Стратегија за интегритет и борба против корупцијата на ...
07.01.2015 • Views
Share Embed Flag

Стратегија за интегритет и борба против корупцијата на ...

Стратегија за интегритет и борба против корупцијата на ...

Стратегија за интегритет и борба против корупцијата на ...

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
carina.mk

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

START NOW

РЕПУБЛИКА<br />

МАКЕДОНИЈА<br />

МИНИСТЕРСТВО ЗА ФИНАНСИИ<br />

ЦАРИНСКА УПРАВА<br />

СТРАТЕГИЈА<br />

ЗА ИНТЕГРИТЕТ И БОРБА ПРОТИВ КОРУПЦИЈАТА ВО<br />

ЦАРИНСКАТА УПРАВА НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА<br />

2011 - 2014<br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong>

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

Интегр<strong>и</strong>тетот e прашање од суштествено з<strong>на</strong>чење <strong>за</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа <strong>на</strong><br />

Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја (во <strong>на</strong>тамошн<strong>и</strong>от текст: Цар<strong>и</strong>нска управа) <strong>за</strong>тоа што<br />

корупц<strong>и</strong>јата може да го ун<strong>и</strong>шт<strong>и</strong> нејз<strong>и</strong>н<strong>и</strong>от лег<strong>и</strong>т<strong>и</strong>м<strong>и</strong>тет <strong>и</strong> з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телно да го<br />

<strong>на</strong>мал<strong>и</strong> нејз<strong>и</strong>н<strong>и</strong>от капац<strong>и</strong>тет <strong>за</strong> еф<strong>и</strong>касно <strong>и</strong>сполнување <strong>на</strong> нејз<strong>и</strong><strong>на</strong>та м<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја.<br />

Успешноста во справување со корупц<strong>и</strong>јата, бескомпром<strong>и</strong>с<strong>на</strong>та <strong>и</strong> неселект<strong>и</strong>в<strong>на</strong><br />

<strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в овој в<strong>и</strong>д кр<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>на</strong>л е апсолутен пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тет <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската<br />

управа.<br />

Тргнувајќ<strong>и</strong> од определбата <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа <strong>за</strong> успешно спречување <strong>на</strong><br />

корупц<strong>и</strong>јата како негат<strong>и</strong>в<strong>на</strong> <strong>и</strong> штет<strong>на</strong> општестве<strong>на</strong> појава, што воедно<br />

претставува <strong>и</strong> дел од стратешк<strong>и</strong>те Евроатланск<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја, а во согласност со препорак<strong>и</strong>те содржан<strong>и</strong> во<br />

Рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>та Аруша декларац<strong>и</strong>ја, Цар<strong>и</strong>нската управа ја донесува след<strong>на</strong>ва:<br />

СТРАТЕГИЈА ЗА ИНТЕГРИТЕТ И БОРБА ПРОТИВ КОРУПЦИЈАТА ВО<br />

ЦАРИНСКАТА УПРАВА НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА<br />

2011 - 2014<br />

I. Општ<strong>и</strong> <strong>на</strong>помен<strong>и</strong><br />

1. <strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong>та <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската<br />

управа <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел: деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong>от, корупц<strong>и</strong>јата,<br />

воспоставување <strong>на</strong> проакт<strong>и</strong>в<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата<br />

каде акцентот ќе б<strong>и</strong>де ставен <strong>на</strong> превенц<strong>и</strong>јата, а репрес<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> по<strong>на</strong>таму<br />

да б<strong>и</strong>де корект<strong>и</strong>в прот<strong>и</strong>в обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> корупц<strong>и</strong>јата.<br />

2. Интегр<strong>и</strong>тет е зб<strong>и</strong>р <strong>на</strong> поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> однесувања ко<strong>и</strong> го у<strong>на</strong>предуваат<br />

чесното <strong>и</strong> ет<strong>и</strong>чкото однесување во <strong>и</strong>звршување <strong>на</strong> работ<strong>и</strong>те <strong>и</strong> работн<strong>и</strong>те<br />

<strong>за</strong>дач<strong>и</strong>.<br />

3. Под по<strong>и</strong>мот корупц<strong>и</strong>ја, во см<strong>и</strong>сла <strong>на</strong> оваа <strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong>, се подразб<strong>и</strong>ра:<br />

- секое дејств<strong>и</strong>е <strong>и</strong>л<strong>и</strong> пропуст кое вработен<strong>и</strong>от ќе го стор<strong>и</strong> пр<strong>и</strong><br />

вршењето <strong>на</strong> својата должност, а <strong>за</strong> тоа како возврат да бара <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>фаќа некаква кор<strong>и</strong>ст, погодност, <strong>и</strong>нтерес <strong>за</strong> себе <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>за</strong> друго<br />

л<strong>и</strong>це,<br />

- злоупотреба <strong>на</strong> службе<strong>на</strong>та должност <strong>и</strong>л<strong>и</strong> пречекорување <strong>на</strong><br />

<strong>за</strong>конск<strong>и</strong>те овластувања со <strong>на</strong>мера <strong>за</strong> пр<strong>и</strong>бавување <strong>на</strong> некаква кор<strong>и</strong>ст<br />

<strong>за</strong> себе <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>за</strong> друг,<br />

- секое д<strong>и</strong>рекно <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>ректно барање, пр<strong>и</strong>мање, очекување,<br />

пр<strong>и</strong>мање <strong>на</strong> ветување <strong>на</strong> матер<strong>и</strong>јал<strong>на</strong>, нематер<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> кор<strong>и</strong>ст,<br />

погодност, предност <strong>и</strong>л<strong>и</strong> друг <strong>и</strong>нтерес од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> вработен во<br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 1

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

Цар<strong>и</strong>нската управа, кој <strong>за</strong> себе <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>за</strong> некој друг, со <strong>на</strong>мера да<br />

<strong>и</strong>зврш<strong>и</strong> службено дејств<strong>и</strong>е кое не смее да го <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> не <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong><br />

службено дејств<strong>и</strong>е кое е должен да го <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong>, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> пак <strong>за</strong> да <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong><br />

службено дејств<strong>и</strong>е што е должен да го <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> да <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong><br />

службено дејств<strong>и</strong>е кое не смее да го <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong>,<br />

- секоја услуга што е во спрот<strong>и</strong>вност со <strong>за</strong>конск<strong>и</strong>те норм<strong>и</strong> <strong>и</strong> е <strong>на</strong>двор од<br />

проп<strong>и</strong>шан<strong>и</strong>те постапк<strong>и</strong>, <strong>на</strong>праве<strong>на</strong> со цел стекнување <strong>на</strong> кор<strong>и</strong>ст,<br />

предност, погодност <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>нтерес <strong>за</strong> себе <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>за</strong> друг.<br />

4. Под по<strong>и</strong>мот матер<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> нематер<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> кор<strong>и</strong>ст, предност, погодност<br />

<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>нтерес се подразб<strong>и</strong>ра секоја доб<strong>и</strong>вка без разл<strong>и</strong>ка <strong>на</strong> нејз<strong>и</strong><strong>на</strong>та<br />

голем<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> вредност, како <strong>и</strong> секоја неф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ска доб<strong>и</strong>вка, без<br />

разл<strong>и</strong>ка <strong>на</strong> нејз<strong>и</strong>н<strong>и</strong>от в<strong>и</strong>д, форма <strong>и</strong>л<strong>и</strong> содрж<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

Под <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>рект<strong>на</strong> <strong>и</strong>нволв<strong>и</strong>раност во корупц<strong>и</strong>јата се подразб<strong>и</strong>раат с<strong>и</strong>те<br />

