Socjologia - wf 02.2011 - Akademia Wychowania Fizycznego

Zakład Socjologii
AWF Warszawa
Socjologia
II semestr studiów II stopnia na kierunku wychowanie fizyczne
I. Założenia, cele i kompetencje
Socjologia jest młodą dyscypliną naukową wewnętrznie zróżnicowaną i zajmuje się
procesami oraz zjawiskami zachodzącymi w zbiorowościach ludzkich. Socjologię dzielimy na
ogólną i szczegółową.
Podczas wykładów zostaną przedstawione podstawowe pojęcia i teorie socjologiczne
mieszczące się w ramach socjologii ogólnej. Zagadnienia dotyczące rozumienia i badania
świata społecznego, wyjaśniania fenomenów społecznych oraz związków abstrakcyjnych idei
z konkretnymi doświadczeniami.
Podczas ćwiczeń zostaną przedstawione zagadnienia z zakresu socjologii
szczegółowej: socjologii kultury fizycznej. Zostaną omówione i przedyskutowane kwestie
związane z rozumieniem kultury fizycznej, mechanizmami wpływu kultury i społeczeństwa na
kulturę fizyczną, ciałem jako faktem społeczno-kulturowym, moralnością w kulturze fizycznej,
uczestnictwem w kulturze, socjologicznym rozumieniem zabawy, turystyką jako elementem
kultury konsumpcyjnej itp.
Prezentacja i analiza programowych treści podporządkowana będzie pewnej
pragmatycznej idei, a mianowicie wyposażenia studentów (ek) w wiedzę i umiejętności
socjologiczne, pozwalające na lepsze poruszanie się nauczycielowi wychowania fizycznego w
gąszczu zjawisk i procesów społecznych.
II. Forma zaliczenia: egzamin testowy.
III. Warunki zaliczenia: obowiązuje materiał przedstawiony podczas wykładów
(socjologia ogólna) i ćwiczeń (socjologia kultury fizycznej), uzupełniony poprzez
obowiązkowe lektury (ich znajomość weryfikowana będzie w trakcie zajęć)
IV. Treści programowe
Socjologia ogólna, wykłady
1. Prolegomena socjologii: Historyczne przesłanki nauki o społeczeństwie. Narodziny
socjologii jako dyscypliny naukowej. Rozwój myśli socjologicznej. Socjologia w służbie
rozwiązywania praktycznych kwestii społecznych.
2. Przyrodnicze podłoże życia społecznego: Dyscypliny biologiczne zajmujące się
problematyką życia społecznego. Problemy życia społecznego. Sposoby rozwiązywania
problemów życia społecznego. Społeczne życie człowieka z perspektywy biologii
ewolucyjnej.
3. Pojęcie kultury w socjologii: Kultura jako świat człowieka. Różnorodność kultur i
relatywizm kulturowy. Dziedziny kultury. Kultura symboliczna. Socjologiczna analiza
kultury.
4. Zmiana społeczno-kulturowa: Teorie rozwoju społecznego. Typy społeczeństw.
Teorie modernizacji, konwergencji i zależności. Czynniki zmiany społecznej.
5. Rozumienie interakcji społecznych: Pojęcie interakcji społecznej. Interakcje jako
przedmiot zainteresowania socjologii. Społeczeństwo z pozycji interakcji.
6. Socjalizacja: Pojęcie socjalizacji. Pojęcie osobowości. Rola społeczna. Tożsamość.
Rodzaje socjalizacji.
7. Kontrola społeczna: Kontrola społeczna jako warunek porządku społecznego.
Konformizm. Dewiacja. Kontrola społeczna jako reakcja na dewiację.
Zakład Socjologii AWF Warszawa 2011

8. Grupa społeczna: Grupa społeczna w socjologicznym rozumieniu. Małe grupy
społeczne. Struktura wewnętrzna grupy. Spójność grupy. Rodzaje grup.
