RYMANOWA ZDROJU

ROCZNIK
RYMANOWA ZDROJU
STOWARZYSZENIE PRZYJACIÓ£ RYMANOWA ZDROJU
130 LAT ODKRYCIA RÓDE£ RYMANOWA ZROJU
TOM IX 2006

Pole naftowe w Wo³tuszowej
Autor: Jan Tomkiewicz

62
Dzieje kopalni ropy naftowej w Wo³tuszowej s¹ stosunkowo ma³o poznane. Ta niewielka kopalnia
dzia³a³a od 1914 do 1925 roku. Poni¿szy artyku³ przedstawia jej historiê w oparciu o czêœæ dostêpnych
materia³ów.
Gor¹czka poszukiwania ropy naftowej nie ominê³a najbli¿szych okolic Rymanowa Zdroju. W 1914 roku
w dolinie Czarnego Potoku na po³udniowy wschód od zdrojowiska zosta³a za³o¿ona ma³a kopalnia, która
prowadzi³a swoj¹ dzia³alnoœæ bez wiêkszych sukcesów do 1925 roku. W roku 1893 Stanis³aw Klobassa
(udzia³owiec kopalni w Bóbrce, syn Karola Klobassy wspó³udzia³owca spó³ki naftowej z Ignacym
£ukasiewiczem oraz Tytusem Trzecieskim) sprzeda³ swój udzia³ w kopalni w Bóbrce Wiliamowi Henry Mac
Garveyowi. W 1895 roku zosta³o utworzone Galicyjskie Karpackie Akcyjne Towarzystwo Naftowe,
z siedzib¹ w Gliniku Mariampolskim. Firma ta przejê³a wszystkie kopalnie ropy i zak³ady przemys³u
naftowego w Galicji, stanowi¹ce dotychczas w³asnoœæ firmy John Simeon Bergheim i William Henry Mac
1
Garvey. G³ównymi akcjonariuszami tego towarzystwa zostali J. S Bergheim i W. H. Mac Garvey . W 1920
roku Towarzystwo dosta³o siê pod wp³yw francuskiej spó³ki naftowej „Socjete de D¹browa” z siedzib¹
w Pary¿u a od 1923 roku zosta³o podporz¹dkowane koncernowi „D¹browa”. W 1928 roku Towarzystwo
wesz³o w sk³ad koncernu „Ma³opolska”.
Na mocy kontraktu z maja 1914 roku hr. Jan Potocki, w³aœciciel dóbr Wo³tuszowa odda³ w dzier¿awê
Galicyjskiemu Karpackiemu Towarzystwu Naftowemu (przedtem Bergheim i Mac Garvey we Wiedniu)
wy³¹czne prawo poszukiwania i wydobywania niezastrze¿onych minera³ów bitumicznych z podziemia
wymienionych w kontrakcie parcel. Na mocy kontraktu Towarzystwo Karpackie uzyska³o prawo
do zak³adania potrzebnych urz¹dzeñ, zbiorników, ruroci¹gów, dróg, mostów, budowania domów
mieszkalnych i budynków kopalnianych, kopania rowów i kana³ów, zak³adania transmisji do t³oczni
i urz¹dzeñ do t³oczenia i do utrzymywania innych urz¹dzeñ, które oka¿¹ siê potrzebne do racjonalnego
prowadzenia kopalni. Kontrakt podpisany by³ na okres 25 lat. Gazy uzyskane z szybów mia³y s³u¿yæ
do ogrzewania kot³ów i zak³adów kopalnianych. Nadmiar gazów nieu¿ytych przez kopalniê mia³ zostaæ
wykorzystany do oœwietlenia Rymanowa Zdroju. Towarzystwo Karpackie zobowi¹zane by³o w ten sposób
prowadziæ kopalniê by spokój zdrojowiska nie zosta³ zak³ócony. Towarzystwo Karpackie zobowi¹za³o siê
w kontrakcie do odwiercenia jednego szybu. W przypadku osi¹gniêcia rentownej produkcji ropy
z pierwszego szybu Towarzystwo Karpackie zobowi¹zane by³o do wiercenia drugiego. W przypadku
odkrycia podczas wierceñ wód mineralnych Towarzystwo mia³o bezzw³ocznie powiadomiæ hr. Jana
Potockiego. Towarzystwo by³o zobowi¹zane do przestrzegania postanowieñ statutu dla zdrojowiska
„Rymanów Zdrój” wydanego rozporz¹dzeniem c.k. Namiestnictwa we Lwowie z 3 lipca 1903 r. W kontrakcie
1
Krosno, studia z dziejów miasta i regionu, tom II (1918 – 1970) pod red. Józefa Garbacika, Kraków 1973.
ROCZNIK Rymanowa Zdroju
TOM IX 2006

