Bhagvat Rahasya- ભાગવત રહસ્ય-Part-1(Of-2)

1
Gujarati
Bhagvat Rahasya
Part-1
Includes-Skandh-1 to 8
(From total of 12-Skandh)
(Next Book Part-2-Includes Skandh-9 to 12)
Based On
Dongreji Maharaj’s--Bhagvat Katha
By
Anil Pravinbhai Shukla
(Inspiration by Mom-Indu)
(April-2014)
www.sivohm.com
Email--lalaji@sivohm.com OR anilshukla1@gmail.com
ભાગવત રહ ય
ભાગ-૧
કંધ-૧ થી કંધ-૮
( ુલ ૧૨- કંધમાંથી અહ ભાગ-૧ માંકંધ-૧ થી ૮ છે)
(બી ુક ભાગ-૨ -માંકંધ-૯ થી કંધ-૧૨ છે)
ડ ગર મહારાજ ની ભાગવત કથા પર આધા રત
ર ૂઆત
અિનલ િવણભાઈ ુલ
(મા-ઇ ુની ેરણા થી)
(એિ લ-૨૦૧૪)
ઋણ વીકાર- ી ુલભદાસ છગનલાલ લ ખત- ીમદ ભાગવત રહ ય નામના ંથનો

2
Dedicated to-In loving Memory Of
Grandpa-Labhshanker Grandma-Santok Baa Dad-Dr.Pravinbhai Mom-Induben (Inda)
: From :
Anil and Renuka
Son-Manan-and-Daughter in law --Anne
Page #
ભાગવત માહા ય 3
કંધ-૧ અિધકાર-લીલા ૫૬
કંધ-૨ ાન-લીલા ૧૩૧
કંધ-૩ સગ-લીલા ૧૪૭
કંધ-૪ િવસગ-લીલા ૧૯૭
કંધ-૫ થિત-લીલા ૨૩૧
કંધ-૬ ુટ-લીલા ૨૪૬
કંધ-૭ વાસના-લીલા ૨૬૧
કંધ-૮ મ વંતર-લીલા ૩૦૧
Total Pages-328

3
ભાગવત માહા ય
પરમા મા ના દશન કરવાથી માનવ જ મ સફળ થાય છે.
મ ુય જ મ ુનેા ત કરવા માટ છે.
ુએ ૃપા કર મા માનવ નેજ એક એવી શ ત ( ુ) આપી છેક –
જો માનવ આ ુ નો સ ુપયોગ કર ,િવવેક થી (સંયમ થી),પિવ વન ગાળેતો....
મરતાંપહલા તેનેજ ર પરમા મા ના દશન થાય...........
મા માનવ માંજ ુ-શ ત હોવાથી તેઆ મ- વ પ નેપરમા મ- વ પ નેઓળખી લઇ,
પરમા મા ના દશન કર શક છે.
માનવ ધાર તો પાપ છોડ શક છે.પણ પ ુપાપ છોડ શકતા નથી
પ ુપાપ કર છે, પણ તેમને-અ ાન-હોવાથી,પરમા મા તેના પાપ માફ કર છે.
પ ુઓ તેમનાંપાપ ભોગવી ર ા છે.
પ ુ-પ ીઓ –શર ર તે– ુંજ ં,એ ુંસમ યવહાર કર છે, ણ વષ પછ તો તેપોતાના
માતિપતાને ૂલી ય છે.તેપોતાના દહ નેજ આ મા માનેછે,અનેઆ મ- વ પ ને ણતા નથી.
અનેઆમ પ ુનેપોતાના વ- પ ુંપણ ભાન નથી તો પછ એ પરમા મ- પ ને ાંથી પામી શક?
.
શર ર ને –આ મા-સમ છે, એ માનવ પ ુસમાન જ છે,
આ વ અનેક વષ થી ભોગ ભોગવતો આ યો છે,છતાંતેનેશાંિત મળ નથી.
તેનેશાંિત યાર મળેજયાર તેનેપરમા મા ના દશન થાય.
વગ માંરહલા દવો નેપણ પરમા મા નો અ ુભવ થતો નથી.
વગ માંરહલા દવો પણ ુખી છે,અશાંત છે,તેમનેપણ પતન ની બીક હોય છે.
ુય નો નાશ થયા પછ તેમનેપણ યાંથી ( વગમાંથી) ધકલી દવામાંઆવેછે,
યાર બલ ુલ દયા રાખવામાંઆવતી નથી.મા ુંનીચેનેપગ ચે......!!
આમ વગ માંરહલા દવો ુંપતન થાય છે.
પરંુ પરમા મા ી ૃણ ના દશન કર છે,તેમ ુંપતન થ ુંનથી.
વગ માંરહલા દવો આપણા કરતા વ ુુખ ભોગવેછે,પણ એમનેપરમા મા ના દશન થતા નથી.
નેુખ ભોગવવાની ઈ છા છે,તેનેપરમા મા ના દશન થતા નથી.
વગ ના દવો ુખ ભોગવીનેુય નો નાશ કર છે,પ ુપ ીઓ ુખ ભોગવી પાપ નો નાશ કર છે.
વગ ના દવો ુય ુંફળ – ુખ –ભોગવેછે,અનેુય નો નાશ કર છે,
વગ એ ભોગ િમ ૂછે, યાંન ુંુય ઉપા ત થ ુંનથી, વગ માંકોઈ નવી આવક થતી નથી,
માનવ ુય લઇ નેગયો હોય તેભોગવેછે.
મ ુય માંપાપ અનેુય નેસમજવાની ુ (શ ત) છે. એક મ ુય-યોિન માંજ પાપ- ુય થાય છે.
મ ુય ધાર તો પાપ કરતો અટક ય અનેન ુંુય કર શક છે.અનેપરમા મા ના દશન કર શક છે.
માનવી િવવેક ( ુ)થી સંસાર માં વેતો --ભોગ અનેભગવાન બંનેનેમેળવી શક છે.

4
પણ,માનવી આ મ-પરમા મ- વ પ ને ણતો નથી
પરમા મ- પ ને ણતો નથી તેનેહંમેશા –બીક- રહ છે,શાંિત મળતી નથી,
રા નેશાંિત નથી- વગ ના દવો નેપણ શાંિત નથી.
પરમા મા ી ૃણ ના દશન (આ મ-પરમા મ, વ- પ ના દશન) કર તેનેૂણ શાંિત મળેછે.
પણ ુઃખની વાત એ છેક –
મ ુય પરમા મા માટ કઈ –સાધન—કરતો નથી. શર ર ના ુખ નેએ પોતા ુંુખ સમ છે.
ુખ ના ણ કાર છે- શર ર ુંુખ— ાણ ુંુખ—આ મા ુંુખ.
અનેમ ુય નેસાચા ુખ ની ખબર નથી.
મહનત -ના -કર તો શર ર રોગી થાય છે,શર ર આળ ુબનેતો રોગો ુંઘર થાય છે.
આજ ના મ ુય નેવગર મહનતેપૈસો જોઈએ છે. ુખ ના સાધન વધેએટલેરોગો વધેછે.
શર ર નેરોગ થાય તો તેની મ ુય કાળ રાખેછે,
પણ મન નેકટલા રોગ થયા છે,તેનો િવચાર કરતો નથી.
મન ને ુબ રોગ થયા છે.કામ, ોધ,લોભ,મદ,મોહ –એ બધા રોગ છે.
અનેતેથી ુના દશન થતા નથી.મન ુથાય તો,તો,મ ુય નેતે, યાંબેઠો છે,
યાં(હાલ જ) પરમા મા ના દશન થશે,પરમા મા દખાશે.
ુ-દશન ના ણ કારો શા માંદશા યા છે.
૧. વ ન માં ુની ઝાંખી થાય તેસાધારણ દશન
૨. મંદર અનેૂ િત માં ુના દશન થાય તેમ યમ દશન છે.મંદર માં ુના દશન મ ુય કર
પણ તેનેશાંિત ાંમળેછે? તેથી િસ થાય છેક ઉ મ દશન નથી.
૩. ુુંઅપરો દશન તેઉ મ દશન છે. થાવર,જ ંગમ ,સવમાંમ ુય પરમા મા ના દશન કર
તેઉ મ દશન છે.
પરમા મા નો અપરો સા ા કાર જયાર થાય યાર વન સફળ થાય છે.
વેદાંત માંસા ા કાર ના બેકારો બતા યા છે.
૧.પરો સા ા કાર--ઈ ર કોઈક એક ઠકાણેછે-તેમ માનેતે
૨.અપરો સા ા કાર—ઈ ર િવના બી ુંકઈ નથી,ઈ ર જ બ ુજ છે,
અનેુંપણ ઈ ર થી અલગ નથી.- તેમ માનેતે.
ને-- ુંપોતે ં—એ ું— ાન-- થાય
તેને–સા ા કાર-- થયો તેમ કહવાય.
જોનારો ઈ ર નેજોતા ઈ રમય બને,
ઈ ર નો સવ માંઅ ુભવ કરતા કરતા ઈ ર સાથેએક પ બનેછે,
તેજ ઈ ર ના પ ર ૂણ વ પ ને ણી શક છે, અનેવેદાંત માંતેનેઅપરો સા ા કાર કહ છે.
ઈ ર જગત માંકોઈ એક ઠકાણેછે-તેાન અ
તેએક િત ૂક મંદર માંરહ શક ન હ.
ૂણ છે.ઈ ર સવ યાપક છે,

5
િત ૂમાં ય પરમા મા ાંદખાય છે?
પણ વૈણવો (ભ તો) ભાવના રાખેછેક ુસવ પદાથ માંછેતો –આ િત ૂમાંપણ છે.
િત ૂએ ભગવાન નથી,
પણ િત ૂમાંભગવાન
િત ૂની મ જ દરક મ
ુંઆવાહન કરવામાંઆવેછે,પછ તેભગવદ પ બનેછે.
ુય માંપરમા મા ના દશન કરવાના છે.
સંતો કહ છે-ક-કોઈના ( ી- ુુષના) શર ર નેક પ નેજોશો ન હ.
યાંુધી દહ ના દશન થાય છેયાંુધી દવના થશેન હ.
કોઈના શર ર નેજોવા થી દહભાન ૃત થાય છે.
એટલેદહ થી ટ ય યાર જ દવ ના દશન થાય છે.
કોઈ પણ ી ને–આ ી છે-ભોગ ુંસાધન છે-એવી ટ થી જોવામાંઆવેતો મન બગડ છે.
પણ આ ગોપી છે,આ લ મી છે-એવી ભાવના કરવામાંઆવેતો ુભાવ થશેન હ.
અ યાર જમાનો એવો આ યો છેક લોકો ુંમન બગડતા વાર લગતી નથી. ાની ું-અ ાની ું–
બધા ુંમન બગડ છે.એટલેજ લોકોના હાથેપાપ થાય છેઅનેશાંિત મળતી નથી.
યેક મ ુય માંપરમા મા ી ૃણ ના દશન કરવાથી ુબ શાંિત મળેછે.
વી ર તેલાકડા માંૂમ ર તેઅ ન િવરા લો છે,
તેવી ર તે યેક માંૂમ ર તેનારાયણ િવરા લા છે.
આથી િન ય કરવો ક –
“આ જગત માંમારો કોઈ શ ુનથી,મા ુંકોઈએ બગાડ ુંનથી,બધાંમારા િમ છે.
બધાંમારા ભગવાન ના વ પો છે.મને ુઃખ મ ુંછેતેમારા પાપ ુંફળ છે.”
નર અનેનારાયણ— વ અનેિશવ—એમાંત વ ટ થી િવચાર કરતા ----
વ પણ ઈ ર ુંવ- પ છે.
પણ, કોઈ (કટલાક) કહ છેક વ માંઈ ર ટલી શ ત ાંછે?
એક મહા મા છે.તેગંગા માંથી કમંડળ ભર લા યા છે.
પણ તેકમંડળમાંના ગંગા ના પાણી માં, નાવડ -મગર –વગેર ાંછે?
પણ તેથી તેગંગા –ગંગા નથી –તેમ કમ કહવાય?
તેપણ ગંગા જ છે.કમંડળ ની ઉપાિધ હોવાથી ય તેમાંનાવડ -મગર વગેર દખાતા નથી,
પણ કમંડળ ની ઉપાિધ ય અનેતેપાણી નેગંગા માંપધરાવો એટલેગંગા જ છે.
તેમ શર ર માં ચૈત ય છે–તેઈ ર છે. પણ શર ર ના આવરણ નેલીધે-
તેચૈત ય (શ ત) ુત છે. યેક વ માંતો ું? યેક જડ વ ુમાંપણ પરમા મા છે.
આપણો સનાતન ધમ તો મા ચેતન માંજ ન હ પણ -જડ-માંય—પરમા મા ુંદશન કરવા ુંકહ છે.
ૃવી,જળ,તેજ,વા ુ,આકાશ –માંપરમા મા ની સ ા િવલસેછે.
ૃવી માંગંધ પે, જળ માંરસ પેપરમા મા જ િવલસેછે.

6
જડ અનેચેતન સવ માંનેપરમા મા દખાય છે—
તેનેએક દવસ પોતાના માંપણ પરમા મા નાંદશન થાય છે.
સવ માંપરમા મા નાંદશન કર શકતો નથી એનેકદ એ પરમા મા નાંદશન થવાના નથી.
મંદર માં ુના દશન કયા પછ ાની ુુષો યાં ટ ય યાંભગવત વ- પ નો અ ુભવ કર છે.
મન યાં ય યાંઈ ર નાંદશન કર તેજ ઈ ર ુંઅસાધારણ દશન છે. પરમા મા મારામાંછે-
તેસવ માંછે,એ માણેસમ જગત ને પેદખાય છે,તેાની છે.
સવ માંપરમા મા નો અ ુભવ કરતા તેનેપોતાના વ- પ માંપણ પરમા મા નો અ ુભવ થાય છે.
ને ય દશન પણ કહવાય.ઉપિનષદ માંતેનેઅપરો દશન (સા ા કાર) કહ છે.
ઈ રનેઅ ય-કોઈ એક થળેિવચારવો તેનેપરો દશન કહ છે, દશન થી બ ુલાભ નથી.
પણ પરમા મા અપરો દશન થી વ ૃતાથ થાય છે.
ાની ુુષ નેપોતાના વ- પ માંભગવાન દખાય છે,
એટલે(બંનેઆ મા અનેપરમા મા -એક થઇ) “અ ૈત” (એકતા) થાય છે.
ી ૃણલીલા એટલા માટ છેક –
આ લીલા ઓ ુંચતન કર ગોપીઓ પોતાના વ પ માંપરમા મા નો અ ુભવ કર.
“લાલી મેર લાલક સબ જગ રહ સમાઈ,લાલી દખન મૈગઈ,મૈભી હો ગઈ લાલ.”
ગોપી ઓ નેપોતાના વ- પ ુંિવ મરણ થ ુંઅનેબોલેછેક-
“ ૂંઢા સબ જહામે,પાયા પતા તેરા ન હ,જબ પતા તેરા લગા, તો અબ પતા મેરા ન હ.”
ૃણ નો સવ માંઅ ુભવ કરતાંગોપી ઓ ૃણમય બની છે.
પોતાની દર નેપરમા મા દખાય ,પરમા મા નો નેસા ા કાર થાય ,
તેપછ ઈ ર થી ુદો રહ શકતો નથી,ઈ રમાંમળ ય છે.
આ ભાગવત ું“ફળ” છે.
ભગવાન ગોલોક માંિવરા છે,એ ુંાન તેસાધારણ ાન છે. આપણા માટ બ ુઉપયોગી નથી.
ગોલોકમાંિવરાજતા ભગવાન નેપોતાના દય દશમાંપધરાવી ,
પોતાનામાંજ તેપરમા મા નાંદશન નો અ ુભવ કરવાનો છે.
જગતના દરક પદાથ માં ુિવરા લા છે,તો મારામાંપણ તેપરમા મા િવરા લા છે.
પોતાના માંઅનેસવ માંએક પરમા મા નાંદશન કરવાં,એ ભાગવત ુંફળ છે.
જયાર ઉ વેગોપીઓનેક ુંક- ી ૃણ તો મ ુરામાંઆનંદ થી િવરા છે
યાર ગોપીઓએ ઉ વનેઠપકો આ યો છે.
“ઉ વ,સવ યાપક ી ૃણ નેુંકવળ મ ુરામાંરાખેછે?
યાપક નો કોઈ ઠકાણેઅભાવ થઇ શકતો નથી.ઉ વ,અમારા ૃણ તો ગો ુલ છોડ ગયા જ નથી.
અમેતો “ ૃણ- ૃણ” કહ એ એટલેતેઓ અમાર ખો સમ હાજર થાય છે.”
ઉ વ ગોપીઓનેસમ વેછે—સ ુણ નાંઆધાર િન ુણ નો અ ુભવ કરવાનો હોય છે.
ગોપી કહ છે—મારા ી ૃણ ુંમારાથી ુદા છે?મારા ી ૃણ મનેછોડ નેગયા જ નથી.

