URC - Botlhokwa jwa go fetsa TB

Goreng go le botlhokwa go nwa melemo ya kalafi ya
TB jaaka o e neetswe?
emisa go dirisa melemo ya bona. Fa o ka tlodisa go dirisa melemo
ya kalafi o seke wa tshaba go boela kwa tleliniking ka go bo o sa
fola.
Fa o dirisa melemo ya kalafi jaaka o laetswe se se thusa go koafatsa
matla a megare go fitlha e bolawa. Fa o ka tlodisa go nwa melemo,
le fa e le gangwe fela, mogare o ka kgona go ikoketsa ka bonako
thata.
Go dirisa melemo ya kalafi jaaka o laetswe go thusa go dira gore
mogare o palelwe ke go fenya molemo. Fa o tlodisa go nwa
melemo, o ka nna le motsapa wa mogare wa TB tse di palelang
molemo wa TB o o dirisang ga mmogo le melemo e mengwe e o
senkeng o e dirise.
O ka dirang gore o nwe ditlhare jaaka o laetswe?
Kotsi ya go se fetse melemo ya gago ya kalafi
ya TB:
Ga o kitla o fola mme e bile o tla feleletsa o sule;
O ka nna le motsapa o o palelang melemo ya TB;
O tla fetisetsa mogare wa TB mo malokong a mangwe a losika.
Ke dithulaganyo dife tse di leng teng go go thusa go
nna o dirisa melemo ya kalafi ya TB?
Enwa ditlhare tsotlhe jaaka o laetswe ke mooki
O ka emisa kalafi fela fa mooki a go netefaleditse gore o fodile;
Fa o ka lebala go nwa melemo ya kalafi, e re ka nako e o
gakologelwang ka yona o nwe fela ka bonako;
Fa o ka nna le mathata ka melemo ya gago ya TB o ka itsise mooki
wa gago ka bonako;
Sengwe sa dilo tsa botlhokwa tse o ka di dirang fa o ntse o dirisa
kalafi ke go bua le mooki wa gago malebana le thulaganyo ya
tshegetso ya kalafi.
E na a ka kgona go bua le wena ka thulaganyo ya tshegetso ya
kalafi e e leng teng mo tikologong e o leng mo go yona.
Ka ntata ya gore kalafi ya TB e tsaya nako e telele e bakela batho
matshwenyego mme e bile bangwe ba feleletsa ba latlhegelwa ke
tsholofelo, go botlhokwa gore go tswa kwa tshimologong fela, o
itlhophele mongwe yo o mo ikanyang, yo o ka go thusang mo nakong
e e boima e.
Lenane la Bosetshaba la Taolo ya TB [The National TB Control
Programme] le rotloetsa gore batho ba tseye karolo mo go tshegetseng
Temogo ya Kalafing e e Tlhomameng [Directly Observed Treatment]
(DOT). Batshegetsi ba DOT e ka nna mongwe le mongwe wa ba ba
latelang:
Fa e setse e le dikgwedi di le pedi o ntse o simolotse go dirisa kalafi ya
gago ya TB o tla simolola go ikutlwa botoka, dirshupo tsa TB di tla
simolola go nyelela fela ga o ise o fole. O tshwanetse go dirisa melemo
mo sebakeng se o se neilweng, e bonnye e ka nnang dikgwedi di le
thataro.
Goreng batho bangwe ba ba tshwerweng ke TB ba
sa fetse melemo ya bona ya kalafi?
Modiredi wa Boitekanelo
Modirediloago wa boitekanelo
Mothapi/mothapiwa
Morutabana
Wa losika
Kgotsa mongwe le mongwe yo o nang le maikarabelo
Motshegetsi wa DOT o batla go go naya tshegetso e seng go go sala
morago.
Ka gonne ba ikutlwa ba le botoka go sa le gale (ba sa tlhole ba
gotlhola, ba sa tlhole ba fufulelwa fa ba robetse , ba simolola go
eletsa dijo le mmele wa bona o simolola go kokotlela sentle) mme
ba emisa go dirisa melemo ya kalafi pele megare yotlhe ya TB e
swa.
Balwetse ka tlwaelo ga ba tlhaloganye gore megare e dira jang mo
mmeleng wa motho. Go botlhokwa go botsa mooki ka kalafi ya
gago.
Balwetse ba lebala go dirisa melemo ya bona kgotsa ba diega go
boela kwa tleliniking/bookelong mme morago ga mo ba bo ba
Fa o batla tshedimosetso e nngwe:
Ikgolagange le tleliniki e e gaufi.
Tshedimosetso e e tseneletseng e ka bonwa go URC mogo
TBinfo@urc-sa.com kgotsa Lenane la Bosetshaba la TB mogo
(012) 312 0106
Papetlana e e rulagantswe ke porojeke ya TASC II TB ya URC ka thuso
ya matlole go tswa go USAID.
D e p a r t m e n t o f H e a l t h
URC
USAID
FROM THE AMERICAN PEOPLE

A mme ke mo kotsing ya go tsenwa ke TB ka ntata
ya fa ke tshwaeditswe ke HIV?
Ke nnete. HIV e koafatsa masole a mmele mme e bile e oketsa
kgonagalo ya gore o tlhaselwe ke malwetse a mangwe. Malwetse a
mothale o a itsege jaaka malwetse a a emelang sebaka (opportunistic
infections) ka gonne a emela sebaka sa fa masole a mmele wa gago a
koafetse. TB ke nngwe ya malwetse a a emelang sebaka.
