IDEF - Management Systems Laboratory

Η μεθοδολογία δημιουργίας 

πληροφοριακών μοντέλων IDEF0 

Adobe Acrobat 

Document 

To πλαίσιο μοντελοποίησης IDEF.pdf 

Λ. Τσιρώνης Μοντελοποίηση Επιχειρησιακών Διαδικασιών Συστημάτων 1

Η μεθοδολογία δημιουργίας πληροφοριακών μοντέλων IDEF1X 

• Η IDEF1X αποτελεί μία μεθοδολογία για τη δημιουργία του “λογικού 

σχήματος” (logical schema) των πληροφοριακών μοντέλων. Το λογικό 

μοντέλο αποτελεί τη βάση για την ανάπτυξη του πληροφοριακού 

συστήματος, αλλά δεν αντιστοιχεί άμεσα στο πληροφοριακό σύστημα. Η 

μοντελοποίηση του φυσικού σχήματος του πληροφοριακού συστήματος 

γίνεται σε επόμενο επίπεδο, στο οποίο δημιουργείται το “φυσικό 

πληροφοριακό μοντέλο” (physical data model). 

• Για τη δημιουργία μοντέλων με την IDEF1X χρησιμοποιείται η γλώσσα 

IDEF1X. Τα βασικά δομικά συστατικά της γλώσσας IDEF1X είναι οι 

Οντότητες (Entities), καιοιΣχέσεις(Relationships) μεταξύ των οντοτήτων. 

Οι οντότητες εκφράζονται με ουσιαστικά και οι σχέσεις με ρήματα (για 

παράδειγμα, ο ΦΟΙΤΗΤΗΣ έχει εγγραφεί σε ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ). Οι 

κανόνες και οι τεχνικές μοντελοποίησης αποτελούν περιορισμούς στον 

τρόπο σύνδεσης των οντοτήτων. Επομένως, η γλώσσα IDEF1X μπορεί να 

παρομοιαστεί με φυσική γλώσσα, με τις οντότητες και τις σχέσεις να 

αντιστοιχούν στη γραμματική της γλώσσας και τους κανόνες και τις τεχνικές 

στο συντακτικό, που καθορίζουν τον τρόπο χρήσης των λεκτικών όρων, 

ώστε να καθίσταται ακριβής η επικοινωνία. 

• Στην αρχή θα παρουσιάσουμε τα βασικά δομικά συστατικά της μεθοδολογίας 

IDEF1X και στη συνέχεια θα εξηγήσουμε τη χρήση τους και θα αναφερθούμε 

σε ορισμένους κανόνες και τεχνικές για τη δημιουργία πληροφοριακών 

μοντέλων. 



Οι Οντότητες 

• Στα πλαίσια των πληροφοριακών μοντέλων, η έννοια της οντότητας 

αναφέρεται σε ένα “αντικείμενο” (με φυσική ή άυλη υπόσταση) ή 

γενικότερα σε μία έννοια που έχει ιδιαίτερη σημασία για την 

επιχείρηση και κρίνεται απαραίτητη η συλλογή στοιχείων για αυτήν. 

Στη συνέχεια η έννοιες “οντότητα” και “έννοια” χρησιμοποιούνται με 

το ίδιο νοηματικό περιεχόμενο. 

• Η περιγραφή της οντότητας γίνεται μέσα από την περιγραφή των 

χαρακτηριστικών της γνωρισμάτων (attributes). Από αυτήν την 

άποψη, η οντότητα είναι ένα σύνολο γνωρισμάτων. Στα πλαίσια μιας 

μεθοδολογίας μοντελοποίησης, ο ορισμός των οντοτήτων πρέπει να 

ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένους κανόνες. Επομένως, η οντότητα 

μπορεί να οριστεί ως ένα σύνολο γνωρισμάτων που ικανοποιούν 

ένα σύνολο κανόνων για τη δημιουργία πληροφοριακών μοντέλων. 

Κάθε οντότητα που αναγνωρίζεται στο πεδίο αναφοράς και 

εισάγεται στο μοντέλο πρέπει να περιγράφεται όσο πιο αναλυτικά 

γίνεται. Επομένως, κάθε οντότητα πρέπει να περιλαμβάνει όλα τα 

γνωρίσματα που σχετίζονται με αυτήν και γνωρίσματά της δεν 

πρέπει να υπάρχουν σε καμία άλλη οντότητα του μοντέλου. 


Οι Οντότητες 

• Στην IDEF1X. η οντότητα απεικονίζεται με ένα ορθογώνιο 

παραλληλόγραμμο. Πάνω ακριβώς από το πλαίσιο της οντότητας 

γράφεται το ΟΝΟΜΑ της (Name). 

• Για το όνομα της οντότητας χρησιμοποιούμε κεφαλαία γράμματα και 

ενικό αριθμό. Το όνομα πρέπει να εκφράζεται περιληπτικά, 

μονολεκτικά αν είναι δυνατόν, και με τη μέγιστη δυνατή σαφήνεια, 

ώστε να υποδηλώνει το περιεχόμενο της οντότητας. 

• Τα γνωρίσματα της οντότητας περιλαμβάνονται εντός του πλαισίου 

της οντότητας. Το πλαίσιο της οντότητας χωρίζεται σε δύο μέρη: το 

επάνω μέρος περιλαμβάνει το πρωτεύον κλειδί (primary key - PK) 

της οντότητας και το κάτω μέρος τα υπόλοιπα γνωρίσματα, είτε 

κλειδιά (key attributes) είτε απλά (non-key attributes). 



Τα γνωρίσματα 

• Το γνώρισμα είναι ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της οντότητας που είναι 

απαραίτητο για την περιγραφή της και έχει τη δυνατότητα να τη διαφοροποιεί 

από τις υπόλοιπες οντότητες. Παραδείγματα γνωρισμάτων στο προηγούμενο 

παράδειγμα (“ΦΟΙΤΗΤΗΣ έχει εγγραφεί σε ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ”) 

αποτελούν ο Αριθμός Μητρώου, το Επώνυμο, το Όνομα, το Έτος Γέννησης, το 

Φύλο, κλπ. Εντός του πλαισίου κάθε οντότητας, η διαφοροποίηση κάθε 

περίπτωσης της οντότητας επιτυγχάνεται με τις διαφορετικές “τιμές” (values) 

που μπορούν να πάρουν τα γνωρίσματά της. 

• Για παράδειγμα, (14695, Παπαδόπουλος, Ιωάννης, κοκ.), (2495, Σωτηρίου, 

Πέτρος, κοκ.), κλπ. Επομένως, η διαφοροποίηση των ονοτήτων ενός μοντέλου 

γίνεται με τη χρήση διαφορετικών γνωρισμάτων, ενώ η διαφοροποίηση των 

περιπτώσεων της ίδιας οντότητας γίνεται με τη χρήση διαφορετικών τιμών 

γνωρισμάτων. Σημειώνεται ότι για τη μοναδική αναγνώριση κάθε περίπτωσης δε 

χρησιμοποιούνται (δηλαδή δεν είναι απαραίτητο να διαφέρουν) όλα τα 

γνωρίσματα, αλλά μόνο ορισμένα γνωρίσματα. 

• Τα γνωρίσματα που χρησιμοποιούνται για τη μοναδική αναγνώριση των 

περιπτώσεων ονομάζονται “γνωρίσματα κλειδία”. [Στο ζήτημα του ορισμού του 

είδους και του πεδίου των τιμών των γνωρισμάτων (πχ. αλφαριθμητικές, 

αριθμητικές, κοκ.) δε θα αναφερθούμε καθόλου, γιατί αποτελεί ζήτημα που 

αφορά έμμεσα το λογικό μοντέλο και αναπτύσσεται στα πλαίσια του φυσικού 

μοντέλου.] 



Το αφηρημένο περιεχόμενο της οντότητας 

• Κάθε οντότητα σε ένα πληροφοριακό μοντέλο αναφέρεται με γενικό και 

αφηρημένοτρόποστοσύνολοτων“περιπτώσεων” (instances) που 

διαθέτουν κοινά γνωρίσματα, όχι σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. 

• Το χαρακτηριστικό αυτό προέρχεται από τα χαρακτηριστικά των μοντέλων: 

• Καθώς κάθε μοντέλο αποτελεί ένα αφηρημένο σχήμα του πεδίου στο οποίο 

αναφέρεται, κάθε οντότητα, που αποτελεί στοιχείο του μοντέλου, πρέπει να 

διέπεται από τα ίδια χαρακτηριστικά. Στο παράδειγμα που αναφέρθηκε 

προηγουμένως, “ο ΦΟΙΤΗΤΗΣ έχει εγγραφεί σε ένα ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 

ΣΠΟΥΔΩΝ”, η οντότητα αναφέρεται στην έννοια του “φοιτητή”, που είναι ένα 

φυσικό πρόσωπο (άρα, έχει όλα τα γνωρίσματα που έχουν τα φυσικά 

πρόσωπα: 

• Επώνυμο, Όνομα, Ηλικία, Φύλο, κλπ.) και ορισμένα ιδιαίτερα γνωρίσματα, 

όπως είναι ο “Αριθμός Μητρώου Φοιτητή”, που προκύπτουν από το 

γεγονός ότι έχει εγγραφεί σε κάποιο πρόγραμμα σπουδών ενός 

Πανεπιστημίου (αν δεν υπήρχαν αυτά τα ιδιαίτερα γνωρίσματα, τότε η 

έννοια που θα έπρεπε να χρησιμοποιηθεί είναι το ΦΥΣΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟ). 

• Η έννοια του φοιτητή είναι γενική και περιλαμβάνει όλες τις περιπτώσεις 

φοιτητών ενός Πανεπιστημίου. Ωστόσο, η πληροφορία για να έχει 

ενδιαφέρον πρέπει να εξειδικεύεται σε κάθε συγκεκριμένο φοιτητή. Στο 

συγκεκριμένο παράδειγμα, ο φοιτητής με αριθμό μητρώου, έστω 15493, 

αποτελεί μία συγκεκριμένη περίπτωση της οντότητας ΦΟΙΤΗΤΗΣ. 


Το αφηρημένο περιεχόμενο της οντότητας 

• Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι η δημιουργία πληροφοριακών 

μοντέλων άπτεται της γενίκευσης των εννοιών και δεν αφορά συγκεκριμένες 

περιπτώσεις. 

• Σε ένα Πανεπιστήμιο, του οποίου το παράδειγμα χρησιμοποιούμε, θα 

μπορούσε κανείς να αναγνωρίσει την θέση του Πρύτανη, που αποτελεί μία 

ιδιαίτερη οντότητα με ιδιαίτερο ρόλο και χαρακτηριστικά για τη λειτουργία 

του Πανεπιστημίου. 

• Για τη δημιουργία του πληροφοραικού μοντέλου του Πανεπιστημίου θα ήταν 

λάθος να δημιουργηθεί η οντότητα ΠΡΥΤΑΝΗΣ. Από ουσιαστική άποψη, ο 

Πρύτανης είναι καθηγητής, που λόγω της θέσης του έχει ορισμένα ιδιαίτερα 

χαρακτηριστικά και αρμοδιότητες. Επομένως, πρέπει να δημιουργηθεί μία 

γενική οντότητα ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ που θα έχει ως γνωρίσματα τον Τύπο 

Καθηγητή (για να μπορούν να αποδωθούν οι διάφορες περιπτώσεις, όπως 

“Καθηγητής”, “Αναπληρωτής Καθηγητής”, κοκ.) και τη Διοικητική Θέση 

Καθηγητή (για να μπορούν να αποδωθούν οι διάφορες περιπτώσεις, όπως 

“Πρύτανης”, “Πρόεδρος Τμήματος”, κοκ.). 

• Η γενικοποίηση των εννοιών αποτελεί το πιο κρίσιμο ζήτημα στην ανάπτυξη 

πληροφοριακών μοντέλων. Ιδιαίτερη αναφορά σε αυτό θα υπάρξει στη 

συνέχεια, αφού πρώτα ολοκληρωθεί η παρουσίαση των υπολοίπων 

βασικών εννοιών. 


Το πρωτεύον κλειδί 

• Το πρωτεύον κλειδί της οντότητας είναι το γνώρισμα εκείνο που που 

αποδίδει στην οντότητα ταυτότητα και τη διαφοροποιεί από όλες τις άλλες 

οντότητες του πεδίου αναφοράς της μοντελοποίησης. Το πρωτεύον κλειδί 

αναγνωρίζει μοναδικά κάθε περίπτωση της οντότητας, γιατί διαφορετικά, αν 

δύο περιπτώσεις της ίδιας οντότητας έχουν το ίδιο πρωτεύον κλειδί, τότε ο 

εννοιολογικός ορισμός των οντοτήτων δεν είναι σωστός. Από πρακτική 

σκοπιά, η αναγνώριση οντοτήτων στο πεδίο αναφοράς αντιστοιχεί στην 

αναγνώριση πρωτεύοντων κλειδιών για τις οντότητες αυτές. 