7
સાંજમના જળ ભરવા ગઈ હતી, ધા ુંથ ુંહ ું,મનેએમ થ ુંક કોણ માથેબેડ ુંચડાવશે
યાંતો અવાજ સંભળાયો,સખી, ુંતાર દર ં, ુંતનેછોડ નેગયો નથી.
મેૃણ નેૂછ ું,-તમેઅમનેછોડ નેમ ુરા ગયા હતા,તે ાર પાછા આ યા?
ૃણેક ું-અલી બાવર ગોપી, ુંતનેછોડ નેગયો નથી.
પરમા મા ેમ પરતંછે.ઉ વ,મારા ૃણ મનેછોડ નેગયા જ નથી.
ઉ વ ુંાના ભમાન યાંઉત ુછે.ગોપી- ૃણ એક જ છે.
નેસવ માંભગવાન નાંદશન થતા નથી એ માનવીનેપરમા મા નો ”િવયોગ” થાય છે.
અનેપરમા માનો િવયોગ થવાથી વ અશાંત થાય છે.અનેતેના હાથેપાપ થાય છે.
ુનો િવયોગ એ મહાન ુઃખ છે.પણ નેપોતાની દર પરમા મા દખાય છે
તેનેઈ ર એક ણ પણ છોડ શક ન હ.
ઘડામાંનાંઘટાકાશ માંથી મ પોલાણ બહાર નીકળ શક ુંનથી,
તેમ ાની નેપરમા મા છોડ શકતા નથી.
ુરદાસનેબહાર અને દર પરમા મા દખાય છે,પોતાની દર પરમા મા નો અ ુભવ કર છે.
આ અ ુભવ એ જ ભાગવત ુંફળ છે.
ભાગવત એ દશન શા છે,
ભાગવત વાંયા પછ મ ુય નો વભાવ સરળ થાય છે.પોતાના દોષ ુંદશન થાય છે.
ભાગવત મન નેુધાર છે, ટ નેદ ય બનાવેછે.
પરમા મા નાંદશન કરવા ુંસરળ સાધન ંથ માંબતા ુંછે,તેભાગવત,
બી ઘણાંશા ો છે,પણ ભાગવત ુંદશન અલૌ કક છે.
સ ચદાનંદ પાય િવ ો પ યા દહતવેI
તાપ યિવનાશાય ી ૃણાય વયંનમઃ II
( જગતની ઉ પિ , થિત અનેિવનાશ નો હ ુછે,તથા ણેકારના તાપો ( ુઃખો) નો
નાશ કરવાવાળા છે,એવા સ ચદાનંદ વ પ ભગવાન ી ૃણ નેઅમેવંદન કર એ છ એ)
પરમા મા નાંણ વ પો શા માંકહલા છે.—સ ્— ચ ્—આનંદ .
સ ્- ગટ - પેસવ છે. ચ ્( ાન- પે) ગટ છેઅનેઆનંદ –અ ગટ છે.
જડ વ ુઓ માંસ ્ગટ છેપણ ાન અનેઆનંદ ગટ નથી,
વ માંસ ્– ચ ્ગટ છે,પણ આનંદ અ ગટ (અ ય ત) છે.
આમ આનંદ પોતાના માંજ છે,પણ મ ુય આનંદ બહાર શોધેછે.
ીમાં- ુુષમાં-ધન માંક જડ પદાથ માંઆનંદ નથી.
વ માંઆનંદ ુત છે. વ પરમા મા નો શ હોવાથી તેમાંઆનંદ રહલો છે.
ૂધ માંમ માખણ ુત ર તેરહ ુંછે,તેમ વ માંઆનંદ ુત પેછે.
ૂધ માંમાખણ રહ ુંછેપણ દખા ુંનથી,
પણ દહ બનાવી ,છાસ કર મંથન કરવાથી માખણ દખાય છે,
તેવી ર તે,માનવીએ મનોમંથન કર એ આનંદ ગટ કરવાનો હોય છે.

8
ૂધ માંમ માખણ નો અ ુભવ થતો નથી,તેમ ઈ ર સવ છેપણ તેનો અ ુભવ થતો નથી.
વ ઈ ર નો છે,પણ તેઈ ર નેઓળખવાનો ય ન કરતો નથી,તેથી તેનેઆનંદ મળતો નથી.
આનંદ એ પરમા મા (આ મા) ુંવ પ છે,આનંદ એ તમા ું-મા ું-આપ ું- પણ વ પ છે.
આનંદ આપણી દર જ છે,પણ તેઅ ગટ (અ ય ત) છે.
એ આનંદ ને વન માંકવી ર તેગટ કરવો તેઅહ ,ભાગવત શા બતાવશે.
આનંદ નાંઘણા કાર તૈતર ય ઉપિનષદ માંબતા યા છે.પરંુતેમાંબેુય છે.—
સાધન જ ય આનંદ – વયંિસ આનંદ.
સાધનજ ય—િવષયજ ય આનંદ –એ સાધન અનેિવષય નો નાશ થતા તેઆનંદ નો પણ નાશ થશે.
વયંિસ આનંદ - દર નો ખોળેલો( ગટ થયેલો) આનંદ છે.
યોગીઓ પાસેક ુંકઈ હો ુંનથી તેમ છતાંતેઓ નેઆનંદ છે.
યોગીઓ નો આનંદ- કોઈ - વ ુપર -આધા રત નથી.
પરમા મા પ ર ૂણ આનંદ વ પ છે.ઈ ર વગરનો સવ સંસાર અ ૂણ છે.
ઈ રનો શ – વા મા –એ અ ૂણ દખાય છે,કારણક,
વ માંચ ્( ાન) પ ર ૂણ નથી.મ ુય માંાન આવેછે-પરંુતેાન ટક ુંનથી.
પરમા મા ી ૃણ પ ર ૂણ ાની છે. ી ૃણ નેસોળ હ ર રાણીઓ સાથેવાત કરતાંપણ એ જ ાન
અનેા રકા નો િવનાશ થાય છે— યાર પણ એ જ ાન.-- ી ૃણ નો આનંદ રાણી માંક ા રકા માંનથી.
સવનો િવનાશ થાય પણ ી ૃણ નાંઆનંદ નો િવનાશ થતો નથી.
સ ્-િન ય છે, ચ ્એ ાન છે, ચ ્શ ત એટલેાન શ ત.
મ ુય પોતાના વ- પ માંથત નથી-એટલેતેનેઆનંદ મળતો નથી.મ ુય બહાર િવવેક રાખેછેતેવો
ઘરમાં(પોતાનામાં) રાખતો નથી.મ ુય એકાંત માંપોતાના વ- પ માંથત રહતો નથી.
ઉ પિ , થિત અનેસંહાર ની લીલા માંઠાકોર નાંવ પ માંફરફાર થતો નથી.
પરમા મા ણેમાંઆનંદ માનેછેઅનેપોતાના વ પ માંથત રહ છે.
ુંાન િન ય ટક તેનેઆનંદ મળે,તેઆનંદ પ થાય.
વ નેઆનંદ પ થ ુંહોય, તો તેસ ચદાનંદ નો આ ય લે.
આ વ યાંુધી પ ર ૂણ થતો નથી, યાંુધી તેનેશાંિત મળતી નથી,આનંદ મળતો નથી.
મ ુય રા થાય, વગ નો દવ થાય,તો પણ તેઅ ૂણ છે.
યાંુધી અ ૂણતા છેયાંુધી અશાંિત છે.
સંસારનો યેક પદાથ પ રણામ માંિવનાશી હોવાથી પ ર ૂણ થઇ શકતો નથી.
પ ર ૂણ વ પ એ ભગવાન નારાયણ છે.
આ નારાયણ ને ઓળખે,અનેતેની સાથેમન ને તદાકાર બનાવે
તેુંમન નારાયણ સાથેએક બનેછે.તે વા મા- નારાયણ પ- બની પ ર ૂણ થાય છે.
યાર વ ું વન સફળ થાય છે.
વ યાંુધી અ ૂણ છેયાંુધી તેનેશાંિત મળતી થતી નથી.
વ જયાર ઈ રનેમળેછે-અનેઅપરો સા ા કાર કર છે, યાર તેૂણ થાય છે.

9
ાનીઓ – ાન-થી પરમા મા નો અપરો સા ા કાર કર છે,
યાર વૈણવો – ેમ-થી પરમા મા નો અપરો સા ા કાર કર છે.
ઈ ર જયાર વનેઅપનાવી પોતાના વ પ ુંદાન કર છે, યાર વ ૂણ થાય છે.
ઈ ર િવનાનો સવ સંસાર અ ૂણ છે,નારાયણ એ પ ર ૂણ છે.સાચી શાંિત નારાયણ માંછે.
નર એ નારાયણ નો શ છે,એટલેનર તેનારાયણ માંશમી જવા માગેછે.
નારાયણ નેઓળખવા ુંઅનેનારાયણ માંલીન થવા ુંસાધન તે-- ભાગવત શા .
વ નારાયણ નો શ છે,તેમાંતેનેમળ જ ુંછે.
તેમાટ શા માંઅનેક ઉપાયો (સાધનો) બતા યા છે. તેમાંણ ુય છે.—
કમ માગ, ાનમાગ અનેભ તમાગ .
પરમા મા નાંદશન ુંસાધન અનેક ંથો માંઆ ુંછે.
ઉપિનષદ માંપણ મ ુયનેઅપરો સા ા કાર કરવા ુંમાગદશન આ ુંછે.
પણ યાસ એ િવચા ુક ઉપિનષદ ની ભાષા ૂઢ છે,સામા ય માણસ તેસમ શકશેન હ.
ઉપિનષદ ુંાન દ ય છે,પણ આપણા વા િવલાસી લોકો તેનો અ ુભવ કર શકતા નથી.
મ ુય ુંવન અિત િવલાસી થ ુંછે,તેથી
ાનમાગ થી વ ઈ ર પાસેજઈ શક તેસંભિવત નથી.
અિત વૈરા ય વગર ાન સફળ ના થાય. ાન નો પાયો છે–વૈરા ય.
એવો વૈરા ય ા ત કરવો કઠણ છે.
ુકદવ મહારાજ નેએવો વૈરા ય ા ત થયો હતો. જ મતાંજ તેઓએ વન તરફ યાણ ક ુ.
િપતાનેક ું-તમેમારા િપતા ન હ અનેુંતમારો ુન હ.
વેદ યાગ કરવા ુંકહ છે.ઉપિનષદ એમ કહ છેક –બ ુછોડ ુંજ પડશે.-- ૂણ િન િ ૃલેવી જ પડશે.
પરમા મા માટ બ ુછોડશો તો પરમા મા મળશે.ઉપિનષદ િન િ ૃ ેરક ંથ છે.
ઉપિનષદ સવ છોડવા ુંકહ છે-કામ છોડો- ોધ છોડો-લોભ છોડો.
પરંુમ ુય કંઈ છોડ શકતો નથી. ચા,પાનસોપાર છોડ શકતો નથી,
તેકામ, ોધ,લોભ,ઘર કવી ર તેછોડ શકશે?
વેદાંત તો કહ છેક-બ ુછોડ ને–સવ વ નો યાગ કર ને–
ઈ ર પાછળ પડો તો જ ઈ રનેઓળખી શકો.
પણ,સવ નો યાગ કરવો સામા ય મ ુય માટ ુલભ નથી.
વેદના ચાર િવભાગો છે.—સંહતા- ા ણ-આર યક-ઉપિનષદ.
વેદનો- સંહતા -ભાગ –મંપે- છે, ા ણ-ભાગ-સંહતા ું–ભા ય –છે.
વેદ નો અથ વેદાંત- ત નો અથ=સમા ત.
વેદની સમા ત થાય છે- ઉપિનષદ- માં. તેથી તેનેવેદાંત કહ છે.
આર યક માં–ઉપિનષદ-નો ભાગ આવેછે.
અર ય માંરહ -અિત સા વક-િવર ત- વન ગાળનાર ઋિષઓ – ંથ ુંચતન કર છે-
તેનેઆર યક કહ છે.
આવા સા વક-િવર ત વન ગાળનાર નેઉપિનષદ નો અિધકાર આ યો છે.