Bontsi jwa rona mo Aforika borwa re tshwaeditswe ke mogare wa TB,
fela ka ntata ya gore masole a mmele wa rona a santse a na le matla
ga re ise re tshwarwe ke bolwetse jwa mafatlha (TB).
Nka itse jang gore nka tshwarwa ke bolwetse jwa TB?
Go ya ka gore ditshupo tsa megare ya TB di agile kae mo mmeleng
wa gago.
Megare ya TB gantsi e simolola go aga mo makgwafong mme e ka
tlhola:
Segotlhola se se botlhoko se se ka tsayang dibeke di le 2
Go utlwa botlhoko mo sehubeng
Go ntsha segotlhola sa madi
Ditshupo tse dingwe:
Go nna bokoa le go lapa
Go sesefala
Go se nne le takatso ya dijo
Go tshabelwa ke phefo
Letshoroma
Go fufulelwa bosigo
Nka itshireletsa jang gore ke seke ka tshwarwa ke TB?
Fa o nna mo ntlong e le nngwe le motho yo o tshwerweng ke TB, o
tshwanetse go ya go dirwa diteko kwa tlelinikeng e e gaufi le wena;
O seke wa dira mo mafelong a a nang le megare ya TB jaaka
mafelo a a sa tlhabiseng phefo, mafelo a go thusiwang balwetse
ba bolwetse jwa TB jalo-jalo;
Tlhokomela gore o ja dikotla letsatsi lengwe le lengwe go netefatsa
gore mmele wa gago o nna o itekanetse go itshireletsa kgatlhanong
le mogare wa TB.
Fa ke na le bolwetse jwa Mafatlha a bo ka alafega?
Ee. Bolwetse jwa TB bo kgona go alafega le fa o tshwaeditswe ke HIV.
Melemo e e dirisiwang go lwantsha TB e kgona go dira sentle le mo
bathong ba ba tshwaeditsweng ke HIV go tshwana fela le jaaka e
kgone go dira mo bathong ba ba sa tshwaediwang ke HIV.
Go na le melemo e le mmalwa e e dirisiwang go alafa TB e e setseng
e lwadisa motho. O tla tshwanelwa ke go dirisa melemo e mmalwa mo
sebakeng sa dikgwedi di le thataro. Ditshupo tsa bolwetse di ka nyelela
mo sebakeng sa dibeke di se kae fela fa o sena go simolola go dirisa
melemo, fela megare ya TB e tsaya nako go swa, ka jalo o tshwanetse
go tswelela go nwa melemo go ya ka mo ngaka kgotsa mooki wa gago
a go kaetseng ka teng (go tsaya melemo e e lekaneng mo letsatsing ka
nako e e maleba) go fitlha o bolelelwa gore o fodile.
A nka fetetsa batho ba bangwe TB?
Ee. Fa o na le TB ya mafatlha, o ka kgona go e fetetsa batho ba bangwe.
O tla tshwanela ke gore o se ke wa ya tirong kgotsa sekolong mme gape
o seke wa dira dilo dingwe dibeke di le mmalwa. Fa o setse o simolotse
go nwa ditlhare dibeke di se kae, go na le kgonagalo ya gore o se tlhole
o kgona go ka tshela batho bangwe ka mogare wa TB, fela o tshwanela
gore o tswelele pele go dirisa melemo ya gago bonnye dikgwedi di ka
nna 6 gore o fole fodifodi Ngaka kgotsa mooki o tla go bolelela fa o setse
o siametse go ka boela tirong, sekolong kgotsa nako e o ka kgonang go
dira ditiro tse dingwe. Molemo ga o a tshwanela go go tseela
maikatlapelo, go go tseela matla a senna kgotsa sesadi kgotsa matla a
go dira. Go dirisa setlhare jaaka o laetswe go tla dira gore o fole.
Ke dirisa kalafi ya Antiretroviral go lwantsha
tshwaetso ya HIV. A nka kgona go tsaya molemo wa
go alafa TB?
Ee. Ngaka ya gago e tla swetsa gore ke motswako ofe wa melemo o o
tla dirang sentle mo go wena.
ART e dirisiwa ka bosakhutleng mme kalafi ya TB e tsaya bonnye
dikgwedi di le thataro.
Kotsi ya go emisa kalafi ya TB pele o fola ke efe?
Megare ya TB e ka matlafala fa balwetse ba sa dirise melemo sebaka se
seleele kgotsa ba sa newe selekanyo se ba se neetsweng ka dinako tse
di matshwanedi. Se se itsege jaaka "go palela molemo wa TB (drug
resistant). Tsaya dikeletso tsa ngaka kgotsa mooki wa gago fa o dirisa
melemo.
A go na le melemo e nka e dirisang go nthusa go
fokotsa kgonagalo ya gore ke seke ka tshwarwa ke TB?
Ee. O ka dirisa molemo fa o setse o tswa ditekong mme go
netefaditswe gore ga o na bolwetse jwa TB mo nakong eo. Kopa
ngaka/mooki wa gago.
Fa o batla tshedimosetso e nngwe:
Ikgolagange le tleliniki e e gaufi.
Tshedimosetso e e tseneletseng e ka bonwa go URC mogo
TBinfo@urc-sa.com kgotsa Lenane la Bosetshaba la TB mogo
(012) 312 0106
Papetlana e e rulagantswe ke porojeke ya TASC II TB ya URC ka thuso
ya matlole go tswa go USAID.
D e p a r t m e n t o f H e a l t h
URC
USAID
FROM THE AMERICAN PEOPLE