2+2 216<br />

6. Странск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к 2+2 200 6. Странск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к 2+2 200<br />

Вкупно (30) 19+11 Вкупно (30) 17+12

СТОЧАРСКА НАСОКА 165<br />

V семестар<br />

1. Популац<strong>и</strong>ска генет<strong>и</strong>ка во<br />

сточарството<br />

2. Репродукц<strong>и</strong>ја кај<br />

домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong><br />

3. Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја на ан<strong>и</strong>мално<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

4 Исхрана на<br />

домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong><br />

[ifra<br />

ZF00<br />

3+1 332<br />

VI семестар<br />

1. Исхрана на домашн<strong>и</strong>те<br />

ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong><br />

[ifra<br />

ZF00<br />

4+3 339<br />

2+1 333 2. Овчарство <strong>и</strong> ко<strong>за</strong>рство 5+3 340<br />

2+1 334<br />

3. Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> опрема во<br />

сточарството<br />

2+1 341<br />

3+2 335 4. Коњарство 2+1 342<br />

5. Говедарство 5+3 336 5. Св<strong>и</strong>њарство 4+2 344<br />

6. Фуражно про<strong>и</strong>зводство 4+2 338 6. Пчеларство 2+1 345<br />

Вкупно (30) 19+11 Вкупно (30) 20+10<br />

VII семестар<br />

1. Селекц<strong>и</strong>ја на домашн<strong>и</strong><br />

ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong><br />

2. Генетско <strong>и</strong>нж<strong>и</strong>нерство <strong>и</strong><br />

б<strong>и</strong>отехнолог<strong>и</strong>ја во<br />

сточарството<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

IX семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

2+1 518 1. Трошоц<strong>и</strong> <strong>и</strong> калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> 2+1 605<br />

2+2 519<br />

3. Млекарство 3+2 520<br />

4. Крм<strong>и</strong>, технолог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство на доб<strong>и</strong>точна<br />

храна<br />

3+2 521<br />

5. Ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>нарство 5+3 522<br />

6. Зоох<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена 5+3 523<br />

2. Менаџмент во<br />

сточарското<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

3. Месо <strong>и</strong> преработк<strong>и</strong> од<br />

месо<br />

4. Здравствена <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на<br />

домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong><br />

5. Одгледувачк<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> во<br />

сточарството<br />

6. Б<strong>и</strong>од<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет кај<br />

домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong><br />

Вкупно (29) 18+11 Вкупно (27) 16+11<br />

3+2 621<br />

3+2 622<br />

3+2 623<br />

2+2 624<br />

2+1 625

166 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ФИЗИОЛОГИЈА НА ДОМАШНИТЕ ЖИВОТНИ (ЗФ00214)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 4+3 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Цане Пејковск<strong>и</strong><br />

асс. м-р Сњежана Тројачанец<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>и</strong>зучува ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те ман<strong>и</strong>фестац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> функц<strong>и</strong><strong>и</strong> кај домашн<strong>и</strong>те<br />

ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>, како <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вната в<strong>за</strong>емна врска во <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сност од услов<strong>и</strong>те на окол<strong>и</strong>ната<br />

<strong>и</strong> состојбата на орган<strong>и</strong>змот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на крвта. Имун<strong>и</strong>тет. Крвн<strong>и</strong> груп<strong>и</strong> <strong>и</strong> х<strong>и</strong>стокомпат<strong>и</strong>б<strong>и</strong>лност.<br />

Кард<strong>и</strong>оваскуларен с<strong>и</strong>стем - срце, артер<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, венск<strong>и</strong>, кап<strong>и</strong>ларен крвоток, л<strong>и</strong>мфа<br />

<strong>и</strong> л<strong>и</strong>мфен с<strong>и</strong>стем, слез<strong>и</strong>на, РЕС. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на д<strong>и</strong>шењето. Варење на храната<br />

<strong>и</strong> ресорпц<strong>и</strong>ја. Метабол<strong>и</strong><strong>за</strong>м на јаглен<strong>и</strong>те х<strong>и</strong>драт<strong>и</strong>, маст<strong>и</strong>те, проте<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те,<br />

м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong>те матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, вода, ба<strong>за</strong>лен метабол<strong>и</strong><strong>за</strong>м. В<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на<br />

мускул<strong>и</strong>те - градба, карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на контракц<strong>и</strong>ја на мускул<strong>и</strong>те.<br />

Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на лачењето. Хуморална регулац<strong>и</strong>ја на функц<strong>и</strong><strong>и</strong>те во орган<strong>и</strong>змот.<br />

Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на нервн<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на сет<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Вовед во практ<strong>и</strong>чна ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја - ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те метод<strong>и</strong>. Општо <strong>за</strong> крвта.<br />

Основн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>за</strong> броење на крвн<strong>и</strong>те клетк<strong>и</strong>. Одредување на СЕ,<br />

хематокр<strong>и</strong>т, хемоглоб<strong>и</strong>н. Леукоц<strong>и</strong>тарна формула. Коагулац<strong>и</strong>ја на крвта. Одредување<br />

на крвн<strong>и</strong> груп<strong>и</strong>. Кард<strong>и</strong>оваскуларен с<strong>и</strong>стем. Нервно-мускулн<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем.<br />

Термометр<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> терморегулац<strong>и</strong>ја. Д<strong>и</strong>шење. Варење во устата, желудн<strong>и</strong>кот,<br />

преджелудн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те, тенкото црево. Жолчка. Ур<strong>и</strong>на. Рефлекс<strong>и</strong>. Ендокр<strong>и</strong>нолог<strong>и</strong>ја.<br />

Практ<strong>и</strong>чна вежба на стопанство.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја домаħ<strong>и</strong>х ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>ња. Јованов<strong>и</strong>ħ, Мед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>нска књ<strong>и</strong>га, Београд-<br />

Загреб. 1989. Ветер<strong>и</strong>нарска ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја. Стој<strong>и</strong>ќ, Научна књ<strong>и</strong>га, Београд. 1996.<br />

Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. К. Петков, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св. К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј", Скопје. 2000.<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

СТОЧАРСКА НАСОКА 167<br />

Предмет: МИКРОБИОЛОГИЈА ВО СТОЧАРСТВОТО (ЗФ00215)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Влад<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Какур<strong>и</strong>нов<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те, н<strong>и</strong>вната градба,<br />

акт<strong>и</strong>вност <strong>и</strong> промен<strong>и</strong>те што г<strong>и</strong> пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>куваат во околната сред<strong>и</strong>на. Исто така,<br />

г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со пр<strong>и</strong>мената на м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те во разн<strong>и</strong> област<strong>и</strong><br />

на сточарското про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вното вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е врз рас<strong>и</strong>пувањето на<br />

суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>и</strong> готов<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот: Вовед. Предмет <strong>и</strong> значење на<br />

м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>јата. Истор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> развој. Морфолог<strong>и</strong>ја на м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те:<br />

морфолог<strong>и</strong>ја на в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>, бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>, габ<strong>и</strong>, алг<strong>и</strong>, протозо<strong>и</strong>. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на<br />

м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те: хранење, д<strong>и</strong>шење, растење, размножување. Термоген<strong>и</strong>,<br />

фотоген<strong>и</strong>, хромоген<strong>и</strong>, токс<strong>и</strong>коген<strong>и</strong> <strong>и</strong> аромоген<strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>. Еколог<strong>и</strong>ја на<br />

м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те: вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на температурата, влагата, зрачењето,<br />

механ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок, потрес<strong>и</strong>те, електр<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>тетот, ултразвукот, вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на<br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те фактор<strong>и</strong> (pH, rH <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>кал<strong>и</strong><strong>и</strong>те). М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>оценоз<strong>и</strong>. С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на<br />

м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те: настанување на ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>от свет, клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>те,<br />

бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>те, габ<strong>и</strong>те, квасц<strong>и</strong>те, алг<strong>и</strong>те <strong>и</strong> протозо<strong>и</strong>те. Променл<strong>и</strong>вост <strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на<br />

променл<strong>и</strong>вост. Раш<strong>и</strong>реност на м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те во: почвата, водата,<br />

воздухот, растен<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те. Инфекц<strong>и</strong><strong>и</strong> (в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>). Имун<strong>и</strong>тет (в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>).<br />

Кружење на јаглеродот во пр<strong>и</strong>родата. Трансформац<strong>и</strong>ја на бе<strong>за</strong>зотн<strong>и</strong>те<br />

органск<strong>и</strong> соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>ја. Анаеробн<strong>и</strong> ферментац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Аеробн<strong>и</strong> ферментац<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

Трансформац<strong>и</strong>ја на маст<strong>и</strong> <strong>и</strong> сл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Кружење на азотот во пр<strong>и</strong>родата.<br />

Амон<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на проте<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> во орган<strong>и</strong>те <strong>за</strong> варење кај<br />

преж<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. Млекарска м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> во месото <strong>и</strong><br />

месн<strong>и</strong>те преработк<strong>и</strong>, р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>те <strong>и</strong> јајцата. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја во про<strong>и</strong>зводството на<br />

сточна храна <strong>и</strong> <strong>и</strong>схрана на стоката. Проб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>о<strong>за</strong>, анаб<strong>и</strong>о<strong>за</strong>, ценаб<strong>и</strong>о<strong>за</strong> <strong>и</strong><br />

аб<strong>и</strong>о<strong>за</strong>. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> во ненормалн<strong>и</strong> услов<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те: Стер<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја. Хранл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> подлог<strong>и</strong>. Одгледување на<br />

м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те. Ч<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроскоп. Мерење голем<strong>и</strong>на на<br />

м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те. Нат<strong>и</strong>вен препарат. Препарат в<strong>и</strong>сечка капка. Просто боење.<br />

Боење по Грам. Туш препарат. Броење на м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те по <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>ректна <strong>и</strong><br />

д<strong>и</strong>ректна метода. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> во: воздух, млеко <strong>и</strong> млечн<strong>и</strong> преработк<strong>и</strong>,<br />

месо <strong>и</strong> месн<strong>и</strong> преработк<strong>и</strong>, јајца, конзерв<strong>и</strong>, с<strong>и</strong>лажа. Ферментац<strong>и</strong><strong>и</strong>: млечнок<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>нска,<br />

алкохолна, оцетна, бутерна, пект<strong>и</strong>нска. Разградување на<br />

целуло<strong>за</strong>та. Амон<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја. Азотоф<strong>и</strong>ксац<strong>и</strong>ја. Ант<strong>и</strong>б<strong>и</strong>ограм. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на<br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те матер<strong>и</strong><strong>и</strong> врз м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те. Фенолен коеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ент.<br />

Л<strong>и</strong>тература: Н. М<strong>и</strong>цев: Општа м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја, Скопје; Н. М<strong>и</strong>цев, М. Бубалов:<br />

Земјоделска м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја (спец<strong>и</strong>јален дел), Скопје 1988; В. Стев<strong>и</strong>ќ:<br />

Технолошка м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја сточн<strong>и</strong>х про<strong>и</strong>звода <strong>и</strong> <strong>и</strong>схране стоке, Београд, 1962;<br />

W. F. Harrigan: Laboratory methods in Food Microbiology, 3 rd edition, San Diego,<br />

1998; B. A. Law: Microbiology and biochemistry of cheese and fermented milk, 2 nd<br />

edition Blackie Academic & professional, London, 1997.<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот: Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

168 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: РИБАРСТВО (ЗФ00216)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>рче Наумовск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>те <strong>за</strong>стапен<strong>и</strong> во отворен<strong>и</strong>те вод<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

р<strong>и</strong>бн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те објект<strong>и</strong>, со н<strong>и</strong>вното значење <strong>и</strong> б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја, нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на одгледување,<br />

стопанск<strong>и</strong>от <strong>и</strong> спортск<strong>и</strong>от р<strong>и</strong>болов <strong>и</strong> употребата на р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Р<strong>и</strong>бата како прехранбен арт<strong>и</strong>кал. Водата како ж<strong>и</strong>вотна сред<strong>и</strong>на <strong>за</strong><br />

р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>те. С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка, распространетост, б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> поделба на р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>те.<br />

Изглед, градба на телото <strong>и</strong> функц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Одгледувачк<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>.<br />

Топловодн<strong>и</strong> р<strong>и</strong>бн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> р<strong>и</strong>б<strong>и</strong> <strong>за</strong> одгледување во н<strong>и</strong>в. Студеноводн<strong>и</strong> р<strong>и</strong>бн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

р<strong>и</strong>б<strong>и</strong> <strong>за</strong> одгледување во н<strong>и</strong>в. Мрест<strong>и</strong>л<strong>и</strong>шта. Внесување <strong>и</strong> одгледување<br />

неавтохтон<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>. Интенз<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на р<strong>и</strong>бно одгледување:<br />

проточн<strong>и</strong> р<strong>и</strong>бн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, кафезно одгледување, во с<strong>и</strong>лос<strong>и</strong>, комб<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рано <strong>и</strong><br />

пол<strong>и</strong>културно одгледување на р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>. Р<strong>и</strong>барско стопан<strong>и</strong>сување со отворен<strong>и</strong> вод<strong>и</strong>.<br />

Спортск<strong>и</strong> р<strong>и</strong>болов. Морско р<strong>и</strong>барство. Аквар<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка. Р<strong>и</strong>барск<strong>и</strong> оруд<strong>и</strong>ја,<br />

средства <strong>и</strong> алат. Транспорт на р<strong>и</strong>ба <strong>и</strong> <strong>и</strong>кра. Болест<strong>и</strong>, штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> непр<strong>и</strong>јател<strong>и</strong><br />

на р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Квал<strong>и</strong>тет на водата од аспект на р<strong>и</strong>барството. С<strong>и</strong>стематска пр<strong>и</strong>падност <strong>и</strong><br />

познавање на р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>те. Надворешен <strong>и</strong>зглед <strong>и</strong> делов<strong>и</strong> <strong>и</strong> внатрешна градба.<br />

Определување на возраста на р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>те. Темпо на растење во м<strong>и</strong>натото.<br />

Пол<strong>и</strong>културно одгледување на р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>. Планов<strong>и</strong> <strong>за</strong> пр<strong>и</strong>раст <strong>и</strong> хранење. Вештачк<strong>и</strong><br />

мрест. Ев<strong>и</strong>денц<strong>и</strong>ја во р<strong>и</strong>барството. Р<strong>и</strong>бн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong>. Р<strong>и</strong>боловен алат, средства <strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>бор. Најзначајн<strong>и</strong> морск<strong>и</strong> р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>. Аквар<strong>и</strong>умск<strong>и</strong> р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>. Р<strong>и</strong>бната фауна на<br />

Македон<strong>и</strong>ја (посета на Пр<strong>и</strong>родонаучн<strong>и</strong>от музеј). Теренска настава.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Наумовск<strong>и</strong>, М., 1995: Р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>те во Македон<strong>и</strong>ја. С<strong>и</strong>стематска пр<strong>и</strong>падност,<br />

б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> значење. Жак<strong>и</strong>-Скопје, рр 162. Слатководно р<strong>и</strong>барство, група<br />

автор<strong>и</strong>, Јумена, Загреб, 1982, рр 605. Наумовск<strong>и</strong>, М., 2000: Водата како<br />

ж<strong>и</strong>вотна сред<strong>и</strong>на <strong>за</strong> р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>те (автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рана скр<strong>и</strong>пта), Скопје, рр 108.<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

СТОЧАРСКА НАСОКА 169<br />

ПРЕДМЕТ: ПОПУЛАЦИСКА ГЕНЕТИКА ВО СТОЧАРСТВОТО (ЗФ00332)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 3+1часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Сретен Андонов<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во математ<strong>и</strong>чко - квант<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>стап<br />

на поед<strong>и</strong>нечн<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> својства кај домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. Студент<strong>и</strong>те<br />

доб<strong>и</strong>ваат сознан<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> промен<strong>и</strong>те на генетск<strong>и</strong>те вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ја во популац<strong>и</strong>јата,<br />

вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето на генот<strong>и</strong>пот <strong>и</strong> окол<strong>и</strong>ната врз вар<strong>и</strong>јаб<strong>и</strong>лноста на особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те како <strong>и</strong><br />

совладување на неко<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> оцена на генетск<strong>и</strong>те параметр<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Увод. Популац<strong>и</strong>ја. Генетска конст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја во популац<strong>и</strong>јата. Фреквенц<strong>и</strong>ја на ген<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> генот<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>. Hardy-Weinberg-ова рамнотежа. Мутац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> м<strong>и</strong>грац<strong>и</strong>ја. Промена<br />

на ген<strong>и</strong>те во мал<strong>и</strong> популац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> послед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Идеална популац<strong>и</strong>ја.<br />

Инбр<strong>и</strong>д<strong>и</strong>нг. Ф<strong>и</strong>ксац<strong>и</strong>ја на ген<strong>и</strong>те. Конт<strong>и</strong>ну<strong>и</strong>рана вар<strong>и</strong>јаб<strong>и</strong>лност. Квант<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong><br />

својства. Вредност <strong>и</strong> средна вредност на популац<strong>и</strong>јата. Просечен уч<strong>и</strong>нок на<br />

генот. Дев<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја порад<strong>и</strong> дом<strong>и</strong>нантност. Дев<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја порад<strong>и</strong> <strong>и</strong>нтеракц<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

Вар<strong>и</strong>јанса. Генетск<strong>и</strong> <strong>и</strong> парагенетск<strong>и</strong> вар<strong>и</strong>јанс<strong>и</strong>.Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на релат<strong>и</strong>вното учество<br />

на вар<strong>и</strong>јанс<strong>и</strong>те. Родб<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> сооднос<strong>и</strong> <strong>и</strong> хер<strong>и</strong>таб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>тет. Инбр<strong>и</strong>д<strong>и</strong>нг <strong>и</strong> хетероз<strong>и</strong>с.<br />

Општа <strong>и</strong> спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чна комб<strong>и</strong>нантна способност.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Елемент<strong>и</strong> на фенот<strong>и</strong>пот. Пресметување на фреквенц<strong>и</strong>јата на ген<strong>и</strong> во<br />

популац<strong>и</strong>јата. Практ<strong>и</strong>чна пр<strong>и</strong>мена на Hardy-Weinberg-овата рамнотежа.<br />

Стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> оцена на генетск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> парагенетск<strong>и</strong>те вар<strong>и</strong>јанс<strong>и</strong>. Оцена<br />

на хер<strong>и</strong>таб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>тет <strong>и</strong> р<strong>и</strong>п<strong>и</strong>таб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>тет. Оцена на родб<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>от однос <strong>и</strong> коеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ентот<br />

на сродство. Оцена на хетероз<strong>и</strong>с.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Falconer, D.S. 1989. Introduction to quantitative genetics. Longman Scientific &<br />

Technical, New York. Nicolas, 1987. Veterinary genetics.

170 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: РЕПРОДУКЦИЈА КАЈ ДОМАШНИТЕ ЖИВОТНИ<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00333)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2+1часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Влад<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Џаб<strong>и</strong>рск<strong>и</strong><br />

асс. м-р Сњежана Тројачанец<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> проучува с<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> што настануваат <strong>за</strong> време на пубертетот<br />

<strong>и</strong> полов<strong>и</strong>от ц<strong>и</strong>клус кај машк<strong>и</strong> <strong>и</strong> женск<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>, како <strong>и</strong> промен<strong>и</strong>те што се<br />

случуваат во тек на грав<strong>и</strong>д<strong>и</strong>тетот, породувањето, пуерпер<strong>и</strong>умот <strong>и</strong> лактац<strong>и</strong>јата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Анатом<strong>и</strong>ја на женск<strong>и</strong>те полов<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на женск<strong>и</strong>те полов<strong>и</strong><br />

орган<strong>и</strong> - пубертет, полова зрелост, полов ц<strong>и</strong>клус, еструс, парење, оплодување.<br />

Анатом<strong>и</strong>ја на машк<strong>и</strong>те полов<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на машк<strong>и</strong>те полов<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>.<br />

Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на грав<strong>и</strong>д<strong>и</strong>тет, породување, пуерпер<strong>и</strong>ум. Ендокр<strong>и</strong>нолог<strong>и</strong>ја на<br />

репродукц<strong>и</strong>јата. Патолог<strong>и</strong>ја на грав<strong>и</strong>д<strong>и</strong>тет, породување, пуерпер<strong>и</strong>ум.<br />

Неплодност.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно препознавање на однесувањето на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те во поед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те фаз<strong>и</strong> на<br />

полов<strong>и</strong>от ц<strong>и</strong>клус. Надворешн<strong>и</strong>те знац<strong>и</strong> на еструсот кај домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>.<br />

Вештачко осеменување. Пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>кување на суперовулац<strong>и</strong>ја, ембр<strong>и</strong>отрансфер,<br />

блок<strong>и</strong>рање на полов<strong>и</strong>от ц<strong>и</strong>клус, стер<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Reproduction in Farm Animals. Hafez, 6 th ed., Lea and Febiger, Philadelphia. 1993.<br />

Говедарство. М<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ħ, Ферчеј, Зеремск<strong>и</strong>, Ла<strong>за</strong>рев<strong>и</strong>ħ, Завод <strong>за</strong> уџбен<strong>и</strong>ке <strong>и</strong><br />

наставна средства, Београд. 1987. Савремено гајење св<strong>и</strong>ња. Станков<strong>и</strong>ħ,<br />

Анастас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ħ, Н<strong>и</strong>кол<strong>и</strong>ħ, Нол<strong>и</strong>т, Београд 1989. Вештачко осемењавање<br />

ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>ња. М<strong>и</strong>лјков<strong>и</strong>ħ, Нол<strong>и</strong>т, Београд.1998. Пр<strong>и</strong>мена савремен<strong>и</strong>х научн<strong>и</strong>х <strong>и</strong><br />

практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>х дост<strong>и</strong>гнуħа у здравственој <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>т<strong>и</strong> <strong>и</strong> репродукц<strong>и</strong>ј<strong>и</strong> св<strong>и</strong>нја.<br />

Авакумов<strong>и</strong>ħ, Велатра, Београд. 1999. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја репродукц<strong>и</strong>је <strong>и</strong> вештачко<br />

осеменјаванје оваца. Станч<strong>и</strong>ħ, Нов<strong>и</strong> сад. 1987. Ендокр<strong>и</strong>нолог<strong>и</strong>ја на<br />

репродукц<strong>и</strong>јата. Поповск<strong>и</strong>, Монол<strong>и</strong>т, Скопје. 1998. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> патолог<strong>и</strong>ја на<br />

репродукц<strong>и</strong>јата. М<strong>и</strong>цковск<strong>и</strong>, Форум, Скопје. 2000.<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

СТОЧАРСКА НАСОКА 171<br />

Предмет: БИОХЕМИЈА НА АНИМАЛНО ПРОИЗВОДСТВО<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00334)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2+1часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Зоран Т. Поповск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Во рамк<strong>и</strong>те на овој предмет, студент<strong>и</strong>те од сточарска насока треба да стекнат<br />

основн<strong>и</strong> сознан<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> процес<strong>и</strong>те на настанување на ан<strong>и</strong>малн<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> кај<br />

домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> г<strong>и</strong> кор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> човекот, како <strong>и</strong> да се <strong>за</strong>познаат со можн<strong>и</strong>те<br />

контам<strong>и</strong>нант<strong>и</strong> <strong>и</strong> неопходн<strong>и</strong>те нутр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ент<strong>и</strong> во прехрамбен<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од<br />

ан<strong>и</strong>мално потекло.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Метабол<strong>и</strong><strong>за</strong>м на ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>нска клетка, Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја на создаванње на млеко, Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја<br />

на создавање на месо, Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја на создавање на јајца, Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја на<br />

создавање на волна, Прогно<strong>за</strong> на про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> својства кај домашн<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>,<br />

Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ска контрола на квал<strong>и</strong>тет на ан<strong>и</strong>малн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>, Контам<strong>и</strong>нант<strong>и</strong><br />

(М<strong>и</strong>котокс<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, Хормон<strong>и</strong>, Тешк<strong>и</strong> метал<strong>и</strong>, Пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>), Нутр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ент<strong>и</strong> (Проте<strong>и</strong>н<strong>и</strong>,<br />

Маст<strong>и</strong>, Јаглен<strong>и</strong>х<strong>и</strong>драт<strong>и</strong>, В<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, Вода, макро <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроелемент<strong>и</strong>), Стандард<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Одредување на вода, Одредување на м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, Одредување на<br />

гл<strong>и</strong>ко<strong>за</strong>, Одредување на проте<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, Одредување на маст<strong>и</strong>, Одредување на<br />

сапун<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> <strong>и</strong> естерск<strong>и</strong> број кај маст<strong>и</strong>те, Одредување на<br />

м<strong>и</strong>котокс<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, Одредување на тешк<strong>и</strong> метал<strong>и</strong>, Референтн<strong>и</strong> вредност<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Б. Н<strong>и</strong>кол<strong>и</strong>ħ: Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја, Мед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>нска књ<strong>и</strong>га Београд 1980. А. Лутк<strong>и</strong>ħ: Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја.<br />

Свеуч<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ште у Загребу 1992. Patricia Cuniff Official methods of analysis of<br />

AOAC international 16 edition<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

172 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ИСХРАНА НА ДОМАШНИ ЖИВОТНИ (ЗФ00335 <strong>и</strong> ЗФ00339)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V <strong>и</strong> VI, 3+2 <strong>и</strong> 4+3 часа<br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Среќко Ѓорѓ<strong>и</strong>евск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со основн<strong>и</strong>те начела во <strong>и</strong>схраната на<br />

домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>, односно со опт<strong>и</strong>малн<strong>и</strong>от нач<strong>и</strong>н на хранење на с<strong>и</strong>те<br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> категор<strong>и</strong><strong>и</strong> на домашн<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Улога <strong>и</strong> значење на <strong>и</strong>схраната на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. Општ<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />

на составот на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вната храна. Состојк<strong>и</strong> на крм<strong>и</strong>те <strong>и</strong> дажб<strong>и</strong>те.<br />

Хранл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Варење <strong>и</strong> <strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стување на крм<strong>и</strong>те <strong>и</strong> хранл<strong>и</strong>в<strong>и</strong>те матер<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

Б<strong>и</strong>ланс<strong>и</strong> во <strong>и</strong>схраната. Оценување на хранл<strong>и</strong>вата вредност на крм<strong>и</strong>те.<br />

Норм<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> потреба од хранл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Крм<strong>и</strong>: кратко <strong>за</strong>познавање со<br />

н<strong>и</strong>н<strong>и</strong>от хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав, енергетска <strong>и</strong> проте<strong>и</strong>нска вредност. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> крм<strong>и</strong>.<br />

Исхрана на одделн<strong>и</strong> категор<strong>и</strong><strong>и</strong> говеда, овц<strong>и</strong>, коз<strong>и</strong>, коњ<strong>и</strong>, св<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>, ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>на <strong>и</strong> <strong>за</strong>јц<strong>и</strong><br />

(фактор<strong>и</strong> од ко<strong>и</strong> <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сат потреб<strong>и</strong>те во хранл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>: подготвување на<br />

крмн<strong>и</strong> смеск<strong>и</strong> <strong>и</strong> дажб<strong>и</strong>; техн<strong>и</strong>ка на хранење; гоење на одделн<strong>и</strong> категор<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

доб<strong>и</strong>ток, ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>на, <strong>за</strong>јц<strong>и</strong>).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Определување на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от состав на крм<strong>и</strong>те. Сварл<strong>и</strong>вост на крм<strong>и</strong>те<br />

(разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> одредување на сварл<strong>и</strong>вост на хранл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> крм<strong>и</strong>).<br />

Практ<strong>и</strong>чна пр<strong>и</strong>мена на коеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ентот <strong>за</strong> сварл<strong>и</strong>вост. Одредување на б<strong>и</strong>ланс на<br />

азот, јаглерод, м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> енерг<strong>и</strong>ја. Одредување на хранл<strong>и</strong>вата<br />

вредност на крм<strong>и</strong>те. Утврдување на продукт<strong>и</strong>вната вредност на крм<strong>и</strong>те.<br />

Запознавање со основн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>зработка на <strong>и</strong>збаланс<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> смеск<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

дажб<strong>и</strong> <strong>за</strong> одделн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> категор<strong>и</strong><strong>и</strong> на домашн<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Радом<strong>и</strong>р Јованов<strong>и</strong>ħ: Исхрана домаħ<strong>и</strong>х ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>ња, Нов<strong>и</strong> Сад, 1980, Јованов<strong>и</strong>ħ,<br />

Р., Јорданоск<strong>и</strong>, Н.: Исхрана <strong>и</strong> продукт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong> домаħ<strong>и</strong>х ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>ња, Нов<strong>и</strong><br />

Сад, 1994. Радом<strong>и</strong>р Јованов<strong>и</strong>ħ: Исхрана домаħ<strong>и</strong>х ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>ња, Нов<strong>и</strong> Сад, 2000.<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

СТОЧАРСКА НАСОКА 173<br />

Предмет: ГОВЕДАРСТВО (ЗФ00336)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 5+3 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Танас Трајковск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Ѓоко Буневск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> опфаќа најб<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>те поглав<strong>и</strong>ја од технолог<strong>и</strong>јата на одгледување на<br />

млечн<strong>и</strong> <strong>и</strong> гојн<strong>и</strong> говеда, со акцент на теоретск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те сознан<strong>и</strong>ја б<strong>и</strong>тн<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong> <strong>и</strong>нтенз<strong>и</strong>вно про<strong>и</strong>зводство во говедарството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Значење на говедарството. Бројна состојба на говедата кај нас <strong>и</strong> во светот.<br />

Про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од говедата. Потекло. Сродн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> на говедата. Екстер<strong>и</strong>ер.<br />

Влакно, боја <strong>и</strong> белез<strong>и</strong>. Одредување старост. Внатрешна градба (<strong>и</strong>нтер<strong>и</strong>ер).<br />

Здравје <strong>и</strong> конст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја, конд<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја, темперамент, акл<strong>и</strong>мат<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> адаптац<strong>и</strong>ја.<br />

Наследување кај говедата. Про<strong>и</strong>зводство на млеко. Молзење на крав<strong>и</strong>.<br />

Про<strong>и</strong>зводство на месо. Про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>. Рас<strong>и</strong> говеда: пр<strong>и</strong>м<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>, млечн<strong>и</strong>,<br />

гојн<strong>и</strong>, <strong>и</strong> комб<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>. Исхрана на говедата. Селекц<strong>и</strong>ја на говедата, <strong>и</strong>збор на<br />

говедата. Метод<strong>и</strong> на одгледување. Размножување кај говеда. Сместување на<br />

говедата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Значење на говедата. Мат<strong>и</strong>чно кн<strong>и</strong>говодство. Зоотехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>. Контрола на<br />

про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong>те својства. Оп<strong>и</strong>с, мерење на екстер<strong>и</strong>ерот, <strong>и</strong>ндекс<strong>и</strong>. Раст <strong>и</strong> разв<strong>и</strong>ток.<br />

Молзење на крав<strong>и</strong>те. Оцена <strong>и</strong> клас<strong>и</strong>рање на говедата. Про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> рас<strong>и</strong> говеда. Полов ц<strong>и</strong>клус кај говедата, оплодување, вештачко осеменување<br />

<strong>и</strong> ембр<strong>и</strong>отрансфер. Серв<strong>и</strong>с пер<strong>и</strong>од кај крав<strong>и</strong>те. Контрола на про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong>те<br />

својства. Прогено тест<strong>и</strong>рање. Зоотехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>. Откр<strong>и</strong>вање на полов жар.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

См<strong>и</strong>левск<strong>и</strong> С.: Говедарство, Скопје, 1974; М<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ц Н. <strong>и</strong> сор.; Говедарство,<br />

Београд, 1987; Карабал<strong>и</strong>ев И. сор.: Говедоводство, Соф<strong>и</strong>ја, 1994; Smalcelj J i<br />

Rako A.: Govedarstvo, Загреб, 1955; Katalinic I.: Govedarstvo, Zagreb, 1994.<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

174 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ФУРАЖНО ПРОИЗВОДСТВО (ЗФ00338)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петре Р. Ивановск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Татјана Прентов<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Студент<strong>и</strong>те се воведуваат во технолошк<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> про<strong>и</strong>зводство на<br />

кабаста <strong>и</strong> зрнеста доб<strong>и</strong>точна храна од оран<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> површ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, како <strong>и</strong><br />

конзерв<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> кор<strong>и</strong>стење на <strong>и</strong>стата. Предметот претставува основа <strong>за</strong><br />

сточарско про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Објект на <strong>и</strong>зучување <strong>и</strong> <strong>за</strong>дача на предметот. Едногод<strong>и</strong>шн<strong>и</strong> фуражн<strong>и</strong><br />

култур<strong>и</strong> на оран<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> (ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>, мешункаст<strong>и</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> од друг<strong>и</strong> фам<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>и</strong>).<br />

Повеќегод<strong>и</strong>шн<strong>и</strong> фуражн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> на оран<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> (мешункаст<strong>и</strong> <strong>и</strong> класест<strong>и</strong>).<br />

Фуражн<strong>и</strong> меѓупосев<strong>и</strong>. Сеан<strong>и</strong> тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Тревно - детел<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> смеск<strong>и</strong><br />

(едногод<strong>и</strong>шн<strong>и</strong> <strong>и</strong> повеќегод<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>). Раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> кај пр<strong>и</strong>родн<strong>и</strong>те<br />

тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Фуражно про<strong>и</strong>зводство на пр<strong>и</strong>родн<strong>и</strong> тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> (л<strong>и</strong>вад<strong>и</strong> <strong>и</strong> пас<strong>и</strong>шта).<br />

Ползување на фуражн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong> <strong>и</strong> тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> (напасување, <strong>и</strong>схрана со свежа<br />

храна, пр<strong>и</strong>готвување сено, с<strong>и</strong>лажа, сенажа, раст<strong>и</strong>телно брашно).<br />

Инвентар<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Зелен конвејер. Кор<strong>и</strong>стење на споредн<strong>и</strong>те<br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>схрана на доб<strong>и</strong>токот. Спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> трвн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со морфолошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те одл<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на родов<strong>и</strong>, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

сорт<strong>и</strong> од фуражн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Детерм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање (определување) сем<strong>и</strong>ња <strong>и</strong><br />

хербар<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран матер<strong>и</strong>јал од фуражн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Определување на<br />

повеќегод<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>те класест<strong>и</strong> трев<strong>и</strong> во бесцветна состојба. Составување<br />

тревно-детел<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> смеск<strong>и</strong>. Конзерв<strong>и</strong>рање доб<strong>и</strong>точна храна. Оценување на<br />

квал<strong>и</strong>тет на конзерв<strong>и</strong>раната храна <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родн<strong>и</strong>те тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Пресметување на<br />

продукт<strong>и</strong>вност на тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те, сено, с<strong>и</strong>лажа <strong>и</strong> сенажа. Орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање зелен<br />

конвејер. Теренск<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Ивановск<strong>и</strong> Р. П, 2000, Фуражно про<strong>и</strong>зводство, Скопје; Ивановск<strong>и</strong> Р. П. <strong>и</strong> сор.<br />

1993, Практ<strong>и</strong>кум по поледелство со фуражно про<strong>и</strong>зводство, Скопје; Mišković<br />

B., 1986, Krmno bilje, Naučna knjiga, Beograd. Матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong> од предавања <strong>и</strong><br />

вежб<strong>и</strong>.<br />

Нач<strong>и</strong>н на <strong>и</strong>зведување на наставата:<br />

Наставата се состо<strong>и</strong> од предавања <strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> со кор<strong>и</strong>стење нагледн<strong>и</strong> средства.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

СТОЧАРСКА НАСОКА 175<br />

ПРЕДМЕТ: ОВЧАРСТВО И КОЗАРСТВО (ЗФ00340)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 5+3 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Влад<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Џаб<strong>и</strong>рск<strong>и</strong><br />

асс. м-р Кочо Порчу<br />

Цел на предметот:<br />

Усвојување на <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>, знаења <strong>и</strong> вешт<strong>и</strong>н<strong>и</strong> повр<strong>за</strong>н<strong>и</strong> со современото<br />

про<strong>и</strong>зводство на овц<strong>и</strong> неопходн<strong>и</strong> <strong>за</strong> успешно раководење со про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong>те<br />

процес<strong>и</strong> во овчарството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Стопанско значење на овц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> коз<strong>и</strong>те. Основн<strong>и</strong> б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на<br />

овц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> коз<strong>и</strong>те. Домест<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја, родоначалн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на овц<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

ко<strong>и</strong>зте. Генет<strong>и</strong>ка, с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> <strong>и</strong> метод<strong>и</strong> на облагородување на овц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> коз<strong>и</strong>те.<br />

Репродукц<strong>и</strong>ја на овц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> коз<strong>и</strong>те. Рас<strong>и</strong> овц<strong>и</strong> <strong>и</strong> коз<strong>и</strong>. Про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од овц<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

коз<strong>и</strong>те. С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на овчарско <strong>и</strong> ко<strong>за</strong>рско про<strong>и</strong>зводство. Објект<strong>и</strong> <strong>за</strong> сместување<br />

на овц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> коз<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Текст<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> влакна. Градба на кожата <strong>и</strong> на волнен<strong>и</strong>те фол<strong>и</strong>кул<strong>и</strong> <strong>и</strong> влакното. Руно<br />

<strong>и</strong> коз<strong>и</strong>на <strong>и</strong> негов<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>. Определување на ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те својства на влакното.<br />

Стр<strong>и</strong>жба. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> рандман на волна. Екстер<strong>и</strong>ер на овц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> коз<strong>и</strong>те.<br />

Одредување на старост. Про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> клан<strong>и</strong>чен квал<strong>и</strong>тет. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong><br />

кож<strong>и</strong>. Селекц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> В/О. Структура на стадото <strong>и</strong> проект<strong>и</strong>рање на објект<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ќ, Н. 1987. Овчарство, Белград. Тодоровск<strong>и</strong>, Н. 1973. Овчарство. Скопје.<br />

Карајенов<strong>и</strong>ќ, М, Сав<strong>и</strong>ќ, С. 1992. Овчарство <strong>и</strong> козраство. Нов<strong>и</strong> Сад.<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

176 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: МЕХАНИЗАЦИЈА И ОПРЕМА ВО СТОЧАРСТВОТО<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00341)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 2+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Драг<strong>и</strong> Таневск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Задача <strong>и</strong> цел на наставата е студент<strong>и</strong>те да се <strong>за</strong>познаат со технолошк<strong>и</strong>те<br />

решен<strong>и</strong>ја на современ<strong>и</strong>те објект<strong>и</strong> во сточарското про<strong>и</strong>зводство, како <strong>и</strong> со<br />

опремата, маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те, уред<strong>и</strong>те, апарат<strong>и</strong>те <strong>и</strong> постројќ<strong>и</strong>те, ко<strong>и</strong> се кор<strong>и</strong>стат во тоа<br />

про<strong>и</strong>зводство, со цел да <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те стручн<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца б<strong>и</strong>дат способн<strong>и</strong> <strong>за</strong> кор<strong>и</strong>стење на<br />

објект<strong>и</strong>те <strong>и</strong> опремата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, уред<strong>и</strong> <strong>и</strong> опрема <strong>за</strong> подготвување на сено. Теор<strong>и</strong>ја на работата<br />

на уредот <strong>за</strong> доведување на матер<strong>и</strong>јалот. Теор<strong>и</strong>ја на работата на греблата.<br />

Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> опрема <strong>за</strong> подготвување на зелена сточна храна <strong>и</strong> с<strong>и</strong>лажа. Теор<strong>и</strong>ја<br />

на работата на с<strong>и</strong>лажн<strong>и</strong>от комбајн. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> уред<strong>и</strong> <strong>за</strong> подготовка на сточна<br />

храна. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> опрема <strong>за</strong> снабдување на фарм<strong>и</strong>те со вода <strong>и</strong> напојување на<br />

домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. Електр<strong>и</strong>чна ограда. Вент<strong>и</strong>лац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>за</strong>топлување на<br />

сточарск<strong>и</strong>те фарм<strong>и</strong>. Комплексна механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на фарм<strong>и</strong>те <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на<br />

млеко <strong>и</strong> месо во говедарството. Автомат<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на процес<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong> маш<strong>и</strong>нското<br />

молзење. Автомат<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong>он<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> во говедарството.<br />

Комплексна механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја во св<strong>и</strong>њарск<strong>и</strong>те фарм<strong>и</strong>. Автоматск<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем <strong>за</strong><br />

хранење на св<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>те со компјутер. Комплексна механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја во ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те<br />

фарм<strong>и</strong>. Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на процес<strong>и</strong>те во овчарството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање со комплексната механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на сточарското<br />

про<strong>и</strong>зводство. Пресметување на одреден<strong>и</strong> параметр<strong>и</strong> според тематск<strong>и</strong>те<br />

цел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Теренска вежба: посета на краварска, св<strong>и</strong>њарска, ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>нарска <strong>и</strong><br />

овчарска фарма. Посета на млекара <strong>и</strong> фабр<strong>и</strong>ка <strong>за</strong> сточна храна.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на сточарското про<strong>и</strong>зводство. Д. Таневск<strong>и</strong>. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет<br />

"Св.К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј" , - Скопје. 1999. Практ<strong>и</strong>кум по механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на сточарското<br />

про<strong>и</strong>зводство. Д.Таневск<strong>и</strong>. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св. К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј" - Скопје. 1999.<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

СТОЧАРСКА НАСОКА 177<br />

Предмет: КОЊАРСТВО (ЗФ00342)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 2+1часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Ѓоко Буневск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> опфаќа најб<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>те поглав<strong>и</strong>ја од технолог<strong>и</strong>јата на одгледување на<br />

коњ<strong>и</strong>, со акцент на теоретск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те сознан<strong>и</strong>ја б<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>нтенз<strong>и</strong>вно<br />

кор<strong>и</strong>стење на коњ<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Значење на коњарството <strong>и</strong> негов<strong>и</strong>от развој. Екстер<strong>и</strong>ер <strong>и</strong> негова процена. Темперамент<br />

<strong>и</strong> нарав. Конд<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја, конст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја кај т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>те коњ<strong>и</strong>. Одредување<br />

возраст. Рас<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> коњ<strong>и</strong> <strong>и</strong> клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја. Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>за</strong> одб<strong>и</strong>рање во<br />

коњарството. Работа со л<strong>и</strong>н<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong> фам<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>и</strong>те пр<strong>и</strong> мал<strong>и</strong>те популац<strong>и</strong><strong>и</strong> коњ<strong>и</strong>.<br />

Трен<strong>и</strong>нг. Репродукт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, полов нагон <strong>и</strong> оплодување. Метод<strong>и</strong> на<br />

одгледување. Технолог<strong>и</strong>ја на одгледување. Вештачко осеменување.<br />

Одгледување на ждребн<strong>и</strong> коб<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> ждреб<strong>и</strong>ња. Спортск<strong>и</strong> коњ<strong>и</strong>, спортск<strong>и</strong> <strong>и</strong>гр<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

коњ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> натпревар<strong>и</strong>, х<strong>и</strong>подром<strong>и</strong>. Одгледување на подмладок. Нега на кожата <strong>и</strong><br />

коп<strong>и</strong>тата кај коњ<strong>и</strong>те <strong>за</strong> работа <strong>и</strong> спорт. Исхрана на коњ<strong>и</strong>, дојн<strong>и</strong> коб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, пастув<strong>и</strong>,<br />

<strong>и</strong> работн<strong>и</strong> коњ<strong>и</strong>. Изградба на објект<strong>и</strong> <strong>за</strong> сместување на коњ<strong>и</strong>те. Пр<strong>и</strong>бор <strong>за</strong><br />

<strong>за</strong>прегање, јавање <strong>и</strong> обележување.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Бројна состојба. Потекло <strong>и</strong> сродн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Рас<strong>и</strong> на коњ<strong>и</strong>. Оцена <strong>и</strong> екстер<strong>и</strong>ер на<br />

коњ<strong>и</strong>те. Оцена на возраста. Избор на коњ<strong>и</strong>те <strong>за</strong> пр<strong>и</strong>плод. Објект<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

сместување.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

См<strong>и</strong>левск<strong>и</strong> С.: Коњарство, Скопје, 1981. Hrasnica J i sor.: Opsto stocarstvo.<br />

Zagreb, 1960. Stancic B, Supica M. Sportski konji, 1994. Nikolic D.: Opsto<br />

stocarstvo. Beograd, 1985. Karaivanov Р. <strong>и</strong> Брезев Ѓ.: Коневодство. Соф<strong>и</strong>ја, 1994.<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

178 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: СВИЊАРСТВО (ЗФ00344)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Владо Вуков<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Усвојување на <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>, знаења <strong>и</strong> вешт<strong>и</strong>н<strong>и</strong> повр<strong>за</strong>н<strong>и</strong> со современото<br />

про<strong>и</strong>зводство на св<strong>и</strong>њ<strong>и</strong> неопходн<strong>и</strong> <strong>за</strong> успешно раководење со про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong>те<br />

процес<strong>и</strong> во св<strong>и</strong>њарството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Одомашување на св<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>те. Б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> <strong>и</strong> економск<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на<br />

св<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>те. Родоначалн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong> сродн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> на св<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>те. Оп<strong>и</strong>с на телесн<strong>и</strong>те<br />

форм<strong>и</strong>. Конст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја, конд<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> темперамент на св<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>те. Оценување на<br />

здравјето. Размножување: машк<strong>и</strong> <strong>и</strong> женск<strong>и</strong> полов<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>, откр<strong>и</strong>вање на<br />

еструс, оплодување, спрасност, прасење, доење <strong>и</strong> одб<strong>и</strong>вање на прас<strong>и</strong>њата.<br />

Искор<strong>и</strong>стување на св<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>те <strong>за</strong> расплод. Оценување на расплодн<strong>и</strong>те особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.<br />

Рас<strong>и</strong> св<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>. Населдување кај св<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>те. Селекц<strong>и</strong>ја на св<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>те. Ев<strong>и</strong>денц<strong>и</strong>ја во<br />

св<strong>и</strong>њарството. Метод<strong>и</strong> на одгледување. Гоење на св<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>те. Оценување <strong>и</strong><br />

продажба. Стандард<strong>и</strong> <strong>и</strong> проп<strong>и</strong>с<strong>и</strong> во св<strong>и</strong>њарството. Објект<strong>и</strong> <strong>за</strong> смест<strong>и</strong>вање<br />

(св<strong>и</strong>њарн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, опрема, амб<strong>и</strong>енталн<strong>и</strong> услов<strong>и</strong>, обезбедување со вода,<br />

<strong>и</strong>зѓубрување).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Бројна состојаба на св<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>те, про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong> потрошувачка на св<strong>и</strong>нскотот<br />

месо. Екстер<strong>и</strong>ер на св<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>те. Рас<strong>и</strong> св<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>. Пресметување на генетск<strong>и</strong>те<br />

коеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>. Оценување на репродукт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Вештачко<br />

осоеменување. Утврдување на спрасноста. Ман<strong>и</strong>пулат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> <strong>за</strong>фат<strong>и</strong> кај прас<strong>и</strong>њата.<br />

Пресметување на потребн<strong>и</strong>от број на грла во основното стадо. Водење<br />

на мат<strong>и</strong>чно кн<strong>и</strong>говодство. Пресментување на сместувачк<strong>и</strong> капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

П. Нешовск<strong>и</strong>: Практ<strong>и</strong>кум по св<strong>и</strong>њарство, Скопје, 1987. П. Нешовск<strong>и</strong>:<br />

Св<strong>и</strong>њарство, Скопје 1988. М. Станков<strong>и</strong>ќ, В. Анастас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ, П. Н<strong>и</strong>кол<strong>и</strong>ќ:<br />

Савремено гајење св<strong>и</strong>ња, Београд, 1989.<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

СТОЧАРСКА НАСОКА 179<br />

Предмет: ПЧЕЛАРСТВО - ИЗБОРЕН (ЗФ00345)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 2+1, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Хр<strong>и</strong>сула К<strong>и</strong>пр<strong>и</strong>јановска<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong>те на<br />

б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>от развој на медоносната пчела <strong>и</strong> пчелното семејство во цел<strong>и</strong>на како<br />

<strong>и</strong> со современ<strong>и</strong>те ап<strong>и</strong>техн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong> <strong>за</strong> прав<strong>и</strong>лно одгледување <strong>и</strong> <strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стување<br />

на пчел<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на медоносната пчела. Потекло <strong>и</strong> распространетост на<br />

пчел<strong>и</strong>те. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> рас<strong>и</strong> пчел<strong>и</strong>. Морфолог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> анатом<strong>и</strong>ја на пчел<strong>и</strong>те.Ж<strong>и</strong>вот <strong>и</strong><br />

развој на пчелното семејство.Членов<strong>и</strong> на семејството. Поделба на работата во<br />

семејството Размножување на пчелн<strong>и</strong>те семејства (пр<strong>и</strong>родно <strong>и</strong> вештачко<br />

роење) Одгледување на мат<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Градба на пчелното гнездо (восочн<strong>и</strong><br />

сотов<strong>и</strong>).Пчелн<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>веал<strong>и</strong>шта (ул<strong>и</strong>шта). Форм<strong>и</strong>рање на пчеларн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong><br />

пчеларн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Пчеларск<strong>и</strong> алат <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>бор.Сезонск<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> во пчеларн<strong>и</strong>кот<br />

(преглед<strong>и</strong>, пр<strong>и</strong>хранување, <strong>за</strong>з<strong>и</strong>мување). Пчелна храна (нектар, медл<strong>и</strong>ка,<br />

полен). Услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> создавање <strong>и</strong> лачење на нектар.Претварање на нектарот во<br />

мед. Медоносн<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја. Пчел<strong>и</strong>н мед (доб<strong>и</strong>вање на центр<strong>и</strong>фуг<strong>и</strong>ран мед,<br />

доб<strong>и</strong>вање на мед во саќе, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав <strong>и</strong> својства на медот, определување<br />

на квал<strong>и</strong>тетот на медот, фалс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван мед, чување <strong>и</strong> употреба на медот)<br />

Восок (доб<strong>и</strong>вање на восок, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав <strong>и</strong> својства, определување на квал<strong>и</strong>тетот<br />

на восокот, фалс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван восок, чување <strong>и</strong> употреба восокот) Поленцветен<br />

прав (доб<strong>и</strong>вање, состав <strong>и</strong> својства, квал<strong>и</strong>тет, чување <strong>и</strong> употреба).<br />

Мат<strong>и</strong>чен млеч (доб<strong>и</strong>вање, состав <strong>и</strong> својства, квал<strong>и</strong>тет, чување <strong>и</strong> употреба).<br />

Пчел<strong>и</strong>н отров (доб<strong>и</strong>вање, состав <strong>и</strong> својства, квал<strong>и</strong>тет, чување <strong>и</strong> употреба).<br />

Пропол<strong>и</strong>с (доб<strong>и</strong>вање, состав <strong>и</strong> својства, квал<strong>и</strong>тет, чување <strong>и</strong> употреба). Болест<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> на пчел<strong>и</strong>те.Труење на пчел<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно познавање на членов<strong>и</strong>те на пчелното семејство (мат<strong>и</strong>ца,<br />

работн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>,трутов<strong>и</strong>). Разгледување на <strong>и</strong>зграден восочен сот <strong>и</strong> <strong>за</strong>познавање со<br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те кел<strong>и</strong><strong>и</strong> (трутовск<strong>и</strong>, работн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong> мат<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>). Запознавање со<br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те пчелн<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>веал<strong>и</strong>шта <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те составн<strong>и</strong> делов<strong>и</strong>. Запознавање со<br />

пчеларск<strong>и</strong>от алат <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>бор <strong>и</strong> неговата употреба. Определување на меден<br />

б<strong>и</strong>ланс на новоформ<strong>и</strong>ран пчеларн<strong>и</strong>к. Запознавање со квал<strong>и</strong>тетот на пчелн<strong>и</strong>те<br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> <strong>и</strong> можност<strong>и</strong>те <strong>за</strong> н<strong>и</strong>вно фалс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кување.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Pčelarstvo, Grupa autora, Nakladni Zavod Znanje, Zagreb, 1990. Практ<strong>и</strong>кум по<br />

пчеларство, Наумовск<strong>и</strong> М., Крлевска Хр<strong>и</strong>сула, 1997<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

180 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: СЕЛЕКЦИЈА НА ДОМАШНИ ЖИВОТНИ (ЗФ00518)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2+1, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Сретен Андонов<br />

доц. д-р Владо Вуков<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Усвојување на <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>, научн<strong>и</strong>те сознан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> вешт<strong>и</strong>н<strong>и</strong> повр<strong>за</strong>н<strong>и</strong> со<br />

фундаменталн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> современ<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>и</strong> метод<strong>и</strong> во селекц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong><br />

облагородувањето на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Значење на селекц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> облагородувањето на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>.<br />

Генет<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> облагородување на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. Особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на домашн<strong>и</strong>те<br />

особн<strong>и</strong>. Генетск<strong>и</strong> основ<strong>и</strong> на облагородувањето на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те. Извор на<br />

генетската вар<strong>и</strong>јаб<strong>и</strong>лност. Особ<strong>и</strong>на, генот<strong>и</strong>п, надворешна сред<strong>и</strong>на, фенот<strong>и</strong>п.<br />

Интеракц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Фенот<strong>и</strong>пска, гентска <strong>и</strong> корелац<strong>и</strong>ја на надворешната сред<strong>и</strong>на.<br />

Одгледувачк<strong>и</strong> правц<strong>и</strong>. По<strong>и</strong>м <strong>и</strong> структура на рас<strong>и</strong>те, л<strong>и</strong>н<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong> х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те. Пр<strong>и</strong>плодна<br />

вреност. Пр<strong>и</strong>мена на современ<strong>и</strong>те метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> оценка на пр<strong>и</strong>плодната<br />

вредност. Основн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>и</strong> ефект<strong>и</strong> на селекц<strong>и</strong>јата. Селекц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Идент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ев<strong>и</strong>денц<strong>и</strong>ја на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. Контрола на<br />

про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong>те особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. Оцена на одгледувачката<br />

вредност <strong>и</strong> ранг<strong>и</strong>рање на грлата. Селекц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стување на селекц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те<br />

грла. Селекц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> облагородување на говедата. Селекц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

облагородување на овц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> коз<strong>и</strong>те. Селекц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> облагородување на св<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>те.<br />

Селекц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> облагородување на ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>ната. Селекц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> облагородување на<br />

коњ<strong>и</strong>те. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> раководење во селекц<strong>и</strong>јата на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Боројев<strong>и</strong>ќ Катар<strong>и</strong>на: Ген<strong>и</strong> <strong>и</strong> популац<strong>и</strong>ја, друго прош<strong>и</strong>рено <strong>и</strong>здање. Пр<strong>и</strong>родноматемат<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

факултет, Нов<strong>и</strong> Сад, 1991. В.В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>ќ:Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>и</strong> метод<strong>и</strong><br />

оплемењ<strong>и</strong>вања ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>ња, Нов<strong>и</strong> Сад, 1993. Schaeffer L.R.: Linear models and<br />

computing strategies in animal breeding. Universiti of Guelph, Guelph, Ontarion<br />

1993. Van Vleck L.D: Selection index and introduction to mixed model methods.<br />

Department of Animal Science, University of Nebraska, Lincon, 1993.<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

СТОЧАРСКА НАСОКА 181<br />

Предмет: ГЕНЕТСКО ИНЖЕНЕРСТВО И БИОТЕХНОЛОГИЈА ВО<br />

СТОЧАРСТВОТО - ИЗБОРЕН (ЗФ00519)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Зоран Т. Поповск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Изучувањето на одделн<strong>и</strong> поглавја од генетското <strong>и</strong>нженерство како една<br />

современа б<strong>и</strong>олошка д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>на <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те во<br />

основн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на рекомб<strong>и</strong>нантната ДНК технолог<strong>и</strong>ја. Пр<strong>и</strong>мената на ов<strong>и</strong>е<br />

сознан<strong>и</strong>ја во престојн<strong>и</strong>от пер<strong>и</strong>од ќе претставува услов <strong>за</strong> <strong>и</strong>нтенз<strong>и</strong>в<strong>и</strong>рање на<br />

сточарското про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот:<br />

Истор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> развој на генетското <strong>и</strong>нженерство, Нукле<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong> - хем<strong>и</strong>ска<br />

пр<strong>и</strong>орда, својства, Екстракц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> пур<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на нукле<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>,<br />

Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на ДНК <strong>и</strong> РНК, Вектор<strong>и</strong> <strong>за</strong> клон<strong>и</strong>рање, Енз<strong>и</strong>м<strong>и</strong> во генетското<br />

<strong>и</strong>нженерство, Д<strong>и</strong>гест<strong>и</strong>ја на ДНК, Генск<strong>и</strong> б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отек<strong>и</strong>, Ан<strong>и</strong>малн<strong>и</strong> геном<strong>и</strong>,<br />

Мулт<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на ДНК секвенца (Polymerase Chain Reaction –PCR),<br />

Секвенц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање на ДНК, Х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>д<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја, Експрес<strong>и</strong>ја на клон<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> ген<strong>и</strong>,<br />

Клон<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> коп<strong>и</strong>рање, Ет<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> аспект<strong>и</strong> на генетското <strong>и</strong>нженерство, Пр<strong>и</strong>мена<br />

на генетското <strong>и</strong>нженерство во сточарството (одредување на пол, ф<strong>и</strong>логенетска<br />

анал<strong>и</strong><strong>за</strong>, наследн<strong>и</strong> состојб<strong>и</strong>, трансген<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>, детекц<strong>и</strong>ја на болест<strong>и</strong>,<br />

про<strong>и</strong>зводство на б<strong>и</strong>оакт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> компонент<strong>и</strong>, конзервац<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Изолац<strong>и</strong>ја на ДНК <strong>и</strong> РНК, Квант<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на ДНК, Електрофоре<strong>за</strong> на ДНК,<br />

Д<strong>и</strong>гест<strong>и</strong>ја со рестр<strong>и</strong>кц<strong>и</strong>он<strong>и</strong> ендонуклеаз<strong>и</strong>, Пол<strong>и</strong>меразно вер<strong>и</strong>жна реакц<strong>и</strong>ја<br />

(Polymerase chain reaction – PCR), Дот блот х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>д<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја, Компјутерск<strong>и</strong><br />

програм<strong>и</strong> во генетското <strong>и</strong>нженерство, В<strong>и</strong>део ф<strong>и</strong>лм <strong>за</strong> генетското <strong>и</strong>нженерство,<br />

Посета на ИЦГИБ-МАНУ.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

J.D.Watson et al.: Recombinant DNA, New York 1998; D.S.T. Nicholl: An<br />

Introduction to Genetic Engineering, Cambridge 2000; G.D. Efremov et al.:<br />

Laboratory Manual for Genetic Engineering, MASA 1998<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

182 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: МЛЕКАРСТВО (ЗФ00520)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Соња Срб<strong>и</strong>новска<br />

Цел на предметот:<br />

Воведување во основ<strong>и</strong>те на млекарството, <strong>за</strong>познавање со млекото како<br />

суров<strong>и</strong>на <strong>и</strong> понатамошн<strong>и</strong>те технолошк<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>за</strong> негова реал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја во<br />

квал<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong> ф<strong>и</strong>налн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Разработка на разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> технолошк<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong><br />

ко<strong>и</strong> се пр<strong>и</strong>менуваат во млекарската <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Развој на млекарството. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на млекото. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> својства на<br />

млекото. Состав <strong>и</strong> особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на млекото од друг<strong>и</strong> врст<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. Загадување <strong>и</strong><br />

фалс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на мекото. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на млекото. Обработка на млекото.<br />

Терм<strong>и</strong>чка обработка на млекото. С<strong>и</strong>ренарство: Вовед. Фактор<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јаат врз<br />

с<strong>и</strong>ренарската погодност на млекото. Коагулац<strong>и</strong>ја на млекото под дејство на<br />

енз<strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>и</strong> со ац<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на с<strong>и</strong>рењата. Технолог<strong>и</strong>ја на<br />

посебн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> с<strong>и</strong>рења - мек<strong>и</strong>, полутврд<strong>и</strong> <strong>и</strong> тврд<strong>и</strong>. Рандман на с<strong>и</strong>рењата.<br />

Пакување, лагерување <strong>и</strong> нега на с<strong>и</strong>рењата. Ман<strong>и</strong> на с<strong>и</strong>рењата. Нов<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> на<br />

про<strong>и</strong>зводство на с<strong>и</strong>рење. Масларство: Состав <strong>и</strong> хран<strong>и</strong>дбена вредност.<br />

Технолог<strong>и</strong>ја на про<strong>и</strong>зводство на кајмак <strong>и</strong> путер. Пакување, склад<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> нега<br />

на путерот. Ман<strong>и</strong> на путерот. Рандман во масларството. Нов<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство на путер. Фермент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> млека: Основ<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на<br />

фермент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> млека. Ферментац<strong>и</strong>ја на млекото. Млекарск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. Ад<strong>и</strong>т<strong>и</strong>в<strong>и</strong>.<br />

Технолог<strong>и</strong>ја на поважн<strong>и</strong>те фермент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> млека. Асепт<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> <strong>и</strong> трајн<strong>и</strong><br />

фермент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Млечн<strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong> Сладолед. Технолог<strong>и</strong>ја на<br />

про<strong>и</strong>зводство на млеко во прав. Технолог<strong>и</strong>ја на казе<strong>и</strong>нот. Споредн<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong><br />

од млекарската <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Исп<strong>и</strong>тување на ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чко-хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те својства на млекото. Одредување в<strong>и</strong>д <strong>и</strong><br />

степен на фалс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на млекото. Енз<strong>и</strong>м<strong>и</strong> во млекото. Исп<strong>и</strong>тување на<br />

ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чко-хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те својства на млечн<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.Технолошк<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Ѓорѓев<strong>и</strong>ќ,Ј. 1987. Млеко - хем<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ка, Белград; Балтадж<strong>и</strong>ева М.А. 1993.<br />

Технолог<strong>и</strong>ја на млечн<strong>и</strong>те продукт<strong>и</strong>. Соф<strong>и</strong>ја; М<strong>и</strong>јачев<strong>и</strong>ќ Зора. 1992. Технолог<strong>и</strong>ја<br />

млека, фермент<strong>и</strong>сана млека <strong>и</strong> с<strong>и</strong>рева, Белград. Фотокоп<strong>и</strong><strong>и</strong> од предавања<br />

(фол<strong>и</strong><strong>и</strong>)<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

СТОЧАРСКА НАСОКА 183<br />

Предмет: КРМИ, ТЕХНОЛОГИЈА И ПРОИЗВОДСТВО НА ДОБИТОЧНА ХРАНА<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00521)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Среќко Ѓорѓ<strong>и</strong>евск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те на крм<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се кор<strong>и</strong>стат во<br />

<strong>и</strong>схраната на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. Исто така, студент<strong>и</strong>те се <strong>за</strong>познаваат <strong>и</strong> со<br />

технолог<strong>и</strong>јата, односно нач<strong>и</strong>нот на про<strong>и</strong>зводство на разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong><br />

на доб<strong>и</strong>точна храна.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед <strong>и</strong> <strong>за</strong>дача на предметот во сосотавот на б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>н<strong>и</strong>,<br />

посебно во составот на <strong>и</strong>схраната на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. Значење <strong>и</strong> општ<strong>и</strong><br />

особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на доб<strong>и</strong>точната храна. Поделба на крм<strong>и</strong>те (клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја). Крм<strong>и</strong> од<br />

раст<strong>и</strong>телно потекло <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на конзерв<strong>и</strong>рање. Крм<strong>и</strong> од ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>нско потекло,<br />

состав, хранл<strong>и</strong>ва вредност <strong>и</strong> улога во <strong>и</strong>схраната на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>.<br />

Квасц<strong>и</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> клеточн<strong>и</strong> крм<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> крм<strong>и</strong>. Ад<strong>и</strong>т<strong>и</strong>в<strong>и</strong>. Друг<strong>и</strong> крм<strong>и</strong>. Разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

постапк<strong>и</strong> <strong>за</strong> обработка на концентр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те крм<strong>и</strong>. Кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> <strong>за</strong> оценка на<br />

доб<strong>и</strong>точната храна. Метод<strong>и</strong> на составување на крмн<strong>и</strong> смеск<strong>и</strong>. Место <strong>и</strong> улога на<br />

<strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от нач<strong>и</strong>н на про<strong>и</strong>зводство на доб<strong>и</strong>точна храна. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> на<br />

<strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> про<strong>и</strong>зведена доб<strong>и</strong>точна храна.Технолошк<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ем на<br />

суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> про<strong>и</strong>зводство на крмн<strong>и</strong> смеск<strong>и</strong>. Технолошк<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong> пр<strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство на прем<strong>и</strong>кс<strong>и</strong>. Контрола на квал<strong>и</strong>тетот пр<strong>и</strong> про<strong>и</strong>зводство на крмн<strong>и</strong><br />

смеск<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на крм<strong>и</strong>. Определување на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от состав на крм<strong>и</strong>те. Нач<strong>и</strong>н на<br />

оценување на доб<strong>и</strong>точната храна. Одредување на квал<strong>и</strong>тет на крмн<strong>и</strong> смеск<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Сточна храна, З. М<strong>и</strong>лосавлјев<strong>и</strong>ќ, В. Пауча, Београд, 1978. Крм<strong>и</strong>ва, Кал<strong>и</strong>вода М.<br />

Загреб, 1990.<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

184 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ЖИВИНАРСТВО (ЗФ00522)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 5+3 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф.д-р К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л Ф<strong>и</strong>лев<br />

асс. д-р Драгослав Коцевск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>и</strong>зучува домашн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> стопанск<strong>и</strong> кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong> пт<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>вното<br />

значење, потекло, ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја, репродукц<strong>и</strong>ја, селекц<strong>и</strong>ја, одгледување,<br />

технолог<strong>и</strong>ја, <strong>и</strong>схрана, објект<strong>и</strong>, услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> одгледување, болест<strong>и</strong> <strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> ко<strong>и</strong><br />

се доб<strong>и</strong>ваат од н<strong>и</strong>в.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Значење на ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>нарството. Потекло, клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> рас<strong>и</strong>. Анатомско<br />

ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. Форм<strong>и</strong>рање, структура <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на<br />

јајцето. Екстер<strong>и</strong>ер <strong>и</strong> конст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја. Одгледување: генетск<strong>и</strong> детерм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />

својства, метод<strong>и</strong> на одгледување. Селекц<strong>и</strong>ја. Прогенотест<strong>и</strong>рање. Селекц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок, <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на квал<strong>и</strong>тетот на расплодното јато по надворешн<strong>и</strong><br />

особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Репродукц<strong>и</strong>ја на ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>ната: метод<strong>и</strong> на парење, оплодување, <strong>и</strong>нкубац<strong>и</strong>ја,<br />

соб<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> чување на јајцата <strong>за</strong> <strong>и</strong>нкубац<strong>и</strong>ја. Пр<strong>и</strong>родна <strong>и</strong> вештачка<br />

<strong>и</strong>нкубац<strong>и</strong>ја. Т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> на <strong>и</strong>нкубатор<strong>и</strong>. Опрема на <strong>и</strong>нкубатор<strong>и</strong>те. Исхрана на<br />

ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>ната. Потреб<strong>и</strong> од хран<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> храна. Технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на<br />

одгледување на ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>ната: одгледување на подмладок, нес<strong>и</strong>лк<strong>и</strong>, расплодно<br />

јато, бројлерск<strong>и</strong> род<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>. Ев<strong>и</strong>денц<strong>и</strong>ја во ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>нарн<strong>и</strong>кот. Ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>нско месо <strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>нско месо.Сечење на клун <strong>и</strong> кр<strong>и</strong>ла. Определување на пол.<br />

Ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> фарм<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>. Болест<strong>и</strong> кај ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>ната. Технолог<strong>и</strong>ја на<br />

одгледување на м<strong>и</strong>с<strong>и</strong>рк<strong>и</strong>, гуск<strong>и</strong>, патк<strong>и</strong>, б<strong>и</strong>серк<strong>и</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> стопанско кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong><br />

пт<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на кокошк<strong>и</strong>те. Екстер<strong>и</strong>ер на пт<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Скелет. Мускулна с<strong>и</strong>стема.<br />

Орган<strong>и</strong> <strong>за</strong> варење. Репродукт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>. Ендокр<strong>и</strong>на с<strong>и</strong>стема. Структура <strong>и</strong><br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на јајцата. Избор на јајца <strong>за</strong> <strong>и</strong>нкубац<strong>и</strong>ја. Вештачка <strong>и</strong>нкубац<strong>и</strong>ја.<br />

Исхрана на ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>ната. Ч<strong>и</strong>стење <strong>и</strong> дез<strong>и</strong>нфекц<strong>и</strong>ја на ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>нарн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

држење на ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>на. Сечење на клунот. Мерење теж<strong>и</strong>на на ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>ната.<br />

Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на м<strong>и</strong>с<strong>и</strong>рк<strong>и</strong>, патк<strong>и</strong>, гуск<strong>и</strong> <strong>и</strong> б<strong>и</strong>серк<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Гајење ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>не, Влад<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Петров<strong>и</strong>ќ, Белград, 1995; Reproduction in poultry, R.J.<br />

Etches, 1996; Commercial poultry nutrition, S. Leeson and J.D. Summers, 1997;<br />

Poultry Products Technology, George J. Mountney and Carmen R. Parkhurst, 1995;<br />

Poultry Breeding and Genetics. Chambers, J.R. Amsterdam, 1990.<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

СТОЧАРСКА НАСОКА 185<br />

Предмет: ЗООХИГИЕНА (ЗФ00523)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 5+3 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Цане Пејковск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те д<strong>и</strong>плом<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> агроном<strong>и</strong> да се <strong>за</strong>познаат со<br />

х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>енск<strong>и</strong>те нормат<strong>и</strong>в<strong>и</strong> на одгледување <strong>и</strong> сместување на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Развој, предемт <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чно знажење на зоох<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ената во стожарството.<br />

Сончево светло <strong>и</strong> негово значење. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена на воздушната сред<strong>и</strong>на, почвата <strong>и</strong><br />

водата. Снабдување со вода: <strong>и</strong>звор<strong>и</strong> на вода. Напојување на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те.<br />

Меѓусебн<strong>и</strong> однос<strong>и</strong> на орган<strong>и</strong>змот со окол<strong>и</strong>ната: терморегулац<strong>и</strong>ја, вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на<br />

температурата <strong>и</strong> влагата врз орган<strong>и</strong>змот. Време, адаптац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> акл<strong>и</strong>мат<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја.<br />

Аеројон<strong>и</strong> <strong>и</strong> аеројон<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена на храната <strong>и</strong> <strong>и</strong>схраната: деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>т на<br />

белков<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, в<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> м<strong>и</strong>нерал<strong>и</strong> во храната. Ад<strong>и</strong>т<strong>и</strong>в<strong>и</strong>, д<strong>и</strong>ететска <strong>и</strong><br />

д<strong>и</strong>етерапевтска <strong>и</strong>схрана. Загадување на храната со отпадн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />

херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>, <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>, бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>, параз<strong>и</strong>т<strong>и</strong> <strong>и</strong> габ<strong>и</strong>. Отровн<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја.<br />

Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>енск<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> градба на објект<strong>и</strong>. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена на сместувањето на<br />

разн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена на репродукц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> на одгледувањето на<br />

млад<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена на молзењето <strong>и</strong> превент<strong>и</strong>ва на болест<strong>и</strong>те на млечната<br />

жлезда. Сан<strong>и</strong>тац<strong>и</strong>ја во сточарството, отстранување на ѓубре <strong>и</strong> мрш<strong>и</strong>,<br />

дез<strong>и</strong>нфекц<strong>и</strong>ја, дез<strong>и</strong>нсекц<strong>и</strong>ја, дерат<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја, дезодорац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> деконтам<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>енска оценка на воздушната сред<strong>и</strong>на, почвата <strong>и</strong> водата. Сончева<br />

рад<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> осветленост. Одредување на волуменот на вент<strong>и</strong>лац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> канал<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong> вент<strong>и</strong>лац<strong>и</strong>ја. Одредување на топлотн<strong>и</strong>от б<strong>и</strong>ланс во објект<strong>и</strong>те <strong>за</strong> сместување<br />

на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>енска оценка на крм<strong>и</strong>вата. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена на молзењето. Постапк<strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong> дез<strong>и</strong>нфекц<strong>и</strong>јата, дез<strong>и</strong>нсекц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> дерат<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>јата.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Маџ<strong>и</strong>ров Ж. 1997. Зоох<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св. К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј".Скопје.<br />

Маџ<strong>и</strong>ров Ж. 1990. Практ<strong>и</strong>кум по зоох<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св. К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј".Скопје.<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

186 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ТРОШОЦИ И КАЛКУЛАЦИИ - ИЗБОРЕН (ЗФ00605)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 2+1часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: асс. м-р Александра Март<strong>и</strong>новска<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>м овозможува на студент<strong>и</strong>те доб<strong>и</strong>јат знаење <strong>за</strong> основн<strong>и</strong>те<br />

ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на процесот на про<strong>и</strong>зводството <strong>и</strong> репродукц<strong>и</strong>јата, елемент<strong>и</strong>те на<br />

трошоц<strong>и</strong>те, анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> во сточарското<br />

про<strong>и</strong>зводство, како <strong>и</strong> оценката на економск<strong>и</strong>от успех на работењето на земјоделското<br />

претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>е.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Основн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> (ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>) на процесот на про<strong>и</strong>зводството <strong>и</strong> репродукц<strong>и</strong>јата.<br />

Трошоц<strong>и</strong>: основн<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> на трошоц<strong>и</strong>те: (1) матер<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> трошоц<strong>и</strong>, (2)<br />

трошоц<strong>и</strong> на аморт<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја, (3) трошоц<strong>и</strong> на работна с<strong>и</strong>ла. Поделба на<br />

трошоц<strong>и</strong>те: според <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>те на настанување, според сложеноста на<br />

структурата, според можност<strong>и</strong>те <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>нот на пренесувањето (д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нд<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> трошоц<strong>и</strong>). Поделба според променл<strong>и</strong>вноста во <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сност од<br />

трошењето во обемот на про<strong>и</strong>зводството. Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> утврдување на<br />

трошоц<strong>и</strong>те: калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> (цел, поделба, претходн<strong>и</strong> <strong>и</strong> наредн<strong>и</strong> калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>, макро<br />

<strong>и</strong> м<strong>и</strong>кро-економск<strong>и</strong> калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>). В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>: утврдување на<br />

трошоц<strong>и</strong>те <strong>за</strong> кор<strong>и</strong>стење на техн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те средства <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство, анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> на л<strong>и</strong>н<strong>и</strong><strong>и</strong> на про<strong>и</strong>зводството, д<strong>и</strong>ференц<strong>и</strong>јална калкулац<strong>и</strong>ја,<br />

<strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>она калкулац<strong>и</strong>ја. Проценка на доб<strong>и</strong>ток од основно стадо. Проценка<br />

на арско ѓубре. Утврдување на пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> на економск<strong>и</strong>от успех на<br />

работењето: <strong>за</strong> вредноста на про<strong>и</strong>зводството, <strong>за</strong> трошоц<strong>и</strong> на работењето, <strong>за</strong><br />

економск<strong>и</strong>те резултат<strong>и</strong> (нето продукт, ч<strong>и</strong>ст пр<strong>и</strong>ход, доб<strong>и</strong>вка). Утврдување на<br />

економск<strong>и</strong>те пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> на год<strong>и</strong>шно работење: вкупен пр<strong>и</strong>ход, доход, ч<strong>и</strong>ст<br />

доход. Нач<strong>и</strong>н на мерење на економск<strong>и</strong>те резултат<strong>и</strong>: економ<strong>и</strong>чност на<br />

про<strong>и</strong>зводството, рентаб<strong>и</strong>лност, продукт<strong>и</strong>вност на трудот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> проценка на вредноста на арското ѓубре. Аморт<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

постојан<strong>и</strong>те средства. Сложена <strong>и</strong>нтересна сметка. Ану<strong>и</strong>тет. Економска<br />

оправданост на <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>те. Пресметување на цената на ч<strong>и</strong>нење.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Andrić, Jovan. Troškovi i kalkulacije u poljoprivrednoj proizvodnji. Beograd:<br />

Savremena administracija, 1998. Ла<strong>за</strong>ров, Стојан, М<strong>и</strong>ланов, Метод<strong>и</strong>. Практ<strong>и</strong>кум<br />

по калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Скопје: Земјоделск<strong>и</strong> факултет, 1985.<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

СТОЧАРСКА НАСОКА 187<br />

Предмет: МЕНАЏМЕНТ ВО СТОЧАРСКОТО ПРОИЗВОДСТВО (ЗФ00621)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> сорботн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Наумче Белковск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> воведе студент<strong>и</strong>те во основн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на<br />

менаџментот <strong>и</strong> негова пр<strong>и</strong>мена во земјоделството, <strong>и</strong> да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае<br />

студент<strong>и</strong>те со орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> економ<strong>и</strong>ката на сточарск<strong>и</strong>те фарм<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Основ<strong>и</strong> на менаџментот <strong>и</strong> спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на менаџментот во<br />

земјоделството. Функц<strong>и</strong><strong>и</strong> на менаџментот. Т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong><br />

орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Инд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуалн<strong>и</strong>те <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> стопанства - фарм<strong>и</strong>. Задружн<strong>и</strong>те<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Реон<strong>и</strong>рање на земјоделското про<strong>и</strong>зводство.<br />

Спец<strong>и</strong>јал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>и</strong>нтенз<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на земјоделското про<strong>и</strong>зводство. Избор на<br />

про<strong>и</strong>зводна структура. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на земј<strong>и</strong>шната тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>ја. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />

на зград<strong>и</strong> <strong>и</strong> друга <strong>и</strong>нфраструктура. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>јата.<br />

Менаџмент на трудот. Економск<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на работењето. Економско<br />

значење на сточарството. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> економ<strong>и</strong>ка на: говедарството,<br />

овчарството <strong>и</strong> ко<strong>за</strong>рството, св<strong>и</strong>њарството, ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>нарството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Утврдување на степен на спец<strong>и</strong>јал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на про<strong>и</strong>зводството. Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

<strong>и</strong>збор на про<strong>и</strong>зводна структура. Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> норм<strong>и</strong>рање на трудот. Утврдување<br />

на потребната механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја. План <strong>за</strong> пр<strong>и</strong>пуштање <strong>и</strong> доб<strong>и</strong>вање на подмладок.<br />

Обрт на стадо доб<strong>и</strong>ток. План <strong>и</strong> б<strong>и</strong>ланс на доб<strong>и</strong>точната храна. План<strong>и</strong>рање на<br />

сточарското про<strong>и</strong>зводство.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства <strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на сточарското<br />

про<strong>и</strong>зводство, Тодор Галев <strong>и</strong> Богдан Арсовск<strong>и</strong>, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј, 1990.<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

188 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: МЕСО И ПРЕРАБОТКИ ОД МЕСО (ЗФ00622)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Стојан Бел<strong>и</strong>човск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Златко Пејковск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во технолог<strong>и</strong>јата на про<strong>и</strong>зводството,<br />

утврдувањето на квал<strong>и</strong>тетот, конзерв<strong>и</strong>рањето <strong>и</strong> преработката на месото.<br />

Студент<strong>и</strong>те се здоб<strong>и</strong>ваат со потребн<strong>и</strong> знаења <strong>за</strong> совладување на<br />

технолошк<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> во про<strong>и</strong>зводството на месото <strong>и</strong> преработк<strong>и</strong>те од месо,<br />

д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> контролата на н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от квал<strong>и</strong>тет.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Објект<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong> преработка на месото. Доб<strong>и</strong>ток <strong>за</strong> колење.<br />

Технолог<strong>и</strong>ја на колење <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>марна обработка. Преглед на месото.<br />

Квал<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вно <strong>и</strong> квант<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вно проценување на трупов<strong>и</strong>те. Расечување <strong>и</strong><br />

категор<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на месото. Состав <strong>и</strong> особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на месото. Постморталн<strong>и</strong> промен<strong>и</strong><br />

во месото. Пр<strong>и</strong>дружн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од колењето на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на<br />

конзерв<strong>и</strong>рање на месото. Алат<strong>и</strong> <strong>и</strong> маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> во <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>јата <strong>за</strong> месо. Ад<strong>и</strong>т<strong>и</strong>в<strong>и</strong>.<br />

