Стратегија за интегритет и борба против корупцијата на ...
07.01.2015 • Views
Share Embed Flag

Стратегија за интегритет и борба против корупцијата на ...

Стратегија за интегритет и борба против корупцијата на ...

Стратегија за интегритет и борба против корупцијата на ...

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
carina.mk

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

START NOW

РЕПУБЛИКА<br />

МАКЕДОНИЈА<br />

МИНИСТЕРСТВО ЗА ФИНАНСИИ<br />

ЦАРИНСКА УПРАВА<br />

СТРАТЕГИЈА<br />

ЗА ИНТЕГРИТЕТ И БОРБА ПРОТИВ КОРУПЦИЈАТА ВО<br />

ЦАРИНСКАТА УПРАВА НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА<br />

2011 - 2014<br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong>

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

Интегр<strong>и</strong>тетот e прашање од суштествено з<strong>на</strong>чење <strong>за</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа <strong>на</strong><br />

Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја (во <strong>на</strong>тамошн<strong>и</strong>от текст: Цар<strong>и</strong>нска управа) <strong>за</strong>тоа што<br />

корупц<strong>и</strong>јата може да го ун<strong>и</strong>шт<strong>и</strong> нејз<strong>и</strong>н<strong>и</strong>от лег<strong>и</strong>т<strong>и</strong>м<strong>и</strong>тет <strong>и</strong> з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телно да го<br />

<strong>на</strong>мал<strong>и</strong> нејз<strong>и</strong>н<strong>и</strong>от капац<strong>и</strong>тет <strong>за</strong> еф<strong>и</strong>касно <strong>и</strong>сполнување <strong>на</strong> нејз<strong>и</strong><strong>на</strong>та м<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја.<br />

Успешноста во справување со корупц<strong>и</strong>јата, бескомпром<strong>и</strong>с<strong>на</strong>та <strong>и</strong> неселект<strong>и</strong>в<strong>на</strong><br />

<strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в овој в<strong>и</strong>д кр<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>на</strong>л е апсолутен пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тет <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската<br />

управа.<br />

Тргнувајќ<strong>и</strong> од определбата <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа <strong>за</strong> успешно спречување <strong>на</strong><br />

корупц<strong>и</strong>јата како негат<strong>и</strong>в<strong>на</strong> <strong>и</strong> штет<strong>на</strong> општестве<strong>на</strong> појава, што воедно<br />

претставува <strong>и</strong> дел од стратешк<strong>и</strong>те Евроатланск<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја, а во согласност со препорак<strong>и</strong>те содржан<strong>и</strong> во<br />

Рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>та Аруша декларац<strong>и</strong>ја, Цар<strong>и</strong>нската управа ја донесува след<strong>на</strong>ва:<br />

СТРАТЕГИЈА ЗА ИНТЕГРИТЕТ И БОРБА ПРОТИВ КОРУПЦИЈАТА ВО<br />

ЦАРИНСКАТА УПРАВА НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА<br />

2011 - 2014<br />

I. Општ<strong>и</strong> <strong>на</strong>помен<strong>и</strong><br />

1. <strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong>та <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската<br />

управа <strong>и</strong>ма <strong>за</strong> цел: деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong>от, корупц<strong>и</strong>јата,<br />

воспоставување <strong>на</strong> проакт<strong>и</strong>в<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата<br />

каде акцентот ќе б<strong>и</strong>де ставен <strong>на</strong> превенц<strong>и</strong>јата, а репрес<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> по<strong>на</strong>таму<br />

да б<strong>и</strong>де корект<strong>и</strong>в прот<strong>и</strong>в обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> корупц<strong>и</strong>јата.<br />

2. Интегр<strong>и</strong>тет е зб<strong>и</strong>р <strong>на</strong> поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> однесувања ко<strong>и</strong> го у<strong>на</strong>предуваат<br />

чесното <strong>и</strong> ет<strong>и</strong>чкото однесување во <strong>и</strong>звршување <strong>на</strong> работ<strong>и</strong>те <strong>и</strong> работн<strong>и</strong>те<br />

<strong>за</strong>дач<strong>и</strong>.<br />

3. Под по<strong>и</strong>мот корупц<strong>и</strong>ја, во см<strong>и</strong>сла <strong>на</strong> оваа <strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong>, се подразб<strong>и</strong>ра:<br />

- секое дејств<strong>и</strong>е <strong>и</strong>л<strong>и</strong> пропуст кое вработен<strong>и</strong>от ќе го стор<strong>и</strong> пр<strong>и</strong><br />

вршењето <strong>на</strong> својата должност, а <strong>за</strong> тоа како возврат да бара <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>фаќа некаква кор<strong>и</strong>ст, погодност, <strong>и</strong>нтерес <strong>за</strong> себе <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>за</strong> друго<br />

л<strong>и</strong>це,<br />

- злоупотреба <strong>на</strong> службе<strong>на</strong>та должност <strong>и</strong>л<strong>и</strong> пречекорување <strong>на</strong><br />

<strong>за</strong>конск<strong>и</strong>те овластувања со <strong>на</strong>мера <strong>за</strong> пр<strong>и</strong>бавување <strong>на</strong> некаква кор<strong>и</strong>ст<br />

<strong>за</strong> себе <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>за</strong> друг,<br />

- секое д<strong>и</strong>рекно <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>ректно барање, пр<strong>и</strong>мање, очекување,<br />

пр<strong>и</strong>мање <strong>на</strong> ветување <strong>на</strong> матер<strong>и</strong>јал<strong>на</strong>, нематер<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> кор<strong>и</strong>ст,<br />

погодност, предност <strong>и</strong>л<strong>и</strong> друг <strong>и</strong>нтерес од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> вработен во<br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 1

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

Цар<strong>и</strong>нската управа, кој <strong>за</strong> себе <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>за</strong> некој друг, со <strong>на</strong>мера да<br />

<strong>и</strong>зврш<strong>и</strong> службено дејств<strong>и</strong>е кое не смее да го <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> не <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong><br />

службено дејств<strong>и</strong>е кое е должен да го <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong>, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> пак <strong>за</strong> да <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong><br />

службено дејств<strong>и</strong>е што е должен да го <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> да <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong><br />

службено дејств<strong>и</strong>е кое не смее да го <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong>,<br />

- секоја услуга што е во спрот<strong>и</strong>вност со <strong>за</strong>конск<strong>и</strong>те норм<strong>и</strong> <strong>и</strong> е <strong>на</strong>двор од<br />

проп<strong>и</strong>шан<strong>и</strong>те постапк<strong>и</strong>, <strong>на</strong>праве<strong>на</strong> со цел стекнување <strong>на</strong> кор<strong>и</strong>ст,<br />

предност, погодност <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>нтерес <strong>за</strong> себе <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>за</strong> друг.<br />

4. Под по<strong>и</strong>мот матер<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> нематер<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> кор<strong>и</strong>ст, предност, погодност<br />

<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>нтерес се подразб<strong>и</strong>ра секоја доб<strong>и</strong>вка без разл<strong>и</strong>ка <strong>на</strong> нејз<strong>и</strong><strong>на</strong>та<br />

голем<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> вредност, како <strong>и</strong> секоја неф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ска доб<strong>и</strong>вка, без<br />

разл<strong>и</strong>ка <strong>на</strong> нејз<strong>и</strong>н<strong>и</strong>от в<strong>и</strong>д, форма <strong>и</strong>л<strong>и</strong> содрж<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

Под <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>рект<strong>на</strong> <strong>и</strong>нволв<strong>и</strong>раност во корупц<strong>и</strong>јата се подразб<strong>и</strong>раат с<strong>и</strong>те<br />

