lexo më tepër... - El-Hikmeh

Mr. Rejhan Neziri
NJË VËSHTRIM HISTORIK MBI KRIJIMIN
E MEVLUDEVE ∗
1. Kuptimi i mevludit
Falënderimi dhe adhurimi i takojnë vetëm All-llahut xh.sh., Krijuesit të
gjithësisë, i Cili i dërgoi njerëzimit në periudha të ndryshme pejgamberë që treguan
rrugën e shpëtimit për këtë dhe për jetën tjetër.
Muhammedi a.s. ishte, është dhe do të jetë shembulli më i bukur, modeli më i
përsosur, i dërguari i fundit i Thirrjes Hyjnore për mbarë njerëzimin.
Muslimanët që e pranuan fenë Islame, nga dashuria për Pejgamberin a.s. filluan
të shfaqnin ndjenjat e tyre nderuese, lartësonin emrin e tij, i luteshin Zotit për të.
Ditëlindja e Muhammedit a.s. është një ngjarje e shënuar që festohet me gëzim e
kënaqësi të veçantë nga të gjithë besimtarët muslimanë. Përkujtimi i këtij pëvjetori
gjatë shekujve ka qenë burim frymëzimi për studime, krijimtari e botime të ndryshme
fetare, letrare, historike, shkencore, kulturore e pedagogjike që kanë shërbyer e
shërbejnë për edukim të gjithanshëm shpirtëror e njerëzor.
Për këtë arsye lindën veprat e para për jetën dhe veprën, për njohjen e
personalitetit dhe për realizimin e misionit të tij.
Ndër gjinitë më kryesore të shkrimeve e botimeve që kishin të bënin me këtë,
mund të përmenden Siret (veprat që tregojnë për historinë e Pejgamberit a.s.), Historitë
Islame, Kisasul-enbija’ (rrëfimet kur’anore për historinë e të gjithë pejgamberëve a.s.)
dhe mevludet.
Veprat, të cilat e lavdërojnë dhe i theksojnë cilësitë e Muhammedit a.s. filluan të
shkruhen që kur ai ishte akoma gjallë. Në letërsinë islame-arabe si autorë të parë të
veprave të këtilla mund të përmendim: Hasan bin Thabitin (vdiq më 647), Ka’b bin
Zubejrin (v. 645) dhe Abdullah bin Revahan.
Siret (historitë), Shemaili-sherifet (veprat që përshkruajnë dukjen dhe formën e
jashtme të trupit të Muhammedit a.s.) dhe Megazet (veprat të cilat përshkruajnë betejat
dhe trimëritë e luftërave që i ka zhvilluar Muhammedi a.s.) të shkruara në formë të
poezisë e të prozës, në të njëjtën kohë kanë qenë edhe si burim për Mevludet.
∗ Kumtesë e lexuar në xhaminë e Biel-Bennit të Zvicrës, më 23 prill 2005, me rastin e Ditëlindjes së
Muhammedit a.s.
1

Doc. Dr. Hasan Aksoy, studiues dhe ligjërues në Fakultetin Ilahijat në Stamboll,
në një studim përmbledhës të tij për mevludet ka nxjerrë këtë definicion për kuptimin e
fjalës “mevlud”: “Fjala mevlud në fillim përdorej si emër vendi dhe kohe për lindjen,
por me kalimin e kohës ajo mori kuptim terminologjik, në të cilin nënkuptohet vendi
dhe koha e lindjes së Muhammedit a.s. Mbasi ardhja e Muhammedit a.s. në këtë botë
ishte gëzim, shpëtim dhe sihariq për njerëzimin, lindja e tij u konsiderua si festë dhe
me kalimin e kohës kjo fjalë filloi të përdoret në këtë kuptim. Në letërsi termi Mevlud
përdoret për përshkrimin e lindjes, jetës, mrekullive dhe vdekjes së Muhammedit a.s.
