polska literatura akordeonowa i jej znaczenie w świecie
polska literatura akordeonowa i jej znaczenie w świecie
polska literatura akordeonowa i jej znaczenie w świecie
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
POLSKA LITERATURA AKORDEONOWA<br />
I JEJ ZNACZENIE W ŚWIECIE<br />
ELŻBIETA ROSIŃSKA<br />
eros@gnu.univ.gda.pl<br />
Akademia Muzyczna im. St. Moniuszki<br />
w Gdańsku
Lata międzywojenne – utwory o charakterze tanecznym tworzone przez<br />
akordeonistów-wirtuozów:<br />
Edward Gosk (1880–1954)<br />
Karol Olesiński (ok. 1880–ok. 1950)<br />
Wacława Suchocki (ok. 1888–ok. 1965)<br />
Władysław Kaczyński (1894–1952)<br />
Bolesław Buchalski (1898–ok. 1960)<br />
Józef Steć (1899–1969)<br />
Eugeniusz Lassota (1903–1965)<br />
Tadeusz Kozłowski (1910–?)<br />
Piotr Rybarski (1912–1944)<br />
Polskie Radio – Kapela Feliksa Dzierżanowskiego, Trio Harmonistów<br />
Wacława Suchockiego
Okres powojenny – muzyka stylizowana na folklor wiejski lub swing, zespoły<br />
akordeonistów związane z Polskim Radiem<br />
Włodzimierz Bieżan (1918)<br />
Stanisław Trzeciak (1916)<br />
Jerzy Orzechowski (1917)<br />
Tadeusz Wesołowski (1918–1972)<br />
Józef Podobiński (1925)
Początki koncertowej literatury akordeonowej – neostylistyka<br />
Rok 1955 – Czesław Grudziński – Sonatina<br />
Rok 1963 – Bronisław Kazimierz Przybylski – Trzy utwory<br />
Rok 1966 – Tadeusz Natanson – Concertino na akordeon i orkiestrę<br />
W muzyce polskiej po „październikowej odwilży”(1956): powstanie festiwalu<br />
„Warszawska Jesień”, pokolenie o awangardowym nastawieniu – Serocki,<br />
Baird, Kotoński, Górecki, Penderecki, Lutosławski, Szabelski
Style – dodekafonia, serializm, punktualizm, poszukiwania nowych brzmień,<br />
aleatoryzm, muzyka elektroakustyczna, happening, teatr instrumentalny.<br />
Lata 70-te odwrót z awangardowej ścieżki, zwrot ku tradycji, dążność do<br />
uproszczenia faktury i materiału muzycznego, nawiązywanie do dawnych<br />
form. W tej generacji kompozytorów – Andrzej Krzanowski (1951–1990)<br />
Język muzyczny adekwatny do współczesnych trendów w muzyce polskiej;<br />
arystyczna nobilitacja akordeonu
Wypowiedzi krytyków muzycznych<br />
Krzysztof Droba – „. . .To był świat brzmień (często nowych, np. jakże<br />
oryginalne przestrzenie brzmień akordeonowych) na usługach emocji<br />
i ekspresji; dramatycznej, lirycznej, zawsze – co się czuło – prawdziwej”.<br />
Leszek Polony – „. . .Ów pogardzany, prozaiczny instrument, staje się tutaj<br />
podmiotem lirycznym wypowiedzi muzycznej, ciągle wędrującym w krainie<br />
długich, rozwibrowanych dźwięków górnego rejestru, rozbrzmiewającym<br />
organowymi niemal harmoniami. Niezwykła ekspresyjność tego brzmienia<br />
uwydatnia jakby obecność lirycznego ja w świecie niesamowitych zjaw.<br />
Widziałbym w tym zamienny symbol; pospolitość, której muzycznym<br />
symbolem jest właśnie ten popularny instrument, zostaje wyniesiona na<br />
prawdziwe wyżyny szlachetności”.