9. Organizacja formalna: Rozumienie organizacji. Źródła socjologii organizacji.
Patologie organizacji formalnych. Organizacje jako przedmiot zainteresowania
socjologii.
10. Społeczność lokalna: Źródła społeczności lokalnej. Społeczność lokalna i zbiorowość
terytorialna. Społeczności lokalne i zbiorowości terytorialne jako struktury średniego
poziomu.
11. Zróżnicowanie społeczne i ruchliwość społeczna: Różnice i nierówności jako
przedmiot zainteresowania socjologii. Klasyczne ujęcia podziałów społecznych. Klasy i
warstwy. Zróżnicowanie społeczno-zawodowe. Ruchliwość społeczna. Śmierć klas.
Klasa średnia. Underclass.
12. Różnice płci jako różnice społeczne: Kobiety jako przedmiot zainteresowania
socjologii. Nierówności społeczne związane z różnicami płci. Ideologia feminizmu i
ruchy kobiece.
13. Rodzina jako przedmiot zainteresowania socjologii: Rodzina jako instytucja.
Europejska rodzina w epoce przedprzemysłowej. Rodzina w społeczeństwie
przemysłowym. Rodzina współczesna. Współczesna rodzina polska.
14. Zagadnienia polityki, władzy, państwa i demokracji: Polityka i władza z
perspektywy socjologicznej. Państwo i jego współczesny, europejski kształt.
Demokracja i jej relacje z liberalizmem, biurokracją i elitami.
15. Socjologiczne aspekty edukacji, kultury symbolicznej i religii: Rola edukacji w
społeczeństwach nowoczesnych. Szkoła jako agenda socjalizacji. Oświata w układzie
nierówności społecznych i zróżnicowania społecznego. Kultura symboliczna
społeczeństwa masowego. Kultura popularna w epoce społeczeństw ponowoczesnych.
Różnorodność religii i ich rola w europejskich społeczeństwach. Religia jako przedmiot
zainteresowania socjologii.
Socjologia (szczegółowa) kultury fizycznej, ćwiczenia
1. Socjologia kultury fizycznej i historyczne warunki jej powstania:
Kształtowanie się socjologii jako dyscypliny naukowej. Rozwój socjologicznej refleksji
nad kulturą fizyczną. Socjologia kultury fizycznej w Polsce. Socjologia kultury fizycznej
jako subdyscyplina socjologii.
2. Kultura fizyczna jako element kultury i życia społecznego: Podstawowe
kategorie socjologiczne. Kultura i społeczeństwo. Kultura fizyczna jako zjawisko
społeczne. Wartości kultury fizycznej. Sport jako przejaw i tworzywo sztuki.
3. Społeczne zróżnicowanie uczestnictwa w kulturze fizycznej: Kultura fizyczna
społeczeństwa zurbanizowanego. Odmienności kultury fizycznej w środowisku
wiejskim. Czynniki płci i wieku a kultura fizyczna. Sport kobiet i jego społecznokulturowe
wymiary. Społeczne bariery uczestnictwa w kulturze fizycznej. Kultura
fizyczna w stylu życia wybranych zbiorowości.
4. Ciało jako fakt społeczno-kulturowy: Człowiek jako istota cielesna. Homo
physicus w warunkach cywilizacji technicznej. Instrumentalne i autoteliczne wartości
ciała. Wzory kultury somatycznej. Kultura fizyczna a styl życia.
5. Kultura konsumpcyjna i jej ekspansja: Od dostarczycieli dóbr do zbieraczy
wrażeń. Od zdrowia do sprawności. Nowoczesne rozumienie ciała. Człowiek jako
poszukiwacz przeżyć.
6. Kultura fizyczna a społeczeństwo ponowoczesne: Rozumienie
ponowoczesności. Ciało w społeczeństwie ponowoczesnym. Sport dla wszystkich w
ponowoczesności. Ponowoczesny sport spektatorski. Kultura fizyczna a
postmodernizm.
