Program ochrony powietrza dla miasta ZamoÅcia - CZÄÅÄ ... - Lublin

Program ochrony powietrza dla miasta Zamościa - CZĘŚĆ OPISOWA 

ATMOTERM ® S.A. Opole, wrzesień 2008 r. 1


Przedmiot opracowania finansowany jest ze środków: 

WOJEWODY LUBELSKIEGO 

oraz 

NARODOWEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA 

i GOSPODARKI WODNEJ 

i 

WOJEWÓDZKIEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA 

i GOSPODARKI WODNEJ w Lublinie 

Opracowanie: 

Zespół autorów pod kierownictwem dr Wojciecha Rogali 

mgr inż. Magdalena Załupka (redaktor wiodący) 

mgr inż. Agnieszka Bartocha 

mgr Urszula Chmura 

mgr Wojciech Francik 

mgr Rafał Greupner 

mgr Marek Kuczer 

mgr inż. Aneta Lochno 

mgr inż. Marek Rosicki 

mgr inż. Krzysztof Suliński 

mgr Wojciech Wahlig 

weryfikacja: 

mgr inż. Agnieszka Rosicka 

mgr inż. Joanna Wilczyńska 



Spis treści: 

1 Cel, metoda i zakres stosowalności dokumentu ....................................................... 4 

2 Obszar objęty Programem ochrony powietrza .......................................................... 6 

3 Przyczyna stworzenia Programu ................................................................................ 7 

4 Substancje objęte Programem i źródła ich pochodzenia ........................................11 

4.1 Ogólna charakterystyka zanieczyszczeń powietrza w Zamościu ............................12 

5 Podstawowe kierunki działań mających na celu osiągnięcie i nieprzekraczanie 

poziomów dopuszczalnych pyłu PM10 .....................................................................16 

5.1 Warianty działań naprawczych ...............................................................................17 

5.2 Zakres, harmonogram i koszty działań naprawczych ..............................................22 

5.3 Źródła finansowania działań naprawczych .............................................................30 

6 Informacje i dokumenty wykorzystane do dokumentowania i kontroli realizacji 

Programu ....................................................................................................................44 

7 Podstawy prawne .......................................................................................................45 

8 SPIS RYSUNKÓW .......................................................................................................47 

9 SPIS TABEL ................................................................................................................47 

10 SPIS WYKRESÓW .......................................................................................................47 



1 Cel, metoda i zakres stosowalności dokumentu 

Celem Programu ochrony powietrza jest wskazanie przyczyn powstawania przekroczeń 

dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu w danej strefie na podstawie 

przedstawionych dowodów oraz wskazanie rozwiązań eliminujących przyczyny powstawania 

zanieczyszczeń, a tym samym zmierzających do poprawy jakości powietrza poprzez 

zastosowanie odpowiednio dobranych do danej strefy działań naprawczych. 

Przygotowanie i zrealizowanie Programu ochrony powietrza wymagane jest dla stref, 

w których stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych wartości choćby jednej substancji, 

spośród określonych w rozporządzeniu z dnia 3 marca 2008 roku w sprawie poziomów 

niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2008 r. Nr 47, poz. 281) 1 . Obowiązek 

sporządzenia Programu ochrony powietrza spoczywał na Wojewodzie, który miał również 

zapewnić jego realizację. W związku z nowelizacją ustawy - Prawo ochrony środowiska 

przez ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze zmianami 

w podziale zadań i kompetencji administracji terenowej (Dz. U. Nr 175, poz. 1462, z późn. 

zm.) obowiązki przypisane Wojewodzie w zakresie Programów ochrony powietrza od 

1 stycznia 2008 r. przeszły na Marszałka Województwa. 

Niniejszy dokument składa się z trzech części: 

1. Część opisowa, zawierająca główne założenia Programu, przyczynę jego 

stworzenia oraz wykaz działań naprawczych, zmierzających do poprawy jakości 

powietrza na terenie powiatu grodzkiego Zamość. 

2. Część określająca ograniczenia i obowiązki w zakresie realizacji Programu 

ochrony powietrza dla miasta Zamościa. Część ta zawiera wykaz organów i jednostek 

organizacyjnych odpowiedzialnych za realizację Programu wraz ze wskazaniem 

zakresu ich kompetencji i obowiązków. Ponadto w tej części zamieszczony jest opis 

wskaźników monitorowania postępów realizacji prac i związanych z nimi ograniczeń. 

3. Część uzasadniająca wybrany sposób realizacji Programu ochrony powietrza. 

W skład tej części dokumentu wchodzą: dowody występowania zaistniałego 

problemu poparte wynikami modelowania rozkładu stężeń na terenie miasta, wyniki 

pomiarów, niezbędne warianty postępowania w celu poprawy jakości powietrza. 

Załącznikami tej części są mapy ilustrujące przekroczenia dopuszczalnych poziomów 

zanieczyszczeń z dokładnym wskazaniem obszarów wymagających zastosowania 

działań naprawczych. 

Program ochrony powietrza wykonano zgodnie z wymaganiami ustawy z dnia 27 kwietnia 

2001 r., Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25 poz. 150. z późn. zm.). 

Ponadto opracowanie niniejszego dokumentu zostało oparte na szeregu aktach prawnych 

oraz materiałach pozwalających na kompletne i zgodne z przyjętymi zasadami wykonanie 

opracowania. Są to następujące dokumenty: 

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 roku w sprawie poziomów 

niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281). 

1 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji 

w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych 

poziomów niektórych substancji (Dz. U. Nr 87, poz. 796) - uchylono 



Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 lipca 2002 r. w sprawie szczegółowych 

wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza (Dz. U. Nr 115, 

poz. 1003) 2 . 

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny 

poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 87, poz. 798). 

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie standardów 

emisyjnych z instalacji (Dz. U. Nr 260, poz. 2181 z późn. zm.). 

Wskazówki dla wojewódzkich inwentaryzacji emisji na potrzeby ocen bieżących 

i programów ochrony powietrza, Krajowe Centrum Inwentaryzacji Emisji w Instytucie 

Ochrony Środowiska; ATMOTERM S.A. - Warszawa 2003. 

Zasady sporządzania naprawczych programów ochrony powietrza w strefach, 

Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2003. 

Wytyczne Ministerstwa Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, 

dotyczące sposobów obliczania emisji pochodzących z procesu energetycznego 

spalania paliw w różnych typach urządzeń (materiały informacyjno-instruktażowe 

p.t. „Wskaźniki emisji substancji zanieczyszczających wprowadzanych do powietrza 

z procesów energetycznego spalania paliw”, 1996). 

Raport o stanie środowiska Województwa Lubelskiego w 2005 r., biblioteka 

Monitoringu Środowiska, Lublin 2006 r. 

Dane o emisji za rok 2005, z uwzględnieniem danych z Urzędu Marszałkowskiego 

Województwa Lubelskiego. 

Opracowanie przedmiotowego dokumentu na etapie jego powstawania oparte zostało na 

obowiązującym wówczas rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 5 lipca 2002 r. 

w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony 

powietrza (Dz. U. Nr 115, poz. 1003). W ramach gwarancji udzielonej Zamawiającemu 

(Lubelski Urząd Wojewódzki) uzupełniono i poprawiono mniejszą dokumentację 

uwzględniając uwagi Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego, Urzędu Marszałkowskiego 

Województwa Lubelskiego oraz Urzędu Miasta Zamościa, zachowując wymagania 

Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 lipca 2002 r. w sprawie szczegółowych 

wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza (Dz. U. Nr 115, 

poz. 1003). 

Zgodnie z przyjętą metodyką i założeniami, realizacja opracowania Programu ochrony 

powietrza podzielona została na etapy, dzięki którym możliwe było prawidłowe 

zdiagnozowanie problemu oraz zaproponowanie działań naprawczych: 

I etap – Inwentaryzacja 

Etap obejmował zebranie danych niezbędnych do opracowania Programu. Sporządzono 

bazę już istniejących materiałów i opracowań. W oparciu o zgromadzoną bazę 

zdiagnozowano występujący w strefie problem, którym są przekroczenia emisji pyłu PM10. 

2 Uchylone, od 21 marca 2008 r. obowiązuje Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lutego 2008 r. w sprawie 

szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza (Dz. U. z 2008 r. Nr 38, poz. 221 



II etap – Zbudowanie modelu emisyjnego strefy 

W oparciu o zebrane podczas inwentaryzacji dane i materiały opracowano przestrzenny 

model emisyjny miasta Zamościa, uwzględniający emisję punktową, liniową 

i powierzchniową. Zbilansowano także emisję z terenu miasta i określono udziały 

poszczególnych źródeł emisji w wielkości całościowej ładunku pyłu PM10 dla miasta 

Zamościa. 

III etap – Zbudowanie modelu imisyjnego strefy. 

Sporządzono model imisyjny przy wykorzystaniu modeli matematycznych. Wykonano 

kalibrację modelu w oparciu o założone w II etapie bilanse emisji oraz wyniki pomiarów na 

stacjach pomiarowych zlokalizowanych w Zamościu. Następnie przeprowadzono 

modelowanie dla siatki obliczeniowej dla miasta i określono znaczenie poszczególnych 

rodzajów źródeł w imisji pyłu PM10. Wynikiem modelowania jest mapa występowania 

przekroczeń dopuszczalnego stężenia 24-godz. pyłu PM10 – tym samym wskazane zostały 

obszary, które powinny zostać objęte działaniami naprawczymi. 

IV etap – Propozycje działań naprawczych dla Zamościa 

Określono konieczny do uzyskania efekt ekologiczny oraz zaproponowano dwa warianty 

działań naprawczych w celu ograniczenia wielkości stężeń na wyznaczonym obszarze. 

Sporządzono zgodny z obowiązującymi przepisami harmonogram realizacji zadań, 

oszacowano środki finansowe niezbędne do realizacji Programu oraz wskazano potencjalne 

źródła finansowania. 

Przygotowany dokument nie stanowi dokumentacji projektu realizacyjnego działań 

naprawczych, lecz wskazuje jedynie kierunki tych działań. Przed przystąpieniem do 

realizacji poszczególnych działań konieczne jest przygotowanie dokumentacji 

przedsięwzięcia, określającej strukturę podziału prac, szczegółowe zadania 

i odpowiedzialności, terminy realizacji działań naprawczych, analizy możliwości 

realizacyjnych. Konieczne jest też zapewnienie źródeł finansowania. 

2 Obszar objęty Programem ochrony powietrza 

Program opracowano dla powiatu grodzkiego Zamość, który zlokalizowany jest we 

wschodniej Polsce, w południowej części województwa lubelskiego. Miasto położone jest na 

skraju Wyżyny Lubelskiej, w pobliżu Roztocza i jest jednym z głównych miast województwa 

lubelskiego. Miasto znajduje się w odległości ok. 60 km od granicy z Ukrainą. Zamość liczy 

ponad 66 tys. mieszkańców, a powierzchnia miasta wynosi 30,48 km 2 . 

Ze względu na unikatowy w skali światowej układ urbanistyczny Stare Miasto w Zamościu 

(jako przykład renesansowej zabudowy miejskiej) zostało wpisane, w 1992 roku, na Listę 

Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. 



Rysunek 1. Lokalizacja miasta Zamościa na tle podziału administracyjnego województwa lubelskiego 

(źródło: www.gminy.pl) 

3 Przyczyna stworzenia Programu 

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska nakazuje Wojewódzkiemu 

Inspektorowi Ochrony Środowiska dokonanie corocznej oceny poziomu substancji 

w powietrzu w danej strefie w oparciu o prowadzony monitoring stanu powietrza. Na tej 

podstawie dokonywana jest klasyfikacja stref na: 

strefy, w których poziom choćby jednej substancji przekracza poziom 

dopuszczalny (strefa C), 

strefy, w których poziom choćby jednej substancji mieści się pomiędzy 

poziomem dopuszczalnym, a poziomem dopuszczalnym powiększonym 

o margines tolerancji (strefa B), 

strefy, w których poziom substancji nie przekracza poziomu dopuszczalnego 

(strefa A). 

Ocena istniejącego status quo ma na celu wyodrębnienie stref, które wymagają podjęcia 

działań zmierzających do poprawy jakości powietrza. Dodatkowym celem oceny jest 

uzyskanie informacji o przestrzennym rozkładzie stężeń zanieczyszczeń, na podstawie 

którego można wskazać obszary występowania przekroczeń wartości progowych. 



W wyniku rocznej oceny jakości powietrza w województwie lubelskim dokonanej w 2005 

roku, miasto Zamość zostało zakwalifikowane jako strefa C, a tym samym zostało 

zobligowane do opracowania Programu ochrony powietrza (POP). Przyczyną obligującą do 

stworzenia Programu było wystąpienie w strefie ponadnormatywnych stężeń 24-godzinnych 

pyłu zawieszonego PM10. 

W tabeli 1 przedstawiono charakterystykę strefy, a w tabeli 2 przedstawiono klasyfikację 

strefy dla kryterium ochrony zdrowia, uwzględniającą zanieczyszczenia, dla których został 

przekroczony poziom dopuszczalny. 

Tabela 1. Charakterystyka strefy (źródło: „Ocena jakości powietrza za rok 2005”, WIOŚ) 

Nazwa strefy 

Kod strefy 

Powiat grodzki Zamość 

PL.06.m.08.64 

Na terenie lub części strefy 

obowiązują dopuszczalne 

poziomy substancji określone 

Aglomeracja [tak/nie] 

ze względu na ochronę zdrowia 

[tak/nie] 

ze względu na ochronę roślin 

[tak/nie] 

dla obszarów ochrony 

uzdrowiskowej [tak/nie] 

dla obszarów parków 

narodowych [tak/nie] 

Tak 

Nie 

Nie 

Nie 

Tak 

Powierzchnia strefy [km 2 ] (2005 r.) 30,48 

Ludność [tys.] (2005 r.) 66,7 

Tabela 2. Wynikowe klasy strefy - powiat grodzki Zamość - dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa 

ogólna dla strefy z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia (źródło: „Ocena jakości 

powietrza za rok 2005”, WIOŚ) 

Nazwa strefy 

Kod strefy 

Powiat grodzki Zamość 

PL.06.m.08.64 

Symbol klasy 

wynikowej dla 

poszczególnych 

zanieczyszczeń dla 

obszaru całej strefy 

SO 2 

NO 2 

PM10 

Pb 

C 6 H 6 

CO 

O 3 

A 

A 

C 

A 

A 

A 

A 

2005 r. C 

Klasa ogólna strefy 

2004 r. C 

2003 r. C 



Działania wynikające z klasyfikacji 

Dz. 3: określenie obszarów przekroczeń wartości 

dopuszczalnych stężeń oraz wartości dopuszczalnych 

powiększonych o margines tolerancji oraz podjęcie działań 

na rzecz poprawy jakości powietrza – opracowanie POP 

Poniżej przedstawiono podsumowanie wyników pomiarów stężeń pyłu PM10 na stacjach 

pomiarowych zlokalizowanych przy ul. Peowiaków i ul. Hrubieszowskiej w Zamościu. 

Tabela 3. Podsumowanie wyników pomiarów stężeń pyłu PM10 w 2005 r. na stacjach pomiarowych 

zlokalizowanych przy: ul. Peowiaków i ul. Hrubieszowskiej w Zamościu. 

Miasto 

Lokalizacja 

stanowiska 

pomiarowego 

Instytucja 

wykonująca 

pomiary 

Stężenie 

24-godz. PM10 

1 max 

[μg/m 3 ] 

36 

max 

Częstość 

przekraczania 

stężeń 

24-godz. 

w roku 

Średnie wartości stężeń 

ROK 

[μg/m 3 ] 

Sezon 

chłodny 

Sezon 

ciepły 

Zamość 

ul. Peowiaków PSSE 129,9 67,7 72 36,9 44,8 29,6 

ul. Hrubieszowska WIOŚ 123,1 43,7 28 25,4 31,2 20,3 

Wzrost stężeń następuje w sezonie chłodnym, pokrywającym się z sezonem grzewczym 

i w tym okresie odnotowywane są przekroczenia dopuszczalnego poziomu pyłu PM10. 

Przekroczenia dopuszczalnego stężenia 24-godz. pyłu PM10 występowały w 2005 roku na 

stacji przy ul. Peowiaków w miesiącach zimowych, na stacji przy ul. Hrubieszowskiej nie 

zanotowano natomiast przekroczeń. 

Największa liczba przekroczeń wystąpiła w listopadzie i lutym, a następnie w kwietniu 

i październiku. Niewielkie, pojedyncze przekroczenia pojawiają się również w miesiącach 

letnich (lipiec, sierpień). 

Dokonano porównania ilości dni, w których wystąpiły przekroczenia w stosunku do dni 

przypadających na piątek, sobota, niedziela. Na 72 dni z przekroczeniami – 29 dni przypada 

na weekend. Nie ma zatem wyraźnej zależności pomiędzy dniami, w których wystąpiły 

przekroczenia a dniami przypadającymi na piątek, sobotę i niedzielę, kiedy to mieszkańcy 

miasta pozostając w domu, bardziej ogrzewają mieszkania. 

Wpływ pyłu na środowisko 

Pyły oddziałują szkodliwie na: 

• zdrowie ludzkie, 

• roślinność, 

• gleby, 

• wodę. 

Bezpośrednią konsekwencją wysokich stężeń pyłu jest ograniczenie widoczności. Pyły 

obecne w atmosferze stają się jądrami kondensacji pary wodnej, dzięki czemu sprzyjają 

powstawaniu mgieł i smogów. Te z kolei wpływają na absorpcję i rozproszenie słonecznego 

promieniowania świetlnego (widzialnego), powodując pogorszenie widoczności. Obecność 

pyłów w atmosferze powoduje jej zmętnienie, ograniczając dostęp promieniowania 



ultrafioletowego, hamującego rozwój pleśni i bakterii, a także niezbędnego do wytwarzania 

witaminy D 3 w skórze. 

Pył przedostaje się do organizmu człowieka przede wszystkim przez drogi oddechowe lub 

pośrednio przez układ pokarmowy, kiedy spożywana jest skażona żywność. Do pyłów 

szczególnie toksycznych należą te, które zawierają związki metali ciężkich i węglowodory 

aromatyczne. Niektóre z nich mają właściwości mutagenne lub kancerogenne. Toksyczność 

pyłów zależy od rozmiaru ziaren oraz od składu chemicznego i mineralogicznego. 

Pył w ponadnormatywnych stężeniach, ponieważ jest nośnikiem substancji drażniących 

(kwasy i metale ciężkie), działa drażniąco na błony śluzowe górnych dróg oddechowych 

i spojówek oczu, co skutkuje podwyższonym ryzykiem stanu zapalnego górnych dróg 

oddechowych i większą zachorowalnością. 

Długotrwała ekspozycja na pył powoduje zmiany w czynnościach i budowie błon śluzowych, 

co upośledza ich naturalne funkcje: oczyszczanie i nawilżanie. Drobne pyły zatrzymywane 

w płucach mogą blokować czynności oddechowe oraz sprzyjać rozwojowi procesów 

zapalnych, a także alergicznych schorzeń dróg oddechowych. Szczególnie na szkodliwe 

działanie pyłów narażone są małe dzieci, osoby starsze oraz chore. 

Wyższe, ponadnormatywne stężenia pyłu PM10 przekładają się na względy społeczne, 

w tym przede wszystkim wyższą zachorowalność i umieralność. Z badań epidemiologicznych 

prowadzonych w aglomeracji górnośląskiej 3 wynika, iż wzrost stężenia zanieczyszczeń 

pyłowych PM10 o 10 μg/m 3 powoduje kilkuprocentowy wzrost zachorowań na choroby 

górnych dróg układu oddechowego, w tym astmy. Wykazano ścisły związek między 

poziomem zanieczyszczeń w powietrzu, a zwiększoną zachorowalnością na choroby układu 

oddechowego oraz krążenia, częstszą zapadalnością na choroby nowotworowe 

i przedwczesną umieralność z powodu tych schorzeń 4 . 

Większe stężenia pyłu PM10 oznaczają też wymierne, policzalne straty ekonomiczne, 

spowodowane większą absencją pracowników. Wywołuje to straty w przedsiębiorstwach, 

mniejsze wpływy z podatków, większe obciążenia budżetu państwa i samorządów oraz 

zakładów opieki zdrowotnej. 

Występujące przekroczenia dopuszczalnej normy stężeń 24-godz. pyłu PM10 

wymagają zastosowania działań naprawczych w ramach Programu ochrony powietrza 

w celu redukcji stężeń pyłów do wymaganego poziomu. 

Niezastosowanie działań naprawczych bądź ich zaniechanie może spowodować stopniowe 

pogarszanie się jakości powietrza na danym terenie, a także powiększanie się obszarów 

występowania przekroczeń dopuszczalnego stężenia 24-godz. pyłu PM10. 

3 Małgorzata Kosa, 2003, Zlikwidować brudne ciepło. Duży truje… mniej, Energia Gigawat, nr 12/2003. 

4 Piotr Grzegorczyk, 2003, Energia elektryczna kontra niska emisja, Wokół Energetyki nr 3/2003. 



4 Substancje objęte Programem i źródła ich pochodzenia 

Zadania i kierunki działań, dotyczące ocen bieżących i Programów ochrony powietrza, odnoszą 

się do substancji wymienionych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 roku 

w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281) 5 . 

W niniejszym opracowaniu uwzględniono pył zawieszony PM10, dla którego poniżej zestawiono 

dopuszczalne poziomy stężeń w roku 2005. 

Tabela 4. Wartości progowe do klasyfikacji stref dla terenu kraju – ochrona zdrowia 

Substancja 

Pył zawieszony PM10 

Okres uśredniania wyników pomiaru 24 godziny rok kalendarzowy 

Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu 

[g/m 3 ] 

50 40 

Wartość marginesu tolerancji 

[g/m 3 ] 

od 2005 r. 0 0 

Dopuszczana częstość przekroczenia 

dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym 

35 razy - 

Przy ocenie jakości powietrza brane są pod uwagę wszystkie źródła emisji zanieczyszczeń 

antropogenicznych. Typy źródeł poddanych analizie to źródła: punktowe, liniowe 

i powierzchniowe. 

Źródła punktowe (zaliczone do korzystania ze środowiska) to emitory jednostek organizacyjnych 

o znaczącej emisji zanieczyszczeń, oddziałujące na obszar objęty analizą. Wśród nich występują 

zarówno emitory zlokalizowane na tym obszarze, jak i emitory zlokalizowane poza wskazanym 

obszarem, a mające istotny wpływ na wielkość i zasięg stężeń zanieczyszczeń w powietrzu. 

Źródła powierzchniowe (zaliczone do powszechnego korzystania ze środowiska) to źródła 

powodujące tzw. „niską emisję”. Zostały tu zaliczone obszary zwartej zabudowy mieszkaniowej 

jedno- i wielorodzinnej z indywidualnymi źródłami ciepła, małe zakłady rzemieślnicze bądź 

usługowe oraz obiekty użyteczności publicznej. 

Źródła liniowe (zaliczone do powszechnego korzystania ze środowiska) to przede wszystkim 

główne trasy komunikacyjne przebiegające przez teren miasta Zamościa. 

Relację pomiędzy źródłami emisji, a odpowiadającymi im emitorami przedstawiono 

w tabeli 5. 

5 Rozporządzenie z dnia 6 czerwca 2002 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych 

poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz. U. 

Nr 87, poz. 796) – uchylono [Wysokość dopuszczalnych poziomów dla pyłu PM10 nie uległa zmianie.] 



Tabela 5. Źródła emisji i emitory 

ŹRÓDŁA OPIS ŹRÓDEŁ EMITORY OPIS EMITORÓW 

Źródła technologiczne 

oraz spalania 

energetycznego 

punktowe 

Źródła powierzchniowe 

kotły i piece 

Obszary będące 

źródłami tzw. „niskiej 

emisji” 

emitory punktowe 

emitory 

powierzchniowe 

Źródła liniowe drogi emitory liniowe 

głównie emitory 

punktowe, pionowe 

otwarte lub zadaszone 

(tzw. kominy) 

siatka prostokątna 

obejmująca dany 

obszar 

podział drogi na 

mniejsze proste odcinki 

W „Rocznej ocenie jakości powietrza w województwie lubelskim za rok 2005” sporządzonej przez 

WIOŚ, jako przyczynę przekroczeń wielkości normatywnych dla pyłu PM10 w Zamościu 

wskazano emisję z sektora komunalno bytowego związaną z sezonowością występowania 

przekroczeń przypadającą na okres chłodny. 

Na wielkość stężenia pyłu PM10 w powietrzu istotny wpływ mają również warunki 

meteorologiczne. Od warunków meteorologicznych zależy: 

emisja pyłu pierwotnego (temperatura powietrza, prędkość wiatru, natężenie 

promieniowania słonecznego, wilgotność), 

emisja zanieczyszczeń gazowych, z których w atmosferze uformuje się pył wtórny 

(temperatura powierza, prędkość wiatru, natężenie promieniowania słonecznego, 

wilgotność), 

intensywność rozpraszania zanieczyszczeń w atmosferze (prędkość i kierunek wiatru, stan 

równowagi atmosfery, wysokość warstwy mieszania), 

pochłanianie przez podłoże, przemiany i wymywanie zanieczyszczeń atmosfery (opady 

atmosferyczne, wilgotność, temperatura, natężenie promieniowania słonecznego), 

transport zanieczyszczonych mas powietrza (zanieczyszczenia wtórne i pierwotne) znad 

innych obszarów ze źródłami emisji (kierunek i prędkość wiatru w warstwie mieszania, 

opady, natężenie promieniowania słonecznego), 

unos pyłu z zapylonych bądź nieutwardzonych powierzchni, w tym wtórny unos pyłów 

osiadłych wcześniej (prędkość wiatru, wilgotność powietrza i podłoża, stan równowagi 

atmosfery). 

Szerzej, warunki meteorologiczne mające wpływ na jakość powietrza w mieście zostały opisane 

w części III Programu ochrony powietrza – Uzasadnienie w rozdziale 1.3. 

4.1 Ogólna charakterystyka zanieczyszczeń powietrza w Zamościu 

Według danych GUS od 1997 do 2002 roku obserwowany był spadek sumarycznej „emisji 

zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych” (brak danych o ilości i rodzaju 

zakładów poddanych badaniu statystycznemu), co związane było z przemianami gospodarczymi 

zachodzącymi w kraju. W 2003 roku obserwowany był wzrost emisji zanieczyszczeń pyłowych, 



a następnie niewielki ich spadek do 2005 roku. Emisja zanieczyszczeń pyłowych w 2005 roku 

wynosiła wg GUS 160 Mg. 

300 

298 

250 

200 

150 

235 

192 

175 

159 

150 149 

217 

196 

160 

100 

50 

0 

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 

Wykres 1. Emisja pyłu ogółem z zakładów szczególnie uciążliwych na terenie Zamościa (źródło: GUS). 

Wg przeprowadzonej na potrzeby realizowanego Programu ochrony powietrza inwentaryzacji 

emisji, całkowita wielkość emisji pyłu we frakcji PM10 na terenie miasta Zamościa w 2005 roku 

przekroczyła 284 Mg. Największy udział w ładunku emitowanego pyłu PM10 ma emisja ze źródeł 

punktowych i powierzchniowych, co przedstawiono w poniższej tabeli. 

Tabela 6. Wielkość emisji pyłu PM10 w Zamościu 

Rodzaj emisji 

Wielkość ładunku zanieczyszczeń [Mg/rok] 

pył PM10 

emisja powierzchniowa 119,97 

emisja punktowa 146,30 

emisja liniowa 17,99 

SUMA 284,26 

Za wielkość ładunku pyłu PM10 ze źródeł punktowych odpowiedzialny jest głównie sektor 

energetyczny (Ciepłownia Szopinek, PEC Zamość). 

Na poniższych wykresach przedstawiono udziały poszczególnych grup źródeł emisji pyłu PM10 

w emisji całkowitej z terenu miasta Zamościa, obliczone na podstawie przeprowadzonej 

inwentaryzacji. Informacje dotyczące obliczeń emisji pyłu PM10 z poszczególnych rodzajów 

źródeł przedstawiono w części III-ciej dokumentacji (Uzasadnienie). 



2005 

6% 

42% 

52% 

emisja punktowa emisja powierzchniowa emisja liniowa 

Wykres 2. Udziały procentowe poszczególnych rodzajów emisji w sumarycznej emisji na terenie miasta Zamościa 

w 2005 roku. 

Emisję ze źródeł punktowych zaliczono do emisji pochodzącej z korzystania ze środowiska, 

a emisję ze źródeł powierzchniowych i liniowych – do emisji pochodzącej z powszechnego 

korzystania ze środowiska. Poniżej przedstawiono na wykresie udział tych dwóch sposobów 

korzystania ze środowiska w całkowitej emisji z terenu Zamościa w roku bazowym 2005. 

emisja w 2005 roku 

korzystanie ze środowiska 

powszechne korzystanie ze środowiska 

49% 

51% 

Wykres 3.Udziały emisji pochodzącej z korzystania ze środowiska i powszechnego korzystania ze środowiska 

w sumarycznej emisji na terenie miasta Zamościa w 2005 roku. 

W poniższej tabeli przedstawiono udziały poszczególnych grup źródeł emisji pyłu PM10 

w stężeniu średniorocznym pyłu zawieszonego PM10 występującym na terenie miasta Zamościa. 



Tabela 7. Udziały grup źródeł w imisji pyłu PM10 na terenie Zamościa. 

Średni udział na 


Wartość 

Wartość 

Rodzaje źródeł 

terenie miasta 

obszarze 

maksymalna* 

minimalna* 

Zamościa 

przekroczeń 

[μg/m 3 ] 

[μg/m 3 ] 

Źródła liniowe 27,93% 21,06% 13,23 0,04 

Źródła punktowe 3,14% 0,57% 0,23 0,02 

Źródła powierzchniowe 68,94% 78,37% 15,26 0,31 

* wartości nie uwzględniają tła 

Tabela 8. Udział korzystania i powszechnego korzystania ze środowiska w imisji pyłu PM10 na terenie Zamościa. 




Zamościa 

Średni udział 

na obszarze 

przekroczeń 

Wartość 

maksymalna* 

[μg/m 3 ] 

Wartość 

minimalna* 

[μg/m 3 ] 

korzystanie ze środowiska 3,14% 0,58% 0,23 0,02 

powszechne korzystanie ze 

środowiska 


96,86% 99,42% 18,80 0,35 

Analizując przedstawione dane można stwierdzić, że największy udział w imisji pyłu PM10, biorąc 

pod uwagę teren całego miasta, mają źródła powierzchniowe. W obszarze przekroczeń ich udział 

rośnie. Udział źródeł punktowych w imisji jest niewielki. Wynika z tego, że powszechne 

korzystanie ze środowiska w przeważającym stopniu wpływa na wielkość stężeń imisyjnych pyłu 

PM10 na terenie Zamościa. 

Wykres 4. Udziały poszczególnych grup źródeł w stężeniach imisyjnych pyłu PM10 na terenie Zamościa w 2005 roku. 



Wykres 5. Udziały poszczególnych grup źródeł w stężeniach imisyjnych pyłu PM10 w obszarze przekroczeń 

w Zamościu - 2005 rok. 

5 Podstawowe kierunki działań mających na celu osiągnięcie 

i nieprzekraczanie poziomów dopuszczalnych pyłu PM10 

Głównym problemem, który stanowi o konieczności realizacji Programu ochrony powietrza 

w Zamościu, jest przekroczenie dopuszczalnego stężenia 24-godzinnego pyłu PM10, 

spowodowane głównie tzw. niską emisją (spalanie paliw na cele ogrzewania). Z tego powodu 

najważniejsze działania naprawcze powinny skoncentrować się na ograniczeniu niskiej emisji pyłu 

PM10, pochodzącej z sektora bytowo-komunalnego. Ze względów technologicznych skuteczne 

możliwości ograniczenia emisji w tym procesie związane są z wymianą czynnika grzewczego na 

powodujący mniejszą emisję, ponieważ nie ma opracowanych skutecznych i ekonomicznie 

zasadnych metod redukcji zanieczyszczeń poprzez urządzenia ochronne. 

Do osiągnięcia poziomu stężeń dopuszczalnych w Zamościu wystarczająca będzie redukcja 

wielkości emisji powierzchniowej w mieście w wysokości ok. 16 Mg pyłu PM10. 

Biorąc pod uwagę udział emisji liniowej w stężeniach średniorocznych pyłu PM10 na terenie 

miasta (ok. 28 %), konieczną wielkość redukcji emisji pyłu PM10 oraz sposób organizacji ruchu 

tranzytowego (obwodnice Zamościa) nie wydaje się konieczne podejmowanie szczególnych 

działań naprawczych w celu ograniczenia emisji liniowej. 

Dostępność sieci cieplnej i gazowej w Zamościu umożliwia kompleksowe rozwiązanie problemu 

dostarczenia energii i ciepła mieszkańcom oraz podmiotom gospodarczym miasta, wykorzystując 

do tego celu istniejący system sieci ciepłowniczej oraz istniejący system gazu sieciowego. 

Na podstawie diagnozy przyczyn przekroczenia norm imisyjnych proponuje się dwa warianty 

przeprowadzenia działań redukujących niską emisję. Ich realizacja jest zbieżna z celami 

określonymi w Programie Ochrony Środowiska dla miasta Zamościa z roku 2003 oraz Planie 

zagospodarowania przestrzennego miasta Zamościa. 



5.1 Warianty działań naprawczych 

WARIANT PODSTAWOWY 

Ogólny opis wariantu 

Istotą tego wariantu są działania polegające na ograniczeniu emisji pyłu PM10 ze źródeł 

powierzchniowych występujących na terenie miasta. 

Ograniczenie emisji ze źródeł powierzchniowych może być osiągnięte dzięki zmniejszeniu 

zapotrzebowania na ciepło poprzez termomodernizację oraz wymianę dotychczasowych kotłów 

węglowych na kotły gazowe lub olejowe oraz ogrzewanie elektryczne w obszarze przekroczeń. 

W tym celu konieczna jest: 

zmiana sposobu ogrzewania (tzn. zamiana paliwa stałego na paliwa ciekłe lub gazowe), 

wykonanie przyłączy sieci gazowej do poszczególnych budynków, 

likwidacja pieców węglowych w mieszkaniach, 

ewentualnie rozbudowa sieci gazowej. 

Taka zmiana nośnika ciepła umożliwia redukcję stężenia pyłów poprzez redukcję emisji dzięki 

wykorzystywaniu paliw powodujących dużo mniejszą emisję pyłu, co zaprezentowano w poniższej 

tabeli. 



Tabela 9. Zestawienie parametrów kotłów i paliw dla indywidualnych gospodarstw domowych 

Rodzaj kotła 

Jednostka 

stare 

węglowe 

tradycyjne 

węglowe 

nowoczesne 

węglowe 

retortowe 

ekologiczne gazowe olejowe elektryczne 

sprawność [%] 50 75 85 85 90 90 ponad 90 

rodzaj paliwa - 

parametry paliwa: 

- wartość opałowa 

- zawartość 

popiołu 

- zawartość siarki 

- zawartość 

wilgoci 

Jednostkowy 

koszt paliwa 

koszt produkcji 

ciepła 

[MJ/kg 

(MJ/m 3 )] 

[%] 

[%] 

[%] 

węgiel 

(orzech, 

kostka) 

26 

4-10 


Na podstawie powyższej tabeli można stwierdzić, że najniższy koszt wytworzenia ciepła 

występuje w przypadku nowoczesnej kotłowni opalanej węglem i zastosowania kotłów 

retortowych (19 – 25,6 zł/GJ). Ten sam jakościowo węgiel, spalany w starych kotłach, 

powoduje wzrost kosztów wytworzenia ciepła o ok. 50 %. Stosunkowo niski koszt występuje 

również w przypadku zastosowania jako paliwa pelet 6 (23,5 zł/GJ). Kotłownia gazowa 

generuje koszty wytworzenia ciepła na poziomie 51,59 zł/GJ, czyli dwukrotnie wyższe niż 

nowoczesna kotłownia węglowa. Najwyższe koszty wiążą się jednak ze spalaniem oleju 

(80 zł/GJ) i stosowaniem energii elektrycznej. 

Koszty kotłów zależą od producenta i ich rozpiętość może być znaczna. Ogólnie jednak 

najtańszymi kotłami są kotły węglowe (za wyjątkiem retortowych), następnie kotły gazowe. 

Najdroższe kotły to kotły olejowe (choć często mają one ceny porównywalne do kotłów 

gazowych) oraz kotły na pelety. Kotły retortowe są stosunkowo drogie, ale ich zakup zwraca 

się w krótkim czasie. 

Pod względem wskaźnika emisji pyłu najkorzystniej prezentuje się energia 

elektryczna, kotły gazowe (0,5 g/GJ) następnie kotły olejowe (3,7 g/GJ). Należy jednak 

zwrócić uwagę, że redukcja emisji pyłu, jaką osiąga się w przypadku nowoczesnych kotłów 

węglowych w stosunku do kotłów starych, jest znaczna (ponad 80 %). Rozpatrując efekt 

ekologiczny najkorzystniejszym rozwiązaniem jest zamontowanie ogrzewania elektrycznego, 

jednak wysoki koszt produkcji ciepła stanowi w tym przypadku poważne ograniczenie dla 

przeciętnego gospodarstwa domowego. 

Brak podstaw prawnych do zarządzenia obligatoryjnej wymiany starych kotłów 

i pieców węglowych przez osoby fizyczne jest poważną barierą realizacji programu 

redukcji niskiej emisji. W opinii przedstawicieli stron zaangażowanych 

w przygotowanie i realizację Programów ochrony powietrza problem ten wymaga 

wdrożenia w przyszłości systemowych rozwiązań legislacyjnych. W aktualnym stanie 

formalno-prawnym kluczowym czynnikiem powodzenia Programu ochrony powietrza 

jest dofinansowanie wymiany oraz wykazanie, poza efektem ekologicznym, istotnych 

oszczędności po stronie kosztów eksploatacyjnych (przypadek wysokosprawnych 

kotłów opalanych węglem) oraz wzrostu poziomu komfortu użytkowania urządzeń. 

Dla wariantu podstawowego określono zadania podstawowe oraz zadania dodatkowe do 

realizacji w celu poprawy jakości powietrza. Wymaganą ilość obiektów budowlanych, dla 

jakiej należy zastosować proponowane działanie naprawcze podano w postaci powierzchni 

użytkowej lokali. Lokal oznacza tu mieszkanie w budynku wielorodzinnym, budynek 

jednorodzinny, budynek użyteczności publicznej oraz inne budynki wyposażone 

w indywidualne źródła ciepła zaliczane do tzw. „niskiej emisji”. Wielkość tą wprowadzono, 

gdyż działania naprawcze nie ograniczają się jedynie do redukcji „niskiej emisji” w domach 

jednorodzinnych. Efekt redukcji emisji można osiągnąć również poprzez likwidację lub 

modernizację starej kotłowni w dowolnych budynkach np. budynkach użyteczności 

publicznej. 