случа<strong>и</strong> во ко<strong>и</strong> кор<strong>и</strong>ста, предноста, погодноста <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>нтересот се ветен<strong>и</strong>,<br />

понуден<strong>и</strong>, даден<strong>и</strong>, побаран<strong>и</strong>, пр<strong>и</strong>фатен<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> очекуван<strong>и</strong> преку трето<br />

л<strong>и</strong>це, односно преку посредн<strong>и</strong>к.<br />

5. Во групата <strong>на</strong> корупт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> дела, покрај пр<strong>и</strong>мањето <strong>на</strong> поткуп<br />

како клас<strong>и</strong>чен обл<strong>и</strong>к <strong>на</strong> корупц<strong>и</strong>јата, постојат <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> дела со<br />

ко<strong>и</strong> се <strong>и</strong>нкр<strong>и</strong>м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> корупт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те дејств<strong>и</strong>ја, а се повр<strong>за</strong>н<strong>и</strong> со<br />

злоупотребата <strong>на</strong> службе<strong>на</strong>та положба <strong>и</strong> овластување, фалс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кување<br />

<strong>на</strong> службе<strong>на</strong> <strong>и</strong>справа, помагање во кр<strong>и</strong>умчарење, помагање во цар<strong>и</strong>нска<br />

<strong>и</strong> даноч<strong>на</strong> <strong>и</strong>змама, оддавање <strong>на</strong> службе<strong>на</strong> тај<strong>на</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>. Но, кога станува<br />

збор <strong>за</strong> корупц<strong>и</strong>јата, многу чест<strong>и</strong> се практ<strong>и</strong>к<strong>и</strong>те <strong>на</strong> корупт<strong>и</strong>вно<br />

постапување кое е <strong>на</strong> гран<strong>и</strong>цата меѓу не<strong>за</strong>кон<strong>и</strong>то <strong>и</strong> неморално<br />

однесување, односно станува збор, <strong>за</strong> недопуштено однесување кое не е<br />

н<strong>и</strong>ту кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чно дело н<strong>и</strong>ту пак прекршок.<br />

II.<br />

Стратешк<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong><br />

6. <strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската<br />

управа (во <strong>на</strong>тамошн<strong>и</strong>от текст: <strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong>) се темел<strong>и</strong> <strong>на</strong> следн<strong>и</strong>те<br />

акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>, б<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong>от <strong>и</strong> сузб<strong>и</strong>вањето <strong>на</strong> корупц<strong>и</strong>јата:<br />

- владеење <strong>на</strong> правото,<br />

- јавност во работењето,<br />

- автомат<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> работн<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong>,<br />

- целос<strong>на</strong> <strong>и</strong>мплементац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Кодексот <strong>на</strong> однесување,<br />

- јакнење <strong>на</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong>от <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те,<br />

- <strong>за</strong>јакнување <strong>на</strong> еф<strong>и</strong>касноста <strong>и</strong> ефект<strong>и</strong>вноста во работата <strong>на</strong><br />

орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во Цар<strong>и</strong>нската управа,<br />

- обук<strong>и</strong> <strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен развој,<br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 2

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

- вработување, селекц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> у<strong>на</strong>предување,<br />

- кре<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> прав<strong>и</strong>чен с<strong>и</strong>стем <strong>на</strong> плат<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong>градување <strong>на</strong><br />

вработен<strong>и</strong>те во Цар<strong>и</strong>нската управа,<br />

- стратешко прераспоредување <strong>и</strong> ротац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те,<br />

- <strong>на</strong>длежност <strong>и</strong> одговорност <strong>на</strong> ме<strong>на</strong>џментот,<br />

- <strong>за</strong>јакнување <strong>на</strong> меѓу<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та соработка во <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в<br />

корупц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> кр<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>на</strong>лот,<br />

- спречување <strong>на</strong> суд<strong>и</strong>рот <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong> преземањето <strong>на</strong> службен<strong>и</strong><br />

дејств<strong>и</strong>ја,<br />

- однос<strong>и</strong> со друг<strong>и</strong>те учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во цар<strong>и</strong>нската постапка,<br />

- у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong> работ<strong>на</strong>та сред<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

II. . 1 Владеење <strong>на</strong> правото<br />

7. Цар<strong>и</strong>нската управа <strong>и</strong>звршува бројн<strong>и</strong> сушт<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong>, со пр<strong>и</strong>донес кон<br />

остварувањето <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те цел<strong>и</strong> како што се пр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong><br />

пр<strong>и</strong>ход<strong>и</strong>, <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та <strong>на</strong> општеството, олеснувањето <strong>на</strong> тргов<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та<br />

во поглед <strong>на</strong> држав<strong>на</strong>та безбедност.<br />

8. Владеењето <strong>на</strong> правото з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong> постапување <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те во<br />

Цар<strong>и</strong>нската управа согласно Уставот <strong>и</strong> <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>те, како <strong>и</strong> рат<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван<strong>и</strong>те<br />

меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> договор<strong>и</strong>.<br />

9. Со цел да се обезбед<strong>и</strong> владеење <strong>на</strong> правото, Цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>от <strong>за</strong>кон, Законот<br />

<strong>за</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те <strong>за</strong>кон<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> ја регул<strong>и</strong>раат цар<strong>и</strong>нската<br />

матер<strong>и</strong>ја, како <strong>и</strong> под<strong>за</strong>конск<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong> <strong>и</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те упатства,<br />

треба да б<strong>и</strong>дат усогласен<strong>и</strong> <strong>и</strong> поедноставен<strong>и</strong> колку што е можно повеќе,<br />

да б<strong>и</strong>дат јасно <strong>и</strong> прец<strong>и</strong>зно формул<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>. В<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong>те операт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нструкц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа треба да се <strong>и</strong>зработуваат <strong>и</strong><br />

подготвуваат <strong>на</strong> <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н кој ќе го <strong>на</strong>малат р<strong>и</strong>з<strong>и</strong>кот од н<strong>и</strong>вно неправ<strong>и</strong>лно<br />

пр<strong>и</strong>менување <strong>и</strong> ќе се воведат соодветн<strong>и</strong> контролн<strong>и</strong> механ<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>.<br />

Цар<strong>и</strong>нската управа перманентно ќе ја пре<strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тува цар<strong>и</strong>нската<br />

регулат<strong>и</strong>ва, адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те упатства <strong>и</strong> в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong>те операт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нструкц<strong>и</strong><strong>и</strong> со цел да обезбед<strong>и</strong> појасно <strong>и</strong> попрец<strong>и</strong>зно формул<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />

<strong>на</strong>малување <strong>на</strong> р<strong>и</strong>з<strong>и</strong>кот од повреда <strong>на</strong> владеењето <strong>на</strong> правото. Ов<strong>и</strong>е<br />

пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> ќе г<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>менува <strong>и</strong> пр<strong>и</strong> подготовката <strong>и</strong>л<strong>и</strong> донесувањето <strong>на</strong> нова<br />

<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>змен<strong>и</strong> <strong>на</strong> постој<strong>на</strong>та регулат<strong>и</strong>ва.<br />

II.2<br />

Јавност во работењето<br />

10. Учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те во цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те постапк<strong>и</strong> очекуваат в<strong>и</strong>соко н<strong>и</strong>во <strong>на</strong> с<strong>и</strong>гурност<br />

(точност) <strong>и</strong> поддршка во контакт<strong>и</strong>те со Цар<strong>и</strong>нската управа. Нужно е да се<br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 3