Në përgjithësi ato janë lëvdata të shkruara në vargje”. 1
Në shtypin islam shqiptar janë botuar mjaft shkrime për mevludet që plotësojnë
edhe më tepër kuptimin leksikor të kësaj fjale. Në një artikull të Rifat Copës me temë
“Nga historia e mevludit” është shënuar ky përdëftim i këtij termi: “Mevludi është
ode ∗∗ me elemente të poemës që i kushtohet jetës së Pejgamberit a.s., duke filluar që
nga lindja e deri në vdekje. Është bërë traditë të quhet mevlud ose mevlid, që në
letërsinë islame do të thotë ditëlindja e Muhammedit a.s., ode ose poemë për
personalitetin e Pejgamberit a.s. Mevludi, pra, është një krijim poetik”. 2
Trajtimi i plotë domethënës i fjalës mevlud na lejon të orientohemi drejt në
kuptimin e përmbajtjes e të vlerave të shumta që i ka mevludi e që janë si në vijim:
- për të nderuar personalitetin e Muhammedit a.s.,
- për të ngritur horizontin tonë fetar e kulturor islam,
- për të mësuar vlerat fetare, letrare, gjuhësore, historike, kulturore, gjuhësore,
etnografike dhe atdhetare të përmbajtjes, të formës e të ceremonialit të tyre,
- për të forcuar frymën e bashkimit, të mirëkuptimit, të bashkëpunimit e të
tolerancës mes njerëzve në përgjithësi si krijesa të Zotit. 3
2. Mevludi në gjuhët e tjera
Më lart përmendëm se si gjini letrare islame mevludi fillon të paraqitet më vonë,
mirëpo qysh në kohën e Pejgamberit a.s. kemi poezi e poema të ndryshme që shokë e
poetë të shquar të Muhammedit a.s. kanë thurrur vargje lavdërimi për të derisa ai ishte
vetë gjallë. I këtillë ishte p.sh. Hassan bin Thabiti, që njihet me epitetin “poeti i
Pejgamberit a.s.”, pastaj Ka’b bin Zuhejri, i cili ishte një poet i shkathët si në kohën e
xhahilijjetit po ashtu edhe në kohën pasi e pranon Islamin dhe me shkrimin e një
poezie për Muhammedin a.s. dhe me këndimin e saj përpara tij, ai e nxjerr gunën
/“burden” e vetë dhe ia dhuron Ka’bit, me çka kjo poezi më vonë fillon të quhet
“Kasidetu’l Burde”.
1 Doc. Dr. Hasan Aksoy, Mevlidler, dorëshkrim.
∗∗ Ód/e,~ja f. sh. ~e, ~et let. Vjershë lirike a këngë solemne me frymë të ngritur, që u kushtohet
ngjarjeve historike të shënuara a njerëzve të shquar ose që shpreh ndjenjat e dashurisë, të nderimit,
të gëzimit, të miqësisë etj., Fjalor i gjuhës së sotme shqipe, Tiranë, 1980, f. 1299.