• Το πρωτεύον κλειδί μπορεί να είναι “απλό κλειδί” (δηλαδή ένα και μόνο 

γνώρισμα) ή “σύνθετο κλειδί” (δηλαδή συνδυασμός δύο τουλάχιστον 

γνωρισμάτων). Στο παράδειγμα που χρησιμοποιήσαμε, το πρωτεύον κλειδί 

είναι ένα πεδίο πέντε ψηφίων, στο οποίο τα τρία πρώτα ψηφία αντιστοιχούν 

σε αύξοντα αριθμό και υπόλοιπα δύο στο έτος εγγραφής. Η ίδια φιλοσοφία 

κωδικοποίησης θα μπορούσε να αποδωθεί με εναλλακτικό τρόπο 

δημιουργώντας δύο διαφορετικά πεδία: ένα για τον αύξοντα αριθμό και ένα 

για το έτος εγγραφής. 



Τα γνωρίσματα κλειδιά 

• Γνωρίσματα κλειδιά αποκαλούνται εκείνα τα γνωρίσματα που 

χρησιμοποιούνται για την αναγνώριση και την ανίχνευση των 

διαφόρων περιπτώσεων των οντοτήτων. Τα γνωρίσματα κλειδιά 

περιλαμβάνουν τα πρωτεύοντα κλειδιά της οντότητας, αλλά και 

άλλα γνωρίσματα (δευτερεύοντα κλειδιά- secondary keys) που 

δεν έχουν την ικανότητα μοναδικής αναγνώρισης των 

περιπτώσεων. 

• Για παράδειγμα, το επώνυμο του φοιτητή μπορεί να αποτελέσει 

γνώρισμα κλειδί, γιατί συχνά η αναζήτηση στοιχείων για ένα 

φοιτητή διευκολύνεται να γίνεται βάσει του επωνύμου του, παρά 

με τον αριθμό μητρώου. Ωστόσο, στο πάνω μέρος της οντότητας 

εισχωρούνται μόνο τα πρωτεύοντα κλειδιά της οντότητας, και όχι 

όλα τα γνωρίσματα κλειδιά. 



Tα ξένακλειδιά 

• Μία ιδιαίτερη περίπτωση γνωρισμάτων κλειδιών είναι τα ξένα κλειδιά 

(foreign keys - FK). Αυτά είναι τα πρωτεύοντα κλειδιά μιας οντότητας 

που “μεταφέρονται” σε άλλη οντότητα, στα πλαίσια της σύνδεσης των 

οντοτήτων του πληροφοριακού μοντέλου. Στο θέμα αυτό θα 

ακολουθήσει εκτενής αναφορά. 

• Τα απλά γνωρίσματα (non-key attributes) της οντότητας είναι αυτά που 

περιέχουν το πλήθος των πληροφοριακών στοιχείων για την οντότητα. 

Στο παράδειγμα της οντότητας ΦΟΙΤΗΤΗΣ, ο ΑριθμόςΜητρώουαπό 

μόνος του έχει ελάχιστη πρακτική σημασία, αλλά το Επώνυμο και το 

Όνομα του φοιτητή αναφέρονται σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο που 

έχει αυτά τα χαρακτηριστικά. Επομένως, αν και από άποψη σχεδιασμού 

και λειτουργίας του πληροφοριακού συστήματος τα γνωρίσματα κλειδιά 

(πρωτεύωντα κλειδιά, ξένα κλειδιά, δευτερεύοντα κλειδιά) έχουν μεγάλη 

σημασία, τα απλά γνωρίσματα είναι αυτά που αποδίδουν τα σημαντικά 

πληροφοριακά στοιχεία και ενδιαφέρουν το χρήστη. 



Tα ξένακλειδιά(2) 

• Κάθε γνώρισμα πρέπει να ορίζεται στα πλαίσια μιας και μόνο 

οντότητας. Αν το ίδιο γνώρισμα εντοπίζεται σε δύο τουλάχιστον 

οντότητες, τότε αυτό αποτελεί ένδειξη λανθασμένου τρόπου 

μοντελοποίησης (οι πιθανότεροι τρόποι επίλυσης του 

προβλήματοςείναιησυγχώνευσητωνοντοτήτωνήησυνδεσή 

τους). 

• Τα γνωρίσματα που συμμετέχουν στο ΠΚ της οντότητας 

μπορούν να μεταφέρονται στις συνδεόμενες με αυτήν οντότητες. 

Τα απλά γνωρίσματα δεν μπορούν να μεταφέρονται σε άλλες 

οντότητες, επομένως ορίζονται με μοναδικό τρόπο στα πλαίσια 

της οντότητας στην οποία βρίσκονται. 


Eίδη οντοτήτων 

• Στα πλαίσια της IDEF1X διακρίνονται δύο ειδών οντότητες, με κριτήριο τον 

τρόπο που ορίζεται το πρωτεύον κλειδί: οι ανεξάρτητες και οι εξαρτημένες. 

• Οι Ανεξάρτητες Οντότητες (Independent Entities) είναι εκείνες οι οντότητες 

που το πρωτεύον κλειδί δεν περιλαμβάνει ξένα κλειδιά, δηλαδή τα 

γνωρίσματα του πρωτεύοντος κλειδιού ορίζονται για πρώτη φορά στο 

μοντέλο. Επομένως, οι ανεξάρτητες οντότητες έχουν αυθύπαρκη παρουσία 

σε ένα πληροφοριακό μοντέλο. Οι ανεξάρτητες οντότητες συμβολίζονται, 

στα πλαίσια της IDEF1X, με ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο. 

• Οι Εξαρτημένες Οντότητες (Dependent Entities) είναι εκείνες των οποίων το 

πρωτεύον κλειδί συμπεριλαμβάνει τουλάχιστον ένα ξένο κλειδί. Είναι σαφές 

ότι το πρωτεύον κλειδί των εξαρτημένων οντοτήτων είναι σύνθετο κλειδί, 

που αποτελείται από (τουλάχιστον) ένα ιδιαίτερο γνώρισμα της οντότητας 

και (τουλάχιστον) ένα ξένο κλειδί που προέρχεται από τη συνδεόμενη 

οντότητα. Επομένως, οι εξαρτημένες οντότητες δεν μπορούν να οριστούν 

με μοναδικό τρόπο βάσει των ιδίων χαρακτηριστικών τους, αλλά για τον 

ορισμό τους απαιτείται η συμβολή μιας άλλης οντότητας (ανεξάρτητης ή 

εξαρτημένης, που αποκαλείται οντότητα γονέας). Οι εξάρτημένες οντότητες 

συμβολίζονται, στα πλαίσια της IDEF1X, με ένα ορθογώνιο 

παραλληλόγραμμο με στρογγυλεμένες γωνίες. 

• Παραδείγματα ορισμού οντοτήτων θα παρουσιαστούν στη συνέχεια, αφού 

πρώτα γίνει αναφορά στον τρόπο σύνδεσης των οντοτήτων. 



Η ανάγκη σύνδεσης των οντοτήτων 

• Τα γνωρίσματα κάθε οντότητας αντιστοιχούν σε δεδομένα που περιγράφουν τις 

ιδιότητες που έχει κάθε περίπτωση. Τα δεδομένα αυτά αντιπροσωπεύουν ένα 

πολύ μικρό μέρος μόνο από το σύνολο των πληρορφοριακών στοιχείων που 

αφορούν μία οντότητα. Η χρησιμότητα των πληροφοριακών στοιχείων μιας 

οντότητας είναι περιορισμένη, όταν τα στοιχεία αυτά είναι αποκομμένα από άλλα 

στοιχεία άλλων οντοτήτων του μοντέλου. Κάθε οντότητα πρέπει να συνδέεται με 

μία τουλάχιστον άλλη οντότητα. Διαφορετικά, αν μία οντότητα είναι αποκομμένη 

από το περιβάλλον της και δε συσχετίζεται με καμία άλλη οντότητα, τότε δεν έχει 

λόγο ύπαρξης σε ένα πληροφοριακό μοντέλο. 

• Στο παράδειγμα του Πανεπιστημίου που χρησιμοποιήσαμε, η οντότητα 

ΦΟΙΤΗΤΗΣ περιέχει μόνο τα πολύ βασικά γνωρίσματα που σχετίζονται με το 

φυσικό πρόσωπο που έχει την ιδιότητα του φοιτητή. Αυτή η πληροφόρηση έχει 

περιορισμένη σημασία στα πλαίσια της λειτουργίας του Πανεπιστημίου. 

Περισσότερο χρήσιμη είναι η πληροφόρηση για τα μαθήματα που έχει επιλέξει 

και παρακολουθεί ο φοιτητής, για τις εξετάσεις που έχει δώσει και για τους 

βαθμούς που έχει πάρει. Βάσει αυτής της σύντομης περιγραφής των στόχων 

του πληροφοριακού συστήματος του Πανεπιστημίου, μπορούμε να 

αναγνωρίσουμε τις έννοιες ΜΑΘΗΜΑ, ΕΞΕΤΑΣΗ και ΒΑΘΜΟΣ (στον τρόπο 

μοντελοποίησης αυτών των εννοιών θα γίνει αναφορά στη συνέχεια). 

• Επαναλαμβάνεται ότι η έννοια της οντότητας αντιστοιχεί ουσιαστικά στο 

αφηρημένο πρότυπο κάθε περίπτωσης της οντότητας. Επομένως, οι σχέσεις 

μεταξύ οντοτήτων είναι ουσιαστικά σχέσεις μεταξύ των διαφόρων περιπτώσεων 

των οντοτήτων. Στο παράδειγμα με το φοιτητή, η περίπτωση με Αριθμό 

Μητρώου 15493 συνδέεται με τα συγκεκριμένα μαθήματα που έχει επιλέξει και 

με τους συγκεκριμένους βαθμούς που έχει λάβει. 


Ο τρόπος σύνδεσης των οντοτήτων 

• Η σύνδεση μεταξύ των οντοτήτων γίνεται, απόπρακτικήάποψη, 

με τη μεταφορά γνωρισμάτων από τη μία οντότητα στην άλλη. Η 

οντότητα από την οποία προέρχονται τα γνωρίσματα ονομάζεται 

Οντότητα Γονέας (Parent Entity) , ενώ η οντότητα στην αποία 

καταλήγουν τα γνωρίσματα αποκαλείται Οντότητα Παιδί (Child 

Entity). Ασφαλώς δε μεταφέρονται όλα τα γνωρίσματα, αλλά 

μόνο εκείνα που είναι απολύτως απαραίτητα για την αναγνώριση 

της οντότητας γονέα, δηλαδή μόνο τα γνωρίσματα που 

συνιστούν το πρωτεύον κλειδί της οντότητας γονέα. Επομένως, 

για τη σύνδεση των οντοτήτων μεταφέρεται το πρωτεύον κλειδί 

(απλό ή σύνθετο) από την οντότητα γονέα στην οντότητα παιδί. 



Τα είδη σχέσεων 

• Οι σχέσεις που μπορεί να συνδέουν τις διάφορες περιπτώσεις δύο 

οντοτήτων είναι τεσσάρων ειδών: 

• Σχέση “ένα-προς-πολλά” (1:Μ, one-to-many) έχουμε όταν μία περίπτωση 

της μιας οντότητας μπορεί να συνδέεται με πολλές περιπτώσεις της άλλης 

οντότητας. Για παράδειγμα, κάθε φοιτητής μπορεί να δηλώσει και να 

παρακολουθεί πολλά μαθήματα. Η σχέση μεταξύ των οντοτήτων 

ΦΟΙΤΗΤΗΣ και ΜΑΘΗΜΑ είναι “ένα-προς-πολλά”. 

• Σχέση “πολλά-προς-πολλά” (Μ:Μ, many-to-many) έχουμε όταν κάθε 

περίπτωση μιας οντότητας μπορεί να συνδέεται με πολλές περιπτώσεις της 

άλλης, αλλά και το αντίστροφο, δηλαδή κάθε περίπτωση της δεύτερης 

οντότητας μπορεί να αντιστοιχεί σε πολλές περιπτώσεις της πρώτης. Για 

παράδειγμα, ένας καθηγητής διδάσκει πολλά μαθήματα, αλλά και ένα 

μάθημα μπορεί να διδάσκεται ταυτόχρονα από πολλούς καθηγητές. Η 

σχέση μεταξύ των οντοτήτων ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ και ΜΑΘΗΜΑ είναι σχέση 

“πολλά-προς-πολλά”. 

• Σχέση “ένα-προς-ένα” (1:1, one-to-one) έχουμε όταν μία περίπτωση 

οντότητας γονέας αντιστοιχεί σε μία μόνο περίπτωση της οντότητας παιδί. 

Για παράδειγμα, σχέση “ένα-προς-ένα” υπάρχει μεταξύ των οντοτήτων 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ και ΓΓΡΑΦΕΙΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗ. 

• Η περίπτωση της σχέσης “πολλά-προς-ένα” (Μ:1, many-to-one) είναι η 

αντίστροφη της σχέσης “ένα-προς-πολλά” και ισχύει, αντίστροφα, ό,τι 

αναφέρθηκε στην προηγούμενη θέση. 



