You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
14<br />
№<strong>22</strong> (<strong>4896</strong>).<br />
20.02.2014 жыл.<br />
Руханият<br />
www.almaty-akshamy.kz e-mail: almaty-aksham@mail.ru<br />
нер иелерiнiѓ жалаћысы ћандай?<br />
Ћала ќкiмi Астана мен Алматы театрлары<br />
ќртiстерiнiѓ жалаћы млшерi ќрћалай<br />
екенiне кѓiл блдi<br />
теш ТЕУЛIЏЛЫ<br />
ТТIЃ, ДЉНИЕ<br />
Кинода<br />
ћайталанбас<br />
ћолтаѓбасы ћалды<br />
Љкiмет отырысында Алматы ћаласыныѓ<br />
ќкiмi Ахметжан Есiмов бџл мќселенi<br />
орынды ћозѕады. «здерiѓiзге белгiлi,<br />
Алматы ћаласында «Астана Опера» гастролiн<br />
табысты аяћтады. Астана театрымен<br />
салыстырѕанда Алматы театры ќртiстерiнiѓ<br />
жалаћысында кп айырмашылыћ орын<br />
алып отыр. Осыѕан байланысты бџл<br />
мќселенiѓ орынды шешiмiн табуын ћалар<br />
едiм. Егер ќртiстерге пќтер блу мќселесiне<br />
келсек, заѓдылыћ негiзде шешiмiн тауып<br />
келедi. Естерiѓiзде болса, бџдан 2-3 жыл<br />
бџрын бџл мќселе ктерiлiп, ќртiстерге<br />
пќтер блiнген болатын. Бџл жнiнде бiзде<br />
мљмкiндiк бар, ќртiстердi ћолдап келемiз»,<br />
– дедi Ахметжан Есiмов.<br />
Премьер-министр Серiк Ахметов бџл<br />
мќселенiѓ орынды екенiн, ќкiмдер<br />
тарапынан тџрѕын љй мќселесi ктерiлiп<br />
жатса, Љкiметте оныѓ оѓ шешiлуiн ћарауѕа<br />
болатынын еске салды. «Егер мљмкiндiгi<br />
болса, ќкiмдер ћойѕан мќселе туралы<br />
шешiм ћабылдайтын боламыз», – деп атап<br />
ттi Премьер-министр.<br />
Сондай-аћ, Љкiмет отырысында<br />
мќдениет жќне аћпарат министрi Мџхтар<br />
Ћџл-Мџхаммед театр ќртiстерiнiѓ жала-<br />
ткен сенбi кљнi<br />
«Арман» кинотеатрында<br />
КСРО халыћ<br />
ќртiсi, Мемлекеттiк<br />
сыйлыћтардыѓ иегерi<br />
Шќкен Аймановтыѓ<br />
100 жылдыѕына байланысты<br />
еске алу кешiнде<br />
«Ћазаћфильм»<br />
АЋ президентi Ермек<br />
Аманшаев жиылѕан<br />
жџртшылыћћа талантты<br />
кинорежиссердiѓ<br />
бiрi Ћанымбек Ћасымбековтiѓ<br />
џзаћ наућастан кейiн мiрден озѕаны<br />
туралы ћаралы хабарды жеткiздi. Ћанымбек<br />
Ћасымбеков Шќкен Аймановтыѓ негесiн<br />
крген дарынды шќкiрттерiнiѓ бiрi болды.<br />
Ћазаћстанныѓ еѓбек сiѓiрген ћайраткерi,<br />
Ћазаћстан Ленин комсомолы сыйлыѕыныѓ<br />
иегерi, КСРО Кинематографистер одаѕыныѓ<br />
мљшесi Ћанымбек Ћасымбеков оннан астам<br />
кркем жќне деректi фильмдер тљсiрдi.<br />
1971 жылы Сатыбалды Нарымбетовтiѓ<br />
сценарийi бойынша алѕаш тљсiрген «Шоћ пен<br />
Шер» кркем фильмi Монте Карло ћаласында<br />
ткен Халыћаралыћ кинофестивальда «Кљмiс<br />
Нимфа» жљлдесiн жеѓiп алды. Бџл фильм<br />
Ташкентте ткен Бљкiлодаћтыћ телевизиялыћ<br />
фильмдер кинофестивалiнде КСРО Кинематографистер<br />
одаѕыныѓ арнайы жљлдесiне<br />