2 Rifat Copa, “Nga historia e mevludit”, në gaz. Drita Islame, nr. 13 (120), korrik 1997, f. 1-2.
3 Faik Luli dhe Islam Dizdari, Mevludet në gjuhën shqipe, Shkodër, 2002, f. 15.
2

Ja një varg shumë i bukur i Hasan bin Thabitit thurrur për Muhammedin a.s. e të
përkthyer nga Hafiz Ibrahim Dalliu:
Ma të bukur se ti kurr s’kan pa sytë e mi,
Ma t’hieshëm se ti s’kan lind gratë ndonji fmi,
Ti je krijue n’botë pa asnji të metë,
Sikurse me qenë kriju si ke dashtë vetë. 4
Tekstet e mevludeve në botën Islame kanë filluar të paraqiten në shek. X. Edhe
vepra e dijetarit të njohur të hadithit, imam Tirmidhiut (v. 892) Shemailu’sh-sherif në
fakt është një lloj mevludi. Muhammed bin Is’haku (v. 850) edhe pse është autor i
Sires, ai numërohet edhe ndër autorët e parë të mevludit. Vepra e parë e cila mban
emrin mevlud është vepra e Ibnu’l-Xhevziut (v. 1201) me titullin Mevlidu’n-nebijj,
pastaj vepra e Ibnu’l-Arabiut (v. 1240) që mban titullin Mevlidu’l-xhismani ve’r-
Ruhani, vepra e Ebu’l-Kasim es-Sebtiut (v. 1203) me titull Ed-durru’l-mu’adhdham fi
mevlidi’n-nebijji’l-mu’adhdham, vepra e Ibnu Dihjes (v. 1235) me titull Kitabu’ttenvir
fi mevlidi’s-siraxhi’l-munir dhe vepra e Zemlakaniut (v. 1327) me titull
Mevlidu’n-nebijj. Janë këto tekstet e para të shkruara në këtë fushë. 5 Përveç mevludeve
të këtilla të shkruara në gjuhën arabe, më vonë filluan të shkruhen edhe në gjuhën
persiane (iranishte), kurde, shqipe, boshnjake, çerkeze, urdu, alhamijado (gjuhë
spanjolle me alfabet arab) dhe në gjuhën tatare. 6
Mevludet në letërsinë islame turke kanë vlerë dhe vend të posaçëm dhe arrijnë
numrin më të madh si asnjë lloj veprash të tjera. Këto mevlude në shumicën e rasteve
janë të shkruara në formën e poezisë. Ndër të gjitha këto, mevludi i Sulejman Çelebisë,
sipas të gjithë studiuesve, ka një vlerë të posaçme. Ai vdiq në vitin 1422. Mevludi i
Sulejman Çelebisë, i vjershëruar në vitin 1409, konsiderohet nga të gjithë si vepër e
parë e këtij lloji. Megjithëkëtë duhet pranuar se edhe para tij janë shkruar shumë vepra
që i ngjajnë mevludit. Një nga tekstet e tilla të rralla është edhe ai i Ahmet Fakihit (v.
rreth vitit 1250). Nuk është rastësi që kapitulli i Halimes (pjesa përfundimtare) në
Vesiletu’n-nexhat (kështu titullohet mevludi i Sulejman Çelebisë) përmban shprehje që
janë të ngjashme me ato të cilat gjenden në Çarhname-n e Ahmet Fakihut. Edhe një
vepër e shkruar në formë proze e perzier me poezi nga Erzurumllu Mustafa Dariri
(shek. XIV), e cila është shkruar një çerek shekulli para Sulejman Çelebisë, është një
përkthim i lirë nga Ibni Is’haku, por nuk është i plotësuar. Përkthimi i Daririut si në
pjesët e shkruara poetike po ashtu edhe në prozë, ka marrë kuptimin e një vepre
origjinale të shkruar. Nëse merren parasysh pjesët në poezi, atëherë ajo mund të jetë e
ngjashme me një Mevlud.
Në letërsinë turke numri i mevludeve dhe i veprave në lidhje me mevludet arrijnë
shifrën prej mbi 200 sosh. Studimet mbi ekzemplarët e Mevludit kanë dëshmuar se
disa prej tyre kanë një përmbajtje të ngjashme me atë të Sulejman Çelebiut, disa të
4 Faik Luli dhe Islam Dizdari, po aty, f. 22.
5 Nihat Sami Banarlı, Büyük Nazireler Mevlid ve Mevlid’de Milli Çizgiler, Stamboll, 1962, f. 11-12.
6 Mehmet Tayyib Okiç, Çeşitli Dillerde Mevlidler ve Süleyman Çelebi Mevlidinin Tercemeleri,
Erzurum, 1975, f. 25, 27.
3

tjera për nga motivi janë të ndryshme, ndërsa pjesa e mbetur ka përmbajtje krejtësiht
tjetër. 7 Me përhapjen e Islamit në vende të ndryshme, filloi të këndohet mevludi në ditën
e lindjes së Pejgamberit a.s. dhe kjo u konsiderua si një lloj përkushtimi. Edhe në
Turqi kështu ishte në fillim, mirëpo me kalimin e kohës ai filloi të këndohet jo vetëm
në ditën e lindjes së Pejgamberit a.s., por u bë traditë edhe nëpër lindje, vdekje, dasma
dhe raste të tjera. Kështu, mevludi zuri një vend të posaçëm edhe në muzikën fetare
turke.