Τα είδη σχέσεων (2) 

• Οι σχέσεις “πολά-προς-πολλά” αποτελούν σύνθετες εννοιολογικές δομές που 

μπορούν να διασπαστούν σε περισσότερο απλές δομές. Σε ένα πληροφοριακό 

μοντέλο δεν επιτρέπεται να υπάρχουν σχέσεις “πολλά-προς-πολλά”. Κάθε 

σχέση “πολλά-προς-πολλά” πρέπει να αναλυθεί σε δύο σχέσεις “ένα-προςπολλά”. 

Αυτό γίνεται με τη βοήθεια της Συνδετικής Οντότητας, που μπορεί να 

θεωρηθεί ιδιαίτερος τύπος οντότητας. 

• Η ιδιαιτερότητα της συνδετικής οντότητας είναι ότι δεν αποτελεί αυθύπαρκη 

έννοια στο εννοιολογικό πεδίο, αλλά αποτελεί σύνθετη/ παράγωγη έννοια. Είναι 

σαφές ότι η συνδετική οντότητα είναι (εξ’ ορισμού) εξαρτημένη οντότητα. Το 

πρωτεύον κλειδί της συνδετικής οντότητας περιλαμβάνει οπωσδήποτε τα 

πρωτεύοντα κλειδιά των δύο οντοτήτων από τις οποίες προέρχεται και 

προαιρετικά ένα επιπλέον γνώρισμα που ορίζεται για πρώτη φορά στη 

συνδετική οντότητα. 

• Στο παράδειγμα που χρησιμοποιήσαμε, συνδετική οντότητα είναι η 

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ, που περιέχει στο πρωτεύον κλειδί της ως ξένα 

κλειδιά τα πρωτεύοντα κλειδιά των οντοτήτων ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ και ΜΑΘΗΜΑ. 

Προαιρετικά μπορεί να περιέχει και άλλα ιδιαίτερα γνωρίσματα, όπως για 

παράδειγμα το έτος διδασκαλίας (Ακαδημαϊκό Έτος). Με αυτόν τον τρόπο η 

πληροφορίααφορά τους διδάσκοντες καθηγητές ενός μαθήματος ανά 

ακαδημαϊκό έτος. 



Τα είδη σχέσεων (3) 

• Η περίπτωση της σχέσης “ένα-προς-ένα” αποτελεί μία ιδιάζουσα 

περίπτωση σύνδεσης οντότητων που απαιτεί προσεκτικό 

χειρισμό και εισάγει το θέμα της προαιρετικής ή υποχρεωτικής 

φύσης της σύνδεσης. Υποχρεωτική σύνδεση έχουμε όταν κάθε 

περίπτωση της οντότητας γονέα πρέπει να συσχετίζεται με 

τουλάχιστον μία περίπτωση της οντότητας παιδιού. Προαιρετική 

σύνδεση έχουμε όταν κάθε περίπτωση της οντότητας γονέα 

μπορεί να συσχετίζεται με τουλάχιστον μία περίπτωση της 

οντότητας παιδιού. Η σχέση“ένα-προς-ένα” μεταξύ δύο 

οντοτήτων μπορεί να οριστεί μόνο ως προαιρετική. Αν η σχέση 

“ένα-προς-ένα” έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα, τότε δεν είναι 

απαιραίτητοςοορισμόςτηςδεύτερηςοντότηταςκαισωστότερος 

χειρισμός είναι η ενσωμάτωση όλων των γνωρισμάτων σε μία 

οντότητα. 


Ορισμός του πληθάριθμου των σχέσεων 

• Στην IDEF1X έχουμε τη δυνατότητα να ορίσουμε το ιδιαίτερο περιεχόμενο κάθε σχέσης 

δηλώνοντας τον πληθάριθμο της σχέσης πάνω στην οντότητα- παιδί. Συγκεκριμένα, 

διακρίνουμε τις εξής περιπτώσεις: 

• τη γενική σχέση “ένα-προς-πολλά”, που δεν έχει κανένα συμβολισμό και δηλώνει ότι μία 

περίπτωση της οντότητας γονέα μπορεί να συνδέεται με μία, καμία ή πολλές περιπτώσεις 

της οντότητας παιδιού. Ο τύπος αυτός είναι ο περισσότερο συχνά χρησιμοποιούμενος. 

• τη σχέση “ένα-προς-ένα ή μηδέν” (συμβολισμός πληθάριθμου Ζ), όταν κάθε περίπτωση της 

οντότητας γονέα μπορεί να συνδεέται μόνο με μία (ή αλλιώς με καμία) περίπτωση της 

οντότητας παιδιού. Επομένως, με αυτόν τον τρόπο ορίζουμε προαιρετικές σχέσεις “έναπρος-ένα”. 

• τη σχέση “ένα-προς-ένα ή πολλά” (συμβολισμός πληθάριθμου Ρ), όταν κάθε περίπτωση 

της οντότητας γονέα πρέπει να συνδέεται οποσδήποτε με μία τουλάχιστον περίπτωση της 

οντότητας παιδιού. Επομένως, με αυτόν τον τρόπο ορίζουμε υποχρεωτικές σχέσεις μεταξύ 

των οντοτήτων. Οι υποχρεωτικές σχέσεις πρέπει να είναι σχέσεις “ένα-προς-πολλά”, γιατί - 

όπως αναφέρθηκε νωρίτερα- υποχρεωτική σχέση “ένα-προς-ένα” δεν ορίζεται. 

• τη σχέση “ένα-προς-ακριβώς” (συμβολισμός πληθάριθμου ο συγκεκριμένος αριθμός), όταν 

κάθε περίπτωση της οντότητας γονέα πρέπει να συνδεέται οποσδήποτε με ένα 

συγκεκριμένο αριθμό περιπτώσεων της οντότητας παιδιού. Η περίπτωση αυτή είναι πολύ 

σπάνια και πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο όταν οι κανόνες λειτουργίας είναι εξαιρετικά 

αυστηροί και έχει ιδιαίτερη σημασία η ενσωμάτωσή τους στο πληροφοριακό μοντέλο. 



Η δυνατότητα ορισμού σχέσεων “1:1/0” 

• Η δυνατότητα ορισμού (προαιρετικών) σχέσεων “ένα-προς-ένα ή 

μηδέν” σχετίζεται με το θέμα του χαρακτηρισμού των γνωρισμάτων 

ως υποχρεωτικά ή προαιρετικά και με το βαθμό κανονικοποίησης 

του μοντέλου. Πάνω σε αυτό το ζήτημα, οι θέσεις μεταξύ των 

μεθοδολογιών μοντελοποίησης δυίστανται, καθώς άλλες 

μεθοδολογίες (πχ. η ORACLE) επιτρέπουν τον ορισμό 

προαιρετικών γνωρισμάτων και άλλες (πχ. η IDEF1X) προσπαθούν 

να τον αποτρέψουν (η πλήρης εξαφάνιση κάθε προαιρετικού 

γνωρίσματος από όλες τις οντότητες ενός μοντέλου θεωρείται πολύ 

δύσκολο έργο, που, επιπλέον, εντείνει την πολυπλοκότητα του 

λογικού μοντέλου. Επομένως, το ζητούμενο είναι ο καθορισμός του 

“άριστου” σε κάθε περίπτωση βαθμού ανάλυσης των εννοιών, που 

καθορίζεται από τις ανάγκες που καλείται να καλύψει το μοντέλο και 

τους συγκεκριμένους κανόνες λειτουργίας). Σύμφωνα με τη 

μεθοδολογία IDEF1X, όλα τα γνωρίσματα μιας οντότητας που είναι 

προαιρετικά πρέπει να μεταφέρονται σε μία άλλη οντότητα που θα 

συνδέεται ως οντότητα παιδί με την πρώτη οντότητα. Η σχέση 

μεταξύ των δύο οντοτήτων ορίζεται να είναι η σχέση “ένα-προς-ένα 

ήμηδέν”, καθώς κάποιες από τις περιπτώσεις της οντότητας γονεά 

θα έχουν αυτά τα γνωρίσματα, ενώ κάποιες άλλες όχι. 


Τα είδη των σχέσεων 

• Στην IDEF1X υπάρχουν πέντε ειδών σχέσεις: 

• οι ορίζουσες σχέσεις, 

• οι μη-ορίζουσες σχέσεις, 

• οι αναδρομικές σχέσεις, 

• οι σχέσεις δομής και 

• οι σχέσεις κατηγοριοποίησης. 

• Στις Ορίζουσες Σχέσεις (Identifying Relationships) το πρωτεύον κλειδί της 

οντότητας γονέα (απλόήσύνθετο) μεταβιβάζεται ως πρωτεύον κλειδί στην 

οντότητα παιδί και, μαζί με το πρωτεύον κλειδί της οντότητας παιδιού, 

συγκροτεί ένα σύνθετο πρωτεύον κλειδί για τη μοναδική αναγνώριση κάθε 

περίπτωσης της οντότητας-παιδιού. Είναι σαφές ότι η ορίζουσα σχέση 

καθιστά εξαρτημένη την ύπαρξη του παιδιού από την προγενέστερη ύπαρξη 

του γονέας, δηλαδή χωρίς γονέα δε μπορεί να υπάρξει παιδί. Η ορίζουσα 

σχέση εκφράζεται με μία συνεχή γραμμή από τον γονέα στο παιδί. 

• Στις Μη-Ορίζουσες Σχέσεις (Non-Identifying Relationships) η μεταφοράτο 

πρωτεύον κλειδί του γονέα (απλό ή σύνθετο) μεταβιβάζεται ως μηπρωτεύον 

κλειδί στο παιδί. Στην περίπτωση αυτή, το πρωτεύον κλειδί της 

οντότητας του παιδιού ορίζεται ανεξάρτητα από το πρωτεύον κλειδί του 

γονέα, επομένως και η ύπαρξή της δεν εξαρτάται από το γονέα. Η μηορίζουσα 

σχέση εκφράζεται με μία διακεκομμένη γραμμή από τον γονέα στο 

παιδί που επαφίεται στην οντότητας του γονέα με ένα ρόμβο. 



Η σχέση μεταξύ των εξαρτημένων και ανεξάρτητων οντοτήτων και 

των οριζουσών και μη- οριζουσών σχέσεων 

• Απότουςορισμούςπουπροηγήθηκανγια τις εξαρτημένες και ανεξάρτητες 

οντότητες και τις ορίζουσες και μη-ορίζουσες σχέσεις προκύπτει ότι μεταξύ των 

τύπων αυτών οντοτήτων και σχέσεων υπάρχει κάποια συσχέτιση. Συγκεκριμένα, 

οι ανεξάρτητες οντότητες μπορούν να συνδέονται ως παιδιά άλλων οντοτήτων 

μόνο με σχέσεις μη-ορίζουσες, ενώ οι εξαρτημένες οντότητες μόνο με σχέσεις 

ορίζουσες. 

• Υπενθυμίζεται ότι ανεξάρτητη ονομάζεται η οντότητα όταν το ΠΚ της δεν 

περιλαμβάνει κανένα ξένο κλειδί. Επομένως, η ανεξάρτητηοντότηταμπορείνα 

αποτελεί παιδί άλλων οντοτήτων, αλλά η μεταξύ τους σύνδεση πρέπει να είναι 

μη-ορίζουσα. Ο χαρακτηρισμός μιας οντότητας ως ανεξάρτητη δε σημαίνει ότι η 

οντότητα αυτή δεν είναι παιδί κάποιας άλλης οντότητας και ότι συμμετέχει στις 

σχέσεις μόνο ως γονέας. Εξαρτημένη οντότητα είναι εκείνη της οποίας το ΠΚ 

περιλαμβάνει το ξένο κλειδί της οντότητας γονέα. Επομένως, η εξαρτημένη 

οντότητα πρέπει να (υποχρεωτικός χαρακτήρας) αποτελεί παιδί άλλων 

οντοτήτων και η μεταξύ τους σύνδεση πρέπει να είναι ορίζουσα. Η εξαρτημένη 

οντότητα μπορεί να συμμετέχει σε άλλες σχέσεις ως γονέας (είτε με ορίζουσα 

σχέσηείτεμεμη-ορίζουσα). 


Τα είδη των σχέσεων (συνέχεια) 

• Η Αναδρομική Σχέση (Recursive Relationship) δεν συνδέει δύο 

διαφορετικές οντότητες μεταξύ τους, αλλά συνδέει τις διαφορετικές 

περιπτώσεις της ίδιας οντότητας. Με αυτόν τον τρόπο απεικονίζεται η 

μεταξύ τους σχέση και μπορεί να δημιουργηθεί μία δομή μεταξύ των 

περιπτώσεων της οντότητας. Για παράδειγμα, ορισμένα μαθήματα έχουν 

άλλα μαθήματα ως προαπαιτούμενα. Από εννοιολογική άποψη δε 

δικαιολογείται ο ορισμός δύο διαφορετικών οντοτήτων (ΜΑΘΗΜΑ και 

ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ) γιατί οι δύο οντότητες περιγράφουν την 

ίδια έννοια και διαθέτουν ακριβώς τα ίδια γνωρίσματα. Έτσι, όλα τα 

μαθήματα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στην ίδια οντότητα και να 

ορίζονται με μοναδικό τρόπο βάσει του Κωδικού Μαθήματος. Με τη χρήση 

της αναδρομικής σχέσης προστίθεται, από πρακτική άποψη, ένα ακόμη 

γνώρισμα ως ξένο κλειδί στα μη-πρωτεύοντα γνωρίσματα της οντότητας, το 

γνώρισμα του Κωδικού Προαπαιτούμενου Μαθήματος. 