Zadania podstawowe dla wariantu podstawowego (WP) 

zadanie 1 - ograniczenie zużycia produkowanej energii (zmniejszenie zapotrzebowania na 

ciepło) i poprzez to ograniczenie emisji na obszarze przekroczeń, poprzez 

termoizolację budynków – uzyskanie redukcji emisji proporcjonalnej do 

6 Paliwo z biomasy w formie granulatu (np. pelet drzewny powstaje w wyniku sprasowania pod wysokim ciśnieniem trocin i 

wiórów). 



spadku zużycia ciepła: wymiana okien do 20 %, ocieplenie do 25 %, 

(ok. 3 300 m 2 powierzchni użytkowej lokali), 

zadanie 2 - zastąpienie ogrzewania węglowego ogrzewaniem gazowym, (ok. 42 450 m 2 

powierzchni użytkowej lokali), 

zadanie 3 - zastąpienie ogrzewania węglowego olejowym, (ok. 2 600 m 2 powierzchni 

użytkowej lokali), 

zadanie 4 - 

zastąpienie ogrzewania węglowego elektrycznym, (ok. 1 300 m 2 powierzchni 

użytkowej lokali), 

zadanie 5 - wykorzystanie alternatywnych źródeł energii w postaci kolektorów 

słonecznych lub pomp ciepła, które stanowiłyby uzupełniające źródła 

pozyskiwania energii cieplnej, (ok. 650 m 2 powierzchni użytkowej lokali), 

zadanie 6 - 

w zakresie transportu drogowego: 

• ograniczenie emisji wtórnej pyłu poprzez regularne utrzymanie czystości 

nawierzchni (np. czyszczenie metodą mokrą), przy czym działania polegające na 

utrzymaniu czystości nawierzchni dróg należy realizować z częstotliwością 

zależną od panujących warunków pogodowych, minimum raz na miesiąc na 

głównych ulicach (częściej w okresach bezopadowych). 

Zadania dodatkowe dla wariantu podstawowego (WP) 

Każde z wymienionych niżej zadań wspiera poprawę jakości powietrza. 

1. w zakresie transportu drogowego: 

1.1. zmiana środków transportu Miejskiego Zakładu Komunikacji zasilanych olejem 

napędowym na autobusy zasilane alternatywnym paliwem gazowym CNG, 

1.2. budowa ścieżek rowerowych – rozbudowa systemu tras rowerowych i wspomaganie 

promocyjne akcji korzystania z rowerów przez mieszkańców, 

1.3. rozwój komunikacji zbiorowej „przyjaznej dla użytkownika”, 

2. w zakresie zagospodarowania miasta i gospodarki komunalnej i ochrony 

środowiska (działanie długoterminowe) tworząc lub zmieniając plany 

zagospodarowania przestrzennego należy uwzględnić aspekty wpływające na jakość 

powietrza tj.: 

2.1 . wymogi dotyczące zaopatrywania mieszkań w ciepło na nowych osiedlach 

z nośników nie powodujących nadmiernej „niskiej emisji PM10” (tj. podłączanie do PEC, 

stosowanie kotłów gazowych lub olejowych, wykorzystanie energii odnawialnej), 

2.2 . projektowanie linii zabudowy uwzględniając zapewnienie „przewietrzania” miasta ze 

szczególnym uwzględnieniem terenów o gęstej zabudowie, 

2.3 . projektowanie wskaźników i parametrów zabudowy nowych terenów uwzględniając 

zachowanie i utrzymanie równowagi terenów zielonych w mieście, 



3. w zakresie działań promocyjnych i edukacyjnych: 

3.1. przeprowadzenie przynajmniej raz w roku akcji mającej na celu ograniczenie emisji 

ze spalania paliw w sektorze komunalno-bytowym, obejmującej opracowanie ulotek 

i plakatów, akcji szkolnych, informacji na stronie internetowej, w mediach lokalnych, 

3.2. przeprowadzenie przynajmniej raz w roku akcji ograniczenia emisji z systemu 

transportowego miasta (np. Dzień bez samochodu), 

3.3. przeprowadzenie akcji mającej na celu uświadomienie stanu jakości powietrza 

w mieście oraz czynników wpływających na jego jakość, obejmującej: 

3.3.1. instalację tablic informujących o aktualnym stanie zanieczyszczenia powietrza, 

3.3.2. akcję edukacyjną uświadamiającą mieszkańcom zagrożenia dla zdrowia jakie 

niosą ze sobą wysokie stężenia pyłu PM10, 

3.3.3. preferowane rodzaje zachowań w okresach wysokich stężeń PM10 

(np. pozostanie w domu), 

4. zmniejszenie emisji ze źródeł przemysłowych poprzez: 

4.1. kontrolę dotrzymywania standardów emisyjnych, 

4.2. modernizację układów technologicznych ciepłowni, w tym wprowadzanie 

nowoczesnych technik spalania paliw, 

4.3. ograniczenia dla nowych inwestycji (np. wymagania w zakresie stosowanych paliw), 

4.4. poprawę jakości stosowanego węgla lub zmianę nośnika na bardziej ekologiczny, 

4.5. modernizację i hermetyzację procesów technologicznych oraz ich automatyzację, 

4.6. wdrażanie nowoczesnych technologii, przyjaznych środowisku, 

4.7. wdrażanie na szerszą skalę systemów zarządzania środowiskiem (np. ISO 14 000). 

WARIANT ALTERNATYWNY 

Ogólny opis wariantu 

Istotą tego wariantu są działania polegające na ograniczeniu emisji pyłu PM10 ze źródeł 

powierzchniowych występujących na terenie miasta. 

Ograniczenie emisji ze źródeł powierzchniowych może być osiągnięte dzięki zmniejszeniu 

zapotrzebowania na ciepło poprzez termomodernizację oraz wymianę dotychczasowych 

kotłów węglowych o niskiej sprawności na nowoczesne kotły węglowe (paliwo - węgiel 

orzech, groszek), ekologiczne (paliwo – brykiety), w obszarze przekroczeń. 

W tym celu konieczna jest wymiana starych kotłów węglowych na nowoczesne, 

niskoemisyjne kotły węglowe opalane węglem: groszek, orzech, brykiety. 

Taka zmiana nośnika ciepła umożliwia redukcję stężenia pyłu poprzez redukcję emisji dzięki 

wykorzystywaniu paliw powodujących dużo mniejszą emisję pyłu. 

Dla wariantu alternatywnego określono zadania podstawowe oraz zadania dodatkowe do 

realizacji w celu poprawy jakości powietrza. 



Zadania podstawowe dla wariantu alternatywnego (WA) 

zadanie 1 - 

zadanie 2 - 

ograniczenie zużycia produkowanej energii (zmniejszenie zapotrzebowania na 

ciepło) i poprzez to ograniczenie emisji na obszarze przekroczeń poprzez 

termoizolację budynków – uzyskanie redukcji emisji proporcjonalnej do 

spadku zużycia ciepła: wymiana okien do 20 %, ocieplenie do 25 %, 


wymiana starych kotłów węglowych na nowoczesne kotły węglowe, 


zadanie 3 - wymiana starych kotłów węglowych na kotły węglowe, retortowe (ok. 6 550 m 2 

powierzchni użytkowej lokali), 

zadanie 4 - 

wymiana starych kotłów węglowych na ekologiczne (opalane brykietem), 


zadanie 5 - wykorzystanie alternatywnych źródeł energii w postaci kolektorów 

słonecznych lub pomp ciepła, które stanowiłyby uzupełniające źródła 

pozyskiwania energii cieplnej, (ok. 650 m 2 powierzchni użytkowej lokali), 

zadanie 6 - 

w zakresie transportu drogowego: 

• ograniczenie emisji wtórnej pyłu poprzez regularne utrzymanie czystości 

nawierzchni (np. czyszczenie metodą mokrą), przy czym działania polegające na 

utrzymaniu czystości nawierzchni dróg należy realizować z częstotliwością 

zależną od panujących warunków pogodowych, minimum raz na miesiąc na 

głównych ulicach (częściej w okresach bezopadowych). 

Zadania dodatkowe dla wariantu alternatywnego (WA) – analogiczne jak dla wariantu 

podstawowego. 

5.2 Zakres, harmonogram i koszty działań naprawczych 

Zakres, harmonogram, koszty działań naprawczych oraz źródła finansowania przedstawiono 

w poniższych tabelach. 



Źródło emisji 

Tabela 10. Działania naprawcze – wariant podstawowy (WP) 

Rodzaj działania naprawczego 

Substancja 

Efekt ekologiczny (względem roku bazowego) 

Spadek rocznej 

emisji o: 

Stężenia maksymalne 

Termin 

realizacji 

działania 

naprawczego 

Jednostkowy 

koszt 

realizacji 

Całkowity 

koszt 

realizacji* 

Wskaźnik 

Spadek 

zanieczyszczenia 

wartości o: 

[Mg] powietrza 

[ tys. zł ] [ tys. zł ] 

Źródło 

finansowania** 

Odpowiedzialny 

za realizację: 

pył PM10 0,38 

1 tys. 

PLN/okno 

środki własne 

zarządców i 

właścicieli 

Urząd Miasta 

Zamościa 

emisja 

powierzchniowa 

(niska emisja) 

zadanie 1 - ograniczenie zużycia 

produkowanej energii i poprzez to 

ograniczenie emisji na obszarze 

przekroczeń poprzez termoizolację 

budynków (ocieplenia i wymiana 

okien) 

dodatkowo 

także inne 

substancje 

CO, NO x, 

SO 2 

(w roku 

docelowym) 

Stężenie 

średnioroczne pyłu 

1,5 µg/m 3 zawieszonego 

PM10 w stacji 

pomiarowej przy 

ul. Peowiaków 

2008-2020 

30-130 zł/m 2 

ocieplenia 

ok. 500 

WFOŚiGW 

Ekofundusz 

kredyt BOŚ 

zadanie 2 – zastąpienie ogrzewania 

węglowego ogrzewaniem gazowym 

w dzielnicach z doprowadzoną 

siecią gazowniczą 

zadanie 3 – zastąpienie ogrzewania 

węglowego olejowym 

15,62 

(w roku 

docelowym) 

Percentyl 90,4 ze 

stężeń 24h pyłu 


PM10 w stacji 

pomiarowej przy 

ul. Peowiaków 

2008-2020 od 2,5 do 10,0 

2008-2020 od 3,0 do 12,0 

od 1 625 

do 6 500 

od 120 

do 480 


zarządców i 

właścicieli 

NFOŚiGW 

WFOŚiGW 

PFOŚiGW 

kredyt BOŚ 


zarządców i 

właścicieli 

NFOŚiGW 

WFOŚiGW 

PFOŚiGW 

kredyt BOŚ 

Urząd Miasta 

Zamościa 

Urząd Miasta 

Zamościa 





zadanie 4 - zastąpienie ogrzewania 

węglowego elektrycznym 

Substancja 



emisji o: 


Termin 

realizacji 

działania 

naprawczego 

Jednostkowy 

koszt 

realizacji 

Całkowity 

koszt 

realizacji* 

Wskaźnik 

Spadek 


wartości o: 



2008-2020 od 2,0 do 8,0 

od 40 

do160 

Źródło 



zarządców i 

właścicieli 

NFOŚiGW 

WFOŚiGW 

PFOŚiGW 

kredyt BOŚ 



Urząd Miasta 

Zamościa 

zadanie 5 - wykorzystanie 

alternatywnych źródeł energii w 

postaci kolektorów słonecznych lub 

pomp ciepła, które stanowiłyby 

uzupełniające źródła pozyskiwania 

energii cieplnej 

2008-2020 od 5,0 do 25,0 

od 50 

do 250 


zarządców i 

właścicieli 

NFOŚiGW 

WFOŚiGW 

PFOŚiGW 

kredyt BOŚ 

Urząd Miasta 

Zamościa 

Emisja linowa 

zadanie 6 - ograniczenie emisji 

wtórnej pyłu poprzez odpowiednie 

utrzymanie czystości nawierzchni 

(np. poprzez czyszczenie metodą 

mokrą) – działanie regularne 

pył PM10 2008-2020 Wg kosztorysu 

Wg 

kosztorysu 


Zarząd Dróg 

Miejskich 

NFOŚiGW 

WFOŚiGW 

PFOŚiGW 

Zarząd Dróg 

Miejskich w 

Zamościu 

Urząd Miasta 

Zamościa 

Działanie wspomagające 

- działania promocyjne i edukacyjne 

(ulotki, imprezy, akcje szkolne, 

audycje) 

Stworzenie i utrzymanie systemu 

organizacyjnego dla działań 

naprawczych 

2008-2020 

20 tys. 

PLN/rok** 

2008-2020 15 do 30** 

*koszty szacunkowe 

**udział administracji w kosztach jest zależny od dostępności funduszy przeznaczonych na dofinansowanie Programu ochrony powietrza 

240 

od 120 

do 240 

budżet miasta 

NFOŚiGW 

WFOŚiGW 

PFOŚiGW 

Urząd Miasta 

Zamościa 

Urząd Miasta 

Zamościa 



Średnie koszty wariantu podstawowego (WP), przy założonym podziale zadań do realizacji 

od 2008 r. do 2020 r. plasują się na poziomie ok. 5,6 mln zł. (bez kosztów mokrego 

czyszczenia dróg). 

Istotą tego wariantu jest m.in. zastąpienie ogrzewania węglowego gazowym, olejowym lub 

elektrycznym oraz zastosowanie wspomagania ogrzewania za pomocą odnawialnych źródeł 

energii (np. kolektorów słonecznych). Przewiduje się również uzyskanie ograniczenia emisji 

przez termomodernizację budynków, a przez to zmniejszenie ich zapotrzebowania na ciepło. 

Efektem tego działania jest ograniczenie emisji pyłu PM10 oraz innych zanieczyszczeń. 

Realizacja zaproponowanego wariantu przyczyni się do redukcji emisji pyłu PM10 i innych 

zanieczyszczeń, ale nie likwiduje źródeł emisji zanieczyszczeń (poza zastosowaniem 

ogrzewania elektrycznego). Wariant ten jest mniej korzystny ekonomicznie od wariantu 

alternatywnego, jednak daje trwałe, znaczące zmniejszenie emisji nie tylko pyłu PM10, ale 

również innych zanieczyszczeń powstających w procesie spalania paliw. 

Uwzględniając fakt, iż realizacja zadań 2 - 5 wiązałaby się z przeniesieniem ciężaru 

finansowania działań na mieszkańców, należy określić sposoby zachęcenia finansowego 

(system dotacji i ulg) mieszkańców do trwałego przeprowadzenia zmian w sposobie 

ogrzewania mieszkań. 

Zadaniem samorządu jak również producentów i dostawców mediów grzewczych będą 

działania zachęcające osoby fizyczne do zmiany systemu ogrzewania oraz 

przynajmniej częściowe dofinansowanie realizacji tego typu zadań. 



Tabela 11. Działania naprawcze – wariant alternatywny (WA) 



Substancja 



emisji o: 


Termin 

realizacji 

działania 

naprawczego 

Jednostkowy 

koszt 

realizacji 

Całkowity 

koszt 

realizacji* 

Wskaźnik 

Spadek 


wartości o: 



Źródło 




pył PM10 0,30 

1 tys. 

PLN/okno 


zarządców i 

właścicieli 

Urząd Miasta 

Zamościa 

emisja 

powierzchniowa 

(niska emisja) 

zadanie 1 - ograniczenie zużycia 

produkowanej energii i poprzez to 

ograniczenie emisji na obszarze 

przekroczeń poprzez termoizolację 

budynków (ocieplenia i wymiana 

okien) 

dodatkowo 

także inne 

substancje 

CO, NO x, 

SO 2 

(w roku 

docelowym) 

Stężenie 

średnioroczne pyłu 


PM10 w stacji 

pomiarowej przy ul. 

Peowiaków 

2008-2020 

30-130 zł/m 2 

ocieplenia 

ok. 400 

WFOŚiGW 

Ekofundusz 

kredyt BOŚ 

zadanie 2 – wymiana starych kotłów 

węglowych na nowoczesne kotły 

węglowe 

zadanie 3 – wymiana starych kotłów 

węglowych na kotły węglowe, 

retortowe 

pył PM10 

15,75 

(w roku 

docelowym) 

Percentyl 90,4 ze 

stężeń 24h pyłu 


PM10 w stacji 

pomiarowej przy ul. 

Peowiaków 

2008-2020 od 1,8 do 3,0 

2008-2020 od 3,0 do 10,0 

od 1 260 

do 2 100 

od 300 

do 1 000 


zarządców i 

właścicieli 

NFOŚiGW 

WFOŚiGW 

PFOŚiGW 

kredyt BOŚ 


zarządców i 

właścicieli 

NFOŚiGW 

WFOŚiGW 

PFOŚiGW 

kredyt BOŚ 

Urząd Miasta 

Zamościa 

Urząd Miasta 

Zamościa 





zadanie 4 - wymiana starych kotłów 

węglowych na ekologiczne (opalane 

brykietem) 

Substancja 



emisji o: 


Termin 

realizacji 

działania 

naprawczego 

Jednostkowy 

koszt 

realizacji 

Całkowity 

koszt 

realizacji* 

Wskaźnik 

Spadek 


wartości o: 



2008-2020 od 7,5 do 18,5 

od 300 

do 740 

Źródło 



zarządców i 

właścicieli 

NFOŚiGW 

WFOŚiGW 

PFOŚiGW 

kredyt BOŚ 



Urząd Miasta 

Zamościa 



postaci kolektorów słonecznych lub 

pomp ciepła, które stanowiłyby 

uzupełniające źródła pozyskiwania 


2008-2020 od 5,0 do 25,0 

od 50 

do 250 


zarządców i 

właścicieli 

NFOŚiGW 

WFOŚiGW 

PFOŚiGW 

kredyt BOŚ 

Urząd Miasta 

Zamościa 

Emisja linowa 


wtórnej pyłu poprzez odpowiednie 

utrzymanie czystości nawierzchni 

(np. poprzez czyszczenie metodą 


pył PM10 2008-2020 Wg kosztorysu 

Wg 

kosztorysu 


Zarząd Dróg 

Miejskich 

NFOŚiGW 

WFOŚiGW 

PFOŚiGW 

Zarząd Dróg 

Miejskich w 

Zamościu 

Urząd Miasta 

Zamościa 

Działanie wspomagające 

- działania promocyjne i edukacyjne 

(ulotki, imprezy, akcje szkolne, 

audycje) 


organizacyjnego dla działań 

naprawczych 

2008-2020 

20 tys. 

PLN/rok** 

2008-2020 15 do 30** 

240 

od 120 

do 240 

budżet miasta 

NFOŚiGW 

WFOŚiGW 

PFOŚiGW 

Urząd Miasta 

Zamościa 

Urząd Miasta 

Zamościa 

*koszty szacunkowe 

**udział administracji w kosztach jest zależny od dostępności funduszy przeznaczonych na dofinansowanie Programu ochrony powietrza 



Średnie koszty wariantu alternatywnego (WA), przy założonym podziale zadań do realizacji 

od 2008 r. do 2020 r. plasują się na poziomie 3,8 mln zł. (bez kosztów mokrego czyszczenia 

dróg). 

Istotą tego wariantu jest m.in. wymiana starych kotłów węglowych na nowoczesne kotły 

węglowe, retortowe, ekologiczne (brykietowe) oraz zastosowanie wspomagania ogrzewania 

węglowego za pomocą odnawialnych źródeł energii (np. kolektorów słonecznych). 

Efektem tego działania jest ograniczenie emisji pyłu PM10. Realizacja zaproponowanego 

wariantu przyczyni się do redukcji emisji pyłu PM10 i innych zanieczyszczeń, ale nie 

likwiduje źródeł emisji zanieczyszczeń. 

Porównując oba warianty należy stwierdzić, że osiągnięty efekt ekologiczny w obu 

przypadkach jest identyczny, wariant alternatywny jest bardziej korzystny ekonomicznie. 

Jednak z uwagi na specyfikę miasta Zamościa, ogólną dostępność sieci gazowej, proponuje 

się realizację wariantu podstawowego. 

Wielu mieszkańców na osiedlach gdzie odnotowano przekroczenia i zaproponowano 

redukcję niskiej emisji już jest podłączonych do sieci gazowej i posiada kotły gazowe. Jednak 

z uwagi na rosnące ceny gazu ogrzewa domy przy pomocy starych kotłów węglowych, 

pozostawionych jako dodatkowe źródło ogrzewania. 

Uwzględniając ten fakt proponuje się dofinansowanie wymiany kotłów węglowych na 

gazowe lub olejowe jedynie w przypadku trwałego usunięcia starego kotła węglowego. 

Dofinansowaniem należy objąć również kotłownie ekologiczne w nowych, powstających 

budynkach oraz stosowanie ekologicznego sposobu ogrzewania w budynkach 

jednorodzinnych. 

Zrealizowanie zaproponowanych działań naprawczych przyniesie znaczącą poprawę jakości 

powietrza. 

Wstępnie oszacowane średnie koszty zaproponowanych działań naprawczych osiągają 

kwotę 5,6 mln zł, a czas realizacji działań naprawczych – 12 lat, co daje średnio roczne 

finansowanie na poziomie ok. 0,5 mln zł. 

Zaproponowane działania naprawcze mają być realizowane przez 12 lat. W tym czasie 

powinny zostać przeprowadzone działania związane m.in. z wymianą kotłów węglowych na 

gazowe. Zgodnie z przeprowadzonymi obliczeniami konieczna jest taka wymiana kotłów 

w lokalach o łącznej powierzchni 42 450 m 2 (stanowi to ok. 3% zasobów mieszkaniowych 

w Zamościu). Oznacza to przekonanie do tego rozwiązania ok. 400 rodzin w ciągu 12 lat, 

czyli do 35 rodzin rocznie. Jak pokazują doświadczenia innych miast jest to zadanie realne 

i możliwe do przeprowadzenia. Działanie związane z ograniczeniem „niskiej emisji” są 

z powodzeniem prowadzone np. w Toruniu (wymieniono 2000 kotłów), Kaliszu oraz miastach 

śląskich: Zabrzu, Tychach czy Dąbrowie Górniczej. 



Tabela 12. Działania naprawcze – wariant podstawowy (WP) - w rozbiciu na okresy realizacji zadań. 

Lp. 

działanie naprawcze 

wartość 

docelowa 

[m 2 ] 

Odpowiedzialny za 

realizację 

etapy 

realizacji 

termin 

realizacji 

szacunkowe 

średnie koszty 

działań 

naprawczych 

źródło finansowania 

ograniczenie emisji powierzchniowej 

800 

1 etap 2008 - 2011 121 000,00 zł 

1 

zadanie 1 - ograniczenie 

zużycia produkowanej energii i 

poprzez to ograniczenie emisji 

na obszarze przekroczeń 

poprzez termoizolację 

budynków (ocieplenia i 

wymiana okien) 

820 2 etap 2012 - 2014 124 000,00 zł 

Urząd Miasta Zamościa 

830 3 etap 2015 - 2017 126 000,00 zł 


zarządców i 

właścicieli, 

WFOŚiGW, 

EkoFundusz, 

kredyty BOŚ 

850 4 etap 2018 - 2020 129 000,00 zł 

10 000 

1 etap 2008 - 2011 960 000,00 zł 

2 

zadanie 2 – zastąpienie 

ogrzewania węglowego 

ogrzewaniem gazowym w 

dzielnicach z doprowadzoną 

siecią gazowniczą 

10 450 2 etap 2012 - 2014 1 000 000,00 zł 


11 000 3 etap 2015 - 2017 1 051 000,00 zł 


zarządców i 


NFOŚiGW 

WFOŚiGW, 

PFOŚiGW, 

kredyty BOŚ 

11 000 4 etap 2018 - 2020 1 051 000,00 zł 

600 

1 etap 2008 - 2011 69 000,00 zł 

3 

zadanie 3 – zastąpienie 


olejowym 

650 2 etap 2012 - 2014 75 000,00 zł 


650 3 etap 2015 - 2017 75 000,00 zł 


zarządców i 


NFOŚiGW 

WFOŚiGW, 

PFOŚiGW, 

kredyty BOŚ 

700 4 etap 2018 - 2020 81 000,00 zł 

325 

1 etap 2008 - 2011 25 000,00 zł 

4 

zadanie 4 - zastąpienie 


elektrycznym 

325 2 etap 2012 - 2014 25 000,00 zł 


325 3 etap 2015 - 2017 25 000,00 zł 


zarządców i 


NFOŚiGW 

WFOŚiGW, 

PFOŚiGW, 

kredyty BOŚ 

325 4 etap 2018 - 2020 25 000,00 zł 

150 

1 etap 2008 - 2011 35 000,00 zł 

5 



postaci 

kolektorów 

słonecznych lub pomp ciepła, 

które 

stanowiłyby 

uzupełniające 

źródła 

pozyskiwania energii cieplnej 

160 2 etap 2012 - 2014 37 000,00 zł 


170 3 etap 2015 - 2017 39 000,00 zł 


zarządców i 


NFOŚiGW 

WFOŚiGW, 

PFOŚiGW, 

kredyty BOŚ 

170 4 etap 2018 - 2020 39 000,00 zł 

suma kosztów zadań 1-5 

5 112 000,00 zł 



Lp. 


wartość 

docelowa 

[m 2 ] 

Odpowiedzialny za 

realizację 

etapy 

realizacji 

termin 

realizacji 

szacunkowe 

średnie koszty 

działań 

naprawczych 

źródło finansowania 

ograniczenie emisji liniowej 

1 


wtórnej pyłu poprzez 

odpowiednie utrzymanie 

czystości nawierzchni (np. 

poprzez czyszczenie metodą 


Zarząd Dróg Miejskich 

w Zamościu 

zadanie 

ciągłe 

2008 - 2020 wg kosztorysu 

środki własne Zarząd 

Dróg Miejskich 

NFOŚiGW 

WFOŚiGW 

PFOŚiGW 

działania wspomagające 

1 

2 

Działania promocyjne i 

edukacyjne (ulotki, imprezy, 

akcje szkolne, audycje) 

Stworzenie i utrzymanie 

systemu organizacyjnego dla 

działań naprawczych 



zadanie 

ciągłe 

zadanie 

ciągłe 

2008 - 2020 240 000,00 zł 

2008 - 2020 230 000,00 zł 

budżet miasta, 

NFOŚiGW, 

WFOŚiGW i 

PFOŚiGW 

suma kosztów 

5 582 000,00 zł 

5.3 Źródła finansowania działań naprawczych 

W systemie finansowania inwestycji w zakresie ochrony środowiska w Polsce większą część 

wydatków ponoszą samorządy terytorialne, fundusze ekologiczne i podmioty gospodarcze, 

natomiast udział środków budżetu państwa jest mały. 

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) został utworzony 

1 lipca 1989 roku na podstawie ustawy z dnia 31 stycznia 1980 roku o ochronie 

i kształtowaniu środowiska. Fundusz posiada osobowość prawną, ale nadzorowany jest 

przez Ministra Środowiska. Celem działalności Narodowego Funduszu jest finansowe 

wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ogólnopolskim 

i ponadregionalnym oraz zadań lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. 

Podstawowymi formami finansowania działań proekologicznych przez NFOŚiGW są: 

pożyczki preferencyjne (z możliwością częściowego umorzenia), pożyczki płatnicze, kredyty 

udzielane ze środków Narodowego Funduszu przez banki w ramach linii kredytowych, 

dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów i pożyczek, dotacje. 

Pożyczki 

Udzielona przez Narodowy Fundusz pożyczka nie może przekroczyć 80 % kosztów 

przedsięwzięcia, za wyjątkiem przedsięwzięć dofinansowanych z nie podlegających zwrotowi 

środków zagranicznych i nie może być niższa niż 2 000 000 PLN, z wyłączeniem 

przedsięwzięć dofinansowanych w ramach „Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost 

Konkurencyjności Przedsiębiorstw”, Mechanizmów Finansowych Europejskiego Obszaru 

Gospodarczego, Norweskiego Mechanizmu Finansowego, pożyczek płatniczych oraz 



pożyczek udzielanych ze środków subfunduszy. Okres kredytowania w większości 

przypadków wynosi maksymalnie 15 lat. 

Oprocentowanie pożyczek ustalane jest w odniesieniu do stopy redyskontowej weksli 

(s.r.w.), ogłaszanej przez Narodowy Bank Polski. W poniżej tabeli przedstawiono wysokość 

oprocentowania w przypadku pożyczek udzielanych m.in.: 

‣ miastom na prawach powiatu, powiatom, gminom, związkom jednostek 

terytorialnych; 

‣ na inwestycje w zakresie energetyki odnawialnej. 

Tabela 13. Wskaźnik wysokości oprocentowania pożyczek w stosunku rocznym w odniesieniu do s.r.w. 

Podmiot 

Dochód budżetowy 

ogółem na mieszkańca* 

[PLN] 

s.r.w. 

Gmina, powiat, miasto na prawach powiatu, związek 

jednostek samorządu terytorialnego, pozostałe 

podmioty będące własnością samorządu 

< 1660 0,3 

terytorialnego 7 




terytorialnego 

1661 – 1970 

0,5 




terytorialnego 

> 1971 0,7 

*Jako dochód budżetowy ogółem miasta na prawach powiatu przyjmuje się łączny dochód powiatu 

i gminy w roku 2005. 

Dochód na mieszkańca związku oblicza się zgodnie z poniższą formułą. 

gdzie: 

D = (a1 × d1 + a2 × d2 +∙∙∙ an × dn) 100 

D - dochód na mieszkańca w związku, 

d1 do dn - dochody ogółem na mieszkańca w jednostkach wchodzących w skład związku, 

a1 do an - procentowy udział jednostki w budżecie związku. 

Stopy redyskonta weksli: 

1) 0,4 s.r.w. dla pożyczek dla małych i średnich przedsiębiorstw na przedsięwzięcia 

w zakresie energetyki odnawialnej, lecz nie mniej niż 1,75%, 

2) 0,5 s.r.w. w przypadku pozostałych pożyczek na inwestycje w zakresie energetyki 

odnawialnej, lecz nie mniej niż 2,12%, 

3) 0,6 s.r.w. dla pożyczek dla małych i średnich przedsiębiorstw, lecz nie mniej niż 

2,55%, 

7 Podmiot, w którym jednostka samorządu terytorialnego posiada więcej niż 50% udziałów 



4) 0,8 s.r.w. dla pożyczek płatniczych, pożyczek na przedsięwzięcia dofinansowywane 

z niepodlegających zwrotowi środków zagranicznych oraz Fundacji EKOFUNDUSZ 

oraz pozostałych pożyczek, w tym pożyczek udzielanych wojewódzkim funduszom 

ochrony środowiska i gospodarki wodnej, lecz nie mniej niż 3,2%. 

Pożyczka może być częściowo umorzona po rozpatrzeniu wniosku złożonego na formularzu 

stosowanym w Narodowym Funduszu i po spełnieniu określonych przez Narodowy Fundusz 

warunków. Wysokość umorzonej kwoty nie może jednak przekraczać 10 % kwoty pożyczki, 

przy czym kwota umorzenia nie może być wyższa niż 1 000 000 PLN. 

Dotacje 

W ramach priorytetowego programu „Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem poprzez 

zapobieganie i ograniczenie emisji zanieczyszczeń oraz oszczędzanie surowców i energii” 

finansowaniem dotacyjnym mogą być objęte m.in. następujące przedsięwzięcia: 

‣ opracowanie programów ochrony powietrza; 

‣ wykorzystanie alternatywnych źródeł energii; 

‣ ograniczenie emisji z dużych źródeł spalania paliw; 

‣ oszczędzanie surowców i energii; 

‣ modernizacja źródeł i systemów ciepłowniczych; 

‣ realizacja przedsięwzięć wskazanych przez Ministra Środowiska do dofinansowania 

z Funduszu Spójności. 

Dotacje mogą być także udzielane na przedsięwzięcia współfinansowane w ramach 

funduszy unijnych, za wyjątkiem przedsięwzięć dofinansowywanych z Funduszu Spójności. 

NFOŚiGW finansuje również we współpracy z bankami poprzez linie kredytowe działania 

mające na celu m.in. ograniczenie emisji spalin poprzez dostosowanie silników 

wysokoprężnych do paliwa gazowego lub wymiany silników na mniej emisyjne w komunikacji 

zbiorowej, inwestycje w zakresie odnawialnych źródeł energii, termomodernizację, budowę 

i modernizację systemów ciepłowniczych. 

Kryteria wyboru przedsięwzięć w NFOŚiGW 

Kryteria wyboru przedsięwzięć określono w zależności od rodzaju zadania. Poniżej 

przedstawiono kryteria dla zadań, jakie mogą być podejmowane w ramach opracowywanego 

programu: 

Zadanie 1. 

‣ Beneficjenci 

Poprawa jakości powietrza poprzez obniżenie wielkości emisji substancji 

zanieczyszczających z obiektów spalania paliw oraz innych obiektów 

technologicznych. 

Jednostki samorządu terytorialnego, jednostki administracji państwowej, przedsiębiorcy 

i inne jednostki organizacyjne. 

‣ Kryteria dostępu formalne: 

Złożenie wniosków o dofinansowanie w formie dotacji zgodnie z terminami sesji 

publikowanymi na stronie internetowej NFOŚiGW. 



‣ Kryteria dostępu merytoryczne: 

1. Przedsięwzięcia, których realizacja przyniesie wymierny efekt ekologiczny w dziedzinie 

ochrony powietrza zgodne z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony 

środowiska; 

2. Przedsięwzięcia spełniające przynajmniej jeden z następujących warunków: 

 

 

 

oszczędność energii powyżej 300 MWh/rok, 

modernizacja źródła spalania – w kotłowni konwencjonalnej o łącznej mocy nie 

mniejszej niż 0,5 MW, 

realizacja przedsięwzięcia o efekcie ekologicznym nie mniejszym niż 5 Mg/rok, 

w przeliczeniu na SO 2 . 

‣ Kryteria oceny: 

Przedsięwzięcia w zależności od rodzaju poddziałania podlegają poniższej ocenie: 

Wyszczególnienie (elementów kryteriów) 

Ilość punktów w przedziałach 

Wielkości efektu ekologicznego 1 - 50 

Efektywność ekonomiczna 0 - 30 

Udział procentowy środków NFOŚiGW 0 - 15 

Lokalizacja ekologiczna przedsięwzięcia 0 - 5 

Zadanie 2. Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami poprzez zapobieganie 

i ograniczanie emisji zanieczyszczeń oraz oszczędzanie surowców i energii 

w ramach programów operacyjnych współfinansowanych ze środków 

wspólnotowych. 

‣ Beneficjenci: 

Podmioty uzyskujące wsparcie w ramach programów operacyjnych współfinansowanych ze 

środków wspólnotowych 

‣ Kryteria formalne, kryteria oceny, koszty kwalifikowane 

Kwalifikacja kosztów oraz wybór projektów określone są odrębnie w ramach programów 

operacyjnych współfinansowanych ze środków wspólnotowych. 

Oprócz ww. form finansowania NFOŚiGW administruje również środkami zagranicznymi 

przeznaczonymi na ochronę środowiska w Polsce, pochodzącymi m.in. z Funduszu 

Spójności i z Funduszy Strukturalnych. 

Fundusz Spójności 

Środki z Funduszu Spójności będą wykorzystywane przez Polskę w latach 2007-2013 

w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, który będzie też finansowany 

z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Fundusz Spójności w zakresie ochrony 

środowiska będzie obsługiwany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki 

Wodnej. 



Na realizację Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 

zostanie przeznaczonych ponad 36 mld euro. Ze środków Unii Europejskiej będzie 

pochodziło 27,8 mld euro w tym ze środków Funduszu Spójności – 21,5 mld euro. 

Pomoc z Funduszu Spójności uzależniona będzie od osi priorytetowej, w ramach 

której projekt zostanie dofinansowany. Maksymalnie może wynosić 85% kosztów 

kwalifikowanych. 

Projekty do dofinansowania z Funduszu Spójności należy składać każdego roku do 

15 sierpnia, do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. 

Zakres działania Funduszu Spójności obejmuje pomoc o zasięgu krajowym. Finansowanie 

przedsięwzięć z Funduszu Spójności opiera się na zasadzie współfinansowania. Projekty 

inwestycyjne ubiegające się o dofinansowanie mogą być wsparte w ramach Funduszu 

Spójności maksymalnie do wysokości 85% wydatków. Przedsięwzięcia wspomagane przez 

Fundusz Spójności muszą należeć do jednego z dwóch sektorów: 

‣ sektor środowiska – projekty zapewniające osiągnięcie celów polityki Wspólnoty 

w zakresie ochrony środowiska, które określone są w Traktacie, a więc m.in.: 

zapobieganie, ochrona i poprawa jakości środowiska i zapewnienie racjonalnego 

wykorzystania zasobów naturalnych; 

‣ sektor transportu – projekty ustanawiające i rozwijające infrastrukturę transportową 

w ramach sieci transeuropejskiej (TEN) lub projektów zapewniających dostęp do 

TEN. 

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie udziela pożyczek 

i dotacji na podstawie umowy zawartej z podmiotem realizującym zadanie z zakresu ochrony 

środowiska i gospodarki wodnej po rozpatrzeniu wniosku przedstawionego przez ten 

podmiot. 

Dofinansowanie WFOŚiGW może zostać przeznaczone na realizację m.in. zadań z zakresu: 

ochrony powietrza, 

ochrony przyrody, 

edukacji ekologicznej, 

monitoringu środowiska (np. zakup sprzętu do monitorowania środowiska, 

pozostałe zadania (dofinansowanie innych zadań służących ochronie środowiska 

i gospodarce wodnej). 