случа<strong>и</strong> во ко<strong>и</strong> кор<strong>и</strong>ста, предноста, погодноста <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>нтересот се ветен<strong>и</strong>,<br />

понуден<strong>и</strong>, даден<strong>и</strong>, побаран<strong>и</strong>, пр<strong>и</strong>фатен<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> очекуван<strong>и</strong> преку трето<br />

л<strong>и</strong>це, односно преку посредн<strong>и</strong>к.<br />

5. Во групата <strong>на</strong> корупт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> дела, покрај пр<strong>и</strong>мањето <strong>на</strong> поткуп<br />

како клас<strong>и</strong>чен обл<strong>и</strong>к <strong>на</strong> корупц<strong>и</strong>јата, постојат <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> дела со<br />

ко<strong>и</strong> се <strong>и</strong>нкр<strong>и</strong>м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> корупт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те дејств<strong>и</strong>ја, а се повр<strong>за</strong>н<strong>и</strong> со<br />

злоупотребата <strong>на</strong> службе<strong>на</strong>та положба <strong>и</strong> овластување, фалс<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кување<br />

<strong>на</strong> службе<strong>на</strong> <strong>и</strong>справа, помагање во кр<strong>и</strong>умчарење, помагање во цар<strong>и</strong>нска<br />

<strong>и</strong> даноч<strong>на</strong> <strong>и</strong>змама, оддавање <strong>на</strong> службе<strong>на</strong> тај<strong>на</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>. Но, кога станува<br />

збор <strong>за</strong> корупц<strong>и</strong>јата, многу чест<strong>и</strong> се практ<strong>и</strong>к<strong>и</strong>те <strong>на</strong> корупт<strong>и</strong>вно<br />

постапување кое е <strong>на</strong> гран<strong>и</strong>цата меѓу не<strong>за</strong>кон<strong>и</strong>то <strong>и</strong> неморално<br />

однесување, односно станува збор, <strong>за</strong> недопуштено однесување кое не е<br />

н<strong>и</strong>ту кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чно дело н<strong>и</strong>ту пак прекршок.<br />

II.<br />

Стратешк<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong><br />

6. <strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската<br />

управа (во <strong>на</strong>тамошн<strong>и</strong>от текст: <strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong>) се темел<strong>и</strong> <strong>на</strong> следн<strong>и</strong>те<br />

акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>, б<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong>от <strong>и</strong> сузб<strong>и</strong>вањето <strong>на</strong> корупц<strong>и</strong>јата:<br />

- владеење <strong>на</strong> правото,<br />

- јавност во работењето,<br />

- автомат<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> работн<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong>,<br />

- целос<strong>на</strong> <strong>и</strong>мплементац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Кодексот <strong>на</strong> однесување,<br />

- јакнење <strong>на</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong>от <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те,<br />

- <strong>за</strong>јакнување <strong>на</strong> еф<strong>и</strong>касноста <strong>и</strong> ефект<strong>и</strong>вноста во работата <strong>на</strong><br />

орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во Цар<strong>и</strong>нската управа,<br />

- обук<strong>и</strong> <strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен развој,<br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 2

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

- вработување, селекц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> у<strong>на</strong>предување,<br />

- кре<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> прав<strong>и</strong>чен с<strong>и</strong>стем <strong>на</strong> плат<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong>градување <strong>на</strong><br />

вработен<strong>и</strong>те во Цар<strong>и</strong>нската управа,<br />

- стратешко прераспоредување <strong>и</strong> ротац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те,<br />

- <strong>на</strong>длежност <strong>и</strong> одговорност <strong>на</strong> ме<strong>на</strong>џментот,<br />

- <strong>за</strong>јакнување <strong>на</strong> меѓу<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та соработка во <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в<br />

корупц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> кр<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>на</strong>лот,<br />

- спречување <strong>на</strong> суд<strong>и</strong>рот <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong> преземањето <strong>на</strong> службен<strong>и</strong><br />

дејств<strong>и</strong>ја,<br />

- однос<strong>и</strong> со друг<strong>и</strong>те учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во цар<strong>и</strong>нската постапка,<br />

- у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong> работ<strong>на</strong>та сред<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

II. . 1 Владеење <strong>на</strong> правото<br />

7. Цар<strong>и</strong>нската управа <strong>и</strong>звршува бројн<strong>и</strong> сушт<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong>, со пр<strong>и</strong>донес кон<br />

остварувањето <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те цел<strong>и</strong> како што се пр<strong>и</strong>б<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong><br />

пр<strong>и</strong>ход<strong>и</strong>, <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та <strong>на</strong> општеството, олеснувањето <strong>на</strong> тргов<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та<br />

во поглед <strong>на</strong> држав<strong>на</strong>та безбедност.<br />

8. Владеењето <strong>на</strong> правото з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong> постапување <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те во<br />

Цар<strong>и</strong>нската управа согласно Уставот <strong>и</strong> <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>те, како <strong>и</strong> рат<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван<strong>и</strong>те<br />

меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> договор<strong>и</strong>.<br />

9. Со цел да се обезбед<strong>и</strong> владеење <strong>на</strong> правото, Цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>от <strong>за</strong>кон, Законот<br />

<strong>за</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те <strong>за</strong>кон<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> ја регул<strong>и</strong>раат цар<strong>и</strong>нската<br />

матер<strong>и</strong>ја, како <strong>и</strong> под<strong>за</strong>конск<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong> <strong>и</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те упатства,<br />

треба да б<strong>и</strong>дат усогласен<strong>и</strong> <strong>и</strong> поедноставен<strong>и</strong> колку што е можно повеќе,<br />

да б<strong>и</strong>дат јасно <strong>и</strong> прец<strong>и</strong>зно формул<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>. В<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong>те операт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нструкц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа треба да се <strong>и</strong>зработуваат <strong>и</strong><br />

подготвуваат <strong>на</strong> <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н кој ќе го <strong>на</strong>малат р<strong>и</strong>з<strong>и</strong>кот од н<strong>и</strong>вно неправ<strong>и</strong>лно<br />

пр<strong>и</strong>менување <strong>и</strong> ќе се воведат соодветн<strong>и</strong> контролн<strong>и</strong> механ<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>.<br />

Цар<strong>и</strong>нската управа перманентно ќе ја пре<strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тува цар<strong>и</strong>нската<br />

регулат<strong>и</strong>ва, адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те упатства <strong>и</strong> в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong>те операт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нструкц<strong>и</strong><strong>и</strong> со цел да обезбед<strong>и</strong> појасно <strong>и</strong> попрец<strong>и</strong>зно формул<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />

<strong>на</strong>малување <strong>на</strong> р<strong>и</strong>з<strong>и</strong>кот од повреда <strong>на</strong> владеењето <strong>на</strong> правото. Ов<strong>и</strong>е<br />

пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> ќе г<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>менува <strong>и</strong> пр<strong>и</strong> подготовката <strong>и</strong>л<strong>и</strong> донесувањето <strong>на</strong> нова<br />

<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>змен<strong>и</strong> <strong>на</strong> постој<strong>на</strong>та регулат<strong>и</strong>ва.<br />

II.2<br />

Јавност во работењето<br />

10. Учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те во цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те постапк<strong>и</strong> очекуваат в<strong>и</strong>соко н<strong>и</strong>во <strong>на</strong> с<strong>и</strong>гурност<br />

(точност) <strong>и</strong> поддршка во контакт<strong>и</strong>те со Цар<strong>и</strong>нската управа. Нужно е да се<br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 3

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

работ<strong>и</strong> транспарентно, отчетно <strong>и</strong> одговорно <strong>и</strong> со целос<strong>на</strong> аф<strong>и</strong>рмац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>те <strong>на</strong> стручност, компетентност, профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лност во<br />