• Σημειώνεται ότι όταν χρησιμοποιείται η αναδρομική σχέση για να συνδέσει 

τις διάφορες περιπτώσεις μιας οντότητας, δεν είναι απαραίτητο όλες οι 

περιπτώσεις της οντότητας να συνδέονται μεταξύ τους, αλλά αρκεί να 

συνδέονται ορισμένες από αυτές. Είναι απαραίτητο η αναδρομική σχέση να 

εκφράζεται ως μη-ορίζουσα σχέση, γιατί κάθε συγκεκριμένη περίπτωση 

ορίζεται αυτοτελώς. 


Τα είδη των σχέσεων (συνέχεια) 

• ΗΣχέσηΔομής(Structure Relationship) αποτελεί εναλλακτικό τρόπο δόμησης 

των περιπτώσεων μιας οντότητας. Η σχέση δομής αποτελεί ουσιαστικά από δύο 

απλές σχέσεις της οντότητας γονέα προς την ΟΝΤΟΤΗΤΑ ΔΟΜΗΣ, όπως 

παρουσιάζεται στο σχήμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα χρήσης της σχέσης 

δομής είναι η δημιουργία της δομής της επιχείρησης, που μία θέση εργασίας 

συνδέεται με κάποια άλλη με σχέσεις αναφοράς/ λογοδοσίας. Ουσιαστικά η 

ΟΝΤΟΤΗΤΑ ΔΟΜΗΣ συνδέει δύο περιπτώσεις της οντότητας γονέα, μέσα από 

τη μεταφορά του πρωτεύοντος κλειδιού τους. 

• Στο πρωτεύον κλειδί της οντότητας δομής είναι δυνατό να συμμετέχει 

προαιρετικά και κάποιο άλλο γνώρισμα. 

• Επισημαίνεται ότι η οντότητα δομής πρέπει να δημιουργείται από δύο ορίζουσες 

σχέσεις. Διαφορετικά, αν η μία σχέση είναι μή- ορίζουσα, τότε η οντότητα δομής 

ταυτίζεται με την οντότητα γονέα (γιατί οι δύο οντότητες έχουν το ίδιο πρωτεύον 

κλειδί). 

• Η Σχέση Κατηγοριοποίησης (Categorization Relationship) χρησιμοποιείται για 

να περιγράψει τις σχέσεις που διαμορφώνονται σε μία ιεραρχία εννοιών/ 

οντοτήτων. Η ιεραρχία οντοτήτων είναι ένα σύνολο ονοτοτήτων που έχουν κοινά 

χαρακτηριστικά. Ασφαλώς κοινά είναι ορισμένα από τα χαρακτηριστικά τους (αν 

ήταν όλα δεν θα μπορούσαν να οριστούν υποκατηγορίες), και συγκεκριμένα τα 

χαρακτηριστικά που διαμορφώνουν την ταυτότητα των οντοτήτων, δηλαδή το 

πρωτεύον κλειδί. Επομένως, σεμίαιεραρχίαοντοτήτων, όλες οι οντότητες 

πρέπει να έχουν το ίδιο πρωτεύον κλειδί. 



Η κατηγοριοποίηση 

• Η κατηγοριοποίηση (categorization/ classification) είναι η διαδικασία ορισμού 

κλάσεων οντοτήτων (entity classes) μέσα από την ανάλυση και την ομαδοποίηση των 

κοινών χαρακτηριστικών των οντοτήτων και αποσκοπεί στην ταξινόμιση των 

οντοτήτων ενός πεδίου σε σύνολα (“κατηγορίες”) με κοινά χαρακτηριστικά. Η 

οντότητα που βρίσκεται στην κορυφή της ιεραρχίας αποτελεί την περισσότερο γενική 

έννοι από την οποία προέρχονται (μέσω εξειδίεκυσης) οι άλλες έννοιες και 

αποκαλείται Γενική Οντότητα (Generic Entity). Οι υπόλοιπες οντότητες της 

κατηγορίας αποτελούν διαφόρων ειδών εξειδικεύσεις και ονομάζονται Οντότητες της 

Κατηγορίας (Category Entity). 

• Στα πλαίσια μιας ιεραρχίας οντοτήτων, η κατηγοριοποίηση μπορεί να επεκτείνεται σε 

περισσότερα του ενός επίπεδα. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται “φωλιασμένες 

ιεραρχίες” (nested hierarchies). Σε μία φωλιασμένη ιεραρχία, η οντότητα ανώτερου 

επιπέδου που αποτελεί το γονέα της νέας κατηγοριοποίησης ονομάζεται γονέας (ή 

υπερκατηγορία - super-category), και η οντότητες κατώτερου επιπέδου ονομάζονται 

υπο-κατηγορίες (sub-category). 

• Η εξειδίκευση (specialization) μίας κατηγορίας είναι η προσθήκη νέων γνωρισμάτων 

σε μία γνωστή κατηγορία και οδηγεί στον ορισμό μιας νέας πιο περιορισμένης 

(υπό)κατηγορίας. Ο ορισμόςμιαςυπο-κατηγορίας προϋποθέτει την ύπαρξη ενός 

τουλάχιστον νέου (απλού) γνωρίσματος που δεν αποτελεί γνώρισμα της οντότητας 

γονέα. Οι ιδιότητες της υπο-κατηγορίας είναι αυστηρό υποσύνολο των ιδιοτήτων της 

κατηγορίας. Επομένως, στις σχέσεις κατηγοριοποίησης κάθε γνώρισμα οντότητας 

ανώτερου επιπέδου αποτελεί ταυτόχρονα και γνώρισμα όλων των υπο-κατηγοριών 

αυτής. Η αντίθεση διαδικασία της μείωσης των γνωρισμάτων μιας κατηγορίας 

αποκαλείται γενικοποίηση (generilization). 


Αρχές κατηγοριοποίησης 

• Οι Parsons και Wand προτείνουν ότι η δημιουργία κατηγοριών 

οντοτήτων πρέπει να βασίζεται σε τέσσερις αρχές: 1) τη γενικοποίηση 

των εννοιών, σύμφωνα με την οποία μία κατηγορία μπορεί να οριστεί 

μόνο αν υπάρχει τουλάχιστον μία οντότητα που να περιέχει όλα τα 

γνωρίσματα που ορίζουν την κατηγορία, 2) την μέγιστη γενικοποίηση 

(maximal abstraction), σύμφωνα με την οποία ένα κοινό γνώρισμα 

όλων των οντοτήτων μιας κατηγορίας πρέπει να αποτελεί γνώρισμα της 

κατηγορίας, 3) την πληρότητα (completeness), σύμφωνα με την οποία 

όλα τα κοινά γνωρίσματα των οντοτήτων ενός πεδίου θα πρέπει να 

χρησιμοποιούνται για τον ορισμό μιας κατηγορίας και 4) την έλλειψη 

πλεονασμού (non-redundancy), σύμφωνα με την οποία μια υποκατηγορία 

θα πρέπει να περιέχει τουλάχιστον μια ιδιότητα που δεν 

αποτελεί ιδιότητα της κατηγορίας από την οποία προέρχεται. Οι δύο 

πρώτες αρχές αναφέρονται στον ορισμό κατηγοριών και οι άλλες δύο 

στη δομή των κατηγοριών. 


Παράδειγμα 

• Αναφέρθηκε στην εισαγωγή ότι η δημιουργία ενός πληροφορικού μοντέλου για ένα 

πεδίο αναφοράς αφορά την αναγνώριση και τον ορισμό των εννοιών που 

εντοπίζονται στο συγκεριμένο πεδίο και των μεταξύ τους συσχετίσεων. Καθώς οι 

έννοιες συσχετίζονται μεταξύ τους δημιουργούν μία δομή εννοιών. Το πληροφοριακό 

μοντέλο περιγράφει τη λογική δομή των εννοιών ενός πεδίου. Το θέμα της δομής των 

εννοιών θα αποτελέσει το αντικείμενο του μαθήματος στη συνέχεια. 

• Για παράδειγμα, σε ένα Πανεπιστήμιο υπάρχουν προπτυχιακοί, μεταπτυχιακοί και 

διδακτορικοί φοιτητές. Όλοι αυτοί διαθέτουν ορισμένα βασικά κοινά γνωρίσματα: 

έχουν εγγραφεί σε ένα Πανεπιστήμιο για να παρακολουθήσουν κάποιο κύκλο 

σπυδών και για να πάρουν ένα πτυχίο, αφού υποβληθούν επιτυχώς σε εξετάσεις. 

Επομένως, από άποψη νοήματος, όλοι οι φοιτητές θα πρέπει να περιγράφονται από 

τη γενική έννοια του φοιτητή. 

• Ωστόσο, μεταξύ των τριών αυτών περιπτώσεων φοιτητών υπάρχουν σημαντικές 

διαφορές, που μπορεί να σχετίζονται με την πληρωμή διδάκτρων, τη δυνατότητα 

πρόσβασης και χρησιμοποίησης των πόρων του Πανεπιστημίου, τα μαθήματα που 

παρακολουθούνται, το τμήμα στο οποίο ανήκουν, κλπ. Επομένως, η δημιουργία της 

γενικής έννοιας του φοιτητή δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις διαφορετικές απαιτήσεις 

κάθε είδους φοιτητή. (Παρατηρήστε ότι από τα είδη των σχέσεων που έχουμε 

αναφέρει, κανένα δεν μπορεί να αποδώσει τη σχέση μεταξύ των διαφόρων ειδών 

φοιτητών). 



• Στα πληροφοριακά μοντέλα δεν επιτρέπεται δύο οντότητες να έχουν το ίδιο ή παρόμοιο πρωτεύον 

κλειδί (στη περίπτωση των φοιτητών, το πρωτεύον κλειδί όλων αυτών των οντοτήτων είναι ο 

Αριθμός Μητρώου (Φοιτητή)). Όταν συμβαίνει αυτό, τότε οι οντότητες αυτές αποτελούν υποκατηγορίες 

μιας γενικότερης έννοιας. Λύση στο πρόβλημα αυτό προσφέρει η σχέση 

κατηγοριοποίησης, που μας δίνει το δικαίωμα να ορίσουμε σε υψηλό επίπεδο ανάλυσης τη γενική 

έννοια του φοιτητή και να εξειδικεύουμε στη συνέχεια ανά συγκεκριμένη περίπτωση φοιτητή. Έτσι, 

σε πρώτο επίπεδο ορίζουμε την οντότητα ΦΟΙΤΗΤΗΣ και εντάσσουμε σε αυτήν όλα τα 

γνωρίσματα που είναι κοινά για όλες τις κατηγορίες φοιτητών. Τέτοια γνωρίσματα είναι: ο Αριθμός 

Μητρώου, το Όνομα, το Επώνυμο, η Ημερομηνία Εγγραφής και πολλά άλλα γνωρίσματα που 

σχετίζονται με το φοιτητή ως φυσικό πρόσωπο (Φύλο, Έτος Γέννησης, κοκ.). Σε ένα δεύτερο 

επίπεδο ορίζουμε τις οντότητες των τριών περιπτώσεων φοιτητών που έχουν επισημανθεί: 

ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟΣ ΦΟΙΤΗΤΗΣ, ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΣ ΦΟΙΤΗΤΗΣ και ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΟΣ ΦΟΙΤΗΤΗΣ 

και εντάσσουμε σε αυτές τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχουν. Παρατηρήστε ότι κάθε φοιτητής 

ορίζεται με μοναδικό τρόπο από τον Αριθμό Μητρώου, που ορίζεται στο επίπεδο της κατηγορίας. 

Στις υπο-κατηγορίες ορίζονται μόνο απλά γνωρίσματα που μόνο αποδίδουν τα ιδιαίτερα 

χαρακτηριστικά της υπο-κατηγορίας, χωρίς να αλλοιώνουν τη φύσική της υπόσταση. 