Преработк<strong>и</strong> од месо. Ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>нско месо (про<strong>и</strong>зводство, состав, ладење <strong>и</strong><br />

смрзнување, про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>нско месо). Ан<strong>и</strong>малн<strong>и</strong> маст<strong>и</strong>. Р<strong>и</strong>б<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

преработк<strong>и</strong> од р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>. Конзерв<strong>и</strong>рање на јајца.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Теренск<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>: <strong>за</strong>познавање со објект<strong>и</strong>те <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong> преработка на<br />

месото; технолог<strong>и</strong>ја на колење на доб<strong>и</strong>токот; оценување на доб<strong>и</strong>токот на<br />

л<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ја на колење; постапк<strong>и</strong> <strong>за</strong> конзерв<strong>и</strong>рање на месото; технолошк<strong>и</strong> процес на<br />

про<strong>и</strong>зводство на одделн<strong>и</strong> преработк<strong>и</strong> од месо; конвеерск<strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н на<br />

про<strong>и</strong>зводство на ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>нско месо; обработка <strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong>рање на црева <strong>и</strong> кож<strong>и</strong>.<br />

Лаборатор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>: земање проб<strong>и</strong> <strong>за</strong> лаборатор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тувања; утврдување<br />

тк<strong>и</strong>вен состав на трупот; оценување на сензорн<strong>и</strong>те особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на месото; одредување<br />

на рН <strong>и</strong> способност <strong>за</strong> врзување вода на месото; <strong>и</strong>нструментално<br />

утврдување на конз<strong>и</strong>стенц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> бојата на месото; утврдување гн<strong>и</strong>лежн<strong>и</strong><br />

процес<strong>и</strong> во месото; <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тување на преработк<strong>и</strong>те од месо.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Месо <strong>и</strong> преработк<strong>и</strong> од месо. Б. Џ<strong>и</strong>нлеск<strong>и</strong>, Скопје, 1991. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена <strong>и</strong> технолог<strong>и</strong>ја<br />

на месо, р<strong>и</strong>б<strong>и</strong> <strong>и</strong> јајца <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. М. Данев, 1999. Практ<strong>и</strong>кум. Б.<br />

Џ<strong>и</strong>нлеск<strong>и</strong>, Скопје, 1981. Печатен матер<strong>и</strong>јал <strong>за</strong> одреден<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

СТОЧАРСКА НАСОКА 189<br />

Предмет: ЗДРАВСТВЕНА ЗАШТИТА НА ДОМАШНИТЕ ЖИВОТНИТЕ<br />

(ЗФ00623)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Метод<strong>и</strong>ја Трајчев<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те д<strong>и</strong>плом<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> агроном<strong>и</strong> да се здоб<strong>и</strong>јат со<br />

основн<strong>и</strong> познавања од болест<strong>и</strong>те што се јавуваат кај ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те, основн<strong>и</strong>те<br />

д<strong>и</strong>јагност<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, терапевтск<strong>и</strong> <strong>и</strong> проф<strong>и</strong>лакт<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> во н<strong>и</strong>вното спречување <strong>и</strong><br />

сузб<strong>и</strong>вање.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Основ<strong>и</strong> на патолошката ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја. Општа патолог<strong>и</strong>ја. Основ<strong>и</strong> на<br />

фармаколог<strong>и</strong>јата. Д<strong>и</strong>јагност<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>. Внатрешн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong>. Условн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong>.<br />

Болест<strong>и</strong> <strong>за</strong>рад<strong>и</strong> грешк<strong>и</strong> во технолог<strong>и</strong>јата на одгледување, деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>тарна <strong>и</strong><br />

не<strong>и</strong>збаланс<strong>и</strong>рана <strong>и</strong>схрана на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те. Интокс<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>. М<strong>и</strong>котокс<strong>и</strong>коз<strong>и</strong>.<br />

Значење, б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ерад<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на параз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>те. Параз<strong>и</strong>тарн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong>.<br />

Заразн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong> (општа <strong>и</strong> спец<strong>и</strong>јална еп<strong>и</strong>зоот<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја). Имун<strong>и</strong>тет. Патолог<strong>и</strong>ја<br />

на репродукц<strong>и</strong>јата. Болест<strong>и</strong> на млечната жлезда <strong>и</strong> млад<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. Дез<strong>и</strong>нфекц<strong>и</strong>ја,<br />

дез<strong>и</strong>нсекц<strong>и</strong>ја, дерат<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја пр<strong>и</strong> појава на параз<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong>разн<strong>и</strong><br />

болест<strong>и</strong>. Превент<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>, тековн<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong>вршн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> кај параз<strong>и</strong>тарн<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>разн<strong>и</strong>те болест<strong>и</strong>. Х<strong>и</strong>руршк<strong>и</strong> болест<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong>фат<strong>и</strong>. Етолог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> стрес кај<br />

ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Пр<strong>и</strong>стап, ф<strong>и</strong>кс<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> соборување на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те (техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> метод<strong>и</strong>). План на<br />

кл<strong>и</strong>н<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> преглед. Општ<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> на кл<strong>и</strong>н<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от преглед. Општо <strong>и</strong> спец<strong>и</strong>јално<br />

<strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тување. Спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> д<strong>и</strong>јагност<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>. Земање матер<strong>и</strong>јал <strong>за</strong> лаборатор<strong>и</strong>ско<br />

<strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тување. Прва помош на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те. Кл<strong>и</strong>н<strong>и</strong>чка <strong>и</strong> лаборатор<strong>и</strong>ска<br />

д<strong>и</strong>јагност<strong>и</strong>ка на параз<strong>и</strong>тарн<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong>разн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong>. Метод<strong>и</strong> на детекц<strong>и</strong>ја на<br />

м<strong>и</strong>котокс<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те. Апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на леков<strong>и</strong>. Техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> во етолог<strong>и</strong>јата. Проучување,<br />

откр<strong>и</strong>вање <strong>и</strong> превен<strong>и</strong>рање на стрес фактор<strong>и</strong>те во одгледувањето на<br />

ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Маџ<strong>и</strong>ров Ж. 1995. Ветер<strong>и</strong>нарство. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет Св. "К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј, Скопје.<br />

Хр<strong>и</strong>стов С., Бешл<strong>и</strong>н Р. 1991. Стрес домаћ<strong>и</strong>х ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>ња. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет у<br />

Београду. Софренов<strong>и</strong> Ђорђе. 1986. Општа патолог<strong>и</strong>ја. II <strong>и</strong>здање, Научна књ<strong>и</strong>га<br />

Београд. Ш<strong>и</strong>бал<strong>и</strong>ћ С., Цветков<strong>и</strong>ћ Љ. 1985. Параз<strong>и</strong>тске болест<strong>и</strong> домаћ<strong>и</strong>х<br />

ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>ња. Унуверз<strong>и</strong>тет у Београду. Панјев<strong>и</strong>ћ Ђ. 1991. Заразне болест<strong>и</strong><br />

ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>ња в<strong>и</strong>русне ет<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>је. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет у Београду. Лол<strong>и</strong>н М<strong>и</strong>рослава.<br />

1991. Заразне болест<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>ња бактер<strong>и</strong>јске ет<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>је. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет у<br />

Београду.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на преметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

190 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ОДГЛЕДУВАЧКИ ПРОГРАМИ ВО СТОЧАРСТВОТО<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00624)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Сретен Андонов<br />

асс. д-р Драгослав Коцевск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>и</strong>зучува нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>за</strong> реал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање на одгледувачк<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

генетско унапредување на разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> домашн<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong> <strong>и</strong> пт<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Значење на сточарството <strong>и</strong> основна цел на одгледувачк<strong>и</strong>те програм<strong>и</strong> во<br />

сточарството. Цел<strong>и</strong> на одгледувачк<strong>и</strong>те програм<strong>и</strong>. Интеракц<strong>и</strong>ја генот<strong>и</strong>п-ж<strong>и</strong>вотна<br />

сред<strong>и</strong>на <strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето врз одгледувачк<strong>и</strong>те програм<strong>и</strong>. Структура <strong>и</strong> д<strong>и</strong><strong>за</strong>јн на<br />

одгледувачка програма. Пр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рање, оцена <strong>и</strong> вреднување на податоц<strong>и</strong><br />

потребн<strong>и</strong> <strong>за</strong> реал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на одгледувачк<strong>и</strong> програм<strong>и</strong>. Метод<strong>и</strong> кор<strong>и</strong>стен<strong>и</strong> во<br />

реал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на одгледувачк<strong>и</strong>те програм<strong>и</strong>. Значење на репродукц<strong>и</strong>ја во<br />

реал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>јата на одгледувачк<strong>и</strong>те програм<strong>и</strong>. Концепт на самоодржл<strong>и</strong>в<strong>и</strong>, по<br />

окол<strong>и</strong>ната нештетн<strong>и</strong> одгледувачк<strong>и</strong> програм<strong>и</strong>. Одгледувачк<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

млечн<strong>и</strong> говеда. Одгледувачк<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>за</strong> гојн<strong>и</strong> говеда. Одгледувачк<strong>и</strong><br />

програм<strong>и</strong> <strong>за</strong> овц<strong>и</strong>. Одгледувачк<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>за</strong> коз<strong>и</strong>. Одгледувачк<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

св<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>. Одгледувачк<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>за</strong> гојна ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>на. Одгледувачк<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

јајценосна ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>на. Одгледувачк<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>за</strong> коњ<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Содрж<strong>и</strong>на на одгледувачката програма. Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање на цел<strong>и</strong>те на<br />

одгледувачката програма. Идент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те. Мат<strong>и</strong>чно<br />

кн<strong>и</strong>говодство, мерење <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рање на про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> <strong>и</strong> репродукт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> податоц<strong>и</strong>.<br />

Обработка на податоц<strong>и</strong>. Пресметување на хер<strong>и</strong>таб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>и</strong> генетск<strong>и</strong> корелац<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

Одредување на одгледувачка вредност. Ранг<strong>и</strong>рање на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те<br />

според одгледувачката вредност. Селекц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>и</strong> метод<strong>и</strong> оплемењавања ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>ња, В<strong>и</strong>том<strong>и</strong>р С. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>ќ, Нов<strong>и</strong> Сад,<br />

1993; Veterinary Genetics, F.W. Nicholas, Oxford, 1987; Genetika poboljšanja stoke,<br />

John F. Lasley, Zagreb, 1971; Poultry Breeding and Genetics. Chambers, J.R.<br />

Amsterdam, 1990; Нац<strong>и</strong>онална одгледувачка програма <strong>за</strong> сточарство на<br />

Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја, Скопје, 2000;<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

СТОЧАРСКА НАСОКА 191<br />

Предмет: БИОДИВЕРЗИТЕТ КАЈ ДОМАШНИТЕ ЖИВОТНИ<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00625)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 2+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Влад<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Џаб<strong>и</strong>рск<strong>и</strong><br />

асс. д-р Драгослав Коцевск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот го <strong>и</strong>зучува деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рањето, значењето, <strong>за</strong>чувувањето <strong>и</strong> кор<strong>и</strong>стењето<br />

на постојната вар<strong>и</strong>јаб<strong>и</strong>лност на ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>от свет воопшто со посебен осврт на<br />

б<strong>и</strong>од<strong>и</strong>верс<strong>и</strong>тетот <strong>и</strong> неговото значење, <strong>за</strong>чувување <strong>и</strong> <strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стување кај<br />

стопанск<strong>и</strong> кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Б<strong>и</strong>од<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет-по<strong>и</strong>м, значење. Еволуц<strong>и</strong>ја, ф<strong>и</strong>логене<strong>за</strong>, клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

б<strong>и</strong>од<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет. Б<strong>и</strong>од<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет <strong>и</strong> онтогене<strong>за</strong>. Ж<strong>и</strong>вотна сред<strong>и</strong>на <strong>и</strong><br />

б<strong>и</strong>од<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет. Пр<strong>и</strong>родна <strong>и</strong> <strong>и</strong>ндуц<strong>и</strong>рана селекц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> значењето <strong>за</strong><br />

б<strong>и</strong>од<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетот. Генет<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> б<strong>и</strong>од<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетот. Агроб<strong>и</strong>од<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет <strong>и</strong> негово<br />

значење <strong>за</strong> човекот. Домашн<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вното вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е во<br />

агроб<strong>и</strong>од<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетот. Глобалн<strong>и</strong> генетск<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong> на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong><br />

(АнГР). Конзерв<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> употреба на генетск<strong>и</strong>те ресурс<strong>и</strong>. Молекуларна<br />

б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја, б<strong>и</strong>отехнолог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> АнГР. Развој на самоодржл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> продукц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> врз основа на локалн<strong>и</strong> генетск<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong>. Интернац<strong>и</strong>онален аспект на<br />

АнГР. Интер <strong>и</strong> <strong>и</strong>нтрапопулац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> д<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет <strong>и</strong> негово практ<strong>и</strong>чно<br />

<strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стување. Избор на генот<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> <strong>за</strong> конзерв<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> <strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стување.<br />

Одгледувачк<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> ор<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> кон самоодржл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> продукц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Значење на б<strong>и</strong>од<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетот. Ф<strong>и</strong>логенетска д<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>нкц<strong>и</strong>ја на спец<strong>и</strong>ес<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

субспец<strong>и</strong>ес<strong>и</strong>те. Метод<strong>и</strong> на одредување на генетската вар<strong>и</strong>јаб<strong>и</strong>лност. Баз<strong>и</strong> на<br />

податоц<strong>и</strong>. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на конзерв<strong>и</strong>рање на генетск<strong>и</strong>те ресурс<strong>и</strong>. Конзервац<strong>и</strong>ја на<br />

популац<strong>и</strong><strong>и</strong> во ж<strong>и</strong>во. Молекуларн<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> во одредување на генетск<strong>и</strong>от<br />

д<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет. Ин с<strong>и</strong>ту конзервац<strong>и</strong>ја. Развој на глобалн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нтернац<strong>и</strong>оналн<strong>и</strong><br />

с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> <strong>за</strong> конзервац<strong>и</strong>ја на генетск<strong>и</strong>те ресурс<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Б<strong>и</strong>од<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет, сушт<strong>и</strong>на <strong>и</strong> значај, М<strong>и</strong>лорад М. Јанков<strong>и</strong>ќ, Белград, 1995;<br />

Genebanks and the conservation of farm animal genetic resources, J.K. Oldenbroek,<br />

Institute for animal science and health, The netherlands, 1999; The global strategy<br />

for the management of farm animal genetics resources, John F. Lasley, FAO, 1999;<br />

Primary guedelines for development of National farm animal genetics resources<br />

management plans. FAO, 1998;<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

AGROEKONOMSKA NASOKA

194 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

I семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

II семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

1. Хем<strong>и</strong>ја 5+3 100 1. Ботан<strong>и</strong>ка 4+4 107<br />

2. Математ<strong>и</strong>ка 2+2 101 2. Зоолог<strong>и</strong>ја 2+2 108<br />

3. Агрокл<strong>и</strong>матолог<strong>и</strong>ја 2+2 102 3. Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја 3+2 109<br />

4. Развој на хуман<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong> 2+0 103 4. Еколог<strong>и</strong>ја 3+2 110<br />

5. Стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка 2+2 104 5. Основ<strong>и</strong> на економ<strong>и</strong>ја 3+0 111<br />

6. Основ<strong>и</strong> на земјоделска<br />

техн<strong>и</strong>ка<br />

7. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чка култура 0+2 106<br />

3+2 105 6. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чка култура 0+2 106<br />

Вкупно (29) 16+13 Вкупно (27) 15+12<br />

1. Информат<strong>и</strong>ка во<br />

земјоделството<br />

III семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

2+2 201<br />

2. Генет<strong>и</strong>ка 5+3 202<br />

3. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја 3+2 203<br />

IV семестар<br />

1. Основ<strong>и</strong> на сточарско<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

2. Основ<strong>и</strong> на раст<strong>и</strong>телното<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

3. Математ<strong>и</strong>чко-стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

метод<strong>и</strong><br />

[ifra<br />

ZF00<br />

3+1 206<br />

4+2 207<br />

5+3 217<br />

4. Педолог<strong>и</strong>ја 4+2 204 4. Агроменаџмент 2+2 218<br />

5. Економ<strong>и</strong>ка на<br />

земјоделството<br />

3+0 205<br />

5. Модел<strong>и</strong> <strong>и</strong> анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong> во<br />

земјоделството<br />

2+2 219<br />

6. Странск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к 2+2 200 6. Странск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к 2+2 200<br />

Вкупно (30) 19+11 Вкупно (30) 18+12

AGROEKONOMSKA NASOKA 195<br />

V семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

VI семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

1. Основ<strong>и</strong> на агромаркет<strong>и</strong>нг 3+2 346 1. Земјоделско право 3+1 352<br />

2. Основ<strong>и</strong> на прехранбена<br />

технолог<strong>и</strong>ја<br />

3+2 347 2. Задругарство 3+1 353<br />

3. Аграрна пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка 3+1 348 3. Трошоц<strong>и</strong> <strong>и</strong> калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> 3+3 354<br />

4. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на трудот 2+2 349 4. Менаџмент на фарм<strong>и</strong> 4+2 355<br />

5. Рурален развој 4+2 350<br />

6. Избран<strong>и</strong> технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> во<br />

ло<strong>за</strong>рството <strong>и</strong><br />

овоштарството<br />

4+2 351<br />

5. Избран<strong>и</strong> технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> во<br />

поледелството <strong>и</strong><br />

град<strong>и</strong>нарството<br />

6. Избран<strong>и</strong> технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> во<br />

сточарството<br />

Вкупно (30) 19+11 Вкупно (30) 19+11<br />

VII семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

1. Сметководство на фарм<strong>и</strong> 4+3 524<br />

2. Агроб<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с менаџмент 3+2 525<br />

3. Стандард<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

земоделск<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong><br />

4. План<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />

проект<strong>и</strong>рање во<br />

земјоделството<br />

4+2 526<br />

5. Управување со квал<strong>и</strong>тет 2+1 528<br />

6. Претпр<strong>и</strong>емн<strong>и</strong>штво 2+1 529<br />

IX семестар<br />

1. Маркет<strong>и</strong>нг на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong><br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong><br />

2. Ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> менаџмент<br />

во земјоделството<br />

3. Таксац<strong>и</strong><strong>и</strong> во<br />

земјоделството<br />

4+2 356<br />

2+2 357<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

5+3 626<br />

4+3 627<br />

3+2 628<br />

3+3 527 4. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на работење 4+3 629<br />

6. Меѓународна аграрна<br />

пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка<br />

Вкупно (30) 18+12 Вкупно (30) 18+12<br />

2+1 630

196 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: МАТЕМАТИЧКО-СТАТИСТИЧКИ МЕТОДИ (ЗФ00217)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 5+3 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Драган Ѓошевск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Драг<strong>и</strong> Д<strong>и</strong>м<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>евск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> воведе студент<strong>и</strong>те во основ<strong>и</strong> на математ<strong>и</strong>чкостат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

метод<strong>и</strong> со пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> од земјоделското про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Теор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong><strong>и</strong>, Лог<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong> математ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> основ<strong>и</strong> <strong>за</strong> оценк<strong>и</strong> <strong>и</strong> тест<strong>и</strong>рања,<br />

Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>и</strong> проблем<strong>и</strong> на оп<strong>и</strong>т<strong>и</strong> во земјоделството, Х<strong>и</strong> квадрат тест, Анал<strong>и</strong><strong>за</strong><br />

на вар<strong>и</strong>јанса, Л<strong>и</strong>неарна регрес<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> корелац<strong>и</strong>ја, Случаен блок с<strong>и</strong>стем <strong>и</strong><br />

лат<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> квадрат, Фактор<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> оп<strong>и</strong>т<strong>и</strong>, Кр<strong>и</strong>вол<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ска регрес<strong>и</strong>ја, Повеќеструка<br />

регрес<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> корелац<strong>и</strong>ја, Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на ковар<strong>и</strong>јанса.<br />

Метод<strong>и</strong> <strong>и</strong> модел<strong>и</strong> на л<strong>и</strong>неарното програм<strong>и</strong>рање. Метод<strong>и</strong> <strong>и</strong> модел<strong>и</strong> на<br />

нел<strong>и</strong>неарното програм<strong>и</strong>рање. Метод<strong>и</strong> <strong>и</strong> модел<strong>и</strong> на с<strong>и</strong>мулац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Теор<strong>и</strong>ја на<br />

одлучување.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

На вежб<strong>и</strong>те се решаваат <strong>за</strong>дач<strong>и</strong> по проблемат<strong>и</strong>ка од претходно наведената<br />

теоретска содрж<strong>и</strong>на на предметот.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

1. С. Хаџ<strong>и</strong>вуков<strong>и</strong>ќ. Стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> (со пр<strong>и</strong>мена во земјоделството <strong>и</strong><br />

б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong>стражувања). Земјоделск<strong>и</strong> Факултет, Инст<strong>и</strong>тут <strong>за</strong> економ<strong>и</strong>ка на<br />

земјоделството <strong>и</strong> соц<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на села. Нов<strong>и</strong> Сад. 1991 год.<br />

2. Тодор Галев. Метод<strong>и</strong> <strong>и</strong> модел<strong>и</strong> на операц<strong>и</strong>он<strong>и</strong> <strong>и</strong>стражувања, Наша Кн<strong>и</strong>га -<br />

Скопје, 1975.<br />

3. Матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong> од предавања <strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

AGROEKONOMSKA NASOKA 197<br />

Предмет: АГРОМЕНАЏМЕНТ (ЗФ00218)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Драг<strong>и</strong> Д<strong>и</strong>м<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>евск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> воведе студент<strong>и</strong>те во основн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на<br />

менаџментот <strong>и</strong> негова пр<strong>и</strong>мена во земјоделството како спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чна стопанска<br />

област, порад<strong>и</strong> што <strong>и</strong> се <strong>и</strong>здвојува како посебна д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>на - агроменаџмент.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Основ<strong>и</strong> на менаџментот. Функц<strong>и</strong><strong>и</strong> на менаџментот. Спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на<br />

земјоделството <strong>и</strong> агроменаџментот. Т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

Легална структура на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Инд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуалн<strong>и</strong>те<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> стопанства - фарм<strong>и</strong>. Задружн<strong>и</strong>те <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

Менаџер<strong>и</strong> во <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Одлучување во <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те<br />

орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Менаџмент на мал<strong>и</strong>от б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Вежб<strong>и</strong> по предметот се <strong>и</strong>зведуваат, со цел одреден<strong>и</strong> поглав<strong>и</strong>ја од<br />

теоретск<strong>и</strong>от дел да се презент<strong>и</strong>раат практ<strong>и</strong>чно.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства <strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на сточарското<br />

про<strong>и</strong>зводство, Тодор Галев <strong>и</strong> Богдан Арсовск<strong>и</strong>, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј, 1990. Менаџмент, Бобек Шуклев Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св. К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј"<br />

Економск<strong>и</strong> Факултет - Скопје, 1998. Principles of Agribusiness Management,<br />

James Beierlein, Kennet Schneeberger, Donald Osburn, Waveland, 1995.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се полага по <strong>за</strong>вршување на предавањата <strong>и</strong> успешно <strong>за</strong>вршување на<br />

вежб<strong>и</strong>те.

198 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: МОДЕЛИ И АНАЛИЗИ ВО ЗЕМЈОДЕЛСТВОТО<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00219)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Драган Ѓошевск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Ненад Георг<strong>и</strong>ев<br />

Цел на предметот: Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со нов<strong>и</strong><br />

нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја, компјутерска анал<strong>и</strong><strong>за</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong>она технолог<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот: Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја на комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

н<strong>и</strong>вната улога во земјоделството <strong>и</strong> агроб<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>с претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ја, Употреба на<br />

персоналн<strong>и</strong> компјутер<strong>и</strong> во агроб<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с, Изработка на табел<strong>и</strong>, граф<strong>и</strong>кон<strong>и</strong>, <strong>и</strong> баз<strong>и</strong><br />

на податоц<strong>и</strong>, Ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ка анал<strong>и</strong><strong>за</strong> со компјутер<strong>и</strong>, План<strong>и</strong>рање ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ска<br />

контрола, Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на податоц<strong>и</strong> <strong>и</strong> подготовка на презентац<strong>и</strong><strong>и</strong>, Вовед во<br />

<strong>и</strong>нформац<strong>и</strong>она технолог<strong>и</strong>ја, Важноста на <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong>оната технолог<strong>и</strong>ја во<br />

земјоделството <strong>и</strong> агроб<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>сот, Телетекст, В<strong>и</strong>деотекст <strong>и</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел, Интернет,<br />

В<strong>и</strong>деоконференц<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те: На вежб<strong>и</strong>те преку практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> се разработува<br />

матер<strong>и</strong>јата предв<strong>и</strong>дена во теоретск<strong>и</strong>от дел со 2 часа неделно.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот: Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува усно, после претходна<br />

проверка на знаењата на колокв<strong>и</strong>ум.

AGROEKONOMSKA NASOKA 199<br />

Предмет: ОСНОВИ НА АГРОМАРКЕТИНГ (ЗФ00346)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Веџ<strong>и</strong>ја Усалеск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Ненад Георг<strong>и</strong>ев<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот се <strong>и</strong>зучува со цел студент<strong>и</strong>те да се <strong>за</strong>познаат со основ<strong>и</strong>те на<br />

маркет<strong>и</strong>нг концепц<strong>и</strong>јата <strong>за</strong> работење на претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>јата во современ<strong>и</strong> услов<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Определување на сушт<strong>и</strong>ната <strong>и</strong> значењето на маркет<strong>и</strong>нгот. По<strong>и</strong>м <strong>и</strong><br />

деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја на маркет<strong>и</strong>нгот. Развој на маркет<strong>и</strong>нгот како научна д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>на.<br />

Развој на маркет<strong>и</strong>нг концепц<strong>и</strong>јата. Предуслов<strong>и</strong> <strong>за</strong> развој на маркет<strong>и</strong>нг<br />

концепц<strong>и</strong>јата. Основн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> од ко<strong>и</strong> <strong>за</strong>в<strong>и</strong>с<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мената на маркет<strong>и</strong>нгот<br />

воопшто, а посебно во земјоделството. Пр<strong>и</strong>мена на маркет<strong>и</strong>нгот во<br />

земјоделството во наш<strong>и</strong> услов<strong>и</strong>. Потрошувачка <strong>и</strong> купување. Па<strong>за</strong>р <strong>и</strong> сегмент<strong>и</strong> на<br />

па<strong>за</strong>рот. Побарувачка, понуда <strong>и</strong> цен<strong>и</strong>. Голем<strong>и</strong>на, структура, обл<strong>и</strong>к <strong>и</strong> поделба на<br />

па<strong>за</strong>рот. Сегмент<strong>и</strong>рање на па<strong>за</strong>рот. Пр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рање <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> донесување<br />

одлук<strong>и</strong> <strong>за</strong> маркет<strong>и</strong>нгот. Истражување на па<strong>за</strong>рот. Содрж<strong>и</strong>на на па<strong>за</strong>рн<strong>и</strong>те<br />

<strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на <strong>и</strong>стражување на па<strong>за</strong>рот. Предв<strong>и</strong>дување на<br />

побарувачката <strong>и</strong> продажбата. Про<strong>и</strong>зводот во маркет<strong>и</strong>нг концепц<strong>и</strong>јата.<br />

Д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> канал<strong>и</strong> на д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>ја. Цен<strong>и</strong>. Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка на цен<strong>и</strong>те. Промоц<strong>и</strong>ја.<br />

Економска пропаганда. Зашт<strong>и</strong>та на потрошувач<strong>и</strong>те. Управување со маркет<strong>и</strong>нг<br />

акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на маркет<strong>и</strong>нгот. Маркет<strong>и</strong>нг во меѓународн<strong>и</strong>от<br />

промет. Комб<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање на <strong>и</strong>снструмент<strong>и</strong>те на маркет<strong>и</strong>нгот во <strong>и</strong>звозот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

На вежб<strong>и</strong>те ќе се анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат неко<strong>и</strong> поважн<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong> од теоретск<strong>и</strong>от дел со<br />

пр<strong>и</strong>каз<strong>и</strong> на практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> преку табел<strong>и</strong>, граф<strong>и</strong>кон<strong>и</strong>, сл<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> друго.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

1. Маркет<strong>и</strong>нг. Јаќовск<strong>и</strong> Б. Економск<strong>и</strong> факултет - Скопје, 1997 год.<br />

2. Автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> предавања од проф. д-р Б.Анак<strong>и</strong>ев, Б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отека на<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> факултет - Скопје.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот ќе се <strong>и</strong>зведува етапно по пооделн<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong> неколку пат<strong>и</strong> во<br />

семестарот, преку соодветн<strong>и</strong> тестов<strong>и</strong>.

200 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ОСНОВИ НА ПРЕХРАНБЕНА ТЕХНОЛОГИЈА<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00347)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ла<strong>за</strong>р С<strong>и</strong>ваков<br />

доц. д-р Љуб<strong>и</strong>ца Каракашова<br />

Цел на предметот:<br />

Студент<strong>и</strong>те се <strong>за</strong>познаваат со најнов<strong>и</strong>те технолошк<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong> <strong>за</strong> преработка<br />

<strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong>рање на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>, метод<strong>и</strong> <strong>и</strong> опрема ко<strong>и</strong> што се употребуваат пр<strong>и</strong> преработката <strong>и</strong><br />

конзерв<strong>и</strong>рањето на храната. Подготв<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong>рањето.<br />

(клас<strong>и</strong>рање, м<strong>и</strong>ење, бланш<strong>и</strong>рање, пас<strong>и</strong>рање, пресовање, б<strong>и</strong>стрење,<br />

ф<strong>и</strong>лтр<strong>и</strong>рање). Потемнување <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те преработк<strong>и</strong> (енз<strong>и</strong>матско,<br />

неенз<strong>и</strong>матско <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошко). Помошн<strong>и</strong> средства <strong>и</strong> суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (вода, средства<br />

<strong>за</strong> <strong>за</strong>сладување, средства <strong>за</strong> жел<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> згуснување, средства <strong>за</strong><br />

<strong>за</strong>к<strong>и</strong>селување, средства <strong>за</strong> <strong>за</strong>цврстување <strong>и</strong> <strong>за</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>). Конзерванс<strong>и</strong> (органск<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

неорганск<strong>и</strong>). Употреба на ад<strong>и</strong>т<strong>и</strong>в<strong>и</strong>. Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на конзерв<strong>и</strong>рање: б<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>,<br />

аб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> (конзерв<strong>и</strong>рање со пастер<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> стер<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја, конзерв<strong>и</strong>рање со<br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> средства, конзерв<strong>и</strong>рање со зрачење) <strong>и</strong> анаб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> (конзерв<strong>и</strong>рање со<br />

сушење, концентр<strong>и</strong>рање, ладење, употреба на контрол<strong>и</strong>рана атмосфера,<br />

смрзнување, б<strong>и</strong>олошко конзерв<strong>и</strong>рање). Амбалажа <strong>и</strong> амбалажн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>.<br />

Ефектот од технолошк<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> врз хранл<strong>и</strong>вата вредност на про<strong>и</strong>зведената<br />

храна.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Подготовка на средна проба. Одредување на: вкупн<strong>и</strong> <strong>и</strong> растворл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> сув<strong>и</strong><br />

матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, шеќер<strong>и</strong>, вкупн<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, pH, в<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н С, пект<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />

тан<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, белков<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, маст<strong>и</strong>, целуло<strong>за</strong>, скроб, готварска сол,<br />

фермент<strong>и</strong> <strong>и</strong> тврд<strong>и</strong>на <strong>и</strong> алкал<strong>и</strong>тет на водата. Изработка на нормат<strong>и</strong>в на готов<strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

В. Црнчев<strong>и</strong>ќ: Преработка на овошјето <strong>и</strong> зеленчукот. Скопје, 1977. В.<br />

Црнчев<strong>и</strong>ħ: Теор<strong>и</strong>јске основе конзерв<strong>и</strong>рање воħа <strong>и</strong> поврħа. Београд, 1973. М.<br />

Љуб<strong>и</strong>сављев<strong>и</strong>ħ: Воħе, поврħе, печурке <strong>и</strong> прерађев<strong>и</strong>не. Београд, 1989.<br />

Гордана Н<strong>и</strong>кет<strong>и</strong>ħ-Алекс<strong>и</strong>ħ: Технолог<strong>и</strong>ја воħа <strong>и</strong> поврħа. Београд, 1982.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

AGROEKONOMSKA NASOKA 201<br />

Предмет: АГРАРНА ПОЛИТИКА (ЗФ00348)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 3+1часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ѓорѓ<strong>и</strong> Ѓорѓевск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Во основа предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те <strong>за</strong> значењето <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>мплемент<strong>и</strong>рањето на економската <strong>и</strong> во рамк<strong>и</strong>те на неа аграрната пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка,<br />

која преку с<strong>и</strong>стем на мерк<strong>и</strong> што г<strong>и</strong> преземаат државн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> општествен<strong>и</strong>те<br />

орган<strong>и</strong> на власт, ќе допр<strong>и</strong>несе <strong>за</strong> успешен развој на аграрот. Воедно да се<br />

укаже дека секоја аграрна пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка содрж<strong>и</strong> повеќе <strong>и</strong>л<strong>и</strong> помалку експл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>тно<br />

деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>, ко<strong>и</strong> преку соодветно конц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>ран <strong>и</strong> апл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ран<br />

<strong>и</strong>струментар<strong>и</strong>ум на агропол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> треба <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>те да б<strong>и</strong>дат остварен<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот: Преглед <strong>и</strong> деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

економската пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка; Цел<strong>и</strong> на економска пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка; Субјект<strong>и</strong> (нос<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>) на<br />

економската пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка; Мерк<strong>и</strong> (<strong>и</strong>нструмент<strong>и</strong>) на економската пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка;<br />

Функц<strong>и</strong>онална с<strong>и</strong>нте<strong>за</strong> на елемент<strong>и</strong>те како претпоставка <strong>за</strong> конст<strong>и</strong>ту<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />

водење на економската пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка; Аграрна пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка како конст<strong>и</strong>тут<strong>и</strong>вен дел на<br />

економската пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка; По<strong>и</strong>м <strong>и</strong> <strong>и</strong>стор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> преглед на развојот: Основн<strong>и</strong><br />

детерм<strong>и</strong>нант<strong>и</strong> на современ<strong>и</strong>те аграрн<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>к<strong>и</strong> во земј<strong>и</strong>те со па<strong>за</strong>рно<br />

стопан<strong>и</strong>сување; Мерк<strong>и</strong> на аграрна пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вната пр<strong>и</strong>мена во развојот на<br />

наш<strong>и</strong>от аграр; Цел<strong>и</strong> на аграрна пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка во аграрно-пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чката теор<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

практ<strong>и</strong>ка апл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> во наш<strong>и</strong> услов<strong>и</strong>; Преглед на мерк<strong>и</strong> на аграрна пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong><br />

н<strong>и</strong>вна апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја во нашата практ<strong>и</strong>ка: Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> регул<strong>и</strong>рање на земј<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>те<br />

однос<strong>и</strong> (аграрна реформа, комасац<strong>и</strong>ја, арондац<strong>и</strong>ја, <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та <strong>и</strong> рац<strong>и</strong>онално<br />

кор<strong>и</strong>стење...); Економск<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> на аграрната пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка (цен<strong>и</strong>, даноц<strong>и</strong>,<br />

кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>рање, субвенц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање, цар<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, прелевман<strong>и</strong>....);<br />

Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>оно-развојн<strong>и</strong> <strong>и</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> - <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>оналн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>;<br />

(Образовн<strong>и</strong>, научн<strong>и</strong> <strong>и</strong> развојн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> во служба на развој на<br />

земјоделството); Стручн<strong>и</strong> советодавн<strong>и</strong> служб<strong>и</strong> <strong>и</strong> стручно советодавно работење<br />

во функц<strong>и</strong>ја на развој на земјоделството <strong>и</strong> руралн<strong>и</strong>те сред<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Пр<strong>и</strong> предавањата<br />

ќе се настојува да се направ<strong>и</strong> <strong>и</strong> компарат<strong>и</strong>вна анал<strong>и</strong><strong>за</strong> по однос на неко<strong>и</strong> од<br />

мерк<strong>и</strong>те со мерк<strong>и</strong> во земј<strong>и</strong>те со разв<strong>и</strong>ена па<strong>за</strong>рна економ<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те: Вежб<strong>и</strong>те се одв<strong>и</strong>ваат според предметн<strong>и</strong>от програм <strong>и</strong><br />

се свр<strong>за</strong>н<strong>и</strong> со одреден<strong>и</strong> поглав<strong>и</strong>ја од програмата.<br />

Л<strong>и</strong>тература: Економ<strong>и</strong>ка пољопр<strong>и</strong>вреде са <strong>за</strong>другарством, Л. М<strong>и</strong>хајлов<strong>и</strong>ќ,<br />

Ѓ.Ѓорѓевск<strong>и</strong>, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетск<strong>и</strong> учебн<strong>и</strong>к, Н.Сад, 1994,1997 год<strong>и</strong>на. Нов пр<strong>и</strong>од кон<br />

предметот Економ<strong>и</strong>ка на аграрот, А.Мурарцал<strong>и</strong>ев, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св. К<strong>и</strong>рл<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј" Скопје, 1999 год<strong>и</strong>на. Економка пољопр<strong>и</strong>вреде "Колект<strong>и</strong>вен учебн<strong>и</strong>к"<br />

Културен центар "Горн<strong>и</strong> М<strong>и</strong>лановец", 1986 год<strong>и</strong>на.<br />

Стратег<strong>и</strong>ја на развој на земјоделство, шумарство <strong>и</strong> водостопанство во<br />

Р.Македон<strong>и</strong>ја, 1996 год<strong>и</strong>на.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот: Се полага устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

202 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ОРГАНИЗАЦИЈА НА ТРУДОТ ВО ЗЕМЈОДЕЛСТВОТО<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00349)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Наумче Белковск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong>те на менаџментот на<br />

трудот во работата на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ја, пр<strong>и</strong> што се прав<strong>и</strong> посебен<br />

осврт на рац<strong>и</strong>онал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>јата на трудот, наградувањето, анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чката<br />

проценка, план<strong>и</strong>рањето на работната с<strong>и</strong>ла, раководењето <strong>и</strong> управувањето во<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. По<strong>и</strong>м <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводството <strong>и</strong> негово орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање. Проучување на<br />

трудот. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на трудот. Проучување на методот на работа.<br />

Пс<strong>и</strong>хоф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> услов<strong>и</strong> на трудот, мот<strong>и</strong>вац<strong>и</strong>ја, фрустрац<strong>и</strong>ја, пр<strong>и</strong>лагодување<br />

кон работата, <strong>за</strong>мор <strong>и</strong> негово предупредување. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ено-техн<strong>и</strong>чка <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та <strong>и</strong><br />

с<strong>и</strong>гурност на трудот. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>енско-<strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тната служба (XТЗ).<br />

Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на <strong>и</strong>знаоѓање на најпогодн<strong>и</strong>от обл<strong>и</strong>к на трудот, кооперац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong><br />

спец<strong>и</strong>јал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>јата на трудот. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на работн<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong>, норм<strong>и</strong>рање<br />

<strong>и</strong> рац<strong>и</strong>онал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на трудот. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на наградување на трудот.<br />

Анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка процена на работн<strong>и</strong>те места. Распределба на плат<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

под<strong>и</strong>гнување на работн<strong>и</strong>те квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> на трудот <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање на<br />

работната с<strong>и</strong>ла. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на раководењето. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

<strong>и</strong>звршн<strong>и</strong>те функц<strong>и</strong><strong>и</strong> во <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на трудот, функц<strong>и</strong>оналн<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем <strong>за</strong> корелац<strong>и</strong>ја на функц<strong>и</strong><strong>и</strong>те<br />

во орган<strong>и</strong><strong>за</strong>мот. Прометот на матер<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> енерг<strong>и</strong>јата. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те<br />

процес<strong>и</strong> во останат<strong>и</strong>те делов<strong>и</strong> на телото пр<strong>и</strong> работата <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вното<br />

регул<strong>и</strong>рање. Техн<strong>и</strong>чка <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на трудот. Работната окол<strong>и</strong>на <strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>те<br />

ко<strong>и</strong> штетно делуваат на работн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>јата на сан<strong>и</strong>тарнотехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те<br />

мерк<strong>и</strong>. Норм<strong>и</strong>рање на трудот. Метод<strong>и</strong> на норм<strong>и</strong>рање. Тех<strong>и</strong>чкотехнолошко-анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чко<br />

норм<strong>и</strong>рање на трудот. С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> <strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на<br />

раководењето, функц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong> управувањето во претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>јата.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Галев Т., Арсовск<strong>и</strong> Б. (1990): Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства <strong>и</strong><br />

орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на сточарското про<strong>и</strong>зводство. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј" Скопје,<br />

Земјоделск<strong>и</strong> факултет. Крстевск<strong>и</strong>, В., Ѓошевск<strong>и</strong>, Д. (1997): Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на Ло<strong>за</strong>роовоштарското<br />

про<strong>и</strong>зводство. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св.К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј" Скопје. Campbell<br />

R., Mc Connell <strong>и</strong> Stanlei L. Brue (1992): Сувремена економ<strong>и</strong>ја рада. Издавач "МАТЕ"<br />

d.o.o. Загреб. Стефанов<strong>и</strong>ќ, Ж. <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> (1998): Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја предузећа.<br />

Београд, Економск<strong>и</strong> факултет. Соколов, П. (1995): Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на трудот.<br />

Студентск<strong>и</strong> збор. Маслов: Мот<strong>и</strong>вац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> л<strong>и</strong>чност. Информатор, Загреб. Соколов, П.<br />

(1995): Пс<strong>и</strong>хоф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> детерм<strong>и</strong>нант<strong>и</strong> на орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>јата на трудот. НИО<br />

"Студентск<strong>и</strong> збор" - Скопје.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува одкако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на делот на<br />

матер<strong>и</strong>јалот предв<strong>и</strong>ден со вежб<strong>и</strong>те.

AGROEKONOMSKA NASOKA 203<br />

Предмет: РУРАЛЕН РАЗВОЈ (ЗФ00350)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Јован Аждерск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тетно е да <strong>и</strong>м укаже на студент<strong>и</strong>те дека понатамошната преобразба <strong>и</strong><br />

трансформац<strong>и</strong>ја на трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>оналн<strong>и</strong>от аграр <strong>и</strong> воопшто на наш<strong>и</strong>от вкупен<br />

рурален амб<strong>и</strong>јент, втемелен на д<strong>и</strong>сперз<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> голем број с<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> фам<strong>и</strong>л<strong>и</strong>јарн<strong>и</strong><br />

стопанства, а во отсуство на разнов<strong>и</strong>дна стопанска структура, треба да<br />

претставува главна <strong>и</strong> перманентна наша цел <strong>и</strong> не<strong>и</strong>збежен развоен процес.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Рурално-соц<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> категор<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> терм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>: Освтрт на <strong>и</strong>стор<strong>и</strong>ја на<br />

селото <strong>и</strong> селанството: Рурална еколог<strong>и</strong>ја: Структура на рурално општество:<br />

Руралн<strong>и</strong> промен<strong>и</strong> <strong>и</strong> процес<strong>и</strong> (по<strong>и</strong>м, значење <strong>и</strong> поделба на промен<strong>и</strong>те,<br />

<strong>и</strong>новац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> промен<strong>и</strong>те, аграрната реформа): Просторно рурално план<strong>и</strong>рање:<br />

Руралн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>: М<strong>и</strong>грац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> деаграр<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја: Селанството како култура <strong>и</strong><br />

културн<strong>и</strong> промен<strong>и</strong>: Руралн<strong>и</strong> однос<strong>и</strong>: Основн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводно<br />

акт<strong>и</strong>в<strong>и</strong>рање на аграрн<strong>и</strong>те ресурс<strong>и</strong>: Аграрен <strong>и</strong> рурален развој во с<strong>и</strong>стемск<strong>и</strong>те<br />

реформ<strong>и</strong>: Искуства по однос на рурален развој во неко<strong>и</strong> земј<strong>и</strong> со разв<strong>и</strong>ено<br />

па<strong>за</strong>рно стопанство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Вежб<strong>и</strong>те се одв<strong>и</strong>ваат според предметн<strong>и</strong>от програм <strong>и</strong> се свр<strong>за</strong>н<strong>и</strong> со одреден<strong>и</strong><br />

поглавја од програмата.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

1.Соц<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на село, Х.Карталов, Ф<strong>и</strong>лозофск<strong>и</strong> факултет, Инст<strong>и</strong>тут <strong>за</strong><br />

Соц<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја Уноверз<strong>и</strong>тет "К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј" - Скопје, 1996 год<strong>и</strong>на. 2.Аграрн<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> руралн<strong>и</strong> развој у с<strong>и</strong>стемск<strong>и</strong>м реформама (тематск<strong>и</strong> зборн<strong>и</strong>к) Инст<strong>и</strong>тут <strong>за</strong><br />

Економ<strong>и</strong>ку пољопр<strong>и</strong>вреде-Београд, 1997 год<strong>и</strong>на. 3.European economy, towards<br />

a common agricultural and rural policy for europe, N 0 5 1994, N 0 2 1997, N 0 5 1997.<br />

4. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на <strong>и</strong>ндустрал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја врз соц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> <strong>и</strong> промен<strong>и</strong> на село<br />

во Р.Македон<strong>и</strong>ја, Инст<strong>и</strong>тут <strong>за</strong> соц<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> <strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чко-правн<strong>и</strong> <strong>и</strong>стражувања -<br />

Скопје, 1995 год<strong>и</strong>на.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

204 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ИЗБРАНИ ТЕХНОЛОГИИ ВО ЛОЗАРСТВОТО И<br />

ОВОШТАРСТВОТО (ЗФ00351)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Звон<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Бож<strong>и</strong>нов<strong>и</strong>ќ<br />

проф. д-р Хр<strong>и</strong>сто Поповск<strong>и</strong><br />

асс. д-р Крум Бошков<br />

асс. м-р Бојан Поповск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong>те технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се<br />

пр<strong>и</strong>менуваат во ло<strong>за</strong>рското <strong>и</strong> овоштарското про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Значење <strong>и</strong> улога на ло<strong>за</strong>рството. Орган<strong>и</strong> на в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>.<br />

Размножување на в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>. Под<strong>и</strong>гнување <strong>и</strong> одгледување на лозов<strong>и</strong><br />

насад<strong>и</strong>. Пр<strong>и</strong>мена на агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong> ампелотехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> во ло<strong>за</strong>рството.<br />

С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на одгледување <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н на кроење. Лозн<strong>и</strong> подлог<strong>и</strong>, трпезн<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>,<br />

в<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>. Значење <strong>и</strong> улога на овоштарското про<strong>и</strong>зводство. Б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong><br />

особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на овошн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Еколошк<strong>и</strong> услов<strong>и</strong>, кл<strong>и</strong>матск<strong>и</strong> <strong>и</strong> почвен<strong>и</strong>.<br />

Под<strong>и</strong>гнување <strong>и</strong> одгледување на овошн<strong>и</strong>те насад<strong>и</strong>. Пр<strong>и</strong>мена на агро <strong>и</strong><br />

помомерк<strong>и</strong> во насад<strong>и</strong>те. С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> ма одгледување <strong>и</strong> рез<strong>и</strong>дба. Група на<br />

овошн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. Овошн<strong>и</strong> подлог<strong>и</strong> <strong>за</strong> поед<strong>и</strong>н<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>. Сорт<strong>и</strong>мент по в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong><br />

култур<strong>и</strong> (јаболчесто, коскесто, јаткасто, јагодесто <strong>и</strong> јужн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>) во Р.<br />

Македон<strong>и</strong>ја. Екомомск<strong>и</strong> значајн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> во Р. Македон<strong>и</strong>ја. Берба, чување <strong>и</strong><br />

транспорт на економск<strong>и</strong> позначајн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> во Р. Македон<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање со орган<strong>и</strong>те на в<strong>и</strong>нова ло<strong>за</strong>. Нач<strong>и</strong>нот на кроење.<br />

Распознавање на сорт<strong>и</strong>те. Про<strong>и</strong>зводство на овошн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> во Р.<br />

Македон<strong>и</strong>ја, Европа <strong>и</strong> светот. Практ<strong>и</strong>чно познавање на овошн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

сорт<strong>и</strong>. Практ<strong>и</strong>чно познавање на нач<strong>и</strong>нот на размножување на овошн<strong>и</strong>те<br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>. Нач<strong>и</strong>н на под<strong>и</strong>гање <strong>и</strong> одгледување на овошн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong><br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Општо ло<strong>за</strong>рство. Петар Хр<strong>и</strong>стов, Ампелограф<strong>и</strong>ја. Звон<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Бож<strong>и</strong>нов<strong>и</strong>ќ.<br />

Б<strong>и</strong>отехнолошке основе воќарства, Булатов<strong>и</strong>ќ, Мрат<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ќ. Општо овоштарство.<br />

С<strong>и</strong>мовск<strong>и</strong>, Б. Р<strong>и</strong>стевск<strong>и</strong>. Размножување на овошн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>, Б. Р<strong>и</strong>стевск<strong>и</strong>.<br />

Нач<strong>и</strong>н на <strong>и</strong>зведување на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от<br />

дел на предметот.

AGROEKONOMSKA NASOKA 205<br />

Предмет: ЗЕМЈОДЕЛСКО ПРАВО - ИЗБОРЕН (ЗФ00352)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 3+1часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>:<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со основ<strong>и</strong>те на правото,<br />

сопствен<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те однос<strong>и</strong> <strong>и</strong> правн<strong>и</strong>от реж<strong>и</strong>м на земјоделското земј<strong>и</strong>ште <strong>и</strong> со<br />

основ<strong>и</strong>те на правн<strong>и</strong>от промет со сток<strong>и</strong> <strong>и</strong> услуг<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед во правото. Земјоделска дејност. По<strong>и</strong>м <strong>и</strong> <strong>и</strong>звор<strong>и</strong> на земјоделско право.<br />

Правен статус на земјоделц<strong>и</strong>те во Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. Правен статус на<br />

земјоделското земј<strong>и</strong>ште во Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. Основ<strong>и</strong> на договорното<br />

право. Пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>нување на штета. Основ<strong>и</strong> на потрошувачко право. Основ<strong>и</strong> на<br />

правото на <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ска сопственост. Основ<strong>и</strong> на даночно право.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Вежб<strong>и</strong> по предметот се <strong>и</strong>зведуваат, со цел одреден<strong>и</strong> поглав<strong>и</strong>ја од<br />

теоретск<strong>и</strong>от дел да се презент<strong>и</strong>раат со практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> од областа на<br />

земјоделството.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Бајалџ<strong>и</strong>ев Д., М<strong>и</strong>цајков М., Тасковска Добр<strong>и</strong>нка: Вовед во право. Македонска<br />

р<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>ца, 2000. Ж<strong>и</strong>вковска Родна: Закон <strong>за</strong> сопственост <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> стварн<strong>и</strong><br />

права, Просветно дело 2001. Галев Г., Дабов<strong>и</strong>ќ Анастасовска Јадранка,<br />

Обл<strong>и</strong>гац<strong>и</strong>оно право - практ<strong>и</strong>кум. Просветно дело 2001. Матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong> од<br />

предавања.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се полага по <strong>за</strong>вршување на предавањата <strong>и</strong> успешно <strong>за</strong>вршување на<br />

вежб<strong>и</strong>те.

206 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ЗАДРУГАРСТВО - ИЗБОРЕН (ЗФ00353)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 3+1часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Јован Аждерск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те дека <strong>за</strong>друг<strong>и</strong>те како спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>,"sui<br />

generis", настанале во одредена етапа од развој на кап<strong>и</strong>тал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от<br />

општествено-економск<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем. Создаден<strong>и</strong> како орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на с<strong>и</strong>ромашн<strong>и</strong><br />

словев<strong>и</strong> на општество <strong>и</strong> с<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> стоков<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>, ко<strong>и</strong> во услов<strong>и</strong> на<br />

кап<strong>и</strong>тал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от нач<strong>и</strong>н на про<strong>и</strong>зводство, на спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чен нач<strong>и</strong>н <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на<br />

управување, б<strong>и</strong> се <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ле од разн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> експлотац<strong>и</strong>ја, <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

решавајќ<strong>и</strong> г<strong>и</strong> сво<strong>и</strong>те соц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> <strong>и</strong> економск<strong>и</strong> прашања, а во сферата на<br />

про<strong>и</strong>зводството (во услов<strong>и</strong> на па<strong>за</strong>рно стопан<strong>и</strong>сување) да ја <strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стат<br />

предноста на крупното про<strong>и</strong>зводство над с<strong>и</strong>тното.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Осврт на <strong>и</strong>стор<strong>и</strong>ја на развој на <strong>за</strong>другарството во светот. Европа како<br />

колевка на <strong>за</strong>дружн<strong>и</strong>от покрет. Појава на прв<strong>и</strong>те <strong>за</strong>дружн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

(потрошувачк<strong>и</strong> <strong>за</strong>друг<strong>и</strong>; кред<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> <strong>за</strong>друг<strong>и</strong>; земјоделско кред<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> <strong>за</strong>друг<strong>и</strong>;<br />

про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> <strong>за</strong>друг<strong>и</strong>); Развој на <strong>за</strong>другарството на јужнословенск<strong>и</strong> подрачја <strong>и</strong> кај<br />

нас; Дост<strong>и</strong>гања на современ меѓународен <strong>за</strong>дружен покрет; Ет<strong>и</strong>молог<strong>и</strong>ја на<br />

терм<strong>и</strong>нот "КООП" менаџмент; Што е кооперат<strong>и</strong>ва, а што кооперац<strong>и</strong>ја; Задруг<strong>и</strong>те<br />

<strong>и</strong> одржл<strong>и</strong>в човечк<strong>и</strong> развој; (глобал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на проблем<strong>и</strong>; Задруг<strong>и</strong> <strong>и</strong> рег<strong>и</strong>оналн<strong>и</strong><br />

аспект <strong>за</strong> одржл<strong>и</strong>в човечк<strong>и</strong> развој);Искуства <strong>и</strong> дост<strong>и</strong>гнувања во основање <strong>и</strong><br />

развој на кооперат<strong>и</strong>вен (<strong>за</strong>дружен) с<strong>и</strong>стем во неко<strong>и</strong> разв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> земј<strong>и</strong>; Управувачк<strong>и</strong><br />

начела - основн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на работење; Задругарство во Р.Македон<strong>и</strong>ја; Куса<br />

ретроспект<strong>и</strong>ва на <strong>за</strong>другарството во Р.Македон<strong>и</strong>ја до осомастојување.;<br />

Земјоделско <strong>за</strong>другарство, здружен<strong>и</strong>а <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вното значење денес кај нас; Неко<strong>и</strong><br />

основн<strong>и</strong> компонент<strong>и</strong> <strong>за</strong> в<strong>и</strong>з<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> реаф<strong>и</strong>рмац<strong>и</strong>ја на <strong>за</strong>другар<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

здружен<strong>и</strong>јата <strong>за</strong> во 21 в<strong>и</strong> век во решавање на проблем<strong>и</strong>те во аграрот како <strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>лагодување на <strong>за</strong>дружната лег<strong>и</strong>слат<strong>и</strong>ва во ново настанат<strong>и</strong>те услов<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Вежб<strong>и</strong>те се одв<strong>и</strong>ваат според предметн<strong>и</strong>от програм <strong>и</strong> се повр<strong>за</strong>н<strong>и</strong> со<br />

одреден<strong>и</strong> поглавја од програмата.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Економ<strong>и</strong>ка пољопр<strong>и</strong>вреде са <strong>за</strong>другарством, Л.М<strong>и</strong>хајлов<strong>и</strong>ќ, Ѓ.Ѓорѓевск<strong>и</strong>,<br />

Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетск<strong>и</strong> учебн<strong>и</strong>к, Нов<strong>и</strong> Сад 1994 <strong>и</strong> 1997 год<strong>и</strong>на. КООП менаџмент -<br />

Основн<strong>и</strong> <strong>за</strong>дружн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>и</strong> савремена пракса, З. Вујатов<strong>и</strong>ќ-Зак<strong>и</strong>ќ, Београд,<br />

2000 год<strong>и</strong>на. Задругарство во Р.Македон<strong>и</strong>ја, Ј. Јак<strong>и</strong>мовск<strong>и</strong>, Скопје, 1995<br />

год<strong>и</strong>на.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

AGROEKONOMSKA NASOKA 207<br />

Предмет: ТРОШОЦИ И КАЛКУЛАЦИИ (ЗФ00354)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 3+3 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: асс. м-р Александра Март<strong>и</strong>новска<br />

Цел на предметот:<br />

Да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со трошоц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вната структура по елемен<br />

т<strong>и</strong> во земјоделското про<strong>и</strong>зводство, цената на ч<strong>и</strong>нење по ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ца про<strong>и</strong>звод <strong>и</strong><br />

структурата на калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>те по про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> <strong>и</strong> услуг<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Основн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> (ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>) на процесот на про<strong>и</strong>зводството <strong>и</strong><br />

репродукц<strong>и</strong>јата. Теор<strong>и</strong>ја на трошоц<strong>и</strong> - основн<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> на трошоц<strong>и</strong>те:<br />

матер<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> трошоц<strong>и</strong>, трошоц<strong>и</strong> на аморт<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја, трошоц<strong>и</strong> на работна с<strong>и</strong>ла,<br />

камат<strong>и</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>донес<strong>и</strong>. Поделба на трошоц<strong>и</strong>те: според <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>те на<br />

настанување, според сложеноста на структурата, според можност<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

нач<strong>и</strong>нот на пренесувањето (д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> трошоц<strong>и</strong>). Поделба<br />

според променл<strong>и</strong>вноста во <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сност од трошењето во обемот на<br />

про<strong>и</strong>зводството. Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> утврдување на трошоц<strong>и</strong>те: калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> (цел,<br />

поделба, претходн<strong>и</strong> <strong>и</strong> наредн<strong>и</strong> калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>, макро <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кро-економск<strong>и</strong><br />

калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>). Составување на калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>: <strong>за</strong> раст<strong>и</strong>телно <strong>и</strong> сточарско<br />

про<strong>и</strong>зводство, <strong>за</strong> градеж<strong>и</strong>, механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> др. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>:<br />

анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> на л<strong>и</strong>н<strong>и</strong><strong>и</strong> на про<strong>и</strong>зводството, д<strong>и</strong>ференц<strong>и</strong>јална<br />

калкулац<strong>и</strong>ја, контр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>она маржа, калкулац<strong>и</strong>ја на опт<strong>и</strong>мум, <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>она<br />

калкулац<strong>и</strong>ја, утврдување на економската еф<strong>и</strong>касност на <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те<br />

калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Утврдување на пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> на економск<strong>и</strong>от успех на работењето:<br />

<strong>за</strong> вредноста на про<strong>и</strong>зводството, <strong>за</strong> трошоц<strong>и</strong> на работењето, <strong>за</strong> економск<strong>и</strong>те<br />

резултат<strong>и</strong> (нето продукт, ч<strong>и</strong>ст пр<strong>и</strong>ход, доб<strong>и</strong>вка). Утврдување на економск<strong>и</strong>те<br />

пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> на год<strong>и</strong>шно работење: вкупен пр<strong>и</strong>ход, доход, ч<strong>и</strong>ст доход. Нач<strong>и</strong>н<br />

на мерење на економск<strong>и</strong>те резултат<strong>и</strong>: економ<strong>и</strong>чност на про<strong>и</strong>зводството,<br />

рентаб<strong>и</strong>лност, продукт<strong>и</strong>вност на трудот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> проценка на вредноста на арското ѓубре. Аморт<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

постојан<strong>и</strong>те средства. Сложена <strong>и</strong>нтересна сметка. Ану<strong>и</strong>тет. Економска<br />

оправданост на <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>те. Пресметување на цената на ч<strong>и</strong>нење.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Andrić, Jovan. Troškovi i kalkulacije u poljoprivrednoj proizvodnji. Beograd:<br />

Savremena administracija, 1998. Ла<strong>за</strong>ров, Стојан, М<strong>и</strong>ланов, Метод<strong>и</strong>. Практ<strong>и</strong>кум<br />

по калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Скопје: Земјоделск<strong>и</strong> факултет, 1985.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага устен <strong>и</strong> п<strong>и</strong>смен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т, во <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сност од бројот на канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong>.

208 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: МЕНАЏМЕНТ НА ФАРМИ (ЗФ00355)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>ле Пешевск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> едуц<strong>и</strong>ра студент<strong>и</strong>те во врска со економ<strong>и</strong>ката <strong>и</strong> орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рањето<br />

на разн<strong>и</strong>те т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> фарм<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Предмет на <strong>и</strong>зучување на менаџментот на фарм<strong>и</strong>. Т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> фарм<strong>и</strong>.<br />

Избор на локац<strong>и</strong>ја на фарм<strong>и</strong>те. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на стопанск<strong>и</strong> двор. Реон<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

реон<strong>и</strong>рање. Избор на про<strong>и</strong>зводна структура на фарм<strong>и</strong>те. Спец<strong>и</strong>јал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нтенз<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на земјоделското про<strong>и</strong>зводство. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

земј<strong>и</strong>шната тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>ја, наводнувањето <strong>и</strong> друга <strong>и</strong>нфраструктура.<br />

Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на плодоред. Менаџмент на земјоделската механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја.<br />

Економ<strong>и</strong>ка на кор<strong>и</strong>стењето на трудот на фарм<strong>и</strong>те. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

поледелското про<strong>и</strong>зводство. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на работн<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> во<br />

поледелското про<strong>и</strong>зводство. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на ло<strong>за</strong>рското про<strong>и</strong>зводство.<br />

Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на овоштарското про<strong>и</strong>зводство. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на работн<strong>и</strong>те<br />

процес<strong>и</strong> во ло<strong>за</strong>ро-овоштарското про<strong>и</strong>зводство. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на сточарското<br />

про<strong>и</strong>зводство. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на работн<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> во сточарското<br />

про<strong>и</strong>зводство. Надм<strong>и</strong>нување на р<strong>и</strong>з<strong>и</strong>кот <strong>и</strong> не<strong>и</strong>звесноста на про<strong>и</strong>зводството на<br />

фарм<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Пр<strong>и</strong>мер <strong>за</strong> лош <strong>и</strong> добар стопанск<strong>и</strong> двор. Земјоделско реон<strong>и</strong>рање на РМ.<br />

Оценување на степенот на спец<strong>и</strong>јал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> <strong>и</strong>нтенз<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата на<br />

про<strong>и</strong>зводството. Распоред на пол<strong>и</strong>њата во плодоредот. Определување<br />

потребна механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја. Определување потребен број на работн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Farm Management Economiks. Heady, Jensen. Prentice-hall, Inc. Englewood<br />

Cliffs, N.J. 1954. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства <strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

сточарското про<strong>и</strong>зводство. Галев, Арсовск<strong>и</strong>. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св. К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј"-Скопје, Скопје, 1990. Management. Bennett. Informator, Zagreb, 1994.<br />

Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на ло<strong>за</strong>ро-овоштарското про<strong>и</strong>зводство. Крстевск<strong>и</strong>, Ѓошевск<strong>и</strong>.<br />

Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св. К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј"-Скопје, Скопје, 1997. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

поледелското про<strong>и</strong>зводство - практ<strong>и</strong>кум. Пешевск<strong>и</strong>, Анак<strong>и</strong>ев, Земјоделск<strong>и</strong><br />

факултет, Скопје, 1995. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на ло<strong>за</strong>ро-овоштарското про<strong>и</strong>зводство -<br />

практ<strong>и</strong>кум. Ѓошевск<strong>и</strong>, Крстевск<strong>и</strong>. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св. К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј"-Скопје,<br />

Скопје, 1997.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на студент<strong>и</strong>те<br />

од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел од предметот.

AGROEKONOMSKA NASOKA 209<br />

Предмет: ИЗБРАНИ ТЕХНОЛОГИИ ВО ПОЛЕДЕЛСТВОТО И<br />

ГРАДИНАРСТВОТО (ЗФ00356)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ѓорѓ<strong>и</strong> Март<strong>и</strong>новск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Татјана Прентов<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Стекнување на познавања од областа на про<strong>и</strong>зводството на поледелск<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> <strong>за</strong> студент<strong>и</strong>те од агроекономска насока.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Значење. Услов<strong>и</strong> <strong>и</strong> состојба на поледелското <strong>и</strong> град<strong>и</strong>нарското про<strong>и</strong>зводство.<br />

Избор на место <strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на про<strong>и</strong>зводството, конструкц<strong>и</strong>ја на објект<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

опрема, услов<strong>и</strong> на одгледување, општ<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> нега, процесн<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>.<br />

Агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>, берба, пакување, транспорт <strong>и</strong> чување на поледелск<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на поледелск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> зеленчуков<strong>и</strong>те<br />

култур<strong>и</strong>. Запознавање со основн<strong>и</strong>те по<strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>за</strong> стопанско значење, б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те<br />

потреб<strong>и</strong> <strong>и</strong> агротехн<strong>и</strong>ка на поважн<strong>и</strong>те груп<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> (ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>, <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>,<br />

фуражн<strong>и</strong>, тутун <strong>и</strong> град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>, конструкц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> распоред на објект<strong>и</strong> простор<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> површ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Потребн<strong>и</strong><br />

матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong> <strong>и</strong> опрема <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство. Морфолошк<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на<br />

растен<strong>и</strong>јата. Пр<strong>и</strong>према <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство. Апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong>,<br />

следење на процесот на доработка <strong>и</strong> пакување, посета на лад<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

простор<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> чување.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Спец<strong>и</strong>јално поледелство, Егуменовск<strong>и</strong> П. Боцевск<strong>и</strong> Д., Ф<strong>и</strong>дановск<strong>и</strong> Ф.,<br />

М<strong>и</strong>тковск<strong>и</strong> Т., 1998, Култура, Скопје. Фуражно про<strong>и</strong>зводство, Ивановск<strong>и</strong>, П.,<br />

Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св. К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј", Скопје, 2000. Повртарство, Лаз<strong>и</strong>ќ Бранка<br />

<strong>и</strong> др. 1998. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет у Новом Саду. Стручн<strong>и</strong> <strong>и</strong> научн<strong>и</strong> трудов<strong>и</strong> од областа<br />

на град<strong>и</strong>нарството <strong>и</strong> поледелството.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот е устен <strong>и</strong>л<strong>и</strong>/<strong>и</strong> п<strong>и</strong>смен по претходна проверка на знаењето од<br />

практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот.

210 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ИЗБРАНИ ТЕХНОЛОГИИ ВО СТОЧАРСТВОТО (ЗФ00357)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Влад<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Џаб<strong>и</strong>рск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Ѓоко Буневск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> опфаќа најб<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>те поглав<strong>и</strong>ја од технолог<strong>и</strong>јата на одгледување<br />

на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>, со акцент на теоретск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те сознан<strong>и</strong>ја<br />

б<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>нтенз<strong>и</strong>вно про<strong>и</strong>зводство во сточарството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

1. Говедарство. Значење на говедарството. Бројна состојба кај нас <strong>и</strong> во светот.<br />

Про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. Потекло. Сродн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Екстер<strong>и</strong>ер. Внатрешна<br />

градба (<strong>и</strong>нтер<strong>и</strong>ер). Конст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја, конд<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја, темперамент, акл<strong>и</strong>мат<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

адаптац<strong>и</strong>ја. Про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>. Рас<strong>и</strong> говеда. 2. Коњарство. Значење на<br />

коњ<strong>и</strong>те. Потекло. Сродн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Поделба на рас<strong>и</strong>те коњ<strong>и</strong>. Рас<strong>и</strong> коњ<strong>и</strong>. 3.<br />

Св<strong>и</strong>њарство. Значење <strong>и</strong> распространетост. Рас<strong>и</strong> на св<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>. Метод<strong>и</strong> на<br />

одгледување. Сместување, раст <strong>и</strong> развој. Репродукц<strong>и</strong>ја. Метод<strong>и</strong> на<br />

одгледување. Вештачко осеменување. Интенз<strong>и</strong>вно про<strong>и</strong>зводство. 4. Овчарство.<br />

Значење на овц<strong>и</strong>те. Состојба во светот. Т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> на овц<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна<br />

распространетост. С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на овчарско про<strong>и</strong>зводство. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на<br />

овц<strong>и</strong>те. Сродн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> родоначалн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>. Рас<strong>и</strong> <strong>за</strong> волна, <strong>за</strong><br />

месо, <strong>за</strong> волна, <strong>за</strong> млеко, на кож<strong>и</strong>, <strong>за</strong> месо <strong>и</strong> лој. 5. Ко<strong>за</strong>рство. Значење <strong>и</strong><br />

распространетост. Рас<strong>и</strong> на коз<strong>и</strong>. Избор на про<strong>и</strong>зводна насока. 6.<br />

Ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>нарство.Значење. Зоолошк<strong>и</strong> обележја кај ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>ната. Селекц<strong>и</strong>ја. Метод<strong>и</strong> на<br />

одгледување, со акцент на вкрстување. Вештачко осеменување.<br />

Размножување <strong>и</strong> одгледување на ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>ната. Рас<strong>и</strong> на кокошк<strong>и</strong>, м<strong>и</strong>с<strong>и</strong>рк<strong>и</strong>,<br />

б<strong>и</strong>серк<strong>и</strong>, гуск<strong>и</strong> <strong>и</strong> патк<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Мат<strong>и</strong>чно кн<strong>и</strong>говодство. Зоотехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>. Контрола на про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong>те<br />

својства. Оп<strong>и</strong>с, мерење на екстер<strong>и</strong>ерот, <strong>и</strong>ндекс<strong>и</strong>. Молзење. Про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong><br />

т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> <strong>и</strong> рас<strong>и</strong>. Вештачко осеменување. Зоотехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

См<strong>и</strong>левск<strong>и</strong> С.: Коњарство, Скопје, 1984; М<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ќ Н. <strong>и</strong> сор.: Говедарство,<br />

Београд, 1987. Нешовск<strong>и</strong> П.: Св<strong>и</strong>њарство, 1988. Ф<strong>и</strong>лев К. Предавања по<br />

ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>нарство (скр<strong>и</strong>пта), 2000. Џаб<strong>и</strong>рск<strong>и</strong> В.: Предавања по овчарство <strong>и</strong><br />

ко<strong>за</strong>рство, 2000.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

AGROEKONOMSKA NASOKA 211<br />

Предмет: СМЕТКОВОДСТВО НА ФАРМИ (ЗФ00524)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 4+3 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р р Трајко Русевск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со основ<strong>и</strong>те на<br />

сметководството <strong>и</strong> сметковотстветн<strong>и</strong>те терм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Основн<strong>и</strong> концепт<strong>и</strong> <strong>и</strong> б<strong>и</strong>ланс на состојба. Елемент<strong>и</strong> на б<strong>и</strong>лансот на<br />

состојбата (средства, обврск<strong>и</strong> <strong>и</strong> кап<strong>и</strong>тал на сопствен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те,обврск<strong>и</strong>). Концепт<br />

на двоен аспект. Пар<strong>и</strong> <strong>и</strong> концепт-мерење во пар<strong>и</strong>. Концепт на цел<strong>и</strong>на (entity).<br />

Повеќе <strong>за</strong> б<strong>и</strong>лансот на состојбата. Концепт на постојаност на<br />

претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ето-друштвото. Концепт на трошоц<strong>и</strong>. Ставк<strong>и</strong> на б<strong>и</strong>лансот на<br />

состојбата. Средства (тековн<strong>и</strong> средства, постојан<strong>и</strong> средства). Tековн<strong>и</strong><br />

обврск<strong>и</strong> (тековно рац<strong>и</strong>о, постојан<strong>и</strong> средства). Кап<strong>и</strong>тал на сопствен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те.<br />

Промен<strong>и</strong> во б<strong>и</strong>лансот на состојбата. Кап<strong>и</strong>тал <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ход<strong>и</strong>. Сметководствена<br />

ев<strong>и</strong>денц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>. Конто, конта на б<strong>и</strong>лансот на состојбата <strong>и</strong> успехот,<br />

дневн<strong>и</strong>к <strong>и</strong> главна кн<strong>и</strong>га (процес на <strong>за</strong>клучување). Пр<strong>и</strong>ход<strong>и</strong> <strong>и</strong> монетарн<strong>и</strong><br />

средства, пресметковен пер<strong>и</strong>од, (сметководство на настанатост- пр<strong>и</strong>ход<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

расход<strong>и</strong>). Концепт на конзерват<strong>и</strong><strong>за</strong>м. Концепт на значајност. Концепт на<br />

реал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја. Mонетарн<strong>и</strong> средства. Денов<strong>и</strong> на наплата на побарувања.<br />

Мерење на расход<strong>и</strong>те <strong>и</strong> б<strong>и</strong>ланс на успехот. Расход<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>здатоц<strong>и</strong>. Настанат<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> ненастанат<strong>и</strong> трошоц<strong>и</strong>. Концепт на споредување. Загуба. Б<strong>и</strong>ланс на успехот.<br />

Елемент<strong>и</strong> на год<strong>и</strong>шната сметка на фармата. Зал<strong>и</strong>х<strong>и</strong> <strong>и</strong> трошоц<strong>и</strong> на<br />

продажбата. Трошоц<strong>и</strong> на продаден<strong>и</strong> добра. Вреднување на <strong>за</strong>л<strong>и</strong>х<strong>и</strong>те.<br />

Трошоц<strong>и</strong> на про<strong>и</strong>зводот <strong>и</strong> пер<strong>и</strong>одот. Обрт на <strong>за</strong>л<strong>и</strong>х<strong>и</strong>те. Постојан<strong>и</strong> средства<br />

<strong>и</strong> депрец<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја. Стекнување на постојан<strong>и</strong> средства. Кап<strong>и</strong>тален л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>нг.<br />

Депрец<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја. Оттуѓување на постојан<strong>и</strong> стердства. Исцрпување на постојан<strong>и</strong><br />

средства. Нематер<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> вложувањa. Даночна регулат<strong>и</strong>ва. Одложен данок на<br />

доб<strong>и</strong>вка. Обврск<strong>и</strong> <strong>и</strong> кап<strong>и</strong>тал. Работен кап<strong>и</strong>тал. Извор<strong>и</strong> на кап<strong>и</strong>тал.<br />

Долгорочн<strong>и</strong> обврск<strong>и</strong>. Кап<strong>и</strong>тал на сопствен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Акц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Задржана <strong>за</strong>работка<br />

(доб<strong>и</strong>вка). Д<strong>и</strong>в<strong>и</strong>денд<strong>и</strong>. Однос сопствен наспрот<strong>и</strong> туѓ кап<strong>и</strong>тал. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на<br />

ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те <strong>и</strong>звешта<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Вежб<strong>и</strong> по предметот се <strong>и</strong>зведуваат, со цел одреден<strong>и</strong> поглав<strong>и</strong>ја од<br />

теоретск<strong>и</strong>от дел да се презент<strong>и</strong>раат практ<strong>и</strong>чно.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

1.Пр<strong>и</strong>премен матер<strong>и</strong>јал од проф.д-р Трајко Русевск<strong>и</strong><br />

2.Т.Русевск<strong>и</strong> , Ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ско сметководство, 2002<br />

3.Т.Русевск<strong>и</strong>, Ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ско сметководство 2, 2004<br />

4.Т.Русевск<strong>и</strong>,Контен план, 2004<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се полага по <strong>за</strong>вршување на предавањата <strong>и</strong> успешно <strong>за</strong>вршување на<br />

вежб<strong>и</strong>те.

212 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: АГРОБИЗНИС МЕНАЏМЕНТ (ЗФ00525)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Драг<strong>и</strong> Д<strong>и</strong>м<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>евск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да на студент<strong>и</strong>те <strong>и</strong>м г<strong>и</strong> презент<strong>и</strong>ра основ<strong>и</strong>те на<br />

агроб<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>сот, како дел од менаџерск<strong>и</strong>от процес во верт<strong>и</strong>калната <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја<br />

на земјоделството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање на агроб<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>сот. Земјоделството <strong>и</strong> агроб<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>сот.<br />

Голем<strong>и</strong>ната <strong>и</strong> значењето на агроб<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>сот. План<strong>и</strong>рање на агроб<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с.<br />

Орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање на агроб<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с. Т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> на агроб<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с<strong>и</strong>. Агроб<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>сот во<br />

<strong>и</strong>нпутот на земјоделското про<strong>и</strong>зводство. Агроб<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>сот како услуг<strong>и</strong> на<br />

земјоделството (јавн<strong>и</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong>). Агроб<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>сот како кред<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> услуг<strong>и</strong> во<br />

земјоделството. Агроб<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>сот во аутпутот на земјоделството. Процесната<br />

земјоделска <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ја како дел од агроб<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>сот. Трансферот на технолог<strong>и</strong>ја<br />

во развојот на земјоделството <strong>и</strong> агроб<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>сот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Вежб<strong>и</strong> по предметот се <strong>и</strong>зведуваат, со цел одреден<strong>и</strong> поглав<strong>и</strong>ја од<br />

теоретск<strong>и</strong>от дел да се презент<strong>и</strong>раат практ<strong>и</strong>чно.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> белешк<strong>и</strong> од предавањата. Introduction to Agrobusiness, Cliff<br />

Rickets, Omri Rawlins. Delmar, 2001.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се полага по <strong>за</strong>вршување на предавањата <strong>и</strong> успешно <strong>за</strong>вршување на<br />

вежб<strong>и</strong>те.