ие болды. Осы фильмi љшiн Ћазаћстан Ленин<br />
комсомолы сыйлыѕыныѓ иегерi атанды. Одан<br />
кейiн Жамбыл Жабаевтыѓ 150 жылдыѕына<br />
арналѕан «Жамбылдыѓ жастыћ шаѕы» кркем<br />
фильмi Санкт-Петербург ћаласындаѕы<br />
Бљкiлресейлiк кинофестивальде Стамбџлдаѕы<br />
тљркi тiлдi елдер форумыныѓ ашылу<br />
салтанатында крсету ћџрметiне ие болды.<br />
«Саѕан кљшiк керек пе?» кркем фильмi<br />
«Шќкен жџлдыздары» Екiншi халыћаралыћ<br />
кинофестивалiнде «Љздiк балалар таћырыбындаѕы<br />
кинотуынды», Сочиде ткен<br />
«Кинотаврик» Халыћаралыћ балалар<br />
кинофестивалiнде «Љздiк ћайырымды фильм»<br />
сыйлыћтарын жеѓiп алды.<br />
Мќскеудегi Бљкiлодаћтыћ кинематографистер<br />
институтыныѓ тљлегi Ћанымбек<br />
Ћасымбековтiѓ жљзеге асырсам деген арманы<br />
кп едi. Џзаћћа созылѕан наућас оѕан мџрсат<br />
бермедi. 71 жасында мiрден ткен талантты<br />
кинорежиссердiѓ џлттыћ кинода ћалдырѕан<br />
туындылары халћыныѓ рухани кќдесiне аса<br />
беретiн болады.<br />
«АЋШАМДЫЋТАР».<br />
ћысын сiру жергiлiктi бюджет есебiнен<br />
ћаралуы тиiс екенiн атап ттi. «Еѓбекаћы –<br />
зектi мќселе болып тџр. Республика<br />
клемiнде бџл мќселе бiртiндеп шешiмiн<br />
тауып келедi. Облыстаѕы театр ќртiстерi орта<br />
есеппен айына 30-40 мыѓ теѓге жалаћы<br />
алады. Кейбiр театрларда жџмыс iстейтiн<br />
слесарь, сантехник пен электрик ќртiстерге<br />
ћараѕанда жоѕары жалаћы алады. Осыѕан<br />
байланысты, ќкiмдерден тек театр ќртiстерi<br />
Елiмiз егемендiк алѕан жылдар<br />
iшiнде халћымыздыѓ жанжаћты<br />
ркендеу љстiндегi<br />
руханиятына айтарлыћтай<br />
љлес ћосып келе жатћан ћазаћ<br />
џлт аспаптарыныѓ бiрi –<br />
ежелгi Ћорћыт атадан бастау алатын<br />
ћобыздыѓ орны да, жнi де блек.<br />
Ѕасырлар бойы тасада ћалыѓћырап,<br />
кенжелеу дамыѕан ћобыз аспабыныѓ<br />
баѕы жанѕан жылдар бедерiнде оныѓ<br />
Жаппас Ћаламбаев, Дќулет Мыћтыбаев,<br />
Гљлнќфiс Баязитова, Фатима Балѕаева<br />
сынды майталман орындаушы-шеберлер<br />
сiп шыћты (бќрi џстаз). Жалпы, ћазаћ<br />
музыкалыћ џлт аспаптарыныѓ ћайћайсысыныѓ<br />
да баѕын ашћан атышулы<br />
мэтр, академик Ахмет Жџбанов бастаѕан<br />
бiлiктi, сауатты џлт жанашырлары екенiн<br />
де айта кеткен жн. Шљкiр, олардыѓ<br />
еѓбегiнiѓ нќтижесi џлан-ѕайыр. Соныѓ<br />
бiрi – ћазаћ музыка нерiнiѓ сќнсалтанатына<br />
айналѕан ћобыз сарыны,<br />
ћасиеттi ћылћобыз. Жќне ћазiр байтаћ<br />
елiмiзде ћобызбен кљй орындаушы хас<br />
шеберлер, оларѕа тќлiм берушi џлаѕатты<br />
џстаздар мен шќкiрттер ћаншама?!<br />
Егер бџрын ћобыз сабаѕы бiрлiжарым<br />
музыка мектебi, училище,<br />
консерваторияда жљргiзiлiп келген болса,<br />
кейiн оларѕа Ћыздар педагогикалыћ<br />