10
વેદાંત નો અિધકાર સવ નેઆ યો નથી.
બંગલા માંભોગ-િવલાસ માંરહતા િવલાસી વ વેદાંત ની વાતો કર તેયો ય નથી.
તેઅિધકાર પણ નથી.
આપણા વા,સંસાર માંફસાયેલા વો ઉપિનષદ ુંાન પચાવી પણ શકશેન હ.
યાગ િવના-વૈરા ય િવના-
ાન માગ માંસફળતા મળતી નથી.
યાસ નેલા ુંક ક લ ુગ માંમ ુય ુંવન અથ ધાન હશે,એમનેયાગ ન હ ુચે.
િવલાસ િ ય લોકો નેયાગ નો ઉપદશ અસર કરવાનો નથી.
ક લ ુગ માંમાનવી િવલાસી થશે,તેયોગ િસ કર શકશેન હ.
પહલા યાગ ધાન અનેાન ધાન સમાજ હતો.પણ હવેપૈસાથી જ ુખ મળેછે-તેમ લોકો માનવા
લા યા છે.પૈસો કઈક ભૌિતક ુખ આપેછે,પણ દરની ૂણ શાંિત પૈસાથી મળતી નથી.
પૈસાદારોનેપણ કાંઇ શાંિત નથી. તેમનેૂછો-ક –તમાર બેબંગલા છે-મોટર છે-તમનેુંુઃખ છે?
તો કહશેક –વેવાણ સાર નથી મળ -છોકર નેબ ુુઃખ આપેછે.(અશાંિત ખોળ કાઢ છે)
જગત માંશાંિત તેનેમળેછેક – ભ ત ના ેમ રસ થી રંગાય.
મ ુયના વન નો ઘણો સમય પૈસો લઇ ય છે.જ રયાતો બ ુવધી –એટલે–
પૈસા મેળવવા સમયનો ભોગ આપવો જ પડ છે.
યાસ એ િવચાર કય ક-ક લ ુગ ના િવલાસી લોકો નેઉપિનષદ નો માગ મદદકતા થશેન હ.
પાંચ હ ર વષ પહલા યાસ નેખાતર થઇ ક –ક લ ુગ ના લોકો િવલાસી થશે.
તેમનેપરમા મા ના દશન થશેન હ.
સાધન ચ ુટય-સંપ –હોય તેજ ઉપિનષદ ની ભાષા સમ શક છે,ઉપિનષદ ુંાન પચાવી શક છે.
બંગલામાંપલંગમાંપડ ા પડ ા-ઉપિનષદ ની વાતો કર તેસા ુંનથી....!!
એ તો કહશે-ક- સ ય છે-જગત િમ યા –છે.
પણ બ ર માંભાવ બેસી ય યાર સમ ય છેક - સ ય છેક પૈસા?
ક લ ુગ માંાન માગ પરમા મા નો સા ા કાર કરવો કઠણ છે
તેિવચાર યાસ એ ભાગવત ની રચના કર છે.
સામા ય મ ુય ચા,પણ સોપાર છોડ શકતો નથી,બે-ચાર કલાક કથામાંછ કણી ની ડ બી
છોડ શકતો નથી,તેનેકહો ક-કામ છોડો- ોધ છોડો-તો તમનેભગવાન મળશે.
તો તેકહશેક-એ તો છોડાય તેમ નથી.ભગવાન મળવાના હશેતો મળશે.
એકદમ બ ુછોડ ના શકાય તો હરકત ન હ.ધીર ધીર સંયમ-િવવેક નેવધાર ને.
“આ બ ુઆ ુંછેતેપરમા મા ુંછે” તેમ માની તેનો િવવેક થી ઉપયોગ કરવાનો છે.
કામ ુખ ભોગવેછેતેયોગા યાસ કર શકવાનો નથી.ભોગી –જો યોગી થવા જશેતો રોગી થશે.
ાન માગ માં ુંપતન થાય છે–તેના તક બનેછે.
યોગ માગ માં ુંપતન થાય છે-તેરોગી બનેછે.
ભ ત માગ માં ુંપતન થાય છે-તેઆસ ત બનેછે.

11
ભાગવત શા ની રચના ક લ ુગના વો નો ઉ ાર કરવાંમાટ કરવામાંઆવી છે.
આપણા વા સાધારણ વો ુંક યાણ થાય –તેમાટ યાસ એ ભાગવત ંથ ની રચના કર છે.
ભાગવત માંએક નવીન માગદશન આ ુંછે.
”અમેઘર-ધંધો છોડ શકતા નથી ”કહનાર નેભાગવત શા કહ છેક-
િનરાશ થશો ન હ,સવ છોડ નેજ ંગલ માંજવાની જ ર નથી,
જ ંગલ માંજવાથી જ આનંદ મળેછે,તેુંનથી.
વ સવ કારની િ ૃછોડ નેિન િ ૃમાંબેસેછેયાર તેને િ ૃના જ િવચાર આવેછે.
બ ુંય શકાય તેમ ના હોય તો વાંધો ન હ—
પણ બ ુંય ઠાકોર ના ચરણ માંઅપણ કર ને–એ બ ુંભગવાન ુંછે-
એમ માનીને–ભગવદાપણ િ ૃથી –િવવેક -થી ભોગવવા ુંછે.
"ઘરમાં કઈ છેતેપણ પરમા મા નેઅપણ કરો” એમ કહ છે-તો-.
સવ પરમા માનેઅપણ કરવા ુંએટલે, ુંસવ મંદરમાંજઈ ૂક આવવા ું?
ના..તેુંકરવા ુંનથી.પણ
આ કઈ છેતેભગવાન ુંછે,મા ુંનથી-એવી ભાવના રાખી િવવેકથી વતવા ુંછે,
આને–”આ મ િનવેદન ભ ત “-કહ છે.
આ મ િનવેદન ભ ત-એ ભ ત નો છેલો કાર છે.તેુંવણન એકાદશ કંધમાંઆવશે.
ુએ આ ુંછે-તેનો િવવેકથી સ ુપયોગ કરવો એ મહાન ુય છે, ુુપયોગ તેપાપ છે.
ભાગવત શા નો આદશ દ ય છે.
ગોપીઓએ ઘર છોડ ુંનથી-ગોપીઓ ધંધો કરતી હતી. વ-ધમ નો યાગ કર તેવન માંગઈ નહોતી.
તેમ છતાંતેભગવાન નેા ત કર શક છે. હલાદ નેઘરમાંજ ુમ યા છે.
ઘરમાંરહલા ૃહ થ નેપરમા મા ના દશન થાય,તેુંમરણ મંગલમય થાય ,
એ ટ રાખીનેભાગવત ની કથા કર છે.
ભાગવતશા માગદશન આપેછેક- યોગીને આનંદ સમાિધમાંમળેછેતેઆનંદ તમે
ઘરમાંરહ નેમેળવી શકો છો.પણ તમારો યેક યવહાર ભ તમય બનવો જોઈએ .
ગોપીનો યેક યવહાર ભ તમય બનેલો છે.
આ જ “ ુટ ભ ત” છે.
તેથી જ ુકદવ ,ભાગવતમાંગોપીઓના વખાણ કર છે
એક સ યાસી મહા મા , ૃહ થી ના વખાણ કર છે.
આ ગોપીઓનો ૃહ થા મ કટલો ઉ ચ અનેઆદશ પ હશે!!!.
સ યાસ ધમ વીકાર ,બ ુંયાગીનેપરમા મા માંએકાકાર થ ુંએ સહ ુંછે,
પણ સંસાર માંરહ ભગવતમય બન ુંતેક ઠન છે.
ઘર છોડવાથી જ પરમા મા મળેએ ુંનથી.
ગોપીઓએ જગતનેબતા ુંછેક –ઘરમાંરહ નેપણ ભગવાન ના દશન થઈ શક છે.
ગોપીનેકવળ ઘરમાંજ ભગવાન મળેછેએ ુંનથી,
યાંયાંગોપી ય યાંયાંતેનેભગવાન દખાય છે.

12
ગોપીઓ માનતી,મારા ૃણ ુંયાં યાંમાર સાથેછે.
જ માંઆવીનેગોપીઓના દશન કર ઉ વ નો ાન ગવ ઉતર ગયો હતો.
ગોપી ઓના સ સંગ માંઆ યા પછ ,ઉ વ કહવા લા યા---
“નંદબાવા ના આ જ માંરહનાર ગોપીઓ નાંચરણ ની ૂળનેુંવારંવાર ણામ ક ુંં.
તેનેિશર પર ચઢા ુંં. અર! આ ગોપીઓએ ી ૃણની લીલા કથા સંબંધ માં કઈ ગાન ક ુછે,
તેણેલોક નેપિવ કર ર ુંછે, અનેસદા સવદા પિવ કર ુરહશે.”
ગોપીઓ સવ માંભગવાન નેિનહાળેછે.
“આ ઝાડમાં,લતામાં,ફળમાં, લમાંમનેમારા ુદખાય છે.મારા ૃણ મનેછોડ નેગયા જ નથી.”
ગોપીઓનેઘરમાંપરમા મા નો સા ા કાર થયો છે.
ભાગવતમાંબતા ુંછેક -ઘરમાંરહજો,તમારા યવહાર કરજો,તો પણ ુની ા ત થઇ શકશે.
ઘરમાંરહ ુંતેપાપ નથી પણ ઘરનેમન માંરાખ ુંતેપાપ છે.ભાન ૂલીનેઘર માંરહ ુંતેપાપ છે.
ઘરમાંરહવા ુંપણ િવવેક થી.ઘરમાંસાવધાન થઇ નેરહવાની જ ર છે.
ઘર ભલેના છોડાય પણ ઘરની “મમતા” છોડવાની જ ર છે..
મા ુંઅસલી ઘર ુુંછે,એમ માનીનેમ ુય ઘરમાંરહ-તો કોઈ દોષ નથી.
મહા માઓ કહ છેક-ઘરને ુુંમંદર બનાવો.
માનો આ ુુંઘર છે,મા ુંઘર નથી.મા લક થઈનેભોગવશો ન હ,સેવક થઈનેઉપભોગ કરજો.
બધાનેસા ુથવાની જ ર નથી.અર,બધાંસ યાસ લેશો તો –સા ુઓ ુંવાગત કરશેકોણ?
તેમનેમાન આપશેકોણ?
ગોપીઓની દ ય-અલૌ કક - ેમલ ણા ભ ત –ના માગ ુંયાસ આ ભાગવત માંવણન કરશે,
અનેતેભ ત ારા પરમા મા નો સા ા કાર થશે.
ભાગવત આપણો યેક યવહાર ભ તમય બનાવશે.
ભાગવત યવહાર અનેપરમાથ નો સમ વય કર આપશે.
સંસાર નાંિવષય ુખમાંવૈરા ય આવે,
અને ુ યેેમ ગેતેજ ભાગવતની લીલા કથા નો ઉ ેય છે.
ભાગવત એટલેભગવાન નેમેળવવા ુંસાધન.
મ,સંત નો આ ય કરનાર સંત બનેછે. તેમ,ભાગવત નો આ ય કરનાર ભગવાન વો બનેછે.
ભ ત-મા મંદરમાંજ ન હ પણ યાંબેસો યાંથઇ શક છે.તેનેમાટ દશ ક કાળ ની જ ર નથી.
ભ ત ચોવીસ કલાક (એટલેક સતત) કરવાની.-
ભ તનો સમય અનેભોગ નો સમય –એવો ભેદભાવ રાખેતેભ ત કર શકતો નથી.
ચોવીસ કલાક સંબંધ રાખવાનો,.સદા સાવધાન રહવા ુંછે- ક માયા સાથેસંબંધ ના થાય.
જયાર વ ુદવ એ ૃણ નેમ તક પર પધરા યા , યાર સંબંધ થયો,
એટલેહાથ-પગની બેડ ઓ ૂટ ,પરંુ, યોગમાયાનેલઇ પરત આ યા,એટલેબંધન આ ું.
વ ુદવ ને સંબંધ થયો પણ તે સંબંધ ટકાવી શ ા ન હ.
માટ કહ છેક- સંબંધ નેટકાવી રાખજો.ઈ ર ુંમરણ છોડશો ન હ.

13
ભ તો -વૈણવો ભગવાન સાથેરમેછે,
વ યા કર છે,તેઈ રનેમાટ કર તો, તેની યેક- યા -ભ ત બનેછે.
ભ ત નો િવશેષ સંબંધ મન સાથેછે.માનસી ુ-સેવા ેઠ છે.
સા ુ-સંતો માનસી સેવામાંત મય બનેછે.
અને-એમ માનસી સેવામાંમન ત મય થાય -તો વ ૃતાથ થાય.
ભ તમાગ ની આચાય ગોપીઓ છે.તેનો આદશ નજર સમ રાખવો.
નાથી મન થી ભ ત થતી નથી,તેનેતનથી ુ-સેવા કરવાની િવશેષ જ ર છે,
ાનમાગથી,યોગમાગ થી- -ઈ રના આનંદ નો અ ુભવ- થાય છે,તે-
સહ ભ ત થી ા ત થાય છે.યોગીને ાનંદ ા ત થાય છેતે-
આ વા મા નેઅનાયાસેા ત થાય તેમાટ ભાગવતની રચના કરવામાંઆવી છે.
આ ભાગવતમાંભગવાન ુંવ પ બતા ુંછે,ભગવાન કવા છે?
પરમા મા ના વ પ ુંવણન કરતાંક ુંછેક –તાપ ય િવનાશાય—( ુઃખો ના તાપનો િવનાશ કરનાર)
ુઃખ એ મન નો ધમ છે,આ મા નો નથી.
મ ુય ુઃખ મા ઈ ર ુંમરણ કર એટલેપરમા મા સાથેઅ ુસંધાન થાય છે.અનેઆનંદ મળેછે.
પરમા મા ુંશર ર ભલેકોઈ વાર ુંદર ન હોય( ુમાવતાર,વરાહ અવતાર મા શર ર ુંદર નથી.)
પણ પરમા મા નો વભાવ અિત ુંદર છે.બી ુંુઃખ ુર કરવાનો પરમા મા નો વભાવ છે.તેથી
ભગવાન વંદનીય છે. વભાવ અનેવ પ બંનેના ુંદર તેઈ ર.
તાપ ય િવનાશાય— ણ કારના તાપ-આ યા મક,આિધદિવક અનેઅિધભૌિતક-નો
નાશ કરનાર ી ૃણ નેઅમેવંદન કર એ છ એ.
ઘણા કહ છેક વંદન કરવાથી શો લાભ? વંદન કરવાથી પાપ બળેછે.
પણ વંદન એકલા શર ર થી ન હ ,મન થી પણ વંદન કરવાના.
એટલેક ી ૃણ નેદયમાંપધરાવી,.અનેતેમને
ેમ થી નમન કરવાના. વંદન ુનેબંધન મા નાખેછે,વશ કર છે.
ભગવાન નેહાથ જોડવા –મ તક નમાવ ુંએટલેું?
હાથ એ યાશ ત ુંિતક છે.અનેમ તક એ ુ શ ત ું.
વંદન કર ુંએટલે યાશ ત અનેુ શ ત ું ુનેઅપણ કર ુંતે.
ુંમારા હાથેસ કમ કર શ અનેમાર ુ ( ુ)આપનેઅપણ ક ુંં,
આપ કહશો તેમ ુંકર શ,--આવો ભાવ- વંદન- નો છે.
ુઃખ મા સાથ આપેતેઈ ર, ુખમાંસાથ આપેતે વ. ઈ ર સદા ુઃખ મા જ સાથ આપેછે.
પાંડવો ુઃખ મા હતા યાંુધી જ ી ૃણેમદદ કર છે,
પાંડવો ગાદ પર બેઠા એટલેી ૃણ યાંથી ચા યા ગયા છે.
ઈ ર નેનેમ યા છેતેુઃખ માંજ. આથી ઈ ર ુંસતત મનન કરવા ુંછે.
મ ુય ટલો સમય પૈસા મેળવવા ય ન કર છે,