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

работ<strong>и</strong> транспарентно, отчетно <strong>и</strong> одговорно <strong>и</strong> со целос<strong>на</strong> аф<strong>и</strong>рмац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>те <strong>на</strong> стручност, компетентност, профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лност во<br />

<strong>и</strong>звршувањето <strong>на</strong> работ<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong>те.<br />

11. Цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>от <strong>за</strong>кон, Законот <strong>за</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те <strong>за</strong>кон<strong>и</strong> ко<strong>и</strong><br />

ја регул<strong>и</strong>раат цар<strong>и</strong>нската матер<strong>и</strong>ја, како <strong>и</strong> под<strong>за</strong>конск<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>,<br />

адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те упатства <strong>и</strong> процедур<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> треба да се јавн<strong>и</strong>, лесно<br />

достапн<strong>и</strong> до јавноста, а н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та пр<strong>и</strong>ме<strong>на</strong> <strong>на</strong> постојан <strong>и</strong> ун<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ран<br />

<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н.<br />

Со цел да се подготв<strong>и</strong> што е можно појас<strong>на</strong> <strong>и</strong> попрец<strong>и</strong>з<strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нска<br />

регулат<strong>и</strong>ва, Цар<strong>и</strong>нската управа ќе форм<strong>и</strong>ра редовн<strong>и</strong> груп<strong>и</strong> <strong>за</strong> контакт<strong>и</strong><br />

со б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>цата <strong>на</strong> ко<strong>и</strong> ќе ажур<strong>и</strong>раат <strong>и</strong> д<strong>и</strong>скут<strong>и</strong>раат прашања<br />

повр<strong>за</strong>н<strong>и</strong> со новата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>зменетата цар<strong>и</strong>нска лег<strong>и</strong>слат<strong>и</strong>ва <strong>и</strong> <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

ќе подготвуваат нов<strong>и</strong> упатства.<br />

Јавноста (транспарентноста) се обезбедува со воспоставување <strong>на</strong> бр<strong>за</strong> <strong>и</strong><br />

еф<strong>и</strong>кас<strong>на</strong> рев<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> жалбе<strong>на</strong> постапка која <strong>на</strong> странк<strong>и</strong>те ќе <strong>и</strong>м<br />

овозмож<strong>и</strong> да бараат рев<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>л<strong>и</strong> да г<strong>и</strong> бараат сво<strong>и</strong>те права во однос <strong>на</strong><br />

потенц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те погрешн<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> несоодветн<strong>и</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> одлук<strong>и</strong>.<br />

Цар<strong>и</strong>нската управа ќе разв<strong>и</strong>ва <strong>и</strong> <strong>и</strong>мплемент<strong>и</strong>ра жалбен<strong>и</strong> <strong>и</strong> рев<strong>и</strong>з<strong>и</strong>он<strong>и</strong><br />

постапк<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> ќе обезбедат соодветен баланс помеѓу потреб<strong>и</strong>те процесот<br />

да б<strong>и</strong>де ефт<strong>и</strong>н, но <strong>и</strong>сто така да б<strong>и</strong>де <strong>на</strong>времен <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>стапен <strong>за</strong> с<strong>и</strong>те<br />

учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во цар<strong>и</strong>нската постапка.<br />

II.3<br />

Компјутер<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> работн<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong><br />

12. Компјутер<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> работн<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> ја зголемува еф<strong>и</strong>касноста <strong>и</strong><br />

ефект<strong>и</strong>вноста во работењето, го <strong>на</strong>малува (м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>м<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра) л<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от<br />

контакт (л<strong>и</strong>це в л<strong>и</strong>це) помеѓу цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те во<br />

цар<strong>и</strong>нската постапка <strong>и</strong> го деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра н<strong>и</strong>вото <strong>на</strong> д<strong>и</strong>скрец<strong>и</strong>он<strong>и</strong> права <strong>на</strong><br />

цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, со што пр<strong>и</strong>донесува <strong>за</strong> отстранување <strong>на</strong> многу<br />

можност<strong>и</strong> <strong>за</strong> појава <strong>на</strong> корупц<strong>и</strong>ја.<br />

13. Цар<strong>и</strong>нската управа постојано ќе работ<strong>и</strong> <strong>на</strong> откр<strong>и</strong>вање <strong>на</strong> <strong>на</strong>јранл<strong>и</strong>в<strong>и</strong>те<br />

точк<strong>и</strong> во мануелн<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем <strong>на</strong> работа <strong>и</strong> постојн<strong>и</strong>те компјутерск<strong>и</strong><br />

апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> ко<strong>и</strong> генер<strong>и</strong>раат <strong>и</strong>л<strong>и</strong> можат да генер<strong>и</strong>раат корупт<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та<br />

акт<strong>и</strong>вност. Со цел да се ос<strong>и</strong>гура дека <strong>на</strong>јранл<strong>и</strong>в<strong>и</strong>те точк<strong>и</strong> нема да се<br />

повторат, Цар<strong>и</strong>нската управа ќе се стрем<strong>и</strong> кон <strong>на</strong>јв<strong>и</strong>сок степен <strong>на</strong><br />

компјутер<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> работата <strong>и</strong> постојано рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> копјутерск<strong>и</strong>те<br />

апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> во функц<strong>и</strong>ја. Посебно вн<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е ќе му б<strong>и</strong>де посветено <strong>на</strong><br />

безбедносн<strong>и</strong>от аспект <strong>на</strong> компјутерск<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем, кој може да б<strong>и</strong>де<br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 4

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

ранл<strong>и</strong>в <strong>на</strong> упад<strong>и</strong> од луѓе со профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> вешт<strong>и</strong>н<strong>и</strong> одв<strong>на</strong>тре во<br />

Цар<strong>и</strong>нската управа <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong>двор од неа (хакер<strong>и</strong>).<br />

II.4<br />

Целос<strong>на</strong> <strong>и</strong>мплементац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Кодексот <strong>на</strong> однесување<br />

14. Ет<strong>и</strong>чкото однесување <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> е ед<strong>на</strong> од основ<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong>та <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската<br />

управа. Кодексот <strong>на</strong> однесување праќа моќен с<strong>и</strong>г<strong>на</strong>л <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те во<br />

Цар<strong>и</strong>нската управа, <strong>на</strong>гласувајќ<strong>и</strong> г<strong>и</strong> норм<strong>и</strong>те <strong>на</strong> однесување ко<strong>и</strong> се<br />

очекуваат од с<strong>и</strong>те вработен<strong>и</strong>.<br />

15. Кодексот <strong>на</strong> однесување, усогласен со Аруша декларац<strong>и</strong>јата, ќе б<strong>и</strong>де<br />

достапен до с<strong>и</strong>те вработен<strong>и</strong> во Цар<strong>и</strong>нската управа. Раковод<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

с<strong>и</strong>те н<strong>и</strong>воа <strong>за</strong>долж<strong>и</strong>телно ќе г<strong>и</strong> <strong>на</strong>бљудуваат стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

однесувањето <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те во Цар<strong>и</strong>нската управа. За да се разв<strong>и</strong>ваат<br />

поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> во Цар<strong>и</strong>нската управа потребно е поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вно<br />

вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те х<strong>и</strong>реарх<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> н<strong>и</strong>воа. Во врска со <strong>и</strong>сполнувањето <strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>ме<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Кодексот <strong>на</strong> однесување од секој цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> службен<strong>и</strong>к се<br />

очекува в<strong>и</strong>сок степен <strong>на</strong> свест <strong>за</strong> сопстве<strong>на</strong>та одговорност <strong>и</strong> морал<strong>на</strong><br />