<strong>и</strong>звршувањето <strong>на</strong> работ<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong>те.<br />

11. Цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>от <strong>за</strong>кон, Законот <strong>за</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те <strong>за</strong>кон<strong>и</strong> ко<strong>и</strong><br />

ја регул<strong>и</strong>раат цар<strong>и</strong>нската матер<strong>и</strong>ја, како <strong>и</strong> под<strong>за</strong>конск<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>,<br />

адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те упатства <strong>и</strong> процедур<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> треба да се јавн<strong>и</strong>, лесно<br />

достапн<strong>и</strong> до јавноста, а н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та пр<strong>и</strong>ме<strong>на</strong> <strong>на</strong> постојан <strong>и</strong> ун<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ран<br />

<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н.<br />

Со цел да се подготв<strong>и</strong> што е можно појас<strong>на</strong> <strong>и</strong> попрец<strong>и</strong>з<strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нска<br />

регулат<strong>и</strong>ва, Цар<strong>и</strong>нската управа ќе форм<strong>и</strong>ра редовн<strong>и</strong> груп<strong>и</strong> <strong>за</strong> контакт<strong>и</strong><br />

со б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>цата <strong>на</strong> ко<strong>и</strong> ќе ажур<strong>и</strong>раат <strong>и</strong> д<strong>и</strong>скут<strong>и</strong>раат прашања<br />

повр<strong>за</strong>н<strong>и</strong> со новата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>зменетата цар<strong>и</strong>нска лег<strong>и</strong>слат<strong>и</strong>ва <strong>и</strong> <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

ќе подготвуваат нов<strong>и</strong> упатства.<br />

Јавноста (транспарентноста) се обезбедува со воспоставување <strong>на</strong> бр<strong>за</strong> <strong>и</strong><br />

еф<strong>и</strong>кас<strong>на</strong> рев<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> жалбе<strong>на</strong> постапка која <strong>на</strong> странк<strong>и</strong>те ќе <strong>и</strong>м<br />

овозмож<strong>и</strong> да бараат рев<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>л<strong>и</strong> да г<strong>и</strong> бараат сво<strong>и</strong>те права во однос <strong>на</strong><br />

потенц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те погрешн<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> несоодветн<strong>и</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> одлук<strong>и</strong>.<br />

Цар<strong>и</strong>нската управа ќе разв<strong>и</strong>ва <strong>и</strong> <strong>и</strong>мплемент<strong>и</strong>ра жалбен<strong>и</strong> <strong>и</strong> рев<strong>и</strong>з<strong>и</strong>он<strong>и</strong><br />

постапк<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> ќе обезбедат соодветен баланс помеѓу потреб<strong>и</strong>те процесот<br />

да б<strong>и</strong>де ефт<strong>и</strong>н, но <strong>и</strong>сто така да б<strong>и</strong>де <strong>на</strong>времен <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>стапен <strong>за</strong> с<strong>и</strong>те<br />

учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во цар<strong>и</strong>нската постапка.<br />

II.3<br />

Компјутер<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> работн<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong><br />

12. Компјутер<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> работн<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> ја зголемува еф<strong>и</strong>касноста <strong>и</strong><br />

ефект<strong>и</strong>вноста во работењето, го <strong>на</strong>малува (м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>м<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра) л<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от<br />

контакт (л<strong>и</strong>це в л<strong>и</strong>це) помеѓу цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те во<br />

цар<strong>и</strong>нската постапка <strong>и</strong> го деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра н<strong>и</strong>вото <strong>на</strong> д<strong>и</strong>скрец<strong>и</strong>он<strong>и</strong> права <strong>на</strong><br />

цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, со што пр<strong>и</strong>донесува <strong>за</strong> отстранување <strong>на</strong> многу<br />

можност<strong>и</strong> <strong>за</strong> појава <strong>на</strong> корупц<strong>и</strong>ја.<br />

13. Цар<strong>и</strong>нската управа постојано ќе работ<strong>и</strong> <strong>на</strong> откр<strong>и</strong>вање <strong>на</strong> <strong>на</strong>јранл<strong>и</strong>в<strong>и</strong>те<br />

точк<strong>и</strong> во мануелн<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем <strong>на</strong> работа <strong>и</strong> постојн<strong>и</strong>те компјутерск<strong>и</strong><br />

апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> ко<strong>и</strong> генер<strong>и</strong>раат <strong>и</strong>л<strong>и</strong> можат да генер<strong>и</strong>раат корупт<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та<br />

акт<strong>и</strong>вност. Со цел да се ос<strong>и</strong>гура дека <strong>на</strong>јранл<strong>и</strong>в<strong>и</strong>те точк<strong>и</strong> нема да се<br />

повторат, Цар<strong>и</strong>нската управа ќе се стрем<strong>и</strong> кон <strong>на</strong>јв<strong>и</strong>сок степен <strong>на</strong><br />

компјутер<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> работата <strong>и</strong> постојано рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> копјутерск<strong>и</strong>те<br />

апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> во функц<strong>и</strong>ја. Посебно вн<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е ќе му б<strong>и</strong>де посветено <strong>на</strong><br />

безбедносн<strong>и</strong>от аспект <strong>на</strong> компјутерск<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем, кој може да б<strong>и</strong>де<br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 4

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

ранл<strong>и</strong>в <strong>на</strong> упад<strong>и</strong> од луѓе со профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> вешт<strong>и</strong>н<strong>и</strong> одв<strong>на</strong>тре во<br />

Цар<strong>и</strong>нската управа <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong>двор од неа (хакер<strong>и</strong>).<br />

II.4<br />

Целос<strong>на</strong> <strong>и</strong>мплементац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Кодексот <strong>на</strong> однесување<br />

14. Ет<strong>и</strong>чкото однесување <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> е ед<strong>на</strong> од основ<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong>та <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската<br />

управа. Кодексот <strong>на</strong> однесување праќа моќен с<strong>и</strong>г<strong>на</strong>л <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те во<br />

Цар<strong>и</strong>нската управа, <strong>на</strong>гласувајќ<strong>и</strong> г<strong>и</strong> норм<strong>и</strong>те <strong>на</strong> однесување ко<strong>и</strong> се<br />

очекуваат од с<strong>и</strong>те вработен<strong>и</strong>.<br />

15. Кодексот <strong>на</strong> однесување, усогласен со Аруша декларац<strong>и</strong>јата, ќе б<strong>и</strong>де<br />

достапен до с<strong>и</strong>те вработен<strong>и</strong> во Цар<strong>и</strong>нската управа. Раковод<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

с<strong>и</strong>те н<strong>и</strong>воа <strong>за</strong>долж<strong>и</strong>телно ќе г<strong>и</strong> <strong>на</strong>бљудуваат стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

однесувањето <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те во Цар<strong>и</strong>нската управа. За да се разв<strong>и</strong>ваат<br />

поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> во Цар<strong>и</strong>нската управа потребно е поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вно<br />

вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те х<strong>и</strong>реарх<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> н<strong>и</strong>воа. Во врска со <strong>и</strong>сполнувањето <strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>ме<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Кодексот <strong>на</strong> однесување од секој цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> службен<strong>и</strong>к се<br />

очекува в<strong>и</strong>сок степен <strong>на</strong> свест <strong>за</strong> сопстве<strong>на</strong>та одговорност <strong>и</strong> морал<strong>на</strong><br />

цврст<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

16. Кога станува збор <strong>за</strong> <strong>и</strong>мплементац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Кодексот <strong>на</strong> однесување се<br />

<strong>на</strong>метнува потребата од јас<strong>на</strong> <strong>и</strong> транспарент<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> ет<strong>и</strong>чка<br />