AGROEKONOMSKA NASOKA 213<br />

Предмет: СТАНДАРДИЗАЦИЈА НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00526)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ла<strong>за</strong>р С<strong>и</strong>ваков<br />

доц. д-р Љуб<strong>и</strong>ца Каракашова<br />

Цел на предметот:<br />

Студент<strong>и</strong>те се <strong>за</strong>познаваат со најнов<strong>и</strong>те европск<strong>и</strong> стандард<strong>и</strong> на<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед, значење на плодов<strong>и</strong>те во <strong>и</strong>схраната на луѓето. Определување на<br />

зрелоста на плодов<strong>и</strong>те <strong>за</strong> берба. Подготовка <strong>за</strong> берба. Изведување на<br />

бербата (рачна, механ<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рана). Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> промен<strong>и</strong> на плодов<strong>и</strong>те<br />

после берба. Чување на плодов<strong>и</strong>те во об<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> плодочувал<strong>и</strong>шта. Чување на<br />

плодов<strong>и</strong>те во ладен<strong>и</strong> плодочувал<strong>и</strong>шта во об<strong>и</strong>чна <strong>и</strong> контрол<strong>и</strong>рана атмосфера.<br />

Регул<strong>и</strong>рање на температурата, релат<strong>и</strong>вната влажност, обновувањето на<br />

воздухот <strong>и</strong> составот на гасов<strong>и</strong>те. Технолог<strong>и</strong>ја на чување на разн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Дозревање на плодов<strong>и</strong>те. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> <strong>за</strong>болувања<br />

на плодов<strong>и</strong>те <strong>за</strong> време на склад<strong>и</strong>рањето. Предладење на плодов<strong>и</strong>те пред<br />

транспорт<strong>и</strong>рање. Транспорт на плодов<strong>и</strong>те (внатрешен, надворешен).<br />

Стандард<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на плодов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те преработк<strong>и</strong> според Европск<strong>и</strong><br />

стандард<strong>и</strong>. Амбалажа <strong>и</strong> амбалажн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>. Поготовка на плодов<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

преработк<strong>и</strong>те <strong>за</strong> па<strong>за</strong>р.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Утврдување на бер<strong>и</strong>дбена зрелост на плодов<strong>и</strong>те со ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

органолепт<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на плодов<strong>и</strong>те во бер<strong>и</strong>дбена,<br />

технолошка <strong>и</strong> консумат<strong>и</strong>вна зрелост. Стандард<strong>и</strong> <strong>за</strong> свежо овошје. Стандард<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong> свеж зеленчук. Основн<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> <strong>за</strong> конзерв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од овошје<br />

<strong>и</strong> зеленчук. Кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> треба да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сполнува амбалажата <strong>за</strong> пакување<br />

на свежо овошје <strong>и</strong> зеленчук како <strong>и</strong> <strong>за</strong> конзерв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од овошје <strong>и</strong><br />

зеленчук. Подготовка на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> <strong>за</strong> па<strong>за</strong>р.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М. Љуб<strong>и</strong>сављев<strong>и</strong>ħ: Воħе, поврħе, печурке <strong>и</strong> прерађев<strong>и</strong>не. Београд, 1989. М.<br />

Групчев: Овошјето од берба до потрошувачот. Скопје, 1991. Д. Гвозденов<strong>и</strong>ħ,<br />

М. Дав<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>ħ: Берба чување <strong>и</strong> паковање воħа. Београд, 1987. Д. Станков<strong>и</strong>ħ:<br />

Општо воħарство, III дел. Београд, 1973.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

214 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ПЛАНИРАЊЕ И ПРОЕКТИРАЊЕ ВО ЗЕМЈОДЕЛСТВОТО<br />

(ЗФ00527)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Наумче Белковск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Работната програма на наставната содрж<strong>и</strong>на на овој предмет, претставува<br />

пр<strong>и</strong>стап на вовед на студент<strong>и</strong>те кон пост<strong>и</strong>гнување цел <strong>и</strong> стремеж кон<br />

побл<strong>и</strong>ска <strong>и</strong>л<strong>и</strong> подалечна <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>на <strong>и</strong> тоа кон н<strong>и</strong>вно оспособјвање <strong>за</strong><br />

разм<strong>и</strong>слување на ко<strong>и</strong> се нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> б<strong>и</strong> можеле да ја пост<strong>и</strong>гнат поставената цел,<br />

со колкав<strong>и</strong> средства, во кое време, со ч<strong>и</strong>ја помош <strong>и</strong> сл. Таквото<br />

разм<strong>и</strong>слување на човекот во сушт<strong>и</strong>на претставува план<strong>и</strong>рање, кое составен<br />

дел на с<strong>и</strong>те негов<strong>и</strong> дејност<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Сушт<strong>и</strong>ната <strong>и</strong> важноста на план<strong>и</strong>рањето. Концепц<strong>и</strong>ја на план<strong>и</strong>рањето-модел<strong>и</strong><br />

на план<strong>и</strong>рање. План<strong>и</strong>рањето <strong>и</strong> менаџментот. Про<strong>и</strong>звод на план<strong>и</strong>рањето<br />

(цел<strong>и</strong>те <strong>и</strong> планот). Стратег<strong>и</strong>ско план<strong>и</strong>рање. Предв<strong>и</strong>дувањето предуслов <strong>за</strong><br />

план<strong>и</strong>рањето. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на с<strong>и</strong>стем на <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> план<strong>и</strong>рање.<br />

Методолог<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> план<strong>и</strong>рање. Орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање на план<strong>и</strong>рањето. Одлучување.<br />

Тековно план<strong>и</strong>рање. Подрачја на пр<strong>и</strong>мена на план<strong>и</strong>рањето. Проект<strong>и</strong>рањецелосно<br />

орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>оно - стопанско уредување на земјоделското стопанство.<br />

Инвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>она програма.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Вежб<strong>и</strong>те ќе се <strong>и</strong>зведуваат после секоја предадена методска ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ца. Т<strong>и</strong>е се<br />

состојат во целосното објаснување на теоретск<strong>и</strong>от дел <strong>и</strong> конкретно<br />

ск<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>рање со целосно дообјаснување на пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се земен<strong>и</strong> во<br />

обработка <strong>и</strong> анал<strong>и</strong><strong>за</strong>. Проект<strong>и</strong>рање-целосно орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>оно-стопанско<br />

уредување на земјоделското стопанство. Инвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>она програма (проект).<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

1. Деловно план<strong>и</strong>рање, д-р Бобек Шуклев, Економск<strong>и</strong> факултет- Скопје, 1997<br />

год<strong>и</strong>на. 2. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства <strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

сточарското про<strong>и</strong>зводство; д-р Тодор Галев <strong>и</strong> д-р Богдан Арсовск<strong>и</strong>,<br />

Земјоделск<strong>и</strong> факултет, 1990 год<strong>и</strong>на. 3.Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на ло<strong>за</strong>ро-овоштарско<br />

про<strong>и</strong>зводство, д-р Владо Крстевск<strong>и</strong>, Земјоделск<strong>и</strong> факултет, 1977 год<strong>и</strong>на.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот е устен, а се <strong>и</strong>зведува по потврдувањето на познавањето на делот<br />

од матер<strong>и</strong>јалот кој ке се <strong>и</strong>зучува на вежб<strong>и</strong>те.

AGROEKONOMSKA NASOKA 215<br />

Предмет: УПРАВУВАЊЕ СО КВАЛИТЕТОТ (ЗФ00528)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2+1часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>ле Пешевск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> едуц<strong>и</strong>ра студент<strong>и</strong>те во врска со ф<strong>и</strong>лозоф<strong>и</strong>јата, методолог<strong>и</strong>јата<br />

<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>те во управувањето со квал<strong>и</strong>тетот. На крајот, преку практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong>, студент<strong>и</strong>те се <strong>за</strong>познаваат со <strong>и</strong>скуствата од воведувањето на<br />

тотално управување со квал<strong>и</strong>тетот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Општ<strong>и</strong> напомен<strong>и</strong> <strong>за</strong> квал<strong>и</strong>тетот. Потребата од квал<strong>и</strong>тетот.<br />

Мот<strong>и</strong>вац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> квал<strong>и</strong>тетот. Образован<strong>и</strong>ето, обуката <strong>и</strong> квал<strong>и</strong>тетот.<br />

Еволуц<strong>и</strong>јата на пр<strong>и</strong>стапот кон квал<strong>и</strong>тетот. Тотална (<strong>и</strong>нтегрална) контрола на<br />

квал<strong>и</strong>тетот. Па<strong>за</strong>рен пр<strong>и</strong>стап кон квал<strong>и</strong>тетот. Методолог<strong>и</strong>ја на управувањето<br />

со квал<strong>и</strong>тетот. Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ката на квал<strong>и</strong>тетот <strong>и</strong> одговорноста на раководството.<br />

Мудрост<strong>и</strong>те <strong>и</strong> прав<strong>и</strong>лата на фолозоф<strong>и</strong>јата на управувањето со квал<strong>и</strong>тетот.<br />

Моделот на управувањето со квал<strong>и</strong>тетот. Основн<strong>и</strong>те концепт<strong>и</strong> на тоталната<br />

контрола на квал<strong>и</strong>тетот. Барањата <strong>за</strong> обезбедување на квал<strong>и</strong>тетот.<br />

Управувањето со квал<strong>и</strong>тетот во стопанствата. Искуства од воведувањето на<br />

с<strong>и</strong>стемот <strong>за</strong> тотално управување со квал<strong>и</strong>тетот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Круг на квал<strong>и</strong>тетот. Содрж<strong>и</strong>на на програм<strong>и</strong>те <strong>за</strong> образован<strong>и</strong>е <strong>за</strong> стратешко,<br />

такт<strong>и</strong>чкото <strong>и</strong> операт<strong>и</strong>вното управување со квал<strong>и</strong>тетот. Меѓу<strong>за</strong>в<strong>и</strong>сноста на<br />

квал<strong>и</strong>тетот <strong>и</strong> мот<strong>и</strong>вац<strong>и</strong>јата. Норм<strong>и</strong>те на квал<strong>и</strong>тетот <strong>и</strong> мот<strong>и</strong>вац<strong>и</strong>јата.<br />

Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на управувањето со квал<strong>и</strong>тетот. Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање, ев<strong>и</strong>дент<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />

анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на трошоц<strong>и</strong>те <strong>за</strong> квал<strong>и</strong>тет. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> документ<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вно значење <strong>за</strong><br />

обезбедување на квал<strong>и</strong>тетот. Мон<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>нгот <strong>за</strong> с<strong>и</strong>стемот <strong>за</strong> квал<strong>и</strong>тетот.<br />

В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на с<strong>и</strong>стемот <strong>за</strong> квал<strong>и</strong>тет. Постапка <strong>за</strong> доб<strong>и</strong>вање на<br />

серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кат <strong>за</strong> с<strong>и</strong>стем <strong>за</strong> квал<strong>и</strong>тет.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Основ<strong>и</strong> на управувањето со квал<strong>и</strong>тетот. Чепујноска, Чепујоск<strong>и</strong>. Економск<strong>и</strong><br />

факултет, Скопје, 1993. Управувањето со квал<strong>и</strong>тетот во практ<strong>и</strong>ката.<br />

Чепујноск<strong>и</strong>, Чепујноска. Економск<strong>и</strong> факултет, Скопје, 1993. Quality Planning<br />

and Analyzis. Juran, Gryna. (Превод на хрватск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к: План<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> анал<strong>и</strong><strong>за</strong><br />

квал<strong>и</strong>тете. Мате, Загреб, 1999.). Фотокоп<strong>и</strong>ја од автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> предавања.<br />

Пешевск<strong>и</strong>, Земјоделск<strong>и</strong> факултет, Скопје.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на студент<strong>и</strong>те<br />

од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел од предметот.

216 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ПРЕТПРИЕМНИШТВО - ИЗБОРЕН (ЗФ00529)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>ле Пешевск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Цел на предметот е да г<strong>и</strong> науч<strong>и</strong> студент<strong>и</strong>те <strong>за</strong> претпр<strong>и</strong>емачот, кој претставува<br />

човек кој г<strong>и</strong> поврзува работ<strong>и</strong>те - пар<strong>и</strong>те, матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>те <strong>и</strong> трудот - во нов<br />

про<strong>и</strong>звод, б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с, про<strong>и</strong>зводствен процес <strong>и</strong>л<strong>и</strong> во подобра орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја. Потоа,<br />

<strong>за</strong> претпр<strong>и</strong>емн<strong>и</strong>штвото, кој претставува процес на деловно орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање,<br />

раководење <strong>и</strong> поднесување на р<strong>и</strong>з<strong>и</strong>кот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Третманот на претпр<strong>и</strong>емн<strong>и</strong>штвото во економската теор<strong>и</strong>ја.<br />

Карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на претпр<strong>и</strong>емн<strong>и</strong>штвото. Реаф<strong>и</strong>рмац<strong>и</strong>јата на па<strong>за</strong>рната<br />

парад<strong>и</strong>гма <strong>и</strong> развојот на мал<strong>и</strong>те <strong>и</strong> средн<strong>и</strong> претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

претпр<strong>и</strong>емн<strong>и</strong>штвото. Мерк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>и</strong>нструмент<strong>и</strong>те на пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ката на помагање на<br />

развојот на мал<strong>и</strong>те <strong>и</strong> средн<strong>и</strong>те претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> претпр<strong>и</strong>емн<strong>и</strong>штвото.<br />

Претпр<strong>и</strong>емн<strong>и</strong>чка економ<strong>и</strong>ја. Развојот на мал<strong>и</strong>те <strong>и</strong> средн<strong>и</strong>те претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

претпр<strong>и</strong>емн<strong>и</strong>штвото во Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. Препр<strong>и</strong>емн<strong>и</strong>чка пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка.<br />

Апл<strong>и</strong>кат<strong>и</strong>вен дел <strong>за</strong> мал<strong>и</strong>от б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с (<strong>за</strong> претпр<strong>и</strong>емач<strong>и</strong> почетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Шематск<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>каз на претпр<strong>и</strong>емн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от дух. Иновац<strong>и</strong>она матр<strong>и</strong>ца.<br />

Претпр<strong>и</strong>емачк<strong>и</strong> <strong>и</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>вен амб<strong>и</strong>ент. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на<br />

претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>јата според голем<strong>и</strong>ната. Тест <strong>за</strong> претпр<strong>и</strong>емач<strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с план.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Претпр<strong>и</strong>емаштвото <strong>и</strong> претпр<strong>и</strong>емачк<strong>и</strong>от менаџмент. Ф<strong>и</strong>т<strong>и</strong>, Хаџ<strong>и</strong> Вас<strong>и</strong>лева -<br />

Марковска. Економск<strong>и</strong> факултет, Скопје, 1994. Претпр<strong>и</strong>емаштво. Ф<strong>и</strong>т<strong>и</strong>, Хаџ<strong>и</strong><br />

Вас<strong>и</strong>лева - Марковска, Бе<strong>и</strong>тмен. Економск<strong>и</strong> факултет, Скопје, 1999. Small<br />

Business Management. Siropolis. (Превод на хрватск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к: Менаџмент малог<br />

предузеħа (Вод<strong>и</strong>ч у подузетн<strong>и</strong>штво). Мате, Загреб, 1995). Фотокоп<strong>и</strong>ја од<br />

автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> предавања. Пешевск<strong>и</strong>, Земјоделск<strong>и</strong> факултет, Скопје.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на студент<strong>и</strong>те<br />

од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел од предметот.

AGROEKONOMSKA NASOKA 217<br />

Предмет: МАРКЕТИНГ НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00626)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 5+3 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Веџ<strong>и</strong>ја Усалеск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Ненад Георг<strong>и</strong>ев<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> обучува студент<strong>и</strong>те со матер<strong>и</strong>ја од современо сваќање на<br />

репродукц<strong>и</strong>јата со цел <strong>за</strong> што поуспешно работење на економск<strong>и</strong>те субјект<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. По<strong>и</strong>м <strong>и</strong> значење на маркет<strong>и</strong>нгот, Теор<strong>и</strong>ја на па<strong>за</strong>рот на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong><br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>, Теор<strong>и</strong>ја на прометот на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>, Трошоц<strong>и</strong> на<br />

прометот, Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на понудата на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>, Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на<br />

побарувачката, Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на па<strong>за</strong>рн<strong>и</strong>те однос<strong>и</strong> <strong>и</strong> цен<strong>и</strong>те, Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на<br />

поважн<strong>и</strong>те категор<strong>и</strong><strong>и</strong> на еласт<strong>и</strong>чност, Механ<strong>и</strong>змот <strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>јата на<br />

па<strong>за</strong>рот на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>, Па<strong>за</strong>рн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> во прометот со<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те функц<strong>и</strong><strong>и</strong>, Поважн<strong>и</strong> па<strong>за</strong>рн<strong>и</strong> пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

услов<strong>и</strong> на прометот на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>, Светск<strong>и</strong>от па<strong>за</strong>р на<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>, Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја во надворешно-трговската<br />

размена со <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>, Истражување на па<strong>за</strong>рот на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong><br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

На вежб<strong>и</strong>те ќе се анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат неко<strong>и</strong> поважн<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong> од теоретск<strong>и</strong>от дел со<br />

пр<strong>и</strong>каз<strong>и</strong> на практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> преку табел<strong>и</strong>, граф<strong>и</strong>кон<strong>и</strong>, сл<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> друго.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Trzište i promet poljoprivrednih i agroindustrijskih proizvoda. Tomin A. Gjorovic M.<br />

NIR "Zadruga" Beograd, 1985. Metodi istraživanja tržišta. Bazela A. "Progres"<br />

Zagreb 1970. Автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> предавања од проф. д-р Б.Анак<strong>и</strong>ев, Б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отека<br />

на Земјоделск<strong>и</strong> факултет - Скопје.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот ќе се <strong>и</strong>зведува етапно по пооделн<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong> неколку пат<strong>и</strong> во<br />

семастарот, преку соодветн<strong>и</strong> тестов<strong>и</strong>.

218 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ФИНАНСИСКИ МЕНАЏМЕНТ ВО ЗЕМЈОДЕЛСТВОТО (ЗФ00627)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 4+3 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Драган Ѓошевск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> воведе студент<strong>и</strong>те во ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> менаџментот<br />

во земјоделското про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед, Спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>те во земјоделството, Основн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на<br />

ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ска анал<strong>и</strong><strong>за</strong>, Улога <strong>и</strong> цел на ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ска анал<strong>и</strong><strong>за</strong>, Врска помеѓу<br />

ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ска <strong>и</strong> економска анал<strong>и</strong><strong>за</strong>, Методолог<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>зработка на <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong><br />

проект<strong>и</strong> во земјоделството, Основн<strong>и</strong> ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> пресметк<strong>и</strong>, Содрж<strong>и</strong>на на<br />

<strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong> проект<strong>и</strong>, Кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> <strong>за</strong> оценка <strong>и</strong> <strong>и</strong>збор на проект<strong>и</strong>, Пратење на<br />

<strong>и</strong>зведување на <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong> проект<strong>и</strong>, Пратење на ефект<strong>и</strong> од <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong><br />

проект<strong>и</strong> во земјоделството, Ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong>звештај<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong> проект<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

На вежб<strong>и</strong>те преку практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> се разработу-ваат методолошк<strong>и</strong><br />

постапк<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>зработка на <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong> проект<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>вна оцена, пратење на<br />

<strong>и</strong>зведување <strong>и</strong> анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на ефект<strong>и</strong>те од <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те проект<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Peter J. Barry, Paul N. Ellinger, C.B.Baker, John A. Hopkin. Financial Management<br />

in Agriculture. Interstate Publishers, Inc, Danville, Illinois USA, 1995. K.<br />

Selvavinayagam. Financial Analysis in agricultural project preparation, FAO<br />

Investment Centre Technical paper, 1991. Матер<strong>и</strong>јал од предавања <strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>.<br />

Нач<strong>и</strong>н полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува усно, после претходна проверка на знаењата на<br />

колокв<strong>и</strong>ум.

AGROEKONOMSKA NASOKA 219<br />

Предмет: ТАКСАЦИИ ВО ЗЕМЈОДЕЛСТВОТО - ИЗБОРЕН (ЗФ00628)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: асс. м-р Александра Март<strong>и</strong>новска<br />

Цел на предметот:<br />

Да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со значењето на таксац<strong>и</strong><strong>и</strong>те во земјоделството <strong>и</strong><br />

нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на процена на постојан<strong>и</strong>те <strong>и</strong> обртн<strong>и</strong>те средства.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Вредност<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се употребуваат пр<strong>и</strong> процена на постојан<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

обртн<strong>и</strong>те средства: набавна вредност, пр<strong>и</strong>носна вредност, кап<strong>и</strong>тална<br />

вредност. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на процена на постојан<strong>и</strong>те средства во земјоделството:<br />

процена на земја, градежн<strong>и</strong> објект<strong>и</strong>, насад<strong>и</strong> во овоштарството <strong>и</strong> ло<strong>за</strong>рството,<br />

доб<strong>и</strong>ток од основно стадо, мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> оруд<strong>и</strong>ја.<br />

Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на процена на обртн<strong>и</strong>те средства во земјоделството: процена на<br />

матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство според познатата па<strong>за</strong>рна цена, процена на<br />

матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство ко<strong>и</strong> немаат познатата па<strong>за</strong>рна цена, процена на<br />

матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong> <strong>за</strong> сточарско про<strong>и</strong>зводство наменет<strong>и</strong> <strong>за</strong> употреба во раст<strong>и</strong>телното<br />

про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong> обратно, проценка на тел<strong>и</strong>ња.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

На вежб<strong>и</strong>те ќе се разработува практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> од матер<strong>и</strong>јата.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Andrić, Jovan. Troškovi i kalkulacije u poljoprivrednoj proizvodnji. Beograd:<br />

Savremena administracija, 1998. Krištof, Milan. Procenivanje sredstava za<br />

proizvodnju. Beograd: Univerzitet u Beogradu, Poljoprivredni fakultet, 1972.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага устен <strong>и</strong> п<strong>и</strong>смен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т, во <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сност од бројот на канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong>.

220 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: АНАЛИЗА НА РАБОТЕЊЕ - ИЗБОРЕН (ЗФ00630)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 4+3 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: асс. м-р Александра Март<strong>и</strong>новска<br />

Цел на предметот:<br />

Да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со значењето на анал<strong>и</strong><strong>за</strong>та на работењето на<br />

претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>јата, пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>те <strong>и</strong> метод<strong>и</strong>те на анал<strong>и</strong><strong>за</strong>та, како <strong>и</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те<br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на работењето.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед: по<strong>и</strong>м <strong>и</strong> место на анал<strong>и</strong><strong>за</strong>та на претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>јата, предмет на анал<strong>и</strong><strong>за</strong>,<br />

<strong>за</strong>дача на анал<strong>и</strong><strong>за</strong>та на работењето, пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>и</strong> метод<strong>и</strong> на анал<strong>и</strong><strong>за</strong>та,<br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на анал<strong>и</strong><strong>за</strong>. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на остварен<strong>и</strong>те резултат<strong>и</strong>: остварено<br />

про<strong>и</strong>зводство по обем <strong>и</strong> структура. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те категор<strong>и</strong><strong>и</strong> од<br />

работењето: вкупен пр<strong>и</strong>ход - па<strong>за</strong>рна вредност на про<strong>и</strong>зводството, пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> од ко<strong>и</strong> <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сат голем<strong>и</strong>ната на вкупн<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>ход - па<strong>за</strong>рна вредност.<br />

Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на трудот. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на постојан<strong>и</strong>те средства <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство:<br />

постојан<strong>и</strong> средства во функц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> вон функц<strong>и</strong>ја, анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на метод<strong>и</strong>те <strong>за</strong><br />

аморт<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја, ревалор<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја, степен на кор<strong>и</strong>стење на постојан<strong>и</strong>те средства,<br />

економска депрес<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја на постојан<strong>и</strong>те средства. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на обртн<strong>и</strong>те<br />

средства. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те средства <strong>и</strong> <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на<br />

пр<strong>и</strong>родн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> економск<strong>и</strong> услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на трошоц<strong>и</strong>.<br />

Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на мер<strong>и</strong>лата <strong>и</strong> <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>катор<strong>и</strong>те <strong>за</strong> успех на работењето. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на<br />

ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ската состојба на претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ето.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

На вежб<strong>и</strong>те ќе се разработува практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> од матер<strong>и</strong>јата.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Milić, Gjorgje. Finansiska analiza poslovanja. Novi Sad, 1981.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага устен <strong>и</strong> п<strong>и</strong>смен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т, во <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сност од бројот на канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong>.

AGROEKONOMSKA NASOKA 221<br />

Предмет: МЕЃУНАРОДНА АГРАРНА ПОЛИТИКА - ИЗБОРЕН (ЗФ00630)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 2+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ѓорѓ<strong>и</strong> Ѓорѓевск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те стојал<strong>и</strong>шта на одреден<strong>и</strong> земј<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

групац<strong>и</strong><strong>и</strong>, со н<strong>и</strong>вната меѓународна аграрна пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка како <strong>и</strong> со хармон<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рањето<br />

на Меѓународна аграрна пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка, што се воведе со форм<strong>и</strong>рањето на<br />

Светската трговска орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја (СТО).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. МАП - дел од меѓународен економск<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем (МЕC). Постанок на<br />

повоен<strong>и</strong>от МЕC; Создавање на тр<strong>и</strong> столба; (меѓународен монетарен фонд -<br />

ММФ; Меѓународна банка <strong>за</strong> обнова <strong>и</strong> развој - МБОР; Општа спогодба <strong>за</strong><br />

цар<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> тргов<strong>и</strong>ја - ГАТТ): Аграрен протекц<strong>и</strong>он<strong>и</strong><strong>за</strong>м (пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, послед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>,<br />

регулат<strong>и</strong>ва): Постанок на ГАТТ(место на аграрот во ГАТТ, об<strong>и</strong>д<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

создавање на меѓународна регулат<strong>и</strong>ва <strong>за</strong> аграрот): Самостојно реугл<strong>и</strong>рање<br />

на аграрн<strong>и</strong>те меѓународн<strong>и</strong> однос<strong>и</strong> (САД; ЕЕЗ/ЕУ; Јапан; СЕВ-<strong>и</strong>стор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> осврт;<br />

Земј<strong>и</strong> во развој-ЗВР): Трансформац<strong>и</strong>ја на ГАТТ во светска трговска<br />

орган<strong>и</strong>цац<strong>и</strong>ја -СТО (Хронолог<strong>и</strong>ја на рунд<strong>и</strong> преговор<strong>и</strong>; Уругвајска рундадоговор<br />

во Маракаш); Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на СТО (нед<strong>и</strong>скр<strong>и</strong>м<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ја, л<strong>и</strong>берал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја);<br />

Аграрна пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка на САД (<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> одв<strong>и</strong>шоц<strong>и</strong>; Задолж<strong>и</strong>телен откуп,<br />

л<strong>и</strong>берален пласман на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>; Донац<strong>и</strong><strong>и</strong> на неразв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> земј<strong>и</strong>:<br />

Инс<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>рање на САД <strong>за</strong> меѓународена аграрна пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка); ЕЕЗ/ЕУ- Заедн<strong>и</strong>чка<br />

аграрна пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка-ЗАП (цел<strong>и</strong>, пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нструмент<strong>и</strong>); Пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок <strong>за</strong> реформ<strong>и</strong><br />

на <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>чка аграрна пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка; ЗАП <strong>и</strong> ш<strong>и</strong>роката агенда <strong>за</strong> ЕУ: ЗВР-клас<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>звозн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> на суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> храна до II светска војна; Деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>тарност на храна<br />

по II светска војна; Увозн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> донац<strong>и</strong>ја на храна; СТО како <strong>и</strong>злезно решен<strong>и</strong>е<br />

во надм<strong>и</strong>нување на проблем<strong>и</strong>те во меѓународна размена со земјоделско<br />

прехранбен<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>; Однос<strong>и</strong>те на САД <strong>и</strong> ЕУ во контекст на преговор<strong>и</strong>те<br />

на ГАТТ <strong>и</strong> реформ<strong>и</strong>те на ЗАП. Развој на Аграрна пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> трговск<strong>и</strong>те<br />

однос<strong>и</strong> како одговор на трансформац<strong>и</strong>јата на централна <strong>и</strong> <strong>и</strong>сточна Европа<br />

(ЦИЕ): Јапан-спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чен феномен на аграрната пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка; Соц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

земј<strong>и</strong>-централ<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чко управување <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање; Запоствување на развој <strong>и</strong><br />

размена по однос на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>; Огран<strong>и</strong>чена размена во<br />

рамк<strong>и</strong>те на СЕВ:<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те: Вежб<strong>и</strong>те се одв<strong>и</strong>ваат согласно предметн<strong>и</strong>от програм<br />

<strong>и</strong> се свр<strong>за</strong>н<strong>и</strong> со одреден<strong>и</strong> поглав<strong>и</strong>ја од програмата.<br />

Л<strong>и</strong>тература: 1. Europe Today, National politics, European integration, and<br />

European Security, Edited By Ronald Tiersky New York-Oxford 1999. 2. Central<br />

and Eastern Europe on its way to European Union; Peter Lang-Frankfurkt an Main,<br />

Berlin-Bern-New York-Paris-Wien 1999. 3. European Economic integration Edited<br />

by Frane Mc.Donald, Stephen Dearden; Longman 1999. 4. European integration -<br />

methods and Economic Analysis; second edition Jacours Pelkmans, Financial<br />

Times, Prentice Hall, Londov, New york, San Francisco, 2001. 5. European<br />

economy, towards a common agricultural and rural policy for europe, N 0 5 1997 N 0<br />

5 1994, N 0 2 1997. 6. OECD, Agricultural Policies, Markets and Trade; Monitoring<br />

and Outlook 1994 Paris 1994. 8. Зоран Јолевск<strong>и</strong> (2000): Регулат<strong>и</strong>вата на СТО <strong>и</strong><br />

надворешно-трговск<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем на Р. Македон<strong>и</strong>ја. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св. К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј" Скопје. 9. Економ<strong>и</strong>ка пољопр<strong>и</strong>вреде са <strong>за</strong>другарством (1997) Л.<br />

М<strong>и</strong>хајлов<strong>и</strong>ќ, Ѓ. Ѓорѓевск<strong>и</strong>, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетск<strong>и</strong> учебн<strong>и</strong>к, Нов<strong>и</strong> Сад.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот: Се полага устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

NASOKA: ZA[TITA NA RASTENIJATA

224 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

I семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

II семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

1. Хем<strong>и</strong>ја 5+3 100 1. Ботан<strong>и</strong>ка 4+4 107<br />

2. Математ<strong>и</strong>ка 2+2 101 2. Зоолог<strong>и</strong>ја 2+2 108<br />

3. Агрокл<strong>и</strong>матолог<strong>и</strong>ја 2+2 102 3. Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја 3+2 109<br />

4. Развој на хуман<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong> 2+0 103 4. Еколог<strong>и</strong>ја 3+2 110<br />

5. Стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка 2+2 104 5. Основ<strong>и</strong> на економ<strong>и</strong>ја 3+0 111<br />

6. Основ<strong>и</strong> на земјоделска<br />

техн<strong>и</strong>ка<br />

7. Fizi~ka kultura 0+2 106<br />

3+2 105 6. Fizi~ka kultura 0+2 106<br />

Вкупно (29) 16+13 Вкупно (27) 15+12<br />

1. Информат<strong>и</strong>ка во<br />

земјоделството<br />

III семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

2+2 201<br />

2. Генет<strong>и</strong>ка 5+3 202<br />

IV семестар<br />

1. Основ<strong>и</strong> на сточарско<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

2. Основ<strong>и</strong> на раст<strong>и</strong>телното<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

3+1 206<br />

4+2 207<br />

3. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја 3+2 203 3. Општо поледелство 4+2 232<br />

4. Педолог<strong>и</strong>ја 4+2 204<br />

5. Економ<strong>и</strong>ка на<br />

земјоделството<br />

4. Агрохем<strong>и</strong>ја со<br />

ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на<br />

растен<strong>и</strong>јата<br />

4+2 220<br />

3+0 205 5. Наводнување 2+2 221<br />

6. Странск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к 2+2 200 6. Странск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к 2+2 200<br />

Вкупно (30) 19+11 Вкупно (30) 19+11

ЗАШТИТА НА РАСТЕНИЈАТА 225<br />

V семестар<br />

1. Основ<strong>и</strong> на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата на<br />

растен<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вотната<br />

сред<strong>и</strong>на<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

2. Општа ентомолог<strong>и</strong>ја 3+2 359<br />

VI семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

2+1 358 1. М<strong>и</strong>коз<strong>и</strong> 3+2 365<br />

2. Спец<strong>и</strong>јална<br />

ентомолог<strong>и</strong>ја I<br />

4+3 366<br />

3. Општа ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја 3+2 360 3. Спец<strong>и</strong>јално поледелство 2+1 367<br />

4. Општа ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја со<br />

основ<strong>и</strong> на токс<strong>и</strong>колог<strong>и</strong>ја<br />

3+2 361<br />

4. Менаџмент на<br />

раст<strong>и</strong>телното<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

2+2 368<br />

5. Трошоц<strong>и</strong> <strong>и</strong> калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> 2+2 362 5. Град<strong>и</strong>нарство 2+1 369<br />

6. Агромаркет<strong>и</strong>нг 2+2 363 6. Хербологој<strong>и</strong>а 4+2 370<br />

7. Овоштарство 2+1 364 7. Б<strong>и</strong>оценолог<strong>и</strong>ја 2+2 371<br />

Вкупно (29) 17+12 Вкупно (30) 17+13<br />

VII семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

IX семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

1. М<strong>и</strong>коз<strong>и</strong> 3+2 530 1. Бактер<strong>и</strong>оз<strong>и</strong> 2+2 632<br />

2. Спец<strong>и</strong>јална ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја<br />

(зооц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>)<br />

3. Спец<strong>и</strong>јална<br />

ентомолог<strong>и</strong>ја II<br />

2+2 531<br />

3+2 532<br />

4. В<strong>и</strong>роз<strong>и</strong> 2+2 533<br />

5. Спец<strong>и</strong>јална ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја<br />

(херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>)<br />

6. Спец<strong>и</strong>јална ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја<br />

(фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>)<br />

2+2 534<br />

2+2 535<br />

7. Ло<strong>за</strong>рство 2+2 536<br />

2. Спец<strong>и</strong>јална зоолог<strong>и</strong>ја<br />

(акар<strong>и</strong>нолог<strong>и</strong>ја,<br />

нематолог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> друг<strong>и</strong><br />

штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />

3. Б<strong>и</strong>олошка борба <strong>и</strong><br />

непест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>дн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong><br />

4. Интегрална <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на<br />

растен<strong>и</strong>јата<br />

5. Зашт<strong>и</strong>та на растен<strong>и</strong>јата во<br />

еко-земјоделското<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

6. Зашт<strong>и</strong>та на растен<strong>и</strong>јата во<br />

<strong>за</strong>творен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong><br />

7. Зашт<strong>и</strong>та на склад<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong><br />

Вкупно (30) 16+14 Вкупно (30) 19+11<br />

4+2 633<br />

3+2 634<br />

3+1 635<br />

3+2 636<br />

2+1 637<br />

2+1 638

226 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ОПШТО ПОЛЕДЕЛСТВО (ЗФ00232)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ташко Костов<br />

асс. м-р Звонко Пацаноск<strong>и</strong><br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Општ<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на земјоделското про<strong>и</strong>зводство. Земјоделск<strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>зводен простор <strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>. Агроеколошк<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> (светл<strong>и</strong>на, топл<strong>и</strong>на,<br />

воздух, вода). Почвата како вегетац<strong>и</strong>она сред<strong>и</strong>на. Културното растен<strong>и</strong>е како<br />

б<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> фактор во земјоделското про<strong>и</strong>зводство. Обработка на почвата:<br />

пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> цел на обработката на почвата, промен<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> настануваат во<br />

почвата под вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на обработката. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на обработка на почвата.<br />

Основна обработка на почвата (орање, длабоко разровкување, подр<strong>и</strong>вање <strong>и</strong><br />

сл.). Квал<strong>и</strong>тет на орањето <strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> од ко<strong>и</strong> што <strong>за</strong>в<strong>и</strong>с<strong>и</strong>. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на орање.<br />

Дополн<strong>и</strong>телна обработка на почвата (м<strong>и</strong>крорамнење, д<strong>и</strong>скување,<br />

култ<strong>и</strong>в<strong>и</strong>рање, браносување, ваљање, фрезување <strong>и</strong> сл.). С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на<br />

обработка на почвата. Плодоред: по<strong>и</strong>м <strong>и</strong> деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја. Елемент<strong>и</strong> на<br />

плодоредот, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> на плодоред<strong>и</strong>. Составување на плодоред. Семе <strong>и</strong> се<strong>и</strong>дба:<br />

семе, деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> својства. Квал<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong> својства на семенск<strong>и</strong>от <strong>и</strong><br />

посадочн<strong>и</strong>от матер<strong>и</strong>јал. Норма семе <strong>за</strong> се<strong>и</strong>дба. Негување на култур<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Исп<strong>и</strong>тување квал<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong> својства на семенск<strong>и</strong>от матер<strong>и</strong>јал (земање на<br />

мостр<strong>и</strong>, ч<strong>и</strong>стота, 'ртл<strong>и</strong>вост, апсолутна <strong>и</strong> хектол<strong>и</strong>тарска маса, влага, стопанска<br />

вредност <strong>и</strong> сл.). Оценување на квал<strong>и</strong>тетот на орањето.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Т. Костов: Општо поледелство со агроеколог<strong>и</strong>ја (практ<strong>и</strong>кум), Земјоделск<strong>и</strong><br />

факултет, Скопје; Т. Костов: Општо поледелство (автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> предавања),<br />

Земј. фак. Скопје, 2001; И. Молнар: Опште ратарство, Пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong> фак.,<br />

Н. Сад, 1995; В. М<strong>и</strong>хал<strong>и</strong>ќ: Опќа про<strong>и</strong>зводња б<strong>и</strong>ља, Школска књ<strong>и</strong>га, Загреб,<br />

1988.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ЗАШТИТА НА РАСТЕНИЈАТА 227<br />

Предмет: АГРОХЕМИЈА СО ФИЗИОЛОГИЈА (ЗФ00220)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф.д-р В<strong>и</strong>доја Трпеск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Мар<strong>и</strong>на Стојанова<br />

Цел на предметот:<br />

Да се <strong>за</strong>познаат студент<strong>и</strong>те со плодноста на почвата, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те на м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong><br />

ѓубр<strong>и</strong>ва <strong>и</strong> одбран<strong>и</strong> поглавја од ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на растен<strong>и</strong>јата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Предавања од агрохем<strong>и</strong>ја: Увод <strong>и</strong> значење. Истор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> развој. Својство на<br />

почвата од аспект на ѓубрењето: адсорпт<strong>и</strong>вен комлекс <strong>и</strong> адсорпц<strong>и</strong><strong>и</strong>, pH,<br />

дв<strong>и</strong>жење на јон<strong>и</strong> во почвата. Богатство <strong>и</strong> плодност на почвата. Макроб<strong>и</strong>оген<strong>и</strong><br />

елемент<strong>и</strong> во почвата (N, P, K, Ca, S, Mg) <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>, обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, днам<strong>и</strong>ка <strong>и</strong><br />

кол<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.<br />

М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>оген<strong>и</strong> елемнт<strong>и</strong> во почвата (Fe, Mn, Zn, Cu, B, Mo, Co), кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

токс<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>. Еколошк<strong>и</strong> аспект<strong>и</strong> на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те елемент<strong>и</strong> во почвата.<br />

М<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва (Азотн<strong>и</strong>. Фосфорн<strong>и</strong>. Кал<strong>и</strong>ев<strong>и</strong>. Калц<strong>и</strong>ев<strong>и</strong>. Сулфурн<strong>и</strong>.<br />

Мешан<strong>и</strong>. Комлексн<strong>и</strong> - NPK): поделба, доб<strong>и</strong>вање, ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>својства,<br />

дејство во почвата.<br />

М<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва на м<strong>и</strong>кроелемент<strong>и</strong> (Железн<strong>и</strong>. Маганов<strong>и</strong>. Бакарн<strong>и</strong>. Борн<strong>и</strong>.<br />

Ц<strong>и</strong>нков<strong>и</strong>) : в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на пр<strong>и</strong>мена.<br />

Органск<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва (в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>, доб<strong>и</strong>вање, својства, чување, пр<strong>и</strong>мена).<br />

Ѓубрење на: поледелск<strong>и</strong>, град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>, <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>, овошн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

в<strong>и</strong>нова ло<strong>за</strong>.<br />

Ѓубрење на цвеќарск<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. С<strong>и</strong>дерац<strong>и</strong>ја. Ферт<strong>и</strong>р<strong>и</strong>гац<strong>и</strong>ја.<br />

Затеревување <strong>и</strong> мулч<strong>и</strong>рање. Пресметк<strong>и</strong> на доз<strong>и</strong> на ѓубр<strong>и</strong>ва според<br />

параметр<strong>и</strong>те на ѓубрењата. Еколошк<strong>и</strong> аспект<strong>и</strong> од пр<strong>и</strong>мена на ѓубр<strong>и</strong>вата.<br />

Предавања од ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја: (одбран<strong>и</strong> поглавја)<br />

Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на растен<strong>и</strong>јата. Промет на водата во растен<strong>и</strong>јата.<br />

Фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>-образување на јаглех<strong>и</strong>драт<strong>и</strong>. П<strong>и</strong>гмент<strong>и</strong> на хлоропласт<strong>и</strong>те.<br />

Трансфер на јаглен<strong>и</strong>х<strong>и</strong>драт<strong>и</strong> во растен<strong>и</strong>јата.<br />

Вр<strong>и</strong>ење <strong>и</strong> д<strong>и</strong>шење.Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на м<strong>и</strong>нералната <strong>и</strong>схрана на растен<strong>и</strong>јата<br />

(процес<strong>и</strong>, фактор<strong>и</strong>, теор<strong>и</strong><strong>и</strong>). Исхрана со б<strong>и</strong>оген<strong>и</strong>те хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>: N, P, K,<br />

Co, Mg, S, Fe, Mn, Cu, Zn, B, Mo, <strong>и</strong> Co) посебно <strong>за</strong> потреб<strong>и</strong>, улога <strong>и</strong> с<strong>и</strong>мптом<strong>и</strong><br />

(д<strong>и</strong>јагноз<strong>и</strong>) од деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>т <strong>и</strong> в<strong>и</strong>шок. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на сем<strong>и</strong>њата <strong>и</strong> плодов<strong>и</strong>те<br />

(д<strong>и</strong>шење, бабрење, метабол<strong>и</strong><strong>за</strong>м пр<strong>и</strong> 'ртење, фактор<strong>и</strong>) Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на<br />

отпорност на растен<strong>и</strong>јата на: в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> температур<strong>и</strong>, суша, сол<strong>и</strong> во<br />

почвата, pH-реакц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> др.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

a. Лаборатор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> дел: Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на плодност на почвата со N, P, K. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong><br />

на pH на почвата. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва: ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>кс<strong>и</strong> својства<br />

(pH, N, P, K <strong>и</strong> др).<br />

Теренск<strong>и</strong> дел: нач<strong>и</strong>н на земање на почвен<strong>и</strong> проб<strong>и</strong> <strong>и</strong> проб<strong>и</strong> од ѓубр<strong>и</strong>ва <strong>за</strong><br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>. Теренска анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на плодноста на почвата со N, P, K, pH,<br />

CaCO3. В<strong>и</strong>зуелн<strong>и</strong> д<strong>и</strong>јагноз<strong>и</strong> со деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>т <strong>и</strong> в<strong>и</strong>шок на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те елемент<strong>и</strong> во<br />

растен<strong>и</strong>јата (хлороз<strong>и</strong>, некроз<strong>и</strong> <strong>и</strong> сл.)

228 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М. Јек<strong>и</strong>ќ (1985): Агрохем<strong>и</strong>ја I <strong>и</strong> II дел., Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет Св. К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј -<br />

Скопје. Popovic (1989): Agrohemija, Univerzitet - Belgrad.<br />

В. Трпеск<strong>и</strong>, (1997): Агрохем<strong>и</strong>ја со ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>и</strong>схрана на растен<strong>и</strong>јата -<br />

<strong>и</strong>нтерна скр<strong>и</strong>пта - Скопје<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ЗАШТИТА НА РАСТЕНИЈАТА 229<br />

Предмет: НАВОДНУВАЊЕ - ИЗБОРЕН (ЗФ00221)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ил<strong>и</strong>ја Иљовск<strong>и</strong><br />

пом. асс. Вјекослав Танасков<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со една основна мерка - наводнувањето. Студент<strong>и</strong>те<br />

се обучуваат <strong>за</strong> да дадат одговор на тр<strong>и</strong>те основн<strong>и</strong> прашања во<br />

наводнувањето: кога да се наводнува, колку вода да се даде <strong>и</strong> на кој нач<strong>и</strong>н.<br />

Покрај тоа се <strong>за</strong>познаваат со соодносот почва:вода:растен<strong>и</strong>е <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />

меѓусебн<strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ја. Посебен осврт на вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето на наводнувањето врз<br />

развојот на болест<strong>и</strong>те <strong>и</strong> штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>гац<strong>и</strong>јата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Значење на наводнувањето во поледелството. Наводнувањето во<br />

светот <strong>и</strong> Р. Македон<strong>и</strong>ја. Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на наводнувањето: Фактор<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> ја<br />

условуваат потребата од наводнување - кл<strong>и</strong>матск<strong>и</strong>, почвен<strong>и</strong>, в<strong>и</strong>д на култура,<br />

вегетац<strong>и</strong>онен пер<strong>и</strong>од, економск<strong>и</strong> услов<strong>и</strong>. Суша, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> суша, штет<strong>и</strong> <strong>и</strong> борба<br />

прот<strong>и</strong>в сушата. Воден реж<strong>и</strong>м на растен<strong>и</strong>јата во услов<strong>и</strong> на наводнување.<br />

Евапотрансп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>ја (потенц<strong>и</strong>јална, макс<strong>и</strong>мална, реална, референтна).<br />

Д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> определување на евапотрансп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>јата.<br />

Воден б<strong>и</strong>ланс. Вода-пр<strong>и</strong>нос-квал<strong>и</strong>тет. Водно-ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> својства на почвата<br />

значајн<strong>и</strong> во практ<strong>и</strong>ката на наводнувањето. Водн<strong>и</strong> констант<strong>и</strong> на почвата,<br />

метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> определување, <strong>и</strong>нф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја, ф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена во<br />

наводнувањето. Квал<strong>и</strong>тет на водата <strong>за</strong> наводнување. Кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> <strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја, значење <strong>за</strong> квал<strong>и</strong>тетот на про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>те, здравјето на луѓето <strong>и</strong><br />

ж<strong>и</strong>вотната сред<strong>и</strong>на. Определување на влажноста на почвата. Д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нд<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>, определување на нормата на наводнување <strong>и</strong> <strong>за</strong>левање.<br />

Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>за</strong> составување на календар на <strong>за</strong>левање <strong>и</strong> х<strong>и</strong>дромодул. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е<br />

на наводнувањето врз развојот на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те болест<strong>и</strong> <strong>и</strong> штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Техн<strong>и</strong>ка<br />

на наводнувањето: Пр<strong>и</strong>мена на одделн<strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на <strong>за</strong>левање <strong>и</strong> наводнување<br />

(површ<strong>и</strong>нско-грав<strong>и</strong>тац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, дождење, подземно, капково, ферт<strong>и</strong>р<strong>и</strong>гац<strong>и</strong>ја -<br />

м<strong>и</strong>кронаводнување). Ир<strong>и</strong>гац<strong>и</strong>она ероз<strong>и</strong>ја. Наводнување со спец<strong>и</strong>јална цел<br />

(одбрана од мразев<strong>и</strong>, квал<strong>и</strong>тет на плодов<strong>и</strong>те, обојување, освежување). Уред<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong> наводнување, основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> експлоатац<strong>и</strong>ја. Хем<strong>и</strong>гац<strong>и</strong>ја.<br />

Наводнување на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те култур<strong>и</strong>. Наводнување на поледелск<strong>и</strong>те<br />

култур<strong>и</strong>. Наводнување на град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>, цвеќ<strong>и</strong>ња <strong>и</strong> парков<strong>и</strong>.<br />

Наводнување на овошн<strong>и</strong>те насад<strong>и</strong> <strong>и</strong> в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>. Наводнување на втор<strong>и</strong><br />

култур<strong>и</strong>. Наводнување во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong> (оранжер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> пластен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на вод<strong>и</strong>те <strong>за</strong> наводнување со практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong>. Пресметка<br />

<strong>и</strong> определување на евапотрансп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>јата, нормата на наводнување <strong>и</strong><br />

нормата на <strong>за</strong>левање. Календар на <strong>за</strong>левање <strong>и</strong> х<strong>и</strong>дромодул. Практ<strong>и</strong>чна<br />

пр<strong>и</strong>мена на нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на наводнување <strong>и</strong> <strong>за</strong>левање. Пресметка <strong>и</strong><br />

определување на времето на <strong>за</strong>левање. Интенз<strong>и</strong>тет спрема <strong>и</strong>нф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

ф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја.

230 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Иљовск<strong>и</strong> И (1992) Наводнување, скр<strong>и</strong>пта, Скопје. Бошњак Ѓ. (1999)<br />

Наводњавање пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong>х усева, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет у Новом Саду,<br />

Пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong> факултет, Нов<strong>и</strong> Сад, Драгов<strong>и</strong>ќ С. (2000) Наводњавање,<br />

Научн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тут <strong>за</strong> ратарство <strong>и</strong> повртарство, Нов<strong>и</strong> Сад, Стој<strong>и</strong>ќев<strong>и</strong>ќ Д. (1996)<br />

Наводњавање пољопр<strong>и</strong>вредног земљ<strong>и</strong>шта, Партенон, Београд, Nielsen D.<br />

(editor) at all. (1990) Irrigation of Agricultural Crops, ASA, Medison<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се полага после утврдување на знаењата од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на<br />

предметот.

ЗАШТИТА НА РАСТЕНИЈАТА 231<br />

Предмет: ОСНОВИ НА ЗАШТИТАТА НА РАСТЕНИЈАТА И ЖИВОТНАТА<br />

СРЕДИНА (ЗФ00358)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2 + 1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ефт<strong>и</strong>м Анчев<br />

проф. д-р Стан<strong>и</strong>слава Ла<strong>за</strong>ревска<br />

Цел на предметот:<br />

Целта на овој воведен предмет на насоката <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на растен<strong>и</strong>јата е<br />

студент<strong>и</strong>те да навле<strong>за</strong>т во теоретск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те еколошк<strong>и</strong> основ<strong>и</strong> во<br />

<strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата на растен<strong>и</strong>јата: Заправо да ја повр<strong>за</strong>т еколог<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата.<br />

Особена цел е да се презент<strong>и</strong>ра в<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>нското еколошко место на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата<br />

во целокупното земјоделско про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед Б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на планетата земја - карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на<br />

б<strong>и</strong>осферата. Постанок на ж<strong>и</strong>вата матер<strong>и</strong>ја. Еволуц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> развој на ж<strong>и</strong>вата<br />

маетр<strong>и</strong>ја. Б<strong>и</strong>од<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет. Земјоделството како орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рана дејност <strong>за</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство на храна. Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на земјоделското<br />

про<strong>и</strong>зводство. Хем<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на земјоделското про<strong>и</strong>зводство. Штетн<strong>и</strong> агенс<strong>и</strong> во<br />

земјоделското про<strong>и</strong>зводство: Аб<strong>и</strong>отск<strong>и</strong> <strong>и</strong> б<strong>и</strong>отск<strong>и</strong>. Борба прот<strong>и</strong>в аб<strong>и</strong>отск<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

б<strong>и</strong>отск<strong>и</strong>те штетн<strong>и</strong> агенс<strong>и</strong> во земјоделското про<strong>и</strong>зводство. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> на<br />

борба: Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те. Преглед на<br />

пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те. Б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> непест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>дн<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> во борба прот<strong>и</strong>в<br />

б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> штетн<strong>и</strong>те агенс<strong>и</strong> во земјоделското про<strong>и</strong>зводство. Законск<strong>и</strong> аспект<strong>и</strong><br />

во борба прот<strong>и</strong>в штетн<strong>и</strong>те агенс<strong>и</strong> во земјоделското про<strong>и</strong>зводство. Економ<strong>и</strong>ка<br />

на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата на растен<strong>и</strong>јата. Перспект<strong>и</strong>в<strong>и</strong> на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата на растен<strong>и</strong>јата во<br />

XXI век <strong>и</strong> во нов<strong>и</strong>от м<strong>и</strong>лен<strong>и</strong>ум.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со аб<strong>и</strong>отск<strong>и</strong>те штетн<strong>и</strong> агенс<strong>и</strong>. Запознавање со б<strong>и</strong>отск<strong>и</strong>те<br />

штетн<strong>и</strong> агенс<strong>и</strong>: Insecta, Acarina, Nematodes, Rodentia, Aves, Limaces, Fungi,<br />

Bacteria, Herba, Viruses. Практ<strong>и</strong>чно разгледување на проблем<strong>и</strong>те вр<strong>за</strong>н<strong>и</strong> со<br />

апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> формулац<strong>и</strong>јата на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Тодоров<strong>и</strong>ќ. Опште ратарство. Београд. 1953. Н. Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ, Д. С<strong>и</strong>мова-<br />

Тош<strong>и</strong>ќ, Е. Анчев: Земјоделска ентомолог<strong>и</strong>ја (I - општ дел), Скопје, 1987. П.<br />

Вукасов<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> сор.: Штеточ<strong>и</strong>не у б<strong>и</strong>љној про<strong>и</strong>зводњ<strong>и</strong> (I <strong>и</strong> II дел), Београд, 1964.<br />

А. Станков<strong>и</strong>ќ: Ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја 1,2,3,4. Београд. 1978. Б. Балтовск<strong>и</strong>:<br />

Ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја. Скопје. 1984. Опар<strong>и</strong>н. Постанак ж<strong>и</strong>вота на земљ<strong>и</strong>. Београд.<br />

1952. Рајнберг. Метода научног рада. 1946. М. Мацељск<strong>и</strong>. Општа<br />

ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја. Загреб. 1968.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува усно откако студент<strong>и</strong>те ќе го апсолв<strong>и</strong>раат практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от<br />

дел.

232 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ОПШТА ЕНТОМОЛОГИЈА (ЗФ00359)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 3 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Стан<strong>и</strong>слава Ла<strong>за</strong>ревска<br />

пом. асс. Б<strong>и</strong>лјана Талеска<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те од класата Инсекта:<br />

Нејз<strong>и</strong>ното с<strong>и</strong>стематско место, градба, развојн<strong>и</strong> стад<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>, значење на<br />

<strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те во раст<strong>и</strong>телното земјоделско про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Истор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> развој на ентомолог<strong>и</strong>јата како научна <strong>и</strong> наставна д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>на.<br />

Постанок <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>логен<strong>и</strong>ја на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те. С<strong>и</strong>стематско место на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те во<br />

ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>нското царство (карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка на колото Artropoda). Морфолог<strong>и</strong>ја на<br />

<strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те. Анатом<strong>и</strong>ја на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те. Орган<strong>и</strong> <strong>за</strong> секрец<strong>и</strong>ја (жлезд<strong>и</strong> со надворешно<br />

<strong>и</strong> внатрешно лачење - ендокр<strong>и</strong>нен с<strong>и</strong>стем). Сет<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong> (механ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> дразб<strong>и</strong>, влажност, топл<strong>и</strong>на, слух, в<strong>и</strong>д). Дв<strong>и</strong>жење <strong>и</strong> однесување на<br />

<strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те. Орган<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на светл<strong>и</strong>на. Размножување на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те.<br />

Полагање на јајца. Разв<strong>и</strong>ток на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те (ембр<strong>и</strong>онален <strong>и</strong> постембр<strong>и</strong>онален<br />

разв<strong>и</strong>ток, преобразб<strong>и</strong>, постметаболен разв<strong>и</strong>ток, прек<strong>и</strong>н<strong>и</strong> во разв<strong>и</strong>токот:<br />

факултат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> <strong>и</strong> обл<strong>и</strong>катн<strong>и</strong> д<strong>и</strong>јапауз<strong>и</strong>, генерац<strong>и</strong><strong>и</strong>, пол<strong>и</strong>морф<strong>и</strong><strong>за</strong>м). Еколог<strong>и</strong>ја на<br />

<strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те (популац<strong>и</strong><strong>и</strong>, б<strong>и</strong>оценоз<strong>и</strong>, ентомоценоз<strong>и</strong>, агроекос<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>), фактор<strong>и</strong> на<br />

надворешната сред<strong>и</strong>на-аб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>). Б<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong><br />

(<strong>и</strong>нтраспец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нтерспец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> однос<strong>и</strong>). Антропоген<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>. Вкупно<br />

дејство на еколошк<strong>и</strong>те фактор<strong>и</strong>, еколошка пласт<strong>и</strong>чност. Промен<strong>и</strong> во бројноста на<br />

<strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те - масовн<strong>и</strong> појав<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање на студент<strong>и</strong>те со <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те: морфолог<strong>и</strong>ја, внатрешна<br />

градба, дв<strong>и</strong>жење <strong>и</strong> однесување, размножување <strong>и</strong> разв<strong>и</strong>ток, <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

н<strong>и</strong>вната ж<strong>и</strong>вотна сред<strong>и</strong>на. На вежб<strong>и</strong>те ќе се кор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>в <strong>и</strong> препар<strong>и</strong>ран<br />

матер<strong>и</strong>јал од <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Н. Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ, Д. С<strong>и</strong>мова-Тош<strong>и</strong>ќ, Е. Анчев: Земјоделска ентомолог<strong>и</strong>ја (I–општ<br />

дел), Скопје, 1987. Ж. Ковачев<strong>и</strong>ќ: Општа <strong>и</strong> посебна ентомолог<strong>и</strong>ја, Загреб, 1960.<br />

П. Вукасов<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> сор.: Штеточ<strong>и</strong>не у б<strong>и</strong>љној про<strong>и</strong>зводњ<strong>и</strong> (I <strong>и</strong> II дел), Београд, 1964.<br />

Wigglesworth, V.B. Insect Physiology, London, 1967. А. Беш <strong>и</strong> сор.: Општа<br />

ентомолог<strong>и</strong>ја, Сарајево, 1980. Н. Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> сор.: Посебна ентомолог<strong>и</strong>ја (I <strong>и</strong> II<br />

дел), Белград, 1985. Н.Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ, Д.С<strong>и</strong>мова-Тош<strong>и</strong>ќ: Посебна ентомолог<strong>и</strong>ја,<br />

Београд, 1987. M. Maceljski, J. Igrc: Entomologija, Zagreb, 1991. N. Djukic, S.<br />

Maletin: Poljoprivredna zoologija sa ekologijom, Novi Sad, 1998. M. Maceljski:<br />

Poljoprivredna entomologija, Zagreb, 1999. Gullan, P.J., Cranston, P.S. The Insects –<br />

An Outline of Entomology, 2000.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зготвува <strong>и</strong>нсектар<strong>и</strong>ум, се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> се полага устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ЗАШТИТА НА РАСТЕНИЈАТА 233<br />

Предмет: ОПШТА ФИТОПАТОЛОГИЈА (ЗФ00360)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 3 + 2 часа<br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петар Јованчев<br />

асс. м-р Влад<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Стојановск<strong>и</strong><br />

пом. асс. Б<strong>и</strong>лјана Кузмановска<br />

Цел на предметот:<br />

Воведување на студент<strong>и</strong>те во општ<strong>и</strong>те <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong> на ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>јата што<br />

представува основа <strong>за</strong> предмет<strong>и</strong>те од спец<strong>и</strong>јална ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја, <strong>и</strong><br />

ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>јата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел предметот:<br />

Вовед. Истор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> развој на ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>јата. Место <strong>и</strong> значење на<br />

ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>јата во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата на растен<strong>и</strong>јата. Предмет <strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong> на<br />

ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>јата. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>те на болест<strong>и</strong>те <strong>и</strong> болест<strong>и</strong>те.<br />

С<strong>и</strong>мптом<strong>и</strong> на болест<strong>и</strong>те. Идент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја. Параз<strong>и</strong>т<strong>и</strong><strong>за</strong>м: Патогене<strong>за</strong>. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на<br />

еколошк<strong>и</strong>те фактор<strong>и</strong> врз патогене<strong>за</strong>та. Промен<strong>и</strong> во <strong>и</strong>нтенз<strong>и</strong>тетот на болест<strong>и</strong>те<br />

(еп<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>тот<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја): Отпорност на растен<strong>и</strong>јата кон болест<strong>и</strong>те (ф<strong>и</strong>то<strong>и</strong>мунолог<strong>и</strong>ја).<br />

Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на растен<strong>и</strong>јата од болест<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Лаборатор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>, техн<strong>и</strong>ка на пр<strong>и</strong>премање на препарат<strong>и</strong>, м<strong>и</strong>кроскоп<strong>и</strong>рање,<br />

<strong>за</strong>познавање на морфолошк<strong>и</strong>те особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на одделн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на<br />

раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те болесет<strong>и</strong>. Изолац<strong>и</strong>ја, одгледување. Теренск<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>, оценка на<br />

<strong>и</strong>нтенз<strong>и</strong>тетот на <strong>за</strong>болувањето, земање на пр<strong>и</strong>мероц<strong>и</strong> <strong>за</strong> лаборатор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

проучувања, хербар<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање на матер<strong>и</strong>јалот.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Ф. Пејч<strong>и</strong>новск<strong>и</strong>: Земјоделска ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја, (општ дел), 1997. М. Јос<strong>и</strong>фов<strong>и</strong>ќ:<br />

Пољопр<strong>и</strong>вредна ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја, Београд, 1964. Agrios: Plant pathology,<br />

London, 1988, 1998. П. Јованчев: Предавања.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

234 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ОПШТА ФИТОФАРМАЦИЈА СО ОСНОВИ НА ТОКСИКОЛОГИЈА<br />

(ЗФ00361)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ефт<strong>и</strong>м Анчев<br />

проф. д-р Петар Јованчев<br />

Цел на предметот:<br />

Ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> токс<strong>и</strong>колог<strong>и</strong>јата се д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>н<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> <strong>за</strong> прв пат се воведуваат<br />

на Земјоделск<strong>и</strong>от факултет. Целта е студент<strong>и</strong>те да се <strong>за</strong>познаат со<br />

фундамент<strong>и</strong>те на хемотерап<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> со општ<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> од оваа сфера што<br />

важат во земјоделството. Покрај тоа <strong>и</strong>мајќ<strong>и</strong> ја во предв<strong>и</strong>д токс<strong>и</strong>чноста на<br />

пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те целта на овој предмет е студент<strong>и</strong>те да се <strong>за</strong>познаат со основн<strong>и</strong>те<br />

елемент<strong>и</strong> од општа токс<strong>и</strong>колог<strong>и</strong>ја како б<strong>и</strong> можеле да ја стават под контрола<br />

токс<strong>и</strong>чноста на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong> н<strong>и</strong>вната пр<strong>и</strong>мена во земјоделството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед, Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> боорба прот<strong>и</strong>в б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те штетн<strong>и</strong> агенс<strong>и</strong> во земјоделството,<br />

шумарството, ветер<strong>и</strong>ната, мед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ната <strong>и</strong> комуналната х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена. хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>.<br />

Предност<strong>и</strong> <strong>и</strong> недостатоц<strong>и</strong> на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те метод<strong>и</strong>. Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на<br />

пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те, општ<strong>и</strong> напомен<strong>и</strong> <strong>за</strong> груп<strong>и</strong>те пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Обл<strong>и</strong>к на про<strong>и</strong>зводство на<br />

пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те (формулац<strong>и</strong>ја на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те). Апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те. Општ<strong>и</strong><br />

разгледувања <strong>за</strong> токс<strong>и</strong>колог<strong>и</strong>јата на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те. Параметр<strong>и</strong> на токс<strong>и</strong>чност: LD50,<br />

LD95, LD99, MLD. Каренца. Толеранц<strong>и</strong>ја. Рез<strong>и</strong>ду<strong>и</strong>. Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> утврдување на<br />

рез<strong>и</strong>ду<strong>и</strong>те на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те култур<strong>и</strong>. Токс<strong>и</strong>чност на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те во б<strong>и</strong>осферата:<br />

Токс<strong>и</strong>чност на луѓето, домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>, р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>, пчел<strong>и</strong>, д<strong>и</strong>веч. Ф<strong>и</strong>тотокс<strong>и</strong>чност.<br />

Разл<strong>и</strong>чна пр<strong>и</strong>мена на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те во земјоделството <strong>и</strong> пост<strong>и</strong>гнуавање на<br />

макс<strong>и</strong>малн<strong>и</strong> економск<strong>и</strong> ефект<strong>и</strong> во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на растен<strong>и</strong>јата, а м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>малн<strong>и</strong> токс<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

реперкус<strong>и</strong><strong>и</strong> во агроекос<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со можност<strong>и</strong>те <strong>за</strong> формулац<strong>и</strong>ја на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те. Запознавање<br />

со најважн<strong>и</strong>те формулац<strong>и</strong><strong>и</strong>. До<strong>за</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Кол<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>на на препарат по ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ца<br />

површ<strong>и</strong>на <strong>и</strong> по растен<strong>и</strong>е (овоштарство, ло<strong>за</strong>рство) во <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сност од<br />

формулац<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong> апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата. Практ<strong>и</strong>чна работа со апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>раност на<br />

пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те. Утврдување на CD <strong>за</strong> поед<strong>и</strong>н<strong>и</strong> груп<strong>и</strong> на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>, пред се <strong>за</strong><br />

<strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>. Зашт<strong>и</strong>та од токс<strong>и</strong>чност на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Maceljski: Opšti fitofarmaciji; Балтовск<strong>и</strong>: Ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ј<strong>и</strong>; Постоловск<strong>и</strong> ет ал.<br />

2000: Преглед на рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong> во Р. Македон<strong>и</strong>ја.<br />

A. Stankovic: Fitofarmacija, I, II, III, IV del, Novi Sad 1972. Шовљанск<strong>и</strong> Радм<strong>и</strong>ла,<br />

Злата Клокочар-См<strong>и</strong>т: Практ<strong>и</strong>кум <strong>и</strong>з ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>је, Нов<strong>и</strong> Сад, 1976.<br />

Предавања.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се состо<strong>и</strong> од практ<strong>и</strong>чен <strong>и</strong> теоретск<strong>и</strong> дел.

ЗАШТИТА НА РАСТЕНИЈАТА 235<br />

Предмет: ТРОШОЦИ И КАЛКУЛАЦИИ - ИЗБОРЕН (ЗФ00362)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: асс. м-р Александра Март<strong>и</strong>новска<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>м овозможува на студент<strong>и</strong>те да доб<strong>и</strong>јат знаење <strong>за</strong> основн<strong>и</strong>те<br />

ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на процесот на про<strong>и</strong>зводството <strong>и</strong> репродукц<strong>и</strong>јата, елемент<strong>и</strong>те на<br />

трошоц<strong>и</strong>те, анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> во земјоделското<br />

про<strong>и</strong>зводство, како <strong>и</strong> оценката на економск<strong>и</strong>от успех на работењето на<br />

земјоделското претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>е.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Основн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> (ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>) на процесот на про<strong>и</strong>зводството <strong>и</strong><br />

репродукц<strong>и</strong>јата. Трошоц<strong>и</strong>: основн<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> на трошоц<strong>и</strong>те: (1) матер<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong><br />

трошоц<strong>и</strong>, (2) трошоц<strong>и</strong> на аморт<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја, (3) трошоц<strong>и</strong> на работна с<strong>и</strong>ла.<br />

Поделба на трошоц<strong>и</strong>те: според <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>те на настанување, според сложеноста<br />

на структурата, според можност<strong>и</strong>те <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>нот на пренесувањето (д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нд<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> трошоц<strong>и</strong>). Поделба според променл<strong>и</strong>вноста во <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сност од<br />

трошењето во обемот на про<strong>и</strong>зводството. Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> утврдување на<br />

трошоц<strong>и</strong>те: калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> (цел, поделба, претходн<strong>и</strong> <strong>и</strong> наредн<strong>и</strong> калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />

макро <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кро-економск<strong>и</strong> калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>). В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>: утврдување на<br />

трошоц<strong>и</strong>те <strong>за</strong> кор<strong>и</strong>стење на техн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те средства <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство, анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> на л<strong>и</strong>н<strong>и</strong><strong>и</strong> на про<strong>и</strong>зводството, д<strong>и</strong>ференц<strong>и</strong>јална калкулац<strong>и</strong>ја,<br />

<strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>она калкулац<strong>и</strong>ја. Проценка на постојан<strong>и</strong> <strong>и</strong> основн<strong>и</strong> средства.<br />

Проценка на арско ѓубре. Утврдување на пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> на економск<strong>и</strong>от успех на<br />

работењето: <strong>за</strong> вредноста на про<strong>и</strong>зводството, <strong>за</strong> трошоц<strong>и</strong> на работењето, <strong>за</strong><br />

економск<strong>и</strong>те резултат<strong>и</strong> (нето продукт, ч<strong>и</strong>ст пр<strong>и</strong>ход, доб<strong>и</strong>вка). Утврдување на<br />

економск<strong>и</strong>те пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> на год<strong>и</strong>шно работење: вкупен пр<strong>и</strong>ход, доход, ч<strong>и</strong>ст<br />

доход. Нач<strong>и</strong>н на мерење на економск<strong>и</strong>те резултат<strong>и</strong>: економ<strong>и</strong>чност на<br />

про<strong>и</strong>зводството, рентаб<strong>и</strong>лност, продукт<strong>и</strong>вност на трудот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> проценка на вредноста на арското ѓубре. Аморт<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

постојан<strong>и</strong>те средства. Сложена <strong>и</strong>нтересна сметка. Ану<strong>и</strong>тет. Економска<br />

оправданост на <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>те. Пресметување на цената на ч<strong>и</strong>нење.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Andrić, Jovan. Troškovi i kalkulacije u poljoprivrednoj proizvodnji. Beograd:<br />

Savremena administracija, 1998. Ла<strong>за</strong>ров, Стојан, М<strong>и</strong>ланов, Метод<strong>и</strong>. Практ<strong>и</strong>кум<br />

по калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Скопје: Земјоделск<strong>и</strong> факултет, 1985.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот:<br />

Наставата се состо<strong>и</strong> од предавања <strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>, на ко<strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чно се<br />

обработуваат делов<strong>и</strong>те од предавањата.

236 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: АГРОМАРКЕТИНГ - ИЗБОРЕН (ЗФ00363)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Веџ<strong>и</strong>ја Усалеск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Ненад Георг<strong>и</strong>ев<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со маркет<strong>и</strong>ншк<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>стап во<br />

работењето на претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>јата, каде што во фокусот се зема маркет<strong>и</strong>нг<br />

концепц<strong>и</strong>јата на про<strong>и</strong>зводството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Определување на сушт<strong>и</strong>ната <strong>и</strong> значењето. По<strong>и</strong>м <strong>и</strong> деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

маркет<strong>и</strong>нгот. Развој ан маркет<strong>и</strong>нгот како научна д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>на. Предуслов<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

појавување <strong>и</strong> развој на маркет<strong>и</strong>нг концепц<strong>и</strong>јата. Основн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> од ко<strong>и</strong> <strong>за</strong>в<strong>и</strong>с<strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>мената на маркет<strong>и</strong>нгот. Пр<strong>и</strong>мената на маркет<strong>и</strong>нгот во наш<strong>и</strong> услов<strong>и</strong>.<br />

Потрошувачката <strong>и</strong> купувањето на па<strong>за</strong>рот. Основн<strong>и</strong>те компонент<strong>и</strong> на па<strong>за</strong>рот.<br />

Пр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рање на <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> донесување на одлук<strong>и</strong> во маркет<strong>и</strong>нгот. Содрж<strong>и</strong>на<br />

(функц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нструмент<strong>и</strong>) на маркет<strong>и</strong>нгот. Про<strong>и</strong>зводот во маркет<strong>и</strong>нг концепц<strong>и</strong>јата.<br />

Д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>ја. Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка на цен<strong>и</strong>. Промоц<strong>и</strong>ја. Управување со маркет<strong>и</strong>нг<br />

акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на маркет<strong>и</strong>нгот. Маркет<strong>и</strong>нг во меѓународн<strong>и</strong>от<br />

промет. Втор дел. По<strong>и</strong>м <strong>и</strong> значење на агромаркет<strong>и</strong>нгот. Ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на прометот.<br />

Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>м <strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на прометот. Тргов<strong>и</strong>ја со <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

нејз<strong>и</strong>ната поделба. Па<strong>за</strong>рн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> во прометот. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на одбележување<br />

на про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>те во прометот. Здравствена <strong>и</strong>справност на прехрамбен<strong>и</strong>те<br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> механ<strong>и</strong>змот на цен<strong>и</strong>те. Контрола на па<strong>за</strong>рн<strong>и</strong>те однос<strong>и</strong>.<br />

Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> огран<strong>и</strong>чување на трошоц<strong>и</strong>те на прометот. Светск<strong>и</strong> <strong>и</strong> меѓународн<strong>и</strong><br />

орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> договор<strong>и</strong> од значење <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong> промет на храна.<br />

Поважн<strong>и</strong> па<strong>за</strong>рн<strong>и</strong> пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> <strong>и</strong> услов<strong>и</strong> на прометот на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Светск<strong>и</strong> па<strong>за</strong>р на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

На вежб<strong>и</strong>те ќе се анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат неко<strong>и</strong> поважн<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong> од теоретск<strong>и</strong>от дел со<br />

пр<strong>и</strong>каз<strong>и</strong> на практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> преку табел<strong>и</strong>, граф<strong>и</strong>кон<strong>и</strong>, сл<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> друго.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Маркет<strong>и</strong>нг. Б. Јаќоск<strong>и</strong>. Економск<strong>и</strong> факултет Скопје, 1997. Автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />

предавања од проф. д-р Б.Анак<strong>и</strong>ев, Б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отека на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> факултет -<br />

Скопје. Trziste i promet poljoprivrednih i agroindustrijskih proizvoda. Tomin A.<br />

Gjorovic M. NIR "Zadruga" Beograd, 1985.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува етапно по пооделн<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong> неколку пат<strong>и</strong> во семастарот,<br />

преку соодветн<strong>и</strong> тестов<strong>и</strong>.

ЗАШТИТА НА РАСТЕНИЈАТА 237<br />

Предмет: ОВОШТАРСТВО (ЗФ00364)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Д<strong>и</strong>м<strong>и</strong>тар Георг<strong>и</strong>ев<br />

доц. д-р Марјан К<strong>и</strong>пр<strong>и</strong>јановск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>т<strong>и</strong> <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong> кај<br />

овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја како <strong>и</strong> со основн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>за</strong> под<strong>и</strong>гање <strong>и</strong><br />

одгледување на овошн<strong>и</strong>те насад<strong>и</strong> <strong>и</strong> основн<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на поважн<strong>и</strong>те<br />

овошн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед, предмет <strong>и</strong> значење на овоштарството. Морфолог<strong>и</strong>ја на овошн<strong>и</strong>те<br />

растен<strong>и</strong>ја. Б<strong>и</strong>олошко-ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong> (стад<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>, пер<strong>и</strong>од<strong>и</strong> <strong>и</strong> фаз<strong>и</strong> во<br />

ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>от ц<strong>и</strong>клус на овошк<strong>и</strong>те). Еколог<strong>и</strong>ја на овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја.<br />

Размножување на овошн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Подлог<strong>и</strong> <strong>за</strong> одделн<strong>и</strong> овошн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>.<br />

Овошен расадн<strong>и</strong>к. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на калемење. Меѓусебно вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на компонент<strong>и</strong>те на<br />

калемот <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна компат<strong>и</strong>б<strong>и</strong>лност. Одгледување на подлог<strong>и</strong>те <strong>и</strong> садн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те во<br />

п<strong>и</strong>томн<strong>и</strong>кот. Вадење на садн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> постапка до употреба.<br />

Морфолошк<strong>и</strong>, б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>, помолошк<strong>и</strong> <strong>и</strong> стопанск<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на<br />

водечк<strong>и</strong>те сорт<strong>и</strong> кај поважн<strong>и</strong>те овошн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се одгледуваат кај нас.<br />

Под<strong>и</strong>гање на овошн<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>: <strong>и</strong>збор на локац<strong>и</strong>ја, пр<strong>и</strong>према на површ<strong>и</strong>ната. Избор<br />

на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>, подлог<strong>и</strong> <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>. Растојан<strong>и</strong>е на садење. Садење. Помотехн<strong>и</strong>ка:<br />

с<strong>и</strong>стем на одгледување, рез<strong>и</strong>дба, проредување на плодов<strong>и</strong>. Зашт<strong>и</strong>та од н<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

температур<strong>и</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> елементарн<strong>и</strong> непогод<strong>и</strong>. Агротехн<strong>и</strong>ка во овошн<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>:<br />

нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на одржување на почвата во овошн<strong>и</strong>те насад<strong>и</strong>, ѓубрење, наводнување.<br />

Берба, плас<strong>и</strong>рање, пакување <strong>и</strong> транспорт на овошјето. Чување на овошјето во<br />

об<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> плодочувал<strong>и</strong>шта, во ладн<strong>и</strong> плодочувал<strong>и</strong>шта во об<strong>и</strong>чна <strong>и</strong> контрол<strong>и</strong>рана<br />

атмосфера. Промен<strong>и</strong> на плодов<strong>и</strong>те во текот на чувањето.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со орган<strong>и</strong>те <strong>и</strong> фенофаз<strong>и</strong>те на овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја.<br />

Запознавање со овошен расадн<strong>и</strong>к. Генерат<strong>и</strong>вно <strong>и</strong> вегетат<strong>и</strong>вно<br />

размножување. Подлог<strong>и</strong>. Калемење. Нега на садн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Садење на овошк<strong>и</strong>.<br />

Форм<strong>и</strong>рање на крун<strong>и</strong>. Рез<strong>и</strong>дба на родн<strong>и</strong> овошк<strong>и</strong>. Проредување на плодов<strong>и</strong>.<br />

Запознавање со агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> амбалажа. Запознавање со<br />

поважн<strong>и</strong>те сорт<strong>и</strong> од овошн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Б. Р<strong>и</strong>стевск<strong>и</strong>., К. С<strong>и</strong>мовск<strong>и</strong>: Размножување на овошн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Скопје 1986.<br />

К. С<strong>и</strong>мовск<strong>и</strong>, Б. Р<strong>и</strong>стевск<strong>и</strong>: Општо овоштарство. Скопје,1986. Б. Р<strong>и</strong>стевск<strong>и</strong>:<br />

Под<strong>и</strong>гање <strong>и</strong> одгледување на овошн<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>. Скопје, 1995. M. Шошк<strong>и</strong>ќ:<br />

Воќарство. Београд, 1991. М. Групчев: Овошје од берба до потрошувачот.<br />

Скопје, 1991.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

238 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ГРАДИНАРСТВО (ЗФ00369)<br />

Семестар број на часов<strong>и</strong>: VI, 2+1часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: д-р Тодор Туџаров<br />

Цел на предметот:<br />

Стекнување на знаења <strong>за</strong> град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong> одгледуван<strong>и</strong> на отворено <strong>и</strong><br />

во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

a) Општ дел: Вовед <strong>и</strong> стопанско значење на град<strong>и</strong>нарството како<br />

земјоделска гранка. Состојба <strong>и</strong> услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> развојот на град<strong>и</strong>нарството на<br />

отворено <strong>и</strong> во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong>. С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> <strong>и</strong> метод<strong>и</strong> на одгледување на<br />

отворено <strong>и</strong> во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong>. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong>,<br />

н<strong>и</strong>вна техн<strong>и</strong>чка <strong>и</strong> технолошка функц<strong>и</strong>оналност <strong>и</strong> степен на експлоатац<strong>и</strong>ја.<br />

b) Спец<strong>и</strong>јален дел: Потекло, распространетост <strong>и</strong> клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на<br />

град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>. Изучување на морфолошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на<br />

културн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>. Технолог<strong>и</strong>ја на про<strong>и</strong>зводство <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сно од б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>јата<br />

на култур<strong>и</strong>те <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>те на отворено <strong>и</strong> во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong>. Спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чност на<br />

одделн<strong>и</strong> агроб<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> во тек на вегетац<strong>и</strong>ја со цел оддржување на<br />

посев<strong>и</strong>те во добра конд<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја - услов <strong>за</strong> пов<strong>и</strong>сок степен на толерантност кон<br />

одреден<strong>и</strong> <strong>за</strong>болувања <strong>и</strong> штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Избор на сорт<strong>и</strong> со пов<strong>и</strong>сока толерантност кон<br />

надворешн<strong>и</strong>те фактор<strong>и</strong>. Ќе се <strong>и</strong>зучуваат одреден<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> од фам<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>и</strong>те:<br />

Solonaceae; Cucurbitaceae; Brasicaceae; Alliaceae; Fabaceae; Astaraceae;<br />

Chenopodiaceae <strong>и</strong> Apiaceae. Изучувањето на секој в<strong>и</strong>д опфаќа стопанско<br />

значење, б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја, морфолог<strong>и</strong>ја, технолог<strong>и</strong>ја на про<strong>и</strong>зводство на отворено <strong>и</strong> во<br />

зшт<strong>и</strong>тен простор, берба, квал<strong>и</strong>тет на про<strong>и</strong>зводот, намена клас<strong>и</strong>рање.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Составување на модел<strong>и</strong> на плодоред<strong>и</strong>. Одредување на вегетац<strong>и</strong>он<strong>и</strong>от<br />

простор. Пресметување на топлотна енерг<strong>и</strong>ја, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на енергетск<strong>и</strong> <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>.<br />

Запознавање со репродукт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong> на растен<strong>и</strong>јата. Морфолог<strong>и</strong>ја на<br />

<strong>и</strong>зучуван<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> од теоретск<strong>и</strong>от дел. Со теренск<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> - <strong>за</strong>познавање<br />

одделн<strong>и</strong> агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> на отворено <strong>и</strong> во зшт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong>. Посет<strong>и</strong> на<br />

про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> <strong>и</strong> преработувачк<strong>и</strong> објект<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Алаџајков Л. 1983: Општо град<strong>и</strong>нарство, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј Скопје;<br />

Лаз<strong>и</strong>ќ Б. <strong>и</strong> сор. 1998: Повртарство, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет у Новом Саду; Дамјанов<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong><br />

сор.:Гајање поврќа у пластен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ма, 2000; Монограф<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> оделн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>;<br />

Научн<strong>и</strong> <strong>и</strong> стручн<strong>и</strong> сепарат<strong>и</strong> од домашн<strong>и</strong> <strong>и</strong> странск<strong>и</strong> сп<strong>и</strong>сан<strong>и</strong>ја<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот:<br />

се <strong>и</strong>зведува усно по претходно колокв<strong>и</strong>рање на вежб<strong>и</strong>те <strong>и</strong> оцена на<br />

семенарск<strong>и</strong>те работ<strong>и</strong>.

