ÎÎÎÎΣΠ- Îθνική ΣÏολή ÎημÏÏÎ¹Î±Ï Î¥Î³ÎµÎ¯Î±Ï
ÎÎÎÎΣΠ- Îθνική ΣÏολή ÎημÏÏÎ¹Î±Ï Î¥Î³ÎµÎ¯Î±Ï
ÎÎÎÎΣΠ- Îθνική ΣÏολή ÎημÏÏÎ¹Î±Ï Î¥Î³ÎµÎ¯Î±Ï
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ΕΚΘΕΣΗ<br />
Εθνική μελέτη<br />
κατάστασης εμβολιασμού και<br />
συχνότητας φυματικής λοίμωξης<br />
στα παιδιά, 2006<br />
Τ. Παναγιωτόπουλος 1 , Θ. Γεωργακοπούλου 3 , Δ. Σταύρου 6 , Κ. Ντάνης 1 ,<br />
Δ. Λάγγας 1 , Λ. Γεωργιάδου 1 , Μ. Βόβα 3 , Ξ. Δεδούκου 3 , Ζ. Ηλιοδρομήτη 2 ,<br />
Π. Κατερέλος 3 , Δ. Μένεγας 2 , Ε. Μυλωνά 3 , Φ. Μυλωνά 2 ,<br />
Δ. Οικονομάκος 2 , Μ. Γαβανά 4 , Σ. Γιαννακόπουλος 4 , Ν. Καβάκα 4 ,<br />
Α. Κούτης 5 , Α. Μπένος 4 , Γ. Σπάλα 3 , Ι. Αντωνιάδου 2<br />
* * *<br />
1. Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, Τομέας Υγείας του Παιδιού<br />
2. Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, Διεύθυνση Κοινωνικής και Αναπτυξιακής Παιδιατρικής<br />
3. Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και<br />
Παρέμβασης<br />
4. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ιατρικό Τμήμα, Εργαστήριο Υγιεινής<br />
5. Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ιατρικό Τμήμα, Τομέας Κοινωνικής Ιατρικής<br />
6. Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Δ/νση Δημόσιας Υγιεινής
Η Μελέτη έγινε με χρηματοδότηση από το<br />
Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων<br />
Έκδοση: Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, Αθήνα, Απρίλιος 2009.<br />
2
Περιεχόμενα<br />
Σελίδα<br />
Συντομογραφίες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4<br />
Κατάλογος πινάκων και γραφημάτων του κειμένου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5<br />
Περίληψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6<br />
Περίληψη στην Αγγλική γλώσσα (Abstract) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7<br />
1. Εισαγωγή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8<br />
2. Στόχοι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9<br />
3. Μέθοδοι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9<br />
3.1. Πληθυσμός-στόχος και πληθυσμός δειγματοληψίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9<br />
3.2. Δειγματοληπτικός σχεδιασμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9<br />
3.3. Υπολογισμός μεγέθους δείγματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11<br />
3.4. Πληροφορίες που συλλέχθηκαν . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11<br />
3.5. Φάσεις διενέργειας μελέτης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12<br />
3.5.1. Οργάνωση της μελέτης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12<br />
3.5.2. Επισκέψεις στα σχολεία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13<br />
3.6. Στατιστική ανάλυση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14<br />
3.7. Ζητήματα δεοντολογίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14<br />
4. Αποτελέσματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15<br />
4.1. Παιδιά Α΄ Δημοτικού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15<br />
4.1.1. Αναλογία απόκρισης και γενικά χαρακτηριστικά παιδιών δείγματος . . . . . . . . . 15<br />
4.1.2. Εμβολιασμός για διφθερίτιδα, τέτανο, κοκκύτη, πολιομυελίτιδα . . . . . . . . . . . . 16<br />
4.1.3. Εμβολιασμός για ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18<br />
4.1.4. Εμβολιασμός για αιμόφιλο ινφλουέντσας τύπου b (Hib) και ηπατίτιδα Β . . . . . 16<br />
4.1.5. Εμβολιασμός για μηνιγγιτιδόκοκκο, πνευμονιόκοκκο, ανεμευλογιά . . . . . . . . . 21<br />
4.1.6. Εμβολιασμός για ηπατίτιδα Α και γρίπη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22<br />
4.1.7. Φυματινική δοκιμασία και αντιφυματικό εμβόλιο (BCG) στη γέννηση . . . . . . . 23<br />
4.1.8. Φορέας εμβολιασμού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23<br />
4.1.9. Αντιλήψεις και εμπόδια των γονέων για τον εμβολιασμό των παιδιών . . . . . . 24<br />
4.1.10. Επιπολασμός φυματικής λοίμωξης και ετήσιος κίνδυνος μόλυνσης . . . . . . . . . 25<br />
4.2. Παιδιά Γ΄ Γυμνασίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28<br />
4.2.1. Αναλογία απόκρισης και γενικά χαρακτηριστικά παιδιών δείγματος . . . . . . . . . 28<br />
4.2.2. Εμβολιασμός για διφθερίτιδα, τέτανο, κοκκύτη, πολιομυελίτιδα . . . . . . . . . . . . 28<br />
4.2.3. Εμβολιασμός για ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29<br />
4.2.4. Άλλοι εμβολιασμοί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30<br />
4.2.5. Φορέας εμβολιασμού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30<br />
5. Συζήτηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32<br />
6. Προτάσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35<br />
7. Ευχαριστίες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />
8. Βιβλιογραφικές παραπομπές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />
9. Παράρτημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />
- Πίνακας Π1. Συχνότητα εμβολιασμού κατά εμβόλιο και δόση, γεωγραφικό<br />
διαμέρισμα, αστικότητα και ειδική ομάδα του πληθυσμού. Παιδιά Α΄ Δημοτικού . . . . . . 41<br />
- Πίνακας Π2. Συχνότητα εμβολιασμού κατά φορέα εμβολιασμού, εμβόλιο και<br />
δόση, σύνολο Ελλάδας. Παιδιά Α΄ Δημοτικού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />
- Πίνακας Π3. Συχνότητα εμβολιασμού κατά εμβόλιο και δόση, σύνολο Ελλάδας.<br />
Παιδιά Γ΄ Γυμνασίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54<br />
- Πίνακας Π4. Συχνότητα εμβολιασμού κατά φορέα εμβολιασμού.<br />
Παιδιά Γ΄ Γυμνασίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55<br />
- Ερωτηματολόγιο για εμβολιασμούς<br />
(για γονείς παιδιών Α΄ Δημοτικού) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />
3
Συντομογραφίες<br />
1. Συντομογραφίες εμβολίων<br />
DTP εμβόλιο διφθερίτιδας-τετάνου-κοκκύτη<br />
DTwP εμβόλιο διφθερίτιδας-τετάνου-κοκκύτη/ολοκυτταρικό<br />
DTaP εμβόλιο διφθερίτιδας-τετάνου-κοκκύτη/ακυτταρικό<br />
DT εμβόλιο διφθερίτιδας-τετάνου<br />
Td εμβόλιο διφθερίτιδας-τετάνου τύπου ενηλίκου<br />
Tdap εμβόλιο διφθερίτιδας-τετάνου-κοκκύτη/ακυτταρικό τύπου ενηλίκου<br />
Polio εμβόλιο πολιομυελίτιδας<br />
OPV εμβόλιο πολιομυελίτιδας, πόσιμο (ζώντες εξασθενημένοι ιοί)<br />
IPV εμβόλιο πολιομυελίτιδας, αδρανοποιημένο-ενισχυμένο (ενέσιμο)<br />
MMR εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας<br />
Hib εμβόλιο αιμόφιλου ινφλουέντσας τύπου b<br />
MCVC εμβόλιο μηνιγγιτιδόκοκκου οροομάδας C, συζευγμένο<br />
MPV2 εμβόλιο μηνιγγιτιδόκοκκου οροομάδων Α-C, πολυσακχαριδικό<br />
MPV4 εμβόλιο μηνιγγιτιδόκοκκου οροομάδων Α-C-Υ-W135, πολυσακχαριδικό<br />
PCV7 εμβόλιο πνευμονιόκοκκου 7δύναμο, συζευγμένο<br />
PPV23 εμβόλιο πνευμονιόκοκκου 23δύναμο, πολυσακχαριδικό<br />
HepB εμβόλιο ηπατίτιδας Β<br />
HepA εμβόλιο ηπατίτιδας Α<br />
Var εμβόλιο ανεμευλογιάς<br />
Infl εμβόλιο γρίπης<br />
BCG εμβόλιο φυματίωσης (bacille Calmette-Guérin)<br />
HPV εμβόλιο ιού ανθρωπίνων θηλωμάτων (human papilloma virus)<br />
2. Άλλες συντομογραφίες<br />
ΔΑ95% διάστημα αξιοπιστίας κατά 95% (95% confidence interval)<br />
ΕΠΕ Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών<br />
ΕΦΜ ενεργός φυματίωση<br />
ΛΦΛ λανθάνουσα φυματική λοίμωξη<br />
ΦΔ φυματινική δοκιμασία<br />
ΦΛ φυματική λοίμωξη<br />
ΠΟΥ Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας<br />
RR λόγος κινδύνων (risk ratio)<br />
4
Κατάλογος πινάκων και γραφημάτων του κειμένου<br />
Πίνακες<br />
Πίνακας 1. Αριθμός σχολείων, σχολικών τμημάτων και μαθητών στον κατάλογο σχολείων που<br />
χρησιμοποιήθηκε ως δειγματοληπτικό πλαίσιο, και αριθμός σχολικών τμημάτων στο δείγμα.<br />
Πίνακας 2. Βασικά χαρακτηριστικά δείγματος. Παιδιά Α’ Δημοτικού.<br />
Πίνακας 3. Παράγοντες που συσχετίζονται με τον πλήρη εμβολιασμό των παιδιών από την<br />
ανάλυση πολλαπλής λογαριθμιστικής εξάρτησης.<br />
Πίνακας 4. Επιπολασμός φυματικής λοίμωξης και ετήσιος κίνδυνος μόλυνσης με μυκοβακτηρίδιο<br />
φυματίωσης.<br />
Πίνακας 5. Βασικά χαρακτηριστικά δείγματος. Παιδιά Γ΄ Γυμνασίου.<br />
Γραφήματα<br />
Παιδιά Α’ Δημοτικού<br />
Γράφημα 1. Συχνότητα εμβολιασμού με DTP, DT και εμβόλιο πολιομυελίτιδας κατά δόση εμβολίου.<br />
Γράφημα 2. Συχνότητα εμβολιασμού με DTP, 4η δόση, 4η δόση έως ηλικία 2 ετών και 5η<br />
δόση, κατά γεωγραφικό διαμέρισμα.<br />
Γράφημα 3. Συχνότητα εμβολιασμού με DTP, 4η δόση, 4η δόση έως ηλικία 2 ετών και 5η<br />
δόση, κατά αστικότητα και ειδική ομάδα του πληθυσμού.<br />
Γράφημα 4. Συχνότητα εμβολιασμού για ιλαρά, ερυθρά και παρωτίτιδα, κατά δόση εμβολίου.<br />
Γράφημα 5. Συχνότητα εμβολιασμού για ιλαρά κατά γεωγραφικό διαμέρισμα.<br />
Γράφημα 6. Συχνότητα εμβολιασμού για ιλαρά κατά αστικότητα και ειδική ομάδα του πληθυσμού.<br />
Γράφημα 7. Συχνότητα εμβολιασμού για αιμόφιλο ινφλουέντσας τύπου b, κατά δόση εμβολίου.<br />
Γράφημα 8. Συχνότητα εμβολιασμού για αιμόφιλο ινφλουέντσας τύπου b, κατά γεωγραφικό<br />
διαμέρισμα.<br />
Γράφημα 9. Συχνότητα εμβολιασμού για αιμόφιλο ινφλουέντσας τύπου b, κατά αστικότητα<br />
και ειδική ομάδα του πληθυσμού.<br />
Γράφημα 10. Συχνότητα εμβολιασμού για ηπατίτιδα Β, κατά δόση εμβολίου.<br />
Γράφημα 11. Συχνότητα εμβολιασμού για ηπατίτιδα Β κατά γεωγραφικό διαμέρισμα.<br />
Γράφημα 12. Συχνότητα εμβολιασμού για ηπατίτιδα Β κατά αστικότητα και ειδική ομάδα του<br />
πληθυσμού.<br />
Γράφημα 13. Συχνότητα εμβολιασμού με εμβόλιο μηνιγγιτιδόκοκκου C, πνευμονιόκοκκου<br />
και ανεμευλογιάς.<br />
Γράφημα 14. Συχνότητα εμβολιασμού με εμβόλιο μηνιγγιτιδόκοκκου C και ανεμευλογιάς,<br />
κατά γεωγραφικό διαμέρισμα.<br />
Γράφημα 15. Συχνότητα εμβολιασμού με εμβόλιο μηνιγγιτιδόκοκκου C και ανεμευλογιάς,<br />
κατά αστικότητα και ειδική ομάδα του πληθυσμού.<br />
Γράφημα 16. Φορέας που διενήργησε επιλεγμένες δόσεις εμβολίου DTP, εμβολιασμού για<br />
ιλαρά, και εμβολίου ηπατίτιδας Β.<br />
Γράφημα 17. Φορέας που διενήργησε την 1η δόση των εμβολίων αιμόφιλου ινφλουέντσας<br />
τύπου b, μηνιγγιτιδόκοκκου C, πνευμονιόκοκκου, ανεμευλογιάς, γρίπης, ηπατίτιδας Α.<br />
Γράφημα 18. Διάγραμμα ροής για τη συμμετοχή και τα κύρια ευρήματα της Μελέτης<br />
συχνότητας φυματικής λοίμωξης.<br />
Παιδιά Γ’ Γυμνασίου<br />
Γράφημα 19. Συχνότητα εμβολιασμού για επιλεγμένες δόσεις εμβολίων DTP, DT και<br />
πολιομυελίτιδας.<br />
Γράφημα 20. Συχνότητα εμβολιασμού για ιλαρά, για ερυθρά και για παρωτίτιδα.<br />
Γράφημα 21. Συχνότητα εμβολιασμού με εμβόλια φυματίωσης, ηπατίτιδας Β,<br />
μινιγγιτιδόκοκκου C, ανεμευλογιάς, ηπατιίτδας Α και γρίπης.<br />
Γράφημα 22. Φορέας που διενήργησε επιλεγμένες δόσεις εμβολίου Tdap ή Td, εμβολιασμού<br />
για ιλαρά, εμβολίων ηπατίτιδας Β, μηνιγγιτιδόκοκκου C και φυματίωσης.<br />
5
Περίληψη<br />
Παναγιωτόπουλος Τ, Γεωργακοπούλου Θ, Σταύρου Δ, Ντάνης Κ, Λάγγας Δ, Γεωργιάδου Λ,<br />
Βόβα Μ, Δεδούκου Ξ, Ηλιοδρομήτη Ζ, Κατερέλος Π, Μένεγας Δ, Μυλωνά Ε, Μυλωνά Φ,<br />
Οικονομάκος Δ, Γαβανά Μ, Γιαννακόπουλος Σ, Καβάκα Ν, Κούτης Α, Μπένος Α, Σπάλα Γ,<br />
Αντωνιάδου Ι. Έκθεση. Εθνική μελέτη κατάστασης εμβολιασμού και συχνότητας φυματικής<br />
λοίμωξης στα παιδιά, 2006. Αθήνα: Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας. 2009.<br />
Η Μελέτη έγινε σε αντιπροσωπευτικό δείγμα παιδιών Α΄ Δημοτικού και παιδιών Γ΄<br />
Γυμνασίου της Ελλάδας. Στη Μελέτη μετείχαν 3.878 παιδιά Α΄ Δημοτικού (αναλογία<br />
απόκρισης 88,3%) από 342 σχολικά τμήματα και 923 παιιδιά Γ΄ Γυμνασίου (αναλογία<br />
απόκρισης 71,6%) από 58 σχολικά τμήματα.<br />
Η Μελέτη είχε τρία μέρη: α/ την εκτίμηση της εμβολιαστικής κάλυψης κατά εμβόλιο και<br />
δόση, που έγινε με τη συλλογή και καταγραφή των σχετικών πληροφοριών από τα Βιβλιάρια<br />
Υγείας των παιδιών, β/ τη μελέτη των αντιλήψεων των γονέων των παιδιών Α΄ Δημοτικού για<br />
τον εμβολιασμό των παιδιών τους και τα πιθανά εμπόδια στην εφαρμογή του, που έγινε με<br />
κλειστό ερωτηματολόγιο, γ/ τον προσδιορισμό του επιπολασμού της φυματικής λοίμωξης στα<br />
παιδιά Α΄ Δημοτικού και την εκτίμηση του ετήσιου κινδύνου μόλυνσης με το<br />
μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης, που έγινε με την εφαρμογή κοινού πρωτοκόλλου για τη<br />
διενέργεια και ερμηνεία της φυματινικής δοκιμασίας Mantoux στα σχολεία του δείγματος,<br />
κατά την πραγματοποίηση του ετήσιου προγράμματος διενέργειας Mantoux και εμβολιασμού<br />
με BCG, που εφαρμόζεται στα παιδιά Α΄ Δημοτικού της χώρας.<br />
Όσον αφορά τον γενικό πληθυσμό των παιδιών, για τις περισσότερες δόσεις των<br />
εμβολίων που εντάχθηκαν στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών (ΕΠΕ) πριν από το 1990<br />
(DTP, Πολιομυελίτιδας, MMR), επιτυγχάνονται πολύ υψηλά επίπεδα εμβολιασμού, της τάξης<br />
τού 98-99%. Αξιοσημείωτη εξαίρεση αποτελεί η δεύτερη δόση του εμβολίου MMR (ιλαράςερυθράς-παρωτίτιδας),<br />
για την οποία υπάρχει ανεπαρκής κάλυψη (77%). Για τα εμβόλια που<br />
εντάχθηκαν στο ΕΠΕ έως την αρχή της δεκαετίας του 2000 (ηπατίτιδας Β και αιμόφιλου<br />
ινφλουέντσας τύπου b) υπάρχει υψηλή κάλυψη με την πρωτογενή σειρά εμβολιασμού, της<br />
τάξης τού 90-95%. Για τα εμβόλια που εντάχθηκαν στο ΕΠΕ το 2006, η εμβολιαστική<br />
κάλυψη ποικίλει. Με εμβόλιο για μηνιγγιτιδόκοκκο C είχαν εμβολιαστεί περίπου 7 στα 10<br />
παιδιά. Με εμβόλιο κατά του πνευμονιοκόκκου και με εμβόλιο ανεμευλογιάς –που<br />
κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα λίγο διάστημα πριν τη διεξαγωγή της Μελέτης– τα ποσοστά<br />
κάλυψης ήταν χαμηλά (5% και 13% αντιστοίχως).<br />
Παρά την υψηλή τελική κάλυψη, για πολλά εμβόλια εμφανίζεται καθυστέρηση στην<br />
πραγματοποίηση του εμβολιασμού. Ειδικά καθυστερεί ο εμβολιασμός για ηπατίτιδα Β, που<br />
τείνει να καθιερωθεί ως εμβολιασμός που ξεκινά στο δεύτερο εξάμηνο της ζωής (και όχι<br />
στους πρώτους μήνες, όπως προβλέπεται από το ΕΠΕ).<br />
Ο εμβολιασμός των παιδιών από μειονοτικές ομάδες υπολείπεται. Για τα περισσότερα<br />
εμβόλια, η κάλυψη των Ελλήνων Μουσουλμάνων είναι λίγο ή μετρίως χαμηλότερη από αυτή<br />
του γενικού πληθυσμού, ενώ η κάλυψη των παιδιών απο οικογένειες μεταναστών υπολείπεται<br />
περισσότερο. Το επίπεδο εμβολιασμού των Ελλήνων Τσιγγάνων είναι πάρα πολύ χαμηλό. Οι<br />
παράγοντες που βρέθηκε ότι κυρίως επιδρούν στην εμβολιαστική κάλυψη των παιδιών είναι<br />
κοινωνικοί (ειδική ομάδα του πληθυσμού, κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο) και δομικοί (π.χ.<br />
μεγάλη απόσταση του ιατρείου εμβολιασμού από το σπίτι), ενώ οι αντιλήψεις των γονέων για<br />
τους εμβολιασμούς επιδρούν δευτερευόντως.<br />
Στον γενικό πληθυσμό των παιδιών της Ελλάδας, βρέθηκε χαμηλός κίνδυνος μόλυνσης<br />
με το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης (0,067%), αλλά ο κίνδυνος αυτός ήταν σημαντικά<br />
μεγαλύτερος για τα παιδιά από ειδικές ομάδες του πληθυσμού.<br />
Στην Έκθεση διατυπώνονται προτάσεις για την εφαρμογή καταλληλότερων πολιτικών<br />
εμβολιασμού και για τη βελτίωση της εμβολιαστικής κάλυψης των παιδιών της χώρας μας.<br />
6
Περίληψη στην Αγγλική γλώσσα<br />
(Abstract)<br />
Panagiotopoulos T, Georgakopoulou T, Stavrou D, Danis K, Laggas D, Georgiadou L, Vova<br />
M, Dedoukou X, Iliodromiti Z, Katerelos P, Menegas D, Mylona E, Mylona F, Oikonomakos<br />
D, Gavana M, Giannakopoulos S, Kavaka N, Koutis A, Benos A, Spala G, Antoniadou I.<br />
Report. Greek national study on vaccination coverage and occurrence of tuberculosis<br />
infection in children, 2006. Athens: National School of Public Health. 2009.<br />
This study was carried out in representative samples of school-children in first grade (age<br />
about 6 years) and ninth grade (age about 14 years) in Greece. Participation in the study was<br />
3,878 (response 88.3%) first grade children from 342 school-classes, and 923 (response<br />
71.6%) ninth grade children from 58 school-classes.<br />
The study had three parts: a/ assessment of vaccination coverage by vaccine and dose,<br />
which was based on information from the children’s Booklet of Health (held by parents), b/<br />
study of parents’ opinions and attitudes on child immunisation and possible obstacles, which<br />
was based on information gathered from parents of first grade children using a closed<br />
questionnaire, c/ assessment of the prevalence of tuberculosis infection in first grade children<br />
and estimate of annual risk of infection, which was based on the implementation of a common<br />
protocol for carrying out and interpreting tuberculin testing in the children of the schools in<br />
the study sample, during the annual programme of tuberculin testing and BCG vaccination,<br />
which is carried out in first grade children in Greece.<br />
In the general childhood population, vaccination coverage was very high, around 98-<br />
99%, for most doses of the vaccines included in the National Vaccination Programme (NVP)<br />
before 1990 (diphtheria-tetanus-pertussis, poliomyelitis, measles-mumps-rubella vaccines).<br />
Notable exception was the second dose of the measles-mumps-rubella vaccine, for which<br />
inadequate coverage was found (77%). For vaccines included in the NVP by the beginning of<br />
the 2000’s (hepatitis B and haemophilus influenzae type b), there was high coverage of<br />
children with the primary immunization series, about 90-95%. For vaccines included in the<br />
NVP in 2006 the picture varied. About 7 in 10 children were vaccinated with the<br />
meningococcal C vaccine, while for the pneumococcal and varicella vaccines –which became<br />
available in Greece a short period of time before the study was carried out– coverage was<br />
very low (5% and 13% respectively).<br />
Despite high final coverage, we found delayed vaccination for many vaccines.<br />
Vaccination for hepatitis B is carried out with particular delay; in practice, vaccination for<br />
hepatitis B tends to start during the second six months of life (although it should start in the<br />
first months, according to the NVP).<br />
Children belonging to minority groups have lower vaccination coverage than the general<br />
population. For most vaccines, children belonging to the Greek Muslim minority are<br />
vaccinated a little or moderately less than the general population, while children belonging to<br />
immigrant families have lower vaccination coverage than this. Coverage of children from<br />
Greek Roma families is very low. Factors affecting vaccination uptake are mainly social<br />
(minority group, socio-economic status) and structural ones (e.g. distance of vaccination<br />
centre from home), while parental attitudes and opinions affect vaccination uptake less.<br />
The annual risk of tuberculosis infection is low in the general childhood population of<br />
Greece (0,067%), but the risk is substantially higher in children from families belonging to<br />
special minority groups.<br />