обука, а кодексот да б<strong>и</strong>де ш<strong>и</strong>роко пр<strong>и</strong>фатен од вработен<strong>и</strong>те во<br />

Цар<strong>и</strong>нската управа. Цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> треба да доб<strong>и</strong>ваат<br />

соодвет<strong>на</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> обука <strong>за</strong> време <strong>на</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от работен стаж, која<br />

треба да вклучува <strong>и</strong> прашања од областа <strong>на</strong> ет<strong>и</strong>ката <strong>и</strong> <strong>борба</strong>та прот<strong>и</strong>в<br />

корупц<strong>и</strong>јата.<br />

17. Д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем <strong>на</strong> казнување <strong>и</strong> по<strong>на</strong>таму ќе се <strong>за</strong>јакнува со цел<br />

да овозмож<strong>и</strong> в<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> дест<strong>и</strong>муланс <strong>за</strong> корупт<strong>и</strong>вното однесување.<br />

Конкретн<strong>и</strong>те казн<strong>и</strong> ќе б<strong>и</strong>дат во сооднос со сер<strong>и</strong>озноста <strong>на</strong> повредата <strong>на</strong><br />

одредб<strong>и</strong>те <strong>на</strong> кодексот <strong>на</strong> однесување <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong> <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската<br />

управа <strong>и</strong> ќе вклучуваат п<strong>и</strong>смен<strong>и</strong> опомен<strong>и</strong>, пар<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> казн<strong>и</strong>, деград<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />

отпуштање од работа.<br />

II.5<br />

Јакнење <strong>на</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong>от <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те<br />

18. Вработен<strong>и</strong>те во Цар<strong>и</strong>нската управа се должн<strong>и</strong> да г<strong>и</strong> поч<strong>и</strong>туваат <strong>и</strong><br />

спроведуваат совесно, одговорно, стручно, непр<strong>и</strong>страсно <strong>за</strong>конск<strong>и</strong>те<br />

проп<strong>и</strong>с<strong>и</strong> <strong>и</strong> под<strong>за</strong>конск<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>. За да г<strong>и</strong> поч<strong>и</strong>туваат т<strong>и</strong>е норм<strong>и</strong> <strong>и</strong> сам<strong>и</strong>те<br />

да се стек<strong>на</strong>т со поч<strong>и</strong>т, пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа мораат<br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 5

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

постојано да се однесуваат ет<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, без оглед дал<strong>и</strong> се <strong>на</strong> должност <strong>и</strong>л<strong>и</strong> не.<br />

Само со профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно, <strong>за</strong>конско <strong>и</strong>л<strong>и</strong> ет<strong>и</strong>чко постапување ќе се <strong>за</strong>јакне<br />

<strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong>от <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, а со тоа <strong>и</strong> ќе се пр<strong>и</strong>донесе <strong>за</strong><br />

отстранување <strong>на</strong> можноста <strong>за</strong> појава <strong>на</strong> корупц<strong>и</strong>ја.<br />

II.6<br />

Зајакнување <strong>на</strong> еф<strong>и</strong>касноста <strong>и</strong> ефект<strong>и</strong>вноста во работата <strong>на</strong><br />

орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

19. Зајакнувањето <strong>на</strong> еф<strong>и</strong>касноста <strong>и</strong> ефект<strong>и</strong>вноста во работата <strong>на</strong><br />

орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во Цар<strong>и</strong>нската управа, а со тоа <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Цар<strong>и</strong>нската управа како цел<strong>и</strong><strong>на</strong>, е мож<strong>на</strong> само со доследно поч<strong>и</strong>тување<br />

<strong>на</strong> проп<strong>и</strong>шан<strong>и</strong> норм<strong>и</strong> <strong>и</strong> стандард<strong>и</strong>.<br />

20. Еф<strong>и</strong>касноста <strong>и</strong> ефект<strong>и</strong>вноста <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа се огледа во обемот<br />

<strong>на</strong> <strong>на</strong>платен<strong>и</strong> увозн<strong>и</strong>, <strong>и</strong>звозн<strong>и</strong> <strong>и</strong> друг в<strong>и</strong>д <strong>на</strong> давачк<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се предв<strong>и</strong>ден со<br />

<strong>за</strong>кон, а ч<strong>и</strong>ја <strong>на</strong>плата е во <strong>на</strong>длежност <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа, откр<strong>и</strong>вање<br />

<strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> дела <strong>и</strong>л<strong>и</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> прекршоц<strong>и</strong>, откр<strong>и</strong>вање <strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>пле<strong>на</strong> <strong>на</strong> сток<strong>и</strong> што се предмет <strong>на</strong> <strong>за</strong>бран<strong>и</strong> <strong>и</strong> огран<strong>и</strong>чувања,<br />

санкц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во случај <strong>на</strong> недоследност<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

корумпт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong>, непостоење <strong>на</strong> <strong>и</strong>склучок пр<strong>и</strong> утврдување <strong>на</strong><br />

одговорност, јавност <strong>на</strong> постапк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> сл. Сето тоа е возможно со<br />

меѓусеб<strong>на</strong> соработка <strong>на</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> в<strong>на</strong>тре во самата<br />

Цар<strong>и</strong>нска управа, со разв<strong>и</strong>вање <strong>на</strong> с<strong>и</strong>стем <strong>за</strong> редовно <strong>и</strong>нформ<strong>и</strong>рање <strong>на</strong><br />

пропуст<strong>и</strong>те, недореченост<strong>и</strong>те во процедур<strong>и</strong>те <strong>и</strong> разработка <strong>на</strong> соодвет<strong>на</strong><br />

методолог<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> работа што ќе резулт<strong>и</strong>ра со еф<strong>и</strong>касност <strong>и</strong> ефект<strong>и</strong>вност.<br />

21. За да може да се подобр<strong>и</strong> еф<strong>и</strong>касноста <strong>и</strong> ефект<strong>и</strong>вноста <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската<br />

управа, а со тоа просторот <strong>за</strong> корупт<strong>и</strong>вно однесување <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те<br />

службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> да б<strong>и</strong>де уште повеќе огран<strong>и</strong>чен, неопходно е да се подобр<strong>и</strong><br />

статусот <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те во Цар<strong>и</strong>нската управа, јасно <strong>и</strong> прец<strong>и</strong>зно да се<br />

деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>раат <strong>на</strong>длежност<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong>те <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те.<br />

II.7<br />

Обук<strong>и</strong> <strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен развој<br />

22. Конт<strong>и</strong>ну<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>та обука <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> преку разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

степен<strong>и</strong> <strong>на</strong> едукац<strong>и</strong>ја, со јасно прец<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> ќе обезбед<strong>и</strong> в<strong>и</strong>сок<br />

степен оспособеност <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во <strong>и</strong>звршувањето <strong>на</strong><br />

работ<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong>те, в<strong>и</strong>сок степен <strong>на</strong> <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>вност, профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лност<br />

<strong>и</strong> стручност во работата.<br />

Потребно е да се орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат <strong>и</strong> спроведуваат обук<strong>и</strong> <strong>за</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те<br />

службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, со што <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>те во потполност б<strong>и</strong> се <strong>за</strong>поз<strong>на</strong>ле со цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те<br />

проп<strong>и</strong>с<strong>и</strong>, постапк<strong>и</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong> <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа. Еден од<br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 6

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

пр<strong>и</strong>марн<strong>и</strong>те чекор<strong>и</strong> <strong>за</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е врз свеста <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

отпочнувањето <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> промен<strong>и</strong> <strong>и</strong> пост<strong>и</strong>гнување <strong>на</strong> одреден<strong>и</strong><br />