цврст<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

16. Кога станува збор <strong>за</strong> <strong>и</strong>мплементац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Кодексот <strong>на</strong> однесување се<br />

<strong>на</strong>метнува потребата од јас<strong>на</strong> <strong>и</strong> транспарент<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> ет<strong>и</strong>чка<br />

обука, а кодексот да б<strong>и</strong>де ш<strong>и</strong>роко пр<strong>и</strong>фатен од вработен<strong>и</strong>те во<br />

Цар<strong>и</strong>нската управа. Цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> треба да доб<strong>и</strong>ваат<br />

соодвет<strong>на</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> обука <strong>за</strong> време <strong>на</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от работен стаж, која<br />

треба да вклучува <strong>и</strong> прашања од областа <strong>на</strong> ет<strong>и</strong>ката <strong>и</strong> <strong>борба</strong>та прот<strong>и</strong>в<br />

корупц<strong>и</strong>јата.<br />

17. Д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем <strong>на</strong> казнување <strong>и</strong> по<strong>на</strong>таму ќе се <strong>за</strong>јакнува со цел<br />

да овозмож<strong>и</strong> в<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> дест<strong>и</strong>муланс <strong>за</strong> корупт<strong>и</strong>вното однесување.<br />

Конкретн<strong>и</strong>те казн<strong>и</strong> ќе б<strong>и</strong>дат во сооднос со сер<strong>и</strong>озноста <strong>на</strong> повредата <strong>на</strong><br />

одредб<strong>и</strong>те <strong>на</strong> кодексот <strong>на</strong> однесување <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong> <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската<br />

управа <strong>и</strong> ќе вклучуваат п<strong>и</strong>смен<strong>и</strong> опомен<strong>и</strong>, пар<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> казн<strong>и</strong>, деград<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />

отпуштање од работа.<br />

II.5<br />

Јакнење <strong>на</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong>от <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те<br />

18. Вработен<strong>и</strong>те во Цар<strong>и</strong>нската управа се должн<strong>и</strong> да г<strong>и</strong> поч<strong>и</strong>туваат <strong>и</strong><br />

спроведуваат совесно, одговорно, стручно, непр<strong>и</strong>страсно <strong>за</strong>конск<strong>и</strong>те<br />

проп<strong>и</strong>с<strong>и</strong> <strong>и</strong> под<strong>за</strong>конск<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>. За да г<strong>и</strong> поч<strong>и</strong>туваат т<strong>и</strong>е норм<strong>и</strong> <strong>и</strong> сам<strong>и</strong>те<br />

да се стек<strong>на</strong>т со поч<strong>и</strong>т, пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа мораат<br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 5

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

постојано да се однесуваат ет<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, без оглед дал<strong>и</strong> се <strong>на</strong> должност <strong>и</strong>л<strong>и</strong> не.<br />

Само со профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно, <strong>за</strong>конско <strong>и</strong>л<strong>и</strong> ет<strong>и</strong>чко постапување ќе се <strong>за</strong>јакне<br />

<strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong>от <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, а со тоа <strong>и</strong> ќе се пр<strong>и</strong>донесе <strong>за</strong><br />

отстранување <strong>на</strong> можноста <strong>за</strong> појава <strong>на</strong> корупц<strong>и</strong>ја.<br />

II.6<br />

Зајакнување <strong>на</strong> еф<strong>и</strong>касноста <strong>и</strong> ефект<strong>и</strong>вноста во работата <strong>на</strong><br />

орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

19. Зајакнувањето <strong>на</strong> еф<strong>и</strong>касноста <strong>и</strong> ефект<strong>и</strong>вноста во работата <strong>на</strong><br />

орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во Цар<strong>и</strong>нската управа, а со тоа <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Цар<strong>и</strong>нската управа како цел<strong>и</strong><strong>на</strong>, е мож<strong>на</strong> само со доследно поч<strong>и</strong>тување<br />

<strong>на</strong> проп<strong>и</strong>шан<strong>и</strong> норм<strong>и</strong> <strong>и</strong> стандард<strong>и</strong>.<br />

20. Еф<strong>и</strong>касноста <strong>и</strong> ефект<strong>и</strong>вноста <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа се огледа во обемот<br />

<strong>на</strong> <strong>на</strong>платен<strong>и</strong> увозн<strong>и</strong>, <strong>и</strong>звозн<strong>и</strong> <strong>и</strong> друг в<strong>и</strong>д <strong>на</strong> давачк<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се предв<strong>и</strong>ден со<br />

<strong>за</strong>кон, а ч<strong>и</strong>ја <strong>на</strong>плата е во <strong>на</strong>длежност <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа, откр<strong>и</strong>вање<br />

<strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> дела <strong>и</strong>л<strong>и</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> прекршоц<strong>и</strong>, откр<strong>и</strong>вање <strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>пле<strong>на</strong> <strong>на</strong> сток<strong>и</strong> што се предмет <strong>на</strong> <strong>за</strong>бран<strong>и</strong> <strong>и</strong> огран<strong>и</strong>чувања,<br />

санкц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во случај <strong>на</strong> недоследност<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

корумпт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong>, непостоење <strong>на</strong> <strong>и</strong>склучок пр<strong>и</strong> утврдување <strong>на</strong><br />

одговорност, јавност <strong>на</strong> постапк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> сл. Сето тоа е возможно со<br />

меѓусеб<strong>на</strong> соработка <strong>на</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> в<strong>на</strong>тре во самата<br />

Цар<strong>и</strong>нска управа, со разв<strong>и</strong>вање <strong>на</strong> с<strong>и</strong>стем <strong>за</strong> редовно <strong>и</strong>нформ<strong>и</strong>рање <strong>на</strong><br />

пропуст<strong>и</strong>те, недореченост<strong>и</strong>те во процедур<strong>и</strong>те <strong>и</strong> разработка <strong>на</strong> соодвет<strong>на</strong><br />

методолог<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> работа што ќе резулт<strong>и</strong>ра со еф<strong>и</strong>касност <strong>и</strong> ефект<strong>и</strong>вност.<br />

21. За да може да се подобр<strong>и</strong> еф<strong>и</strong>касноста <strong>и</strong> ефект<strong>и</strong>вноста <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската<br />

управа, а со тоа просторот <strong>за</strong> корупт<strong>и</strong>вно однесување <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те<br />

службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> да б<strong>и</strong>де уште повеќе огран<strong>и</strong>чен, неопходно е да се подобр<strong>и</strong><br />

статусот <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те во Цар<strong>и</strong>нската управа, јасно <strong>и</strong> прец<strong>и</strong>зно да се<br />

деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>раат <strong>на</strong>длежност<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong>те <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те.<br />

II.7<br />

Обук<strong>и</strong> <strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен развој<br />

22. Конт<strong>и</strong>ну<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>та обука <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> преку разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

степен<strong>и</strong> <strong>на</strong> едукац<strong>и</strong>ја, со јасно прец<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> ќе обезбед<strong>и</strong> в<strong>и</strong>сок<br />

степен оспособеност <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во <strong>и</strong>звршувањето <strong>на</strong><br />

работ<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong>те, в<strong>и</strong>сок степен <strong>на</strong> <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>вност, профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лност<br />

<strong>и</strong> стручност во работата.<br />

Потребно е да се орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат <strong>и</strong> спроведуваат обук<strong>и</strong> <strong>за</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те<br />

службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, со што <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>те во потполност б<strong>и</strong> се <strong>за</strong>поз<strong>на</strong>ле со цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те<br />

проп<strong>и</strong>с<strong>и</strong>, постапк<strong>и</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong> <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа. Еден од<br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 6