14
તેથી પણ ઓછો ય ન જો ઈ ર માટ કર તો જ ર ઈ ર મળે.
વારંવાર દય થી વંદન કરવાથી –અ ભમાન- મર છે, ુનેતે વ પર દયા આવેછે.
વંદન કરવાથી ભગવાન સાથે સંબંધ થાય છે, ી ૃણ નેણામ કરનાર નો ુન મ થતો નથી.
ઘરમાંથી બહાર નીકળતાંઅનેઘરમાંવેશતા ઠાકોર નેવંદન કરવાના.
ઈ ર ેમ માગેછેનેેમ આપેછે.આ વ નો વભાવ એવો છેક ુનેવંદન કરતો નથી.
ઘરમાંદાખલ થાય છેયાર પ ની ઘરમાંના હોય તો પોતાના બાળક નેૂછેછેક-
તાર બા ાંગઈ?પણ ભાઈ,એની શી જ ર છે?બહાર ગઈ હોય તો રામ રામ કરને-----.
ર તેચાલતા પણ ઈ ર નેમનથી વંદન કરવા,
ઈ ર સાથેએવો સંબંધ રાખવો જોઈએ ક- િન ય અ ુભવ થાય ક , ુ,િન ય માર સાથેછે.
વ ઈ ર થી થોડ પળ પણ ુર થાય તો વ ની છાતી પર િવષયો ચડ બેસેછે.
ભ તો વૈણવો કોઈ દવસ એકલા ફરતા નથી, તેહંમેશા ઠાકોર નેસાથેરાખીનેજ ફર છે.
યેક કાય ના આરંભ માં ુનેવંદન કરવાના. પરમા મા નેસ કરવાની બી કોઈ વ ુ
આ વ પાસેનથી. વ ખાલી ેમ થી પરમા મા નેણામ કર તો પરમા મા સ થાય છે.
ણામ થી સ થાય તેપરમા મા અનેપદાથ થી સ થાય તે વ.
વ બી ુંકઈ ના કર-પણ ુનેવંદન તો જ ર કર તેઅિત સા ુંછે.
ું ુનો ઋણી ં,તમારા મારા પર અનંત ઉપકાર છે,નાથ,તમનેબી ુંતો ુંઆપી શ ું?
આપનાંચરણ માંવારંવાર વંદન ક ુંં.
ભગવાન ના ઉપકારો ુંમરણ કર , અનેકાય નો આરંભ કરતાંપહલા, તેમનેવંદન કરવા જોઈએ.
આનંદ પ ુનેવંદન કરવામાંઆવેતો દયની દર આનંદ ગટ થાય છે.
મ,કસર અનેક ૂર નો પશ કરશો તો ૂમ પેતેની ુવાસ હાથ માંઆવશે. તેમ,
ુઆનંદ પ છે,આનંદ પ પરમા માનેમનથી પશ કરવાથી થી મન નેઆનંદ મળેછે.
તેપરમા મા નેવંદન કરવાથી,સવ ુઃખો નો નાશ થાય છે.
ુએ આપણા પર કટકટલા ઉપકાર કયા છે! બોલવા,ખાવા ભ આપી,જોવા ખ આપી,
સાંભળવા કાન આ યા,િવચાર કરવા મન, ુ અનેિવચારશ ત આપી.
ઈ રના ઉપકારો યાદ કર નેકહ ુંક-ભગવાન, ુંતમારો ઋણી ,
આવી ભાવના સાથેવંદન કર િવચાર કરવાનો ક-
મારા ુએ મારા પર ૃપા કર છે,અનેુંુખી ં.
મારા પાપ અનંત છે,પણ નાથ તમાર ૃપા પણ અનંત છે.
િવચાર કરવાનો-ક- મને ુએ આ ુંછેતેના માટ ુંુંલાયક ? ઈ ર નેાથના કરવી ક-
“નાથ ુંનાલાયક ,પાપી ં,છતાંઆપેમનેસંપિત,આબ જગતમાંઆ યા છે. “
વ લાયક નથી તો પણ ુએ ઘ ુંઆ ુંછે,
“નાથ,આપના અનંત ઉપકાર છે.નાથ તેનો બદલો ુંઆપી શ ુંતેમ નથી.મા આપનેવંદન ક ુંં.”
એમ િવચાર છેક-મારા કમ થી મનેમાન અનેધન મ યા છે,તેઅ ભમાની છે,તેભ ત કર શક ન હ.

15
પણ દય થી દ ન બનવા ું.વંદન કરવાથી અ ભમાન નો ભાર ઓછો થાય છે.
ઠાકોર માંબલ ુલ ભાર નથી કારણક તેમનામાંઅ ભમાન નથી.
ી ૃણ બોડાણા ની પ ની ની નાકની વાળ થી તોળાયા હતા.
ભાગવતનો આરંભ વંદન થી કય છે,અનેસમા ત પણ વંદન થી કર છે.
કથાના આરંભ માંએકલા ૃણ નેવંદન કયા નથી.પણ ક ુંછેક - ી ૃણાય વયંનમઃ
ી નો અથ છેરાધા . રાધા ેમ વ પ છે. ભાગવત માંએ ુંલ ુંછેક-
ૃણ નેકોઈ કોઈ વાર ોધ આવેછે.પણ રાધા દયાની િત ૂછે,તેમનેકોઈ પર ોધ આવતો નથી.
વ ગમેતેવો ુટ હોય,પાપી હોય પણ રડતાંરડતાં–
‘ ી રાધે- ી રાધે’ બોલવા લાગેતો રાધા ૃપા કર છે.
રાધા ની ૃપા વગર વ ભગવાન પાસેજઈ શકતો નથી.
ભગવાન ની - ૃપા શ ત- એ જ રાધા છે.
આપણા શા માં–શ ત-સાથે–પરમા મા ની ૂ કરવા ુંબતા ુંછે.
દંડકાર યમાંફરતા એકલા રામ ની ૂ કરવાની ન હ
પણ સીતા સાથેિસહાસન પર બરાજતા સીતા-રામ ની ૂ કરવાની છે.
અ ેરાધા સાથેિવરાજતા રાધા- ૃણ નેકથાના આરંભ માંવંદન કયા છે.
પછ ભાગવતના ધાન વ તા ી ુકદવ નેવંદન કયા છે.
વંદન કર - યાશ ત અનેુશ ત ુંઅપણ કયા પછ , કોઈ અઘ ટત કાય ન કર ુંક ન િવચાર ું.
વાંચેઅનેિવચાર તેના કરતાં વન માંઉતાર તેેઠ છે.
વેદન કા ત ન હ ઔર ુરાણો કા પર ન હ---
મ ુય વન થો ુંછે,અનેશા ો નો પર નથી.
પરંુ–એક-ને-એટલેઈ રને ણવામાંઆવે-એટલેસઘ ં ણી જવાય.
ક લ ુગ નો માણસ થોડા સમયમાંપણ ભગવાન નેા ત કર શક-એ-બતાવેછેભાગવત શા માં.
ુત કહ છે—સાત દવસ માંપ ર તેસદગિત ા ત કર તેમેનજર જો ુંછે.
પ ર ત નો ઉ ાર થયો પણ આપણા સવ નો ઉ ાર કમ થતો નથી?
પ ર ત વા ોતા થ ુંજોઈએ અનેવ તા એ ુકદવ વા થ ુંજોઈએ.—તો ઉ ાર થાય.
આપણેસવ પ ર ત છ એ.
આ વ ગભમાંઆ યો યાર નેમાર ર ા કરલી-તેચ ુુજ વ પવાળો ુુષ ાંછે? ાંછે?
તેમ િવચાર ઈ રનેસવ માંજોનાર વ—તેપ ર ત.
પ ર ત એટલેભગવાન ના દશન કરવા આ ુર થયેલો છે-તેવો - વ.
પર ત ની આ ુરતા ુંએક બી ુંપણ કારણ હ ું.
તેનેખબર પડ હતી ક સાત દવસ માંમા ું ૃુથવા ુંછે.ત ક નાગ કરડવાનો છે.
વ મા નેત ક નાગ કરડવા આવવાનો છે.
ત ક એ કાળ ુંવ પ છે-તેમ ભાગવત ના એકાદશ કંધ માંક ુંછે.
કાળ ત ક કોઈનેછોડતો નથી, તેસાતમેદવસેજ કરડ છે.
સાત વાર માંથી એક વાર –તો અવ ય તેકરડવાનો જ.
આ સાત માંથી કોઈ એક વાર આપણા માટ ન જ છે!!

16
તો પર ત ની મ કાળ ને ૂલવો જોઈએ ન હ.
કોઈ પણ વ નેકાળ ની બ ુબીક લાગેછે.
મ ુય તો ું? પણ વગના દવો –અર ા નેપણ કાળ નો ડર લાગેછે.
ભાગવત મ ુય નેિનભય બનાવેછે.
ભાગવત માંલ ુંછેક- ુવ ૃુના માથા પર ુક ને- ૃુપર િવજય મેળવીને-વૈુંઠ માંગયા છે.
પર ત રા સમા ત માંબો યા છે-ક- હવેમનેકાળ ની બીક નથી.
ભાગવત સાંભ યા પછ ,પરમા મા સાથેેમ કર તેનેકાળ ની બીક લાગતી નથી.
ુીિત વગર કાળની ભીિત જતી નથી.ભાગવત નો આ ય કર તેિનભય બનેછે.
પરમા મા ી ૃણ ના ચરણોનો નો આ ય કરવાથી વ િનભય બનેછે.
લોકો ૃુનેઅમંગળ માનેછે, પરંુતેઅમંગળ નથી.
ુઃખ માંથી મ ુય નેડો ટર ક વૈછોડાવી શકતા નથી,તેુઃખ માંથી ૃુઆપણનેછોડાવેછે.
ૃુએ પરમા મા નો સેવક છે—એટલેતેપણ મંગલ છે.
ઠાકોર નેથાય ક –મારો દ કરો લાયક થયો ક ન હ?
તેજોવા માટ ૃુનેઆ ા કર છેક તે વ નેપકડ લાવ.
નેપાપનો િવચાર ુધાંઆવતો નથી, તેુંૃુમંગલમય થાય છે.
વન માંમ ુય મરણ ની –સાચી બીક- રાખતો નથી, તેથી તેુંવન બગડ છે, મરણ બગડ છે.
ત કાળ માંમ ુય ને ગભરામણ થાય છે-તે–કાળ ની ન હ,
પણ પોતેકરલા પાપોની યાદથી તેગભરામણ થાય છે.
પાપ કરતી વખતેમ ુય ડરતો નથી. ડર છેયાર ક જયાર પાપની સ થવાનો વખત આવેછે.
યવહારમાંલોકો એકબી ની ભીિત રાખેછે. ુનીમ-શેઠની,કાર ુન-અમલદારની, ુ-િપતાની –વગેર,
યાર મ ુય ઈ રનો ડર રાખતો નથી. તેથી તેુઃખી થાય છે.
ુંભગવાન નો ં, તેુંસતત નેઅ ુસંધાન રહ તેના હાથેપાપ થ ુંનથી.
કાળના પણ કાળ પરમા મા છે.
તેપરમા મા નો ું શ , તેમ મ ુય સમ તો –તેનેકાળ ની બીક રહશેન હ.
યાંભેદ છેયાંભય છે. યાંઅભેદ છેયાંઅભય છે.
મોટો અમલદાર હોય પણ તેની પ ની નેતેની બીક લગતી નથી. કારણ બંનેએક છે.(ભેદ નથી)
પર તેસમા ત માંક ુંછેક—મારો ભેદ-ભાવ ન ટ થયો છે. મનેહવેકાળની બીક લાગતી નથી,
મારામાંછે,તેજ ત ક માંછે. ત ક યેમનેજરા પણ ુભાવ નથી.
ત ક માંપણ શ પેી ૃણ િવરા યા છે.
મારા પરમા મા ચાર હાથ વાળા છે, તેચાર બા ુથી મા ુંર ણ કર છે. તેઓ માર સાથેછે.
પરમા મા નેિન ય સાથેરાખીએ તો કાળની બીક લાગેન હ.
થોડા પૈસા ખ સામાંહોય તો મ ુય નેહમત રહ છે,
યાર િન ય પરમા માનેસાથેરાખીનેફર એ િનભય બનેતેમાંુંઆ ય??
ભીિત વગર ુમાંીિત થતી નથી.
કાળ નો ડર રાખવાનો. કાળની,મરણ ની ભીિત થી ુમાંીિત થાય છે.

17
મ ુય કાયમ કાળની બીક રાખેતો તેના હાથેપાપ થશેન હ.
અનેિનભય થ ુંહોય તો પાપ કરવા ુંછોડ દ ુંજોઈએ.
ભાગવત શા આપણ નેિનભય બનાવેછે.
કામ નો નાશ કર , ભ તમય- ેમમય વન ગાળેતો- કાળ પર િવજય ા ત થાય છે.
કામ નેમાર તેકાળ નો માર ખાતો નથી.
કાળ –ત ક- કોઈનેછોડતો નથી. કોઈની પર તેનેદયા આવતી નથી.
માટ આ જ મ માંજ કાળ પર િવજય મેળવવો જોઈએ.
જયાર જ મ થાય છેયાર જ ૃુનો સમય, થળ અનેૃુુંકારણ ન કરવામાંઆવેછે.
ત કાળ માંમ ુય નેુય ુંમરણ થ ુંનથી, પાપ ુંમરણ થાય છે.
ુય ુંમરણ થાય તો ુત મળેછે.
તકાળેતીથ યા ામાં કઈ સ કમ ક ુહોય, ઘરમાં કઈ ુય ક ુહોય તેયાદ આવ ુંનથી,
તેુંકારણ એક જ છેક-
ુય કર યાર મ ુય ગાફલ રહ છે, જયાર પાપ કરવામાંમ ુય સાવધ રહતો હોય છે.
ુય માંપૈસા ું,િવ ા ુંઅ ભમાન હોય છે.”ઠાકોર આપેછે, આપણેઆપતા નથી-
એ ભાવના સાથેદાન કરવામાંઆવેતો દાન ુંહ ર ગ ુંુય મળેછે.
પરંુપાપ કરવામાંમ ુય ટલો સાવધ રહ છેતેટલો ુય કરવામાંસાવધ રહતો નથી.
પાપ હર થશેતો જગતમાંખો ુંદખાશે. પાપ -એકા ચ - થી કર છે,
એટલેજ તકાળેતેનેપાપ ુંમરણ થાય છે.
તેથી તકાળ માં વ ગભરાય છે. મ મરવાની તૈયાર કર નથી, મા ુંહવેુંથશે?
મ ુય સવ કાય માટ તૈયાર કર છેપણ મરવાની તૈયાર તેકરતો નથી.
મ,લ ન ની તૈયાર કરાય છે,તેમ ધીર ધીર મરણ ની પણ તૈયાર કરવાની,
ૃુમાટ સાવધાન થઇ જ ુંજોઈએ.
ૃુએટલેપરમા મા ને-- વન નો હસાબ આપવાનો પિવ દવસ.
ભગવાન ૂછશે-મ તનેબ ુંઆ ુંહ ુંતેુંુંક ુ? ખ-કાન વગેરનો શો ઉપયોગ કય ?
ભગવાન કોઈ ગર બ નેએમ ન હ ૂછે-ક-તેકટ ુંદાન ક ુ?
મ તનેધન ન હ આપેુંએટલેદાન તો ું ાંથી કર શક?
પણ મ તનેમન તો આ ુંહ ુંને? ભ તો આપી હતી ને?
આ હસાબ માંજો ગડબડ હોય તો ગભરામણ થાય છે.
સાધારણ ઇ કમટ ઓ ફસરનેહસાબ આપવાનો હોય છે,
તો પણ મ ુય ઠાકોર ના દશન કરવા ય છે.
હ, ુ,મ ચોપડા ુદા ુદા બના યા છે,તો જરા યાન રાખજો.
એક વષ નો હસાબ આપવામાંઆટલી ગભરામણ તો—આખા વનનો હસાબ આપતી વખતે
ુંદશા થશે? મ ુય એ મ ુય નેછેતર શકશે,પણ ભગવાન નેછેતર શકશેન હ.
મરણ નેુધાર ુંહોય તો િત ણ નેુધારવાની,
પરમા મા એ આપેુંછેતેનો સ ુપયોગ કરવો તેુય છે. અનેતેનો ુુપયોગ તેપાપ છે.