3. Mevludi në gjuhën shqipe
Lindja, jeta, veprimtaria, peersonaliteti dhe kontributi i tij si i Pejgamber i Zotit,
ashtu si në vendet e tjera islame, ka zënë vendin e duhur edhe në letërsinë shqiptare.
Përpilimi i mevludeve në gjuhën shqipe ka filluar qysh me poetët dhe shkrimtarët
bejtexhinj, konkretisht me Hasan Zyko Kamberin dhe ka vazhduar deri në ditët tona.
Në fillim ato kanë qenë shkruar me alfabetin turko-arab e më vonë me alfabetin shqip.
Këto mevlude kanë qenë përkthime, përshtatje dhe origjinale dhe kanë përfshirë të
gjitha zonat e Shqipërisë, Kosovës, Maqedonisë, Malit të Zi dhe diasporën shqiptare.
Nga gjurmimet, shfrytëzimi i literaturës dhe nga kontaktet me studiuesit e lëndës
është arritur të grumbullohen, të analizohen e të vlerësohen mevludet e mëposhtme në
gjuhën shqipe të botuara në kohë e vende të ndryshme:
1. Mevludi i Hasan Zyko Kamberit,
2. Mevludi i Ismail Floqit,
3. Mevludi i Hafiz Ali Ulqinakut,
4. Mevludi i Tahir ef. Popovës,
5. Mevludi Çam,
6. Mevludi i Hafiz Islam Çelebiut,
7. Mevludi i Mehmet ef. Salihut,
8. Mevludi i Shefki Hoxhajt,
9. Mevludi i Hafiz Ali Korçës,
10. Mevludi i Hafiz Abdullah Zemblakut,
11. Mevludi i Sheh Ahmet Shkodrës,
12. Mevludi i Hafiz Ibrahim Dalliut,
13. Mevludi i Zejnullah Jasharit,
14. Mevludi i Farudin Osmanit,
15. Mevludi i Idriz Lamajt,
16. Mevludi i Ilmi Veliut,
17. Mevludi i Sheuqet Krajës,
18. Mevludi i Jonuz Metanit,
19. Mevludi i Ferit Vokopolës,
20. Mevludi i Sheh Xhemali Shehut.
7 Süleyman Çelebi, Mevlid, përgatiti Necla Pekolçay, Stamboll, 1980, f. 38.
4

Krahas 20 mevludeve të mësipërme nga literatura mësohet se në gjuhën shqipe
janë shkruar edhe mevlude të tjera si:
1. Mevludi i Abdullah Sulejman Konispolit,
2. Mevludi i Haxhi Çiçkos,
3. Mevludi i Mulla Mehmet Hasanit.
Këto mevludet e fundit kanë mbetur në dorëshkrime ose janë cituar nga
studiuesit, pa qenë lëndë analize e vlerësimi.
Nga të gjitha mevludet përjashtim bëjnë tre: ai i Jonuz Metanit kushtuar Pirit ∗∗∗ të
tarikatit Rifaij, Seid Ahmed Rifaiut; Mevludi i Sheh Xhemali Shehut nga Prizreni
kushtuar Imam Aliut dhe mevludi i Ferit Vokopolës, kushtuar po ashtu Imam Aliut.
Mevludet në gjuhën shqipe kanë pasur përhapjen e tyre në zona të ndryshme,
disa prej tyre janë ribotuar nga disa herë dhe kanë pasur një shtrirje më të gjerë.
Është për t’u shënuar se ka pasur edhe botime me karakter përmbledhës të disa
mevludeve në një vëllim, siç ka ndodhur me botimin Pesë Mevlude, në të cilin janë
përfshirë mevludet e Hafiz Ali Ulqinakut, Hafiz Ali Korçës, Farudin Osmanit, Hafiz
Abdullah Zemblakut dhe Tahir ef. Popovës. 8
4. Fillimet e shënimit të mevludit
Që nga kohërat e lashta te të gjitha bashkësitë ekziston tradita që solemnisht të
shënohen datat e rëndësishme nga e kaluara e tyre siç janë lindja e heronjve të cilët me
veprën dhe jetën e tyre kanë pasur ndikim të dukshëm për të kaluarën dhe të ardhmën e
tyre. Duke e shënuar kujtimin për to, ato bashkësi, në realitet, shprehin falënderim,
respekt dhe admirim me ata njerëz dhe njëkohësisht shprehin gatishmëri për ta
vazhduar veprën e tyre.