жќне Абай атындаѕы Ћазаћ џлттыћ<br />
педагогикалыћ университеттерiнiѓ кѓiл<br />
блгенi жаћсы ћџбылыс, ќрине. Бљгiнде<br />
басћаларды айтпаѕанда, осы екi оћу<br />
орнынан тљлеп џшћан мамандар ћобыз<br />
ћџдыретiн ќлемге танытуда тамаша<br />
табыстарѕа жетулi. Ќлбетте, з-зiнен<br />
ештеѓе болмайды. Ќуелi шќкiрттерге<br />
жылдар бойы бiлiм берiп, оћытып-тоћыту,<br />
баулу, даярлау лазым. Бџл џзаћ та кљрделi<br />
сљрлеу. Одан сљрiнбей ткендер ѕана<br />
болашаћћа жолдама алады. Ол љшiн<br />
шќкiрттердi ќлсiн-ќлсiн кп алдына<br />
шыѕарып, сахнада баулу, шыѓдау,<br />
шыныћтыру жоралѕысынсыз таѕы болмайды.<br />
Таяуда Абай атындаѕы Ћазаћ џлттыћ<br />
педагогикалыћ университетiндегi нер,<br />
мќдениет жќне спорт факультетi, музыкалыћ<br />
бiлiм жќне хореография доцентi,<br />
Жастар мен студенттердiѓ бљкiл дљниежљзiлiк<br />
фестивалiне љш рет ћатысып<br />
лауреат атанѕан, «Отырар сазы» оркестрiнде<br />
џзаћ жыл бас ћобызшы болѕан<br />
(консерваторияда оћып жљргенде бас<br />
дирижер Шамѕон Ћажыѕалиевтiѓ<br />
шаћыруымен Ћџрманѕазы атындаѕы<br />
емес, жалпы мќдениет саласы ћызметкерлерiнiѓ<br />
еѓбекаћысын 1,7-ден 2 коэффициентке<br />
дейiн ктерудi жергiлiктi бюджет<br />
есебiнен ћолѕа алуын тiнген болар едiк»,<br />
– дедi.<br />
Мќдениет саласы ћызметкерлерiнiѓ<br />
жалаћы млшерi кп жылдан берi ктерiлмегенi<br />
туралы орынды айтылып келедi.<br />
нер адамдары, жалпы шыѕармашылыћ<br />
жџмыспен айналысатын ћызметкерлердiѓ<br />
жалаћысын арттыру, бџл – ћиын да кљрделi<br />
саланыѓ жаѓа деѓгейге ктерiлуiне ыћпал<br />
еткен болар едi.<br />
Киелi ћобыздыѓ<br />
сићырлы љнi<br />
оркестрде iстеген), Ахмет Жџбанов туралы<br />
тџѓѕыш кiтаптыѓ авторы, Ћџрметтi<br />
профессор Ћамаш Намазова осындай<br />
маћсатпен з сыныбындаѕы студенттердiѓ<br />
«Кластыћ» концертiн ткiздi. Мџны<br />
арнайы сабаћ тљрi десе де болады.<br />
Университетте ћобызшы-кљйшi, џстаздыћ<br />
тќжiрибесi мол Ћамаш содан берi жемiстi<br />
ћызмет етiп келедi. Университет ректоры<br />
Серiк Пiрќлиев пен факультет жетекшiлерiнiѓ<br />
ћазаћтыѓ киелi ћобызына оѓ<br />
ћарап, кмек жасап отыратынын айтып<br />
та, жазып та жљредi (ћаламы жљйрiктiгi<br />
зiнше).<br />
Ќдетте, ћай оћу орнында болмасын,<br />
музыкалыћ класта оћитындар саны кп<br />
болмайды. Мќселен, Ћамаш университетке<br />
келген жылдардан берi ћобыз<br />
класын бiтiргендер саны – 8. Олар<br />
елiмiздiѓ тљрлi ћалаларында сабаћ бередi,<br />
ансамбль, оркестрлер ћџрамында нер<br />
крсетедi, ћобызды насихаттайды. Ал, осы<br />
кљнде оныѓ класында оћитын, жоѕарыда<br />
аталѕан «Кластыћ» концертке ћатысћан<br />
Зќуре Айсенова Талдыћорѕанда ткен<br />
пќндiк олимпиадада жќне Жанар<br />
Мейiрбекова екеуi де Тљркияныѓ Бартын<br />