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

пр<strong>и</strong>марн<strong>и</strong>те чекор<strong>и</strong> <strong>за</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е врз свеста <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

отпочнувањето <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> промен<strong>и</strong> <strong>и</strong> пост<strong>и</strong>гнување <strong>на</strong> одреден<strong>и</strong><br />

цел<strong>и</strong> е преку образован<strong>и</strong>ето да се промов<strong>и</strong>ра профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното <strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>конско постапување <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

23. Обук<strong>и</strong>те <strong>и</strong>маат голема улога во <strong>борба</strong>та прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> два<br />

<strong>на</strong>ч<strong>и</strong><strong>на</strong>:<br />

- обезбедуваат структур<strong>и</strong>ран профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен развој <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те,<br />

пр<strong>и</strong> што се подобруваат н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те работн<strong>и</strong> способност<strong>и</strong> <strong>и</strong> можност<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

- овозможуваат Цар<strong>и</strong>нската управа да стане поеф<strong>и</strong>кас<strong>на</strong> во <strong>борба</strong>та<br />

прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата.<br />

Цар<strong>и</strong>нската управа обезбедува <strong>и</strong> во <strong>и</strong>дн<strong>и</strong><strong>на</strong> ќе обезбедува вакв<strong>и</strong> обук<strong>и</strong>,<br />

пр<strong>и</strong> што <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>те ќе б<strong>и</strong>дат фокус<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> однесување<br />

ко<strong>и</strong> се очекуваат од с<strong>и</strong>те вработен<strong>и</strong>.<br />

II.8<br />

Вработување, селекц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> у<strong>на</strong>предување<br />

24. Процесот <strong>на</strong> вработување, селекц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те<br />

службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> мора да б<strong>и</strong>де објект<strong>и</strong>вен <strong>и</strong> ослободен од пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>соц<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ја. Тој треба во себе да вклучува <strong>и</strong> алатк<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кување <strong>на</strong><br />

канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> поседуваат в<strong>и</strong>соко н<strong>и</strong>во <strong>на</strong> чесност. Вработувањето,<br />

селекц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> у<strong>на</strong>предувањето во Цар<strong>и</strong>нската управа ќе се врш<strong>и</strong> врз<br />

основа <strong>на</strong> работн<strong>и</strong>те способност<strong>и</strong>, посебн<strong>и</strong>те з<strong>на</strong>ења <strong>на</strong> канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong>те, пр<strong>и</strong><br />

што посебно ќе се вод<strong>и</strong> сметка <strong>и</strong> <strong>за</strong> ед<strong>на</strong>кво важн<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />

како што се чесноста <strong>и</strong> л<strong>и</strong>чното однесување <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>от.<br />

25. За да се обезбед<strong>и</strong> постапката да б<strong>и</strong>де објект<strong>и</strong>в<strong>на</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>му<strong>на</strong> <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>соц<strong>и</strong>,<br />

ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>за</strong> вработување <strong>и</strong>л<strong>и</strong> у<strong>на</strong>предување ќе б<strong>и</strong>дат составен<strong>и</strong> од<br />

членов<strong>и</strong> од разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во Цар<strong>и</strong>нската управа.<br />

Вака форм<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong> може да г<strong>и</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>м<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат шанс<strong>и</strong>те <strong>за</strong><br />

непот<strong>и</strong><strong>за</strong>м <strong>и</strong> корупц<strong>и</strong>ја.<br />

II.9 Кре<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> прав<strong>и</strong>чен с<strong>и</strong>стем <strong>на</strong> плат<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong>градување <strong>на</strong><br />

вработен<strong>и</strong>те во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

26. Платата <strong>и</strong> <strong>на</strong>град<strong>и</strong>те <strong>за</strong> вложен<strong>и</strong>от труд, н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та с<strong>и</strong>гурност <strong>и</strong> редовност<br />

се ед<strong>на</strong> од основн<strong>и</strong>те <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>т<strong>и</strong> од корупц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> коупт<strong>и</strong>вното однесување<br />

воопшто. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето <strong>на</strong> в<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>на</strong>та <strong>на</strong> платата во поглед <strong>на</strong><br />

ел<strong>и</strong>м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> корупц<strong>и</strong>јата е разработено во Аруша декларац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong><br />

во Л<strong>и</strong>ма декларац<strong>и</strong>јата, донесен<strong>и</strong> <strong>на</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те конференц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

ант<strong>и</strong>корупц<strong>и</strong>ја. Цар<strong>и</strong>нската управа постојано ќе работ<strong>и</strong> <strong>на</strong> обезбедување<br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 7

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

<strong>на</strong> плата <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> која ќе б<strong>и</strong>де довол<strong>на</strong> да <strong>и</strong>м<br />

овозмож<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>стоен стандард <strong>на</strong> ж<strong>и</strong>веење, <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та од пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>соц<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong><br />

спроведувањето <strong>на</strong> <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>те, како <strong>и</strong> цврст став <strong>за</strong> некорумп<strong>и</strong>рано<br />

однесување. Дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те пар<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> <strong>на</strong>град<strong>и</strong>, бонус<strong>и</strong>те,<br />

прераспоредувањето, обуката, патувањата <strong>и</strong> пофалб<strong>и</strong>те ќе се кор<strong>и</strong>стат <strong>за</strong><br />

пот<strong>и</strong>кнување <strong>на</strong> еф<strong>и</strong>кас<strong>на</strong> работ<strong>на</strong> <strong>и</strong>зведба <strong>и</strong> чесно однесување.<br />

27. Казн<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се <strong>и</strong>зрекуваат порад<strong>и</strong> не<strong>и</strong>звршување <strong>на</strong> одредб<strong>и</strong>те од<br />

Кодексот <strong>на</strong> однесување, посебн<strong>и</strong>те услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> работа <strong>и</strong> в<strong>и</strong>сокото н<strong>и</strong>во <strong>на</strong><br />

чесност кое се бара, мора да б<strong>и</strong>дат пр<strong>и</strong>фатен<strong>и</strong> од цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те<br />

службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

II.10<br />

Стратешко тешко прераспоредување <strong>и</strong> ротац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те<br />

28. Со цел <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> р<strong>и</strong>з<strong>и</strong>кот од корупт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>, Цар<strong>и</strong>нската<br />

управа ќе спроведува стратег<strong>и</strong>ско прераспоредување <strong>и</strong> ротац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

повремен<strong>и</strong> прераспоредувања <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Посебно<br />

вн<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е ќе б<strong>и</strong>де посветено <strong>на</strong> воведувањето <strong>на</strong> мерк<strong>и</strong> со ко<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

вработен<strong>и</strong>те ќе <strong>и</strong>м се оневозмож<strong>и</strong> да оста<strong>на</strong>т подолго време <strong>на</strong><br />

работното место кое е чувств<strong>и</strong>телно <strong>на</strong> корупц<strong>и</strong>ја. Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

мора да оневозмож<strong>и</strong> договарање помеѓу учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те во цар<strong>и</strong>нската<br />

постапка <strong>и</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>от службен<strong>и</strong>к, кој поседува д<strong>и</strong>скрец<strong>и</strong>он<strong>и</strong> права<br />

<strong>за</strong>рад<strong>и</strong> можноста <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>от да работ<strong>и</strong> не<strong>за</strong>кон<strong>и</strong>то <strong>за</strong> да оствар<strong>и</strong> некаков в<strong>и</strong>д<br />