• Κάθε οντότητα που ορίζεται ως υπο-κατηγορία άλλης οντότητας πρέπει να διαθέτει τουλάχιστον 

ένα ακόμη γνώρισμα σε σχέση με την ανώτερη κατηγορία αυτής και να συνδέεται -μόνη αυτή από 

όλες τις άλλες περιπτώσεις υπ[οκατηγορίας- με κάποια άλλη οντότητα. Μια οντότητα που ορίζεται 

ως υπο-κατηγορία μπορεί να αποτελεί το γονέα μιας άλλης οντότητας με οποιαδήποτε τύπο 

σχέσης, αλλά μπορεί να αποτελεί το παιδί άλλης οντότητας μόνο με σχέση μη-ορίζουσα, καθώς 

κάθε οντότητα υπο-κατηγορία ορίζεται με μοναδικό τρόπο αποκλειστικά και μόνο από το 

πρωτεύον κλειδί της οντότητας που ορίζει την κατηγορία. Από αυτό προκύπτει και ότι μία 

οντότητα μπορεί να οριστεί ως υπο-κατηγορία μίας άλλης μόνο οντότητας, δηλαδή αποκλείεται ο 

ορισμός μιας υπο-κατηγορίαςαπόδύοηπερισσότερεςοντότητεςαποκοινού, γιατί στην 

περίπτωση αυτή η υπο-κατηγορία δε θα ορίζεται αποκλειστικά και μόνο από το πρωτεύον κλειδί 

της οντότητας από την οποία προέρχεται. 


Παράδειγμα (συνέχεια) 

• Εξετάζοντας το ακαδημαϊκό προσωπικό ενός Πανεπιστημίου, διαπιστώνουμε ότι μπορεί να 

αποτελείται από τα μέλη ΔΕΠ, καθώς επίσης και από Επισκέπτες Καθηγητές, Επίτιμους 

Καθηγητές, κοκ. Μεταξύ των κατηγοριών αυτών, για να δικαιολογείται η εξειδίκευσή τους, πρέπει 

να υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις σε διάφορους τομείς, όπως για παράδειγμα στη 

μισθοδοσία. Διαφοροποιήσεις μπορεί να υπάρχουν και μεταξύ των μελών ΔΕΠ, που να 

καθιστούν αναγκαία την εξειδίκευση της έννοιας σε δύο άλλες υπο-κατηγορίες, το ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ 

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ και τους ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ. Επίσης, υπάρχουν διαφοροποίησεις ως προς τη βαθμίδα 

στην οποία ανήκουν, που οδηγούν στον ορισμό των υπο-κατηγοριών ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ, 

ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ, ΕΠΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ και ΛΕΚΤΟΡΑΣ, με τη προϋπόθεση 

ότι μεταξύ αυτών των υπο-κατηγοριών υπάρχουν διαφοροποίησειςωςπροςτησύνδεσήτουςμε 

τις άλλες οντότητες του μοντέλου. Η ιεραρχία κατηγοριοποίησης μπορει να επεκτείνεται 

περισσότερο, σύμφωνα με τις ανάγκες και τους κανόνες λειτουργίας που πρέπει να καλύψει το 

πληροφοριακό μοντέλο. Για παράδειγμα, τα μέλη ΔΕΠ μπορεί να διακρίνονται σε ΠΛΗΡΟΥΣ 

ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ και ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ, κοκ. 

• Το διοικητικό προσωπικό του Πανεπιστημίου περιγράφεται από την οντότητα ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΣ. 

Καθώς το σύνολο των εργαζομένων ανήκουν σε διαφορετικές υπηρεσίες του πανεπιστημίου 

μπορούν να δημιουργηθούν με παρόμοιο τρόπο διάφορες ιεραρχίες οντοτήτων. Ιδιαίτερη σημασία 

για τη διοικητική οργάνωση ενός οργανισμού έχει η μοντελοποίηση της δομής της οργάνωσης και 

η ανάθεση των θέσεων εργασίας και των αρμοδιοτήτων στα πρόσωπα της οργάνωσης. Σε μία 

οργάνωση αναγνωρίζεται η έννοια της ΘΕΣΗΣ ΕΣΡΓΑΣΙΑΣ. Η σχέση μεταξύ της ΘΕΣΗΣ 

ΕΡΓΑΣΙΑΣ και του ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥ είναι “πολλά-προς-πολλά”, καιεπομένωςορίζεταιη 

συνδετική οντότητα ΑΝΑΘΕΣΗ ΘΕΣΗΣ ΕΣΡΓΑΣΙΑΣ. Η δομή των θέσεων εργασίας, δηλαδή το 

οργανόγραμμα της επιχείρησης, είναι κάτι σταθερό και απροσωποποιημένο. Επομένως, η 

οντότητα ΔΟΜΗΣ ΘΕΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ δημιουργείται για την οντότητα ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, και 

όχι για την ΑΝΑΘΕΣΗ ΘΕΣΗΣ ΕΣΡΓΑΣΙΑΣ. 


• Οι φοιτητές χαρακτηρίζονται από ορισμένα επιπλέον γνωρίσματα, όπως είναι για παράδειγμα η 

διεύθυνση κατοικίας τους (παρόμοια πείπτωση είναι το μέσο επικοινωνίας). Αν κάθε φοιτητής είχε 

αυστηρά μία μόνο διεύθυνση, τότε τα γνωρίσματα αυτά (Οδός, Αριθμός, ΤΚ, κπλ.) θα μπορούσαν 

να ενσωματωθούν στην οντότητα του προσώπου. Ωστόσο, η σχέσηείναι“ένα-προς-πολλά” 

(διεύθυνση προσωρινής κατοικίας, διεύθυνση μόνιμης κατοικίας, κοκ.), και απαιτείται ο ορισμός 

της οντότητας ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ. Μάλιστα, ενδέχεται η σχέση να είναι “πολλά-προς-πολλά”, αν πολλά 

πρόσωπα διαμένουν σε κατοικίες που περιγράφονται με τον ίδιο τρόπο (για παράδειγμα, 

φοιτητικές κατοικίες). Στην περίπτωση αυτή, η οντότητα ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ορίζεται ως ανεξάρτητη 

οντότητα και ορίζεται η ενδιάμεση ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΦΟΙΤΗΤΗ. 

• Ό,τι ισχύει για τους ΦΟΙΤΗΤΕΣ, ισχύει και και για τα ΜΕΛΗ ΔΕΠ και τους ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ. 

Επομένως, μπορούμε να ορίσουμε μια περισσότερο γενική έννοια, την έννοια του ΠΡΟΣΩΠΟΥ, 

που θα περιλαμβάνει όλα τα φυσικά πρόσωπα που λειτουργούν σε ένα Πανεπιστήμιο και τα 

βασικά τους γνωρίσματα (Επώνυμο, Όνομα, κτλ.). Το γνώρισμα για τη διάκριση των κατηγοριών 

είναι ο Τύπος Προσώπου. 

• Νωρίτερα αναφέραμε την περίπτωση του ορισμού της οντότητας του ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. Η έννοια του 

ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ αποτελεί μέρος της έννοιας του ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ. Ένα 

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ μπορεί να περιλαμβάνει πολλά ΜΑΘΗΜΑΤΑ, αλλά και ένα ΜΑΘΗΜΑ 

μπορεί να είναι κοινό σε περισσότερα του ενός ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ. Γιατολόγοαυτό 

δημιουργείται η ενδιάμεση οντότητα ΜΑΘΗΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ. Τόσο το 

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ όσο και το ΜΑΘΗΜΑ συνδέονται το κα θένα με μία οντότητα που 

καθορίζει τον τύπο της οντότητας (πχ. Μεταπτυχιακό/ Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών ή 

Μάθημα). Παρατηρήστε ότι η σχέση από τον τύπο της οντότητας προς την οντότητα είναι μηορίζουσα, 

γιατί κάθε μάθημα και κάθε πρόγραμμα σπουδών μπορεί να ορίζεται με μοναδικό 

τρόπο από τον κωδικό του (Κωδικός Μαθήματος και Κωδικός Προγράμματος Σπουδών, 

αντίστοιχα). Αν θέλαμε να δομήσουμε με πιο αυστηρό τρόπο αυτή τη σχέση, τότε θα μπορούσε 

να επιλεξουμε αυτόν τον τρόπο. 


• Κατά την αναφορά στο είδος των σχέσεων “πολλά-προς-πολλά”, εξηγήθηκε 

η περίπτωση της μοντελοποίησης της διδασκαλίας ενός μαθήματος. Υπό 

τον ορισμό της ενδιάμεσης οντότητας ΜΑΘΗΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 

ΣΠΟΥΔΩΝ, η οντότητααυτήθααποτελέσειτογονέατης(αναβαπτισμένης) 

οντότητας ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ. 

Παρατηρήστε ότι ο γονέας αυτής της οντότητας δεν είναι το ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ 

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ, ούτε η οντότητα ΜΕΛΟΣ ΔΕΠ, αλλάμόνοτοΔΙΔΑΚΤΙΚΟ 

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ (αν υπάρχει η δυνατότητα το ερευνητικό προσωπικό να 

διδάσκει μαθήματα, τότε ο γονέας θα πρέπει να οριστεί το ΜΕΛΟΣ ΔΕΠ). 

• Κάθε ΜΑΘΗΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ έχει ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ. Οι 

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ του μαθήματος δεν ορίζονται ανεξάρτητα, αλλά εντάσσονται σε 

μία ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ. Επίσης, κάθε φοιτητής δηλώνει ότι θα 

παρακολουθήσει και θα εξεταστεί σε κάποια μαθήματα που ορίζονται στα 

πλαίσια του προγράμματος σπουδών που παρακολουθεί. Η σύνδεση της 

οντότητας ΦΟΙΤΗΤΗΣ με τη σύνθετη οντότητα ΜΑΘΗΜΑ 

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ γίνεται με την ενδιάμεση οντότητα ΔΗΛΩΣΗ 

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. Ο βαθμός κάθε φοιτητή στα 

μαθήματα στα οποία έχει υποβληθεί σε εξετάσεις αποδίδεται από την 

οντότητα ΒΑΘΜΟΣ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. 



Το πληροφοριακό μεταμοντέλο 

• Θα κλείσουμε την παρουσιάση της IDEF1X με ένα πληροφοριακό μετα-μοντέλο (δηλαδή 

ένα μοντέλο για τη δημιουργία πληροφοριακών μοντέλων), που παρουσιάζει ο Hay [Hay D. 

C., “Data Model Patterns: Conventions of Thought”, 1996, Dorset House Publishing, New 

York, NY]. 

• Σύμφωνα με τον Hay, ο κόσμος αποτελείται από ΠΡΑΓΜΑΤΑ. Κάθε ΠΡΑΓΜΑ ανήκει σε μία 

κλάση (ΚΛΑΣΗ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ),ενώ κάθε κλάση, ως περισσότερο γενική έννοια, έχει πολλές 

οντότητες. Με αυτόν τον τρόπο πετυχαίνουμε να κατηγοριοποιήσουμε όλα τα ΠΡΑΓΜΑΤΑ. 

Σε κάθε ΚΛΑΣΗ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ αντιστοιχούν ορισμένα γνωρίσματα, ώστε να διακρίνεται 

από τις υπόλοιπες κλάσεις. Τα γνωρίσματα αυτά προέρχονται από μία γενική οντότητα 

γνωρισμάτων, που αποκαλείται ΓΝΩΡΙΣΜΑ, και αποτελεί μία δεξαμενή γνωρισμάτων. Η 

ενδιάμεση οντότητα ΑΝΑΘΕΣΗ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΩΝ συνδέει τα γνωρίσματα με τις κλάσεις των 

οντοτήτων. Επίσης, κάθε συγκεκριμένο ΠΡΑΓΜΑ συνδέεται με ορισμένα συγκεκριμένα 

γνωρίσματα, που έχουν περισσότερο εστιασμένο περιεχόμενο. Η διάκριση μεταξύ των 

διαφόρων ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ μιας κλάσης γίνεται με πρόσληψη διαφορετικών τιμών 

γνωρισμάτων, γεγονός που αποδίδεται από την ενδιάμεση οντότητα ΤΙΜΗ 

(ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΟΣ). Τέλος, όλα τα ΠΡΑΓΜΑΤΑ μπορούν να συνδέονται μεταξύ τους. Για το 

σκοπό αυτό ορίζεται η οντότητα ΣΧΕΣΗ, η οποία μπορεί να είναι διαφόρων τύπων 

(ορισμός της οντότητας ΤΥΠΟΣ ΣΧΕΣΗΣ). 



IDEF3 - Εισαγωγή 

• Η επιχειρηματική διαδικασία ορίστηκε ως μία διατεταγμένη 

αλληλουχία ενεργειών που αποσκοπεί στην επίτευξη των 

επιχειρηματικών στόχων. Η μεθοδολογία IDEF3 αποσκοπεί στην 

απόκτηση και μετάδοση της γνώσης γύρω από τον τρόπο που 

εκτελούνται οι διαδικασίες σε μία επιχείρηση (“πως” κάνεικάτιη 

επιχείρηση). Για το σκοπό αυτό, η IDEF3 χρησιμοποιεί μία 

δομημένη μεθοδολογία και μία τυπική γλώσσα μοντελοποίησης 

που δίνει έμφαση στη λογική και χρονική αλληλουχία των 

ενεργειών και τη λογική αλληλεξάρτηση των διαικασιών. Η 

μεθοδολογία IDEF3 εντάσσεται στην ευρύτερη οικογένεια των 

μεθοδολογιών επιχειρηματικής μοντελοποίησης IDEF. 