ћаласында, одан басћа да шет елдерде<br />
ткен бiрћатар халыћаралыћ фестивальдiѓ<br />
лауреаты. Сондай-аћ, олар телеэкранѕа<br />
жиi шаћырылады.<br />
Мамандыѕыныѓ бiлгiрi, шќкiрттерiмен<br />
бiрге зi iстейтiн оћу орныныѓ атаћдаѓћын<br />
зiмiзде жќне шет елдерде тынбай<br />
айѕаћтап жљретiн ћобызшы-џстаз Ћамаш<br />
Намазованыѓ љш шќкiртi биыл университет<br />
бiтiредi. Ќлбетте, «жљзден жљйрiк,<br />
мыѓнан тџлпар» дегендей, ћобыз класына<br />
таѓдаулылардыѓ таѓдаулылары алынады.<br />
Бiрiншi курстыѓ Арай Бекдќулет, екiншi<br />
курстыѓ Ћџрмаш Алмагљл, љшiншi<br />
курстыѓ Бекназар Ћалекеев, Айдана<br />
Жџмамџратова сынды студенттерi оћуѕа<br />
елден-ерек топ жару арћылы ћабылданѕан.<br />
«Кластыћ» концертте олар да биiктен<br />
крiндi.<br />
– Осыныѓ бќрi мен љшiн мерей, – дейдi<br />
Ћамаш Бейiсжанћызы. – Бiрге жџмыстанатын<br />
ќрiптестерiм мен сонау бiр ћиын<br />
кезеѓдерде жабылып ћалѕан музыка<br />
факультетiн ћайта ашћан университет<br />
басшыларыныѓ нерге ћамћорлыѕы<br />
шексiз. Киелi ћобыздыѓ болашаѕы<br />
жарћын болсын.<br />
Бџл Ћамаш Бейiсжанћызыныѓ жљрек<br />
сзi. Ћосып-алар ештеѓе жоћ.<br />
Б.ОРАЗОВ<br />
Л Ћазаћстанды отарлап<br />
алѕан орыс империясы<br />
зџлымдыћ ћџрып, ћазаћтыѓ<br />
џлттыћ намысы ћорланып,<br />
ћазаћ мектептерi жабылып, Оџрпаѕымыз мќѓгљрт болып, салт-дќстљрiмiз<br />
ар-намысымызбен бiрге аяћћа тапталып,<br />
жалпы елдiгiмiзден айрыла бастаѕан<br />
кезеѓде мiр сљрдi.<br />
ОЛ ћазаћтыѓ атамекенiн, кеѓ байтаћ<br />
жазиралы жерiн ата жаудан ћызѕыштай<br />
ћорѕаѕан Ћабанбай, Бгенбай, Наурызбай,<br />
Райымбек батырлардыѓ, Абылай,<br />
Ќбiлћайыр хандардыѓ жќне патша кiметi<br />
мен большевиктердiѓ отарлау саясатына<br />
ћарсы жан аямай кљрескен Кенесары хан<br />
мен оныѓ батырларыныѓ, Сырым, Махамбет,<br />
Исатайлардыѓ, Ахмет пен Ќлихан,<br />
Жљсiпбек пен Мiржакып, Маѕжан мен<br />
Сќкен, Iлияс пен Бейiмбет, Тџрар мен<br />
Ораз сынды ћазаћ џлтыныѓ љркердей<br />
тобыныѓ жќне ћазаћ халћыныѓ мыѓдаѕан<br />
бiртуар џлдары мен даѓћты ћањармандарыныѓ<br />
есiмдерiн атауѕа тыйым<br />
салынѕан кезеѓде мiр сљрдi.<br />
ОЛ ќлгi алыптардыѓ iзiн басып, тiлiм,<br />
дiлiм деп шырылдап, зi жатпай-тџрмай<br />
аѓсап кљткен елiмiздiѓ егемендiк алып,<br />
Тќуелсiздiкке ћолы жеткенiн кре алмай<br />
кеттi, ћуаты мен мияты болѕан ана<br />
тiлiмiздiѓ мемлекеттiк тiл болѕанын бiле<br />
алмай кеттi. Егер де ћџдыретi кљштi Аллатаѕала<br />
мџндай ћуаныш пен баћытты оныѓ<br />
маѓдайындаѕы пешенесiне жазѕанда бар<br />
ѕой, Ћџдай бiледi, «Аллаѕа разымын,<br />
арманым орындалды, ендi бџл фќни<br />
дљниеден армансыз тем» деуi ќбден<br />
мљмкiн едi-ау... йткенi ОЛ тќуелсiздiк<br />