Zgodnie z uchwałą Rady Nadzorczej WFOŚiGW nr 86/2007 z dnia 26 czerwca 2007 roku na 

liście przedsięwzięć priorytetowych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska 

i Gospodarki Wodnej w Lublinie na rok 2008 znalazły się: 

w zakresie ochrony powietrza: 

Przedsięwzięcia zmierzające do ograniczenia emisji substancji toksycznych (SO 2 , NO X , 

pyłów, gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń) do powietrza, a w szczególności: 

a) Działania ukierunkowane na obniżanie emisji do powietrza, podejmowane przez zakłady 

przemysłowe i zakłady energetyki zawodowej: 



rozwój energetyki wykorzystującej odnawialne źródła energii takie jak wiatr, woda, 

biomasa i zasoby geotermalne, 

zmiana paliwa stałego na paliwo bardziej ekologiczne w źródłach produkcji energii, 

skojarzone wytwarzanie energii elektrycznej i cieplnej (jak np. Modernizacja 

i rozbudowa ciepłowni w Bogdance na elektrociepłownię ze skojarzonym 

wytwarzaniem energii cieplnej i elektrycznej), 

zmiana technologii produkcji na mniej uciążliwe dla środowiska w pierwszej kolejności 

w Lublinie i w większych miastach województwa lubelskiego, 

budowa instalacji oczyszczania gazów odlotowych. 

b) Ograniczenie niskiej emisji szczególnie w obszarach, gdzie powietrze jest najbardziej 

zanieczyszczone tj. w Lublinie i większych miastach woj. lubelskiego: 

wykorzystanie odnawialnych źródeł energii: 

instalacja pomp ciepła, 

instalacja kolektorów słonecznych i ogniw fotowoltaicznych, 

instalacja kotłów zasilanych biomasą, 

wykorzystanie zasobów geotermalnych, 

modernizacja kotłowni opalanych paliwem stałym na zasilane paliwem bardziej 

ekologicznym, 

likwidacja lokalnych kotłowni opalanych paliwem stałym i przyłączanie obiektów do 

miejskiej sieci ciepłowniczej, 

oszczędzanie energii drogą modernizacji miejskich sieci ciepłowniczych oraz 

termomodernizacji i termorenowacji budynków ze szczególnym uwzględnieniem 

obiektów użyteczności publicznej, 

rozbudowa sieci gazowej na terenie województwa lubelskiego, 

wspieranie ekologicznych form transportu. 

c) Ochrona przed hałasem w tym: 

budowa ekranów akustycznych na obszarach wzmożonego ruchu komunikacyjnego, 

ograniczenie hałasu przemysłowego, 

d) Zapobieganie transgranicznemu przepływowi zanieczyszczeń. 

w zakresie ochrony przyrody m.in.: 

a) Przedsięwzięcia służące ochronie różnorodności biologicznej i krajobrazowej oraz 

zmierzające do zachowania cennych zasobów środowiskowych: 

wykonywanie zabiegów czynnej ochrony przyrody na terenie obszarów Natura 2000, 

parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych w województwie 

lubelskim, 

opracowywanie planów ochrony obszarów Natura 2000 (w tym inwentaryzacja 

siedlisk przyrodniczych oraz populacji gatunków roślin i zwierząt), rezerwatów 

przyrody, parków krajobrazowych, 

programy na rzecz ochrony przyrody, rozwoju lokalnego i promocji Rezerwatów 

Biosfery „Polesie Zachodnie” i „Roztocze”, 

aktywna ochrona gatunków roślin i zwierząt ze szczególnym uwzględnieniem ochrony 

siedlisk żółwia błotnego, susła perełkowanego, zachowawczej hodowli konia 

biłgorajskiego, 

monitoring rzadkich gatunków fauny i flory w województwie lubelskim, 

dokumentacja przyrodnicza, w tym inwentaryzacja przyrodnicza gmin, 

leczenie i pielęgnacja drzew – pomników przyrody, 



działania związane z utrzymaniem i zachowaniem parków oraz ogrodów, będących 

przedmiotem ochrony na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad 

zabytkami, 

urządzanie nowych terenów zieleni oraz zadrzewienia gmin, 

ochrona zasobów leśnych województwa, 

leczenie i rehabilitacja dzikich zwierząt. 

w zakresie edukacji ekologicznej m.in.: 

a) Przedsięwzięcia mające na celu podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa 

(ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży), kształtowanie postaw i zachowań 

proekologicznych, wdrażanie idei zrównoważonego rozwoju oraz zasad racjonalnego 

korzystania z zasobów naturalnych: 

programy komunikacji społecznej na obszarach Natura 2000 służące 

upowszechnianiu wiedzy oraz zwiększeniu akceptacji społecznej dla tego programu, 

konkursy, olimpiady i inne imprezy propagujące wiedzę ekologiczną (w tym 

ogólnopolskie konkursy „Poznajemy Parki Krajobrazowe Polski”, „Mój las” oraz Alert 

Ekologiczny, Olimpiada Wiedzy Ekologicznej), 

konferencje, seminaria (m.in. z zakresu wdrażania sieci Natura 2000, współpracy 

transgranicznej, zrównoważonego rozwoju obszarów cennych przyrodniczo), 

wydawnictwa propagujące tematykę ochrony środowiska oraz walory przyrodnicze 

województwa lubelskiego, 

warsztaty ekologiczne, 

organizacja ścieżek dydaktycznych, 

oznakowanie granic obszarów objętych ochroną prawną, 

działalność merytoryczna organizacji proekologicznych oraz instytucji zajmujących się 

statutowo edukacją środowiskową. 

w zakresie innych zadań m.in.: 

a) Pomoc finansowa funduszu uwzględniać będzie wspieranie: 

szkoleń administracji rządowej i samorządowej w zakresie ochrony środowiska, 

prenumeraty czasopism i zakupu literatury o tematyce ekologicznej. 

budowy ścieżek rowerowych. 

b) Wspieranie finansowe realizacji innych zadań w zakresie ochrony środowiska, 

wynikających z decyzji władz państwowych i samorządowych województwa, w tym: 

opracowania programów ochrony środowiska, ochrony przed hałasem i planów 

gospodarki odpadami, 

uzyskiwanie przez podmioty gospodarcze pozwoleń zintegrowanych na użytkowanie 

instalacji tego wymagających, 

systemu kontroli wnoszenia przewidzianych ustawą opłat za korzystanie ze 

środowiska, a w szczególności tworzenia baz danych podmiotów korzystających ze 

środowiska obowiązanych do ponoszenia opłat. 

Powiatowe Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 

Środki Powiatowych Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (PFOŚiGW) 

przeznacza się na finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w celu realizacji 

zasady zrównoważonego rozwoju. Środki te mogą być przeznaczone m.in. na 

przedsięwzięcia związane z ochroną powietrza, wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł 

energii odnawialnej, pomoc przy wprowadzaniu bardziej przyjaznych dla środowiska 



nośników energii, wspieranie ekologicznych form transportu oraz realizację przedsięwzięć 

proekologicznych skutkujących oszczędnością zużycia energii, surowców i materiałów. 

O dofinansowanie mogą wystąpić wydziały urzędów miast, miejskie jednostki organizacyjne 

oraz osoby fizyczne. 

Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 

Celem działania Gminnych Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 

(GFOŚiGW) jest dofinansowywanie przedsięwzięć zmierzających do poprawy stanu 

środowiska w gminie, a także zwiększanie świadomości ekologicznej mieszkańców gminy. 

Środki GFOŚiGW mogą być przeznaczone m.in. na przedsięwzięcia związane 

z ochroną powietrza, wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz 

pomoc przy wprowadzaniu bardziej przyjaznych dla środowiska źródeł energii oraz 

wspieranie ekologicznych źródeł transportu. 

O dofinansowanie mogą wystąpić wydziały urzędów miast, miejskie jednostki organizacyjne 

oraz osoby fizyczne. 

EkoFundusz 

Fundacja EkoFundusz została powołana w 1992 roku przez Ministra Finansów. 

Podstawowym źródłem przychodów EkoFunduszu są wpływy z ekokonwersji polskiego 

długu, wynikające z umów Polski ze Stanami Zjednoczonymi, Francją, Szwajcarią, Włochami 

i Norwegią. Celem fundacji jest finansowanie przedsięwzięć w dziedzinie ochrony 

środowiska, które mają nie tylko istotne znaczenie w skali regionu czy kraju, ale także 

wpływają na osiągnięcie celów ekologicznych w skali europejskiej, a nawet światowej 

uznanych za priorytetowe przez społeczność międzynarodową. EkoFundusz jest niezależną 

fundacją działającą w oparciu o prawo polskie, a w szczególności ustawę z dnia 6 kwietnia 

1984 roku o fundacjach (Dz. U. z 1991 r. Nr 46, poz. 203, z późn. zm.) oraz Statut. Obecnie 

uprawnienia Fundatora EkoFunduszu wykonuje Minister Skarbu Państwa. Organami 

EkoFunduszu są: Rada Fundacji oraz Zarząd. 

Jednym z sektorów, uznanych przez EkoFundusz za priorytetowe, jest ograniczenie 

transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz eliminacja niskich źródeł 

ich emisji, w tym: 

‣ likwidacja niskich źródeł emisji w miastach o udokumentowanym 

ponadnormatywnym stężeniu dwutlenku siarki; 

‣ budowa kotłów z paleniskami fluidalnymi; 

‣ budowa turbin gazowo-parowych (preferowane są układy wykorzystujące biogaz, 

gaz odpadowy lub lokalne złoża gazu ziemnego); 

‣ zmniejszenie emisji zanieczyszczeń atmosfery z pojazdów samochodowych 

w miastach. 

Dofinansowanie ze środków EkoFunduszu uzyskać mogą jedynie projekty dotyczące 

inwestycji bezpośrednio związanych z ochroną środowiska (w ich fazie implementacyjnej), 

a w dziedzinie ochrony przyrody również projekty nieinwestycyjne. Środki EkoFunduszu 



mają charakter bezzwrotnej pomocy zagranicznej i stosują się do nich preferencje 

wynikające z obowiązujących przepisów. Dotacja EkoFunduszu dla pojedynczego projektu 

wynosić może od 30 do 60%, nie mniej jednak niż 50 000 PLN. Dotacja przyznawana jest na 

konkretne zadania inwestycyjne ze szczególnym naciskiem na zakupy nowoczesnych 

technologii ze Stanów Zjednoczonych, Szwajcarii, Norwegii i/lub z krajów Unii Europejskiej. 

Procedura zgłoszenia i rozpatrywania wniosków o dofinansowanie ze środków EkoFunduszu 

z reguły ma charakter dwuetapowy i składa się z przesłania przez wnioskodawcę "Ankiety 

projektu", a następnie po podjęciu przez Zarząd EkoFunduszu decyzji pozytywnej, 

przedstawienia "Wniosku o przyznanie dotacji”. Jeżeli ocena wniosku przyniesie wynik 

pozytywny, Zarząd Fundacji zatwierdza wniosek i przedstawia go na posiedzeniu Rady 

Fundacji. Zgodnie ze statutem EkoFunduszu Rada Fundacji podejmuje decyzję ostateczną 

o przyznaniu dotacji, jej wysokości i warunkach. Forma i wysokość przyznanej dotacji może 

różnić się od proponowanej przez Wnioskodawcę. Rada może też sformułować dodatkowe 

warunki związane z jej udzieleniem. 

Zgodnie z umowami, jakie Polska zawarła ze swymi wierzycielami, EkoFundusz 

dofinansowuje inwestycje spełniające powyższe warunki w formie dotacji, w dużym stopniu 

realizowane przez władze samorządowe miast i gmin. 

Poza rozpatrywaniem wniosków indywidualnych, napływających do EkoFunduszu, Fundacja 

organizuje szereg konkursów, których laureaci otrzymują nagrody w formie znaczącej 

pomocy finansowej na realizację projektowanych przedsięwzięć. Warunki konkursowe, 

ogłaszane w prasie oraz dostępne w Biurze Fundacji i na stronie internetowej, precyzują 

sposób i termin zgłaszania projektów na dany konkurs. Wnioski konkursowe nie wymagają 

złożenia ankiety. 

Obok szczegółowej kontroli wydatkowania udzielonej dotacji, Fundacja bada też przebieg 

realizacji całego projektu i jego finansowania, także z innych źródeł. Poważne odstępstwa od 

określonego w umowie terminarza, zakresu rzeczowego i strumieni finansowych mogą 

w konsekwencji prowadzić do wstrzymania wypłaty środków z przyznanej pomocy lub 

rozwiązania umowy przez Fundację. 

Banki 

Większość banków coraz częściej interesuje się inwestycjami w zakresie ochrony 

środowiska. Współpracując z funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej 

rozszerzają swoją ofertę kredytową o kredyty preferencyjne, przeznaczone na 

przedsięwzięcia proekologiczne. Banki nawiązują współpracę z podmiotami angażującymi 

swoje środki finansowe w ochronie środowiska (fundacje, międzynarodowe organizacje 

finansowe). Kredyty preferencyjne pochodzą ze środków finansowych gromadzonych przez 

banki, a fundusze udzielają dopłat do wysokości oprocentowania, obniżając w ten sposób 

koszt kredytu. Banki uruchamiają też linie kredytowe w całości ze środków funduszy ochrony 

środowiska i gospodarki wodnej i innych instytucji. 

Bank udziela ze środków własnych, zgodnie z procedurami obowiązującymi w banku, 

kredytów preferencyjnych na inwestycje z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, 

w ramach m.in. następujących linii kredytowych: 



- modernizacja systemów grzewczych: 

Kredytobiorcą mogą być: osoby fizyczne, wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie 

mieszkaniowe, przedsiębiorcy. 

Do przedmiotów kredytowania zaliczono: 

• modernizację systemów grzewczych powodującą ograniczenie emisji 

zanieczyszczeń do powietrza, w tym zakup i montaż: 

• kotłowni olejowych, 

• kotłowni gazowych, 

• kotłowni gazowo-olejowych. 

Kredytowaniu podlegają wyłącznie inwestycje, dla których uzyskany zostanie wymierny efekt 

ekologiczny w postaci redukcji emisji gazów i pyłów do środowiska. 

• modernizację systemów grzewczych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł 

energii, w tym: 

• zakup i instalacja systemów grzewczych z zastosowaniem pomp 

ciepła lub wykorzystaniem ciepła odpadowego, 

• zakup i instalacja kolektorów słonecznych, 

• zakup i instalacja kotłów opalanych biomasą, 

Okres realizacji zadania: do 6 miesięcy - liczony od daty postawienia przez bank kredytu do 

dyspozycji kredytobiorcy. Koszty kwalifikowane do finansowania ze środków kredytu: 

zakup materiałów i urządzeń związanych z modernizacją źródła emisji, w tym: 

• kotłów wraz z osprzętem, 

• wkładów kominowych, 

• pomp ciepła wraz z niezbędną instalacją, central wentylacyjnych 

z odzyskiem ciepła, 

• kolektorów słonecznych, 

• kotłów opalanych biomasą, 

roboty budowlano-montażowe związane z modernizacją źródła emisji, tj. kotłowni 

wraz z oprzyrządowaniem, w tym montaż: 

• kotłów wraz z osprzętem, 

• wkładów kominowych, 

• przyłącza gazu do kotłowni wraz z wewnętrzną instalacją gazową, 

roboty budowlano-montażowe związane ze zmianą źródła emisji na wykorzystujące 

odnawialne źródło energii, w tym montaż: 

• pomp ciepła wraz z niezbędną instalacją, central wentylacyjnych 

z odzyskiem ciepła, 

• kolektorów słonecznych, 

• kotłów opalanych biomasą. 

rozruch mechaniczny i technologiczny. 

Kwota kredytu: nie wyższa niż 100.000 zł dla osób fizycznych, 300.000 zł dla wspólnot 

mieszkaniowych oraz osób fizycznych wykonujących modernizację systemu grzewczego 

budynku wielorodzinnego, 500.000 zł dla spółdzielni mieszkaniowych i przedsiębiorców, nie 

wyższa niż 80% kosztów realizowanej inwestycji (sumy „Kosztów kwalifikowanych do 



finansowania ze środków kredytu” oraz „Kosztów nie podlegających finansowaniu, ze 

środków kredytu lecz mogących stanowić udział własny kredytobiorcy”) lecz nie wyższa niż 

wysokość „Kosztów kwalifikowanych do finansowania ze środków kredytu” 

• odnawialne źródła energii, 

Kredytobiorcą mogą być wszyscy ubiegający się z wyjątkiem jednostek samorządu 

terytorialnego. 

Przedmiot kredytowania to: 

 

 

 

 

 

 

zakup i instalacja systemów grzewczych z zastosowaniem pomp ciepła lub 

wykorzystaniem ciepła odpadowego, 

zakup i instalacja kolektorów słonecznych oraz ogniw fotowoltaicznych, 

zakup i instalacja kotłów opalanych biomasą, 

zakup i montaż urządzeń i linii technologicznych do przetwarzania biomasy w paliwo 

energetyczne, 

zakup i montaż urządzeń małych elektrowni wodnych o mocy do 2 MW, 

zakup i montaż elektrowni wiatrowych o mocy do 2 MW. 

Okres realizacji zadania: 

 

 

w przypadku elektrowni wodnych i wiatrowych - do 12 miesięcy - liczony od daty 

postawienia przez bank kredytu do dyspozycji kredytobiorcy, 

w przypadku pozostałych inwestycji - do 6 miesięcy - liczony od daty postawienia 

przez bank kredytu do dyspozycji kredytobiorcy. 

Koszty kwalifikowane do finansowania ze środków kredytu: 

 

zakup materiałów i urządzeń związanych z wykonywanym źródłem ciepła, w tym: 

- pomp ciepła wraz z niezbędną instalacją, central wentylacyjnych z odzyskiem 

ciepła, 

- kolektorów słonecznych 

- kotłów opalanych biomasą 

roboty budowlano-montażowe związane z wykonywanym źródłem ciepła 

wykorzystującym odnawialne źródło energii, 

zakup i montaż urządzeń do przetwarzania biomasy w paliwo energetyczne, 

zakup i montaż urządzeń małych elektrowni wodnych, 

zakup i montaż elektrowni wiatrowych, 

zakup i montaż ogniw fotowoltaicznych, 

rozruch mechaniczny i technologiczny. 

Kwota kredytu: nie wyższa niż 100.000 zł dla osób fizycznych, 300.000 zł dla wspólnot 

mieszkaniowych oraz osób fizycznych wykonujących zadanie dotyczące budynku 

wielorodzinnego, 500.000 zł dla pozostałych kredytobiorców, do 1.000.000 zł w przypadku 



elektrowni wodnych i wiatrowych, nie wyższa niż 80% kosztów realizowanej inwestycji (sumy 

„Kosztów kwalifikowanych do finansowania ze środków kredytu” oraz „Kosztów nie 

podlegających finansowaniu, ze środków kredytu lecz mogących stanowić udział własny 

kredytobiorcy”) lecz nie wyższa niż wysokość „Kosztów kwalifikowanych do finansowania 

ze środków kredytu” 

- termomodernizacja, 

Kredytobiorcą mogą być wszyscy ubiegający się z wyjątkiem jednostek samorządu 

terytorialnego. 

Przedmiot kredytowania to: 

realizacje przedsięwzięć powodujących zmniejszenie: 

zapotrzebowania na energię zużywaną na potrzeby ogrzewania oraz 

podgrzewania wody użytkowej, dostarczaną do budynków, 

strat energii pierwotnej w lokalnym źródle ciepła/ lokalnej sieci ciepłowniczej tj. 

sieci ciepłowniczej dostarczającej ciepło do budynków z lokalnych źródeł 

ciepła, 

wykonanie przyłączy technicznych do scentralizowanego źródła ciepła w związku 

z likwidacją lokalnego źródła ciepła 

całkowita lub częściowa zamiana źródeł energii z konwencjonalnych na 

niekonwencjonalne (w tym odnawialne). 

W ramach realizowanych przedsięwzięć mogą być także sfinansowane: 

wymiana elementów budowlanych zawierających azbest na bezazbestowe 

(demontaż, transport i unieszkodliwianie), 

 

usuwanie materiałów azbestowych z budynków, np. płyty elewacyjne, materiały 

izolacyjne (demontaż, transport, unieszkodliwienie), 

Okres realizacji zadania: do 6 miesięcy - liczony od daty postawienia przez bank kredytu do 

dyspozycji kredytobiorcy. 

Koszty kwalifikowane do finansowania ze środków kredytu: 

 

 

 

zakup materiałów i urządzeń związanych z termomodernizacją budynków, 

roboty budowlano-montażowe związane z termomodernizacją budynków, 

demontaż, transport i unieszkodliwianie elementów i materiałów budowlanych 

zawierających azbest, wraz z kosztami wymiany na elementy i materiały 

bezazbestowe. 

Koszty niepodlegające finansowaniu ze środków kredytu, lecz mogące stanowić udział 

własny kredytobiorcy: 

 

 

 

opracowania audytu energetycznego, 

opracowania dokumentacji projektowej, 

obsługi geodezyjnej, 



 

nadzorów budowlanych, 

Kwota kredytu nie jest wyższa niż: 100.000 zł dla osób fizycznych, 300.000 zł dla wspólnot 

mieszkaniowych oraz osób fizycznych wykonujących termomodernizacje budynków 

wielorodzinnych, 500.000 zł dla pozostałych kredytobiorców, nie wyższa niż 80% kosztów 

realizowanej inwestycji (sumy „Kosztów kwalifikowanych do finansowania ze środków 

kredytu” oraz „Kosztów nie podlegających finansowaniu, ze środków kredytu lecz mogących 

stanowić udział własny kredytobiorcy”) lecz nie wyższa niż wysokość „Kosztów 

kwalifikowanych do finansowania ze środków kredytu”. 

• czysta produkcja 

Kredytobiorcami mogą być przedsiębiorcy. Przedmiot kredytowania to: 

 

 

 

 

 

zmiana technologii (zmiany procesu, zmiany urządzeń, maszyn, instalacji), 

modernizacja technologii (częściowa zmiana procesu), 

automatyzacja procesu (zmiany parametrów procesu, operacji), 

zmiana surowca (zastąpienie surowca, oczyszczanie surowca), 

zmiana produktu (zastąpienie produktu, zmiany w składzie produktu). 

Koszty niepodlegające finansowaniu ze środków kredytu, lecz mogące stanowić udział 

własny kredytobiorcy to: 

 

 

 

opracowania dokumentacji projektowej, 

obsługi geodezyjnej, 

nadzorów budowlanych. 

Warunkiem udzielenia kredytu jest uzyskanie zgody Funduszu, uzależnione od skali 

planowanego efektu ekologicznego. 

Kwota kredytu: nie wyższa niż 3.500.000 zł, nie wyższa niż 80% kosztów realizowanej 

inwestycji (sumy „Kosztów kwalifikowanych do finansowania ze środków kredytu” oraz 

„Kosztów nie podlegających finansowaniu, ze środków kredytu lecz mogących stanowić 

udział własny kredytobiorcy”) lecz nie wyższa niż wysokość „Kosztów kwalifikowanych do 

finansowania ze środków kredytu” 

Oprocentowanie kredytu: 

 

 

zmienne w wysokości równej 1,3 stopy redyskonta weksli NBP (określonej przez 

Radę Polityki Pieniężnej i ogłaszanej obwieszczeniem Prezesa Narodowego Banku 

Polskiego), 

w okresie kredytowania dopłata ze środków Funduszu do oprocentowania wynosząca 

0,65 stopy redyskonta weksli NBP. 

Bank Ochrony Środowiska 

Szczególną rolę na rynku kredytów na inwestycje proekologiczne odgrywa Bank Ochrony 

Środowiska, który oferuje najwięcej środków finansowych w formie preferencyjnych 

kredytów. Bank współpracuje z instytucjami zajmującymi się finansowaniem ochrony 



środowiska, m.in. z NFOŚiGW i WFOŚiGW. W banku istnieje możliwość ubiegania się m.in. 

o kredyt na inwestycje z zakresu ograniczenia emisji spalin, termomodernizacji, budowy 

i modernizacji urządzeń grzewczych zasilanych gazem lub olejem w wiejskich obiektach 

użyteczności publicznej oraz na zakup lub montaż urządzeń i wyrobów służących ochronie 

środowiska. 

Ważne miejsce na rynku kredytów ekologicznych zajmują także międzynarodowe instytucje 

finansowe, a w szczególności Bank Światowy i Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju. 

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 

Oś priorytetowa X: Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku 

Główny cel osi priorytetowej 

Poprawa bezpieczeństwa energetycznego państwa w zakresie oddziaływania sektora 

energetyki na środowisko. 

Cele szczegółowe osi priorytetowej: 

Podwyższenie sprawności wytwarzania, przesyłania, dystrybucji i użytkowania 

energii, 

Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, w tym biopaliw. 

Rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii obejmuje zespół działań zmierzających 

do wzrostu produkcji energii elektrycznej i ciepła pochodzących z odnawialnych zasobów 

energii. Rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii prowadzony będzie poprzez 

realizację inwestycji w zakresie budowy lub modernizacji jednostek wytwarzania: 

energii elektrycznej wykorzystujących biomasę, biogaz, energię wiatru oraz wody, 

ciepła przy wykorzystaniu biomasy oraz energii geotermalnej i słonecznej, 

energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu z odnawialnych źródeł energii, 

biodiesla i innych biopaliw, wyłączając produkty rolnicze określone w załączniku I do 

Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. 

Głównymi beneficjentami w ramach osi priorytetowej mogą być: przedsiębiorstwa, jednostki 

samorządu terytorialnego oraz ich związki, jednostki administracji rządowej, państwowe 

szkoły wyższe, kościoły i związki wyznaniowe, organizacje pozarządowe, stowarzyszenia 

i inne instytucje publiczne. 

Oś priorytetowa XI: Bezpieczeństwo energetyczne 

Główny cel osi priorytetowej 

Poprawa bezpieczeństwa energetycznego państwa poprzez tworzenie nowych zdolności 

przesyłowych i transportowych energii elektrycznej, gazu ziemnego i ropy naftowej oraz 

rozbudowę podziemnych magazynów gazu ziemnego, a także poprzez zapewnienie 

dostępności sieci gazowej na terenach niezgazyfikowanych i modernizację istniejących sieci 

dystrybucji. 

Cele szczegółowe osi priorytetowej: 

rozwój systemów przesyłowych energii elektrycznej, gazu ziemnego i ropy naftowej 

oraz budowa i rozbudowa magazynów gazu ziemnego, 

budowa systemów dystrybucji gazu ziemnego na terenach niezgazyfikowanych 

i modernizacja istniejących sieci dystrybucji. 



Głównymi beneficjentami w ramach osi priorytetowej będą mogli być przede wszystkim: 

przedsiębiorcy, w tym przedsiębiorstwa obrotu oraz operatorzy systemów przesyłowych 

i dystrybucyjnych energii elektrycznej, gazu ziemnego i ropy naftowej. 

Program LIFE+ 

Program LIFE+ jest instrumentem finansowym wspierającym politykę ochrony środowiska 

Wspólnoty Europejskiej, który będzie realizowany w latach 2007 - 2013. Stanowi kontynuację 

programu LIFE, realizowanego w latach 1992 - 2006. Celem programu LIFE+ jest 

finansowanie projektów związanych z wdrażaniem, aktualizacją oraz rozwojem wspólnotowej 

polityki i prawodawstwa w dziedzinie środowiska, a tym samym wspieranie zrównoważonego 

rozwoju państw UE. 

LIFE+ składa się z trzech komponentów: 

1) „LIFE+ przyroda i różnorodność biologiczna” 

2) „LIFE+ polityka i zarządzanie w zakresie środowiska” 

3) „LIFE+ informacja i komunikacja” 

preferowane są projekty o wartości 1-5 mln euro, 

dofinansowanie 50%, a jeżeli projekt będzie przynosił zyski to tylko 30%. 

W ramach LIFE+ mogą być finansowane m.in. następujące działania, jeśli spełniają kryteria 

kwalifikacyjne: 

a) działania operacyjne organizacji pozarządowych zaangażowanych w ochronę i poprawę 

jakości środowiska na poziomie europejskim oraz w tworzenie i wdrażanie ustawodawstwa 

i polityki ochrony środowiska Unii Europejskiej, 

b) tworzenie i utrzymywanie sieci, baz danych i systemów komputerowych związanych 

bezpośrednio z wdrażaniem ustawodawstwa i polityki ochrony środowiska UE, 

w szczególności gdy działania te poprawiają publiczny dostęp do informacji o środowisku, 

c) analizy, badania, modelowanie i tworzenie scenariuszy. 

6 Informacje i dokumenty wykorzystane do 

dokumentowania i kontroli realizacji Programu 

Realizacja Programu ochrony powietrza musi być monitorowana i dokumentowana poprzez 

wykorzystanie odpowiednich informacji i dokumentów przez wszystkie organy biorące udział 

w Programie. Narzędziami służącymi monitorowaniu realizacji Programu ochrony powietrza 

są: 

1. Baza danych Katastru Emisji. 

2. Tabele z wypełnionymi wartościami wskaźników oceny realizacji Programu ochrony 


3. Przeprowadzona okresowo (np. co 3-5 lat) aktualizacja Programu ochrony powietrza 

oraz dodatkowo: 

4. Raporty monitorujące realizację Programu ochrony powietrza. 

5. Raport WIOŚ: „Ocena jakości powietrza województwa lubelskiego”, 



6. Plany, programy, przedsięwzięcia mające wpływ na ograniczenie emisji pyłu 

zawieszonego PM10 pochodzącego z sektora komunalno-bytowego oraz ze źródeł 

komunikacyjnych, 

7. Uchwały dotyczące miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wraz ze 

zmianami, 

8. Decyzje uwzględniające planowane przedsięwzięcia wynikające z kierunków działań 

określonych w tabeli „Działania naprawcze – wariant podstawowy (WP) w rozbiciu na 

okresy realizacji zadań”, 

9. Decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w tym decyzje 

o lokalizacji inwestycji celu publicznego i decyzje o warunkach zabudowy, 

10. Pozwolenia na budowę, rozbiórkę obiektu budowlanego, 

11. Pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, 

12. Zgłoszenia instalacji, z których emisja nie wymaga pozwolenia na wprowadzanie 

gazów lub pyłów do powietrza, 

13. Decyzje zobowiązujące do prowadzenia pomiarów emisji z instalacji, 

14. Decyzje wydane w drodze postępowania kompensacyjnego, o którym mowa w art. 

227 - 229 ustawy Prawo ochrony środowiska, 

15. Stanowiska i opinie w sprawie przewidywanych efektów ekologicznych przedsięwzięć 

finansowych z funduszy pomocowych, w tym ochrony środowiska i gospodarki 

wodnej oraz finansowanych ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony 

Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie realizujących cele i kierunki Programu. 

7 Podstawy prawne 

Ustawa 

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25 

poz. 150 z późn. zm. 8 ). 

Konwencje, polityki i programy 

1) Konwencja genewska z 1979 r. o transgranicznym zanieczyszczaniu powietrza na 

dalekie odległości. 

2) Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu i Protokół 

z Kioto. 

3) VI Program działań środowiskowych i inne programy Unii Europejskiej. 

4) Polityka klimatyczna Polski (konwencja klimatyczna). 

5) Krajowa strategia ograniczania emisji metali ciężkich. 

Dyrektywy i decyzje Unii Europejskiej 

1) Dyrektywa Rady 96/62/WE z dnia 27 września 1996 roku w sprawie oceny 

i zarządzania jakością otaczającego powietrza. 

2) Dyrektywa Rady 96/61/WE z dnia 24 września 1996 r. dotycząca zintegrowanego 

zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (IPPC) 9 . 

8 Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2008 r. Nr 111, poz. 708, Nr 138, poz. 865 

i Nr 154, poz. 958 

9 obecnie obowiązuje Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/1/WE z dnia 15 stycznia 2008 r. dotycząca 

zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (IPPC) 



3) Dyrektywa Rady 1999/30/WE z dnia 22 kwietnia 1999 r. odnosząca się do wartości 

dopuszczalnych dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i tlenków azotu, oraz pyłu i 

ołowiu w otaczającym powietrzu i Decyzja Komisji (2001/744/WE) z 17 października 

2001 r. zmieniająca Załącznik V do tej dyrektywy. 

4) Dyrektywa Rady 84/360/EWG z dnia 28 czerwca 1984 r. w sprawie zwalczania 

zanieczyszczeń powietrza z zakładów przemysłowych. 10 

5) Dyrektywa 2001/80/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 

2001 r. w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza 

z dużych obiektów energetycznego spalania. 


2001 r. w sprawie krajowych poziomów emisji dla niektórych rodzajów 

zanieczyszczeń powietrza. 

7) Dyrektywa Rady 70/220/EWG dnia 20 marca 1970 r. w sprawie zbliżenia 

ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do działań, jakie mają być 

podjęte w celu ograniczenia zanieczyszczania powietrza przez spaliny z silników 

o zapłonie iskrowym pojazdów silnikowych 

8) Dyrektywa 2000/76/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 4 grudnia 2000 r. 

w sprawie spalania odpadów. 

9) Dyrektywa 98/70/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 1998 

r. odnosząca się do jakości benzyny i olejów napędowych oraz zmieniająca 

dyrektywę Rady 93/12/EWG. 


1998 r. odnosząca się do środków mających zapobiegać zanieczyszczeniu powietrza 

przez emisje z pojazdów silnikowych i zmieniająca dyrektywę Rady 70/220/EWG. 

11) Dyrektywa 2004/107/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2004 r. 

w sprawie arsenu, kadmu, rtęci, niklu i wielopierścieniowych węglowodorów 

aromatycznych w otaczającym powietrzu. 

Rozporządzenia 

1) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 roku w sprawie poziomu 

niektórych substancji w powietrzu - Dz. U. 47, poz. 281 11 . 

2) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny 

poziomów substancji w powietrzu - Dz. U. Nr 87, poz. 798. 

3) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 lipca 2002 r. w sprawie szczegółowych 

wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza - Dz. U. Nr 115, 

poz. 1003 12 . 

4) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie standardów 

emisyjnych z instalacji - Dz. U. Nr 260, poz. 2181, z późn. zm. 

10 zakończenie ważności 17 lutego 2008 roku 

11 Rozporządzenia z 6 czerwca 2002 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych 

poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji 

(Dz. U. Nr 87, poz. 796) - uchylono 

12 Uchylony, od 21 marca 2008 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lutego 2008 r. w sprawie 

szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza (Dz. U. z 2008 r. Nr 38, poz. 221) 



8 SPIS RYSUNKÓW 

Rysunek 1. Lokalizacja miasta Zamościa na tle podziału administracyjnego województwa 

lubelskiego (źródło: www.gminy.pl) ....................................................................................... 7 

9 SPIS TABEL 

Tabela 1. Charakterystyka strefy (źródło: „Ocena jakości powietrza za rok 2005”, WIOŚ) ..... 8 

Tabela 2. Wynikowe klasy strefy - powiat grodzki Zamość - dla poszczególnych 

zanieczyszczeń oraz klasa ogólna dla strefy z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w 

celu ochrony zdrowia (źródło: „Ocena jakości powietrza za rok 2005”, WIOŚ) ...................... 8 

Tabela 3. Podsumowanie wyników pomiarów stężeń pyłu PM10 w 2005 r. na stacjach 

pomiarowych zlokalizowanych przy: ul. Peowiaków i ul. Hrubieszowskiej w Zamościu. ......... 9 

Tabela 4. Wartości progowe do klasyfikacji stref dla terenu kraju – ochrona zdrowia ...........11 

Tabela 5. Źródła emisji i emitory ...........................................................................................12 

Tabela 6. Wielkość emisji pyłu PM10 w Zamościu ................................................................13 

Tabela 7. Udziały grup źródeł w imisji pyłu PM10 na terenie Zamościa. ...............................15 

Tabela 8. Udział korzystania i powszechnego korzystania ze środowiska w imisji pyłu PM10 

na terenie Zamościa. ............................................................................................................15 

Tabela 9. Zestawienie parametrów kotłów i paliw dla indywidualnych gospodarstw domowych 

.............................................................................................................................................18 

Tabela 10. Działania naprawcze – wariant podstawowy (WP) ..............................................23 

Tabela 11. Działania naprawcze – wariant alternatywny (WA) ..............................................26 

Tabela 12. Działania naprawcze – wariant podstawowy (WP) - w rozbiciu na okresy realizacji 

zadań. ..................................................................................................................................29 

Tabela 13. Wskaźnik wysokości oprocentowania pożyczek w stosunku rocznym w 

odniesieniu do s.r.w. .............................................................................................................31 

10 SPIS WYKRESÓW 

Wykres 1. Emisja pyłu ogółem z zakładów szczególnie uciążliwych na terenie Zamościa 

(źródło: GUS). ......................................................................................................................13 

Wykres 2. Udziały procentowe poszczególnych rodzajów emisji w sumarycznej emisji na 

terenie miasta Zamościa w 2005 roku. .................................................................................14 

Wykres 3.Udziały emisji pochodzącej z korzystania ze środowiska i powszechnego 

korzystania ze środowiska w sumarycznej emisji na terenie miasta Zamościa w 2005 roku. 14 

Wykres 4. Udziały poszczególnych grup źródeł w stężeniach imisyjnych pyłu PM10 na 

terenie Zamościa w 2005 roku. .............................................................................................15 

Wykres 5. Udziały poszczególnych grup źródeł w stężeniach imisyjnych pyłu PM10 w 

obszarze przekroczeń w Zamościu - 2005 rok. .....................................................................16 


Program ochrony powietrza dla miasta Zamościa - OGRANICZENIA I OBOWIĄZKI 





oraz 



i 



Opracowanie: 












weryfikacja: 





Spis treści: 

1. Organy administracji, które przekazują Marszałkowi Województwa informacje 

o wydanych decyzjach, aby zrealizować cele Programu ochrony powietrza oraz 

organy administracji, które kontrolują realizację Programu ochrony powietrza .......4 

2. Monitorowanie realizacji Programu ...............................................................................9 



1. Organy administracji, które przekazują 

Marszałkowi Województwa informacje o wydanych 

decyzjach, aby zrealizować cele Programu 

ochrony powietrza oraz organy administracji, 

które kontrolują realizację Programu ochrony 

powietrza 

Wykonanie Programu ochrony powietrza wymaga współpracy wielu stron oraz możliwości 

bieżącej oceny realizacji Programu. 

W tym celu należy ściśle określić zakres kompetencji dla poszczególnych organów 

administracji lub instytucji. Organy administracji związane z Programem ochrony powietrza 

i ich zadania przedstawiono w tabeli 1. 

Przed nowelizacją ustawy - Prawo ochrony środowiska 1 przez ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. 

o zmianie niektórych ustaw w związku ze zmianami w podziale zadań i kompetencji 

administracji terenowej (Dz. U. Nr 175, poz. 1462, z późn. zm.) Wojewoda po zasięgnięciu 

opinii Prezydenta Miasta wydawał stosowne rozporządzenie określające Program ochrony 

powietrza dla strefy. W związku z ww. nowelizacją obowiązki przypisane Wojewodzie 

w zakresie Programów ochrony powietrza od 1 stycznia 2008 r. przeszły na Marszałka 

Województwa, z tym że Program ochrony powietrza określa Sejmik Województwa w drodze 

uchwały. 

Uchwała ma charakter informacyjno – zobowiązaniowy w stosunku do podległych 

Marszałkowi Województwa organów administracji samorządowej, jednostek terytorialnych 

oraz podmiotów gospodarczych w zakresie działań proekologicznych wynikających 

z Programu ochrony powietrza. 

Istotnym elementem umożliwiającym realizację postanowień Programu ochrony powietrza 

jest przeniesienie podstawowych założeń i kierunków działania do wszystkich strategicznych 

dokumentów i polityk województwa. 

Odzwierciedlenie tych założeń i kierunków w innych istotnych dla województwa i strefy 

dokumentach, pozwoli na efektywne i sprawne współdziałanie odpowiedzialnych za jego 

realizacje jednostek organizacyjnych oraz planowe i zachowawcze realizowanie przyszłych 

inwestycji. 

1 Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, Nr 111, poz. 708, Nr 138, poz. 865 i Nr 154, poz. 958 



Tabela 1. Organy administracji i ich obowiązki 

Organ administracji/inne 

instytucje 

Przepływ informacji do Marszałka Województwa 

Programy/akty prawa 

miejscowego/decyzje 

administracyjne 

Bezpośrednia 

kontrola 

Program ochrony 


Prezydent Miasta Zamościa 


organizacyjnego dla realizacji 

działań naprawczych (schemat 

poniżej) 

Przekazanie razem z opinią o Programie ochrony 

powietrza projektu zmian organizacyjnych związanych 

z realizacją działań naprawczych. Zapis w 

rozporządzeniu Wojewody (od 2008 r. uchwale 

Sejmiku Województwa) o przekazaniu projektu zmian 

organizacyjnych. 

Uchwała Sejmiku 

Województwa od 1.01.2008 r. 

Raport z wdrożenia zmian organizacyjnych przekazany 

w terminie miesiąca od ogłoszenia (uchwalenia od 

2008 r.) Programu ochrony powietrza. 

Zarządzenie Prezydenta Miasta 

Baza emisji - niska 

emisja 


Realizacja Programu ochrony 


Roczny raport zawierający sprawozdanie z realizacji 

Programu ochrony powietrza 

od 1.01.2008 roku uchwała 

w sprawie Programu ochrony 


Baza emisji - 

emisja punktowa 


Roczny raport o: wydawanych pozwoleniach 

zintegrowanych, pozwoleniach dla instalacji na 

wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, 

decyzjach zobowiązujących do pomiarów emisji, 

przyjmowanych zgłoszeniach instalacji, z których 

emisja nie wymaga pozwolenia, mogących 

negatywnie oddziaływać na środowisko 

Wytyczne w uchwale w sprawie 


Baza emisji - 

emisja punktowa 

WIOŚ 

Przekazywanie informacji o nakładanych decyzjach o 

wymierzeniu kar dla podmiotów gospodarczych za 

przekroczenia dopuszczalnych wielkości emisji pyłu, 

tj. substancji objętej Programem ochrony powietrza. 



Zgodnie z 

uprawnieniami 

ustawowymi 



Organ administracji/inne 

instytucje 

Przepływ informacji do Marszałka Województwa 

Programy/akty prawa 

miejscowego/decyzje 

administracyjne 

Bezpośrednia 

kontrola 

Baza emisji - 

emisja liniowa 


Roczny raport o zmianach w zakresie układu 

komunikacyjnego na terenie miasta w ramach 

aktualizowanej bazy danych o emisji. 



Baza emisji 

Raport z realizacji 

Programu ochrony 


Marszałek Województwa 

(od 1.01.2008) 

Monitoring realizacji Programu 

ochrony powietrza poprzez 

prowadzenie i aktualizację bazy 

emisji zgodnie z procedurami 

załączonymi do Programu 

ochrony powietrza. 