Several proposals are made in the Report for more appropriate vaccination policies and<br />
for improving vaccination uptake of children in Greece.<br />
7
1. Εισαγωγή<br />
Ο καθολικός εμβολιασμός αποτελεί μια από τις πιο αποτελεσματικές προληπτικές<br />
παρεμβάσεις που έχει να επιδείξει η ιατρική στην ιστορία της [1]. Η ενεργητική<br />
ανοσοποίηση, την οποία επιφέρουν οι εμβολιασμοί, όχι μόνο οδηγεί στην προστασία των<br />
εμβολιαζομένων αλλά και επιδρά στον πληθυσμό ως σύνολο μέσω του φαινομένου της<br />
συλλογικής ανοσίας (herd immunity) [2]. Έτσι, τόσο σε διεθνές όσο και σε εθνικό (σε πολλές<br />
χώρες) επίπεδο εφαρμόζονται συνολικές στρατηγικές εμβολιασμού με τον καθορισμό<br />
επιμέρους πολιτικών, τη διατύπωση μετρήσιμων στόχων και τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων.<br />
Ειδικότερα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει διατυπώσει στόχους που<br />
αφορούν αφενός την επιδιωκόμενη επίπτωση νοσημάτων (π.χ. εξάλειψη πολιομυελίτιδας,<br />
εξάλειψη εγχώριας ιλαράς, επίπτωση συνδρόμου συγγενούς ερυθράς 95% των παιδιών με τρεις δόσεις εμβολίου DTP έως την ηλικία<br />
του ενός έτους, εμβολιασμός >95% με δύο δόσεις εμβολίου για ιλαρά κλπ.). Επιπλέον, οι<br />
στρατηγικές αυτές που έχει επεξεργαστεί ο ΠΟΥ αφορούν και άλλες πλευρές του θέματος,<br />
όπως η λήψη μέτρων ώστε οι εμβολιασμοί να γίνουν προσιτοί στο σύνολο του παιδικού<br />
πληθυσμού μιας χώρας (και ειδικότερα σε κοινωνικές ομάδες υψηλού κινδύνου), η<br />
ενσιχυμένη επιτήρηση νοσημάτων που προλαμβάνονται με εμβολιασμό, η συστηματική<br />
παρακολούθηση της εμβολιαστικής κάλυψης κ.ά. [3-6].<br />
Στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες, γίνεται συστηματική παρακολούθηση της<br />
κατάστασης εμβολιασμού του παιδικού πληθυσμού με μελέτες που διεξάγονται σε τακτά<br />
χρονικά διαστήματα σε εθνικό επίπεδο. Σκοπός των εκτιμήσεων αυτών είναι η εξαγωγή<br />
συμπερασμάτων για τον καθορισμό, την παρακολούθηση της εφαρμογής και την περιοδική<br />
αναπροσαρμογή των στρατηγικών εμβολιασμού κάθε χώρας [7-11].<br />
Στην Ελλάδα έχουν γίνει πολυάριθμες τοπικές μελέτες εκτίμησης του επιπέδου<br />
εμβολιασμού, και δύο μελέτες σε εθνικό επίπεδο, το 1996-97 και το 2001 [12-15]. Ως εκ<br />
τούτου υπάρχει ανάγκη να επικαιροποιηθεί η εικόνα που έχουμε για τον εμβολιασμό των<br />
παιδιών της χώρας μας.<br />
Έχει συχνά βρεθεί ότι η χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη συσχετίζεται με πληθώρα<br />
κοινωνικο-οικονομικών παραγόντων [16-18]. Επιπλέον, ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι ο<br />
ελλιπής εμβολιασμός των παιδιών μπορεί επίσης να σχετίζεται με τις αντιλήψεις και στάσεις<br />
των γονέων για τους εμβολιασμούς [19-21]. Κρίθηκε, λοιπόν, ότι είναι σημαντικό να<br />
διερευνηθούν οι αντιλήψεις των γονέων των σημερινών παιδιών στην Ελλάδα, για να<br />
προκύψουν πληροφορίες που θα συμβάλουν ώστε οι πολιτικές εμβολιασμού, η ενημέρωση<br />
και η αγωγής υγείας στη χώρα μας να έχουν πιο κατάλληλο προσαντολισμό.<br />
Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, στην Ελλάδα γίνεται καθολικός<br />
αντιφυματικός εμβολιασμός (BCG) στα παιδιά 6 ετών [22-23]. Ωστόσο, έχουν εκφραστεί<br />
επιφυλάξεις για το εάν η πολιτική αυτή είναι σήμερα κατάλληλη για την Ελλάδα και εάν<br />
αντιστοιχεί στο σημερινό επίπεδο επίπτωσης την νόσου [24], ενώ διεθνώς υπάρχουν<br />
προβληματισμοί για την πιο αποτελεσματική πολιτική εμβολιασμού και σε ορισμένες χώρες<br />
γίνεται αναθεώρηση της ακολουθούμενης πολιτικής με τάση μετακίνησης από τον καθολικό<br />
εμβολιασμό στον επιλεκτικό εμβολιασμό (τις πρώτες ημέρες μετά τη γέννηση) των παιδιών<br />
που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου [25-26]. Τυχόν αλλαγή πολιτικής στη χώρα μας<br />
απαιτεί ακριβή εκτίμηση του ετήσιου κινδύνου φυματικής μόλυνσης στην Ελλάδα, καθώς και<br />
συγκεκριμένο εντοπισμό ομάδων υψηλού κινδύνου (για τις οποίες ενδεχομένως θα συστηθεί<br />
εμβολιασμός στη γέννηση). Έτσι, κρίθηκε ότι είναι σημαντικό να αξιοποιηθεί το πλαίσιο της<br />
παρούσας Μελέτης, που γίνεται σε εθνικό δείγμα παιδών Α΄ Δημοτικού, για τη διερεύνηση<br />
της συχνότητας της φυματικής λοίμωξης στο παιδικό πληθυσμό της Ελλάδας.<br />
8
2. Στόχοι<br />
Οι στόχοι της Μελέτης ήταν:<br />
1. Η εκτίμηση του επιπέδου εμβολιαστικής κάλυψης κατά εμβόλιο και δόση στα παιδιά<br />
ηλικίας 6 ετών i) στο σύνολο της Ελλάδας, ii) κατά γεωγραφικό διαμέρισμα (6 ενότητες<br />
περιφερειών, αστικές/αγροτικές περιοχές), iii) σε παιδιά που ανήκουν σε μειονοτικές<br />
ομάδες (Μετανάστες, Έλληνες Μουσουλμάνοι)<br />
2. Η εκτίμηση του επιπέδου εμβολιαστικής κάλυψης κατά εμβόλιο και δόση στα παιδιά<br />
ηλικίας 14 ετών στο σύνολο της Ελλάδας<br />
3. Ο προσδιορισμός του επιπολασμού φυματικής λοίμωξης στα παιδιά ηλικίας 6 ετών και η<br />
εκτίμηση του μέσου ετήσιου κινδύνου μόλυνσης με μυκοβακτηρίδιο φυματίωσης i) στο<br />
σύνολο της Ελλάδας, ii) κατά γεωγραφικό διαμέρισμα (6 ενότητες περιφερειών,<br />
αστικές/αγροτικές περιοχές), iii) σε παιδιά που ανήκουν σε μειονοτικές ομάδες<br />
(Μετανάστες, Έλληνες Μουσουλμάνοι)<br />
4. Η μελέτη αντιλήψεων των γονέων παιδιών 6 ετών για τον εμβολιασμό των παιδιών τους<br />
και για πιθανά εμπόδια στην εφαρμογή του.<br />
3. Μέθοδοι<br />
3.1. Πληθυσμός-στόχος και πληθυσμός δειγματοληψίας<br />
Ο πλυθυσμός-στόχος (target population) ήταν τα παιδιά 6 ετών που ζουν στην Ελλάδα, γιατί<br />
οι περισσότεροι εμβολιασμοί της παιδικής ηλικίας ολοκληρώνονται μέχρι αυτήν την ηλικία.<br />
Ο πληθυσμός δειγματοληψίας (sampling population) ήταν παιδιά Α΄ Δημοτικού, καθώς η<br />
μεγάλη πλειοψηφία των παιδιών της Ελλάδας φοιτά σε αυτήν την τάξη. Επίσης, επειδή η<br />
εμβολιαστική κάλυψη των εφήβων έχει ειδική σημασία τόσο για την προστασία αυτών των<br />
γενεών όσο και για τη διαμόρφωση συλλογικής ανοσίας στον πληθυσμό, περιελήφθησαν στη<br />
Μελέτη και παιδιά Γ΄ Γυμνασίου (14 ετών), που αποτελεί την τελευταία τάξη υποχρεωτικής<br />
εκπαίδευσης. Η Μελέτη διενεργήθηκε κατά το έτος 2006.<br />
3.2. Δειγματοληπτικός σχεδιασμός<br />
Σχεδιάστηκε επιτόπια δειγματοληπτική έρευνα μαθητών Α΄ Δημοτικού και Γ΄ Γυμνασίου.<br />
Εφαρμόστηκε δειγματοληψία με "διαστρωμάτωση και κατά συστάδες". Η χώρα διαιρέθηκε<br />
σε 6 γεωγραφικά διαμερίσματα με βάση τη γεωγραφική εγγύτητα και την ομοιότητα ως προς<br />
τη βρεφική θνησιμότητα (όμορες και ομοιογενείς περιφέρειες). Στη συνέχεια, για τα παιδιά<br />
Α΄ Δημοτικού το κάθε γεωγραφικό διαμέρισμα (εκτός της Αττικής) υποδιαιρέθηκε σε αστικές<br />
και αγροτικές περιοχές λαμβάνοντας έτσι τα στρώματα που χρησιμοποιήθηκαν στη<br />
διαστρωμάτωση, ενώ για τα παιδιά Γ΄ Γυμνασίου ως στρώματα ελήφθησαν τα γεωγραφικά<br />
διαμερίσματα. Τα στρώματα που χρησιμοποιήθηκαν στη διαστρωμάτωση ήταν:<br />
Α΄ Δημοτικού<br />
Γ΄ Γυμνασίου<br />
Γεωγραφικό διαμέρισμα Αστικές περιοχές Αγροτικές περιοχές Σύνολο περιοχών<br />
Θράκη 1 ο στρώμα 2 ο στρώμα 1 ο στρώμα<br />
Μακεδονία & Θεσσαλία 3 ο στρώμα 4 ο στρώμα 2 ο στρώμα<br />
Ήπειρος & Ιόνια νησιά 5 ο στρώμα 6 ο στρώμα 3 ο στρώμα<br />
Πελοπόννησος & Στερεά Ελλάδα 7 ο στρώμα 8 ο στρώμα 4 ο στρώμα<br />
Αττική 9 ο στρώμα - 5 ο στρώμα<br />
Κρήτη & Νησιά Αιγαίου 10 ο στρώμα 11 ο στρώμα 6 ο στρώμα<br />
Ως αρχικές δειγματοληπτικές μονάδες (primary sampling units) ελήφθησαν τα σχολικά<br />
τμήματα όλων των σχολείων της χώρας, που συνιστούν “συστάδες” (clusters) από μαθητές, οι<br />
οποίοι αποτελούσαν τις τελικές δειγματοληπτικές μονάδες (final sampling units). Τα σχολικά<br />
τμήματα του δείγματος για κάθε στρώμα (αγροτική/αστική περιοχή κάθε διαμερίσματος για<br />
τα παιδιά Α΄ Δημοτικού και γεωγραφικό διαμέρισμα για τα παιδιά Γ΄ Γυμνασίου)<br />
9
επιλέχθηκαν με απλή τυχαία δειγματοληψία από πλήρη κατάλογο των σχολικών τμημάτων<br />
της Ελλάδας για το σχολικό έτος 2004-2005 (δειγματοληπτικό πλαίσιο, sampling frame). Ο<br />
κατάλογος αυτός ελήφθη από το Υπουργείο Παιδείας, αφού συγκρίθηκε με αντίστοιχο<br />
κατάλογο από το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας για τυχόν αναντιστοιχίες. Στο δείγμα<br />
περιελήφθησαν όλοι οι μαθητές των επιλεχθέντων σχολικών τμημάτων. Η γεωγραφική<br />
κατανομή των σχολείων και σχολικών τμημάτων του καταλόγου σχολείων (που<br />
χρησιμοποιήθηκε ως δειγματοληπτικό πλαίσιο) και του δείγματος παρουσιάζονται στον<br />
Πίνακα 1.<br />
Πίνακας 1. Αριθμός σχολείων, σχολικών τμημάτων και μαθητών στον κατάλογο σχολείων που χρησιμοποιήθηκε<br />
ως δειγματοληπτικό πλαίσιο, και αριθμός σχολικών τμημάτων στο δείγμα.<br />
α/ Α΄ Δημοτικού<br />
Τύπος<br />
περιοχών<br />
Κατάλογος<br />
σχολείων*:<br />
αριθμός<br />
σχολείων<br />
Κατάλογος<br />
σχολείων*:<br />
αριθμός<br />
τμημάτων<br />
Κατάλογος<br />
σχολείων*:<br />
αριθμός<br />
μαθητών<br />
Δείγμα:<br />
αριθμός<br />
τμημάτων<br />
Δειγματοληπτικό<br />
κλάσμα<br />
[τμήματα]<br />
(%)<br />
Γεωγραφικό διαμέρισμα<br />
Θράκη Αστικές 118 178 3.069 26 14,6<br />
Αγροτικές 232 233 1.132 53 22,7<br />
Σύνολο 350 412 4.201 79 19,2<br />
Μακεδονία-Θεσσαλία Αστικές 897 1.396 24.311 30 2,1<br />
Αγροτικές 864 903 6.734 16 1,8<br />
Σύνολο 1.761 2.299 3.1045 46 2,0<br />
Ήπειρος-Νησιά Ιονίου Αστικές 147 211 3.282 27 12,8<br />
Αγροτικές 235 246 1.773 32 13,0<br />
Σύνολο 382 457 5.055 59 12,9<br />
Πελλοπόνησος-Στερεά Ελλάδα Αστικές 536 807 12.928 31 3,8<br />
Αγροτικές 808 829 4.813 27 3,3<br />
Σύνολο 1.344 1.636 17.741 58 3,5<br />
Αττική Αστικές 1.118 1.743 30.345 50 2,9<br />
Αγροτικές 30 31 241 0 0,0<br />
Σύνολο 1.148 1.774 30.586 50 2,8<br />
Κρήτη-Νησιά Αιγαίου Αστικές 322 524 8.609 29 5,5<br />
Αγροτικές 438 462 3.609 21 4,5<br />
Σύνολο 760 986 12.218 50 5,1<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΕΛΛΑΔΑΣ Αστικές 3.138 4.858 82.544 193 4,0<br />
Αγροτικές 2.607 2.704 18.302 149 5,5<br />
Σύνολο 5.745 7.562 100.846 342 4,5<br />
* αφορά το έτος 2004-05.<br />
β/ Γ΄ Γυμνασίου<br />
Κατάλογος<br />
σχολείων*:<br />
αριθμός<br />
σχολείων<br />
Κατάλογος<br />
σχολείων*:<br />
αριθμός<br />
τμημάτων<br />
Κατάλογος<br />
σχολείων*:<br />
αριθμός<br />
μαθητών<br />
Δείγμα:<br />
αριθμός<br />
τμημάτων<br />
Δειγματοληπτικό<br />
κλάσμα<br />
[τμήματα]<br />
(%)<br />
Γεωγραφικό διαμέρισμα<br />
Θράκη 57 138 6.249 2 1,2<br />
Μακεδονία-Θεσσαλία 588 1.433 30.823 17 1,2<br />
Ήπειρος-Νησιά Ιονίου 140 282 5.547 4 1,2<br />
Πελλοπόνησος-Στερεά Ελλάδα 402 856 17.521 11 1,2<br />
Αττική 514 1.503 34.621 17 1,2<br />
Κρήτη-Νησιά Αιγαίου 242 555 11.569 7 1,2<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΕΛΛΑΔΑΣ 1.943 4.767 106.330 58 1,2<br />
* αφορά το έτος 2004-05.<br />
10
3.3. Υπολογισμός μεγέθους του δείγματος<br />
Για τα παιδιά Α΄ Δημοτικού, υπολογίστηκε αρχικό μέγεθος δείγματος περίπου 700 μαθητών<br />
για κάθε γεωγραφικό διαμέρισμα (1000 μαθητών για την Αττική, δεδομένου του μεγάλου<br />
πληθυσμού της), ώστε –λαμβάνοντας υπόψη και αναλογία μη απόκρισης της τάξης του 15%–<br />
το μέγεθος δείγματος να ήταν επαρκές για την εξαγωγή ευρημάτων με επαρκή ακρίβεια (δηλ.<br />
με επαρκώς «στενά» διαστήματα αξιοπιστίας). Ο αριθμός των μαθητών Α’ Δημοτικού που<br />
λήφθηκε στο δείγμα για κάθε στρώμα ήταν ανάλογος της πληθυσμιακής αναλογίας του<br />
αστικού και αγροτικού πληθυσμού στο σύνολο του πληθυσμού (μαθητές Α’ Δημοτικού) του<br />
αντιστοίχου γεωγραφικού διαμερίσματος. Ο αριθμός των σχολικών τμημάτων που λήφθηκαν<br />
από κάθε στρώμα προέκυψε από τη διαίρεση του επιδιωκόμενου μεγέθους δείγματος (π.χ.<br />
700 μαθητές) του στρώματος με το μέσο αριθμό μαθητών (Α’ Δημοτικού) ανά σχολικό<br />
τμήμα στο συγκεκριμένο στρώμα.<br />
Για τα παιδιά Γ΄ Γυμνασίου, επειδή δεν ενδιέφερε η εκτίμηση της εμβολιαστικής<br />
κάλυψης σε κάθε στρώμα ξεχωριστά, υπολογίστηκε αρχικό μέγεθος δείγματος περίπου 1.300<br />
μαθητών για εκτιμήσεις με επαρκή ακρίβεια σε εθνικό επίπεδο –λαμβάνοντας υπόψη και<br />
αναλογία μη απόκρισης περίπου 25%. Το μέγεθος δείγματος που ελήφθη σε κάθε στρώμα<br />
(γεωγραφικό διαμέρισμά) ήταν ανάλογο του πληθυσμού του.<br />
3.4. Πληροφορίες που συλλέχθηκαν<br />
Οι πληροφορίες που συλλέχθηκαν είναι :<br />
• Βασικές πληροφορίες από το σχολείο (κατάλογος μαθητών του ή των τμημάτων που<br />
είχαν επιλεγεί στο δείγμα, φύλο, ημερομηνία γέννησης και καταγωγή παιδιών, στοιχεία<br />
επικοινωνίας για το ερωτηματολόγιο).<br />
• Στοιχεία εμβολιαστικής κάλυψης από το "Βιβλιάριο Υγείας του Παιδιού", το οποίο<br />
ζητήθηκε να προσκομιστεί στο σχολείο. Καταγράφηκαν όλα τα εμβόλια και δόσεις που<br />
είχαν γίνει στο παιδί με την ημερομηνία διενέργειάς τους. Καταγράφηκε επίσης ο φορέας<br />
εμβολιασμού για επιλεγμένες δόσεις εμβόλιων: 1η, 4η, 5η δόση DTP, 1η , 2η δόση<br />
MMR/ιλαράς και 1η δόση εμβολίων για αιμόφιλο ινφλουέντσας τύπου b, ηπατίτιδα Β,<br />
μηνιγγιτιδόκοκο C, μηνιγγιτιδόκοκο Α & C, πνευμονιόκοκκο/7δύναμο, πνευμονιόκοκκο/<br />
23δύναμο, ανεμευλογιά, ηπατίτιδα Α και γρίπη.<br />
• Βασικά κοινωνικά χαρακτηριστικά και κατάσταση υγείας της οικογένειας, αντιλήψεις<br />
γονέων σε σχέση με τον εμβολιασμό των παιδιών και πιθανά εμπόδια στην εφαρμογή του,<br />
που ελήφθησαν με βάση δομημένο ερωτηματολόγιο που εστάλη για συμπλήρωση στους<br />
γονείς των παιδιών της Α΄ Δημοτικού.<br />
• Αποτελέσματα της φυματινικής δοκιμασίας Mantoux, η οποία έγινε σε συνεργασία με τις<br />
Δ/νσεις Υγείας των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων και άλλους τοπικούς φορείς<br />
ακολουθώντας κοινό πρωτόκολλο διενέργειας και ερμηνείας της δερμοαντίδρασης και με<br />
τη χρήση φυματίνης PPD RT23/Statens Serum Institut, Copenhagen σε δόση 2TU/0,1 ml<br />
(με τη διαδικασία που ούτως ή άλλως ακολουθείται στο πλαίσιο του εμβολιασμού των<br />
παιδιών με το εμβόλιο BCG βάσει του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών).<br />
• Τελική εκτίμηση και ταξινόμηση των παιδιών στα οποία βρέθηκε θετικό ή αμφίβολο<br />
αποτέλεσμα στη φυματινική δοκιμασία Mantoux (≥ 5mm), που έγινε με τη συνεργασία<br />
ειδικών κέντρων σε κάθε νομό (αντιφυματικά ιατρεία, πνευμονολογικές κλινικές,<br />
παιδιατρικές κλινικές), με τα οποία είχε εκ των προτέρων γίνει συνεννόηση για<br />
παραπομπή των παιδιών· η τελική διάγνωση και κατάταξη των παιδιών έγινε με βάση<br />
διεθνώς καθιερωμένα κριτήρια [27-28], λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος της<br />
φυμτινοαντίδρασης, το ιατρικό και κοινωνικό ιστορικό καθώς και το ιστορικό έκθεσης σε<br />
ασθενή με φυματίωση.<br />
11
3.5. Φάσεις διενέργειας της μελέτης<br />
3.5.1. Οργάνωση της μελέτης<br />
Η Μελέτη διεξήχθη από πολυάριθμη ερευνητική ομάδα 234 συνεργατών από όλους τους<br />
Νομούς της χώρας, με τη συμμετοχή Δ/νσεων Υγείας των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων,<br />
Νοσοκομείων, Κέντρων Υγείας, Περιφερειακών Ιατρείων και του Ελληνικού Ερυθρού<br />
Σταυρού. Οι συνεργάτες-ερευνητές ήταν όλοι επαγγελματίες υγείας (γιατροί, νοσηλευτές/<br />
τριες, επισκέπτες/τριες υγείας κ.ά.) οι οποίοι έλαβαν ειδική εκπαίδευση για την έρευνα.<br />
Ο συντονισμός και η εποπτεία της διενέργειας της Μελέτης έγινε από 21μελή ομάδα<br />
επιστημόνων, με τη συμμετοχή των παρακάτω φορέων:<br />
• Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, Τομέας Υγείας του Παιδιού<br />
• Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, Διεύθυνση Κοινωνικής και Αναπτυξιακής Παιδιατρικής<br />
• Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και<br />
Παρέμβασης<br />
• Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ιατρικό Τμήμα, Εργαστήριο Υγιεινής<br />
• Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ιατρικό Τμήμα, Τομέας Κοινωνικής Ιατρικής<br />
• Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Δ/νση Δημόσιας Υγιεινής<br />
Για τη διενέργεια της Μελέτης δόθηκαν εγκρίσεις από τους ακόλουθους φορείς:<br />
• Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Δ/νση Δημόσιας Υγιεινής, Τμήμα<br />
Επιδημιολογίας Νοσημάτων, α/ Εγκύκλιος ΓΠοικ-112995/24-10-2005 με θέμα «Συστηματική<br />
καταγραφή της κατάστασης εμβολιασμού των παιδιών Α΄ Δημοτικού και της<br />
παιδιών Γ΄ Γυμνασίου της χώρας και εκτίμηση του δείκτη φυματινικής διαμόλυνσης (με<br />
εξέταση Mantoux) στα παιδιά Α΄ Δημοτικού», β/ Εγκύκλιος ΓΠοικ-1129751/30-11-2005<br />
με θέμα «Αντιφυματικός εμβολιασμός».<br />
• Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, α/ Ενιαίος Διοικητικός Τομέας<br />
Θεμάτων Σπουδών, Επιμόρφωσης και Καινοτομιών, Δ/νση ΣΕΠΕΔ, Τμήμα Β΄ Αγωγής<br />
Υγείας και Περιβαλλοντικής Αγωγής, Εγκύκλιος 147172/Π2/27-12-05 με θέμα «Έγκριση<br />
διεξαγωγής έρευνας», β/ Ενιαίος Διοικητικός Τομέας Θεμάτων Σπουδών, Επιμόρφωσης<br />
και Καινοτομιών, Δ/νση Σπουδών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Τμήμα Α΄, Εγκύκλιος<br />
2920/Γ2/11-1-06 με θέμα «Έγκριση διεξαγωγής έρευνας», γ/ Ενιαίος Διοικητικός Τομέας<br />
Θεμάτων Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού Εκπ/σης Ελληνοπαίδων Εξωτερικού,<br />
Διαπολιτισμικής Εκπ/σης και Αποκέντρωσης, Δ/νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων,<br />
Τμήμα Α΄ Μειονοτικών Σχολείων, Εγκύκλιος 123642/Ζ2/9-11-05 με θέμα «Έγκριση<br />
διεξαγωγής έρευνας στα Μειονοτικά Σχολεία», δ/ Γενική Δ/νση Σπουδών ΠΕ και ΔΕ,<br />
Δ/νση Ειδικής Αγωγής, Τμήμα Γ΄, Εγκύκλιος 129652/Γ6/17-11-05 με θέμα «Χορήγηση<br />
άδειας διεξαγωγής έρευνας».<br />
Η παραπομπή των παιδιών με θετική ή αμφίβολη δοκιμασία Mantoux έγινε στα παρακάτω<br />
ειδικά φυματιολογικά ιατρεία ή κλινικές του Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΕΣΥ): Γ. Ν. Αγίου<br />
Νικολάου, Πνευμονολογική Κλινική· Γ. Ν. Αγρινίου, Αντιφυματικό Ιατρείο· Γ. Ν.<br />
Αλεξανδρούπολης, Πνευμονολογικό Ιατρείο, Παιδιατρική Κλινική· Γ. Ν. Άμφισσας,<br />
Αντιφυματικό Ιατρείο· Γ. Ν. Άρτας, Πνευμονολογική Κλινική· Γ. Ν. Βόλου<br />
“Αχιλλιοπούλειο”, Πνευμονολογική Κλινική· Γ. Ν. Γρεβενών, Πνευμονολογική Κλινική· Γ.<br />
Ν. Δράμας, Πνευμονολογική Κλινική· Γ. Ν. Έδεσσας, Πνευμονολογική Κλινική· Γ. Ν.<br />
Ζακύνθου, Παιδιατρική Κλινική· Γ. Ν. Ηρακλείου “Βενιζέλειο”, Αντιφυματικό Ιατρείο· Γ. Ν.<br />
Θεσσαλονίκης “Γ. Παπανικολάου”, Πνευμονολογική Κλινική· Γ. Ν. Θριάσιο,<br />
Πνευμονολογική Κλινική· Γ. Ν. Ιωαννίνων “Χατζηκώστα”, Αντιφυματικό Ιατρείο· Γ. Ν.<br />
Καβάλας, Αντιφυματικό Ιατρείο· Γ. Ν. Καλαμάτας, Αντιφυματικό Ιατρείο· Γ.Ν. Καρδίτσας,<br />
Αντιφυματικό Ιατρείο· Γ. Ν. Καρπενησίου, Πνευμονολογική Κλινική· Γ. Ν. Καστοριάς,<br />
Πνευμονολογική Κλινική· Γ. Ν. Κατερίνης, Παιδιατρική Κλινική· Γ. Ν. Κέρκυρας,<br />
12
Αντιφυματικό Ιατρείο· Γ. Ν. Κεφαλληνίας, Παιδιατρική Κλινική· Γ. Ν. Κιλκίς,<br />
Πνευμονολογική Κλινική· Γ. Ν. Κοζάνης, Αντιφυματικό Ιατρείο· Γ. Ν. Κομοτηνής<br />
“Σισμανόγλειο”, Αντιφυματικό Ιατρείο· Γ. Ν. Κορίνθου, Αντιφυματικό Ιατρείο· Γ. Ν.<br />
Λαμίας, Αντιφυματικό Ιατρείο· Γ. Ν. Λάρισας, Αντιφυματικό Ιατρείο· Γ. Ν. Λευκάδας,<br />
Αντιφυματικό Ιατρείο· Γ. Ν. Μυτιλήνης “Βοστάνειο”, Πνευμονολογική Κλινική· Γ. Ν.<br />