Τα βασικά χαρακτηριστικά της IDEF3 

• Τα βασικά χαρακτηριστικά της IDEF3 συνοψίζονται στα εξής: 

• Η IDEF3 συμβάλλει στην αποτελεσματική ανάλυση και γρήγορη κατανόηση των 

επιχειρηματικών χαρακτηριστικών και των απαιτήσεων της επιχειρηματικής δράσης. 

• Αποτελεί ένα εργαλείο απόκτησης και διαχείρισης της γνώσης για τις επιχειρηματικές 

διαδικασίες και τα έργα. Στα πλαίσια αυτά, συμβάλλει στην αναγνώριση της 

σημαντικότητας κάθε εμπλεκόμενου παράγοντα και πόρου (παραγωγικότητα κάθε 

θέσης εργασίας, πληροφοριακά δεδομένα, κτλ), καθώς και στην αποτελεσματικότητα 

της μεταξύ τους συνεργασίας. 

• Χρησιμοποιεί απλή, αλλά δομημένη και με μεγάλη ικανότητα περιγραφής γλώσσα για 

την περιγραφή των διαδικασιών, και ένα δομημένο μεθοδολικό πλαίσιο ανάπτυξης 

των μοντέλων. Έτσι, αποτελεί ένα αποτελεσματικό μέσο επικοινωνίας και ένα 

εργαλείο αναπαράστασης, ανάλυσης και μελέτης των διαδικασιών. 

• Η IDEF3 χρησιμοποιείται για την ανάλυση των διαδικασιών και μπορεί να συνεισφέρει 

στην δημιουργία προδιαγραφών για τις επιχειρηματικές διαδικασίες. Τα μοντέλα 

IDEF3 μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εφαρμογή αυτοματοποιημένων 

συστημάτων διοίκησης (workflow management systems). 

• Τα μοντέλα IDEF3 μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την προσομοίωση του τρόπου 

λειτουργίας των επιχειρηματικών διαδικασιών. 

• Υπάρχει διαλειτουργικότητα μεταξύ των μοντέλων IDEF3 και των μοντέλων IDEF0, 

καθώς και με τις άλλες γλώσσες της οικογένειας IDEF. 

• Αποτελεί το αναλυτικό υπόβαθρο για τη βελτίωση των διαδικασιών, που αποτελεί τον 

πυρήνα πολλών διοικητικών τεχνικών, όπως είναι η Συνεχής Βελτίωση της 

Επιχείρησης (Continuous Process Improvement), η Διοίκηση Ολικής Ποιότητας (Total 

Quality Management), ο Ανασχεδιασμό της Επιχείρησης (Business Process 

Reengineering/ Redesign), κτλ. 


Χρήσεις των μοντέλων IDEF3 

• Τα μοντέλα IDEF3 μπορούνναχρησιμοποιηθούνγιατιςεξήςλειτουργίες: 

• Μελέτη και απόκτηση της γνώσης για τις επιχειρηματικές διαδικασίες. 

• Τεκμηρίωση των τρεχουσών διαδικασιών. 

• Ανάλυση των διαδικασιών. Εντοπισμός των μη-παραγωγικών τμημάτων μιας 

διαδικασίας. Εντοπισμός σημείων ασυνέχειας στα πλαίσια μιας διαδικασίας 

(ενδοεπιχειρησιακής ή διεπειχειρησιακής - πχ στα πλαίσια του καναλιού 

διανομής). 

• Αξιολόγηση εναλλακτικών τρόπων διεκπεραίωσης των διαδικασιών. 

• Επανασχεδιασμός τρεχουσών διαδικασιών. 

• Σχεδιασμός νέων διαδικασιών. 

• Έτσι, ένα μοντέλο IDEF3 συμβάλει -μεταξύ άλλων- στο να κατανοήσουμε τις 

διαδικασίες, να αναγνωρίσουμε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του 

τρόπου λειτουργίας που εφαρμόζεται, να πειραματιστούμε με καινοτομικές 

προσεγγίσεις στην διεκπεραίωση των διαδικασιών και να εξετάσουμε την 

αποδοτικότητα των προτεινόμενων αλλαγών. Ένα μοντέλο IDEF3 μπορεί να 

αποτελέσει το μέσο για τη συνεχή μελέτη και βελτίωση των διαδικασιών της 

επιχείρησης. 



Περιγραφή της ανάπτυξης μοντέλων με την 

IDEF3 

• Τα μοντέλα IDEF3 αναπτύσσονται βάσει ενός σεναρίου. Το σενάριο είναι μία 

γραπτή, λεκτική, αναλυτική περιγραφή του τρόπου εκτέλεσης μιας διαδικασίας. Η 

γλώσσα IDEF3 λειτουργεί ως το μεταφραστικό μέσο για τον μετασχηματισμό της 

λεκτικής περιγραφής σε περιγραφή μοντέλου διαδικασιών. 

• Με την IDEF3 μπορούμε να αναπτύξουμε μοντέλα δύο κατηγοριών: μοντέλα 

διαδικασιών (process- oriented models) και μοντέλα οντοτήτων (object- oriented 

models). Τα μοντέλα διαδικασιών επικεντρώνονται στον τρόπο διεκπεραίωσης των 

διαδικασιών, δηλαδή στη χρονική και λογική αλληλεξάρτηση των δραστηριοτήτων. Τα 

μοντέλα οντοτήτων, από την άλλη πλευρά, επικεντρώνονται στις οντότητες που 

εμπλέκονται κατά την διεκπεραίωση των διαδικασιών και στις καταστάσεις από τις 

οποίες αυτές διέρχονται (δηλαδή στον τρόπο με τον οποίο αλλάζουν τα 

χαρακτηριστικά των οντοτήτων, όπως είναι ο χρόνος, η αναλωθείσα ποσότητα 

πόρων, κτλ.). Επομένως, τα μοντέλα οντοτήτων εντάσσονται στον ενδιάμεσο χώρο 

μεταξύ των μοντέλων διαδικασιών IDEF3 και των οντολογικών μοντέλων IDEF5. 

• Από τις δύο αυτές κατηγορίες μοντέλων, μεγαλύτερη χρήση και απήχηση έχουν τα 

μοντέλα διαδικασιών. Με αυτά τα μοντέλα θα ασχοληθούμε στη συνέχεια. Η 

περιγραφή της μεθοδολογίας μοντελοποίησης IDEF3 βασίζεται στην “Τεχνική 

Περιγραφή της IDEF3” που συνέταξε η ομάδα ανάπτυξης της IDEF3 (αναπτύχθηκε 

από την Knowledge Based Systems Inc.) […]. Επισημαίνεται ότι διαφορετικά 

εργαλεία λογισμικού που χρησιμοποιούν την IDEF3 ως τεχνική μοντελοποίησης 

διαδικασιών μπορεί να χρησιμοποιούν διαφορετικά ονόματα και ορισμούς για τα 

διάφορα δομικά στοιχεία της γλώσσας ή ακόμη και διαφορετικούς τρόπους χρήσης 

τωνστοιχείωναυτών, σύμφωνα με τη συγκεκριμένη φιλοσοφία και τις επιδιωξεις τους 

(πχ. εργαλεία για BPR, για προσομοίωση, για συστήματα workflow, κτλ.). 


Περιγραφή της μεθοδολογίας IDEF3 για την 

ανάπτυξης μοντέλων διαδικασιών 

• Τα δομικά στοιχεία που συγκροτούν τα μοντέλα διαδικασιών στην 

IDEF3 είναι: 

• τα Πλαίσια Βασικής Συμπεριφοράς (Unit of Behavior) 

• οι Συνδέσεις (Links) και 

• οι Διακλαδώσεις (Junctions). 

• Βασικό χαρακτηριστικό των μοντέλων διαδικασιών είναι η δυνατότητα 

εξειδίκευσής τους σε χαμηλότερα ιεραρχικά επίπεδα ανάλυσης. Για 

παράδειγμα, η δραστηριότητα“έκδοση εισητηρίου” περιλαμβάνει τις 

(περισσότερο αναλυτικές) εργασίες του “ελέγχου ύπαρξης κενών 

θέσεων”, “εκτύπωση εισητηρίου”, “είσπραξη αντιτίμου” και “παράδοση 

εισητηρίου στον πελάτη”. Εξάλλου, η δραστηριότητα “έκδοση 

εισητηρίου” θα εντάσσεται σε κάποια άλλη δραστηριότητα (πχ. 

“εξυπηρέτηση πελάτη”, η οποία με τη σειρά της μπορεί να αποτελεί 

μέρος μιας ευρύτερης διαδικασίας, πχ. “προσέλκυση πελάτη μέσω 

προβολής”, κοκ.). Ο τρόπος εξειδίκευσης των μοντέλων διαδικασιών θα 

συγκεκριμενοποιηθεί με τα παραδείγματα που θα χρησιμοποιηθούν στη 

συνέχεια. 



Η έννοια της Βασικής Μονάδας 

Συμπεριφοράς 

• Η Βασική Μονάδα Συμπεριφοράς (Unit of Behavior - UOB) 

χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα τύπο δράσης, δηλαδή ένα 

τρόπο εκτέλεσης μιας δραστηριότητας. Παραδείγματα Βασικών 

Μονάδων Συμπεριφοράς είναι : “έγκριση αίτησης”, “υπογραφή 

εγγράφου”, “αρχειοθέτηση φακέλου”, κτλ (Στην Τεχνική Αναφορά 

της IDEF3 έχει επιλεξεί αυτή ακριβώς η έννοια, δηλαδή Βασική 

Μονάδα Συμπεριφοράς (Unit of Behavior), έναντι άλλων εννοιών, 

όπως η δραστηριότητα(activity) ή ηεργασία(work, task). Καθώς 

ηέννοιατηςσυμπεριφοράςείναιευρύτερηαπότηνέννοιατης 

δραστηριότητας και της εργασίας, η επιλογή αυτή υποδηλώνει 

την πρόθεση της ομάδας ανάπτυξης της IDEF3 να ορίσει τα 

μοντέλα δραστηριοτήτων με ευέλικτο και γενικό τρόπο και να 

συμπεριλάβει σε αυτά όλα τα είδη συμπεριφοράς, και όχι μόνο τη 

συμπεριφορά που έχει την έννοια της δραστηριότητας ή της 

εργασίας). 



Αναπαράσταση Βασικής Μονάδας 

Συμπεριφοράς 

• Για την αναπαράσταση μιας Βασικής Μονάδας Συμπεριφοράς 

χρησιμοποιείται το γραφικό σύμβολο “Πλαίσιο Βασικής Μονάδας 

Συμπεριφοράς - για συντομία UOB”, το οποίο παρουσιάζεται στο 

σχήμα 1. Κάθε πλαίσιο UOB διαθέτει δύο γνωρίσματα: την 

ονομασία του και τον αριθμό αναφοράς του (reference number). 

• Η ονομασία κάθε πλαισίου UOB αποτελεί μία ρηματική έκφραση 

(ρήμα και ουσιαστικό - το ρήμα υποδηλώνει το είδος της δράσης 

και το ουσιαστικό το αντικείμενο που υφίσταται το αποτέλεσμα 

της δράσης). Ιδιαίτερα για την εκφορά στα ελληνικά του ονόματος 

στα πλαίσια UOB έχουε επιλέξει τη χρήση μόνο ουσιατικών (για 

παράδειγμα “Υπογραφή σύμβασης” αντί “Υπόγραψε τη 

σύμβαση”). Ο αριθμόςαναφοράςκάθεπλαισίουUOB είναι 

μοναδικός σε κάθε μοντέλο διαδικασιών και έχει την έννοια 

αύξοντα αριθμού. 



Αρίθμηση 

• Προηγουμένως αναφέρθηκε ότι τα μοντέλα διαδικασίων μπορούν να εξειδικεύονται σε 

συνεχώς περισσότερο αναλυτικά επίπεδα πληροφόρησης. Για το λόγο αυτό απαιτείται ένας 

ικανός τρόπος αρίθμισης των πλαισίων Βασικής Μονάδας Συμπεριφοράς, έτσι ώστε να 

εξασφαλίζεται αφενός η μοναδικότητα της ταυτότητάς τους κι αφετέρου να ενισχύεται η 

σύνδεση των μονάδων μεταξύ τους. Ο αριθμός αναφοράς κάθε πλαισίου UOB, επομένως, 

δεν αρκεί αν είναι είναι απλά ένας αύξων αριθμός, αλλά πρέπει να αποτελεί ένα σύνθετο 

τρόπο που να αποδίδει περισσότερες πληροφορίες. Έτσι, ο αριθμόςαναφοράςκάθε 

πλαισίου Βασικής Μονάδας Συμπεριφοράς αποτελείται από τρία μέρη: 1) τον αριθμό του 

πλαισίου UOB- γονέα, 2) τον αριθμό της εναλλακτικής αναλυτικής παρουσίασης του 

μοντέλου (ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να παρουσιασεί εναλλακτικούς τρόπους εκτέλεσης 

των διαδικασιών) και 3) τον αριθμό του πλαισίου UOB, που παραμένει αύξων αριθμός. Η 

αρίθμιση γίνεται μ αυτή τη σειρά. 