ЗАШТИТА НА РАСТЕНИЈАТА 239<br />

Предмет: ХЕРБОЛОГИЈА (ЗФ00370)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ташко Костов<br />

асс. м-р Звонко Пацаноск<strong>и</strong><br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. По<strong>и</strong>м <strong>и</strong> потекло на плевел<strong>и</strong>те. Б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> еколог<strong>и</strong>ја на плевел<strong>и</strong>те.<br />

Бон<strong>и</strong>т<strong>и</strong>рање на стан<strong>и</strong>штето со помош на плевел<strong>и</strong>те. Агроеколошк<strong>и</strong> <strong>и</strong>ндекс<strong>и</strong> на<br />

плевел<strong>и</strong>те. Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> проучување на плевел<strong>и</strong>те. Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> оценување<br />

еф<strong>и</strong>касноста <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>тотокс<strong>и</strong>чноста на херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те. Метод<strong>и</strong> на полск<strong>и</strong> оп<strong>и</strong>т<strong>и</strong> со<br />

херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на плевел<strong>и</strong>те: клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја од аспект на употреба<br />

на херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те, б<strong>и</strong>олошка-еколошка клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> сл. Преглед на<br />

пораш<strong>и</strong>рен<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> плевел<strong>и</strong> во Р. Македон<strong>и</strong>ја: плевел<strong>и</strong> во поледелск<strong>и</strong>те<br />

култур<strong>и</strong>, плевел<strong>и</strong> во град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>, плевел<strong>и</strong> во лозов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> овошн<strong>и</strong>те<br />

насад<strong>и</strong> <strong>и</strong>тн. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> сузб<strong>и</strong>вање на плевел<strong>и</strong>те: превент<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> <strong>и</strong> д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

борба прот<strong>и</strong>в плевел<strong>и</strong>те. Агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>, механ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>, ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>,<br />

б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> борба прот<strong>и</strong>в плевел<strong>и</strong>те. По<strong>и</strong>м <strong>за</strong><br />

херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја од аспект на н<strong>и</strong>вната пр<strong>и</strong>мена. Основн<strong>и</strong><br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на стопанск<strong>и</strong> позначајн<strong>и</strong>те херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Сузб<strong>и</strong>вање на плевел<strong>и</strong>те<br />

со херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong> во пооделн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>: ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>, фуражн<strong>и</strong>, <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>,<br />

град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>, лозов<strong>и</strong> <strong>и</strong> овошн<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>, л<strong>и</strong>вад<strong>и</strong>те <strong>и</strong> пас<strong>и</strong>штата, како <strong>и</strong> на<br />

необработл<strong>и</strong>в<strong>и</strong>те површ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (железн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> пруг<strong>и</strong> <strong>и</strong> сл.). Техн<strong>и</strong>ка на пр<strong>и</strong>мена на<br />

херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те, морфолошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> др. својства на околу 100 в<strong>и</strong>да<br />

плевел<strong>и</strong>. Соб<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> хербар<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање на плевелн<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Костов, Т: Херболог<strong>и</strong>ја (автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> предавања), Земјод. фак., Скопје, 2002;<br />

Костов, Т: Општо поледелство со агроеколог<strong>и</strong>ја (Практ<strong>и</strong>кум), Земјод. фак.,<br />

Скопје, 1994; Кој<strong>и</strong>ќ, М <strong>и</strong> В. Јањ<strong>и</strong>ќ; Основ<strong>и</strong> херболог<strong>и</strong>је, " Наука", Београд,<br />

1994; Фетвадж<strong>и</strong>ева Надежда со сораб. : Херболог<strong>и</strong>ја, "Зем<strong>и</strong>здат", Соф<strong>и</strong>ја,<br />

1991; Постоловск<strong>и</strong>, М, Ф. Пејч<strong>и</strong>новск<strong>и</strong>, Т. Костов, Ро<strong>за</strong> Накова: Преглед на<br />

пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> во Р. Македон<strong>и</strong>ја, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерство <strong>за</strong> земјоделство <strong>и</strong><br />

Здружен<strong>и</strong>е <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на растен<strong>и</strong>јата, Скопје, 2000.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се доставува хербарска зб<strong>и</strong>рка, а потоа се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

240 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: СПЕЦИЈАЛНО ПОЛЕДЕЛСТВО (ЗФ00367)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 2 + 1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петар Егуменовск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Зоран Д<strong>и</strong>мов<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во <strong>за</strong>познавање со н<strong>и</strong>вск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>,<br />

технолог<strong>и</strong>јата на н<strong>и</strong>вното одгледување, што претставува основа <strong>за</strong> доб<strong>и</strong>вање<br />

на в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong>, стаб<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> <strong>и</strong> рентаб<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нос<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Структура на се<strong>и</strong>дбен<strong>и</strong>те површ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> поделба на н<strong>и</strong>вск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>.<br />

Ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>, стопанско значење. Покарактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> со<br />

осврт на б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те својства, агротехн<strong>и</strong>ката <strong>и</strong> услов<strong>и</strong>те на одгледување.<br />

Зрнест<strong>и</strong> мешункаст<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>, ботан<strong>и</strong>чка пр<strong>и</strong>падност, стопанско значење <strong>и</strong><br />

поважн<strong>и</strong> претсавн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Клубенест<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>, сорт<strong>и</strong> агротехн<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> услов<strong>и</strong> на<br />

одгледување. Влакнодајн<strong>и</strong> <strong>и</strong> маслодајн<strong>и</strong> клтур<strong>и</strong>, стопанско значење,<br />

агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нос<strong>и</strong>. Култур<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на шеќер. Култур<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

техн<strong>и</strong>чка преработка (хмељ <strong>и</strong> тутун). Аромат<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>, <strong>за</strong>ч<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> <strong>и</strong> леков<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

растен<strong>и</strong>ја, услов<strong>и</strong> <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н на одгледување <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>менета агротехн<strong>и</strong>ка. Фуражн<strong>и</strong><br />

култур<strong>и</strong>. Л<strong>и</strong>вад<strong>и</strong> <strong>и</strong> пас<strong>и</strong>шта.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Застапеност на наведен<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong> во Р. Македон<strong>и</strong>ја. Запознавање со<br />

морфолошк<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на секоја култура одделно. Практ<strong>и</strong>чно<br />

познавање на ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>те, <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> фуражн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Зрнест<strong>и</strong> <strong>и</strong> клубенест<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. Гугувчевск<strong>и</strong>, М., Анчев, Т. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј, Скопје 1972; Индустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. Ѓорѓевск<strong>и</strong>, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј, Скопје 1975; Крмно б<strong>и</strong>ље. М<strong>и</strong>шков<strong>и</strong>ќ, Б., Научна књ<strong>и</strong>га, Београд,<br />

1986.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>м <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ЗАШТИТА НА РАСТЕНИЈАТА 241<br />

Предмет: МИКОЗИ (ЗФ00365 <strong>и</strong> ЗФ00530)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, (3+2) <strong>и</strong> VII, (3+2) часа<br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петар Јованчев<br />

асс. м-р Влад<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Стојановск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Воведување на студент<strong>и</strong>те во теоретско <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање на<br />

м<strong>и</strong>коз<strong>и</strong>те, распространетост, с<strong>и</strong>мптом<strong>и</strong>те на болест<strong>и</strong>те, б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на<br />

пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>те на болест<strong>и</strong>те <strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>те <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел предметот:<br />

Место на габ<strong>и</strong>те во ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>от свет. Штетност <strong>за</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те култур<strong>и</strong>.Основн<strong>и</strong><br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на ф<strong>и</strong>топатоген<strong>и</strong>те габ<strong>и</strong>: морфолог<strong>и</strong>ја, <strong>и</strong>схрана, еколошк<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong> развој, размножување (бесполово, полово). Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> номенклатура на<br />

габ<strong>и</strong>те: Царство: Fungi. Оддел I: Muxomycota, класа: Acrasiomycetes, Myxomycetes,<br />

Plasmodiophoromycetes. Оддел II: Eumycota. Пододдел I: Mastigpmycotina, клас<strong>и</strong>:<br />

Chytridiomycetes, Hyphochytridiomycetes, Oomycetes. Пододдел II: Zygomycotina,<br />

клас<strong>и</strong>: Zigomycetes, Trichomycetes. Pododdel III: Ascomycotina, клас<strong>и</strong>:<br />

Hemyascomycetes, Plectomycetes, Lobulbrniomycetes, Discomycetes. Пододдел IV:<br />

Basidiomycotina, клас<strong>и</strong>: Teliomycetes, Hymenomycetes, Gasteromycetes. Пододдел<br />

V: Deuteromycotina, клас<strong>и</strong>: Blastomycetes, Hyphomycetes, Coelomycetes.<br />

Ф<strong>и</strong>топатоген<strong>и</strong>те габ<strong>и</strong> се разработуваат од секој оддел <strong>и</strong> пододдел по класа, ред,<br />

фам<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ја, род <strong>и</strong> в<strong>и</strong>д кај <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те култур<strong>и</strong>: ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>, <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, фуражн<strong>и</strong>,<br />

град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>, овошн<strong>и</strong> <strong>и</strong> ло<strong>за</strong>та. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Лаборатор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>. Запознавање со морфолошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те<br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на одделн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те болест<strong>и</strong>.<br />

Распознавање на хербар<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран матер<strong>и</strong>јал. На теренск<strong>и</strong>те вежб<strong>и</strong> студент<strong>и</strong>те<br />

се <strong>за</strong>познаваат со болест<strong>и</strong>те кај одделн<strong>и</strong>те <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> култур<strong>и</strong>, пр<strong>и</strong>сутн<strong>и</strong> во<br />

нашата земја, како <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>за</strong> н<strong>и</strong>вно сузб<strong>и</strong>вање.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Ф. Пејч<strong>и</strong>новск<strong>и</strong>: Ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја (општ дел). М. Јос<strong>и</strong>фов<strong>и</strong>ќ: Пољопр<strong>и</strong>вредна<br />

ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја, Београд, 1964. М. Иванов<strong>и</strong>ќ: М<strong>и</strong>козе б<strong>и</strong>љака, Београд, 1992.<br />

Agrios: Plant Pathology, London, 1988, 1998. Singh. S. R.: Plant diseases. Oxford<br />

and IBN Publishimg CO., New Delhy, Bombay Calcuta, 1990. Предавања.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

242 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: СПЕЦИЈАЛНА ЕНТОМОЛОГИЈА I (ЗФ00366)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 4+3 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>ле Постоловск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Во наставата студент<strong>и</strong>те теоретск<strong>и</strong> <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чно ќе г<strong>и</strong> <strong>и</strong>зучуваат в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те на<br />

<strong>и</strong>нсект<strong>и</strong> од аспект на с<strong>и</strong>стематска пр<strong>и</strong>падност, б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> развој,<br />

распространување, значење, штеност, мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> сузб<strong>и</strong>вање <strong>и</strong> др.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Ф<strong>и</strong>логен<strong>и</strong>ја на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те, С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те, б<strong>и</strong>номна<br />

номенклатура, кодекс на зоолошката номенклатура. в<strong>и</strong>дот акко таксон,<br />

подв<strong>и</strong>д, д<strong>и</strong>вергентна <strong>и</strong> конвергентна еволуц<strong>и</strong>ја, ендемск<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>,<br />

зоогеограф<strong>и</strong>ја. Таксономск<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на редов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> на фам<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>и</strong>те во<br />

значајн<strong>и</strong> економск<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>.<br />

Apterygota: Protura, Collembola, Diplura, Thysanura.<br />

Pterygota: Ephemeroptera, Odonata, Orthoptera - Acrididae, Tettigonidae,<br />

gryllidae, gryllotalpidae; Phasmida, Dictyoptera - Blattidae, Mantidae; Isoptera,<br />

Dermaptera, Plecoptera, Psocoptera, Mallophaga, Anoplura, Thysanoptera,<br />

Heteroptera - Pentatomidae, Miridae, Nabidae, Tingittidae; Homoptera - Cicadina,<br />

Aphidina, Aleurodina, Psylina, Coccina; Neuroptera, Coleoptera - Carabiade,<br />

scarabaeidae, Elateridae, Buprestidae, Anobidae, Chrysomelidae, Bruchidae,<br />

Cerambicidae, Nitidulidae, Coccinelidae, Curculionidae, Scolytiade.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Таксономск<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> познавање на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те.<br />

Literatura:<br />

Lea Shmidt: Tablica za determinaciju insekata, Zagreb, 1970; D. Simova-Tosic:<br />

Tablice za odredjivanje insekata, Beograd, 1071; P. Vukasovic et. al. : Stetocine u<br />

skladistima, Novi Sad, 1972; D. Simova-Tosic: Prirucnik za posebnu entomologiju,<br />

Beograd, 1974; Grupa avtori: Prirucnik za izvestajno prognozne sluzbe u zastiti<br />

poljoprivrednih kultura, Beograd, 1983; Н. Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> сор.: Посебна<br />

ентомолог<strong>и</strong>ја (I <strong>и</strong> II дел), белград, 1985; Н. Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ, Д. С<strong>и</strong>мова-Тош<strong>и</strong>ќ:<br />

Посебна ентомолог<strong>и</strong>ја, Београд, 1987; M. Maceljski: Poljoprivredna<br />

entomologija, zagreb, 1999; Постоловск<strong>и</strong> <strong>и</strong> сор. (2000): Преглед на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong><br />

во Р. Македон<strong>и</strong>ја.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако студент<strong>и</strong>те ќе го апсолв<strong>и</strong>раат практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел.

ЗАШТИТА НА РАСТЕНИЈАТА 243<br />

Предмет: МЕНАЏМЕНТ НА РАСТИТЕЛНОТО ПРОИЗВОДСТВО<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00368)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>ле Пешевск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> едуц<strong>и</strong>ра студент<strong>и</strong>те во врска со управувањето <strong>и</strong> раководењето<br />

<strong>и</strong> <strong>за</strong> орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рањето на град<strong>и</strong>нарското <strong>и</strong> цвеќарското про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чност<strong>и</strong> на раст<strong>и</strong>телното про<strong>и</strong>зводство. Фактор<strong>и</strong> на<br />

раст<strong>и</strong>телното про<strong>и</strong>зводство. Орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање, одлучување, управување <strong>и</strong><br />

раководење на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства. План<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> проект<strong>и</strong>рање во<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства. Реон<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> спец<strong>и</strong>јал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја. Голем<strong>и</strong>на <strong>и</strong><br />

основн<strong>и</strong> пропорц<strong>и</strong><strong>и</strong> на земјоделското про<strong>и</strong>зводство. Мерење <strong>и</strong> оценување на<br />

<strong>и</strong>нтенз<strong>и</strong>вноста. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на средствата <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

стопанск<strong>и</strong> двор. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на мреж<strong>и</strong>те во стопанството. Рац<strong>и</strong>онална<br />

експлоатац<strong>и</strong>ја на средствата <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство. Норм<strong>и</strong>рање на трудот <strong>и</strong><br />

метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> норм<strong>и</strong>рање. Анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка процена на работн<strong>и</strong>те места <strong>и</strong> работ<strong>и</strong>те.<br />

Вкупен пр<strong>и</strong>ход <strong>и</strong> неговата расподела. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на работењето на<br />

земјоделското претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>е. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на поледелското про<strong>и</strong>зводство.<br />

Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на работн<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> во поледелското про<strong>и</strong>зводство.<br />

Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на ло<strong>за</strong>рското про<strong>и</strong>зводство. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на овоштарското<br />

про<strong>и</strong>зводство. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на работн<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> во ло<strong>за</strong>ро-овоштарското<br />

про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Операт<strong>и</strong>вен план. План <strong>за</strong> <strong>и</strong>звршување на работн<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong>. Утврдување на<br />

норма време <strong>и</strong> работен ефект. Рац<strong>и</strong>онална орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на основн<strong>и</strong>те<br />

работн<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> во раст<strong>и</strong>телното про<strong>и</strong>зводство.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства <strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на сточарското<br />

про<strong>и</strong>зводство. Галев, Арсовск<strong>и</strong>. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св. К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј" - Скопје,<br />

Скопје, 1990. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на поледелското про<strong>и</strong>зводство - практ<strong>и</strong>кум.<br />

Пешевск<strong>и</strong>, Анак<strong>и</strong>ев. Земјоделск<strong>и</strong> факултет, Скопје, 1995. Менаџмент во<br />

град<strong>и</strong>нарството <strong>и</strong> цвеќарството (автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> предавања). Пешевск<strong>и</strong>,<br />

Земјоделск<strong>и</strong> факултет, Скопје.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува одкако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на студент<strong>и</strong>те<br />

од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел од предметот.

244 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: БИОЦЕНОЛОГИЈА - ИЗБОРЕН (ЗФ00371)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ефт<strong>и</strong>м Анчев<br />

проф. д-р Петре Ивановск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Татјана Прентов<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Предметов се воведува <strong>за</strong> првпат пат на овој факултет <strong>и</strong> <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел<br />

проучување на <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те на ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>от свет од областа на ф<strong>и</strong>тоценолог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

зооценолог<strong>и</strong>ја. Студент<strong>и</strong>те треба да се <strong>за</strong>познаат со фундамент<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

метод<strong>и</strong>те на б<strong>и</strong>оценолог<strong>и</strong>јата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Б<strong>и</strong>оценолог<strong>и</strong>јата како наука, значење <strong>и</strong> поделба. Основ<strong>и</strong> <strong>и</strong> значење на<br />

ф<strong>и</strong>тоценолог<strong>и</strong>јата. С<strong>и</strong>неколог<strong>и</strong>ја на раст<strong>и</strong>телноста. Разв<strong>и</strong>ток на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те<br />

<strong>за</strong>едн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вната сред<strong>и</strong>на. Таксоном<strong>и</strong>ја. Позначајн<strong>и</strong> раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> оценување <strong>и</strong> подобрување на <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>те. Позначајн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> во<br />

раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

По<strong>и</strong>м <strong>за</strong> фауна <strong>и</strong> детерм<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ја. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на утврдување на квант<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от <strong>и</strong><br />

квал<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от состав на фауната на одреден б<strong>и</strong>отоп. Метод<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на<br />

фаун<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те <strong>и</strong>стражувања. Б<strong>и</strong>отоп, Б<strong>и</strong>оцено<strong>за</strong> <strong>и</strong> Агроекос<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>.<br />

Агроб<strong>и</strong>оцено<strong>за</strong> <strong>и</strong> Агроекос<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>оцено<strong>за</strong>, зооцено<strong>за</strong>, ентомоцено<strong>за</strong>.<br />

Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја на неко<strong>и</strong> зооценоз<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>: абудантност,<br />

дом<strong>и</strong>нантност, фрекфентност. Фаун<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка сл<strong>и</strong>чност помеѓу поед<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Дом<strong>и</strong>нантска <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>чност помеѓу ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Математ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> метод<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong> проучување во зооценолог<strong>и</strong>јата Соренсенов <strong>и</strong> Ранконенов број.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со позначајн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> во наш<strong>и</strong>те асоц<strong>и</strong>јац<strong>и</strong><strong>и</strong>. техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

метод<strong>и</strong> на ф<strong>и</strong>тоценолошк<strong>и</strong> сн<strong>и</strong>мања. Оценување на ф<strong>и</strong>тоценоз<strong>и</strong>те.<br />

Запознавање со метод<strong>и</strong>те <strong>за</strong> зооценолошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong>стражувања <strong>и</strong> со најразл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

зооценоз<strong>и</strong> во агрос<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>те, посебно на ентомоценоз<strong>и</strong>те на најважн<strong>и</strong>те<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> култур<strong>и</strong>. Презентац<strong>и</strong>ја на резултат<strong>и</strong>те од б<strong>и</strong>оценолошк<strong>и</strong>те<br />

<strong>и</strong>стражувања.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Пољопр<strong>и</strong>вредна ф<strong>и</strong>тоценолог<strong>и</strong>ја, Ковачев<strong>и</strong>ќ Ј., Загреб. 1971. Фуражно<br />

про<strong>и</strong>зводство, Ивановск<strong>и</strong> Р. П., Скопје 2000. Boloh: Die Londethive. Budapest<br />

1954. Станков<strong>и</strong>ќ: Еколог<strong>и</strong>ја ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>ња. Београд 1952. Т<strong>и</strong>схлер: Еколог<strong>и</strong>ја<br />

Москва 1975, Секул<strong>и</strong>ќ: Фауна Carabidae у Северној Бачк<strong>и</strong>. Докторска<br />

д<strong>и</strong>сертац<strong>и</strong>ја. Нов<strong>и</strong> Сад 1977; Анчев: Фауна Diptera Brachycera на пцен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> у<br />

Македон<strong>и</strong>ј<strong>и</strong> са посебн<strong>и</strong>м освртом на штетне врст<strong>и</strong>. Докторска д<strong>и</strong>сертац<strong>и</strong>ја<br />

Нов<strong>и</strong> Сад 1980.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се полага усмено, матер<strong>и</strong>јата од вежб<strong>и</strong> се колокв<strong>и</strong>ра преку проверка<br />

на практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те знаења.

ЗАШТИТА НА РАСТЕНИЈАТА 245<br />

Предмет: ЛОЗАРСТВО (ЗФ00536)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2 + 1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Звон<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Бож<strong>и</strong>нов<strong>и</strong>ќ<br />

доц. д-р Крум Бошков<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со под<strong>и</strong>гнување <strong>и</strong> одгледување на лозов<strong>и</strong><br />

насад<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Значење <strong>и</strong> улога на ло<strong>за</strong>рството. Орган<strong>и</strong> на в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е<br />

на еколошк<strong>и</strong>те услов<strong>и</strong>, размножување на в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>, под<strong>и</strong>гнување <strong>и</strong><br />

одгледување на лозов<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>. Агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong> ампелотехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> во<br />

ло<strong>за</strong>рството. Нач<strong>и</strong>н на кроење. Лозн<strong>и</strong> подлог<strong>и</strong>, трпезн<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>, в<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање со орган<strong>и</strong>те на в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>, нач<strong>и</strong>н на кроење <strong>и</strong><br />

распознавање на подлог<strong>и</strong>те <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>те.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Општо ло<strong>за</strong>рство. Петар Хр<strong>и</strong>стов, Ампелограф<strong>и</strong>ја. Звон<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Бож<strong>и</strong>нов<strong>и</strong>ќ<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

246 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ВИРОЗИ (ЗФ00531)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петар Јованчев<br />

асс. м-р Влад<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Стојановск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Воведување на студент<strong>и</strong>те во теоретско <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање на<br />

в<strong>и</strong>роз<strong>и</strong>те, распространетост, с<strong>и</strong>мптом<strong>и</strong>те на болест<strong>и</strong>те, особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на<br />

в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>те <strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>те <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел предметот:<br />

Вовед. Економска важност на в<strong>и</strong>русн<strong>и</strong>те <strong>за</strong>болувања. Морфолошк<strong>и</strong> особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на<br />

в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>те: обл<strong>и</strong>к <strong>и</strong> голем<strong>и</strong>на, градба на в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>те. Б<strong>и</strong>оф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на<br />

в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>те. Ант<strong>и</strong>ген<strong>и</strong> особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>те. Пр<strong>и</strong>рода <strong>и</strong> потекло на в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>те.<br />

В<strong>и</strong>русн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нфекц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Транслокац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>ја на в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>те во растен<strong>и</strong>јата.<br />

С<strong>и</strong>мптом<strong>и</strong> пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>кан<strong>и</strong> од раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>. Пренесување на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те<br />

в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>. Прененсување со вегетат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от пропагат<strong>и</strong>вен матер<strong>и</strong>јал. Механ<strong>и</strong>чко<br />

пренесување на в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>те. Пренесување со семето. Пренесување со <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

др. нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на пренесување. Номенклатура <strong>и</strong> клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>те.<br />

Спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong> пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>куван<strong>и</strong> од в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>те. В<strong>и</strong>русн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong> кај<br />

тутунот, в<strong>и</strong>русн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong> кај доматот, в<strong>и</strong>русн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong> на п<strong>и</strong>перката, в<strong>и</strong>русн<strong>и</strong><br />

болест<strong>и</strong> на т<strong>и</strong>квен<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>, в<strong>и</strong>русн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong> на крстоцветн<strong>и</strong>те, в<strong>и</strong>русн<strong>и</strong><br />

болест<strong>и</strong> на легум<strong>и</strong>ноз<strong>и</strong>те, в<strong>и</strong>русн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong> на шеќерната репа, в<strong>и</strong>русн<strong>и</strong><br />

болест<strong>и</strong> на ло<strong>за</strong>та <strong>и</strong> овошк<strong>и</strong>те. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на борба.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Распознавање на поважн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>русн<strong>и</strong> <strong>за</strong>болувања на хербар<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран матер<strong>и</strong>јал<br />

<strong>и</strong> во пр<strong>и</strong>рода. На теренск<strong>и</strong>те вежб<strong>и</strong> студент<strong>и</strong>те се <strong>за</strong>познаваат со в<strong>и</strong>русн<strong>и</strong>те<br />

<strong>за</strong>болувања кај одделн<strong>и</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> култур<strong>и</strong>, пр<strong>и</strong>сутн<strong>и</strong> во нашата земја, како<br />

<strong>и</strong> нач<strong>и</strong>нот на н<strong>и</strong>вното сузб<strong>и</strong>вање.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Д. Шут<strong>и</strong>ќ: В<strong>и</strong>розе б<strong>и</strong>љака, 1995, Београд. Б. Шут<strong>и</strong>ќ: В<strong>и</strong>розе б<strong>и</strong>лјака, 1983,<br />

Београд. Ф. Пејч<strong>и</strong>новск<strong>и</strong>: Земјоделска ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја:(општ дел), 1996.<br />

Agrios: Plant pathology, London, 1988, 1998. Предавања.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ЗАШТИТА НА РАСТЕНИЈАТА 247<br />

Предмет: СПЕЦИЈАЛНА ЕНТОМОЛОГИЈА II (ЗФ00532)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>ле Постоловск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Во наставата студент<strong>и</strong>те теоретск<strong>и</strong> <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чно ќе г<strong>и</strong> <strong>и</strong>зучуваат в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те на<br />

<strong>и</strong>нсект<strong>и</strong> од аспект на с<strong>и</strong>стематска пр<strong>и</strong>падност, б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> развој,<br />

распространување, значење, штеност, мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> сузб<strong>и</strong>вање <strong>и</strong> др.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Lepidoptera - Stigmellidae, Tineidae, Lithocolletidae, Hyponommeutidae, Sesiade,<br />

torthriciade, Bombicidae, Lasiocampidae, Saturnidae, Arctiiade, Noctuidae,<br />

Geometridae, Pieriade, Papilionidae; Diptera - Tipulidae, Culicidae, Cecidomyiade,<br />

Tabanidae, Bombicidae, Syrphidae, Trypetidae, Heliomyzidae, Opomyzidae,<br />

Agromyzidae, Chloropidae, Anthomyidae, Sarcophagidae, Tabanidae;<br />

Hymenoptera - Cephidae, Tenthredinidae, Ichneumonidae, Braconidae,<br />

Eurytomidae, Trichogramatidae, Cypnidae, Formicidae, Vespidae, Apidae,<br />

Bamsidae, Siphonaptera.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Таксономск<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> познавање на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Леа; Група автор<strong>и</strong>: Пр<strong>и</strong>руцн<strong>и</strong>к <strong>за</strong> <strong>и</strong>звестајно прогнозне слузбе у <strong>за</strong>ст<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

полјопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong>х култура, Београд, 1983; Н. Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> сор. : Посебна<br />

ентомолог<strong>и</strong>ја (I <strong>и</strong> II дел), белград, 1985; Н. Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ, Д. С<strong>и</strong>мова-Тош<strong>и</strong>ќ:<br />

Посебна ентомолог<strong>и</strong>ја, Београд, 1987; M. Maceljski: Poljoprivredna<br />

entomologija, Zagreb, 1999; Постоловск<strong>и</strong> <strong>и</strong> сор. (2000): Преглед на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong><br />

во Р. Македон<strong>и</strong>ја.<br />

Нач<strong>и</strong>на на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако студент<strong>и</strong>те ќе го апсолв<strong>и</strong>раат практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел.

248 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: СПЕЦИЈАЛНА ФИТОФАРМАЦИЈА (ЗООЦИДИ)<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00533)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>ле Постоловск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те детално во познавањето на зооц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те од<br />

хем<strong>и</strong>ско <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>родно потекло <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вната пр<strong>и</strong>мена во сузб<strong>и</strong>вањето на<br />

штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед, Акар<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>, Инсект<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong> - органохлор<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>, органофосфорн<strong>и</strong>,<br />

органосулфурн<strong>и</strong>, карбаматн<strong>и</strong>, ам<strong>и</strong>д<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, д<strong>и</strong>н<strong>и</strong>трофенол<strong>и</strong>, с<strong>и</strong>нтетск<strong>и</strong><br />

п<strong>и</strong>ретро<strong>и</strong>д<strong>и</strong>, бензо<strong>и</strong>луре<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>кот<strong>и</strong>но<strong>и</strong>д<strong>и</strong>, фен<strong>и</strong>лп<strong>и</strong>разол<strong>и</strong>, п<strong>и</strong>рол<strong>и</strong>, п<strong>и</strong>разол<strong>и</strong>,<br />

п<strong>и</strong>р<strong>и</strong>даз<strong>и</strong>нон<strong>и</strong>, кв<strong>и</strong>назол<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, сп<strong>и</strong>ноз<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong> од раст<strong>и</strong>телно потекло,<br />

ант<strong>и</strong>б<strong>и</strong>от<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, фум<strong>и</strong>гант<strong>и</strong>, репелент<strong>и</strong>, неорганск<strong>и</strong> <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>, с<strong>и</strong>нерг<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>,<br />

м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> масла, Родент<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>, Л<strong>и</strong>мац<strong>и</strong>д<strong>и</strong>, Ав<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>, Нематоц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>, Основ<strong>и</strong> на<br />

сем<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ската еколог<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те својства на зооц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те; отровност;<br />

перз<strong>и</strong>стентност, каренца <strong>и</strong> др.; мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> предострожност во про<strong>и</strong>зводството,<br />

пр<strong>и</strong>мената <strong>и</strong> <strong>и</strong>схраната на луѓето.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Постоловск<strong>и</strong> <strong>и</strong> сор. (2000): Преглед на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> во Р.<br />

Македон<strong>и</strong>ја; М<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ќ Н. (2000): Пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong> у пољопр<strong>и</strong>вред<strong>и</strong> <strong>и</strong> шумарство у СР<br />

Југослав<strong>и</strong>ј<strong>и</strong>; Станков<strong>и</strong>ќ (1977-84): Ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја Спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> део, Н. Сад.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако студент<strong>и</strong>те ќе го апсолв<strong>и</strong>раат практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел.

ЗАШТИТА НА РАСТЕНИЈАТА 249<br />

Предмет: СПЕЦИЈАЛНА ФИТОФАРМАЦИЈА (ХЕРБИЦИДИ)<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00534)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>рко М<strong>и</strong>хајловск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата на херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

н<strong>и</strong>вната рац<strong>и</strong>онална пр<strong>и</strong>мена во сузб<strong>и</strong>вањето на плевел<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Место, значење <strong>и</strong> употреба на херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на<br />

херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те. Дер<strong>и</strong>ват<strong>и</strong> на фенокс<strong>и</strong> карбонск<strong>и</strong>те к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Комб<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />

херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong> на фенокс<strong>и</strong> карбонск<strong>и</strong>те к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong> со друг<strong>и</strong> херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Дер<strong>и</strong>ват<strong>и</strong><br />

на аромат<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те карбонск<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Естр<strong>и</strong> на ар<strong>и</strong>локс<strong>и</strong>фенокс<strong>и</strong>алканск<strong>и</strong>те<br />

к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Ц<strong>и</strong>клохексанон<strong>и</strong>. Им<strong>и</strong>дазон<strong>и</strong>лон<strong>и</strong>. Органофосфорн<strong>и</strong> херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>.<br />

Бензон<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. П<strong>и</strong>р<strong>и</strong>д<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Урац<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. П<strong>и</strong>р<strong>и</strong>даз<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Карбам<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Комб<strong>и</strong>нац<strong>и</strong><strong>и</strong> на<br />

карбам<strong>и</strong>д<strong>и</strong> со друг<strong>и</strong> херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Карбамат<strong>и</strong>. Тр<strong>и</strong>аз<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Комб<strong>и</strong>нац<strong>и</strong><strong>и</strong> на<br />

тр<strong>и</strong>аз<strong>и</strong>н<strong>и</strong> со друг<strong>и</strong> херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Д<strong>и</strong>н<strong>и</strong>троан<strong>и</strong>л<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Ан<strong>и</strong>л<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Ам<strong>и</strong>д<strong>и</strong>.<br />

Сулфон<strong>и</strong>луре<strong>и</strong>. Друг<strong>и</strong> херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Ф<strong>и</strong>тотокс<strong>и</strong>чност. Преглед на херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong> по<br />

култур<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање на студент<strong>и</strong>те со ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чкте <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те својства на<br />

херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те. Отровност, перз<strong>и</strong>стентност, каренца <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

предострожност пр<strong>и</strong> н<strong>и</strong>вната употреба.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Васкрс<strong>и</strong>је, Ј: Херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Научна кн<strong>и</strong>га. Београд. 1985. Станков<strong>и</strong>ќ, А.:<br />

Ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја (I, II, III <strong>и</strong> IV дел). Друштво <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та б<strong>и</strong>ља СР Срб<strong>и</strong>је. Нов<strong>и</strong><br />

Сад. 1972.Постоловск<strong>и</strong>, М <strong>и</strong> др.: Преглед на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> во<br />

Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. Скопје. 2000. М<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ќ, Н.: Пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong> у пољопр<strong>и</strong>вред<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

шумарство у СР Југослав<strong>и</strong>ј<strong>и</strong>. 2000.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако ќе се полож<strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот.

250 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: СПЕЦИЈАЛНА ФИТОФАРМАЦИЈА (ФУНГИЦИДИ)<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00535)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петар Јованчев<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во теоретск<strong>и</strong> <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> познавања<br />

спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те, спектарот на дејството на<br />

одделн<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> формулац<strong>и</strong><strong>и</strong> во сузб<strong>и</strong>вањето на патоген<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong><br />

н<strong>и</strong>вната рац<strong>и</strong>онална пр<strong>и</strong>мена.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел предметот:<br />

Вовед. Место <strong>и</strong> значење на посебната ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те.<br />

Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те (фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>, бактер<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>, ант<strong>и</strong>септ<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>).<br />

Намена: Бакарн<strong>и</strong> соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>ја, сулфур <strong>и</strong> сулфурн<strong>и</strong> соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>ја, т<strong>и</strong>о <strong>и</strong><br />

д<strong>и</strong>т<strong>и</strong>окарбамат<strong>и</strong>, меркаптан<strong>и</strong>, стробул<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> др. Контактн<strong>и</strong> <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>м на дејство <strong>и</strong> рез<strong>и</strong>стентност на патоген<strong>и</strong>те према<br />

фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те. Ант<strong>и</strong>б<strong>и</strong>от<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вната пр<strong>и</strong>мена како фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong> <strong>и</strong> бактер<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чко-хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на<br />

н<strong>и</strong>внта пр<strong>и</strong>мена. До<strong>за</strong> <strong>и</strong> концентрац<strong>и</strong>ја. Работен раствор, емулз<strong>и</strong>ја, суспенз<strong>и</strong>ја<br />

<strong>за</strong> прскање, пр<strong>и</strong>мена на праш<strong>и</strong>ва <strong>и</strong> гранул<strong>и</strong>. Фенофаз<strong>и</strong> на трет<strong>и</strong>рање на<br />

одделн<strong>и</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> култур<strong>и</strong>. Одредување на <strong>и</strong>нтенз<strong>и</strong>тетот на нападот од<br />

одделн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на болест<strong>и</strong>. Одредување на еф<strong>и</strong>касноста на одделн<strong>и</strong><br />

фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong> во сузб<strong>и</strong>вањето на даден<strong>и</strong> патоген<strong>и</strong>. На теренск<strong>и</strong>те вежб<strong>и</strong><br />

студент<strong>и</strong>те се <strong>за</strong>познаваат со нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на пр<strong>и</strong>мената на фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те<br />

маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>за</strong> апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја, одредувањето на до<strong>за</strong>та <strong>и</strong> концентрац<strong>и</strong>јата,<br />

постапката со амбалачата, последн<strong>и</strong>те роков<strong>и</strong> на трет<strong>и</strong>рање.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Ј. К<strong>и</strong>шпат<strong>и</strong>ќ: Фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>, Загреб, 1976. Постоловск<strong>и</strong> <strong>и</strong> др.: Преглед на<br />

пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> во Македон<strong>и</strong>ја, 2000, Скопје. А. Станков<strong>и</strong>ќ:<br />

Спец<strong>и</strong>јална ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја, I, II, III, IV дел, Нов<strong>и</strong> Сад, 1972. Предавања.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот:<br />

Се полага устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ЗАШТИТА НА РАСТЕНИЈАТА 251<br />

Предмет: БАКТЕРИОЗИ (ЗФ00632)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 2 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: д-р Саша М<strong>и</strong>трев<br />

асс. м-р Влад<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Стојановск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Воведување на студент<strong>и</strong>те во теоретско <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање на<br />

бактер<strong>и</strong>оз<strong>и</strong>те, распространетост, с<strong>и</strong>мптом<strong>и</strong>те на болест<strong>и</strong>те, б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на<br />

пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>те на болест<strong>и</strong>те <strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>те <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел предметот:<br />

Идент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја /д<strong>и</strong>јагно<strong>за</strong> на ф<strong>и</strong>топатоген<strong>и</strong>те бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Општ<strong>и</strong><br />

м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. Оп<strong>и</strong>с <strong>и</strong> клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>рање на с<strong>и</strong>мптом<strong>и</strong>те на<br />

<strong>за</strong>болувањето. М<strong>и</strong>кроскопска техн<strong>и</strong>ка. Изолац<strong>и</strong>ја. Утврдување на<br />

морфолошк<strong>и</strong>те, одгледувачк<strong>и</strong>те, патоген<strong>и</strong>те, б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те, серолошк<strong>и</strong>те,<br />

генетск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> др. карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. Таксоном<strong>и</strong>ја. Нумеролошка анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на<br />

фенот<strong>и</strong>пск<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. Карактер<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање на ф<strong>и</strong>топатоген<strong>и</strong>те бактер<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

со помош на ДНК. Чување на <strong>и</strong>зол<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

Спец<strong>и</strong>јална ф<strong>и</strong>тобактер<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја: Проучување на поважн<strong>и</strong>те ф<strong>и</strong>топатоген<strong>и</strong><br />

бактер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја од родов<strong>и</strong>те: Pseudomonas, Xanthomonas,<br />

Erwinia, Agrobacterium, Clavibacter, Ralstonia, Xylella, Acetobacter, Acidovorax,<br />

Arthrobacter, Bacillus, Burkhoplderia, Clostridium, Curtobacterium, Pantoea <strong>и</strong> др.<br />

Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на сузб<strong>и</strong>вање: Еп<strong>и</strong>дем<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја. Проценка на штет<strong>и</strong>те. Метод<strong>и</strong> на<br />

прогно<strong>за</strong>. Проф<strong>и</strong>лакса-превент<strong>и</strong>ва. Карант<strong>и</strong>. Агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> на борба.<br />

Проф<strong>и</strong>лакт<strong>и</strong>чко-терапевск<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> на борба. Механ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> на борба.<br />

Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> на борба. Бактер<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>, ант<strong>и</strong>б<strong>и</strong>от<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>тонц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong><br />

метод на борба. Рез<strong>и</strong>стентност кај бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

М<strong>и</strong>кроскопска техн<strong>и</strong>ка, <strong>и</strong>золац<strong>и</strong>ја, одгледување, чување. Запознавање со<br />

морфолошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на одделн<strong>и</strong>те бактер<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те болест<strong>и</strong>. На теренск<strong>и</strong>те вежб<strong>и</strong> студент<strong>и</strong>те се<br />

<strong>за</strong>познаваат со бактер<strong>и</strong>оз<strong>и</strong>те кај <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те култур<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М. Арсен<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ: Бактер<strong>и</strong>озе б<strong>и</strong>љака, Нов<strong>и</strong> Сад, 1997. М. Јос<strong>и</strong>фов<strong>и</strong>ќ:<br />

Пољопр<strong>и</strong>вредна ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја, Београд, 1964. Agrios: Plant Pathology,<br />

London, 1988, 1998. Предавања.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

252 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: СПЕЦИЈАЛНА ЗООЛОГИЈА (АКАРОЛОГИЈА, НЕМАТОЛОГИЈА,<br />

ОРНИТОЛОГИЈА, РОДЕНТОЛОГИЈА) (ЗФ00633)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 4 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Стан<strong>и</strong>слава Ла<strong>за</strong>ревска<br />

д-р Слободан Банџо<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со штеточ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те култур<strong>и</strong> од<br />

класата на пајац<strong>и</strong>те Arachnoidea, нематод<strong>и</strong>те Nematelmintes, пт<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те Aves,<br />

глодар<strong>и</strong>те Rodentia (Mammalia).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. АКАРОЛОГИЈА: Морфолог<strong>и</strong>ја (надворешна градба), анатом<strong>и</strong>ја<br />

(внатрешна градба). Размножување <strong>и</strong> разв<strong>и</strong>ток. С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на класата<br />

Aracnoidea <strong>и</strong> штетн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те култур<strong>и</strong>: Ред: Aacarina: подред:<br />

Notostigmata; подред: Holothyroidea; подред: Parasitiformes: (фам. Phytoseiidae);<br />

подред: Trombidiformes (фам. Tetranichidae, фам. Bryobiidae фам. Tenuipalpidae,<br />

фам. Tarsonemidae, фам. Eriophyidae, фам. Stigmaeidae); подред: Sarcoptiformeс<br />

(фам. Acaridae). НЕМАТОЛОГИЈА: Морфолог<strong>и</strong>ја (надворешна градба), анатом<strong>и</strong>ја<br />

(внатрешна градба). Размножување <strong>и</strong> разв<strong>и</strong>ток. С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на класата<br />

Nematelmintes <strong>и</strong> штетн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те култур<strong>и</strong>: Ред: Tylenchida: (род:<br />

Heterodera, Meloidoginae, Radopholus, Rotylenchus, Paratylenchus, Criconemoides,<br />

Aphelenchoides, Ditylenchus, Pratylenchus, Anguina, Xiphinema, Rotylenchus,<br />

Tylenchorhynchus, Hoplolaimus). РОДЕНТОЛОГИЈА: Морфолог<strong>и</strong>ја (надворешна<br />

градба), анатом<strong>и</strong>ја (внатрешна градба). Размножување <strong>и</strong> разв<strong>и</strong>ток. С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка<br />

на класата Rodentia <strong>и</strong> штетн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те култур<strong>и</strong>: Ред: Cricetidae:<br />

(род: Apodemus, Microtus, Arvicola, Citellus, Cricetus, Spalax, Lepus, Ondatra,<br />

Ratus). ПОЛЖАВИ: Морфолог<strong>и</strong>ја (надворешна градба), анатом<strong>и</strong>ја (внатрешна<br />

градба). Размножување <strong>и</strong> разв<strong>и</strong>ток. С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на класата Gastropoda <strong>и</strong> штетн<strong>и</strong><br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те култур<strong>и</strong>.: род: Derocerus, Limax, Arion, Helix.<br />

ОРНИТОЛОГИЈА: Морфолог<strong>и</strong>ја (надворешна градба), анатом<strong>и</strong>ја (внатрешна<br />

градба). Размножување <strong>и</strong> разв<strong>и</strong>ток. С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на класата Aves. (род:<br />

Cornus, Pastor, Paser).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање на студент<strong>и</strong>те со штеточ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те<br />

култур<strong>и</strong> од клас<strong>и</strong>те на пајац<strong>и</strong>те, нематод<strong>и</strong>те, глувц<strong>и</strong>те, полжав<strong>и</strong>те <strong>и</strong> пт<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

П. Вукасов<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> сор.: Штеточ<strong>и</strong>не у б<strong>и</strong>љној про<strong>и</strong>зводњ<strong>и</strong> (I <strong>и</strong> II дел), Београд, 1964.<br />

К. Добр<strong>и</strong>војев<strong>и</strong>ќ, Р. Петанов<strong>и</strong>ќ: Основ<strong>и</strong> акаролог<strong>и</strong>је.Белград, 1981. Ј. Шапкарев:<br />

Зоолог<strong>и</strong>ја на без рбетн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>, Скопје, 1991. I. Matonichkin: Zoologija<br />

evertebrata, Zagreb, 1970. M.Maceqski, J. Igrc: Entomologija: 1991. М. Мацељск<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

сурадн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: Зашт<strong>и</strong>та поврќа од штеточ<strong>и</strong>на, Загреб, 1997. Н. Ѓук<strong>и</strong>ќ, С. Малет<strong>и</strong>н:<br />

Полјопр<strong>и</strong>вредна зоолог<strong>и</strong>ја са еколог<strong>и</strong>јом, Нов<strong>и</strong> Сад, 1998. М. Мацелјск<strong>и</strong>:<br />

Пољопр<strong>и</strong>вредна ентомолог<strong>и</strong>ја, Загреб, 1999. М. Постоловск<strong>и</strong>, Ф. Пејч<strong>и</strong>новск<strong>и</strong>, Т.<br />

Костов, Р. Накова: Преглед на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> во Републ<strong>и</strong>ка<br />

Македон<strong>и</strong>ја Скопје, 2000.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот: Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ЗАШТИТА НА РАСТЕНИЈАТА 253<br />

Предмет: БИОЛОШКА БОРБА И ДРУГИ НЕПЕСТИЦИДНИ МЕРКИ (ЗФ00634)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ефт<strong>и</strong>м Анчев<br />

д-р Слободан Банџо<br />

Цел на предметот:<br />

Б<strong>и</strong>олошка борба <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те непест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>дн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>во борба прот<strong>и</strong>в б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong><br />

штетн<strong>и</strong>те агенс<strong>и</strong> е многу значаен дел од <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата на растен<strong>и</strong>јата, особено<br />

во актуелн<strong>и</strong>от момент кога сознан<strong>и</strong>јата <strong>за</strong> негат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те реперкус<strong>и</strong><strong>и</strong> од<br />

пр<strong>и</strong>мената на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те се јасн<strong>и</strong> <strong>и</strong> тенденц<strong>и</strong>јата <strong>за</strong> н<strong>и</strong>вното спречуавње е<br />

голема. Цел на овој предмет е студент<strong>и</strong>те да г<strong>и</strong> анучат с<strong>и</strong>те спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чност<strong>и</strong><br />

на б<strong>и</strong>олошката борба <strong>и</strong> да научат практ<strong>и</strong>чно да ја <strong>и</strong>зведуваат. Покрај тоа цел<br />

на предметот е студент<strong>и</strong>те да се <strong>за</strong>познаат <strong>и</strong> со друг<strong>и</strong>те непест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>дн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong><br />

во борба прот<strong>и</strong>в б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> штетн<strong>и</strong>те агенс<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед, Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја на Б<strong>и</strong>олошката борба прот<strong>и</strong>в штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, Б<strong>и</strong>олошка борба<br />

прот<strong>и</strong>в пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на болест<strong>и</strong>, Б<strong>и</strong>олошка борба прот<strong>и</strong>в плевел<strong>и</strong>. Орган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong><br />

што се пр<strong>и</strong>менуваат во б<strong>и</strong>олошката борба: предатор<strong>и</strong>, параз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>, габ<strong>и</strong>,<br />

бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>, в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>. Coccinellidae, Syrphidae, Chrysopiade, Acarina, Braconidae,<br />

Ichneumonidae. Пр<strong>и</strong>мерот на Encarsia <strong>и</strong> Trialeuroides vaporiarum. Б<strong>и</strong>олошка<br />

борба во <strong>за</strong>творен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong>: оранжер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> пластен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. економск<strong>и</strong> аспект<strong>и</strong> на<br />

б<strong>и</strong>олошката борба. Агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> во борба прот<strong>и</strong>в б<strong>и</strong>лошк<strong>и</strong> штетн<strong>и</strong>те<br />

агенс<strong>и</strong>: плодоред, роков<strong>и</strong> на се<strong>и</strong>дба, ѓубрење, пр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рање на култур<strong>и</strong>те,<br />

механ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>. Избор <strong>и</strong> селекц<strong>и</strong>ја на отпорн<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>. Пр<strong>и</strong>мерот<br />

на Phyloxera vastatrix. Перспект<strong>и</strong>в<strong>и</strong> на генет<strong>и</strong>ката <strong>и</strong> селекц<strong>и</strong>јата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

На вежб<strong>и</strong>те студент<strong>и</strong>те особено ќе се <strong>за</strong>познаваат со детерм<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>јата на<br />

ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> што се употребуваат во б<strong>и</strong>олошката борба.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Kovacevic: Entomologija I i II; Vukasovic et alt: Stetocine u biljnoj proizvodnji:<br />

Tanasijevic, Simova-Tosic, Анчев: Општа ентомолог<strong>и</strong>ја; Maceljski: Opsta<br />

fitofarmacija; Josifovic: Ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја; Пејч<strong>и</strong>новск<strong>и</strong>: Ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се полага усмено откако претходно студент<strong>и</strong>те на колокв<strong>и</strong>ум ќе г<strong>и</strong><br />

апсолв<strong>и</strong>раат практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те знаења.

254 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ИНТЕГРАЛНА ЗАШТИТА НА РАСТЕНИЈАТА (ЗФ00635)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 3+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>ле Постоловск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во познавањето на <strong>и</strong>нтегралн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> во<br />

<strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та од штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, болест<strong>и</strong> <strong>и</strong> плевел<strong>и</strong> во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата на растен<strong>и</strong>јата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед во <strong>и</strong>нтегрална <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на растен<strong>и</strong>јата. Основн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>; Мерк<strong>и</strong> на<br />

<strong>и</strong>нтегралната <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та; Прогноз<strong>и</strong>рање на штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те, болест<strong>и</strong>те <strong>и</strong> плевел<strong>и</strong>те,<br />

метод<strong>и</strong>, орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на Прогнозна служба. Б<strong>и</strong>олошка борба. Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> во<br />

б<strong>и</strong>олошката борба. Болест<strong>и</strong> кај <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те (в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>, бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>, б<strong>и</strong>опрепарат<strong>и</strong>,<br />

габ<strong>и</strong>, р<strong>и</strong>кец<strong>и</strong><strong>и</strong>, протозо<strong>и</strong>, нематод<strong>и</strong>). Кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>. Кор<strong>и</strong>стење на<br />

пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те во <strong>и</strong>нтегралната борба. Кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> <strong>за</strong> кор<strong>и</strong>стење на<br />

пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те. Кор<strong>и</strong>стење на економск<strong>и</strong> прагов<strong>и</strong> во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата. Техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на<br />

апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја. Модел<strong>и</strong> на <strong>и</strong>нтегрална <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на растен<strong>и</strong>јата: Интегрална<br />

<strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>, град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>, фуражн<strong>и</strong>, <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, во<br />

<strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong>те простор<strong>и</strong> (оранжер<strong>и</strong><strong>и</strong>, пластен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> складов<strong>и</strong>). Интегрална<br />

<strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та во овоштарството <strong>и</strong> в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>, <strong>и</strong> декорат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање на кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong> (предатор<strong>и</strong> <strong>и</strong> параз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>), нематод<strong>и</strong>,<br />

пајач<strong>и</strong>ња, бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>, габ<strong>и</strong>; С<strong>и</strong>мулац<strong>и</strong>ја на модел<strong>и</strong> од ИЗР на култур<strong>и</strong>те.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Ciglar (1988): Integralna zastita vocaka i vinove loze, Zagreb;Kolektiv autora:<br />

Prirucnik izvestajne i prognozne sluzbe zastite poljoprivrednih kultura, Beograd,<br />

1983; А. Хар<strong>и</strong><strong>за</strong>нов, Т. Бабр<strong>и</strong>кова: Б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>чна борба срешу непр<strong>и</strong>јател<strong>и</strong>те по<br />

растен<strong>и</strong>јата, Соф<strong>и</strong>ја, 1990; Working group: Integrated protection in fruit orchards,<br />

WPRS Bulletin, 1990; Working group: Integrated Plant Protection in Orchards,<br />

general principles, guidelines and standards, WPRS Bulletin, 1991; Д.<br />

Гвозденов<strong>и</strong>ќ: Савремена про<strong>и</strong>зводња јабуке, крушке <strong>и</strong> дуње, Нов<strong>и</strong> Сад, 1993;<br />

GTZ, Integral Pest Management, 1996; N. Djukic, S. Maletin: Poljoprivredna<br />

zoologija sa ekologijom, Novi Sad, 1998.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако студент<strong>и</strong>те ќе го апсолв<strong>и</strong>раат практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел.

ЗАШТИТА НА РАСТЕНИЈАТА 255<br />

Предмет: ЗАШТИТА НА РАСТЕНИЈАТА ВО ЕКО-ЗЕМЈОДЕЛСКОТО<br />

ПРОИЗВОДСТВО - ИЗБОРЕН (ЗФ00636)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>ле Постоловск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во познавањето на б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> друг<strong>и</strong><br />

непест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>дн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата на култур<strong>и</strong>те од штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, болест<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

плевел<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед, Основн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>, Мерк<strong>и</strong> во еко-земјоделското про<strong>и</strong>зводство;<br />

агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, <strong>за</strong>конск<strong>и</strong>, механ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>. Прогно<strong>за</strong> на<br />

штен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те, болест<strong>и</strong>те <strong>и</strong> плевел<strong>и</strong>те, Прагов<strong>и</strong> во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на култур<strong>и</strong>те.<br />

Кор<strong>и</strong>стење на дозволен<strong>и</strong> органск<strong>и</strong> <strong>и</strong> неорганск<strong>и</strong> матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong> во екоземјоделското<br />

про<strong>и</strong>зводство. Модел<strong>и</strong> на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на растен<strong>и</strong>јата во екоземјоделското<br />

про<strong>и</strong>зводство на ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>, град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>, фуражн<strong>и</strong>, <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

култур<strong>и</strong>, <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong> (пластен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, оранжер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> складов<strong>и</strong>),<br />

овоштарство, в<strong>и</strong>нова ло<strong>за</strong> <strong>и</strong> декорат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако студент<strong>и</strong>те ќе го апсолв<strong>и</strong>раат практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел.

256 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ЗАШТИТА НА СКЛАДИРАНИ ПРОИЗВОДИ - ИЗБОРЕН (ЗФ00638)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 2 + 1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Стан<strong>и</strong>слава Ла<strong>за</strong>ревска<br />

проф. д-р Петар Јованчев<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со штеточ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на склад<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> <strong>и</strong> тоа в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те од клас<strong>и</strong>те Insecta, Arachnoidea,<br />

Rodentia, како <strong>и</strong> со пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>те на болест<strong>и</strong>те на склад<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong><br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> <strong>и</strong> можност<strong>и</strong>те <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Стопанско значење на склад<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>те штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Склад<strong>и</strong>шн<strong>и</strong> штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од<br />

класата Insecta: (Dictyoptera, Coleoptera, Lepidoptera, Diptera). Склад<strong>и</strong>шн<strong>и</strong><br />

штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од класата Arachnoidea. Склад<strong>и</strong>шн<strong>и</strong> штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од класата Rodentia.<br />

Сузб<strong>и</strong>вање на склад<strong>и</strong>шн<strong>и</strong> штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Инд<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> (превент<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>) мерк<strong>и</strong> на<br />

зузб<strong>и</strong>вање. Д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> на сузб<strong>и</strong>вање (ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>,<br />

фум<strong>и</strong>гац<strong>и</strong>ја). Законск<strong>и</strong> проп<strong>и</strong>с<strong>и</strong> <strong>за</strong> сузб<strong>и</strong>вање на склад<strong>и</strong>шн<strong>и</strong> штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на болест<strong>и</strong> на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> (продукт<strong>и</strong>) после берба<br />

(жетва) на склад<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Значење на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те болест<strong>и</strong> после<br />

бербата (жетва). Пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на гн<strong>и</strong>ењето на овошн<strong>и</strong>те плодов<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>: Alternaria, Botrytis, Fusarium, Geotrichum, Sclerotinia.<br />

Сузб<strong>и</strong>вање на пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>те на овошн<strong>и</strong>те плодов<strong>и</strong> <strong>и</strong> град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на гн<strong>и</strong>ење на зрнест<strong>и</strong>те <strong>и</strong> легум<strong>и</strong>нозн<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>: Aspergillus,<br />

Penicillium. М<strong>и</strong>котокс<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> м<strong>и</strong>котокс<strong>и</strong>коз<strong>и</strong>. Сузб<strong>и</strong>вање на пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>те на<br />

гн<strong>и</strong>ењето на зрнест<strong>и</strong>те <strong>и</strong> легум<strong>и</strong>нозн<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање со штеточ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те во склад<strong>и</strong>штата преку препар<strong>и</strong>ран<br />

матер<strong>и</strong>јал <strong>и</strong> со посета на склад<strong>и</strong>шта. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на склад<strong>и</strong>штата <strong>и</strong><br />

мерк<strong>и</strong>те <strong>за</strong> сузб<strong>и</strong>вање на штеточ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Б. Ил<strong>и</strong>ќ: Штеточ<strong>и</strong>не склад<strong>и</strong>шта, Београд, 1961. П. Вукасов<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> сор.: Штеточ<strong>и</strong>не у<br />

б<strong>и</strong>љној про<strong>и</strong>зводњ<strong>и</strong> (I <strong>и</strong> II дел), Београд, 1964. П. Вукасов<strong>и</strong>ќ ет.ал. Штеточ<strong>и</strong>не у<br />

склад<strong>и</strong>шт<strong>и</strong>ма. Нов<strong>и</strong> Сад. 1972. Н. Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> сор.: Посебна ентомолог<strong>и</strong>ја (I <strong>и</strong> II<br />

дел), Белград, 1985. Н. Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ, Д. С<strong>и</strong>мова-Тош<strong>и</strong>ќ: Посебна ентомолог<strong>и</strong>ја,<br />

Београд, 1987. George, N.Agrios: Plant patology, Third Edition, Academic press, inc.,<br />

New York, London, 1988. М.Мацељск<strong>и</strong>, Ј. Игрц: Ентомолог<strong>и</strong>ја, Загреб, 1991. М.<br />

Мацељск<strong>и</strong>: Пољопр<strong>и</strong>вредна ентомолог<strong>и</strong>ја, Загреб, 1999. М. Постоловск<strong>и</strong>, Ф.<br />

Пејч<strong>и</strong>новск<strong>и</strong>, Т. Костов, Р. Накова: Преглед на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> во<br />

Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја Скопје, 2000.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ЗАШТИТА НА РАСТЕНИЈАТА 257<br />

Предмет: ЗАШТИТА НА РАСТЕНИЈАТА ВО ЗАТВОРЕНИ ПРОСТОРИ<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00637)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 2 + 1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Стан<strong>и</strong>слава Ла<strong>за</strong>ревска<br />

д-р Слободан Банџо<br />

проф. д-р Петар Јованчев<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со штеточ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те (болест<strong>и</strong> <strong>и</strong> штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>) на<br />

град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong> <strong>и</strong> декорат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја во <strong>за</strong>творен<strong>и</strong>те простор<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Стопанско значење на штоточ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те во <strong>за</strong>твореното град<strong>и</strong>нарско<br />

про<strong>и</strong>зводство. Пол<strong>и</strong>фагн<strong>и</strong> штетн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>. Штетн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong> кај плодов<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong><br />

(домат, црн патл<strong>и</strong>џан, п<strong>и</strong>пер, крастав<strong>и</strong>ца) во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong>. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

сузб<strong>и</strong>вање на штетн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>. Штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> на град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја од<br />

клас<strong>и</strong>те Arachnoidea, Nematelmintes, Gastropoda <strong>и</strong> Rodentia. Штеточ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> кај<br />

декорат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та. Стопанско значење<br />

на болест<strong>и</strong>те во <strong>за</strong>творено град<strong>и</strong>нарско про<strong>и</strong>зводство. Пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на болест<strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong> про<strong>и</strong>зводство на расад: Pythium spp., Rhizoctonia, Alternaria, Phytophthora <strong>и</strong> др.<br />

Дез<strong>и</strong>нфекц<strong>и</strong>ја на почвата <strong>и</strong> семето. Зашт<strong>и</strong>та на расадот. Болест<strong>и</strong> на п<strong>и</strong>перката,<br />

доматот <strong>и</strong> патл<strong>и</strong>џанот: Гн<strong>и</strong>ење на коренот <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>земн<strong>и</strong>от дел на стеблото<br />

(Phytophthora, Rhizoctonia, Sclerotinia, Botrytis, Pyrenochaeta); Некроз<strong>и</strong> на<br />

спроводното тк<strong>и</strong>во (Verticillium, Fusarium); Локалн<strong>и</strong> некроз<strong>и</strong> на надземн<strong>и</strong>те<br />

раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong> (Phytophthora, Alternaria, Sclerotinia, Cladosporium, Leveillula);<br />

Непараз<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong>. Зашт<strong>и</strong>та во текот на вегетац<strong>и</strong>јата. Болест<strong>и</strong> на<br />

крастав<strong>и</strong>цата. Гн<strong>и</strong>ење на коренот <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>земн<strong>и</strong>от дел на стеблото (Pythium,<br />

Phytophthora, Sclerotinia, Rhizoctonia, Fusarium); Некроз<strong>и</strong> на спроводното тк<strong>и</strong>во<br />

(Fusarium, Verticillium, Erwinia); Локалн<strong>и</strong> некроз<strong>и</strong> на надземн<strong>и</strong>те раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong><br />

(Colletotrichum, Erisiphe, Sphaerotheca, Pseudoperanospora); Мо<strong>за</strong><strong>и</strong>к, жолт<strong>и</strong>ца <strong>и</strong><br />

деформац<strong>и</strong><strong>и</strong> на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>. Зашт<strong>и</strong>та во текот на вегетац<strong>и</strong>јата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање со штеточ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> декорат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />

растен<strong>и</strong>ја во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong>. Посета на оранжер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> пластен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

П. Вукасов<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> сор.: Штеточ<strong>и</strong>не у б<strong>и</strong>љној про<strong>и</strong>зводњ<strong>и</strong> (I <strong>и</strong> II дел), Београд, 1964.<br />

Н. Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> сор.: Посебна ентомолог<strong>и</strong>ја (I <strong>и</strong> II дел), Белград, 1985. Н.<br />

Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ, Д. С<strong>и</strong>мова-Тош<strong>и</strong>ќ: Посебна ентомолог<strong>и</strong>ја, Београд, 1987. Ж. Алекс<strong>и</strong>ќ<br />

ет ал.: Болест<strong>и</strong> поврќа <strong>и</strong> њ<strong>и</strong>хово сузб<strong>и</strong>јање, Нол<strong>и</strong>т. Београд. 1990. М.Мацељск<strong>и</strong>,<br />

Ј. Игрц: Ентомолог<strong>и</strong>ја: 1991. М. Мацељск<strong>и</strong> <strong>и</strong> сурадн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: Зашт<strong>и</strong>та поврќа од<br />

штеточ<strong>и</strong>на, Загреб, 1997. М. Мацељск<strong>и</strong>: Пољопр<strong>и</strong>вредна ентомолог<strong>и</strong>ја, Загреб,<br />

1999. М. Постоловск<strong>и</strong>, Ф. Пејч<strong>и</strong>новск<strong>и</strong>, Т. Костов, Р. Накова: Преглед на<br />

пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> во Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја, Скопје, 2000.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

NASOKA - ISKORISTUVAWE, UREDUVAWE I<br />

ZA[TITA NA PO^VITE I VODITE

260 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

I семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

II семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

1. Хем<strong>и</strong>ја 5+3 100 1. Ботан<strong>и</strong>ка 4+4 107<br />

2. Математ<strong>и</strong>ка 2+2 101 2. Зоолог<strong>и</strong>ја 2+2 108<br />

3. Агрокл<strong>и</strong>матолог<strong>и</strong>ја 2+2 102 3. Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја 3+2 109<br />

4. Развој на хуман<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong> 2+0 103 4. Еколог<strong>и</strong>ја 3+2 110<br />

5. Стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка 2+2 104 5. Основ<strong>и</strong> на економ<strong>и</strong>ја 3+0 111<br />

6. Основ<strong>и</strong> на земјоделска<br />

техн<strong>и</strong>ка<br />

7. Fizi~ka kultura 0+2 106<br />

3+2 105 6. Fizi~ka kultura 0+2 106<br />

Вкупно (29) 16+13 Вкупно (27) 15+12<br />

1. Информат<strong>и</strong>ка во<br />

земјоделството<br />

III семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

2+2 201<br />

2. Генет<strong>и</strong>ка 5+3 202<br />

3. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја 3+2 203<br />

IV семестар<br />

1. Основ<strong>и</strong> на сточарско<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

2. Основ<strong>и</strong> на раст<strong>и</strong>телното<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

3. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ја на<br />

почв<strong>и</strong>те<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

3+1 206<br />

4+2 207<br />

5+3 222<br />

4. Педолог<strong>и</strong>ја 4+2 204 4. Плодност на почв<strong>и</strong>те 2+2 223<br />

5. Економ<strong>и</strong>ка на<br />

земјоделството<br />

3+0 205<br />

5. Х<strong>и</strong>дролог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

х<strong>и</strong>драул<strong>и</strong>ка<br />

2+2 224<br />

6. Странск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к 2+2 200 6. Странск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к 2+2 200<br />

Вкупно (30) 19+11 Вкупно (30) 18+12

ISKORISTUVAWE, UREDUVAWE I ZA[TITA NA PO^VITE I VODITE 261<br />

V семестар<br />

1. Морфолог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

с<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на почв<strong>и</strong>те<br />

2. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на почв<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

вод<strong>и</strong><br />

3. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на<br />

растен<strong>и</strong>јата<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

VI семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

3+2 372 1. Мел<strong>и</strong>орат<strong>и</strong>вна педолог<strong>и</strong>ја 2+2 379<br />

3+2 373<br />

3+1 374<br />

2. Зашт<strong>и</strong>та на почв<strong>и</strong>те од<br />

ероз<strong>и</strong>ја<br />

3. Ѓубрење <strong>и</strong> <strong>и</strong>схрана на<br />

растен<strong>и</strong>јата<br />

3+2 380<br />

4+2 381<br />

4. Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја 2+1 375 4. Тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> 2+2 382<br />

5. Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на<br />

наводнувањето<br />

2+2 376 5. Општо поледелство 3+1 383<br />

6. Техн<strong>и</strong>ка на наводнувањето 4+2 377 6. Град<strong>и</strong>нарство 3+2 384<br />

7. Инструментална хем<strong>и</strong>ја 2+2 378<br />

Вкупно (30) 18+12 Вкупно (28) 17+11<br />

VII семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

1. Овоштарство 4+2 537<br />

IX семестар<br />

1. Наводнување на<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> култур<strong>и</strong><br />

[ifra<br />

ZF00<br />

4+2 639<br />

2. Ло<strong>за</strong>рство 4+2 538 2. Трошоц<strong>и</strong> <strong>и</strong> калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> 3+1 640<br />

3. Квал<strong>и</strong>тет на вод<strong>и</strong>те 2+2 539 3. Спец<strong>и</strong>јално поледелство 4+2 641<br />

4. Стопан<strong>и</strong>сување со<br />

мел<strong>и</strong>орат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong><br />

2+2 540<br />

5. Одводнување 3+2 542<br />

4. Рев<strong>и</strong>тал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

<strong>за</strong>гаден<strong>и</strong>те <strong>и</strong> оштетен<strong>и</strong><br />

почв<strong>и</strong><br />

5. Менаџмент на<br />

раст<strong>и</strong>телното<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

2+2 642<br />

3+1 643<br />

6. Зашт<strong>и</strong>та на почв<strong>и</strong>те 2+1 543 6. Зашт<strong>и</strong>та на вод<strong>и</strong>те 2+2 644<br />

7. Основ<strong>и</strong> на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата на<br />

растен<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вотната<br />

сред<strong>и</strong>на<br />

Вкупно (30) 20+10 Вкупно (30) 19+11<br />

3+2 645

262 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ФИЗИКА И ХЕМИЈА НА ПОЧВИТЕ (ЗФ00222)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 5+3 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Татјана М<strong>и</strong>ткова<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во детално <strong>за</strong>познавање на ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ката <strong>и</strong><br />

хем<strong>и</strong>јата на почв<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Почвата како трофазен с<strong>и</strong>стем со чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong> главн<strong>и</strong> компонент<strong>и</strong>. Почвата<br />

како сред<strong>и</strong>на <strong>за</strong> културн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја. М<strong>и</strong>нералошк<strong>и</strong> состав на<br />

почвата. Секундарн<strong>и</strong> м<strong>и</strong>нерал<strong>и</strong> на почвата. Текстура на почвата. Основн<strong>и</strong><br />

ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> својства на почвата (спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чна <strong>и</strong> волумна густ<strong>и</strong>на, порозност).<br />

Спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чна површ<strong>и</strong>на на почвата. Структура на почвата. Образување на<br />

структурн<strong>и</strong> агрегат<strong>и</strong> на почвата. Структурата како фактор <strong>за</strong> плодноста на<br />

почвата. Порозност на почвата. Конз<strong>и</strong>стенц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чко механ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> својства<br />

на почвата. Воден реж<strong>и</strong>м на почвата. Воздушен реж<strong>и</strong>м на почвата. Топлотен<br />

реж<strong>и</strong>м на почвата. Органск<strong>и</strong> отпадоц<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>вната трансформац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

образување на хумус. Состав, форм<strong>и</strong> <strong>и</strong> својства на хумусот. Кол<strong>и</strong>чества<br />

хумус во почвата. Улогата <strong>и</strong> значењето на органската матер<strong>и</strong>ја во почвата.<br />

Сорпт<strong>и</strong>вна способност на почвата. Атсорпц<strong>и</strong>ја на катјон<strong>и</strong>. Атсорпц<strong>и</strong>ја на<br />

анјон<strong>и</strong>. Атсорпц<strong>и</strong>ја на фосфатн<strong>и</strong> јон<strong>и</strong>. Друг<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на сорпц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вното<br />

значење. Неко<strong>и</strong> основн<strong>и</strong> својства на почвен<strong>и</strong>от раствор. Концентрац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

состав на почвен<strong>и</strong>от раствор. Анјон<strong>и</strong> <strong>и</strong> катјон<strong>и</strong> во почвен<strong>и</strong>от раствор.<br />

Реакц<strong>и</strong>ја на почвен<strong>и</strong>от раствор. Пуферност на почвата. Редокс потенц<strong>и</strong>јал на<br />

почвен<strong>и</strong>от раствор. Почвен воздух, состав <strong>и</strong> значење <strong>за</strong> почвен<strong>и</strong>те својства <strong>и</strong><br />

процес<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong> културн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја. Плодност <strong>и</strong> продукт<strong>и</strong>вност на почвата.<br />

Б<strong>и</strong>олошко дв<strong>и</strong>жење на м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong>те матер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вното значење во образувањето<br />

на почвен<strong>и</strong>те т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong> плодноста на почвата. Азот, фосфор,<br />

кал<strong>и</strong>ум, калц<strong>и</strong>ум, магнез<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> железо во почвата (вкупн<strong>и</strong> форм<strong>и</strong>).<br />

М<strong>и</strong>кроелемент<strong>и</strong>: манган, бакар, ц<strong>и</strong>нк, кобалт, бор <strong>и</strong> мол<strong>и</strong>бден (вкупн<strong>и</strong> форм<strong>и</strong>).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Определување на механ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> состав на почвата. Определување на правата <strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дната густ<strong>и</strong>на на почвата. Определување на порозноста на почвата.<br />

Определување на ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чко-механ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те својства на почвата. Определување<br />

на реакц<strong>и</strong>јата на почвен<strong>и</strong>от раствор. Определување на хумус во почвата.<br />

Определување на капац<strong>и</strong>тетот на атсорпц<strong>и</strong>ја на катјон<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

А.Е. Возбуцкая (1968): Х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>я почвы Издан<strong>и</strong>е 3-е, <strong>и</strong>справленное <strong>и</strong><br />

дополненное, Москва; Ф<strong>и</strong>л<strong>и</strong>повск<strong>и</strong> Ѓ. (1993): Педолог<strong>и</strong>ја четврто <strong>и</strong>здан<strong>и</strong>е.<br />

Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј", Скопје; Pavicevic N. (1972): Fizika zemljista,<br />

Beograd; Вуч<strong>и</strong>ќ Н. (1987): Водн<strong>и</strong>, ваздушн<strong>и</strong> <strong>и</strong> топлотн<strong>и</strong> реж<strong>и</strong>м земљ<strong>и</strong>шта.<br />

Војвоѓанска Академ<strong>и</strong>ја Наука <strong>и</strong> Уметност<strong>и</strong>. Нов<strong>и</strong> Сад; Baver L.D. (1956): Soil<br />

Physics, London; Kohnke H. (1968): Soil Physics, USA.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ISKORISTUVAWE, UREDUVAWE I ZA[TITA NA PO^VITE I VODITE 263<br />

Предмет: ПЛОДНОСТ НА ПОЧВИТЕ - ИЗБОРЕН (ЗФ00223)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Мар<strong>и</strong>на Стојанова<br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање на студент<strong>и</strong>те со <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>те на пр<strong>и</strong>родна плодност на почвата со<br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> <strong>и</strong> одржување на плодноста со стандардн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед <strong>и</strong> значење. Краток <strong>и</strong>стор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> развој. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на почв<strong>и</strong>те.<br />

Поважн<strong>и</strong> својства на почв<strong>и</strong>те од аспект на плодноста <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена на ѓубр<strong>и</strong>ва.<br />

Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на ѓубр<strong>и</strong>вата врз плодноста на почвата. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на ѓубр<strong>и</strong>вата врз<br />

рН на почвата. Анјон<strong>и</strong> <strong>и</strong> катјон<strong>и</strong> во почвата. Дв<strong>и</strong>жење на јон<strong>и</strong>те во почвата.<br />

Плодност на почвата со азот (<strong>и</strong>звор<strong>и</strong>, обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, кол<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> губ<strong>и</strong>тоц<strong>и</strong>). Плодност<br />

на почвата со фосфор (<strong>и</strong>звор<strong>и</strong>, обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, кол<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> губ<strong>и</strong>тоц<strong>и</strong>). Плодност<br />

на почвата со кал<strong>и</strong>ум (<strong>и</strong>звор<strong>и</strong>, обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, кол<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> губ<strong>и</strong>тоц<strong>и</strong>). Плодност на<br />

почвата со калц<strong>и</strong>ум (<strong>и</strong>звор<strong>и</strong>, обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, кол<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> губ<strong>и</strong>тоц<strong>и</strong>). Плодност на<br />

почвата со магнез<strong>и</strong>ум (<strong>и</strong>звор<strong>и</strong>, обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, кол<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> губ<strong>и</strong>тоц<strong>и</strong>). Плодност на<br />

почвата со сулфур (<strong>и</strong>звор<strong>и</strong>, обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, кол<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> губ<strong>и</strong>тоц<strong>и</strong>). Плодност на<br />

почвата со м<strong>и</strong>кроелемент<strong>и</strong>те: Fe, Mn, Cu, Zn, B, Ca i Mo (<strong>и</strong>звор<strong>и</strong>, обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>,<br />

кол<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> губ<strong>и</strong>тоц<strong>и</strong>).<br />

Одржување на плодноста на почвата со стандардн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> (ѓубрења). Друг<strong>и</strong><br />

фактор<strong>и</strong> <strong>за</strong> одржување на плодноста на почвата (културно <strong>за</strong>тревување,<br />

органск<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва <strong>и</strong> др). Плодност на почвата <strong>и</strong> одржл<strong>и</strong>во земјоделство.<br />

Еколошк<strong>и</strong> аспект<strong>и</strong> во одржувањето на плодноста на почвата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Земање на почвен<strong>и</strong> проб<strong>и</strong> од терен. Пр<strong>и</strong>готвување на анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> проб<strong>и</strong>.<br />

Лаборатор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong> <strong>за</strong> плодноста на почвата со елемент<strong>и</strong>те: азот во<br />

достапн<strong>и</strong> форм<strong>и</strong>, фосфор во достапн<strong>и</strong> форм<strong>и</strong>, кал<strong>и</strong>ум во достапн<strong>и</strong> форм<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

друг<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на рН реакц<strong>и</strong>ја.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М. Јек<strong>и</strong>ќ (1985): Агрохем<strong>и</strong>ја II дел, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј - Скопје. Ž.<br />

Popović (1989): Агрохем<strong>и</strong>ја, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет Београд. В. Трпеск<strong>и</strong> (1997):<br />

Агрохем<strong>и</strong>ја со ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>и</strong>схрана на растен<strong>и</strong>јата - <strong>и</strong>нтерна скр<strong>и</strong>пта на<br />

Земјоделск<strong>и</strong> факултет-Скопје.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

264 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ХИДРОЛОГИЈА И ХИДРАУЛИКА (ЗФ00224)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Мар<strong>и</strong>ја Вукел<strong>и</strong>ќ-Шутоска<br />

Цел на предметот:<br />

Стекнување на основн<strong>и</strong> знаења <strong>и</strong> <strong>за</strong>познавања со разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те х<strong>и</strong>дротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>н<strong>и</strong> како <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на определување на разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те постапк<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

метод<strong>и</strong> во х<strong>и</strong>дролог<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> х<strong>и</strong>драул<strong>и</strong>ката.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

ХИДРОЛОГИЈА Вовед. Х<strong>и</strong>дрометеоролог<strong>и</strong>ја. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> својства на сл<strong>и</strong>вот <strong>и</strong><br />

почвата. Процес<strong>и</strong> во сл<strong>и</strong>вот. Х<strong>и</strong>дрометр<strong>и</strong>ја. Стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка обработка на<br />

х<strong>и</strong>дролошк<strong>и</strong>те податоц<strong>и</strong>.<br />

ХИДРАУЛИКА Вовед. Х<strong>и</strong>дростат<strong>и</strong>ка. К<strong>и</strong>немат<strong>и</strong>ка. Х<strong>и</strong>дрод<strong>и</strong>нам<strong>и</strong>ка. Струење<br />

под пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок. Струење со слободна површ<strong>и</strong>на. Истекување преку прел<strong>и</strong>в<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

под устав<strong>и</strong>. Х<strong>и</strong>драул<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> скок. Спојување на водн<strong>и</strong>те н<strong>и</strong>воа. Струење на<br />

подземната вода.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Се состојат од ауд<strong>и</strong>торн<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>зработка на <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуалн<strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

програм<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

А.Г<strong>и</strong>чев: Мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> со <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та од ероз<strong>и</strong>ја.-Скопје,1997; Ц.Поповска:<br />

Механ<strong>и</strong>ка на флу<strong>и</strong>д<strong>и</strong>.-Скопје, Градежен факултет, 1996; А.Ангеловск<strong>и</strong>,<br />

Б.Тодоровск<strong>и</strong>: Х<strong>и</strong>дролог<strong>и</strong>ја.- Скопје, Градежен факултет, 1980; Ž.Vuković:<br />

Osnove hidrotehnike.- Zagreb, Građevinski fakultet u Zagrebu, 1994.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ISKORISTUVAWE, UREDUVAWE I ZA[TITA NA PO^VITE I VODITE 265<br />

Предмет: МОРФОЛОГИЈА И СИСТЕМАТИКА НА ПОЧВИТЕ (ЗФ00372)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Татјана М<strong>и</strong>ткова<br />

Цел на предметот: Целта на предметот е да г<strong>и</strong> воведе студент<strong>и</strong>те во<br />

познавањето на морфолог<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ката на почв<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> постојат во<br />