Muslimanët nga mbarë bota, ardhjen e të Dërguarit të All-llahut xh.sh. e
konsiderojnë si mëshirën më të madhe të All-llahut xh.sh. për njerëzit (“Ne të kemi
dërguar, padyshim, vetëm si mëshirë për botat” – Kur’ani, 21:107), andaj ditëlindjen e
tij e shënojnë në mënyrë të përshtatshme me të dhe me mësimet të cilat nga All-llahu
xh.sh. ua ka komunikuar njerëzve.
Edhe pse nuk kemi transmetime plotësisht të besueshme mbi atë se kur
saktësisht muslimanët kanë filluar ta shënojnë lindjen e Pejgamberit të tyre, megjithatë
me mjaft siguri mund të themi se tradita kthehet larg në të kaluarën e tyre, në shekujt e
parë pas vdekjes së Pejgamberit a.s.. Historianët që e studiojnë Sirën (jetën dhe
veprën) e të Dërguarit të All-llahut shënojnë faktin e padyshimtë se muslimanët kanë
filluar shumë herët ta shënojnë datën e lindjes së Pejgamberit të All-llahut. Banorët e
Mekkes, pohojnë ata, më 12 rebiu’l-evvel, ditën e lindjes së të të Dërguarit të Allllahut,
për çdo vit e vizitonin xhaminë e cila ka qenë e ndërtuar në vendin ku më parë
∗∗∗ Personi udhëheqës në rrugën e tasavvufit, në jetën e teqesë; shehi, shejhu.
8 Faik Luli dhe Islam Dizdari, po aty, f. 16-20. Vetë kjo vepër e këtyre dy autorëve është një studim
mjaft voluminoz (me mbi 700 faqe) dhe shkencor mbi mevludet në gjuhë shqipe.
5

ekzistonte shtëpia ku është lindur Pejgamberi a.s. Ibnu Dhahire në librin e tij “Elxhamiu
el-latifu fi fadli Mekkete ve ehliha ve binai el-Bejti esh-sherif” thotë: “Sa u
përket vendeve në të cilat organizohen manifestimet dhe mbahen gazmendet, vendi i
tillë më i ndershëm, pa dyshim, është ai ku është lindur i Dërguari i All-llahut, sal-lallllahu
alejhi ve sel-lem… Në Mekke ishte adet që më 12 rebiu-l-evvel për çdo vit kadiu i
medhhebit shafi’ij të bëjë përgatitje për vizitën e atij vendi të ndershëm, dhe atë pas
namazit të akshamit, në përcjellje të një mase të madhe e cila bante fenera dhe
pishtarë. Me atë rast, pas fjalimit të rastit i janë drejtuar lutjet Al-lllahut xh.sh. për
mirëqenien e halifit, prefektit të Mekkes, kadiut shafi’ij dhe mbarë muslimanëve.
Pastaj janë kthyer në Haremi-sherif para kohës së jacisë dhe janë ulur pranë Mekami
Ibrahimit, në afërsi të Kubbetul-ferrashinit. Përseri kanë bërë lutje për mirëqenie të të
sipërpërmendurve, në prani të kadiut, të juristëve të sheriatit dhe autoriteteve të tjera.
Pas jacisë janë shpërndarë nëpër shtëpi të tyre.”
Këto të dhëna autentike dhe të ngjashmet me to që i hasim në veprat mbi jetën e
Pejgamberit a.s., vërtetojnë se muslimanët kanë filluar ta shënojnë ditëlindjen e
Pejgamberit a.s. para fundit të shek. II hixhrij, e ndoshta edhe më herët.
Sa i përket shënimit zyrtar të mevludit, që nënkupton qasjen më të organizuar të
këtij manifestimi nga pikëpamja shpirtërore dhe materiale, ai ka pasuar dukshëm më
vonë, më shpesh në formë të tubimit vjetor me përmasa dukshëm më të mëdha. Vetëm
atëherë kjo traditë ka hyrë në radhën e traditës pozitive të trashëguar që është kultivuar
në të dyja nivelet: zyrtar dhe privat. Kjo do të kontribuojë që kjo traditë në vetëdijen e
masave të gjera popullore të fitojë tipare të përkushtimit, përkatësisht të aktit fetar.