Νάουσας, Πνευμονολογική Κλινική· Γ. Ν. Ναυπλίου, Αντιφυματικό Ιατρείο· Γ. Ν. Νίκαιας,<br />
Αντιφυματικό Ιατρείο· Γ. Ν. Ξάνθης, Πνευμονολογική Κλινική, Παιδιατρική Κλινική· Γ. Ν.<br />
Πρεβέζης, Πνευμονολογική Κλινική· Γ. Ν. Πύργου “Ανδ. Παπανδρέου”, Πνευμονολογικό<br />
Ιατρείο· Γ. Ν. Ρεθύμνου, Αντιφυματικό Ιατρείο· Γ. Ν. Ρόδου, Πνευμονολογική Κλινική· Γ. Ν.<br />
Σάμου, Παιδιατρική Κλινική· Γ. Ν. Σερρών “Γρηγορίου”, Πνευμονολογική Κλινική· Γ. Ν.<br />
“Σισμανόγλειο”, Πνευμονολογική Κλινική· Γ. Ν. Σπάρτης, Αντιφυματικό Ιατρείο· Γ. Ν.<br />
Σύρου “Βαρδάκειο”, Πνευμονολογική Κλινική· Γ. Ν. “Σωτηρία”, Αντιφυματικό Ιατρείο· Γ.<br />
Ν. Τρικάλων, Αντιφυματικό Ιατρείο· Γ. Ν. Τρίπολης “Παναρκαδικό”, Πνευμονολογική<br />
Κλινική· Γ. Ν. Φλώρινας, Παιδιατρική Κλινική· Γ. Ν. Χαλκίδας, Πνευμονολογική Κλινική· Γ.<br />
Ν. Χαλκιδικής, Πνευμονολογική Κλινική· Γ. Ν. Χανίων, Πνευμονολογική Κλινική· Γ. Ν.<br />
Χίου “Σκυλίτσειο”, Πνευμονολογική Κλινική· Κέντρο Υγείας Φιλιατών, Νοσ. Θώρακος Ν.<br />
Δ. Ελλάδας, Πνευμονολογική Κλινική Α΄ & Β΄· Νοσ. Παίδων “Αγία Σοφία”, Αντιφυματικό<br />
Ιατρείο· Νοσ. Παίδων “Π. & Α. Κυριακού”, Ιατρείο Φυματίωσης.<br />
3.5.2. Επισκέψεις στα σχολεία<br />
Οι συνεργάτες της μελέτης κατά κανόνα χρειάστηκε να επισκεφθούν τα σχολεία της<br />
αρμοδιότητάς τους συνολικά 4 φορές. Αρχικά, ζητήθηκε η συνεργασία των σχολείων για τη<br />
διαβίβαση επιστολών προς τους γονείς, την παραλαβή των βιβλιαρίων υγείας των παιδιών και<br />
των ερωτηματολογίων από τους γονείς, την παράδοσή τους στους συνεργάτες της Μελέτης<br />
και την εν γένει υποστήριξη της έρευνας.<br />
Πρώτη επίσκεψη στο σχολείο. Κατά την πρώτη επίσκεψη, οι συνεργάτες της έρευνας<br />
επέδιδαν ενημερωτική επιστολή σχετικά με τη Μελέτη στο διευθυντή του σχολείου και τους<br />
εκπαιδευτικούς, ζητώντας τη συνεργασία τους. Στη συνέχεια, κατέγραφαν τα βασικά<br />
δημογραφικά χαρακτηριστικά όλων των μαθητών των τμημάτων που είχαν επιλεγεί στο<br />
δείγμα και επέδιδαν υλικό για τους γονείς που περιελάμβανε: i) ενημερωτική επιστολή που<br />
ζητούσε μεταξύ άλλων από τους γονείς να προσκομίσουν στο σχολείο το βιβλιάριο υγείας<br />
του παιδιού τους, ii) δομημένο ερωτηματολόγιο για τις αντιλήψεις των γονέων σε σχέση με<br />
τον εμβολιασμό (μόνο για γονείς παιδιών Α’ Δημοτικού), iii) ενημερωτικό σημείωμα για την<br />
εξέταση Mantoux και το αντιφυματικό εμβόλιο BCG (σε ορισμένες μόνο περιπτώσεις, γιατί ο<br />
τρόπος ενημέρωσης των γονέων και η λήψη συγκατάθεσης τους, γινόταν με βάση την<br />
πρακτική που ακολουθούνταν ούτως ή άλλως από κάθε τοπικό φορέα που διενεργούσε τη<br />
δερμοαντίδραση Mantoux και το εμβόλιο BCG).<br />
Δεύτερη επίσκεψη στο σχολείο. Κατά τη δεύτερη επίσκεψη, οι συνεργάτες-ερευνητές<br />
παραλάμβαναν τα συμπληρωμένα ερωτηματολόγια των γονέων και τα βιβλιάρια υγείας του<br />
παιδιού, τμήμα των οποίων φωτοτυπούσαν. Στη συνέχεια, συμπληρώναν ενημερωτικό<br />
σημείωμα για τους γονείς για τυχόν ελλείψεις που διαπιστώνονταν στους εμβολιασμούς των<br />
παιδιών τους.<br />
Τρίτη επίσκεψη στο σχολείο. Κατά την τρίτη επίσκεψη, διενεργούνταν η φυματινοαντίδραση<br />
Mantoux σε όλα τα παιδιά της Α΄ Δημοτικού (ή στα παιδιά για τα οποία υπήρχε<br />
έγκριση των γονέων, εφόσον υπήρχε αυτή η πρακτική).<br />
Τέταρτη επίσκεψη στο σχολείο. Κατά την τέταρτη επίσκεψη, γινόταν ανάγνωση και<br />
καταγραφή του αποτελέσματος της Mantoux. Σε περίπτωση "Αμφίβολου ή Θετικού"<br />
αποτελέσματος της Mantoux (≥5 mm) αποστέλλονταν στους γονείς ειδικό ενημερωτικό<br />
σημείωμα, όπου συνιστάτο η επίσκεψη σε κατάλληλο φορέα του νομού (ιατρείο φυματίωσης,<br />
πνευμονολογική ή παιδιατρική κλινική δημόσιου νοσοκομείου) για περαιτέρω συμβουλές<br />
13
ή/και έλεγχο. Τα παιδιά με αρνητική Mantoux, εμβολιάζονταν με το εμβόλιο BCG, όπως (και<br />
εφόσον) προβλεπόταν από το πρόγραμμα της Δ/νσης Υγείας του νομού ή της αρμόδιας<br />
τοπικής μονάδας υγείας.<br />
Όλα τα στοιχεία της Μελέτης, μετά το τέλος της συλλογής τους, αποστέλλονταν με<br />
ασφαλή τρόπο (π.χ. συστημένη επιστολή) στο ΚΕΕΛΠΝΟ. Η καταχώρηση και επεξεργασία<br />
των στοιχείων πραγματοπιήθηκε στον Τομέα Υγείας του Παιδιού της ΕΣΔΥ.<br />
3.6. Στατιστική ανάλυση<br />
Η καταχώρηση των στοιχείων έγινε σε ειδικά σχεδιασμένη βάση δεδομένων στο στατιστικό<br />
πρόγραμμα Epidata Entry (Epidata association, Danemark, version 3.1). Για την επιβεβαίωση<br />
της εγκυρότητας των δεδομένων πριν από την ανάλυση, πραγματοποιήθηκαν πολλαπλοί<br />
έλεγχοι με σκοπό την ανεύρεση και διόρθωση τυχόν λογικών ανακολουθιών (consistency and<br />
range checks). Η ανάλυση έγινε με τα στατιστικά πακέτα SPSS (SPSS Inc, Chicago, USA,<br />
version 11) και STATA (Stata Corporation, Texas, USA, version 7). Υπολογίστηκαν ποσοστά<br />
και τα αντίστοιχα διαστήματα αξιοπιστίας κατά 95% (95% confidence intervals) με στάθμιση<br />
ως προς την πληθυσμιακή αναλογία κάθε στρώματος και λαμβάνοντας υπόψη τον<br />
δειγματοληπτικό σχεδιασμό (διαστρωμάτωση και κατά συστάδες).<br />
Για τη συσχέτιση παραγόντων χρησιμοποιήθηκε η δοκιμασία χ 2 και υπολογίστηκαν<br />
λόγοι κινδύνων (risk ratios, RR) από τα σταθμισμένα ποσοστά εκτεθειμένων και μη<br />
εκτεθειμένων σε διάφορους παράγοντες. Έγινε ανάλυση πολλαπλής λογαριθμιστικής<br />
εξάρτησης (multiple logistic regression) για τον εντοπισμό παραγόντων που ανεξάρτητα<br />
μεταξύ τους συχετίζονται με την κατάσταση εμβολιασμού. Στην ανάλυση αυτή<br />
περιελήφθηκαν όλοι οι παράγοντες που στην αρχική ανάλυση λογαριθμιστικής εξάρτησης α/<br />
η τιμή του κριτηρίου P για το RR ήταν μικρότερη από 0,05, ή β/ η τιμή του RR ήταν<br />
μεγαλύτερη από 1,10 ή μικρότερη από 0,90 (που αντιστοιχεί σε διαφορά του κινδύνου κατά<br />
10% ή περισσότερο). Τα τελικά σταθμισμένα RR προήλθαν από ανάλυση “bionomial<br />
regression”, στην οποία συμπεριελήφθηκαν όλοι οι παράγοντες του τελικού μοντέλου<br />
λογαριθμιστικής εξάρτησης.<br />
3.7. Ζητήματα δεοντολογίας<br />
Οι πληροφορίες στα φύλλα καταγραφής εμβολίων και στα ερωτηματολόγια λήφθηκαν<br />
ανωνύμως, με τη χρήση κωδικών αριθμών ώστε να είναι δυνατή η σύνδεση πληροφοριών<br />
εμβολιαστικής κάλυψης με αυτές από τα ερωτηματολόγια. Η ανωνυμία των σχολείων<br />
εξασφαλίστηκε από το γεγονός ότι η ανάλυση και δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων της<br />
Μελέτης γίνεται μόνο για το σύνολο της χώρας και κατά γεωγραφική περιοχή και ειδική<br />
ομάδα του πληθυσμού –και όχι κατά σχολείο. Η συμμετοχή στη Μελέτη για τα σχολεία, τους<br />
μαθητές και τους γονείς ήταν εθελοντική.<br />
Οι γονείς ενημερώθηκαν με ειδικό σημείωμα για τυχόν ελλείψεις που διαπιστώθηκαν<br />
στους εμβολιασμούς του παιδιού τους. Ενημερωθηκαν, επίσης, σε περίπτωση θετικού ή<br />
αμφίβολου αποτελέσματος της δερμοαντίδρασης Mantoux και ελήφθη μέριμνα για την<br />
κατάλληλη παραπομπή των παιδιών σε εξειδικευμένο δημόσιο κέντρο της περιοχής τους, με<br />
τη σύμφωνη γνώμη των γονέων.<br />
Οι συνεργάτες της Μελέτης ήταν όλοι επαγγελματίες υγείας που δεσμεύονται από<br />
“καθήκον εχεμύθειας” και έλαβαν όλα τα μέτρα ώστε να διασφαλιστεί το επαγγελματικόιατρικό<br />
απόρρητο των στοιχείων της Μελέτης, όπως η μη αποκάλυψη στοιχείων σε τρίτους,<br />
η ασφαλής φύλαξη και αποστολή των δεδομένων.<br />
14
4. Αποτελέσματα<br />
Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στην παρούσα Έκθεση σε δύο μέρη. Στο πρώτο (4.1)<br />
παρουσιάζονται τα αποτελέσματα που αφορούν τους μαθητές Α΄ Δημοτικού και στο δεύτερο<br />
(4.2) αυτά που αφορούν τους μαθητές Γ΄ Γυμνασίου. Οι συχνότητες εμβολιασμού κατά<br />
εμβόλιο και δόση, γεωγραφικό διαμέρισμα, αστικότητα και ειδική ομάδα του πληθυσμού<br />
παρατίθενται στο Παράρτημα. Όλα τα ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης που αναφέρονται<br />
στην Έκθεση, τα διαστήματα αξιοπιστίας και η τιμές του κριτηρίου Ρ έχουν προκύψει με<br />
στάθμιση ως προς την πληθυσμιακή αναλογία κάθε γεωγραφικού διαμερίσματος και το<br />
δειγματοληπτικό σχεδιασμό της Μελέτης (διαστρωμάτωση και δειγματοληψία κατά<br />
συστάδες, βλ. Ενότητα 3.2).<br />
4.1. ΠΑΙΔΙΑ Α΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ<br />
4.1.1. Αναλογία απόκρισης και γενικά χαρακτηριστικά παιδιών δείγματος<br />
Στο δείγμα περιελήφθησαν 344 σχολικά τμήματα με 4.390 μαθητές, από τα οποία<br />
συμμετείχαν στη Μελέτη 342 τμήματα (για δύο υπήρξε άρνηση από τη διεύθυνση του<br />
σχολείου) και 3.878 μαθητές, με αναλογία απόκρισης (response rate) 88,3%.<br />
Τα βασικά χαρακτηριστικά του δείγματος των παιδιών της Α΄ Δημοτικού<br />
παρουσιάζονται στον Πίνακα 2. Η διάμεση ηλικία των συμμετεχόντων ήταν 6,7 έτη. Το<br />
16,7% των παιδιών που μετείχαν στη Μελέτη ανήκαν σε ειδική πληθυσμιακή ομάδα: το 7,8%<br />
ήταν παιδιά μεταναστών, το 7,5% Έλληνες Μουσουλμάνοι και το 1,3% Έλληνες Τσιγγάνοι.<br />
Σημειώνεται ότι οι Έλληνες Μουσουλμάνοι υπερεκπροσωπούνται στο δείγμα λόγω του<br />
μεγάλου δειγματοληπτικού κλάσματος που επελέγη για τις αγροτικές περιοχές της Θράκης –<br />
επιλογή που έγινε για να είναι δυνατό να προκύψουν ακριβείς εκτιμήσεις και για αυτήν την<br />
ομάδα του πληθυσμού (Πίνακας 1α).<br />
Πίνακας 2. Βασικά χαρακτηριστικά παιδιών δείγματος. Παιδιά Α’ Δημοτικού.<br />
Συμμετοχή<br />
Σύνολο<br />
στη Μελέτη<br />
Φύλο Ν % Ν % Ν %<br />
Όχι συμμετοχή<br />
στη Μελέτη P*<br />
Αγόρια 2.180 50,0 1.949 50,4 231 47,0<br />
Κορίτσια 2.180 50,0 1.919 49,6 261 53,0<br />
ΣΥΝΟΛΟ 4.360 100,0 3.868 100,0 492 100,0<br />
Άγνωστο 30 10 20<br />
ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ 4.390 3.878 512<br />
p = 2,66<br />
Γεωγραφικό διαμέρισμα Ν % Ν % Ν %<br />
Ήπειρος - Ιόνια Νησ. 684 15,6 611 15,8 73 14,3<br />
Κρήτη - Νησ. Αιγαίου 666 15,2 605 15,6 61 11,9<br />
Μακεδονία - Θεσσαλία 681 15,5 639 16,5 42 8,2<br />
Αττική 1.029 23,4 840 21,7 189 36,9<br />
Στερεά - Πελοπόννησος 670 15,3 608 15,7 62 12,1<br />
Θράκη 660 15,0 575 14,8 85 16,6<br />
ΣΥΝΟΛΟ 4.390 100,0 3.878 100,0 512 100,0<br />
p < 0,001<br />
Αστικότητα Ν % Ν % Ν %<br />
Αστικές περιοχές 3.413 77,7 2.980 76,8 433 84,5<br />
Αγροτικές περιοχές 977 22,3 898 23,2 79 15,4<br />
ΣΥΝΟΛΟ 4.390 100,0 3.878 100,0 512 100,0<br />
p < 0,001<br />
15
Πίνακας 2 (συνέχεια)<br />
Σύνολο<br />
Συμμετοχή<br />
στη Μελέτη<br />
Ειδική ομάδα πληθυσμού Ν % Ν % Ν %<br />
Όχι συμμετοχή<br />
στη Μελέτη P*<br />
Όχι σε ειδική ομάδα 3.544 82,4 3.221 83,3 323 73,9<br />
Μετανάστες 352 8,2 303 7,8 49 11,2<br />
Έλληνες Μουσουλμάνοι 328 7,6 290 7,5 38 8,7<br />
Έλληνες Τσιγγάνοι 79 1,8 52 1,3 27 6,2<br />
ΣΥΝΟΛΟ 4.303 100,0 3.866 100,0 437 100,0<br />
Άγνωστο 87 12 75<br />
ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ 4.390 3.878 512<br />
p < 0,001<br />
Χώρα γέννησης Ν % Ν % Ν %<br />
Ελλάδα 4.023 94,3 3.644 94,4 379 92,9<br />
Άλλη χώρα 245 5,7 216 5,6 29 7,1<br />
ΣΥΝΟΛΟ 4.268 100,0 3.860 100,0 408 100,0<br />
Άγνωστο 122 18 104<br />
ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ 4.390 3.878 512<br />
* P για διαφορά μεταξύ αυτών που συμμετείχαν και αυτών που δεν συμμετείχαν στη Μελέτη.<br />
p < 0,001<br />
Όπως φαίνεται στον Πίνακα 2, οι συμμετέχοντες στη Μελέτη διέφεραν στατιστικώς<br />
σημαντικά από αυτούς που δεν ανταποκρίθηκαν ως προς την κατανομή κατά γεωγραφικό<br />
διαμέρισμα και αστικότητα (μικρότερη συμμετοχή παιδιών από Αττική και<br />
Μακεδονία/Θεσσαλία, και από αστικές περιοχές), και κατά ειδική ομάδα του πληθυσμού και<br />
χώρα γέννησης (μικρότερη συμμετοχή μεταναστών και παιδιών που γεννήθηκαν εκτός<br />
Ελλάδας). Παρά τη στατιστικώς σημαντική διαφορά στις κατανομές αυτές μεταξύ<br />
συμμετοχόντων στη Μελέτη και μη, δεν αναμένεται αυτό να επηρεάσει ουσιωδώς τα<br />
αποτελέσματα καθώς (λόγω του μικρού αριθμού μη αποκριθέντων) οι αντίστοιχες κατανομές<br />
για το σύνολο των παιδιών του δείγματος και για τα παιδιά που συμμετείχαν στη Μελέτη<br />
είναι παρόμοιες (Πίνακας 2).<br />
4.1.2. Εμβολιασμός για διφθερίτιδα, τέτανο, κοκκύτη, πολιομυελίτιδα<br />
Το ποσοστό εμβολιασμού για κοκκύτη (ή για διφθερίτιδα-τέτανο-κοκκύτη με τα εμβόλια<br />
DTwP ή DTaP), ήταν πάνω από 99% για τις 3 πρώτες δόσεις, 98% για την 4 η και 90% για την<br />
5 η δόση (Γράφημα 1). Η κάλυψη για διφθερίτιδα-τέτανο ήταν για όλες τις δόσεις μόλις λίγα<br />
δεκαδικά της εκατοστιαίας μονάδας περισσότερο, πράγμα που αντανακλά το γεγονός ότι<br />
εμβολιασμός με το εμβόλιο DT γίνεται πλέον σε ελάχιστα παιδιά. Το 39% των εμβολιασμών<br />
για τις 3 πρώτες δόσεις έγινε με ακυτταρικό εμβόλιο κοκκύτη (DTaP), ενώ τα ποσοστά<br />
χρήσης του εμβολίου αυτού για την 4 η και 5 η δόση ήταν 42% και 58% αντίστοιχα. Όσον<br />
αφορά την ηλικία εμβολιασμού, το 94% των παιδιών είχαν λάβει τις 3 προβλεπόμενες δόσεις<br />
μέχρι την ηλικία των 12 μηνών, ενώ το 81% είχαν εμβολιασθεί με την 4 η δόση μέχρι την<br />
ηλικία των 2 ετών.<br />
Παρόμοια υψηλά ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης βρέθηκαν και για τον εμβολιασμό για<br />
πολιομυελίτιδα (Γράφημα 1). Με το (ενέσιμο) αδρανοποιημένο εμβόλιο πολιομυελίτιδας<br />
(IPV) έγινε το 20% των εμβολιασμών για την 5 η δόση, ενώ για τις υπόλοιπες δόσεις το<br />
ποσοστό αυτό κυμάνθηκε σε χαμηλότερα επίπεδα (από 6% για την 3 η και 4 η δόση έως 9% για<br />
την 1 η και 2 η δόση). Οι υπόλοιποι εμβολιασμοί κατά της πολιομυελίτιδας έγιναν με το πόσιμο<br />
έμβολιο (OPV), που περιέχει ζώντες εξασθενημένους ιούς.<br />
Η εμβολιαστική κάλυψη κατά γεωγραφικό διαμέρισμα παρουσιάζεται στο Γράφημα 2.<br />
Δεν εμφανίζονται μεγάλες διαφορές κάλυψης στα διαφορετικά διαμερίσματα. Ενδεικτικά, το<br />
ποσοστό εμβολιασμού με την 4 η δόση DTP (μέχρι την ηλικία των 2 ετών) κυμάνθηκε από<br />
77% στη Θράκη και την Στερεά-Πελοπόννησο έως 84% στη Μακεδονία-Θεσσαλία.<br />
16
Γράφημα 1. Συχνότητα εμβολιασμού για διφθερίτιδα-τέτανο-κοκκύτη (DTP), για διφθερίτιδα-τέτανο (DTP/DT) και<br />
για πολιομυελίτιδα (Polio) κατά δόση εμβολίου. Σύνολο Ελλάδας, παιδιά Α’ Δημοτικού.<br />
Ποσοστό (% )<br />
εμβολιαστικής κάλυψης<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
99,8 99,9 99,5 99,6 99,2 99,1 98,3 98,1<br />
99,9 99,7 99,3 98,5 90,1 88,3<br />
90,9<br />
1η δόση 2η δόση 3η δόση 4η δόση 5η δόση<br />
DTP<br />
DTP/DT<br />
Polio<br />
Γράφημα 2. Συχνότητα εμβολιασμού για διφθερίτιδα-τέτανο-κοκκύτη (DTP), 4η δόση, 4η δόση έως την ηλικία των<br />
2 ετών και 5η δόση, κατά γεωγραφικό διαμέρισμα. Παιδιά Α’ Δημοτικού.<br />
Ποσοστό (% )<br />
εμβολιαστικής κάλυψης<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
98 98 99 100 97 94<br />
88 88<br />
91 92<br />
84<br />
88 85<br />
79 78<br />
80<br />
77 77<br />
Ήπειρος‐<br />
Ιόν ιο<br />
Κρήτη‐<br />
Αιγαίο<br />
Μακ εδον ία‐<br />
Θεσσαλία<br />
Α ττική<br />
Σ τερεά‐<br />
Πελοπ όννησος<br />
Θράκη<br />
4η δόση<br />
4η δόση<br />
έως 2 ετών<br />
5η δόση<br />
Γράφημα 3. Συχνότητα εμβολιασμού για διφθερίτιδα-τέτανο-κοκκύτη (DTP), 4η δόση, 4η δόση έως την ηλικία των<br />
2 ετών και 5η δόση, κατά αστικότητα και ειδική ομάδα του πληθυσμού. Παιδιά Α’ Δημοτικού.<br />
Ποσοστό (% )<br />
εμβολιαστικής κάλυψης<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
99 91 97 99 92 96 92<br />
82 84<br />
84<br />
83<br />
76<br />
76 73<br />
Αστικές<br />
περιοχές<br />
Αγροτικές<br />
περιοχές<br />
Όχι<br />
ειδική ομάδα<br />
57<br />
Μετανάστες<br />
63<br />
21<br />
39<br />
Ελλ. Ελλ.<br />
Μουσ ουλ μ. Τσιγγάνοι<br />
4η δόση<br />
4η δόση<br />
έως 2 ετών<br />
5η δόση<br />
Τα ποσοστά εμβολιασμού υπολείπονταν σε μικρό βαθμό στις αγροτικές περιοχές σε σχέση με<br />
τις αστικές, τόσο για διφθερίτιδα-τέτανο-κοκκύτη όσο και για πολιομυελίτιδα (Γράφημα 3,<br />
Πίνακας Π1). Όσον αφορά τις ειδικές ομάδες πληθυσμού, η εμβολιαστική κάλυψη<br />
μεταναστών και Ελλήνων Μουσουλμάνων υπολείπεται σε μικρό βαθμό από αυτήν των<br />
παιδιών που δεν ανήκουν σε ειδική ομάδα του πληθυσμού, παρότι οι δείκτες έγκαιρου<br />
εμβολιασμού (3 η δόση έως 12 μηνών και 4 η δόση έως 2 ετών) υπολείπονται περισσότερο,<br />
ιδίως στους μετανάστες. Αντίθετα, πολυ χαμηλά είναι τα ποσοστά εμβολιασμού που<br />
βρέθηκαν στα παιδιά Ελλήνων Τσιγγάνων.<br />
17
4.1.3. Εμβολιασμός για ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα<br />
Η συχνότητα εμβολιασμού για ιλαρά, ερυθρά και παρωτίτιδα ξεπέρασε το 98% για την 1η<br />
δόση, ενώ για τη 2η δόση τα ποσοστά ήταν 77% για ιλαρά και 76% για ερυθρά και<br />
παρωτίτιδα. Το σύνολο σχεδόν των εμβολιασμών (99% για την 1η και 98% για τη 2 η δόση)<br />
έγιναν με μικτό εμβόλιο MMR και όχι με μονοδύναμα εμβόλια. Το 88% των παιδιών είχαν<br />
λάβει την 1η δόση εμβολίου για ιλαρά μέχρι την ηλικία των 2 ετών.<br />
Γράφημα 4. Συχνότητα εμβολιασμού για ιλαρά*, για ερυθρά* και για παρωτίτιδα* κατά δόση εμβολίου. Σύνολο<br />
Ελλάδας, παιδιά Α’ Δημοτικού.<br />
Ποσοστό (% )<br />
εμβολιαστικής κάλυψης<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
99 98 98<br />
Εμβολιασμός<br />
για ιλαρά*<br />
77 76 76<br />
Εμβολιασμός<br />
για ερυθρά*<br />
Εμβολιασμός<br />
για π αρωτίτιδα*<br />
1η δόση<br />
2η δόση<br />
* Εμβολιασμός με μικτό εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας (MMR) ή μονοδύναμο εμβόλιο.<br />
Γράφημα 5. Συχνότητα εμβολιασμού για ιλαρά (με μικτό εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας [MMR] ή<br />
μονοδύναμο εμβόλιο) κατά γεωγραφικό διαμέρισμα. Παιδιά Α’ Δημοτικού.<br />
Ποσοστό (% )<br />
εμβολιαστικής κάλυψης<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
98 99 99 99 98 98<br />
69<br />
Ήπειρος‐<br />
Ιόν ιο<br />
77<br />
Κρήτη‐<br />
Αιγαίο<br />
Μακ εδον ία‐<br />
Θεσσαλία<br />
81 78<br />
Α ττική<br />
72<br />
Σ τερεά‐<br />
Πελοπ όννησος<br />
81<br />
Θράκη<br />
1η δόση<br />
2η δόση<br />
Γράφημα 6. Συχνότητα εμβολιασμού για ιλαρά (με μικτό εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας [MMR] ή<br />
μονοδύναμο εμβόλιο) κατά αστικότητα και ειδική ομάδα του πληθυσμού. Παιδιά Α’ Δημοτικού.<br />
Ποσοστό (% )<br />
εμβολιαστικής κάλυψης<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
99 98 99 99 98<br />
78 76 79<br />
80<br />
64<br />
82<br />
45<br />
1η δόση<br />
2η δόση<br />
0<br />
Αστικές<br />
περιοχές<br />
Αγροτικές<br />
περιοχές<br />
Όχι ειδική<br />
ομάδα<br />
Μετανάστες<br />
Ελλ. Ελλ.<br />
Μουσ ουλ μ. Τσιγγάνοι<br />
Το ποσοστό κάλυψης με την 1 η δόση εμβολίου για ιλαρά δεν διέφερε σε στατιστικά<br />
σημαντικό βαθμό μεταξύ γεωγραφικών διαμερισμάτων (p=0,28, Γράφημα 5, Πίνακας Π1).<br />
Αντίθετα, τα ποσοστά εμβολιασμού για τη 2 η δόση κυμάνθηκαν από 69% στην Ήπειρο-Ιόνια<br />
18
Νησιά έως 81% στη Θράκη και στη Μακεδονία-Θεσσαλία. Οι αγροτικές και αστικές περιοχές<br />
εμφάνισαν παρόμοια επίπεδα κάλυψης και για τις 2 δόσεις του εμβολίου (Γράφημα 6). Όσον<br />
αφορά στις ειδικές ομάδες πληθυσμού, τόσο στους μετανάστες όσο και στους Έλληνες<br />
Μουσουλμάνους επιτεύχθηκε υψηλό ποσοστό κάλυψης με την 1 η δόση (98-99%), ενώ για<br />