<strong>на</strong> <strong>на</strong>града. Истраг<strong>и</strong>те, <strong>и</strong>нспекц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong> рев<strong>и</strong>з<strong>и</strong><strong>и</strong>те ќе се вршат врз одделн<strong>и</strong><br />

цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во Цар<strong>и</strong>нската<br />

управа, како по случаен <strong>и</strong>збор, така <strong>и</strong> со редовн<strong>и</strong>те контрол<strong>и</strong>.<br />

II.1<br />

.11 Надлежност <strong>и</strong> одговорност <strong>на</strong> раководн<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />

29. Од раководн<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> се очекува да вложуваат <strong>и</strong> да го<br />

претставуваат л<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> да дадат сопствен пр<strong>и</strong>мер <strong>на</strong><br />

оста<strong>на</strong>т<strong>и</strong>те вработен<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> јавноста. Со пр<strong>и</strong>фаќањето <strong>на</strong> раковод<strong>на</strong>та<br />

должност, <strong>за</strong> н<strong>и</strong>в се зголемуваат одговорност<strong>и</strong>те <strong>и</strong> очекувањата од<br />

н<strong>и</strong>вното однесување во службата <strong>и</strong> во пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong>вот. Раководн<strong>и</strong>те<br />

службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> ќе г<strong>и</strong> <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куваат слабост<strong>и</strong>те во метод<strong>и</strong>те <strong>на</strong> работа <strong>и</strong><br />

<strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong>от <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те во орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> со ко<strong>и</strong><br />

раководат, ќе преземаат мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>справка <strong>на</strong> пројавен<strong>и</strong>те<br />

неправ<strong>и</strong>лност<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>те ќе подготват <strong>и</strong>звешта<strong>и</strong>.<br />

30. С<strong>и</strong>те раководн<strong>и</strong> службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> ќе сносат соодветно н<strong>и</strong>во <strong>на</strong> одговорност <strong>и</strong><br />

<strong>на</strong>длежност <strong>за</strong>рад<strong>и</strong> превенц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> откр<strong>и</strong>вање <strong>на</strong> корупц<strong>и</strong>јата. Т<strong>и</strong>е ќе<br />

прават пер<strong>и</strong>од<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> проценк<strong>и</strong> <strong>на</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>, <strong>и</strong><br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 8

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

контрол<strong>и</strong> <strong>за</strong> да ја <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куваат н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та ранл<strong>и</strong>вост од корупц<strong>и</strong>ја. Ако<br />

однесувањето <strong>на</strong> раководн<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> не е доследно (во согласност)<br />

со проп<strong>и</strong>с<strong>и</strong>те <strong>и</strong> Кодексот <strong>на</strong> однесување, со с<strong>и</strong>гурност може да се<br />

претпостав<strong>и</strong> дека оваа <strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> ќе б<strong>и</strong>де безуспеш<strong>на</strong>. Затоа,<br />

раководн<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> со својот л<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мер ќе потт<strong>и</strong>кнуваат<br />

доследност во поч<strong>и</strong>тувањето <strong>на</strong> проп<strong>и</strong>с<strong>и</strong>те <strong>и</strong> Кодексот <strong>на</strong> однесување.<br />

31. Од суштествено з<strong>на</strong>чење во <strong>борба</strong>та прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата е постоењето <strong>на</strong><br />

Секторот <strong>за</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> одговорност. Со цел да б<strong>и</strong>де успешно<br />

работењето <strong>на</strong> Секторот <strong>за</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> одговорност, ме<strong>на</strong>џментот ќе<br />

обезбед<strong>и</strong> с<strong>и</strong>те вработен<strong>и</strong> во Цар<strong>и</strong>нската управа да ја разберат неговата<br />

улога <strong>и</strong> негов<strong>и</strong>от <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н <strong>на</strong> работа во <strong>борба</strong>та прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата.<br />

32. Раководн<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> со своето однесување ќе влејат кај сво<strong>и</strong>те<br />

вработен<strong>и</strong> лојалност <strong>и</strong> гордост кон службата <strong>и</strong> желба <strong>за</strong> соработа во<br />

<strong>на</strong>малување <strong>на</strong> опсегот <strong>на</strong> н<strong>и</strong>вното <strong>и</strong>зложување <strong>на</strong> можност<strong>и</strong>те од<br />

корупц<strong>и</strong>ја.<br />

II.12<br />

Зајакнување <strong>на</strong> меѓу<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та соработка во <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в<br />

корупц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> кр<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>на</strong>лот<br />

33. Воспоставе<strong>на</strong>та соработка <strong>и</strong> у<strong>на</strong>предувањето <strong>на</strong> <strong>и</strong>стата, претставува<br />

рамка н<strong>и</strong>з која се <strong>и</strong>зразува согласноста <strong>за</strong> соработка <strong>на</strong> орган<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

држав<strong>на</strong>та управа во спречување <strong>и</strong> откр<strong>и</strong>вање <strong>на</strong> појавн<strong>и</strong>те форм<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

корупц<strong>и</strong>јата. Можност<strong>и</strong>те <strong>за</strong> корупт<strong>и</strong>вно однесување ќе се <strong>на</strong>малат со<br />

у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong> соработката <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

држав<strong>на</strong>та управа, државн<strong>и</strong>тe орган<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong><br />

кр<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>на</strong>лот воопшто.<br />

34. Потребно е <strong>за</strong>јакнување <strong>на</strong> соработката помеѓу Цар<strong>и</strong>нската управа преку<br />

Секторот <strong>за</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> одговорност со Одделен<strong>и</strong>ето <strong>за</strong> гонење <strong>на</strong><br />

стор<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>те <strong>на</strong> кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> дека од областа <strong>на</strong> орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от кр<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>на</strong>л<br />

<strong>и</strong> корупц<strong>и</strong>ја пр<strong>и</strong> Јавното обв<strong>и</strong>н<strong>и</strong>телство <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја,<br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерството <strong>за</strong> в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>, Ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ската пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја,<br />

Управата <strong>за</strong> јавн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ход<strong>и</strong>, Д<strong>и</strong>рекц<strong>и</strong>јата <strong>за</strong> спречување <strong>на</strong> перење пар<strong>и</strong>.<br />

35. Тргнувајќ<strong>и</strong> од определбата <strong>за</strong> еф<strong>и</strong>кас<strong>на</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата,<br />

Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја пр<strong>и</strong>стап<strong>и</strong> кон Групата држав<strong>и</strong> ГРЕКО, во 2000<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Целта <strong>на</strong> ГРЕКО е <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата преку следење <strong>на</strong><br />

спроведувањето <strong>на</strong> конвенц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>за</strong> спречување <strong>на</strong> корупц<strong>и</strong>ја,<br />

у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong> соработката <strong>и</strong> темел<strong>на</strong> оценка <strong>на</strong> држав<strong>и</strong>те дал<strong>и</strong> се<br />

пр<strong>и</strong>држуваат кон утврден<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> што треба да г<strong>и</strong><br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 9

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

преземат во развојот <strong>на</strong> <strong>за</strong>конодавството <strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>те согласно<br />

одредб<strong>и</strong>те од конвенц<strong>и</strong><strong>и</strong>те. Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја г<strong>и</strong> рат<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куваше<br />

(ЕТС 173) <strong>на</strong> 28 јул<strong>и</strong> 1999 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> Дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>от протокол <strong>на</strong> Кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чно<br />

прав<strong>на</strong>та конвенц<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> корупц<strong>и</strong>ја (ЕТС 191) <strong>на</strong> 14 ноемвр<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја, со рат<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кувањето <strong>на</strong> конвенц<strong>и</strong>јата, <strong>и</strong>зраз<strong>и</strong><br />