светот, а посебен акцент ќе се став<strong>и</strong> во деталното <strong>за</strong>познавање со наш<strong>и</strong>те<br />

почвен<strong>и</strong> т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот: Морфолог<strong>и</strong>ја на почв<strong>и</strong>те.<br />

Значење <strong>и</strong> поделба на морфолошк<strong>и</strong>те својства. С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на почв<strong>и</strong>те како<br />

пр<strong>и</strong>родна наука. Поважн<strong>и</strong> клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>он<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> во светот. Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

означување на хор<strong>и</strong>зонт<strong>и</strong>те, потхор<strong>и</strong>зонт<strong>и</strong>те, мод<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong> додатн<strong>и</strong>те<br />

с<strong>и</strong>мбол<strong>и</strong> <strong>за</strong> поконкретно деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање на хор<strong>и</strong>зонт<strong>и</strong>те. С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на<br />

почв<strong>и</strong>те во Р. Македон<strong>и</strong>ја.<br />

Оддел на автоморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>. Класа неразв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: с<strong>и</strong>розем врз<br />

растрес<strong>и</strong>т супстрат, камењар, еолск<strong>и</strong> песок, делув<strong>и</strong>јална почва. Класа на<br />

хумусно-акумулат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: варовн<strong>и</strong>чко-долом<strong>и</strong>тна црн<strong>и</strong>ца,<br />

рендз<strong>и</strong>на, хумусно-с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>катна почва, смолн<strong>и</strong>ца, чернозем. Класа на камб<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: кафеава шумска почва, ц<strong>и</strong>метна шумска почва, кафеава почва<br />

врз варовн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> долом<strong>и</strong>т<strong>и</strong>, црвен<strong>и</strong>ца. Класа на елув<strong>и</strong>јално-<strong>и</strong>лув<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>,<br />

т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: лес<strong>и</strong>в<strong>и</strong>рана почва, кафеава подзолеста почва, подзол. Класа на<br />

антропоген<strong>и</strong> автоморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: р<strong>и</strong>голована почва, град<strong>и</strong>нарска<br />

почва, почв<strong>и</strong> на депон<strong>и</strong><strong>и</strong>те.<br />

Оддел на х<strong>и</strong>дроморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>: Класа на неразв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: алув<strong>и</strong>јална<br />

почва. Класа на л<strong>и</strong>вадск<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: л<strong>и</strong>вадска почва. Класа на псевдоглејн<strong>и</strong><br />

почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: псевдоглеј. Класа на глејн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: х<strong>и</strong>дрогена црн<strong>и</strong>ца,<br />

мочурл<strong>и</strong>во глејна почва, псевдоглејно-глејна почва. Класа на тресетн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>,<br />

т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: в<strong>и</strong>сок тресет, н<strong>и</strong>зок тресет, преоден тресет. Класа на антропоген<strong>и</strong><br />

х<strong>и</strong>дроморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: р<strong>и</strong>голувана тресетна почва, ор<strong>и</strong>зна почва,<br />

х<strong>и</strong>дромел<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> х<strong>и</strong>дроморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>.<br />

Оддел на халоморфн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>: Класа на акутно <strong>за</strong>солен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: солончак.<br />

Класа на солонечн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: солонец.<br />

Оддел на субаквалн<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>: Класа на неразв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>п: протопедон.<br />

Класа на разв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: г<strong>и</strong>тја, дај, сапропел. Класа на антропоген<strong>и</strong><br />

почв<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>: одводнет сапропел, одводнета г<strong>и</strong>тја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те: Проучување на внатрешната <strong>и</strong> надворешната<br />

морфолог<strong>и</strong>ја на почв<strong>и</strong>те. Запознавање со генетск<strong>и</strong>те хор<strong>и</strong>зонт<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />

с<strong>и</strong>мбол<strong>и</strong>. Детерм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање на секој т<strong>и</strong>п од нашата клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја.<br />

Л<strong>и</strong>тература: Malcolm E. Sumner, Editor-in Chief.1999: Handbook Of Soil<br />

Science. CRC Press. Boca Raton-London-New York- Washington, D.C.<br />

М<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>кеск<strong>и</strong> Ј., М<strong>и</strong>ткова Татјана 2001: Практ<strong>и</strong>кум по педолог<strong>и</strong>ја, Скопје.<br />

Ф<strong>и</strong>л<strong>и</strong>повск<strong>и</strong> Ѓ. 1993: Педолог<strong>и</strong>ја, четврто <strong>и</strong>здан<strong>и</strong>е. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј", Скопје. Ф<strong>и</strong>л<strong>и</strong>повск<strong>и</strong> Ѓ. 1995, 1997, 1999, 2000: Почв<strong>и</strong>те на<br />

Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја, Том I, II, III, IV, V. МАНУ, Скопје.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

266 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: МИКРОБИОЛОГИЈА НА ПОЧВИ И ВОДИ - ИЗБОРЕН (ЗФ00373)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф.д-р Југослав З<strong>и</strong>бероск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Влад<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Какур<strong>и</strong>нов<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со значењето на почвената<br />

м<strong>и</strong>крофлора <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те во водата<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Хум<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на органск<strong>и</strong>те матер<strong>и</strong><strong>и</strong>: Суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> хумусот, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong><br />

хум<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>катор<strong>и</strong>; услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> хум<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја; 4.Т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> на разлагања: (разлагање<br />

на моносахар<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те, пол<strong>и</strong>сахар<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те (целуло<strong>за</strong>, хем<strong>и</strong>целуло<strong>за</strong>), маст<strong>и</strong>,<br />

белков<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> азотн<strong>и</strong> соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>ја. Создавање на хумус во почвата.<br />

Дехум<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја во почвата. Н<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја во почвата; Ден<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја во<br />

почвата. Азотоф<strong>и</strong>ксац<strong>и</strong>ја во почвата: (слободна <strong>и</strong> с<strong>и</strong>мб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чка). Кружење на<br />

сулфурот; фосфорот <strong>и</strong> железото во пр<strong>и</strong>родата.М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на ѓубр<strong>и</strong>њата:<br />

зреење на арското ѓубре; компост<strong>и</strong>рање на органск<strong>и</strong> остатоц<strong>и</strong>; <strong>и</strong><br />

м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва (б<strong>и</strong>опрепарат<strong>и</strong>). Улога на м<strong>и</strong>кроорганз<strong>и</strong>м<strong>и</strong>те <strong>за</strong><br />

плодноста на почвата; Агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> <strong>и</strong> почвена м<strong>и</strong>крофлора. Агромел<strong>и</strong>орат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong><br />

мерк<strong>и</strong> <strong>и</strong> почвена м<strong>и</strong>крофлора. Пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong> <strong>и</strong> почвена<br />

м<strong>и</strong>крофлора. МИКРОБИОЛОГИЈА НА ВОДАТА: Т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> на вод<strong>и</strong>.<br />

М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> во отпадн<strong>и</strong>те вод<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong><br />

процес<strong>и</strong> во канал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те вода. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong><br />

процес<strong>и</strong> во фекалн<strong>и</strong>те вод<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроорганз<strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> во<br />

рец<strong>и</strong>кл<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> вод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Пр<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на анаеробното разлагање на целуло<strong>за</strong>та. <strong>и</strong> пект<strong>и</strong>нот.<br />

Амон<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>катор<strong>и</strong>. Н<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>катор<strong>и</strong>. Слободн<strong>и</strong> анаеробн<strong>и</strong> азотоф<strong>и</strong>ксатор<strong>и</strong>.<br />

Слободн<strong>и</strong> аеробн<strong>и</strong> азотоф<strong>и</strong>ксатор<strong>и</strong>. Одредување на азотобактерот по<br />

методот на "вкалапена почва". С<strong>и</strong>мб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> азотоф<strong>и</strong>касатор<strong>и</strong>. Број на<br />

м<strong>и</strong>кроорганзм<strong>и</strong> во почвата. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> - <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>катор<strong>и</strong>. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на<br />

хем<strong>и</strong>кал<strong>и</strong><strong>и</strong>те врз м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те - фенолен коеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ент.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Теш<strong>и</strong>ќ Ж. Тодоров<strong>и</strong>ќ М.: 1988: Почвена м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја, З<strong>и</strong>бероск<strong>и</strong> Ј. 1994:<br />

М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја. Наша кн<strong>и</strong>га, Скопје. З<strong>и</strong>бероск<strong>и</strong> Ј.: Предавања <strong>за</strong><br />

м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на вод<strong>и</strong>те.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот: Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ISKORISTUVAWE, UREDUVAWE I ZA[TITA NA PO^VITE I VODITE 267<br />

Предмет: ФИЗИОЛОГИЈА НА РАСТЕНИЈАТА (ЗФ00374)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р В<strong>и</strong>доја Трпеск<strong>и</strong><br />

проф. д-р Иван Ангелов<br />

доц. д-р Мар<strong>и</strong>на Стојанова<br />

асс. м-р С<strong>и</strong>лвана Манас<strong>и</strong>ева-С<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање на студент<strong>и</strong>те со неко<strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> од ж<strong>и</strong>вотно<br />

значење <strong>за</strong> растен<strong>и</strong>јата, енергетск<strong>и</strong> богат<strong>и</strong> органск<strong>и</strong> соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>ја, н<strong>и</strong>вна<br />

б<strong>и</strong>ос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>, управување со процес<strong>и</strong>те <strong>за</strong> поцелосно <strong>и</strong> поквал<strong>и</strong>тетно пр<strong>и</strong>марно<br />

земјоделско про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед <strong>и</strong> значење на предметот со одбран<strong>и</strong>те поглавја од ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на<br />

растен<strong>и</strong>јата. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на растен<strong>и</strong>јата. Водн<strong>и</strong> реж<strong>и</strong>м во растен<strong>и</strong>јата<br />

(пр<strong>и</strong>мање, обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, фактор<strong>и</strong>, дв<strong>и</strong>жење, <strong>и</strong>спуштање). Потрошувачка на вода <strong>и</strong><br />

внесување на ЦО2. Контрола на трансп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>јата преку стом<strong>и</strong>те. Фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong><br />

(фотос<strong>и</strong>нтетск<strong>и</strong> п<strong>и</strong>гмент<strong>и</strong>, б<strong>и</strong>ос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong> на хлороф<strong>и</strong>л <strong>и</strong> карот<strong>и</strong>но<strong>и</strong>д<strong>и</strong>).<br />

Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>м <strong>и</strong> хем<strong>и</strong><strong>за</strong>м на фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>та. Темна фа<strong>за</strong> на фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>та.<br />

Трансфер на јагленох<strong>и</strong>драт<strong>и</strong> во растен<strong>и</strong>јата. Б<strong>и</strong>ос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong> на скроб, сахаро<strong>за</strong> <strong>и</strong><br />

пентоз<strong>и</strong>. С-4 фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>. Усвојување на СО2 концентрац<strong>и</strong>ја, спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>к<strong>и</strong>,<br />

фактор<strong>и</strong> <strong>и</strong> управување со фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>та. Фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нос<strong>и</strong>. Д<strong>и</strong>шење:<br />

супстанц<strong>и</strong><strong>и</strong>, хем<strong>и</strong><strong>за</strong>м <strong>и</strong> механ<strong>и</strong><strong>за</strong>м на д<strong>и</strong>шењето. Фаз<strong>и</strong> <strong>и</strong> процес<strong>и</strong> на<br />

д<strong>и</strong>шењето (I <strong>и</strong> II фа<strong>за</strong>). Кребсов ц<strong>и</strong>клус. Трансфер <strong>и</strong> енерг<strong>и</strong>ја пр<strong>и</strong> д<strong>и</strong>шењето.<br />

Фактор<strong>и</strong> на д<strong>и</strong>шењето. В<strong>за</strong>емно д<strong>и</strong>шење <strong>и</strong> фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong><br />

матер<strong>и</strong><strong>и</strong> во растен<strong>и</strong>јата. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на семето <strong>и</strong> плодов<strong>и</strong>те: Ембр<strong>и</strong>он, семе <strong>и</strong><br />

плод. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на семето. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> чување.<br />

М<strong>и</strong>рување. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> енергетск<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> бабрење <strong>и</strong> р'тење на семето.<br />

Фактор<strong>и</strong> на р'тењето (хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>). Отпорност на растен<strong>и</strong>јата на<br />

надворешн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>: В<strong>и</strong>сока температура. Сушење. Сол<strong>и</strong>. рН реакц<strong>и</strong>ја.<br />

Анаеробн<strong>и</strong> услов<strong>и</strong>. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошко-б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> основ<strong>и</strong> на отпорност на<br />

растен<strong>и</strong>јата на: Болест<strong>и</strong>. Штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Загаден воздух.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Квант<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на основн<strong>и</strong>те компонент<strong>и</strong> во растен<strong>и</strong>јата: слободна,<br />

х<strong>и</strong>гроскопна <strong>и</strong> вкупна вода. Сув<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Вкупн<strong>и</strong> м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Вкупн<strong>и</strong><br />

органск<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Квант<strong>и</strong>анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на азот во растен<strong>и</strong>јата. Белков<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.<br />

Целуло<strong>за</strong>. Скроб. Масла. В<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н С. К<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> п<strong>и</strong>гмент<strong>и</strong> на хромотогравска<br />

харт<strong>и</strong>ја. Д<strong>и</strong>фуз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> осмо<strong>за</strong>. Трансп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> гутац<strong>и</strong>ја. Енз<strong>и</strong>м<strong>и</strong>. Вегетат<strong>и</strong>вно<br />

размножување на растен<strong>и</strong>јата.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М. Јек<strong>и</strong>ќ (1983): Агрохем<strong>и</strong>ја I дел (елемент<strong>и</strong> на ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на растен<strong>и</strong>јата,<br />

ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј - Скопје. M. Sarić i sar. (1989): Fiziologija biljaka,<br />

Naučna knjiga-Beograd. Р. Групче (1986): Ботан<strong>и</strong>ка, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј - Скопје. M. Sarić i sar. (1978): Praktikum iz fiziologije biljaka, Univerzitet<br />

Novi Sad.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

268 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: МЕХАНИЗАЦИЈА - ИЗБОРЕН (ЗФ00375)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Драг<strong>и</strong> Таневск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Според наставната програма целта на предметот е студент<strong>и</strong>те се <strong>за</strong>познаат<br />

со разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> обработка на почвата. Н<strong>и</strong>вното вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на<br />

квал<strong>и</strong>тетот <strong>и</strong> <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сноста од механ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от состав на почвата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел предметот:<br />

Техн<strong>и</strong>чко-технолошк<strong>и</strong> основ<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> обработка на почвата со разн<strong>и</strong> маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

обработка <strong>и</strong> значење на обработката. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> основна, дополн<strong>и</strong>телна <strong>и</strong><br />

редуц<strong>и</strong>рана обработка. Теор<strong>и</strong>ја на обработка со разн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong>:<br />

плуг, разр<strong>и</strong>вач, ч<strong>и</strong>зел, подр<strong>и</strong>вач, фре<strong>за</strong>, д<strong>и</strong>сков плуг <strong>и</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

култ<strong>и</strong>ватор<strong>и</strong>.Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето на вкупн<strong>и</strong>от отпор, спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от отпор,<br />

коеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ентот на кор<strong>и</strong>сното дејство <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вната <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сност од механ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от<br />

состав на почвата. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на експлотац<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. Избор на<br />

најадекватен трактор <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>клучна маш<strong>и</strong>на <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вната меѓусебна <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сност од<br />

одн<strong>и</strong>от механ<strong>и</strong><strong>за</strong>м како <strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето врз почвената структура. Агрегат<strong>и</strong>рање<br />

на тракторот <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>клучната маш<strong>и</strong>на <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна меѓусебна регулац<strong>и</strong>ја. Пр<strong>и</strong>мена<br />

на маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>нтегрална техн<strong>и</strong>ка во доменот на регул<strong>и</strong>рање на водноводуш<strong>и</strong>от<br />

реж<strong>и</strong>м на почвата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>о <strong>и</strong> теоретско <strong>и</strong>зведување на вежб<strong>и</strong>те, <strong>за</strong>познавање <strong>и</strong> работа со<br />

с<strong>и</strong>те маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

"Пољопр<strong>и</strong>вредне маш<strong>и</strong>не <strong>и</strong> уреџај<strong>и</strong>"- проф.д-р Јоцо М<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ч - Београд 1983<br />

год<strong>и</strong>на." Пољор<strong>и</strong>вредне маш<strong>и</strong>не" - од група автор<strong>и</strong> - Нов<strong>и</strong> Сад 1998 год<strong>и</strong>на<br />

Стаменковск<strong>и</strong> М. "Земјоделск<strong>и</strong> маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong>"- учебн<strong>и</strong>к 1987 год<strong>и</strong>на<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зведува устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ISKORISTUVAWE, UREDUVAWE I ZA[TITA NA PO^VITE I VODITE 269<br />

Предмет: ПРИНЦИПИ НА НАВОДНУВАЊЕТО (ЗФ00376)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ил<strong>и</strong>ја Иљовск<strong>и</strong><br />

пом. асс. Вјекослав Танасков<strong>и</strong>ќ<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Значење на наводнувањето во раст<strong>и</strong>телното про<strong>и</strong>зводство.<br />

Наводнувањето во светот <strong>и</strong> Р. Македон<strong>и</strong>ја. Наводнување во Светот <strong>и</strong> кај нас.<br />

Истор<strong>и</strong>јск<strong>и</strong> развој на наводнувањето во Светот. Сегашна состојба со<br />

наводнувањето во Светот. Сегашна состојба <strong>и</strong> перспект<strong>и</strong>в<strong>и</strong> на<br />

наводнувањето во Р.Македон<strong>и</strong>ја. Основн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> ја условуваат<br />

потребата од наводнување: кл<strong>и</strong>матск<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>, почвен<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>, културав<strong>и</strong>д,<br />

сорта, економск<strong>и</strong> услов<strong>и</strong>. Суша, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> суша, кл<strong>и</strong>матск<strong>и</strong> пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> на<br />

потребата од наводнување. Воден реж<strong>и</strong>м на растен<strong>и</strong>јата во услов<strong>и</strong> на<br />

наводнување. Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> определување на евапотрансп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>јата<br />

(потенц<strong>и</strong>јална, референтна, макс<strong>и</strong>мална, опт<strong>и</strong>мална). Д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> мерења<br />

(полск<strong>и</strong> оп<strong>и</strong>т<strong>и</strong>, воден б<strong>и</strong>ланс, л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>метр<strong>и</strong>). Инд<strong>и</strong>ректно определување (Метод<strong>и</strong><br />

на ФАО, Бланеј <strong>и</strong> Кр<strong>и</strong>дл, Х<strong>и</strong>дро-ф<strong>и</strong>тотерм<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> коеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ент, Трансп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>онен<br />

коеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ент...). Кап<strong>и</strong>ларен потенц<strong>и</strong>јал (Скоф<strong>и</strong>лдова вредност, pF), пр<strong>и</strong>мена<br />

во праксата, pF кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>. Водно ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> својства на почв<strong>и</strong>те Водн<strong>и</strong> констант<strong>и</strong>,<br />

метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> определување <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чна пр<strong>и</strong>мена во наводнувањето. Пр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дна<br />

густ<strong>и</strong>на на почвата, определување, значење <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена во праксата на<br />

наводнувањето. Инф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја, ф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја, мерење <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена во<br />

наводнувањето. Нач<strong>и</strong>н на определување на времето <strong>и</strong> нормата на <strong>за</strong>левање.<br />

Однос растен<strong>и</strong>е:почва:вода. Мерење <strong>и</strong> пресметување на влагата во почвата<br />

(термограв<strong>и</strong>метр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, електрометр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, тенз<strong>и</strong>ометр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, неутронск<strong>и</strong> <strong>и</strong> др.).<br />

Воден б<strong>и</strong>ланс на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те култур<strong>и</strong>, определување, практ<strong>и</strong>чно значење <strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>мена. Проект<strong>и</strong> <strong>за</strong> наводнување (Земјоделск<strong>и</strong> основ<strong>и</strong>, вкупн<strong>и</strong> потреб<strong>и</strong> од<br />

вода <strong>и</strong> др.) Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>за</strong> составување на календар на <strong>за</strong>левање. Конструкц<strong>и</strong>ја<br />

на граф<strong>и</strong>конот на х<strong>и</strong>дромодулот<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Пресметка <strong>и</strong> определување на евапотрансп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>јата, нормата на<br />

наводнување <strong>и</strong> нормата на <strong>за</strong>левање. Определување на содрж<strong>и</strong>ната на влага<br />

во почвата. Календар на <strong>за</strong>левање <strong>и</strong> х<strong>и</strong>дромодул. Пресметка <strong>и</strong> определување<br />

на времето на <strong>за</strong>левање.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Иљовск<strong>и</strong> И. (1992) Наводнување, скр<strong>и</strong>пта, Скопје. Бошњак Ѓ. (1999)<br />

Наводњавање пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong>х усева, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет у Новом Саду,<br />

Пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong> факултет, Нов<strong>и</strong> Сад, Драгов<strong>и</strong>ќ С. (2000) Наводњавање,<br />

Научн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тут <strong>за</strong> ратарство <strong>и</strong> повртарство, Нов<strong>и</strong> Сад, Стој<strong>и</strong>ќев<strong>и</strong>ќ Д. (1996)<br />

Наводњавање, Nielsen D. (editor) at all. (1990) Irrigation of Agricultural Crops,<br />

ASA, Medison, Hansen V., Israelsen O., Stringham V. (1990) Irrigation Principles<br />

and Practices, John Waley and Son, New York<br />

Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

270 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ТЕХНИКА НА НАВОДНУВАЊЕ- ИЗБОРЕН (ЗФ00377)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ордан Чукал<strong>и</strong>ев<br />

пом. асс. Вјекослав Танасков<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со техн<strong>и</strong>ката на наводнувањето, <strong>и</strong>збор на прав<strong>и</strong>лна<br />

техн<strong>и</strong>ка на наводнување, според услов<strong>и</strong>те на теренот, локал<strong>и</strong>тетот <strong>и</strong><br />

културата. Посебен осврт врз определувањето на опт<strong>и</strong>малн<strong>и</strong>те параметр<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

<strong>и</strong>зведување на еф<strong>и</strong>касно наводнување. Запознавање со опремата <strong>за</strong><br />

наводнување.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Водн<strong>и</strong> констант<strong>и</strong> на почвата. Инф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја, ф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја. Нач<strong>и</strong>н на<br />

определување на времето <strong>и</strong> нормата на <strong>за</strong>левање кај разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на<br />

наводнување. Елемент<strong>и</strong> на с<strong>и</strong>стемот <strong>за</strong> наводнување. Површ<strong>и</strong>нскограв<strong>и</strong>тац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на наводнување. Наводнување со прел<strong>и</strong>вање.<br />

Наводнување со плавење. Наводнување со бразд<strong>и</strong>. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на пуштање на<br />

водата пр<strong>и</strong> површ<strong>и</strong>нско-грав<strong>и</strong>тац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на <strong>за</strong>левање. Наводнување<br />

со дождење. Карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на наводнувањето со вештачк<strong>и</strong> дожд. Елемент<strong>и</strong><br />

на с<strong>и</strong>стемот <strong>за</strong> наводнување со дождење. Распрскувач<strong>и</strong>. Уред<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

наводнување со вештачк<strong>и</strong> дожд. Подземно наводнување. Карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на<br />

подземното наводнување. Конструкц<strong>и</strong>ја на с<strong>и</strong>стемот <strong>за</strong> подземно<br />

наводнување. Наводнување со регул<strong>и</strong>рање на н<strong>и</strong>вото на подземн<strong>и</strong>те вод<strong>и</strong>.<br />

М<strong>и</strong>кронаводнување. Карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на м<strong>и</strong>кронаводнувањето. Елемент<strong>и</strong> на<br />

с<strong>и</strong>стемот <strong>за</strong> м<strong>и</strong>кронаводнување. Пресметка на основн<strong>и</strong>те параметр<strong>и</strong> на<br />

с<strong>и</strong>стемот <strong>за</strong> м<strong>и</strong>кро наводнување. Одржување <strong>и</strong> експлоатац<strong>и</strong>ја на с<strong>и</strong>стемот <strong>за</strong><br />

м<strong>и</strong>кро наводнување. Избор на нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> наводнување <strong>и</strong> уред<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

наводнување, општ<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>. Избор на уред<strong>и</strong> <strong>за</strong> наводнување со вештачк<strong>и</strong><br />

дожд. Избор на опрема <strong>за</strong> м<strong>и</strong>кро наводнување. Пр<strong>и</strong>мена на техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong>те на<br />

наводнување кај одделн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>, почвен<strong>и</strong> <strong>и</strong> релјефн<strong>и</strong> услов<strong>и</strong>. Основн<strong>и</strong><br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> експлоатац<strong>и</strong>ја на одделн<strong>и</strong> агрегат<strong>и</strong> (уред<strong>и</strong>) <strong>за</strong> наводнување.<br />

Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> експлоатац<strong>и</strong>ја на с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>те <strong>за</strong> наводнување<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Пресметка <strong>и</strong> определување на опт<strong>и</strong>малн<strong>и</strong>те параметр<strong>и</strong> <strong>за</strong> техн<strong>и</strong>ка на<br />

наводнување со бразд<strong>и</strong>, прел<strong>и</strong>вање, дождење, м<strong>и</strong>кроспр<strong>и</strong>нклер<strong>и</strong> <strong>и</strong> капка по<br />

капка. Изработка на сем<strong>и</strong>нарска работа во в<strong>и</strong>д на проект <strong>за</strong> определена<br />

техн<strong>и</strong>ка на наводнување, според даден<strong>и</strong> услов<strong>и</strong>. Пр<strong>и</strong>мена на софтвер <strong>за</strong><br />

д<strong>и</strong><strong>за</strong>јн на с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>те <strong>за</strong> наводнување. Работа на <strong>и</strong>нтернет во обезбедување<br />

на потребн<strong>и</strong> податоц<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Иљовск<strong>и</strong> И (1992) Наводнување, скр<strong>и</strong>пта, Скопје. Драгов<strong>и</strong>ќ С. (2000)<br />

Наводњавање, Научн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тут <strong>за</strong> ратарство <strong>и</strong> повртарство, Нов<strong>и</strong> Сад,<br />

Авакумов<strong>и</strong>ќ Д. (1994) Х<strong>и</strong>дротехн<strong>и</strong>чке мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong>је, Наводњавање,<br />

Граѓев<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> факултет Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тета у Београду, Београд, Jensen M. (editor)<br />

(1983) Design and Operation of FarmIrrigation Systems, ASAE, St. Joseph, FAO<br />

Irrigation and Drainage Paper 36 (1980) Localized Irrigation<br />

Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на полагање на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ISKORISTUVAWE, UREDUVAWE I ZA[TITA NA PO^VITE I VODITE 271<br />

Предмет: ИНСТРУМЕНТАЛНА ХЕМИЈА (ЗФ00378)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Б<strong>и</strong>лјана Петановска Ил<strong>и</strong>евска<br />

асс. м-р Л<strong>и</strong>ла Водеб<br />

пом. асс. Ленче Велкоска<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со основн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на<br />

<strong>и</strong>нструменталн<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>. Пр<strong>и</strong> <strong>и</strong>нструменталн<strong>и</strong>те анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong> се вршат мерења на<br />

ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на некоја супстанца <strong>за</strong>рад<strong>и</strong> одредување на нејз<strong>и</strong>н<strong>и</strong>от<br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав. Скоро секоја ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чка особ<strong>и</strong>на на некој елемент <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>е може да послуж<strong>и</strong> како основа <strong>за</strong> разв<strong>и</strong>вање на соодветна<br />

<strong>и</strong>нструментална метода. Инструменталн<strong>и</strong>те метод<strong>и</strong> се не<strong>за</strong>менл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> во услов<strong>и</strong><br />

кога се работ<strong>и</strong> со многу мал<strong>и</strong> кол<strong>и</strong>чества од <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>туван<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>мрок, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> се<br />

брз<strong>и</strong>, точн<strong>и</strong> <strong>и</strong> прец<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Увод. Потенц<strong>и</strong>ометр<strong>и</strong>ја. Д<strong>и</strong>ректна потенц<strong>и</strong>ометр<strong>и</strong>ја. Потенц<strong>и</strong>ометр<strong>и</strong>ска<br />

т<strong>и</strong>трац<strong>и</strong>ја. Поларограф<strong>и</strong>ја. Квал<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна <strong>и</strong> квал<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна поларографска<br />

анал<strong>и</strong><strong>за</strong>. Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на спектралната анал<strong>и</strong><strong>за</strong>. Теор<strong>и</strong>ја на апсорпц<strong>и</strong>ја.<br />

Апсорпц<strong>и</strong>ја во в<strong>и</strong>дл<strong>и</strong>в<strong>и</strong>от дел од спектарот. Колор<strong>и</strong>метр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, фотометр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

спектрофотометр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>. Ем<strong>и</strong>с<strong>и</strong>она спектрална анал<strong>и</strong><strong>за</strong>-пламена<br />

фотометр<strong>и</strong>ја. Атомска апсорпц<strong>и</strong>она спектроскоп<strong>и</strong>ја. Рефрактометр<strong>и</strong>ја.<br />

Полар<strong>и</strong>метр<strong>и</strong>ја. Масена спектрометр<strong>и</strong>ја. Нуклеарно-магнетна резонанца.<br />

Инфрацрвена спектроскоп<strong>и</strong>ја. Ултрав<strong>и</strong>олетова спектроскоп<strong>и</strong>ја. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чкохем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

основ<strong>и</strong> <strong>и</strong> клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на хроматографск<strong>и</strong>те метод<strong>и</strong>. Гасна<br />

хроматограф<strong>и</strong>ја. В<strong>и</strong>соко еф<strong>и</strong>касна течна хроматограф<strong>и</strong>ја. Јоно<strong>и</strong>зменувачка<br />

хроматограф<strong>и</strong>ја. Хроматограф<strong>и</strong>ја на тенок слој.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Потенц<strong>и</strong>ометр<strong>и</strong>ско одредување на pH <strong>и</strong> pX вредност. Потенц<strong>и</strong>ометр<strong>и</strong>ска<br />

т<strong>и</strong>трац<strong>и</strong>ја на к<strong>и</strong>село-базн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>. Потенц<strong>и</strong>ометр<strong>и</strong>ска т<strong>и</strong>трац<strong>и</strong>ја на таложн<strong>и</strong><br />

с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>. Поларографско одредувањењ на бакар, кадм<strong>и</strong>ум, ц<strong>и</strong>нк <strong>и</strong> магнез<strong>и</strong>ум.<br />

Мерење на апсорпц<strong>и</strong>ја. Истовремена анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на двокомпонентен с<strong>и</strong>стем.<br />

Д<strong>и</strong>ференц<strong>и</strong>јална апсорпц<strong>и</strong>она спектрофотометр<strong>и</strong>ја. Анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка пр<strong>и</strong>мена на<br />

апсорпц<strong>и</strong>оната спектроскоп<strong>и</strong>ја. Мерење на д<strong>и</strong>сперз<strong>и</strong>ја. Полар<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

светл<strong>и</strong>ната. Полар<strong>и</strong>метр<strong>и</strong>. Сахар<strong>и</strong>метр<strong>и</strong>. Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п на работа на масен<strong>и</strong>от<br />

спектрометар <strong>и</strong> главн<strong>и</strong> делов<strong>и</strong>. Пр<strong>и</strong>мена на масената спектрометр<strong>и</strong>ја во<br />

анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка хем<strong>и</strong>ја. Пр<strong>и</strong>мена на NMR спектроскоп<strong>и</strong>ја во анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка хем<strong>и</strong>ја.<br />

Инерпретац<strong>и</strong>ја на НМР спектр<strong>и</strong>. Анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка пр<strong>и</strong>мена на IR<br />

спектрофотометр<strong>и</strong>ја. Пр<strong>и</strong>мена на UV спектрофотометр<strong>и</strong>ја во анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка хем<strong>и</strong>ја.<br />

Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> со помош на гасна хроматограф<strong>и</strong>ја (пр<strong>и</strong>према на пр<strong>и</strong>мерокот <strong>за</strong><br />

анал<strong>и</strong><strong>за</strong>, <strong>и</strong>збор на колона, <strong>и</strong>збор на работн<strong>и</strong>те услов<strong>и</strong>, квал<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна <strong>и</strong> квант<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна<br />

<strong>и</strong>нтерпретац<strong>и</strong>ја на доб<strong>и</strong>ен<strong>и</strong>те резултат<strong>и</strong>). Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на органск<strong>и</strong><br />

супстанц<strong>и</strong> со помош на в<strong>и</strong>соко еф<strong>и</strong>касна течна хроматограф<strong>и</strong>ја (пр<strong>и</strong>према на<br />

пр<strong>и</strong>мерокот <strong>за</strong> анал<strong>и</strong><strong>за</strong>, <strong>и</strong>збор на колона, <strong>и</strong>збор на работн<strong>и</strong>те услов<strong>и</strong>, квал<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна<br />

<strong>и</strong> квант<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна <strong>и</strong>нтерпретац<strong>и</strong>ја на доб<strong>и</strong>ен<strong>и</strong>те резултат<strong>и</strong>). Апаратура,

272 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

пр<strong>и</strong>према <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена на јонск<strong>и</strong>те разменувач<strong>и</strong>. Пр<strong>и</strong>мена на хроматограф<strong>и</strong>ја на<br />

тенок слој.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Електроанал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка хем<strong>и</strong>ја, М. С. Јованов<strong>и</strong>ќ, Технолошко-металуршк<strong>и</strong><br />

факултет, Београд, 1988. Инструменталне методе хем<strong>и</strong>јске анал<strong>и</strong>зе, Ј.<br />

М<strong>и</strong>шов<strong>и</strong>ќ, Т. Аст, Технолошко-металуршк<strong>и</strong> факултет, Београд, 1978.<br />

Хроматограф<strong>и</strong>ја, В. Јованов<strong>и</strong>ќ, М. Копечн<strong>и</strong>, С. М<strong>и</strong>лоњ<strong>и</strong>ќ, А. Руварац, А. Сп<strong>и</strong>р<strong>и</strong>ќ,<br />

В. В<strong>и</strong>шацк<strong>и</strong>. Инст<strong>и</strong>тут <strong>за</strong> нуклеарне науке "Бор<strong>и</strong>с К<strong>и</strong>др<strong>и</strong>ч", Београд, 1988.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува п<strong>и</strong>смено <strong>и</strong> усно.

ISKORISTUVAWE, UREDUVAWE I ZA[TITA NA PO^VITE I VODITE 273<br />

Предмет: МЕЛИОРАТИВНА ПЕДОЛОГИЈА - ИЗБОРЕН (ЗФ00379)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Јос<strong>и</strong>ф М<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>кеск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Матер<strong>и</strong>јата опфатена во овој предмет <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те<br />

со содрж<strong>и</strong>ната на предметот мел<strong>и</strong>орат<strong>и</strong>вна педолог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> со мел<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>рањето<br />

на почв<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед <strong>и</strong> значење на мел<strong>и</strong>орат<strong>и</strong>вната педолог<strong>и</strong>ја. Техн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong> раст<strong>и</strong>телнопро<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong><br />

глед<strong>и</strong>шта <strong>за</strong> почвата. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> мел<strong>и</strong>орат<strong>и</strong>вна<br />

проблемат<strong>и</strong>ка на халоморфн<strong>и</strong>те, к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>те <strong>и</strong> на друг<strong>и</strong>те почв<strong>и</strong> на ко<strong>и</strong> е<br />

неопходна пр<strong>и</strong>мена од мел<strong>и</strong>орат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>. Одбран<strong>и</strong> поглавја од хем<strong>и</strong>јата на<br />

почвата ко<strong>и</strong> се основа <strong>за</strong> орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> <strong>и</strong>зведување на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те<br />

мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Негат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> својства со ко<strong>и</strong> се карактер<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>те,<br />

соленен<strong>и</strong>те <strong>и</strong> алкалн<strong>и</strong>те почв<strong>и</strong>. Мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> на к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>те, солен<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

алкалн<strong>и</strong>те почв<strong>и</strong>. Одбран<strong>и</strong> поглавја од ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ката на почвата ко<strong>и</strong> се неопходн<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong> прав<strong>и</strong>лна пр<strong>и</strong>мена на с<strong>и</strong>стем од мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> образување на стаб<strong>и</strong>лна зрнеста<br />

структура. Значење на образуваната стаб<strong>и</strong>лна зрнеста структура <strong>за</strong> друг<strong>и</strong>те<br />

почвен<strong>и</strong> својства <strong>и</strong> <strong>за</strong> земјоделското про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Земање на почвен<strong>и</strong> проб<strong>и</strong> <strong>за</strong> опреелување на структурата на почвата.<br />

Определување на структурата на почвата <strong>и</strong> стаб<strong>и</strong>лноста на структурн<strong>и</strong>те<br />

агрегат<strong>и</strong>. Определување на содрж<strong>и</strong>ната на сол<strong>и</strong>, атсорб<strong>и</strong>ран натр<strong>и</strong>ум <strong>и</strong><br />

пресметување на потребн<strong>и</strong>те кол<strong>и</strong>чества на г<strong>и</strong>пс <strong>за</strong> деалкал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

алкалн<strong>и</strong>те почв<strong>и</strong>. Определување на х<strong>и</strong>дрол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чката к<strong>и</strong>селост <strong>и</strong><br />

пресметување на потребн<strong>и</strong>те кол<strong>и</strong>чества на CaCO3 <strong>за</strong> калц<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>те почв<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>кеск<strong>и</strong> Ј., М<strong>и</strong>ткова Т. 2001: Практ<strong>и</strong>кум по педолог<strong>и</strong>ја, Земјоделск<strong>и</strong><br />

факултет, Скопје.<br />

Ф<strong>и</strong>л<strong>и</strong>повск<strong>и</strong> Ѓ.:1993. Педолог<strong>и</strong>ја. Четврто <strong>и</strong>здан<strong>и</strong>е, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј", Скопје,<br />

Рацз З.1981: Мел<strong>и</strong>орат<strong>и</strong>вна педолог<strong>и</strong>ја I <strong>и</strong> II дел. Свеуч<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ште у Загребу,<br />

Загреб.<br />

Розов П.Л.1956: Мел<strong>и</strong>орат<strong>и</strong>вное почвоведен<strong>и</strong>е. Москва<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

274 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ЗАШТИТА НА ПОЧВИТЕ ОД ЕРОЗИЈА (ЗФ00380)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ацо Г<strong>и</strong>чев,<br />

доц. д-р Мар<strong>и</strong>ја Вукел<strong>и</strong>ќ-Шутоска<br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање со премер на земј<strong>и</strong>штето <strong>и</strong> метод<strong>и</strong> на премерот на земј<strong>и</strong>штето<br />

како <strong>и</strong> со процес<strong>и</strong>те на ероз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> превземање на работ<strong>и</strong> во сл<strong>и</strong>вот <strong>за</strong>рад<strong>и</strong><br />

намалување на кол<strong>и</strong>чеството на нанос, односно со ант<strong>и</strong>ероз<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> ко<strong>и</strong><br />

се <strong>и</strong>зведуваат <strong>за</strong>рад<strong>и</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на земј<strong>и</strong>штето (консервац<strong>и</strong>ја).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Геодез<strong>и</strong>ја со основ<strong>и</strong> од картограф<strong>и</strong>ја. Вовед. Мерење. Геодетск<strong>и</strong> мреж<strong>и</strong>.<br />

Н<strong>и</strong>велман. Тр<strong>и</strong>гонометр<strong>и</strong>ја. Премер на земј<strong>и</strong>штето. Метод<strong>и</strong> на премерот на<br />

земј<strong>и</strong>штето. Инструмент<strong>и</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>бор. Планов<strong>и</strong> <strong>и</strong> карт<strong>и</strong>. Размер<strong>и</strong> на планов<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

карт<strong>и</strong>. Изработка на планов<strong>и</strong> <strong>и</strong> карт<strong>и</strong>. Употреба на планов<strong>и</strong> <strong>и</strong> карт<strong>и</strong>.<br />

Умножување <strong>и</strong> одржување на планов<strong>и</strong> <strong>и</strong> карт<strong>и</strong>. Пресметување на површ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.<br />

Метод<strong>и</strong> на пресметување на површ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Уредување на земј<strong>и</strong>штето. Основ<strong>и</strong> на<br />

комасац<strong>и</strong>ја, експропр<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја, ароданц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> на земј<strong>и</strong>штето.<br />

Основ<strong>и</strong> на катастарот на земј<strong>и</strong>штето <strong>и</strong> земј<strong>и</strong>шната кн<strong>и</strong>га. Пресметување на<br />

<strong>за</strong>фатн<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Ероз<strong>и</strong>ја на земј<strong>и</strong>штето. По<strong>и</strong>м <strong>и</strong> распространетост. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја<br />

на ероз<strong>и</strong>јата според пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на создавањето. Штет<strong>и</strong> од водна <strong>и</strong> еолска<br />

ероз<strong>и</strong>ја. Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>м на процесот на водната <strong>и</strong> еолската ероз<strong>и</strong>ја. Основн<strong>и</strong><br />

ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на ероз<strong>и</strong>јата на земј<strong>и</strong>штето од водата <strong>и</strong> ветерот. Процес<strong>и</strong> на<br />

ероз<strong>и</strong>јата во водн<strong>и</strong>те токов<strong>и</strong>. Еолска ероз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> нејз<strong>и</strong>н<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>.<br />

Пресметка на <strong>за</strong>губ<strong>и</strong>те на земј<strong>и</strong>штето порад<strong>и</strong> водната ероз<strong>и</strong>ја. Бу<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> токов<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> уредување на бу<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те токов<strong>и</strong>. Техн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> прот<strong>и</strong>вероз<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>.<br />

М<strong>и</strong>кроакумулац<strong>и</strong><strong>и</strong> како елемент на <strong>и</strong>нтегралн<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем <strong>за</strong> уредување на<br />

водн<strong>и</strong>те токов<strong>и</strong>. Еколошк<strong>и</strong> основ<strong>и</strong> на уредување на водн<strong>и</strong>те токов<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Се состојат од ауд<strong>и</strong>торн<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> <strong>и</strong> консултат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> часов<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>зработка на<br />

сем<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

А.Г<strong>и</strong>чев: Мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> со <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та од ероз<strong>и</strong>ја.-Скопје, 1997; И.Бл<strong>и</strong>нков:<br />

Зашт<strong>и</strong>та на земј<strong>и</strong>штето од ероз<strong>и</strong>ја.- Скопје, Шумарск<strong>и</strong> факултет во Скопје,<br />

2001; С.Костад<strong>и</strong>нов: Буј<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> токов<strong>и</strong> <strong>и</strong> ероз<strong>и</strong>ја.- Београд, Шумарск<strong>и</strong> факултет у<br />

Београду, 1996.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зведува устено по предавањето <strong>и</strong> поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вното оценување на<br />

сем<strong>и</strong>нарската работа.

ISKORISTUVAWE, UREDUVAWE I ZA[TITA NA PO^VITE I VODITE 275<br />

Предмет: ЃУБРЕЊЕ И ИСХРАНА НА РАСТЕНИЈАТА (ЗФ00381)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р. В<strong>и</strong>доја Трпеск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Мар<strong>и</strong>на Стојанова<br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање со проблемат<strong>и</strong>ка од ѓубр<strong>и</strong>вата <strong>и</strong> ѓубрењето на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те<br />

култур<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на м<strong>и</strong>нерална <strong>и</strong>схрана на растен<strong>и</strong>јата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед <strong>и</strong> значење на предметот. Истор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> развој на <strong>и</strong>схраната на<br />

растен<strong>и</strong>јата. Ѓубр<strong>и</strong>вата <strong>и</strong> ѓубрењето како енергетска матер<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> агротехн<strong>и</strong>чка<br />

мерка <strong>за</strong> подобро <strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стување на почв<strong>и</strong>те. М<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва, општо <strong>и</strong><br />

поделба. Азотн<strong>и</strong>, фосфорн<strong>и</strong> <strong>и</strong> кал<strong>и</strong>умов<strong>и</strong>. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>, својства, пр<strong>и</strong>мена <strong>и</strong> дејство<br />

во почвата на ѓубр<strong>и</strong>вата. Ѓубр<strong>и</strong>ва на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те елемент<strong>и</strong>: Ca, Mg, S, Fe, Mn,<br />

Zn, Cu, B, Mo. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>, својства <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена. Фол<strong>и</strong>јарн<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена.<br />

Комплексн<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва. Доб<strong>и</strong>вање на комплексн<strong>и</strong>те ѓубр<strong>и</strong>ва. Својства на<br />

комплексн<strong>и</strong>те ѓубр<strong>и</strong>ва <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена на комплексн<strong>и</strong>те ѓубр<strong>и</strong>ва. Органск<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва.<br />

В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на органск<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва, н<strong>и</strong>вно доб<strong>и</strong>вање, својства на органск<strong>и</strong>те ѓубр<strong>и</strong>ва,<br />

н<strong>и</strong>вно чување, промен<strong>и</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена на органск<strong>и</strong>те ѓубр<strong>и</strong>ва.<br />

Ѓубрење на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те култур<strong>и</strong>: значење <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена. Ѓубрење на одделн<strong>и</strong><br />

култур<strong>и</strong>: (Ѓубрење на ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>. Ѓубрење на град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>. Ѓубрење на<br />

<strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>. Ѓубрење на овошн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> <strong>и</strong> ѓубрење на в<strong>и</strong>нова ло<strong>за</strong>).<br />

Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на м<strong>и</strong>нерална <strong>и</strong>схрана: значење, теор<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>схрана. Исхрана со:<br />

N, P, K, Ca, Mg <strong>и</strong> S. Потреб<strong>и</strong>, улога, с<strong>и</strong>мптом<strong>и</strong>. Исхрана со: Fe, Mn, Zn, Cu, B,<br />

Mo. Значење, улога <strong>и</strong> с<strong>и</strong>пмтом<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Познавање на ѓубр<strong>и</strong>вата по ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> својства. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

детерм<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ја на N, P, K. Квал<strong>и</strong>тет <strong>и</strong> квант<strong>и</strong>тет. Докажување на друг<strong>и</strong><br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> во ѓубр<strong>и</strong>вата. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на ѓубрење. Пресметување на доз<strong>и</strong><br />

ѓубр<strong>и</strong>ва по ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ца површ<strong>и</strong>на.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М. Јек<strong>и</strong>ќ (1983): Агрохем<strong>и</strong>ја II дел. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј", Скопје;<br />

Popovic (1989): Agrohemija, Univerzitet Beograd; В. Трпеск<strong>и</strong> (1997): Агрохем<strong>и</strong>ја<br />

со ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на растен<strong>и</strong>јата, <strong>и</strong>нтерна скр<strong>и</strong>пта, Земјоделск<strong>и</strong> факултет.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

276 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ТРЕВНИЦИ - ИЗБОРЕН (ЗФ00382)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петре Р. Ивановск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Татјана Прентов<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Да се воведат студент<strong>и</strong>те во <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тоста на тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те, како најдобр<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тувач<strong>и</strong> на почвата, како пр<strong>и</strong>роден ресурс со вод<strong>и</strong>те, до најголемата<br />

надморска в<strong>и</strong>соч<strong>и</strong>на.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Увод. Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> значење на предметот. Поделба на тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те според<br />

нач<strong>и</strong>нот, метото на постанок <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>нот на кор<strong>и</strong>стење. Поважн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> во<br />

пр<strong>и</strong>родн<strong>и</strong>те тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> (класест<strong>и</strong>, мешункаст<strong>и</strong> <strong>и</strong> разнотрев<strong>и</strong>е). Тревнодетел<strong>и</strong>нск<strong>и</strong><br />

смеск<strong>и</strong> со посебен осврт <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на почвата <strong>и</strong> вод<strong>и</strong>те.<br />

Спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Нач<strong>и</strong>н на кор<strong>и</strong>стење <strong>и</strong> подобрување на тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те.<br />

Раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вно подобрување <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на почвата <strong>и</strong> вод<strong>и</strong>те<br />

со посебен осврт во р<strong>и</strong>дско-план<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те подрачја. Инвентар<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со позначајн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> од пр<strong>и</strong>родн<strong>и</strong>те тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: класест<strong>и</strong>,<br />

мешункаст<strong>и</strong> <strong>и</strong> останат<strong>и</strong> (кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>, плевел<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> штетн<strong>и</strong> <strong>и</strong> отровн<strong>и</strong>).<br />

Детерм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање - определување на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те во бесцветна состојба <strong>и</strong> преку<br />

семе. Составување на смеск<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на почвата <strong>и</strong> вод<strong>и</strong>те. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

<strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та од ероз<strong>и</strong>ја. Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> оценување на квал<strong>и</strong>тетот <strong>и</strong> продукт<strong>и</strong>вноста на<br />

тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Инвентар<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Теренск<strong>и</strong><br />

вежб<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Фуражно про<strong>и</strong>зводство, Ивановск<strong>и</strong>, П., Скопје, 2000; Практ<strong>и</strong>кум по<br />

поледелство со фуражно про<strong>и</strong>зводство, Ивановск<strong>и</strong>, П. со сор., Скопје, 1993;<br />

Крмно б<strong>и</strong>ље, М<strong>и</strong>шков<strong>и</strong>ќ, Б., Научна књ<strong>и</strong>га, београд 1986; Матер<strong>и</strong>јал од<br />

предавања <strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се полага после положен колокв<strong>и</strong>ум <strong>за</strong> кој се <strong>и</strong>зработува <strong>и</strong><br />

хербар<strong>и</strong>ум.

ISKORISTUVAWE, UREDUVAWE I ZA[TITA NA PO^VITE I VODITE 277<br />

Предмет: ОПШТО ПОЛЕДЕЛСТВО (ЗФ00383)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 3+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>рко М<strong>и</strong>хајловск<strong>и</strong>,<br />

асс. м-р Звонко Пацаноск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Цел на предметот е <strong>за</strong>познавање на студент<strong>и</strong>те со основ<strong>и</strong>те на<br />

агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong>, како <strong>и</strong> со <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong>те на дејствувањето на<br />

надворешн<strong>и</strong>те фактор<strong>и</strong> врз културн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја, со цел прав<strong>и</strong>лно <strong>и</strong>зучување<br />

на матер<strong>и</strong>јата од спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те предмет<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на кл<strong>и</strong>матск<strong>и</strong>те фактор<strong>и</strong> врз растен<strong>и</strong>јата (светл<strong>и</strong>на, топл<strong>и</strong>на,<br />

вода <strong>и</strong> воздух) <strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> регул<strong>и</strong>рање на т<strong>и</strong>е фактор<strong>и</strong>. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на почвен<strong>и</strong>те<br />

фактор<strong>и</strong> <strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> н<strong>и</strong>вно регул<strong>и</strong>рање. Општ<strong>и</strong> <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong> во делувањето на<br />

фактор<strong>и</strong>те на надворешната сред<strong>и</strong>на. Основ<strong>и</strong> на обработка на почвата <strong>и</strong><br />

с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на обработка. Плодоред. Прашања повр<strong>за</strong>н<strong>и</strong> со семето <strong>и</strong> се<strong>и</strong>дбата.<br />

Плевел<strong>и</strong> <strong>и</strong> борба прот<strong>и</strong>в плевел<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Исп<strong>и</strong>тување на квал<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong>те својства на семенск<strong>и</strong>от матер<strong>и</strong>јал (ч<strong>и</strong>стота,<br />

'ртл<strong>и</strong>вост, апсолутна <strong>и</strong> хектол<strong>и</strong>тарска маса, влага, стаклавост, стопанска<br />

вредност, норма семе <strong>за</strong> се<strong>и</strong>дба <strong>и</strong> сл.). Запознавање <strong>и</strong> детерм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање на<br />

околу 40 в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> плевел<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Молнар, М.: Опште ратарство, Пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong> факултет. Нов<strong>и</strong> Сад. 1995.<br />

Костов, Т.: Општо поледелство со агроеколог<strong>и</strong>ја (практ<strong>и</strong>кум), Земјоделск<strong>и</strong><br />

факултет. Скопје. 1995.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако ќе се достав<strong>и</strong> хербарска зб<strong>и</strong>рка, а потоа се<br />

полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

278 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ГРАДИНАРСТВО (ЗФ00384)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: д-р Тодор Туџаров<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> опфаќа најважн<strong>и</strong>те град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се одгледуваат на<br />

тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јата на Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја како <strong>и</strong> на про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong>те технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

доб<strong>и</strong>вање на конзумат<strong>и</strong>вен дел. Главната цел на предметот е <strong>за</strong>познавање<br />

со н<strong>и</strong>вната б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> морфолог<strong>и</strong>ја, <strong>и</strong> основн<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на<br />

про<strong>и</strong>зводната технолог<strong>и</strong>јана ов<strong>и</strong>е зеленчуц<strong>и</strong>. Предметот воедно се фокус<strong>и</strong>ра<br />

<strong>и</strong> на современ<strong>и</strong>те трендов<strong>и</strong> во град<strong>и</strong>нарството <strong>за</strong> доб<strong>и</strong>вање квал<strong>и</strong>тетен<br />

зеленчук со м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мално вложување на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> средства (аспект<strong>и</strong> на органско<br />

земјоделство, б<strong>и</strong>олошко про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong> сл.).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Избор на локац<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> град<strong>и</strong>на <strong>и</strong>/<strong>и</strong>л<strong>и</strong> про<strong>и</strong>зводство на град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>.<br />

Пр<strong>и</strong>готвување на теренот <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на зеленчук. Фаз<strong>и</strong> во растот <strong>и</strong><br />

разв<strong>и</strong>токот на зеленчуков<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>. Ботан<strong>и</strong>чка клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на зеленчукот<br />

<strong>и</strong> <strong>за</strong>познавање со в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се распространет<strong>и</strong> во про<strong>и</strong>зводството на<br />

тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јата на Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја (коренов<strong>и</strong>, луков<strong>и</strong>, л<strong>и</strong>стостеблен<strong>и</strong>,<br />

л<strong>и</strong>снат<strong>и</strong>, плодов<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>квен<strong>и</strong>, бобов<strong>и</strong>, слезов<strong>и</strong>). Општ<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>за</strong> секој<br />

в<strong>и</strong>д: б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја, морфолог<strong>и</strong>ја, карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на конзумат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от дел,<br />

про<strong>и</strong>зводна технолог<strong>и</strong>ја во многу кратк<strong>и</strong> црт<strong>и</strong> со акцент на односот кон<br />

надворешн<strong>и</strong>те услов<strong>и</strong>, берба.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно познавање на морфолог<strong>и</strong>јата на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те опфатен<strong>и</strong> со<br />

теоретск<strong>и</strong>от дел на наставата.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Поголем број на кн<strong>и</strong>г<strong>и</strong>, енц<strong>и</strong>клопед<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> албум<strong>и</strong> каде в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те се детално<br />

оп<strong>и</strong>шан<strong>и</strong> <strong>и</strong> презент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> со цртеж <strong>и</strong>л<strong>и</strong> фотограф<strong>и</strong>ја.<br />

Повртарство од автор<strong>и</strong>те Бранка Лаз<strong>и</strong>ќ, М<strong>и</strong>лан Ѓуровка <strong>и</strong> Владан Марков<strong>и</strong>ќ,<br />

Нов<strong>и</strong> Сад, 1993.<br />

Печатен матер<strong>и</strong>јал <strong>за</strong> секое одделно предавање од предметн<strong>и</strong>от наставн<strong>и</strong>к.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от<br />

дел.

ISKORISTUVAWE, UREDUVAWE I ZA[TITA NA PO^VITE I VODITE 279<br />

Предмет: ОВОШТАРСТВО (ЗФ00537)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Хр<strong>и</strong>сто Поповск<strong>и</strong><br />

асс. м-р Бојан Поповск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> агроеколошк<strong>и</strong>те<br />

<strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong> на овоштарското про<strong>и</strong>зводство, со посебен осврт кон<br />

про<strong>и</strong>зводството на еколошк<strong>и</strong> здрава храна.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> основ<strong>и</strong> на овоштарск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Морфолошк<strong>и</strong><br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. Еколошк<strong>и</strong> услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја (почвен<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

кл<strong>и</strong>матск<strong>и</strong>). Ботан<strong>и</strong>чка пр<strong>и</strong>падност <strong>и</strong> помолошка клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја.<br />

Размножување на култур<strong>и</strong>те. Под<strong>и</strong>гнување на овошн<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>: <strong>и</strong>збор на<br />

место, нач<strong>и</strong>н на садење <strong>и</strong> форм<strong>и</strong>рање. Пр<strong>и</strong>мена на агро <strong>и</strong> помомерк<strong>и</strong> со<br />

посебен осврт <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на почв<strong>и</strong>те <strong>и</strong> вод<strong>и</strong>те. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја овошн<strong>и</strong><br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> (јаболчесто, коскесто, јаткасто, јагодесто <strong>и</strong> јужно овошје). Најзначајн<strong>и</strong><br />

овошн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се одгледуваат во Р.Македон<strong>и</strong>ја. Стопанско значење,<br />

б<strong>и</strong>олошка пр<strong>и</strong>падност, б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на<br />

плодов<strong>и</strong>те. Спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чност<strong>и</strong> технолог<strong>и</strong>јата на одгледувањето. Д<strong>и</strong>в<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

форм<strong>и</strong> од ко<strong>и</strong> водат потекло културн<strong>и</strong>те сорт<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Под<strong>и</strong>гнување на овоштарн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> - практ<strong>и</strong>чна настава. Практ<strong>и</strong>чно познавање на<br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те. Про<strong>и</strong>зводство на здрав посадочен матер<strong>и</strong>јал. Познавање на<br />

поважн<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong> од позначајн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> кој се <strong>за</strong>стапен<strong>и</strong> во Р. Македон<strong>и</strong>ја.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Општо овоштарство; С<strong>и</strong>мовск<strong>и</strong>, Р<strong>и</strong>стевск<strong>и</strong>. Размножување на овошн<strong>и</strong>те<br />

култур<strong>и</strong>; Р<strong>и</strong>стевск<strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>отехнолошке основе воќарства; Булатов<strong>и</strong>ќ, Мрат<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ќ.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

280 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ЛОЗАРСТВО (ЗФ00538)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петар Хр<strong>и</strong>стов<br />

доц. д-р Крум Бошков<br />

Цел на предметот:<br />

Да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>, со агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се<br />

пр<strong>и</strong>менуваат во современ<strong>и</strong>те лозов<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>, <strong>за</strong>стапеноста на лозов<strong>и</strong>те<br />

подлог<strong>и</strong>, сорт<strong>и</strong>те <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на в<strong>и</strong>нско грозје, како <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>те <strong>за</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство на трпезно грозје.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Значење на ло<strong>за</strong>рството. Застапеност на ло<strong>за</strong>рството во светот <strong>и</strong> кај<br />

нас. Запознавање со орган<strong>и</strong>те на в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>. Еколошк<strong>и</strong> услов<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

одгледување на в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>, значење на кл<strong>и</strong>матск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> почвен<strong>и</strong>те услов<strong>и</strong>.<br />

Нач<strong>и</strong>н на калемење на ло<strong>за</strong>та <strong>и</strong> про<strong>и</strong>зводство на лозов посадочен матер<strong>и</strong>јал.<br />

Избор на локац<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> под<strong>и</strong>гнување на нов<strong>и</strong> лозов<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>. Под<strong>и</strong>гнување на<br />

нов<strong>и</strong> лозов<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>, пр<strong>и</strong>мена на агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong> ампелотехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> во<br />

млад лозов насад <strong>и</strong> лозов насад во редовна родност. Изучување на<br />

најважн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на одгледување <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на кроење на ло<strong>за</strong>та.<br />

Одржување на површ<strong>и</strong>ната во лозов<strong>и</strong>те насад<strong>и</strong>. Определување време на<br />

берба, нач<strong>и</strong>н на берба, пакување, транспорт <strong>и</strong> чување на грозјето.<br />

Про<strong>и</strong>зводство на суво грозје. Вовед <strong>и</strong> значење на спец<strong>и</strong>јално ло<strong>за</strong>рство.<br />

Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на фам<strong>и</strong>л<strong>и</strong>јата Vitis. Изучување на стопанск<strong>и</strong> позначајн<strong>и</strong>те<br />

в<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> обезбедуваат суров<strong>и</strong>на <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на бел<strong>и</strong>, розе <strong>и</strong><br />

црвен<strong>и</strong> в<strong>и</strong>на, <strong>за</strong>стапен<strong>и</strong> во Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. Изучување на стопанск<strong>и</strong><br />

позначајн<strong>и</strong> трпезн<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong> в<strong>и</strong>нова ло<strong>за</strong> со разл<strong>и</strong>чен пер<strong>и</strong>од на созревање.<br />

Изучување на <strong>за</strong>стапен<strong>и</strong>те лозов<strong>и</strong> подлог<strong>и</strong> <strong>и</strong> подлог<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се од <strong>и</strong>нтерес <strong>за</strong><br />

понатамошн<strong>и</strong>от развој на ло<strong>за</strong>рството кај нас.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање со орган<strong>и</strong>те на в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>, калемење на в<strong>и</strong>новата<br />

ло<strong>за</strong>, садење на в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>, с<strong>и</strong>стем <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н на кроење. Ампелографск<strong>и</strong><br />

оп<strong>и</strong>с на поважн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> <strong>и</strong> трпезн<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong> в<strong>и</strong>нова ло<strong>за</strong>. Ампелографско<br />

<strong>за</strong>познавање со лозов<strong>и</strong>те подлог<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

П. Хр<strong>и</strong>стов. Општо ло<strong>за</strong>рство, Скопје 2002. З. Бож<strong>и</strong>нов<strong>и</strong>ќ. Ампелограф<strong>и</strong>ја,<br />

Скопје, 1996.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ISKORISTUVAWE, UREDUVAWE I ZA[TITA NA PO^VITE I VODITE 281<br />

Предмет: ОДВОДНУВАЊЕ (ЗФ00542)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ацо Г<strong>и</strong>чев,<br />

доц. д-р Мар<strong>и</strong>ја Вукел<strong>и</strong>ќ-Шутоска<br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање со одводнувањето кое се <strong>и</strong>зведува <strong>за</strong>рад<strong>и</strong> поволн<strong>и</strong>от воздушноводен<br />

реж<strong>и</strong>м во почвата неопходен <strong>за</strong> в<strong>и</strong>соко <strong>и</strong> стаб<strong>и</strong>лно земјоделско<br />

про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>за</strong>дача. Зашт<strong>и</strong>та од надворешн<strong>и</strong>те вод<strong>и</strong>. Поделба на<br />

одводнувањето. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на прекумерна влажност на земј<strong>и</strong>штето. Негат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong><br />

аспект<strong>и</strong> на прекумерната влажност. Поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> аспект<strong>и</strong> на одводнувањето.<br />

Однос почва-вода-воздух <strong>и</strong> барања во земјоделството. Стац<strong>и</strong>онарно <strong>и</strong><br />

нестац<strong>и</strong>онарно струење на подземната вода. Теор<strong>и</strong>ја на подземното<br />

одводнување во сатур<strong>и</strong>раната зона на почвата. Комб<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рано одводнување <strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>мена на мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>. Кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> <strong>и</strong> нормат<strong>и</strong>в<strong>и</strong> на деталното<br />

одводнување. Пресметка на растојан<strong>и</strong>ето на дренажн<strong>и</strong>те цевк<strong>и</strong>.<br />

Д<strong>и</strong>менз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање на дренажн<strong>и</strong>те цевк<strong>и</strong>. Посебн<strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на деталното<br />

одводнување. Опрема <strong>за</strong> <strong>и</strong>зведување на деталното одводнување. Краток<br />

пр<strong>и</strong>каз на одржување <strong>и</strong> кор<strong>и</strong>стење на одреден<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>. Основна мрежа <strong>и</strong><br />

објект<strong>и</strong> во функц<strong>и</strong>ја на деталното одводнување. Отворен<strong>и</strong> каналск<strong>и</strong> мреж<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

н<strong>и</strong>вно д<strong>и</strong>менз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање. Отвор<strong>и</strong> на пропуст<strong>и</strong> <strong>и</strong> мостов<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна пресметка.<br />

Х<strong>и</strong>драул<strong>и</strong>чка пресметка на каскад<strong>и</strong> <strong>и</strong> преград<strong>и</strong>. Х<strong>и</strong>драул<strong>и</strong>чка пресметка на<br />

с<strong>и</strong>фон. Пумпн<strong>и</strong> стан<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Изработка на проект <strong>за</strong> детално одводнување.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Се состојат од ауд<strong>и</strong>торн<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>зработка на <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуалн<strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

програм<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

А.Г<strong>и</strong>чев:Мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> со <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та од ероз<strong>и</strong>ја.- Скопје, 1997; Z.Kos:<br />

Hidrotehničke melioracije tla, odvodnjavanje.- Zagreb, "Školska knjiga", Zagreb,<br />

1989.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зведува устено откако поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вно ќе се оценат програм<strong>и</strong>те <strong>и</strong> се доб<strong>и</strong>е<br />

поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вна оценка на колокв<strong>и</strong>умот.

282 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: КВАЛИТЕТ НА ВОДАТА (ЗФ00539)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ил<strong>и</strong>ја Иљовск<strong>и</strong><br />

пом. асс. Вјекослав Танасков<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот: Г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со квал<strong>и</strong>тетот на водата, пред<br />

се <strong>за</strong> потреб<strong>и</strong>те на земјоделското про<strong>и</strong>зводство. Основн<strong>и</strong> познавања <strong>за</strong><br />

клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата на водата по најразл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>стап<strong>и</strong>. Пр<strong>и</strong>мена на водата <strong>за</strong><br />

поед<strong>и</strong>н<strong>и</strong> намен<strong>и</strong> врз ба<strong>за</strong> на квал<strong>и</strong>тетот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Водн<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong> во светот. Слатк<strong>и</strong> вод<strong>и</strong>. Значење на водата <strong>за</strong> ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>от<br />

свет <strong>и</strong> стопанството. Значење на водата во земјоделското про<strong>и</strong>зводство.<br />

Водн<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong> во Р. Македон<strong>и</strong>ја, просторен <strong>и</strong> временск<strong>и</strong> распоред. Потреба<br />

од вода <strong>за</strong> с<strong>и</strong>те намен<strong>и</strong> (водоснабдување на населен<strong>и</strong>ето,<br />

евапотрансп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>ја, прехрамбена <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ја, рекреац<strong>и</strong>ја, <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ја).<br />

Б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мум во екос<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>те. Кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> <strong>за</strong> квал<strong>и</strong>тет на водата:<br />

ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> својства, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> својства, б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> својства. Квал<strong>и</strong>тет на водата<br />

<strong>за</strong> п<strong>и</strong>ење. Квал<strong>и</strong>тет на водата <strong>за</strong> наводнување. Законск<strong>и</strong> уредб<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

квал<strong>и</strong>тетот на водата. Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> определување на класата на водата <strong>за</strong><br />

наводнување: Х<strong>и</strong>лгард, Нејгебауер, Ир<strong>и</strong>гац<strong>и</strong>онен коеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ент по стеблер,<br />

Борна клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја, електроспроводл<strong>и</strong>вост, макс<strong>и</strong>мално дозволен<strong>и</strong><br />

концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong>, ТХС... Пр<strong>и</strong>стап на определување на водата според ФАО.<br />

Осетл<strong>и</strong>вост на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те култур<strong>и</strong> на квал<strong>и</strong>тетот на водата. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на<br />

земјоделското про<strong>и</strong>зводство врз квал<strong>и</strong>тетот на водата. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

подобрување на квал<strong>и</strong>тетот на водата <strong>за</strong> наводнување:аерац<strong>и</strong>ја, таложење.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

На вежб<strong>и</strong>те практ<strong>и</strong>чно се определува квал<strong>и</strong>тетот на водата по наведен<strong>и</strong>те<br />

клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Работа во лаборатор<strong>и</strong>ја.<br />

Л<strong>и</strong>тература: Иљовск<strong>и</strong> И (1992) Наводнување, скр<strong>и</strong>пта, Скопје. Бошњак Ѓ.<br />

(1999) Наводњавање пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong>х усева, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет у Новом Саду,<br />

Пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong> факултет, Нов<strong>и</strong> Сад, Драгов<strong>и</strong>ќ С. (2000) Наводњавање,<br />

Научн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тут <strong>за</strong> ратарство <strong>и</strong> повртарство, Нов<strong>и</strong> Сад, Стој<strong>и</strong>ќев<strong>и</strong>ќ Д. (1996)<br />

Наводњавање пољопр<strong>и</strong>вредног земљ<strong>и</strong>шта, Партенон, Београд, FAO Irrigation<br />

and drainage paper 29 rev.1. (1985) Water Quality for Agriculture<br />

Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на полагање на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот: Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т

ISKORISTUVAWE, UREDUVAWE I ZA[TITA NA PO^VITE I VODITE 283<br />

Предмет: СТОПАНИСУВАЊЕ СО МЕЛИОРАТИВНИТЕ СИСТЕМИ (ЗФ00540)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ацо Г<strong>и</strong>чев,<br />

доц. д-р Мар<strong>и</strong>ја Вукел<strong>и</strong>ќ-Шутоска<br />

Цел на предметот:<br />

Да се <strong>за</strong>познае стопан<strong>и</strong>сувањето со мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> служат <strong>за</strong><br />

зголемување на земјоделското про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong> негово стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање на<br />

в<strong>и</strong>соко н<strong>и</strong>во со што се обезбедува <strong>и</strong> стаб<strong>и</strong>лност на <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ското<br />

про<strong>и</strong>зводство со земјоделска суров<strong>и</strong>нска ба<strong>за</strong>, поволно вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на тешката<br />

<strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> сообраќајот <strong>и</strong> пов<strong>и</strong>сок ж<strong>и</strong>вотен стандард.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Воведно предавање <strong>за</strong> мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong>те, деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> поделба на<br />

мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>. Пока<strong>за</strong>тел на ефект<strong>и</strong>вноста <strong>и</strong> векот на траење на<br />

мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> со основ<strong>и</strong>те на мел<strong>и</strong>орат<strong>и</strong>вната економ<strong>и</strong>ка.<br />

Водостопанство <strong>и</strong> х<strong>и</strong>дромел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> во <strong>за</strong>конската регулат<strong>и</strong>ва. С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

одводнување <strong>и</strong> наводнување-<strong>и</strong>зграденост <strong>и</strong> досегашн<strong>и</strong> резултат<strong>и</strong> на работа.<br />

Планов<strong>и</strong> <strong>за</strong> површ<strong>и</strong>нско одводнување-контрола <strong>и</strong> одржување. С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

површ<strong>и</strong>нско одводнување-контрола <strong>и</strong> одржување. С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> <strong>за</strong> подземна<br />

цевковна дренажа-услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање,<strong>и</strong>нспекц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> стац<strong>и</strong>онарна<br />

контрола. Одржување на с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>те <strong>за</strong> подземна цевковна дренажа. С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong> наводнување-планско кор<strong>и</strong>стење на водата, мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> спречување на<br />

губ<strong>и</strong>тоц<strong>и</strong>те на вода. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на работ<strong>и</strong>те во наводнувањето. Контрола<br />

на работата <strong>и</strong> функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање на опремата <strong>за</strong> наводнување со дождење.<br />

Автомат<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на х<strong>и</strong>дромел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> <strong>за</strong> одводнување <strong>и</strong><br />

наводнување. Спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чност на раст<strong>и</strong>телното про<strong>и</strong>зводство на<br />

мел<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те површ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Се состојат од ауд<strong>и</strong>торн<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>зработка на <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуалн<strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

А. Г<strong>и</strong>чев: Мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> со <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та од ероз<strong>и</strong>ја.- Скопје, 1997; Љ.Петковск<strong>и</strong>:<br />

Водостопанск<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> (скр<strong>и</strong>пта). - Скопје, Градежен факултет во Скопје,<br />

1997; Ж. Влад<strong>и</strong>сављев<strong>и</strong>ћћ: О водопр<strong>и</strong>вред<strong>и</strong> - Београд, Грађев<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> факултет<br />

у Београду, 1969.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

284 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ЗАШТИТА НА ПОЧВИТЕ - ИЗБОРЕН (ЗФ00543)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Јос<strong>и</strong>ф М<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>кеск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата на почв<strong>и</strong>те како мошне<br />

значаен пр<strong>и</strong>роден ресурс, врз кој се про<strong>и</strong>зведува храна <strong>и</strong> суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

потреб<strong>и</strong>те на човекот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Место, значење <strong>и</strong> улога на почвата во земјоделското про<strong>и</strong>зводство.<br />

Улогата на почвата во раст<strong>и</strong>телното про<strong>и</strong>зводството. Почвата <strong>и</strong> одржл<strong>и</strong>в<strong>и</strong>от<br />

стопанск<strong>и</strong> развој. Почвата <strong>и</strong> одржл<strong>и</strong>вото земјоделско про<strong>и</strong>зводство.<br />

Застапеност на почвен<strong>и</strong>те т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> во нашата земја <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна распространетост.<br />

Педолошк<strong>и</strong> карта на Р Македон<strong>и</strong>ја во размер 1:50.000. Искор<strong>и</strong>стување на<br />

почв<strong>и</strong>те во нашата Земја. Искор<strong>и</strong>стување на почв<strong>и</strong>те во рамк<strong>и</strong>те на<br />

земјоделското про<strong>и</strong>зводство. Сопственост на почв<strong>и</strong>те во земјата, голем<strong>и</strong>на на<br />

парцел<strong>и</strong>те <strong>и</strong> голем<strong>и</strong>на на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства. Мерк<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се неопходн<strong>и</strong><br />

да се преземат да се обед<strong>и</strong>нат <strong>и</strong> окрупнат <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те парцел<strong>и</strong>.<br />

Разгледување на <strong>за</strong>конската регулат<strong>и</strong>ва со која е регул<strong>и</strong>рано<br />

<strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стувањето на почв<strong>и</strong>те во земјоделското <strong>и</strong> шумарското про<strong>и</strong>зводство.<br />

Деградац<strong>и</strong>ја на почв<strong>и</strong>те. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на деградац<strong>и</strong>ја на почв<strong>и</strong>те. Пренамена на<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те почв<strong>и</strong>. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на почв<strong>и</strong>те од деградац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

пренамена <strong>за</strong> друг<strong>и</strong> не<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> цел<strong>и</strong>. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> спречување на <strong>за</strong>гадување<br />

на почв<strong>и</strong>те со штетн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong> (тешк<strong>и</strong> метал<strong>и</strong>, органск<strong>и</strong> полутант<strong>и</strong>, рез<strong>и</strong>ду<strong>и</strong> од<br />

пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>, нафтен<strong>и</strong> дер<strong>и</strong>ват<strong>и</strong> <strong>и</strong> друго).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Теренско <strong>и</strong>стражување на почв<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>и</strong>зработка на почвен<strong>и</strong> карт<strong>и</strong> со разл<strong>и</strong>чен<br />

размер <strong>и</strong> <strong>за</strong> разл<strong>и</strong>чна намена. Практ<strong>и</strong>чно согледување на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те на<br />

деградац<strong>и</strong>ја, <strong>за</strong>гадување <strong>и</strong> пренамен почв<strong>и</strong>те <strong>за</strong> друг<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>. Практ<strong>и</strong>чна<br />

пр<strong>и</strong>мена на мерк<strong>и</strong>те <strong>за</strong> спречување на деградац<strong>и</strong>јата, <strong>за</strong>гадувањето <strong>и</strong><br />

пренамена на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те почв<strong>и</strong> <strong>за</strong> друг<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>. Воспоставување на<br />

мон<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>нг с<strong>и</strong>стем на почв<strong>и</strong>те.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> предавања; Ф<strong>и</strong>л<strong>и</strong>повск<strong>и</strong> Ѓ., М<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>кеск<strong>и</strong> Ј. Stanje i uređenje<br />

zemljišta SR Makedonije. М<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>кеск<strong>и</strong> Ј. 1995: Резултат<strong>и</strong> од досегашн<strong>и</strong>те<br />

<strong>и</strong>стражувања на <strong>за</strong>гаденоста на почв<strong>и</strong>те во Р. Македон<strong>и</strong>ја.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ISKORISTUVAWE, UREDUVAWE I ZA[TITA NA PO^VITE I VODITE 285<br />

Предмет: НАВОДНУВАЊЕ НА ЗЕМЈОДЕЛСКИТЕ КУЛТУРИ (ЗФ00639)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ордан Чукал<strong>и</strong>ев<br />

пом. ас. Вјекослав Танасков<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со наводнувањето на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те култур<strong>и</strong>,<br />

кол<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на вода потребн<strong>и</strong> <strong>за</strong> наводнување, нач<strong>и</strong>нот <strong>и</strong> реж<strong>и</strong>мот на<br />

наводнување. Студент<strong>и</strong>те се <strong>за</strong>познаваат со опт<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>јата на<br />

наводнувањето кај <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те култур<strong>и</strong> <strong>и</strong> спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>к<strong>и</strong>те во наводнувањето<br />

кај секоја од култур<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Воден б<strong>и</strong>ланс на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те култур<strong>и</strong>. (определување, практ<strong>и</strong>чно<br />

значење, пр<strong>и</strong>мена). Наводнување на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те култур<strong>и</strong> (потреб<strong>и</strong> од вода,<br />

норма на <strong>за</strong>л<strong>и</strong>вање <strong>и</strong> норма на наводнување, нач<strong>и</strong>н на <strong>за</strong>левање, ефект<strong>и</strong> од<br />

наводнувањето...). Наводнување на поледелск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Наводнување на<br />

ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Наводнување на пчен<strong>и</strong>цата. Наводнување на јачменот.<br />

Наводнување на пченката. Наводнување на <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>.<br />

Наводнување на шеќерната репа. Наводнување на сончогледот.<br />

Наводнување на сојата. Наводнување на памукот. Наводнување на тутунот.<br />

Наводнување на хмељот. Наводнување на комп<strong>и</strong>рот. Наводнување на<br />

фуражн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Наводнување на луцерката. Наводнување на<br />

едногод<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>те легум<strong>и</strong>ноз<strong>и</strong>. Наводнување на повеќегод<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>те легум<strong>и</strong>ноз<strong>и</strong>.<br />

Наводнување на едногод<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>те грам<strong>и</strong>не<strong>и</strong>. Наводнување на<br />

повеќегод<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>те грам<strong>и</strong>не<strong>и</strong>. Наводнување на град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>.<br />

Наводнување на домат<strong>и</strong>те. Наводнување на п<strong>и</strong>перк<strong>и</strong>те. Наводнување на<br />

зелката. Наводнување на крастав<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Наводнување на лубен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> д<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>.<br />

Наводнување на втор<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. Наводнување на овошн<strong>и</strong>те насад<strong>и</strong>.<br />

Наводнување на јаболката. Наводнување на крушата. Наводнување на<br />

праската. Наводнување на кајс<strong>и</strong>јата. Наводнување на в<strong>и</strong>шната. Наводнување<br />

на в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>. Наводнување во пластен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> оранжер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Наводнување на<br />

парков<strong>и</strong>, зелен<strong>и</strong>ло <strong>и</strong> цвеќ<strong>и</strong>ња. Редуц<strong>и</strong>рано наводнување. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на<br />

недост<strong>и</strong>гот на вода <strong>за</strong> наводнување врз пр<strong>и</strong>нос<strong>и</strong>те <strong>и</strong> квал<strong>и</strong>тетот на<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те култур<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те: Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на вод<strong>и</strong>те <strong>за</strong> наводнување со<br />

практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong>. Пресметка <strong>и</strong> определување на евапотрансп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>јата,<br />

нормата на наводнување <strong>и</strong> нормата на <strong>за</strong>левање. Календар на <strong>за</strong>левање <strong>и</strong><br />

х<strong>и</strong>дромодул. Практ<strong>и</strong>чна пр<strong>и</strong>мена на нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на наводнување <strong>и</strong> <strong>за</strong>левање.<br />

Пресметка <strong>и</strong> определување на времето на <strong>за</strong>левање. Интенз<strong>и</strong>тет спрема<br />

<strong>и</strong>нф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја.<br />

Л<strong>и</strong>тература: Иљовск<strong>и</strong> И (1992) Наводнување, скр<strong>и</strong>пта, Скопје. Бошњак Ѓ.<br />

(1999) Наводњавање пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong>х усева, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет у Н. Саду,<br />

Пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong> факултет, Нов<strong>и</strong> Сад; FAO Irrigation and drainage paper 33<br />

(1984) Crop Yeld Response to Water Deficit, FAO, Rome; Nielsen D. (editor) at all.<br />

(1990) Irrigation of Agricultural Crops, ASA, Medison.<br />

Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на полагање на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот: Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

286 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ТРОШОЦИ И КАЛКУЛАЦИИ - ИЗБОРЕН (ЗФ00640)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 3+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: асс. м-р Александра Март<strong>и</strong>новска<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>м овозможува на студент<strong>и</strong>те да доб<strong>и</strong>јат знаење <strong>за</strong> основн<strong>и</strong>те<br />

ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на процесот на про<strong>и</strong>зводството <strong>и</strong> репродукц<strong>и</strong>јата, елемент<strong>и</strong>те на<br />

трошоц<strong>и</strong>те, анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> во земјоделското<br />

про<strong>и</strong>зводство, како <strong>и</strong> оценката на економск<strong>и</strong>от успех на работењето на<br />

земјоделското претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>е.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Основн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> (ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>) на процесот на про<strong>и</strong>зводството <strong>и</strong><br />

репродукц<strong>и</strong>јата. Трошоц<strong>и</strong>: основн<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> на трошоц<strong>и</strong>те: (1) матер<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong><br />

трошоц<strong>и</strong>, (2) трошоц<strong>и</strong> на аморт<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја, (3) трошоц<strong>и</strong> на работна с<strong>и</strong>ла.<br />

Поделба на трошоц<strong>и</strong>те: според <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>те на настанување, според сложеноста<br />

на структурата, според можност<strong>и</strong>те <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>нот на пренесувањето (д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нд<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> трошоц<strong>и</strong>). Поделба според променл<strong>и</strong>вноста во <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сност од<br />

трошењето во обемот на про<strong>и</strong>зводството. Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> утврдување на<br />

трошоц<strong>и</strong>те: калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> (цел, поделба, претходн<strong>и</strong> <strong>и</strong> наредн<strong>и</strong> калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />

макро <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кро-економск<strong>и</strong> калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>). В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>: утврдување на<br />

трошоц<strong>и</strong>те <strong>за</strong> кор<strong>и</strong>стење на техн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те средства <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство, анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong> на л<strong>и</strong>н<strong>и</strong><strong>и</strong> на про<strong>и</strong>зводството, д<strong>и</strong>ференц<strong>и</strong>јална калкулац<strong>и</strong>ја,<br />

<strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>она калкулац<strong>и</strong>ја. Проценка на постојан<strong>и</strong> <strong>и</strong> основн<strong>и</strong> средства.<br />

Проценка на арско ѓубре. Утврдување на пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> на економск<strong>и</strong>от успех на<br />

работењето: <strong>за</strong> вредноста на про<strong>и</strong>зводството, <strong>за</strong> трошоц<strong>и</strong> на работењето, <strong>за</strong><br />

економск<strong>и</strong>те резултат<strong>и</strong> (нето продукт, ч<strong>и</strong>ст пр<strong>и</strong>ход, доб<strong>и</strong>вка). Утврдување на<br />

економск<strong>и</strong>те пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> на год<strong>и</strong>шно работење: вкупен пр<strong>и</strong>ход, доход, ч<strong>и</strong>ст<br />

доход. Нач<strong>и</strong>н на мерење на економск<strong>и</strong>те резултат<strong>и</strong>: економ<strong>и</strong>чност на<br />

про<strong>и</strong>зводството, рентаб<strong>и</strong>лност, продукт<strong>и</strong>вност на трудот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> проценка на вредноста на арското ѓубре. Аморт<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

постојан<strong>и</strong>те средства. Сложена <strong>и</strong>нтересна сметка. Ану<strong>и</strong>тет. Економска<br />

оправданост на <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>те. Пресметување на цената на ч<strong>и</strong>нење.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Andrić, Jovan. Troškovi i kalkulacije u poljoprivrednoj proizvodnji. Beograd:<br />

Savremena administracija, 1998. Ла<strong>за</strong>ров, Стојан, М<strong>и</strong>ланов, Метод<strong>и</strong>. Практ<strong>и</strong>кум<br />

по калкулац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Скопје: Земјоделск<strong>и</strong> факултет, 1985.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага устен <strong>и</strong> п<strong>и</strong>смен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т, во <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сност од бројот на канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong>.