цел<strong>и</strong> е преку образован<strong>и</strong>ето да се промов<strong>и</strong>ра профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното <strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>конско постапување <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

23. Обук<strong>и</strong>те <strong>и</strong>маат голема улога во <strong>борба</strong>та прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> два<br />

<strong>на</strong>ч<strong>и</strong><strong>на</strong>:<br />

- обезбедуваат структур<strong>и</strong>ран профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен развој <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те,<br />

пр<strong>и</strong> што се подобруваат н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те работн<strong>и</strong> способност<strong>и</strong> <strong>и</strong> можност<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

- овозможуваат Цар<strong>и</strong>нската управа да стане поеф<strong>и</strong>кас<strong>на</strong> во <strong>борба</strong>та<br />

прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата.<br />

Цар<strong>и</strong>нската управа обезбедува <strong>и</strong> во <strong>и</strong>дн<strong>и</strong><strong>на</strong> ќе обезбедува вакв<strong>и</strong> обук<strong>и</strong>,<br />

пр<strong>и</strong> што <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>те ќе б<strong>и</strong>дат фокус<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> однесување<br />

ко<strong>и</strong> се очекуваат од с<strong>и</strong>те вработен<strong>и</strong>.<br />

II.8<br />

Вработување, селекц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> у<strong>на</strong>предување<br />

24. Процесот <strong>на</strong> вработување, селекц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те<br />

службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> мора да б<strong>и</strong>де објект<strong>и</strong>вен <strong>и</strong> ослободен од пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>соц<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ја. Тој треба во себе да вклучува <strong>и</strong> алатк<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кување <strong>на</strong><br />

канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> поседуваат в<strong>и</strong>соко н<strong>и</strong>во <strong>на</strong> чесност. Вработувањето,<br />

селекц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> у<strong>на</strong>предувањето во Цар<strong>и</strong>нската управа ќе се врш<strong>и</strong> врз<br />

основа <strong>на</strong> работн<strong>и</strong>те способност<strong>и</strong>, посебн<strong>и</strong>те з<strong>на</strong>ења <strong>на</strong> канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong>те, пр<strong>и</strong><br />

што посебно ќе се вод<strong>и</strong> сметка <strong>и</strong> <strong>за</strong> ед<strong>на</strong>кво важн<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong><br />

како што се чесноста <strong>и</strong> л<strong>и</strong>чното однесување <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>от.<br />

25. За да се обезбед<strong>и</strong> постапката да б<strong>и</strong>де објект<strong>и</strong>в<strong>на</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>му<strong>на</strong> <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>соц<strong>и</strong>,<br />

ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>за</strong> вработување <strong>и</strong>л<strong>и</strong> у<strong>на</strong>предување ќе б<strong>и</strong>дат составен<strong>и</strong> од<br />

членов<strong>и</strong> од разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во Цар<strong>и</strong>нската управа.<br />

Вака форм<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong> може да г<strong>и</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>м<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат шанс<strong>и</strong>те <strong>за</strong><br />

непот<strong>и</strong><strong>за</strong>м <strong>и</strong> корупц<strong>и</strong>ја.<br />

II.9 Кре<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> прав<strong>и</strong>чен с<strong>и</strong>стем <strong>на</strong> плат<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong>градување <strong>на</strong><br />

вработен<strong>и</strong>те во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

26. Платата <strong>и</strong> <strong>на</strong>град<strong>и</strong>те <strong>за</strong> вложен<strong>и</strong>от труд, н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та с<strong>и</strong>гурност <strong>и</strong> редовност<br />

се ед<strong>на</strong> од основн<strong>и</strong>те <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>т<strong>и</strong> од корупц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> коупт<strong>и</strong>вното однесување<br />

воопшто. Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето <strong>на</strong> в<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>на</strong>та <strong>на</strong> платата во поглед <strong>на</strong><br />

ел<strong>и</strong>м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> корупц<strong>и</strong>јата е разработено во Аруша декларац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong><br />

во Л<strong>и</strong>ма декларац<strong>и</strong>јата, донесен<strong>и</strong> <strong>на</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те конференц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

ант<strong>и</strong>корупц<strong>и</strong>ја. Цар<strong>и</strong>нската управа постојано ќе работ<strong>и</strong> <strong>на</strong> обезбедување<br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 7

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

<strong>на</strong> плата <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> која ќе б<strong>и</strong>де довол<strong>на</strong> да <strong>и</strong>м<br />

овозмож<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>стоен стандард <strong>на</strong> ж<strong>и</strong>веење, <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та од пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>соц<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong><br />

спроведувањето <strong>на</strong> <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>те, како <strong>и</strong> цврст став <strong>за</strong> некорумп<strong>и</strong>рано<br />

однесување. Дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те пар<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> <strong>на</strong>град<strong>и</strong>, бонус<strong>и</strong>те,<br />

прераспоредувањето, обуката, патувањата <strong>и</strong> пофалб<strong>и</strong>те ќе се кор<strong>и</strong>стат <strong>за</strong><br />

пот<strong>и</strong>кнување <strong>на</strong> еф<strong>и</strong>кас<strong>на</strong> работ<strong>на</strong> <strong>и</strong>зведба <strong>и</strong> чесно однесување.<br />

27. Казн<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се <strong>и</strong>зрекуваат порад<strong>и</strong> не<strong>и</strong>звршување <strong>на</strong> одредб<strong>и</strong>те од<br />

Кодексот <strong>на</strong> однесување, посебн<strong>и</strong>те услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> работа <strong>и</strong> в<strong>и</strong>сокото н<strong>и</strong>во <strong>на</strong><br />

чесност кое се бара, мора да б<strong>и</strong>дат пр<strong>и</strong>фатен<strong>и</strong> од цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те<br />

службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

II.10<br />

Стратешко тешко прераспоредување <strong>и</strong> ротац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те<br />

28. Со цел <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> р<strong>и</strong>з<strong>и</strong>кот од корупт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>, Цар<strong>и</strong>нската<br />

управа ќе спроведува стратег<strong>и</strong>ско прераспоредување <strong>и</strong> ротац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

повремен<strong>и</strong> прераспоредувања <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Посебно<br />

вн<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е ќе б<strong>и</strong>де посветено <strong>на</strong> воведувањето <strong>на</strong> мерк<strong>и</strong> со ко<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

вработен<strong>и</strong>те ќе <strong>и</strong>м се оневозмож<strong>и</strong> да оста<strong>на</strong>т подолго време <strong>на</strong><br />

работното место кое е чувств<strong>и</strong>телно <strong>на</strong> корупц<strong>и</strong>ја. Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

мора да оневозмож<strong>и</strong> договарање помеѓу учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те во цар<strong>и</strong>нската<br />

постапка <strong>и</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>от службен<strong>и</strong>к, кој поседува д<strong>и</strong>скрец<strong>и</strong>он<strong>и</strong> права<br />

<strong>за</strong>рад<strong>и</strong> можноста <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>от да работ<strong>и</strong> не<strong>за</strong>кон<strong>и</strong>то <strong>за</strong> да оствар<strong>и</strong> некаков в<strong>и</strong>д<br />

<strong>на</strong> <strong>на</strong>града. Истраг<strong>и</strong>те, <strong>и</strong>нспекц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong> рев<strong>и</strong>з<strong>и</strong><strong>и</strong>те ќе се вршат врз одделн<strong>и</strong><br />

цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во Цар<strong>и</strong>нската<br />

управа, како по случаен <strong>и</strong>збор, така <strong>и</strong> со редовн<strong>и</strong>те контрол<strong>и</strong>.<br />

II.1<br />

.11 Надлежност <strong>и</strong> одговорност <strong>на</strong> раководн<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />

29. Од раководн<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> се очекува да вложуваат <strong>и</strong> да го<br />

претставуваат л<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> да дадат сопствен пр<strong>и</strong>мер <strong>на</strong><br />

оста<strong>на</strong>т<strong>и</strong>те вработен<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> јавноста. Со пр<strong>и</strong>фаќањето <strong>на</strong> раковод<strong>на</strong>та<br />

должност, <strong>за</strong> н<strong>и</strong>в се зголемуваат одговорност<strong>и</strong>те <strong>и</strong> очекувањата од<br />

н<strong>и</strong>вното однесување во службата <strong>и</strong> во пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong>вот. Раководн<strong>и</strong>те<br />

службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> ќе г<strong>и</strong> <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куваат слабост<strong>и</strong>те во метод<strong>и</strong>те <strong>на</strong> работа <strong>и</strong><br />

<strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong>от <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те во орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> со ко<strong>и</strong><br />

раководат, ќе преземаат мерк<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>справка <strong>на</strong> пројавен<strong>и</strong>те<br />

неправ<strong>и</strong>лност<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>те ќе подготват <strong>и</strong>звешта<strong>и</strong>.<br />

30. С<strong>и</strong>те раководн<strong>и</strong> службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> ќе сносат соодветно н<strong>и</strong>во <strong>на</strong> одговорност <strong>и</strong><br />

<strong>на</strong>длежност <strong>за</strong>рад<strong>и</strong> превенц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> откр<strong>и</strong>вање <strong>на</strong> корупц<strong>и</strong>јата. Т<strong>и</strong>е ќе<br />

прават пер<strong>и</strong>од<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> проценк<strong>и</strong> <strong>на</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong>, <strong>и</strong><br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 8

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

контрол<strong>и</strong> <strong>за</strong> да ја <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куваат н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та ранл<strong>и</strong>вост од корупц<strong>и</strong>ја. Ако<br />

однесувањето <strong>на</strong> раководн<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> не е доследно (во согласност)<br />

со проп<strong>и</strong>с<strong>и</strong>те <strong>и</strong> Кодексот <strong>на</strong> однесување, со с<strong>и</strong>гурност може да се<br />

претпостав<strong>и</strong> дека оваа <strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> ќе б<strong>и</strong>де безуспеш<strong>на</strong>. Затоа,<br />

раководн<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> со својот л<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мер ќе потт<strong>и</strong>кнуваат<br />

доследност во поч<strong>и</strong>тувањето <strong>на</strong> проп<strong>и</strong>с<strong>и</strong>те <strong>и</strong> Кодексот <strong>на</strong> однесување.<br />

31. Од суштествено з<strong>на</strong>чење во <strong>борба</strong>та прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата е постоењето <strong>на</strong><br />

Секторот <strong>за</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> одговорност. Со цел да б<strong>и</strong>де успешно<br />

работењето <strong>на</strong> Секторот <strong>за</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> одговорност, ме<strong>на</strong>џментот ќе<br />

обезбед<strong>и</strong> с<strong>и</strong>те вработен<strong>и</strong> во Цар<strong>и</strong>нската управа да ја разберат неговата<br />

улога <strong>и</strong> негов<strong>и</strong>от <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н <strong>на</strong> работа во <strong>борба</strong>та прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата.<br />

32. Раководн<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> со своето однесување ќе влејат кај сво<strong>и</strong>те<br />

вработен<strong>и</strong> лојалност <strong>и</strong> гордост кон службата <strong>и</strong> желба <strong>за</strong> соработа во<br />

<strong>на</strong>малување <strong>на</strong> опсегот <strong>на</strong> н<strong>и</strong>вното <strong>и</strong>зложување <strong>на</strong> можност<strong>и</strong>те од<br />

корупц<strong>и</strong>ја.<br />

II.12<br />

Зајакнување <strong>на</strong> меѓу<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та соработка во <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в<br />

корупц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> кр<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>на</strong>лот<br />

33. Воспоставе<strong>на</strong>та соработка <strong>и</strong> у<strong>на</strong>предувањето <strong>на</strong> <strong>и</strong>стата, претставува<br />

рамка н<strong>и</strong>з која се <strong>и</strong>зразува согласноста <strong>за</strong> соработка <strong>на</strong> орган<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

држав<strong>на</strong>та управа во спречување <strong>и</strong> откр<strong>и</strong>вање <strong>на</strong> појавн<strong>и</strong>те форм<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

корупц<strong>и</strong>јата. Можност<strong>и</strong>те <strong>за</strong> корупт<strong>и</strong>вно однесување ќе се <strong>на</strong>малат со<br />

у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong> соработката <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

држав<strong>на</strong>та управа, државн<strong>и</strong>тe орган<strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong><br />

кр<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>на</strong>лот воопшто.<br />

34. Потребно е <strong>за</strong>јакнување <strong>на</strong> соработката помеѓу Цар<strong>и</strong>нската управа преку<br />

Секторот <strong>за</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> одговорност со Одделен<strong>и</strong>ето <strong>за</strong> гонење <strong>на</strong><br />

стор<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>те <strong>на</strong> кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> дека од областа <strong>на</strong> орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от кр<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>на</strong>л<br />

<strong>и</strong> корупц<strong>и</strong>ја пр<strong>и</strong> Јавното обв<strong>и</strong>н<strong>и</strong>телство <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја,<br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерството <strong>за</strong> в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>, Ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ската пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја,<br />

Управата <strong>за</strong> јавн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ход<strong>и</strong>, Д<strong>и</strong>рекц<strong>и</strong>јата <strong>за</strong> спречување <strong>на</strong> перење пар<strong>и</strong>.<br />

35. Тргнувајќ<strong>и</strong> од определбата <strong>за</strong> еф<strong>и</strong>кас<strong>на</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата,<br />

Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја пр<strong>и</strong>стап<strong>и</strong> кон Групата држав<strong>и</strong> ГРЕКО, во 2000<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Целта <strong>на</strong> ГРЕКО е <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата преку следење <strong>на</strong><br />

спроведувањето <strong>на</strong> конвенц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>за</strong> спречување <strong>на</strong> корупц<strong>и</strong>ја,<br />

у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong> соработката <strong>и</strong> темел<strong>на</strong> оценка <strong>на</strong> држав<strong>и</strong>те дал<strong>и</strong> се<br />

пр<strong>и</strong>држуваат кон утврден<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> <strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> што треба да г<strong>и</strong><br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 9

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

преземат во развојот <strong>на</strong> <strong>за</strong>конодавството <strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>те согласно<br />

одредб<strong>и</strong>те од конвенц<strong>и</strong><strong>и</strong>те. Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја г<strong>и</strong> рат<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куваше<br />

(ЕТС 173) <strong>на</strong> 28 јул<strong>и</strong> 1999 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> Дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>от протокол <strong>на</strong> Кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чно<br />

прав<strong>на</strong>та конвенц<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> корупц<strong>и</strong>ја (ЕТС 191) <strong>на</strong> 14 ноемвр<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја, со рат<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кувањето <strong>на</strong> конвенц<strong>и</strong>јата, <strong>и</strong>зраз<strong>и</strong><br />

согласност да донесе ш<strong>и</strong>рок опсег мерк<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно н<strong>и</strong>во <strong>за</strong> <strong>борба</strong><br />

прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во јавн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong>вот, во јав<strong>на</strong>та адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> во<br />

пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong>от сектор. Во <strong>на</strong>сока <strong>на</strong> <strong>и</strong>мплемент<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> стандард<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

н<strong>и</strong>вно хармон<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање со <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното <strong>за</strong>конодавство Републ<strong>и</strong>ка<br />