63
1. Wiertnia rêczna w Muzeum Przemys³u Naftowego i Gazowniczego im Ignacego £ukasiewicza w Bóbrce
/Fot. Jan Tomkiewicz/.
dodatkowym z lutego 1916 r. jest mowa o utworzeniu uchwa³¹ c.k. S¹du obwodowego w Sanoku z grudnia
1915 pola naftowego „Wiliam”. Z korespondencji z marca 1925 r. pomiêdzy Towarzystwem Karpackim,
Koncernem Naftowym D¹browa i hr. Janem Potockim wynika ¿e Koncern na podstawie orzeczenia
geologicznego do terenów Wo³tuszowej nie przywi¹zywa³ ¿adnej wagi. Z korespondencji wynika równie¿ ¿e
szyb nr 1 zosta³ ca³kowicie zasypany a szyb nr. 2 nie zosta³ nigdy odwiercony. Z pisma wynika ¿e na kopalni
oprócz dwóch nie kompletnych budynków szybowych by³y nastêpuj¹ce zabudowania: budynek mieszkalny
z³o¿ony z trzech izb i dwóch komórek, kot³ownia ko³o szybu nr. 2, kuŸnia wraz z magazynem, kot³ownia ko³o
2
szybu nr 1 .
2
Archiwum Pañstwowe w Sko³yszynie, Koncern Naftowy „D¹browa” sp. z o.o. We Lwowie, dyrekcja kopalñ
w Kroœnie, tereny w Wo³tuszowej – nabycie praw naftowych na terenach dworskich. Sprawa prolongaty
terminów zobowi¹zañ kontraktowych 1914, 1916, 1921, 1925.
ROCZNIK Rymanowa Zdroju
TOM IX 2006

64
Œladów po kopalni w Wo³tuszowej pozosta³o do dzisiaj niewiele. Miejsce po jednym z kopalnianych
budynków nazywane jest „Bia³ym Domkiem” (zachodni grzbiet Kopca 635 opadaj¹cy w stronê Polany
Horodziska (Krokusowej). Na trasie œcie¿ki przyrodniczej równie¿ na zachodnim stoku Kopca znajduje siê
stanowisko z tablic¹ informacyjn¹ i kiwonem pompowym (eksponatem przywiezionym tutaj
z demontowanych urz¹dzeñ z kopalni w Klimkówce). W miejscu tym znajdowa³ siê jeden z szybów. Kolejny
3
szyb zlokalizowany by³ w dolinie, niedaleko polany Stajniska (jest tam dzisiaj Leœna Klasa Dydaktyczna).
2. Kiwon Pompowy - Kopalnia w Rudawce Rymanowskiej /Fot. Jan Tomkiewicz/.
3
Dr I. Potocki, Wspomnienia – na podstawie wywiadu z grudnia 1993 roku.
ROCZNIK Rymanowa Zdroju
TOM IX 2006

65
Dzisiaj w okolicy Rymanowa Zdroju dzia³aj¹ce szyby mo¿na ogl¹daæ w Rudawce Rymanowskiej (w dolinie
potoku Po³onek) oraz w Klimkówce przy szlaku czerwonym z Rymanowa Zdroju do Iwonicza Zdroju.
Oczywiœcie nie s¹ to jedyne miejsca w okolicy zwi¹zane z wystêpowaniem ropy naftowej. Oprócz
wymienionych warto pamiêtaæ o pobliskim G³êbokiem gdzie wystêpowa³y naturalne samowyp³ywy ropy,
które dla zwiêkszenia wydajnoœci by³y rêcznie pog³êbiane tworz¹c tzw. kopanki. Miejmy nadziejê ¿e
zasygnalizowany w artykule temat wzbudzi zainteresowanie tych którym zale¿y na ochronie pami¹tek
z okresu wielkiej pogoni za rop¹ która w tak ogromnym stopniu od ponad stu lat oddzia³uje na nasz¹
rzeczywistoϾ.
3. Kierat pompowy - Kopalnia w Klimkówce/Fot Jan Tomkiewicz/.
ROCZNIK Rymanowa Zdroju
TOM IX 2006