• Το πρώτο επίπεδο ανάλυσης αποτελείται από τέσσερις δραστηριότητες. Η δραστηριότητα 

2 αναλύεται σε επιπλέον επίπεδα ανάλυσης. Το επόμενο επίπεδο αναλυτικής παρουσίασης 

της δραστηριότητας 2 αποτελείται από τρεις επιμέρους δραστηριότητες. Η αρίθιμιση της 

πρώτης από αυτές υποδηλώνει ότι το συγκερκιμένο πλαίσιο UOB είναι το δωδέκατο σε όλο 

το μοντέλο (το οποίο σημαίνει ότι έχουν δημιουργηθεί άλλα οκτώ πλαίσια UOB νωρίτερα 

για την αναλυτική περιγραφή άλλων βασικών δραστηριότητων του πρώτου επιπέδου 

ανάλυσης), προέρχεταιαπότοπλαίσιοUOB Νο 2 και αποτελεί τη πρώτη αναλυτική 

αναπαράσταση της δραστηριότητα 2. (Προσοχή: τα οκτώ πλαίσια UOB που προηγήθηκαν 

δεν μπορεί να έχουν δημιουργηθεί για την αναλυτική περιγραφή της δραστηριότητας 2 και 

πάλι από άλλη οπτική ενδιαφέροντος, γιατί ο μεσαίος αριθμός υποδηλώνει ότι αυτή είναι η 

πρώτη αναλυτική αναπαράσταση της δραστηριότητας 2). Επίσης, βλέπουμε ότι η 

δραστηριότητα 15 αναλύεται σε πιο λεπτομερές επίπεδο. Για το σκοπό αυτό 

χρησιμοποιούνται οι δραστηριότητες 31, 32, 33 και 34. Η αναπαράσταση αυτή είναι η 

δεύτερη εναλλακτική που έχει γίνει για την αναλυτική περιγραφή της δραστηριότητας 15. 



Οι συνδέσεις 

• Οι Συνδέσεις (Links) χρησιμοποπιούνται για να συνδέσουν τις δραστηριότητες 

μεταξύ τους σε ένα μοντέλο διαδικασιών. Καθώς τα μοντέλα διαδικασιών είναι 

σύνολα αλληλοδιαδοχικών δραστηριοτήτων, οι Συνδέσεις εκφράζουν την 

αλληλουχία των δραστηριοτήτων. 

• Πρέπει να επισημανθεί ότι τα μοντέλα διαδικασιών, όπως είναι τα μοντέλα 

IDEF3, περιγράφουν την κανονικοποιημένη συμπεριφορά (normative behavior) 

της επιχείρησης. Τα μοντέλα έχουν ως αντικείμενο τον τυπικό τρόπο εκτέλεσης 

των διαδικασιών, όχι τις άτυπες πρακτικές και τις παρακάμψεις που είναι δυνατό 

να λαμβάνουν χώρα στα πλαίσια της καθημερινής λειτουργίας της επιχείρησης 

και της άτυπης οργάνωσης. 

• Εφόσον ασχολούμαστε με τις τυπικές διαδικασίες, δηλαδή με την επίσημη 

περιγραφή του τρόπου εκτέλεσης κάθε εργασίας που ορίζεται στα πλαίσια των 

προδιαγραφών εργασίας, είναι λογικό κάθε βήμα ή στάδιο της ροής εργασίας να 

θεωρείται απαραίτητος κρίκος, η παράκαμψη του οποίου θα επιφέρει παρέκλιση 

από τις προδιαγραφές. Επομένως, στα πλαίσια της τυπικής αναπαράστασης 

των διαδικασιών, φαίνεται λογικό να αρκεί μία και μόνο σχέση που θα συνδέει τα 

διαδοχικά στάδια της διαδικασίας με δεσμευτικό τρόπο. 

• Αυτό ισχύει, στην πράξη, για την IDEF3. Ο τύποςτηςσχέσηςπου-σχεδόνπάντα 

χρησιμοποιείται είναι η “σύνδεση απλής αλληλουχίας”. Οι υπόλοιπες 

σχέσεις, οι “συνδέσεις εξαρτημένης αλληλουχίας”, χρησιμοποιούνται όταν 

υπάρχει πρόθεση να τονιστεί κάποια ιδιάζουσα σχέση εξάρτησης ή να 

αποδωθεί το ιδιαίτερο περιεχόμενο που μπορεί να έχουν σε ορισμένες 

περιπτώσεις συγκεκριμένοι κανόνες συμπεριφοράς της επιχείρησης. Ακολουθεί 

ο ορισμός των σχέσεων αυτών και και ένα μικρό παράδειγμα για τον τρόπο 

χρήσης και τις διαφορές τους. 



Οι συνδέσεις (2) 

• Σχέση απλής χρονικής αλληλουχίας 

• ΣτοσχήμαπαρουσιάζεταιησύνδεσηδύοπλαισιώνUOB με σύνδεση απλής χρονικής 

αλληλουχίας. Η διαδικασία Α ονομάζεται προηγειθήσα (predecessor) καιαποτελείτηναρχή 

(source) του συνδέσμου. Η διαδικασία Β ονομάζεται επακολουθούσα (successor) και είναι 

η κατάληξη (destination) του συνδέσμου. Η σύνδεση απλής χρονικής συχέτισης αποτελεί 

την πιο ευέλικτη μορφή σύνδεσης μεταξύ δύο δραστηριοτήτων. Η χρήση αυτού του τύπου 

σύνδεσης δεν υποδηλώνει καμία εξάρτηση μεταξύ των δραστηριοτήτων, δηλαδή κάθε μία 

απότιςΑκαιΒμπορείνασυμβείχωρίςνασυμβείηάλλη. Με αυτόν τον τρόπο, η 

μοντελοποίηση γίνεται ευέλικτη. 

• Η δεσμευμένη σχέση αλληλουχίας για την προηγηθείσα δραστηριότητα 

• Όταν χρησιμοποιείται η δεσμευμένη σχέση αλληλουχίας για την προηγηθείσα 

δραστηριότητα (ο δεύτερος τύπος σύνδεσης), τότε η δραστηριότητα Β είναι δεσμευτική για 

την Α, δηλαδή η Α πρέπει οπωσήποτε να καταλήξει στη Β (δεν μπορεί να οριστεί η Α ως 

ανεξάρτητη της Β). 

• Η δεσμευμένη σχέση αλληλουχίας για την επακολουθούσα δραστηριότητα 

• Η δεσμευμένη σχέση αλληλουχίας για την επακολουθούσα δραστηριότητα (ο τρίτοςτύπος 

σύνδεσης) σημαίνει ακριβώς το αντίθετο, ότι η ύπαρξη της δραστηριότητας Β εξαρτάται 

από την προηγούμενη ύπαρξη της δραστηριότητας Α, δηλαδή δεν μπορεί να οριστεί η 

δραστηριότητα Β ως ανεξάρτητη της Α. 

• Ο τέταρτος τύπος συνδέσμου, ηταυτόχρονηαλληλεξάρτησητηςπροηγηθείσαςκαιτης 

επακολουθούσας δραστηριότητας, σημαίνει ότι για να υπάρξει η δραστηριότητα Α πρέπει 

να υπάρξει και η Β, και το αντίστροφο. 

• Τέλος, ο Σύνδεσμος Απλής Συσχέτισης δύο δραστηριοτήτων δεν έχει το νόημα της 

αλληλουχίας, αλλά έχει γενικό περιεχόμενο που ορίζεται κάθε φορά από το χρήστη. Για 

παράδειγμα, ο Σύνδεσμος Απλής Συσχέτισης μπορεί να σημαίνει ότι δύο δραστηριότητες 

αλληλεπιδρούν, ότι η μία χρησιμοποιεί το προϊόν της επεξεργασίας της άλλης, ότι συνιστά 

επανέναρξη μέρους της διαδικασίας, η προετοιμασία του οποίου είχε γίνει σε προγενέστερη 

φάση, κτλ. 




• Ως παράδειγμα για την επεξήγηση της χρήσης των σχέσεων αυτών 

αναφέραται η διαδικασία χορηγήσεων δανείων από τις εμπορικές 

τράπεζες. Ας υποθέσουμε ότι ένα μέρος της διαδικασίας αυτής 

αποτελείται από τις εξής δραστηριότητες: 

• Tη μελέτη της αίτησης χορήγησης δανείου της επιχείρησης και την 

προετοιμασία του φακέλου που περιέχει όλα τα απαραίτητα 

στοιχεία, που γίνεται από κάποιο υπάλληλο του Τμήματος 

Χορηγήσεων. 

• Tη μελέτη του φακέλου και τη γνωμοδότηση επί της αίτησης, που 

γίνεται από τον Προϊστάμενο του Τμήματος Χορηγήσεων. 

• Tη μελέτη του φακέλου από το Διευθυντή του Καταστήματος και την 

έγκριση (ή απόρριψη ή τροποποίηση) της γνωμοδότησης του 

Προϊστάμενου του Τμήματος Χορηγήσεων. 

• Tην είσπαραξη του ποσού από το δανειολήπτη (εφόσον η απόφαση 

είναι θετική), που γίνεται από το ταμείο της τράπεζας. 

• 


• Στο σχήμα 5 παρουσιάζεται η διαδικασία με τη χρήση μόνο σχέσεων απλής 

αλληλεξάρτησης. Απότοσχήμααυτότεκμαίρεταιότι η διαδικασία εκτελείται 

με τη διαδοχική εκτέλεση των δραστηριοτήτων 1 ως 4, σύμφωνα με την 

πορεία που υποδεικνύουν οι σχέσεις. Η αναπαράσταση αυτή αντιστοιχεί 

στην τυπική περίπτωση της διαδικασίας χορηγήσεων, όπως προκύπτει από 

τιςπροδιαγραφέςτης. Ωστόσο, η χρήσημη- δεσμευμένων συνδέσεων 

υποδηλώνει ότι, κατ’ εξαίρεση, μπορεί να υπάρξει η παράκαμψη κάποιας 

δραστηριότητας, χωρίς να επηρεάζεται η ουσία της διαδικασίας 

δανειοδότησης. Για παράδειγμα, σύμφωνα με την αναπαράσταση της 

διαδικασίας στο σχήμα 5, είναι δυνατό ο Προϊστάμενος Χορηγήσεων να 

προωθήσει το φάκελο στον Διευθυντή χωρίς να έχει προηγηθεί η μελέτη της 

αίτησης και η επικαιροποίηση των στοιχείων της επιχείρησης (έστω γιατί η 

φερεγγυότητα της επιχείρησης είναι γνωστή και δεδομένη ή η επιχείρηση 

έχει λάβει πριν από λίγο καιρό άλλο δάνειο και ο φάκελος είναι σε μεγαλό 

ποσοστό ήδη επικαιροποιημένος, κτλ.) ή ο Διευθυντής του καταστήματος 

μπορεί να δώσει άμεση εντολή για τη χορήγηση του δανείου (έστω για τους 

ίδιους λόγους που αναφέρθηκαν πριν), χωρίς να προηγηθεί η τυπική 

εξέταση των στοιχείων της επιχείρησης. Στο σχήμα 6 παρουσιάζεται η ίδια 

διαδικασία με τη χρήση δεσμευμένων σχέσεων αλληλουχίας μεταξύ των 

δραστηριοτήτων. Από την απεικόνιση αυτή αντιλαμβανόμαστε ότι: 


• Η αίτηση δανείου και ο φάκελος της επιχείρησης πρέπει να παραδοθεί στον 

Προϊστάμενο Χορηγήσεων για να την εγκρίνει, χωρίς να είναι δυνατή η 

απευθείας προώθησή της σε άλλο στάδιο της διαδικασίας (πχ. στο Διευθυντή). 

• Η χορήγηση του δανείου, δηλαδή η εκταμίευση από την τράπεζα του ποσού του 

δανείου προς την επιχείρηση, μπορεί να συμβεί μόνο μετά από έγκριση και 

εντολή του Διευθυντή του καταστήματος (για παράδειγμα, δεν μπορεί να γίνει με 

εντολή του Προϊστάμενου Χορηγήσεων). 

• Η Διευθυντής δεν μπορεί να δώσει εντολή χορήγησης δανείου αν 

προηγουμένως δεν γνωμοδοτήσει θετικά ο Προϊστάμενος Χορηγήσεων (ο 

οποίος με τη σειρά του πρέπει να μελετήσει τον ολοκληρωμένο φάκελο). Έτσι, η 

έγκριση αίτησης χορήγησης δανείου απαιτεί τη συγκατάθεση (συνυπογραφή) 

από το Διευθυντή και τον Προϊστάμενο Χορηγήσεων. 