Raport roczny z realizacji harmonogramu działań 

naprawczych Programu ochrony powietrza 

Procedury będące 

załącznikiem do uchwały 

Sejmiku Województwa 

Uchwała w sprawie Programu 

ochrony powietrza 

Marszałek 

Województwa 

Raporty z realizacji 

Programu ochrony 



(od 1.01.2008 roku) 

Wykonanie okresowej analizy 

przebiegu realizacji Programu 

ochrony powietrza co 3 lata. 

Przekazanie Ministrowi 

Środowiska sprawozdania z 

realizacji Programu ochrony 


Prawo ochrony środowiska 

art.94 ust.2a 

Minister Środowiska 

Ocena skutków 

podjętych działań 

WIOŚ 

Coroczny raport: Ocena jakości powietrza w 

województwie lubelskim 

Prawo ochrony środowiska 

WIOŚ: monitoring 

jakości powietrza 



Proponuje się powołanie operatora Programu ochrony powietrza, co umożliwi nawiązanie 

efektywnej współpracy z zainteresowanymi stronami i koordynację prac w ramach realizacji 

Programu. W tym celu należy przewidzieć odpowiednie fundusze i stworzyć etaty pracy 

(szacuje się, że dla miasta wystarczy 1 dodatkowy etat). Operator miałby za zadanie: 

stworzyć szczegółowy harmonogram realizacji Programu ochrony powietrza dla miasta 

Zamościa, 

zaplanować i znaleźć fundusze potrzebne na realizację Programu, 

nawiązać współpracę z instytucjami i podmiotami gospodarczymi w celu efektywnego 

realizowania założeń Programu opierając się na wzajemnej współpracy z tymi 

jednostkami, 

przydzielić odpowiednie zadania poszczególnym wydziałom w Urzędzie Miasta w celu 

uzyskiwania pełnego kompletu danych niezbędnych do realizacji wyznaczonych zadań, 

a także w celu przedstawiania raportów okresowych Marszałkowi Województwa, 

kontrolować przepływ dokumentów i raportów pomiędzy poszczególnymi jednostkami, 

współpracować z odpowiednimi jednostkami w zakresie inicjowania i organizowania 

akcji związanych z edukacją ekologiczną mającą na celu wykształcanie właściwych 

zachowań społeczeństwa, 

umożliwić rozpowszechnianie informacji o podstawowych wymaganiach i założeniach 

Programu ochrony powietrza, 

realizować inne założenia wprowadzone uchwałą Sejmiku Województwa. 

Poniżej przedstawiono proponowany schemat organizacyjny realizacji Programu ochrony 




Baza danych o emisji 


(od 1.01.2008) 

Program ochrony powietrza 

Uchwała Sejmiku Województwa 

Działanie naprawcze: 

Program ochrony powietrza 

URZĄD MIASTA ZAMOŚCIA 


Operator programu 

- dane aktualizujące bazę danych 

o emisji 

- raporty z realizacji działań 

naprawczych, 

Schemat 1. Proponowany schemat organizacyjny realizacji Programu ochrony powietrza. 



2. Monitorowanie realizacji Programu 

Projekt metod monitorowania skuteczności realizacji działań naprawczych 

Baza danych Miejskiego Katastru Emisji 

Obserwacja i ocena stanu środowiska oraz kontrola przestrzegania prawa ochrony 

środowiska są podstawowymi i niezbędnymi sposobami monitorowania skuteczności 

podejmowanych działań naprawczych Programu ochrony powietrza. 

Do monitorowania skuteczności realizacji działań naprawczych zostanie wykorzystany 

Kataster Emisji tj. elektroniczna baza informacji o emisji punktowej, liniowej 

i powierzchniowej okresowo raz do roku przekazywana z Urzędu Miasta do Urzędu 

Marszałkowskiego odpowiedzialnego za monitorowanie realizacji Programu ochrony 

powietrza. W tym celu wykorzystać należy bazę danych o emisji wykonaną na potrzeby 

realizacji niniejszego Programu w ramach przeprowadzonej inwentaryzacji. 

Umożliwia ona elektroniczne gromadzenie i analizę informacji o emisji punktowej, liniowej 

i powierzchniowej dla strefy, dla której został opracowany Program ochrony powietrza 

(z możliwością rozbudowy w przyszłości o kolejne strefy). Baza emisji pozwala na 

wizualizację wielkości emisji dla każdej ze stref. 

Baza danych o emisji zawiera takie dane jak: 

‣ rodzaj emitowanej substancji, 

‣ informacje o położeniu emitorów zlokalizowanych w obrębie strefy wraz z informacją 

o wielkości emisji w Mg/rok dla każdego emitora, 

‣ dane o parametrach emitorów, 

‣ dane określające wielkość emisji liniowej ze źródeł komunikacyjnych, 

‣ dane określające wielkość emisji powierzchniowej ze źródeł w danej strefie. 

Część danych zawartych w bazie wymaga okresowej aktualizacji, zgodnie ze zmieniającymi 

się danymi rzeczywistymi, takimi jak: 

‣ wielkość emisji rocznej, 

‣ dane o parametrach zmienionych emitorów oraz dodaniu nowych, 

‣ dane o wielkości emisji liniowej i powierzchniowej dla danego roku. 

Monitorowanie skuteczności realizacji działań naprawczych powinno opierać się 

o dokumenty wymienione w punkcie dotyczącym informacji i dokumentów wykorzystanych 

do dokumentowania i kontroli realizacji Programu oraz uwzględniać wskaźniki oceny 

realizacji Programu ochrony powietrza. 



Tabele wskaźników oceny realizacji Programu ochrony powietrza 

Wskaźniki oceny realizacji Programu ochrony powietrza pozwalają na jednolitą, 

w odniesieniu do analizowanej strefy, ocenę postępu przy realizacji każdego z zadań 

Programu. 

Zaproponowane wskaźniki: 

‣ są łatwe w interpretacji i proste w konstrukcji, 

‣ stwarzają podstawę do porównań realizacji Programu pomiędzy strefami, 

‣ posiadają wartość docelową, stanowiącą dla użytkowników bazę do oceny postępu 

realizacji Programu, 

Monitorowane wartości zaproponowanych wskaźników muszą się opierać na danych 

rzeczywistych. 

Monitorowane wskaźniki skupiają się na aspektach emisyjnych, na które wpływ (pośredni lub 

bezpośredni) mają organy administracyjne, jednakże na jakość powietrza wyrażoną 

w wartości stężenia pyłu PM10 wpływ mają również warunki meteorologiczne oraz inne 

parametry takie jak: ukształtowanie terenu czy charakter zabudowy. Na schemacie 2 

przedstawiono zależności pomiędzy parametrami wpływającymi na jakość powietrza 

w Zamościu oraz zaproponowane wskaźniki oceny realizacji Programu ochrony powietrza. 

Zaproponowane w tabeli 2 wskaźniki oceny realizacji Programu ochrony powietrza 

wykorzystują dane gromadzone przez organy realizujące Program. 



Schemat 2. Zależności pomiędzy parametrami wpływającymi na jakość powietrza w mieście Zamościu 

oraz propozycja wskaźników oceny realizacji Programu ochrony powietrza. 

1. Stężenie średnioroczne pyłu zaw. PM10 

2. Ilość przekroczeń stężenia dopuszczalnego 24-godz. pyłu zaw. PM10 

Dane meteorologiczne: 

Wielkość emisji pyłu PM10: 

temperatura powietrza 

kierunek wiatru 

prędkość wiatru 

ilość opadów 

atmosferycznych 

inne… 

Inne parametry: 

ukształtowanie terenu 

charakter zabudowy miasta 

stan techniczny budynków 

stan techniczny 

urządzeń/instalacji 

stan techniczny ulic/dróg 

ze źródeł powierzchniowych 

ze źródeł punktowych 

ze źródeł liniowych 

świadomość ekologiczna 

społeczeństwa 

inne… 

wpływ 

zależność 



Tabela 2. Monitorowanie realizacji Programu ochrony powietrza (projekt) 

Cześć I – w zakresie emisji powierzchniowej 

Wskaźnik 

monitorowania 

Jednostka 

Monitorowanie realizacji Programu ochrony powietrza (projekt) 

Poszczególne lata raportowania realizacji Programu ochrony powietrza 

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 

Wartość 

docelowa 


za realizację 

Powierzchnia 

użytkowa lokali*, 

w których uzyskano 

zmniejszenie 

zapotrzebowania 

na ciepło poprzez 

termomodernizację, 

w tym na 

obszarach dzielnic: 

[m 2 ] 3 300 

Urząd Miasta 

w Zamościu 

Nowe Miasto [m 2 ] 

Promyk [m 2 ] 

Powiatowa [m 2 ] 

Św. Piątka [m 2 ] 

Wartość uzyskana 

w stosunku do 

wartości 

docelowej 

[%] 100 



Wskaźnik 

monitorowania 

Jednostka 


2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 

Wartość 

docelowa 



Powierzchnia 

użytkowa lokali, 

w których 

zastąpiono paliwo 

stałe gazowym, w 

tym na obszarach 

dzielnic: 

[m 2 ] 42 450 

Urząd Miasta 

w Zamościu 


Promyk [m 2 ] 




w stosunku do 

wartości 

docelowej 

[%] 100 

Powierzchnia 


w których 


stałe olejowym, w 

tym na obszarach 

dzielnicach: 

[m 2 ] 2 600 

Urząd Miasta 

w Zamościu 


Promyk [m 2 ] 





Wskaźnik 

monitorowania 

Jednostka 


2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 

Wartość 

docelowa 




w stosunku do 

wartości 

docelowej 

[%] 100 

Powierzchnia 


w których 


stałe ogrzewaniem 

elektrycznym, 

w tym na 


[m 2 ] 1 300 

Urząd Miasta 

w Zamościu 


Promyk [m 2 ] 




w stosunku do 

wartości 

docelowej 

[%] 100 



Wskaźnik 

monitorowania 

Jednostka 


2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 

Wartość 

docelowa 



Powierzchnia 


w których 

wykorzystano 

alternatywne źródła 

energii, np. 

w postaci 

kolektorów 

słonecznych lub 

pomp ciepła jako 

uzupełniające 

źródła 

pozyskiwania 


w tym na 


[m 2 ] 650 

Urząd Miasta 

w Zamościu 


Promyk [m 2 ] 




w stosunku do 

wartości 

docelowej 

[%] 100 

* dotyczy tylko lokali, w których wykorzystuje się źródła ciepła na paliwa stałe 



Cześć II – w zakresie emisji punktowej 

Wskaźnik 

monitorowania 

Emisja pyłu PM10 na 

jednostkę uzyskanego 

ciepła - ilość kg PM10 

na 1 GJ ze źródeł 

punktowych: 

Jednostka 


2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 

Wartość 

docelowa 



Urząd Miasta 

w Zamościu 

PEC Zamość 

kg/GJ 

na 

poziomie 

roku 2005 

Urząd Miasta 

w Zamościu 

Ciepłownia Szopinek 

kg/GJ 

na 

poziomie 

roku 2005 

Urząd Miasta 

w Zamościu 

Przeprowadzone 

działania 

kompensacyjne 

w obszarze przekroczeń 

w zakresie emisji pyłu 

PM10: 

Urząd Miasta 

w Zamościu 

Nowe 

Miasto 

ilość 

efekt* 

[szt.] 

[Mg] 

os. Promyk 

os. 

Powiatowe 

ilość 

efekt 

ilość 

efekt 

[szt.] 

[Mg] 

[szt.] 

[Mg] 

Urząd Miasta 

w Zamościu 

os. Św. 

Piątek 

ilość 

efekt 

[szt.] 

[Mg] 



Wskaźnik 

monitorowania 

Jednostka 


2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 

Wartość 

docelowa 



Sumaryczna wielkość 

dopuszczalnej emisji 

pyłu PM10 (wg 

wydanych pozwoleń) 

Mg 

Urząd Miasta 

w Zamościu 

Sumaryczna wielkość 

planowanej emisji pyłu 

PM10 (wg uzyskanych 

zgłoszeń) 

Mg 

Urząd Miasta 

w Zamościu 

* Efekt ekologiczny działania kompensacyjnego w zakresie pyłu PM10 



Cześć III – w zakresie emisji liniowej 

Wskaźnik 

monitorowania 

Jednostka 


2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 

Wartość 

docelowa 



Ilość 

przeprowadzonych 

prac mokrego 

czyszczenia ulic i 

odcinków dróg: 

ilość/rok 

Ilość pojazdów 

niespełniających 

norm emisji EURO 3 

Ilość pojazdów 

niespełniających 

norm emisji EURO 4 

ilość 12 

ilość 12 

ilość 12 

ilość 12 

ilość 12 

ilość 12 

ilość 12 

ilość 12 

[%] 10 

[%] 10 

Urząd Miasta 

w Zamościu 

Urząd Miasta 

w Zamościu 



Cześć IV – w pozostałym zakresie 

Wskaźnik monitorowania 

Przeprowadzenie akcji 

promocyjnych i edukacyjnych – 

ilość 

Jednostka 

ilość 


2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 

Wartość 

docelowa 

Minimum 

raz w 

roku 



Aktualizacja 

katastru emisji w 

zakresie emisji 

punktowej 

0/1* 1 

Wdrożenie 

katastru emisji 

(elektronicznej 

bazy danych o 

emisji) 

Aktualizacja 



liniowej 

Aktualizacja 



powierzchniowej 

0/1* 1 

0/1* 1 

Urząd Miasta 

w Zamościu 

Przekazanie baz 

danych o emisji 

do Urzędu 

Marszałkowskiego 

0/1* 1 

* w przypadku wykonania -1 



Aktualizacja Programu ochrony powietrza 

Monitoring skuteczności realizacji działań naprawczych powinien być poparty modelowaniem 

(np. co 3-5 lat) matematycznym jako metodą wspomagającą i uzupełniającą techniki 

pomiarowe. 

Monitoring skuteczności realizacji działań naprawczych powinien umożliwiać podejmowanie 

ewentualnych działań korygujących. 


Program ochrony powietrza dla miasta Zamościa - UZASADNIENIE 

PROJEKT 





oraz 



i 



Opracowanie: 












Weryfikacja: 





Spis treści: 

1 Charakterystyka obszaru objętego Programem ochrony powietrza ...........................5 

1.1 Położenie i ogólna charakterystyka miasta Zamościa ..............................................5 

1.2 Topografia i sposób użytkowania terenu ..................................................................6 

1.3 Warunki klimatyczne i parametry meteorologiczne wpływające na jakość powietrza i 

wyniki modelowania ............................................................................................................9 

1.4 Dane demograficzne i ich wpływ na jakość powietrza ............................................ 12 

1.5 Wpływ planów zagospodarowania przestrzennego obszaru na aspekty związane z 

jakością powietrza ............................................................................................................ 13 

1.6 Obiekty i obszary chronione ................................................................................... 16 

1.7 Inne powiązane z jakością powietrza problemy społeczno-gospodarcze w obszarze 

16 

2 Charakterystyka techniczna i ekologiczna instalacji, urządzeń i rodzajów 

powszechnego korzystania ze środowiska, które mają największy wpływ na 

poziomy substancji w powietrzu, sposoby zmniejszenia ich szkodliwego działania 

....................................................................................................................................... 18 

2.1 Charakterystyka techniczno-ekologiczna punktowych źródeł emisji ....................... 19 

2.2 Charakterystyka techniczno-ekologiczna powierzchniowych źródeł emisji ............. 21 

2.3 Charakterystyka techniczno-ekologiczna źródeł liniowych ..................................... 22 

3 Bilanse zanieczyszczeń pochodzących od podmiotów korzystających ze 

środowiska, z powszechnego korzystania ze środowiska i napływów, które mają 

wpływ na poziomy substancji w powietrzu................................................................. 24 

3.1 Inwentaryzacja emisji ze źródeł punktowych .......................................................... 24 

3.2 Inwentaryzacja emisji ze źródeł powierzchniowych ................................................ 26 

3.3 Inwentaryzacja emisji ze źródeł liniowych .............................................................. 29 

3.4 Bilanse zanieczyszczeń pochodzących z poszczególnych źródeł .......................... 33 

3.5 Emisja napływowa ................................................................................................. 35 

4 Analizy stanu zanieczyszczenia powietrza ................................................................. 35 

4.1 Czynniki powodujące przekroczenia, z uwzględnieniem przemian fizykochemicznych 

substancji w powietrzu ................................................................................ 35 

4.2 Wyniki pomiarów jakości powietrza ........................................................................ 36 

4.3 Opis modelu obliczeniowego ................................................................................. 41 

4.4 Weryfikacja modelu ................................................................................................ 44 

4.5 Obliczenia i analiza stanu zanieczyszczenia powietrza na terenie miasta Zamościa 

w roku bazowym - 2005 .................................................................................................... 45 

4.6 Analiza udziału grup źródeł emisji - procentowy udział w zanieczyszczeniu 

powietrza poszczególnych grup źródeł emisji i poszczególnych źródeł emisji ................... 48 

4.7 Prognozy emisji zanieczyszczeń do powietrza dla 2020 roku................................. 51 

4.7.1 Założenia dla prognozy - 2020 roku ................................................................ 51 

4.7.2 Obliczenia i analiza stanu zanieczyszczeń powietrza dla roku 2020 ................ 54 

4.8 Zadania wynikające z przeprowadzonych analiz stanu zanieczyszczenia powietrza 

57 

4.8.1 Analiza możliwych działań naprawczych ......................................................... 57 

4.8.2 Obliczenie powierzchni użytkowej lokali objętych działaniami naprawczymi .... 63 

4.9 Podsumowanie analiz stanu zanieczyszczenia powietrza w Zamościu .................. 64 

5 Czas potrzebny na realizację celów Programu ........................................................... 65 

6 Analiza materiałów, dokumentów i publikacji wykorzystanych do opracowania 

Programu ...................................................................................................................... 65 



7 Załączniki graficzne ...................................................................................................... 68 

7.1 Położenie stacji pomiarowych mierzących poziomy substancji w powietrzu na 

terenie Zamościa .............................................................................................................. 68 

7.2 Mapy ...................................................................................................................... 70 

8 Spis tabel ...................................................................................................................... 79 

9 Spis rysunków .............................................................................................................. 80 

10 Spis wykresów .............................................................................................................. 80 

11 Załącznik - Informacja o Programie ochrony powietrza dla miasta Zamościa ......... 82 



1 Charakterystyka obszaru objętego Programem ochrony 


1.1 Położenie i ogólna charakterystyka miasta Zamościa 

Zamość jest miastem na prawach powiatu grodzkiego, jednym z głównych miast 

województwa lubelskiego. Usytuowane jest w południowo-wschodniej Polsce, w południowej 

części województwa lubelskiego. Zamość leży na skraju Wyżyny Lubelskiej, w pobliżu 

Roztocza, na średniej wysokości ok. 210-220 m n.p.m. Przez Zamość przepływa rzeka 

Łabuńka (dopływ Wieprza) oraz potoki Topornica i Czarny Potok. 

Zamość zamieszkuje ok. 67 tys. mieszkańców. Miasto zajmuje powierzchnię 30,48 km 2 , 

a średnia gęstość zaludnienia miasta wynosi ok. 2 200 osób/km 2 . 

Ze względu na położenie miasta w odległości ok. 60 km od granicy polsko-ukraińskiej, 

Zamość znajduje się na przecięciu międzynarodowych szlaków drogowych i kolejowych. 

Przez miasto przebiegają drogi krajowe nr 17 i 74. 

Rysunek 1. Położenie Zamościa w województwie lubelskim (źródło: www. Lubelskie administracyjna.png) 

Powiat Grodzki Zamość otacza ze wszystkich stron powiat ziemski zamojski. 

W bezpośrednim sąsiedztwie Zamościa leżą dwie gminy: gmina wiejska Zamość oraz na 

północnym-wschodzie gmina Sitno. 



Wyjątkowe walory architektoniczne i urbanistyczne stały się przyczyną wpisania Starego 

Miasta w Zamościu (jako przykładu renesansowej zabudowy miejskiej i unikatowego układu 

urbanistycznego), w 1992 roku, na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. 

1.2 Topografia i sposób użytkowania terenu 

Zamość leży w obrębie Wyżyny Lubelskiej, w jej południowej części. Jednak samo miasto 

znajduje się w obniżeniu zwanym Padołem Zamojskim. Wysokość bezwzględna terenu 

miasta waha się od 204-236 m n.p.m. Najniżej położona jest południowa i zachodnia część 

miasta, zaś najwyżej – część wschodnia w okolicach ul. Hrubieszowskiej. 

Przez teren miasta przepływają dwie rzeki: Łabuńka (prawostronny dopływ Wieprza) od 

południowego-wschodu na północ oraz mniejsza – Topornica płynąca z południowegozachodu. 

Trzecia rzeka – Czarny Potok – płynie jedynie wzdłuż północnej granicy miasta. 

Pomimo bardzo dużej gęstości zaludnienia w Zamościu na terenie miasta znajduje się ponad 

1400 ha użytków rolnych, co stanowi ponad 46 % powierzchni całego miasta. 

Na terenie miasta jest niewiele terenów leśnych – ok. 65 ha, co stanowi ok. 2 % powierzchni 

Zamościa. Znacznie więcej jest użytków zielonych (ok. 4,7 km 2 ), które w dużej części 

znajdują się wokół Starego Miasta niejako izolując je od reszty Zamościa. 

Rysunek 2. Plan ogólny Zamościa (źródło: www.pl.wikipedia.org ) 

Zabudowa 

Układ przestrzenny zabudowy Zamościa jest bardzo niejednorodny. W centralnej części 

Zamościa znajduje się zabytkowe Stare Miasto, które jest niejako izolowane od reszty miasta 



otaczającymi je terenami zielonymi (np. Park Miejski). Zabudowa mieszkaniowa rozciąga się 

głównie na północ i na wschód od centrum. Nie można wskazać wyraźnej przewagi 

zabudowy wielo- lub jednorodzinnej. Zajmują one podobną powierzchnię w Zamościu. 

Zabudowa wielorodzinna dominuje w południowo-wschodniej części miasta (Nowe Miasto) 

oraz na północ od centrum (osiedla: Kilińskiego, Reymonta, Planty). Nowe Miasto można 

wyraźnie podzielić na część z zabudową wielorodzinną, z licznymi wieżowcami, na północ od 

ul. Partyzantów (osiedla: Słoneczny Stok, Zamoyskiego, Bohaterów Monte Cassino). 

Natomiast południowa część Nowego Miasta (osiedla: Wiśniowa, Św. Piątka, Młyńska) to 

zabudowa jednorodzinna. 

Na północnych obrzeżach miasta, osiedla: Rataja, Energetyk, Powiatowa współistnieje 

zabudowa jednorodzinna obok niewielkich skupisk zabudowy wielorodzinnej. 

Tereny przemysłowe w Zamościu koncentrują się we wschodniej części miasta na osiedlu 

Kilińskiego oraz w mniejszym stopniu w zachodniej części na osiedlu Karolówka, szczególnie 

wzdłuż ul. Szczebrzeskiej. 

Obszary zielone i tereny rolne 

Na terenie województwa lubelskiego przeważają gleby bardzo dobrej jakości: czarnoziemy, 

gleby płowe, brunatne i urodzajne rędziny. W samym mieście Zamościu użytki rolne 

stanowią ponad 45% całkowitej powierzchni miasta. Wśród terenów zielonych miasta 

wymienić można atrakcyjne tereny parkowe: 

Park Miejski (w pobliżu Starego Miasta) posiada wiele cennych gatunków drzew, 

Planty – park w obrębie dawnych fortyfikacji, będący otuliną renesansowego Starego 

Miasta; 

Małpi Gaj będący częścią obszaru węzłowego o znaczących walorach klimatycznych 

i fitosanitarnych; 

Park w Koszarach – posiada interesujące zespoły zadrzewień, również starodrzewu; 

Bulwary Miast Partnerskich 

Jedynie 65 ha (ok. 2% powierzchni miasta) zajmują lasy. Są to lasy komunalne znajdujące 

się w rejonie śródmieścia oraz wschodniej i południowej części miasta. Na południu las 

ciągnie się od zalewu aż po południowe granice Zamościa. 

Większą powierzchnię (ok. 126 ha) zajmują ogrody działkowe na terenie powiatu grodzkiego 

Zamość. Skupione są w dwóch kompleksach: 

w części południowej na terenie dzielnicy Zamczysko i osiedla Promyk 

w części północnej w rejonie ul. Sikorskiego. 

Większość z nich położona jest na terenach pozalewowych. 

Rozwiązania komunikacyjne 

Miasto Zamość jest ważnym węzłem komunikacyjnym dla połączeń drogowych i kolejowych. 

Przez stację kolejową w Zamościu przebiegają dwie linie kolejowe: 

normalnotorowa, 

Linia Hutnicza Szerokotorowa, która łączy Górny Śląsk z ukraińskim i rosyjskim 

systemem kolejowym. 

Na sieć drogową Zamościa składają się: drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe oraz 

gminne. 

Przez Zamość przebiegają następujące szlaki komunikacyjne - drogi krajowe: 

droga nr 17 [E372] ([Warszawa] Zakręt – Garwolin – Ryki – Kurów – Lublin – Piaski – 

Krasnystaw – Zamość – Tomaszów Lubelski – Hrebenne – granica państwa), 



droga nr 74 (Sulejów – Żarnów – Ruda Maleniecka – Kielce – Łagów – Opatów – 

Wyszmontów – Bałtówka – Annopol – Kraśnik – Zamość – Hrubieszów – Zosin, 

przejście graniczne), 

Poza tym można wyróżnić następujące drogi wojewódzkie: 

droga nr 837 (Piaski - Żółkiewka Wieś – Nielisz - Sitaniec), 

droga nr 843 (Chełm – Krasiczyn - Zamość), 

droga nr 849 (Zamość – Jacnia - Józefów – Wola Obszańska). 

Przejście tranzytowego ruchu samochodowego przez Zamość odbywa się obwodnicami, co 

ogranicza ruch w centrum miasta. W Zamościu można wyróżnić trzy obwodnice (rysunek 

poniżej): 

Obwodnica Hetmańska [6,6 km] – biegnie przy wschodniej i północnej granicy 

miasta, przeznaczona głównie dla ruchu tranzytowego; jest najmłodszą obwodnicą 

miasta, została oddana do użytku w 2004 roku; 

Obwodnica Zachodnia [4 km] – biegnie po zachodniej stronie miasta; 

Obwodnica Śródmiejska [4,5 km] – biegnie przez miasto (w kierunku wschód 

zachód) omijając jego ścisłe centrum, jest to najstarsza obwodnica Zamościa, gdyż 

jej początki datują się na lata powojenne. 

Rysunek 3. Lokalizacja obwodnic na terenie Zamościa (źródło: www.pl.wikipedia.org). 



1.3 Warunki klimatyczne i parametry meteorologiczne wpływające 

na jakość powietrza i wyniki modelowania 

Istotny wpływ na poziom stężenia pyłu mają warunki meteorologiczne. 

Od warunków meteorologicznych zależy: 

emisja pyłu pierwotnego (temperatura powierza, prędkość wiatru, natężenie 

promieniowania słonecznego, wilgotność), 

emisja zanieczyszczeń gazowych, z których w atmosferze formuje się pył wtórny 

(temperatura powierza, prędkość wiatru, natężenie promieniowania słonecznego, 

wilgotność), 

intensywność rozpraszania zanieczyszczeń w atmosferze (prędkość i kierunek 

wiatru, stan równowagi atmosfery, wysokość warstwy mieszania), 

pochłanianie przez podłoże, przemiany i wymywanie zanieczyszczeń z atmosfery 

(opady atmosferyczne, wilgotność, temperatura, natężenie promieniowania 

słonecznego), 

transport zanieczyszczonych mas powietrza (zanieczyszczenia wtórne i pierwotne) 

znad innych obszarów ze źródłami emisji (kierunek i prędkość wiatru w warstwie 

mieszania, opady, natężenie promieniowania słonecznego), 

unos pyłu z zapylonych bądź nieutwardzonych powierzchni, w tym wtórny unos pyłów 

osiadłych wcześniej (prędkość wiatru, wilgotność powietrza i podłoża, stan 

równowagi atmosfery). 

Zamość leży w strefie klimatu umiarkowanego przejściowego, który charakteryzuje się dużą 

dynamiką zmienności typów pogody zarówno w cyklu rocznym, jak i wieloletnim. Jest to 

spowodowane głównie wpływem rozległego kontynentu po stronie wschodniej, Oceanu 

Atlantyckiego po stronie zachodniej oraz wpływem równoleżnikowej wymiany mas 

atmosferycznych. Lubelsko-zamojski region klimatyczny, w obszarze którego znajduje się 

Zamość, charakteryzuje się dominacją wpływów kontynentalnych, a lokalnie modyfikowany 

jest przez ukształtowanie terenu oraz poszycie terenu czyli szatę roślinną (szczególnie lasy). 

W ciągu roku przeważają polarno-morskie i polarno-kontynentalne masy powietrza. W zimie 

i wiosną pojawiają się również masy powietrza arktycznego, natomiast powietrze 

zwrotnikowe pojawia się niezwykle rzadko. 

Temperatura 

Średnia roczna temperatura powietrza w Zamościu jest niższa od średniej dla całego kraju 

i waha się od 7,0-7,3 °C. Najcieplejszym miesiącem roku jest lipiec (średnia temperatura od 

17 do 18 °C), a najchłodniejszym styczeń (od -4,0 do -5,0 °C). Roczna amplituda temperatur 

wynosi w Zamościu 22 o C. 

Obok wiatru temperatura jest najważniejszym czynnikiem pogodowym wpływającym na 

zanieczyszczenie powietrza. Spadek temperatury powoduje zwiększenie emisji 

zanieczyszczeń przez większe zapotrzebowanie na ciepło, a co za tym idzie większe zużycie 

paliwa. Dlatego też przekroczenia występują w okresie jesienno-zimowym, kiedy 

temperatura powietrza spada. Jakość powietrza wyraźnie poprawia się w miesiącach letnich 

wraz ze wzrostem temperatury. 



W Zamościu zimy są chłodne i długie, trwają ponad 90 dni, zatem również sezon grzewczy 

jest długi. Dodatkowo bardzo wcześnie pojawiają się przygruntowe przymrozki (pierwsze 

między 30 września a 5 października) i długo się utrzymują (ostatnie między 20 a 30 

kwietnia). Okres bezprzymrozkowy trwa w Zamościu od 132 do 160 dni. 

Wiatry 

Kierunek wiatru i jego prędkość ma decydujący wpływ na sposób dyspersji zanieczyszczeń. 

Prędkość wiatru wpływa na czas pozostawania zanieczyszczeń w pobliżu źródeł emisji, czas 

transportu zanieczyszczeń z innych obszarów emisyjnych, wielkość emisji wtórnej 

niezorganizowanej. 

Na terenie Powiatu Grodzkiego Zamość przeważają wiatry z sektora zachodniego 

(południowo-zachodnie, zachodnie i północno zachodnie). Znacząca część wiatrów 

notowanych w mieście to wiatry o wyższych prędkościach (większych od 5 m/s) co ma duże 

znaczenie dla przewietrzania miasta. Silniejsze wiatry wieją zwykle z sektora zachodniego, 

zaś wiatry o niższych prędkościach przeważają z sektora południowego i wschodniego. 

Udział cisz w ogólnej liczbie obserwacji, jest niewielki. 

Wymagane do obliczeń rozprzestrzeniania zanieczyszczeń na potrzeby programu ochrony 

powietrza modele wymagają zastosowania sekwencyjnego (tj. „godzina po godzinie”) 

zestawu danych meteorologicznych obejmujących: temperaturę, prędkość i kierunek wiatru 

oraz zachmurzenie lub nasłonecznienie. Dostępne dane meteorologiczne dla Zamościa z 

żądaną dokładnością czasową są niedostępne, zaś dokonywanie interpolacji liniowej w celu 

wyznaczenia brakujących wartości jest niemożliwe w przypadku zbyt dużych ubytków. 

Z przedstawionych powodów do obliczeń rozprzestrzeniania zanieczyszczeń wykorzystano 

różę wiatrów z Lublina (przedstawioną poniżej), która oddaje opisane powyżej kierunki 

i prędkości wiatrów w Zamościu. 



Rysunek 4. Róża wiatrów dla Lublina. 

Opady 

Małe ilości opadów źle wpływają na stan jakości powietrza, ograniczając w znacznym 

stopniu proces wymywania zanieczyszczeń. Duże znaczenie dla rozprzestrzeniania 

zanieczyszczeń ma również występowanie mgieł. 

Na terenie Zamościa roczna suma opadów jest podobna do średniej w kraju i waha się od 

550 do 650 mm. Najmniej opadów jest w lutym i marcu, a najwięcej w czerwcu (ponad 

90 mm). Opady śniegu pojawiają się w mieście w listopadzie, a pokrywa śnieżna utrzymuje 

się od 80 do 100 dni w roku, zwykle do połowy marca. Rzadko na terenie Zamościa 

pojawiają się mgły, głównie w październiku i listopadzie, a ich występowanie ma charakter 

lokalny, związany z ukształtowaniem terenu i wilgotnością podłoża. 

Usłonecznienie i zachmurzenie 

Najmniejsze miesięczne średnie dobowe usłonecznienie obserwowane jest w miesiącach 

zimowych, największe w miesiącach letnich, co związane jest z długością dnia. Przekłada się 

to na stan jakości powietrza. Okres letni z dużą ilością dni słonecznych sprzyja konwekcji, 

której występowanie zapewnia lepszą jakość powietrza. 

Zamość jest miastem, które charakteryzuje małe zachmurzenie. Wartości średnie roczne 

wahają się od 6,3 – 6,6 (w 11- stopniowej skali pokrycia nieba). Usłonecznienie względne 



najwyższe wartości osiąga w sierpniu i we wrześniu (od 48 do 50 %), zaś najniższe 

w styczniu i w listopadzie (22 %). 

Warunki pogodowe, w których jakość powietrza ulega pogorszeniu: 

niskie temperatury, a zwłaszcza spadek temperatury poniżej 0 °C, z czym związana 

jest większa emisja na skutek wzmożonego zapotrzebowania na ciepło, 

tworzenie się układów wyżowych o słabym gradiencie ciśnienia, z którymi związane 

są okresy bezwietrzne lub o małych prędkościach wiatrów (brak przewietrzania 

miasta), 

dni z mgłą, wskazujące często na przyziemną inwersję temperatury, hamującą 

dyspersję zanieczyszczeń (występujące najczęściej w okresie jesienno-zimowym), 

okresy następujących po sobie kilku, a nawet kilkunastu dni bez opadów (brak 

wymywania zanieczyszczeń). 

Warunki pogodowe, w których jakość powierza ulega polepszeniu: 

duże prędkości wiatrów (lepsze przewietrzanie), 

dni z opadem, co zapewnia oczyszczanie powietrza (wymywanie zanieczyszczeń), 

dni ciepłe, słoneczne, sprzyjające powstawaniu pionowych prądów powietrza 

(konwekcja), zapewniając wynoszenie zanieczyszczeń. 

1.4 Dane demograficzne i ich wpływ na jakość powietrza 

Wg GUS Zamość (stan na 31 XII 2005 r.) zamieszkiwało 66,7 tys. mieszkańców. 

Obecnie struktura wiekowa Zamościa przedstawia się następująco: 

wiek przedprodukcyjny (do 17 roku życia) – 14 tys. (20,9 %) osób, 

wiek produkcyjny (17 – 59 kobiety, 64 mężczyźni) – 44,3 tys. (66,3 %) osób, 

wiek poprodukcyjny (60/65 lat i więcej) – 8,5 tys. (12,8 %) osób. 

Powiat grodzki Zamość należy do grupy najbardziej zaludnionych miast. Średnia gęstość 

zaludnienia w mieście to blisko 2200 osób/km 2 , zatem jest niewiele niższa od gęstości 

zaludnienia w stolicy województwa Lublinie. Zwraca uwagę fakt, że odsetek ludności w wieku 

poprodukcyjnym w Zamościu należy do grupy najniższych w Polsce. W populacji przeważają 

kobiety stanowiąc ponad 52 % ludności miasta, a średnia długość życia kobiet w Zamościu 

wynosi 79,7 lat i należy do najwyższych w kraju. Średnia długość życia mężczyzn wynosi 

71,1 lat. 

Największą gęstością zaludnienia charakteryzują się osiedla o zabudowie blokowej oraz 

kamienicznej: osiedle Zamoyskiego, Orzeszkowej i Powiatowe. Najmniejszą zaś gęstością 

charakteryzują się osiedla domków jednorodzinnych: Janowice, św. Piątka, Zamczysko. 

Prognoza demograficzna dla Zamościa zakłada niewielki wzrost liczby ludności, a następnie 

niewielki jej spadek. 

W poniższej tabeli zestawiono dane o ilości mieszkańców Zamościa. 



Tabela 1. Ludność i gęstość zaludnienia w Zamościu (rok 2005) [źródło: GUS wg stałego miejsca zameldowania]. 

Powiat Grodzki Zamość: 

ludność 

powierzchnia 

gęstość 

zaludnienia 

[km 2 ] [osób/km 2 ] 

ogółem 66 715 30,48 2 189 

mężczyźni 31 799 

kobiety 34 916 

1.5 Wpływ planów zagospodarowania przestrzennego obszaru na 

aspekty związane z jakością powietrza 

Na sposób zagospodarowania przestrzennego powiatu grodzkiego Zamość mają wpływ 

ograniczenia wynikające z planów zagospodarowania przestrzennego wojewódzkiego oraz 

krajowego. 

Plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego 

Głównym dokumentem planistycznym dla województwa lubelskiego jest Plan 

zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego. 

Szczegółowe zasady zagospodarowania określono w planie m.in. w zakresie ochrony 

i kształtowania środowiska przyrodniczego. 

Za główny cel zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego w zakresie 

ochrony środowiska uznano kształtowanie struktur przestrzennych powstrzymujących 

dewaloryzację środowiska i umożliwiających aktywną ochronę jego wartości w warunkach 

gospodarczego wykorzystania. 

Dodatkowo określono w planie cele operacyjne: 

dostosowanie zagospodarowania przestrzennego do cech naturalnych, predyspozycji, 

walorów i odporności środowiska na antropopresję – harmonizacja zagospodarowania 

przestrzennego z układem przyrodniczym; 

ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi; 

zachowanie i pomnażanie dziedzictwa przyrodniczego i walorów krajobrazowych; 

poprawa jakości środowiska; 

wzrost bezpieczeństwa ekologicznego województwa. 

Podstawowym dokumentem planistycznym dla miasta Zamościa jest Miejscowy plan 

zagospodarowania przestrzennego miasta Zamość, uchwalony przez Radę Miejską 

w Zamościu uchwałą Nr XLV/499/06 z dnia 26 czerwca 2006 roku. 

W rozdziale poświęconym zasadom ochrony środowiska przyrodniczego plan ustala objęcie 

ochroną podstawowych elementów systemu przyrodniczego miasta, a wśród nich wymienia 

w szczególności: 

pomniki przyrody, 

doliny rzeki Łabuńki i potoków Topornica oraz Czarny Potok, jako korytarzy 

ekologicznych o ponadlokalnym znaczeniu, 

system kanałów melioracyjnych, 

tereny Parku Miejskiego, Cmentarza Parafialnego i innych cmentarzy oraz tereny 



zieleni urządzonej w rejonie dawnych koszar, 

tereny lasów komunalnych oraz zieleni urządzonej Ogrodu Zoologicznego, 

tereny ogrodów działkowych i tereny rolnicze. 

Na wskazanych terenach plan nakazuje utrzymywanie ich zasięgu przestrzennego i form 

użytkowania; zakazuje wprowadzania na nich trwałej zabudowy, poza terenami wskazanymi 

w ustaleniach szczegółowych. Jednocześnie dopuszcza się odnowę i przebudowę 

drzewostanów i zespołów zieleni urządzonej (również Parku Miejskiego, Cmentarza 

Parafialnego i innych cmentarzy oraz lasów), ale realizowanych na podstawie odpowiednich 

projektów i planów urządzeniowych. 