τους Έλληνες Τσιγγάνους αυτό ήταν χαμηλό (82%). Για τη 2 η δόση, οι Έλληνες<br />
Μουσουλμάνοι εμφάνισαν υψηλότερο ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης σε σύγκριση με το<br />
γενικό πληθυσμό, σε αντίθεση με τα παιδιά των μεταναστών και ακόμη περισσότερο των<br />
Ελλήνων Τσιγγάνων, των οποίων τα επίπεδα κάλυψης υπολείπονταν σημαντικά από αυτά του<br />
γενικού πληθυσμού.<br />
4.1.4. Εμβολιασμός για αιμόφιλο ινφλουέντσας τύπου b και ηπατίτιδα Β<br />
Το 95% των παιδιών της Μελέτης είχαν εμβολιαστεί με μία δόση εμβολίου για αιμόφιλο<br />
ινφλουέντσας τύπου b (Hib), όπως φαίνεται στο Γράφημα 7. Την πρωτογενή σειρά<br />
εμβολιασμού για Ηib ολοκλήρωσε το 90% των παιδιών, ενώ 71% είχαν συμπληρώσει την<br />
πρωτογενή σειρά μέχρι την ηλικία των 12 μηνών. Πλήρης εμβολιασμός είχε γίνει στο 85%<br />
των παιδιών.<br />
Το χαμηλότερο ποσοστό τόσο για την ολοκλήρωση της πρωτογενούς σειράς όσο και για<br />
τον πλήρη εμβολιασμό παρατηρήθηκε στη Θράκη, με 75% και 71% αντίστοιχα (Γράφημα 8).<br />
Στα υπόλοιπα γεωγραφικά διαμερίσματα τα ποσοστά εμβολιασμού δε διέφεραν σημαντικά. Η<br />
εμβολιαστική κάλυψη για Hib υπολειπόταν σε μικρό βαθμό στις αγροτικές περιοχές σε σχέση<br />
με τις αστικές (Γράφημα 9). Σε όλες τις ειδικές ομάδες του πληθυσμού, το ποσοστό<br />
εμβολιασμού υπολειπόταν σημαντικά από αυτό τού γενικού πληθυσμού – λιγότερο στους<br />
Έλληνες Μουσουλμάνους, περισσότερο στα παιδιά μεταναστών και ακόμη περισσότερο<br />
στους Έλληνες Τσιγγάνους, στους οποίους η εμβολιαστική κάλυψη ήταν ιδιαίτερα χαμηλή<br />
(12 μηνών, (ii) τριών<br />
δόσεων εάν ο εμβολιασμός ξεκινησε σε ηλικία 7-11 μηνών και η 3η δόση έγινε σε ηλικία >12 μηνών,<br />
(iii) δύο δόσεων εάν ο εμβολιασμός ξεκίνησε σε ηλικία 12-14 μηνών, και (iv) μίας δόσης εάν<br />
ξεκίνησε σε ηλικία 15 μηνών και άνω [22-23].<br />
19
Γράφημα 8. Συχνότητα εμβολιασμού για αιμόφιλο ινφλουέντσας τύπου b (Hib), κατά γεωγραφικό διαμέρισμα.<br />
Παιδιά Α’ Δημοτικού.<br />
Ποσοστό (% )<br />
εμβολιαστικής κάλυψης<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
93 94<br />
88 91 91 88<br />
85 87 87 83<br />
Ήπειρος‐<br />
Ιόν ιο<br />
Κρήτη‐<br />
Αιγαίο<br />
Μακ εδον ία‐<br />
Θεσσαλία<br />
Αττική<br />
75<br />
71<br />
Στερεά‐ Θράκη<br />
Πελοπ όννησος<br />
Πρωτογενής<br />
σειρά<br />
Πλήρης<br />
εμβολιασμός<br />
Γράφημα 9. Συχνότητα εμβολιασμού για αιμόφιλο ινφλουέντσας τύπου b (Hib), κατά αστικότητα και ειδική ομάδα<br />
του πληθυσμού. Παιδιά Α’ Δημοτικού.<br />
Ποσοστό (% )<br />
εμβολιαστικής κάλυψης<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
91<br />
86<br />
87<br />
82<br />
93<br />
89<br />
65<br />
57<br />
73<br />
66<br />
38 38<br />
Πρωτογενής<br />
σειρά<br />
Πλήρης<br />
εμβολιασμός<br />
0<br />
Αστικές Αγροτικές<br />
περιοχές περιοχές<br />
Όχι ειδική<br />
ομάδα<br />
Μετανάστες<br />
Ελλ. Ελλ.<br />
Μουσ ουλ μ. Τσιγγάνοι<br />
Τα ποσοστά εμβολιασμού με 3 δόσεις εμβολίου για ηπατίτιδα Β (με τις οποίες<br />
ολοκληρώνεται η πρωτογενής σειρά εμβολιασμού) βρέθηκε περίπου 95% (Γράφημα 10).<br />
Παρά αυτά τα υψηλά ποσοστά τελικής κάλυψης, παρατηρήθηκε σημαντική καθυστέρηση<br />
στην έναρξη του εμβολιασμού και την ολοκλήρωση της πρωτογενούς σειράς, αφού μόλις<br />
20% των παιδιών είχαν εμβολιασθεί με 3 δόσεις μέχρι την ηλικία των 12 μηνών.<br />
Γράφημα 10. Συχνότητα εμβολιασμού για ηπατίτιδα Β (HepB), κατά δόση εμβολίου. Σύνολο Ελλάδας, παιδιά Α’<br />
Δημοτικού.<br />
Ποσοστό (% )<br />
εμβολιαστικής κάλυψης<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
98 97 95<br />
1η δόση 2η δόση 3η δόση 3η δόση<br />
έως 12 μηνών<br />
20<br />
20
Γράφημα 11. Συχνότητα εμβολιασμού για ηπατίτιδα Β (HepB) κατά γεωγραφικό διαμέρισμα. Παιδιά Α’ Δημοτικού.<br />
Ποσοστό (% )<br />
εμβολιαστικής κάλυψης<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
93 96 97 96<br />
44<br />
Ήπειρος‐<br />
Ιόν ιο<br />
36<br />
Κρήτη‐<br />
Αιγαίο<br />
Μακ εδον ία‐<br />
Θεσσαλία<br />
15 11<br />
Α ττική<br />
92 95<br />
16<br />
69<br />
Σ τερεά‐ Θράκη<br />
Πελοπ όννησος<br />
3η δόση<br />
3η δόση<br />
έως 12 μηνών<br />
Γράφημα 12. Συχνότητα εμβολιασμού για ηπατίτιδα Β (HepB) κατά αστικότητα και ειδική ομάδα του πληθυσμού.<br />
Παιδιά Α’ Δημοτικού.<br />
100<br />
95 95 96<br />
91<br />
96<br />
Ποσοστό (%)<br />
εμβολιαστικής κάλυψης<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
18<br />
31<br />
18<br />
39<br />
72<br />
59<br />
8<br />
3η δόση<br />
3η δόση<br />
έως 12 μηνών<br />
0<br />
Αστικές<br />
περιοχές<br />
Αγροτικές<br />
περιοχές<br />
Όχι ειδική<br />
ομάδα<br />
Μετανάστες<br />
Ελλ. Ελλ.<br />
Μουσουλμ. Τσιγγάνοι<br />
Γενικά, τα ποσοστά κάλυψης με 3 δόσεις εμβολίου για ηπατίτιδα Β ήταν παρόμοια σε<br />
όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα, σε αστικές και αγροτικές περιοχές (Γραφήματα 4.11,<br />
4.12). Ωστόσο, η εικόνα είναι διαφορετική για τη συμπλήρωση της πρωτογενούς σειράς<br />
εμβολιασμού (3 δόσεις) μέχρι την ηλικία των 12 μηνών: το υψηλότερο ποσοστό<br />
παρατηρήθηκε στη Θράκη (69%), ενώ στα άλλα διαμερίσματα το ποσοστό αυτό κυμαινόταν<br />
από 11% στην Αττική έως 44% στην Ήπειρο-Ιόνια Νησιά, ενώ στις αστικές περιοχές ήταν<br />
χαμηλότερο απ’ ό,τι στις αγροτικές. Επίσης, η τελική κάλυψη με 3 δόσεις εμβολίου ήταν<br />
πολύ υψηλή τόσο στον γενικό πληθυσμό (96%) όσο και στους Έλληνες Μουσουλμάνους<br />
(96%) και τους μετανάστες (91%), ενώ ήταν χαμηλή στους Έλληνες Τσιγγάνους (59%).<br />
Αντίθετα, όσον αφορά την συμπλήρωση 3 δόσεων μέχρι την ηλικία των 12 μηνών, το<br />
υψηλότερο ποσοστό παρατηρήθηκε στους Έλληνες Μουσουλμάνους (72%), ενώ οι άλλες<br />
πληθυσμιακές ομάδες (περιλαμβανομένου και του γενικού πληθυσμού) εμφανίζουν χαμηλά<br />
ποσοστά· οι Έλληνες Τσιγγάνοι παρουσιάζουν εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά (Γράφημα 12).<br />
4.1.5. Εμβολιασμός για μηνιγγιτιδόκοκκο, πνευμονιόκοκκο, ανεμευλογιά<br />
Με συζευγμένο εμβόλιο για μηνιγγιτιδόκοκκο C είχε εμβολιαστεί η πλειονότητα των παιδιών<br />
(72%), ενώ τα ποσοστά εμβολιασμού με 7δύναμο συζευγμένο εμβόλιο για πνευμονιόκοκκο<br />
(5%) και με εμβόλιο ανεμευλογιάς (13%) κυμάνθηκαν σε χαμηλά επίπεδα. Σημειώνεται ότι<br />
τα εμβόλια αυτά εντάχθηκαν στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών το 2006, ενώ του<br />
μηνιγγιτιδόκοκκου είχε κυκλοφορήσει στην αγορά από το 2001, του πνευμονιόκοκκου και<br />
της ανεμευλογιάς από το 2005. Εμβολιασμός με πολυσακχαριδικό εμβόλιο για<br />
μηνιγγιτιδόκοκκο A & C (0,3%) και με 23δύναμο πολυσακχαριδικό εμβόλιο για<br />
πνευμονιόκοκκο (1,5%) είχε γίνει σε ελάχιστα παιδιά (Πίνακας Π1). Η συχνότητα<br />
21
εμβολιασμού για μηνιγγιτιδόκοκκο C και ανεμευλογιά κατά γεωγραφικό διαμέρισμα,<br />
αστικότητα και ειδική πληθυσμιακή ομάδα παρουσιάζονται στα γραφήματα 4.14 και 4.15.<br />
Γράφημα 13. Συχνότητα εμβολιασμού με εμβόλιο μηνιγγιτιδόκοκκου C/συζευγμένο (MCVC), πνευμονιόκοκκου/7δύναμο-συζευγμένο<br />
(PCV7) και ανεμευλογιάς (Var). Σύνολο Ελλάδας, παιδιά Α’ Δημοτικού.<br />
100<br />
Ποσοστό (% )<br />
εμβολιαστικής κάλυψης<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
72<br />
13<br />
5<br />
MC VC P C V7 Var<br />
Γράφημα 14. Συχνότητα εμβολιασμού με εμβόλιο μηνιγγιτιδόκοκκου C/συζευγμένο (MCVC) και ανεμευλογιάς<br />
(Var), κατά γεωγραφικό διαμέρισμα. Παιδιά Α’ Δημοτικού.<br />
100<br />
Ποσοστό (% )<br />
εμβολιαστικής κάλυψης<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
70 73 70<br />
9<br />
Ήπειρος‐<br />
Ιόν ιο<br />
17<br />
Κρήτη‐<br />
Αιγαίο<br />
9<br />
Μακ εδον ία‐<br />
Θεσσαλία<br />
76<br />
Α ττική<br />
71<br />
16 15<br />
Σ τερεά‐<br />
Πελοπ όννησος<br />
57<br />
9<br />
Θράκη<br />
MC V C<br />
Var<br />
Γράφημα 15. Συχνότητα εμβολιασμού με εμβόλιο μηνιγγιτιδόκοκκου C/συζευγμένο (MCVC) και ανεμευλογιάς<br />
(Var), κατά αστικότητα και ειδική ομάδα του πληθυσμού. Παιδιά Α’ Δημοτικού.<br />
100<br />
Ποσοστό (% )<br />
εμβολιαστικής κάλυψης<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
74<br />
14<br />
Αστικές<br />
περιοχές<br />
64<br />
9<br />
Αγροτικές<br />
περιοχές<br />
76<br />
14<br />
Όχι ειδική<br />
ομάδα<br />
40<br />
7<br />
Μετανάστες<br />
59<br />
10<br />
Ελλ.<br />
Μουσ ουλ μ.<br />
12<br />
2<br />
Ελλ.<br />
Τσιγγάνοι<br />
MC V C<br />
Var<br />
4.1.6. Εμβολιασμός για ηπατίτιδα Α και γρίπη<br />
Με μία δόση εμβολίου για ηπατίτιδα Α είχε εμβολιαστεί το 42% των παιδιών και με δύο<br />
δόσεις –που απαιτούνται για την ολοκλήρωση της πρωτογενούς σειρά εμβολιασμού– το 37%<br />
(Πίνακας Π1). Εμβόλιο για τη γρίπη είχαν λάβει –τουλάχιστον μία φορά– 15% των παιδιών,<br />
ενώ 9% είχαν εμβολιαστεί κατά τη διάρκεια περισσότερων από μίας περιόδων γρίπης.<br />
Σημειώνεται ότι το εμβόλιο γρίπης δεν περιλαμβάνεται στο Εθνικό Πρόγραμμα<br />
Εμβολιασμών και συνιστάται για ειδικές κατηγορίες παιδιών υψηλού κινδύνου, ενώ το<br />
22
εμβόλιο της ηπατίτιδας Α δεν περιλαμβανόταν σε αυτό το 2006 που έγινε η Μελέτη<br />
(εντάχθηκε το 2008 [23]), αλλά κυκλοφορεί στο εμπόριο από το 1995.<br />
4.1.7. Φυματινική δοκιμασία και αντιφυματικό εμβόλιο (BCG) στη γέννηση<br />
Στο 78% (ΔΑ95% 74-82%) των παιδιών που συμμετείχαν στη Μελέτη, είχε διενεργηθεί<br />
τουλάχιστον μία φυματινική δοκιμασία Mantoux, ενώ 101 παιδιά (3%, ΔΑ95% 2-3%) είχαν<br />
εμβολιασθεί με αντιφυματικό εμβόλιο (BCG) κατά τους 3 πρώτους μήνες της ζωής τους, τα<br />
περισσότερα από τα οποία είχαν γεννηθεί στο εξωτερικό.<br />
4.1.8. Φορέας εμβολιασμού<br />
Η πλειονότητα των εμβολιασμών διενεργήθηκε από ιδιώτες γιατρούς. Για τα καθιερωμένα<br />
εμβόλια (DTP, MMR/ιλαράς, ηπατίτιδας Β, αιμόφιλου ινφλουέντσας τύπου b), το ποσοστό<br />
εμβολιασμών που έγινε από ιδιώτες ήταν της τάξης του 65-70%, ενώ για τα εμβόλια που<br />
εντάχθηκαν πρόσφατα ή δεν έχουν ενταχθεί στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών<br />
(μηνιγγιτιδόκοκκου C, πνευμονιόκοκκου/7 δύναμο, ανεμευλογιάς, ηπατίτιδας Α, γρίπης), το<br />
ποσοστό αυτό ήταν της τάξης του 85-90% (Γραφήματα 16, 17). Η συχνότητα εμβολιασμού<br />
κατά φορέα παρουσιάζεται αναλυτικά στον Πίνακα Π2.<br />
Γράφημα 16. Φορέας που διενήργησε επιλεγμένες δόσεις εμβολίου διφθερίτιδας-τετάνου-κοκκύτη, εμβολιασμού<br />
για ιλαρά, και εμβολίου ηπατίτιδας Β. Σύνολο Ελλάδας, παιδιά Α’ Δημοτικού.<br />
Ποσοστό (% ) εμβολιασμών<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
70 68 68 69 67 67<br />
25<br />
28 31<br />
27<br />
31 29<br />
5 4 1 4 2 4<br />
DTP‐1 DTP‐4 DTP‐5 Ιλαρά‐1 Ιλαρά‐2 HepΒ‐1<br />
Δημόσιο<br />
Ιδιώτης<br />
Άλλος<br />
φορέας<br />
DTP: εμβόλιο διφθερίτιδας-τετάνου-κοκκύτη. Ιλαρά: εμβολιασμός με μικτό εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας [MMR] ή μονοδύναμο<br />
εμβόλιο ιλαράς. HepB: εμβόλιο ηπατίτιδας Β. Ο αριθμός μετά τη συντομογραφία του εμβολίου συμβολίζει αριθμό δόσης.<br />
Γράφημα 17. Φορέας που διενήργησε την 1η δόση των εμβολίων αιμόφιλου ινφλουέντσας τύπου b (Hib), μηνιγγιτιδόκοκκου<br />
C/συζευγμένο (MCVC), πνευμονιόκοκκου/7δύναμο-συζευγμένο (PCV7), ανεμευλογιάς (Var), γρίπης<br />
(Infl), ηπατίτιδας Α (HepA). Σύνολο Ελλάδας, παιδιά Α’ Δημοτικού.<br />
Ποσοστό (% ) εμβολιασμών<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
87 90 90 87 88<br />
72<br />
26<br />
13<br />
8 10 12 12<br />
2 0 2 1 0<br />
0<br />
Hib MCV C PCV 7 V ar Infl HepΑ<br />
Δημόσιο<br />
Ιδιώτης<br />
Άλλος<br />
φορέας<br />
23
4.1.9. Αντιλήψεις και εμπόδια των γονέων για τον εμβολιασμό των παιδιών τους<br />
Με το ερωτηματολόγιο που δόθηκε στους γονείς διερευνήθηκαν οι αντιλήψεις τους σχετικά<br />
με τους εμβολιασμούς, τα εμπόδια που κατά τη γνώμη τους συναντούν για τον εμβολιασμό<br />
των παιδιών τους, καθώς και ορισμένα κοινωνικο-οικονομικά χαρακτηριστικά της<br />
οικογένειας (βλ. Παράρτημα).<br />
Στο ερωτηματολόγιο απάντησαν οι γονείς 3.880 παιδιών (απόκριση 88,3%). Για 271<br />
(6,5%) από αυτά δεν υπήρχαν πληροφορίες εμβολιαστικής κάλυψης, έτσι επιτυχής σύνδεση<br />
κατάστασης εμβολιασμού και πληροφοριών του ερωτηματολογίου έγινε για 3.609 παιδιά,<br />
175 από τα οποία εξαιρέθηκαν από περαιτέρω ανάλυση λόγω ανακολουθίας των απαντήσεων<br />
που δόθηκαν σε ορισμένες ερωτήσεις.<br />
Το σύνολο σχεδόν των γονέων συμφωνούν ή μάλλον συμφωνούν με την άποψη ότι “οι<br />
εμβολιασμοί είναι απαραίτητοι για τα παιδιά τους” (99,8%) και ότι “προσπαθούν να<br />
εμβολιάσουν το παιδί τους όπως λέει η ιατρική επιστήμη” (99,7%). Ωστόσο, οι γονείς του<br />
ενός πέμπτου περίπου των παιδιών δηλώνουν ότι “προτιμούν το παιδί τους να περάσει μια<br />
παιδική αρρώστια παρά να εμβολιαστεί, γιατί αυτό είναι το φυσικό” (19,4%), ενώ περίπου<br />
δύο στους τρεις γονείς εκφράζουν δυσπιστία για την επάρκεια ενημέρωσης από το κράτος και<br />
τα κίνητρα της διάδοσης ορισμένων εμβολίων: συμφωνούν ή μάλλον συμφωνούν ότι “το<br />
κράτος μάς ενημερώνει ελάχιστα για τα νέα εμβόλια, γιατί δεν θέλει να δίνει λεφτά για την<br />
αγορά τους” (66,3%) και ότι “πολλές ενέργειες για τη διάδοση ορισμένων νέων εμβολίων<br />
γίνονται για οικονομικό κέρδος” (59,7%). Είναι αξιοσημείωτο, τέλος, ότι περίπου οι μισοί<br />
γονείς υιοθετούν μια άκριτα θετική στάση έναντι των εμβολίων, δηλώνοντας ότι συμφωνούν<br />
ή μάλλον συμφωνούν και με τις δύο παρακάτω προτάσεις: ότι “τα εμβόλια είναι τελείως<br />
ακίνδυνα, και ποτέ δεν προκαλούν σοβαρή βλάβη στην υγεία των παιδιών” και ότι “όσο<br />
περισσότερα εμβόλια κάνει ένα παιδί, τόσο το καλύτερο για την υγεία του” (48,2%).<br />
Όσον αφορά τη γνώμη των γονέων για τα εμπόδια που συναντούν για τον εμβολιασμό<br />
των παιδιών τους, περίπου ένας στους πέντε θεωρούν πρόβλημα τη “μακρινή απόσταση του<br />
ιατρείου εμβολιασμού από το σπίτι τους” (20,1%) και τις “άβολες ώρες λειτουργίας του<br />
ιατρείου εμβολίων” (20,9%), ενώ περίπου οι μισοί θεωρούν πρόβλημα το μεγάλο κόστος των<br />
εμβολίων (49,0%) και δύο στους πέντε το μεγάλο κόστος της ιατρικής επίσκεψης (39,4%).<br />
Πίνακας 3. Παράγοντες που συσχετίζονται με τον πλήρη εμβολιασμό* των παιδιών από την ανάλυση πολλαπλής<br />
λογαριθμιστικής εξάρτησης.<br />
Σταθμισμένο RR (ΔΑ95%)<br />
Ν=3.007<br />
Ειδική πληθυσμιακή ομάδα<br />
Γενικός πληθυσμός (όχι σε ειδική ομάδα)<br />
ομάδα αναφοράς<br />
Μετανάστες 0,50 (0,36-0,93)<br />
Έλληνες Μουσουλμάνοι 0,84 (0,70-1,01)<br />
Έλληνες Τσιγγάνοι 0,45 (0,36-0,57)<br />
Αριθμός παιδιών στην οικογένεια<br />
Μοναδικό παιδί<br />
ομάδα αναφοράς<br />
2-3 παιδιά 0,99 (0,91-1.08)<br />
≥4 παιδιά 0,74 (0,63-0,88)<br />
Ηλικία μητέρας (κατά τη γέννηση του παιδιού)<br />
≥30 ετών<br />
ομάδα αναφοράς<br />
< 30 ετών 0,79 (0,71-0,87)<br />
Δήλωση ότι αποτελεί πρόβλημα η μακρινή απόσταση του ιατρείου<br />
εμβολιασμού από το σπίτι<br />
Όχι<br />
ομάδα αναφοράς<br />
Ναι 0,93 (0,86-1,01)<br />
Αντίληψη ότι είναι προτιμότερο το παιδί να περάσει μια παιδική<br />
αρρώστια παρά να εμβολιαστεί<br />
Όχι<br />
ομάδα αναφοράς<br />
Ναι 0,92 (0,85-0,99)<br />
* Πλήρης εμβολιασμός: 5 δόσεις DTP, 5 δόσεις εμβολίου για πολιομυελίτιδα, 2 δόσεις MMR, 3 δόσεις HepB, πλήρης<br />
εμβολιασμός για Hib (βλ. σημείωση ενότητας 4.1.5).<br />
RR: λόγος κινδύνων (risk ratio)· ΔΑ95%: διάστημα αξιοπιστίας κατά 95% (95% confidence interval).<br />
24
Έγινε μονοπαραγοντική ανάλυση για την αναζήτηση συσχέτισης μεταξύ εμβολιασμού<br />
και διαφόρων κοινωνικών παραγόντων, αντιλήψεων των γονέων και εμποδίων που δηλώνουν<br />
ότι συναντούν για τον εμβολιασμό των παιδιών. Από τους παράγοντες που βρέθηκε να<br />
συσχετίζονται με την κατάσταση εμβολιασμού, στην ανάλυση πολλαπλής λογαριθμιστικής<br />
εξάρτησης (multiple logistic regression) μόνο οι ακόλουθοι παράγοντες παρέμειναν<br />
ανεξάρτητα συσχετιζόμενοι με τον πλήρη εμβολιασμό των παιδιών: η συμμετοχή σε ειδική<br />
πληθυσμιακή ομάδα, ο αριθμός των αδελφών, η ηλικία της μητέρας, η δήλωση του γονέα που<br />
συμπλήρωσε το ερωτηματολόγιο ότι αποτελεί πρόβλημα η μακρινή απόσταση του ιατρείου<br />
εμβολιασμού από το σπίτι και η αντίληψή του ότι είναι προτιμότερο “το παιδί να περάσει μια<br />
παιδική αρρώστια παρά να εμβολιαστεί, γιατί αυτό είναι το φυσικό” (Πίνακας 3).<br />
4.1.10. Επιπολασμός φυματικής λοίμωξης και ετήσιος κίνδυνος μόλυνσης<br />
Στα παιδιά της Μελέτης έγινε φυματινική δοκιμασία Mantoux με κοινό πρωτόκολλο<br />
διενέργειας και ερμηνείας του αποτελέσματος (σε συνεργασία με τις Δ/νσεις Υγείας των<br />
Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων και άλλους τοπικούς φορείς, αξιοποιώντας τη διαδικασία<br />
διενέργειας Mantoux και BCG που γίνεται στη χώρα μας στα παιδιά Α΄ Δημοτικού).<br />
Φυματινική δοκιμασία (ΦΔ) έγινε και διαβάστηκε σε 3.243 παιδιά (από σύνολο 4.390 παιδιά<br />
στα σχολεία της Μελέτης, 73,9%). Επιπλέον, για άλλα 461 παιδιά καταγράφηκαν<br />
πληροφορίες για ΦΔ που είχαν γίνει στο παρελθόν (κυρίως από τα Βιβλιάρια Υγείας). Έτσι,<br />
μας έγιναν γνωστά τα αποτελέσματα ΦΔ για 3.704 (84,4%) παιδιά (Γράφημα 18).<br />
Σε όσα από τα παιδιά (στα οποία έγινε φυματινική δοκιμασία Mantoux στο πλαίσιο της<br />
Μελέτης) βρέθηκε θετικό ή αμφίβολο αποτέλεσμα (≥ 5mm) έγινε παραπομπή σε ειδικό<br />
κέντρο για περαιτέρω εκτίμηση, αντιμετώπιση και τελική ταξινόμηση. Ορισμένα από τα<br />
παιδιά αυτά δεν προσήλθαν στο ειδικό κέντρο (Γράφημα 18), συχνά λόγω μικρής διαμέτρου<br />
της αρχικής ΦΔ ή/και ιστορικού BCG στο παρελθόν. Αυτά τα παιδιά ταξινομήθηκαν ως<br />
“παιδιά με φυματική λοίμωξη” εφόσον α/ ΦΔ ≥ 10mm εάν δεν είχαν ιστορικό BCG, και β/<br />
ΦΔ ≥ 15mm εάν είχε γίνει BCG στο παρελθόν.<br />
Από τα στοιχεία της Μελέτης υπολογίστηκε ο επιπολασμός (prevalence) της φυματικής<br />
λοίμωξης στα παιδιά 6 ετών και εκτιμήθηκε ο μέσος ετήσιος κίνδυνος μόλυνσης με<br />
Mycobacterium tuberculosis (average annual risk of infection), όπως προτείνεται από το<br />
International Union Against Tuberculosis and Lung Disease και τον ΠΟΥ [29-31], με<br />
προσαρμογές για τις συνθήκες της χώρας μας. Ειδικότερα, στη Μελέτη μας είχαμε τη<br />
δυνατότητα να λάβουμε υπόψη και πληροφορίες από το ιστορικο των παιδιών, και επίσης να<br />
υπολογίσουμε τον ετήσιο κίνδυνο μόλυνσης με μεγαλύτερη ακρίβεια (σε σύγκριση με την<br />
πρότυπη μέθοδο) μέσω του υπολογισμού ανθρωπο-ετών αναφοράς, καθώς διαθέταμε<br />
ακριβείς ημερομηνίες γέννησης και διενέργειας φυματινικών δοκιμασιών. Τα παιδιά χωρίς<br />
φυματική λοίμωξη “συνεισέφεραν” στον χρόνο αναφοράς κατά διάστημα ίσο με την ακριβή<br />
ηλικία τους την ημέρα της διενέργειας της ΦΔ (που βρέθηκε αρνητική), ενώ τα παιδιά με<br />
φυματική λοίμωξη κατά διάστημα ίσο με την ακριβή ηλικία τους στο μέσον της περιόδου<br />
ανάμεσα στην διενέργεια της ΦΔ που βρέθηκε θετική και στη διενέργεια προηγούμενης ΦΔ<br />
με αρνητικό αποτέλεσμα (ή στην ημερομηνία γέννησης εάν δεν υπήρχε προηγούμενη ΦΔ).<br />
Αναλύσαμε τα στοιχεία της Μελέτης με περισσότερους από έναν διαφορετικούς<br />