18
, ખનો,મનનો,ધનનો વાણી નો –સવ નો સ ુપયોગ કર, તો તેુંવન અનેમરણ બંનેુધર.
િત ણેઈ ર ુંમરણ રાખેતેુંમરણ ુધર. ભાગવત મરણ ુધાર છે.
રોજ મશાનેજવાની જ ર નથી, પણ મશાન નેરોજ યાદ કરવાની જ ર છે.
શંકર ભગવાન મશાન માંિવરા છે.શંકર ભગવાન ાન ના દવ હોવાથી મશાન માંરહ છે.
મશાન એ ાન િમ ૂછે. મશાન માંસમભાવ ગેછે-તેથી ાન ગટ થાય છે.તેથી તેાન િમ ૂછે.
સમભાવ ગેતેુંનામ મશાન. મશાન માંકોઈ પણ આવે—
રા આવેક રંક, ૂખ ક િવ ાન- દરક ના શર ર ની રાખ જ થાય છે.
સમભાવ એટલેિવષમ ભાવનો અભાવ. સમભાવ એટલેજ ઈ રભાવ.
મ ુય સવ માંસમભાવ રાખી,દ ન બની યવહાર કર તો તેુંમરણ ુધર.
સવ માંઈ રભાવ ગેતો વ દ ન બને.
અનેપરમા મા નેસ કરવા ુંસાધન દ નતા પણ છે.
ભાગવત ની કથા અમર છે. અમર કથાનો આ ય કર તેઅમર બનેછે.
પર ત, ુકદવ અમર છે. ભાગવતની કથા ભ તરસ ુંદાન કર છે.
મીરાંબાઈ ારકાધીશ માંઅનેગૌરાંગ ુભ ત થી સદહ જગદ શમાંસમાઈ ગયા
અનેઅમર બ યા છે.
ભાગવતની કથા સાંભળો—અનાયાસેસમાિધ લાગશે.
યોગ-તપ િવના ભગવાન નેમેળવવા ુંસાધન છે–ભાગવત શા .
ભાગવત ભગવાન એવા સરળ છેક તેબધાંસાથેબોલવા તૈયાર છે.
જયાર વેદ- ુઅિધકાર સાથેજ બોલેછે.
ભાગવત શા મ ુય નેિનસંદહ બનાવેછે.આ કથા માંબ ુંઆવી ય છે,
ુ નો પ રપાક, ાન નો પ રપાક, વન નો પ રપાક –વગેર થયા પછ -
પરમા મા ની ેરણા થી યાસ એ આ ંથ ની રચના કર છે.
યાસ નારાયણ એ ી ૃણ નો ાનાવતાર છે.
યાસ સમાન કોઈ ુશાળ થયો નથી અનેથવાનો નથી.
કોઈ એવો નથી નો જવાબ ભાગવતમાંયાસ એ ન આ યો હોય.
ભગવાન ના નામનો જપ કરતાંેમ થી આ કથા વણ કરવાથી, િનસંદહ થવાય છે..
તેના વણ થી આ તક નેમાગદશન મળશે, ના તક હશેતો આ તક થશે.
ુકદવ વા આ મારામ ુિન એ સવ વ છોડ ુંપણ આ કથા છોડ ન હ,
ૃણ કથા માંપાગલ બ યા છે.
િસ ,આ તક,ના તક,પામર—દરક નેઆ કથા – દ ય વન – ુંદાન કર છે.
યવહાર ુંાન પણ ભાગવતમાંઆવશે.
ભાગવત માંાનયોગ,કમયોગ,સમાજ ધમ, ીધમ, આપદ ધમ, રાજનીિત –વગેર ુંાન ભ ુછે.
આ એક જ એ ુંશા છેક – ુંવણ-મનન કયા પછ કઈ ણવા ુંબાક રહ ુંનથી.
સાધક નેસાધના માગ માંકવા સંશયો આવેછેતેિવચાર ને, યાસ એ આ કથા કરલી છે.
ુકદવ મહારાજ કથા એવી કર છેક –તેસાંભ યા પછ કોઈ શંકા રહતી જ નથી.
સમા ત માંુકદવ એ કય છે-રાજન,હવેતાર િવશેષ સંભાળવાની ઈ છા છે?

19
હ ુતનેકોઈ શંકા હોય તો કર. યાર પર તેક ું-
મારા મન માંહવેકોઈ શંકા નથી, મનેકોઈ બીક નથી, ુંહવેિનભય થયો ં.
યાસા મ માંઆરંભ માંયાસ એ ગણપિત મહારાજ ુંઆવાહન ક ુ
એટલેગણપિત મહારાજ ગટ થયા.
યાસ એ ક ું-માર ભાગવત શા ની રચના કરવી છે. પણ લખેકોણ?
ગણપિત કહ- ુંલખવા તૈયાર ં.પણ એક ણ પણ નવરો ન હ બેું.
ગણપિતની વાહન દર છે.
દર એટલેઉ ોગ ( ુુષાથ) ઉ ોગ પર બેસેતેની િસ - ુ દાસી થાય છે.
સતત ઉ ોગ કરો તો – ર -િસ - દાસી થશે. એક ણ પણ ઈ રના ચતન વગર િવતાવવી ન હ.
યેક કાય ના આરંભ માંગણપિતની ૂ કરવામાંઆવેછે. ગણપિત િવ નહતા છે.
ગણપિત ુંૂજન કર ુંએટલે તેય થ ું.
ગણપિત કહ છેક- ુંનવરો બેસતો નથી. નવરો બેસતો નથી તેુંઅમંગળ થ ુંનથી.
ગણપિત મહારાજ થયા છેલેખક અનેયાસ થયા છેવ તા.
ગણપિત એ ક ું– ુંએક પળ પણ નવરો ન હ બેું. ચોવીસ કલાક તમાર કથા કરવી પડશે.
યાર યાસ એ ક ું- ું બો ુંંતેયો ય છેક અયો ય-તેિવચાર -િવચાર ૂવક લખજો.
સો લોક થાય એટલેયાસ એક ૂટ- લોક ુક છે.
તેિવચાર કરવામાંગણપિતનેસમય લાગે, યાંયાસ પોતાના બી ંકાય પતાવી લેછે.
ભાગવતમાંઅનેક વાર એવા સંગો આવેછે,તેનો વ તા- ોતા િવચાર કર.ક તેનો લ યાથ
લ ુંછેક-
ચ ક ુરા નેએક કરોડ રાણીઓ હતી.
સંસારના િવષયો મનમાંરાખેછેતેજ ચ ક ુછે.
સંસાર ના સવ ચ ો ના મન માંબેસી ગયાંછેતેચ ક ુછે.
તે-મન -જયાર સંસારમાંત મય બનેછે, યાર તેની મનો િ ૃકરોડ ગણી બને—
એટલેએક કરોડ રાણી સાથેરમણ કર છે, તેવો ઉ ેશ છે.
ુંછે?
કોઈ વાર યાસ અિતશયો ત પણ કર છે. લ ુંછેક-
હર યા અનેહર યક યપ ના રોજ ચાર હાથ વધતા.
ગણપિત દાદા એ િવચાર કય -ક- આમ રોજ ચાર હાથ વધેતો ુંદશા થાય? ઘર ુંછાપ ુંતોડ ુંપડ.
તેના મા-બાપ ની ુંદશા થાય? આ િસવડાવેલ ઝભ ુંકાલેકામ ના આવે.!!!
પણ.....દહાડ દહાડ લોભ વધેછે--તેત વ બતાવવાનો –આનો ઉ ેશ છે.
સ કમ માંિવ ન આવેછે,તેથી સાત દવસનો કથાનો મ બતા યો છે.
ુત અનેશૌનકા દક ની કથા એક હ ર વષ ચાલેલી.
િવ ન ના આવેતેમાટ યાસ થમ – ી ગણેશાય નમઃ-ગણપિત નેવંદન કર છે.
તેપછ સર વતીનેવંદન કર છે. સર વતી ની ૃપા થી મ ુય માંસમજ આવેછે.
સદ ુુનેવંદન કર છે. તેપછ ભાગવત ના ધાન દવ ી ૃણ નેવંદન કર છે.
ભાગવત ની રચના થયા પછ , ંથ નો ચાર કોણ કરશેતેની યાસ નેચતા થઇ.

20
ૃાવ થા માંમ આ ંથ ની રચના કર છે(એટલેપોતેઆ ંથ નો ચાર કર શકવાના નથી.)
તો આ ંથ ુંકોનેઆ ું? ભાગવત મ માનવસમાજ ના ક યાણ માટ બના ુંછે.
ભાગવત ની રચના કયા પછ મ કલમ ૂક દ ધી છે.
બ ુબો યા-બ ુલ ું, હવેસંૂણ પણેઈ ર સાથેસંબંધ જોડ શ.
ુથી િવ ુટા પડલ વો મારા ી ૃણ ના સ ુખ આવેતેમાટ મ ભાગવતશા બના ુંછે.
ભાગવત એ ેમ શા છે, ેમશા નો ચાર અિત િવર ત હોય તેજ કર શક.
સંસાર ના જડ પદાથ સાથે ેમ કર તેભાગવત નો ચાર કર શક ન હ.
ાન કરતાંી ૃણ – ેમ –જ ેઠ છે.
ુતક વાંચવાથી ાની થવાય પણ ુેમી થવા ુંનથી.
અને ુેમી થયા િવના ાન માંદઢતા આવતી નથી. વન ૃતાથ થ ુંનથી.
ી ૃણ િસવાય બી કોઈનેેમ કરનાર આ કથા નો અિધકાર નથી. આવો કોણ મળે??
સંસાર ના કોઈ િવષયો યેરાગ ના હોય તેવો જ મ થી વૈરાગી કોણ મળે??
સંસાર ુખ ભોગ યા પછ ઘણાનેવૈરા ય આવેછે,
પણ જ મ થી વૈરા ય અપનાવેુંહોય તેવો કોણ મળે?
કોઈ લાયક ુનેઆ ાન આપી દ , થી તેજગત ુંક યાણ કર.
આ િવચાર ૃાવ થામાંયાસ નેુેષણા ગી છે.
ભગવાન શંકર વૈરા ય ુંવ પ છે.
રાધા- ૃણ,લ મી-નારાયણ –બધાંસાથેિવરા છે. પણ શંકર –પાવતી સાથેિવરાજતા નથી.
એ તો િવ ુભગવાનેબ ુઆ હ કય એટલે-લ ન કયા.
પણ િશવ પાવતી નેકહ છે—એક ૂણા માંતમેયાન કરો –અનેએક ૂણા માંુંયાન ક ું.
યાસ એ િવચા ુ-િશવ ની મારા પર ૃપા કર અનેમાર યાંુ પેઆવે,તો આ કાય થાય.
ુનો જ મ છેપણ મહા ુનો જ મ નથી. ભગવાન િશવ પર છે. તેમનો જ મ નથી.
િશવ મહારાજ જ મ ધારણ કર તો આ ભાગવત નો ચાર કર.
ભગવાન શંકર િનરપે છે.જગતનેની અપેા છે,તેનો િશવ યાગ કર છે.
ુલાબના લ માટ કોઈ ઝગડો કર પણ ધંુરા ના લ માટ ઝગડો થાય ખરો ?
યાસ એ શંકર ની આરાધના કર . િશવ મહારાજ સ થયા. યાસ એ મા ું—
સમાિધ માં આનંદ આપ ભોગવો છે,તેજગતનેઆપવા માર ઘેર ુ પેપધારો.
ભગવાન શંકર નેઆ સંસારમાંઆવવા ુંગમ ુંનથી.
સંસારમાંમાંએકવાર આ યો તેનેોધ થ પડ માર છે,કામ થ પડ માર છે. સંસારમાંઆ યા પછ
માયા વળગેછે. કોલસાની ખાણ માં ય તો હાથ પગ કાળા થયા વગર રહતા નથી.
માયા થી ૂર રહ ુંતેિન િ ૃધમ નો આદશ છે.
િશવ િન િ ૃધમ ના આચાય છે.
જયાર,માયા સાથેહોવા છતાં-માયાથી આશ ત ન થ ું-તેી ૃણ બતાવેછે.
ી ૃણ િ ૃધમ ના આચાય છે.
તેઓ કહ છેક-માયા સાથેરહ ુંપણ માયા થી અ લ ત રહ ું.

21
િશવ કહ છેક—ના-ના-માયાથી અ લ ત ન હ –માયા થી ૂર રહ ું-એ જ વધાર સા ુંછે.
વધાર અવતાર –િશવ ના ક ા ના થતા નથી,
ી ૃણ ના અવતાર િવશેષ થાય છે.જગત ુંર ણ કરવા ુંકાય ી ૃણ ુંછે.
તેથી , ી ૃણ ના અવતાર િવશેષ છે. િશવ નેઅવતાર ધારણ કરવાની ઈ છા નથી.
યાસ એ ક ું,-મહારાજ તમનેઆવ ુંનથી ગમ ું, પણ અનેક વો ુંક યાણ કરવા આપ આવો.
તમનેમાયા ુંઅસર કર શકવાની હતી ?
િશવ એ િવચા ુ—સમાિધ માં ાનંદ નો અ ુભવ ક ુંં-તેજગતનેના આ ુંતો એકલપેટો કહવા .
માર જગતનેસમાિધના આનંદ ુંદાન કર ુંછે. િશવ અવતાર લેવા તૈયાર થયા.
િશવ ૃપા થી વાટ કા નેગભ ર ો છે.
ુકદવ ભગવાન િશવ નો અવતાર હતા,એટલેજ મ થી ૂણ િનિવકાર છે.
ુકદવ ના જ મ ની કથાઓ અ ય ુરાણો માંછે. ુકદવ સોળ વષ ુધી મા ના પેટમાંર ા છે.
મા ના પેટમાંસોળ વષ ુધી સતત પરમા મા ુંયાન ધ ુછે.
યાસ કહ છેક-બેટા તાર મા નેબ ુાસ થાય છે, બહાર આવ- ુંબહાર કમ આવતો નથી ?
ુકદવ એ જવાબ આ યો- ુંસંસાર ના ભય થી બહાર આવતો નથી,મનેમાયાની બીક લાગેછે.
યાસ એ ક ું-ક ુંતનેઆશીવાદ આ ુંંક તનેમાયા ન હ વળગે.
ુકદવ એ ક ુંક-તમેપોતેપણ માયા માંફસાયેલા છો, ુંહ ુબહાર પણ આ યો નથી-
તો પણ તમેમનેબેટા-બેટા કહો છો. માયામાંફસાયેલા છે,તેના વચન પર ુંકમ િવ ાસ રાખી શ ું?
પોતેફસાયો છેતેબી નેકમ છોડાવી શક ?
યાસ એ ૂછ ુંક –તો તનેકોનો િવ ાસ બેસે?
ુકદવ એ ક ું— માયા થી બલ ુલ ફસાયા ના હોય, માયા થી ુત હોય –તેમનેખાતર આપે
તો ુંબહાર આ ું....એટલે... યાસ એ માધવરાય નેાથના કર .
મા એટલેમાયા અનેધવ નો અથ થાય છેપિત.માયા ના પિત,માધવરાય –
ારકાનાથ યાસા મમાંપધાયા છે. તેમણે ુકદવ નેખાતર આપી ક-
તમનેમાયા નો પશ થશેન હ. માર માયા તમનેવળગી શકશેન હ.
તેપછ ુકદવ મહારાજ માતા ના ગભ માંથી બહાર આ યા છે. ુકદવ ુંાગટ થ ુંછે.
સોળ વષ ની અવ થા છે, દશન કરતાં પ થયા છે.
સંસાર માંએવા બેજ ુુષો થયા છે. ુકદવ અનેવામદવ.
આ બેમહાપ ુષો એવા છેક મનેમાયા નો પશ થયો નથી.
મહા ંથો એ ુંવણન કર છેક યાસ કરતાં– ુકદવ ેઠ છે.
ુકદવ યામ ુંદર છે,વાસના ુંવ પડ ગ ુંછે.
ુકદવ એ મા ના પેટમાંસતત યામ ુંદર ુંયાન ક ુછે,તેથી વણ યામ થયો છે.
ુકદવ ની િન ઠા,વૈરા ય,અલૌ કક ેમલ ણા ભ ત જોઈ યાસ (િપતા) પણ
ુ ુકદવ નેમાન આપેછે.
જ મ થતાંજ ુકદવ ઘરનો યાગ કર વન તરફ જવા લા યા.