ISKORISTUVAWE, UREDUVAWE I ZA[TITA NA PO^VITE I VODITE 287<br />

Предмет: СПЕЦИЈАЛНО ПОЛЕДЕЛСТВО (ЗФ00641)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 4 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петар Егуменовск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Зоран Д<strong>и</strong>мов<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во <strong>за</strong>познавање со н<strong>и</strong>вск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong> со<br />

осврт на ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>те, <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те, фуражн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong> <strong>и</strong> аромат<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>ч<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја со карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на<br />

н<strong>и</strong>вно одгледување, што претставува основа <strong>за</strong> доб<strong>и</strong>вање на в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong>,<br />

стаб<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> <strong>и</strong> рентаб<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нос<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Структура на се<strong>и</strong>дбен<strong>и</strong>те површ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> поделба на н<strong>и</strong>вск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>.<br />

Ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>, стопанско значење, распространетост <strong>и</strong> <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на ж<strong>и</strong>тата. Покарактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

претсавн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> со осврт на агротехн<strong>и</strong>ката <strong>и</strong> услов<strong>и</strong>те на одгледување. Зрнест<strong>и</strong><br />

мешункаст<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>, ботан<strong>и</strong>чка пр<strong>и</strong>падност, стопанско значење <strong>и</strong> поважн<strong>и</strong><br />

претсавн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Клубенест<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>, сорт<strong>и</strong> агротехн<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> услов<strong>и</strong> на<br />

одгледување. Индустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>, поделба <strong>и</strong> <strong>за</strong>сеан<strong>и</strong> површ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.<br />

Влакнодајн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>, стопанск<strong>и</strong> значење, агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нос<strong>и</strong>.<br />

Маслодајн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> стопанск<strong>и</strong> значење, агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нос<strong>и</strong>.<br />

Култур<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на шеќер. Култур<strong>и</strong> <strong>за</strong> техн<strong>и</strong>чка преработка (хмељ <strong>и</strong><br />

тутун). Аромат<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>, <strong>за</strong>ч<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> <strong>и</strong> леков<strong>и</strong>т<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја. Фуражн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. Л<strong>и</strong>вад<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> пас<strong>и</strong>шта.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање на наведен<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong> во Р. Македон<strong>и</strong>ја. Запознавање со<br />

морфолошк<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на секоја култура одделно. Практ<strong>и</strong>чно<br />

познавање на ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>те, <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> фуражн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Зрнест<strong>и</strong> <strong>и</strong> клубенест<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. Гугувчевск<strong>и</strong>, М., Анчев, Т. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј, Скопје 1972; Индустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. Ѓорѓевск<strong>и</strong>, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј, Скопје 1975; Крмно б<strong>и</strong>ље. М<strong>и</strong>шков<strong>и</strong>ќ, Б., Научна књ<strong>и</strong>га, Београд,<br />

1986.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>м <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

288 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ЗАШТИТА НА ВОДИТЕ - ИЗБОРЕН (ЗФ00644)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ордан Чукал<strong>и</strong>ев<br />

доц. д-р Мар<strong>и</strong>ја Вукел<strong>и</strong>ќ-Шутоска<br />

Цел на предметот:<br />

Да се <strong>за</strong>познаат студент<strong>и</strong>те со <strong>за</strong>гадувањето <strong>и</strong> обработката на <strong>за</strong>гаден<strong>и</strong>те<br />

вод<strong>и</strong> со цел да се <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>т<strong>и</strong> водата. Посебен осврт на квал<strong>и</strong>тетот <strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>гадувањето на водата во не<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Основн<strong>и</strong> еколошк<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на водата. Основн<strong>и</strong> својства на водата.<br />

Основ<strong>и</strong> на квал<strong>и</strong>тетот на водата. Промен<strong>и</strong> во квал<strong>и</strong>тетот на водата. Извор<strong>и</strong><br />

на <strong>за</strong>гадување на водата. Домашн<strong>и</strong> отпадн<strong>и</strong> вод<strong>и</strong>. Индустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> отпадн<strong>и</strong> вод<strong>и</strong>.<br />

Вод<strong>и</strong> од врнеж<strong>и</strong>. Разладн<strong>и</strong> вод<strong>и</strong>. Самопреч<strong>и</strong>стување на водата. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>калн<strong>и</strong><br />

постапк<strong>и</strong>. Разредување. Таложење. Цедење. Измена на гасов<strong>и</strong>. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

постапк<strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong>. Состојба на к<strong>и</strong>слород. Пореметувања на<br />

водн<strong>и</strong>те екос<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>. Еутроф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на водн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>. Ударно<br />

оптоварување. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на <strong>за</strong>гадување на водата: пунктуалн<strong>и</strong> <strong>и</strong> д<strong>и</strong>фузн<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>звор<strong>и</strong> на <strong>за</strong>гадување. Управување со квал<strong>и</strong>тетот на водата. Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

соц<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>стап. Правн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>. План<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> стопан<strong>и</strong>сување со<br />

просторот. Стопанск<strong>и</strong> <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>. Научен пр<strong>и</strong>стап <strong>и</strong> технолошк<strong>и</strong><br />

мерк<strong>и</strong>. Инст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>оналн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>. Изработка на програм<strong>и</strong> <strong>и</strong> планов<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та<br />

на вод<strong>и</strong>те. Преч<strong>и</strong>стување на вод<strong>и</strong>те. Постапк<strong>и</strong> на претходен <strong>и</strong> прв степен на<br />

проч<strong>и</strong>стување. Постапк<strong>и</strong> на втор степен на проч<strong>и</strong>стување. Постапк<strong>и</strong> од трет<br />

степен. Алтернат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong>. Обработка на м<strong>и</strong>лта. Обнова на вод<strong>и</strong>те.<br />

Испуштање на отпадн<strong>и</strong>те вод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Се состојат од ауд<strong>и</strong>торн<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> <strong>и</strong> консултат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> часов<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>зработка на<br />

CASE STUDY.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

S.Tedeschi: Zaštita voda, skripta.- Zagreb, Građevinski fakultet u Zagrebu, 1996.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зведува по предавањето <strong>и</strong> поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вното оценување на CASE STUDY<br />

п<strong>и</strong>смено во в<strong>и</strong>д на тест.

ISKORISTUVAWE, UREDUVAWE I ZA[TITA NA PO^VITE I VODITE 289<br />

Предмет: МЕНАЏМЕНТ НА РАСТИТЕЛНО ПРОИЗВОДСТВО - ИЗБОРЕН<br />

(ЗФ00643)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 3+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Драган Ѓошевск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> воведе студент<strong>и</strong>те во основ<strong>и</strong> на менаџментот на<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства, со спец<strong>и</strong>јален дел во раст<strong>и</strong>телно про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед, Форм<strong>и</strong>рање на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства, Проект на целосно<br />

орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>оно-стопанско уредување на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства,<br />

Реон<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на земјоделското про<strong>и</strong>зводство, Спец<strong>и</strong>јал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

про<strong>и</strong>зводството во <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства, Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>збор <strong>и</strong><br />

комб<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање на структурата <strong>и</strong> асорт<strong>и</strong>манот на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>,<br />

Определување голем<strong>и</strong>на <strong>и</strong> обл<strong>и</strong>кот на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те стопанства,<br />

Интенз<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на земјоделското стопанство, Рац<strong>и</strong>онал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на трудот,<br />

Наградување на трудот, Анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка процена на работн<strong>и</strong> места <strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong>,<br />

С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на раководење, Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на про<strong>и</strong>зводно-економск<strong>и</strong> резултат<strong>и</strong>.<br />

Спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чност<strong>и</strong> на менаџмент во раст<strong>и</strong>телно про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

На вежб<strong>и</strong>те преку практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> од земјоделство се разработува<br />

матер<strong>и</strong>јата предв<strong>и</strong>дена <strong>за</strong> предавања со еден час неделно.<br />

Л<strong>и</strong>тература: 1)В. Крстевск<strong>и</strong>, Д. Ѓошевск<strong>и</strong>, 1997: Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на ло<strong>за</strong>роовоштарското<br />

про<strong>и</strong>зводство (општ <strong>и</strong> спец<strong>и</strong>јален дел). Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св.К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л<br />

<strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј", Земјоделск<strong>и</strong> факултет - Скопје. 2)Д.Ѓошевск<strong>и</strong>, В.Крстевск<strong>и</strong>, 1997:<br />

Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на ло<strong>за</strong>ро-овоштарското про<strong>и</strong>зводство-Практ<strong>и</strong>кум. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет<br />

"Св.К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј", Земјоделск<strong>и</strong> факултет-Скопје. 3)М.Пешевск<strong>и</strong>,<br />

Б.Анак<strong>и</strong>ев: 1995 Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на поледелското про<strong>и</strong>зводство - практ<strong>и</strong>кум.<br />

Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св.К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј", Земјоделск<strong>и</strong> факултет-Скопје.<br />

4)Матер<strong>и</strong>јал од предавања<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува усно, после претходна проверка на знаењата на<br />

колокв<strong>и</strong>ум.

290 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: РЕВИТАЛИЗАЦИЈА НА ЗАГАДЕНИТЕ И ОШТЕТЕНИ ПОЧВИ<br />

(ЗФ00642)<br />

Семестар <strong>и</strong> часов<strong>и</strong>: IX, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Татјана М<strong>и</strong>ткова<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>те <strong>за</strong> <strong>за</strong>гадување<br />

(контам<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ја) на почв<strong>и</strong>те <strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се преземаат <strong>за</strong> н<strong>и</strong>вна<br />

рев<strong>и</strong>тал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Улога <strong>и</strong> значење на <strong>за</strong>гадувањето на почв<strong>и</strong>те како не<strong>за</strong>менл<strong>и</strong>в<br />

пр<strong>и</strong>роден ресурс <strong>за</strong> земјоделско <strong>и</strong> шумарско про<strong>и</strong>зводство. Главн<strong>и</strong> <strong>и</strong>звор<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

<strong>за</strong>гадување на почв<strong>и</strong>те со штетн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Загадување на почв<strong>и</strong>те со<br />

рад<strong>и</strong>онукл<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Загадување на почв<strong>и</strong>те со тешк<strong>и</strong> метал<strong>и</strong>. Загадување на<br />

почв<strong>и</strong>те со м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> ѓувр<strong>и</strong>ва. Загадување на почв<strong>и</strong>те со пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>.<br />

Загадување на почв<strong>и</strong>те со к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong> дождов<strong>и</strong>. Загадување на почв<strong>и</strong>те со патоген<strong>и</strong><br />

м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>. Загадување на почв<strong>и</strong>те со нафтен<strong>и</strong> дер<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>.<br />

Загадување на почв<strong>и</strong>те со отпадн<strong>и</strong> канал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong> вод<strong>и</strong>. Загадување на<br />

почв<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong> наводнување со контам<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> вод<strong>и</strong> со штетн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> со<br />

<strong>за</strong>солен<strong>и</strong> <strong>и</strong> алкал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> вод<strong>и</strong>. Законска регулат<strong>и</strong>ва <strong>за</strong> макс<strong>и</strong>мално<br />

дозволен<strong>и</strong> концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong> на штет<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong> во почвата. Краткорочн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

долгорочн<strong>и</strong> мел<strong>и</strong>орат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се преземаат <strong>за</strong> рев<strong>и</strong>тал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

<strong>за</strong>гаден<strong>и</strong>те почв<strong>и</strong> со штетн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong> над макс<strong>и</strong>мално дозволен<strong>и</strong>те<br />

концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>олошка, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> техн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се преземаат <strong>за</strong><br />

успешна рев<strong>и</strong>тал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на контам<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те почв<strong>и</strong>. Кор<strong>и</strong>стење на<br />

рев<strong>и</strong>тал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те почв<strong>и</strong> во земјоделското <strong>и</strong> шумарското про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Вкупна повврш<strong>и</strong>на на оштетен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong> во светот <strong>и</strong> кај нас. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на<br />

оштетување. Извор<strong>и</strong> на <strong>за</strong>гадување на почв<strong>и</strong>те. Кор<strong>и</strong>стење на нагледн<strong>и</strong><br />

стедства: слајдов<strong>и</strong>, фол<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>лмов<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>гаден<strong>и</strong>, оштетен<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

рев<strong>и</strong>тал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> предавања; Filipovski Đ., Mitrikeski J. Stanje i uređenje zemljišta<br />

SR Makedonije. М<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>кеск<strong>и</strong> Ј. 1995: Резултат<strong>и</strong> од досегашн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>стражувања<br />

на <strong>за</strong>гаденоста на почв<strong>и</strong>те во Р. Македон<strong>и</strong>ја. Nadežda Tančić.1993. Fizički,<br />

hemijski, i biološki agensi kontaminacije zemljišta. Beograd.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ISKORISTUVAWE, UREDUVAWE I ZA[TITA NA PO^VITE I VODITE 291<br />

Предмет: ОСНОВИ НА ЗАШТИТАТА НА РАСТЕНИЈАТА И ЖИВОТНАТА<br />

СРЕДИНА - ИЗБОРЕН (ЗФ00645)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 3 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ефт<strong>и</strong>м Анчев<br />

проф. д-р Стан<strong>и</strong>слава Ла<strong>за</strong>ревска<br />

Цел на предметот:<br />

Целта на овој воведен предмет на насоката <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на растен<strong>и</strong>јата е<br />

студент<strong>и</strong>те да навле<strong>за</strong>т во теоретск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те еколошк<strong>и</strong> основ<strong>и</strong> во<br />

<strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата на растен<strong>и</strong>јата: Заправо да ја повр<strong>за</strong>т еколог<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата.<br />

Особена цел е да се презент<strong>и</strong>ра в<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>нското еколошко место на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата<br />

во целокупното земјоделско про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на планетата земја - карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на<br />

б<strong>и</strong>осферата. Постанок на ж<strong>и</strong>вата матер<strong>и</strong>ја. Еволуц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> развој на ж<strong>и</strong>вата<br />

матер<strong>и</strong>ја. Б<strong>и</strong>од<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет. Земјоделството како орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рана дејност <strong>за</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство на храна. Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на земјоделското<br />

про<strong>и</strong>зводство. Хем<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на земјоделското про<strong>и</strong>зводство. Штетн<strong>и</strong> агенс<strong>и</strong> во<br />

земјоделското про<strong>и</strong>зводство: Аб<strong>и</strong>отск<strong>и</strong> <strong>и</strong> б<strong>и</strong>отск<strong>и</strong>. Борба прот<strong>и</strong>в аб<strong>и</strong>отск<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

б<strong>и</strong>отск<strong>и</strong>те штетн<strong>и</strong> агенс<strong>и</strong> во земјоделското про<strong>и</strong>зводство. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> на<br />

борба: Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те. Преглед на<br />

пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те. Б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> непест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>дн<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> во борба прот<strong>и</strong>в<br />

б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> штетн<strong>и</strong>те агенс<strong>и</strong> во земјоделското про<strong>и</strong>зводство. Законск<strong>и</strong> аспект<strong>и</strong><br />

во борба прот<strong>и</strong>в штетн<strong>и</strong>те агенс<strong>и</strong> во земјоделското про<strong>и</strong>зводство. Економ<strong>и</strong>ка<br />

на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата на растен<strong>и</strong>јата. Перспект<strong>и</strong>в<strong>и</strong> на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата на растен<strong>и</strong>јата во<br />

XXI век <strong>и</strong> во нов<strong>и</strong>от м<strong>и</strong>лен<strong>и</strong>ум.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со аб<strong>и</strong>отск<strong>и</strong>те штетн<strong>и</strong> агенс<strong>и</strong>. Запознавање со б<strong>и</strong>отск<strong>и</strong>те<br />

штетн<strong>и</strong> агенс<strong>и</strong>: Insecta, Acarina, Nematodes, Rodentia, Aves, Limaces, Fungi,<br />

Bacteria, Herba, Viruses. Практ<strong>и</strong>чно разгледување на проблем<strong>и</strong>те вр<strong>за</strong>н<strong>и</strong> со<br />

апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> формулац<strong>и</strong>јата на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Тодоров<strong>и</strong>ќ. Опште ратарство. Београд. 1953. Н. Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ, Д. С<strong>и</strong>мова-<br />

Тош<strong>и</strong>ќ, Е. Анчев: Земјоделска ентомолог<strong>и</strong>ја (I – општ дел), Скопје, 1987. П.<br />

Вукасов<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> сор.: Штеточ<strong>и</strong>не у б<strong>и</strong>љној про<strong>и</strong>зводњ<strong>и</strong> (I <strong>и</strong> II дел), Београд, 1964.<br />

А. Станков<strong>и</strong>ќ: Ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја 1,2,3,4. Београд. 1978. Б. Балтовск<strong>и</strong>:<br />

Ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја. Скопје. 1984. Опар<strong>и</strong>н. Постанак ж<strong>и</strong>вота на земљ<strong>и</strong>. Београд.<br />

1952. Рајнберг. Метода научног рада. 1946. М. Мацељск<strong>и</strong>. Општа<br />

ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја. Загреб. 1968.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот: Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува усно откако<br />

студент<strong>и</strong>те ќе го апсолв<strong>и</strong>раат практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел.

NASOKA: EKO-ZEMJODELSTVO

294 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

I семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

II семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

1. Хем<strong>и</strong>ја 5+3 100 1. Ботан<strong>и</strong>ка 4+4 107<br />

2. Математ<strong>и</strong>ка 2+2 101 2. Зоолог<strong>и</strong>ја 2+2 108<br />

3. Агрокл<strong>и</strong>матолог<strong>и</strong>ја 2+2 102 3. Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја 3+2 109<br />

4. Развој на хуман<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong> 2+0 103 4. Еколог<strong>и</strong>ја 3+2 110<br />

5. Стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка 2+2 104 5. Основ<strong>и</strong> на економ<strong>и</strong>ја 3+0 111<br />

6. Основ<strong>и</strong> на земјоделска<br />

техн<strong>и</strong>ка<br />

7. Fizi~ka kultura 0+2 106<br />

3+2 105 6. Fizi~ka kultura 0+2 106<br />

Вкупно (29) 16+13 Вкупно (27) 15+12<br />

1. Информат<strong>и</strong>ка во<br />

земјоделството<br />

III семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

2+2 201<br />

2. Генет<strong>и</strong>ка 5+3 202<br />

IV семестар<br />

1. Основ<strong>и</strong> на сточарско<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

2. Основ<strong>и</strong> на раст<strong>и</strong>телното<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

3+1 206<br />

4+2 207<br />

3. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја 3+2 203 3. Општа агротехн<strong>и</strong>ка 3+2 225<br />

4. Педолог<strong>и</strong>ја 4+2 204<br />

5. Економ<strong>и</strong>ка<br />

на земјоделството<br />

3+0 205<br />

4. Наводнување <strong>и</strong> квал<strong>и</strong>тет<br />

на водата<br />

5. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>и</strong>схрана на<br />

растен<strong>и</strong>јата<br />

3+2 226<br />

3+3 227<br />

6. Странск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к 2+2 200 6. Странск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к 2+2 200<br />

Вкупно (30) 19+11 Вкупно (30) 18+12

EKO ZEMJODELSTVO 295<br />

V семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

1. Тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> 2+2 309<br />

2. Анатом<strong>и</strong>ја на домашн<strong>и</strong>те<br />

ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong><br />

3. Мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> со <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та од<br />

ероз<strong>и</strong>ја<br />

3+2 385<br />

2+1 386<br />

4. Ѓубр<strong>и</strong>ња <strong>и</strong> пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong> 2+2 387<br />

VI семестар<br />

1. Еколог<strong>и</strong>ја на х<strong>и</strong>дроб<strong>и</strong>онт<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

аквакултура<br />

2. Хран<strong>и</strong>ва <strong>и</strong> <strong>и</strong>схрана на<br />

домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong><br />

3. Квал<strong>и</strong>тет <strong>и</strong> стандард<strong>и</strong> на<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong><br />

4. Извор<strong>и</strong> на <strong>за</strong>гадување во<br />

земјоделството<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

3+2 391<br />

3+2 392<br />

3+2 393<br />

3+2 394<br />

5. Ентомолог<strong>и</strong>ја 3+2 388 5. Цвеќарство 2+1 395<br />

6. Ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја 3+2 389<br />

7. Пчеларство <strong>и</strong> бубарство 2+2 390<br />

6. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на домашн<strong>и</strong>те<br />

ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong><br />

7. Склад<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> чување на<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong><br />

Вкупно (30) 17+13 Вкупно (30) 18+12<br />

VII семестар<br />

1. Здравствена <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та во<br />

сточарското<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

2. Загадување на почв<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

н<strong>и</strong>вна рев<strong>и</strong>тал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

IX семестар<br />

2+2 396<br />

2+1 397<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

2+2 544 1. Еко-поледелство 4+2 646<br />

2+2 545<br />

2. Зашт<strong>и</strong>та на растен<strong>и</strong>јата во<br />

еко-про<strong>и</strong>зводството<br />

2+2 647<br />

3. Печуркарство 2+2 546 3. Лубр<strong>и</strong>култура 2+2 648<br />

4. Ел<strong>и</strong>м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />

рец<strong>и</strong>кл<strong>и</strong>рање на отпадоц<strong>и</strong><br />

во земјоделството<br />

2+2 547<br />

4. Маркет<strong>и</strong>нг на еко-<br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong><br />

2+0 649<br />

5. Еко-град<strong>и</strong>нарство 4+2 548 5. Еко-ло<strong>за</strong>рство 4+2 650<br />

6. Еко-овоштарство 4+2 549 6. Еко-сточарство 4+2 651<br />

7. Преработка на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong><br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong><br />

2+2 550<br />

Вкупно (30) 18+12 Вкупно (28) 18+10

296 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ОПШТА АГРОТЕХНИКА (ЗФ00225)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>рко М<strong>и</strong>хајловск<strong>и</strong>,<br />

асс. м-р Звонко Пацаноск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Цел на предметот е <strong>за</strong>познавање на студент<strong>и</strong>те со основ<strong>и</strong>те на агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те<br />

мерк<strong>и</strong>, како <strong>и</strong> со <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong>те на дејствувањето на надворешн<strong>и</strong>те<br />

фактор<strong>и</strong> врз културн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја, со цел прав<strong>и</strong>лно <strong>и</strong>зучување на матер<strong>и</strong>јата<br />

од спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те предмет<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на кл<strong>и</strong>матск<strong>и</strong>те фактор<strong>и</strong> врз растен<strong>и</strong>јата (светл<strong>и</strong>на, топл<strong>и</strong>на,<br />

вода <strong>и</strong> воздух) <strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> регул<strong>и</strong>рање на т<strong>и</strong>е фактор<strong>и</strong>. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на почвен<strong>и</strong>те<br />

фактор<strong>и</strong> <strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> н<strong>и</strong>вно регул<strong>и</strong>рање. Општ<strong>и</strong> <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong> во делувањето на<br />

фактор<strong>и</strong>те на надворешната сред<strong>и</strong>на. Основ<strong>и</strong> на обработка на почвата <strong>и</strong><br />

с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> на обработка. Плодоред. Прашања повр<strong>за</strong>н<strong>и</strong> со семето <strong>и</strong> се<strong>и</strong>дбата.<br />

Плевел<strong>и</strong> <strong>и</strong> борба прот<strong>и</strong>в плевел<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те: Исп<strong>и</strong>тување на квал<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong>те својства на семенск<strong>и</strong>от<br />

матер<strong>и</strong>јал (ч<strong>и</strong>стота, 'ртл<strong>и</strong>вост, апсолутна <strong>и</strong> хектол<strong>и</strong>тарска маса, влага,<br />

стаклавост, стопанска вредност, норма семе <strong>за</strong> се<strong>и</strong>дба <strong>и</strong> сл.). Запознавање <strong>и</strong><br />

детерм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање на околу 40 в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> плевел<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Молнар, М.: Опште ратарство, Пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong> факултет. Нов<strong>и</strong> Сад. 1995.<br />

Костов, Т.: Општо поледелство со агроеколог<strong>и</strong>ја (практ<strong>и</strong>кум), Земјоделск<strong>и</strong><br />

факултет. Скопје. 1995.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако ќе се достав<strong>и</strong> хербарска зб<strong>и</strong>рка, а потоа се<br />

полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

EKO ZEMJODELSTVO 297<br />

Предмет: НАВОДНУВАЊЕ И КВАЛИТЕТ НА ВОДАТА (ЗФ00226)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ордан Чукал<strong>и</strong>ев<br />

пом. асс. Влекослав Танасков<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со една основна мерка - наводнувањето, која <strong>и</strong>ма<br />

посебно вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е врз пр<strong>и</strong>нос<strong>и</strong>те <strong>и</strong> квал<strong>и</strong>тетот на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те култур<strong>и</strong>, но <strong>и</strong><br />

врз ж<strong>и</strong>вотната сред<strong>и</strong>на. Студент<strong>и</strong>те се обучуваат <strong>за</strong> да дадат одговор на<br />

тр<strong>и</strong>те основн<strong>и</strong> прашања во наводнувањето: кога да се наводнува, колку вода<br />

да се даде <strong>и</strong> на кој нач<strong>и</strong>н. Покрај тоа се <strong>за</strong>познаваат со соодносот<br />

почва:вода:растен<strong>и</strong>е <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те меѓусебн<strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ја. Посебен осврт на<br />

наводнувањето <strong>и</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата на ж<strong>и</strong>вотната сред<strong>и</strong>на.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Значење на наводнувањето во земјоделското про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong><br />

ефект<strong>и</strong>те врз ж<strong>и</strong>вотната сред<strong>и</strong>на. Наводнувањето во светот <strong>и</strong> Р. Македон<strong>и</strong>ја.<br />

Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на наводнувањето: Фактор<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> ја условуваат потребата од<br />

наводнување. Суша, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> суша, штет<strong>и</strong> <strong>и</strong> борба прот<strong>и</strong>в сушата. Воден<br />

реж<strong>и</strong>м на растен<strong>и</strong>јата во услов<strong>и</strong> на наводнување. Евапотрансп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>ја,<br />

д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> определување. Воден б<strong>и</strong>ланс. Вода-пр<strong>и</strong>носквал<strong>и</strong>тет.<br />

Водн<strong>и</strong> констант<strong>и</strong> на почвата, метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> определување,<br />

<strong>и</strong>нф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја, ф<strong>и</strong>лтрац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена во наводнувањето. Определување на<br />

влажноста на почвата, д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>, определување на<br />

нормата на наводнување <strong>и</strong> <strong>за</strong>левање. Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>за</strong> составување на календар<br />

на <strong>за</strong>левање <strong>и</strong> х<strong>и</strong>дромодул. Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на конзервац<strong>и</strong>ја на влагата во почвата.<br />

Квал<strong>и</strong>тет на водата <strong>за</strong> наводнување. Ир<strong>и</strong>гац<strong>и</strong>он<strong>и</strong> коеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>. Квал<strong>и</strong>тет на<br />

водата <strong>за</strong> земјоделството според ФАО. Зашт<strong>и</strong>та од контам<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ја на вод<strong>и</strong>те<br />

преку земјоделското про<strong>и</strong>зводство. Ир<strong>и</strong>гац<strong>и</strong>она ероз<strong>и</strong>ја.<br />

Техн<strong>и</strong>ка на наводнувањето: Пр<strong>и</strong>мена на одделн<strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на <strong>за</strong>левање <strong>и</strong><br />

наводнување (површ<strong>и</strong>нско-грав<strong>и</strong>тац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, дождење, подземно, капково,<br />

ферт<strong>и</strong>р<strong>и</strong>гац<strong>и</strong>ја - м<strong>и</strong>кронаводнување). Наводнување со спец<strong>и</strong>јална цел<br />

(одбрана од мразев<strong>и</strong>, квал<strong>и</strong>тет на плодов<strong>и</strong>те, обојување, освежување). Уред<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong> наводнување, основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> експлоатац<strong>и</strong>ја.<br />

Наводнување на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те култур<strong>и</strong>: Наводнување на поледелск<strong>и</strong>те<br />

култур<strong>и</strong>. Наводнување на овошн<strong>и</strong>те насад<strong>и</strong> <strong>и</strong> в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>. Наводнување на<br />

град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>, цвеќ<strong>и</strong>ња <strong>и</strong> парков<strong>и</strong>. Наводнување на втор<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>.<br />

Наводнување во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на вод<strong>и</strong>те <strong>за</strong> наводнување со практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong>. Пресметка<br />

<strong>и</strong> определување на евапотрансп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>јата, нормата на наводнување <strong>и</strong><br />

нормата на <strong>за</strong>левање. Календар на <strong>за</strong>левање <strong>и</strong> х<strong>и</strong>дромодул. Практ<strong>и</strong>чна<br />

пр<strong>и</strong>мена на нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на наводнување <strong>и</strong> <strong>за</strong>левање. Пресметка <strong>и</strong><br />

определување на времето на <strong>за</strong>левање.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Иљовск<strong>и</strong> И (1992) Наводнување, скр<strong>и</strong>пта, Скопје. Бошњак Ѓ. (1999)<br />

Наводњавање пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong>х усева, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет у Новом Саду,

298 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong> факултет, Нов<strong>и</strong> Сад, Драгов<strong>и</strong>ќ С. (2000) Наводњавање,<br />

Научн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тут <strong>за</strong> ратарство <strong>и</strong> повртарство, Нов<strong>и</strong> Сад, FAO Irrigation and<br />

drainage paper 29 rev.1. (1985) Water Quality for Agriculture, Nielsen D. (editor) at<br />

all. (1990) Irrigation of Agricultural Crops, ASA, Medison<br />

Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т

EKO ZEMJODELSTVO 299<br />

Предмет: ФИЗИОЛОГИЈА СО ИСХРАНА НА РАСТЕНИЈАТА (ЗФ00227)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Мар<strong>и</strong>на Стојанова<br />

Цел на предметот:<br />

Да се <strong>за</strong>познаат студент<strong>и</strong>те со неко<strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> во растен<strong>и</strong>јата <strong>и</strong><br />

со плодноста на почвата со хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> бе<strong>и</strong>оген<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>схрана на<br />

растен<strong>и</strong>јата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед <strong>и</strong> значење на предметот. Истор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> развој. Неко<strong>и</strong> својства на почвата<br />

од аспект на плодноста <strong>и</strong> ѓубрењето. Богатство <strong>и</strong> плодноста на почвата.<br />

Макроб<strong>и</strong>оген<strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> во почвата: (Азот. Фосфор. Кал<strong>и</strong>ум.<br />

Калц<strong>и</strong>ум. Магнез<strong>и</strong>ум. Сулфур) н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>, обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> кол<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.<br />

М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>оген<strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> во почвата (Железо. Манган. Ц<strong>и</strong>нк. Бакар.<br />

Бор. Мол<strong>и</strong>бден). Друг<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> во почвата кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong> <strong>и</strong> токс<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>. Еколошк<strong>и</strong><br />

аспект<strong>и</strong> на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те елемент<strong>и</strong> во почвата.<br />

Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја-одбран<strong>и</strong> поглавја: Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на растен<strong>и</strong>јата. Промет на<br />

вода во растен<strong>и</strong>јата. Фотос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong>-б<strong>и</strong>ос<strong>и</strong>нте<strong>за</strong> на јаглен<strong>и</strong> х<strong>и</strong>драт<strong>и</strong>. П<strong>и</strong>гмент<strong>и</strong><br />

на хлоропласт<strong>и</strong>те. Трансфер на јаглен<strong>и</strong> х<strong>и</strong>драт<strong>и</strong> во растен<strong>и</strong>јата.<br />

Вр<strong>и</strong>ење <strong>и</strong> д<strong>и</strong>шење. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на м<strong>и</strong>нералната <strong>и</strong>схрана на растен<strong>и</strong>јата.<br />

Теор<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> пр<strong>и</strong>мања на јон<strong>и</strong>. Исхрана со б<strong>и</strong>оген<strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>: (N, P, K,<br />

Ca, Mg, S, Fe, Mn, Cu, Zn, B, Mo <strong>и</strong> Co), посебно <strong>за</strong>: потреб<strong>и</strong>, ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошка<br />

улога, д<strong>и</strong>јагноз<strong>и</strong>. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на сем<strong>и</strong>њата <strong>и</strong> плодов<strong>и</strong>те: д<strong>и</strong>шење, бабрење,<br />

метабол<strong>и</strong><strong>за</strong>м пр<strong>и</strong> р'тење <strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на отпорност на растен<strong>и</strong>јата<br />

на: В<strong>и</strong>сок<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> температур<strong>и</strong>. Суша. Сол<strong>и</strong> во почвата. пХ реакц<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Земање на почвен<strong>и</strong> проб<strong>и</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>готвување <strong>за</strong> анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>. Земање на проб<strong>и</strong> од<br />

раст<strong>и</strong>телен матер<strong>и</strong>јал <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>готвување <strong>за</strong> анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на параметр<strong>и</strong> во<br />

раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>от матер<strong>и</strong>јал: Вода <strong>и</strong> сув<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>.Вкупн<strong>и</strong> м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> <strong>и</strong> органск<strong>и</strong><br />

матер<strong>и</strong><strong>и</strong>. П<strong>и</strong>гмент<strong>и</strong>. Азот <strong>и</strong> белков<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Целуло<strong>за</strong>. Шеќер<strong>и</strong>. К<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. В<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н<br />

Ц. Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на почвата: рН реакц<strong>и</strong>ја. Азот. Фосфор. Кал<strong>и</strong>ум. Теренска настава<br />

<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>: д<strong>и</strong>јагноз<strong>и</strong> кај растен<strong>и</strong>јата од м<strong>и</strong>нерална <strong>и</strong>схрана. Теренск<strong>и</strong> анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong><br />

на почва.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М. Јек<strong>и</strong>ќ, (1985): Агрохем<strong>и</strong>ја I <strong>и</strong> II дел, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет Св. К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј. З.<br />

Popovic (1989): Agrohemija, Univerzitet Beograd.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> усмен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

300 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ТРЕВНИЦИ (ЗФ00309)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2+ 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петре Р. Ивановск<strong>и</strong>,<br />

доц. д-р Татјана Прентов<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Да се воведат студент<strong>и</strong>те во <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тоста на тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те (пр<strong>и</strong>родн<strong>и</strong> <strong>и</strong> сеан<strong>и</strong>),<br />

како најеколошка ба<strong>за</strong> <strong>за</strong> еколошк<strong>и</strong> ан<strong>и</strong>малн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong>чувување на<br />

ж<strong>и</strong>вотната <strong>и</strong> работната сред<strong>и</strong>на од најн<strong>и</strong>ската точка до најв<strong>и</strong>соката<br />

надморска в<strong>и</strong>соч<strong>и</strong>на.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Увод. Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> значење на предметот. Поделба на тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те според<br />

нач<strong>и</strong>нот, метото на постанок <strong>и</strong> кор<strong>и</strong>стење. Поважн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> во пр<strong>и</strong>родн<strong>и</strong>те<br />

тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> (од фам<strong>и</strong>л<strong>и</strong>јата Poaceae, Fabaceae <strong>и</strong> од останат<strong>и</strong>те фам<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />

кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>, штетн<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> плевел<strong>и</strong> <strong>и</strong> отровн<strong>и</strong>). Еколошк<strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н на кор<strong>и</strong>стење <strong>и</strong><br />

подобрување на тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> еколошк<strong>и</strong> третман кон<br />

<strong>за</strong>едн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Тревно-детел<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> смеск<strong>и</strong> <strong>и</strong> под<strong>и</strong>гање сеан<strong>и</strong> тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

кабаста маса, <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та од ероз<strong>и</strong>ја, спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Инвентар<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те како еколошка сред<strong>и</strong>на <strong>за</strong> <strong>за</strong>жувување на<br />

б<strong>и</strong>од<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>теот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со позначајн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> од пр<strong>и</strong>родн<strong>и</strong>те тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: класест<strong>и</strong>,<br />

мешункаст<strong>и</strong> <strong>и</strong> останат<strong>и</strong> (кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>, плевел<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> штетн<strong>и</strong> <strong>и</strong> отровн<strong>и</strong>).<br />

Детерм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање - определување на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те во бесцветна состојба <strong>и</strong> преку<br />

семе. Метод<strong>и</strong> на еколошко кор<strong>и</strong>стење на тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

определување на квал<strong>и</strong>тетот <strong>и</strong> продукт<strong>и</strong>вноста на тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

продукт<strong>и</strong>вност. Метод<strong>и</strong> на кор<strong>и</strong>стење на тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Составување на тревнодетел<strong>и</strong>нск<strong>и</strong><br />

смеск<strong>и</strong> <strong>за</strong> еколошко про<strong>и</strong>зводство. Спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Теренск<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Фуражно про<strong>и</strong>зводство, Ивановск<strong>и</strong>, П., Скопје, 2000; Практ<strong>и</strong>кум по<br />

поледелство со фуражно про<strong>и</strong>зводство, Ивановск<strong>и</strong>, П. со сор., Скопје, 1993;<br />

Крмно б<strong>и</strong>ље, М<strong>и</strong>шков<strong>и</strong>ќ, Б., Научна књ<strong>и</strong>га, београд 1986; Матер<strong>и</strong>јал од<br />

предавања <strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се полага после положен колокв<strong>и</strong>ум <strong>за</strong> кој се <strong>и</strong>зработува <strong>и</strong><br />

хербар<strong>и</strong>ум.

EKO ZEMJODELSTVO 301<br />

Предмет: АНАТОМИЈА НА ДОМАШНИТЕ ЖИВОТНИ - ИЗБОРЕН (ЗФ00385)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф.д-р М<strong>и</strong>рче Наумовск<strong>и</strong>,<br />

асс. м-р Сњежана Тројачанец<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот ја <strong>и</strong>зучува анатомска градба на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong> <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стемска<br />

градба на одделн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>, што претставува основ <strong>за</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја,<br />

репродукц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> понатамошното усовршување<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Анатом<strong>и</strong>јата како б<strong>и</strong>олошка наука. Анатомска терм<strong>и</strong>нолог<strong>и</strong>ја. Наука <strong>за</strong><br />

коск<strong>и</strong>те, градба <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на коск<strong>и</strong>те, <strong>и</strong>зучување на с<strong>и</strong>те коск<strong>и</strong> во<br />

прган<strong>и</strong>змот. Поврзување на коск<strong>и</strong>те, зглобов<strong>и</strong> <strong>и</strong> клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на зглобов<strong>и</strong>те.<br />

Наука <strong>за</strong> мускул<strong>и</strong>те, поделба <strong>и</strong> <strong>и</strong>зучување на мускул<strong>и</strong> по одделн<strong>и</strong><br />

топографск<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Утроба, градба <strong>и</strong> местоположба на голем<strong>и</strong> телесн<strong>и</strong><br />

празн<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Орган<strong>и</strong> <strong>за</strong> варење. Орган<strong>и</strong> <strong>за</strong> д<strong>и</strong>шење. Орган<strong>и</strong> <strong>за</strong> мочање. Полов<strong>и</strong><br />

орган<strong>и</strong>. Жлезд<strong>и</strong> со внатрешно лачење. Крвен <strong>и</strong> л<strong>и</strong>мфен с<strong>и</strong>стем. Нервен<br />

с<strong>и</strong>стем. Сет<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>. Кожа <strong>и</strong> продукт<strong>и</strong> на кожата. Анатом<strong>и</strong>ја кај пт<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те<br />

(оп<strong>и</strong>шан<strong>и</strong> се само разл<strong>и</strong>к<strong>и</strong>те).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Анатомска терм<strong>и</strong>нолог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> рег<strong>и</strong><strong>и</strong> на телото. Пас<strong>и</strong>вен апарат <strong>за</strong> дв<strong>и</strong>жење<br />

(остеолог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> с<strong>и</strong>ндесмолог<strong>и</strong>ја). Акт<strong>и</strong>вен апарат <strong>за</strong> дв<strong>и</strong>жење (м<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја).<br />

Наука <strong>за</strong> утробата. С<strong>и</strong>стемот <strong>за</strong> варење. Респ<strong>и</strong>раторен с<strong>и</strong>стем.<br />

Кард<strong>и</strong>оваскуларен с<strong>и</strong>стем. Уроген<strong>и</strong>тален с<strong>и</strong>стем.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Анатом<strong>и</strong>ја на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. К. Петков, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетска печатн<strong>и</strong>ца "Св.<br />

К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј", Скопје. 1993.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> <strong>за</strong>довол<strong>и</strong>телно познавање на<br />

студент<strong>и</strong>те на практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот.

302 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: МЕЛИОРАЦИИ СО ЗАШТИТА ОД ЕРОЗИЈА - ИЗБОРЕН (ЗФ00386)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ацо Г<strong>и</strong>чев<br />

доц. д-р Мар<strong>и</strong>ја Вукел<strong>и</strong>ќ-Шутоска<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат <strong>за</strong>дача да г<strong>и</strong><br />

подобрат ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те својства на земј<strong>и</strong>штето, како <strong>и</strong><br />

да го одржуваат опт<strong>и</strong>малн<strong>и</strong>от воден реж<strong>и</strong>м на земј<strong>и</strong>штето, со цел создавање<br />

на поволн<strong>и</strong> услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> растење <strong>и</strong> развој на растен<strong>и</strong>јата, пр<strong>и</strong> тоа водејќ<strong>и</strong> сметка<br />

дека разв<strong>и</strong>токот на мел<strong>и</strong>орат<strong>и</strong>вното стопанство пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>кува не<strong>и</strong>збежно<br />

вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на пр<strong>и</strong>родн<strong>и</strong>от еколошк<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Истор<strong>и</strong>јат <strong>и</strong> денешната состојба на мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong>те. Основ<strong>и</strong> на<br />

х<strong>и</strong>дролог<strong>и</strong>јата Кружење на водата во пр<strong>и</strong>родата <strong>и</strong> воден б<strong>и</strong>ланс. Поделба на<br />

вод<strong>и</strong>те според местото на н<strong>и</strong>вното наоѓање во пр<strong>и</strong>родата. Х<strong>и</strong>дролог<strong>и</strong>ја на<br />

почвата. Дв<strong>и</strong>жење на водата во почвата <strong>и</strong> водоспроводн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Основ<strong>и</strong> на<br />

х<strong>и</strong>драул<strong>и</strong>ката. Х<strong>и</strong>дрометр<strong>и</strong>ја. Х<strong>и</strong>дростат<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>за</strong>кон<strong>и</strong> <strong>и</strong> по<strong>и</strong>м<strong>и</strong>. Х<strong>и</strong>дрод<strong>и</strong>нам<strong>и</strong>ка.<br />

Водоспроводн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н на пресметка на елемент<strong>и</strong>те на н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от<br />

протекувачк<strong>и</strong> проф<strong>и</strong>л. Одводнување. Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>за</strong>дача на<br />

одводнувањето. Негат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> аспект<strong>и</strong> на прекумерното влажење <strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>мочурлување на почвата. Поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> аспект<strong>и</strong> на одводнувањето на почвата.<br />

Утврдување на потеклото на прекумерната влажност на почвата. Составн<strong>и</strong><br />

делов<strong>и</strong> <strong>и</strong> општа д<strong>и</strong>споз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја на одводн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на одводнување.<br />

Одржување <strong>и</strong> експлоатац<strong>и</strong>ја на одводн<strong>и</strong>те канал<strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>ланс<strong>и</strong>рање на<br />

потреб<strong>и</strong>те од вода во фа<strong>за</strong> на проект<strong>и</strong>рање. Општа шема на с<strong>и</strong>стемот <strong>за</strong><br />

наводнување. Извор<strong>и</strong>ште <strong>и</strong> <strong>за</strong>фат на вода. Употреба на подземната вода <strong>за</strong><br />

наводнување. Метод<strong>и</strong> на наводнување <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна техн<strong>и</strong>чка пр<strong>и</strong>мена. Нов<strong>и</strong><br />

д<strong>и</strong>споз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>в<strong>и</strong> со цел да се с<strong>и</strong>мпл<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>раат технолог<strong>и</strong><strong>и</strong>те на наводнувањето.<br />

Мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> на солен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>. Зашт<strong>и</strong>та од ероз<strong>и</strong>ја во поледелството.<br />

Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја на ероз<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> на конзервац<strong>и</strong>јата. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на ероз<strong>и</strong><strong>и</strong>. Штет<strong>и</strong> од<br />

ероз<strong>и</strong>јата. Фактор<strong>и</strong> од ко<strong>и</strong> <strong>за</strong>в<strong>и</strong>с<strong>и</strong> појавата <strong>и</strong> голем<strong>и</strong>ната на ероз<strong>и</strong>јата.<br />

Распознавање на ероз<strong>и</strong>јата. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> борба прот<strong>и</strong>в ероз<strong>и</strong>јата на водатаконзервац<strong>и</strong>он<strong>и</strong><br />

мерк<strong>и</strong>. Зашт<strong>и</strong>та од <strong>и</strong>р<strong>и</strong>гац<strong>и</strong>она ероз<strong>и</strong>ја. Одбрана од поплав<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето на конзервац<strong>и</strong>јата врз намалувањето на поплав<strong>и</strong>те. Еолска<br />

ероз<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Се состојат од ауд<strong>и</strong>торн<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>зработка на <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуалн<strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

програм<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература: А.Г<strong>и</strong>чев: Мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> со <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та од ероз<strong>и</strong>ја.- Скопје, 1997;<br />

Драган В. Руд<strong>и</strong>ќ: Мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong>је.- Београд, Пољопр<strong>и</strong>вредн<strong>и</strong> факултет Београд-<br />

Земун, 1999; А.Г<strong>и</strong>чев, М.Вукел<strong>и</strong>ќ-Шутоска, Н.Георг<strong>и</strong>ев: Практ<strong>и</strong>кум по<br />

мел<strong>и</strong>орац<strong>и</strong><strong>и</strong> со <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та од ероз<strong>и</strong>ја.- Скопје, 2000;<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зведува усмено откако поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вно ќе се оценат програм<strong>и</strong>те <strong>и</strong> доб<strong>и</strong>е<br />

поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вна оценка на колокв<strong>и</strong>умот.

EKO ZEMJODELSTVO 303<br />

Предмет: ЃУБРИЊА И ПЕСТИЦИДИ (ЗФ00387)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Мар<strong>и</strong>на Стојанова<br />

проф. д-р Петар Јованчев<br />

Цел на предметот:<br />

Воведување на студент<strong>и</strong>те во <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>те на хранл<strong>и</strong>в<strong>и</strong>те матер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

растен<strong>и</strong>јата (м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> <strong>и</strong> органск<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ња) <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вно дејство. Познавање на<br />

<strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong>те на општата <strong>и</strong> спец<strong>и</strong>јалната ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> спектарот на<br />

дејство на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

А. Ѓубр<strong>и</strong>ња: Вовед <strong>и</strong> значење на ѓубр<strong>и</strong>њата <strong>и</strong> ѓубрењето. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ња.<br />

Поделба. М<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ња: азотн<strong>и</strong> (н<strong>и</strong>тратн<strong>и</strong>, амоњачн<strong>и</strong>, амоњачнон<strong>и</strong>тратн<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> ам<strong>и</strong>дн<strong>и</strong>); фосфорн<strong>и</strong> (суров<strong>и</strong> фосфат<strong>и</strong>, пр<strong>и</strong>марн<strong>и</strong> калц<strong>и</strong>ев<strong>и</strong><br />

фосфат<strong>и</strong>, термофосфат<strong>и</strong>); кал<strong>и</strong>умов<strong>и</strong> (суров<strong>и</strong> <strong>и</strong> концентр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>); варн<strong>и</strong><br />

ѓубр<strong>и</strong>ња; ѓубр<strong>и</strong>ња на магнес<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> сулфур; ѓубр<strong>и</strong>ња на м<strong>и</strong>кроелемент<strong>и</strong>те: Fe,<br />

Mn, Zn, Cu, B <strong>и</strong> Mo; мешан<strong>и</strong>, полукомплексн<strong>и</strong> <strong>и</strong> комплексн<strong>и</strong> NPK ѓубр<strong>и</strong>ња;<br />

комплексн<strong>и</strong> NPK со м<strong>и</strong>кроелемент<strong>и</strong>. Потрошувачка на ѓубр<strong>и</strong>ња во светот <strong>и</strong> кај<br />

нас. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на ѓубр<strong>и</strong>њата врз плодноста на почвата <strong>и</strong> квал<strong>и</strong>тетот на<br />

пр<strong>и</strong>нос<strong>и</strong>те. Органск<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ња: ѓубр<strong>и</strong>ња од сточарск<strong>и</strong> фарм<strong>и</strong>, осока, течн<strong>и</strong><br />

шталск<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ња. Компост<strong>и</strong>. Тресет. Комуналн<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ња. Зелено ѓубрење,<br />

<strong>за</strong>тревување <strong>и</strong> мулч<strong>и</strong>рање.<br />

Б. Пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>: Вовед. Истор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> разв<strong>и</strong>ток на пр<strong>и</strong>мената на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те во<br />

сузб<strong>и</strong>вањето на ф<strong>и</strong>топатоген<strong>и</strong>те м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> во земјоделството <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те<br />

д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Предмет <strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong> на општата ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја со<br />

токс<strong>и</strong>колог<strong>и</strong>јата. Основн<strong>и</strong> по<strong>и</strong>м<strong>и</strong> на ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> токс<strong>и</strong>колог<strong>и</strong>јата<br />

(токс<strong>и</strong>чност, до<strong>за</strong>, концентрац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> др.). Услов<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> треба да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сполн<strong>и</strong> секој<br />

пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја: хем<strong>и</strong>ска, спрема б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те агенс<strong>и</strong>, по степенот<br />

на токс<strong>и</strong>чноста. Акт<strong>и</strong>вна матер<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> носач (<strong>и</strong>нгред<strong>и</strong>ент). Токс<strong>и</strong>чност <strong>и</strong><br />

еф<strong>и</strong>касност како по<strong>и</strong>м<strong>и</strong>. Нач<strong>и</strong>н на пр<strong>и</strong>мена. Токс<strong>и</strong>колошк<strong>и</strong> проблем<strong>и</strong> пр<strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>мена на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те: <strong>за</strong> човекот <strong>и</strong> топлокрвн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на<br />

<strong>и</strong>нтокс<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја кај човекот. Штетн<strong>и</strong> послед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> кај култур<strong>и</strong>те, флората,<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> <strong>и</strong> останат<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong>в свет. Ф<strong>и</strong>тотокс<strong>и</strong>чност. Последн<strong>и</strong><br />

роков<strong>и</strong> <strong>за</strong> пр<strong>и</strong>мена на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те (каренца). Толерантна кол<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>на <strong>и</strong> до<strong>за</strong><br />

(остатоц<strong>и</strong>) во про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>те, суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те, водата <strong>и</strong> друго.<br />

Спец<strong>и</strong>јален дел: Вовед. Место <strong>и</strong> значење на посебната ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја во<br />

земјоделството. Фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>, акар<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>, <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>, родент<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>,<br />

херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong> <strong>и</strong> др. Спектар на дејство <strong>и</strong> рац<strong>и</strong>онална пр<strong>и</strong>мена на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те во<br />

еко-земјоделството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Ѓубр<strong>и</strong>ња: земање на проб<strong>и</strong> <strong>за</strong> хем<strong>и</strong>ска анал<strong>и</strong><strong>за</strong>. Запознавање со ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те<br />

својства на ѓубр<strong>и</strong>њата. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong> на ѓубр<strong>и</strong>њата: pH-реакц<strong>и</strong>јата, азот,<br />

фосфор, кал<strong>и</strong>ум. Докажување на јон<strong>и</strong> во непознат<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ња. Пресметка на<br />

доз<strong>и</strong> <strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ња врз основа на параметр<strong>и</strong>.

304 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>: Запознавање на основн<strong>и</strong>те обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> на про<strong>и</strong>зводство на<br />

пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Одредување на до<strong>за</strong> <strong>и</strong> концентрац<strong>и</strong>ја. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја.<br />

Теренск<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Ѓубр<strong>и</strong>ња: Агрохем<strong>и</strong>ја II дел. М. Јек<strong>и</strong>ќ,1983, Скопје. Агрохем<strong>и</strong>ја. Ж. Попов<strong>и</strong>ќ,<br />

1989, Белград. Агрохем<strong>и</strong>ја со ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја. В. Трпеск<strong>и</strong>, <strong>и</strong>нтерна скр<strong>и</strong>пта,<br />

Скопје.<br />

Пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>: М. Мацељск<strong>и</strong>: Ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја, Загреб, 1967. А. Станков<strong>и</strong>ќ:<br />

Ф<strong>и</strong>тофармац<strong>и</strong>ја I, II, III дел,1970. К<strong>и</strong>шпат<strong>и</strong>ќ: Фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. В. Јан<strong>и</strong>ќ: Херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>,<br />

Белград. Преглед на рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> херб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong> во Р Македон<strong>и</strong>ја од група<br />

автор<strong>и</strong>, 2000.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум од делот <strong>за</strong> ѓубрење, се доставува ф<strong>и</strong>топатолошк<strong>и</strong><br />

хербар<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> се полага устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

EKO ZEMJODELSTVO 305<br />

Предмет: ЕНТОМОЛОГИЈА (ЗФ00388)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Стан<strong>и</strong>слава Ла<strong>за</strong>ревска<br />

пом. асс. Б<strong>и</strong>лјана Талеска<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те од класата Insecta.<br />

Н<strong>и</strong>вното с<strong>и</strong>стематско место, градба, стопанското значење во земјоделското<br />

про<strong>и</strong>зводство, можн<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на растен<strong>и</strong>јата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Истор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> развој на ентомолог<strong>и</strong>јата како научна <strong>и</strong> наставна<br />

д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>на. Постанок <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>логен<strong>и</strong>ја на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те. С<strong>и</strong>стематско место на<br />

<strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те во ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>нското царство (карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка на колото Artropoda).<br />

Морфолог<strong>и</strong>ја на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те(општа градба, глава, град<strong>и</strong>, абдомен, кожа).<br />

Анатом<strong>и</strong>ја на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те (распоред на внатрешн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>, внатрешен скелет,<br />

мускулен с<strong>и</strong>стем, с<strong>и</strong>стем <strong>за</strong> варење на храната, крвен с<strong>и</strong>стем, с<strong>и</strong>стем <strong>за</strong><br />

д<strong>и</strong>шење <strong>и</strong> нервен с<strong>и</strong>стем). Орган<strong>и</strong> <strong>за</strong> секрец<strong>и</strong>ја (жлезд<strong>и</strong> со надворешно <strong>и</strong><br />

внатрешно лачење - ендокр<strong>и</strong>нен с<strong>и</strong>стем; акт<strong>и</strong>вац<strong>и</strong>онен хормон, хормон <strong>за</strong><br />

пресвлекување, јувен<strong>и</strong>лен хормон). Сет<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong> (механ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

дразб<strong>и</strong>, влажност, топл<strong>и</strong>на, слух, в<strong>и</strong>д. Дв<strong>и</strong>жење <strong>и</strong> однесување на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те.<br />

Орган<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на светл<strong>и</strong>на. Разв<strong>и</strong>ток на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те (ембр<strong>и</strong>онален <strong>и</strong><br />

постембр<strong>и</strong>онален разв<strong>и</strong>ток, преобразб<strong>и</strong>, постметаболен разв<strong>и</strong>ток, прек<strong>и</strong>н<strong>и</strong> во<br />

разв<strong>и</strong>токот: факултат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> <strong>и</strong> обл<strong>и</strong>катн<strong>и</strong> д<strong>и</strong>јапауз<strong>и</strong>, генерац<strong>и</strong><strong>и</strong>, пол<strong>и</strong>морф<strong>и</strong><strong>за</strong>м).<br />

Еколог<strong>и</strong>ја на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те. Аб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>. Антропоген<strong>и</strong><br />

фактор<strong>и</strong>. Вкупно дејство на еколошк<strong>и</strong>те фактор<strong>и</strong>, еколошка пласт<strong>и</strong>чност.<br />

Промен<strong>и</strong> во бројноста на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те - масовн<strong>и</strong> појав<strong>и</strong>. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> борба со<br />

<strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те.Спец<strong>и</strong>јална ентомолог<strong>и</strong>ја: Бескр<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong> Apterygota: Protura,<br />

Diplura, Collembola, Thysanura. Кр<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong> Pterygota: Orthoptera<br />

(Saltatoria), Isoptera, Dermaptera, Thysanoptera, Heteroptera, Homoptera,<br />

Neuroptera, Coleoptera, Lepidoptera, Diptera, Hymenoptera.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање со матер<strong>и</strong>јата од следн<strong>и</strong>те поглавја: с<strong>и</strong>стематско<br />

значење на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те, морфолог<strong>и</strong>ја, внатрешна градба, дв<strong>и</strong>жење <strong>и</strong><br />

однесување, размножување <strong>и</strong> разв<strong>и</strong>ток, <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вната ж<strong>и</strong>вотна<br />

сред<strong>и</strong>на, мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> борба со <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка. Посебно ќе се<br />

обработат штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те од редов<strong>и</strong>те: Orthoptera, Isoptera, Dermaptera,<br />

Thysanoptera, Heteroptera, Homoptera, Neuroptera, Coleoptera, Lepidoptera,<br />

Diptera, Hymenoptera <strong>и</strong> пајач<strong>и</strong>њата од редот Acarina.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Н. Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ, Д. С<strong>и</strong>мова-Тош<strong>и</strong>ќ, Е. Анчев: Земјоделска ентомолог<strong>и</strong>ја (I -<br />

општ дел), Скопје, 1987. Ж. Ковачев<strong>и</strong>ќ: Општа <strong>и</strong> посебна ентомолог<strong>и</strong>ја,<br />

Загреб, 1960. П. Вукасов<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> сор.: Штеточ<strong>и</strong>не у б<strong>и</strong>љној про<strong>и</strong>зводњ<strong>и</strong> (I <strong>и</strong> II дел),<br />

Београд, 1964. А. Беш <strong>и</strong> сор.: Општа ентомолог<strong>и</strong>ја, Сарајево, 1980. Н.<br />

Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> сор.: Посебна ентомолог<strong>и</strong>ја (I <strong>и</strong> II дел), Белград, 1985. Н.<br />

Танас<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ, Д. С<strong>и</strong>мова-Тош<strong>и</strong>ќ: Посебна ентомолог<strong>и</strong>ја, Београд, 1987.<br />

М.Мацељск<strong>и</strong>, Ј. Игрц: Ентомолог<strong>и</strong>ја: 1991. Н. Ѓук<strong>и</strong>ќ, С. Малет<strong>и</strong>н:

306 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Полјопр<strong>и</strong>вредна зоолог<strong>и</strong>ја са еколог<strong>и</strong>јом, Нов<strong>и</strong> Сад, 1998. М. Мацељск<strong>и</strong>:<br />

Полјопр<strong>и</strong>вредна ентомолог<strong>и</strong>ја, Загреб, 1999. М. Постоловск<strong>и</strong>, Ф. Пејч<strong>и</strong>новск<strong>и</strong>,<br />

Т. Костов, Р. Накова: Преглед на пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> во Републ<strong>и</strong>ка<br />

Македон<strong>и</strong>ја Скопје, 2000.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зготвува <strong>и</strong>нсектар<strong>и</strong>ум, се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

EKO ZEMJODELSTVO 307<br />

Предмет: ФИТОПАТОЛОГИЈА (ЗФ00389)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петар Јованчев<br />

асс.м-р Влад<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Стојановск<strong>и</strong><br />

пом. асс. Б<strong>и</strong>лјана Кузмановска<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Општ дел: По<strong>и</strong>м <strong>за</strong> раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong> <strong>и</strong> економско значење. Пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong><br />

на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong>. Основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на ф<strong>и</strong>топатоген<strong>и</strong>те: габ<strong>и</strong>,<br />

бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>, в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>, р<strong>и</strong>кец<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> в<strong>и</strong>ш<strong>и</strong> параз<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> цветн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. С<strong>и</strong>мптоматолог<strong>и</strong>ја.<br />

Параз<strong>и</strong>т<strong>и</strong> <strong>и</strong> параз<strong>и</strong>т<strong>и</strong><strong>за</strong>м во раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>от свет. Патогене<strong>за</strong>. Патолошк<strong>и</strong><br />

промен<strong>и</strong> кај болн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на еколошк<strong>и</strong>те фактор<strong>и</strong> врз<br />

патогене<strong>за</strong>та. Еп<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>тот<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја. Процена на штет<strong>и</strong>те од раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те<br />

болест<strong>и</strong>. Отпорност на растен<strong>и</strong>јата кон патоген<strong>и</strong>те. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> сузб<strong>и</strong>вање на<br />

патоген<strong>и</strong>те: агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, механ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>. Фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>:контактн<strong>и</strong>,<br />

с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>, фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong> <strong>за</strong> дез<strong>и</strong>нфекц<strong>и</strong>ја на семето, дез<strong>и</strong>нфекц<strong>и</strong>ја на почвата,<br />

ант<strong>и</strong>б<strong>и</strong>от<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> како фунг<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>олошко спречување на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те<br />

болест<strong>и</strong>. Пр<strong>и</strong>мена на б<strong>и</strong>отехнолог<strong>и</strong>ја во раст<strong>и</strong>телната патолог<strong>и</strong>ја.<br />

Спец<strong>и</strong>јален дел: Надворешн<strong>и</strong>те фактор<strong>и</strong> како пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>на <strong>за</strong> болест<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>коз<strong>и</strong>:<br />

Царство: Fungi, Оддел: I. Myxomycota, Оддел: II. Eumycota, пододдел: 1.<br />

Mastigomycotina, пододдел: 2. Zygomycotina, поддодел: 3. Ascomycotina,<br />

пододдел: 4. Basidiomycotina, пододдел: 5. Deuteromycotina. Бактер<strong>и</strong>оз<strong>и</strong>,<br />

в<strong>и</strong>роз<strong>и</strong>, ф<strong>и</strong>топлазм<strong>и</strong> <strong>и</strong> параз<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> цветн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со морфолошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на одделн<strong>и</strong>те<br />

пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те болест<strong>и</strong>. Распознавање на поважн<strong>и</strong>те<br />

болест<strong>и</strong> на хербар<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран матер<strong>и</strong>јал. Теренск<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>познавање на<br />

студент<strong>и</strong>те со болест<strong>и</strong>те на поледелск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong> на<br />

отворено <strong>и</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong> (оранжер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> пластен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>), ло<strong>за</strong>та <strong>и</strong><br />

овошк<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>сутн<strong>и</strong> во нашата земја <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>за</strong> н<strong>и</strong>вно сузб<strong>и</strong>вање.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Ф. Пејч<strong>и</strong>новск<strong>и</strong>: Земјоделска ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја (Општ дел), 1996. М.Јос<strong>и</strong>фов<strong>и</strong>ќ:<br />

Пољопр<strong>и</strong>вредна ф<strong>и</strong>топатолог<strong>и</strong>ја,Београд, 1964. М. Иванов<strong>и</strong>ќ: М<strong>и</strong>козе б<strong>и</strong>љака,<br />

Београд, 1992. М. Арсен<strong>и</strong>јев<strong>и</strong>ќ: Бактер<strong>и</strong>озе б<strong>и</strong>љака, Нов<strong>и</strong> Сад, 1997. Д. Шут<strong>и</strong>ќ:<br />

Б<strong>и</strong>лјн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>руд<strong>и</strong>, Београд, 1980, В<strong>и</strong>розе Б<strong>и</strong>лјака, 1983, Београд. Agrios: Plant<br />

pathology, London, 1988,1998. П. Јованчев: Предавања.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Услов <strong>за</strong> полагање положен колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> доставен ф<strong>и</strong>топатолошк<strong>и</strong><br />

хербар<strong>и</strong>ум. Се полага устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

308 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ПЧЕЛАРСТВО И БУБАРСТВО - ИЗБОРЕН (ЗФ00390)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Хр<strong>и</strong>сула К<strong>и</strong>пр<strong>и</strong>јановска<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong>те на<br />

б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>от развој на медоносната пчела <strong>и</strong> св<strong>и</strong>лената буба како <strong>и</strong> со<br />

современ<strong>и</strong>те ап<strong>и</strong>техн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong> <strong>за</strong> прав<strong>и</strong>лно одгледување <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стување на пчел<strong>и</strong>те <strong>и</strong> со технолог<strong>и</strong>јата на про<strong>и</strong>зводство на пр<strong>и</strong>родна<br />

св<strong>и</strong>ла.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. С<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на медоносната пчела. Потекло <strong>и</strong> распространетост на<br />

пчел<strong>и</strong>те. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> рас<strong>и</strong> пчел<strong>и</strong>. Морфолог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> анатом<strong>и</strong>ја на пчел<strong>и</strong>те. Членов<strong>и</strong><br />

на семејството. Размножување на пчелн<strong>и</strong>те семејства (пр<strong>и</strong>родно <strong>и</strong> вештачко<br />

роење) Одгледување на мат<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Градба на пчелното гнездо (восочн<strong>и</strong> сотов<strong>и</strong>).<br />

Пчелн<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>веал<strong>и</strong>шта (ул<strong>и</strong>шта). Форм<strong>и</strong>рање на пчеларн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong><br />

пчеларн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Пчеларск<strong>и</strong> алат <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>бор.Сезонск<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> во пчеларн<strong>и</strong>кот.<br />

Пчелна храна (нектар, медл<strong>и</strong>ка, полен). Услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> создавање <strong>и</strong> лачење на<br />

нектар. Претварање на нектарот во мед. Медоносн<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја. Пчелн<strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> (доб<strong>и</strong>вање, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав, определување на квал<strong>и</strong>тетот,<br />

откр<strong>и</strong>вање на фалс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кат<strong>и</strong>, чување <strong>и</strong> употреба). Болест<strong>и</strong> <strong>и</strong> штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> на<br />

пчел<strong>и</strong>те.Труење на пчел<strong>и</strong>те. Б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на св<strong>и</strong>лената буба. Услов<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

одгледување. Технолог<strong>и</strong>ја на доб<strong>и</strong>вање на св<strong>и</strong>ла.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно познавање на членов<strong>и</strong>те на пчелното семејство (мат<strong>и</strong>ца,<br />

работн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>,трутов<strong>и</strong>). Разгледување на <strong>и</strong>зграден восочен сот <strong>и</strong> <strong>за</strong>познавање<br />

со в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те кел<strong>и</strong><strong>и</strong> (трутовск<strong>и</strong>, работн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong> мат<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>). Запознавање со<br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те пчелн<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>веал<strong>и</strong>шта <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те составн<strong>и</strong> делов<strong>и</strong>. Запознавање со<br />

пчеларск<strong>и</strong>от алат <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>бор <strong>и</strong> неговата употреба. Определување на меден<br />

б<strong>и</strong>ланс на новоформ<strong>и</strong>ран пчеларн<strong>и</strong>к. Запознавање со квал<strong>и</strong>тетот на пчелн<strong>и</strong>те<br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> <strong>и</strong> можност<strong>и</strong>те <strong>за</strong> н<strong>и</strong>вно фалс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кување.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Pcelarstvo, Grupa autora, Nakladni Zavod Znanje, Zagreb, 1990. Практ<strong>и</strong>кум по<br />

пчеларство, Наумовск<strong>и</strong> М., Крлевска Хр<strong>и</strong>сула, 1997. Фотокоп<strong>и</strong><strong>и</strong> од<br />

предавања.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува по предходно положен колокв<strong>и</strong>ум.

EKO ZEMJODELSTVO 309<br />

Предмет: ЕКОЛОГИЈА НА ХИДРОБИОНТИ И АКВАКУЛТУРА<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00391)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>рче Наумовск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање на студент<strong>и</strong>те со ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те услов<strong>и</strong> во вод<strong>и</strong>те, со ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>от свет<br />

во н<strong>и</strong>в, како <strong>и</strong> со можност<strong>и</strong>те <strong>за</strong> одгледување на акват<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Л<strong>и</strong>мнолог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> океанолог<strong>и</strong>ја. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> својства на вод<strong>и</strong>те (боја, светл<strong>и</strong>на,<br />

проѕ<strong>и</strong>рност, температура, густ<strong>и</strong>на, дв<strong>и</strong>жења). Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> својства на вод<strong>и</strong>те<br />

(состав, елемент<strong>и</strong> <strong>и</strong> хранл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> сол<strong>и</strong>, гасов<strong>и</strong>). М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на вод<strong>и</strong>те.<br />

Поделба <strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на водн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>. Морфолог<strong>и</strong>ја, анатом<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на х<strong>и</strong>дроб<strong>и</strong>онт<strong>и</strong>те. Одгледување на акват<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>:<br />

раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> <strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>, едноклеточн<strong>и</strong> <strong>и</strong> повеќеклеточн<strong>и</strong>, неподв<strong>и</strong>жн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

подв<strong>и</strong>жн<strong>и</strong>. Воден екос<strong>и</strong>стем: б<strong>и</strong>отоп <strong>и</strong> б<strong>и</strong>оцено<strong>за</strong>. Енерг<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> продукт<strong>и</strong>вност на<br />

водн<strong>и</strong>те екос<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>. Основн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на одгледувањето<br />

акват<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>: екстенз<strong>и</strong>вно, полу<strong>и</strong>нтенз<strong>и</strong>вно <strong>и</strong> <strong>и</strong>нтенз<strong>и</strong>вно.<br />

Аквар<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> украсн<strong>и</strong> р<strong>и</strong>бн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Еколог<strong>и</strong>ја на стоечк<strong>и</strong> вод<strong>и</strong>. Еколог<strong>и</strong>ја на<br />

<strong>и</strong>стечн<strong>и</strong> вод<strong>и</strong>. Л<strong>и</strong>торал. Пелаг<strong>и</strong>јал. Бентал. Онеч<strong>и</strong>стување на вод<strong>и</strong>те.<br />

Проч<strong>и</strong>стување на вод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Кружење на водата во пр<strong>и</strong>родата <strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> водн<strong>и</strong> базен<strong>и</strong>. Поделба на вод<strong>и</strong>те<br />

на Р. Македон<strong>и</strong>ја. Земање проб<strong>и</strong> вода <strong>за</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чко-хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong> од<br />

<strong>и</strong>стечн<strong>и</strong> <strong>и</strong> стоечк<strong>и</strong> вод<strong>и</strong>. Земање проб<strong>и</strong> вода <strong>за</strong> анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong> на ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>от свет од<br />

<strong>и</strong>стечн<strong>и</strong> <strong>и</strong> стоечк<strong>и</strong> вод<strong>и</strong>. Колекц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong>рање на ф<strong>и</strong>то <strong>и</strong><br />

зоопланктон од слободната вода. Колекц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong>рање на<br />

орган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> од фауната на дното. Подводна, пл<strong>и</strong>вачка <strong>и</strong> надводна<br />

макровегетац<strong>и</strong>ја. Нектон. Неустон. Исп<strong>и</strong>тување на <strong>за</strong>гаден<strong>и</strong> вод<strong>и</strong>. Клас<strong>и</strong> на<br />

сапробност на вод<strong>и</strong>те. Основн<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> на проч<strong>и</strong>стување на вод<strong>и</strong>те.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Bardach J.E., Ryther J.H. & McLarney W.O. (1972): Aquaculture. John Wiley &<br />

Sons, New York. Slatkovodno ribarstvo (1982), група автор<strong>и</strong>, Ribozajednica &<br />

JUMENA, Zagreb. Наумовск<strong>и</strong> М. (2000): Водата како ж<strong>и</strong>вотна сред<strong>и</strong>на <strong>за</strong><br />

р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>те (автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рана скр<strong>и</strong>пта).<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

По претходна проверка на познавањето на практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел од предметот.