алѕан елдiѓ тiлiн тiрiлткен тџѓѕыш<br />
тџлѕасыныѓ бiрi атануѕа лайыћты жан едi!<br />
Ћайран ШКЕЃ!<br />
Бiр кезде, сонау ћџтырынѕан коммунистiк<br />
билiк кезеѓiнде ћазаћћа астана<br />
болѕан, келiмсектерге баспана болѕан ару<br />
ћала Алматыныѓ кшелерiн аралап, ќрбiр<br />
љйдi жаѕалап жљрiп жинап, ћазаћ бала<br />
баћшалары мен мектептерiне сљйрелеген<br />
ћарадомалаћтардыѓ бџл кљнде ат жалын<br />
тартып мiнер зiѓгiттей азамат болып ана<br />
тiлiнде еркiн сйлеп жљргенiн кргенде<br />
жџдырыћтай жљрегi жарылып лген болар<br />
едi...Ал кк байраѕыныѓ ќлемнiѓ алпауыт<br />
елдерiнiѓ асћаћтаѕан туларымен бiрге<br />
желбiреп тџрѕанын, ана тiлiнiѓ мемлекеттiк<br />
тiл мќртебесiне ие болѕанын, жас<br />
џрпаћтыѓ жасћанбай жџрттыѓ бетiне тура<br />
ћарай алатынын кргенде ѕой, шiркiн!<br />
Алѕа ћойѕан асыл арманы мен мџратына<br />
жеткiзбедi-ау, ћатал таѕдыр, сџм ажал!<br />
Сабыр саћтап, шљкiршiлiк еткiѓ<br />
келедi-аћ, бiраћ, аћ-ћараны айыра алмайтын<br />
мынау жалѕан дљниеге, запыраны<br />
мен зардабы ћазаћтарды ћан ћаћсатћан<br />
зар заманѕа, халћына ћалаулы, елiне<br />
елеулi бола бiлген, оныѓ ыстыѕы мен<br />
суыѕына кнiп, жарѕаћ ћџлаѕы жастыћћа<br />
тимей жљрген тџлѕалы џл-ћыздарына<br />
жљрегi жiбiмеген мынау ћатыгез<br />
ћоѕамныѓ ћытымыр мiнезiне, арсыз iсќрекетiне<br />
ћапа боласыѓ... «Ћџлдыѓ кљнi<br />
кiжiнумен тедi» дегендей, оспадар<br />
отаршылдардыѓ ойранынан опыћ жеп,<br />
iштен тынып, бџћпантайлап, ћызыл аяћ<br />
ћыр кешiп, жалаѓ аяћ жар кешiп,<br />
бџйыѕы, кљйбiѓ тiрлiкпен кљн крiп<br />
келгенiѓе зегiѓ ртенедi. Дегенмен де,<br />
ћаскй ћоѕамныѓ ћџйтырћы ћылыѕына<br />
ћарсы шыѕып, кљресе бiлген ерлерiмiз де<br />
болѕанына тќубќ! Солардыѓ бiрi ќрi<br />
бiрегейi десе де болатын жан – Шона<br />
Смаханџлы едi.<br />
Џстазым менiѓ,<br />
џстазым...<br />
ткен ѕасырдыѓ елуiншi жылдарыныѓ<br />
бас кезiнде ћасиеттi Ќулиеата ѓiрiнде<br />
iрге тепкен Жамбыл облысыныѓ Талас<br />
ауданындаѕы Аћкл орта мектебiнiѓ<br />
жанынан интернат ашылып, мен ќкесi<br />
Екiншi дљниежљзiлiк соѕыстыѓ ћан<br />
майданында ћаза тапћан жетiм балалардыѓ<br />
бiрi ретiнде соѕан ћабылдандым. Осы<br />
интернатта ћоѕам ћайраткерi, есiмi елге<br />
таныс ѕалым Мырзатай Жолдасбеков те<br />
жатып оћыды.<br />
Ћазаћтыѓ ћырѕи тiлдi сатирик аћыны<br />
Шона Смаханџлы осы Аћкл орта<br />
мектебiнде ћазаћ ќдебиетi мен тiлiнен<br />
сабаћ бердi. Бџл кезде ол кiсi Абай<br />
атындаѕы ћазаћ педагогика институтында<br />
(ћазiргi Абай атындаѕы џлттыћ<br />
педагогика университетi) сырттай оћып<br />
жљрген екен.<br />
Орта бойлы, дѓ ћабаћты, ћалыѓ<br />
ћасты, мыѕым денелi, жылдам жљретiн,<br />
тез-тез сйлейтiн, ћарћылдап ћатты
Change language