22
યાસ ની પ ની ુંનામ વાટ કા છે.
વાટ કા નેતેવખતેઘ ુંુઃખ થ ુંછે.—ભલેએ લ ન ના કર પણ ઘરમાંરહ.-તેરડવા લા યા છે.
વાટ કા એ ાથના કર —
મારો દ કરો િનિવકાર પ છે-તેમાર પાસેથી ૂર ના ય,તેનેરોકો –તેનેરોકો.
યાસ સમ વેછેક- આપણને ુબ ગમેતેપરમા મા નેઅપણ કર ું.
તો જ આપણે ુનેગમીએ.
ઘણાંએવા હોય છેક કાપડ ગમ ુંના હોય તેગોર મહારાજ નેઆપેછે.
પણ,ગોર મહારાજ માંભગવાનની ભાવના રાખી અપણ કરવા ુંહોય છે.
િ ય હોય તે ુનેઅપણ કરવા ું, તેમ છતાં, મ ુય સાર વ ુપોતા માટ રાખેછે,
અનેખરાબ માંખરાબ હોય તે-ઠાકોર માટ રાખેછે. આ ભ ત નથી –આસ ત છે.
યાસ –વાટ કા નેસમ વેછે—એ તારો હવેર ો નથી,સવ ર નો થયો છે.
એ સવ ર ુંકામ કરવા ય છે,તેજગત ુંક યાણ કરવા ય છે.—
પણ તેપછ યાસ પણ પોતેિવ ળ થયા છે.
”હ ુ-હ ુ,પાછો વળ, મનેછોડ જઈશ ન હ, ુંતનેલ ન કરવા આ હ કર શ ન હ”
પણ ી ૃણ ુંયાન કરતાંકરતાંુકદવ સઘળા ુંભાન ૂયા છે.
યાંહવેકોણ િપતા ? કોણ માતા ?
લૌ કક સંબંધ ુંિવ મરણ થાય છે, યાર સંબંધ થાય છે. યાંુધી ઈ રમાંઆસ ત થતી નથી.
સવ યાપક થયેલા ુકદવ એ ૃો ારા જવાબ આ યો છે.
હ ુિનરાજ !! તમનેુિવયોગ થી ુઃખ થાય છે,પણ અમનેકોઈ પ થર માર તો પણ અમેતેમને
(અમારા ુ વા) ફળ આપીએ છ એ.( ૃનો ુછે- ફળ.પ થર મારનાર નેફળ આપેતેજ વૈણવ) .
તમેુિવયોગ થી ુંકામ રડો છો ? આપ તો ાની છો, તમારો ુજગત ુંક યાણ કરવા ય છે.
પણ, યાસ હ ય છે.
યાર ુકદવ એ ક ું-“આ વ અનેક વાર ુબ યો છે,અનેક વાર િપતા બ યો છે.”
વાસના માંબંધાયેલો વ અનેકવાર ુ,િપતા, ી બનેછે,
અનેકવાર ૂવજ મ ના શ ુપણ ઘરમાંઆવેછે.
ડોસાનેકોઈ વાસના રહ ય તો –દાદો જ પૌ પેઘરમાંઆવેછે. કટલાક કહ છે–આ બાબો તેના દાદા
વો લાગેછે. અર—દાદા વો જ ન હ,દાદો જ પૌ તર ક આ યો છે, વાસના રહ જવાથી –દાદો જ પૌ
પેરમવા આ યો છે.વાસના જ ુન મ ુંકારણ બનેછે.
“િપતા ,તમારા અનેક જ મો થયા છે, ુન મ યાદ રહતો નથી એ જ સા ુંછે. િપતા તમેમારા િપતા
નથી અનેુંતમારો ુનથી. તમારા અનેમારા સાચા િપતા નારાયણ છે. વા તિવક ર તે, વ નો સાચો
સંબંધ ઈ ર સાથેછે. િપતા , માર પાછળ ના પાડો,પણ પરમા મા પાછળ પડો.
યાદ રાખો,જગતમાંની પાછળ તમેબ ુપડો, તેજ તમનેબ ુરડાવશે.
િપતા ,તમા ું વન પરમા મા માટ બનાવો.મને આનંદ મ યો છે,તેુંજગતનેઆપવા .”
ુકદવ ુંચ ર અિત દ ય છે, બ ીનારાયણ માંુકદવ ુંાગટ થ ુંછે.
યાંથી તેઓ ગંગા કનાર આ યા. યાંઋિષ ુિનઓ એકઠા થયેલા,.પર ત નેભાગવત સંભળા ું.
ુકદવ એ કથા સંભળાવી , તેમાંોતા તર ક યાસ પણ હતા.કથા ૂણ કર .
યાંથી ુકદવ નમદા કનાર આ યા. યાસ પણ તેમની પાછળ પાછળ આ યા છે.

23
ુકદવ એ યાસ નેક ું—આ કાંઠ ુંબેુંં,તમેસામેકાંઠ િવરાજો.
ુરથી ભલેતમેમનેિનહાળો પણ યાન તો પરમા મા ુંજ કરો.
પરમા મા ની પાછળ પડ છેતેાની છે.પૈસા પાછળ પડવાથી ુમળતા નથી.
ભાગવતની કથા સાંભ યા પછ મ ુય પરમા મા ની પાછળ પડ તો કથા સાંભળ સાથક થશે.
આ નર— નારાયણ ની પાછળ પડ તેૃતાથ થાય છે.
યાસ આ પણ યાંિવરા છે.સાત ચરંવીઓ માંયાસ ુંપણ નામ છે.
ુત એ ુકદવ નેણામ કર -આ કથાનો ારંભ કય છે.
એકવાર નૈિમષાર ય ેમાંઅઠ ાસી હાજર ઋિષ ુિનઓ ુંસ થ ુંછે.
(અયો યા પાસેઆ નૈિમષાર ય છે. યાંદવક ગંગા બરા છે.નૈિમષાર ય માંચ ુક ર ણી તીથ છે.
ુત ની યાંગાદ છે.)
આ સ માંશૌન એ ુત ને કય છે–ક-
સવ કથાઓનો સાર ુંછે? તેઅમનેસંભળાવો. આજ ુધી કથાઓ બ ુસાંભળ ,
હવેકથા ુંસારત વ સાંભળવાની ઈ છા છે.
એવી કથા સંભળાવો ક થી અમાર ી ૃણ યેની ભ ત ઢ થાય.અમનેી ૃણ ની ા ત થાય.
બશેર ૂધ પીવા કરતાંથો ુંમાખણ ખા ુંસા ુંછે.વધાર ૂધ પીવાથી કફ થાય છે.
ઠાકોર નેમાખણ બ ુભાવે. માખણ એ સવ ુંસાર છે.
આ બધાંઋિષઓ, બાલ ૃણ ના ઉપાસક છે,સેવકો છે.
વ ની સેવા કર છેતેના ુણ તેનામાંઆવેછે.મહાકાળ નો ઉપાસક ઉ હોય છે.
કનૈયાની ઉપાસના કરનાર ેમાળ હોય છે.
ી ૃણ સારભોગી છે,તેમ વૈણવો પણ સારભોગી થયા છે. તેથી સવ કથાઓ નો સાર ત વ
સાંભળવાની ઈ છા કર છે. ભાગવત એ માખણ છે,બી બધાંશા ો – ૂધ દહ – વા છે.
સવ શા ોમાંસાર પ આ ૃણ કથા (ભાગવત કથા) છે.
અ યાર ુધી બ ુુતકો વાંયાં. પણ નેપરમા માનેા ત કરવા છે,
તેવા સાધક માટ આ ા છેક –તેબ ુ ંથ ના વાંચે. અનેક ંથ વાંચવાથી ુ માંિવ ેપ ઉભો થાય છે.
બ ુુતક વાંચવાથી – ુ,મન –ચંચળ થાય છે.
યેક ુતક માંમતભેદ હોય છે. મતભેદ –મનોભેદ ઉ પ કર છે.
ભાગવત,રામાયણ,ગીતા –એવા ંથો જ વારંવાર વાંચવા જોઈએ.
એક જ મ ું-અનેક જ મ લો પણ ાન ની સમા ત થતી.
ાન ની સમા ત ેમ માં- ી ૃણ માંથાય છે.
શૌન કહ છે— ાન અનેવૈરા ય સાથેભ ત વધેએવી- સાર ૂત કથા સંભળાવો. આપ એવી કથા
સંભળાવો ક –ભ ત ુટ થાય ,ક હયો વહાલો લાગેઅનેસંસારના િવષયો માંૂગ આવે.
સંસારના િવષયોમાંઅ ુચ અને ુમાંુચ –એ કથા ુંફળ છે.
ાનમાગ માંપરમા મા ટા (જોનાર- મ ક ખ- ુએ છે-તેજોનાર છે) છે,
તે ય ( દખાય છેતે) નથી.
સવનો ટા છે,સવનો સા ી છે,એનેકોણ જોઈ શક ?

24
ભ તમાગ માંભગવાન ટા પણ છેઅને ય પણ છે. ભગવાન બધા નેુએ છે.
પણ ભ ત નો ેમ વધેછેતેથી ય બનેછે. ભ ત ભગવાન ને- ય- બનાવેછે.
શૌનક કહ છેક-“આપ એવી કથા કરો-ક-પરમા મા ી ૃણ ના ય દશન અમનેથાય.”
ાન ,વૈરા ય અનેભ તનેવધારવા આ કથા છે.
મહાન ભ તોના,મહાન ુુષોના ચ ર ો સાંભળ આપણ નેથાય છેક—
હાય-મ મારા આ માના ઉ ાર અથ કાઇ પણ ક ુન હ.
કથા સાંભ યા પછ પાપ ટ,કરલા પાપનો પ ાતાપ થાય અને ુ યેેમ ગેતો –કથા સાંભળ
સાચી. કથા સાંભ યા પછ ,િવવેક,વૈરા ય ના આવે,કરલા પાપનો પ તાવો ના થાય,
ુ યેેમ ના થાય તો તેકથા-કથા જ નથી.
ા એ નારદ નેઆ ા કર હતી ક-
બેટા, કથા કર પણ એવી કથા કર ક મારા
ુમાંલોકોની ેમમયી ભ ત થાય.
કથા મ ુય ના વનનેુધાર છે, વન ુંપ રવતન કર છે. કથા મ ુય ના વન માંાંિત કર છે.
કથા સાંભ યા પછ , વન માંફરફાર ના થાય, વભાવ ના ુધાર,ન બદલાય,
ક વન માંાંિત ન આવેતો તેકથા ુંકામની ?
શૌનક ુિનએ તેથી ક ુંછેક –અમા ુ ાન વધે,વૈરા ય વધે,ભ ત વધે-એવી કથા કહો.
એકલી –ભ ત- વધે–તેુંક ુંનથી. ભ ત – ાન અનેવૈરા ય ની સાથેવધે—એ ુંક ુંછે.
કટલાક માંવૈરા ય હોય છેપણ ુમાંેમ હોતો નથી.
એમ તો-વાનરો ઘરમાંરહતા નથી,કાયમ ફળ- લ ખાઈનેએકાદશી કર છે-
પણ તેવાનરો માં ુેમ ાંછે?
ેમ વગર વૈરા ય ની કમત નથી. કટલાક માંભ ત હોય છેપણ વૈરા ય હોતો નથી.
વૈરા ય ના હોય તો ભ ત -કટલીક વાર વાસનાના વેગ માંવહ જશે.
શીરામાંલૌ કક ટ એ ઘ ની કમત ઓછ છે, છતાંલોટ વગર શીરો થતો નથી.
પણ,જો,ત વ ટ થી િવચારો,
તો લોટની કમત ઘી ટલી જ છે. શીરો કરવામાંઘ ,ગોળ,ઘી ની સરખી જ જ ર છે.
તેવી ર તેાન,ભ ત અનેવૈરા ય સમાન છે. વન માંએ ણેની જ ર છે.
સોળ આની (સો ટકા) ાન અનેસોળ આની વૈરા ય—આવેયાર વ નો વ ભાવ ય છે.
ના માંાન,ભ ત અનેવૈરા ય પ ર ૂણ હોય તેઉ મ વ તા છે.
અનેક ઋિષ- ુિનઓ ગંગા કનાર બેઠા હતા, પણ કથા કરવા કોઈ તૈયાર ના થ ું,
યાર ભગવાનેુકદવ નેયાંજવા ેરણા કર છે,
ુકદવ માંાન,ભ ત અનેવૈરા ય પ ર ૂણ હતાં.
ભાગવત શા એ ેમ શા છે. ેમ એ પાંચમો ુુષાથ છે.
ૃણ ેમ માંદહભાન ુલાય. તેઉ મ ેમ ુંલ ણ છે.
પરમા મા,તેમના ેમી નેજ પોતા ુંવ પ બતાવેછે.
ાનમાગ માંા ત ની ( ા ત કરવા
ુંછે) ા ત છે.