Zgodnie z planem możliwa jest rozbudowa systemu przyrodniczego miasta o nowe 

elementy. Dopuszcza się również rewitalizację i uzupełnianie istniejących terenów zieleni 

osiedlowej oraz miejskich przestrzeni publicznych. 

Na podstawie ustaleń planu obowiązuje zakaz lokalizowania inwestycji szczególnie 

szkodliwych dla środowiska oraz inwestycji mogących pogorszyć stan środowiska w obrębie 

granic miasta z zachowaniem ograniczeń i nakazów, określonych dla strefy ochrony 

pośredniej ujęcia wody „Łabuńka”. W szczególności dotyczy to: 

wprowadzania nieoczyszczonych ścieków komunalnych i przemysłowych do ziemi 

i wód powierzchniowych, 

rolniczego wykorzystywania ścieków, 

stosowania nawozów i środków ochrony roślin, 

budowy zakładów przemysłowych, których działalność jest szkodliwa dla środowiska 

mimo zastosowania technicznych środków neutralizujących zanieczyszczenia, 

budowy ferm hodowlanych, 

składowania środków i odpadów promieniotwórczych, 

lokalizacji nowych cmentarzy oraz grzebania zwierząt, 

wydobywania kopalin, w tym torfów; 

przewozu toksycznych środków przemysłowych ulicą przebiegającą w bezpośredniej 

bliskości studni. 

Dopuszczona jest lokalizacji inwestycji mogących pogorszyć stan środowiska w granicach 

w/w strefy jedynie na podstawie ocen oddziaływania na środowisko, wykazujących brak 

negatywnego oddziaływania na wody podziemne. 

Na mocy planu obowiązuje nakaz ochrony wpisanych do rejestru pomników przyrody, 

znajdujących się na terenie objętym planem, czyli w powiecie grodzkim Zamość. 

W planie ustalono zasady ochrony przed hałasem, dopuszczając natężenia hałasu dla 

terenów o następujących funkcjach: 

1) dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, jednorodzinnej z usługami, 

jednorodzinnej z dopuszczeniem prowadzenia działalności rolniczej oraz dla 

zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i wielorodzinnej z usługami – jak dla terenów 

zabudowy mieszkaniowej, określonych w ustawie - Prawo ochrony środowiska; 

2) dla terenów zabudowy usługowej różnych rodzajów usług oraz handlu – jak dla 

terenów z budynkami związanymi ze stałym, wielogodzinnym pobytem dzieci 

i młodzieży, określonych w ustawie - Prawo ochrony środowiska; 

3) dla terenów zieleni urządzonej (parków) – jak dla terenów przeznaczonych na cele 

rekreacyjno-wypoczynkowe poza miastem, określonych w ustawie - Prawo ochrony 

środowiska; 

4) dla terenów zabudowy techniczno-produkcyjnej, składów i magazynów, obsługi 

produkcji w gospodarstwach rolnych, cmentarzy, wód powierzchniowych, lasów, 

zieleni izolacyjnej, terenów rolniczych, dla terenów dróg, obsługi samochodowej, 



komunikacji kolejowej, ciepłownictwa, elektroenergetyki, gazownictwa, kanalizacji, 

wodociągów, gospodarki odpadami – dla tych terenów nie określono dopuszczalnego 

poziomu hałasu określonego w ustawie - Prawo ochrony środowiska; 

W przypadku obiektów realizowanych oraz modernizowanych, mogących zwiększać 

zagrożenie hałasem plan nakazuje wyposażenie ich w urządzenia o podwyższonej izolacji 

akustycznej. 

W ustaleniach szczegółowych planu, dotyczących poszczególnych terenów określone są 

zasady ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego. Dla wielu obszarów 

w Zamościu ustalono za dopuszczalne „uporządkowanie gospodarki cieplnej poprzez 

modernizację istniejącego systemu ogrzewania albo wprowadzenie alternatywnych źródeł 

energii”. Ustalenia takie dotyczą m.in. obszaru Starego Miasta. Dla części terenów 

usługowych w Zamościu plan określa, jako preferencyjne wprowadzenie jako paliw gazu 

i oleju opałowego „dla wyeliminowania lokalnych zanieczyszczeń powietrza”. 

W kwestii komunikacji drogowej plan wyznacza tereny pod planowane ulice zbiorcze. 

W planie nakazuje się etapową budowę układu ulic zbiorczych, na który składają się 

następujące, planowane ulice: 

przebiegająca od połączenia ul. Peowiaków z ul. Prymasa S. Wyszyńskiego poprzez 

ul. K. Namysłowskiego z ul. Powiatową, 

przebiegająca od skrzyżowania ul. Starowiejskiej z ul. Legionów przez tereny 

Wschodniej Dzielnicy Przemysłowej w rejonie ciepłowni miejskiej do 

ul. Hrubieszowskiej, 

przebiegająca od skrzyżowania ul. Kilińskiego z ul. Legionów do wsi Szopinek, 

przebiegająca od skrzyżowania ul. Hetmana J. Zamoyskiego z ul. Legionów w rejon 

ciepłowni miejskiej, 

przebiegająca od ul. Lwowskiej do ul. Krasnobrodzkiej w rejonie istniejącej 

ul. Tatarskiej. 

Ponadto w planie dopuszcza się realizację projektowanego odcinka ulicy zbiorczej od 

skrzyżowania ulicy Altanowej z ulicą Sienkiewicza do ulicy Lipskiej. 

Plan określa również zasady utrzymania, modernizacji, rozbudowy i budowy urządzeń i sieci 

infrastruktury technicznej. Dla sieci ciepłownictwa plan określa, że głównym obiektem 

zaopatrzenia miasta w ciepło jest Ciepłownia „Szopinek”. Jednocześnie dopuszcza 

prowadzenie prac modernizacyjnych sieci ciepłowniczej oraz zmian jej przebiegu. Ponadto, 

dla poprawy funkcjonowania miejskiego systemu zaopatrzenia w ciepło, dopuszcza się: 

1) wykorzystanie w maksymalnym stopniu istniejącego systemu centralnego ogrzewania 

a także likwidację poprzez podłączenie indywidualnych źródeł ciepła będących w jego 

zasięgu, 

2) wprowadzenie (przy modernizacji istniejących węzłów cieplnych) opomiarowania, 

automatyki pogodowej itp. u odbiorców, pozwalającego na zmniejszenie strat 

eksploatacyjnych i oszczędność energii, 

3) ogrzewanie obiektów leżących poza zasięgiem sieci cieplnej przy wykorzystaniu 

proekologicznych mediów (gazu, oleju, itp.). 

Plan dopuszcza również modernizację i rozbudowę istniejącej sieci gazowej, realizację 

nowych stacji redukcyjnych II-go stopnia i modernizację istniejącej stacji redukcyjnej I-go 

stopnia. 



1.6 Obiekty i obszary chronione 

Na terenie miasta Zamościa nie występują obszary ochrony uzdrowiskowej oraz obszary 

parków narodowych, dla których określone są zaostrzone standardy jakości powietrza. Nie 

ma w samym mieście szczególnych obiektów przyrodniczych podlegających ochronie. 

W niewielkiej odległości (do 20 km) od granic miasta jest kilka obiektów chronionych, są to: 

Rezerwat „Hubale” – ochronie podlega tam suseł perełkowany; 

Rezerwat „Wieprzec” – ochronie podlegają tam torfowiska; 

Roztoczański park Narodowy (15 km); 

Skierbieszowski Park Krajobrazowy. 

W granicach powiatu grodzkiego Zamość ochroną prawną objęte są pojedyncze obiekty 

uznane za pomniki przyrody ożywionej. Jest to 10 pojedynczych drzew oraz jeden zespół - 

szpaler orzecha szarego w Parku Miejskim. 

Dodatkowo na terenie powiatu grodzkiego Zamość znajdują się obiekty objęte ochroną 

prawną poprzez decyzję samorządu lokalnego z powodu ich szczególnej wartości dla 

systemu biologicznego miasta. Należą do nich: 

Park Miejski - chroniony przed zmianą stosunków hydrologicznych, zmianą pokrycia 

terenu i sposobem użytkowania oraz przed intensyfikacją zainwestowania, przed 

wprowadzeniem nawierzchni nieprzepuszczalnych. 

Małpi Gaj - chroniony przed zmianą stosunków hydrologicznych, pokrycia terenu 

i sposobem użytkowania oraz przed intensyfikacją zainwestowania, przed 

wprowadzeniem nawierzchni nieprzepuszczalnych; 

zespoły roślinne położone w strefie przykorytowej rzeki Łabuńki oraz Czarnego Potoku, 

związane z roślinnością przyrzeczną, stanowiące korytarze biologiczne, obejmujące 

również rozproszone zespoły zadrzewień. 

1.7 Inne powiązane z jakością powietrza problemy społecznogospodarcze 

w obszarze 

Problemy ochrony środowiska w Zamościu koncentrują wokół kilku spraw: 

 

Hałas 

Za najbardziej dokuczliwy uznaje się hałas komunikacyjny. Jest on również głównym 

źródłem zakłóceń klimatu akustycznego. Poziom hałasu komunikacyjnego zależy od wielu 

czynników. Bezpośrednio zależy od: 

 

 

 

 

natężenia ruchu, 

prędkości przejeżdżających pojazdów, 

stanu technicznego pojazdów poruszających się po drodze, 

rodzaju i stanu nawierzchni drogi. 

Dodatkowym czynnikiem wpływającym na poziom hałasu jest rodzaj otaczającej drogę 

zabudowy. 

Przez Zamość przebiegają dwie drogi krajowe (nr 17 i 74) oraz wojewódzkie (nr 837, 843 

i 849), przy czym stałemu monitoringowi hałasu poddana jest tylko droga nr 17. Pozostałe 

monitorowane są okresowo. 

Z Raportu o stanie środowiska województwa lubelskiego w roku 2005 wynika, że poziom 



hałasu w miejscach objętych pomiarami w bezpośrednim sąsiedztwie dróg waha się od 

62 dB do 73,2 dB, natomiast w linii zabudowy waha się od 52,3 dB do 69,3 dB. W świetle 

przeprowadzonych pomiarów hałasu do obszarów o największej wartości hałasu należą: 

 

 

rejony położone w bliskim sąsiedztwie ulic tranzytowych na trasie dróg krajowych: 

ul. Legionów, ul. Lubelska i ul. Lwowskiej; 

rejony ulic Partyzantów i Piłsudskiego. 

Na terenie powiatu grodzkiego Zamość nie odnotowano przekraczania progowej wartości 

natężenia hałasu wynoszącej 75 dB, a tym samym nie stwierdzono na obszarze miasta 

Zamościa terenów mogących zaliczać się do terenów zagrożonych hałasem. 

Jednak sytuacja uległa zmianie w 2006 roku, kiedy to pomiary poziomu hałasu w linii 

zabudowy na terenie Zamościa wykazały występowanie przekroczeń dopuszczalnych 

poziomów hałasu w otoczeniu 15 z 17 punktów pomiarowych. Najwyższe przekroczenia 

odnotowano przy ul. Lwowskiej gdzie poziom hałasu w linii zabudowy przekroczył 70 dB. 

Podkreślić należy, że wysokie zagrożenie hałasem (> 70 dB) występuje wg badań w 2006 

roku na 5,4 % długości badanych odcinków dróg. Raport o stanie środowiska województwa 

lubelskiego z 2006 roku stwierdza, że na terenie Zamościa nie ma obszarów o pełnym 

komforcie akustycznym. 

 

Problem zagospodarowania odpadów 

W granicach powiatu grodzkiego Zamość nie ma składowisk odpadów komunalnych. 

Odpady z terenu Zamościa wywożone są na składowisko w Kolonii Dębowiec w gminie 

Skierbieszów. W mieście nie prowadzi się selektywnej zbiórki odpadów. 

 

Rozwój, zwiększenie atrakcyjności oraz ochrona terenów zielonych w mieście 

Dla realizacji tego celu przewiduje się priorytetowe kierunki działań: 

- renowacja pasów zieleni przydrożnej, 

- budowa nowych terenów zieleni w mieście, 

- renowacja istniejących terenów zieleni w mieście, 

- ochrona zasobów leśnych i korytarzy przyrodniczych. 

 

Rewitalizacja Starego Miasta 

Działania polegające na wykreowaniu nowej jakości zabudowy w ramach programu 

rewitalizacji Starego Miasta w Zamościu przyczyniają się do poprawy jakości powietrza 

w mieście. Przede wszystkim wpływ na to ma uciepłownienie całego obszaru Starego 

Miasta. 



2 Charakterystyka techniczna i ekologiczna instalacji, 

urządzeń i rodzajów powszechnego korzystania ze 

środowiska, które mają największy wpływ na poziomy 

substancji w powietrzu, sposoby zmniejszenia ich 

szkodliwego działania 

Powiat grodzki Zamość nie jest silnie uprzemysłowiony. Głównymi jednostkami na terenie 

Zamościa, które w ramach swojej działalności powodują emisję zanieczyszczeń do powietrza 

są ciepłownie. Istotnymi elementami mającymi wpływ na jakość powietrza są również: 

emisja z sektora gospodarki komunalnej, 

emisja komunikacyjna. 

Na obszarze Zamościa, gdzie na wielkość emisji wpływają zarówno zakłady przemysłowe 

(głównie energetyka), jak i komunikacja czy indywidualne źródła ciepła, każdy z elementów 

należy rozpatrywać i analizować osobno. W niniejszym opracowaniu emisje pyłu z zakładów 

przemysłowych (instalacji) traktowane są jako źródła punktowe. 

Stosowane procesy technologiczne, różnorodność jakościowa stosowanych paliw oraz 

stosowane urządzenia mające na celu ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko 

poprzez redukcję emisji zanieczyszczeń stanowią kluczowe elementy wymagające analizy 

przy dokonywaniu charakterystyki instalacji. 

Inwentaryzacją emisji objęto zarówno źródła emisji jak i emitory. Źródła emisji są to miejsca 

powstawania zanieczyszczeń, emitory to miejsca wprowadzania zanieczyszczeń do 

powietrza. Emisja powstała w źródłach emisji do powietrza odprowadzana jest przez emitory. 

Poniżej przedstawiono opis głównych rodzajów źródeł emisji i odpowiadające im typy 

emitorów. 

Tabela 2. Rodzaje źródeł emisji i typy emitorów. 

źródła opis źródeł emitory opis emitorów 

źródła spalania 

energetycznego 

punktowe 

kotły i piece 

emitory punktowe 

głównie emitory 

punktowe, pionowe 

otwarte lub zadaszone 

(tzw. kominy) 

źródła powierzchniowe 

obszary o rozproszonej 

jednorodnej emisjiniska 

emisji + małe 

drogi 

emitory 

powierzchniowe 

siatka prostokątna 

obejmująca dany 

obszar 

źródła liniowe drogi emitory liniowe 

podział drogi na 

mniejsze proste odcinki 



2.1 Charakterystyka techniczno-ekologiczna punktowych źródeł 

emisji 

Emisja zanieczyszczeń pyłowych ze źródeł przemysłowych zależy w największym stopniu od 

stosowanego procesu technologicznego (np. technologia spalania paliw) oraz rodzaju i 

jakości urządzeń ograniczających tę emisję do środowiska. Decydującymi czynnikami, jeśli 

chodzi o stopień uciążliwości dla otoczenia, jest oczywiście wielkość, poziom 

nowoczesności, stan techniczny oraz lokalizacja źródeł emisji. Energetyka zawodowa jest 

dziedziną przemysłu najbardziej wpływającą na wielkość emisji pyłu w Zamościu. 

Charakterystyka instalacji powodujących emisję zanieczyszczeń pyłowych do powietrza 

wymaga przeprowadzenia analizy prowadzonych procesów w zakresie rodzajów 

stosowanych technologii spalania i paliw, parametrów pracy oraz innych urządzeń mających 

wpływ na wielkość emisji w danym miejscu. 

Źródła punktowe rozumiane są, jako duże instalacje spalania paliw mające znaczny udział w 

emitowaniu pyłów. W inwentaryzacji punktowych źródeł emisji pyłu PM10 uwzględniono 

emitory mające istotny wpływ na wielkość emisji. Wyboru jednostek dokonano w oparciu o 

przyjęte kryterium emisji pyłu zawieszonego PM10 ≥ 1 Mg/rok oraz wysokości emitora ≥ 20 

m. Na podstawie tych założeń na terenie miasta Zamościa uwzględniono 6 jednostek 

organizacyjnych, posiadających źródła spalania energetycznego (kotły i piece): 

1. Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „Atex” (Ciepłownia Szopinek), 

2. Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Zamość, 

3. Delia S.A. 

4. „Chłodnia – MORS” Sp. z o.o., 

5. Szpital im. Jana Pawła II, 

6. „SIPMOT” S.A. 

Największy wpływ na wielkość emisji pyłu PM10 na obszarze Zamościa w 2005 roku miały 

PEC Zamość oraz Ciepłownia Szopinek (86 % emisji ze źródeł punktowych). 

Poniżej przedstawiano charakterystykę wybranych podmiotów, z których emisja pyłu PM10 

jest największa. 

Opisy poszczególnych zakładów 

Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Zamość 

Przedmiotem działalności ciepłowni jest wytwarzanie energii cieplnej na potrzeby 

centralnego ogrzewania oraz ciepłej wody użytkowej dla miasta Zamość. 

Łączna moc zainstalowana w kotłowni to 79,7 MW (faktycznie pracuje 58 MW). Obecnie 

używane są trzy kotły wodne WR-10 (o mocy 11,64 MW i sprawności 73 %) oraz cztery kotły 

wodne WR-5 (o mocy 5,72 MW i sprawności 73 %). Za każdym kotłem zainstalowane są 

baterie cyklonowe, których sprawność katalogowa wynosi 90-95%. Obecnie pracują tylko 

trzy kotły WR-10, pozostałe są wyrejestrowane. Spaliny z kotłów odprowadzane są stalowym 

czopuchem do wspólnego żelbetonowego emitora o wysokości 90 m i średnicy wylotowej 

2,0 m. 

Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „Atex” 

Przedsiębiorstwo eksploatuje Ciepłownię Szopinek. Przedmiotem jej działalności jest 

wytwarzanie energii cieplnej na potrzeby centralnego ogrzewania oraz ciepłej wody 

użytkowej dla miasta Zamość. 



Ciepłownia wyposażona jest w trzy kotły WR-25 (o mocy 29,1 MW) oraz jeden kocioł RM 03- 

3 opalany słomą. Łączna moc zainstalowana w kotłowni to 87,9 MW. Za każdym kotłem 

zainstalowane są urządzenia odpylające, gdzie oczyszczanie odbywa się dwustopniowo: 

najpierw na multicyklonach osiowych (MOS-28), a następnie na bateriach cyklonów (MCS 

16×710). Sprawność odpylania wynosi 93 %. Spaliny z kotłów odprowadzane są stalowym 

czopuchem do wspólnego żelbetonowego emitora o wysokości 120 m i średnicy wylotowej 

2,3 m. 

Obecnie w zakładzie prowadzona jest jedynie produkcja ciepła, ale istnieją możliwości 

i plany prowadzenia skojarzonej produkcji energii elektrycznej i energii cieplnej. Ponadto do 

zakresu działalności firmy należy także: rozruch, eksploatacja i remonty kotłowni, węzłów 

i sieci cieplnych, wykonawstwo i remonty instalacji elektrycznych, sprzedaż i montaż 

systemów grzewczych. 

Delia S.A. 

Firma została założona w 1970 roku. Mieści się w Zamościu przy ul. Prostej 1. Jest to 

producent wyspecjalizowany w produkcji damskiej odzieży wierzchniej, głównie: płaszcze, 

kurtki, kostiumy, spódnice, spodnie i żakiety. W zakładzie produkuje się również płaszcze 

i kurtki męskie. 

Źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza jest w zakładzie kotłownia olejowa. 

„Chłodnia – MORS” Sp. z o.o. 

Zakład mieści się przy ul. Kilińskiego 83. W zakresie działalności firmy są: usługi chłodnicze, 

produkcja mrożonych owoców i warzyw. Zakład posiada również uprawnienia sanitarne do 

zamrażania, składowania i handlu mięsem wieprzowym i wołowym. Na terenie zakładu jest 

kotłownia węglowa o łącznej mocy 3,6 MW. Spaliny odprowadzane są emitorem o wysokości 

31 m. 

Szpital im. Jana Pawła II 

Źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza jest kotłownia pracująca na potrzeby 

ogrzewania pomieszczeń szpitala. W kotłowni zainstalowany jest kocioł gazowy i kocioł na 

miał węglowy. Łączna moc kotłów zainstalowanych w kotłowni to 15,9 MW. 

Zanieczyszczenia odprowadzane są do powietrza emitorem o średnicy wylotowej 0,9 m 

i wysokości 60 m. 

„SIPMOT’ S.A. 

Jest to spółka należąca do Grupy SIPMA, produkująca maszyny rolnicze oraz podzespoły 

i części zamienne do tych maszyn. 

Źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza jest kotłownia węglowa. Łączna moc kotłów 

zainstalowanych w kotłowni to 7,7 MW. Zanieczyszczenia odprowadzane są do powietrza 

emitorem o średnicy wylotowej 0,6 m i wysokości 45 m. Kotłownia działała w roku bazowym 

2005, następnie została zlikwidowana w 2007 roku. 



2.2 Charakterystyka techniczno-ekologiczna powierzchniowych 

źródeł emisji 

Emisja ze źródeł sektora bytowo-komunalnego, tzw. niska emisja, obejmuje swoim 

zasięgiem głównie małe kotłownie oraz paleniska domowe. 

W celu scharakteryzowania źródeł powierzchniowych emisji na terenie miasta Zamościa, 

konieczne jest przeanalizowanie przede wszystkim systemu ciepłowniczego miasta oraz 

systemu zasilania i wykorzystania gazu do celów grzewczych. 

System ciepłowniczy miasta 

Dystrybucją energii cieplnej na terenie powiatu grodzkiego Zamość zajmuje się 

Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Zamość. Przedsiębiorstwo prowadzi sprzedaż energii 

wytworzonej we własnych źródłach oraz zakupionej od Przedsiębiorstwa Wielobranżowego 

ATEX, które eksploatuje Ciepłownię Szopinek. Całkowita sprzedaż energii cieplnej 

przekracza 700 tys. GJ rocznie przy zamówionej przez odbiorców 101,4 MW. 

PEC Zamość pokrywa około 65 % potrzeb cieplnych Zamościa. System ciepłowniczy miasta 

opiera się na przesyłaniu ciepła miejską siecią cieplną za pośrednictwem sieci magistralnych 

i rozdzielczych. Głównym odbiorcą energii cieplnej dostarczanej przez PEC Zamość jest 

budownictwo wielorodzinne. Pozostałe grupy odbiorców to przemysł i usługi oraz obiekty 

użyteczności publicznej. Ciepło rozprowadzane jest miejską siecią cieplną na znacznym 

terenie miasta Zamościa. Zapotrzebowanie na energię cieplną osiedli z zabudową 

wielorodzinną niemal w całości pokrywane jest z miejskiej sieci ciepłowniczej. Wymienić tu 

można następujące osiedla: 

Stare Miasto, 

Osiedle Orzeszkowej, 

Planty, 

Słoneczny Stok, 

Osiedle Zamoyskiego. 

Na obszarze Zamościa są również takie osiedla gdzie nie dociera sieć ciepłownicza. Są to 

obszary w zachodniej części miasta (za rzeką Łabuńką) oraz południowe i północne 

peryferie Zamościa. Można wymienić tu następujące osiedla: 

Karolówka, 

Janowice, 

Majdan, 

Powiatowe, 

Rataja 

Św. Piątka 

Zamczysko. 

Łączna długość miejskiej sieci cieplnej w Zamościu wynosi 39,7 km. 

System gazowniczy miasta 

Potrzeby cieplne miasta Zamościa zaspokajane są także ogrzewaniem gazowym. Dotyczy to 

głównie zabudowy jednorodzinnej oraz pojedynczych obiektów (np. hotele). 



Dystrybucją gazu ziemnego na terenie powiatu grodzkiego Zamość zajmuje się Karpacki 

Operator Systemu Dystrybucyjnego Sp. z o.o. w Tarnowie – Oddział zakład Gazowniczy 

w Sandomierzu – Rejon Eksploatacji Sieci Zamość. 

Podstawowymi obiektami układu zaopatrzenia w gaz są: przebiegający w północnowschodniej 

stronie miasta gazociąg wysokoprężny Ø250CN6,4MPa relacji Komarów- 

Zamość-Krasnystaw oraz stacja redukcyjna I stopnia zlokalizowana przy ul. Hrubieszowskiej 

(poza granicami miasta) o przepustowości 3000 Nm 3 /h. Podstawowy układ sieci zasilania 

tworzą istniejące magistralne gazociągi średnioprężne, stacje II stopnia oraz sieć 

gazociągów niskoprężnych. Sieć gazowa na terenie Zamościa ma długość 109 km. 

W oparciu o uzyskane informacje można stwierdzić, że wykorzystanie gazu do celów 

grzewczych w gospodarstwach domowych dotyczy ok. 10 % mieszkań. Większość 

podłączonych do sieci gospodarstw domowych korzysta z gazu jedynie w celu 

przygotowania posiłków. 

Według danych GUS w Zamościu w 2005 roku sieć rozprowadzająca gaz wysokometanowy 

posiadała 18 774 odbiorców, w gospodarstwach domowych, z których 2 121 wykorzystywała 

gaz do ogrzewania mieszkań. Zużycie gazu w Zamościu w 2005 roku wyniosło blisko 

8 400 tys. m 3 , z tego ok. 4 700 tys. m 3 zostało zużyte na cele ogrzewania mieszkań. 

W ogólnym bilansie potrzeb cieplnych Zamościa gaz do celów grzewczych stanowi około 

10 %. 

Struktura paliwowa w obiektach korzystających z indywidualnych źródeł ciepła jest bardzo 

istotna ze względu na jakość powietrza na danym terenie, a także ma wpływ na możliwości 

zastosowania działań naprawczych. Z przeprowadzonej inwentaryzacji w oparciu o uzyskane 

dane ustalono strukturę pokrycia zapotrzebowania na ciepło przez poszczególne rodzaje 

paliw na terenie miasta Zamościa. 

2.3 Charakterystyka techniczno-ekologiczna źródeł liniowych 

Na wielkość stężenia pyłu w powietrzu wpływ ma również komunikacja. Poziom 

zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego jest zależny w największym stopniu od 

natężenia ruchu na poszczególnych trasach komunikacyjnych. Duże znaczenie w miastach 

ma również zwarta zabudowa, gdyż w znacznym stopniu ogranicza wymianę mas powietrza. 

Efektem tego jest gromadzenie się pyłu w przyziemnej warstwie atmosfery. Wielkość emisji 

z komunikacji zależna jest od ilości i rodzaju samochodów oraz od rodzaju stosowanego 

paliwa. Należy również uwzględnić wpływ zanieczyszczeń pochodzących z procesów 

zużycia opon, hamulców a także ścierania nawierzchni dróg, które zalicza się do emisji 

pozaspalinowej. Emisja wtórna pyłu PM10 z nawierzchni dróg stanowi około 65% emisji 

całkowitej z tego procesu. Emisja ze ścierania hamulców stanowi niewielki procent emisji 

pozaspalinowej. 

Obszary uciążliwości spowodowanej przez ciągi komunikacyjne 

System komunikacyjny ma istotny wpływ na stan jakości powietrza głównie z tytułu 

transportu drogowego, w tym przede wszystkim ruchu tranzytowego pojazdów ciężkich oraz 

autokarowego ruchu turystycznego. W Zamościu największe potencjalne zagrożenie 

występuje zatem wzdłuż dróg krajowych: 

• droga nr 17, 

• droga nr 74. 



Swoje znaczenie mają też znajdujące się na terenie powiatu drogi wojewódzkie: 



• droga nr 849 

oraz pozostałe drogi powiatowe i gminne. 

Sąsiedztwo wymienionych arterii komunikacji drogowej z obszarami wymagającymi 

zapewnienia właściwych standardów jakości powietrza powoduje, że obszary te należy 

sklasyfikować jako miejsca potencjalnego zagrożenia. Jest też bezsprzecznym faktem, iż 

najpoważniejszym problemem jest emisja generowana przez drogi krajowe. Jednak na stan 

zanieczyszczenia powietrza w Zamościu istotny wpływ wywierać może również ruch 

turystyczny powodujący np. zwiększony udział autokarów w ogólnej liczbie pojazdów. 

Natężenie ruchu na terenie miasta Zamościa jest zdecydowanie największe na ulicach 

dojazdowych i wyjazdowych z miasta oraz na obwodnicach miejskich (Hetmańskiej 

i Zachodniej). 

W poniższej tabeli przedstawiono natężenie ruchu pojazdów (wg GPR 2005 roku) na terenie 

miasta Zamościa. 

Tabela 3. Natężenie ruchu na drogach w województwie lubelskim i w Zamościu (źródło: GPR 2005). 

numer 

obszar lub odcinek drogi 

drogi 

międzynarodowe 

pozostałe 

krajowe 

krajowe 

ogółem 

drogi SDR2005 SDR2005 SDR2005 

poj./dobę poj./dobę poj./dobę 

Polska 13 561 5 990 8 244 

województwo lubelskie 8 342 4 785 5 966 

17 Zamość – Wólka Łabuńska 9 079 

74 Zawada - Zamość 6 674 

74 Zamość - Miączyn 5 625 

Sieć dróg na terenie miasta jest stale modernizowana. Ruch tranzytowy odbywa się 

obwodnicami, poza ścisłym centrum miasta. Jednak ciągły wzrost ruchu samochodowego 

pociąga za sobą degradację stanu technicznego dróg, zmniejszenie przepustowości ruchu 

(zatłoczenie ulic w godzinach szczytu 07:00 – 08:00 rano, 15:00 – 17:00 południe), a co za 

tym idzie zwiększenie hałasu komunikacyjnego i wzrost zanieczyszczeń w powietrzu. 

Ścieżki rowerowe nie stanowią alternatywy dla ruchu samochodowego, ponieważ ich sieć 

jest jeszcze niedostateczna. W planach jest rozwijanie sieci dróg dla rowerzystów. Jednak 

nawet gęsta sieć dróg rowerowych może być alternatywą dla ruch samochodowego głównie 

w okresie ciepłym. 

W celu redukcji emisji pyłu PM10 ze źródeł liniowych warto kontynuować działania 

polegające na poprawie stanu technicznego dróg już istniejących. Bardzo ważną rolę 

odgrywają także działania koncentrujące się na pozyskaniu rezultatu, jakim jest zwiększenie 

płynności ruchu w mieście. Dodatkowym elementem działań naprawczych, zmniejszającym 



emisję wtórną z dróg, będzie z pewnością mokre czyszczenie ulic zwłaszcza w okresie 

pozimowym, w którym następuje posypywanie ulic piaskiem oraz większy opad pyłu 

w związku z ogrzewaniem. Mokre czyszczenie ulic korzystnie wpływa na zmniejszeniu unosu 

pyłu z dróg. 

3 Bilanse zanieczyszczeń pochodzących od podmiotów 

korzystających ze środowiska, z powszechnego 

korzystania ze środowiska i napływów, które mają 

wpływ na poziomy substancji w powietrzu 

W pierwszej części niniejszego rozdziału przedstawiono wyniki inwentaryzacji emisji, ze 

źródeł punktowych, liniowych oraz powierzchniowych, przeprowadzonej na terenie miasta 

Zamościa, natomiast w drugiej części dokonano bilansu ilościowego i przeprowadzono 

analizy udziałów poszczególnych źródeł w emisji pyłu PM10. 

Mapę, na której pokazana jest lokalizacja wszystkich rodzajów emitorów ujętych 

w inwentaryzacji, zamieszczono w załączniku graficznym 7.2.1. 

3.1 Inwentaryzacja emisji ze źródeł punktowych 

Inwentaryzacja źródeł emisji punktowej polegała na zgromadzeniu informacji o jednostkach 

organizacyjnych, znajdujących się na terenie miasta, z uwzględnieniem wielkości jednostki, 

struktury organizacyjnej oraz procesów wpływających na wielkość emisji pyłu PM10. 

Kryterium wyboru emitorów punktowych przyjętych do obliczeń w strefie (miasto Zamość) 

przyjęto w odniesieniu do emisji i wysokości emitora. Kryterium emisji to 1 Mg/rok, zaś 

kryterium wysokości emitora punktowego przyjęto 20 m. 

Inwentaryzacją zostało objętych 6 jednostek organizacyjnych - zakładów (6 emitorów 

punktowych) zlokalizowanych na terenie miasta Zamościa. 

Dane o zinwentaryzowanych emitorach w postaci przyporządkowania do zakładu (nazwa), 

parametrów oraz wielkości emisji pyłu PM10 w skali rocznej zostały ujęte w poniższej tabeli. 

Tabela 4. Wielkość emisji i parametry emitorów punktowych w Zamościu. 

Nazwa emitora 

Wielkość emisji 

zanieczyszczeń pyłu 

PM10 [Mg/rok] 

Wysokość 

komina h [m] 

Średnica komina 

d [m] 

Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „ATEX” Sp. z o.o. Ciepłownia Szopinek 

E – 1 38,0472 120 2,3 

„SIPMOT” S.A. (*) 

E – 1 4,0530 45 0,6 

Szpital Wojewódzki im. Papieża Jana Pawła II 

E – 1 11,7630 60 0,9 

Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Zamość 

E – 1 88,0000 90 2 

„Chłodnia – MORS” Sp. z o.o. 



Nazwa emitora 

Wielkość emisji 

zanieczyszczeń pyłu 

PM10 [Mg/rok] 

Wysokość 

komina h [m] 

Średnica komina 

d [m] 

E – 1 4,1514 31 0,5 

„DELIA” S.A. (**) 

E – 1 0,2835 10 0,8 

razem 146,2981 emisja z emitorów punktowych 

(*) likwidacja w 2007 roku 

(**) uwzględniono, ze względu na potencjalną możliwość lokalnego oddziaływania 

Na przedstawionej mapie lokalizacji emitorów (załącznik 7.2.1) widać, że większość źródeł 

punktowych objętych inwentaryzacją znajduje się we wschodniej części miasta. 

W celu określenia wielkości emisji wykorzystano: 

bazę danych Urzędu Marszałkowskiego w zakresie opłat za korzystanie 

ze środowiska, 

dane z pozwoleń na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, 

dane z ankiet inwentaryzacji emisji za rok 2005 przekazane przez Wojewódzki 

Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie, 

dane uzyskane telefonicznie od poszczególnych zakładów. 

Dla każdej z jednostek organizacyjnych (podmiotów) została zbudowana struktura 

organizacyjna w podziale na emitory i parametry prowadzonych procesów, która pozwoliła 

na określenie wielkości emisji pyłu PM10 dla każdego z emitorów. Przy określaniu emisji 

kierowano się zasadą pierwszeństwa dla danych z ewidencji półrocznych ze względu na ich 

wiarygodność, natomiast dopiero po wykorzystaniu tych danych emisja była określana na 

podstawie pozwoleń. Dodatkowo telefonicznie uzyskiwano dane dotyczące parametrów 

emitorów oraz dane o rodzaju urządzeń odpylających. Dotyczyło to przede wszystkim 

Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej oraz Ciepłowni Szopinek. 

Korzystając z danych dotyczących emisji pyłu ogółem oszacowano wielkość emisji pyłu 

zawieszonego PM10 na poziomie 70-90% pyłu ogółem, w zależności od rodzaju 

zainstalowanych urządzeń odpylających. 

W przypadku braku danych, dotyczących parametrów emitorów lub parametrów ich pracy, 

przyjmowano założenia podane w poniższych tabelach. 

Tabela 5. Przyjmowane do obliczeń wartości temperatur wylotu gazów odlotowych 

Temperatura wylotu ºC K 

Paliwa stałe 170 443 

Olej 180 453 

Gaz 180 453 

Dodatkowo określono również roczny profil zmienności emisji punktowej, co jest szczególnie 

istotne w przypadku, gdy większość emisji punktowej pochodzi ze spalania paliw do celów 

grzewczych. Na wykresach poniżej zobrazowano przebieg zmienności profili rocznego 

i dobowego dla źródeł punktowych. 


współczynnik zmienności emisji 


Profil zmienności emisji pyłu PM10 dla źródeł punktowych w 2005 r. 

1,6 

1,4 

1,2 

1 

0,8 

0,6 

0,4 

0,2 

0 

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 

miesiące 

Wykres 1. Profil zmienności emisji punktowej w roku 2005 w Zamościu. 

Profil zmienności dobowej dla źródeł punktowych 

1,4 

1,2 

1 

0,8 

0,6 

0,4 

0,2 

0 

1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 

godziny [h] 

Wykres 2. Profil zmienności dobowej emisji ze źródeł punktowych. 

3.2 Inwentaryzacja emisji ze źródeł powierzchniowych 

Emisja powierzchniowa, czyli tzw. emisja niska, zajmuje wśród źródeł zanieczyszczeń 

powietrza pyłem PM10 drugie miejsce i wynosi 119,97 Mg w 2005 roku. Na podstawie 

danych o rodzaju zabudowy oraz informacji o rodzaju stosowanego ogrzewania podzielono 

teren miasta Zamościa na poszczególne obszary, dla których obliczono wielkość emisji pyłu 

PM10. 

Wielkość emisji powierzchniowej w rozbiciu na poszczególne obszary miasta Zamościa 

przedstawiona została w poniższej tabeli. 



Tabela 6. Ładunek pyłu PM10 z poszczególnych dzielnic Zamościa w roku bazowym 2005. 

Lp. 

dzielnice Zamościa 

zapotrzebowanie 

energetyczne [GJ] 

emisja pyłu 

PM10 [Mg/rok] 

1 Janowice 27 593 7,81 

2 Karolówka 64 769 18,34 

3 Kilińskiego 110 484 3,57 

4 Majdan 8 350 2,36 

5 Nowe Miasto 91 422 20,35 

6 Orzeszkowej 147 270 m.s.c. 

7 Partyzantów 36 036 2,19 

8 Planty 63 272 m.s.c. 

9 Powiatowa 110 736 20,17 

10 Promyk 44 640 12,64 

11 Rataja 57 600 16,31 

12 Słoneczny Stok 112 084 m.s.c. 

13 Stare Miasto 37 682 m.s.c. 

14 Świętego Piątka 46 638 13,21 

15 Zamczysko 10 661 3,02 

16 Zamojskiego 213 529 m.s.c. 

SUMA 1 182 766 119,97 

W 2005 roku największy ładunek pyłu PM10 emitowany był do powietrza z terenu dzielnic 

Nowe Miasto i Powiatowa. Najniższe wartości ładunku pyłu PM10 emitowanego do powietrza 

wystąpiły w 2005 roku na obszarze osiedla Majdan. Na osiedlach w całości podłączonych 

i zaopatrywanych w ciepło przez m.s.c. nie uwzględniono emisji pyłu PM10 z emitorów 

powierzchniowych. Są to obszary osiedli: Orzeszkowej, Planty, Słoneczny Stok, Stare Miasto 

i Zamojskiego. Na obszarach, gdzie występuje przewaga ogrzewania indywidualnego, 

obliczona wielkość emisji pyłu PM10 zdecydowanie wzrasta. 

Inwentaryzacja powierzchniowych źródeł emisji została przeprowadzona przy wykorzystaniu 

materiałów pomocniczych Ministerstwa Środowiska i Głównego Inspektora Ochrony 

Środowiska zawartych w opracowaniu pt. „Wskazówki dla Wojewódzkich inwentaryzacji 

emisji na potrzeby ocen bieżących i programów ochrony powietrza”, Warszawa 2003. 