τρόπους. Για την κυρίως ανάλυση (Α-1), λάβαμε υπόψη το σύνολο των παιδιών με φυματική<br />
λοίμωξη και θεωρήσαμε ως “παρονομαστή” το σύνολο των παιδιών για τα οποία είχαμε<br />
πληροφορίες (n=16, Ν=3.704). Χρησιμοποιήσαμε τρεις ακόμη εναλλακτικούς τρόπους<br />
ανάλυσης (ανάλυση ευαισθησίας, sensitivity analysis). Η δεύτερη ανάλυση (Α-2) έγινε όπως<br />
η πρώτη αφού εξαιρέσαμε από αυτήν δύο παιδιά τα οποία είχαν λάβει χημειοπροφύλαξη στο<br />
παρελθόν, ενώ στο ένα η διάμετρος της καταγεγραμμένης ΦΔ δεν ενέπιπτε στα κριτήρια<br />
θετικού αποτελέσματος (7 mm) και στο άλλο –παρότι η καταγεγραμμένη ΦΔ ενέπιπτε στα<br />
κριτήρια αυτά (15 mm)– κρίθηκε από το εξειδικευμένο κέντρο όπου ελέγχθηκε ότι δεν έχει<br />
φυματική λοίμωξη (n=14, Ν=3.702, βλ. σημειώσεις Γραφήματος 18). Για τον τρίτο τρόπο<br />
25
ανάλυσης (Ανάλυση Β) λάβαμε υπόψη μόνον τα παιδιά στα οποία έγινε και διαβάστηκε ΦΔ<br />
Mantoux στο πλαίσιο της παρούσας Μελέτης ανεξάρτητα από το εάν είχαν ή δεν είχαν κάνει<br />
εμβόλιο BCG στο παρελθόν (n=10, N=3.243), και για τον τέταρτο τρόπο ανάλυσης<br />
(Ανάλυση Γ) λάβαμε υπόψη μόνον τα παιδιά στα οποία έγινε και διαβάστηκε ΦΔ Mantoux<br />
στο πλαίσιο της παρούσας Μελέτης και δεν είχαν κάνει BCG στο παρελθόν (n=7, N=3.123)<br />
Γράφημα 18. Διάγραμμα ροής για τη συμμετοχή και τα κύρια ευρήματα της Μελέτης συχνότητας φυματικής λοίμωξης.<br />
Σύνολο παιδιών<br />
στα σχολεία της Μελέτης<br />
4.390<br />
Παιδιά για τα οποία έγινε γνωστό<br />
στη Μελέτη το αποτέλεσμα ΦΔ<br />
3.704 (84,4%*)<br />
Ανάλυση<br />
Α<br />
Έγινε και διαβάστηκε ΦΔ Mantoux<br />
στο πλαίσιο της Μελέτης<br />
3.243 (73,9%*)<br />
Ανάλυση<br />
Β<br />
Καταγεγραμμένο ιστορικό ΦΔ<br />
χωρίς να γίνει ΦΔ κατά τη Μελέτη<br />
461 (10,5%*)<br />
Χωρίς ιστορικό BCG<br />
3.123 (71,1%*)<br />
Ανάλυση<br />
Γ<br />
Με ιστορικό BCG<br />
120 (2,7%*)<br />
Χωρίς ιστορικό BCG<br />
424 (9,7%*)<br />
Με ιστορικό BCG<br />
37 (0,8%*)<br />
ΦΔ
RR 9,8, ΔΑ95% 3,3-29,3) και για τους Έλληνες Μουσουλμάνους περίπου 5πλάσιος (0,157%·<br />
RR 4,5, ΔΑ95% 1,2-17,3) (Πίνακας 4).<br />
Δεν βρέθηκαν στατιστικώς σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα διαμερίσματα της χώρας<br />
ούτε ανάμεσα σε αστικές και αγροτικές περιοχές (Πίνακας 5).<br />
Με τους εναλλακτικούς τρόπους ανάλυσης (Α-2, Β, Γ) βρέθηκε χαμηλότερος επιπολασμός<br />
φυματικής λοίμωξης και μικρότερος μέσος ετήσιος κίνδυνος μόλυνσης (Πίνακας 4).<br />
Πίνακας 4. Επιπολασμός φυματικής λοίμωξης και μέσος ετήσιος κίνδυνος μόλυνσης με μυκοβακτηρίδιο της<br />
φυματίωσης<br />
Α) Κατά ειδική ομάδα του πληθυσμού, με 4 εναλλακτικούς τρόπους ανάλυσης.<br />
Επιπολασμός<br />
Ομάδα πληθυσμού<br />
Παιδιά<br />
με ΦΛ<br />
Σύνολο<br />
παιδιών<br />
φυματικής<br />
λοίμωξης, %<br />
(ΔΑ95%)*<br />
Ανθρωποέτη<br />
αναφοράς<br />
Μέσος ετήσιος<br />
κίνδυνος μόλυνσης, %<br />
(ΔΑ95%)* P*<br />
ΑΝΑΛΥΣΗ Α-1<br />
Σύνολο Ελλάδας 16 3.704 0,40 (0,15-0,64) 23.984,6 0,067 (0,041-0,109)<br />
Όχι σε ειδική ομάδα 7 3.104 0,22 (0,05-0,40) 19.930,3 0,035 (0,017-0,074)<br />
Μετανάστες 6 263 2,31 (0-4,70) 1.732,4 0,346 (0,156-0,771)
4.2. ΠΑΙΔΙΑ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ<br />
4.2.1. Αναλογία απόκρισης και γενικά χαρακτηριστικά παιδιών δείγματος<br />
Στο δείγμα περιελήφθησαν 59 σχολικά τμήματα με 1.290 μαθητές, από τα οποία συμμετείχαν<br />
στη Μελέτη 58 τμήματα (για ένα υπήρξε άρνηση από τη διεύθυνση του σχολείου) και 923<br />
μαθητές (αναλογία απόκρισης 71,6%).<br />
Τα βασικά χαρακτηριστικά του δείγματος των παιδιών της Γ΄ Γυμνασίου παρουσιάζονται<br />
στον Πίνακα 6. Η διάμεση ηλικία των συμμετεχόντων ήταν 14,7 έτη. Το 10,3% των παιδιών<br />
που μετείχαν στη Μελέτη ήταν παιδιά μεταναστών.<br />
Πίνακας 5. Βασικά χαρακτηριστικά δείγματος. Παιδιά Γ΄ Γυμνασίου.<br />
Συμμετοχή<br />
Σύνολο<br />
στη Μελέτη<br />
Όχι συμμετοχή<br />
στη Μελέτη<br />
Φύλο Ν % Ν % Ν %<br />
Αγόρια 642 51,8 433 48,0 209 62,2<br />
Κορίτσια 597 48,2 470 52,0 127 37,8<br />
ΣΥΝΟΛΟ 1.239 100,0 903 100,0 336 100,0<br />
Άγνωστο 51 20 31<br />
ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ 1.290 923 367<br />
P<br />
p < 0,001<br />
Γεωγραφικό διαμέρισμα Ν % Ν % Ν %<br />
Ήπειρος - Ιόνια Νησ. 82 6,4 57 6,2 25 6,8<br />
Κρήτη - Νησ. Αιγαίου 170 13,2 134 14,5 36 9,8<br />
Μακεδονία - Θεσσαλία 348 27,0 275 29,8 73 19,9<br />
Αττική 414 32,1 226 24,5 188 51,2<br />
Στερεά - Πελοπόννησος 244 18,9 199 21,6 45 12,3<br />
Θράκη 32 2,5 32 3,5 0 0,0<br />
ΣΥΝΟΛΟ 1.290 100,0 923 100,0 367 100,0<br />
p < 0,001<br />
Αστικότητα Ν % Ν % Ν %<br />
Αστικές περιοχές 1.149 89,1 804 87,1 345 94,0<br />
Αγροτικές περιοχές 141 10,9 119 12,9 22 6,0<br />
ΣΥΝΟΛΟ 1.290 100,0 923 100,0 367 100,0<br />
p =<br />
Ειδική ομάδα πληθυσμού Ν % Ν % Ν %<br />
Όχι σε ειδική ομάδα 1.081 87,4 820 88,9 261 82,9<br />
Μετανάστες 148 12,0 95 10,3 53 16,8<br />
Έλληνες Μουσουλμάνοι 3 0,2 3 0,3 0 0,0<br />
Έλληνες Τσιγγάνοι 5 0,4 4 0,4 1 0,3<br />
ΣΥΝΟΛΟ 1.237 100,0 922 100,0 315 100,0<br />
Άγνωστο 53 1 52<br />
ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ 1.290 923 367<br />
p = 0,005<br />
Χώρα γέννησης Ν % Ν % Ν %<br />
Ελλάδα 1.087 88,0 825 89,5 262 83,7<br />
Άλλη χώρα 148 12,0 97 10,5 51 16,3<br />
ΣΥΝΟΛΟ 1.235 100,0 922 100,0 313 100,0<br />
Άγνωστο 55 1 54<br />
ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ 1.290 923 367<br />
p = 0,029<br />
4.2.2. Εμβολιασμός για διφθερίτιδα, τέτανο, κοκκύτη, πολιομυελίτιδα<br />
Το ποσοστό εμβολιασμού με 5η δόση εμβολίου DTP (για διφθερίτιδα-τέτανο-κοκκύτη), που<br />
σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα γίνεται σε ηλικία 4-6 ετών, ήταν 57% στα παιδιά της Γ΄<br />
28
Γυμνασίου (Γράφημα 19). Ένα πρόσθετο 40% είχαν εμβολιαστεί με την ίδια δόση εμβολίου<br />
DT (για διφθερίτιδα-τέτανο), και ως εκ τούτου 97% των παιδιών είχαν εμβολιαστεί με 5<br />
δόσεις εμβολίου έναντι της διφθερίτιδας και του τετάνου. Η εικόνα αυτή αντανακλά μια<br />
(παλαιότερη) τάση δισταγμού διενέργειας του DTP σε μεγαλύτερα παιδιά και<br />
αντικατάστασής του με DT –τάση που ήταν εντονότερη στη Βόρεια Ελλάδα (Πίνακας Π4).<br />
Περίπου τα μισά παιδιά (45%) είχαν λάβει και 6η δόση εμβολίου για διφθερίτιδα-τέτανο<br />
(κυρίως με διπλό εμβόλιο τύπου ενηλίκου, Td), το οποίο προβλέπεται για την ηλικία 14-16<br />
ετών, ενώ 2% των παιδιών είχαν εμβολιαστεί με τη δόση αυτή και για κοκκύτη. Η μεγάλη<br />
πλειοψηφία των παιδιών (95%) είχαν εμβολιαστεί με 5 δόσεις εμβολίου για πολιομυελίτιδα.<br />
Η εμβολιαστική κάλυψη με 5η και με 6η δόση εμβολίου για διφθερίτιδα-τέτανο και με<br />
5η δόση εμβολίου για πολιομυελίτιδα ήταν παρόμοια στα διάφορα γεωγραφικά διαμερίσματα<br />
της χώρας καθώς και σε αστικές και αγροτικές περιοχές (Πίνακας Π4).<br />
Γράφημα 19. Συχνότητα εμβολιασμού για επιλεγμένες δόσεις εμβολίων διφθερίτιδας-τετάνου-κοκκύτη (DTP),<br />
διφθερίτιδας-τετάνου (DTP/DT) και πολιομυελίτιδας (Polio). Σύνολο Ελλάδας, παιδιά Γ’ Γυμνασίου.<br />
Ποσοστό (% )<br />
εμβολιαστικής κάλυψης<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
97 95<br />
57<br />
45<br />
2<br />
DTP‐5 DTP/DT‐5 Polio‐5 DTP‐6 DTP/DT‐6<br />
Ο αριθμός μετά τη συντομογραφία του εμβολίου συμβολίζει αριθμό δόσης.<br />
4.2.3. Εμβολιασμός για ιλαρά, ερυθρά και παρωτίτιδα<br />
Το ποσοστό κάλυψης με μία δόση εμβολίου για ιλαρά ήταν 92% στα παιδιά της Γ΄<br />
Γυμνασίου, ενώ με δύο δόσεις είχαν εμβολιαστεί 80% των παιδιών. Παρόμοια ποσοστά<br />
εμβολιασμού παρατηρήθηκαν για την ερυθρά και την παρωτίτιδα (Γράφημα 20). Η μεγάλη<br />
πλειοψηφία των εμβολιασμών με 2 η δόση (97% εμβολιασμού για ιλαρά) είχε γίνει με μικτό<br />
εμβόλιο MMR, ενώ μικρότερο ήταν το αντίστοιχο ποσοστό για την 1 η δόση (79%).<br />
Γράφημα 20. Συχνότητα εμβολιασμού για ιλαρά*, για ερυθρά* και για παρωτίτιδα*. Σύνολο Ελλάδας,<br />
παιδιά Γ’ Γυμνασίου.<br />
Ποσοστό (% )<br />
εμβολιαστικής κάλυψης<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
92 91 91<br />
80<br />
76 76<br />
Εμβολιασμός<br />
για ιλαρά*<br />
Εμβολιασμός<br />
για ερυθρά*<br />
Εμβολιασμός<br />
για π αρωτίτιδα*<br />
1η δόση<br />
2η δόση<br />
* Εμβολιασμός με μικτό εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας (MMR) ή με μονοδύναμο εμβόλιο.<br />
Η κάλυψη με 1 και με 2 δόσεις εμβολίου για ιλαρά ήταν παρόμοια στα διάφορα γεωγραφικά<br />
διαμερίσματα της χώρας καθώς και σε αστικές και αγροτικές περιοχές (Πίνακας Π4).<br />
29
4.2.4. Άλλοι εμβολιασμοί<br />
Όπως φαίνεται στο Γράφημα 21, η εμβολιαστική κάλυψη για φυματίωση με το εμβόλιο BCG<br />
(91%) και για ηπατίτιδα Β (85%) βρέθηκε υψηλή στα παιδιά της Γ΄ Γυμνασίου, λιγότερα από<br />
τα μισά παιδιά είχαν εμβολιαστεί για μηνιγγιτιδόκοκκο C (43%) και περίπου 2% για<br />
ανεμευλογιά. Από τα εμβόλια που δεν περιλαμβάνονταν στο Εθνικό Πρόγραμμα<br />
Εμβολιασμών όταν έγινε η Μελέτη, περίπου 1 στα 5 παιδιά είχαν εμβολιαστεί για ηπατίτιδα<br />
Α και περίπου 3% για γρίπη (τουλάχιστον μία φορά).<br />
Η εμβολιαστική κάλυψη για φυματίωση βρέθηκε να υπολείπεται σημαντικά στην Αττική<br />
και στη Θράκη σε σχέση με τα άλλα γεωγραφικά διαμερίσματα, η κάλυψη για ηπατίτιδα Β<br />
ήταν παρόμοια στα διάφορα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας καθώς και σε αστικές και<br />
αγροτικές περιοχές, ενώ η συχνότητα εμβολιασμού για μηνιγγιτιδόκοκκο C ήταν σημαντικά<br />
χαμηλότερη στη Θράκη και την Ήπειρο/Ιόνια Νησιά (Πίνακας Π4).<br />
Γράφημα 21. Συχνότητα εμβολιασμού με εμβόλια φυματίωσης (BCG), ηπατίτιδας Β (HepB), μινιγγιτιδόκοκκου<br />
C/συζευγμένο (MCVC), ανεμευλογιάς (Var), ηπατιίτδας Α (HepA) και γρίπης (Infl). Σύνολο<br />
Ελλάδας, παιδιά Γ’ Γυμνασίου.<br />
Ποσοστό (% )<br />
εμβολιαστικής κάλυψης<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
91<br />
85<br />
43<br />
22<br />
2<br />
3<br />
BCG HepB‐3 ΜCVC Var HepA‐2 Infl<br />
Ο αριθμός μετά τη συντομογραφία των εμβολίων συμβολίζει αριθμό δόσης.<br />
4.2.5. Φορέας εμβολιασμού<br />
Και για τα παιδιά Γ΄ Γυμνασίου, η πλειονότητα των εμβολιασμών διενεργήθηκε από ιδιώτες<br />
γιατρούς, όπως φαίνεται στο Γράφημα 22.<br />
Γράφημα 22. Φορέας που διενήργησε επιλεγμένες δόσεις εμβολίου διφθερίτιδας-τετάνου-κοκκύτη ή διφθερίτιδαςτετάνου,<br />
εμβολιασμού για ιλαρά, εμβολίων ηπατίτιδας Β, μηνιγγιτιδόκοκκου C και φυματίωσης. Σύνολο Ελλάδας,<br />
παιδιά Γ΄ Γυμνασίου.<br />
Ποσοστό (% ) εμβολιασμών<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
90<br />
67 67 67<br />
72<br />
28<br />
32 32<br />
19<br />
5<br />
2 1<br />
10<br />
10<br />
0<br />
Tdap/Td‐6 Ιλ αρά‐2 HepΒ‐1 MCVC BCG<br />
Δημόσιο<br />
Ιδιώτης<br />
Άλλος<br />
φορέας<br />
Tdap/Td: εμβόλιο διφθερίτιδας-τετάνου-κοκκύτη/ακυτταρικό ή διφθερίτιδας-τετάνου τύπου ενηλίκου. Ιλαρά: εμβολιασμός με μικτό<br />
εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας [MMR] ή μονο-δύναμο εμβόλιο ιλαράς. HepB: εμβόλιο ηπατίτιδας Β. MCVC: εμβόλιο μηνιγγιτιδόκοκκου<br />
C/συζευγμένο. BCG: εμβόλιο φυματίωσης. Ο αριθμός μετά τη συντομογραφία του εμβολίου συμβολίζει αριθμό δόσης.<br />
30
Για τα καθιερωμένα εμβόλια (DTP, MMR/ιλαράς, ηπατίτιδας Β), το ποσοστό<br />
εμβολιασμών που έγινε από ιδιώτες ήταν της τάξης του 65-70%, ενώ για τα εμβόλια που<br />
εντάχθηκαν πρόσφατα ή δεν έχουν ενταχθεί στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών<br />
(μηνιγγιτιδόκοκκου C, ηπατίτιδας Α, γρίπης), το ποσοστό αυτό ήταν της τάξης του 85-90%<br />
(Γράφημα 22). Αντίθετα, η πλειοψηφία των εμβολιασμών για φυματίωση με BCG (72%)<br />
έγινε από δημόσιους φορείς και περίπου 10% από άλλο φορέα ή στο εξωτερικό. Η συχνότητα<br />
εμβολιασμού κατά φορέα παρουσιάζεται αναλυτικά στον Πίνακα Π5.<br />
31
5. Συζήτηση<br />
Στην παρούσα Μελέτη, που έγινε σε εθνικό αντιπροσωπευτικό δείγμα μαθητών, εκτιμήθηκε<br />
η εμβολιαστική κάλυψη των παιδιών Α΄ Δημοτικού και Γ΄ Γυμνασίου στην Ελλάδα.<br />
Επιπλέον, για τα παιδιά Α΄ Δημοτικού διερευνήθηκαν οι αντιλήψεις και στάσεις των γονέων<br />
για τους εμβολιασμούς και μελετήθηκε η συχνότητα της φυματικής λοίμωξης. Από τη<br />
Μελέτη προκύπτουν εκτιμήσεις της κατάστασης εμβολιασμού για το σύνολο της χώρας<br />
καθώς και για επιμέρους γεωγραφικά διαμερίσματα, για αστικές–αγροτικές περιοχές και για<br />
ορισμένες ειδικές ομάδες του πληθυσμού (μετανάστες και Έλληνες Μουσουλμάνοι), ενώ για<br />
τους Έλληνες Τσιγγάνους οι εκτιμήσεις είναι ενδεικτικές λόγω του μικρού αριθμού τους στο<br />
δείγμα.<br />
Το επίπεδο εμβολιασμού του γενικού πληθυσμού των παιδιών στην Ελλάδα είναι<br />
συνολικά καλό. Για τον γενικό πληθυσμό τα προβλήματα εντοπίζονται σε συγκεκριμένα<br />
εμβόλια και δόσεις, ενώ για ειδικές ομάδες του πληθυσμού η εικόνα ποικίλει: η εμβολιαστική<br />
κάλυψη των Ελλήνων Μουσουλμάνων υπολείπεται σε μικρό βαθμό ή είναι παρόμοια με αυτή<br />
του γενικού πληθυσμού, των μεταναστών υπολείπεται σε μέτριο ή μεγάλο βαθμό, ενώ ο<br />
εμβολιασμός των Ελλήνων Τσιγγάνων παρουσιάζει πολύ μεγάλες ελλείψεις. Οι<br />
διαφοροποιήσεις ανάμεσα σε γεωγραφικά διαμερίσματα και αστικές–αγροτικές περιοχές<br />
είναι κατά κανόνα μικρές ή ανύπαρκτες.<br />
Η ερμηνεία των ευρημάτων της παρούσας Μελέτης πρέπει να γίνει με κατανόηση των<br />
περιορισμών της. Ο πρώτος περιορισμός αφορά το ενδεχόμενο συστηματικό σφάλμα που<br />
υπεισέρχεται από το γεγονός της μη απόκρισης ενός μέρους των παιδιών της Μελέτης.<br />
Παρότι η συνολική αναλογία απόκρισης στα παιδιά Α΄ Δημοτικού είναι σχετικά υψηλή<br />
(88%), η απόκριση σε ειδικές ομάδες του πληθυσμού και στα παιδιά Γ’ Γυμνασίου είναι<br />
χαμηλότερη. Αυτό μπορεί να οδηγεί στην υπερ-εκτίμηση του επιπέδου εμβολιασμού στις<br />
ομάδες αυτές (καθώς μπορούμε να υποθέσουμε ότι αυτοί που δεν αποκρίθηκαν μπορεί να<br />
έχουν πιο ελλιπή εμβολιασμό), με συνέπεια οι παρατηρούμενες διαφορές να είναι<br />
ενδεχομένως μεγαλύτερες από αυτές που φαίνονται από τη Μελέτη. Αυτό ισχύει περισσότερο<br />
για την ομάδα των Ελλήνων Τσιγγάνων, καθώς –επιπλέον των παραπάνω– τα παιδιά που<br />
πηγαίνουν στο σχολείο πιθανώς δεν είναι αντιπροσωπευτικά του συνόλου των παιδιών της<br />
Τσιγγάνικης μειονότητας στη χώρα μας.<br />
Ένας δεύτερος περιορισμός της Μελέτης αφορά την ηλικία των παιδιών (περίπου 6<br />
ετών), καθώς τα περισσότερα εμβόλια των παιδιών γίνονται έως την ηλικία των δύο ετών.<br />
Έτσι, πολλά από τα ευρήματά μας αποτυπώνουν την κατάσταση που υπήρχε 3-4 χρόνια πριν<br />
τη διεξαγωγή της Μελέτης. Η επιλογή αυτής της ηλικίας υπαγορεύτηκε από την ανάγκη να<br />
εξασφαλιστεί αντιπροσωπευτικό δείγμα των παιδιών της Ελλάδας (μέσω των σχολείων).<br />
Σημειώνεται ότι οι εφαρμοζόμενες μέθοδοι μελέτης της εμβολιαστικής κάλυψης σε άλλες<br />
ανεπτυγμένες χώρες βασίζοναι σε προϋποθέσεις που δεν υπάρχουν στην Ελλάδα: είτε στην<br />
ύπαρξη εθνικού ηλεκτρονικού μητρώου με τους εμβολιασμούς των παιδιών (vaccination<br />
registry) [10-11]· είτε στην ύπαρξη ενημερωμένων δημοτικών αρχείων των κατοίκων με<br />
πληροφορίες για την ηλικία τους, ώστε να είναι δυνατή η δειγματοληψία παιδιών<br />
καθορισμένης ηλικίας [16]· είτε στη σχεδόν αποκλειστική διενέργεια των εμβολίων σε δίκτυο<br />
εμβολιαστικών κέντρων, γεγονός που καθιστά εφικτή τη λήψη αντιπροσωπευτικού δείγματος<br />
παιδιών μέσω της δειγματοληψίας εμβολιαστικών κέντρων [32]· είτε στην τήρηση από τους<br />
γιατρούς αρχείων με πλήρες ιστορικό εμβολιασμού των παιδιών που παρακολουθούν, πράγμα<br />
που καθιστά δυνατή την συλλογή πληροφοριών εμβολιασμού από τους γιατρούς των παιδιών<br />
μετά από τον εντοπισμό τυχαίου δείγματος παιδιών μέσω τηλεφωνικών συνεντεύξεων [7-9].<br />
Μελλοντική λύση για τη χώρα μας θα αποτελούσε η επεξεργασία “σταθμισμένης διοικητικής<br />
μεθόδου” ετήσιας εκτίμησης της εμβολιαστικής κάλυψης, με τον συνδυασμό στοιχείων από<br />
μελέτη σε δείγμα παιδιών Α’ Δημοτικού (όπως η παρούσα) και ετήσιων στοιχείων<br />
κατανάλωσης εμβολίων –επεξεργασία που ήδη σχεδιάζεται.<br />
32
Για τα εμβόλια που εντάχθηκαν στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών πριν το 1990<br />
(DTP, Πολιομυελίτιδας, MMR) επιτυγχάνονται πολύ υψηλά επίπεδα εμβολιασμού –π.χ. για<br />
τα παιδιά Α΄ Δημοτικού, DTP-3 δόσεις: 99%· DTP-4 δόσεις: 98%· DTP-5 δόσεις: 90%·<br />
MMR-1 δόση: 98%. Παρά την πολύ υψηλή τελική κάλυψη, εμφανίζεται κάποια καθυστέρηση<br />
στην επίτευξή της, π.χ. έως την ηλικία των 24 μηνών είχε εμβολιαστεί το 81% των παιδιών με<br />
4 δόσεις DTP και το 88% με μία δόση MMR.<br />
Ωστόσο, όσον αφορά αυτά τα εμβόλια, το πιο σημαντικό πρόβλημα παρουσιάζεται με τη<br />
2η δόση του εμβολίου MMR (ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας), την οποία είχε λάβει το 77%<br />
των παιδιών της χώρας, ενώ για τα παιδιά μεταναστών το ποσοστό αυτό ήταν 52% και<br />
αρκετά χαμηλότερο για τους Έλληνες Τσιγγάνους. Χαμηλή κάλυψη με δύο δόσεις εμβολίου<br />
για ιλαρά βρέθηκε και στα παιδιά της Γ΄ Γυμνασίου (80%). Σημειώνεται ότι ο στόχος που<br />
έχει θέσει ο ΠΟΥ στο πλαίσιο της στρατηγικής τής εξάλειψης της εγχώριας ιλαράς από την<br />
Ευρώπη είναι να επιτευχθεί ο εμβολιασμός του 95% του παιδικού πληθυσμού με δύο δόσεις<br />
MMR (ή άλλου εμβολίου για ιλαρά) [5]. Το επίπεδο εμβολιαστικής κάλυψης για ιλαρά που<br />
βρέθηκε στην παρούσα Μελέτη είναι συμβατό με το γεγονός ότι συνεχίζουν να εκδηλώνονται<br />
επιδημίες ιλαράς στην Ελλάδα, όπως η επιδημία που έγινε το 2005-06, η οποία προσέβαλε<br />
κατά κύριο λόγο παιδιά της Τσιγγάνικης μειονότητας καθώς και μετανάστες, αλλά και<br />
έφηβους και νέους του γενικού πληθυσμού [33].<br />
Για τα εμβόλια που εντάχθηκαν στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών έως την αρχή της<br />
δεκαετίας του 2000 (ηπατίτιδας Β το 1998 και αιμόφιλου ινφλουέντσας τύπου b το 2002)<br />
υπάρχει υψηλή κάλυψη με την πρωτογενή σειρά εμβολιασμού: 95% με τις απαιτούμενες 3<br />
δόσεις εμβολίου για ηπατίτιδα Β και 90% για αιμόφιλο ινφλουέντσας τύπου b (Hib).<br />
Υπάρχουν, όμως, και ορισμένες ιδιομορφίες.<br />
Όσον αφορά το εμβόλιο Hib, εμφανίζεται πολύ μεγάλη διαφοροποίηση της κάλυψης των<br />
ειδικών ομάδων του πληθυσμού: με τη πρωτογενή σειρά βρέθηκαν εμβολιασμένοι το 65%<br />
των μεταναστών και το 73% των Ελλήνων Μουσουλμάνων, ενώ η κάλυψη των Ελλήνων<br />
Τσιγγάνων βρέθηκε πολύ χαμηλότερη. Αυτό πιθανώς οφείλεται στην ανεπαρκή ή με<br />
ασυνέχειες διάθεση του εμβολίου Hib από τα δημόσια εμβολιαστικά κέντρα.<br />
Όσον αφορά το εμβόλιο της ηπατίτιδας Β, βρέθηκε πολύ μεγάλη καθυστέρηση στην<br />
έναρξη του εμβολιασμού: μόλις 20% είχαν λάβει τρεις δόσεις έως την ηλικία των 12 μηνών.<br />
Στην πραγματικότητα, το εμβόλιο της ηπατίτιδας Β έχει καθιερωθεί όχι ως εμβόλιο που<br />
ξεκινά το πρώτο εξάμηνο της ζωής όπως συνιστάται [22-23], αλλά ως εμβόλιο που ξεκινά<br />
στο δεύτερο εξάμηνο της ζωής. Αυτό πιθανώς συνδέεται με τον μεγάλο αριθμό εμβολίων που<br />
προβλέπεται πλέον για το πρώτο εξάμηνο της ζωής χωρίς τη διάδοση της χρήσης των<br />