25
ાન માગ માં મળેુંછેતેનો અ ુભવ કરવાનો છે.
(શર ર માંઆ મા-પરમા મા નો અ ુભવ-અ ૈત).
જયાર ભ ત ારા ભેદ નો િવનાશ કરવાનો છે.
તો, ાન માગ માંભેદ નો િનષેધ કરવામાંઆવેછે. બંનેુંલ ય એક જ છે.
શૌન એ ક ું—અમેઠાકોર નેેમ કર એ છ એ,પણ ભગવાન સાથે ય વાતો કરવી છે.
અમાર ી ૃણ ની ા ત કરવી છે. એવી કથા સાંભળવાની અમાર ઈ છા છે.
ુત એ શૌનકા દના ુબ વખાણ કયા છે. ુત એ ક ું—તમેબધા ુના યારા છો,
તમેબધા ૃણ ુંવ પ છો, તમેબધાંભગવાન વા છો. તમનેુંુંઉપદશ આ ું?
વ તા જો ોતા માંઆવો,ભગવદભાવ ના રાખેતો તેની કથા માંભગવાન ન પધાર.
વ તા માંદ ય હોય તો ભગવાન કથા માંપધાર છે.
ુકારામ મહારાજ નેકોઈ એ ક ુંક-મહારાજ તમેુંદર કથા કરો છો.
યાર મહારા જવાબ આ યો ક-
ુંતો મારા િવ લનાથ ના દશન સવમાંક ુંં, ુંુંબો ુંંતેની મનેખબર નથી.
ુત કહ છે-“કથા સાંભ યા પછ , કર ુંજોઈએ તેતો તમેકરો જ છો,
પણ લોકો ુંક યાણ કરવા માટ તમે કરો છો.
ુંયથામિત આપનેકથા સંભળા ુંં. તો સાવધાન થઇ કથા સાંભળો.
ૂવજ મ ના ુય નો ઉદય થાય છે, યાર જ આ પિવ કથા સાંભળવાનો યોગ થાય છે.”
ક લ ુગના વોને-કાલ પ સપ- ના ુખમાંથી છોડાવવા ુકદવ એ ભાગવતની કથા કહ છે.
જયાર ુકદવ પર ત રા નેઆ કથા સંભળાવતા હતા—
યાર વગ ુંઅ ૃત લઈનેદવો યાંઆવેલા.
દવોએ ક ું-- વગ ુંઅ ૃત અમેરા નેઆપીએ, અનેકથા ુંઅ ૃત અમનેઆપો.
ુકદવ એ પર ત નેૂછ ું—આ કથા ુંઅ ૃત પી ુંછેક વગ ુંઅ ૃત પી ુંછે?
પર તેૂછ ું– વગના અ ૃત પીવા થી શો લાભ ?
ુકદવ કહ છે— વગ ુંઅ ૃત પીવા થી વગ ુંુખ મળેછે. પરંુ, વગ ુંુખ— ુઃખિમિ ત છે.
વગ ુંઅ ૃત પીવાથી ુય નો ય થાય છે–પણ પાપ નો ય થતો નથી.
કથા ૃત થી પાપ નો નાશ થશે. કથા ૃત થી ભોગ વાસનાનો િવનાશ થાય છે.
તેથી વગના અ ૃત કરતાંપણ કથા ૃત ેઠ છે.
રા એ ક ું-માર તો આ કથા ૃત ુંજ પાન કર ુંછે.માર વગ ુંઅ ૃત જોઈ ુંનથી.
સાત જ દવસ માંાન અનેવૈરા ય ને ૃત કરવા માટ આ કથા છે.
આપણા માંાન નેવૈરા ય છેજ, પણ તે ૂતેલા છે, તેને ૃત કરવાના છે.
આગળ કથા આવશેક – ાન અનેવૈરા ય ૂછા માંપડલા છે.
સાત જ દવસ માંાન અનેવૈરા ય ને ૃત કર –ભ તરસ –ઉ પ કરવા માટ આ કથા છે.
ભાગવત િસવાય એવો બીજો કોઈ ંથ નથી સાત દવસ માંુત અપાવી શક.
ુત કહ છે-
આ કથા એવી દ ય છેક સાત દવસ પર તેકથા સાંભળ તો તે ુના ધામ માંગયા છે.
તેવખતેુંયાંબેઠો હતો. મ નજર જો ુંછે. પર ત રા નેઆ કથા સાંભ યા પછ ુત મળ છે.

26
ત ક નાગ કરડતાંપહલાંજ તે ુના ધામ માંગયા છે. –આ કથા એવી મંગલમય છે.
સાત દવસ માંપર ત ને કથા થી ુત મળ –તેકથા ુંતમનેસંભળા ુંં.
પર ત નેખાતર હતી ક –સાતમેદવસેમારો કાળ આવવાનો છે. તેથી ત મય થઈનેકથા સાંભળ .
પણ,આપણેકાળને ૂલી જઈએ છ એ. વ તા ુકદવ વો અવ ૂત હોય અને
ોતા પર ત વો અિધકાર થઈનેબેસેતો-સાત દવસ માંુત મળેછે.
અવ
ૂત નો અથ છે-વાસના ર હત,ઈ છાર હત,આશાર હત, ત વિન ઠ છેતે---
ુકદવ - ટ થર કર , ુની ેરણા થી કથા કરવા આ યા છે.
વ તા અનેોતા અિધકાર હોવા જોઈએ.
કરંટ અનેગોળો બંનેસારા હોવા જોઈએ.(તો જ કાશ ઉ વેને?)
વ તા અનેોતા અિધકાર હોય તો આ કથા ુત અપાવેછે.
કથા સાંભળ નેપર તનેલેવા િવમાન આ ું. પર ત મહારાજનેસદગિત મળ છે.
આજકાલ લોકો બ ુકથા સાંભળેછેપણ તેઓનેલેવા િવમાન કમ નથી આવ ું?
િવમાન આવ ુંનથી તેુંએક જ કારણ છે—ક-વ તા - ોતા અિધકાર નથી.
ભાગવતમાંલ ુંછે-તે- સા ુંલ ુંછે- ક –પર ત નેલેવા િવમાન આ ું.
વ તા ુકદવ નો આદશ વન માંઉતાર નેકથા કર અને ોતા પર ત વા – જ ા ુથાય તો -
જ ર િવમાન આવે. મ ુય યાંુધી િવકાર-વાસના માંફસાયેલો છે
યાંુધી િવમાન આવ ુંનથી,( ુત મળતી નથી).
અનેિવમાન આવેતો પણ તેિવમાન માંબેસવાનો નથી.
કમ ક ું-મન –િવકાર-વાસનાથી ભર ુંછેતેનેસંસાર છોડવાની ઈ છા ાંથાય છે?
િવ ઠા નો ક ડો િવ ઠા માંજ રત રહ છે. તેમાંથી બહાર નીકળવા ુંતેનેગમ ુંનથી.
આપણેબધાંિવકાર અનેવાસના માંફસાયેલાંછ એ.
પ ની, ુ,ઘર,ધન માંફસાયેલાંછ એ. –આસ ત - છ એ.
આ આસ ત યાંુધી ટ ન હ, યાંુધી ુત નથી.
ના મનમાંિવકાર- વાસના નથી, ૃણ ેમ માંરંગાયો છે, ુંમન ૃણ ચતનમાંૃણાકાર થ ુંછે,
ુંમન પરમા મા ના રંગ થી રંગાયેુંછે.---તેયાંબેઠો છે– યાંજ ુત છે.
તેના માટ િવમાન આવેતો પણ ું? અનેના આવેતો પણ ું?
ઈ ર સાથેત મયતા થાય –તેથી આનંદ મળેછે,--તેથી િવશેષ આનંદ વૈુંઠ માંનથી.
વૈુંઠ માંજઈએ અનેપછ ુત મળે–તેના કરતાંશર ર નેજ કમ વૈુંઠ ન બનાવીએ ?
દશ-કાળ-અનેદહ ુંભાન ૂલેતો તેયાંબેઠો છે- યાંજ વૈુંઠ છે.
વૈુંઠ નામેકોઈ ગોખલો નથી –ક –જઈનેબેસી જવાય.........!!!
વન ુત એ જ ુત છે.
ુકારામ નેલેવા િવમાન આ ું— ુકારામ પોતાની પ નીનેકહ છે-ક-
આ વન માંુંતનેકોઈ ુખ આપી શ ો નથી,પણ પરમા માએ આપણા માટ

27
િવમાન મોક ુંછે, ચાલ,તનેિવમાન માંબેસાડ પરમા મા ના ધામ માંલઇ .
પણ પ ની એ મા ુંન હ. અનેમહારાજ નેક ું—
તમાર જ ુંહોય તો વ, માર જગત છોડ નેઆવ ુંનથી.તેગઈ ન હ.—
સંસાર નો મોહ છોડવો કઠણ છે. પણ ુકારામ જવા તૈયાર થઇ ગયા,
આનંદ માંનાચી ઉઠ નેકહ છે–
ું મારા સાચા ગામ –મારા સવ નેરામ રામ,
રામ ૃણ િવ લ બોલી , ુકારામ ય છેવૈુંઠ ભણી.
વાસના પર ુશ ન આવેયાંુધી શાંિત મળતી નથી.
કથાનો એકાદ િસ ધાંત પણ જો મગજ માંઠસી જશે,તો વન મ ુર બની જશે.
વાસના વધી, ભોગો વ યા –તેથી સંસાર ખારો ઝેર બ યો છે.
વાસનાઓ મનથી ીણ ના થાય, યાંુધી ુત મળવાની નથી.
ૂવ જ મ ુંશર ર ગ ું–પણ –મન ગ ુંનથી.
લોકો તનની-કપડાંની કાળ રાખેછેપણ મયા પછ સાથેઆવેછેતે-મન ની-કાળ રાખતા નથી.
મયા પછ હાથમાંવ ટ હશેતો તેપણ લોકો કાઢ લેશે.
તન નેગમેતેટ ુંસાચવો પણ તેીણ થવા ુંજ છે.
ીણ થવાના વભાવ વા ંહોવાથી તો તેનેશર ર કહ છે.(શીયતે-ઇિત શર ર).
શર ર નેય રોગ લા ુપડ ો છે,શર ર નો ય થવાનો જ છે.
બ ુકાળ રાખો તો પણ એક દવસ તો તેબગડવા ુંજ છે.
માટ જ મહા ુુષો તન નેન હ-મન ને-સાચવેછે. મન નેસાચવેતેમહાન બનેછે.
તન-ધન નેસાચવેતેસંસાર અનેમન નેસાચવેતેસ યાસી-સંત છે.
ગીતા માંકહ છે- ુંકર ુંક ુંના કર ું-એ તમારા મન નેના ૂછો –પણ શા નેૂછો (ગીતા-૧૬-૨૪)
શા કહ તેમાણેકર ુંજોઈએ. સદાચાર એ –પાયો- છે. અનેસદિવચાર એ –મકાન- છે.
આચાર બગડ એટલેિવચાર બગડ છે. આચાર –િવચાર ુરાખવાના,
એના વગર -મન -ની ુ થતી નથી.અનેમન ની ુ ના થાય યાંુધી-ભ ત-થઇ શકતી નથી.
િવવેક થી સંસાર નો ત ના લાવો , યાંુધી સંસારનો ત આવવાનો નથી.
વન માંસદાચાર-સંયમ – યાંુધી ના આવે– યાંુધી ુતક માંુંાન કંઈ કામ લાગ ુંનથી.
કવળ ાન શા કામ ું?
એક ૃહ થ નો ુમરણ પા યો. ૃહ થ ુદન કર છે.
તેનેયાંાની સા ુઆવેછે.અનેઉપદશ આપેછે.
“આ મા અમર છે, મરણ શર ર ુંથાય છે. તેથી તમારા ુના મરણ નો શોક કરવો ઉ ચત નથી”
થોડા દવસ પછ ાની સા ુની બકર મર ગઈ. તેથી તેરડવા લા યો.
સા ુનેરડતો જોઈ પેલા ૃહ થેસા ુનેક ું—બાપ –તમેમનેઉપદશ આપતા હતા ક-
કોઈના મરણ માટ શોક કરવો ન હ. યાર તમેુદન કમ કરો છો ?
સા ુએ ક ું-ક- છોકરો તારો હતો પણ બકર માર છે.તેથી ર ુંં.
આ ું--પરોપદશેપાંડ યમ –(બી
નેઉપદશ આપવાનો હોય યાર પંડત થઇ નેઉપદશ આપવો તે)

28
શા કામ ું? ાન નો અ ુભવ કરવાનો છે.. ુત થવા માટ ાન નો ઉપયોગ છે.
કથા વન નેુધાર છે. વન નો પલટો કર છે. કથા સાંભ યા પછ વન નો પલટો ના થાય –
તો માન ુંક -મ કથા બરાબર સાંભળ નથી. કથા ુત આપેછે–એ- વાત બલ ુલ સાચી છે.
મહા માઓ કહ છેક-
રોજ ૃુનેએક બેવાર યાદ કરો. કદાચ આ મનેયમ ૂત પકડવા આવશેતો માર ુંદશા થશે?
એમ રોજ િવચારો તો પાપ થશેન હ. મ ુયો રોજ મરણ નો િવચાર કરતાંનથી,
પણ ભોજન નો િવચાર રોજ કર છે.
ભાગવતના મ હમા ુંવણન ઘણાંુરાણોમાંકરવામાંઆ ુંછે.
પણ િનયમ એવો છેક-પ ુરાણા તગત માહા ય ુંવણન કર ું.
હવેભાગવત ના મ હમા ુંવણન કરવામાંઆવેછે.
આ ભાગવત કથા ુંમાહા ય એક વાર સન ુમારો એ નારદ નેકહ સંભળા ુંહ ું.
માહા ય માંએ ુંલ ુંછે–ક- મોટા મોટા ઋિષઓ-દવો, લોક છોડ –િવશાલા ેમાં
આ કથા સાંભળવા આ યા છે. લોક છોડ નેસન ુમારો િવશાલા ેમાંઆ યા છે.
પરદશ માંભૌિતક ુખ વધાર હશે. ભારત એ અ યા મવાદ દશ છે. ભારત એ ુવણ િમ ૂછે.
ભારત માંભગવાનના અવતારો થાય છે.
ભારત માંટલા ભગવાન ના અવતારો થયા છે, બી કોઈ દશ માંથયા નથી.
િવ ા માંભારત ેઠ છે. ભોગ ુંભલેપરદશમાંમહ વ હશેપણ ભારત માંયાગી ુય છે.
લોક માંબધા યાન કર છે. યાંયાન નો આનંદ છેપણ સ સંગ નો આનંદ નથી.
સ સંગ નો આનંદ ભારત માંછે.
કથા માં આનંદ મળેછે–તે- ાનંદ કરતાંપણ ેઠ છે.
યોગી એકલો તર છે, પણ સ સંગી પોતેતર છે- અને-સંગ માંઆવેલા સવ નેતાર છે.
બ ીકા મ માંસન ુમારો પધાયા છે. નેલોકો બ ીકા મ કહ છે-તેિવશાલા ેછે.
િવશાલ રા એ યાંતપ યા કર હતી તેથી તેનેિવશાલા ેકહ છે.
િવશાલ રા ને ુનાંદશન થયા. ુએ ક ું- ુંકાંઇક માગ.
રા એ ક ું- ુંતમારા સતત દશન ક ું. આપ માર તપો િમ ૂમાંઅખંડ િવરાજો.
ુએ ક ું- ુંકાંઇક વધાર માંગ.
રા એ ક ું-હ રો વષ મ તપ યા કર – યાર આપના દશન થયા છે,
પણ ુ,એવી કસોટ બધાની કરશો ન હ. આ ેમાંમ તપ ક ુ, યાંઆવીને કોઈ તપ કર,
તેનેતરત તમારા દશન થાય.
ુએ ક ું–તથા ુ.—તા ુંનામ િવશાલ છેતેમ તા ુંદય પણ િવશાલ છે.
આ ે ુંનામ િવશાલા કહવાશે.
કંદ ુરાણ માંકથા છેક-બ ીનારાયણ –િવશાલ રા માટ પધાયા.
ભ ત નેમાટ ભગવાન આવેતેધ ય.