Македон<strong>и</strong>ја донесе <strong>и</strong>змен<strong>и</strong> <strong>и</strong> дополнувања <strong>на</strong> Кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>к, ко<strong>и</strong><br />

беа усвоен<strong>и</strong> <strong>на</strong> 10 септемвр<strong>и</strong> 2009 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, а објавен<strong>и</strong> во Службен весн<strong>и</strong>к<br />

<strong>на</strong> 14 септемвр<strong>и</strong> 2009 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Со ов<strong>и</strong>е <strong>и</strong>змен<strong>и</strong> <strong>и</strong> дополнувања <strong>на</strong><br />

Кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>к се пост<strong>и</strong>г<strong>на</strong> в<strong>и</strong>сок степен <strong>на</strong> усогласеност со<br />

Конвенц<strong>и</strong>јата во поглед <strong>на</strong> елемент<strong>и</strong>те <strong>на</strong> делата <strong>и</strong> казнен<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong><strong>за</strong><br />

корупт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> дела: Пр<strong>и</strong>мање <strong>на</strong> поткуп - член 357 од<br />

Кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>к (Пас<strong>и</strong>вен поткуп - членов<strong>и</strong>те 1-3 <strong>и</strong> 19 од ЕТС 173),<br />

Давање <strong>на</strong> поткуп - член 358 од Кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>к (Акт<strong>и</strong>вен поткуп -<br />

членов<strong>и</strong>те 1-3 <strong>и</strong> 19 од ЕТС 173) <strong>и</strong> Прот<strong>и</strong>в<strong>за</strong>кон<strong>и</strong>тото посредување –член 359<br />

од Кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>к (член 12 од ЕТС 173). Вакв<strong>и</strong>те <strong>и</strong>змен<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

дополнувања <strong>на</strong> Кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>к даваат ефект<strong>и</strong>в<strong>на</strong> основа <strong>за</strong><br />

<strong>и</strong>страга, гонење <strong>и</strong> судска одлука <strong>за</strong> стор<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>те <strong>на</strong> делата повр<strong>за</strong>н<strong>и</strong><br />

корупц<strong>и</strong>јата.<br />

36. Со цел еф<strong>и</strong>кас<strong>на</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата, кога корупц<strong>и</strong>јата ќе б<strong>и</strong>де дел<br />

од орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от кр<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>на</strong>л, <strong>на</strong> барање <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа а по<br />

<strong>на</strong>редба <strong>на</strong> суд ќе се превземат даден<strong>и</strong>те овластувања предв<strong>и</strong>ден<strong>и</strong> во<br />

Законот <strong>за</strong> кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> постапка во делот <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ме<strong>на</strong>та <strong>на</strong> посебн<strong>и</strong>те<br />

<strong>и</strong>стражн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong>, <strong>за</strong> откр<strong>и</strong>вање <strong>и</strong> <strong>и</strong>стражување <strong>на</strong> кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те дела<br />

предв<strong>и</strong>ден<strong>и</strong> во овој <strong>за</strong>кон. Зарад<strong>и</strong> обезбедување <strong>на</strong> податоц<strong>и</strong> <strong>и</strong> доказ<strong>и</strong><br />

неопходн<strong>и</strong> <strong>за</strong> водење <strong>на</strong> кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>ч<strong>на</strong>та постапка, ко<strong>и</strong> <strong>на</strong> друг <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н не<br />

можат да се обезбедат <strong>и</strong>л<strong>и</strong> н<strong>и</strong>вното обезбедување б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло свр<strong>за</strong>но со<br />

поголем<strong>и</strong> тешкот<strong>и</strong><strong>и</strong>, судот може да <strong>на</strong>ред<strong>и</strong> да се превземат посебн<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>стражн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong> <strong>за</strong>лоупотреба <strong>на</strong> службе<strong>на</strong> положба како кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чно<br />

дело Цар<strong>и</strong>нската управа во еф<strong>и</strong>кас<strong>на</strong>та <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата<br />

особено ќе се <strong>за</strong>лага пр<strong>и</strong> спроведувањето <strong>на</strong> посебн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>стражн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong><br />

во случа<strong>и</strong> кога сторувањето <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е кр<strong>и</strong>в<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> дела се <strong>и</strong>звршен<strong>и</strong> од<br />

стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се ун<strong>и</strong>форм<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат посебн<strong>и</strong><br />

должност<strong>и</strong> <strong>и</strong> овластувања.<br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 10

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

II.13<br />

Спречување <strong>на</strong> суд<strong>и</strong>рот <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong> преземањето <strong>на</strong><br />

службен<strong>и</strong> дејств<strong>и</strong>ја<br />

37. Суд<strong>и</strong>рот <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong> е суд<strong>и</strong>р помеѓу службе<strong>на</strong>та должност <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong>от<br />

<strong>и</strong>нтерес <strong>на</strong> службеното л<strong>и</strong>це, во кој службеното л<strong>и</strong>це <strong>и</strong>ма пр<strong>и</strong>ватен<br />

<strong>и</strong>нтерес што вл<strong>и</strong>јае <strong>и</strong>л<strong>и</strong> б<strong>и</strong> можел да вл<strong>и</strong>јае врз <strong>и</strong>звршувањето <strong>на</strong><br />

негов<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong> должност<strong>и</strong> <strong>и</strong> овластувања.<br />

Цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> не смеат да вршат н<strong>и</strong>каква функц<strong>и</strong>ја, должност<br />

<strong>и</strong>л<strong>и</strong> дејност повр<strong>за</strong><strong>на</strong> со остварување <strong>на</strong> проф<strong>и</strong>т која е во суд<strong>и</strong>р со<br />

н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та службе<strong>на</strong> должност. Цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> не смеат да вршат<br />

дејност која е во суд<strong>и</strong>р со н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та службе<strong>на</strong> должност како сопствен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>л<strong>и</strong> партнер<strong>и</strong> во трговск<strong>и</strong> друштва, членов<strong>и</strong> <strong>на</strong> управн<strong>и</strong> одбор<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

<strong>на</strong>дзорн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong> <strong>на</strong> трговск<strong>и</strong> друштва.<br />

Цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> можат да вршат друг<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> <strong>и</strong> дејност<strong>и</strong> само<br />

со претходно одобрен<strong>и</strong>е од д<strong>и</strong>ректорот <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа. Работ<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

дејност<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се во суд<strong>и</strong>р со службе<strong>на</strong>та должност <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те<br />

службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> г<strong>и</strong> проп<strong>и</strong>шува д<strong>и</strong>ректорот <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа со п<strong>и</strong>смен<br />

акт.<br />

II.14<br />

Однос<strong>и</strong> со друг<strong>и</strong>те учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во цар<strong>и</strong>нската постапка<br />

38. Најголем дел од оваа <strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> е фокус<strong>и</strong>ран <strong>на</strong> прашања в<strong>на</strong>тре во<br />

Цар<strong>и</strong>нската управа, но секако е важно да се посвет<strong>и</strong> вн<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е <strong>на</strong> улогата<br />

која ја <strong>и</strong>маат <strong>и</strong> учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те во цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те постапк<strong>и</strong>. Имајќ<strong>и</strong> го ова<br />

предв<strong>и</strong>д, Цар<strong>и</strong>нската управа ќе негува отворен<strong>и</strong> <strong>и</strong> транспарентн<strong>и</strong> однос<strong>и</strong><br />

со друг<strong>и</strong>те учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во цар<strong>и</strong>нската постапка. Цар<strong>и</strong>нската управа ќе<br />

разв<strong>и</strong>ва пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>на</strong> отворе<strong>на</strong>, транспарент<strong>на</strong> сред<strong>и</strong><strong>на</strong>, која <strong>и</strong>м дава<br />