Duke zënë vend të tillë, ajo edhe më tepër fiton rëndësi dhe shenjtëri në zemrat e
besimtarëve islamë të mbarë botës.
Studimet serioze të Sires tregojnë se në fillim të shek. IV hixhrij, shënimi i
ditëlindjes së të Dërguarit të All-llahut ka qenë praktikë vetëm në disa vende. Vetëm
me ardhjen e dinastisë Fatimije në pushtet në Egjipt, Sham dhe Hixhaz, kjo traditë
ngrihet në manifestim zyrtar sikur edhe traditat e tjera të cilat Fatimijt i kanë kultivuar
(si, Viti i Ri hixhrij, Ashureja etj.). për një kohë shumë të shkurtër kjo bëhet e
pranueshme edhe në mjediset tjera islame, që do të kontribuojë të mbetet shumë gjatë
edhe pas shkuarjes së dinastisë Fatimije nga pushteti. Kështu edhe në kohën e
Salahuddin Ejjubit kjo traditë vazhdon të jetojë në masat e gjera të popullit, ndonëse
më nuk është shënuar zyrtarisht deri kur sundimtari i Mosulit Muzaferudin Kevkeberi
(vdiq më 529 h) përsëri e zyrtarizon shënimin e ditëlindjes së të Dërguarit të Allllahut.
Ai, pra, ka qenë sundimtari i parë pas Fatimijve i cili zyrtarisht e ka shënuar
ditëlindjen e Pejgamberit me çka e ka tërhequr vëmendjen e bashkëkohasve dhe
historianëve të cilët në mënyrë lavdëruese shkruan për këtë iniciativë të tij, duke e
konsideruar si fillim të vënies në praktikë të një tradite të bukur (sunnetun hasenetun)
të cilën muslimanët e veprojnë edhe sot. Shënimin e tij të ditëlindjes së Pejgamberit
Ebu Shebe në librin e tij El-Bais e përshkruan kështu: “Ndër gjërat më të bukura, të
cilat në kohën tonë janë bërë traditë, bën pjesë ajo që për çdo vit bëhet në Erbil në
ditën e lindjes së Muhammedit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e kjo është që njerëzit
atë ditë të gazmohen dhe stolisen, u ndihmojnë të varfërve dhe bëjnë vepra të tjera të
mira. Kjo vepër, përveç asaj që ndihmohen të varfërit, dëshmon se ai që e kryen, e do
dhe respekton Pejgamberin alejhisselam, e falënderon Zotin për begatinë më të madhe
6

e kjo është që All-llahu në atë ditë e ka dhuruar të Dërguarin e Tij të fundit, i cili është
mëshirë për mbarë botën”.
Nga kjo që u ekspozua mund të konkludohet se shënimi i ditëlindjes së të
Dërguarit të All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, nuk bën pjesë në festat e
theksuara me Sunnetin e Pejgamberit dhe nuk hyn në tërësinë e detyrave fetare.
5. Qëndrimi i dijetarëve ndaj shënimit të ditëlindjes së Pejgamberit a.s.
Është e nevojshme menjëherë të thuhet se manifestimi solemn i ditëlindjes së të
Dërguarit të All-llahut, sal-lall-llahu alehi ve sel-lem, nuk bën pjesë në ibadete siç janë
p.sh. namazi, agjërimi, zekati, haxhi etj. As vetë dita e lindjes nuk është ditë feste siç
është Bajrami i Ramazanit dhe ai i Kurbanit që bien më datat 1 Shevval dhe 10 Dhu’lhixhxhe.
