Teorijski modeli uma i kognitivnih procesa
Teorijski modeli uma i kognitivnih procesa
Teorijski modeli uma i kognitivnih procesa
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
dr.Nijaz IBRULJ<br />
redovni profesor Univerziteta u Sarajevu<br />
E-mail : nijaz.ibrulj@ff.unsa.ba<br />
UVOD U KOGNITIVNU ZNANOST<br />
Tema # 3<br />
<strong>Teorijski</strong> <strong>modeli</strong> <strong>uma</strong><br />
i <strong>kognitivnih</strong> <strong>procesa</strong>
MODELI UMA I MODELI KOGNITIVNIH PROCESA<br />
Modeli KLASIČNOG KOGNITIVIZMA utemeljeni na crisp<br />
logic, Booleovim funkcijama, serijskoj vezi obrade<br />
informacije<br />
RAČUNARSKI MODEL UMA<br />
Paradigma: analogni računar + logička struktura<br />
Modeli HOLISTIČKOG KOGNITIVIZMA utemeljeni na fuzzy<br />
logic, soft computing, paralelno distribuirani procesi<br />
obrade inf.<br />
KONEKCIONISTIČKI MODEL UMA<br />
Paradigma: digitalni računar + neuronska struktura<br />
2
Klasični kognitivizam<br />
Klasični kognitivizam dijeli arhitekturu <strong>uma</strong> na kognitivne<br />
sfere i kognitivne aktivnosti, prema neurološkom kriteriju<br />
i neuropsihološkom kriteriju<br />
na niže kognitivne sfere i više kognitivne sfere, odnosno<br />
na niže kognitivne funkcije i aktivnosti (nesvjesne) i na<br />
više kognitivne aktivnosti i funkcije (svjesne).<br />
3
ova teorija se naslanja na fiziološka, neurocelularna i<br />
neuroanatomska istraživanja, koja su prihvatile<br />
neuropsihologija i psihometrija koje zastupaju<br />
teoriju o različitim nivoima arhitekture mozga,<br />
teoriju o razdijeljenim zonama i<br />
teoriju o asimetričnim hemisferama mozga koje<br />
funkcioniraju na različitim niovima: višim i nižim.<br />
4
Niži kognitivni nivoi i primarni kognitivni procesi<br />
percepcija<br />
pažnja<br />
memorija<br />
5
Viši kognitivni nivoi i viši kognitivni procesi<br />
mišljenje<br />
govor<br />
zaključivanje<br />
učenje<br />
razumijevanje<br />
rješavanje problema<br />
donošenje odluka<br />
simbolička konstrukcija ili reprezentacija itd.<br />
6
Holistički kognitivizam<br />
Drugačiji pogled na arhitekturu mozga donosi i drugačije<br />
shvatanje i drugačiju karakterizaciju arhitekture <strong>uma</strong> i<br />
<strong>kognitivnih</strong> funkcija.<br />
Kognitivni psiholozi, psiholingvisti, neuropsiholozi i<br />
računarski psiholozi koji smatraju da je mozak jedinstven<br />
sistem funkcioniranja neuronskih <strong>procesa</strong> i mentalnih<br />
stanja međusobno povezanih i uslovljenih odbacuju<br />
teoriju o analognim moždanim procesima koji se dijele na<br />
više i niže i koji neurobiološki podržavaju niže i više<br />
kognitivne procese (Churchland, 1988).<br />
7
Teorija koja je nastala na konekcionističkom pristupu<br />
kognitivnim procesima razvila se je na temelju istraživanja<br />
paralelno distribuiranih neuronskih <strong>procesa</strong> u mozgu.<br />
Filozofska teorija koja stoji u backgroundu jeste teorija o<br />
jedinstvu <strong>uma</strong> i mozga: mentalni fenomeni su produkt<br />
neurobioloških <strong>procesa</strong> u mozgu.<br />
8
Dakle, teorija o anatomskoj i funkcionalnoj<br />
organizaciji mozga u stalnoj je povezanosti s teorijama<br />