310 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ХРАНИВА И ИСХРАНА НА ДОМАШНИ ЖИВОТНИ (ЗФ00392)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Среќко Ѓорѓ<strong>и</strong>евск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со основн<strong>и</strong>те познавања <strong>за</strong> крм<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се<br />

кор<strong>и</strong>стат во <strong>и</strong>схраната на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>, како <strong>и</strong> основн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> ко<strong>и</strong><br />

се пр<strong>и</strong>менуват во хранењето на с<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> категор<strong>и</strong><strong>и</strong> на домашн<strong>и</strong><br />

ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед <strong>и</strong> <strong>за</strong>дача на предметот во составот на б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.<br />

Поделба на крм<strong>и</strong>те (клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја). Крм<strong>и</strong> од раст<strong>и</strong>телно потекло. Крм<strong>и</strong> од<br />

ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>нско потекло. Квасц<strong>и</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> клеточн<strong>и</strong> крм<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> крм<strong>и</strong>.<br />

Ад<strong>и</strong>т<strong>и</strong>в<strong>и</strong>. Друг<strong>и</strong> крм<strong>и</strong>.Општ<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на составот на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

н<strong>и</strong>вната храна. Состојк<strong>и</strong> на крм<strong>и</strong>те <strong>и</strong> дажб<strong>и</strong>те. Хранл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Варење <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стување на крм<strong>и</strong>те <strong>и</strong> хранл<strong>и</strong>в<strong>и</strong>те матер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>ланс<strong>и</strong> во <strong>и</strong>схраната.<br />

Оценување на хранл<strong>и</strong>вата вредност на крм<strong>и</strong>те. Норм<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> потреба од<br />

хранл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Исхрана на одделн<strong>и</strong> категор<strong>и</strong><strong>и</strong> говеда, овц<strong>и</strong>, коз<strong>и</strong>, коњ<strong>и</strong>,<br />

св<strong>и</strong>њ<strong>и</strong>, ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>на <strong>и</strong> <strong>за</strong>јц<strong>и</strong> (фактор<strong>и</strong> од ко<strong>и</strong> <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сат потреб<strong>и</strong>те во хранл<strong>и</strong>в<strong>и</strong><br />

матер<strong>и</strong><strong>и</strong>: подготвување на крмн<strong>и</strong> смеск<strong>и</strong> <strong>и</strong> дажб<strong>и</strong>; техн<strong>и</strong>ка на хранење; гоење<br />

на одделн<strong>и</strong> категор<strong>и</strong><strong>и</strong> доб<strong>и</strong>ток, ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>на, <strong>за</strong>јц<strong>и</strong>).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Определување на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от состав на крм<strong>и</strong>те. Сварл<strong>и</strong>вост на крм<strong>и</strong>те<br />

(разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> одредување на сварл<strong>и</strong>вост на хранл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

крм<strong>и</strong>). Практ<strong>и</strong>чна пр<strong>и</strong>мена на коеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ентот <strong>за</strong> сварл<strong>и</strong>вост. Одредување на<br />

б<strong>и</strong>ланс на матер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> енерг<strong>и</strong>ја. Одредување на хранл<strong>и</strong>вата вредност на<br />

крм<strong>и</strong>те. Утврдување на продукт<strong>и</strong>вната вредност на крм<strong>и</strong>те. Запознавање со<br />

основн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>зработка на <strong>и</strong>збаланс<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> смеск<strong>и</strong> <strong>и</strong> дажб<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

одделн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> категор<strong>и</strong><strong>и</strong> на домашн<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

“Krmiva”, Kalivoda M. Zagreb, 1990. Jovanović, R., Jordanoski, N.: Ishrana i<br />

produktivni bolesti domaćih životinja, Novi Sad, 1994. Radomir Jovanović: Ishrana<br />

domaćih životinja, Novi Sad, 2000.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

П<strong>и</strong>смен <strong>и</strong> устен дел на колокв<strong>и</strong>ум, кој е предуслов <strong>за</strong> полагање на устен<br />

<strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

EKO ZEMJODELSTVO 311<br />

Предмет: ИЗВОРИ НА ЗАГАДУВАЊЕ ВО ЗЕМЈОДЕЛСТВОТО (ЗФ00394)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 2+1часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Олга Најденовска<br />

Цел на предметот:<br />

Воведување на студент<strong>и</strong>те во проблемат<strong>и</strong>ката од нарушување на ж<strong>и</strong>вотната<br />

сред<strong>и</strong>на во земјоделското про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед <strong>и</strong> значење на предметот. Почвата како еколошка сред<strong>и</strong>на <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена на<br />

м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> <strong>и</strong> органск<strong>и</strong> ѓубр<strong>и</strong>ва. Поважн<strong>и</strong> својства на почвата од аспект на<br />

хем<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>јата. Ѓубрење како агротехн<strong>и</strong>чка мерка <strong>и</strong> додатна енерг<strong>и</strong>ја во<br />

земјоделството. Ѓубр<strong>и</strong>вата како можн<strong>и</strong> <strong>за</strong>гадувач<strong>и</strong> на: почвата, <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те<br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>, подземн<strong>и</strong>, бунарск<strong>и</strong> вод<strong>и</strong> <strong>и</strong> грав<strong>и</strong>тац<strong>и</strong>он<strong>и</strong> вод<strong>и</strong>. Спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>гадувања на ж<strong>и</strong>вотната сред<strong>и</strong>на од поед<strong>и</strong>н<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на ѓубр<strong>и</strong>ва. Чување на<br />

ѓубр<strong>и</strong>вата <strong>и</strong> значење. Норм<strong>и</strong> на пр<strong>и</strong>мена, нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> време. Контрола на<br />

плодноста на почвата како превент<strong>и</strong>вна мерка <strong>за</strong> здравствено <strong>и</strong>справна<br />

храна <strong>и</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на ж<strong>и</strong>вотната сред<strong>и</strong>на. Почвата како преч<strong>и</strong>стувач <strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>гадувач на ж<strong>и</strong>вотната сред<strong>и</strong>на. Пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> <strong>за</strong> деградац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>за</strong>гадување на<br />

ж<strong>и</strong>вотната сред<strong>и</strong>на. Извор<strong>и</strong> на <strong>за</strong>гадување на почвата <strong>и</strong> растен<strong>и</strong>јата од<br />

антропогено потекло: Металург<strong>и</strong>ја. Хем<strong>и</strong>ска <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ја. Градежна <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ја.<br />

Рударство. Прехрамбена <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ја. Сообраќај. Воздухот <strong>и</strong> врнеж<strong>и</strong>те како<br />

<strong>за</strong>гадувач<strong>и</strong> на почвата (к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong> дождов<strong>и</strong>, озон, тешк<strong>и</strong> метал<strong>и</strong>). Деградац<strong>и</strong>ја на<br />

почвата: (Пр<strong>и</strong>родн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>. Антропоген<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong>).Сточарск<strong>и</strong>те фарм<strong>и</strong> како<br />

можн<strong>и</strong> <strong>за</strong>гадувач<strong>и</strong> на ж<strong>и</strong>вотната сред<strong>и</strong>на. Технолог<strong>и</strong>ја на пр<strong>и</strong>мена на ѓубр<strong>и</strong>ва.<br />

Зашт<strong>и</strong>та на почвата од губ<strong>и</strong>тоц<strong>и</strong> на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> во околната сред<strong>и</strong>на.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Тест<strong>и</strong>рање на почвата <strong>и</strong> раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>за</strong>гадувања:<br />

Анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong> на неко<strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> во почвата, раст<strong>и</strong>телен матер<strong>и</strong>јал <strong>и</strong><br />

фарм<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М. Јек<strong>и</strong>ќ, (1985): Агрохем<strong>и</strong>ја I <strong>и</strong> II дел Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет Св. К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј<br />

Скопје. В. М<strong>и</strong>неев (1984) Агрох<strong>и</strong>м<strong>и</strong>я <strong>и</strong> б<strong>и</strong>осфера, Москва.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

312 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ЦВЕЌАРСТВО - ИЗБОРЕН (ЗФ00395)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 2+1часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Стефанка Хаџ<strong>и</strong> Пецова<br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање со б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те, морфолошк<strong>и</strong>те особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> технолог<strong>и</strong>ја на<br />

про<strong>и</strong>зводство на неко<strong>и</strong> груп<strong>и</strong> на цветн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се про<strong>и</strong>зведуваат на<br />

отворено <strong>и</strong> во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен простор.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Ботан<strong>и</strong>чка клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на култур<strong>и</strong>те. Општ<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>.<br />

Распространетост. Нач<strong>и</strong>н на размножување. Технолог<strong>и</strong>ја. Берба <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н на<br />

чување.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те: Практ<strong>и</strong>чно познавање на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> технолошк<strong>и</strong>те<br />

постапк<strong>и</strong>. Посета на ф<strong>и</strong>рм<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

1. Grahn, J., (1987): Vrteno Cvijece. Mladinsk Knnjiga, Ljubljana-Zagreb<br />

2. Šelaru, E., Ceaušesku, M.E., (1984): Lale. Nolit- Beograd<br />

3. Fox, L., (1982): Enciklopedija vrtnog bilja. Globus- Zagreb (orginalen izdavac:<br />

Marshall Cavendish Limited, London (1980))<br />

4. Institute of field and garden crops, scientific activities 1985-1989, (special<br />

publication No. 246), Department of scientific publications, the Volcani center, Bet<br />

Dagen, Israel-1990<br />

5. Muller- Jdzerda, A. C. (1971): 100 sobnih biljaka u boji. Mladost, Zagreb<br />

Dole, J.;Willkins; (1999); " Floriculture, Principles and Practice", Prentice Hall<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Наставата се состо<strong>и</strong> од предавања, практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>зработка на<br />

сем<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> трудов<strong>и</strong>.

EKO ZEMJODELSTVO 313<br />

Предмет: ФИЗИОЛОГИЈА НА ДОМАШНИТЕ ЖИВОТНИ<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00396)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф.д-р Цане Пејковск<strong>и</strong>,<br />

асс. м-р Сњежана Тројачанец<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>и</strong>зучува ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те ман<strong>и</strong>фестац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> функц<strong>и</strong><strong>и</strong> кај домашн<strong>и</strong>те<br />

ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>, како <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вната в<strong>за</strong>емна врска во <strong>за</strong>в<strong>и</strong>сност од услов<strong>и</strong>те на<br />

окол<strong>и</strong>ната <strong>и</strong> состојбата на орган<strong>и</strong>змот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на крвта. Имун<strong>и</strong>тет. Крвн<strong>и</strong> груп<strong>и</strong> <strong>и</strong> х<strong>и</strong>стокомпат<strong>и</strong>б<strong>и</strong>лност.<br />

Кард<strong>и</strong>оваскуларен с<strong>и</strong>стем – срце, артер<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>, венск<strong>и</strong>, кап<strong>и</strong>ларен крвоток,<br />

л<strong>и</strong>мфа <strong>и</strong> л<strong>и</strong>мфен с<strong>и</strong>стем, слез<strong>и</strong>на, РЕС. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на д<strong>и</strong>шењето. Варење<br />

на храната <strong>и</strong> ресорпц<strong>и</strong>ја. Метабол<strong>и</strong><strong>за</strong>м на јаглен<strong>и</strong>те х<strong>и</strong>драт<strong>и</strong>, маст<strong>и</strong>те,<br />

проте<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те, м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong>те матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, вода, ба<strong>за</strong>лен метабол<strong>и</strong><strong>за</strong>м. В<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.<br />

Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на мускул<strong>и</strong>те – градба, карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на контракц<strong>и</strong>ја на<br />

мускул<strong>и</strong>те. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на лачењето. Хуморална регулац<strong>и</strong>ја на функц<strong>и</strong><strong>и</strong>те во<br />

орган<strong>и</strong>змот. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на нервн<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на сет<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>те<br />

орган<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Вовед во практ<strong>и</strong>чна ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја - ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те метод<strong>и</strong>. Општо <strong>за</strong> крвта.<br />

Основн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>за</strong> броење на крвн<strong>и</strong>те клетк<strong>и</strong>. Одредување на СЕ,<br />

хематокр<strong>и</strong>т, хемоглоб<strong>и</strong>н. Леукоц<strong>и</strong>тарна формула. Коагулац<strong>и</strong>ја на крвта.<br />

Одредување на крвн<strong>и</strong> груп<strong>и</strong>. Кард<strong>и</strong>оваскуларен с<strong>и</strong>стем. Нервно-мускулн<strong>и</strong>от<br />

с<strong>и</strong>стем. Термометр<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> терморегулац<strong>и</strong>ја. Д<strong>и</strong>шење. Варење во устата,<br />

желудн<strong>и</strong>кот, преджелудн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те, тенкото црево. Жолчка. Ур<strong>и</strong>на. Рефлекс<strong>и</strong>.<br />

Ендокр<strong>и</strong>нолог<strong>и</strong>ја. Практ<strong>и</strong>чна вежба на стопанство.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја домаћ<strong>и</strong>х ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>ња. Јованов<strong>и</strong>ћ, Мед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>нска књ<strong>и</strong>га, Београд-<br />

Загреб. 1989.<br />

Veterinarska fiziologija. Stojić, Naučna knjiga, Beograd. 1996.<br />

Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. К. Петков, Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет "Св. К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong><br />

Метод<strong>и</strong>ј", Скопје. 2000.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> <strong>за</strong>довол<strong>и</strong>телно познавање на<br />

студент<strong>и</strong>те од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот.

314 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: СКЛАДИРАЊЕ И ЧУВАЊЕ НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00397)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 2+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> сорабон<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Гоце Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>,<br />

проф. д-р Ла<strong>за</strong>р С<strong>и</strong>ваков<br />

Цел на предметот:<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Склад<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> чување на поледелск<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од пр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рањето до<br />

преработката. Објект<strong>и</strong> <strong>и</strong> опрема <strong>за</strong> склад<strong>и</strong>рање на зрното. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> склад<strong>и</strong>шта,<br />

с<strong>и</strong>лос<strong>и</strong>, опрема на склад<strong>и</strong>штата. Пр<strong>и</strong>ем, ч<strong>и</strong>стење <strong>и</strong> склад<strong>и</strong>рање на зрното.<br />

Промен<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> чувањето на зрното. Склад<strong>и</strong>рање на пченка, комп<strong>и</strong>р <strong>и</strong> шеќерна<br />

репа.<br />

Про<strong>и</strong>зводство на брашно <strong>и</strong> негов<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>: мелн<strong>и</strong>чарск<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Технолошк<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> мелењето на пчен<strong>и</strong>цата, 'ржта, пченката. Лупење на<br />

зрната од ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Про<strong>и</strong>зводство на леб: суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, <strong>и</strong>зработка на<br />

тесто, ферментац<strong>и</strong>ја, делење, форм<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> печење. Про<strong>и</strong>одство насув<strong>и</strong><br />

теста, бел<strong>и</strong>, слатк<strong>и</strong> <strong>и</strong> украсн<strong>и</strong> печ<strong>и</strong>ва.<br />

Про<strong>и</strong>зводство на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> масла: суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, обработка на суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те,<br />

екстракц<strong>и</strong>ја, ч<strong>и</strong>стење <strong>и</strong> раф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање на суровото масло.<br />

Про<strong>и</strong>зводство на цврст<strong>и</strong> маст<strong>и</strong>.<br />

Про<strong>и</strong>зводство на шеќер <strong>и</strong> скроб: суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, поготовка, екстракц<strong>и</strong>ја, ч<strong>и</strong>стење,<br />

сатурац<strong>и</strong>ја, ф<strong>и</strong>лтр<strong>и</strong>рање, кр<strong>и</strong>стал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја.<br />

Про<strong>и</strong>зводство на слад: суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, про<strong>и</strong>зводство, влажење, 'ртење, сушење <strong>и</strong><br />

доработка на сладот.<br />

Про<strong>и</strong>зводство на п<strong>и</strong>во: суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, технолошк<strong>и</strong> процес, сладов<strong>и</strong>на, алкохолна<br />

ферментац<strong>и</strong>ја, б<strong>и</strong>стрење <strong>и</strong> полнење на п<strong>и</strong>вото.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Склад<strong>и</strong>шта <strong>за</strong> чување на поледелск<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од пр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рање до<br />

преработка.<br />

Технолошка постапка <strong>за</strong> мелење на ж<strong>и</strong>тата.<br />

Технолошка постапка <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на леб <strong>и</strong> бел<strong>и</strong> печ<strong>и</strong>ва.<br />

Технолошка постапка <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на масло, шеќер, слад <strong>и</strong> п<strong>и</strong>во.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Г. Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>: Преработка на поледелск<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетск<strong>и</strong><br />

учебн<strong>и</strong>к, Скопје, 1999. Г. Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>: Ор<strong>и</strong>з. Монограф<strong>и</strong>ја, "Тр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>на<br />

македонска", Скопје, 1997.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

EKO ZEMJODELSTVO 315<br />

Предмет: ЗДРАВСТВЕНА ЗАШТИТА ВО СТОЧАРСКОТО ПРОИЗВОДСТВО<br />

(ЗФ00544)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> сорботн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Метод<strong>и</strong>ја Трајчев<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те д<strong>и</strong>плом<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> агроном<strong>и</strong> да се здоб<strong>и</strong>јат со<br />

основн<strong>и</strong> познавања од болест<strong>и</strong>те што се јавуваат кај ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те, основн<strong>и</strong>те<br />

д<strong>и</strong>јагност<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, терапевтск<strong>и</strong> <strong>и</strong> проф<strong>и</strong>лакт<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> во н<strong>и</strong>вното спречување <strong>и</strong><br />

сузб<strong>и</strong>вање.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Основ<strong>и</strong> на патолошката ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја. Општа патолог<strong>и</strong>ја. Основ<strong>и</strong> на<br />

фармаколог<strong>и</strong>јата. Д<strong>и</strong>јагност<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>. Внатрешн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong>. Условн<strong>и</strong><br />

болест<strong>и</strong>. Болест<strong>и</strong> <strong>за</strong>рад<strong>и</strong> грешк<strong>и</strong> во технолог<strong>и</strong>јата на одгледување,<br />

деф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>тарна <strong>и</strong> не<strong>и</strong>збаланс<strong>и</strong>рана <strong>и</strong>схрана на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те. Интокс<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

М<strong>и</strong>котокс<strong>и</strong>коз<strong>и</strong>. Значење, б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ерад<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на параз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>те.<br />

Параз<strong>и</strong>тарн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong>. Заразн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong> (општа <strong>и</strong> спец<strong>и</strong>јална<br />

еп<strong>и</strong>зоот<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја). Имун<strong>и</strong>тет. Патолог<strong>и</strong>ја на репродукц<strong>и</strong>јата. Болест<strong>и</strong> на<br />

млечната жлезда <strong>и</strong> млад<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. Дез<strong>и</strong>нфекц<strong>и</strong>ја, дез<strong>и</strong>нсекц<strong>и</strong>ја,<br />

дерат<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја пр<strong>и</strong> појава на параз<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong>разн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong>. Преветн<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>,<br />

тековн<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong>вршн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> кај параз<strong>и</strong>тарн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>за</strong>разн<strong>и</strong>те болест<strong>и</strong>.<br />

Х<strong>и</strong>руршк<strong>и</strong> болест<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong>фат<strong>и</strong>. Етолог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> стрес кај ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Пр<strong>и</strong>стап, ф<strong>и</strong>кс<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> соборување на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те (техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> метод<strong>и</strong>). План на<br />

кл<strong>и</strong>н<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> преглед. Општ<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> на кл<strong>и</strong>н<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от преглед. Општо <strong>и</strong> спец<strong>и</strong>јално<br />

<strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тување. Спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> д<strong>и</strong>јагност<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>. Земање матер<strong>и</strong>јал <strong>за</strong><br />

лаборатор<strong>и</strong>ско <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тување. Прва помош на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те. Кл<strong>и</strong>н<strong>и</strong>чка <strong>и</strong><br />

лаборатор<strong>и</strong>ска д<strong>и</strong>јагност<strong>и</strong>ка на параз<strong>и</strong>тарн<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong>разн<strong>и</strong> болест<strong>и</strong>. Метод<strong>и</strong> на<br />

детекц<strong>и</strong>ја на м<strong>и</strong>котокс<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те. Апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на леков<strong>и</strong>. Техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> во етолог<strong>и</strong>јата.<br />

Проучување, откр<strong>и</strong>вање <strong>и</strong> превен<strong>и</strong>рање на стрес фактор<strong>и</strong>те во<br />

одгледувањето на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Маџ<strong>и</strong>ров Ж. 1995. Ветер<strong>и</strong>нарство. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет Св. "К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј, Скопје.<br />

Хр<strong>и</strong>стов С., Бешл<strong>и</strong>н Р. 1991. Стрес домач<strong>и</strong>х ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>ња. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет у<br />

Београду. Софренов<strong>и</strong>ќ Ѓорѓе. 1986. Општа патолог<strong>и</strong>ја. II <strong>и</strong>зданје, Научна<br />

књ<strong>и</strong>га Београд. Ш<strong>и</strong>бал<strong>и</strong>ќ С., Цветков<strong>и</strong>ќ Лј. 1985. Параз<strong>и</strong>тске болест<strong>и</strong> домач<strong>и</strong>х<br />

ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>нја. Унуверз<strong>и</strong>тет у Београду. Пањев<strong>и</strong>ќ Ѓ. 1991. Заразне болест<strong>и</strong><br />

ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>нја в<strong>и</strong>русне ет<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>је. Унуверз<strong>и</strong>тет у Београду. Лол<strong>и</strong>н М<strong>и</strong>рослава.<br />

1991. Заразне болест<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вот<strong>и</strong>ња бактер<strong>и</strong>јске ет<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>је. Унуверз<strong>и</strong>тет у<br />

Београду.<br />

Нач<strong>и</strong>н на на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

316 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ЗАГАДУВАЊЕ НА ПОЧВИТЕ И НИВНА РЕВИТАЛИЗАЦИЈА<br />

(ЗФ00545)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Татјана М<strong>и</strong>ткова<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>те <strong>за</strong> <strong>за</strong>гадување<br />

(контам<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ја) на почв<strong>и</strong>те <strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се преземаат <strong>за</strong> н<strong>и</strong>вна<br />

рев<strong>и</strong>тал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Улога <strong>и</strong> значење на <strong>за</strong>гадувањето на почв<strong>и</strong>те како не<strong>за</strong>менл<strong>и</strong>в<br />

пр<strong>и</strong>роден ресурс <strong>за</strong> земјоделското <strong>и</strong> шумарското про<strong>и</strong>зводство. Главн<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>звор<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>гадување на почв<strong>и</strong>те со штетн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Загадување на почв<strong>и</strong>те<br />

со рад<strong>и</strong>онукл<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Загадување на почв<strong>и</strong>те со тешк<strong>и</strong> метал<strong>и</strong>. Загадување на<br />

почв<strong>и</strong>те со м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> ѓувр<strong>и</strong>ва. Загадување на почв<strong>и</strong>те со пест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>.<br />

Загадување на почв<strong>и</strong>те со к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong> дождов<strong>и</strong>. Загадување на почв<strong>и</strong>те со<br />

патоген<strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>. Загадување на почв<strong>и</strong>те со нафтен<strong>и</strong> дер<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>.<br />

Загадување на почв<strong>и</strong>те со отпадн<strong>и</strong> канал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong> вод<strong>и</strong>. Загадување на<br />

почв<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong> наводнување со контам<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> вод<strong>и</strong> со штетн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> со<br />

<strong>за</strong>солен<strong>и</strong> <strong>и</strong> алкал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> вод<strong>и</strong>. Законска регулат<strong>и</strong>ва <strong>за</strong> макс<strong>и</strong>мално<br />

дозволен<strong>и</strong> концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong> на штет<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong> во почвата. Краткорочн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

долгорочн<strong>и</strong> мел<strong>и</strong>орат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се преземаат <strong>за</strong> рев<strong>и</strong>тал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

<strong>за</strong>гаден<strong>и</strong>те почв<strong>и</strong> со штетн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong> над макс<strong>и</strong>мално дозволен<strong>и</strong>те<br />

концентрац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> техн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се преземаат <strong>за</strong><br />

успешна рев<strong>и</strong>тал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на контам<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те почв<strong>и</strong>. Кор<strong>и</strong>стење на<br />

рев<strong>и</strong>тал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те почв<strong>и</strong> во земјоделското <strong>и</strong> шумарското про<strong>и</strong>зводство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Вкупна површ<strong>и</strong>на на оштетен<strong>и</strong> почв<strong>и</strong> во светот <strong>и</strong> кај нас. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на<br />

оштетување. Извор<strong>и</strong> на <strong>за</strong>гадување на почв<strong>и</strong>те. Кор<strong>и</strong>стење на нагледн<strong>и</strong><br />

стедства: слајдов<strong>и</strong>, фол<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>лмов<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>гаден<strong>и</strong>, оштетен<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

рев<strong>и</strong>тал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> почв<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> предавања; Ф<strong>и</strong>л<strong>и</strong>повск<strong>и</strong> Ѓ., М<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>кеск<strong>и</strong> Ј. Станје <strong>и</strong> уреѓенје<br />

землј<strong>и</strong>шта СР Македон<strong>и</strong>је. М<strong>и</strong>тр<strong>и</strong>кеск<strong>и</strong> Ј. 1995: Резултат<strong>и</strong> од досегашн<strong>и</strong>те<br />

<strong>и</strong>стражувања на <strong>за</strong>гаденоста на почв<strong>и</strong>те во Р. Македон<strong>и</strong>ја. Надежда Танч<strong>и</strong>ќ.<br />

1993. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, хем<strong>и</strong>јск<strong>и</strong>, <strong>и</strong> б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> агенс<strong>и</strong> контам<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>је землј<strong>и</strong>шта.<br />

Београд.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

EKO ZEMJODELSTVO 317<br />

Предмет: ПЕЧУРКАРСТВО - ИЗБОРЕН (ЗФ00546)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф.д-р Југослав З<strong>и</strong>бероск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Влад<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Какур<strong>и</strong>нов<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со улогата на печурк<strong>и</strong>те во<br />

<strong>и</strong>храната <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>за</strong> н<strong>и</strong>вно култ<strong>и</strong>в<strong>и</strong>рање во вештачк<strong>и</strong> услов<strong>и</strong><br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Значење на култ<strong>и</strong>в<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те печурк<strong>и</strong> како храна. Ботан<strong>и</strong>чка пр<strong>и</strong>падност.<br />

Услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> развој на печурк<strong>и</strong>те во РМ. Компост како суров<strong>и</strong>на <strong>и</strong> метод<strong>и</strong> на<br />

компост<strong>и</strong>рање. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на компост. Покр<strong>и</strong>вен матер<strong>и</strong>јал како фактор.<br />

Зесејување на компостот со м<strong>и</strong>цел<strong>и</strong>ум. Прораснување на м<strong>и</strong>цел<strong>и</strong>умот.Берба<br />

на печурк<strong>и</strong>те. Гр<strong>и</strong>жа на пукр<strong>и</strong>вката после бербата. Еколошк<strong>и</strong> услов<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

печурк<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> потреб<strong>и</strong> на печурк<strong>и</strong>те кон покр<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от матер<strong>и</strong>јал.<br />

Модел<strong>и</strong> <strong>за</strong> уредување на објект<strong>и</strong> <strong>за</strong> одгледување на печурк<strong>и</strong>. Болест<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

непр<strong>и</strong>јател<strong>и</strong> на печурк<strong>и</strong>те. Рецепт<strong>и</strong> <strong>за</strong> правење на компост. Рецепт<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

правење на покр<strong>и</strong>вка. Пр<strong>и</strong>премање на објект<strong>и</strong>те после <strong>и</strong>зфрлање на стар<strong>и</strong>от<br />

компост. Можност<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стување на <strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стен<strong>и</strong>от компост. Рецепт<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

пр<strong>и</strong>премање на печурк<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те: М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошко <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тување на суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те, од ко<strong>и</strong> се<br />

прав<strong>и</strong> компостот. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошко <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тување на покр<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от матер<strong>и</strong>јал.<br />

Правење на рецепт<strong>и</strong> <strong>за</strong> компост. Правење на рецепт<strong>и</strong> покр<strong>и</strong>вка. Следње на<br />

компост<strong>и</strong>рањето во првата <strong>и</strong> втората фа<strong>за</strong>.. Проценување на <strong>за</strong>вршено<br />

компост<strong>и</strong>рање. Содрж<strong>и</strong>на на амоњак, рН <strong>и</strong> др., како фактор<strong>и</strong> <strong>за</strong> квал<strong>и</strong>тетот на<br />

компостот. Тетерм<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ја на пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на <strong>за</strong>болување кај печурк<strong>и</strong>те.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Проф. д-р З<strong>и</strong>бероск<strong>и</strong> Ј.,1992: Про<strong>и</strong>зводство на култ<strong>и</strong>в<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> печурк<strong>и</strong>. Наша<br />

кн<strong>и</strong>га, Скопје. З<strong>и</strong>бероск<strong>и</strong>, Ј. 1995: Технолог<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> одгледување на печуерк<strong>и</strong>.<br />

Наша кн<strong>и</strong>га, Скопје. З<strong>и</strong>бероск<strong>и</strong> Ј. 2001: Нов<strong>и</strong> рецепт<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на<br />

печурк<strong>и</strong>, Гец, Скопје. З<strong>и</strong>бероск<strong>и</strong> Ј. 2002 : Пр<strong>и</strong>рачн<strong>и</strong>к <strong>за</strong> одгледување на<br />

печурк<strong>и</strong>. МЦМС, Скопје. Култ<strong>и</strong>в<strong>и</strong>рање на печурк<strong>и</strong>. Југослав З<strong>и</strong>бероск<strong>и</strong>, 2001<br />

год<strong>и</strong>на Скопје<br />

Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

318 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ЕЛИМИНИРАЊЕ И РЕЦИКЛИРАЊЕ НА ОТПАДОЦИ<br />

ВО ЗЕМЈОДЕЛСТВОТО - ИЗБОРЕН (ЗФ00547)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р С<strong>и</strong>меон Карајанков,<br />

доц. д-р Метод<strong>и</strong>ја Трајчев<br />

доц. д-р Златко Арсов<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те д<strong>и</strong>плом<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> агроном<strong>и</strong> да се <strong>за</strong>познаат со<br />

постапк<strong>и</strong>те <strong>за</strong> отстранување на отпадоц<strong>и</strong>те во земјоделското про<strong>и</strong>зводсво <strong>и</strong><br />

преработувачката <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> можност<strong>и</strong>те <strong>за</strong> н<strong>и</strong>вно рец<strong>и</strong>кл<strong>и</strong>рање.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот: а) Ел<strong>и</strong>м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />

рец<strong>и</strong>кл<strong>и</strong>рање на отпадоц<strong>и</strong> во поледелството. Вовед. Предмет <strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чно<br />

значење на намалувањето <strong>и</strong> рец<strong>и</strong>кл<strong>и</strong>рањето на отпадоц<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се создаваат<br />

во поледелското про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong> прерабо-тувачката <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ја. В<strong>и</strong>д,<br />

кол<strong>и</strong>чество <strong>и</strong> состав на сламата од зрнест<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>, стебла <strong>и</strong> л<strong>и</strong>сна маса<br />

од <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>, нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> можност<strong>и</strong> <strong>за</strong> н<strong>и</strong>вна употреба.<br />

Намалување <strong>и</strong> рец<strong>и</strong>кл<strong>и</strong>рање на отпадоц<strong>и</strong>те од: тутунската <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ја<br />

(тутунск<strong>и</strong> с<strong>и</strong>тнеж, харт<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> картон<strong>и</strong>), отпадоц<strong>и</strong> од преработката на друг<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. б) Ел<strong>и</strong>м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> рец<strong>и</strong>кл<strong>и</strong>рање на отпадоц<strong>и</strong> од<br />

сточарството <strong>и</strong> <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>јата <strong>за</strong> ан<strong>и</strong>малн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Вовед. Развој, предмет<br />

<strong>и</strong> практ<strong>и</strong>чно значење на ел<strong>и</strong>м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рањето <strong>и</strong> рец<strong>и</strong>кл<strong>и</strong>рањето на отпадоц<strong>и</strong> во<br />

сточарството <strong>и</strong> <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>јата <strong>за</strong> ан<strong>и</strong>малн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>енск<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> пр<strong>и</strong><br />

градба на објект<strong>и</strong>. В<strong>и</strong>д, кол<strong>и</strong>чество <strong>и</strong> состав на ѓубрето кое се создава во<br />

објект<strong>и</strong>те. Еп<strong>и</strong>зоот<strong>и</strong>олошко-еп<strong>и</strong>дем<strong>и</strong>олошко значење на шталското ѓубре.<br />

Шталското ѓубре како контам<strong>и</strong>нент на надворешната сред<strong>и</strong>на. С<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

соб<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> склад<strong>и</strong>рање на ѓубрето. Основн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> <strong>и</strong> постапк<strong>и</strong> во<br />

преработката на течното ѓубре. Значење <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на отстранување на<br />

мрш<strong>и</strong>те <strong>и</strong> отпадоц<strong>и</strong>те од <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>јата <strong>за</strong> ан<strong>и</strong>малн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Отстранување<br />

<strong>и</strong> <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ска преработка на мрш<strong>и</strong>те <strong>и</strong> отпадоц<strong>и</strong>те од <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>јата <strong>за</strong><br />

ан<strong>и</strong>малн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Друг<strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на отстранување на мрш<strong>и</strong>те <strong>и</strong> отпадоц<strong>и</strong>те<br />

од <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>јата <strong>за</strong> ан<strong>и</strong>малн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Мерк<strong>и</strong> <strong>и</strong> постапк<strong>и</strong> <strong>за</strong> соб<strong>и</strong>рање на<br />

мрш<strong>и</strong>те <strong>и</strong> отпадоц<strong>и</strong>те од <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>јата <strong>за</strong> ан<strong>и</strong>малн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те: Практ<strong>и</strong>чна обука на студент<strong>и</strong>те <strong>за</strong> намалување <strong>и</strong><br />

рец<strong>и</strong>кл<strong>и</strong>рање на отпадоц<strong>и</strong>те од земјоделското про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong><br />

преработувачката <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ја. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>енска оценка на воздухот, водата <strong>и</strong><br />

почвата. Дез<strong>и</strong>нфекц<strong>и</strong>ја, дез<strong>и</strong>нсекц<strong>и</strong>ја, дерат<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја, дезодорац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

деконтам<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ја во сточарството <strong>и</strong> <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>јата <strong>за</strong> ан<strong>и</strong>малн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература: Карајанков С. Ел<strong>и</strong>м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> рец<strong>и</strong>кл<strong>и</strong>рање на отпадоц<strong>и</strong> од<br />

поледелското про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вната преработка (во подготовка).<br />

Трајчев М. Ел<strong>и</strong>м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> рец<strong>и</strong>кл<strong>и</strong>рање на отпадоц<strong>и</strong> од сточарството <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>јата <strong>за</strong> ан<strong>и</strong>малн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. (во подготовка).<br />

Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на полагање на предметот: Проверката на знаење се <strong>и</strong>зведува<br />

устно <strong>и</strong> во форма на тестов<strong>и</strong> по претходно апсолв<strong>и</strong>рање на практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел<br />

на предметот.

EKO ZEMJODELSTVO 319<br />

Предмет: ЕКО-ГРАДИНАРСТВО (ЗФ00548)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Јованка Катаж<strong>и</strong>на Петревска<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> опфаќа најважн<strong>и</strong>те град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се одгледуваат на<br />

тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јата на Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја како <strong>и</strong> на алтернат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong><br />

технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> доб<strong>и</strong>вање на конзумат<strong>и</strong>вен дел според основн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

еколошко про<strong>и</strong>зводство. Главната цел на предметот е <strong>за</strong>познавање со<br />

н<strong>и</strong>вната б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> морфолог<strong>и</strong>ја, <strong>и</strong> основн<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на<br />

про<strong>и</strong>зводната технолог<strong>и</strong>ја на ов<strong>и</strong>е зеленчуц<strong>и</strong>. Предметот се фокус<strong>и</strong>ра на<br />

современ<strong>и</strong>те трендов<strong>и</strong> во град<strong>и</strong>нарството <strong>за</strong> доб<strong>и</strong>вање квал<strong>и</strong>тетен зеленчук<br />

со м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мално вложување на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> средства (аспект<strong>и</strong> на органско<br />

про<strong>и</strong>зводство, б<strong>и</strong>олошко про<strong>и</strong>зводство како <strong>и</strong> одржл<strong>и</strong>во земјоделство во<br />

функц<strong>и</strong>ја на одгледување <strong>и</strong> доб<strong>и</strong>вање квал<strong>и</strong>тетен зеленчук).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Избор на локац<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> град<strong>и</strong>на <strong>и</strong>/<strong>и</strong>л<strong>и</strong> про<strong>и</strong>зводство на град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>.<br />

Пр<strong>и</strong>готвување на теренот <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на зеленчук. Фаз<strong>и</strong> во растот <strong>и</strong><br />

разв<strong>и</strong>токот на зеленчуков<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>. Ботан<strong>и</strong>чка клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на зеленчукот<br />

<strong>и</strong> <strong>за</strong>познавање со в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се распространет<strong>и</strong> во про<strong>и</strong>зводството на<br />

тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јата на Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја (коренов<strong>и</strong>, луков<strong>и</strong>, л<strong>и</strong>стостеблен<strong>и</strong>,<br />

л<strong>и</strong>снат<strong>и</strong>, плодов<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>квен<strong>и</strong>, бобов<strong>и</strong>, слезов<strong>и</strong>). Општ<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>за</strong> секој<br />

в<strong>и</strong>д: б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја, морфолог<strong>и</strong>ја, карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на конзумат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от дел,<br />

про<strong>и</strong>зводна технолог<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> секој од наведен<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>, берба.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно познавање на морфолог<strong>и</strong>јата на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те опфатен<strong>и</strong> со<br />

теоретск<strong>и</strong>от дел на наставата.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Поголем број на кн<strong>и</strong>г<strong>и</strong>, енц<strong>и</strong>клопед<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> албум<strong>и</strong> каде в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те се детално<br />

оп<strong>и</strong>шан<strong>и</strong> <strong>и</strong> презент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> со цртеж <strong>и</strong>л<strong>и</strong> фотограф<strong>и</strong>ја; Повртарство од автор<strong>и</strong>те<br />

Бранка Лаз<strong>и</strong>ќ, М<strong>и</strong>лан Ѓуровка <strong>и</strong> Владан Марков<strong>и</strong>ќ, Нов<strong>и</strong> Сад, 1993; Странска<br />

л<strong>и</strong>тература <strong>за</strong> органско земјоделство, б<strong>и</strong>олошко про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong> одржл<strong>и</strong>во<br />

земјоделство (одделн<strong>и</strong>те поглавја значајн<strong>и</strong> <strong>за</strong> совладување на овој предмет<br />

ќе б<strong>и</strong>дат преведен<strong>и</strong> <strong>и</strong> автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>); Печатен матер<strong>и</strong>јал <strong>за</strong> секое одделно<br />

предавање од предметн<strong>и</strong>от наставн<strong>и</strong>к.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от<br />

дел.

320 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ЕКО-ОВОШТАРСТВО (ЗФ00549)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Д<strong>и</strong>м<strong>и</strong>тар Георг<strong>и</strong>ев,<br />

доц. д-р Марјан К<strong>и</strong>пр<strong>и</strong>јановск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> еколошк<strong>и</strong>те<br />

<strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong> кај овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја, нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на размножувањето, под<strong>и</strong>гање<br />

<strong>и</strong> одгледување на овошн<strong>и</strong> насад<strong>и</strong> <strong>за</strong> еколошко про<strong>и</strong>зводство на овошје, како <strong>и</strong><br />

основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на поважн<strong>и</strong>те овошн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong> погодн<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

еколошко про<strong>и</strong>зводство на овошје.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед, предмет <strong>и</strong> значење на овоштарството. Морфолог<strong>и</strong>ја на овошн<strong>и</strong>те<br />

растен<strong>и</strong>ја. Б<strong>и</strong>олошко-ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тост<strong>и</strong> кај овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја<br />

Еколог<strong>и</strong>ја на овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја. Размножување на овошн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>.<br />

Подлог<strong>и</strong> <strong>за</strong> одделн<strong>и</strong> овошн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> со посебен осврт на подлог<strong>и</strong> отпорн<strong>и</strong> на<br />

штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> болест<strong>и</strong>. Овошен расадн<strong>и</strong>к. Калемење. Меѓусебно вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на<br />

компонент<strong>и</strong>те на калемот <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна компат<strong>и</strong>б<strong>и</strong>лност. Одгледување на<br />

подлог<strong>и</strong>те <strong>и</strong> садн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те во п<strong>и</strong>томн<strong>и</strong>кот. Вадење на садн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> постапка до<br />

употреба. Под<strong>и</strong>гање на овошн<strong>и</strong> насад<strong>и</strong> погодн<strong>и</strong> <strong>за</strong> еколошко про<strong>и</strong>зводство:<br />

<strong>и</strong>збор на локац<strong>и</strong>ја, пр<strong>и</strong>према на површ<strong>и</strong>ната. Избор на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>, подлог<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

сорт<strong>и</strong>. Растојан<strong>и</strong>е на садење. Садење. Помотехн<strong>и</strong>ка: с<strong>и</strong>стем на одгледување,<br />

рез<strong>и</strong>дба, проредување на плодов<strong>и</strong>. Зашт<strong>и</strong>та од н<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> температур<strong>и</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong><br />

елементарн<strong>и</strong> непогод<strong>и</strong>. Агротехн<strong>и</strong>ка во овошн<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>: нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на одржување<br />

на почвата во овошн<strong>и</strong>те насад<strong>и</strong>, ѓубрење, наводнување. Берба, плас<strong>и</strong>рање,<br />

пакување <strong>и</strong> транспорт на овошјето. Амбалажа. Чување на плодов<strong>и</strong>те.<br />

Промен<strong>и</strong> на плодов<strong>и</strong>те во текот на чувањето. Морфолошк<strong>и</strong>, б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>,<br />

помолошк<strong>и</strong> <strong>и</strong> стопанск<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на овошн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> погодн<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

еколошко овоштарство. Сорт<strong>и</strong> овошје погодн<strong>и</strong> <strong>за</strong> еколошко овоштарство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање со: орган<strong>и</strong>те на овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја. Стад<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>,<br />

пер<strong>и</strong>од<strong>и</strong> <strong>и</strong> фенофаз<strong>и</strong>те на овошн<strong>и</strong>те растен<strong>и</strong>ја. Запознавање со овошен<br />

расадн<strong>и</strong>к. Генерат<strong>и</strong>вно <strong>и</strong> вегетат<strong>и</strong>вно размножување. Подлог<strong>и</strong> <strong>и</strong> калемење.<br />

Корнење, клас<strong>и</strong>рање, транспорт, чување на садн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Пр<strong>и</strong>према <strong>и</strong><br />

размерување на површ<strong>и</strong>ната <strong>за</strong> насад. Садење. Форм<strong>и</strong>рање на крун<strong>и</strong>.<br />

Рез<strong>и</strong>дба на родн<strong>и</strong> овошк<strong>и</strong>. Проредување на плодов<strong>и</strong>. Запознавање со<br />

агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>. Утврдување зрелост на плодов<strong>и</strong>. Берба. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong><br />

амбалажа. Запознавање со поважн<strong>и</strong>те сорт<strong>и</strong> од овошн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> погодн<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

еколошко овоштарство<br />

Л<strong>и</strong>тература: Б. Р<strong>и</strong>стевск<strong>и</strong>., К. С<strong>и</strong>мовск<strong>и</strong>: Размножување на овошн<strong>и</strong>те<br />

култур<strong>и</strong>. Скопје 1986. К. С<strong>и</strong>мовск<strong>и</strong>, Б. Р<strong>и</strong>стевск<strong>и</strong>: Општо овоштарство.<br />

Скопје,1986. Б. Р<strong>и</strong>стевск<strong>и</strong>: Под<strong>и</strong>гање <strong>и</strong> одгледување на овошн<strong>и</strong> насад<strong>и</strong>.<br />

Скопје, 1995. M. Шошк<strong>и</strong>ќ: Воќарство. Београд, 1991. М. Групчев: Овошје од<br />

берба до потрошувачот. Скопје, 1991. Р<strong>и</strong>стевск<strong>и</strong>. Б. Колеќевск<strong>и</strong> П. Георг<strong>и</strong>ев<br />

Д. Облагородена пр<strong>и</strong>рода. Скопје, 1990.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот: Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

EKO ZEMJODELSTVO 321<br />

Предмет: ПРЕРАБОТКА НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ<br />

ИЗБОРЕН (ЗФ00550)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ла<strong>за</strong>р С<strong>и</strong>ваков,<br />

проф. д-р Гоце Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>,<br />

доц. д-р Златко Пејковск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Про<strong>и</strong>зводство на брашно <strong>и</strong> негов<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>: мелн<strong>и</strong>чарск<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Технолошк<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> мелењето на пчен<strong>и</strong>цата, 'ржта, пченката. Лупење на<br />

зрната од ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Про<strong>и</strong>зводство на леб: суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, <strong>и</strong>зработка на<br />

тесто, ферментац<strong>и</strong>ја, делење, форм<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> печење. Про<strong>и</strong>одство насув<strong>и</strong><br />

теста, бел<strong>и</strong>, слатк<strong>и</strong> <strong>и</strong> украсн<strong>и</strong> печ<strong>и</strong>ва.<br />

Про<strong>и</strong>зводство на раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> масла: суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, обработка на суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те,<br />

екстракц<strong>и</strong>ја, ч<strong>и</strong>стење <strong>и</strong> раф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање на суровото масло.<br />

Про<strong>и</strong>зводство на цврст<strong>и</strong> маст<strong>и</strong>.<br />

Про<strong>и</strong>зводство на шеќер <strong>и</strong> скроб: суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, поготовка, екстракц<strong>и</strong>ја, ч<strong>и</strong>стење,<br />

сатурац<strong>и</strong>ја, ф<strong>и</strong>лтр<strong>и</strong>рање, кр<strong>и</strong>стал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја.<br />

Про<strong>и</strong>зводство на слад: суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, про<strong>и</strong>зводство, влажење, 'ртење, сушење <strong>и</strong><br />

доработка на сладот.<br />

Про<strong>и</strong>зводство на п<strong>и</strong>во: суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, технолошк<strong>и</strong> процес, сладов<strong>и</strong>на, алкохолна<br />

ферментац<strong>и</strong>ја, б<strong>и</strong>стрење <strong>и</strong> полнење на п<strong>и</strong>вото.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Технолошка постапка <strong>за</strong> мелење на ж<strong>и</strong>тата.<br />

Технолошка постапка <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на леб <strong>и</strong> бел<strong>и</strong> печ<strong>и</strong>ва.<br />

Технолошка постапка <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на масло, шеќер, слад <strong>и</strong> п<strong>и</strong>во.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Г. Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>: Преработка на поледелск<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетск<strong>и</strong><br />

учебн<strong>и</strong>к, Скопје, 1999. Г. Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>: Ор<strong>и</strong>з. Монограф<strong>и</strong>ја, "Тр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>на<br />

македонска", Скопје, 1997.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

322 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ЕКО-ПОЛЕДЕЛСТВО (ЗФ00646)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 4 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Татјана Прентов<strong>и</strong>ќ<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> опфаќа најважн<strong>и</strong>те поледелск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се про<strong>и</strong>зведуваат<br />

на тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јата на Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. Се <strong>и</strong>зучува н<strong>и</strong>вната б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

морфолог<strong>и</strong>ја, стопанското значење како <strong>и</strong> основн<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> во<br />

технолог<strong>и</strong>јата на н<strong>и</strong>вното одгледување. Целта на предметот е да даде основа<br />

<strong>за</strong> н<strong>и</strong>вна пр<strong>и</strong>мена во праксата што подразб<strong>и</strong>ра доб<strong>и</strong>вање на в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

стаб<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нос<strong>и</strong>. Цел<strong>и</strong>от процес пр<strong>и</strong> одгледување на ов<strong>и</strong>е култур<strong>и</strong> се<br />

темел<strong>и</strong> на пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>пот да се доб<strong>и</strong>е в<strong>и</strong>сок пр<strong>и</strong>нос <strong>и</strong> квал<strong>и</strong>тет со м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мално<br />

вложување <strong>и</strong> апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> средства (аспект<strong>и</strong> на органското<br />

про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong>л<strong>и</strong> одржл<strong>и</strong>вото земјоделство).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Значење на раст<strong>и</strong>телното про<strong>и</strong>зводство <strong>за</strong> <strong>и</strong>схрана на луѓето <strong>и</strong> негов<strong>и</strong><br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. Поделба <strong>и</strong> значење на поледелск<strong>и</strong>те (н<strong>и</strong>вск<strong>и</strong>те) култур<strong>и</strong>.<br />

Стопанско значење на ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> позначајн<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Зрнест<strong>и</strong> мешункаст<strong>и</strong> <strong>и</strong> клубенест<strong>и</strong> култур<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> позначајн<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Индустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>вна поделба <strong>и</strong> позначајн<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Аромат<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>,<br />

<strong>за</strong>ч<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> <strong>и</strong> леков<strong>и</strong>т<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја. Фуражн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>вна поделба <strong>и</strong> позначајн<strong>и</strong><br />

претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Тревн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> (л<strong>и</strong>вад<strong>и</strong> <strong>и</strong> пас<strong>и</strong>шта).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со морфолог<strong>и</strong>јата на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те опфатен<strong>и</strong> со теоретск<strong>и</strong>от дел на<br />

наставата.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>, Г. 2003. Зрнест<strong>и</strong> <strong>и</strong> клубенест<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>, Скопје. Егуменовск<strong>и</strong>, П.<br />

1998. Спец<strong>и</strong>јално поледелство, Скопје. Ивановск<strong>и</strong>, Р. П. 2000. Фуражно<br />

про<strong>и</strong>зводство, Скопје.<br />

Нач<strong>и</strong>н на <strong>и</strong>зведување на наставата:<br />

Наставата се состо<strong>и</strong> од предавања <strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> со кор<strong>и</strong>стење нагледн<strong>и</strong> средства.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т по утврденото познавање на практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел од<br />

предметот.

EKO ZEMJODELSTVO 323<br />

Предмет: ЛУМБРИКУЛТУРА - ИЗБОРЕН (ЗФ00647)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>рче Наумовск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Целта на овој предмет е да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со улогата <strong>и</strong> значењето<br />

лумбр<strong>и</strong>културата во ф<strong>и</strong>нал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>јата на секаков в<strong>и</strong>д органск<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong> во<br />

пр<strong>и</strong>родата. Да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со улогата на б<strong>и</strong>оѓубр<strong>и</strong>вото.<strong>за</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство на органск<strong>и</strong> здрав<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Б<strong>и</strong>олошка градба на црв<strong>и</strong>те. Црв<strong>и</strong>те како домашн<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. План<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>зградба на фарм<strong>и</strong> <strong>за</strong> кал<strong>и</strong>форн<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> црв<strong>и</strong>. Пр<strong>и</strong>према на подлога, Р-50/-Л<br />

"ТЕСТ). Нач<strong>и</strong>н на хранење на црв<strong>и</strong>те. Нега на црв<strong>и</strong>те (температура, влага,<br />

светл<strong>и</strong>на, к<strong>и</strong>селост). Непр<strong>и</strong>јател<strong>и</strong> <strong>и</strong> болест<strong>и</strong> на црв<strong>и</strong>те. Двоење на црв<strong>и</strong>те.<br />

Соб<strong>и</strong>рање на в<strong>и</strong>шокот на црв<strong>и</strong>. Про<strong>и</strong>зводство на проте<strong>и</strong>н<strong>и</strong> од црв<strong>и</strong>.<br />

Кор<strong>и</strong>стење на црв<strong>и</strong>те како храна во сточарството. Б<strong>и</strong>оѓубр<strong>и</strong>вото како хумус.<br />

Негова пр<strong>и</strong>мана во земјоделството. М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>фармерско <strong>и</strong> <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ско<br />

одгледување на црв<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на ве вежб<strong>и</strong>те:<br />

Анатом<strong>и</strong>ја на црв<strong>и</strong>те, Здравствева состојба на црв<strong>и</strong>те. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на<br />

суров<strong>и</strong>ната. Оценка на готовноста на суров<strong>и</strong>на како ѓубре. Метод<strong>и</strong> на<br />

хранење на црв<strong>и</strong>те. Метод<strong>и</strong> на двоење на леглата. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на одвојување на<br />

црв<strong>и</strong>те од б<strong>и</strong>оѓубр<strong>и</strong>вото. Анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong> на б<strong>и</strong>оѓубр<strong>и</strong>вото (м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>).<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

З<strong>и</strong>бероск<strong>и</strong> Ј. 1996 : Технолог<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> одгледување на црв<strong>и</strong>, <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена на<br />

б<strong>и</strong>оѓубр<strong>и</strong>вото во земјоделството. М<strong>и</strong>тров<strong>и</strong>ќ М.1986 : Лумбр<strong>и</strong>култура - Гајење<br />

гл<strong>и</strong>ста. Нол<strong>и</strong>т,Београд.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т

324 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ЗАШТИТА НА РАСТЕНИЈАТА ВО ЕКО-ЗЕМЈОДЕЛСКОТО<br />

ПРОИЗВОДСТВО - ИЗБОРЕН (ЗФ00648)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>ле Постоловск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во познавањето на б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> друг<strong>и</strong><br />

непест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>дн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата на култур<strong>и</strong>те од штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, болест<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

плевел<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед, Основн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>, мерк<strong>и</strong> во еко-земјоделското про<strong>и</strong>зводство;<br />

агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, <strong>за</strong>конск<strong>и</strong>, механ<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> - б<strong>и</strong>олошка борба,<br />

пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> во б<strong>и</strong>олошката борба, <strong>и</strong>нтродукц<strong>и</strong>ја, <strong>за</strong>чувување на пр<strong>и</strong>родн<strong>и</strong>те<br />

непр<strong>и</strong>јател<strong>и</strong> во култур<strong>и</strong>те. Болест<strong>и</strong> на <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>те (в<strong>и</strong>рус<strong>и</strong>, бактер<strong>и</strong><strong>и</strong>, габ<strong>и</strong>,<br />

р<strong>и</strong>кец<strong>и</strong><strong>и</strong>, протозо<strong>и</strong>, нематод<strong>и</strong>). Кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>: Hemiptera, Coleoptera,<br />

Neuroptera, Diptera, Hymenoptera; Arachnidae. Прогно<strong>за</strong> на штен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те,<br />

болест<strong>и</strong>те <strong>и</strong> плевел<strong>и</strong>те, прагов<strong>и</strong> во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата, орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на Прогнозна<br />

служба. Кор<strong>и</strong>стење на дозволен<strong>и</strong> органск<strong>и</strong> <strong>и</strong> неорганск<strong>и</strong> матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong> во екоземјоделското<br />

про<strong>и</strong>зводство. Модел<strong>и</strong> на <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на растен<strong>и</strong>јата во екоземјоделското<br />

про<strong>и</strong>зводство на ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>, град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong>, фуражн<strong>и</strong>, <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

култур<strong>и</strong>, <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> простор<strong>и</strong> (пластен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, оранжер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> складов<strong>и</strong>),<br />

овоштарство, в<strong>и</strong>нова ло<strong>за</strong> <strong>и</strong> декорат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува откако студент<strong>и</strong>те ќе го апсолв<strong>и</strong>раат практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел.

EKO ZEMJODELSTVO 325<br />

Предмет: МАРКЕТИНГ НА ЕКОПРОИЗВОДИТЕ (ЗФ00649)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 2+0 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Веџ<strong>и</strong>ја Усалеск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Ненад Георг<strong>и</strong>ев<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со маркет<strong>и</strong>ншк<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>стап во<br />

работењето на претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>јата, каде што во фокусот се зема маркет<strong>и</strong>нг<br />

концепц<strong>и</strong>јата на про<strong>и</strong>зводството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Определување на сушт<strong>и</strong>ната <strong>и</strong> значењето. По<strong>и</strong>м <strong>и</strong> деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

маркет<strong>и</strong>нгот. Развој ан маркет<strong>и</strong>нгот како научна д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>на. Предуслов<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

појавување <strong>и</strong> развој на маркет<strong>и</strong>нг концепц<strong>и</strong>јата. Основн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> од ко<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>в<strong>и</strong>с<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мената на маркет<strong>и</strong>нгот. Пр<strong>и</strong>мената на маркет<strong>и</strong>нгот во наш<strong>и</strong><br />

услов<strong>и</strong>. Потрошувачката <strong>и</strong> купувањето на па<strong>за</strong>рот. Основн<strong>и</strong>те компонент<strong>и</strong> на<br />

па<strong>за</strong>рот. Пр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рање на <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> донесување на одлук<strong>и</strong> во<br />

маркет<strong>и</strong>нгот. Содрж<strong>и</strong>на (функц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нструмент<strong>и</strong>) на маркет<strong>и</strong>нгот. Про<strong>и</strong>зводот<br />

во маркет<strong>и</strong>нг концепц<strong>и</strong>јата. Д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>ја. Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка на цен<strong>и</strong>. Промоц<strong>и</strong>ја.<br />

Управување со маркет<strong>и</strong>нг акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на маркет<strong>и</strong>нгот.<br />

Маркет<strong>и</strong>нг во меѓународн<strong>и</strong>от промет.<br />

Втор дел. По<strong>и</strong>м <strong>и</strong> значење на агромаркет<strong>и</strong>нгот. Ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на прометот.<br />

Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>м <strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на прометот. Тргов<strong>и</strong>ја со <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

нејз<strong>и</strong>ната поделба. Па<strong>за</strong>рн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> во прометот. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на<br />

одбележување на про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>те во прометот. Здравствена <strong>и</strong>справност на<br />

прехрамбен<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> механ<strong>и</strong>змот на цен<strong>и</strong>те. Контрола на<br />

па<strong>за</strong>рн<strong>и</strong>те однос<strong>и</strong>. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> огран<strong>и</strong>чување на трошоц<strong>и</strong>те на прометот.<br />

Светск<strong>и</strong> <strong>и</strong> меѓународн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> договор<strong>и</strong> од значење <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство<br />

<strong>и</strong> промет на храна. Поважн<strong>и</strong> па<strong>за</strong>рн<strong>и</strong> пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> <strong>и</strong> услов<strong>и</strong> на прометот на<br />

<strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Светск<strong>и</strong> па<strong>за</strong>р на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Не се предв<strong>и</strong>ден<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong><br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

1. Маркет<strong>и</strong>нг. Б.Јаќоск<strong>и</strong>. Економск<strong>и</strong> факултет Скопје, 1997.; 2. Автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />

предавања од проф. д-р Б.Анак<strong>и</strong>ев, Б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отека на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> факултет -<br />

Скопје.; 3. Trziste i promet poljoprivrednih i agroindustrijskih proizvoda. Tomin A.<br />

Gjorovic M. NIR "Zadruga" Beograd, 1985.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот ќе се <strong>и</strong>зведува етапно по пооделн<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong> неколку пат<strong>и</strong> во<br />

семастарот, преку соодветн<strong>и</strong> тестов<strong>и</strong>.

326 СТУДИСКИ И ПРЕДМЕТНИ ПРОГРАМИ<br />

Предмет: ЕКО - ЛОЗАРСТВО (ЗФ00650)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 4 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Звон<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Бож<strong>и</strong>нов<strong>и</strong>ќ<br />

доц. д-р Крум Бошков<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со ло<strong>за</strong>рското про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена на<br />

про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> <strong>за</strong> еко-ло<strong>за</strong>рство.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Место, значење <strong>и</strong> улога на еко-ло<strong>за</strong>рството. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на еколошк<strong>и</strong>те<br />

услов<strong>и</strong> врз в<strong>и</strong>новата ло<strong>за</strong>, Избор на локац<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> под<strong>и</strong>гнување на еко лозов<br />

насад. Садење <strong>и</strong> одгледување на лоз<strong>и</strong>те. Пр<strong>и</strong>мена на агротехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

ампелотехн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong>. Кроење на зрело <strong>и</strong> зелено. Подлог<strong>и</strong> во ло<strong>за</strong>рството.<br />

В<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>. Сорт<strong>и</strong> со зголемена отпорност на болест<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето на почвен<strong>и</strong>те <strong>и</strong> кл<strong>и</strong>матск<strong>и</strong>те услов<strong>и</strong> врз в<strong>и</strong>новата<br />

ло<strong>за</strong>. Нач<strong>и</strong>нот на садење. Нач<strong>и</strong>н на кроење. Распознавање на подлог<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

сорт<strong>и</strong>те.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Општо ло<strong>за</strong>рство. Петар Хр<strong>и</strong>стов, Ампелограф<strong>и</strong>ја. Звон<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Бож<strong>и</strong>нов<strong>и</strong>ќ<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

NASOKA: PRERABOTKA NA ZEMJODELSKI<br />

PROIZVODI

328 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

I семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

II семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

1. Хем<strong>и</strong>ја 5+3 100 1. Ботан<strong>и</strong>ка 4+4 107<br />

2. Математ<strong>и</strong>ка* 2+2 101 2. Зоолог<strong>и</strong>ја* 2+2 108<br />

3. Агрокл<strong>и</strong>матолог<strong>и</strong>ја 2+2 102 3. Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ја 3+2 109<br />

4. Развој на хуман<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong> 2+0 103 4. Еколог<strong>и</strong>ја*, *** 3+2 110<br />

5. Стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка 2+2 104 5. Основ<strong>и</strong> на економ<strong>и</strong>ја 3+0 111<br />

6. Основ<strong>и</strong> на земјодела<br />

техн<strong>и</strong>ка<br />

7. Fizi~ka kultura 0+2 106<br />

3+2 105 6. Fizi~ka kultura 0+2 106<br />

Вкупно (29) 16+13 Вкупно (27) 15+12<br />

1. Информат<strong>и</strong>ка во<br />

земјоделството<br />

III семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

2+2 201<br />

2. Генет<strong>и</strong>ка 5+3 202<br />

IV семестар<br />

1. Основ<strong>и</strong> на сточарско<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

2. Основ<strong>и</strong> на раст<strong>и</strong>телното<br />

про<strong>и</strong>зводство<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

3+1 206<br />

4+2 207<br />

3. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја 3+2 203 3. Анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка хем<strong>и</strong>ја 2+3 228<br />

4. Педолог<strong>и</strong>ја**, ***/<br />

Анатом<strong>и</strong>ја на домашн<strong>и</strong>те<br />

ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong><br />

5. Економ<strong>и</strong>ка на<br />

земјоделството<br />

4+2<br />

204/<br />

213<br />

6. Странск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к 2+2 200<br />

4. Технолошка<br />

м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја<br />

3+2 229<br />

3+0 205 5. Процесна техн<strong>и</strong>ка 2+1 230<br />

6. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена на прехранбен<strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong><br />

2+1 231<br />

7. Странск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к 2+2 200<br />

Вкупно (30) 19+11 Вкупно (30) 18+12

ПРЕРАБОТКА НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ 329<br />

V семестар<br />

1. Про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong> обработка<br />

на месо*<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

3+2 398<br />

2. Познавање на млекото* 2+2 399<br />

3. Познавање на ж<strong>и</strong>тата** 3+2 400<br />

4. Познавање на <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

култур<strong>и</strong>**<br />

2+2 401<br />

VI семестар<br />

1. Структура <strong>и</strong> особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на<br />

месото*<br />

2. Конзумно <strong>и</strong> фермент<strong>и</strong>рано<br />

млеко*<br />

3. Чување на поледелск<strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>**<br />

4. Чување на овошје <strong>и</strong><br />

зеленчук***<br />

Напомена:<br />

Задолж<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> предмет<strong>и</strong> <strong>за</strong>:<br />

* prerabotka na animalni proizvodi<br />

** prerabotka na poledelski proizvodi<br />

*** prerabotka na gradinarski i lozaroovo{tarski proizvodi<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

2+2 405<br />

2+2 406<br />

2+2 407<br />

3+2 408<br />

5. Познавање на овошјето*** 2+2 402 5. Про<strong>и</strong>зводство на в<strong>и</strong>но 3+2 409<br />

6. Познавање на грозјето*** 2+2 403<br />

7. Познавање на<br />

зеленчукот***<br />

2+2 404<br />

6. Про<strong>и</strong>зводство на<br />

алкохолн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалац<strong>и</strong>***<br />

7. Про<strong>и</strong>зводство на<br />

бе<strong>за</strong>лкохолн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалац<strong>и</strong>***<br />

Вкупно (30) 16+14 Вкупно (30) 16+14<br />

VII семестар<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

IX семестар<br />

2+2 410<br />

2+2 411<br />

[ifra<br />

ZF00<br />

1. Преработка на месо* 3+2 551 1. Преработка на овошје*** 3+2 652<br />

2. Преработка на млеко* 3+2 552 2. Преработка на зеленчук*** 3+2 653<br />

3. Преработка на ж<strong>и</strong>то <strong>и</strong><br />

брашно**<br />

4. Амбалажа <strong>за</strong><br />

прехранбен<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong><br />

3+2 553<br />

2+1 554<br />

5. Про<strong>и</strong>зводство на масло** 2+2 555<br />

6. Про<strong>и</strong>зводство на слад <strong>и</strong><br />

п<strong>и</strong>во**<br />

7. Про<strong>и</strong>зводство на шекер И<br />

скроб**<br />

2+2 556<br />

2+2 557<br />

3. Про<strong>и</strong>зводство на готов<strong>и</strong><br />

јадења*, **<br />

4. Контрола на квал<strong>и</strong>тетот<br />

на про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>те со<br />

проп<strong>и</strong>с<strong>и</strong><br />

5. Обработка <strong>и</strong> преработка на<br />

тутун**<br />

6. Маркет<strong>и</strong>нг на<br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>те<br />

Вкупно (30) 17+13 Вкупно (30) 17+13<br />

2+2 654<br />

3+3 655<br />

4+2 656<br />

2+2 657

330 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: АНАЛИТИЧКА ХЕМИЈА (ЗФ00228)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 2+3 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Б<strong>и</strong>љана Петановска- Ил<strong>и</strong>евска,<br />

асс. м-р Л<strong>и</strong>ла Водеб<br />

пом. асс. Ленче Велковска<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел да г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познае студент<strong>и</strong>те со основн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на<br />

анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чката хем<strong>и</strong>ја. Анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чката хем<strong>и</strong>ја се <strong>за</strong>н<strong>и</strong>мава со разложување на<br />

одреден пр<strong>и</strong>мерок на негов<strong>и</strong>те составн<strong>и</strong> делов<strong>и</strong>. Во согласност со карактерот<br />

на <strong>за</strong>дачата што ја решава, се дел<strong>и</strong> на квал<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна <strong>и</strong> квант<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна<br />

анал<strong>и</strong><strong>за</strong>. Пр<strong>и</strong> тоа таа дава одговор на прашањето што <strong>и</strong> колку е пр<strong>и</strong>сутно во<br />

даден пр<strong>и</strong>мерок.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Општ дел. Потполна <strong>и</strong> делумна анал<strong>и</strong><strong>за</strong>. елементарна, функц<strong>и</strong>онална, молекулска<br />

анал<strong>и</strong><strong>за</strong>, фазна анал<strong>и</strong><strong>за</strong>. Анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> реакц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Реагенс<strong>и</strong>. Основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />

на анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> реакц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> реагенс<strong>и</strong>. Раздвојување <strong>и</strong> маск<strong>и</strong>рање во<br />

квал<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна анал<strong>и</strong><strong>за</strong>. Растворање на пр<strong>и</strong>мерокот. Потенц<strong>и</strong>ометр<strong>и</strong>ја. Д<strong>и</strong>ректна<br />

потенц<strong>и</strong>ометр<strong>и</strong>ја. Потенц<strong>и</strong>ометр<strong>и</strong>ска т<strong>и</strong>трац<strong>и</strong>ја. Поларограф<strong>и</strong>ја. Квал<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна <strong>и</strong><br />

квал<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна поларографска анал<strong>и</strong><strong>за</strong>. Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на спектралната анал<strong>и</strong><strong>за</strong>. Теор<strong>и</strong>ја<br />

на апсорпц<strong>и</strong>ја. Апсорпц<strong>и</strong>ја во в<strong>и</strong>дл<strong>и</strong>в<strong>и</strong>от дел од спектарот. Колор<strong>и</strong>метр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>,<br />

фотометр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> спектрофотометр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>. Ем<strong>и</strong>с<strong>и</strong>она спектрална анал<strong>и</strong><strong>за</strong>пламена<br />

фотометр<strong>и</strong>ја. Атомска апсорпц<strong>и</strong>она спектроскоп<strong>и</strong>ја. Рефрактометр<strong>и</strong>ја.<br />

Полар<strong>и</strong>метр<strong>и</strong>ја. Масена спектрометр<strong>и</strong>ја. Нуклеарно-магнетна резонанца.<br />

Инфрацрвена спектроскоп<strong>и</strong>ја. Ултрав<strong>и</strong>олетова спектроскоп<strong>и</strong>ја.<br />

Хроматографск<strong>и</strong>те метод<strong>и</strong>: Гасна хроматограф<strong>и</strong>ја. В<strong>и</strong>соко еф<strong>и</strong>касна течна<br />

хроматограф<strong>и</strong>ја. Јоно<strong>и</strong>зменувачка хроматограф<strong>и</strong>ја. Тенкослојна хроматограф<strong>и</strong>ја.<br />

Хроматограф<strong>и</strong>ја на харт<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Определување на в<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н C. Определување на шеќер<strong>и</strong>. Потенц<strong>и</strong>ометр<strong>и</strong>ско<br />

одредување на pH <strong>и</strong> pX вредност. Потенц<strong>и</strong>ометр<strong>и</strong>ска т<strong>и</strong>трац<strong>и</strong>ја на к<strong>и</strong>селобазн<strong>и</strong><br />

с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>. Потенц<strong>и</strong>ометр<strong>и</strong>ска т<strong>и</strong>трац<strong>и</strong>ја на таложн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> (аргентометр<strong>и</strong>ја).<br />

Мерење на апсорпц<strong>и</strong>ја. Истовремена анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на двокомпонентен<br />

с<strong>и</strong>стем. Д<strong>и</strong>ференц<strong>и</strong>јална апсорпц<strong>и</strong>она спектрофотометр<strong>и</strong>ја. Анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка пр<strong>и</strong>мена<br />

на апсорпц<strong>и</strong>оната спектроскоп<strong>и</strong>ја. Пр<strong>и</strong>мена на масената спектрометр<strong>и</strong>ја<br />

во анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка хем<strong>и</strong>ја. Пр<strong>и</strong>мена на NMR спектроскоп<strong>и</strong>ја во анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка хем<strong>и</strong>ја.<br />

Инерпретац<strong>и</strong>ја на NMR спектр<strong>и</strong>. Анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка пр<strong>и</strong>мена на ИР спектрофотометр<strong>и</strong>ја.<br />

Пр<strong>и</strong>мена на UV спектрофотометр<strong>и</strong>ја во анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка хем<strong>и</strong>ја.<br />

Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> со помош на гасна хроматограф<strong>и</strong>ја (подготовка на пр<strong>и</strong>мерокот <strong>за</strong><br />

анал<strong>и</strong><strong>за</strong>, <strong>и</strong>збор на колона, <strong>и</strong>збор на работн<strong>и</strong>те услов<strong>и</strong>, квал<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна <strong>и</strong> квант<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна<br />

<strong>и</strong>нтерпретац<strong>и</strong>ја на доб<strong>и</strong>ен<strong>и</strong>те резултат<strong>и</strong>). Анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на органск<strong>и</strong><br />

супстанц<strong>и</strong> со помош на в<strong>и</strong>соко еф<strong>и</strong>касна течна хроматограф<strong>и</strong>ја (подготовка<br />

на пр<strong>и</strong>мерокот <strong>за</strong> анал<strong>и</strong><strong>за</strong>, <strong>и</strong>збор на колона, <strong>и</strong>збор на работн<strong>и</strong>те услов<strong>и</strong>,<br />

квал<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна <strong>и</strong> квант<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вна <strong>и</strong>нтерпретац<strong>и</strong>ја на доб<strong>и</strong>ен<strong>и</strong>те резултат<strong>и</strong>).<br />

Апаратура, пр<strong>и</strong>према <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мена на јонск<strong>и</strong>те разменувач<strong>и</strong>. Пр<strong>и</strong>мена на хроматограф<strong>и</strong>ја<br />

на тенок слој. Пр<strong>и</strong>мена на хроматограф<strong>и</strong>ја на харт<strong>и</strong>ја.

ПРЕРАБОТКА НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ 331<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Основ<strong>и</strong> анал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чке хем<strong>и</strong>је (клас<strong>и</strong>чне методе), Јелена Сав<strong>и</strong>ч, Мом<strong>и</strong>р Сав<strong>и</strong>ч,<br />

сарајево. Електроанал<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка хем<strong>и</strong>ја, М. С. Јованов<strong>и</strong>ќ, Технолошко-металуршк<strong>и</strong><br />

факултет, Београд, 1988. Инструменталне методе хем<strong>и</strong>јске анал<strong>и</strong>зе, Ј. М<strong>и</strong>шов<strong>и</strong>ќ,<br />

Т. Аст, Технолошко-металуршк<strong>и</strong> факултет, Београд, 1978. Хроматограф<strong>и</strong>ја, В.<br />

Јованов<strong>и</strong>ќ, М. Копечн<strong>и</strong>, С. М<strong>и</strong>лоњ<strong>и</strong>ќ, А. Руварац, А. Сп<strong>и</strong>р<strong>и</strong>ќ, В. В<strong>и</strong>шацк<strong>и</strong>.<br />

Инст<strong>и</strong>тут <strong>за</strong> нуклеарне науке "Бор<strong>и</strong>с К<strong>и</strong>др<strong>и</strong>ч", Београд, 1988.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се <strong>и</strong>зведува п<strong>и</strong>смен <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

332 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ТЕХНОЛОШКА МИКРОБИОЛОГИЈА (ЗФ00229)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Влад<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Какур<strong>и</strong>нов<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во улогата на м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong><br />

преработката на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong><br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Стартер култур<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> на ж<strong>и</strong>та, брашното, лебот, тестен<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те.<br />

М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> на овошјето <strong>и</strong> зеленчукот: рас<strong>и</strong>пување <strong>и</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та.<br />

М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> на бе<strong>за</strong>лкохолн<strong>и</strong>те п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>: м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> на овошн<strong>и</strong><br />

соков<strong>и</strong> <strong>и</strong> освеж<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> на алкохолн<strong>и</strong>те п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>:<br />

м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> на в<strong>и</strong>ното <strong>и</strong> п<strong>и</strong>вото. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> на маснот<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

маргар<strong>и</strong>нот. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> на <strong>за</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>и</strong> ад<strong>и</strong>т<strong>и</strong>в<strong>и</strong>те. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> на<br />

млекото <strong>и</strong> млечн<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>: м<strong>и</strong>крофлора на млекото, фермент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те<br />

млечн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>, путер <strong>и</strong> с<strong>и</strong>рење, конзерв<strong>и</strong>рање, промен<strong>и</strong> кај млекото<br />

пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>кан<strong>и</strong> од м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> на месото <strong>и</strong> месн<strong>и</strong>те<br />

преработк<strong>и</strong>: м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> кај свежото месо, на месн<strong>и</strong>те конзерв<strong>и</strong>,<br />

колбас<strong>и</strong>те <strong>и</strong> саламурен<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> кај р<strong>и</strong>бата <strong>и</strong><br />

конзерв<strong>и</strong>те со р<strong>и</strong>ба. М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong> про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong> чување на јајца.<br />

Патоген<strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> во храната: <strong>и</strong>нфекц<strong>и</strong><strong>и</strong>, труења. Одредување на<br />

квал<strong>и</strong>тетот на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те преработк<strong>и</strong> од м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> аспект.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> во: почва, вода, воздух, плодов<strong>и</strong>, сем<strong>и</strong>ња, <strong>за</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, млеко <strong>и</strong><br />

млечн<strong>и</strong> преработк<strong>и</strong>, месо <strong>и</strong> месн<strong>и</strong> преработк<strong>и</strong>, јајца, конзерв<strong>и</strong>, с<strong>и</strong>лажа.<br />

Ферментац<strong>и</strong><strong>и</strong>: млечно-к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>нска, алкохолна, оцетна, бутерна, пект<strong>и</strong>нска.<br />

Разградување на целуло<strong>за</strong>та. Амон<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја. Ант<strong>и</strong>б<strong>и</strong>ограм. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на<br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те матер<strong>и</strong><strong>и</strong> врз м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те. Фенолен коеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ент.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Н. М<strong>и</strong>цев: Општа м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја, Скопје; Н. М<strong>и</strong>цев, М. Бубалов: Земјоделска<br />

м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја (спец<strong>и</strong>јален дел), Скопје 1988; Б. Стев<strong>и</strong>ќ: Технолошка<br />

м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја сточн<strong>и</strong>х про<strong>и</strong>звода <strong>и</strong> <strong>и</strong>схране стоке, Београд, 1962; W. F.<br />

Harrigan: Laboratory methods in Food Microbiology, 3 rd edition, San Diego, 1998;<br />

А. Д<strong>и</strong>м<strong>и</strong>тровск<strong>и</strong>: М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја со м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на храната, 1995, Скопје.<br />

W. F. Harrigan: Laboratory methods in Food Microbiology, 3 rd edition, San Diego,<br />

1998; B. A. Law: Microbiology and biochemistry of cheese and fermented milk, 2 nd<br />

edition Blackie Academic & professional, London, 1997.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ПРЕРАБОТКА НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ 333<br />

Предмет: ПРОЦЕСНА ТЕХНИКА ВО ПРЕХРАНБЕНАТА ИНДУСТРИЈА<br />

(ЗФ00230)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 2 + 1часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>:<br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање на студент<strong>и</strong>те со основн<strong>и</strong>те технолошк<strong>и</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

кор<strong>и</strong>стењето на апарат<strong>и</strong>те во прехранбената <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ја. Предметот <strong>и</strong>м дава<br />

на студент<strong>и</strong>те основа <strong>за</strong> следење на спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те технолошк<strong>и</strong> предмет<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Х<strong>и</strong>дрод<strong>и</strong>нам<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> (х<strong>и</strong>дрод<strong>и</strong>нам<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> х<strong>и</strong>дростат<strong>и</strong>ка). Механ<strong>и</strong>ка<br />

на флу<strong>и</strong>д<strong>и</strong>те (особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на течност<strong>и</strong>те, в<strong>и</strong>скозност, реолог<strong>и</strong>ја, реолошка<br />

карактер<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на течност<strong>и</strong>те). Бернол<strong>и</strong>ева равенка (употреба <strong>и</strong><br />

огран<strong>и</strong>ченост на равенката, транспорт на течност<strong>и</strong>те). Мешање во течна<br />

сред<strong>и</strong>на (направ<strong>и</strong> <strong>за</strong> мешање, мешање во хетероген<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>, емулг<strong>и</strong>рање.<br />

Флу<strong>и</strong>д<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја, пневматск<strong>и</strong> транспорт, раздвојување на хетероген<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>.<br />

Б<strong>и</strong>стрење, таложење, ф<strong>и</strong>лтр<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> центр<strong>и</strong>фуг<strong>и</strong>рање. Пренос на топл<strong>и</strong>на<br />

(механ<strong>и</strong><strong>за</strong>м на пренос на топл<strong>и</strong>ната во тврд<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> течност<strong>и</strong>, <strong>за</strong>гревање,<br />

ладење <strong>и</strong> конден<strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја). Концентр<strong>и</strong>рање (<strong>и</strong>спарување, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong>спарувач<strong>и</strong>,<br />

дест<strong>и</strong>лац<strong>и</strong>ја). Екстракц<strong>и</strong>ја (екстракц<strong>и</strong>ја во с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> течност-течност <strong>и</strong> тврдотечно).<br />

Сушење (основн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на пс<strong>и</strong>хрометр<strong>и</strong>јата, брз<strong>и</strong>на на сушење <strong>и</strong><br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> сушн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Пресметување на топл<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> <strong>и</strong>змен<strong>и</strong> <strong>и</strong> б<strong>и</strong>ланс на топл<strong>и</strong>на. Одредување на<br />

констант<strong>и</strong>те на апаратот <strong>за</strong> сушење <strong>и</strong> пресметување на потребното време <strong>за</strong><br />

сушење. Мрење на процесн<strong>и</strong>те промен<strong>и</strong> (метролог<strong>и</strong>ја, мерн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>,<br />

ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> стандард<strong>и</strong>). Основн<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> <strong>за</strong> комјутерско водење на<br />

технолошк<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Д. Ил<strong>и</strong>ев: Процес<strong>и</strong> <strong>и</strong> апарат<strong>и</strong> в хран<strong>и</strong>телно вкусовата пром<strong>и</strong>шленост.<br />

Пловд<strong>и</strong>в, 1968. А.Г. Косатк<strong>и</strong>н: Основн<strong>и</strong>е процес<strong>и</strong> <strong>и</strong> апарат<strong>и</strong> х<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ческој<br />

технолог<strong>и</strong><strong>и</strong>. Москва, 1973. S. Stanić: Predavanja iz tehnoloških operacija. Zagreb,<br />

1973.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

334 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ХИГИЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ (ЗФ00231)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IV, 2+1часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Метод<strong>и</strong>ја Трајчев<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те д<strong>и</strong>плом<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> агроном<strong>и</strong> да се здоб<strong>и</strong>јат со<br />

основн<strong>и</strong> познавања од здравствената <strong>и</strong>справност на про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>те од<br />

ан<strong>и</strong>мално потекло <strong>за</strong> <strong>и</strong>схрана на луѓето.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена на про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>те од месо. Вовед. Премортален преглед на месото.<br />

Клан<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Надзор над колењето <strong>и</strong> преработката на <strong>за</strong>клан<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>.<br />

Постмортален преглед на месото. Помошн<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> на преглед на месото.<br />

Проценка на употребл<strong>и</strong>воста на месото <strong>и</strong> орган<strong>и</strong>те на <strong>за</strong>клан<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

<strong>и</strong>схрана на луѓето. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена на транспортот на месо. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена на преработк<strong>и</strong><br />

од месо: колбас<strong>и</strong>, конзерв<strong>и</strong>, сувомеснат<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> <strong>и</strong> слан<strong>и</strong>на. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена на<br />

месото од <strong>за</strong>јац<strong>и</strong>, д<strong>и</strong>веч, р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена на медот. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена на млекото <strong>и</strong><br />

млечн<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена на про<strong>и</strong>зводството на млеко. Вовед. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена на<br />

молзењето <strong>и</strong> млечната жлезда. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на воспален<strong>и</strong>јата на млечната<br />

жлезда на х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>енската <strong>и</strong>справност на млекото-промена на квал<strong>и</strong>тетот на<br />

млекото. Технолошк<strong>и</strong> проблем<strong>и</strong> во млекарската <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> економск<strong>и</strong><br />

штет<strong>и</strong>. Рез<strong>и</strong>ду<strong>и</strong> во млекото: <strong>и</strong>нсект<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>д<strong>и</strong>, дез<strong>и</strong>нф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>енс<strong>и</strong> <strong>и</strong> детерѓент<strong>и</strong>,<br />

ант<strong>и</strong>б<strong>и</strong>от<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, леков<strong>и</strong>. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена на соб<strong>и</strong>рањето <strong>и</strong> транспортот на млекото.<br />

ДДДДД во млекарството. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена на про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>те од млеко: к<strong>и</strong>селомлечн<strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>, млечн<strong>и</strong> нап<strong>и</strong>тоц<strong>и</strong>, згуснато млеко, млеко во прав <strong>и</strong> сушен<strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од млеко, сладолед, путер, с<strong>и</strong>рење. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>енск<strong>и</strong> нормат<strong>и</strong>в<strong>и</strong> пр<strong>и</strong><br />

градбата на млекар<strong>и</strong>. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>енска контрола на млекото <strong>и</strong> млечн<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Преглед на месото пред <strong>и</strong> по колење (практ<strong>и</strong>чно на л<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ја на колење).<br />

Бактер<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> преглед на месото, орган<strong>и</strong>те <strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>те од месо.<br />

Проценка на употребл<strong>и</strong>воста на месото од домашн<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong> <strong>и</strong> д<strong>и</strong>веч <strong>и</strong><br />

преработк<strong>и</strong>те од месо <strong>за</strong> <strong>и</strong>схрана на луѓето. Преглед на месото од ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>на,<br />

јајцата <strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од јајца. Преглед на р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>, раков<strong>и</strong>, школк<strong>и</strong>, жаб<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

полжав<strong>и</strong>. Исп<strong>и</strong>тување на медот. Одредување на бројот <strong>и</strong> в<strong>и</strong>дот на соматск<strong>и</strong>те<br />

клетк<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошко <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тување на м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те во млекото: вкупен<br />

број <strong>и</strong> детерм<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ја на м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те (стрептокок<strong>и</strong>, лактобац<strong>и</strong>л<strong>и</strong>,<br />

стаф<strong>и</strong>локок<strong>и</strong>, салмонела, протеус, пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>телот на туберкуло<strong>за</strong>та, бр<strong>и</strong>цела).<br />

Д<strong>и</strong>јагност<strong>и</strong>ка на маст<strong>и</strong>т<strong>и</strong>с<strong>и</strong>те. Мерк<strong>и</strong> <strong>и</strong> постапк<strong>и</strong> <strong>за</strong> х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>енска контрола на<br />

млекото <strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>те од млеко. Контрола на садов<strong>и</strong>те <strong>за</strong> млеко <strong>и</strong><br />

апаратурата. Исп<strong>и</strong>тување на дез<strong>и</strong>нф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ентн<strong>и</strong>те средства.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Трајчев М. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена на ан<strong>и</strong>малн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Трајчев М. Практ<strong>и</strong>кум по х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена на ан<strong>и</strong>малн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Проверката на знаењето се <strong>и</strong>зведува усно <strong>и</strong> во форма на тестов<strong>и</strong> по<br />

претходно апсолв<strong>и</strong>рање на практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот.

