(Скопје, Република Македонија) КЛЕТВА КАКО ОДМАЗДА

nezadovolenata `elba ra|a omraza, nejzinite "obo`avateli" re{ile da ja
kaznat so kleveta za prequba. Za sre}a, `enata uspeala da se opravda pred
svojot ma` so bacuvawe na leb i sol, no vedna{ potoa istiot toj leb go
odnela v crka i baknuvaj}i go, gi prokolnala klevetnicite. Sekoj od niv
do`iveal po nekoj "maler". 15
Ova e samo edna od situacii vo koi mo`ela da se najde `ena vo tradiciskata
zaednica. @enata od prikaznata u{te dobro i pominala, bidej}i ma`ot ñ
dozvolil da se zakolne. Mnogu po~esto, toj pove}e im veruva na prikaznite
na seloto, otkolku na sopstvenata `ena. Nao|aj}i se vo takva bezizlezna
polo`ba, na `enata ne ñ preostanuva ni{to drugo osven da prezeme privatna
odmazda. Nejzinata fizi~ka konstitucija ne ñ ovozmo`uva da se potpre na
sopstvenata sila. Bidej}i od drugite lu|e nema {to da o~ekuva, taa bara
pomo{ od svetot na natprirodnoto, so koj se komunicira po magiski pat.
Koga na toa }e se dodade faktot deka vo tradiciskata zaednica
praktikuvaweto na magijata vleguva vo `enska obredna aktivnost, nema
ni{to pologi~no od toa taa da go najde svoeto mesto i vo domenot na
"samoizvr{uvaweto na pravdata".
***
Vo tradiciskata zaednica, kletvata e mehanizam za realizirawe na
odmazdata. Taa ne samo {to ne se vrednuva negativno, tuku i se odobruva koga
kon nea se posega za da mu se odgovori na zloto. Ovoj odgovor smeta na pomo{
na natprirodnite sili koi imaat mo} da gi razre{at kriznite situacii za
~ovekot i za zaednicata. So niv komunikacijata se vospostavuva niz obrednomagiskite
formuli i postapki, ~ie sodejstvo doveduva do ostvaruvaweto na
kletvata. Nivnata primena e klu~ot za kaznuvaweto na vinovnikot. Vo
minatoto, kaznata so koja se soo~uval prokolnatiot bila sosema realna
(bolest, ludilo, smrt) zaradi silnata verba vo opasnata mo} na kletvata.
Osnovnata socijalna funkcija na kletvata e vospostavuvaweto na
naru{eniot red i reafirmacija na dominantnite vrednosti na zaednicata.
Od zna~ewe e i nejzinata preventivna uloga. Kobnite sudbini na
prokolnatite se raska`uvaat kako predupreduvawe za posledicite od
nepo~ituvaweto na moralnite normi i va`e~kite obrasci na odnesuvawe vo
zaednicata. Ne treba da se prenebregne ni psiholo{kiot aspekt. Upotrebata
na kletvata go zadovoluva li~noto ~uvstvo za pravda. Ako ova ~uvstvo se
sovpa|a so kolektivnata ideja za pravi~nost, zaednicata go odobruva ili
barem ne go osuduva prokolnuvaweto.
Literatura:
Bob~ev† S. St., (1917), B†lgarsko obi~aŸno s†debno pravo, SbNU, kn.
15 AIF, m.l.br. 3753, informator: Nada Krstevska rod. 1966 god. vo s. Trnovo
10