Analizie poddano ogrzewanie indywidualne w katastrze w polach 250 m x 250 m, ze względu 

na istotny wpływ na jakość powietrza źródeł z sektora bytowo-komunalnego. 

Teren miasta został podzielony na 16 obszarów, zgodnie z podziałem administracyjnym na 

osiedla. W obszarach wyznaczono emitory powierzchniowe odpowiadające kwadratom 

powierzchni o boku 250 x 250 m. 



Zużycie energii w poszczególnych obszarach wyznaczono z wykorzystaniem wzoru: 

TZE MWh = P × U × SD × WUC × 24 × 10 −6 

gdzie: 

P [m 2 ] – powierzchnia użytkowa, 

U [W/(m 2 ×K)] – współczynnik przenikania ciepła, 

SD [K×d] – stopnio-dni 

WUC – współczynnik użytkowania ciepła (przyjęto 0,9), 

24 × 10 -6 – przeliczenie jednostek na h i MWh. 

Do obliczeń przyjęto następujące wartości: 

- powierzchnia użytkowa przypadająca na jednego mieszkańca: 22,4 m 2 , 

- średni współczynnik przenikania ciepła: 2,66 W/(m 2 *K), 

- ilość stopnio-dni: 3885,8. 

Udziały poszczególnych paliw, zostały ustalone w oparciu o informacje zebrane 

w Przedsiębiorstwie Energetyki Cieplnej Zamość oraz w Rejonie Eksploatacji Sieci gazowej 

Zamość. 

Dla każdego z wykorzystywanych paliw wyliczono wartość energii użytkowej. 

W obliczeniach uwzględniono wykorzystanie paliw na potrzeby ogrzewania pomieszczeń 

oraz podgrzewania wody użytkowej. 

Do obliczeń emisji pyłu PM10 przyjęto następujące wskaźniki: 

Tabela 7. Zestawienie wskaźników emisji pyłu PM10 dla kotłów domowych, wg EMEP-CORINAIR Emission 

Inventory Guidebook (2006 r.): Small combustion installations, tabela 8.1a 

Wskaźnik emisji 

Rodzaj paliwa 

Jednostka 

pyłu PM10 

wg EMEP-CORINAIR 

Emission Inventory Guidebook 

Gaz [g/GJ] 0,5 

Węgiel [g/GJ] 404,1 

Olej opałowy [g/GJ] 3,7 

Największy ładunek pyłu PM10 wprowadzany jest do środowiska w wyniku spalania węgla. 

Emisja ze źródeł powierzchniowych nie jest stała. Podlega znacznym wahaniom zarówno 

w ciągu doby jak i w ciągu roku. W ciągu roku różnice w emisji ze źródeł powierzchniowych 

związane są z sezonem grzewczym i sezonem letnim. Wahania dobowe związane są 

z trybem życia – uspokojenie w nocy, ożywienie w godzinach porannych i kolejne 

w godzinach popołudniowych i wieczornych. W celu uwzględnienia tych różnic określono dla 

źródeł powierzchniowych roczny i dobowy profil zmienności emisji. Oba profile 

przedstawiono na wykresach poniżej. 




2,5 

Profil zmienności emisji pyłu PM10 dla źródeł powierzchniowych w 

2005 r. 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 


miesiące 

Wykres 3. Profil zmienności emisji dla źródeł powierzchniowych w ciągu roku 2005. 

1,6 

Profil zmienności dobowej dla źródeł powierzchniowych 

1,4 

1,2 

1 

0,8 

0,6 

0,4 

0,2 

0 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 

godziny [h] 

Wykres 4. Profil zmienności emisji dobowej dla źródeł powierzchniowych. 

3.3 Inwentaryzacja emisji ze źródeł liniowych 

Emisja liniowa zajmuje wśród źródeł zanieczyszczeń powietrza pyłem PM10 na terenie 

miasta Zamościa ostatnie, trzecie miejsce. Jej udział w całkowitej wielkości emisji pyłu PM10 

dla miasta Zamościa przekracza nieznacznie 6 % i wyniósł łącznie blisko 18 Mg w 2005 

roku. Główne źródło emisji zanieczyszczeń pyłem frakcji PM10 do powietrza stanowi w tym 

względzie ruch komunikacyjny, odpowiedzialny za powstawanie emisji pyłu w wyniku: 

- spalania paliw w silnikach, 

- ścierania jezdni, opon i hamulców, 

- unoszenia drobin pyłu w wyniku wzniecania go z powierzchni na skutek ruchu 

pojazdów (emisja wtórna). 



Największe ładunki emisji zanieczyszczeń powietrza pyłem PM10 pochodzenia 

komunikacyjnego występują wzdłuż dróg krajowych (np. ulice: Legionów, Dzieci 

Zamojszczyzny, Szczebrzeska) oraz wzdłuż głównych dróg wylotowych z miasta (np. ulice: 

Lipska i Orląt Lwowskich). 

Przeprowadzając obliczenia emisji ze źródeł liniowych, uwzględniono drogi krajowe 

i wojewódzkie, dla których były wykonane pomiary natężenia ruchu pojazdów. Ulice te 

potraktowano jako źródła emisji liniowej. Do obliczeń przyjęto 100 emitorów liniowych. 

Przeprowadzając inwentaryzację wykorzystano materiały przekazane przez Zarząd Dróg 

Wojewódzkich w Lublinie (pomiar ruchu na drogach wojewódzkich w 2005 roku – średni 

dobowy ruch w punktach pomiarowych) oraz przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych 

i Autostrad Oddział w Lublinie. 

W wyniku inwentaryzacji emisji ze źródeł liniowych, na podstawie wyników pomiarów 

natężeń ruchu (GPR 2005), ulice miasta Zamościa podzielono na odcinki, którym 

odpowiadały wielkości zmierzonych natężeń ruchu poszczególnych pojazdów. 

W poniższej tabeli przedstawiono ładunek emisji pyłu PM10 emitowanego przez 

poszczególne odcinki ulic na terenie miasta Zamościa. 

Tabela 8. Emisja pyłu PM10 z poszczególnych odcinków dróg w Zamościu w roku 2005. 

lp. miasto/nr drogi ulice 

długość 

odcinka 

[km] 

emisja pyłu 

PM10 

[Mg/rok] 

1 849 Lipska, Orląt Lwowskich 2,80 1,2556 

2 Zamość Odrodzenia 0,40 0,1076 

3 Zamość Lwowska, Partyzantów (do Odrodzenia) 1,17 0,5246 

4 Zamość Partyzantów (Centrum) 0,99 0,3551 

5 Zamość Peowiaków II (do Partyzantów) 1,46 0,6547 

6 Zamość Prymasa Wyszyńskiego 1,77 0,7937 

7 17 Lwowska (wylot) 0,43 0,3471 

8 17 Aleje Jana Pawła II 1,14 0,7668 

9 74 Hrubieszowska 1,19 0,5976 

10 17, 74 Legionów, Wsch. 1,70 1,1435 

11 17 Legionów, Pn. 3,53 1,8995 

12 17 Lubelska (wylot) 0,65 0,6937 

13 Zamość Majdan 2,18 0,3910 

14 Zamość Graniczna 1,82 0,4081 

15 Zamość Powiatowa 1,15 0,6188 

16 Zamość Wojska Polskiego 1,18 0,8466 

17 Zamość Starowiejska 0,93 0,5838 

18 Zamość Lubelska 1,70 0,9148 

19 Zamość Piłsudskiego 1,46 0,5237 

20 Zamość Aleje 1 Maja 1,20 0,7211 

21 74 Dzieci Zamojszczyzny 3,32 1,7865 

22 74 Szczebrzeska (do Ronda Solidarności) 1,84 1,0891 



lp. miasto/nr drogi ulice 

długość 

odcinka 

[km] 

emisja pyłu 

PM10 

[Mg/rok] 

23 Zamość Szczebrzeska, Akademicka 1,99 0,6246 

24 Zamość Łukasińskiego 0,59 0,1852 

25 Zamość Sadowa 0,71 0,1592 

sumaryczna emisja pyłu PM10 z emitorów liniowych 17,992 

Przy inwentaryzacji źródeł liniowych uwzględniono: 

podział emisji liniowej na najważniejsze trakty komunikacyjne miasta Zamościa, które 

wprowadzono w formie źródeł emisji - źródłem emisji zawsze była ulica o konkretnej 

nazwie, 

wszystkie ulice wprowadzono w odcinkach z uwzględnieniem granic miasta. 

Inwentaryzacją objęto 5 grup pojazdów: 

samochody osobowe, 

samochody dostawcze, 

samochody ciężarowe, 

autobusy miejskie, 

autobusy dalekobieżne. 

Każda ulica (źródło) podzielona została na niezbędną ilość odcinków (stanowiących emitory), 

przy czym głównym kryterium podziału ulicy na odcinki był kształt przebiegu ulicy oraz 

natężenie ruchu pojazdów na poszczególnych odcinkach ulicy. Przy kwalifikowaniu ulic, jako 

źródeł emisji liniowej, kierowano się dostępnością danych o natężeniu ruchu na danej 

drodze. 

Struktura pojazdów poruszających się po drogach miasta Zamościa jest różna dla 

poszczególnych odcinków dróg i zależna od ich charakteru. Poniżej przedstawiono wyliczoną 

średnią strukturę poszczególnych pojazdów dla miasta Zamościa. 

średnia struktura ruchu w Zamościu 

osobowe dostawcze ciężarowe autobusy 

8% 

6% 3% 

83% 

Wykres 5. Średnia struktura ruchu pojazdów w Zamościu. 




Metodyka obliczania emisji spalinowej oraz przyjęte wskaźniki emisji są zgodne ze 

„Wskazówkami dla wojewódzkich inwentaryzacji emisji na potrzeby ocen bieżących 

i programów ochrony powietrza”. 

W obliczeniach emisji ze źródeł liniowych uwzględniono oprócz emisji spalinowej, emisję 

pozaspalinową z procesów zużycia opon, hamulców, a także ścierania nawierzchni dróg 

oraz emisję wtórną związaną z unoszeniem pyłu z dróg. 

Przy obliczaniu emisji wtórnej, zastosowano metodykę EPA AP-42 (część 13.2.1 „Paved 

Roads”). Przyjęte wskaźniki emisji wtórnej zawierają w sobie emisję z procesów zużycia 

opon, hamulców a także ścierania nawierzchni dróg. Przedstawiono je w poniższej tabeli. 

Tabela 9. Wskaźnik emisji wtórnej i poza spalinowej 

Wskaźnik emisji 

pozaspalinowej i wtórnej Rodzaj emisji liniowej – rodzaj pojazdu 

E [g/km×poj.] 

0,021 Emisja pozaspalinowa ze ścierania – pojazdy osobowe 

0,029 Emisja pozaspalinowa ze ścierania – pojazdy dostawcze 

0,097 Emisja pozaspalinowa ze ścierania – pojazdy ciężarowe 

0,097 Emisja pozaspalinowa ze ścierania – autobusy 

0,144* Emisja wtórna z unoszenia 

*dla ulic dwujezdniowych przyjęto wskaźnik 0,072 

Z uwagi na duże wahania wielkości natężenia ruchu w czasie doby oraz mniejsze wahania 

roczne określono dla źródeł liniowych profile zmienności emisji: dobowe i roczne. 

Szczególnie duże są dobowe wahania emisji ze źródeł liniowych związane ze wzmożonym 

ruchem samochodowym w godzinach porannych (dojazdy do pracy) i popołudniowych 

(powroty do domu). Profile zmienności przedstawiono na wykresach poniżej. 

2 

Profil zmienności emisji pyłu PM10 dla źródeł liniowych w 2005 r. 

1,8 

1,6 

1,4 

1,2 

1 

0,8 

0,6 

0,4 

0,2 


miesiące 

Wykres 6. Profil zmienności emisji dla źródeł liniowych w ciągu roku 2005. 



Profil zmienności dobowej dla źródeł liniowych 

2,4 

2,2 

2 

1,8 

1,6 

1,4 

1,2 

1 

0,8 

0,6 

0,4 

0,2 

0 

1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 

godziny [h] 

Wykres 7. Profil zmienności dobowej dla źródeł liniowych. 

3.4 Bilanse zanieczyszczeń pochodzących z poszczególnych 

źródeł 

Z przeprowadzonej na potrzeby realizacji Programu ochrony powietrza inwentaryzacji źródeł 

emisji do powietrza z terenu miasta Zamościa wynika, że wielkość ładunku pyłu PM10 

w 2005 roku wyniosła łącznie 284,3 Mg. Zanieczyszczenia pochodzą ze źródeł: punktowych, 

powierzchniowych oraz linowych, w mniejszym stopniu. Główne źródło emisji 

zanieczyszczeń stanowi w Zamościu emisja punktowa i powierzchniowa (odpowiednio 

ok. 52 % i 42 % całkowitej wielkości emisji). 

Całkowita wielkość emisji pyłu PM10 jest sumą emisji: punktowej, liniowej oraz 

powierzchniowej. Zestawienie emisji z poszczególnych rodzajów źródeł ilustruje poniższa 

tabela. 

Tabela 10. Zestawienie emisji pyłu PM10 z poszczególnych źródeł emisji na terenie miasta Zamościa 

Rodzaj emisji 

Wielkość ładunku zanieczyszczeń [Mg/rok] 

pył PM10 

emisja powierzchniowa 119,97 

emisja punktowa 146,30 

emisja liniowa 17,99 

SUMA 284,26 

Poniżej przedstawiono udziały procentowe poszczególnych źródeł emisji w mieście 

Zamościu w rocznej emisji pyłu PM10. 



2005 

6% 

42% 

52% 

emisja punktowa emisja powierzchniowa emisja liniowa 

Wykres 8. Struktura emisji pyłu PM10 w Zamościu w roku bazowym 2005. 

Jak wynika z powyższego, największy udział w wielkości emisji pyłu PM10 ma emisja 

punktowa i powierzchniowa. Jednak z racji sposobu wprowadzania zanieczyszczeń do 

powietrza (wysokie emitory, wysoka prędkość wylotowa) udział emisji punktowej 

w stężeniach imisyjnych na terenie miasta nie jest znaczący. Główne źródło 

zanieczyszczenia powietrza na terenie Zamościa stanowi emisja powierzchniowa. 

Rozważając emisję liniową należy przeanalizować, jakie rodzaje pojazdów najbardziej 

wpływają na wielkość emisji pyłu PM10. Samochody ciężarowe, pomimo że nie stanowią 

większości na terenie miasta (ok. 6 % ogólnej liczby pojazdów), stanowią największe źródło 

emisji ze spalania paliw, spośród analizowanych kategorii pojazdów. 

Tabela 11. Wielkość emisji zanieczyszczeń ze źródeł liniowych według rodzajów pojazdów (emisja 

spalinowa) oraz emisja pozaspalinowa i emisja wtórna 

Kategoria pojazdów/emisja pozaspalinowa i wtórna 

Emisja pyłu PM10 [Mg/rok] 

samochody osobowe 0,88 

samochody dostawcze 0,80 

samochody ciężarowe 2,45 

autobusy 1,17 

emisja pozaspalinowa i wtórna 12,69 

SUMA 17,99 

Przy określaniu emisji z komunikacji uwzględniono również emisję pozaspalinową, którą jest 

pylenie z hamulców, zużywanie się bieżników opon, tarcie nawierzchni oraz wtórne pylenie 

(unoszenie pyłu z nawierzchni dróg). Emisja pozaspalinowa i wtórna (z unoszenia) stanowi 

ok. 70 % całej emisji z komunikacji. 

Strukturę sposobów korzystania ze środowiska w Zamościu, związanych z emisją 

zanieczyszczeń pyłowych, przedstawiono na wykresie poniżej. 



emisja w 2005 roku 



49% 

51% 

Wykres 9. Udziały emisji pochodzących z różnych sposobów korzystania ze środowiska w roku bazowym 2005. 

3.5 Emisja napływowa 

W celu przeprowadzenia oceny napływu zanieczyszczeń z sąsiadujących powiatów 

przeanalizowano wielkość emisji pyłu na teranie sąsiadujących powiatów, które to mogą 

mieć wpływ na wielkość imisji na terenie Zamościa. 

Według danych GUS wielkość emisji pyłu ogółem z zakładów uciążliwych dla środowiska 

z sąsiadującego powiatu ziemskiego zamojskiego (otaczającego Zamość) w 2005 roku 

wyniosła 181 [Mg/rok]. Emisja pyłu zawieszonego PM10 będzie odpowiednio niższa, zatem 

pozostaje na podobnym poziomie jak emisja ze źródeł punktowych na terenie Zamościa. 

Cała emisja napływowa, zarówno z terenów sąsiadujących z miastem, jak i z dalszych 

źródeł, została uwzględniona w przyjętym tle zanieczyszczeń. Przy analizie wielkości tła 

zanieczyszczeń dla Zamościa wzięte pod uwagę zostały wielkości stężeń pomiarowych pyłu 

PM10 zanotowanych na stacji pomiarowej w okresach niewystępowania przekroczeń, czyli 

w miesiącach letnich. 

Przyjęta wielkość tła dla miasta Zamościa wynosi 13 µg/m 3 . 

4 Analizy stanu zanieczyszczenia powietrza 

4.1 Czynniki powodujące przekroczenia, z uwzględnieniem 

przemian fizyko-chemicznych substancji w powietrzu 

Na jakość powietrza wpływa szereg czynników, do najważniejszych wśród nich należą: 

‣ wielkość i rozkład emisji substancji, 

‣ parametry wprowadzania substancji do powietrza, 

‣ parametry i typ emitorów, 

‣ warunki klimatyczne, 

‣ uwarunkowania demograficzne, 



‣ ukształtowanie i sposób zagospodarowania przestrzennego terenu, 

‣ rodzaj użytkowania powierzchni, 

‣ przemiany fizyko-chemiczne substancji. 

Zanieczyszczenia powietrza na terenie miasta Zamościa są głównie pochodzenia 

antropogenicznego, związane z działalnością człowieka. Największy wpływ na stan 

zanieczyszczenia powietrza wywiera działalność człowieka związana z ogrzewaniem 

budynków (niska emisja), produkcją energii elektrycznej i cieplnej oraz produkcją energii na 

potrzeby przemysłu (emisja punktowa), ruchem komunikacyjnym (emisja liniowa). Wśród 

czynników antropogenicznych należy także wskazać sposób zagospodarowania 

przestrzennego obszaru miejskiego oraz uwarunkowania demograficzne. Najbardziej 

narażone na negatywne wpływy zanieczyszczeń powietrza są obszary charakteryzujące się 

intensywną zabudową z niewielkim udziałem terenów zielonych, dużą gęstością zaludnienia, 

wysokim natężeniem ruchu komunikacyjnego. W Zamościu obszary podlegające tego typu 

zagrożeniom to teren osiedla Nowe Miasto, gdzie obok terenu o dużym zagęszczeniu 

zabudowy przebiega obwodnica Hetmańska, oraz osiedla Wiśniowa i 3-go Maja, gdzie 

przebiega droga wojewódzka nr 849. Dodatkową przyczyną nagromadzenia negatywnych 

substancji jest przewaga budynków korzystających z indywidualnego ogrzewania 

węglowego. Również uwarunkowania klimatyczne, Zamość jest obszarem o dość niskim 

poziomie opadów, mają negatywny wpływ na właściwości fizyczno-chemiczne atmosfery 

przez ograniczenie wymywania zanieczyszczeń. Małe ilości opadów sprzyjają kumulacji 

zanieczyszczeń w powietrzu. 

W dalszych rozdziałach przedstawiono szczegółową analizę stanu zanieczyszczenia 

powietrza w Zamościu. 

4.2 Wyniki pomiarów jakości powietrza 

Na terenie miasta Zamościa pomiary pyłu PM10 prowadzone są na dwóch stacjach 

pomiarowych: 

przy ul. Peowiaków 96 

przy ul. Hrubieszowskiej 69a. 

Poniżej przedstawiono na mapie lokalizację obu stacji pomiarowych. 



Rysunek 5. Lokalizacja punktów pomiarowych na terenie Zamościa. 

Problemem, który stał się przyczyną realizacji Programu ochrony powietrza dla miasta 

Zamościa, są przekroczenia dopuszczalnego stężenia 24-godzinego pyłu PM10 na 

stacji pomiarowej zlokalizowanej przy ul. Peowiaków 96 (PSSE). 

Obecnie obowiązuje rozporządzenie Ministra Środowiska dnia 3 marca 2008 roku w sprawie 

poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 47, poz. 281) 1 . 

Zgodnie z załącznikiem nr 1 do ww. rozporządzenia dopuszczalny poziom pyłu PM10, okres 

uśredniania wyników pomiarów, dopuszczalną częstość przekraczania oraz margines 

tolerancji przedstawia poniższa tabela. 

Tabela 12. Dopuszczalne poziomy stężeń pyłu PM10 w powietrzu. 

Okres 

uśredniania 

wyników 

pomiarów 

Dopuszczalny 

poziom PM10 w 

powietrzu 

[μg/m 3 ] 

Wartość 

marginesu 

tolerancji 

Dopuszczalny 

poziom PM10 w 

powietrzu 

powiększony o 

margines 

tolerancji 

[μg/m 3 ] 

Dopuszczalna 

częstość 

przekroczenia 

dopuszczalnego 

poziomu w roku 

kalendarzowym 

24 h 50 0 50 35 razy 

rok 

kalendarzowy 

40 0 40 nie dotyczy 

Przekroczenia oraz wielkości stężeń pyłu PM10 odnotowane na stacji pomiarowej 

w Zamościu przy ul. Peowiaków 96 przedstawia poniższa tabela. 

1 Rozporządzenie z 6 czerwca 2002 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych 

poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji 

(Dz. U. Nr 87, poz. 796) - uchylono 



Tabela 13. Wyniki pomiarów stężeń pyłu PM10 na stacji pomiarowej w Zamościu przy ul. Peowiaków. 

Lokalizacja 

stanowiska 

Stężenie pyłu PM10 

[μg/m 3 ] 

Min Max (data) 

Częstość 

przekraczania 

w roku 

Stężenie 

średnie roczne 

[μg/m 3 ] 

ul. Peowiaków 96 

9,0 

16.10.2005 

129,9 

23.03.2005 

72 36,9 

Pomiary na stanowisku PSSE przy ul. Peowiaków 96 prowadzone są przez cały rok (za 

wyjątkiem okresów awarii sprzętu) metodą reflektometryczną. 

Stacja pomiarowa należąca do PSSE zlokalizowana jest w centrum miasta na wschód od 

Starego Miasta. Stacja zlokalizowana jest na terenie Sanepidu w Zamościu. W okolicach 

stacji znajdują się następujące ulice: Partyzantów, Orlicz-Dreszera, Chopina. Na ulicach 

Partyzantów i Peowiaków panuje duże natężenie ruchu pojazdów. Szczególnie na ulicy 

Partyzantów znaczącą rolę odgrywa transport miejski, ze względu na dużą ilość linii 

autobusowych, jakie poprowadzone są przez tą ulicę. 

Droga wojewódzka (849) oddalona jest od stacji o ok. 700-800 m. W pobliżu stacji znajduje 

się Lubelski Urząd Wojewódzki oraz Urząd Gminy Zamość. W pobliżu nie ma terenów 

przemysłowych, natomiast są tereny zielone (Planty). W okolicy, na wschodzie i południu 

dominuje zabudowa jednorodzinna, zaś na północy – zabudowa wielorodzinna. Na zachód 

od stacji pomiarowej, w odległości ok. 300 m znajduje się Stare Miasto. 

Poniżej przedstawiono lokalizację stacji pomiarowej w Zamościu przy ul. Peowiaków, na 

której odnotowano przekroczenia. Dla zobrazowania charakteru sąsiedztwa stacji 

zamieszczono również zdjęcie satelitarne. 



Rysunek 6. Lokalizacja punktu pomiarowego PSSE przy ul. Peowiaków 96 w Zamościu. 

Analizując rozkład stężeń 24-godz. Pyłu PM10 w ciągu roku wyraźnie widać wzrost stężeń 

w sezonie chłodnym (pokrywającym się z sezonem grzewczym) i głównie w tym okresie 

odnotowywane są przekroczenia dopuszczalnego poziomu substancji. 

W 2005 roku wyraźnie wyższe stężenia niż w pozostałych dniach wystąpiły: 

16, 17 i 19 stycznia z max. stężeniem 24-godz. pyłu PM10 = 90,9 μg/m 3 dnia 

19 stycznia, 

5-11 lutego z max. stężeniem 24-godz. pyłu PM10 = 127,4 μg/m 3 dnia 10 lutego, 

19-20 lutego z max. stężeniem 24-godz. pyłu PM10 = 111,0 μg/m 3 dnia 20 lutego, 

2-4 marca z max. stężeniem 24-godz. pyłu PM10 = 94,9 μg/m 3 dnia 3 marca, 

22-24 marca z max. stężeniem 24-godz. pyłu PM10 = 129,9 μg/m 3 dnia 23 marca, 

2-10 listopada z max. stężeniem 24-godz. pyłu PM10 = 129 μg/m 3 dnia 8 listopada, 



Rysunek 7. Zdjęcie satelitarne okolic punktu pomiarowego przy ul. Peowiaków (źródło: www.geoportal.gov.pl). 

Poniżej przedstawiono wyniki pomiarów stężeń 24-godzinnych w punkcie pomiarowym 

w Zamościu zlokalizowanym przy ul. Peowiaków. 

[mg/m 3 ] 

140 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

pomiary 

norma 

0 

dni roku 2005 

Wykres 10. Rozkład stężeń pyłu PM10 w roku 2005 na stacji pomiarowej przy ul. Peowiaków w Zamościu. 

Na wykresie poniżej pokazano liczby przekroczeń dopuszczalnego stężenia 24-godzinego 

dla pyłu PM10 w poszczególnych miesiącach 2005 roku. 



14 

12 

10 

8 

6 

4 

2 

0 

14 

12 

9 

9 

8 

7 

5 

4 

2 

1 

1 

0 


ilośd przekroczeo w miesiącu 

Wykres 11. Ilość dni z przekroczeniami dopuszczalnego stężenia 24-godz. pyłu PM10 w miesiącach roku 2005. 

Przekroczenia dopuszczalnych stężeń 24-godz. pyłu PM10 występowały w 2005 roku na 

stacji przy ul. Peowiaków w miesiącach zimowych, na stacji przy ul. Hrubieszowskiej nie 

zanotowano natomiast przekroczeń. 

W sumie w 2005 roku na stacji przy ul. Peowiaków odnotowano 72 dni z przekroczeniami 

dopuszczalnego stężenia 24-godzinnego pyłu PM10. Najwięcej przekroczeń wystąpiło w 

listopadzie i lutym, a następnie w kwietniu i październiku. Niewielkie, pojedyncze 

przekroczenia pojawiają się również w miesiącach letnich (lipiec, sierpień). 

Dokonano porównania ilości dni, w których wystąpiły przekroczenia w stosunku do dni 

przypadających na piątek, sobota, niedziela. Na 72 dni z przekroczeniami - 29 dni przypada 

na weekend. Nie ma zatem wyraźnej zależności pomiędzy dniami, w których wystąpiły 

przekroczenia a dniami przypadającymi na piątek, sobotę i niedzielę, kiedy to mieszkańcy 

miasta pozostając w domu, bardziej ogrzewają mieszkania. 

4.3 Opis modelu obliczeniowego 

Wykorzystany do obliczeń model (ADMS-Urban) spełnia wszystkie wymagane kryteria 

wymienione w punkcie 5 Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia - powala na 

wykonanie obliczeń rozprzestrzeniania się substancji w powietrzu w skali miasta, a ponadto: 

- jest modelem polecanym przez Ministerstwo Środowiska i Główny Inspektorat 

Ochrony Środowiska w materiałach szkoleniowych pt. "Wskazówki dotyczące 

Modelowania matematycznego w systemie zarządzania jakością powietrza", 

Warszawa 2003, jako przykładowy model służący do oceny jakości powietrza 

w miastach i na obszarach pozamiejskich, 

- umożliwia uwzględnienie procesów fizyczno-chemicznych zachodzących 

w atmosferze, a także umożliwia wykonanie obliczeń rozprzestrzeniania się 

zanieczyszczeń w przypadku danych sekwencyjnych meteorologicznych 

(z godzinową zmiennością), jak i w oparciu o dane statystyczne, model posiada 



udokumentowane zastosowanie, jako narzędzie używane i zalecane do określenia 

stanu zanieczyszczenia powietrza w krajach Unii Europejskiej, 

- uwzględnia, w formie tła, emisję napływową ze źródeł zlokalizowanych poza 

granicami kraju oraz ze źródeł emisji zlokalizowanych na obszarach sąsiednich 

województw. 

Uzyskana dokładność modelowania jest większa niż wymagana rozporządzeniem Ministra 

Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu 

(Dz. U. Nr 87, poz. 798). 

ADMS-Urban jest systemem modelowania jakości powietrza atmosferycznego rozwijanym 

od początku lat 90-tych przez firmę CERC Ltd. z Cambridge. 

System oparty jest na gaussowskim modelu dyspersji zanieczyszczeń w powietrzu 

(II generacji) wykorzystującym procedury numeryczne w zakresie obliczeń wyniesienia 

smugi. 

System jest stosowany do przygotowywania programów ochrony powietrza i oceny jakości 

powietrza w Wielkiej Brytanii i innych krajach UE (Włochy, Węgry). 

W wytycznych EEA ADMS-Urban jest wymieniany jako jeden z przykładowych systemów 

modelowania przeznaczonych do określania jakości powietrza w strefach. 

System wykorzystuje zaawansowaną parametryzację w zakresie zjawisk turbulencji 

i dyfuzji w dolnej partii atmosfery. Dostępne są opcje uwzględniające m.in. czasową 

zmienność emisji oraz wpływ ukształtowania terenu na dyspersję zanieczyszczeń (opcja 

„Hills”). Dodatkowo uwzględnione są parametry procesów fizykochemicznych zachodzących 

w atmosferze mające wpływ na rozkład stężeń zanieczyszczeń na danym obszarze. 

System ADMS-Urban jest wymieniony we „Wskazówkach metodycznych dotyczących 

modelowania matematycznego w systemie zarządzania jakością powietrza” opublikowanych 

przez MŚ, jako przykładowy model służący do oceny jakości powietrza w miastach i na 

obszarach pozamiejskich. 

ADMS-Urban – dane do obliczeń 

System daje możliwość pracy z sekwencyjnymi danymi meteorologicznymi, 

w układzie „godzina po godzinie”. Istnieje również możliwość powiązania profili zmienności 

czasowej emisji zanieczyszczeń z sekwencyjnym układem danych meteorologicznych. Dane 

wejściowe do modelowania posiadają przejrzysty format tekstowy, co jest istotne z punktu 

widzenia automatycznego przygotowania danych w ilościach hurtowych. 

Główne moduły podstawowego modelu ADMS przedstawiają się następująco: 

Dane meteorologiczne: 

Podstawowe dane meteorologiczne to wysokość warstwy granicznej (mieszania), długość 

Monina-Obuchowa, prędkość i kierunek wiatru, prędkość tarciowa, wielkość opadów, 

zachmurzenie, strumień ciepła przy powierzchni ziemi, częstość prądów konwekcyjnych 

ponad warstwą mieszania. Niektóre z tych wielkości są dostępne jako dane pomiarowe, inne 

są obliczane przy użyciu odpowiednich algorytmów. 

Moduł struktury warstwy granicznej: 

Moduł oblicza pionowe profile średniej prędkości wiatru oraz parametrów turbulencji 

w warstwie granicznej. Dane te określane są na podstawie korelacji wyprowadzonych 



z doświadczeń laboratoryjnych, polowych jak i teoretycznych rozważań dla dowolnych 

warunków stabilności atmosfery. 

Rozprzestrzenianie smugi: 

Moduł oblicza standardowe parametry dyspersji (w pionie jak i w poziomie) oraz stężenie 

zanieczyszczenia. W warunkach równowagi stałej i obojętnej zastosowano profil gaussowski. 

W warunkach równowagi chwiejnej, pionowy profil stężenia zanieczyszczeń znacząco 

odbiega od profilu gaussowskiego. W tym przypadku rozkład prawdopodobieństwa 

dla prędkości ruchu pionowego smugi przybliża się za pomocą złożenia dwóch funkcji 

gaussowskich. Wpływ podłoża zamodelowany jest jako odbicie smugi tak jak w innych 

modelach gaussowskich. 

Wyniesienie smugi: 

Moduł oblicza trajektorię smugi emitowanej przez źródło punktowe rozwiązując układ 

liniowych równań różniczkowych pierwszego rzędu wyprowadzonych z równań zachowania 

masy, pędu i ciepła smugi oraz masy wyemitowanego zanieczyszczenia oraz równania 

kinematycznego osi smugi. Dodatkowo bierze się pod uwagę porywanie powietrza przez 

smugę u wylotu z emitora. Układ równań jest rozwiązywany przy użyciu algorytmu Runge- 

Kutta. 

Procesy wymywania: 

Moduł bierze pod uwagę następujące mechanizmy usuwania zanieczyszczeń z atmosfery: 

opad pod wpływem sił grawitacji, 

sucha depozycja, 

mokra depozycja. 

Dwa pierwsze z wymienionych mechanizmów mają bezpośredni wpływ na inne aspekty 

zjawiska dyfuzji, tzn. na wyniesienie smugi, dyspersję smugi, stężenie i wpływ przeszkód 

budowlanych. 

Sucha depozycja jest modelowana za pomocą prędkości depozycji w oparciu o analogię do 

oporu wnikania. Profil średniego stężenia w smudze jest modyfikowany o ubytek materiału 

z dolnej części smugi w drodze suchej depozycji. 

Mokra depozycja jest modelowana przy użyciu prostego mechanizmu współczynników 

wymywania zależnych od wielkości opadów atmosferycznych. 

Rzeźba terenu: 

Moduł oparty jest na procedurze obliczeniowej FLOWSTAR. Służy do określania średniego 

przepływu i parametrów dyspersji w terenie o urozmaiconej rzeźbie (wzniesienia i znaczna 

szorstkość) oraz pozwala uwzględnić wpływ stratyfikacji atmosfery na średni przepływ 

i turbulencję. 

Przeszkody budowlane 

Wpływ dużych budynków lub ich grup na rozprzestrzeniającą się smugę modelowany jest 

poprzez zastąpienie rzeczywistych budynków mniej skomplikowaną bryłą, ale posiadającą 

takie same właściwości aerodynamiczne. Rozmiary bryły są określane przy pomocy 

algorytmów wyprowadzonych na podstawie eksperymentów w tunelu aerodynamicznym. 



ADMS-Urban – układ wyników 

W systemie ADMS-Urban istnieje możliwość zadawania dowolnego czasu uśredniania 

obliczanych stężeń, czyli np. 1 godziny lub 24 godzin. 

System pozwala na dowolne definiowanie poziomów percentylowych dla obliczanych 

charakterystyk rocznych, czyli np. percentyl 90.4 ze stężeń 24-godzinnych pyłu PM10. 

Możliwe jest również obliczanie ilości przekroczeń zadanego stężenia dopuszczalnego 

w ciągu roku. 

System ADMS-Urban posiada możliwość bieżącej współpracy z programem graficznym 

ArcView firmy ESRI. Współpraca obejmuje transfer danych w obie strony: 

- dane wejściowe do modelowania wprowadzone w systemie ADMS-Urban (np. lokalizacja 

emitorów) mogą być odczytywane i weryfikowane w programie ArcView 

- dane wejściowe do modelowania mogą być wprowadzane w programie ArcView, 

a następnie odczytywane w systemie ADMS-Urban. 

4.4 Weryfikacja modelu 

Weryfikacja modelu wykazuje poprawną zgodność wyników pomiarowych ze stacji przy 

ul. Peowiaków z wynikami obliczeń przy użyciu modelu ADMS-Urban. Obliczenia zostały 

wykonane w oparciu o zinwentaryzowaną bazę danych o wielkości i źródłach emisji pyłu 

PM10 na terenie Zamościa dla roku 2005. 

Wyniki pomiarów stężeń pyłu zawieszonego PM10 prowadzonych w roku 2005 na stacji 

w Zamościu przy ul. Peowiaków przedstawiono w rozdziale 4.2. 

Stężenie średnioroczne PM10 obliczone na podstawie pomiarów wynosi 36,9 μg/m 3 . 

Wartość stężenia średniorocznego dla roku 2005 obliczona przy użyciu modelu ADMS- 

Urban w punkcie stacji pomiarowej wynosi 24,36 μg/m 3 . Jeżeli chodzi o ilość przekroczeń 

wartości dopuszczalnej stężenia 24-godzinnego według pomiarów wynosi ona 72, natomiast 

ilość obliczona przez model wynosi 17. Można zatem stwierdzić, że wyniki 

przeprowadzonego modelowania stężeń pyłu PM10 charakteryzują się dobrą zgodnością 

z pomiarami – zgodność wyników 24-godz. na poziomie 32 %. Wielkość ta określa 

odchylenie standardowe wyników modelowych od pomiarowych. W rozporządzeniu Ministra 

Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu 

(Dz. U. Nr 87, poz. 798), załącznik 6, tabela 4 zalecane jest do 50% odchylenia 

standardowego. 

Poniżej przedstawiono porównanie wyników pomiarów (stacja pomiarowa przy 

ul. Peowiaków) i wyników obliczeń dla pyłu PM10. 

Tabela 14. Porównanie wyników pomiarów (przy ul. Peowiaków) i wyników obliczeń dla pyłu PM10 

Parametr Wynik pomiaru Wynik obliczeniowy 

Stężenie średnioroczne [μg/m 3 ] 36,93 24,36 

Najwyższe stężenie 24-godz. [μg/m 3 ] 129,9 79,53 

Najniższe stężenie 24-godz. [μg/m 3 ] 9,0 13,35 

90,4 percentyl ze stężeń 24-godz. [μg/m 3 ] 68,16 40,59 

Ilość dni przekroczeń dopuszczalnego 

stężenia 24-godz. 

72 17 



Do obliczeń przyjęto dane meteorologiczne ze stacji w Lublinie. 

Przeprowadzono również porównanie przebiegu czasowego wartości obliczonych wartości 

stężeń 24-godzinnych pyłu PM10 z wartościami zmierzonymi w roku 2005. Przedstawiono to 

na wykresie poniżej. Zasadnicze trendy zmienności są zachowane, występuje stosunkowo 

dobra korelacja czasowa obu przebiegów. 

140 

pomiary obliczenia 

mg/m 3 

130 

120 

110 

100 

90 

80 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

Wykres 12. Porównanie wyników pomiarów i obliczeń stężeń 24-godz. pyłu PM10 w Zamościu w 2005 roku. 

4.5 Obliczenia i analiza stanu zanieczyszczenia powietrza na 

terenie miasta Zamościa w roku bazowym - 2005 

Analizę przeprowadzono przy użyciu modelu obliczeniowego ADMS-Urban (wersja 2.2). 

Poniższa tabela przedstawia parametry przyjęte do analizy. 

Tabela 15. Parametry przyjęte do analizy dla roku bazowego 2005 

Parametr modelu Wartość Uwagi 

Dane wejściowe - emisja 

Szorstkość terenu 

Minimalna długość Monina- 

Obuchowa 

Emitory punktowe – 6 

Emitory liniowe - 100 

Gridy powierzchniowe – 126 

0,6 m 

10 m 

Dane dotyczące bilansów 

wielkości emisji zostały 

opisane w powyższych 

rozdziałach 

Wielkość ta wynika z 

przeprowadzonej kalibracji 

modelu. 

Tło stężenia pyłu PM10* 13 μg/m 3 

Krok siatki obliczeniowej 

250 m 

Siatka na planie 

prostokąta obejmująca 




obszar całego miasta 

Grupowanie źródeł 

Czas uśredniania 

Format wyników 

Plik danych meteorologicznych 

Włączone 

24 h 

Pył zawieszony PM10 - 

- stężenie średnie roczne, 

- ilości przekroczeń dopuszczalnego 


- percentyl 90,4 ze stężeń 24-godz. 