ПРЕРАБОТКА НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ 335<br />

Предмет: ПРОИЗВОДСТВО И ОБРАБОТКА НА МЕСО* (ЗФ00398)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Стојан Бел<strong>и</strong>човск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Златко Пејковск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Студент<strong>и</strong>те доб<strong>и</strong>ваат сознан<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те наменет<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на<br />

месо, основ<strong>и</strong> на остеолог<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> м<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>јата на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>, <strong>за</strong><br />

технолог<strong>и</strong>јата на колење, пр<strong>и</strong>марната обработка, оценувањето <strong>и</strong><br />

клас<strong>и</strong>рањето на трупов<strong>и</strong>те, кул<strong>и</strong>нарната обработка на месото, технолошкото<br />

проект<strong>и</strong>рање на клан<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Анатом<strong>и</strong>ја (основ<strong>и</strong> на остеолог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> м<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја) на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>.<br />

Про<strong>и</strong>зводн<strong>и</strong> особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те <strong>за</strong> колење. Т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>, рас<strong>и</strong> <strong>и</strong> категор<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong> <strong>за</strong> колење. Оценување <strong>и</strong> распределување на ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те <strong>за</strong> колење.<br />

Транспорт <strong>и</strong> подготовка <strong>за</strong> колење. Технолошка опрема <strong>за</strong> колење на<br />

ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>те, обработка на трупов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> расекување на месото. Технолог<strong>и</strong>ја на<br />

колење <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>марна обработка на трупов<strong>и</strong>те. Оценување квал<strong>и</strong>тетот на<br />

трупов<strong>и</strong>те. Утврдување на клан<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от квал<strong>и</strong>тет. Споредн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> пр<strong>и</strong><br />

колењето. Расекување, пакување <strong>и</strong> д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буцуја на месото. Технолог<strong>и</strong>ја на<br />

кул<strong>и</strong>нарна обработка на месото. Еколог<strong>и</strong>ја - отпадн<strong>и</strong> вод<strong>и</strong> од клан<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те.<br />

Технолошко проект<strong>и</strong>рање на клан<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Теренск<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>: посета на <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong>наетч<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> објект<strong>и</strong>те <strong>за</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство на месо; познавање на рас<strong>и</strong>те <strong>и</strong> категор<strong>и</strong><strong>и</strong>те на доботокот <strong>за</strong><br />

колење; оценување <strong>и</strong> распределување на доб<strong>и</strong>токот <strong>за</strong> колење; л<strong>и</strong>н<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

опрема <strong>за</strong> колење на доб<strong>и</strong>токот; технолог<strong>и</strong>ја на колење на доб<strong>и</strong>токот;<br />

оценување квал<strong>и</strong>тетот на трупов<strong>и</strong>те на л<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ја на колење; расечување <strong>и</strong><br />

пакување на месото.<br />

Лаборатор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>: бројна состојба на доб<strong>и</strong>токот; обем на колење на<br />

одделн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> доб<strong>и</strong>ток; обем на про<strong>и</strong>зводство, потрошувачка <strong>и</strong> промет на<br />

месо; анатом<strong>и</strong>ја (остеолог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> м<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја) на домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>; т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong>,<br />

рас<strong>и</strong> <strong>и</strong> категор<strong>и</strong><strong>и</strong> доб<strong>и</strong>ток <strong>за</strong> колење; оценување, клас<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> расечување на<br />

трупов<strong>и</strong>те од <strong>за</strong>клан<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>;<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Месо <strong>и</strong> преработк<strong>и</strong> од месо. Б. Џ<strong>и</strong>нлеск<strong>и</strong>, Скопје, 1991.<br />

Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена <strong>и</strong> технолог<strong>и</strong>ја на месо, р<strong>и</strong>б<strong>и</strong> <strong>и</strong> јајца <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. М. Данев,<br />

Скопје, 1999. Печатен матер<strong>и</strong>јал <strong>за</strong> одреден<strong>и</strong> предавања <strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

лаборатор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те вежб<strong>и</strong>.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува усно откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на<br />

студент<strong>и</strong>те од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот.

336 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ПОЗНАВАЊЕ НА МЛЕКОТО** (ЗФ00399)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Соња Срб<strong>и</strong>новска<br />

Цел на предметот:<br />

Воведување во основ<strong>и</strong>те на млекарството, како <strong>и</strong> <strong>за</strong>познавање со млекото<br />

како суров<strong>и</strong>на од аспект на хем<strong>и</strong>ско - ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> <strong>и</strong> органолепт<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те<br />

својства.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Развој на млекарството. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на млекото. Проте<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Маст<strong>и</strong>.<br />

Лакто<strong>за</strong>. М<strong>и</strong>нералм<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Вода. Сува матер<strong>и</strong>ја. В<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Енз<strong>и</strong>м<strong>и</strong>.<br />

Гасов<strong>и</strong>. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> својства на млекото. Пол<strong>и</strong>д<strong>и</strong>сперзем с<strong>и</strong>стем. Пуферен<br />

капац<strong>и</strong>тет. К<strong>и</strong>селост. Густ<strong>и</strong>на. Окс<strong>и</strong>до-редукц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> потенц<strong>и</strong>јал. Опт<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. В<strong>и</strong>оскоз<strong>и</strong>тет. Површ<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> напон. Електр<strong>и</strong>чна спроводл<strong>и</strong>вост. Состав<br />

<strong>и</strong> особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на млекото од друг<strong>и</strong> врст<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong>. Корелац<strong>и</strong>ја помеѓу состојц<strong>и</strong>те<br />

во млекото <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от однос према ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чко-хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> Вар<strong>и</strong>рање на<br />

ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чко-хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от состав <strong>и</strong> ососб<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на млекото под вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

фактор<strong>и</strong>. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на технолошк<strong>и</strong>те фактор<strong>и</strong> врз составот <strong>и</strong> особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на<br />

млекото. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на млекото. Загадување <strong>и</strong> фалс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на<br />

мекото. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>енск<strong>и</strong> одржувања во млекарството. Создавање, лачење <strong>и</strong><br />

доб<strong>и</strong>вање на млеко. Обработка на млекото<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Квал<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вно <strong>и</strong> квант<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вно одредување на компонент<strong>и</strong>те во млекото-<br />

маст<strong>и</strong>, проте<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, казе<strong>и</strong>н, проте<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на млечен серум, пепел, лакто<strong>за</strong>, сува<br />

матер<strong>и</strong>ја. Исп<strong>и</strong>тување на ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чко-хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те својства на млекото.<br />

Органолепт<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> својства на млекото. Одредување в<strong>и</strong>д <strong>и</strong> степен на<br />

фалс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на млекото. Енз<strong>и</strong>м<strong>и</strong> во млекото.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Ѓорѓев<strong>и</strong>ќ,Ј. 1987. Млеко - Хем<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ка, Београд; Вуј<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ќ, И. 1985.<br />

Млекарство I део, Београд; Груев, П. 1995. М<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја на млекото <strong>и</strong><br />

млечн<strong>и</strong>те продукт<strong>и</strong>, Соф<strong>и</strong>ја; Фотокоп<strong>и</strong><strong>и</strong> од предавања (фол<strong>и</strong><strong>и</strong>)<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ПРЕРАБОТКА НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ 337<br />

Предмет: ПОЗНАВАЊЕ НА ЖИТАТА** (ЗФ00400)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Дане Бошев<br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање со основн<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Стопанско значење, потекло, распространетост, пр<strong>и</strong>нос<strong>и</strong> <strong>и</strong> општ<strong>и</strong><br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на ж<strong>и</strong>тата. Морфолог<strong>и</strong>ја, б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>,<br />

агротехн<strong>и</strong>ка, пр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рање. Анатомска градба на семето.<br />

Пчен<strong>и</strong>ца, јачмен, 'рж, овес, тр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>кале, пченка, ор<strong>и</strong>з, с<strong>и</strong>рак, просо.<br />

Квал<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong> својства на зрното: ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> својства, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> својства.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Распознавање на култур<strong>и</strong>те по карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Метод<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

<strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тување на семето. Определување на ч<strong>и</strong>стота, влага, апсолутна маса,<br />

хектол<strong>и</strong>тарска маса <strong>и</strong> стаклавост на семето.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М. Гугувчевск<strong>и</strong> <strong>и</strong> сор.: Зрнест<strong>и</strong> <strong>и</strong> клубенест<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетск<strong>и</strong> учебн<strong>и</strong>к,<br />

Скопје, 1972. Група автор<strong>и</strong>: Посебно ратарство. Београд, 1986. Г. Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>:<br />

Зрнест<strong>и</strong> <strong>и</strong> клубенест<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. Практ<strong>и</strong>кум, Печатн<strong>и</strong>ца "Гоце Делчев", Скопје,<br />

1994. Г. Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>: Ор<strong>и</strong>з. Монограф<strong>и</strong>ја, "Тр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>на македонска", Скопје, 1997.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

338 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ПОЗНАВАЊЕ НА ИНДУСТРИСКИ КУЛТУРИ** (ЗФ00401)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петар Егуменовск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Зоран Д<strong>и</strong>мов<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во технолог<strong>и</strong>јата на одгледување на<br />

<strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong> со посебен осврт на маслодајн<strong>и</strong>те, клубенест<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

култур<strong>и</strong>те <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на шеќер што претставува основа <strong>за</strong><br />

технолошк<strong>и</strong>те предмет<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна пр<strong>и</strong>мена во пракса.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Поделба <strong>и</strong> значење на <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Застапеност на<br />

<strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong> во светот <strong>и</strong> во Р. Македон<strong>и</strong>ја. Влакнодајн<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>,<br />

значење, в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>, агротехн<strong>и</strong>ка, услов<strong>и</strong> на одгледување. Култур<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство на масло (сончоглед, аф<strong>и</strong>он, сусам, к<strong>и</strong>к<strong>и</strong>р<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, лен, соја,<br />

масл<strong>и</strong>нка, пченка, т<strong>и</strong>ква, маслодајна репка, р<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>нус, сафлор, лен<strong>и</strong>к,<br />

лалеманц<strong>и</strong>ја, пер<strong>и</strong>ла, нуг), значење, сорт<strong>и</strong>, агротехн<strong>и</strong>ка, услов<strong>и</strong> на<br />

одгледување <strong>и</strong> очекуван пр<strong>и</strong>нос. Култур<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на шеќер (шеќерна<br />

репа, шеќертна трска <strong>и</strong> ц<strong>и</strong>кор<strong>и</strong>ја), сорт<strong>и</strong>, агротехн<strong>и</strong>ка. Клубенест<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>.<br />

Аромат<strong>и</strong>чмн<strong>и</strong>, <strong>за</strong>ч<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> <strong>и</strong> леков<strong>и</strong>т<strong>и</strong> растен<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со морфолошк<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на секоја култура одделно.<br />

Практ<strong>и</strong>чно познавање на <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong> (растен<strong>и</strong>е, плод, семе).<br />

Одредување на параметр<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јаат врз квал<strong>и</strong>тат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те својства на<br />

маслодајн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong> односно култур<strong>и</strong>те <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на шеќер.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Индустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. Ѓорѓевск<strong>и</strong>, Ј., Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј, Скопје<br />

1975.; Сунцокрет (група автор<strong>и</strong>), Нол<strong>и</strong>т, Београд, 1998; Шеќерна репа (група<br />

автор<strong>и</strong>), Београд, 1992.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ПРЕРАБОТКА НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ 339<br />

Предмет: ПОЗНАВАЊЕ НА ОВОШЈЕТО*** (ЗФ00402)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ла<strong>за</strong>р С<strong>и</strong>ваков<br />

доц. д-р Љуб<strong>и</strong>ца Каракашова<br />

Цел на предметот:<br />

Студент<strong>и</strong>те се <strong>за</strong>познаваат со технолошк<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от состав<br />

на овошјето важн<strong>и</strong> <strong>за</strong> н<strong>и</strong>вна преработка <strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong>рање.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Воведно <strong>за</strong>познавање со наставната д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>на. Градба на овошјето<br />

(клетка <strong>и</strong> нејз<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те делов<strong>и</strong>, метабол<strong>и</strong><strong>за</strong>м на клетката). Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на<br />

овошјето (содрж<strong>и</strong>на на вода, јаглен<strong>и</strong> х<strong>и</strong>драт<strong>и</strong>, органск<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, белков<strong>и</strong>н<strong>и</strong>,<br />

маст<strong>и</strong>, в<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, фермент<strong>и</strong>, аромат<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, хетерогл<strong>и</strong>коз<strong>и</strong>д<strong>и</strong> (мат<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>ја, матер<strong>и</strong><strong>и</strong> на вкусот <strong>и</strong> боен<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>), алкохол<strong>и</strong>, гасов<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

м<strong>и</strong>нералн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Процес<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> настануваат после бербата (д<strong>и</strong>шење,<br />

<strong>и</strong>спарување, созревање <strong>и</strong> презревање). Потемнување на плодов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вно<br />

спречување (енз<strong>и</strong>матско, неенз<strong>и</strong>матско <strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошко).<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Утврдување на бер<strong>и</strong>дбена зрелост на плодов<strong>и</strong>те со ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

органолепт<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>. Подготовка на средна проба од плодов<strong>и</strong>те <strong>за</strong><br />

одредување на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от состав на плодов<strong>и</strong>те во бер<strong>и</strong>дбена, технолошка <strong>и</strong><br />

консумат<strong>и</strong>вна зрелост <strong>и</strong> тоа на: вкупн<strong>и</strong> <strong>и</strong> растворл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> сув<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, шеќер<strong>и</strong>,<br />

вкупн<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, pH, в<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н С, пект<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, тан<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />

белков<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, маст<strong>и</strong>, целуло<strong>за</strong>, скроб, фермент<strong>и</strong> <strong>и</strong> конз<strong>и</strong>стенц<strong>и</strong>ја.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

В. Црнчев<strong>и</strong>ќ: Преработка на овошјето <strong>и</strong> зеленчукот. Скопје, 1977. В. Црнчев<strong>и</strong>ќ:<br />

Теор<strong>и</strong>јске основе конзерв<strong>и</strong>рање воћа <strong>и</strong> поврћа. Београд, 1973. Гордана<br />

Н<strong>и</strong>кет<strong>и</strong>ћ-Алекс<strong>и</strong>ћ: Технолог<strong>и</strong>ја воћа <strong>и</strong> поврћа. Београд, 1982. Д. Шулц:<br />

Познавање с<strong>и</strong>ров<strong>и</strong>на, помоћн<strong>и</strong>х с<strong>и</strong>ров<strong>и</strong>на <strong>и</strong> помоћног матер<strong>и</strong>јала <strong>за</strong><br />

про<strong>и</strong>зводњу прерађев<strong>и</strong>на од воћа <strong>и</strong> поврћа. Нов<strong>и</strong> Сад.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

340 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ПОЗНАВАЊЕ НА ГРОЗЈЕТО*** (ЗФ00403)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Звон<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Бож<strong>и</strong>нов<strong>и</strong>ќ<br />

доц. д-р Крум Бошков<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со сорт<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>нова ло<strong>за</strong> <strong>и</strong> квал<strong>и</strong>тет на<br />

грозјето.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Место. Значење <strong>и</strong> улога на ло<strong>за</strong>рството. Трпезн<strong>и</strong> сорт<strong>и</strong>. Сорт<strong>и</strong> ко<strong>и</strong><br />

обезбедуваат суров<strong>и</strong>на <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на бел<strong>и</strong> в<strong>и</strong>на. Сорт<strong>и</strong> ко<strong>и</strong><br />

обезбедуваат суров<strong>и</strong>на <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на црвен<strong>и</strong> в<strong>и</strong>на. Д<strong>и</strong>ректно родн<strong>и</strong><br />

х<strong>и</strong>бр<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Квал<strong>и</strong>тет на грозјето. Д<strong>и</strong>нам<strong>и</strong>ка на зреење.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно <strong>за</strong>познавање <strong>и</strong> <strong>и</strong>зучување на сорт<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>нова ло<strong>за</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Ампелограф<strong>и</strong>ја. Звон<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Бож<strong>и</strong>нов<strong>и</strong>ќ, Академ<strong>и</strong>к. Скопје.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ПРЕРАБОТКА НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ 341<br />

Предмет: ПОЗНАВАЊЕ НА ЗЕЛЕНЧУКОТ*** (ЗФ00404)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ѓорѓ<strong>и</strong> Март<strong>и</strong>новск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> опфаќа најважн<strong>и</strong>те град<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се одгледуваат на<br />

тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јата на Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. Главната цел на предметот е<br />

<strong>за</strong>познавање со н<strong>и</strong>вната б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> морфолог<strong>и</strong>ја, <strong>и</strong> основн<strong>и</strong>те<br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на конзумат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те делов<strong>и</strong> кај ов<strong>и</strong>е растен<strong>и</strong>ја. Предметот се<br />

фокус<strong>и</strong>ра <strong>и</strong> на бербата <strong>и</strong> сочувувањето на одделн<strong>и</strong>те зеленчуц<strong>и</strong> вон<br />

про<strong>и</strong>зводната сезона со особен акцент на промен<strong>и</strong>те во квал<strong>и</strong>тетот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Ботан<strong>и</strong>чка клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на зеленчукот <strong>и</strong> <strong>за</strong>познавање со в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се<br />

распространет<strong>и</strong> во про<strong>и</strong>зводството на тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јата на Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја<br />

(коренов<strong>и</strong>, луков<strong>и</strong>, л<strong>и</strong>стостеблен<strong>и</strong>, л<strong>и</strong>снат<strong>и</strong>, плодов<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>квен<strong>и</strong>, бобов<strong>и</strong>,<br />

слезов<strong>и</strong>). Општ<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>за</strong> секој в<strong>и</strong>д: б<strong>и</strong>олог<strong>и</strong>ја, морфолог<strong>и</strong>ја,<br />

конзумат<strong>и</strong>вен дел, карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на конзумат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от дел (хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав,<br />

хранл<strong>и</strong>ва вредност, нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на кор<strong>и</strong>стење), про<strong>и</strong>зводна технолог<strong>и</strong>ја во многу<br />

кратк<strong>и</strong> црт<strong>и</strong> со акцент на про<strong>и</strong>зводната сезона <strong>и</strong> роков<strong>и</strong>те на берба <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нос<strong>и</strong><br />

на отворено <strong>и</strong> во <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тен простор; ман<strong>и</strong>пулац<strong>и</strong>ја после бербата <strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е<br />

на послебербен<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> врз квал<strong>и</strong>тетот на зеленчукот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чно познавање на морфолог<strong>и</strong>јата на в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те опфатен<strong>и</strong> со<br />

теоретск<strong>и</strong>от дел на наставата. Посета на па<strong>за</strong>р<strong>и</strong>те <strong>и</strong> продажн<strong>и</strong>те центр<strong>и</strong><br />

(м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>маркет<strong>и</strong>, супермаркет<strong>и</strong>) каде се нуд<strong>и</strong> зеленчукот.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Поголем број на кн<strong>и</strong>г<strong>и</strong>, енц<strong>и</strong>клопед<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> албум<strong>и</strong> каде в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те се детално<br />

оп<strong>и</strong>шан<strong>и</strong> <strong>и</strong> презент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> со цртеж <strong>и</strong>л<strong>и</strong> фотограф<strong>и</strong>ја.<br />

Повртарство од автор<strong>и</strong>те Бранка Лаз<strong>и</strong>ќ, М<strong>и</strong>лан Ѓуровка <strong>и</strong> Владан Марков<strong>и</strong>ќ,<br />

Нов<strong>и</strong> Сад, 1993.<br />

Печатен матер<strong>и</strong>јал <strong>за</strong> секое одделно предавање од предметн<strong>и</strong>от наставн<strong>и</strong>к.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

342 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: СТРУКТУРА И ОСОБИНИ НА МЕСОТО* (ЗФ00405)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Златко Пејковск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Студент<strong>и</strong>те се здоб<strong>и</strong>ваат со научн<strong>и</strong> сознан<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> градбата, составот <strong>и</strong><br />

квал<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong>те особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на месото од домашн<strong>и</strong>те ж<strong>и</strong>вотн<strong>и</strong> <strong>и</strong> р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>те,<br />

посмртн<strong>и</strong>те промен<strong>и</strong> во мускул<strong>и</strong>те <strong>и</strong> вредноста на месото во <strong>и</strong>схраната на<br />

луѓето.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> месо. Структура <strong>и</strong> композ<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја на ан<strong>и</strong>малн<strong>и</strong>те тк<strong>и</strong>ва.<br />

М<strong>и</strong>кроскопска градба на месото. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на месото (вода, проте<strong>и</strong>н<strong>и</strong>,<br />

л<strong>и</strong>п<strong>и</strong>д<strong>и</strong>, м<strong>и</strong>нерал<strong>и</strong>, п<strong>и</strong>гмент<strong>и</strong> <strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на состојк<strong>и</strong>те врз квал<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong>те<br />

особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>). Сензорн<strong>и</strong> особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на месото (боја, арома, текстура). Постморталн<strong>и</strong><br />

промен<strong>и</strong> во месото (гл<strong>и</strong>кол<strong>и</strong><strong>за</strong>, мртовечка вкочанетост, зреење, недостатоц<strong>и</strong><br />

на месото пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>кан<strong>и</strong> од м<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>). Технолог<strong>и</strong>ја на р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>.<br />

Технолог<strong>и</strong>ја на јајца. Вредност на месото <strong>и</strong> јајцата во <strong>и</strong>схраната.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Расекување на р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>те. Одредување на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от состав на одделн<strong>и</strong>те<br />

в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> месо. Одредување на бојата на месото. Одредување свеж<strong>и</strong>ната на<br />

месото (рН вредност, NH3, H2S). Утврдување на <strong>за</strong>губ<strong>и</strong>те во маса на месото<br />

пр<strong>и</strong> терм<strong>и</strong>чка обработка. Оценување на сензорн<strong>и</strong>те особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на месото.<br />

Утврдување квал<strong>и</strong>тетот на јајцата.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Месо <strong>и</strong> преработк<strong>и</strong> од месо. Б. Џ<strong>и</strong>нлеск<strong>и</strong>, Скопје, 1991.<br />

Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена <strong>и</strong> технолог<strong>и</strong>ја на месо, р<strong>и</strong>б<strong>и</strong> <strong>и</strong> јајца <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. М. Данев,<br />

Скопје, 1999. Практ<strong>и</strong>кум (одбран<strong>и</strong> лаборатор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тување на<br />

месо <strong>и</strong> преработк<strong>и</strong> од месо). Б. Џ<strong>и</strong>нлеск<strong>и</strong>, Скопје, 1981. Печатен матер<strong>и</strong>јал <strong>за</strong><br />

одреден<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува усно откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на<br />

студент<strong>и</strong>те од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот.

ПРЕРАБОТКА НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ 343<br />

Предмет: КОНЗУМНО И ФЕРМЕНТИРАНО МЛЕКО* (ЗФ00406)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Соња Срб<strong>и</strong>новска<br />

Цел на предметот:<br />

Воведување во основ<strong>и</strong>те на млекарската <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ја, <strong>за</strong>познавање со млекото<br />

како суров<strong>и</strong>на, тем<strong>и</strong>чката обработка <strong>и</strong> понатамошн<strong>и</strong>те технополошк<strong>и</strong><br />

програм<strong>и</strong> <strong>за</strong> негова реал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја во квал<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong> ф<strong>и</strong>налн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> како<br />

конзумно <strong>и</strong> фермент<strong>и</strong>рано млеко. Разработка на разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> технолошк<strong>и</strong><br />

постапк<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се пр<strong>и</strong>менуваат во млекарската <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на<br />

козум <strong>и</strong> фермент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> млечн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Молзење <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>марна обработка на млекото. Соб<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> транспорт.<br />

Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ја на млеко. Основн<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та на млекото.<br />

М<strong>и</strong>кроорган<strong>и</strong>зм<strong>и</strong> во млекото. Инх<strong>и</strong>б<strong>и</strong>торн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong> во млекото. Сурово<br />

конзумно млеко. Пр<strong>и</strong>ем на млеко. Контрола на квал<strong>и</strong>тет. Мерење на млекото<br />

Терм<strong>и</strong>чка обработка на млекото. Ч<strong>и</strong>стење на млекото. Стандард<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање.<br />

Хомоген<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја. Деаерац<strong>и</strong>ја. Склад<strong>и</strong>рање. Контрола на пастерт<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја.<br />

Мод<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> млека. Аромат<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> млека. Замест<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> во млекото.<br />

Паковање на млекото. Транспорт <strong>и</strong> д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>ја на конзумно млеко.<br />

Фермент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> млека: Млеко-суров<strong>и</strong>на. Основ<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на<br />

фермент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> млека. Ферментац<strong>и</strong>ја на млекото. Млекарск<strong>и</strong> култур<strong>и</strong>. Оцена<br />

на квал<strong>и</strong>тет на култур<strong>и</strong>те. Ад<strong>и</strong>т<strong>и</strong>в<strong>и</strong>, <strong>за</strong>сладувач<strong>и</strong> <strong>и</strong> боја. Амбалажа <strong>и</strong><br />

паковање. Технолог<strong>и</strong>ја на поважн<strong>и</strong>те фермент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> млека. Асепт<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

трајн<strong>и</strong> фермент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Органолепт<strong>и</strong>чка оцена на фермент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те<br />

млечн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Контрола на квал<strong>и</strong>тет на млекото како суров<strong>и</strong>на. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чко-хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong> на<br />

фермент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те млечн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Контрола на пастер<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>јата.<br />

Одредување на ант<strong>и</strong>б<strong>и</strong>от<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>о тест. Исп<strong>и</strong>тување на млечн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>.<br />

Органолепт<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>. Технолошк<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М<strong>и</strong>јачев<strong>и</strong>ќ Зора. 1992. Технолог<strong>и</strong>ја млека, фермент<strong>и</strong>сана млека <strong>и</strong> с<strong>и</strong>рева,<br />

Београд; Петр<strong>и</strong>ќ Анте. 1984. Конзумно <strong>и</strong> фермент<strong>и</strong>рано млеко. Загреб;<br />

Фотокоп<strong>и</strong><strong>и</strong> од предавања (фол<strong>и</strong><strong>и</strong>)<br />

Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на <strong>и</strong>зведување на наставата:<br />

Наставата се состо<strong>и</strong> од предавања со кор<strong>и</strong>стење на нагледн<strong>и</strong> сретства.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

344 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ЧУВАЊЕ НА ПОЛЕДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ** (ЗФ00407)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Гоце Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање со опремата <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на чување на поледелск<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Склад<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> чување на поледелск<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од пр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рањето до<br />

преработката. Објект<strong>и</strong> <strong>и</strong> опрема <strong>за</strong> склад<strong>и</strong>рање на зрното. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> склад<strong>и</strong>шта,<br />

с<strong>и</strong>лос<strong>и</strong>, опрема на склад<strong>и</strong>штата. Пр<strong>и</strong>ем, ч<strong>и</strong>стење <strong>и</strong> склад<strong>и</strong>рање на зрното.<br />

Промен<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> чувањето на зрното. Склад<strong>и</strong>рање на пченка, комп<strong>и</strong>р <strong>и</strong> шеќерна<br />

репа. Зашт<strong>и</strong>та од склад<strong>и</strong>шн<strong>и</strong> штетн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Зашт<strong>и</strong>та од пожар<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Склад<strong>и</strong>шта <strong>за</strong> чување на поледелск<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од пр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рање до<br />

преработка.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Г. Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>: Преработка на поледелск<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетск<strong>и</strong><br />

учебн<strong>и</strong>к, Скопје, 1999. Г. Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>: Ор<strong>и</strong>з. Монограф<strong>и</strong>ја, "Тр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>на<br />

македонска", Скопје, 1997.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ПРЕРАБОТКА НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ 345<br />

Предмет: ЧУВАЊЕ НА ОВОШЈЕ И ЗЕЛЕНЧУК*** (ЗФ00408)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ла<strong>за</strong>р С<strong>и</strong>ваков<br />

доц. д-р Љуб<strong>и</strong>ца Каракашова<br />

Цел на предметот:<br />

Студент<strong>и</strong>те се <strong>за</strong>познаваат со најнов<strong>и</strong>те нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на склад<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> промен<strong>и</strong>те<br />

<strong>за</strong> време на склад<strong>и</strong>рањето.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед, значење на плодов<strong>и</strong>те во <strong>и</strong>схраната на луѓето. Разв<strong>и</strong>ток на плодов<strong>и</strong>те<br />

до берба. Определување на зрелоста на плодов<strong>и</strong>те <strong>за</strong> берба. Подготовка <strong>за</strong><br />

берба. Изведување на бербата (рачна, механ<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рана). Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

промен<strong>и</strong> на овошјето <strong>и</strong> зеленчукот после берба. Чување на плодов<strong>и</strong>те во<br />

об<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> плодочувал<strong>и</strong>шта. Чување на плодов<strong>и</strong>те во ладен<strong>и</strong> плодочувал<strong>и</strong>шта во<br />

об<strong>и</strong>чна <strong>и</strong> контрол<strong>и</strong>рана атмосфера. Регул<strong>и</strong>рање на температурата,<br />

релат<strong>и</strong>вната влажност, обновувањето на воздухот <strong>и</strong> составот на гасов<strong>и</strong>те.<br />

Технолог<strong>и</strong>ја на чување на разн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на овошје <strong>и</strong> зеленчук. Ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>болувања на плодов<strong>и</strong>те <strong>за</strong> време на склад<strong>и</strong>рањето. Дозревање на<br />

плодов<strong>и</strong>те. Предладење на плодов<strong>и</strong>те пред транспорт<strong>и</strong>рање. Транспорт на<br />

плодов<strong>и</strong>те (внатрешен, надворешен). Поготовка на плодов<strong>и</strong>те <strong>за</strong> па<strong>за</strong>р.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Утврдување на бер<strong>и</strong>дбена зрелост на плодов<strong>и</strong>те со ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

органолепт<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на плодов<strong>и</strong>те во бер<strong>и</strong>дбена,<br />

технолошка <strong>и</strong> консумат<strong>и</strong>вна зрелост. Запознавање со амбалажата <strong>за</strong> берба,<br />

транспорт <strong>и</strong> чување на овошјето <strong>и</strong> зеленчукот. Пратење на трансп<strong>и</strong>рац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong><br />

в<strong>и</strong>дл<strong>и</strong>вото кало во текот на чувањето. Регул<strong>и</strong>рање на реж<strong>и</strong>мот во<br />

плодочувал<strong>и</strong>штето. Дозревање на овошјето. Запознавање со ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong>те<br />

<strong>за</strong>болувања <strong>за</strong> време на чувањето на овошјето <strong>и</strong> зеленчукот. Клас<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />

стандард<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на овошјето <strong>и</strong> зеленчукот. Подготовка на плодов<strong>и</strong>те <strong>за</strong><br />

па<strong>за</strong>р.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

М. Групчев: Овошјето од берба до потрошувачот. Скопје, 1991. Д.<br />

Гвозденов<strong>и</strong>ќ, М. Дав<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>ќ: Берба чување <strong>и</strong> паковање воћа. Београд, 1987. Д.<br />

Станков<strong>и</strong>ћ: Општо воћарство, III дел. Београд, 1973. Д. Беб<strong>и</strong>ћ: Технолог<strong>и</strong>ја<br />

хлађења. Београд.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

346 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ПРОИЗВОДСТВО НА ВИНО*** (ЗФ00409)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 3 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>ха<strong>и</strong>л Петков<br />

доц. д-р Крум Бошков<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> на<br />

про<strong>и</strong>зводство на в<strong>и</strong>но, како <strong>и</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> в<strong>и</strong>на. Г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава со<br />

метод<strong>и</strong>те <strong>за</strong> хем<strong>и</strong>ско <strong>и</strong> сензорно оценување, како <strong>и</strong> утврдување на квал<strong>и</strong>тетот<br />

на в<strong>и</strong>ната.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Економско <strong>и</strong> стопанско значење на в<strong>и</strong>нарството. В<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> в<strong>и</strong>зб<strong>и</strong>.<br />

В<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> садов<strong>и</strong>. Опрема во в<strong>и</strong>нарската в<strong>и</strong>зба. Суров<strong>и</strong>на <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на<br />

в<strong>и</strong>но, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> сензорн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. Алкохолна ферментац<strong>и</strong>ја.<br />

Технолог<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на бел<strong>и</strong> сув<strong>и</strong> в<strong>и</strong>на. Технолог<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство<br />

на розов<strong>и</strong> сув<strong>и</strong> в<strong>и</strong>на. Технолог<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на црвен<strong>и</strong> сув<strong>и</strong> в<strong>и</strong>на. Улога<br />

на SO2 во в<strong>и</strong>нарството. Малолакт<strong>и</strong>чка ферментац<strong>и</strong>ја. Зреење на в<strong>и</strong>ното.<br />

Хем<strong>и</strong>ска содрж<strong>и</strong>на на в<strong>и</strong>ната. Доработка на в<strong>и</strong>ното, б<strong>и</strong>стрење, ф<strong>и</strong>лтр<strong>и</strong>рање,<br />

стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја, т<strong>и</strong>п<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање. Полнење во ш<strong>и</strong>ш<strong>и</strong>ња. Про<strong>и</strong>зводство на<br />

спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> в<strong>и</strong>на. Болест<strong>и</strong> <strong>и</strong> ман<strong>и</strong> на в<strong>и</strong>ната. Сензорно оценување на<br />

в<strong>и</strong>ната. Законск<strong>и</strong> регулат<strong>и</strong>в<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Проект<strong>и</strong>рање на в<strong>и</strong>нарск<strong>и</strong> в<strong>и</strong>зб<strong>и</strong>. Метод<strong>и</strong> на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong> на в<strong>и</strong>ната.<br />

Сензорна анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на в<strong>и</strong>ната. Пресметк<strong>и</strong> <strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> б<strong>и</strong>стрење, ф<strong>и</strong>лтр<strong>и</strong>рање,<br />

стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> т<strong>и</strong>п<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање на в<strong>и</strong>ната.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Д. Настев (1984): Технолог<strong>и</strong>ја на в<strong>и</strong>ното, Ун<strong>и</strong>в. "К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј", Скопје;<br />

B.W. Zoecklein, et al. (1995): Wine analysis and production, Chapman&Hall, New<br />

York, USA. M.A. Amerine, V.L. Singleton (1984): Wine, University of California<br />

press, Davis, USA<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ПРЕРАБОТКА НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ 347<br />

Предмет: ПРОИЗВОДСТВО НА АЛКОХОЛНИ ПИЈАЛОЦИ*** (ЗФ00410)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 2 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р М<strong>и</strong>ха<strong>и</strong>л Петков<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> на<br />

про<strong>и</strong>зводство на алкохолн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>, како <strong>и</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те т<strong>и</strong>пов<strong>и</strong> аклохолн<strong>и</strong><br />

п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>. Г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава со метод<strong>и</strong>те <strong>за</strong> хем<strong>и</strong>ско <strong>и</strong> сензорно оценување, како <strong>и</strong><br />

утврдување на потеклото <strong>и</strong> квал<strong>и</strong>тетот на алкохолн<strong>и</strong>те п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Економско <strong>и</strong> стопанско значење на про<strong>и</strong>зводството на алкохолн<strong>и</strong><br />

п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>. Дест<strong>и</strong>лер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Избор на дест<strong>и</strong>лац<strong>и</strong>он<strong>и</strong> апарат<strong>и</strong> <strong>и</strong> неопходна опрема<br />

<strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство. Суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на алкохолн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>, грозје,<br />

овошје, поледелск<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> сензорн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>.<br />

Про<strong>и</strong>зводство на матер<strong>и</strong>јал <strong>за</strong> дест<strong>и</strong>л<strong>и</strong>рање. Дест<strong>и</strong>лац<strong>и</strong>ја, хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

промен<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> дест<strong>и</strong>л<strong>и</strong>рањето. Технолог<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на алкохолн<strong>и</strong><br />

п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong> од грозје. Технолог<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на алкохолн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong> од<br />

овошје. Технолог<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на алкохолн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong> од поледелск<strong>и</strong><br />

култур<strong>и</strong>. Технолог<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> алкохолн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>.<br />

Хем<strong>и</strong>ска содрж<strong>и</strong>на на алкохолн<strong>и</strong>те п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>. Сензорно оценување на<br />

алкохолн<strong>и</strong>те п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Проект<strong>и</strong>рање на дест<strong>и</strong>лер<strong>и</strong><strong>и</strong>. Метод<strong>и</strong> на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong> на алкохолн<strong>и</strong>те<br />

п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>. Сензорна анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на алкохолн<strong>и</strong>те п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>. Пресметк<strong>и</strong> <strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

б<strong>и</strong>стрење, ф<strong>и</strong>лтр<strong>и</strong>рање, стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> т<strong>и</strong>п<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање на алкохолн<strong>и</strong>те<br />

п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Д. Настев (1984): Технолог<strong>и</strong>ја на в<strong>и</strong>ното, Ун<strong>и</strong>в. "К<strong>и</strong>р<strong>и</strong>л <strong>и</strong> Метод<strong>и</strong>ј", Скопје; С.<br />

Јов<strong>и</strong>ќ (1997): Пр<strong>и</strong>ручн<strong>и</strong>к <strong>за</strong> справљање рак<strong>и</strong>је, Партенон, Београд; B.W.<br />

Zoecklein, et al. (1995): Wine analysis and production, Chapman&Hall, New York,<br />

USA.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

348 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ПРОИЗВОДСТВО НА БЕЗАЛКОХОЛНИ ПИЈАЛАЦИ*** (ЗФ00411)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VI, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ла<strong>за</strong>р С<strong>и</strong>ваков<br />

доц. д-р Љуб<strong>и</strong>ца Каракашова<br />

Цел на предметот:<br />

Студент<strong>и</strong>те се <strong>за</strong>познаваат со најнов<strong>и</strong>те технолошк<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство на бе<strong>за</strong>лкохолн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалац<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Воведно <strong>за</strong>познавање со наставната д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>на. Основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

значење на бе<strong>за</strong>лкохолн<strong>и</strong>те п<strong>и</strong>јалац<strong>и</strong>. Својства <strong>и</strong> клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на<br />

бе<strong>за</strong>лкохолн<strong>и</strong>те п<strong>и</strong>јалац<strong>и</strong>. Основн<strong>и</strong> суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на соков<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

друг<strong>и</strong> нап<strong>и</strong>тоц<strong>и</strong>. Помошн<strong>и</strong> суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Вода. Подготовка <strong>и</strong> проч<strong>и</strong>стување на<br />

водата. Средства <strong>за</strong> <strong>за</strong>сладување. Подготовка на шеќерн<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>руп. Бо<strong>и</strong>.<br />

В<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Исполнувач<strong>и</strong> <strong>и</strong> стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong><strong>за</strong>тор<strong>и</strong>. Конзерванс<strong>и</strong>. Ант<strong>и</strong>окс<strong>и</strong>дант<strong>и</strong>.<br />

Зач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на конзерв<strong>и</strong>рање на бе<strong>за</strong>лкохолн<strong>и</strong>те п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>. Про<strong>и</strong>зводство<br />

на соков<strong>и</strong> <strong>и</strong> бе<strong>за</strong>лкохолн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалац<strong>и</strong>. Про<strong>и</strong>зводство на газ<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалац<strong>и</strong>.<br />

Конзерв<strong>и</strong>рање на газ<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалац<strong>и</strong>. Про<strong>и</strong>зводстно на газ<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong> од<br />

портокал <strong>и</strong> л<strong>и</strong>мон. Про<strong>и</strong>зводство на газ<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> бе<strong>за</strong>лкохолн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>јалац<strong>и</strong> од т<strong>и</strong>пот<br />

на Cola. Амбалажа <strong>и</strong> амбалажн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Подготовка на средна проба. Одредување на: вкупн<strong>и</strong> <strong>и</strong> растворл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> сув<strong>и</strong><br />

матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, шеќер<strong>и</strong>, вкупн<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, pH, в<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н С, пект<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />

тан<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, тврд<strong>и</strong>на <strong>и</strong> алкал<strong>и</strong>тет на водата. Утврдување на<br />

содрж<strong>и</strong>ната на СО2. Изработка на нормат<strong>и</strong>в на готов<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Гордана Н<strong>и</strong>кет<strong>и</strong>ћ Алекс<strong>и</strong>ћ: Технолог<strong>и</strong>ја бе<strong>за</strong>лкохолн<strong>и</strong>х п<strong>и</strong>ћа. Београд, 1989. В.<br />

Црнчев<strong>и</strong>ћ: Теор<strong>и</strong>јске основе конзерв<strong>и</strong>рање воћа <strong>и</strong> поврћа. Београд, 1973.<br />

Гордана Н<strong>и</strong>кет<strong>и</strong>ћ-Алекс<strong>и</strong>ћ: Технолог<strong>и</strong>ја воћа <strong>и</strong> поврћа. Београд, 1982.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ПРЕРАБОТКА НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ 349<br />

Предмет: ПРЕРАБОТКА НА МЕСО* (ЗФ00551)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Златко Пејковск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Студент<strong>и</strong>те се здоб<strong>и</strong>ваат со потребн<strong>и</strong>те знаења <strong>за</strong> совладување на<br />

технолошк<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> во про<strong>и</strong>зводството на преработк<strong>и</strong> од месо <strong>и</strong> готов<strong>и</strong><br />

јадења, внатрешната фазна <strong>и</strong> конечната контрола над про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>те <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вното<br />

склад<strong>и</strong>рање, развој на лаборатор<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong> разв<strong>и</strong>вање на нов<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Конзерв<strong>и</strong>рање на месото (ладење, смрзнување, одмрзнување, топлотна<br />

обработка, саламурење, чадење, дех<strong>и</strong>драц<strong>и</strong>ја, останат<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> на<br />

конзерв<strong>и</strong>рање, опрема <strong>и</strong> простор<strong>и</strong><strong>и</strong>). Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>те од месо.<br />

Технолог<strong>и</strong>ја на про<strong>и</strong>зводство на колбас<strong>и</strong>, сувомесн<strong>и</strong> преработк<strong>и</strong> <strong>и</strong> слан<strong>и</strong>на,<br />

конзерв<strong>и</strong>, маст<strong>и</strong>, останат<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од месо, опрема <strong>и</strong> простор<strong>и</strong><strong>и</strong>. "Б<strong>и</strong>опро<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>"<br />

<strong>и</strong> д<strong>и</strong>еталн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од месо. Метод<strong>и</strong> на процесна <strong>и</strong> конечна<br />

контрола на квал<strong>и</strong>тетот на преработк<strong>и</strong>те од месо. Сензорна анал<strong>и</strong><strong>за</strong>.<br />

Инструментална анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на реолошк<strong>и</strong>те особ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Технолошко проект<strong>и</strong>рање<br />

на објект<strong>и</strong> <strong>за</strong> преработка на месо. Пакување на преработк<strong>и</strong>те од месо.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Теренск<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>: подготвување на технолошк<strong>и</strong>от процес <strong>и</strong> параметр<strong>и</strong>те во<br />

про<strong>и</strong>зводството на преработк<strong>и</strong>те од месо; утврдување <strong>и</strong> определување на<br />

точк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> метод<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong> про<strong>и</strong>зводството на одделн<strong>и</strong>те груп<strong>и</strong> преработк<strong>и</strong>.<br />

Лаборатор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>: Проп<strong>и</strong>с<strong>и</strong>. П<strong>и</strong>лотна <strong>и</strong>зработка на главн<strong>и</strong>те груп<strong>и</strong><br />

преработк<strong>и</strong> од месо. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> контрола на квал<strong>и</strong>тетот на<br />

преработк<strong>и</strong>те. Сензорна анал<strong>и</strong><strong>за</strong> на преработк<strong>и</strong>те со стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка обработка<br />

на податоц<strong>и</strong>те. Процесна контрола во <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>јата <strong>за</strong> месо (конкретн<strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong><br />

во про<strong>и</strong>зводството).<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Месо <strong>и</strong> преработк<strong>и</strong> од месо. Б. Џ<strong>и</strong>нлеск<strong>и</strong>, Скопје,1991.<br />

Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена <strong>и</strong> технолог<strong>и</strong>ја на месо, р<strong>и</strong>б<strong>и</strong> <strong>и</strong> јајца <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. М.<br />

Данев,Скопје 1999<br />

Практ<strong>и</strong>кум. Б. Џ<strong>и</strong>нлеск<strong>и</strong>, Скопје, 1981.<br />

Печатен матер<strong>и</strong>јал <strong>за</strong> одреден<strong>и</strong> предавања <strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува усно откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на<br />

студент<strong>и</strong>те од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот.

350 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ПРЕРАБОТКА НА МЛЕКОТО* (ЗФ00552)<br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Соња Срб<strong>и</strong>новска<br />

Цел на предметот:<br />

Воведување во основ<strong>и</strong>те на млекарската <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ја, <strong>за</strong>познавање со млекото<br />

како суров<strong>и</strong>на <strong>и</strong> понатамошн<strong>и</strong>те технополошк<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>за</strong> негова<br />

реал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја во квал<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong> ф<strong>и</strong>налн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Разработка на разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

технолошк<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се пр<strong>и</strong>менуваат во млекарската <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ја <strong>за</strong><br />

про<strong>и</strong>зводство на с<strong>и</strong>рење, путер, млечн<strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong>, млеко во прав, сладолед,<br />

лакто<strong>за</strong>, казе<strong>и</strong>н <strong>и</strong> др.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

С<strong>и</strong>ренарство: Вовед. Фактор<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јаат врз с<strong>и</strong>ренарската погодност на<br />

млекото. Коагулац<strong>и</strong>ја на млекото под дејство на енз<strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>и</strong> со ац<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја.<br />

Технолог<strong>и</strong>ја на про<strong>и</strong>зводство на с<strong>и</strong>рење. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја на с<strong>и</strong>рењата.<br />

Технолошк<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> про<strong>и</strong>зводство на одделн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> с<strong>и</strong>рења - мек<strong>и</strong>,<br />

полутврд<strong>и</strong> <strong>и</strong> тврд<strong>и</strong>. Рандман на с<strong>и</strong>рењата. Паковање, лагерување <strong>и</strong> нега на<br />

с<strong>и</strong>рењата. Ман<strong>и</strong> на с<strong>и</strong>рењата. Нов<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> на про<strong>и</strong>зводство на с<strong>и</strong>рење.<br />

Топен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>рења.<br />

Масларство: Состав <strong>и</strong> хран<strong>и</strong>дбена вредност. Технолог<strong>и</strong>ја на про<strong>и</strong>зводство на<br />

кајмак <strong>и</strong> путер. Паковање, склад<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> нега на путерот. Ман<strong>и</strong> на путерот.<br />

Рандман во масларството. Нов<strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на путер.<br />

Млечн<strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong>. Сладолед. Технолог<strong>и</strong>ја на про<strong>и</strong>зводство на млеко во прав.<br />

Технолог<strong>и</strong>ја на казе<strong>и</strong>нот. Споредн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од млекарската <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Исп<strong>и</strong>тување на фактор<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јаат врз с<strong>и</strong>ренарската погодност на<br />

млекото. Исп<strong>и</strong>тување на ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чко-хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те својства на с<strong>и</strong>рењата, путерот,<br />

млекото во прав <strong>и</strong> др.. Екперт<strong>и</strong><strong>за</strong> на с<strong>и</strong>рење <strong>и</strong> путер. Утврдување на маан<strong>и</strong>те<br />

<strong>и</strong> недостатоц<strong>и</strong>те на млечн<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Технолошк<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Балтадж<strong>и</strong>ева М.А. 1993. Технолог<strong>и</strong>ја на млечн<strong>и</strong>те продукт<strong>и</strong>. Соф<strong>и</strong>ја;<br />

М<strong>и</strong>јачев<strong>и</strong>ќ Зора. 1992. Технолог<strong>и</strong>ја млека, фермент<strong>и</strong>сана млека <strong>и</strong> с<strong>и</strong>рева,<br />

Београд. Фотокоп<strong>и</strong><strong>и</strong> од предавања (фол<strong>и</strong><strong>и</strong>)<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т

ПРЕРАБОТКА НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ 351<br />

Предмет: ПРЕРАБОТКА НА ЖИТО И БРАШНО (ЗФ00553)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 3+2 часа<br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Гоце Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Запознавање на студент<strong>и</strong>те со нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на преработка на ж<strong>и</strong>то <strong>и</strong> брашно.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Про<strong>и</strong>зводство на брашно <strong>и</strong> негов<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>: мелн<strong>и</strong>чарск<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Технолошк<strong>и</strong> процес<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> мелењето на пчен<strong>и</strong>цата, 'ржта, пченката. Лупење на<br />

зрната од ж<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Про<strong>и</strong>зводство на леб: суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, <strong>и</strong>зработка на<br />

тесто, ферментац<strong>и</strong>ја, делење, форм<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> печење. Про<strong>и</strong>зводство на сув<strong>и</strong><br />

теста, бел<strong>и</strong>, слатк<strong>и</strong> <strong>и</strong> украсн<strong>и</strong> печ<strong>и</strong>ва.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Технолошка постапка <strong>за</strong> мелење на ж<strong>и</strong>тата.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Г. Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>: Преработка на поледелск<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетск<strong>и</strong><br />

учебн<strong>и</strong>к, Скопје, 1999. Г. Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>: Ор<strong>и</strong>з. Монограф<strong>и</strong>ја, "Тр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>на<br />

македонска", Скопје, 1997.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

352 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ПРОИЗВОДСТВО НА ШЕЌЕР И СКРОБ** (ЗФ00554)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петар Егуменовск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Зоран Д<strong>и</strong>мов<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во технолог<strong>и</strong>јата на про<strong>и</strong>зводство на<br />

шеќер <strong>и</strong> скроб, култур<strong>и</strong>те од ко<strong>и</strong> се доб<strong>и</strong>ваат ов<strong>и</strong>е про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> поважн<strong>и</strong><br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Застапеност на култур<strong>и</strong>те <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на шеќер во светот <strong>и</strong> Р.<br />

Македон<strong>и</strong>ја. Претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Стопанско значење <strong>и</strong> економск<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong> про<strong>и</strong>зводство на шеќерна репа. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на шеќерната<br />

репа. Време на пр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> технолошк<strong>и</strong> квал<strong>и</strong>тет на шеќерната репа.<br />

Транспорт. Склад<strong>и</strong>рање на шеќерната репа. Основн<strong>и</strong> технолошк<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong> пореработка на шеќерната репа. Споредн<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong><br />

преработка на шеќерната репа. Про<strong>и</strong>зводство на скроб. Култур<strong>и</strong> од ко<strong>и</strong> се<br />

доб<strong>и</strong>ва скроб. Про<strong>и</strong>зводство на скроб од комп<strong>и</strong>р.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со морфолошк<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на култур<strong>и</strong>те <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство<br />

на шеќер. Услов<strong>и</strong> потребн<strong>и</strong> <strong>за</strong> доб<strong>и</strong>вање на в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нос<strong>и</strong> на шеќерна репа.<br />

Исп<strong>и</strong>тување на процентот на шеќер, ч<strong>и</strong>стотата на сокот <strong>и</strong> техн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от квал<strong>и</strong>тет<br />

на сокот. Про<strong>и</strong>зводство на пржен комп<strong>и</strong>р. Про<strong>и</strong>зводство на дех<strong>и</strong>др<strong>и</strong>рано<br />

комп<strong>и</strong>р п<strong>и</strong>ре.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Шеќерна репа (група автор<strong>и</strong>), Београд, 1992; Преработка на поледелск<strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>, Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>, Г., Скопје, 1999. Индустр<strong>и</strong>ска про<strong>и</strong>зводња готове<br />

хране, М<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ца Гугушев<strong>и</strong>ќ - Гаков<strong>и</strong>ќ, Научна књ<strong>и</strong>га, Београд.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ПРЕРАБОТКА НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ 353<br />

Предмет: ПРОИЗВОДСТВО НА МАСЛО** (ЗФ00555)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2 + 2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Петар Егуменовск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Зоран Д<strong>и</strong>мов<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> воведува студент<strong>и</strong>те во технолог<strong>и</strong>јата на про<strong>и</strong>зводство на<br />

маслата <strong>и</strong> маст<strong>и</strong>те, <strong>за</strong>познавање со н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те поважн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вна<br />

пр<strong>и</strong>мена.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Поделба <strong>и</strong> значење на маслодајн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>. Застапеност на<br />

маслодајн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong> во светот <strong>и</strong> Р. Македон<strong>и</strong>ја. Поважн<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Структура на масн<strong>и</strong>те к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> л<strong>и</strong>п<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Главен <strong>и</strong>звор на л<strong>и</strong>п<strong>и</strong>д<strong>и</strong>.<br />

Фосфол<strong>и</strong>п<strong>и</strong>д<strong>и</strong>. Технолог<strong>и</strong>ја на жување на семето од маслодајн<strong>и</strong>те култур<strong>и</strong>.<br />

Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на доб<strong>и</strong>вање на масло. Доб<strong>и</strong>вање на масло со пресување. Доб<strong>и</strong>вање<br />

на масло со екстракц<strong>и</strong>ја. Раф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање на маслото. Х<strong>и</strong>дроген<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

маслото. Чување, транспорт <strong>и</strong> ракување со маслото. Тврд<strong>и</strong> масла: путер <strong>и</strong><br />

маргар<strong>и</strong>н. Масла <strong>за</strong> готвење <strong>и</strong> <strong>за</strong> салат<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Запознавање со морфолошк<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на култур<strong>и</strong>те <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство<br />

на масло. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, постапк<strong>и</strong> <strong>и</strong> метод<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тување на масленоста.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Lipid technologies and applicatio, Gunstone, D.F., Padley, B.F. 1997; Сунцокрет<br />

(група автор<strong>и</strong>), Нол<strong>и</strong>т, Београд, 1998; Преработка на поледелск<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>,<br />

Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>, Г., Скопје, 1999.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

354 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ПРОИЗВОДСТВО НА СЛАД И ПИВО** (ЗФ00556)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VII, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Гоце Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Дане Бошев<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со технолошк<strong>и</strong>от процес пр<strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>зводството на слад <strong>и</strong> п<strong>и</strong>во.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Про<strong>и</strong>зводство на слад: суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, про<strong>и</strong>зводство, влажење, 'ртење, сушење <strong>и</strong><br />

доработка на сладот. Про<strong>и</strong>зводство на п<strong>и</strong>во: суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, технолошк<strong>и</strong> процес,<br />

сладов<strong>и</strong>на, алкохолна ферментац<strong>и</strong>ја, б<strong>и</strong>стрење <strong>и</strong> полнење на п<strong>и</strong>вото.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Технолошка постапка <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на слад <strong>и</strong> п<strong>и</strong>во.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Г. Вас<strong>и</strong>левск<strong>и</strong>: Преработка на поледелск<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетск<strong>и</strong><br />

учебн<strong>и</strong>к, Скопје, 1999.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ПРЕРАБОТКА НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ 355<br />

Предмет: АМБАЛАЖА НА ПРЕХРАНБЕНИ ПРОИЗВОДИ (ЗФ00557)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: V, 2+1 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Соња Срб<strong>и</strong>новска<br />

доц. д-р Дане Бошев<br />

Цел на предметот:<br />

Воведување во основ<strong>и</strong>те на полнење, амбалаж<strong>и</strong>рање, <strong>за</strong>творање <strong>и</strong><br />

ет<strong>и</strong>кет<strong>и</strong>рање на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> преработк<strong>и</strong> од раст<strong>и</strong>телно<br />

<strong>и</strong> ан<strong>и</strong>мално потекло, како <strong>и</strong> вл<strong>и</strong>ајан<strong>и</strong>тео на опаковката врз квал<strong>и</strong>тетот на<br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>те.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на прехранбен<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на амбалажа <strong>и</strong> постапк<strong>и</strong><br />

на амбалаж<strong>и</strong>рање. Опрема <strong>и</strong> нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>за</strong> полнење, <strong>за</strong>творање <strong>и</strong> означување на<br />

амбалажата. Асепт<strong>и</strong>чко паковање. Апарат<strong>и</strong> <strong>за</strong> м<strong>и</strong>ење на амбалажата.<br />

Д<strong>и</strong><strong>за</strong>јн<strong>и</strong>рање на амбалажа <strong>и</strong> ет<strong>и</strong>кета. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на амбалажата врз квал<strong>и</strong>тетот<br />

на про<strong>и</strong>зводот. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е на про<strong>и</strong>зводот врз амбалажата.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Амбалажен матер<strong>и</strong>јал <strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на амбалажа. Исп<strong>и</strong>тување промен<strong>и</strong> на<br />

про<strong>и</strong>зводот од квал<strong>и</strong>тетот на амбалажата. Д<strong>и</strong><strong>за</strong>јн<strong>и</strong>рање на ет<strong>и</strong>кет<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Фотокоп<strong>и</strong><strong>и</strong> од предавања (фол<strong>и</strong><strong>и</strong>)<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

356 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ПРЕРАБОТКА НА ОВОШЈЕ*** (ЗФ00652)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ла<strong>за</strong>р С<strong>и</strong>ваков<br />

доц. д-р Љуб<strong>и</strong>ца Каракашова<br />

Цел на предметот:<br />

Студент<strong>и</strong>те се <strong>за</strong>познаваат со најнов<strong>и</strong>те технолошк<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong> <strong>за</strong> преработка<br />

<strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong>рање на овошјето.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Воведно <strong>за</strong>познавање со наставната д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>на. Процес<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> настануваат<br />

после бербата (д<strong>и</strong>шење, <strong>и</strong>спарување, созревање <strong>и</strong> презревање).<br />

Потемнување на плодов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те преработк<strong>и</strong> (енз<strong>и</strong>матско, неенз<strong>и</strong>матско<br />

<strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошко). Помошн<strong>и</strong> средства <strong>и</strong> суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (вода, средства <strong>за</strong><br />

<strong>за</strong>сладување, средства <strong>за</strong> жел<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> згуснување <strong>и</strong> <strong>за</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>). Подготв<strong>и</strong>телн<strong>и</strong><br />

работ<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong>рањето (пр<strong>и</strong>ем на суров<strong>и</strong>ната, чување, клас<strong>и</strong>рање,<br />

м<strong>и</strong>ење, бланш<strong>и</strong>рање, пас<strong>и</strong>рање, пресовање, б<strong>и</strong>стрење, ф<strong>и</strong>лтр<strong>и</strong>рање).<br />

Конзерванс<strong>и</strong> (органск<strong>и</strong> <strong>и</strong> неорганск<strong>и</strong>). Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на конзерв<strong>и</strong>рање (б<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>,<br />

аб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong> анаб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>). Амбалажа. Полупреработк<strong>и</strong> (пулп<strong>и</strong>, каш<strong>и</strong>, суров<br />

мат<strong>и</strong>чен сок <strong>и</strong> сукус). Преработк<strong>и</strong> од овошје (сок, концентр<strong>и</strong>ран овошен сок,<br />

овошен с<strong>и</strong>руп, компот, мешан компот, џем, мармелада, сушено <strong>и</strong> смрзнато<br />

овошје. Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> апарат<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>зведување на технолошк<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> пр<strong>и</strong><br />

преработката на овошјето.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Подготовка на средна проба од овошјето. Одредување на: вкупн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

растворл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> сув<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, шеќер<strong>и</strong>, вкупн<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, pH, в<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н С,<br />

пект<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, тан<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, белков<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, маст<strong>и</strong>, целуло<strong>за</strong>, скроб,<br />

тврд<strong>и</strong>на <strong>и</strong> алкал<strong>и</strong>тет на вода <strong>и</strong> фермент<strong>и</strong>. Изработка на нормат<strong>и</strong>в на готов<strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

В. Црнчев<strong>и</strong>ќ: Преработка на овошјето <strong>и</strong> зеленчукот. Скопје, 1977. В. Црнчев<strong>и</strong>ќ:<br />

Теор<strong>и</strong>јске основе конзерв<strong>и</strong>ранје воћа <strong>и</strong> поврћа. Београд, 1973. Гордана<br />

Н<strong>и</strong>кет<strong>и</strong>ћ-Алекс<strong>и</strong>ћ: Технолог<strong>и</strong>ја воћа <strong>и</strong> поврћа. Београд, 1982. М.<br />

Љуб<strong>и</strong>сављев<strong>и</strong>ћ: Воће, поврће, печурке <strong>и</strong> прерађев<strong>и</strong>не. Београд, 1989.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ПРЕРАБОТКА НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ 357<br />

Предмет: ПРЕРАБОТКА НА ЗЕЛЕНЧУК*** (ЗФ00653)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 3+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Ла<strong>за</strong>р С<strong>и</strong>ваков<br />

доц. д-р Љуб<strong>и</strong>ца Каракашова<br />

Цел на предметот:<br />

Студент<strong>и</strong>те се <strong>за</strong>познаваат со најнов<strong>и</strong>те технолошк<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong> <strong>за</strong> преработка<br />

<strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong>рање на зеленчукот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Воведно <strong>за</strong>познавање со наставната д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>на. Процес<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> настануваат<br />

после бербата (д<strong>и</strong>шење, <strong>и</strong>спарување, созревање <strong>и</strong> презревање).<br />

Потемнување на плодов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те преработк<strong>и</strong> (енз<strong>и</strong>матско, неенз<strong>и</strong>матско<br />

<strong>и</strong> м<strong>и</strong>кроб<strong>и</strong>олошко). Помошн<strong>и</strong> средства <strong>и</strong> суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (вода, средства <strong>за</strong><br />

<strong>за</strong>к<strong>и</strong>селување, средства <strong>за</strong> <strong>за</strong>цврстување <strong>и</strong> <strong>за</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>). Подготв<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong>рањето (пр<strong>и</strong>ем на суров<strong>и</strong>ната, чување, клас<strong>и</strong>рање, м<strong>и</strong>ење,<br />

бланш<strong>и</strong>рање, пас<strong>и</strong>рање, пресовање, б<strong>и</strong>стрење, ф<strong>и</strong>лтр<strong>и</strong>рање). Конзерванс<strong>и</strong><br />

(органск<strong>и</strong> <strong>и</strong> неорганск<strong>и</strong>). Пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> на конзерв<strong>и</strong>рање (б<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, аб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

анаб<strong>и</strong>от<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>). Амбалажа. Преработк<strong>и</strong> од зеленчук (сок, концентрат од домат<strong>и</strong>,<br />

терм<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong>ран зеленчук (грашок, боран<strong>и</strong>ја, ѓувеч, п<strong>и</strong>перкаш),<br />

мар<strong>и</strong>над<strong>и</strong>, б<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> конзерв<strong>и</strong>ран зеленчук, сушен <strong>и</strong> смрзнат зеленчук.<br />

Маш<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> апарат<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>зведување на технолошк<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> преработка<br />

на зеленчук.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Подготовка на средна проба од зеленчукот. Одредување на: вкупн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

растворл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> сув<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, шеќер<strong>и</strong>, вкупн<strong>и</strong> к<strong>и</strong>сел<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, пХ, в<strong>и</strong>там<strong>и</strong>н С,<br />

пект<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, тан<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> матер<strong>и</strong><strong>и</strong>, белков<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, маст<strong>и</strong>, целуло<strong>за</strong>, скроб,<br />

фермент<strong>и</strong>, готварска сол <strong>и</strong> тврд<strong>и</strong>на <strong>и</strong> алкал<strong>и</strong>тет на водата. Изработка на<br />

нормат<strong>и</strong>в на готов<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

В. Црнчев<strong>и</strong>ќ: Преработка на овошјето <strong>и</strong> зеленчукот. Скопје, 1977. В. Црнчев<strong>и</strong>ќ:<br />

Теор<strong>и</strong>јске основе конзерв<strong>и</strong>рање воћа <strong>и</strong> поврћа. Београд, 1973. М.<br />

Љуб<strong>и</strong>сављев<strong>и</strong>ћ: Воће, поврће, печурке <strong>и</strong> прерађев<strong>и</strong>не. Београд, 1989.<br />

Гордана Н<strong>и</strong>кет<strong>и</strong>ћ-Алекс<strong>и</strong>ћ: Технолог<strong>и</strong>ја воћа <strong>и</strong> поврћа. Београд, 1982.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

358 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ПРОИЗВОДСТВО НА ГОТОВИ ЈАДЕЊА*,** (ЗФ00654)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VIII, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Златко Пејковск<strong>и</strong><br />

Цел на предметот:<br />

Студент<strong>и</strong>те се <strong>за</strong>познаваат со план<strong>и</strong>рањето, орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рањето <strong>и</strong> водењето на<br />

технолошк<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> на про<strong>и</strong>зводството, комб<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рањето, д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>јата,<br />

склад<strong>и</strong>рањето <strong>и</strong> регенерац<strong>и</strong>јата на полуготов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> готов<strong>и</strong>те јадења како <strong>и</strong> со<br />

метод<strong>и</strong>те на контрола на квал<strong>и</strong>тетот.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Технолошко орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> модел<strong>и</strong> на погон<strong>и</strong>те <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong><br />

д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>ја на готов<strong>и</strong> јадења. Пр<strong>и</strong>ем на суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те, <strong>и</strong>нтерен транспорт,<br />

склад<strong>и</strong>рање. Технолог<strong>и</strong>ја на претходна подготовка на храната. Технолошка<br />

с<strong>и</strong>стемат<strong>и</strong>ка на постапк<strong>и</strong>те <strong>за</strong> обработка на храната со топл<strong>и</strong>на. Постапк<strong>и</strong> на<br />

топлотна обработка на поед<strong>и</strong>н<strong>и</strong> груп<strong>и</strong> прехранбен<strong>и</strong> нам<strong>и</strong>рн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вното<br />

вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е врз квал<strong>и</strong>тетот. Зеленчук, полјоделск<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>, овошје. Месо,<br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од месо, р<strong>и</strong>б<strong>и</strong>, ж<strong>и</strong>в<strong>и</strong>на, раков<strong>и</strong>, школк<strong>и</strong>. Јајца како додатоц<strong>и</strong> на<br />

јадењата <strong>и</strong> како самостојн<strong>и</strong> јадења. Пекарск<strong>и</strong> <strong>и</strong> слаткарск<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Суп<strong>и</strong>.<br />

Сосов<strong>и</strong>. П<strong>и</strong>јалоц<strong>и</strong>. Ладн<strong>и</strong> јадења (сендв<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>). Додатоц<strong>и</strong> на јадењата.<br />

Гастроном<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> комб<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање на јадењата. Технолог<strong>и</strong>ја на про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong><br />

д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>ја на готов<strong>и</strong>те јадења. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена <strong>и</strong> сан<strong>и</strong>тац<strong>и</strong>ја.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Посета на погон<strong>и</strong>те <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство на готов<strong>и</strong> јадења. Сензорн<strong>и</strong> <strong>и</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чко<br />

хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong> на готов<strong>и</strong>те јадења. Практ<strong>и</strong>чна работа на подготовка на<br />

суров<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>за</strong> готов<strong>и</strong> јадења. Проп<strong>и</strong>с<strong>и</strong>.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Тенхолог<strong>и</strong>ја готов<strong>и</strong>х јела. В. Олушк<strong>и</strong>, Технолошк<strong>и</strong> факултет, Нов<strong>и</strong> Сад 1983.<br />

Cooked ready to eat meats, Processing requirements. E. Waters, Iova state<br />

university 1999. Х<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ена <strong>и</strong> технолог<strong>и</strong>ја на месо, р<strong>и</strong>б<strong>и</strong> <strong>и</strong> јајца <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. М. Данев,Скопје 1999. Практ<strong>и</strong>кум. Б. Џ<strong>и</strong>нлеск<strong>и</strong>, Скопје, 1981.<br />

Печатен матер<strong>и</strong>јал <strong>за</strong> одреден<strong>и</strong> предавања <strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот се <strong>и</strong>зведува усно откако ќе се потврд<strong>и</strong> доволно познавање на<br />

студент<strong>и</strong>те од практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от дел на предметот.

ПРЕРАБОТКА НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ 359<br />

Предмет: КОНТРОЛА НА КВАЛИТЕТ НА ПРОИЗВОДИТЕ СО ПРОПИСИ<br />

(ЗФ00655)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: VIII, 3+3 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: доц. д-р Соња Срб<strong>и</strong>новска<br />

доц. д-р Дане Бошев<br />

Цел на предметот:<br />

Воведување во основ<strong>и</strong>те на контрола на квал<strong>и</strong>тетот на про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

преработк<strong>и</strong>те од раст<strong>и</strong>телно <strong>и</strong> ан<strong>и</strong>мално потекло со пр<strong>и</strong>мена на разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

стандард<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел од предметот:<br />

Вовед. Стандард<strong>и</strong> <strong>за</strong> квал<strong>и</strong>тет на храната. Codex alimentarius стандард<strong>и</strong> со<br />

HACCP. ISO - стандард<strong>и</strong>. MKD стандард<strong>и</strong>. Стандард<strong>и</strong> <strong>за</strong> прехрамбен<strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од раст<strong>и</strong>телно потекло, опрема <strong>и</strong> објект<strong>и</strong>. Стандард<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

прехрамбен<strong>и</strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> од ан<strong>и</strong>мално потекло, опрема <strong>и</strong> објект<strong>и</strong>. Законска<br />

регулат<strong>и</strong>ва.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

Практ<strong>и</strong>чна пр<strong>и</strong>мена на стандард<strong>и</strong>те <strong>за</strong> квал<strong>и</strong>тет на храна во: пр<strong>и</strong>марното<br />

раст<strong>и</strong>телно <strong>и</strong> ан<strong>и</strong>мално про<strong>и</strong>зводство; <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> раст<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> <strong>и</strong> ан<strong>и</strong>малн<strong>и</strong><br />

преработк<strong>и</strong>. Деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање на кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> <strong>и</strong> контролно<strong>и</strong> точк<strong>и</strong> во про<strong>и</strong>зводството<br />

на храна. Посета на <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>и</strong> утврдување на одговорен<br />

про<strong>и</strong>зводен процес. Посета на лаборатор<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тување на квал<strong>и</strong>тет на<br />

храна.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Фотокоп<strong>и</strong><strong>и</strong> од предавања (фол<strong>и</strong><strong>и</strong>). Интерна скр<strong>и</strong>пта.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

360 STUDISKI I PREDMETNI PROGRAMI<br />

Предмет: ОБРАБОТКА И ПРЕРАБОТКА НА ТУТУН** (ЗФ00656)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 4+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р С<strong>и</strong>меон Карајанков<br />

доц. д-р Златко Арсов<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> подучува студент<strong>и</strong>те <strong>за</strong> употребната вредност на тутунот, преку<br />

<strong>и</strong>зучувањето на технолошк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, па според тоа <strong>и</strong><br />

прав<strong>и</strong>лно насочат технолошк<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> на обработката на тутунот.<br />

Понатаму преку в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>те на тутунск<strong>и</strong> преработк<strong>и</strong>, технолог<strong>и</strong>јата на н<strong>и</strong>вното<br />

про<strong>и</strong>зводство па до доб<strong>и</strong>вањето на ф<strong>и</strong>нален про<strong>и</strong>звод ц<strong>и</strong>гара, како <strong>и</strong><br />

останат<strong>и</strong> тутунск<strong>и</strong> преработк<strong>и</strong> наменет<strong>и</strong> <strong>за</strong> уж<strong>и</strong>вање.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Значење <strong>и</strong> намена на тутунската суров<strong>и</strong>на. Технолошк<strong>и</strong> <strong>и</strong> б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> на тутунската суров<strong>и</strong>на. Ман<strong>и</strong>пулац<strong>и</strong>ја на тутунот.<br />

Ферментац<strong>и</strong>ја на тутунот. Поферментат<strong>и</strong>вен пер<strong>и</strong>од. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на тутунск<strong>и</strong><br />

преработк<strong>и</strong>. Основн<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> технолог<strong>и</strong>ја на про<strong>и</strong>зводство на пур<strong>и</strong>,<br />

тутун <strong>за</strong> жвакање <strong>и</strong> шмркање. В<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> на ц<strong>и</strong>гар<strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>охем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />

на тутунск<strong>и</strong>от чад <strong>и</strong> поважн<strong>и</strong> <strong>и</strong>змен<strong>и</strong> на хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те соед<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>ја во процесот<br />

на пушењето. Технолог<strong>и</strong>ја на про<strong>и</strong>зводството на ц<strong>и</strong>гар<strong>и</strong> <strong>и</strong> шема на<br />

технолошк<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong>. Пакување на ц<strong>и</strong>гар<strong>и</strong>. Лагерување <strong>и</strong> д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>ја на<br />

ц<strong>и</strong>гар<strong>и</strong>. Помошн<strong>и</strong> матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong> <strong>и</strong> процес<strong>и</strong> во про<strong>и</strong>зводството на ц<strong>и</strong>гар<strong>и</strong>.<br />

Контрола <strong>и</strong> одржување на квал<strong>и</strong>тетот пр<strong>и</strong> про<strong>и</strong>зводството на ц<strong>и</strong>гар<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те: Лаборатор<strong>и</strong>ско определување на: технолошк<strong>и</strong>те<br />

карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на тутунска суров<strong>и</strong>на. Определување на<br />

фермент<strong>и</strong>раност <strong>и</strong> каталазна акт<strong>и</strong>вност на тутунот. Органолепт<strong>и</strong>чка проценка<br />

на тутунската суров<strong>и</strong>на. Влага на сечен<strong>и</strong>от тутун <strong>и</strong> ц<strong>и</strong>гар<strong>и</strong>. Ш<strong>и</strong>роч<strong>и</strong>на на резот<br />

<strong>и</strong> фракц<strong>и</strong>онен состав на сечен<strong>и</strong>от тутун. Одредување на квал<strong>и</strong>тет на<br />

<strong>и</strong>зработената ц<strong>и</strong>гара <strong>и</strong> пакување. Хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> состав на тутунск<strong>и</strong>от чад (н<strong>и</strong>кот<strong>и</strong>н<br />

<strong>и</strong> катран).<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

1. Боцеск<strong>и</strong> Д. 1984. Познавање <strong>и</strong> обработка на тутунската суров<strong>и</strong>на, Пр<strong>и</strong>леп<br />

2. Стојанов<strong>и</strong>ќ С. 1967. Технолог<strong>и</strong>ја ц<strong>и</strong>гарета, Београд.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Се полага колокв<strong>и</strong>ум <strong>и</strong> устен <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>т.

ПРЕРАБОТКА НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ 361<br />

Предмет: МАРКЕТИНГ НА ПРОИЗВОДИТЕ (ЗФ00657)<br />

Семестар <strong>и</strong> број на часов<strong>и</strong>: IX, 2+2 часа, 6 кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong><br />

Наставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>: проф. д-р Веџ<strong>и</strong>ја Усалеск<strong>и</strong><br />

доц. д-р Ненад Георг<strong>и</strong>ев<br />

Цел на предметот:<br />

Предметот г<strong>и</strong> <strong>за</strong>познава студент<strong>и</strong>те со маркет<strong>и</strong>ншк<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>стап во<br />

работењето на претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>јата, каде што во фокусот се зема маркет<strong>и</strong>нг<br />

концепц<strong>и</strong>јата на про<strong>и</strong>зводството.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на теоретск<strong>и</strong>от дел на предметот:<br />

Вовед. Определување на сушт<strong>и</strong>ната <strong>и</strong> значењето. По<strong>и</strong>м <strong>и</strong> деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

маркет<strong>и</strong>нгот. Развој ан маркет<strong>и</strong>нгот како научна д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>на. Предуслов<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

појавување <strong>и</strong> развој на маркет<strong>и</strong>нг концепц<strong>и</strong>јата. Основн<strong>и</strong> фактор<strong>и</strong> од ко<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>в<strong>и</strong>с<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мената на маркет<strong>и</strong>нгот. Пр<strong>и</strong>мената на маркет<strong>и</strong>нгот во наш<strong>и</strong><br />

услов<strong>и</strong>. Потрошувачката <strong>и</strong> купувањето на па<strong>за</strong>рот. Основн<strong>и</strong>те компонент<strong>и</strong> на<br />

па<strong>за</strong>рот. Пр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рање на <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong> донесување на одлук<strong>и</strong> во<br />

маркет<strong>и</strong>нгот. Содрж<strong>и</strong>на (функц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нструмент<strong>и</strong>) на маркет<strong>и</strong>нгот. Про<strong>и</strong>зводот<br />

во маркет<strong>и</strong>нг концепц<strong>и</strong>јата. Д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>ја. Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка на цен<strong>и</strong>. Промоц<strong>и</strong>ја.<br />

Управување со маркет<strong>и</strong>нг акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те. Орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на маркет<strong>и</strong>нгот.<br />

Маркет<strong>и</strong>нг во меѓународн<strong>и</strong>от промет. Втор дел. По<strong>и</strong>м <strong>и</strong> значење на<br />

агромаркет<strong>и</strong>нгот. Ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> на прометот. Механ<strong>и</strong><strong>за</strong>м <strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја на<br />

прометот. Тргов<strong>и</strong>ја со <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong> <strong>и</strong> нејз<strong>и</strong>ната поделба. Па<strong>за</strong>рн<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> во прометот. Нач<strong>и</strong>н<strong>и</strong> на одбележување на про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>те во<br />

прометот. Здравствена <strong>и</strong>справност на прехрамбен<strong>и</strong>те про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong><br />

механ<strong>и</strong>змот на цен<strong>и</strong>те. Контрола на па<strong>за</strong>рн<strong>и</strong>те однос<strong>и</strong>. Мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

огран<strong>и</strong>чување на трошоц<strong>и</strong>те на прометот. Светск<strong>и</strong> <strong>и</strong> меѓународн<strong>и</strong><br />

орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> договор<strong>и</strong> од значење <strong>за</strong> про<strong>и</strong>зводство <strong>и</strong> промет на храна.<br />

Поважн<strong>и</strong> па<strong>за</strong>рн<strong>и</strong> пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> <strong>и</strong> услов<strong>и</strong> на прометот на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong><br />

про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>. Светск<strong>и</strong> па<strong>за</strong>р на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> про<strong>и</strong>звод<strong>и</strong>.<br />

Содрж<strong>и</strong>на на вежб<strong>и</strong>те:<br />

На вежб<strong>и</strong>те ќе се анал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат неко<strong>и</strong> поважн<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong> од теоретск<strong>и</strong>от дел со<br />

пр<strong>и</strong>каз<strong>и</strong> на практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> преку табел<strong>и</strong>, граф<strong>и</strong>кон<strong>и</strong>, сл<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> друго.<br />

Л<strong>и</strong>тература:<br />

Маркет<strong>и</strong>нг. Б.Јаќоск<strong>и</strong>. Економск<strong>и</strong> факултет Скопје, 1997. Автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />

предавања од проф. д-р Б.Анак<strong>и</strong>ев, Б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отека на <strong>земјоделск<strong>и</strong></strong> факултет -<br />

Скопје. Trziste i promet poljoprivrednih i agroindustrijskih proizvoda. Tomin A.<br />

Gjorovic M. NIR "Zadruga" Beograd, 1985.<br />

Нач<strong>и</strong>н на полагање на предметот:<br />

Исп<strong>и</strong>тот ќе се <strong>и</strong>зведува етапно по пооделн<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong> неколку пат<strong>и</strong> во<br />

семестарот, преку соодветн<strong>и</strong> тестов<strong>и</strong>.

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!