согласност да донесе ш<strong>и</strong>рок опсег мерк<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно н<strong>и</strong>во <strong>за</strong> <strong>борба</strong><br />

прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во јавн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong>вот, во јав<strong>на</strong>та адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> во<br />

пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong>от сектор. Во <strong>на</strong>сока <strong>на</strong> <strong>и</strong>мплемент<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> стандард<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

н<strong>и</strong>вно хармон<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање со <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното <strong>за</strong>конодавство Републ<strong>и</strong>ка<br />

Македон<strong>и</strong>ја донесе <strong>и</strong>змен<strong>и</strong> <strong>и</strong> дополнувања <strong>на</strong> Кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>к, ко<strong>и</strong><br />

беа усвоен<strong>и</strong> <strong>на</strong> 10 септемвр<strong>и</strong> 2009 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, а објавен<strong>и</strong> во Службен весн<strong>и</strong>к<br />

<strong>на</strong> 14 септемвр<strong>и</strong> 2009 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Со ов<strong>и</strong>е <strong>и</strong>змен<strong>и</strong> <strong>и</strong> дополнувања <strong>на</strong><br />

Кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>к се пост<strong>и</strong>г<strong>на</strong> в<strong>и</strong>сок степен <strong>на</strong> усогласеност со<br />

Конвенц<strong>и</strong>јата во поглед <strong>на</strong> елемент<strong>и</strong>те <strong>на</strong> делата <strong>и</strong> казнен<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong><strong>за</strong><br />

корупт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> дела: Пр<strong>и</strong>мање <strong>на</strong> поткуп - член 357 од<br />

Кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>к (Пас<strong>и</strong>вен поткуп - членов<strong>и</strong>те 1-3 <strong>и</strong> 19 од ЕТС 173),<br />

Давање <strong>на</strong> поткуп - член 358 од Кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>к (Акт<strong>и</strong>вен поткуп -<br />

членов<strong>и</strong>те 1-3 <strong>и</strong> 19 од ЕТС 173) <strong>и</strong> Прот<strong>и</strong>в<strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тото посредување –член 359<br />

од Кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>к (член 12 од ЕТС 173). Вакв<strong>и</strong>те <strong>и</strong>змен<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

дополнувања <strong>на</strong> Кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>к даваат ефект<strong>и</strong>в<strong>на</strong> основа <strong>за</strong><br />

<strong>и</strong>страга, гонење <strong>и</strong> судска одлука <strong>за</strong> стор<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>те <strong>на</strong> делата повр<strong>за</strong>н<strong>и</strong><br />

корупц<strong>и</strong>јата.<br />

36. Со цел еф<strong>и</strong>кас<strong>на</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата, кога корупц<strong>и</strong>јата ќе б<strong>и</strong>де дел<br />

од орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от кр<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>на</strong>л, <strong>на</strong> барање <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа а по<br />

<strong>на</strong>редба <strong>на</strong> суд ќе се превземат даден<strong>и</strong>те овластувања предв<strong>и</strong>ден<strong>и</strong> во<br />

Законот <strong>за</strong> кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> постапка во делот <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ме<strong>на</strong>та <strong>на</strong> посебн<strong>и</strong>те<br />

<strong>и</strong>стражн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>, <strong>за</strong> откр<strong>и</strong>вање <strong>и</strong> <strong>и</strong>стражување <strong>на</strong> кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те дела<br />

предв<strong>и</strong>ден<strong>и</strong> во овој <strong>за</strong>кон. Зарад<strong>и</strong> обезбедување <strong>на</strong> податоц<strong>и</strong> <strong>и</strong> доказ<strong>и</strong><br />

неопходн<strong>и</strong> <strong>за</strong> водење <strong>на</strong> кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>ч<strong>на</strong>та постапка, ко<strong>и</strong> <strong>на</strong> друг <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н не<br />

можат да се обезбедат <strong>и</strong>л<strong>и</strong> н<strong>и</strong>вното обезбедување б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло свр<strong>за</strong>но со<br />

поголем<strong>и</strong> тешкот<strong>и</strong><strong>и</strong>, судот може да <strong>на</strong>ред<strong>и</strong> да се превземат посебн<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>стражн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>лоупотреба <strong>на</strong> службе<strong>на</strong> положба како кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чно<br />

дело Цар<strong>и</strong>нската управа во еф<strong>и</strong>кас<strong>на</strong>та <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата<br />

особено ќе се <strong>за</strong>лага пр<strong>и</strong> спроведувањето <strong>на</strong> посебн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>стражн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong><br />

во случа<strong>и</strong> кога сторувањето <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> дела се <strong>и</strong>звршен<strong>и</strong> од<br />

стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се ун<strong>и</strong>форм<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат посебн<strong>и</strong><br />

должност<strong>и</strong> <strong>и</strong> овластувања.<br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 10

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

II.13<br />

Спречување <strong>на</strong> суд<strong>и</strong>рот <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong> преземањето <strong>на</strong><br />

службен<strong>и</strong> дејств<strong>и</strong>ја<br />

37. Суд<strong>и</strong>рот <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong> е суд<strong>и</strong>р помеѓу службе<strong>на</strong>та должност <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong>от<br />

<strong>и</strong>нтерес <strong>на</strong> службеното л<strong>и</strong>це, во кој службеното л<strong>и</strong>це <strong>и</strong>ма пр<strong>и</strong>ватен<br />

<strong>и</strong>нтерес што вл<strong>и</strong>јае <strong>и</strong>л<strong>и</strong> б<strong>и</strong> можел да вл<strong>и</strong>јае врз <strong>и</strong>звршувањето <strong>на</strong><br />

негов<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong> должност<strong>и</strong> <strong>и</strong> овластувања.<br />

Цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> не смеат да вршат н<strong>и</strong>каква функц<strong>и</strong>ја, должност<br />

<strong>и</strong>л<strong>и</strong> дејност повр<strong>за</strong><strong>на</strong> со остварување <strong>на</strong> проф<strong>и</strong>т која е во суд<strong>и</strong>р со<br />

н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та службе<strong>на</strong> должност. Цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> не смеат да вршат<br />

дејност која е во суд<strong>и</strong>р со н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та службе<strong>на</strong> должност како сопствен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>л<strong>и</strong> партнер<strong>и</strong> во трговск<strong>и</strong> друштва, членов<strong>и</strong> <strong>на</strong> управн<strong>и</strong> одбор<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

<strong>на</strong>дзорн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong> <strong>на</strong> трговск<strong>и</strong> друштва.<br />

Цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> можат да вршат друг<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> <strong>и</strong> дејност<strong>и</strong> само<br />

со претходно одобрен<strong>и</strong>е од д<strong>и</strong>ректорот <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа. Работ<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

дејност<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се во суд<strong>и</strong>р со службе<strong>на</strong>та должност <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те<br />

службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> г<strong>и</strong> проп<strong>и</strong>шува д<strong>и</strong>ректорот <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа со п<strong>и</strong>смен<br />

акт.<br />

II.14<br />

Однос<strong>и</strong> со друг<strong>и</strong>те учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во цар<strong>и</strong>нската постапка<br />

38. Најголем дел од оваа <strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> е фокус<strong>и</strong>ран <strong>на</strong> прашања в<strong>на</strong>тре во<br />

Цар<strong>и</strong>нската управа, но секако е важно да се посвет<strong>и</strong> вн<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е <strong>на</strong> улогата<br />

која ја <strong>и</strong>маат <strong>и</strong> учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те во цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те постапк<strong>и</strong>. Имајќ<strong>и</strong> го ова<br />