подршка <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во цар<strong>и</strong>нската постапка. Пр<strong>и</strong>тоа, од странк<strong>и</strong>те<br />

ко<strong>и</strong> г<strong>и</strong> кор<strong>и</strong>стат услуг<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа ќе се бара да г<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>сполнуваат со <strong>за</strong>кон проп<strong>и</strong>шан<strong>и</strong>те услов<strong>и</strong>.<br />

39. Лажното <strong>и</strong> неправ<strong>и</strong>лно <strong>за</strong>стапување со себе повлекува проп<strong>и</strong>шан<strong>и</strong><br />

санкц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> казн<strong>и</strong>. Затоа, Цар<strong>и</strong>нската управа во оваа област ќе <strong>и</strong>нс<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ра<br />

<strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ме<strong>на</strong> <strong>на</strong> стандард<strong>и</strong>те <strong>за</strong> соработка <strong>и</strong> мон<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>нг.<br />

40. Цар<strong>и</strong>нската управа каде што е потребно ќе го продолж<strong>и</strong> процесот <strong>на</strong><br />

соб<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> со давање <strong>на</strong> гаранц<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> анон<strong>и</strong>мност. Ова<br />

веќе се практ<strong>и</strong>кува со воспоставувањето <strong>на</strong> посеб<strong>на</strong>та телефонска<br />

л<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ја 197 со која вработен<strong>и</strong>те, граѓан<strong>и</strong>те <strong>и</strong> правн<strong>и</strong>те л<strong>и</strong>ца се охрабруваат<br />

да г<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>јавуваат корупт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> во Цар<strong>и</strong>нската управа.<br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 11

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

II.15<br />

У<strong>на</strong>предување <strong>на</strong> работ<strong>на</strong>та сред<strong>и</strong><strong>на</strong><br />

41. Со у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong> услов<strong>и</strong>те <strong>за</strong> работа, ќе се обезбед<strong>и</strong> здрава <strong>и</strong> безбед<strong>на</strong><br />

работ<strong>на</strong> сред<strong>и</strong><strong>на</strong>, без д<strong>и</strong>скр<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> малтрет<strong>и</strong>рање од б<strong>и</strong>ло каков в<strong>и</strong>д<br />

<strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те, со што ќе се вл<strong>и</strong>јае <strong>на</strong> <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> корупт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />

акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>.<br />

III.<br />

Детерм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> состојбата<br />

42. Цар<strong>и</strong>нската управа постојано презема мерк<strong>и</strong> <strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

<strong>на</strong>малување <strong>на</strong> корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа, но нема место <strong>за</strong><br />

само<strong>за</strong>доволство б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> корупт<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та акт<strong>и</strong>вност во поед<strong>и</strong>нечн<strong>и</strong>те<br />

пројавн<strong>и</strong> обл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> сеуште посто<strong>и</strong>. Корупц<strong>и</strong>јата ја дескред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ра<br />

Цар<strong>и</strong>нската управа <strong>и</strong> деструкт<strong>и</strong>вно делува <strong>на</strong> нејз<strong>и</strong>ното севкупно<br />

работење, што пак од своја стра<strong>на</strong> доведува до <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> довербата<br />

од јавноста.<br />

IV.<br />

Рез<strong>и</strong>ме<br />

43. Свесн<strong>и</strong> <strong>за</strong> тоа дека корупц<strong>и</strong>јата г<strong>и</strong> <strong>на</strong>паѓа <strong>на</strong>јв<strong>и</strong>талн<strong>и</strong>те вредност<strong>и</strong>,<br />

пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>кувајќ<strong>и</strong> штетн<strong>и</strong> послед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> како <strong>за</strong> поед<strong>и</strong>нецот така <strong>и</strong> <strong>за</strong><br />

<strong>за</strong>едн<strong>и</strong>цата во цел<strong>и</strong><strong>на</strong>, преку оваа Страт<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ја се <strong>и</strong>зразува волја <strong>за</strong><br />

бескомпром<strong>и</strong>с<strong>на</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> градење <strong>и</strong> у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong><br />

<strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong>от <strong>на</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>от службен<strong>и</strong>к <strong>и</strong> <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската управа како<br />

цел<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

44. Вработен<strong>и</strong>те во Цар<strong>и</strong>нската управа мора да б<strong>и</strong>дат свесн<strong>и</strong> <strong>за</strong> сво<strong>и</strong>те<br />

работн<strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong>, обврск<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>за</strong> очекуван<strong>и</strong>те норм<strong>и</strong> <strong>на</strong> однесување, како <strong>и</strong><br />

<strong>за</strong> д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те постапк<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> ќе б<strong>и</strong>дат превземен<strong>и</strong> доколку т<strong>и</strong>е не се<br />

поч<strong>и</strong>туваат.<br />

45. Зголемувањето <strong>на</strong> контрол<strong>и</strong>те, создавањето услов<strong>и</strong> <strong>за</strong> реал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong>та, како <strong>и</strong> реал<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> стратешк<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> ќе обезбед<strong>и</strong><br />

<strong>на</strong>мале<strong>на</strong> појава <strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа.<br />

46. Секторот <strong>за</strong> <strong>и</strong>нформат<strong>и</strong>чко комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> технолог<strong>и</strong><strong>и</strong> ќе обезбед<strong>и</strong><br />

објавување <strong>на</strong> оваа Страг<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтранет стра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Цар<strong>и</strong>нската<br />

управа.<br />

47. Непосредн<strong>и</strong>те раковод<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> се должн<strong>и</strong> со оваа <strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> да г<strong>и</strong><br />

<strong>за</strong>поз<strong>на</strong>ат вработен<strong>и</strong>те во орган<strong>и</strong><strong>за</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>та ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ца со која раководат.<br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 12

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong> <strong>за</strong> <strong><strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет</strong> <strong>и</strong> <strong>борба</strong> прот<strong>и</strong>в корупц<strong>и</strong>јата во Цар<strong>и</strong>нската управа<br />

<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја 2011 - 2014<br />

<strong>Стратег<strong>и</strong>ја</strong>та ја подготв<strong>и</strong>: Сектор <strong>за</strong> човечк<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong><br />

Пр<strong>и</strong>мател<strong>и</strong>:<br />

Каб<strong>и</strong>нет <strong>на</strong> д<strong>и</strong>ректорот,<br />

Замен<strong>и</strong>к д<strong>и</strong>ректорот,<br />

Помошн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> д<strong>и</strong>ректор<strong>и</strong> <strong>на</strong> сектор<strong>и</strong>,<br />

Советн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> д<strong>и</strong>ректорот,<br />

Управн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> цар<strong>и</strong><strong>на</strong>рн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>,<br />

Одделен<strong>и</strong>е <strong>за</strong> в<strong>на</strong>треш<strong>на</strong> рев<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ја,<br />

Одделен<strong>и</strong>е <strong>за</strong> цар<strong>и</strong>нско управ<strong>на</strong> постапка<br />

<strong>за</strong>стапување пред судов<strong>и</strong>те,<br />

Одделен<strong>и</strong>е <strong>за</strong> прекршоч<strong>на</strong> постапка<br />

Одделен<strong>и</strong>е <strong>за</strong> меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong> оработка, проект<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

европска <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја<br />

Пр<strong>и</strong>мерок доставен:<br />

Време <strong>на</strong> рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>рање:<br />

Ор<strong>и</strong>г<strong>и</strong><strong>на</strong>лот се чува во:<br />

Интерно<br />

12 месец<strong>и</strong><br />

Сектор <strong>за</strong> управување со човечк<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong><br />

Декемвр<strong>и</strong> 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 13

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!