Pasiqë kjo është risi në Islam, disa dijetarë islamë, në të kaluarën dhe në të
tashmen, kanë shprehur mospajtimin e vet me të, duke e konsideruar, në bazë të
haditheve, se secila risi është lajthitje dhe çdo lajthitje shpie në Xhehennem. (Këtë
hadith e theksojnë Muslimi, Ebu Davudi, Nesaiju, Ibn Maxhe etj.). Në këtë grup të
dijetarëve islamë bën pjesë edhe Ibni Tejmije, Taxhudin Fakihani dhe disa të tjerë,
veçmas në këtë më të zëshëm janë ithtarët e mësimit vehabij. Mospajtimin e tyre e
arsyetojnë me frikën nga kulti i personalitetit në Islam po qoftë edhe nëse ka të bëjë
me vetë të Dërguarin e All-llahut. Mirëpo, ata harrojnë se asnjëherë askush nga
muslimanët nuk ka pohuar se shënimi i ditëlindjes së Pejgamberit është obligim fetar
përkatësisht ibadet i urdhëruar. Përkundrazi, është bindje dominuese te muslimanët se
kjo është vetëm një traditë e mirë, si një mënyrë më e rëndomtë e shprehjes së
dashurisë dhe respektit ndaj Pejgamberit të madh, ndaj jetës dhe veprës së tij.
Ky qëndrim gjithashtu është i bazuar në hadithe të të Dërguarit të All-llahut, si
p.sh.: “Kush e vë në praktikë një adet të mirë, i takon shpërblimi për të dhe shpërblimi
i atij që vepron sipas tij… E kush, prapë, e vë në praktikë një adet të keq, i takon për të
dënimi si dhe dënimi i atij që vepron sipas tij…” (Hadithet e kuptimit të tillë dhe të
ngjashme i shënojnë: Muslimi, Tirmidhiu, Ahmed ibn Hanbeli, Darimiu, Ibn Maxhe
dhe Nesaiu). Megjithatë, mendimin e shumicës dërmuese muslimane (ra’jel-xhumhur)
e mbështet fetvaja e hafiz Ibni Haxherit: “Shënimi i mevludit është risi (bid’at) në
Islam. Nuk e kanë bërë këtë muslimanët e parë të mirë në tre shekujt e parë pas
Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Përveç kësaj, në organizimin e mevludit
ka dukuri të mira dhe të këqija, andaj kush u shmanget të këqijave, e i vepron të mirat,
atëherë mevludi i tij është risi e mirë (bid’ati haseneh). Unë i kam shikuar burimet
fetare dhe për mevludin kam gjetur mbështetje dhe argument të fortë. Në Sahihun e
Buhariut qëndron se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, kur ka shkuar prej
Mekkes në Medine, i ka gjetur Ebrejtë duke e agjëruar « Jevmi-ashuren ». I pyet se
përse e agjërojnë, e ata i përgjigjen se e agjërojnë për arsye se Zoti atë ditë e ka
përmbytur Faraonin kurse e ka shpëtuar Musain dhe popullin e tij, andaj ata duke e
agjëruar atë ditë, i shprehin falënderimin e tyre Zotit. Muhammedi alejhisselam me atë
rast thotë: “Ne kemi më tepër përparësi që ta nderojmë Musain dhe i urdhëron që atë
7

ditë ta agjërojnë edhe muslimanët. Nga kjo kuptohet se është vepër e mirë të bëhen
vepra që i do Zoti çdo vit në atë ditë kur ka ndodhur ndonjë begati e Zotit. E ku ka
begati më të madhe se sa Lindja e Alejhisselamit » Andaj, shënimi i ditëlindjes së
Alejhisselamit duke kryer vepra të dashura për All-llahun është çështje e bukur » (M.
Hanxhiq).
Ndër dijetarët islamë të cilët, nga pikëpamja fetare, shënimin e mevludit e
numërojnë në traditë të bukur përveç Ibn Haxherit të përmendur, bëjnë pjesë : Ebu
Sheme, Ibn al-Xhezeri, Ibn Dihje, Es-Sujuti, Ibn al-Haxhxh etj. 9
Pamje nga tubimi i 23 prillit 2005 në Biel-Benne, Zvicër
9 Dy nëntitujt e fundit janë marrë nga “Sve stvoreno učini se veselo” (Përmbledhje e mevludeve në
gjuhën boshnjake), Sarajevë, 1988, fq. 7-16, sipas http://www.zeriislam.com/.
8