предв<strong>и</strong>д, Цар<strong>и</strong>нската управа ќе негува отворен<strong>и</strong> <strong>и</strong> транспарентн<strong>и</strong> однос<strong>и</strong><br />

со друг<strong>и</strong>те учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во цар<strong>и</strong>нската постапка. Цар<strong>и</strong>нската управа ќе<br />

разв<strong>и</strong>ва пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>на</strong> отворе<strong>на</strong>, транспарент<strong>на</strong> сред<strong>и</strong><strong>на</strong>, која <strong>и</strong>м дава<br />

подршка <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во цар<strong>и</strong>нската постапка. Пр<strong>и</strong>тоа, од странк<strong>и</strong>те<br />

ко<strong>и</strong> г<strong>и</strong> кор<strong>и</strong>стат услуг<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа ќе се бара да г<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>сполнуваат со <strong>за</strong>кон проп<strong>и</strong>шан<strong>и</strong>те услов<strong>и</strong>.<br />

39. Лажното <strong>и</strong> неправ<strong>и</strong>лно <strong>за</strong>стапување со себе повлекува проп<strong>и</strong>шан<strong>и</strong><br />

санкц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> казн<strong>и</strong>. Затоа, Цар<strong>и</strong>нската управа во оваа област ќе <strong>и</strong>нс<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ра<br />

<strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ме<strong>на</strong> <strong>на</strong> стандард<strong>и</strong>те <strong>за</strong> соработка <strong>и</strong> мон<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>нг.<br />

40. Цар<strong>и</strong>нската управа каде што е потребно ќе го продолж<strong>и</strong> процесот <strong>на</strong><br />

соб<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> со давање <strong>на</strong> гаранц<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> анон<strong>и</strong>мност. Ова<br />

веќе се практ<strong>и</strong>кува со воспоставувањето <strong>на</strong> посеб<strong>на</strong>та телефонска<br />

л<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ја 197 со која вработен<strong>и</strong>те, граѓан<strong>и</strong>те <strong>и</strong> правн<strong>и</strong>те л<strong>и</strong>ца се охрабруваат<br />

да г<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>јавуваат корупт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> во Цар<strong>и</strong>нската управа.<br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 11

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

II.15<br />

У<strong>на</strong>предување <strong>на</strong> работ<strong>на</strong>та сред<strong>и</strong><strong>на</strong><br />

41. Со у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong> услов<strong>и</strong>те <strong>за</strong> работа, ќе се обезбед<strong>и</strong> здрава <strong>и</strong> безбед<strong>на</strong><br />

работ<strong>на</strong> сред<strong>и</strong><strong>на</strong>, без д<strong>и</strong>скр<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> малтрет<strong>и</strong>рање од б<strong>и</strong>ло каков в<strong>и</strong>д<br />

<strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те, со што ќе се вл<strong>и</strong>јае <strong>на</strong> <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> корупт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />

акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>.<br />

III.<br />

Детерм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> состојбата<br />

42. Цар<strong>и</strong>нската управа постојано презема мерк<strong>и</strong> <strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

<strong>на</strong>малување <strong>на</strong> корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа, но нема место <strong>за</strong><br />

само<strong>за</strong>доволство б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> корупт<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та акт<strong>и</strong>вност во поед<strong>и</strong>нечн<strong>и</strong>те<br />

пројавн<strong>и</strong> обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> сеуште посто<strong>и</strong>. Корупц<strong>и</strong>јата ја дескред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ра<br />

Цар<strong>и</strong>нската управа <strong>и</strong> деструкт<strong>и</strong>вно делува <strong>на</strong> нејз<strong>и</strong>ното севкупно<br />

работење, што пак од своја стра<strong>на</strong> доведува до <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> довербата<br />

од јавноста.<br />

IV.<br />

Рез<strong>и</strong>ме<br />

43. Свесн<strong>и</strong> <strong>за</strong> тоа дека корупц<strong>и</strong>јата г<strong>и</strong> <strong>на</strong>паѓа <strong>на</strong>јв<strong>и</strong>талн<strong>и</strong>те вредност<strong>и</strong>,<br />

пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>кувајќ<strong>и</strong> штетн<strong>и</strong> послед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> како <strong>за</strong> поед<strong>и</strong>нецот така <strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

<strong>за</strong>едн<strong>и</strong>цата во цел<strong>и</strong><strong>на</strong>, преку оваа Страт<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ја се <strong>и</strong>зразува волја <strong>за</strong><br />

бескомпром<strong>и</strong>с<strong>на</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> градење <strong>и</strong> у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong><br />

<strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong>от <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>от службен<strong>и</strong>к <strong>и</strong> <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа како<br />

цел<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

44. Вработен<strong>и</strong>те во Цар<strong>и</strong>нската управа мора да б<strong>и</strong>дат свесн<strong>и</strong> <strong>за</strong> сво<strong>и</strong>те<br />

работн<strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong>, обврск<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong> очекуван<strong>и</strong>те норм<strong>и</strong> <strong>на</strong> однесување, како <strong>и</strong><br />

<strong>за</strong> д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те постапк<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> ќе б<strong>и</strong>дат превземен<strong>и</strong> доколку т<strong>и</strong>е не се<br />

поч<strong>и</strong>туваат.<br />

45. Зголемувањето <strong>на</strong> контрол<strong>и</strong>те, создавањето услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> реал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong>та, како <strong>и</strong> реал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> стратешк<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> ќе обезбед<strong>и</strong><br />

<strong>на</strong>мале<strong>на</strong> појава <strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа.<br />

46. Секторот <strong>за</strong> <strong>и</strong>нформат<strong>и</strong>чко комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> ќе обезбед<strong>и</strong><br />

објавување <strong>на</strong> оваа Страг<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтранет стра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската<br />

управа.<br />

47. Непосредн<strong>и</strong>те раковод<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> се должн<strong>и</strong> со оваа <strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> да г<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>поз<strong>на</strong>ат вработен<strong>и</strong>те во орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>та ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ца со која раководат.<br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 12

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong>та ја подготв<strong>и</strong>: Сектор <strong>за</strong> човечк<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong><br />

Пр<strong>и</strong>мател<strong>и</strong>:<br />

Каб<strong>и</strong>нет <strong>на</strong> д<strong>и</strong>ректорот,<br />

Замен<strong>и</strong>к д<strong>и</strong>ректорот,<br />

Помошн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> д<strong>и</strong>ректор<strong>и</strong> <strong>на</strong> сектор<strong>и</strong>,<br />

Советн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> д<strong>и</strong>ректорот,<br />

Управн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> цар<strong>и</strong><strong>на</strong>рн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>,<br />

Одделен<strong>и</strong>е <strong>за</strong> в<strong>на</strong>треш<strong>на</strong> рев<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ја,<br />

Одделен<strong>и</strong>е <strong>за</strong> цар<strong>и</strong>нско управ<strong>на</strong> постапка<br />

<strong>за</strong>стапување пред судов<strong>и</strong>те,<br />

Одделен<strong>и</strong>е <strong>за</strong> прекршоч<strong>на</strong> постапка<br />

Одделен<strong>и</strong>е <strong>за</strong> меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong> оработка, проект<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

европска <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја<br />

Пр<strong>и</strong>мерок доставен:<br />

Време <strong>на</strong> рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>рање:<br />

Ор<strong>и</strong>г<strong>и</strong><strong>на</strong>лот се чува во:<br />

Интерно<br />

12 месец<strong>и</strong><br />

Сектор <strong>за</strong> управување со човечк<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong><br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 13

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!