8760 linii 

Utworzono 3 grupy źródeł 

emisji 

Obliczana jest ilość 

przypadków przekroczeń 

dopuszczalnego stężenia 

24-godz. w ciągu roku 

Profile zmienności czasowej 

emisji 

Włączone 

Dla poszczególny 

rodzajów źródeł, profile 

roczne i dobowe. 

* W przyjętym tle zanieczyszczeń została uwzględniona emisja ze źródeł naturalnych oraz antropogenicznych 

pochodzących spoza strefy, w tym spoza granic kraju. Przy analizie wielkości tła zanieczyszczeń dla miasta 

Zamościa wzięto pod uwagę wielkości stężeń pomiarowych pyłu PM10 zanotowanych na stacjach pomiarowych 

zlokalizowanych w Zamościu. 

Stężenia średnioroczne pyłu PM10 

Wyniki obliczeń stężeń średniorocznych pyłu PM10 dla roku bazowego 2005 

przedstawiono na mapie w załączniku nr 7.2. Analizując uzyskane wyniki można 

sformułować następujące wnioski: 

‣ nie zaobserwowano przekroczenia dopuszczalnej wielkości stężeń średniorocznych 

pyłu PM10, 

‣ najwyższe stężenia średnioroczne pyłu PM10 występują na obszarach: dzielnicy 

Powiatowa, dzielnicy Promyk i Św. Piątka (w rejonie ul. Lipskiej) oraz w dzielnicy 

Nowe Miasto (w rejonie ul. Lwowskiej) 

‣ stężenia średnioroczne osiągają wielkość maksymalną 31,88 mg/m 3 , 

‣ najniższe stężenia średnioroczne PM10 występują na obrzeżach miasta oraz na 

osiedlach podłączonych do PEC. 



Rysunek 8. Rozkład stężeń średniorocznych pyłu zawieszonego PM10 w Zamościu - rok bazowy 2005. 

Wyniki obliczeń stężeń 24-godz. pyłu PM10 

Wyniki obliczeń stężeń 24-godz. pyłu PM10 dla roku bazowego 2005 przedstawiono na 

mapie w załączniku nr 7.2. 

Przekroczenia dopuszczalnego stężenia 24-godzinnego pyłu PM10 przeanalizowano 

w układzie percentyli 90,4 ze stężeń 24-godz. Analizując uzyskane wyniki można 


‣ przekroczenia w ilości powyżej 35 w ciągu roku występują na obszarach 2 : dzielnicy 

Powiatowa oraz w okolicach zbiegu ulic Lipskiej i Orląt Lwowskich - pomiędzy 

dzielnicami Promyk i Św. Piątka, niewielkie przekroczenia występują również 

w dzielnicy Nowe Miasto (w okolicy ul. Lwowskiej). 

‣ maksymalna wartość percentyla w Zamościu wynosi 56,9 μg/m 3 , 

‣ ww. obszary przekroczeń podlegają prognozie dotrzymywania dopuszczalnego 

poziomu dla roku 2020, 

‣ podwyższone wartości stężeń ok. 48 μg/m 3 (nie przekraczające wartości 

normatywnych) występują również na osiedlu Karolówka (w zachodniej części 

Zamościa). 

2 Obszary: dzielnice Powiatowa, Promyk, dzielnica Św. Piątka i Nowe Miasto wchodzą w tzw. obszar przekroczeń 

percentyla 90,4 ze stężeń 24-godzinnych pyłu PM10 



Rysunek 9. Percentyl 90,4 ze stężeń 24-godz. pyłu zawieszonego PM10 w Zamościu - rok bazowy 2005. 

4.6 Analiza udziału grup źródeł emisji - procentowy udział 

w zanieczyszczeniu powietrza poszczególnych grup źródeł 

emisji i poszczególnych źródeł emisji 

Analizę udziału poszczególnych grup źródeł emisji przeprowadzono w oparciu 

o następujący podział źródeł zlokalizowanych na terenie miasta: 

źródła punktowe, dotyczą korzystania ze środowiska, 

źródła liniowe, dotyczą powszechnego korzystania ze środowiska, 

źródła powierzchniowe, dotyczą powszechnego korzystania ze środowiska. 

Dla wszystkich punktów siatki obliczeniowej wyznaczono stężenia średnioroczne 

odpowiadające oddziaływaniu poszczególnych grup źródeł. Wyniki przedstawione są na 

mapach w załączniku nr 7.2. 

W tabeli poniżej przedstawiono zestawienie parametrów statystycznych przestrzennego 

rozkładu udziałów grup źródeł emisji w stężeniach średniorocznych pyłu PM10. 



Tabela 16. Zestawienie parametrów statystycznych przestrzennego rozkładu udziałów grup źródeł emisji w 

stężeniach średniorocznych pyłu PM10 



Wartość 

Wartość 



obszarze 

maksymalna* 

minimalna* 

Zamościa 

przekroczeń 

[μg/m 3 ] 

[μg/m 3 ] 

Źródła liniowe 27,93% 21,06% 13,23 0,04 

Źródła punktowe 3,14% 0,57% 0,23 0,02 

Źródła powierzchniowe 68,94% 78,37% 15,26 0,31 


Poniżej przedstawiono graficznie udziały poszczególnych grup źródeł emisji w imisji 

(stężenia średnioroczne) na terenie miasta Zamościa oraz w obszarze przekroczeń. 

udziały na terenie Zamościa 

źródła liniowe źródła punktowe źródła powierzchniowe 

28% 

69% 

3% 

Wykres 13. Udział poszczególnych rodzajów źródeł emisji w stężeniach imisyjnych pyłu PM10 w Zamościu. 

udziały na obszarze przekroczeo 

źródła liniowe źródła punktowe źródła powierzchniowe 

21% 

1% 

78% 

Wykres 14. Udział poszczególnych rodzajów źródeł emisji w stężeniach imisyjnych pyłu PM10 w obszarze 

przekroczeń w Zamościu. 

Analizując wyniki uzyskane dla całego obszaru obliczeniowego miasta Zamościa można 




największe oddziaływanie na stan jakości powietrza w mieście mają źródła 

powierzchniowe (blisko 70 %) i liniowe (ok. 28 %); dotyczy to zarówno osiąganych 

wartości stężeń jak i zasięgu ich występowania, źródła punktowe mają bardzo mały 

wpływ na wielkość stężeń średniorocznych (zaledwie 3%), 

na obszarze występowania przekroczeń rośnie udział źródeł powierzchniowych (do 

78 %) maleje natomiast udziału źródeł liniowych (do 21 %), w obszarze przekroczeń 

udział źródeł punktowych jest znikomy, nie przekracza 1 %. 

oddziaływanie poszczególnych rodzajów źródeł emisji na stan jakości powietrza 

może lokalnie być zwiększone lub zmniejszone w stosunku do udziałów średnich dla 

miasta, o czym świadczy znaczny rozrzut wartości stężeń średniorocznych pyłu 

PM10, 

rozkład udziałów procentowych zależy od lokalizacji punktów obliczeniowych gdyż 

w sąsiedztwie ciągów komunikacyjnych udział źródeł liniowych silnie rośnie i może 

być przeważający, natomiast na pozostałych obszarach dominuje wpływ emisji 

powierzchniowej, 

wpływ emisji liniowej jest największy wzdłuż dróg, 

emisja powierzchniowa jest odpowiedzialna w 70 % za poziom stężeń 

średniorocznych pyłu PM10 na terenie miasta, 

emitory punktowe, pomimo dominującego udziału w emisji pyłu PM10, mają bardzo 

mały wpływ na wielkość stężeń średniorocznych na terenie miasta Zamościa. 

Jak wcześniej wspomniano emisję ze źródeł punktowych traktujemy jako korzystanie ze 

środowiska, natomiast emisja ze źródeł powierzchniowych i liniowych dotyczy 

powszechnego korzystania ze środowiska. Przedstawione powyżej rozważania oraz wyniki 

modelowania rozprzestrzeniania zanieczyszczeń (uwzględniające grupowanie źródeł) 

wskazują jednoznacznie, że za wielkość stężeń pyłu PM10 na terenie Zamościa 

w przeważającej mierze odpowiadają źródła emisji pochodzące z powszechnego korzystania 

ze środowiska. Podczas gdy korzystanie ze środowiska ma znikomy wpływ na wielkość 

stężeń zarówno na terenie miasta, jak i na obszarze przekroczeń. 

udziały na terenie Zamościa 



3% 

97% 

Wykres 15. Udział powszechnego korzystania ze środowiska w wielkości stężeń pyłu PM10 na terenie Zamościa. 



udziały na terenie obszaru przekroczeo 



1% 

99% 

Wykres 16. Udział powszechnego korzystania ze środowiska w wielkości stężeń pyłu PM10 w obszarze 

przekroczeń. 

4.7 Prognozy emisji zanieczyszczeń do powietrza dla 2020 roku 

W pierwszej części niniejszego podrozdziału przedstawiono podstawowe założenia do 

prognozy na rok 2020, w drugiej części zaprezentowano natomiast wyniki i przeprowadzono 

analizę obliczeń modelowych. 

Biorąc pod uwagę wyniki modelowania jakości powietrza, jako obszar występowania 

przekroczeń normatywnego stężenia 24-godz. pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu 

zidentyfikowano obszary przekroczeń: 

1) teren dzielnicy Powiatowa, 

2) teren u zbiegu dzielnic Promyk i Św. Piątka, 

3) teren dzielnicy Nowe Miasto. 

Obszary te przyjęto do oceny dotrzymywania dopuszczalnych stężeń w roku prognozy 

(2020). Ocena dotyczy zarówno stężeń średniorocznych pyłu zawieszonego PM10 jak 

i stężeń 24-godzinnych pyłu PM10. W zakresie analizy stężeń 24-godzinnych, zgodnie 

z dokumentem „Zasady sporządzania naprawczych programów ochrony powietrza 

w strefach” przeprowadzono analizę percentyli 90,4. 

4.7.1 Założenia dla prognozy - 2020 roku 

Prognozę przeprowadzono dla obszaru miasta Zamościa, gdzie wyniki modelowania 

jakości powietrza dla roku bazowego wykazały występowanie przekroczeń 

normatywnego stężenia 24-godz. pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu. 

Ponieważ, jak wykazała przedstawiona w rozdziale 4.5. analiza udziałów grup źródeł, wpływ 

na jakość powietrza ma przede wszystkim emisja powierzchniowa (udział – 78 % w obszarze 

przekroczeń) natomiast w znacznie mniejszym stopniu emisja liniowa (udział – 21 % 

w obszarze przekroczeń), dlatego też dla źródeł powierzchniowych zaplanowano redukcję 

emisji. 



Konieczną redukcję wielkości emisji powierzchniowej oszacowano metodą kolejnych 

przybliżeń wykonując modelowanie imisji dla roku prognozy 2020. Modelowanie dla roku 

prognozy dla miasta Zamościa wykonano w tym celu trzy razy. 

‣ Emisja powierzchniowa - niska emisja 

Redukcję emisji powierzchniowej założono dla obszarów, gdzie występują przekroczenia 

w roku bazowym. Przyjętą redukcję emisji przedstawiono poniżej w tabeli: 

Tabela 17. Redukcja emisji powierzchniowej na obszarze Zamościa. 

Lp. 

dzielnice 

Zamościa 

emisja pyłu PM10 

[Mg/rok] 

stopień 

redukcji 

emisja pyłu PM10 

[Mg/rok] 

różnica emisji 

(2005 - 2020) 

rok bazowy 2005 rok prognozy 2020 [Mg/rok] 

1 Janowice 7,81 7,81 

2 Karolówka 18,34 18,34 

3 Kilińskiego 3,57 3,57 

4 Majdan 2,36 2,36 

5 Nowe Miasto 20,35 20% 16,28 4,07 

6 Orzeszkowej m.s.c. m.s.c. 

7 Partyzantów 2,19 2,19 

8 Planty m.s.c. m.s.c. 

9 Powiatowa 20,17 30% 14,12 6,05 

10 Promyk 12,64 25% 9,48 3,16 

11 Rataja 16,31 16,31 

12 Słoneczny Stok m.s.c. m.s.c. 

13 Stare Miasto m.s.c. m.s.c. 

14 Świętego Piątka 13,21 20% 10,57 2,64 

15 Zamczysko 3,02 3,02 

16 Zamojskiego m.s.c. m.s.c. 

SUMA 119,97 104,05 15,92 

‣ Emisja liniowa 

Rozważając zmianę emisji pochodzącej ze źródeł liniowych należy wziąć pod uwagę 

spodziewany ogólny wzrost natężenia ruchu pojazdów na drogach. Wg szacunków 

Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad średni wskaźnik wzrostu ruchu pojazdów 

samochodowych w województwie lubelskim dla okresu pięcioletniego wynosi 1,14. Wskaźnik 

wzrostu ruchu obliczony na tej podstawie dla rozpatrywanego okresu 2005-2020 wynosi 

1,48. 

Jednocześnie spodziewana redukcja emisji liniowej pyłu PM10 nastąpi poprzez zmianę 

parametrów emisyjnych pojazdów poruszających się po drogach Zamościa. 



Przyjmuje się następujące założenie: 

wzrost emisji spowodowany wzrostem natężenia ruchu pojazdów będzie 

kompensowany przez poprawę parametrów emisyjnych pojazdów (w roku 2020 duża 

grupa pojazdów będzie spełniać normy emisji Euro 3). 

Obliczenia stężeń pyłu PM10 na terenie Zamościa w roku bazowym 2005 wykazały lokalny 

i niezbyt duży (ok. 21 % w obszarze przekroczeń) wpływ źródeł komunikacyjnych na 

przekroczenia dopuszczalnego stężenia 24-godz. pyłu PM10 w powietrzu. Układ 

komunikacyjny Zamościa wyprowadza ruch tranzytowy poza ścisłe centrum miasta kierując 

go na obwodnice. Z uwagi na ograniczony zasięg wpływu komunikacji na zanieczyszczenie 

powietrza zaproponowano działania naprawcze w tym zakresie nadając im status działań 

dodatkowych. Mają one polegać na ograniczeniu emisji wtórnej pyłu poprzez odpowiednie 

utrzymanie czystości nawierzchni (np. poprzez czyszczenie metodą mokrą). Działania w tym 

zakresie prowadzone na terenie całego miasta powinny przynieść minimum 30 % redukcję 

emisji wtórnej w porównaniu do roku bazowego (2005). Działania polegające na utrzymaniu 

czystości nawierzchni dróg należy realizować z częstotliwością zależną od panujących 

warunków pogodowych, minimum raz na miesiąc na ulicach uwzględnionych w niniejszym 

Programie. 

W ramach działań dodatkowych zaproponowano również wymianę taboru komunikacji 

miejskiej z autobusów zasilanych olejem opałowym na autobusy zasilane alternatywnym 

paliwem gazowym CNG oraz przebudowę dróg krajowych nr 17 i 74 dla uzyskania 

parametrów dróg ekspresowych S-17 i S-74. 

‣ Emisja punktowa 

Przyjęto dane jak dla wariantu bazowego roku 2005, uwzględniając likwidację (w 2007 roku) 

kotłowni SIPMOT. W przyszłości będzie następować zmniejszanie się wielkości emisji ze 

źródeł przemysłowych w związku z wprowadzaniem energooszczędnej 

i materiałooszczędnej technologii, urządzeń energetycznych niskoemisyjnych, korelujące ze 

wzmocnieniem działania organów administracji publicznej coraz skuteczniej wdrażających i 

egzekwujących prawo ochrony środowiska. Na skutek przeprowadzonych procesów 

termomodernizacyjnych przewiduje się również spadek zapotrzebowania na moc oraz 

ograniczenie zużycia energii cieplnej. 

Biorąc pod uwagę powyższe jak również możliwości rozwoju oraz powstanie nowych 

zakładów (źródeł punktowych) przyjęto założenia takie jak dla roku bazowego. 

Poniżej, w tabeli, przedstawiono porównanie emisji pyłu PM10 w roku bazowym 2005 

i w roku prognozy 2020. 

Tabela 18. Porównanie emisji pyłu PM10 w roku bazowym i w roku prognozy. 

rodzaj źródeł 

emisja pyłu 

PM10 w roku 

bazowym 2005 

[Mg/rok] 

emisja pyłu 

PM10 w roku 

prognozy 2020 

[Mg/rok] 

zmiana emisji 

pyłu PM10 

[Mg/rok] 

emitory punktowe 146,30 142,25 4,05 

emitory powierzchniowe 119,97 104,05 15,92 

emitory liniowe 17,99 17,99 0,00 

SUMA 284,26 264,29 19,97 



4.7.2 Obliczenia i analiza stanu zanieczyszczeń powietrza dla roku 2020 

Analizę przeprowadzono przy użyciu modelu obliczeniowego ADMS-Urban (wersja 2.2). 

Siatka obliczeniowa obejmowała miasto Zamość. W zakresie stężeń 24-godzinnych 

zastosowano metodę percentylową. 

Tabela 19. Parametry przyjęte do analizy dla roku prognozy 2020. 


Dane wejściowe - emisja 

Szorstkość terenu 

Minimalna długość Monina- 

Obuchowa 

Emitory punktowe – 5 

Emitory liniowe - 100 

Gridy powierzchniowe – 126 

0,6 m 

10 m 

Dane dotyczące bilansów 

wielkości emisji zostały 

opisane w powyższych 

rozdziałach 

Wielkość ta wynika z 

przeprowadzonej kalibracji 

modelu. 

Tło stężenia pyłu PM10 13 μg/m 3 

Krok siatki obliczeniowej 

Grupowanie źródeł 

Czas uśredniania 

Format wyników 

Plik danych meteorologicznych 

Profile zmienności czasowej 

emisji 

250 m 

Wyłączone 

24 h 

Pył zawieszony PM10 - 

- stężenie średnie roczne, 

- ilości przekroczeń dopuszczalnego 


- percentyl 90,4 ze stężeń 24-godz. 

8760 linii 

Włączone 

Siatka na planie 

prostokąta obejmująca 

obszar całego miasta 

Utworzono grupy dla 

źródeł emisji 

Obliczana jest ilość 

przypadków przekroczeń 

dopuszczalnego stężenia 

24-godz. w ciągu roku 

Dla poszczególny 

rodzajów źródeł, profile 

dobowe i roczne. 

Wyniki obliczeń stężeń średniorocznych pyłu PM10 

Dopuszczalna wartość stężenia średniorocznego pyłu zawieszonego PM10 dla roku 2020 

wynosi 40 μg/m 3 . Analizując uzyskane wyniki można sformułować następujące wnioski: 

‣ wartości stężenia średniorocznego powyżej 40 μg/m 3 nie występują w żadnym 

punkcie obliczeniowym zlokalizowanym na analizowanym obszarze przekroczeń 

miasta Zamościa, 

‣ najwyższe obliczone stężenie średnioroczne wynosi 30,22 μg/m 3 . 



Rozkład stężeń średniorocznych dla roku prognozy 2020 na obszarze Zamościa 

przedstawiony został w załączniku nr 7.2. 

Wyniki obliczeń stężeń 24-godz. pyłu PM10 

Dopuszczalna wartość percentyla 90,4 ze stężeń 24-godz. pyłu zawieszonego PM10 dla 

roku 2020 wynosi 50 μg/m 3 . Analizując uzyskane wyniki można sformułować następujące 

wnioski: 

‣ po wprowadzeniu działań naprawczych nie występują przekroczenia stężenia 

dopuszczanego 24-godz. pyłu PM10 na terenie miasta Zamościa; 

‣ najwyższa obliczona wartość percentyla 90,4 ze stężeń 24-godz. wynosi 

48,28 μg/m 3 . 

Rozkład percentyla 90,4 ze stężeń 24-godzinnych dla roku prognozy 2020 na obszarze 

Zamościa przedstawiony został w załączniku nr 7.2. 

Wnioski: 

Dla prognozowanej na 2020 rok sytuacji nie występują przekroczenia dopuszczalnych 

poziomów pyłu PM10 w powietrzu. Prognozowane działania naprawcze zaproponowane 

w Programie wystarczają do uzyskania stanu jakości powietrza zgodnego z wymaganiami 

przepisów ochrony środowiska. 

Podsumowanie: 

Na mapkach poniżej przedstawiono zmianę jakości powietrza po wprowadzeniu działań 

naprawczych. 



Rysunek 10. Porównanie rozkładów stężeń pyłu zawieszonego PM10 - percentyl 90,4 ze stężeń 24-godz. 

w Zamościu – rok bazowy 2005 i rok prognozy 2020. 



4.8 Zadania wynikające z przeprowadzonych analiz stanu 

zanieczyszczenia powietrza 

4.8.1 Analiza możliwych działań naprawczych 

Zdiagnozowana sytuacja w zakresie zanieczyszczenia powietrza na obszarze miasta 

Zamościa pyłem zawieszonym PM10 wymusza konieczność zastosowania odpowiednich 

działań naprawczych celem redukcji niskiej emisji. Do działań tych można zaliczyć: 

1) termomodernizację budynków, 

2) centralizację systemów grzewczych np. poprzez podłączenie do miejskiej sieci 

ciepłowniczej, 

3) wymianę przestarzałych źródeł ciepła na nowoczesne, 

4) zamianę paliwa na ekologiczne lub zastosowanie alternatywnych źródeł energii, 

5) modernizację sieci cieplnych, 

6) działania w zakresie ograniczania emisji komunikacyjnej poprzez zmniejszenie 

wielkość emisji wtórnej z dróg poprzez wprowadzenie częstszego mokrego 

czyszczenia dróg oraz poprawę stanu technicznego nawierzchni, 

oraz jako działania wspomagające poprawę jakości powietrza: 

7) uwzględnienie aspektów ochrony powietrza w planach zagospodarowania 

przestrzennego (zachowanie istniejących obszarów zieleni w mieście, projektowanie 

nowych osiedli mieszkaniowych z uwzględnieniem konieczności przewietrzania 

centrum miasta, rozwoju „terenów zielonych”), 

8) edukację ekologiczną, 

9) w zakresie transportu drogowego - przebudowa dróg krajowych nr 17 i 74 dla 

uzyskania parametrów dróg ekspresowych S-17 i S-74, rozbudowa systemu tras 

rowerowych, rozwój komunikacji zbiorowej „przyjaznej dla użytkownika”, 

10) w zakresie komunikacji miejskiej - zmiana środków transportu Miejskiego Zakładu 

Komunikacji zasilanych olejem napędowym na autobusy zasilane alternatywnym 

paliwem gazowym CNG. 

Termomodernizacja może być realizowana poprzez docieplenie ścian budynków i/lub 

wymianę stolarki okiennej. 

Centralizacja systemów grzewczych może polegać np. na podłączeniu do miejskiej sieci 

ciepłowniczej. Rozwiązanie to wymaga jednak istnienia rezerw energetycznych tego źródła 

ciepła oraz wykonania prac ziemnych w celu rozbudowy sieci. 

W ramach trzeciego z wymienionych kierunków można dokonać wymiany samego 

urządzenia grzewczego i/lub instalacji grzewczej. 

Zamiana paliwa na ekologiczne dotyczy przede wszystkim konwersji z tradycyjnego węgla 

na kwalifikowany sortyment węglowy, gaz, ewentualnie olej opałowy, energię elektryczną, 

biomasę czy zastosowania alternatywnych źródeł energii w postaci np. kolektorów 

słonecznych czy pomp ciepła. Pompy ciepła to zwykle inwestycje bardzo kosztowne, 

natomiast kolektory słoneczne mogą być traktowane jako rozwiązanie uzupełniające lub 

mieć charakter czasowy np. pobieranie energii z kolektorów słonecznych może odbywać się 

w okresie od marca do października. Zamiana paliwa wiąże się najczęściej z koniecznością 



wymiany kotła oraz instalacji grzewczej. Należy pamiętać, że spalanie paliwa, nawet dobrej 

jakości, w nie przystosowanym do tego celu urządzeniu grzewczym będzie powodowało, 

poza obniżeniem jego sprawności cieplnej, wzrost emisji substancji zanieczyszczających. 

W celu redukcji emisji wskazana jest zatem wymiana starych kotłów węglowych na 

nowoczesne, niskoemisyjne kotły, gdzie proces spalania węgla prowadzony jest optymalnie, 

przez co rośnie sprawność urządzenia. 

W poniższej tabeli zebrano najważniejsze informacje dotyczące zasygnalizowanych wyżej 

działań zmierzających do ograniczenia niskiej emisji. Uwzględniono w niej m.in. efekt 

ekologiczny, koszty inwestycyjne i eksploatacyjne, bariery prawne i społeczne oraz inne 

czynniki wpływające na atrakcyjność danego działania. 



Tabela 20. Działania zmierzające do ograniczenia emisji pyłu PM10 i poprawy jakości powietrza 

Rodzaj źródła / 

działanie 

Typ działania Efekt ekologiczny Inne zalety Bariery / Wady 

Koszt 

inwestycyjny* 

Koszt 

eksploatacyjny 

POWIERZCHNIOWE 

Termomodernizacja 

budynków 

Wymiana starych 

kotłów węglowych 

ogólnie 

gazowe 

węglowe retortowe 

węglowe nowoczesne 

olejowe 

Redukcja emisji 

proporcjonalna do 

spadku zużycia ciepła: 

- wymiana okien do 20 % 

- ocieplenie do 25 % 

Uzyskuje się na terenach 

gęsto zaludnionych, 

charakteryzujących się 

zwartą zabudową 

>99 % redukcji PM10, 

wysoka redukcja innych 

zanieczyszczeń, 

redukcja odpadów 

Ok. 92 % redukcji PM10, 

redukcja innych 

zanieczyszczeń 

Ok. 83 % redukcji PM10 

(przy paliwie ORZECH) 


wysoka redukcja innych 

zanieczyszczeń, 

redukcja odpadów 

Równoczesna modernizacja 

budynku, zmniejszenie 

kosztów ogrzewania. 

Działanie może być łączone z 

wymianą systemu ogrzewania 

Wysoka sprawność, 

automatyka, wysoki komfort 

użytkowania 


automatyka, komfort 

użytkowania wyższy niż w 

tradycyjnych, niskie koszty 

eksploatacji (w porównaniu z 

gazem) 

Podwyższona sprawność, 

prosta automatyka (jako 

opcja); niska cena zakupu, 

niskie koszty eksploatacji (w 

porównaniu z gazem) 

Koszt wysoki dla 

osiągniętego efektu 

ekologicznego 

Bariera prawna: brak 

podstaw prawnych do 

wymuszenia zmian, 

możliwa jest tylko 

dobrowolna współpraca 

właścicieli nieruchomości 

przy wsparciu finansowym 

ze strony administracji 

(rodzaj i sposób 

dofinansowania pozostaje 

w gestii władz miasta) 

Wysoka cena zakupu, 

wysokie koszty eksploatacji 


specyficzny rodzaj paliwa 

Niski komfort użytkowania, 

efekt ekologiczny silnie 

zależy od jakości paliwa 

30-130 zł/m 2 

Cena 

jednostkowa: 

od 2 500 zł 

do 10 000 zł 

Cena 

jednostkowa: 

od 3 000 zł 

do 10 000 zł 

Cena 

jednostkowa: 

od 1 800 zł 

do 3 000 zł 

Cena 

jednostkowa: 

od 3 000 zł 

41,6 zł/GJ 

19,2 zł/GJ 

19,0-25,6 zł/GJ 



automatyka, wysoki komfort wysokie koszty eksploatacji 

74,7 zł/GJ 

użytkowania 

(wyższe niż dla gazu) 

do 12 000 zł 



Rodzaj źródła / 

działanie 

Źródła odnawialne 

Modernizacja sieci 

cieplnych 

Kontrola jakości 

paliw 

Ograniczenie emisji 

komunikacyjnej 

Typ działania Efekt ekologiczny Inne zalety Bariery / Wady 

podłączenie do sieci PEC 

ekologiczne na biomasę 

Wspomaganie ogrzewania 

kolektorami słonecznymi 

Wprowadzenie jako warunku 

korzystania z dofinansowania – 

stosowania paliwa o określonej 

jakości (dotyczy nowych kotłów 

węglowych) 

Ograniczenie emisji wtórnej pyłu 

poprzez odpowiednie utrzymanie 

czystości nawierzchni (np. poprzez 

czyszczenie metodą mokrą) – 

działanie regularne 

100 % redukcji emisji 

niskiej wszystkich 

substancji 


redukcja innych 

zanieczyszczeń 

100 % redukcji dla 

produkcji zastępowanej 

energii, pozwalają na 

60 % redukcji na c.w.u. i 

20 % na c.o. 

uzyskanie redukcji emisji 

ze źródeł punktowych 

(PEC Zamość) 

Wspomaganie działań 

wymiany kotłów 

Redukcja emisji wtórnej 

z unoszenia 

B. wysoki komfort 

użytkowania 


automatyka, niskie koszty 

eksploatacji (w porównaniu z 

gazem) 

Niskie koszty eksploatacji 

Zmniejszenia strat cieplnych, 

oszczędność paliwa 

Można wprowadzić w formie 

uchwały do regulaminu 

dofinansowania 

Niewielkie koszty, poprawa 

estetyki miasta 

Koszt podłączenia wysoki 

dla indywidualnego 

użytkownika. 

Koszt użytkowania na 

poziomie ogrz. gazowego; 

zasięg sieci ograniczony 

B. wysoka cena zakupu, 

konieczny specyficzny 

rodzaj paliwa 

B. wysoka cena zakupu, 

konieczność współpracy z 

kotłem gazowym 

Wysoki koszt 

Trudności związane z 

kontrolą; warunek może 

zniechęcać do wymiany 

kotłów 

Możliwe małe ograniczenia 

w ruchu 

zmiana środków transportu 

Miejskiego Zakładu Komunikacji 

Wspomaganie innych Zmniejszenie uciążliwości 

zasilanych olejem napędowym na 

Wysoki koszt 

autobusy zasilane alternatywnym działań 

taboru komunikacyjnego 

paliwem gazowym CNG 

* koszty inwestycyjne w przypadku kotłów ograniczono do kosztów ich zakupów wraz z niezbędnym wyposażeniem 

Koszt 

inwestycyjny* 

Cena 

jednostkowa 

od 7 500 zł 

do 18 500 zł 

Cena 

jednostkowa 

od 7 500 zł 

do18 000 zł 

Cena 

jednostkowa 

od 500 zł 

do 25 000 zł 

Wg 

kosztorysu 

Wg 

kosztorysu 

Wg 

kosztorysu 

Koszt 

eksploatacyjny 

30-45 zł/GJ 

23,5 zł/GJ 

0 zł/GJ 



Jednym z najważniejszych działań naprawczych, mającym na celu ograniczenie niskiej 

emisji pyłu PM10 pochodzącej z sektora bytowo-komunalnego, jest wymiana 

dotychczasowych kotłów węglowych o niskiej sprawności na nowoczesne kotły węglowe, 

retortowe, kotły gazowe, olejowe, bądź kotły na paliwa ekologiczne. 

W dalszej części dokonano porównania starych kotłów węglowych z kotłami nowoczesnymi 

(na paliwa stałe, gazowe, płynne), uwzględniając takie aspekty jak: 

‣ jednostkowy koszt produkcji ciepła (zł/GJ), 

‣ koszt kotła, 

‣ wskaźnik emisji pyłu ze spalania, 

‣ redukcja zanieczyszczeń. 

Porównania dokonano przy następujących założeniach: 

‣ średnia wielkość kotła dla gospodarstwa domowego ok. 20 kW, 

‣ ceny paliw wg aktualnie obowiązujących taryf (stawek); 

‣ dla gazu wzięto pod uwagę grupę taryfową W-3 (1200 < a ≤ 8000 m 3 /rok; sieć 

gazowa o ciśnieniu do 0,5 MPa) tj. użytkujących gaz do sporządzania posiłków, 

podgrzewania ciepłej wody użytkowej oraz do ogrzewania pomieszczeń; 

‣ ceny kotłów zawierają koszty niezbędnej automatyki; 

‣ w przypadku kotła gazowego uwzględniono koszt przyłącza, a w przypadku kotła 

olejowego – koszt zbiornika na olej; 

‣ nie uwzględniono kosztów instalacji wewnętrznych, kominów; 

‣ nie uwzględniono kosztów obsługi i remontów. 



Tabela 21. Zestawienie parametrów kotłów i paliw dla indywidualnych gospodarstw domowych. 

Rodzaj kotła 

Jednostka 

stare 

węglowe 

węglowe 

nowoczesne 

węglowe 

retortowe 

ekologiczne gazowe olejowe elektryczne 

sprawność [%] 50 75 85 85 90 90 ponad 90 

rodzaj paliwa - 

parametry paliwa: 

- wartość opałowa 

- zawartość 

popiołu 

- zawartość siarki 

- zawartość 

wilgoci 

Jednostkowy 

koszt paliwa 

koszt produkcji 

ciepła 

[MJ/kg 

(MJ/m 3 )] 

[%] 

[%] 

[%] 

węgiel 

(orzech, 

kostka) 

26 

4-10 


Na podstawie powyższej tabeli można stwierdzić, że najniższy koszt wytworzenia ciepła 

występuje w przypadku nowoczesnej kotłowni opalanej węglem i dzięki zastosowaniu kotłów 

retortowych (19 -25,6 zł/GJ). Ten sam jakościowo węgiel, spalany w starych kotłach, 

powoduje wzrost kosztów wytworzenia ciepła o ok. 50 %. Stosunkowo niski koszt występuje 

również w przypadku zastosowania jako paliwa pelet 3 (23,5 zł/GJ). Kotłownia gazowa 

generuje koszty wytworzenia ciepła na poziomie 51,59 zł/GJ, czyli 2-krotnie wyższe niż 

nowoczesna kotłownia węglowa. Najwyższe koszty wiążą się jednak ze spalaniem oleju 

(80 zł/GJ). 

Koszty kotłów zależą od producenta i ich rozpiętość może być znaczna, ogólnie jednak 

najtańszymi kotłami są kotły węglowe (za wyjątkiem retortowych), następnie kotły gazowe. 

Najdroższe kotły to kotły olejowe (choć często mają one ceny porównywalne do kotłów 

gazowych) oraz kotły na pelety. Kotły retortowe są stosunkowo drogie, ale ich zakup zwraca 

się w krótkim czasie. 

Pod względem wskaźnika emisji pyłu najkorzystniej prezentują się kotły gazowe (0,5 g/GJ) 

lub olejowe (3,7 g/GJ). Należy jednak zwrócić uwagę, że redukcja emisji pyłu, jaką osiąga się 

w przypadku nowoczesnych kotłów węglowych w stosunku do kotłów starych, jest znaczna 

(ponad 80 %). 

Rozpatrując efekt ekologiczny najkorzystniejszym rozwiązaniem jest zamontowanie kotła 

gazowego, jednak wysoki koszt produkcji ciepła stanowi w tym przypadku poważne 

ograniczenie dla przeciętnego gospodarstwa domowego. 

Na terenie miasta Zamościa, zgodnie z obliczeniami przeprowadzonymi dla roku prognozy – 

2020, występuje potrzeba redukcji niskiej emisji (z sektora bytowo-komunalnego). 

W rozdziale poniżej określono powierzchnię użytkową lokali, w których należałoby 

zlikwidować kotły węglowe, aby osiągnąć wymagany poziom redukcji. 

4.8.2 Obliczenie powierzchni użytkowej lokali 4 objętych działaniami 

naprawczymi 

Dla prognozy na rok 2020, na podstawie informacji o redukcji emisji przedstawionych 

w rozdziale 4.7.1. można obliczyć powierzchnię użytkową lokali, które powinny być objęte 

programem redukcji. 

Jednostkową emisję na 1 m 2 powierzchni użytkowej oszacowano na podstawie 

zapotrzebowania na energię cieplną realizowanego przez spalanie węgla w statystycznym 

mieszkaniu o powierzchni 65,3 m 2 (wg danych GUS dla Zamościa), które przeliczono 

następnie za pomocą wskaźnika emisji na emisję jednostkową. 

Tabela 22. Parametry przyjęte do obliczeń dla kotłów węglowych 

Obszar 

zapotrzebowanie na 

energię cieplną 

jednostkowa emisja ze spalania 

węgla 

[GJ/m 2 *] [kg/m 2 ] 

Miasto Zamość 0,85 0,34 

* przyjęto do obliczeń przykładowe mieszkanie o średniej powierzchni użytkowej wg danych GUS 

z 2005 wynoszącej 65,3 m 2 . 

3 Paliwo z biomasy w formie granulatu (np. pelet drzewny powstaje w wyniku sprasowania pod wysokim ciśnieniem trocin 

i wiórów) 

4 Lokal – mieszkanie w budynku wielorodzinnym, budynek jednorodzinny, budynek użyteczności publicznej, inne wyposażone 

w indywidualne źródła ciepła zaliczane do tzw. „niskiej emisji”. 



Szacunkowa powierzchnia lokali przewidzianych do przeprowadzenia działań naprawczych 

przedstawia się następująco: 

‣ powierzchnia użytkowa lokali, dla których przewiduje się termomodernizację, szacuje się 

na ok. 3 300 m 2 , 

‣ powierzchnia użytkowa lokali, dla której przewiduje się likwidację kotłów węglowych, 

szacuje się na ok. 47 000 m 2 , 

‣ ww. powierzchnia użytkowa została rozłożona proporcjonalnie do założonego procentu 

redukcji na poszczególne obszary miasta objęte działaniami naprawczymi to dzielnice: 

Powiatowa, Nowe Miasto, Promyk oraz Św. Piątka. 

Tabela 23. Liczba powierzchni lokali objętych wymianą czynnika grzewczego na obszarach działań naprawczych. 

Ogólna liczba powierzchni użytkowej 

Obszar 

lokali na obszarze [m 2 ], dla której 

przewiduje się likwidację kotłów 

dzielnica Powiatowa 21 700 

dzielnica Nowe Miasto 12 000 

dzielnica Promyk 7 300 

dzielnica Św. Piątka 6 000 

SUMA 47 000 

‣ koszt przeprowadzenia całej operacji jak również powierzchnia użytkowa lokali, 

w których przeprowadzona zostanie operacja zależy od wybranego wariantu działań 

naprawczych (wariant podstawowy – wymiana kotłów i zmiana paliwa oraz 

termomodernizacja budynków, wariant alternatywny – wymiana kotłów na 

nowoczesne węglowe oraz termomodernizacja) i wynosi: 

- w przypadku wariantu podstawowego - ok. 5,5 mln zł*., 

- w przypadku wariantu alternatywnego – ok. 3,8 mln zł*, 

* kwoty uwzględniają również szacowane koszty przeznaczone na działanie wspomagające - 

działania promocyjne i edukacyjne (ulotki, imprezy, akcje szkolne, audycje) oraz koszty 

stworzenia i utrzymania systemu organizacyjnego dla działań naprawczych. Kwoty ww. nie 

uwzględniają kosztów mokrego czyszczenia dróg. 

‣ opcja ekologicznych kotłów na biomasę, ze względu na zbyt wysokie koszty 

inwestycyjne będzie stosowana bardzo rzadko; 

‣ z kolei wysokie koszty eksploatacyjne kotłów olejowych (średni koszt produkcji ciepła na 

poziomie 80 zł/GJ) powodują, że opcja kotłów olejowych jest również mało atrakcyjna do 

powszechnego stosowania. 

4.9 Podsumowanie analiz stanu zanieczyszczenia powietrza 

w Zamościu 

Przeprowadzone obliczenia i analizy wykazały, że zasadniczy udział w stężeniu pyłu 

zawieszonego PM10 w powietrzu, na obszarach przekroczeń, mają źródła związane 

z ogrzewaniem indywidualnym, czyli niska emisja oraz w mniejszym stopniu źródła liniowe. 