συνδυασμένων εμβολίων, ιδίως από τα δημόσια εμβολιαστικά κέντρα. Είναι αξιοσημείωτο<br />
ότι –αντίθετα με όσα συμβαίνουν στο γενικό πληθυσμό– ο εμβολιασμός για ηπατίτιδα Β<br />
ξεκινά σημαντικά πιο έγκαιρα στους Έλληνες Μουσουλμάνους και κάπως πιο έγκαιρα στους<br />
μετανάστες (72% και 39% αντιστοίχως είχαν λάβει 3 δόσεις έως την ηλικία των 12 μηνών),<br />
πιθανώς επειδή οι παιδίατροι και άλλοι επαγγελματίες υγείας που είναι υπεύθυνοι για τον<br />
εμβολιασμό λαμβάνουν υπόψη ότι πολλά από αυτά τα παιδιά βρίσκονται ενδεχομένως σε<br />
υψηλό κίνδυνο για ηπατίτιδα Β. Σημειώνεται ότι η σημασία της έγκαιρης έναρξης του<br />
εμβολιασμού για ηπατίτιδα Β έγκειται στο γεγονός ότι όσο μικρότερη είναι η ηλικία στην<br />
οποία συμβαίνει μόλυνση με τον ιό, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα το άτομο να εξελιχθεί σε<br />
χρόνιο φορέα και κατ’ επέκταση η πιθανότητα να αναπτύξει αργότερα κίρρωση του ήπατος<br />
ή/και ηπατοκυτταρικό καρκίνο, αλλά και η πιθανότητα να διασπείρει τον ιό στον περίγυρό<br />
του [34].<br />
Για τα εμβόλια που εντάχθηκαν στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών το 2006, δηλαδή<br />
περίπου το διάστημα που διεξαγόταν η Μελέτη, η εμβολιαστική κάλυψη ποικίλει. Με<br />
συζευγμένο εμβόλιο για μηνιγγιτιδόκοκκο οροομάδας C (MCVC) –που ήταν διαθέσιμο στο<br />
εμπόριο από το 2001– είχαν εμβολιαστεί περίπου 7 στα 10 παιδιά (72%), ενώ για τα παιδιά<br />
μεταναστών, τους Έλληνες Μουσουλμάνους και τους Έλληνες Τσιγγάνους η κάλυψη ήταν<br />
33
πολύ χαμηλότερη (40%, 59% και 12% αντιστοίχως). Όπως είναι αυτονόητο, σχεδόν για το<br />
σύνολο των εμβολιασμών αυτών το κόστος του εμβολίου είχε καταβληθεί από την οικογένεια<br />
και η μεγάλη πλειοψηφία τους (87%) είχε γίνει στον ιδιωτικό τομέα. Με συζευγμένο 7δύναμο<br />
εμβόλιο κατά του πνευμονιοκόκκου (PCV7) και με εμβόλιο ανεμευλογιάς (Var) –που<br />
κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα το 2005, δηλαδή λίγο μόνον καιρό πριν την διεξαγωγή της<br />
Μελέτης– τα ποσοστά κάλυψης ήταν χαμηλά (5% και 13% αντιστοίχως), όπως αναμένεται.<br />
Τα παιδιά της Γ΄ Γυμνασίου εμφανίζουν χαμηλότερα επίπεδα εμβολιαστικής κάλυψης<br />
από αυτά των μικρότερων παιδιών. Ιδιαίτερη σημασία έχει το ανεπαρκές επίπεδο κάλυψης με<br />
δύο δόσεις εμβολίου MMR (80%) –όπως ήδη αναφέρθηκε–, το σχετικά χαμηλό επίπεδο<br />
εμβολιασμού για ηπατίτιδα Β (85%) και η πολύ χαμηλότερη κάλυψη με εμβόλιο<br />
μηνιγγιτιδόκοκκου οροομάδας C (43%). Είναι αξιοσημείωτο ότι 91% των παιδιών αυτής της<br />
ηλικίας είχαν εμβολιαστεί με το εμβόλιο BCG για τη φυματίωση. Το επίπεδο εμβολιασμού<br />
των εφήβων στη χώρα μας συνιστά ιδιαίτερο πρόβλημα, για την αντιμετώπιση του οποίου<br />
απαιτούνται μέτρα με ειδικό προσανατολισμό, καθώς αυτή η ηλικιακή ομάδα δεν είναι<br />
εύκολα προσιτή στις υπηρεσίες υγείας, πολύ περισσότερο που έχουν αυξηθεί οι εμβολιασμοί<br />
που συνιστώνται για τους εφήβους [22-23, 35].<br />
Αποτελεί σημαντικό εύρημα της Μελέτης ότι οι παράγοντες που κυρίως επιδρούν στην<br />
εμβολιαστική κάλυψη των παιδιών είναι κοινωνικοί και δομικοί: ειδική μειονοτική ομάδα του<br />
πληθυσμού, δείκτες που σχετίζονται με το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο (μεγάλος αριθμός<br />
παιδιών στην οικογένεια, μικρή ηλικία μητέρας) και μεγάλη απόσταση του ιατρείου<br />
εμβολιασμού από το σπίτι. Προς αυτούς, επομένως, πρέπει να στραφούν κυρίως τα μέτρα για<br />
την αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης των παιδιών. Πρέπει εδώ να συνεκτιμηθεί το εύρημα<br />
της παρούσας Μελέτης ότι το 65-70% των καθιερωμένων εμβολίων των παιδιών γίνονται<br />
στον ιδιωτικό τομέα, ενώ το ποσοστό αυτό είναι της τάξης του 80-90% για τα νεότερα<br />
εμβόλια. Η ενίσχυση των δημόσιων εμβολιαστικών κέντρων ώστε να αυξηθούν οι<br />
δυνατότητες των γονέων να προσφεύγουν σε αυτά αποτελεί, επομένως, ακρογωνιαίο λίθο για<br />
την αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης στη χώρα μας, ιδίως για παιδιά από ειδικές<br />
πληθυσμιακές ομάδες και από οικογένειες με χαμηλές οικονομικές δυνατότητες.<br />
Οι αντιλήψεις των γονέων για τους εμβολιασμούς επιδρούν δευτερευόντως στην<br />
εμβολιαστική κάλυψη. Βρέθηκε ότι το σύνολο σχεδόν των γονέων (>99%) επιδιώκουν τον<br />
εμβολιασμό του παιδιού τους σύμφωνα με τις επιταγές της ιατρικής επιστήμης. Ωστόσο, ένα<br />
υπολογίσιμο ποσοστό γονέων (περίπου 20%) θεωρούν ότι είναι προτιμότερο “το παιδί να<br />
περάσει μια παιδική αρρώστια παρά να εμβολιαστεί, γιατί αυτό είναι το φυσικό”, αντίληψη<br />
που βρέθηκε να επηρεάζει αρνητικά την εμβολιαστική κάλυψη. Η ομάδα αυτή των γονέων<br />
πρέπει να μας προβληματίσει ιδιαιτέρως, γιατί ενδεχομένως συνιστά μια πρώτη ένδειξη<br />
εμφάνισης “αντι-εμβολιαστικών” απόψεων και στη χώρα μας, όπως έχει συμβεί σε άλλες<br />
προηγμένες χώρες [36]. Ενόψει των ευρημάτων αυτών εκτιμούμε ότι είναι σημαντικό να<br />
σχεδιαστεί η αντιμετώπιση του θέματος, σε συνδυασμό με την κάλυψη του κενού που<br />
υπάρχει στην Ελλάδα σχετικά με τη συστηματική και τεκμηριωμένη ενημέρωση των γονέων<br />
για τις σοβαρές παρενέργειες των εμβολίων και με τη θεσμοθέτηση προνοιακής πολιτικής σε<br />
περίπτωση εμφάνισής τους.<br />
Το ένα σκέλος της παρούσας Μελέτης αφορούσε τον έλεγχο των παιδιών με φυματινική<br />
δοκιμασία Mantoux, αξιοποιώντας τη διαδικασία διενέργειας Mantoux και BCG που γίνεται<br />
στη χώρα μας στα παιδιά Α΄ Δημοτικού και χρησιμοποιώντας κοινό πρωτόκολλο. Τα παιδιά<br />
με ΦΔ ≥ 5mm παραπέμπονταν σε εξειδικευμένο κέντρο του νομού τους για περαιτέρω<br />
εκτίμηση και τελική κατάταξη (για τις ανάγκες της Μελέτης) καθώς και για αντιμετώπιση.<br />
Βρέθηκαν 16 παιδιά με φυματική λοίμωξη και ο μέσος ετήσιος κίνδυνος μόλυνσης για το<br />
σύνολο της χώρας εκτιμήθηκε σε 0,067%. Ωστόσο, παρατηρήθηκαν μεγάλες διαφορές<br />
ανάμεσα στο γενικό πληθυσμό (0,035%) και τα παιδιά μεταναστών (0,346%) καθώς και τους<br />
Έλληνες Μουσουλμάνους (0,157%)· ο μικρός αριθμός Ελλήνων Τσιγγάνων στη Μελέτη δεν<br />
επέτρεψε την εκτίμηση της συχνότητας της φυματικής λοίμωξης σε αυτή την ομάδα του<br />
34
πληθυσμού. Ο μέσος ετήσιος κίνδυνος μόλυνσης που βρέθηκε στον γενικό πληθυσμό είναι<br />
ίδιου επιπέδου με αυτόν που έχει βρεθεί σε άλλες χώρες με χαμηλό επιπολασμό φυματικής<br />
λοίμωξης [37] και χαμηλότερος από αυτόν που έχει βρεθεί στην Ελλάδα στο παρελθόν [38-<br />
39]. Επιπλέον, είναι χαμηλότερος από το όριο του 0,1% που έχει θέσει το International Union<br />
Against Tuberculosis and Lung Disease ως ένα από τα κριτήρια για την αλλαγή της πολιτικής<br />
σε μια χώρα από τον καθολικό εμβολιασμό με BCG στον επιλεκτικό εμβολιασμό ομάδων<br />
υψηλού κινδύνου [40]. Εκτιμούμε ότι ενόψει και των ευρημάτων της παρούσας Μελέτης θα<br />
πρέπει να επαναθεωρηθεί η πολιτική του καθολικού εμβολιασμού των παιδιών με BCG που<br />
εφαρμόζεται στην Ελλάδα, με τη συνεκτίμηση όλων των κριτηρίων και προϋποθέσεων που<br />
προβλέπονται [40]. Ειδικότερα, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι τυχόν αλλαγή πολιτικής απαιτεί<br />
την καλή λειτουργία προγράμματος ελέγχου της φυματίωσης στη χώρα, την ύπαρξη ικανοποιητικού<br />
συστήματος επιδημιολογικής επιτήρησης, τον λεπτομερή προσδιορισμό των ομάδων<br />
υψηλού κινδύνου και τον προσεκτικό σχεδιασμό της εφαρμογής επιλεκτικού εμβολιασμού<br />
στα νεογέννητα που ανήκουν σε οικογένειες υψηλού κινδύνου για φυματική λοίμωξη.<br />
35
6. Προτάσεις<br />
Ανακεφαλαιώνονται εδώ οι κυριότερες προτάσεις που προκύπτουν από την παρούσα Μελέτη<br />
για την εφαρμογή καταλληλότερων πολιτικών εμβολιασμού και για τη βελτίωση της<br />
εμβολιαστικής κάλυψης των παιδιών της χώρας μας.<br />
• Χρειάζεται να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα για την ενίσχυση του ρόλου και των<br />
δυνατοτήτων των δημόσιων εμβολιαστικών κέντρων (γεωγραφική διασπορά, επάρκεια<br />
και εκπαίδευση προσωπικού, επαρκής και συνεχής διάθεση εμβολίων κλπ.), τα οποία<br />
καλούνται να καλύψουν τις ανάγκες των οικονομικά ασθενέστερων κοινωνικών ομάδων,<br />
περιλαμβανομένων και των παιδιών που ανήκουν σε ειδικές ομάδες του πληθυσμού.<br />
• Είναι ανάγκη να εφαρμοστεί ολοκληρωμένο σχέδιο για τον συστηματικό και<br />
συνεχιζόμενο εμβολιασμό των παιδιών των Τσιγγάνικων κοινοτήτων της Ελλάδας<br />
υπερβαίνοντας τη λογική των εξορμήσεων, που έχει δειχθεί ατελέσφορη.<br />
• Πρέπει να σχεδιαστούν μέτρα για την εγκαιρότερη έναρξη των εμβολίων, ιδιαίτερα του<br />
εμβολίου για ηπατίτιδα Β. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να εξεταστεί η ένταξη συνδυασμένων<br />
εμβολίων στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών και η συστηματική διάθεσή τους από τα<br />
δημόσια εμβολιαστικά κέντρα και τους Ασφαλιστικούς Οργανισμούς.<br />
• Πρέπει να ληφθούν ειδικά μέτρα προαγωγής του εμβολιασμού όλων των παιδιών και των<br />
νέων με δύο δόσεις του εμβολίου MMR (ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας).<br />
• Χρειάζεται να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα ώστε τα ιατρεία εμβολιασμού να είναι<br />
“φιλικά για τους εφήβους” και να σχεδιαστεί ειδικά η προαγωγή του εμβολιασμού σε<br />
αυτή την ηλικιακή ομάδα, περιλαμβανομένου και του εμβολιασμού με τα εμβόλια που<br />
έχουν πρόσφατα ενταχθεί στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών.<br />
• Κρίνεται απαραίτητη η επεξεργασία σχεδίου για την αντιμετώπιση ενδεχόμενης<br />
εμφάνισης “αντι-εμβολιαστικών” απόψεων και στη χώρα μας, σε συνδυασμό με την<br />
κάλυψη του κενού που υπάρχει σχετικά με τη συστηματική και τεκμηριωμένη ενημέρωση<br />
των γονέων για τις σοβαρές παρενέργειες των εμβολίων και με τη θεσμοθέτηση<br />
προνοιακής πολιτικής σε περίπτωση εμφάνισής τους.<br />
• Προτείνεται να επαναθεωρηθεί η πολιτική του καθολικού εμβολιασμού των παιδιών με<br />
BCG που εφαρμόζεται στην Ελλάδα, με τη συνεκτίμηση όλων των σχετικών κριτηρίων<br />
και προϋποθέσεων –ιδιαίτερα αυτών που αφορούν την καλή λειτουργία προγράμματος<br />
ελέγχου της φυματίωσης στη χώρα και την ύπαρξη ικανοποιητικού συστήματος<br />
επιδημιολογικής επιτήρησης. Επίσης, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι εφόσον θεωρηθεί<br />
ενδεδειγμένη η αλλαγή πολιτικής, απαιτείται προσεκτικός σχεδιασμός του επιλεκτικού<br />
εμβολιασμού των νεογέννητων που ανήκουν σε οικογένειες υψηλού κινδύνου.<br />
• Προτείνεται η επεξεργασία “σταθμισμένης διοικητικής μεθόδου” για την εκτίμηση της<br />
ετήσιας εμβολιαστικής κάλυψης στην Ελλάδα, με το συνδυασμό στοιχείων από μελέτη σε<br />
δείγμα παιδιών Α΄ Δημοτικού (όπως η παρούσα) και στοιχείων κατανάλωσης εμβολίων.<br />
36
7. Ευχαριστίες<br />
Θα θέλαμε και από τη θέση αυτή να ευχαριστήσουμε θερμά τα παιδιά και τους γονείς της<br />
Μελέτης για την συμμετοχή τους. Χωρίς αυτήν η Μελέτη δεν θα μπορούσε ποτέ να<br />
πραγματοποιηθεί.<br />
Επίσης, θα θέλαμε να εκφράσουμε τις ευχαριστίες μας στους εκπαιδευτικούς των<br />
σχολείων του δείγματος για τη συμπαράσταση και ενεργό επιβοήθηση της Μελέτης, καθώς<br />
και στους υπεύθυνους του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων για την<br />
πρόθυμη χορήγηση άδειας για την πραγματοποίησή της.<br />
Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε ιδιαιτέρως τους γιατρούς, τους νοσηλευτές/τριες, τους<br />
επισκέπτες/τριες υγείας και τους άλλους επαγγελματίες υγείας από Διευθύνσεις Υγείας<br />
Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων, από Κέντρα Υγείας, από Νοσοκομεία και από άλλους<br />
φορείς, που με ευσυνειδησία έλαβαν μέρος στην επίπονη συλλογή των στοιχείων της<br />
Μελέτης, συχνά υπό αντίξοες συνθήκες: Αβρανά Ε, Αδαμίδης Δ, Αθανασίου-Μαραγκού Ι,<br />
Ακριτίδου Σ, Αλεξίου Σ, Αλεξοπούλου-Τσανούκα Κ, Αναστασοπούλου Α, Ανδρίκου Α,<br />
Ανδρουτσοπούλου Γ, Ανεμούλη Γ, Αντωιάδου Φ, Αντωνίου Μ, Αποστολάκη Β, Αραβά Α,<br />
Αργύρη Α, Αργυρού Σ, Αρετού-Πατσιάντου Β, Ασλάνογλου Δ, Ασπρούκου Α, Αυγουστή Λ,<br />
Αυλωνίτη Α, Βαγιανός Σ, Βασιλάκη Α, Βασιλάκου Γ, Βασιλού Ε, Βελέντζα Π, Βλασερού Μ,<br />
Βλαχοστεργίου Ν, Βουζουνεράκης Ε, Βουκελάτου Κ, Βραϊλα Α, Γαζέτη Μ, Γερακιανάκη Α,<br />
Γεωργαντής Η, Γεωργιάδου Σ, Γεωργούδη Ε, Γιαννακού Σ, Γιαννούλη Α, Γκαβογιάννη Γ,<br />
Γκανέτσου Ε, Γκίκα Σ, Γκίκα Φ, Γούσης Χ, Γούτα Μ, Γρηγοράκη Α, Γρηγοριάδου Σ,<br />
Δαμάλα Λ, Δελασούλα Α, De Maggio I, Δημανούλη Σ, Δημητρίου Β, Δημητρίου Χ, Διέλλα<br />
Α, Δίλλα Κ, Δρογούτη Π, Εφραιμίδου Ν, Ζαρκάδη Α, Ζαχαριάς Κ, Ζδούκος Θ, Ζήδρου Ε,<br />
Ζώης Δ, Ηλιού Δ, Θεοδωρακοπούλου Π, Θεοδωρίδου Ε, Θεοδωρίδου Μ, Θεοφίλη Χ,<br />
Κάβουρα Π, Καζαντζή Γ, Καλλιτσάρη Σ, Καλογεράκη Ε, Καλουμένου Ε, Καραβέλλα Ε,<br />
Καραγεωργάκη-Καπετανάκη Μ, Καραθανασοπούλου Ν, Καραστεργίου Ε, Καραφυλλούδη<br />
Α, Καρβέλα-Πικιού Φ, Καρκάνης Κ, Καρκαρέτσου Β, Καρρά Ε, Καρρά Ι, Κασιμάτης Π,<br />
Καστάνη Ι, Κατερινάκης Κ, Κατωπόδης Γ, Καφεσάκη Σ, Καψάλη Ε, Κηπουρού Κ,<br />
Κιούποκλη Α, Κιουρπέ Ε, Κοκιάδη Ε, Κολυβά Μ, Κόντου Μ, Κοσμίδου Π, Κοτσάφτη Δ,<br />
Κούρτη Π, Κραβαρίτη Δ, Κριτσίμα Α, Κυρόγλου Σ, Κωσταρέλλου Σ, Λαδίκα Χ, Λάζου Μ,<br />
Λάμα Κ, Λαμπράκου Μ, Λαμπροκωστοπούλου Σ, Λαμπροπούλου Ι, Λάππα Α, Λιάπη Φ,<br />
Μαγκούτη Ε, Μαλακωνάκης Ν, Μαλέσκου Α, Μαλιάκα Γ, Μάντη Θ, Μαραγκού Μ,<br />
Μάργαρη Ε, Μαστραπά Ε, Ματρινού ΕΕ, Μηλιδου Ι, Μηντζιώρη Γ, Μητσάρα Α, Μουστάκα<br />
Κ, Μούχλα Α, Μπάγιτς Β, Μπακογιάννη Μ, Μπακόλας Ε, Μπάρκας Κ, Μπασκάκη Σ,<br />
Μπελικαϊδου-Νανά Κ, Μπιμπάκης Ι, Μπόγρη Α, Μπουραζάνας Γ, Νεάρχου Α, Νιζαμίδου Χ,<br />
Νικολάου Ε, Νίκου Β, Νιωτάκη Α, Ντέλλα Γ, Ντίνα Θ, Ντόκος Μ, Ντούρος Θ, Ξακουστού<br />
Α, Οικονόμου-Μακριδάκη Μ, Οικονόμου Α, Οικονόμου Ν, Παζαρζικλής Χ, Παλιούρα Ζ,<br />
Παντελίδης Θ, Παντερμαράκη Ε, Παπαγεωργίου Μ, Παπαδοπούλου-Ραντεβά Σ,<br />
Παπαδοπούλου-Σελίμη Ε, Παπαδοπούλου ΣΛ, Παπαδοπούλου Ζ, Παπάζογλου Ε,<br />
Παπανικολάου-Στεφάνου Α, Παπανίκου Π, Παπαρούνα Π, Παπασάββα Ε, Παπασπυροπούλυ<br />
Κ, Παπατσίμπα Κ, Παπαφίλη Γ, Παππά Α, Παππά Ε, Πασχάλη Κ, Πίπη-Αντωνακούδη Κ,<br />
Πιτσιδανάκης Γ, Πίτσου Α, Πλουμάκη Μ, Πολάκη Ε, Πρέκα Π, Ραζής Χ, Ρεστέμη Α, Σακκά<br />
Μ, Σαλαγιάννη Α, Σαμαρά Κ, Σαρακατσιάνου Φ, Σεβδινίδου Μ, Σιδηρόπουλος Χ,<br />
Σιδηροπούλου Α, Σιδηροπούλου-Παλαμά Β, Σιμοπούλου Ζ, Σίμου Μ, Σκαλιδάκη Μ,<br />
Σκουπετέ ΜΕ, Σούλη ΕΜ, Σούλης Κ, Σουρλή Δ, Σπυρόπουλος Π, Σταματάκη Δ,<br />
Σταμόκωστα Β, Σταμπολίδου Μ, Στασινούλια Α, Στεφάνου Σ, Στυλιανού-Ηλιοπούλου Ε,<br />
Συγκούνα-Μπουραντά Β, Συμεωνίδου Σ, Συναδινάκη Κ, Σφήκα Β, Σωτηρίου Γ, Ταλαντζή Β,<br />
Τασιούμα Ι, Τασούλα Μ, Τασσόπουλος Δ, Ταταράκης Κ, Τζάμου Ο, Τζιμούλη Μ, Τζίνου Π,<br />
Τζώλα Ε, Τζωρτζάκη Ε, Τραγουδιστάκη Δ, Τσαλικίδου Π, Τσε Κ, Τσελεγγίδου Ε,<br />
Τσερμενίδης Ι, Τσιάτα Α, Τσίγκα Ε, Τσιλακοπούλου Φ, Τσιλιγκαρίδης Κ, Τσιλίρη Κ,<br />
Τσιμπλίδης Ι, Τσιόγκα Ε, Τσίχλη Β, Τσουγένη Α, Τυράκη Α, Φακίτσα Π, Φανουράκη Σ,<br />
37
Φίλιου-Μαρουλάκη Ε, Φρατζάκη Μ, Χαβέλα Μ, Χαλκιαδάκη Χ, Χάνη Α, Χασιώτη Α,<br />
Χατζηγεωργίου Δ, Χατζηπαναγιώτου Δ.<br />
Επιθυμούμε να ευχαριστήσουμε, επίσης, τους παιδιάτρους, τους πνευμονολόγους, τους<br />
άλλους γιατρούς και το νοσηλευτικό προσωπικό των ειδικών ιατρείων, των παιδιατρικών και<br />
πνευμονολογικών κλινικών που συνεργάστηκαν στην παρούσα Μελέτη για την παραπομπή<br />
και τον εξειδικευμένο έλεγχο των παιδιών με θετικό ή αμφίβολο αποτέλεσμα στην αρχική<br />
φυματινική δοκιμασία Mantoux, και ειδικότερα τους υπεύθυνους των ιατρείων και κλινικών<br />
αυτών: Αδαμίδης Δ, Αμπντάλα ΜΜ, Ανδρεάδης Δ, Αντωνιάδης Γ, Αργυρού Σ, Βετούλης Γ,<br />
Γαλανάκης Ν, Γαλαριώτης Κ, Γαλατζάκος Α, Γιάνναρης Σ, Γρηγοριάδου Π, Δελαπόρτα Α,<br />
Διακάκης Π, Ευαγγελάτος Γ, Ζαχαριάς Κ, Ζώης Δ, Ιατρίδου Χ, Ιωαννίδης Β, Καλέργης Κ,<br />
Καραβέργος Γ, Καρκάνης Κ, Καττής Κ, Κουντούρη Μ, Κύρκου Π, Κωνσταντίνου Κ,<br />
Λάβρας Γ, Λαζοπούλου Δ, Λαμπρίδου Σ, Λύχρος Ι, Μανεσίδης Ι, Μανωλίτσης Σ,<br />
Μαρκόπουλος Γ, Μαύρου Γ, Μιχαήλ Α, Μπάρλας Γ, Μπάρλας Κ, Μπίζος Ε, Μπιμπάκης Ι,<br />
Μπούρος Ε, Νταουκάκης Ε, Παλαμά Ε, Πατενταλάκης Γ, Παπαδόπουλος Γ,<br />
Παπακωνσταντίνου Χ, Πασχίδου Β, Πατλάκας Γ, Περιστεράκης Γ, Πετροπούλου Δ, Πιτένης<br />
Α, Ποδάρας Σ, Πονηρέα Σ, Πούλος Ε, Ρεμούνδος Α, Σαμίου Ε, Σταχτούλη Κ,<br />
Τριανταφύλλου Π, Τσολιά Μ, Φωτόπουλος Μ, Χαϊνης Κ, Χαροκόπος Ν, Χατζημιχαήλ Α.<br />
Η Επιτροπή Φυματίωσης του ΚΕΕΛΠΝΟ και τα μέλη της υποστήριξαν σταθερά την<br />
πραγματοποίηση της Μελέτης. Τους ευχαριστούμε όλους θερμά: Κωνσταντόπουλος Σ,<br />
Γαλάνης Ν, Γερογιάννη Ε, Γιατρομανωλάκης Ν, Ζαχαριάς Κ, Ζέρβα Λ, Καναβάκη Σ,<br />
Κωνσταντίνου Κ, Μαρίνης Ε, Μπούρος Ε, Παπουτσάκης Γ, Πατάκας Δ, Σιαφάκας Ν, Σπάλα<br />
Γ, Τουμπής Μ, Τσιντήρης Κ, Τσολιά Μ, Τσούτσος Β. Ιδιαίτερα ευχαριστούμε τον κ. Ν.<br />
Γιατρομανωλάκη και τον κ. Ε. Μαρίνη για τα πολύτιμα σχόλια και παρατηρήσεις τους τόσο<br />
στο πρωτόκολλο της Μελέτης όσο και σε προηγούμενη εκδοχή της παρούσας Έκθεσης.<br />
Πρέπει, τέλος, να μνημονεύσουμε την ευσυνείδητη και προσεκτική εργασία των<br />
συναδέλφων Ι. Παντελή και Ν. Συρμοπούλου, που πραγματοποίησαν την ηλεκτρονική<br />
καταχώρηση των στοιχείων της Μελέτης.<br />
Εξυπακούεται ότι η ευθύνη για τυχόν λάθη και παραλήψεις βαρύνει αποκλειστικά τους<br />
ερευνητές και συγγραφείς της Έκθεσης.<br />
38
8. Βιβλιογραφικές παραπομπές<br />
1) Weisberg SS. Vaccine preventable diseases: current perspectives in historical context, Part I. Dis<br />
Mon 2007; 53:422-66.<br />
2) Anderson R, May R. Immunisation and herd immunity. Lancet 1990; 35:641-5.<br />
3) WHO Regional Office for Europe. Operational targets for EPI diseaes. 1996. EUR/ICP/CMDS<br />
01 01 11.<br />
4) WHO/UNICEF. Global immunization vision and strategy 2006-2015. Geneva: WHO/UNICEF;<br />
2005. Available at http://www.who.int/vaccines-documents/DocsPDF05/GIVS_Final_EN.pdf.<br />
5) WHO Regional Office for Europe. Eliminating measles and rubella and preventing congenital<br />
rubella infection. WHO European Region strategic plan 2005-2010. Copenhagen: WHO Regional<br />
Office for Europe. 2005.<br />
6) WHO. Meeting of the immunization strategic advisory group of experts, November 2007 –<br />
conclusions and recommendations. Weekly Epidemiol Record 2008; 83:1-15.<br />
7) CDC. Statistical methodology of the National Immunization Survey, 1994-2002. Vital Health Stat<br />
2005; 2(138). Available at http://www/cdc.gov/nchs/data/serues/sr_02/sr02_138.pdf.<br />
8) CDC. National, state, and local area vaccination coverage among children aged 19-35 months –<br />
United States, 2007. MMWR 2008; 57:961-6.<br />
9) CDC. Vaccination coverage among children entering school – United States, 2005-06 school year.<br />
MMWR 2006; 55:1124-6.<br />
10) HPA. Annual COVER report: 2005/06. Summary of trends in vaccination coverage in the UK.<br />
Available at http://www.hpa.org.uk/web/HPAwebFile/HPAweb_C/1194947367316.<br />