Zakład Socjologii AWF Warszawa 2011

7. Zdrowie jako zjawisko społeczne: Socjologiczne i medyczne rozumienie zdrowia.
Od biomedycznego do nowego paradygmatu zdrowia. Stan zdrowia i jego wskaźniki.
Zachowania w zdrowiu i chorobie. Społeczna etiologia chorób. Społeczne
konsekwencje chorób. Socjologia medycyny, socjologia zdrowia i choroby, socjologia
kultury fizycznej.
8. Problemy moralne we współczesnej kulturze fizycznej: Socjologiczne
określenie moralności. Socjologia moralności a socjologia kultury fizycznej. Moralność
w kulturze fizycznej. Zasady moralne w sporcie. Zasada fair play. Moralność sportowa
a orientacja na sukces. Moralne przesłanki ruchu olimpijskiego.
9. Kultura fizyczna w strukturze klasowej i warstwowej: Struktura społeczna,
nierówności i zróżnicowanie społeczne. Rozumienie klasy i warstwy. Ruchliwość
społeczna. Klasowo-warstwowe uwarunkowania sportu i rekreacji ruchowej. Równość
na boisku i poza nim. Klasowe i warstwowe uwarunkowania uczestnictwa w sporcie.
10. Naród a kultura fizyczna: Pojęcie narodu. Socjologia narodu a socjologia kultury
fizycznej. Znaczenie etosu narodowego w kulturze fizycznej. Ojczyzna a symbolika
współczesnego sportu. Kultura fizyczna a charakter narodowy i stereotypy narodowe.
Czynnik rasowy w sporcie.
11. Socjologiczne rozumienie zabawy: Pojęcie zabawy. Pars pro toto kultury. Zabawa
jako święto i rozrywka czasu wolnego. Próżnujący i nie próżnujący. Humor, śmiech i
rozrywka. Otwarty świat gry społecznej.
12. Podróżowanie jako element kultury konsumpcyjnej: Tradycyjne i nowoczesne
rozumienie turysty. Spojrzenie turystyczne. Turysta jako flaneur. Leisure i turystyczny
widok.
13. Socjalizacja do kultury fizycznej: Rozumienie procesu socjalizacji. Trwanie i
zmienność kultury fizycznej. Sposoby wyjaśniania przyczyn uczestnictwa w kulturze
fizycznej. Sposoby nabywania kultury fizycznej. Rola osobowości w procesie
nabywania kultury fizycznej. Rodzaje socjalizacji do kultury fizycznej. Słabe elementy
socjalizacji do kultury fizycznej.
14. Państwo i jego instytucje a kultura fizyczna: Socjologia stosunków politycznych
wobec socjologii kultury fizycznej. Demokratyczne, liberalne i totalitarne systemy
państwowe i wzorce kultury fizycznej. Polityka sportowa w aspekcie regionalnym,
państwowym i międzynarodowym. Interwencjonizm, wolny rynek i sponsorowanie
kultury fizycznej.
15. Dewiacje w sporcie wyczynowym: Rozumienie i perspektywy teoretyczne
wyjaśniania dewiacji. Dewiacje w sporcie z perspektywy funkcjonalistycznostrukturalistycznej
oraz interakcjonizmu symbolicznego. Destrukcyjna rola dewiacji w
sporcie i sposoby przeciwdziałania.
V. Lektury obowiązkowe
Socjologia ogólna
1. Giddens A. (2006) Socjologia, Warszawa, PWN.
2. Szacka B. (2003) Wprowadzenie do socjologii, Warszawa, Oficyna Naukowa.
Socjologia (szczegółowa) kultury fizycznej
1. Bauman Z. (1995) Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności, Toruń, UMK, ss. 80-
109.
2. Dziubiński Z. (2011) Socjalizacja do kultury fizycznej. Dewiacje w sporcie
wyczynowym. W: Z. Dziubiński, Z. Krawczyk [red.] Socjologia kultury fizycznej,
Warszawa, AWF, ss. 199-215; 444-462.