• Γίνεται σαφές ότι η χρήση δεσμευμένων σχέσεων αλληλουχίας μεταξύ των 

δραστηριοτήτων αντιστοιχεί σε ιδιαίτερα αυστηρές και άκαμπτες διαδικασίες 

(όπως για παράδειγμα, τη διαδικασία ξεκλειδώματος θυρίδας 

θησαυροφυλακίου), που συνήθως έχουν μικρή σχέση με τις επιχειρηματικές 

διαδικασίες και την απαραίτητη ευελιξία που αυτές πρέπει να διαθέτουν. Οι 

επιχειρήσεις προτιμούν συνήθως να επιτρέπουν κάποια επίπεδα απόκλισης 

απότοντύποτηςδιαδικασίας, τόσο που να μη τις καθιστούν 

αναποτελεσματικές, ώστε να διευκολύνουν την εκμετάλλευση των ευκαιριών ή 

των ιδιαιτεροτήτων που παρουσιάζονται στα πλαίσια της καθημερινής 

επιχειρηματικής δραστηριότητας. 



Οι διακλαδώσεις 

• Στα πλαίσια των μοντέλων IDEF3, οι διακλαδώσεις χρησιμοποιούνται για να 

αναπαραστήσουν διασταυρώσεις στην εκτέλεση της διαδικασίας. Είναι σαφές ότι η 

εκτέλεση μιας διαδικασίας σπάνια είναι γραμμική. Αντίθετα, συνήθως περιλαμβάνει σημεία 

παράλληλης επεξεργασίας ή την επιλογή μεταξύ εναλλακτικών τρόπων διεκπεραίωσης των 

διαδικασιών. 

• Στο σχήμα 7 παρουσιάζοναι οι τύποι διακλαδώσεων που χρησιμοποιούνται στην IDEF3. 

Είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε ότι οι διακλαδώσεις χρησιμοποιούνται για να 

σημάνουν τόσο την διάσπαση των διαδικασιών σε πολλές άλλες παράλληλες ή 

εναλλακτικές δραστηριότητες, όσο και την επανένωση στο βασικό κορμό των διαδικασιών 

των δραστηριοτήτων αυτών που έχουν διασπαστεί (βλέπε σχήμα 7). Συνήθως ο ίδιος 

τύπος διακλάδωσης που έχει χρησιμοποιηθεί για τον διαχωρισμό της διαδικασίας 

χρησιμοποιείται και για την επανένωσή της, χωρίς όμως αυτό να θεωρείται επιβεβλημένο. 

• Οι δύο πρώτοι τύποι ενώσεων χρησιμοποιούνται για να αναπαραστήσουν την διακλάδωση 

μιας διαδικασίας σε παράλληλες δραστηριότητες, δηλαδή δραστηριότητες που μπορούν να 

εκτελούνται παράλληλα. Όταν η διακλάδωση είναι ασύγχρονη, τότε κάθε δραστηριότητα 

μπορεί να αρχίσει και να τελειώσει ανεξάρτητα από τις υπόλοιπες. Όταν επιλέγεται ο τύπος 

της συγχρονισμένης διακλάδωσης, τότε η έναρξη και/ή ηλήξη(αυτό ορίζεται από το 

χρήστη) των παράλληλων διαδικασιών πρέπει να είναι ταυτόχρονη. Οι διακλαδώσεις 

παράλληλης δραστηριότητας επιβάλουν την ενεργοποίηση όλων των δραστηριοτήτων μετά 

τη διακλάδωση. 



Παράδειγμα χρήσης του τύπου Σύγχρονης 

Διακλάδωσης Παράλληλης Επεξεργασίας 

• Στο σχήμα 8 παρουσιάζεται η διαδικασία χορήγησης δανείων από μία 

τράπεζα. Το σενάριο που αντιστοιχεί σε αυτό το διάγραμμα έχει ως εξής: 

“Όταν κάποιος πελάτης συμπληρώσει μία αίτηση δανείου, τότε ο υπάλληλος 

που βρίσκεται στις θέσεις εξυπηρέτησης πελατών (front desk) 

παραλαμβάνει την αίτηση και αποστέλλει αντίγραφό της στο Τμήμα 

Παρακολούθησης Δανειοδοτήσεων, όπου γίνεται η εξακρίβωση της 

φερεγγυότητας του πελάτη, στο Τμήμα Παρακολούθησης Πιστοληπτικής 

Ικανότητας Πελατών, όπου γίνεται εξακρίβωση των περιουσιακών στοιχείων 

του πελάτη, της αξίας και της κατάστασης αυτών, και στο Τμήμα 

Χορηγήσεων, όπου γίνεται η προετοιμασία της σύμβασης δανειοδότησης 

και του προγράμματος αποπληρωμής του δανείου. Κάθε τμήμα, όταν 

τελειώσει τις εργασίες του, αποστέλλει τον φάκελο με τις προτάσεις του 

στον Προϊστάμενο Χορηγήσεων, ο οποίος αποφασίζει για τη χορήγηση του 

δανείου”. Από το σενάριο αυτό τεκμαίρεται ότι οι διαδικασίες μπορούν να 

εκτελούνται παράλληλα, χωρίς να είναι απαραίτητη ούτε η ταυτόχρονη 

έναρξη, ούτε η ταυτόχρονη λήξη της διενέργειας των διαδικασιών. Έτσι, 

κάθε τμήμα, μόλις τελειώσει τις εργασίες του, αποστέλλει το φάκελο στον 

Προϊστάμενο Χορηγήσεων, ο οποίος, όταν λάβει όλους τους φακέλους και 

όλαταστοιχεία, προβαίνει στην έγκριση ή απόρριψη της αίτησης 

δανειοδότησης. 



Παράδειγμα ταυτόχρονης χρήσης των τύπων 

Σύγχρονης και Ασύγχρονης Διακλάδωσης 

• Στο επόμενο σχήμα (σχήμα 9) παρουσιάζεται η περίπτωση της 

διαδικασίας μαγειρέματος ψαριών με κάποια σάλτσα (η επιλογή 

αυτού του σεναρίου είναι ενδεικτική της ποικιλίας των περιπτώσεων 

στις οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα μοντέλα διαδικασιών). 

Το σενάριο αυτής της διαδικασίας (συνταγή στη περίπτωση αυτή) 

έχει ως εξής: “Αφού πλύνουμε και καθαρίσουμε τα ψάρια, τα 

βάζουμε σε ένα ταψί και τα ψήνουμε στο φούρνο για μία ώρα. 

Παράλληλα, ετοιμάζουμε τη σάλτσα προσθέτοντας τα υλικά που 

αναφέραμε νωρίτερα και την αφήνουμε να βράσει για είκοσι λεπτά. 

Βγάζουμε τα ψάρια από το φούρνο και περιχύνουμε με τη ζεστή 

σάλτσα. Το φαγητό σερβίρεται σε ρηχή πιατέλα”. Από την 

περιγραφή είναι σαφές ότι οι διαδικασίες του ψησίματος των ψαριών 

και της δημιουργίας της σάλτσας γίνονται παράλληλα. Όμως, οι 

διαδικασίες αυτές ξεκινούν σε διαφορετικό χρονικό διάστημα: πρώτα 

το ψήσιμο των ψαριών, που διαρκεί μία ώρα, κι έπειτα η 

προετοιμασία και το βράσιμο της σάλτσας, που διαρκεί είκοσι λεπτά. 

Ωστόσο, οι διαδικασίες αυτές πρέπει να τελειώσουν ταυτόχρονα. 



Παράδειγμα χρήσης των τύπων Συγχρονισμένης & Ασύγχρονης 

Διακλάδωσης Εναλλακικής Επεξεργασίας 

• Οι υπόλοιποι τρεις τύποι ενώσεων χρησιμοποιούνται για να αναπαραστήσουν την 

διακλάδωση μιας διαδικασίας σε εναλλακτικές δραστηριότητες, δηλαδή σε εναλλακτικούς 

τρόπους εκτέλεσης της διαδικασίας. Όπως και με τις παράλληλες δραστηριότητες, όταν η 

διακλάδωση είναι ασύγχρονη, τότε κάθε δραστηριότητα μπορεί να αρχίσει και να τελειώσει 

ανεξάρτητα από τις υπόλοιπες, ενώ όταν είναι συγχρονισμένη, τότεηέναρξηκαι/ή ηλήξη 

(αυτό ορίζεται από το χρήστη) των εναλλακτικών διαδικασιών πρέπει να είναι ταυτόχρονη. 

• Οι δύο τύποι εναλλακτικών επεξεργασιών O(R) επιτρέπουν την επιλογή περισσοτέρων του 

ενός εναλλακτικών μονοπατιών. Αντίθετα, ο τύπος της Αποκλειστικής Χρήσης 

Εναλλακτικής Επεξεργασίας X(OR), επιβάλλει την επιλογή μιας και μόνο εναλλακτικής 

λύσης. Στην περίπτωση αυτή, είναι προφανές ότι ο ορισμός συγχρονισμένης εναλλακτικής 

διακλάδωσης δεν έχει νόημα. 


• Στο σχήμα 10 παρουσιάζεται ένα διάγραμμα IDEF3 της διαδικασίας εξυπηρέτησης πελάτη σε ένα 

ταξιδιωτικό γραφείο. Ένας πελάτης μπορεί να ενδιαφέρεται, έστω να πάρει πληροφορίες, να κάνει 

κράτηση σε ένα μεταφορικό μέσο ή να κάνει κράτηση σε ξενοδοχείο. Η άφιξη ενός πελάτη μπορεί 

να συνεπάγεται την έναρξη μιας μόνο ενέργειας, όπως για παράδειγμα της λήψης πληροφοριών ή 

τηςαγοράςενόςεισητηρίουκαιτηςαποχώρησήςτου, ή την εμπλοκή περισσότερων ενεργειών, 

όπως για παράδειγμα τη διαδοχική λήψη πληροφοριών, την κράτηση εισητηρίου σε μέσο 

μεταφοράς και την κράτηση δωματίου σε ξενοδοχείο. Επειδή οι ενέργειες αυτές εκτελούνται 

διαδοχικά και όχι παράλληλα, επιλέγεται ο τύπος της Ασύγχρονης Διακλάδωσης Εναλλακτικών 

Επεξεργασιών. Εφόσον έχουν λάβει χώρα δύο ενέργειες, τότεηλήξηαυτώντωνενεργειών 

πρέπει να είναι ταυτόχρονη, ώστε να αποχωρήσει ο πελάτης (δηλαδή, δεν είναι δυνατή η 

αποχώρηση ενός πελάτη που είχε σκοπό, έστω, να κάνει κράτηση σε ξενοδοχείο και σε μέσο 

μεταφοράς μόλις ολοκληρωθεί μία μόνο από τις δύο ενέργειες, αλλά μόνο όταν θα έχουν 

ολοκληρωθεί και οι δύο). Γιατολόγοαυτό, χρησιμοποιείται ο τύπος της συγχρονισμένης 

διακλάδωσης για την επανένωση των διαδικασιών πριν την αποχώρηση του πελάτη. 

• Στο σχήμα 10 πρέπει να παρατηρήσουμε ακόμη ότι οι διαδικασίες κράτηση εισητηρίων και 

κράτηση σε ξενοδοχείο, αν και ασφαλώς εμπεριέχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά, 

διαχωρίζονται, γιατολόγοότιοτρόποςδιενέργειαςτωνδραστηριοτήτωναυτώνείναι 

διαφορετικός. Εφόσον έχει γίνει αυτή η επιλογή, οι διαδικασίες της έκδοσης των εισητηρίων και 

της πληρωμής, αν και είναι παρόμοιες ή κοινές και για τις δύο δραστηριότητες, πρέπει να 

οριστούν ξεχωριστά στα πλαίσια της αναλυτικής εξειδίκευσης κάθεμιάς διαδικασίας. 



Παράδειγμα χρήσης του συνδέσμου 

Αποκλειστικής Διακλάδωσης Εναλλακτικής 

Επεξεργασίας 

• Ένα παράδειγμα - από τα πολλά που θα μπορούσαν να 

αναφερθούν - χρήσης της Αποκλειστικής Διακλάδωσης 

Εναλλακτικής Επεξεργασίας είναι η διαδικασία ελέγχου 

επιβίβασης σε αεροσκάφος. Το σενάριο αυτής της διαδικασίας 

έχει ως εξής: “Ο επιβάτης που καταφτάνει στο έλεγχο εισητηρίων 

παραδίδει το εισητήριό του (καιτοδιαβατήριότου- αν πρόκειται 

για πτήση εξωτερικού). Ο υπάλληλος ελέγχει το εισιτήριο (και το 

διαβατήριο) και εκδίδει την κάρτα επιβίβασης. Αν ο επιβάτης έχει 

αποσκευές, τις παραδίδει στον έλεγχο. Ο υπάλληλοςτιςζυγίζει 

και αν είναι υπέρβαρες χρεώνει στον πελάτη το αντίτιμοπρόστιμο. 

Στη συνέχεια κολλάει την ετικέττα. Τέλος, αποδίδει 

στον επιβάτη την κάρτα επιβίβασης.” 

•

IDEF - Management Systems Laboratory

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?