11) NHS. NHS immunisation statistics, England 2007-08. Available at http://www.ic.nhs.uk/<br />
statistics-and-data-collection/health-and-lifestyles/immunisation/nhs-immunisation-statisticsengland-2008-08-[ns].<br />
12) Παναγιωτόπουλος Τ, Βαλάσση-Αδάμ Ε, Σαραφίδου Ε, Μανδέκη Α, Στρατίκη Ζ, Μπένος Α,<br />
Αδαμίδης Δ, Κούτης Α, Λιονής Χ. Πανελλαδική μελέτη κατάστασης εμβολιασμού. Αρχεία<br />
Ελληνικής Ιατρικής 1999, 16:154-162.<br />
13) Παναγιωτόπουλος Τ, Βαλάσση-Αδάμ Ε, Σαραφίδου Ε, Μπένος Α, Λειβαδίτη Β, Παπαδημητροπούλου<br />
Α, Σταύρου Θ, Περηφάνου Δ. Εθνική μελέτη εμβολιασμών 2001: κάλυψη με DTP και<br />
MMR. 4ο Πανελλήνιο Συνέδριο Δημόσιας Υγείας και Υπηρεσιών Υγείας. Αθήνα, 25-27<br />
Φεβρουαρίου 2002. (Τόμος Περιλήψεων, Νο. 63).<br />
14) Σταύρου Θ, Παναγιωτόπουλος Τ, Βαλάσση-Αδάμ Ε, Σαραφίδου Ε, Μπένος Α, Λειβαδίτη Β,<br />
Παπαδημητροπούλου Α, Περηφάνου Δ. Εθνική μελέτη εμβολιασμών 2001: κάλυψη για<br />
πολιομυελί-τιδα. 4ο Πανελλήνιο Συνέδριο Δημόσιας Υγείας και Υπηρεσιών Υγείας. Αθήνα, 25-<br />
27 Φεβρουαρίου 2002. (Τόμος Περιλήψεων, Νο. 65).<br />
15) Παναγιωτόπουλος Τ, Βαλάσση-Αδάμ Ε, Σαραφίδου Ε, Μπένος Α, Λειβαδίτη Β,<br />
Παπαδημητροπούλου Α, Σταύρου Θ, Περηφάνου Δ. Εθνική μελέτη εμβολιασμών 2001: κάλυψη<br />
με εμβόλιο για ηπατίτιδα Β, αιμόφιλο ινφλουέντσας τύπου b και μηνιγγιτιδόκοκκο. 40ο Πανελλήνιο<br />
Παιδιατρικό Συνέδριο. Θεσσαλονίκη, 21-23 Ιουνίου 2002. (Τόμος Περιλήψεων, Νο. 103).<br />
16) Theeten H, Hens N, Vandermeulen C, Depoorter AM, Roelants M, Aerts M, Hoppenbrouwers K,<br />
Van Damme P.Infant vaccination coverage in 2005 and predictive factors for complete or valid<br />
vaccination in Flanders, Belgium: an EPI-survey. Vaccine 2007; 25:4940-8.<br />
17) Bates AS, Wolinsky FD. Personal, financial, and structural barriers to immunization in socioeconomically<br />
disadvantaged urban children. Pediatrics 1998; 101:591–596.<br />
18) Allred NJ, Wooten KG, Kong Y.The association of health insurance and continuous primary care<br />
in the medical home on vaccination coverage for 19- to 35-month-old children. Pediatrics 2007;<br />
119 (Suppl 1):S4-11.<br />
19) Gust DA, Strine TW, Maurice E, Smith P, Yusuf H, Wilkinson M et al. Underimmunization among<br />
children: effects of vaccine safety concerns on immunization status. Pediatrics 2004; 114:e16-22.<br />
39
20) Jheeta M, Newell J. Childhood vaccination in Africa and Asia: the effects of parents' knowledge and<br />
attitudes [editorial]. Bull WHO 2008; 86:419-20.<br />
21) Santoli JM, Szilagyi PG, Rodewald LE. Barriers to immunization and missed opportunities.<br />
Pediatr Ann 1998; 27:366–374.<br />
22) Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Γενική Δ/νση Δημόσιας Υγείας, Δ/νση<br />
Δημόσιας Υγιεινής, Τμήμα Επιδημιολογίας Νοσημάτων. Εγκύκλιος Υ1/Γ.Π. 17234, 14/6/2006.<br />
Νέο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών.<br />
23) Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Γενική Δ/νση Δημόσιας Υγείας, Δ/νση<br />
Δημόσιας Υγιεινής, Τμήμα Επιδημιολογίας Νοσημάτων. Εγκύκλιος Υ1/Γ.Π. 158238, 23/1/2008.<br />
Νέο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών.<br />
24) Σπυρίδης Π. Εμβόλιο Bacille Calmette-Guérin (BCG). Ο γίγας με τα πήλινα πόδια. Παιδιατρική<br />
1999, 62:345-7.<br />
25) Lévy-Bruhl D, Barrault Y, Decludt B, Schwoebel V. Impact épidémiologique d’une modification<br />
de la politique de vaccination par le BCG en France. Paris: Editions InVS. 2001. Available at<br />
http://www.invs.sante.fr/publications/rap_bcg_1101/index.html.<br />
26) Manissero D, Lopalco PL, Levy-Bruhl D, Ciofi degli Atti ML, Giesecke J. Assessing the impact<br />
of different BCG vaccination strategies on severe childhood TB in low-intermediate prevalence<br />
settings. Vaccine 2008; 26:2253-9.<br />
27) American Thoracic Association, Centers for Disease Control and Prevention. Diagnostic standards<br />
and classification of tuberculosis in adults and children. Am J Respir Crit Care Med 2000;<br />
16:1376-95.<br />
28) Κέντρο Ελέγχου Ειδικών Λοιμώξεων, Ελληνική Ένωση κατά της Φυματίωσης και των Νόσων<br />
του Αναπνευστικού Συστήματος, Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία. Οδηγίες για την<br />
αντιμετώπιση της φυματίωσης. Αθήνα: ΚΕΕΛ. 2004.<br />
29) Cauthen GM, Pio A, ten Dam HG. Annual risk of tuberculous infection (WHO/TB/88.154).<br />
Geneva, World Health Organization, 1988. (In: Bull World Health Organ 2002; 80: 503–511).<br />
30) Arnadottir T, Rieder HL, Trebucq A, Waaler HT. Guidelines for conducting tuberculin skin test<br />
surveys in high prevalence countries. Tuber Lung Dis 1996; 77(Suppl): 1-20.<br />
31) Rieder HL. Annual risk of infection with Mycobacterium tuberculosis. Eur Respir J 2005; 25:181-5.<br />
32) Ciofi Degli Atti ML, Rota MC, Bella A, Salmaso S; ICONA Study Group. Do changes in policy<br />
affect vaccine coverage levels? Results of a national study to evaluate childhood vaccination<br />
coverage and reasons for missed vaccination in Italy. Vaccine 2004; 22:4351-7.<br />
33) Georgakopoulou T, Grylli C, Kalamara E, Katerelos P, Spala G, Panagiotopoulos T. Current<br />
measles outbreak in Greece. Eurosurveillance 2006; 11:70-1.<br />
34) CDC. Hepatitis B. In: Atkinson W, Hamborsky J, McIntyre L, Wolfe S, eds. Epidemiology and<br />
prevention of vaccine-preventable diseases. 10th ed, 2nd printing. Washington DC: Public Health<br />
Foundation, 2008. p. 211-34.<br />
35) McCauley MM, Fishbein DB, Santoli JM. Introduction: strengthening the delivery of new<br />
vaccines for adolescents. Paediatrics 2008; 121 (Suppl 1):S1-4.<br />
36) Blume S. Anti-vaccination movements and their interpretations. Soc Sci Med 2006; 62:628-42.<br />
37) Jacobs S, Warman A, Roehrig N, Yacoub W, Wijayasinghe C, Richardson R et al. Mycobacterium<br />
tuberculosis infection in First Nations preschool children in Alberta: implications for BCG (bacille<br />
Calmette-Guérin) vaccine withdrawal. Can J Public Health 2007; 98:116-20.<br />
38) Γιατρομανωλάκης ΝΕ, Ζουμπόύλης Χ, Βολίκας Κ, Κουλούρης Ν. Δείκτης μυκοβακτηριδιακής<br />
μόλυνσης σε νεαρές ηλικίες στην Ελλάδα κατά τα έτης 1981-1986. Ιατρική 1988, 54:437-41.<br />
39) Germen V, Giannakos G, Kopterides P, Galagas ME. Prevalence and precictors of tuberculin skin<br />
positivity in Hellenic Army recruits. BMC Infect Dis 2006; 6:102.<br />
40) Criteria for discontinuation of vaccination programmes using bacille Calmette-Guerin (BCG) in<br />
countries with a low prevalence of tuberculosis: a statement of the International Union Against<br />
Tuberculosis and Lung Disease. Tuber Lung Dis 1994; 75:179-80.<br />
40
9. Παράρτημα<br />
Πίνακας Π1. Συχνότητα εμβολιασμού κατά εμβόλιο και δόση, γεωγραφικό διαμέρισμα, αστικότητα και<br />
ειδική ομάδα του πληθυσμού. Εθνική Μελέτη Εμβολιασμών, 2006.<br />
Α. Εμβολιασμός για διφθερίτιδα-τέτανο-κοκκύτη (με DTP ή DΤaP)<br />
Εμβόλιο Δόση Ομάδα πληθυσμού n / Ν % * ΔΑ95% * P *<br />
DTP 1 δόση Σύνολο Ελλάδας 3864 / 3878 99,8 99,6-99,9<br />
Ήπειρος-Ιόνια Ν. 610 / 611 99,8 98,9-100<br />
Κρήτη-Ν. Αιγαίου 605 / 605 100 -<br />
Μακεδονία-Θεσσαλία 639 / 639 100 -<br />
Αττική 840 / 840 100 -<br />
0,0202<br />
Στερεά-Πελοπόννησος 603 / 608 99,2 97,7-99,7<br />
Θράκη 567 / 575 99,0 97,7-99,6<br />
Αστικές περιοχές 2976 / 2980 99,9 99,6-100<br />
Αγροτικές περιοχές 888 / 898 99,4 98,6-99,8<br />
0,0297<br />
Όχι σε ειδική ομάδα 3217 / 3221 99,9 99,7-100<br />
Μετανάστες 302 / 303 99,9 99,3-100 0,9363<br />
Έλληνες Μουσουλμάνοι 284 / 290 98,3 95,8-99,3
Εμβόλιο Δόση Ομάδα πληθυσμού n / Ν % * ΔΑ95% * P *<br />
DTP 5 δόσεις Σύνολο Ελλάδας 3448 / 3878 90,1 88,8- 91,2<br />
Ήπειρος-Ιόνια Ν. 540 / 611 88,4 85,2-91,0<br />
Κρήτη-Ν. Αιγαίου 530 / 605 87,6 84,2-90,3<br />
Μακεδονία-Θεσσαλία 586 / 639 91,3 88,5-93,5<br />
Αττική 776 / 840 92,4 90,4-94,0<br />
0,0089<br />
Στερεά-Πελοπόννησος 534 / 608 87,5 83,8-90,5<br />
Θράκη 482 / 575 85,4 78,9-90,1<br />
Αστικές περιοχές 2702 / 2980 91,4 90,2-92,5<br />
Αγροτικές περιοχές 746 / 898 84,4 79,8-88,2<br />
0,0002<br />
Όχι σε ειδική ομάδα 2947 / 3221 92,1 90,9-93,2<br />
Μετανάστες 233 / 303 76,4 70,1-81,8
Β. Eμβολιασμός για πολιομυελίτιδα<br />
Εμβόλιο Δόση Ομάδα πληθυσμού n / Ν % * ΔΑ95% * P *<br />
Πολιομυελίτιδας 1 δόση Σύνολο Ελλάδας 3875 / 3878 99,9 99,7-100<br />
Ήπειρος-Ιόνια Ν. 610 / 611 99,8 98,9-100<br />
Κρήτη-Ν. Αιγαίου 605 / 605 100 -<br />
Μακεδονία-Θεσσαλία 639 / 639 100 -<br />
Αττική 840 / 840 100 -<br />
0,2603<br />
Στερεά-Πελοπόννησος 606 / 608 99,6 98,5-99,9<br />
Θράκη 575 / 575 100 -<br />
Αστικές περιοχές 2980 / 2980 100 -<br />
Αγροτικές περιοχές 895 / 898 99,6 98,6-99,9<br />
0,0012<br />
Όχι σε ειδική ομάδα 3219 / 3221 99,9 99,7-100<br />
Μετανάστες 302 / 303 99,9 99,3-100 0,8548<br />
Έλληνες Μουσουλμάνοι 290 / 290 100 - 0,8358<br />
Έλληνες Τσιγγάνοι 52 / 52 100 - 0,8756<br />
2 δόσεις Σύνολο Ελλάδας 3864 / 3898 99,6 99,3- 99,8<br />
Ήπειρος-Ιόνια Ν. 610 / 611 99,8 98,9-100<br />
Κρήτη-Ν. Αιγαίου 604 / 605 99,8 98,7-100<br />
Μακεδονία-Θεσσαλία 637 / 639 99,6 98,5-99,9<br />
Αττική 840 / 840 100 -<br />
0,0380<br />
Στερεά-Πελοπόννησος 602 / 608 99,0 97,8-99,5<br />
Θράκη 571 / 575 99,3 98,1-99,1<br />
Αστικές περιοχές 2974 / 2980 99,8 99,5-99,9<br />
Αγροτικές περιοχές 890 / 898 98,9 97,3-99,6<br />
0,0018<br />
Όχι σε ειδική ομάδα 3215 / 3221 99,7 99,4-99,9<br />
Μετανάστες 300 / 303 99,2 97,4-99,8 0,1529<br />
Έλληνες Μουσουλμάνοι 288 / 290 99,5 98,0-99,9 0,4495<br />
Έλληνες Τσιγγάνοι 49 / 52 95,9 86,3-98,9
Εμβόλιο Δόση Ομάδα πληθυσμού n / Ν % * ΔΑ95% * P *<br />
Πολιομυελίτιδας 5 δόσεις Αστικές περιοχές 2641 / 2959 89,9 88,5-91,2<br />
Αγροτικές περιοχές 721 / 894 81,6 76,9-85,6<br />
Εμβόλιο Δόση Ομάδα πληθυσμού n / Ν % * ΔΑ95% * P *<br />
Για Ιλαρά 1 δόση Αστικές περιοχές 2949 / 2980 99,2 98,6-99,5<br />
(με MMR ή Αγροτικές περιοχές 876 / 898 97,6 95,7-98,7<br />
0,0064<br />
μονοδύναμο) Όχι σε ειδική ομάδα 3188 / 3221 99,1 98,6-99,4<br />
Μετανάστες 297 / 303 99,1 97,6-99,7 0,9674<br />
Έλληνες Μουσουλμάνοι 283 / 290 97,8 95,1-99,0 0,0470<br />
Έλληνες Τσιγγάνοι 45 / 52 81,5 56,7-93,7
Εμβόλιο Δόση Ομάδα πληθυσμού n / Ν % * ΔΑ95% * P *<br />
Για Ερυθρά 2 δόσεις Σύνολο Ελλάδας 2913 / 3878 76,3 73,9- 78,5<br />
(με MMR ή Ήπειρος-Ιόνια Ν. 409 / 611 67,0 60,4-73,0<br />
μονοδύναμο) Κρήτη-Ν. Αιγαίου 460 / 605 76,0 70,6-80,6<br />
Μακεδονία-Θεσσαλία 507 / 639 79,7 73,6-84,6<br />
Αττική 646 / 840 76,9 73,0-80,4<br />
0,0264<br />
Στερεά-Πελοπόννησος 433 / 608 71,0 66,8-74,9<br />
Θράκη 458 / 575 80,7 74,0-86,0<br />
Αστικές περιοχές 2270 / 3980 76,6 74,0-79,1<br />
Αγροτικές περιοχές 643 / 898 74,8 68,8-80,0<br />
0,5486<br />
Όχι σε ειδική ομάδα 2487 / 3221 78,6 76,2-80,8<br />
Μετανάστες 167 / 303 54,9 48,9-60,9
Εμβόλιο Δόση Ομάδα πληθυσμού n / Ν % * ΔΑ95% * P *<br />
Ιλαράς- 2 δόσεις Αστικές περιοχές 2260 / 2980 76,3 73,7-78,8<br />
Ερυθράς- Αγροτικές περιοχές 640 / 898 74,5 68,5-79,7<br />
0,5592<br />
Παρωτίτιδας Όχι σε ειδική ομάδα 2482 / 3221 78,5 76,1-80,7<br />
(MMR) Μετανάστες 159 / 303 52,5 46,4-58,5
Εμβόλιο Δόση Ομάδα πληθυσμού n / Ν % * ΔΑ95% * P *<br />
Αιμόφιλου Πρωτογενής Όχι σε ειδική ομάδα 3014 / 3221 93,4 92,3-94,4<br />
ινφλουέντσας b σειρά Μετανάστες 190 / 303 64,5 58,5-70,0
Εμβόλιο Δόση Ομάδα πληθυσμού n / Ν % * ΔΑ95% * P *<br />
Ηπατίτιδας Β 3 δόσεις Σύνολο Ελλάδας 3676 / 3878 95,3 94,4- 96,1<br />
Ήπειρος-Ιόνια Ν. 569 / 611 93,1 90,1-95,3<br />
Κρήτη-Ν. Αιγαίου 582 / 605 96,2 94,1-97,5<br />
Μακεδονία-Θεσσαλία 618 / 639 96,9 94,9-98,1<br />
Αττική 805 / 840 95,8 94,0-97,1<br />
0,0008<br />
Στερεά-Πελοπόννησος 558 ,/ 608 91,7 88,6-94,1<br />
Θράκη 544 / 575 94,9 92,4-96,6<br />
Αστικές περιοχές 2834 / 2980 95,3 94,3-96,2<br />
Αγροτικές περιοχές 842 / 898 95,2 92,3-97,0<br />
0,8855<br />
Όχι σε ειδική ομάδα 3079 / 3221 96,1 95,3-96,9<br />
Μετανάστες 276 / 303 91,0 86,7-94,0 0,0001<br />
Έλληνες Μουσουλμάνοι 276 / 290 95,8 92,0-97,8 0,8092<br />
Έλληνες Τσιγγάνοι 33 / 52 58,6 38,8-75,9
Ε. Εμβολιασμός για μηνιγγιτιδόκοκκο, πνευμονιόκοκκο, ανεμευλογια, γρίπη.<br />
Εμβόλιο Δόση Ομάδα πληθυσμού n / Ν % * ΔΑ95% * P *<br />
Mηνιγγιτιδό- 1 δόση Σύνολο Ελλάδας 11 / 3878 0,3 0,1-0,7<br />
κοκκου Α-C Ήπειρος-Ιόνια Ν. 4 / 611 0,7 0,1-3,0<br />
Κρήτη-Ν. Αιγαίου 0 / 605 0 -<br />
Μακεδονία-Θεσσαλία 3 / 639 0,4 0,1-1,8<br />
Αττική 3 / 840 0,4 0,1-1,1<br />
0,6692<br />
Στερεά-Πελοπόννησος 1 / 608 0,2 0,0-1,1<br />
Θράκη 0 / 575 0 -<br />
Αστικές περιοχές 10 / 2980 0,4 0,2-0,8<br />
Αγροτικές περιοχές 1 / 898 0 0,0-0,3<br />
0,0174<br />
Όχι σε ειδική ομάδα 9 / 3221 0,3 0,1-0,7<br />
Μετανάστες 1 / 303 0,1 0,0-0,7 0,2826<br />
Έλληνες Μουσουλμάνοι 0 / 290 0 - 0,7515<br />
Έλληνες Τσιγγάνοι 1 / 52 2,9 0,4-19,1 0,0128<br />
Mηνιγγιτιδό- 1 δόση Σύνολο Ελλάδας 2708 / 3878 71,8 69,5-74,1<br />
κοκκου C Ήπειρος-Ιόνια Ν. 424 / 611 69,5 63,7-74,8<br />
Κρήτη-Ν. Αιγαίου 442 / 605 73,0 66,1-79,0<br />
Μακεδονία-Θεσσαλία 452 / 639 70,3 65,6-74,6<br />
Αττική 641 / 840 76,3 71,4-80,6<br />
0,0150<br />
Στερεά-Πελοπόννησος 433 / 608 70,8 65,8-75,2<br />
Θράκη 316 / 575 56,9 49,9-63,6<br />
Αστικές περιοχές 2167 / 2980 73,6 71,1-76,1<br />
Αγροτικές περιοχές 541 / 898 64,0 57,6-69,9<br />
0,0029<br />
Όχι σε ειδική ομάδα 2408 / 3221 75,8 73,4-78,0<br />
Μετανάστες 120 / 303 40,3 34,2-46,8
Εμβόλιο Δόση Ομάδα πληθυσμού n / Ν % * ΔΑ95% * P *<br />
Ανεμευλογιάς 1 δόση Όχι σε ειδική ομάδα 442 / 3221 13,8 12,1-15,7<br />
Μετανάστες 21 / 303 6,8 4,2-11,0 0,0022<br />
Έλληνες Μουσουλμάνοι 29 / 290 10,2 6,3-16,1 0,2189<br />
Έλληνες Τσιγγάνοι 1 / 52 1,8 0,2-12,4 0,0132<br />
Γρίπης 1 δόση Σύνολο Ελλάδας 529 / 3878 14,6 13,1- 16,3<br />
Ήπειρος-Ιόνια Ν. 59 / 611 9,7 7,1-13,1<br />
Κρήτη-Ν. Αιγαίου 104 / 605 17,1 13,3-21,8<br />
Μακεδονία-Θεσσαλία 58 / 639 8,7 6,7-11,2<br />
Αττική 190 / 840 22,6 19,2-26,4<br />
Πίνακας Π2. Συχνότητα εμβολιασμού κατά φορέα εμβολιασμού, εμβόλιο και δόση.<br />
Σύνολο Ελλάδας. Εθνική Μελέτη Εμβολιασμών, 2006.<br />
Εμβόλιο-δόση Φορέας εμβολιασμού n / Ν * % * ΔΑ95% *<br />
DTP – 1η δόση Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 31 / 3538 0,8 0,5-1,4<br />
Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 210 / 3538 5,6 4,2-7,4<br />
ΙΚΑ 334 / 3538 8,8 7,2-10,7<br />
ΠΙΚΠΑ 162 / 3538 4,4 3,2-5,9<br />
Άλλο δημόσιο 216 / 3538 5,7 4,5-7,3<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 953 / 3538 25,3 22,7-27,9<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 2411 / 3538 70,0 67,2-72,7<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 174 / 3538 4,7 3,9-5,8<br />
DTP – 4η δόση Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 30 / 3491 0,8 0,5-1,3<br />
Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 206 / 3491 5,9 4,3-8,0<br />
ΙΚΑ 415 / 3491 11,9 10,1-13,9<br />
ΠΙΚΠΑ 129 / 3491 3,6 2,5-5,1<br />
Άλλο δημόσιο 214 / 3491 5,9 4,5-7,5<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 994 / 3491 28,0 25,4-30,7<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 2365 / 3491 68,3 65,3-71,1<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 132 / 3491 3,7 3,0 -4,7<br />
DTP – 5η δόση Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 25 / 3172 0,6 0,3-1,0<br />
Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 238 / 3172 8,0 6,0-10,7<br />
ΙΚΑ 431 / 3172 13,3 11,4-15,6<br />
ΠΙΚΠΑ 75 / 3172 2,4 1,5-3,9<br />
Άλλο δημόσιο 226 / 3172 6,9 5,4-8,9<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 995 / 3172 31,3 28,4-34,3<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 2137 / 3172 67,7 64,7-70,5<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 40 / 3172 1,1 0,7-1,6<br />
Για ιλαρά Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 31 / 3498 0,9 0,6-1,5<br />
1η δόση Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 212 / 3498 5,8 4,3-7,7<br />
(MMR ή ΙΚΑ 390/ 3498 10,7 9,0-12,6<br />
μονοδύναμο) ΠΙΚΠΑ 122 / 3498 3,5 2,5-4,9<br />
Άλλο δημόσιο 232 / 3498 6,0 4,7-7,6<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 987 / 3498 26,9 24,4-29,5<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 2382 / 3498 69,5 66,8-72,0<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 129 / 3498 3,7 2,9-4,6<br />
Για ιλαρά Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 28 / 2720 0,9 0,5-1,6<br />
2η δόση Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 198 / 2720 7,6 5,6-10,2<br />
(MMR ή ΙΚΑ 379 / 2720 13,8 11,6-16,3<br />
μονοδύναμο) ΠΙΚΠΑ 33 / 2720 1,4 0,8-2,5<br />
Άλλο δημόσιο 205 / 2720 7,4 5,6-9,7<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 843 /2720 31,0 27,9-34,3<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 1835 / 2720 67,5 64,2-70,6<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 42 / 2720 1,5 1,0-2,2<br />
Αιμόφιλου Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 20 / 3323 0,6 0,3-1,0<br />
ινφλουέντσας b Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 175 / 3323 5,4 3,9-7,6<br />
1η δόση ΙΚΑ 367 / 3323 10,7 8,9-12,8<br />
ΠΙΚΠΑ 120 / 3323 3,4 2,5-4,7<br />
Άλλο δημόσιο 202 / 3323 5,5 4,3-7,1<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 884 / 3323 25,7 23,1-28,5<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 2375 / 3323 72,5 69,6-75,1<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 64 / 3323 1,8 1,3-2,5<br />
Ηπατίτιδας Β Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 30 / 3462 0,7 0,4-1,3<br />
1η δόση Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 171 / 3462 5,2 3,8-7,1<br />
ΙΚΑ 383 / 3462 11,1 9,4-13,1<br />
ΠΙΚΠΑ 107 / 3462 3,2 2,3-4,5<br />
Άλλο δημόσιο 424 / 3462 8,7 7,2-10,5<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 1115 / 3462 29,0 26,4-31,8<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 2204 / 3462 66,9 64,1-69,7<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 143 / 3462 4,0 3,2-5,1<br />
52
Εμβόλιο-δόση Φορέας εμβολιασμού n / Ν * % * ΔΑ95% *<br />
Ηπατίτιδας Α Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 3 / 1271 0,2 0,1-0,7<br />
1η δόση Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 49 / 1271 4,2 2,7-6,6<br />
ΙΚΑ 45 / 1271 3,5 2,2-5,3<br />
ΠΙΚΠΑ 11 / 1271 0,9 0,5-1,8<br />
Άλλο δημόσιο 47 / 1271 3,4 2,3-5,2<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 155 / 1271 12,2 9,9-15,0<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 1113 / 1271 87,6 84,8-90,0<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 3 / 1271 0,2 0-0,5<br />
Μηνιγγιτιδό- Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 14 / 2438 0,3 0,2-0,7<br />
κοκκου C, Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 114 / 2438 4,9 3,3-7,2<br />
1η δόση ΙΚΑ 59 / 2438 2,1 1,4-3,0<br />
ΠΙΚΠΑ 21 / 2438 1,0 0,6-1,7<br />
Άλλο δημόσιο 118 / 2438 4,5 3,4-6,1<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 326 / 2438 12,8 10,8-15,2<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 2102 / 2438 86,9 84,5-89,0<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 10 / 2438 0,3 0,1-0,6<br />