Zakład Socjologii AWF Warszawa 2011

3. Jankowski K. W. (2011) Państwo, polityka i kultura fizyczna. W: Z. Dziubiński, Z.
Krawczyk [red.] Socjologia kultury fizycznej, Warszawa, AWF, ss. 284-297.
4. Kocemba W. (2011) Społeczne zróżnicowanie uczestnictwa w kulturze fizycznej. W:
Z. Dziubiński, Z. Krawczyk [red.] Socjologia kultury fizycznej, Warszawa, AWF, ss.
404-423.
5. Krawczyk Z. (2011) Powstanie i rozwój socjologii kultury fizycznej. Ciało jako fakt
społeczno-kulturowy. Narodowe i etniczne uwarunkowania kultury fizycznej. W: Z.
Dziubiński, Z. Krawczyk [red.] Socjologia kultury fizycznej, Warszawa, AWF, ss. 19-37;
141-163; 251-265.
6. Kunicki B. J. (2011) Społeczeństwo, kultura, kultura fizyczna. W: Z. Dziubiński, Z.
Krawczyk [red.] Socjologia kultury fizycznej, Warszawa, AWF, ss. 52-66.
7. Lenartowicz M. (2011) Klasowe i warstwowe uwarunkowania kultury fizycznej. W:
Z. Dziubiński, Z. Krawczyk [red.] Socjologia kultury fizycznej, Warszawa, AWF, ss.
266-283.
8. Podemski K. (2004) Podróżowanie jako wizualna konsumpcja: John Urry, Chris
Rojek. W: Socjologia podróży, Poznań, UAM, ss. 74-91.
9. Rekowski W. (2011) Zdrowie jako zjawisko społeczne. W: Z. Dziubiński, Z. Krawczyk
[red.] Socjologia kultury fizycznej, Warszawa, AWF, ss. 164-185.
10. Rymarczyk P. (2011) Kultura fizyczna w społeczeństwie ponowoczesnym. W: Z.
Dziubiński, Z. Krawczyk [red.] Socjologia kultury fizycznej, Warszawa, AWF, ss. 108-
120.
11. Sekuła-Kwaśniewicz H. (2011) Moralność a kultura fizyczna. W: Z. Dziubiński, Z.
Krawczyk [red.] Socjologia kultury fizycznej, Warszawa, AWF, ss. 234-247.
12. Sułkowski B. (1991) Zabawa. W: A. Kłoskowska [red.] Encyklopedia kultury polskiej
XX wieku. Pojęcia i problemy wiedzy o kulturze, Wrocław, WoK, ss. 219-236.
VI. Lektury uzupełniające
1. Aronson E. (2005) Człowiek istota społeczna, Warszawa, PWN.
2. Berger P. (2005) Zaproszenie do socjologii, Warszawa, PWN.
3. Dziubiński Z. [red.] (2007) Sport a agresja, Warszawa, AWF, SALOS RP.
4. Dziubiński Z., Jankowski K. [red.] (2009) Kultura fizyczna w społeczeństwie
nowoczesnym, Warszawa, AWF, SALOS RP.
5. Dziubiński Z., Rymarczyk P. [red.] (2010) Kultura fizyczna a globalizacja,
Warszawa, AWF, SALOS RP.
6. Filipiak M. (2000) Socjologia kultury. Zarys zagadnień, Lublin, UMCS.
7. Krawczyk Z. [red.] (1997) Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. Kultura fizyczna,
sport, Warszawa, Instytut Kultury.
8. Krawczyk Z. (2000) Sport w zmieniającym się społeczeństwie, Warszawa, AWF.
9. Nowicka E. (2006) Świat człowieka – świat kultury. Systematyczny wykład
problemów antropologii kulturowej, Warszawa, PWN.
Zakład Socjologii AWF Warszawa 2011