Twórczość<br />
cykl sześciu „Audycji” (1973–1982) – jedność materiału partii taśmy<br />
magnetofonowej, różnorodność – często nietypowego – składu<br />
instrumentalnego, stopienie poezji z muzyką<br />
cykl pięciu „Studiów”na akordeon solo, duet akordeonowy, kwintet<br />
akordeonowy – eksperymenty w zakresie barwy, harmonii, nowych<br />
sposobów gry na akordeonie<br />
cykl „Reliefów” na różne instrumenty solowe<br />
Łączenie literatury i muzyki, współczesny język muzyczny i elementy<br />
tonalności, efekty sonorystyczne i romantyczna nastrojowość, cytaty,<br />
oryginalne instrumentarium
Lata 70-te – debiut kompozytorski Krzysztofa Olczaka (rocznik 1956) –<br />
Manualiter (1976), Fantasmagorie (1977)<br />
czynnik wirtuozowski<br />
poszukiwania brzmieniowe<br />
łączenie akordeonu z innymi instrumentami<br />
cytat bądź materiał zaczerpnięty z folkloru katalizatorem twórczości,<br />
przemyślana struktura kompozycji
Zbigniew Bargielski (rocznik 1937)<br />
wkracza na grunt muzyki akordeonowej ze swoim bagażem doświadczeń<br />
kompozytorskich i ukształtowanym językiem muzycznej wypowiedzi<br />
Akordeon – ważnym instrumentem w jego twórczości od 1980 roku, przede<br />
wszystkim muzyka kameralna, także akordeon w orkiestrze.<br />
„Kilka lat temu Zbigniew Bargielski poprosił mnie o zdefiniowanie akordeonu<br />
jako instrumentu: z czym kojarzy się akordeon przeciętnemu odbiorcy<br />
muzyki artystycznej? Funkcjonują obiegowe zakodowane pojęcia odnoszone<br />
do skrzypiec, które śpiewają, organy przywodza na myśl brzmienie spiżowe<br />
w kościele, na fortepianie można zagrać wszystko, choćby na cztery ręce –<br />
również partyturę orkiestrową. A jaki jest akordeon? Niewyeksploatowany<br />
pokład barw, jakby organy, instrument dęty; może śpiewać prawie jak<br />
skrzypce i w ogóle upodobnić się do każdego instrumentu – zwłaszcza<br />
w kameralistyce może być wszystkim. Dużo określeń, ale brak jednego<br />
sięgającego sedna. «Właśnie dlatego, że akordeon jest jak kameleon» –<br />
stwierdził Bargielski.<br />
wypowiedź Zbigniewa Koźlika, akordeonisty – adresata wielu kompozycji<br />
Bargielskiego
„Ptak ze snu” na perkusję i akordeon<br />
„Malowane chmury” na akordeon solo<br />
„Labirynt” na wiolonczelę i akordeon<br />
„Noc pożegnań” na akordeon i kwartet smyczkowy<br />
„Zatopiony płomień” na skrzypce, wiolonczelę i akordeon<br />
„Rozmowa z cieniem” na dwa akordeony<br />
„Czarne lustro” na gitarę i akordeon<br />
„EGAD” na wibrafon i akordeon<br />
„Trigonalia” koncert potrójny na gitarę, akordeon, perkusję i orkiestrę<br />
kameralną<br />
„Jeux a Trois” na trzy akordeony (dla Motion Trio)
Bronisław Kazimierz Przybylski (rocznik 1941)<br />
twórczość bardzo bogata: w sensie ilościowym – ok. 200 kompozycji,<br />
różnorodność stylistyki – od neostylistyki po awangardowe eksperymenty,<br />
formy, użytego instrumentarium; kompozycje w wielu wersjach<br />
instrumentalnych
Bogdan Dowlasz (rocznik 1949)<br />
Palindrom (1983)<br />
Postscriptum (1987)<br />
Ab hoc et ab hac (1989)<br />
Dialogus musarum (1991)<br />
Koncert na akordeon i małą orkiestrę (1997)<br />
Accosoftplay (2003)
Najmłodsze pokolenie<br />
Michał Moc<br />
Marcin Bortnowski<br />
Aleksandra Gryka<br />
Barbara Kaszuba<br />
Aleksander Kościów<br />
Mikołaj Majkusiak<br />
Szczepan Tesarowicz<br />
Grzegorz Duchnowski
„Dowody uznania”:<br />
1. Utwory obowiązkowe na międzynarodowych konkursach wykonawczych:<br />
maj 2006 – Szanghaj – międzynarodowy konkurs akordeonowy Andrzej<br />
Krzanowski – Sonata<br />
Międzynarodowy Konkurs Akordeonowy w Kligenthal<br />
w finale – koncerty Bronisława Kazimierza Przybylskiego, Bogdana<br />
Dowlasza, Bogdana Precza, Mikołaja Majkusiaka (edycja w roku 2007)<br />
Międzynarodowy Konkurs Akordeonowy w Castelfidardo „Premio Citta di<br />
Castelfidardo” – utwór polskiego kompozytora w programie II etapu<br />
2. Wydania zagraniczne<br />
3. Nagrody na konkursach kompozytorskich<br />
4. Obecność w repertuarze i dyskografii zagranicznych wykonawców