Πνευμονιό- Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 0 / 144 0 -<br />
κοκκου, Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 4 / 144 3,3 1,2-9,0<br />
7δύναμο, ΙΚΑ 2 / 144 1,5 0,4-6,1<br />
1η δόση ΠΙΚΠΑ 0 / 144 0 -<br />
Άλλο δημόσιο 7 / 144 3,2 1,2-8,0<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 13 / 144 8,0 4,4-14,3<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 129 / 144 90,1 83,8-94,1<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 2 / 144 1,9 0,4-7,4<br />
Γρίπης Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 3 / 467 0,8 0,2-2,5<br />
1η δόση Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 15 / 467 2,5 1,1-5,6<br />
ΙΚΑ 23 / 467 4,7 3,0-7,2<br />
ΠΙΚΠΑ 0 / 467 0 -<br />
Άλλο δημόσιο 19 / 467 4,3 2,6-7,1<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 60 / 467 12,3 9,4-15,8<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 406 / 467 87,4 83,8-90,2<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 1 / 467 0,4 0,1-2,6<br />
* με στάθμιση ως προς την πληθυσμιακή αναλογία κάθε γεωγραφικού διαμερίσματος και το δειγματοληπτικό<br />
σχεδιασμό της Μελέτης.<br />
53
Πίνακας Π3. Συχνότητα εμβολιασμού κατά εμβόλιο και δόση, σύνολο Ελλάδας. Παιδιά Γ΄ Γυμνασίου.<br />
Εθνική Μελέτη Εμβολιασμών, 2006.<br />
Εμβόλιο Δόση n / Ν % * ΔΑ95% *<br />
DTP ή DTaP ή Tdap 1η δόση 900 / 923 97,5 95,8-98,5<br />
2η δόση 895 / 923 97,0 95,2-98,1<br />
3η δόση 888 / 923 96,2 94,2-97,5<br />
4η δόση 848 / 923 91,9 89,5-93,7<br />
5η δόση 524 / 923 56,8 51,2-62,1<br />
6η δόση 16 / 923 1,7 1,0-3,1<br />
3η δόση έως ηλικία 12 μηνών 748 / 860 87,0 83,8-89,6<br />
4η δόση έως ηλικία 24 μηνών 599 /864 69,3 65,2-73,1<br />
5η δόση έως ηλικία 72 μηνών 439 / 888 49,4 43,7-55,2<br />
Για Διφθερίτιδα 1η δόση 923 / 923 100 -<br />
(DTP ή DΤaP ή Tdap ή 2η δόση 923 / 923 100 -<br />
DT ή Td) 3η δόση 917 / 923 99,3 98,4-99,7<br />
4η δόση 912 / 923 98,8 97,9-99,3<br />
5η δόση 893 / 923 96,8 95,0-97,9<br />
6η δόση 417 / 923 45,2 40,0-50,5<br />
3η δόση έως ηλικία 12 μηνών 759 / 854 88,9 85,9-91,3<br />
4η δόση έως ηλικία 24 μηνών 631 / 858 73,5 69,5-77,2<br />
5η δόση έως ηλικία 72 μηνών 686 / 864 79,4 74,7-83,4<br />
Πολιομυελίτιδας 1η δόση 922 / 923 99,9 99,2-100<br />
2η δόση 921 / 923 99,8 99,1-99,9<br />
3η δόση 919 / 923 99,6 98,9-99,8<br />
4η δόση 914 / 923 99,0 98,1-99,5<br />
5η δόση 878 / 923 95,1 93,5-96,4<br />
3η δόση έως ηλικία 12 μηνών 730/848 86,1 83,0-88,7<br />
4η δόση έως ηλικία 24 μηνών 623/856 72,8 68,8-76,4<br />
5η δόση έως ηλικία 72 μηνών 685/857 79,9 76,2-83,2<br />
Για Ιλαρά 1η δόση 848 / 923 91,9 81,8-96,6<br />
2η δόση 742 / 923 80,4 73,2-86,0<br />
1η δόση έως ηλικία 24 μηνών 587/865 67,9 60,7-74,3<br />
2η δόση έως ηλικία 72 μηνών 12/863 1,4 0,8-2,5<br />
Για Ερυθρά 1η δόση 841 / 923 91,1 81,5-96,0<br />
2η δόση 697 / 923 75,5 68,2-81,6<br />
Για Παρωτίτιδα 1η δόση 841 / 923 91,1 81,5-96,0<br />
2η δόση 704 / 923 76,3 68,9-82,3<br />
Ιλαράς-Ερυθράς- 1η δόση 824 / 923 89,3 80,4-94,4<br />
Παρωτίτιδας 2η δόση 586 / 923 63,5 56,9-69,6<br />
(MMR) 1η δόση έως ηλικία 24 μηνών 459 / 865 53,1 47,0-59,1<br />
2η δόση έως ηλικία 72 μηνών 2/874 0,2 0,1-0,9<br />
Αιμόφιλου ινφλουέντσας b 1η δόση 292 / 923 31,6 27,1-36,5<br />
Πρωτογενής σειρά‡ 266 / 923 28,8 24,3-33,9<br />
Πλήρης εμβολιασμός‡ 264 / 923 28,6 24,1-33,5<br />
Πρωτογενής σειρά‡ έως ηλικία 12 μην. 3 / 923 0,3 0,1-1,5<br />
Ηπατίτιδας Β 1η δόση 811 / 923 87,9 79,8-93,0<br />
2η δόση 800 / 923 86,7 79,0-91,9<br />
3η δόση 782 / 923 84,7 77,2-90,1<br />
3η δόση έως ηλικία 24 μηνών 7 / 865 0,8 0,4-1,7<br />
Ηπατίτιδας A 1η δόση 233 / 923 25,2 21,1-29,9<br />
2η δόση 201 / 923 21,8 18,1-26,0<br />
Mηνιγγιτιδόκοκκου A-C 1η δόση 89 / 923 9,6 6,5-14,1<br />
Mηνιγγιτιδόκοκκου C 1η δόση 396 / 923 42,9 38,5-47,4<br />
Πνευμονιόκοκκου,<br />
23δύναμο<br />
1η δόση 3 / 923 0,3 0,1-1,3<br />
Πνευμονιόκοκκου,<br />
7δύναμο<br />
1η δόση 1 / 923 0,1 0-0,8<br />
Ανεμευλογιάς 1η δόση 19 / 923 2,1 1,3-3,1<br />
2η δόση 8 / 923 0,9 0,4-1,7<br />
Γρίπης 1η δόση 23 / 923 2,5 1,5-4,0<br />
Mantoux 1η δόση 804 / 923 87,1 81,6-91,2<br />
BCG 1η δόση 836 / 923 90,6 87,8-92,8<br />
* με στάθμιση ως προς την πληθυσμιακή αναλογία κάθε γεωγραφικού διαμερίσματος και το δειγματοληπτικό σχεδιασμό της Μελέτης.<br />
με MMR ή μονοδύναμο εμβόλιο.<br />
‡ βλ. σημείωση ενότητας 4.1.4 (σελ. 19).<br />
54
Πίνακας Π4. Συχνότητα εμβολιασμού κατά φορέα εμβολιασμού, εμβόλιο και δόση,<br />
σύνολο Ελλάδας. Παιδιά Γ΄ Γυμνασίου. Εθνική Μελέτη Εμβολιασμών, 2006.<br />
Εμβόλιο-δόση Φορέας εμβολιασμού n / Ν % * ΔΑ95% *<br />
DTP – 1η δόση Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 21 / 868 2,4 1,2-4,9<br />
Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 24 / 868 2,8 1,3-5,6<br />
ΙΚΑ 38 / 868 4,4 3,0-6,3<br />
ΠΙΚΠΑ 40 / 868 4,6 3,0-7,0<br />
Άλλο δημόσιο 54 / 868 6,2 3,7-10,2<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 177 / 868 20,4 16,6-24,8<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 599 / 868 69,0 63,7-73,9<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 92 / 868 10,6 7,2-15,4<br />
DTP – 4η δόση Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 23 / 864 2,7 1,4-5,0<br />
Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 40 / 864 4,6 2,5-8,4<br />
ΙΚΑ 56 / 864 6,5 4,8-8,7<br />
ΠΙΚΠΑ 49 / 864 5,7 3,8-8,5<br />
Άλλο δημόσιο 57 / 864 6,6 4,1-10,4<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 225 / 864 26,0 21,9-30,7<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 560 / 864 64,8 59,9-69,4<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 79 / 864 9,1 6,3-13,1<br />
DTP – 5η δόση Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 22 / 843 2,6 1,5-4,5<br />
Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 40 / 843 4,7 2,5-8,7<br />
ΙΚΑ 78 / 843 9,3 6,9-12,3<br />
ΠΙΚΠΑ 56 / 843 6,6 4,7-9,3<br />
Άλλο δημόσιο 65 / 843 7,7 5,2-11,2<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 261 / 843 31,0 27,2-35,0<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 535 / 843 63,5 58,9-67,8<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 47 / 843 5,6 3,4-9,0<br />
DTP – 6η δόση Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 8 / 400 2,0 1,0-3,9<br />
Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 18 / 400 4,5 1,7-11,3<br />
ΙΚΑ 44 / 400 11,0 8,1-14,7<br />
ΠΙΚΠΑ 9 / 400 2,3 0,9-5,5<br />
Άλλο δημόσιο 34 / 400 8,5 4,8-14,6<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 113 / 400 28,3 22,0-35,5<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 266 / 400 66,5 59,0-73,3<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 21 / 400 5,3 2,9-9,4<br />
Για ιλαρά Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 26/807 3,2 1,5-6,6<br />
1η δόση Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 32/807 4,0 1,9-8,3<br />
(MMR ή ΙΚΑ 56/807 6,9 5,0-9,6<br />
μονοδύναμο) ΠΙΚΠΑ 32/807 4,0 2,5-6,3<br />
Άλλο δημόσιο 52/807 6,4 4,0-10,3<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 198/807 24,5 20,6-29,0<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 535/807 66,3 61,4-70,8<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 74/807 9,2 6,3-13,1<br />
Για ιλαρά Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 11/714 1,5 0,5-4,9<br />
2η δόση Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 37/714 5,2 2,6-10,0<br />
(MMR ή ΙΚΑ 93/713 13,0 10,1-16,6<br />
μονοδύναμο) ΠΙΚΠΑ 35/714 4,9 3,0-7,8<br />
Άλλο δημόσιο 49/714 6,9 4,8-9,7<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 225/714 31,5 26,5-37,0<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 478/714 66,9 61,3-72,1<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 11/714 1,5 0,7-3,5<br />
Αιμόφιλου Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 0/271 0 -<br />
ινφλουέντσας b Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 7/271 2,6 1,0-6,7<br />
1η δόση ΙΚΑ 12/271 4,4 2,3-8,4<br />
ΠΙΚΠΑ 2/271 0,7 0,2-2,9<br />
Άλλο δημόσιο 12/271 4,4 2,6-7,4<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 33/271 12,2 8,4-17,4<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 232/271 85,6 80,5-89,5<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 6/271 2,2 1,0-4,6<br />
55
Εμβόλιο-δόση Φορέας εμβολιασμού n / Ν % * ΔΑ95% *<br />
Ηπατίτιδας Β Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 6 / 760 0,8 0,4-1,6<br />
1η δόση Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 29 / 760 3,8 1,8-8,0<br />
ΙΚΑ 125 / 760 16,4 13,1-20,4<br />
ΠΙΚΠΑ 43 / 760 5,7 3,8-8,4<br />
Άλλο δημόσιο 41 / 760 5,4 4,0-7,2<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 244 / 760 32,1 28,1-36,3<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 507 / 760 66,7 62,4-70,8<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 9 / 760 1,2 0,6-2,4<br />
Ηπατίτιδας Α Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 0 / 206 0 -<br />
1η δόση Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 5 / 206 2,4 0,5-10,5<br />
ΙΚΑ 7 / 206 3,4 1,5-7,5<br />
ΠΙΚΠΑ 2 / 206 1,0 0,2-3,8<br />
Άλλο δημόσιο 11 / 206 5,3 2,6-10,8<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 25 / 206 12,1 7,6-18,8<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 179 / 206 86,9 80,0-91,6<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 2 / 206 1,0 0,2-4,1<br />
Μηνιγγιτιδό- Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 0/362 0 -<br />
κοκκου C, Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 14/362 3,9 1,8-8,0<br />
1η δόση ΙΚΑ 4/362 1,1 0,3-3,7<br />
ΠΙΚΠΑ 5/362 1,4 0,5-3,8<br />
Άλλο δημόσιο 13/362 3,6 1,9-6,7<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 36/362 9,9 6,8-14,2<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 326/362 90,1 85,8-93,2<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 0/362 0 -<br />
Γρίπης Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 0/21 0 -<br />
1η δόση Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 1/21 4,76 -<br />
ΙΚΑ 1/21 4,76 -<br />
ΠΙΚΠΑ 0/21 0 -<br />
Άλλο δημόσιο 1/21 4,76 -<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 3/21 14,29 -<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 18/21 85,7 -<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 0/21 0 -<br />
Φυματίωσης Δ/νση Υγείας Νομαρχίας 86 / 749 11,5 5,9-21,2<br />
(BCG) Κέντρο Υγείας – Αγρ. Ιατρ. 66 / 749 8,8 4,2-17,7<br />
1η δόση ΙΚΑ 23 / 749 3,1 1,7-5,3<br />
ΠΙΚΠΑ 55 / 749 7,3 4,2-12,5<br />
Άλλο δημόσιο 306 / 749 40,9 31,5-51,0<br />
ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 536 / 749 71,6 63,7-78,3<br />
ΙΔΙΩΤΗΣ 141 / 749 18,8 13,3-26,0<br />
ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ 72 / 749 9,6 6,3-14,4<br />
* με στάθμιση ως προς την πληθυσμιακή αναλογία κάθε γεωγραφικού διαμερίσματος και το δειγματοληπτικό<br />
σχεδιασμό της Μελέτης.<br />
56
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΥΣ<br />
(ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ ΠΑΙΔΙΏΝ Α΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ)<br />
Α) ΑΠΟΨΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΥ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ<br />
Α1) Παρακάτω αναφέρονται διάφορες απόψεις για θέματα εμβολίων.<br />
Παρακαλούμε να σημειώσετε εάν Συμφωνείτε ή Διαφωνείτε ή εάν<br />
Μάλλον συμφωνείτε ή Μάλλον διαφωνείτε για καθένα από τα<br />
παρακάτω. Δεν υπάρχει “σωστό” ή “λάθος”, απλώς θέλουμε να<br />
καταγράψουμε τις απόψεις των γονέων.<br />
Παράδειγμα<br />
ΒΑΛΤΕ ΤΣΕΚ () ΣΤΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΑΚΙ ΠΟΥ ΕΚΦΡΑΖΕΙ ΤΗ ΓΝΩΜΗ ΣΑΣ<br />
1 Τα πιο πολλά εμβόλια γίνονται από παιδίατρο<br />
Μάλλον<br />
συμφωνώ<br />
<br />
Μάλλον<br />
διαφωνώ<br />
Συμφωνώ<br />
Διαφωνώ<br />
ΔΕΝ<br />
ΞΕΡΩ<br />
1 2 4 5 9<br />
ΒΑΛΤΕ ΤΣΕΚ () ΣΤΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΑΚΙ ΠΟΥ ΕΚΦΡΑΖΕΙ ΤΗ ΓΝΩΜΗ ΣΑΣ<br />
Μάλλον<br />
συμφωνώ<br />
Μάλλον<br />
διαφωνώ<br />
Συμφωνώ<br />
Διαφωνώ<br />
ΔΕΝ<br />
ΞΕΡΩ<br />
1 Οι εμβολιασμοί είναι απαραίτητοι για τα παιδιά μας<br />
2<br />
3<br />
4<br />
5<br />
6<br />
7<br />
8<br />
9<br />
10<br />
11<br />
12<br />
Γενικά έχω μεγάλο φόβο ότι τα εμβόλια μπορεί να κάνουν κακό<br />
στο παιδί μου<br />
Τα παιδιά πρέπει να κάνουν χωρίς καθυστέρηση κάθε νέο<br />
εμβόλιο που κυκλοφορεί στα φαρμακεία<br />
Αυτά που μου λέει ο γιατρός για τα εμβόλια που χρειάζε-ται το<br />
παιδί μου, συνήθως τα επιβεβαιώνω κι από αλλού<br />
Προτιμώ το παιδί μου να περάσει μια παιδική αρρώστια παρά<br />
να εμβολιαστεί, γιατί αυτό είναι το φυσικό<br />
Είμαι πολύ μπερδεμένη/ος σχετικά με τα εμβόλια, γιατί οι<br />
γιατροί έχουν τελείως αντίθετες γνώμες μεταξύ τους<br />
Ακόμη και σήμερα νοιώθω τρόμο με τα εμβόλια και τις ενέσεις,<br />
γιατί σαν παιδί είχα πολύ κακές εμπειρίες<br />
Όσο περισσότερα εμβόλια κάνει ένα παιδί, τόσο το καλύτερο<br />
για την υγεία του<br />
Το κράτος μάς ενημερώνει ελάχιστα για τα νέα εμβόλια, γιατί<br />
δεν θέλει να δίνει λεφτά για την αγορά τους<br />
Προσπαθώ να εμβολιάσω το παιδί μου όπως λέει η ιατρική<br />
επιστήμη<br />
Τα εμβόλια είναι τελείως ακίνδυνα, και ποτέ δεν προκαλούν<br />
σοβαρή βλάβη στην υγεία των παιδιών<br />
Πολλές ενέργειες για τη διάδοση ορισμένων νέων εμβολίων<br />
γίνονται για οικονομικό κέρδος<br />
1 2 4 5 9<br />
1 2 4 5 9<br />
1 2 4 5 9<br />
1 2 4 5 9<br />
1 2 4 5 9<br />
1 2 4 5 9<br />
1 2 4 5 9<br />
1 2 4 5 9<br />
1 2 4 5 9<br />
1 2 4 5 9<br />
1 2 4 5 9<br />
1 2 4 5 9<br />
57
Α2) Πόσο εμπιστεύεστε τους παρακάτω για τη σωστή ενημέρωσή σας σε<br />
θέματα εμβολίων – πολύ, αρκετά, μέτρια ή λίγο;<br />
Πόσο εμπιστεύεστε . . . : Πολύ Αρκετά Μέτρια Λίγο<br />
1 ... το γιατρό που εμβολιάζει το παιδί σας;<br />
2 ... τη νοσηλεύτρια του χώρου εμβολιασμού – εάν υπάρχει;<br />
3 ... τους φίλους, συγγενείς ή άλλα άτομα γύρω σας;<br />
4 ... τις επίσημες ανακοινώσεις του Υπουργείου Υγείας;<br />
5 ... τα βιβλία για γονείς;<br />
6 ... τα περιοδικά για γονείς;<br />
7 ... τις ειδήσεις στις εφημερίδες και την τηλεόραση;<br />
8 ... τα ρεπορτάζ ή αφιερώματα των εφημερίδων;<br />
9 ... τις ενημερωτικές εκπομπές στην τηλεόραση;<br />
ΔΕΝ<br />
ΞΕΡΩ<br />
1 2 4 5 9<br />
1 2 4 5 9<br />
1 2 4 5 9<br />
1 2 4 5 9<br />
1 2 4 5 9<br />
1 2 4 5 9<br />
1 2 4 5 9<br />
1 2 4 5 9<br />
1 2 4 5 9<br />
Α3) Παρακάτω αναφέρονται διάφορα προβλήματα που καμιά φορά αντιμετωπίζουν<br />
οι γονείς. Θα θέλαμε να μας πείτε εάν εσείς έχετε πρόβλημα ή όχι. Και<br />
εάν ΝΑΙ, το πρόβλημα είναι Μικρό, Μέτριο ή Μεγάλο;<br />
ΠΡΟΒΛΗΜΑ<br />
Έχετε εσείς πρόβλημα με . . . :<br />
1 … μακρινή απόσταση του ιατρείου εμβολιασμού από το σπίτι σας;<br />
2 … άβολες και κακές για σας ώρες λειτουργίας του ιατρείου εμβολίων;<br />
3 … έλλειψη καλής ενημέρωσης για τα εμβόλια;<br />
4 … μεγάλο οικονομικό κόστος των εμβολίων;<br />
5 … μεγάλο οικονομικό κόστος της ιατρικής επίσκεψης για εμβολιασμό;<br />
6 … κακή συμπεριφορά του προσωπικού στο ιατρείο εμβολιασμού;<br />
7 … κάτι άλλο;<br />
ΟΧΙ<br />
ΝΑΙ<br />
Μικρό Μέτριο<br />
Μεγάλο<br />
1 2 4 5<br />
1 2 4 5<br />
1 2 4 5<br />
1 2 4 5<br />
1 2 4 5<br />
1 2 4 5<br />
1 2 4 5<br />
ΕΑΝ «ΑΛΛΟ»: ► Τί πρόβλημα; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Α4) Το παιδί σας της Α΄ Δημοτικού έχει κάνει ποτέ εξέταση Μαντού (Mantoux);<br />
1<br />
ΝΑΙ<br />
2<br />
ΟΧΙ<br />
9<br />
ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ<br />
ΕΑΝ «ΝΑΙ»:<br />
► Έχει ποτέ βρεθεί ΘΕΤΙΚΗ η εξέταση Μαντού;<br />
1<br />
ΝΑΙ<br />
2<br />
ΟΧΙ<br />
Μαντού;<br />
► Έχει πάρει ποτέ ΦΑΡΜΑΚΟ για θετική<br />
1 ΝΑΙ 2 ΟΧΙ<br />
► Τί φάρμακο; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
58
Β) ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΑΙΑΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ<br />
Θα θέλαμε εδώ ορισμένες πληροφορίες για την υγεία και το οικογενειακό<br />
περιβάλλον του παιδιού σας της Α΄ Δημοτικού (όπου γίνεται η καταγραφή<br />
εμβολίων), γιατί καμιά φορά συνδέονται με τον εμβολιασμό των παιδιών.<br />
Β1) Το παιδί σας χρειάστηκε να μείνει στο Μαιευτήριο που γεννήθηκε ή σε<br />
Μονάδα Νεογνών για περισσότερο από 1 εβδομάδα;<br />
1<br />
ΝΑΙ<br />
2<br />
ΟΧΙ<br />
ΕΑΝ «ΝΑΙ»: ► Για πόσο διάστημα έμεινε; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
► Τι προβλήματα υγείας παρουσίασε;<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Β2) Το παιδί σας έχει ποτέ νοσηλευθεί σε Νοσοκομείο, δηλαδή έχει περάσει<br />
μέσα τη νύχτα;<br />
1<br />
ΝΑΙ<br />
2<br />
ΟΧΙ<br />
ΕΑΝ «ΝΑΙ»: ► Πόσες φορές; . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
► Για τι προβλήματα νοσηλεύθηκε;<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Β3) Το παιδί σας έχει κάποια ασφάλεια από Ασφαλιστικό Ταμείο ή Ιδιωτική<br />
ασφάλιση;<br />
• Ασφαλιστικό Ταμείο:<br />
1<br />
ΝΑΙ<br />
2<br />
ΟΧΙ<br />
• Ιδιωτική ασφάλιση:<br />
1<br />
ΝΑΙ<br />
2<br />
ΟΧΙ<br />
► Εάν είναι ασφαλισμένο σε Ασφαλιστικό Ταμείο, ποιό είναι αυτό;<br />
1<br />
ΙΚΑ<br />
2<br />
ΟΓΑ<br />
3<br />
ΤΕΒΕ<br />
4<br />
ΔΗΜΟΣΙΟ<br />
5<br />
ΑΠΟΡΙΑΣ<br />
6<br />
ΑΛΛΟ<br />
ΕΑΝ «ΑΛΛΟ»: ► Ποιό; . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
59
Β4) Ποια είναι η ηλικία σας/των γονέων του παιδιού;<br />
• Ηλικία μητέρας:<br />
ετών<br />
Δεν γνωρίζω<br />
9<br />
• Ηλικία πατέρα:<br />
ετών<br />
Δεν γνωρίζω<br />
9<br />
Β5) Ποια τάξη του σχολείου ή Σχολής έχετε/έχουν τελειώσει οι γονείς του<br />
παιδιού ;<br />
Μητέρα<br />
Πατέρας<br />
• Τελείωσε μερικές τάξεις του Δημοτικού . . .<br />
1 1<br />
• Απόφοιτος Δημοτικού . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
2 2<br />
• Απόφοιτος Γ΄ Γυμνασίου . . . . . . . . . . . . . .<br />
3 3<br />
• Απόφοιτος Λυκείου ή Στ΄ Γυμνασίου . . . . .<br />
4 4<br />
• Απόφοιτος Ανώτερης Σχολής . . . . . . . . . .<br />
5 5<br />
• Απόφοιτος Ανώτατης Σχολής . . . . . . . . . .<br />
6 6<br />
• Άλλο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
7 7<br />
ΕΑΝ «ΑΛΛΟ»: ► Τί;<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
• Δεν γνωρίζω . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
9 9<br />
Β6) Πόσα άτομα, συνολικά, μένετε στο ίδιο σπίτι με το παιδί;<br />
• Αριθμός ατόμων στο σπίτι (μαζί με το παιδί)<br />
Β7) Το παιδί έχει άλλα αδέρφια;<br />
1<br />
ΝΑΙ<br />
2<br />
ΟΧΙ<br />
ΕΑΝ «ΝΑΙ»: ► Πόσα αδέρφια έχει; . . . . . . . . .<br />
► Το ερωτηματολόγιο συμπληρώθηκε από:<br />
1<br />
τη Μητέρα του παιδιού<br />
2<br />
τον Πατέρα του παιδιού<br />
3<br />
τη Γιαγιά<br />
4<br />
Άλλο άτομο ► Ποιό άτομο; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
► Ημερομηνία συμπλήρωσης Ερωτηματολογίου:<br />
. . . . . / . . . . . / . . . . .<br />
Ευχαριστούμε για την συνεργασία<br />
ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΔΩΣΤΕ ΤΟ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ<br />
60