W związku z tym najważniejsze działania naprawcze mające na celu uzyskanie dotrzymania 

poziomów dopuszczalnych związane są przede wszystkim z redukcją niskiej emisji. 

Wszystkie proponowane działania naprawcze, ich efekt ekologiczny, koszty realizacji i termin 

realizacji przedstawiono w rozdziale 5 i 6 w części opisowej niniejszego dokumentu. 

Uwagi końcowe: 

Brak podstaw prawnych do zarządzenia obligatoryjnej wymiany starych kotłów 

i pieców węglowych przez osoby fizyczne jest poważną barierą realizacji programu 

redukcji niskiej emisji. W opinii przedstawicieli stron zaangażowanych 

w przygotowanie i realizację Programów ochrony powietrza problem ten wymaga 

wdrożenia w przyszłości systemowych rozwiązań legislacyjnych. W aktualnym stanie 

formalno-prawnym kluczowym czynnikiem powodzenia programu redukcji niskiej 

emisji jest przygotowanie dla mieszkańców atrakcyjnej oferty dofinansowania 

wymiany oraz wykazanie poza efektem ekologicznym istotnych oszczędności po 

stronie kosztów eksploatacyjnych (przypadek wysokosprawnych kotłów opalanych 

węglem) oraz wzrostu poziomu komfortu użytkowania urządzeń. 

5 Czas potrzebny na realizację celów Programu 

Proponuje się następujący czas realizacji poszczególnych działań naprawczych: 

‣ program redukcji niskiej emisji – realizacja w latach 2008-2020; 

‣ stworzenie i utrzymanie systemu organizacyjnego dla działań naprawczych - zadanie 

ciągłe od 2008 do 2020. 

6 Analiza materiałów, dokumentów i publikacji 

wykorzystanych do opracowania Programu 

Do sporządzenia Programu ochrony powietrza wykorzystano materiały, dokumenty 

i publikacje, które: 

‣ pozwoliły określić istniejące, a także oszacować prognozowane poziomy 

zanieczyszczenia powietrza, 

‣ stanowią narzędzia polityki ekologicznej w strefie, 

‣ określają strategie, plany, programy mające wpływ na środowisko, 

‣ opisują techniki i technologie ograniczające wprowadzanie substancji do powietrza. 

Do opracowania niniejszej dokumentacji wykorzystano dane z pozwoleń na wprowadzanie 

gazów i pyłów do powietrza przekazane przez UW w Lublinie. Dane te zostały wykorzystane 

do stworzenia bazy danych dotyczących emisji punktowej. Nie wykorzystano raportów 

o oddziaływaniu przedsięwzięć na środowisko. 

W oparciu o ww. materiały sformułowano działania naprawcze przedstawione w niniejszym 

Programie. 



W opracowaniu wykorzystano również m.in. następujące dokumenty: 

Wojewódzki, powiatowy i gminne programy ochrony środowiska 

W opracowaniu wykorzystano następujące programy ochrony środowiska: 

‣ Program Ochrony Środowiska dla miasta Zamościa, 2003 r. 

Założenia polityki energetycznej państwa przewidują, że w związku z urealnieniem cen 

energii, postępem w modernizacji i restrukturyzacji działalności gospodarczej oraz wzrostem 

świadomości ekologicznej społeczeństwa, zużycie energii w przeliczeniu na jednostkę 

krajowego produktu będzie się nadal zmniejszać. W 2010 roku poziom zmniejszenia zużycia 

energii powinien obniżyć się o ok. 25 % w stosunku do 2000 r. 

Ustalono następujące kierunki działań: 

prowadzanie energooszczędnych technologii i urządzeń w przemyśle oraz 

energetyce; 

zmniejszenie strat energii (zwłaszcza cieplnej) w systemach przesyłowych, poprawa 

parametrów energetycznych budynków oraz podnoszenie sprawności wytwarzania 

energii. 

Strategia Rozwoju Energii Odnawialnej zakłada osiągnięcie w 2010 roku 7,5 % 

(w scenariuszu najbardziej prawdopodobnym) udziału energii odnawialnej w całkowitym 

zużyciu energii pierwotnej. 

Poziom ten można osiągnąć głównie przez odpowiednie wykorzystanie: 

zasobów biomasy – do produkcji energii cieplnej, 

energii wody i wiatru – do produkcji energii elektrycznej, 

słońca – do produkcji energii cieplnej i elektrycznej, 

wód geotermalnych – do produkcji energii cieplnej. 

Przewiduje się, że duży udział w produkcji „czystej energii” będzie pochodził ze spalania 

biomasy (słomy, drewna, ścinek itp.). Wynika to głównie z tkwiącego w Polsce potencjału tej 

energii, dopracowanej techniki produkcji odpowiednich urządzeń przetwarzających oraz 

stosunkowo niskich kosztów produkcji energii przetworzonej. Natomiast pozostałe rodzaje 

energii odnawialnej mają jedną wadę, mianowicie koszt jednostkowy produkcji energii 

przetworzonej jest kilkakrotnie wyższy od kosztu produkcji metodami konwencjonalnymi 

(spalania paliw kopalnych czy produkcja energii elektrycznej w elektrowniach szczytowopompowych). 

Wśród podstawowych działań w zakresie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych 

należy wymienić: 

- intensywny rozwój energetyki odnawialnej na szczeblu regionalnym i lokalnym, 

pracującej w układach zdecentralizowanych na regionalne i lokalne potrzeby; 

- popularyzacja i wdrożenie najlepszych praktyk w dziedzinie wykorzystania energii ze 

źródeł odnawialnych, w sferze rozwiązań technologicznych, organizacyjnych 

i finansowych. 

W Programie ochrony środowiska dla Zamościa zwrócono uwagę, że Zamość nie zalicza 

się do miast przemysłowych i stan czystości powietrza w mieście jest stosunkowo dobry. 

Uznano, że za zanieczyszczenie powietrza w mieście odpowiada głównie spalanie paliw na 

cele grzewcze i komunikacja samochodowa. 

Pośród przedsięwzięć koniecznych do realizacji w perspektywie długoterminowej w sferze 



poprawy jakości powietrza w Zamościu wymieniono w programie: 

ograniczenie emisji wysokiej, głównie z sektora energetyki przemysłowej, 

stosowanie instalacji wysokosprawnych, 

stosowanie lepszej jakości paliw i paliw niskoemisyjnych, 

budowę nowych urządzeń ograniczających emisję, 

ograniczenie emisji niskiej z sektora prywatnego (emisja z domków jednorodzinnych, 

palenisk domowych), 

termomodernizacja budynków mieszkalnych, 

wprowadzenie, upowszechnienie i promocja odnawialnych źródeł energii takich jak: 

energia z biomasy, 

energia wiatrowa, 

energia geotermalna, 

energia solarna, 

ciągłe prowadzenie działań monitoringu. 

Inne materiały, dokumenty, publikacje 

1. Zakrzewski, Sigmund F., Podstawy toksykologii środowiska., 1995, PWN, ss. 261 

(s. 116) 

2. Markiewicz, A., Podstawy modelowania rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń 

w powietrzu atmosferycznym, 2004 

3. Ocena jakości powietrza w województwie lubelskim, Wojewódzki Inspektorat Ochrony 

Środowiska w Lublinie, 2005 

4. Raport o stanie środowiska w województwie lubelskim w roku 2005, Wojewódzki 

Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie, 2006 

5. Piotr Grzegorczyk, Energia elektryczna kontra niska emisja, Wokół Energetyki, 3/2003 

6. Monitoring tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce dla potrzeb EMEP i GAW/WMO - 

raport syntetyczny 2005, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2006 

7. Jacek Iwanek, Grażyna Mitosek, Dominik Kobus, Katarzyna Bąk, Wybrane problemy 

zanieczyszczenia powietrza w Polsce w 2005 roku w świetle wyników pomiarów 

prowadzonych w ramach PMŚ, Inspekcja Ochrony Środowiska, 2006 

8. Dane o natężeniu ruchu w województwie lubelskim w 2005 r. 

9. Wyniki pomiarów średniego dobowego ruchu drogowego w województwie lubelskim 

w 2005 r., Zarząd Dróg Wojewódzkich w Lublinie 

10. Mapy topologiczne i sozologiczne obejmujące obszar województwa lubelskiego, 

Wojewódzki Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Lublinie. 

11. Dane statystyczne dotyczące dzielnic Zamościa, www.gridw.pl, www.geozone.pl 

12. Informacje nt. emisji pyłu, natężenia ruchu, ogrzewania, zaopatrzenia w ciepło i inne 

uzyskane z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie, Urzędu 

Miasta Zamościa, Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej w Zamościu. 

13. Dane własne ATMOTERM S.A. – raporty emisji pyłu z Wojewódzkiego Banku 

Zanieczyszczeń Środowiska. 



7 Załączniki graficzne 

7.1 Położenie stacji pomiarowych mierzących poziomy substancji 

w powietrzu na terenie Zamościa 

1. Stacja pomiarowa PSSE przy ul. Peowiaków 96 



2. Położenie stacji pomiarowych w Zamościu. 



7.2 Mapy 

Tabela 24. Spis map 

Nr mapy 

Treść 

7.2.1 Lokalizacja emitorów punktowych, powierzchniowych i liniowych na terenie Zamościa 

7.2.2 Rozkład stężeń średniorocznych pyłu zaw. PM10 [μg/m 3 ] – rok bazowy 2005 – miasto Zamość 

7.2.3 Rozkład stężeń średniorocznych pyłu zaw. PM10 [μg/m 3 ] z emisji powierzchniowej – rok bazowy 

2005 – miasto Zamość 

7.2.4 Rozkład stężeń średniorocznych pyłu zaw. PM10 [μg/m 3 ] z emisji punktowej – rok bazowy 2005 – 

miasto Zamość 

7.2.5 Rozkład stężeń średniorocznych pyłu zaw. PM10 [μg/m 3 ] z emisji liniowej – rok bazowy 2005 – 

miasto Zamość 

7.2.6 Percentyl 90,4 ze stężeń 24-godz. pyłu zaw. PM10 [μg/m 3 ] – rok bazowy 2005 – miasto Zamość 

7.2.7 Rozkład stężeń średniorocznych pyłu zaw. PM10 [μg/m 3 ] – rok prognozy 2020 – miasto Zamość 

7.2.8 Percentyl 90,4 ze stężeń 24-godz. pyłu zaw. PM10 [μg/m 3 ] – rok prognozy 2020 – miasto Zamość 



Mapa 7.2.1. Lokalizacja emitorów punktowych, powierzchniowych i liniowych na terenie Zamościa 



Mapa 7.2.2. Rozkład stężeń średniorocznych pyłu zaw. PM10 [μg/m 3 ] – rok bazowy 2005 – miasto Zamość 



Mapa 7.2.3. Rozkład stężeń średniorocznych pyłu zaw. PM10 [μg/m3] z emisji powierzchniowej – rok bazowy 2005 – miasto Zamość 



Mapa 7.2.4. Rozkład stężeń średniorocznych pyłu zaw. PM10 [μg/m 3 ] z emisji punktowej – rok bazowy 2005 – miasto Zamość 



Mapa 7.2.5. Rozkład stężeń średniorocznych pyłu zaw. PM10 [μg/m 3 ] z emisji liniowej – rok bazowy 2005 – miasto Zamość 



Mapa 7.2.6. Percentyl 90,4 ze stężeń 24-godz. pyłu zaw. PM10 [μg/m 3 ] – rok bazowy 2005 – miasto Zamość 



Mapa 7.2.7. Rozkład stężeń średniorocznych pyłu zaw. PM10 [μg/m 3 ] – rok prognozy 2020 – miasto Zamość 



Mapa 7.2.8. Percentyl 90,4 ze stężeń 24-godz. pyłu zaw. PM10 [μg/m 3 ] – rok prognozy 2020 – miasto Zamość 



8 Spis tabel 

Tabela 1. Ludność i gęstość zaludnienia w Zamościu (rok 2005) [źródło: GUS wg stałego 

miejsca zameldowania]. .......................................................................................................13 

Tabela 2. Rodzaje źródeł emisji i typy emitorów. ..................................................................18 

Tabela 3. Natężenie ruchu na drogach w województwie lubelskim i w Zamościu (źródło: GPR 

2005). ...................................................................................................................................23 

Tabela 4. Wielkość emisji i parametry emitorów punktowych w Zamościu. ...........................24 

Tabela 5. Przyjmowane do obliczeń wartości temperatur wylotu gazów odlotowych ............25 

Tabela 6. Ładunek pyłu PM10 z poszczególnych dzielnic Zamościa w roku bazowym 2005. 

.............................................................................................................................................27 

Tabela 7. Zestawienie wskaźników emisji pyłu PM10 dla kotłów domowych, wg EMEP- 

CORINAIR Emission Inventory Guidebook (2006 r.): Small combustion installations, tabela 

8.1a ......................................................................................................................................28 

Tabela 8. Emisja pyłu PM10 z poszczególnych odcinków dróg w Zamościu w roku 2005. ...30 

Tabela 9. Wskaźnik emisji wtórnej i poza spalinowej ............................................................32 

Tabela 10. Zestawienie emisji pyłu PM10 z poszczególnych źródeł emisji na terenie miasta 

Zamościa..............................................................................................................................33 

Tabela 11. Wielkość emisji zanieczyszczeń ze źródeł liniowych według rodzajów pojazdów 

(emisja spalinowa) oraz emisja pozaspalinowa i emisja wtórna ............................................34 

Tabela 12. Dopuszczalne poziomy stężeń pyłu PM10 w powietrzu. .....................................37 

Tabela 13. Wyniki pomiarów stężeń pyłu PM10 na stacji pomiarowej w Zamościu przy ul. 

Peowiaków. ..........................................................................................................................38 

Tabela 14. Porównanie wyników pomiarów (przy ul. Peowiaków) i wyników obliczeń dla pyłu 

PM10 ....................................................................................................................................44 

Tabela 15. Parametry przyjęte do analizy dla roku bazowego 2005 .....................................45 

Tabela 16. Zestawienie parametrów statystycznych przestrzennego rozkładu udziałów grup 

źródeł emisji w stężeniach średniorocznych pyłu PM10 ........................................................49 

Tabela 17. Redukcja emisji powierzchniowej na obszarze Zamościa. ..................................52 

Tabela 18. Porównanie emisji pyłu PM10 w roku bazowym i w roku prognozy. ....................53 

Tabela 19. Parametry przyjęte do analizy dla roku prognozy 2020. ......................................54 

Tabela 20. Działania zmierzające do ograniczenia emisji pyłu PM10 i poprawy jakości 

powietrza ..............................................................................................................................59 

Tabela 21. Zestawienie parametrów kotłów i paliw dla indywidualnych gospodarstw 

domowych. ...........................................................................................................................62 

Tabela 22. Parametry przyjęte do obliczeń dla kotłów węglowych ........................................63 



Tabela 23. Liczba powierzchni lokali objętych wymianą czynnika grzewczego na obszarach 

działań naprawczych. ...........................................................................................................64 

Tabela 24. Spis map ............................................................................................................70 

9 Spis rysunków 

Rysunek 1. Położenie Zamościa w województwie lubelskim (źródło: www. Lubelskie 

administracyjna.png) ............................................................................................................. 5 

Rysunek 2. Plan ogólny Zamościa (źródło: www.pl.wikipedia.org )........................................ 6 

Rysunek 3. Lokalizacja obwodnic na terenie Zamościa (źródło: www.pl.wikipedia.org). ........ 8 

Rysunek 4. Róża wiatrów dla Lublina. ..................................................................................11 

Rysunek 5. Lokalizacja punktów pomiarowych na terenie Zamościa. ...................................37 

Rysunek 6. Lokalizacja punktu pomiarowego PSSE przy ul. Peowiaków 96 w Zamościu. ....39 

Rysunek 7. Zdjęcie satelitarne okolic punktu pomiarowego przy ul. Peowiaków (źródło: 

www.geoportal.gov.pl). .........................................................................................................40 

Rysunek 8. Rozkład stężeń średniorocznych pyłu zawieszonego PM10 w Zamościu - rok 

bazowy 2005. .......................................................................................................................47 

Rysunek 9. Percentyl 90,4 ze stężeń 24-godz. pyłu zawieszonego PM10 w Zamościu - rok 

bazowy 2005. .......................................................................................................................48 

Rysunek 11. Porównanie rozkładów stężeń pyłu zawieszonego PM10 - percentyl 90,4 ze 

stężeń 24-godz. w Zamościu – rok bazowy 2005 i rok prognozy 2020. ................................56 

10 Spis wykresów 

Wykres 1. Profil zmienności emisji punktowej w roku 2005 w Zamościu. ..............................26 

Wykres 2. Profil zmienności dobowej emisji ze źródeł punktowych.......................................26 

Wykres 3. Profil zmienności emisji dla źródeł powierzchniowych w ciągu roku 2005. ...........29 

Wykres 4. Profil zmienności emisji dobowej dla źródeł powierzchniowych. ...........................29 

Wykres 5. Średnia struktura ruchu pojazdów w Zamościu. ...................................................31 

Wykres 6. Profil zmienności emisji dla źródeł liniowych w ciągu roku 2005. .........................32 

Wykres 7. Profil zmienności dobowej dla źródeł liniowych. ...................................................33 

Wykres 8. Struktura emisji pyłu PM10 w Zamościu w roku bazowym 2005. .........................34 

Wykres 9. Udziały emisji pochodzących z różnych sposobów korzystania ze środowiska w 

roku bazowym 2005. ............................................................................................................35 

Wykres 10. Rozkład stężeń pyłu PM10 w roku 2005 na stacji pomiarowej przy ul. Peowiaków 

w Zamościu. .........................................................................................................................40 



Wykres 11. Ilość dni z przekroczeniami dopuszczalnego stężenia 24-godz. pyłu PM10 w 

miesiącach roku 2005...........................................................................................................41 

Wykres 12. Porównanie wyników pomiarów i obliczeń stężeń 24-godz. pyłu PM10 w 

Zamościu w 2005 roku. ........................................................................................................45 

Wykres 13. Udział poszczególnych rodzajów źródeł emisji w stężeniach imisyjnych pyłu 

PM10 w Zamościu. ...............................................................................................................49 

Wykres 14. Udział poszczególnych rodzajów źródeł emisji w stężeniach imisyjnych pyłu 

PM10 w obszarze przekroczeń w Zamościu. ........................................................................49 

Wykres 15. Udział powszechnego korzystania ze środowiska w wielkości stężeń pyłu PM10 

na terenie Zamościa. ............................................................................................................50 

Wykres 16. Udział powszechnego korzystania ze środowiska w wielkości stężeń pyłu PM10 

w obszarze przekroczeń. ......................................................................................................51 



11 Załącznik - Informacja o Programie ochrony powietrza 

dla miasta Zamościa 

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie zakresu i sposobu 

przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz. U. Nr 63 poz. 445), 

wprowadza obowiązek przekazywania Ministrowi Środowiska informacji o programach 

ochrony powietrza niezwłocznie po ogłoszeniu rozporządzenia Wojewody w sprawie 

programu. Obowiązek przekazania informacji spoczywał na Wojewodzie 5 . Załącznik 4 

wspomnianego rozporządzenia Ministra Środowiska określa zakres i układ przekazywanych 

informacji o programach ochrony powietrza. 

Wypełniając tabele zawarte w załączniku 4 rozporządzenia należy nadać kody: 

a) sytuacjom przekroczenia zdefiniowanym przez: 

obszar, gdzie stwierdzono przekroczenie wartości kryterialnej (poziomu 

dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji), 

zanieczyszczenie, dla którego stwierdzono przekroczenie wartości 

kryterialnej, 

kryterium wraz z czasem uśredniania stężeń, obszarem obowiązywania, 

w tym obszary ochrony uzdrowiskowej, parków narodowych i inne; 

b) działaniom naprawczym. 

Szczegółowo określony jest sposób nadawania kodów poszczególnym sytuacjom 

przekroczenia. W przypadku działań naprawczych brak ściśle określonych zasad kodowania. 

To samo działanie naprawcze może być stosowane w różnych obszarach przekroczeń. 

Każdej sytuacji przekroczenia przydziela się unikatowy kod, składający się z 6 pól: 

kod województwa (dwa znaki) 

rok referencyjny (dwie cyfry) 

skrót nazwy strefy (trzy znaki) 

symbol zanieczyszczenia 

symbol czasu uśredniania (h/d/a/8) stężeń przekraczających wartości kryterialne 

numer kolejny obszaru przekroczeń w strefie (dwa znaki). 

Poniżej zamieszczono zestaw tabel niezbędnych do przekazania Ministrowi Środowiska 

informacji o Programie ochrony powietrza dla miasta Zamościa, zgodnie z ww. 

rozporządzeniem Ministra Środowiska. 

5 Od 1 stycznia 2008 roku obowiązki te spoczywają na Marszałku Województwa – Art. 94 ust. 2 ustawy - Prawo ochrony 

środowiska 



Tabela nr 1 

Informacje ogóle na temat programu 

Lp. Zawartość Odpowiedź 

1 Rok referencyjny 2005 

2 Województwo Lubelskie 

3 Odnośnik do programu 

"Program ochrony powietrza dla Zamościa: część I - 

opisowa; część II - Ograniczenia i obowiązki; część III - 

Uzasadnienie" - ATMOTERM S.A. wrzesień 2008 

4 

Lista kodów sytuacji przekroczenia opisanych 

w tabelach nr 2-6 

Lu05ZamPM10d01, Lu05ZamPM10d02 

5 

Nazwa urzędu wojewódzkiego 

odpowiedzialnego za sporządzenie programu 

odnoszącego się do sytuacji przekroczenia 

Lubelski Urząd Wojewódzki 

6 Adres pocztowy urzędu wojewódzkiego 20-074 Lublin ul. Spokojna 4 

7 

8 

9 

10 

Nazwisko osoby do kontaktu z urzędu 

wojewódzkiego 

Numer służbowego telefonu osoby do 

kontaktu z urzędu wojewódzkiego 

Numer służbowego faksu osoby do kontaktu z 

urzędu wojewódzkiego 

Służbowy adres e-mail osoby do kontaktu z 

urzędu wojewódzkiego 

11 Uwagi 

Tabela nr 2 

Opis sytuacji przekroczeń poziomu dopuszczalnego 

Lp. 

Zawartość 

Kod 

łączenia 1) 

Odpowiedź 

1 Kod sytuacji przekroczenia S Lu05ZamPM10d01, Lu05ZamPM10d02 

2 Substancja zanieczyszczająca S PM10 

3 Kod strefy L PL.06.m.08.64 

4 Nazwa miasta (miast) lub miejscowości L Zamość 

5 

Czas uśredniania stężeń zanieczyszczeń, dla 

których została przekroczona wartość PD+MT 

[h/d/a] 

6 Poziom stężenia w roku referencyjnym: 

6.1 stężenie w µg/m 3 , jeżeli właściwe, lub R nie dotyczy 

S 

d; d 

6.2 

6.3 

7 

maksymalne 8-godzinne średnie stężenie CO 

w mg/m 3 , jeżeli właściwe, lub 

całkowita liczba przekroczeń wartości PD+MT, 

jeżeli właściwe 

Całkowita liczba przekroczeń poziomu 

dopuszczalnego (PD) w roku referencyjnym 

R 

R 72 

72 



Opis sytuacji przekroczeń poziomu dopuszczalnego 

Lp. 

Zawartość 

Kod 

łączenia 1) 

Odpowiedź 

8 

Liczba dni z przekroczeniami poziomu 

dopuszczalnego dla ozonu w roku 

kalendarzowym przekraczająca dopuszczalną 

częstość przekroczeń poziomu 

dopuszczalnego ozonu ustanowionego dla 

ochrony zdrowia ludzi 2) R - 

9 

10 

Stężenie ozonu w powietrzu przekraczające 

poziom dopuszczalny ze względu na ochronę R - 

roślin wyrażony jako AOT40 3) 

Poziom stężenia w roku referencyjnym 

wyrażony w stosunku do pozostałych kryteriów 

związanych z narażeniem zdrowia ludzi (inne 

czasy uśredniania) danej substancji 

zanieczyszczającej, o ile takie kryteria istnieją: 

10.1 stężenie w µg/m 3 , jeżeli właściwe, lub R 36,9 μg/m 3 

10.2 

11 

całkowita liczba przekroczeń wyrażona w 

stosunku do poziomów dopuszczalnych, jeżeli 

właściwe 

Stężenia obserwowane w poprzednich 3 

latach, jeżeli dostępne: 

R - 

11.1 rok i stężenia w µg/m 3 , jeżeli właściwe, lub L - 

11.2 

11.3 

12 

12.1 

średnie stężenie CO w mg/m 3 , jeżeli właściwe, 

lub 

rok i całkowita liczba przekroczeń wyrażona w 

stosunku do PD+MT, jeżeli właściwe 

Jeżeli przekroczenie zostało wykryte za 

pomocą pomiarów: 

kod stacji pomiarowej, na której 

zarejestrowano przekroczenie 

L - 

L - 

L 

LbZamoscWSSE 

12.2 współrzędne geograficzne stacji pomiarowej L 23 o 15'38''E 50 o 42'57''N 

12.3 typ stacji i typ obszaru S tło miejskie; obszar miejski 

13 

Jeżeli przekroczenie zostało wykryte za 

pomocą obliczeń modelowych: 

13.1 lokalizacja obszaru przekroczeń LS 

Zamość - dzielnice: Powiatowa, Promyk, 

Św. Piątka i Nowe Miasto, 

13.2 typ obszaru przekroczeń S obszar miejski 

14 

Szacunkowy obszar (km 2 ), na którym został 

przekroczony poziom dopuszczalny w roku 

referencyjnym 

T 0,5 km 2 

15 

Szacunkowa długość drogi (km), gdzie 

stężenie przekroczyło poziom dopuszczalny w 

roku referencyjnym 

T 

0,5 km 

16 

Szacunkowa średnia liczba osób obecna na 

obszarze, gdzie przekroczony był poziom 

dopuszczalny w roku referencyjnym 

17 Uwagi 

T 

7 tys. 

1) 

W tabelach nr 2-7 stosowane są symbole oznaczające, czy i w jaki sposób wymagane informacje 

grupuje się (łączy), jeżeli dotyczą tej samej sytuacji przekroczeń. Opis przewidzianych możliwości 



łączenia informacji i przypisane im kody podano w tabeli. Zamieszczone w tabelach nr 2-7 kody 

wskazują, w jaki sposób wprowadza się wymagane informacje - pojedynczo, listę, zakres, sumę: 

Kod połączenia 

NIE DOT. 

S 

L 

LS 

R 

T 

Znaczenie kodu połączenia 

Nie stosuje się 

Pojedynczy opis (nie listę, zakres czy sumę) odnoszący się do wszystkich lokalizacji, które 

zostały połączone 

Lista ( 1 ) wszystkich pozycji dotyczących lokalizacji (sytuacji) 

Lista ( 1 ) wszystkich pozycji dotyczących lokalizacji (sytuacji) lub jeden opis 

Zakres pozycji dla różnych lokalizacji: wartość minimalna - wartość maksymalna 

Suma końcowa wszystkich pozycji dotyczących lokalizacji (sytuacji) 

( 1 ) We wszystkich wyszczególnieniach elementy listy wymienia się w tej samej kolejności. Pozycje dla poszczególnych 

lokalizacji oddziela się podwójnym ukośnikiem "//". 

Tabela nr 3 

Analiza przyczyn przekroczenia poziomu dopuszczalnego w roku referencyjnym 

Lp. 

Zawartość 

kod 

łączenia 

1 S 

2 Szacunkowy poziom tła regionalnego: 

2.1 

2.2 

2.3 

2.4 

2.5 

średnie roczne stężenia w µg/m 3 , jeżeli 

właściwe, lub 

maksymalne 8-godzinne stężenia CO w 

mg/m 3 , jeżeli właściwe, lub 

przekraczająca dopuszczalną częstość 

przekroczeń poziomu dopuszczalnego ozonu 

ustanowionego dla ochrony zdrowia ludzi 2) lub 

stężenie ozonu w powietrzu przekraczające 

poziom dopuszczalny ze względu na ochronę 

roślin wyrażony jako AOT40 3) lub 

całkowita liczba przekroczeń wartości 

dopuszczalnej (PD), jeżeli właściwe 

3 Szacunkowy poziom tła całkowitego: 

3.1 



R 

Odpowiedź 

nie dotyczy 

R - 

R - 

R - 

R 17 

R 

nie dotyczy 

3.2 CO w mg/m 3 , jeżeli właściwe, lub R - 

3.3 

3.4 

3.5 

4 

przekraczająca dopuszczalną częstość 

przekroczeń poziomu dopuszczalnego ozonu 

ustanowionego dla ochrony zdrowia ludzi 2) lub 

dopuszczalny ze względu na ochronę roślin 

wyrażony jako AOT40 3) lub 

całkowita liczba przekroczeń poziomu 

dopuszczalnego (PD), jeżeli właściwe 

Wskazanie stopnia, w jakim lokalne źródła 

przyczyniają się do przekroczenia poziomu 

dopuszczalnego: 

R 17 

4.1 ruch pojazdów samochodowych S 2 

4.2 

przemysł, w tym wytwarzanie energii cieplnej i 

elektrycznej 

S 3 

4.3 rolnictwo S - 

- 

- 



2) 

Lp. 

Analiza przyczyn przekroczenia poziomu dopuszczalnego w roku referencyjnym 

Zawartość 

kod 

łączenia 

Odpowiedź 

4.4 źródła związane z handlem i mieszkalnictwem S 1 

4.5 źródła naturalne S - 

4.6 inne S - 

5 

6 

Odnośnik do inwentaryzacji emisji 

wykorzystywanej podczas analiz 

Wyjątkowe warunki klimatyczne lub 

meteorologiczne 

7 Wyjątkowa lokalna topografia S 

8 Uwagi 

LS 

S 

Program ochrony powietrza dla miasta Zamościa 

część III - Uzasadnienie 

Dopuszczalny poziom ozonu ze względu na ochronę zdrowia ludzi i jego dopuszczalna częstość 

przekroczeń określona jest w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie 

dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych 

substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych 

substancji 6 . 

3) 

Poziom dopuszczalny ozonu ze względu na ochronę roślin wyrażony jako wartość AOT40 

określony jest w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie 

dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych 

substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych 

substancji. 

Tabela nr 4 

Prognozowany poziom bazowy - poziom zanieczyszczeń, jaki byłby w roku 2005, 2010 5) , w roku zakończenia 

realizacji POP w sytuacji niepodejmowania żadnych dodatkowych działań poza tymi, których podjęcie 

wynika z przepisów 4) 

Lp. 

Zawartość 

Kod 

łączenia 

Odpowiedź 


2 

Krótki opis scenariusza emisji użytego do 

oszacowania poziomu bazowego: 

2.1 źródła tworzące regionalną wartość tła S źródła punktowe, liniowe i powierzchniowe 

2.2 

źródła regionalne tworzące wartość tła 

całkowitego, ale nietworzące regionalnej 

wartości tła 

S 

źródła punktowe, liniowe i powierzchniowe 

2.3 źródła lokalne, o ile mają znaczący wkład S źródła powierzchniowe 

3 

Oczekiwane wartości poziomu bazowego 

stężeń w pierwszym roku po zakończeniu 

realizacji POP w sytuacji niepodjęcia 

realizacji POP: 

3.1 poziom regionalnego tła bazowego: 

3.1.1 

3.1.2. 




mg/m 3 , jeżeli właściwe 

R 

nie dotyczy 

R - 

6 Uchylono – obecnie obowiązuje rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 roku w sprawie poziomów 

niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 47, poz. 281) 






Lp. 

3.1.3. 

3.1.4 

Zawartość 

liczba dni z przekroczeniami poziomu 

dopuszczalnego dla O 3 w roku 

kalendarzowym przekraczająca 

dopuszczalną częstość przekroczeń 

poziomu dopuszczalnego ozonu 

ustanowionego dla ochrony zdrowia ludzi 2) 

lub 


poziom dopuszczalny ze względu na 

ochronę roślin wyrażony jako AOT40 3) lub 

Kod 

łączenia 

Odpowiedź 

R - 

R - 

3.1.5. 



3.2 poziom całkowitego tła bazowego: 

3.2.1 



R 17 

R 

nie dotyczy 

3.2.2 

3.2.3. 

3.2.4 

3.2.5 

3.3. 








ustanowionego dla ochrony zdrowia ludzi lub 



ochronę roślin wyrażony jako AOT40 lub 



prognozowana wartość bazowa w miejscu 

przekroczenia: 

R - 

R - 

R - 

R 17 

3.3.1. średnie roczne stężenia w µg/m3 , jeżeli 


R 

nie dotyczy 

3.3.2. 

3.3.3. 

3.3.4. 

3.3.5 

4 














Oczekiwane wartości poziomu bazowego 

stężeń w roku 2005 lub 2010 5) (2005 r. dla: 

SO 2, PM10, ołowiu, CO; 2010 r. dla: 

benzenu, NO 2 i O 3): 

R 

R 

R 

R 17 






Lp. 

4.1. 

Zawartość 

poziom regionalnego tła bazowego w roku 

2005 lub 2010 5) : 



4.1.2. 



Kod 

łączenia 

R 

Odpowiedź 

nie dotyczy 

R - 

4.1.3. 

4.1.4. 






ustanowionego dla ochrony zdrowia ludzi 2) 

lub 



ochronę roślin wyrażony jako AOT40 3) lub 

R - 

R - 

4.1.5. 

4.2. 



poziom całkowitego tła bazowego w roku 

2005 lub 2010 5) : 



4.2.2. 



R 17 

- 

R 

nie dotyczy 

R - 

4.2.3. 

4.2.4. 

4.2.5 

4.3. 












prognozowana wartość bazowa w miejscu 

przekroczenia w roku 2005 lub 2010 5) : 

R - 

R - 

R 17 



R 

nie dotyczy 

4.3.2. 

4.3.3. 









R - 

R - 






Lp. 

4.3.4. 

4.3.5. 

Zawartość 

dopuszczalny ze względu na ochronę roślin 

wyrażony jako AOT40 lub 



Kod 

łączenia 

Odpowiedź 

R - 

R 17 

5 

Czy potrzebne są jakieś środki inne niż 

przewidziane istniejącymi przepisami prawa 

w celu osiągnięcia poziomu dopuszczalnego 

w uzgodnionym terminie? 

S 

tak 

6 Uwagi 

4) 

Tabelę nr 4 wypełnia się dla zanieczyszczeń i poziomów dopuszczalnych, dla których w roku 

referencyjnym wystąpiło przekroczenie poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines 

tolerancji. 

Lp. 

Tabela nr 5 

Informacje na temat dodatkowych działań naprawczych w odniesieniu do wymaganych przez przepisy 6 

Zawartość 

Kod 

łączenia 

Odpowiedź 


2 Kody działań naprawczych S Z01; Z02; Z03; Z04; Z05; Z06; Z07 

3 Przewidywany harmonogram wdrożenia L 

wymiana lub modernizacja źródeł ciepła 2008-2020; 

termoizolacja 2008-2020; zastosowanie 

alternatywnych źródeł ciepła 2008-2020; utrzymanie 

dróg 2008-2020 

4 Wskaźnik(i) monitorowania postępu S 

5 Przydzielone fundusze (lata, w euro) T 

6 

Szacunkowa wysokość całkowita kosztów 

(w euro) 

T 

stężenie średnie roczne pyłu zaw. PM10; liczba 

przekroczeń stężenia dopuszczalnego 24-godz. pyłu 

zaw. PM10 w ciągu roku 

1,6-2,0 mln 

7 

Szacunkowy poziom zanieczyszczenia 

powietrza w latach odpowiednio: 2005, 

2010, w ostatnim roku obowiązywania 

programu 

R 

stężenie średnioroczne: 2005 - 31,88 μg/m 3 ; 2020 - 

30,22 μg/m 3 . 

8 Uwagi 

6) 

Tabelę nr 5 wypełnia się tylko wtedy, gdy analiza wymagana w tabeli nr 4 wykazała, że nie należy 

się spodziewać, iż poziomy dopuszczalne zostaną osiągnięte za pomocą środków i działań 

przewidzianych przez przepisy - bez dodatkowych działań naprawczych. 



Tabela nr 6 

Działania naprawcze możliwe do zastosowania, które jeszcze nie zostały podjęte, oraz działania długoterminowe - 

niewynikające z przepisów 

Lp. 

Zawartość 

Kod 

łączenia 

Odpowiedź 


2 

3 

3.1 

3.2 

Kody działań naprawczych możliwych do zastosowania, 

które jeszcze nie zostały podjęte 

Dla działań naprawczych, które jeszcze nie zostały 

podjęte: 

szczebel administracyjny, na którym można podjąć 


przyczyna, z powodu której nie podjęto działania 

naprawczego 

LS 

LS 

LS 

LS 

4 Kody działań naprawczych długoterminowych LS 

5 Uwagi 



Tabela nr 7 

Lp. 

Zawartość 

kod 

łączenia 

Zestawienie działań naprawczych 7) 

Odpowiedź Odpowiedź Odpowiedź 

1 Kod działania naprawczego S Z01 Z02 Z03 

2 Tytuł S termomodernizacja 

zastąpienie ogrzewania węglowego 

gazowym 


olejowym 

3 Opis S 

uzyskanie redukcji emisji proporcjonalnej do 

spadku zużycia ciepła: np. wymiana okien 

do 20 %, ocieplenie do 25 % 

wymiana kotłów węglowych na 

gazowe w miejscach z 

doprowadzoną siecią gazową 

wymiana kotłów węglowych na 

olejowe 

4 

Szczebel administracyjny, na 

którym można podjąć dany środek 

LS A A A 

5 Rodzaj środka LS B A; B A; B 

6 

7 

8 

9 

Czy środek ma charakter 

regulacyjny? 

Skala czasowa osiągnięcia 

redukcji stężeń 

Kategoria źródeł emisji, której 

dotyczy działanie naprawcze 

Skala przestrzenna położenia 

źródeł emisji poddanych działaniu 

nie nie nie 

LS C C C 

LS D D D 

LS 2 km 2 km 2 km 

10 Uwagi 



Lp. 

Zawartość 

kod 

łączenia 

Zestawienie działań naprawczych 7) 

Odpowiedź Odpowiedź Odpowiedź 

1 Kod działania naprawczego S Z04 Z05 Z06 

2 Tytuł S 

3 Opis S 

4 

Szczebel administracyjny, na 

którym można podjąć dany 

środek 


elektrycznym 

zmiana sposobu ogrzewania, 

zastąpienie paliwa stałego ogrzewanie 

elektrycznym 

wykorzystanie alternatywnych źródeł 

energii 

instalacja alternatywnych źródeł ciepła 

(np. kolektory słoneczne czy pompy 

ciepła), które stanowią uzupełniające 

źródło energii cieplnej 

utrzymanie czystości nawierzchni dróg 

ograniczenie emisji wtórnej pyłu poprzez 

utrzymanie czystości dróg - czyszczenie 

metodą mokrą 

LS A A A; B 

5 Rodzaj środka LS A; B A; B A; B 

6 

7 

8 

9 

Czy środek ma charakter 

regulacyjny? 

Skala czasowa osiągnięcia 

redukcji stężeń 

Kategoria źródeł emisji, której 

dotyczy działanie naprawcze 

Skala przestrzenna położenia 

źródeł emisji poddanych działaniu 

nie nie nie 

LS C C C 

LS D D D 

LS 2 km 2 km 2 km 

10 Uwagi 

7) 

Tabeli nr 7 używa się do opisywania działań naprawczych wymienionych w tabeli nr 5 lub nr 6. Dla każdego działania naprawczego wypełnia się jedną 

kolumnę w tabeli nr 7.

Program ochrony powietrza dla miasta ZamoÅcia - CZÄÅÄ ... - Lublin

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

Program ochrony powietrza dla miasta ZamoÅcia - CZÄÅÄ ... - Lublin