o kognitivnoj arhitekturi <strong>uma</strong> i kognitivnim<br />
procesima.<br />
Pitanje koje zaslužuje najveću pažnju jeste sljedeće:<br />
Koja je funkcionalna arhitektura spoznaje ili šta sve<br />
treba biti u stanju učiniti jedan fizički simbolički<br />
sistem (bio on ljudski ili mašinski) u cijelom toku<br />
spoznajnog <strong>procesa</strong>?<br />
9
Sadržaj kognitivnog modela<br />
Jedan kognitivni model mora biti sposoban da obavi<br />
stanovit broj generalnih zadataka koji mu daju<br />
kompetenciju na svim nivoima, od vizualnog preko<br />
semantičkog do konkluzivnog.<br />
Lista <strong>kognitivnih</strong> zadataka koju navodi Arnold Trehub u<br />
svojoj studiji “The Cognitive Brain” .<br />
10
Jedan kognitivni model treba biti sposoban da:<br />
(1) analizira / opiše objekt kao entitet koji daje stimulaciju;<br />
(2) predstavi relativnu lokaciju objekta u trodimenzionalnom<br />
prostoru;<br />
(3) vidi objekt najmanje u jednoj situaciji i da ga kasnije<br />
prepozna bez obzira na kasnije promjene u veličini ili poziciji u<br />
prostoru;<br />
(4) traži i locira objekt koji će biti naučen ako je prisutan u<br />
jednom kompleksnom prizoru;<br />
(5) rekonstruira približan izgled objekta ili sliku naučenog<br />
objekta ako je on odsutan;<br />
(6) konstruira i nauči nove slike putem kombinacije dijelova<br />
objekata i prizora kojih se prisjeća iz repertoara učenja ili<br />
memorije; 11
(7) prepozna naučene obrasce uprkos nekompletnim ili<br />
degradiranim inputima;<br />
(8) otkloni nejasnosti / dvosmislenosti u stimulaciji i da<br />
sekvencijalno prepozna naučeni obrazac ako je model<br />
prezentiran u kompleksnom obliku;<br />
(9) otkrije, nauči i sjeti se prostornih odnosa između objekata u<br />
jednom prizoru;<br />
(10) ako je dat proizvoljni input obrasca, odgovori serijom<br />
indikatora prepoznavanja i njihovih povezanih slika iz memorije;<br />
(11) nauči supstancijalne sekvence vizualnog inputa i da se<br />
kasnije sjeti bar djelova sadržaja slike izabrane sekvence u<br />
korektnom vremenskom poretku;<br />
(12) nauči i sjeti se imena svakog naučenog entiteta;<br />
12
(13) uredi i stavi u odnos unutarnje reprezentacije kao<br />
ekvivalente subjekta i predikata u iskaznoj strukturi;<br />
(14) generira sekvence povezanih zaključaka;<br />
(15) zamisli ili se drugačije prisjeti, ako je model prisutan<br />
imenom, svoje reprezentacije objekta, entiteta,<br />
karakteristike ili veze za koju ime stoji;<br />
(16) kontrolira svoje ponašanje u skladu s motivacijskim<br />
potrebama;<br />
(17) doda neke indikatore vrijednosti za neki stvarni ili<br />
zamišljeni prizor ili epizodu;<br />
(18) isplanira, izvrši i nauči sekvence svojeg vlastitog<br />
ponašanja koje vodi ka okruženjima ili epizodama u<br />
kojima susreće svoje motivacijske potrebe<br />
13
Budućnost <strong>modeli</strong>ranja inteligencije<br />
Interaktivni čovjek-računar model<br />
Čovjek kao ambijent inteligentnog prostora<br />
(pokriven informacijskim i komunikacijskim tehnologijama)<br />
Svemir kao ambijent inteligentnog prostora<br />
(pokriven informacijskim i komunikacijskim tehnologijama)<br />
14
Change language