29
બ ીનારાયણમાં ુપોતેતપ- યાન કર જગતનેતપ- યાન નો આદશ બતાવેછે.
તેબતાવેછે-ક- ુંઈ ર ંછતાંયાન ક ુંં.
તપ યા વગર શાંિત મળતી નથી. પણ વ તપ યા કરતો નથી.તેથી ભગવાન- આદશ- બતાવેછે.
બાળક દવા લેતો નથી યાર મા દવા ખાય છે—માનેદવા ની જ ર નથી.
પણ બાળક નેસમ વવા તેદવા ખાય છે.
બ ીનારાયણ નાંમંદરમાંલ મી ની િત ૂમંદર ની બહાર છે. તેબતાવેછેક-
ી સંગ અનેબાળકોનો સંગ તપ યામાંિવ ન પ છે.
આમાંકોઈ ીની િનદા નથી,પણ કામ ની િનદા છે.
કોઈ ી –બાળકો નો યાગ કરવાનો ક ો નથી. પણ,ઘરમાંી-બાળકો ની વ ચેરહ ને, પણ,
થોડો સમય, ૂર થઇ ને-ભગવાન ુંભજન કરવા ુ-ક ુંછે.
તેવી જ ર તેતપ વીની ી માટ ુુષ નો સંગ પણ યા ય છે.
એક દવસ ફરતાંફરતાંનારદ િવશાલા ુર માંયાંસન ુમારો િવરાજતા હતા યાંઆ યા.
નારદ ુંુખ ઉદાસ જોઈનેસન ુમારોએ નારદ નેતેમની ઉદાસી ુંકારણ ૂછ ું,
સનકા દક -નારદ નેૂછેછે—આપ ચતા માંકમ છો ? તમેતો હ રદાસ છો.
ી ૃણ ના દાસ કદ ના હોય ઉદાસ.
માર કોઈ િનદા કર-મનેકોઈ ગાળ આપે—તેમારા ક યાણ માટ.-
થાય છેતેમારા ભલા માટ થાય છે.—
એમ વૈણવો-ભ તો-માનેછે.વૈણવો સદા ુચરણ માં, ુના નામ માંરહ છે.
વૈણવ સંસારમાંઆવેતો –તેઉદાસ થાય.
પણ વૈણવ (ભ ત) હંમેશા સ રહ છે, ચતા ના કર તેજ વૈણવ.---
સનકા દ કહ છે-ક-“વૈણવ તો ુુંચતન કર છે.તેમ છતાંતમેસ કમ નથી ?”
નારદ એ ક ું-માર મનેચતા નથી, મારો દશ ુઃખી છે.મારા દશની મનેચતા થાય છે.
કટલાક સંતો લો યાગી અનેકટલાક લોકસંહ હોય છે.
નારદ નેસમાજ માંભ ત નો ચાર કરવો છે. તેસમાજ ુધારક સંત છે.તેકહ છેક-
દશમાંમારો જ મ થયો છે,તેુંઋણ મારા માથેછે. સ ય-દયા-તપ-દાન ---ર ાંનથી.
મ ુય બોલેછેકાંઇ અનેકર છેકાંઇ.!!! વ ુુંક ું? વો મા પેટભરા બની ગયા છે.
અનેક તીથ માંમ મણ ક ુ. સમાજમાંકોઈનેશાંિત નથી.
જગતમાંૂખ ,િવ ાન, ીમાન,ગર બ-કોઈનેશાંિત નથી.આ દશ ુઃખી થયો છે.
દશ કમ ુઃખી થયો છે?
તેના અનેક કારણો નારદ એ બતા યા છે.
દશ યાંુધી ધમ અનેઈ ર નેન માનેયાં– ુધી ુખી થતો નથી.
ના વન માંધમ નેુય થાન નથી. તેને વન માંશાંિત નથી.
જગતમાંહવેધમ ર ો નથી. જગતમાંહવેપાપ વ ુંછે.
જગતમાંહવેસ ય ર ુંનથી.
સ ય વાણીમાંન હ—પોથી માંજ ર ુંછે.
જગત માંઅસ ય બ ુવ ુંછે, અસ ય સમાન બી ુંકોઈ પાપ નથી.

30
ઉપિનષદ માંલ ુંછે-ક-અસ ય બોલનાર નેપાપ તો લાગેછેજ –
પણ અસ ય બોલનાર ના ુયનો ય પણ થાય છે.
ખરો આનંદ મળેતેવી ઈ છા હોય તો સ ય માંુબ િન ઠા રાખવી.
અસ ય બોલનાર- ુખી થયો નથી અનેથવાનો પણ નથી.
માટ જ સંતો કહ છેક-આજથી િન ય કરો ક-મા ુંખો ુંદખાય-મનેુકશાન થાય
પણ માર સ ય છોડ ુંનથી. સ ય એ જ પરમા મા ુંવ પ છે.
નારદ કહ છેક-લોકો ુંબ ુબોલેછે. લોકો એમ માનેછેક – યવહારમાંઅસ ય બોલ ુંજ પડ છે.
યવહારમાંુંબોલ ુંપડ તેવી મા યતા અ ાન છે.
લોકો માનેછેક- પાપ કર ુંઅનેપછ મંદરમાંરાજભોગ કર ું-તો પાપ બળ જશે.
પણ એમ કંઈ –પાપ બળતા નથી. ભગવાન આ દયા છેપણ સ કર યાર દયાનેૂર બેસાડ છે.
કાશી માંહ ર ંનો ઘાટ છે,-ઘાટમાંકાંઇ નથી-પણ લોકો આ ઘાટ નેવંદન કર છે.
રા એ બ ુંવેચી ના ું–અનેસ ય નેરા ુંછે. ધ ય છેરા હ ર ંને....
કટલાક એ ુંસમ છેક – યવહારમાંછળ-કપટ કર, ુુંબોલેતેનેપૈસા મળેછે. તેપણ ખો ુંછે.
પૈસા ાર ધ માણેમળેછે. સંતિત-સંપિ અનેસંસાર ુખ ાર ધ નેઆધીન છે.
ના ાર ધ માંપૈસો નથી તેહ રવાર ુંબોલે-તો પણ તેનેપૈસો મળતો નથી,
ઉપરથી તેના ુય નો નાશ થાય છે. અનેઅશાંત બનેછે.
પૈસા માટ ય ન ( ુુષાથ) કરવો તેખો ુંનથી પણ-પૈસા માટ –પાપ કર ુંતેખરાબ છે.
યહવારમાંછળ-કપટ બ ુવધી ગયાં.એટલેયવહાર ુનથી ર ો-
અને, યવહાર ુનથી એટલેમનનેશાંિત નથી.
ક લ ુગમાંવ છતા દખાય છે,પણ જગતમાં ાંય –પિવ તા –દખાતી નથી.
ઈ છા ુજબ શર રનેુકર ુંએ વ છતા છે-
પણ શા ના િનયમ માણેઆચરણ કર ુંતેપિવ તા છે.
મ ુયો શર ર-કપડાંનેવ છ રાખેછેપણ મન નેવ છ રાખતા નથી.
મન ને ુબ પિવ રાખ ુંજોઈએ. કારણ ક-મન તો મયા પછ પણ સાથેઆવવા ુંછે.
જગત માંનીિત દખાતી નથી.
ુબ ભેુંકર ું-અનેુમાગ વાપર ું-
અનેઆ િસવાય પણ બી ુંકોઈ ુખ છે–તેનો કોઈ િવચાર ુધાંપણ કરતો નથી.
મ ુય લૌ કક આનંદ માંએવો ફસાયેલો છે-ક-સાચા આનંદ નો િવચાર પણ તેનેઆવતો નથી.
ુુંબ ના-શર રના-ઇ યોના –એવા અસંય ુખોમાંમ ુય એવો ફસાયો છેક-
તેશાંિત થી િવચાર પણ શકતો નથી ક –ખરો આનંદ ાંછે? અનેતેકમ મળે?
માનવ વન માંપૈસા ગૌણ છે,સંસાર ુખ ગૌણ છે,-
પરમા મા ુય છે. વન માંયાંુધી કોઈ લ ય ન કરવામાંન હ, યાંુધી પાપ અટકશેન હ.
લ ય ને,લ યમાંરાખેતેના થી પાપ થાય ન હ. પરંુમ ુય નેપોતાના લ યની ખબર નથી.
મંદ ુવાળો તે—મ ુય- કામ કરવાની જ ર છે-તે- કરતો નથી.

31
જગત માંઅ િવ ય થવા લા યો છે.
અ િવ ય અનેક ર તેથાય છે.
મારા ઘર ુંખાનારો મારા માટ સા ુંબોલે-મનેકાંઇક માન આપે–તેવી ઈ છા પણ અ િવ ય છે.
જમાડનાર –જમનારનો ઉપકાર માને---જમાડનાર –જમનાર નેવંદન કર-એ ભારતીય સંૃિત છે.
ભારત માંઘી- ુધની નદ ઓ વહતી હતી, યાંઅ નો ુકાળ પડ ન હ. પણ અ નો િવ ય થવા માંડ ો,
એટલેધરતીમાતા અ ગળ ગયાં. ધરતી મા ધમ માટ અ ઉ પ કર છે.
ધમ નો િવનાશ થવા લા યો,એટલે-ધરતીમાતા અ - રસનેગળ ગયાં.
ાન નો પણ િવ ય ( યાપાર) થવા માંડ ો છે. ા ણ િન કામ ભાવથી જગત નેાન ુંદાન કર.
અ દાન કરતાંપણ ાન દાન ેઠ છે,
મ ુય ની ભાવના બગડ - યારથી – વન બગડવા લા ુંછે. વન ભોગ ધાન થ ુંછે.
નારદ કહ છે-ક- ુિનયા માં ાંય મનેશાંિત જોવામાંઆવી ન હ.
ક લ ુગ ના દોષ જોતા –ફરતાંફરતાંતેૃંદાવન ધામ માંઆ યા. યાંતેમનેએક કૌ ુક જો ું.
એક ુવિત ી અનેતેની પાસેબેૃ ુુષો નેૂછા માંપડલા જોયા.તેી ચાર તરફ જોતી હતી.
“મનેથ ુંક –આ કોણ હશે? પણ િવના કારણેકોઈ ી સાથેબોલ ુંયો ય નથી
—એમ માની ુંઆગળ ચા યો “
સનાતન ધમ ની મયાદા છેક- ુુષ કોઈ ી નેતાક નેુએ ન હ.તેની સાથેવગર કારણેબોલેન હ.
સા ુુુષ કોઈ ી પાસેન ય.
તેી એ મનેક ું–હ સાધો -ઉભા રહો.
બી ુંકામ સાધી આપે- એ સા ુ. ાણ ના ભોગેપણ એ બી ુંકામ સાધી આપેછે.
“તેી એ મનેબોલા યો –એટલેુંતેની પાસેગયો—તેણેક ું- ુંતમારો વધાર સમય માગતી નથી “
સંતો નો સમય બ ુકમતી હોય છે. ુવણ કરતો પણ સમય નેકમતી ગણેતેસંત.
નેસમય ની કમત નથી તે તકાળેબ ુપ તાય છે. કોઈની એક ણ પણ બગાડવી ન હ...
“ એણેમનેએક ણ ઉભા રહવા ુંક ું.-મનેતેની દયા આવી-મેતેનેૂછ ું—દવી, તમેકોણ છો ? “
તેી એ ક ું- માર કથા આપણેસંભળા ુંં.મા ુંનામ –ભ ત -- છે.
અનેઆ – ાન-અને–વૈરા ય- નામેમારા બેુો છે.તેઓ ૃથઇ ગયા છે. --
મારો (ભ તનો) જ મ િવડ દશ માંથયો.
(મહાન આચાય િવડ દશ –દ ણ ભારત માંથયા છે.
વાક- રામા ુચાય,મ વાચાય,વ લભાચાય -દ ણ દશ એ ભ ત નો દશ છે.)
કણાટક માંમનેપોષણ મ ું. ુંૃપામી.
આચાર િવચાર ુહોય તો જ ભ ત થઇ શક છે.સદાચાર િવના સ ચાર આવશેન હ.
સદાચાર વગર સદિવચાર ુ માંટકશેન હ. સદાચાર એટલેશા સંમંત આચાર.
ુંકર ું-ક- ુંના કર ુંતેમન નેુછ ુંન હ પણ શા નેૂછ ું..
મન ખોટ સલાહ આપેછે. મન વ નેખાડામાંનાખેછે.મન દગાખોર છે.
જો તઃકરણ ેરણા ના આપેતો –શા નેૂછ ું.-કોઈ સંત નેૂછ ુંજોઈએ.
સદિવચાર અનેસદાચાર નો સાથ હોય તો જ ભ ત બળ બનેછે.
કણાટક માંઆજ પણ આચાર ુ જોવા મળેછે.

32
યાસ નેકણાટક યેપ પાત નહોતો.પણ સા ુંહ ુંતેુંવણન ક ુછે.
કણાટક માંમ વાચાય પંથના આચાય છે. તેઓ િન ળા એકાદશી કર છે.
એકાદશી એટલેદવાળ ન હ.પણ માર એક એક ઇ ય માર ભગવાનનેઅપણ કરવી છે-
તેવી ભાવના એકાદશીના દવસેકરવી જોઈએ.
મહારા માંકોઈ કોઈ જ યાએ મા ુંસ માન થ ું.
મહારા માંભ તનેકોઈ કોઈ જ યાએ માન મ ુંછે. પંઢર ુર વા થળો માંભ ત જોવા મળેછે.
ુજરાત માંમારા બેુો સાથેુંૃથઇ.
પૈસા ના દાસ ુના દાસ થઇ શકતા નથી. ુજરાત માંધાનપણેકાંચનનો (પૈસાનો)મોહ લા યો છે.
ભ ત તેથી િછ ભ થઇ ગઈ છે. મ ુય પોતાના મોજ શોખ માંકટ ુંવાપર છે-
તેનો હસાબ રાખતો નથી પણ ઠાકોર માટ કટ ુંવાપર છે,તેનો હસાબ રાખેછે.
ક લ ુગ માંભ ત છે- પણ િછ ભ થઇ ગઈ છે. ભ ત ુંએક એક ગ િછ ભ થ ુંછે.
ભ ત ના ધાન નવ ગ છે.
પહ ુંવણ છે. કવળ કથા સાંભળવાથી ભ ત ૂણ થતી નથી. સાંભ ુંહોય તેુંમનન કર ું.
મનન પછ િન દ યાસન . મનન કર ટ ુંવન માંઉતા ુતેટ ુંભાગવત સાંભ ુંગણાય.
ભાગવત સાંભળવાથી પાપ બળેછે,પરંુમનન કરવાથી અને વન માંઉતારવાથી ુત મળેછે.
વણ-ભ ત િછ ભ થઇ છેકારણ ક મનન ર ુંનથી. મનન વગર વણ સફળ થ ુંનથી.
ક તન –ભ ત રહ નથી.
વન માંક િતનો મોહ અનેકંચન નો લોભ આ યો, યારથી ક તન-ભ ત બગડ .
ભગવાન અિત ઉદાર છે,તેના તક ુંપણ પોષણ કર છે. ઈ ર માંમાનતા નથી
તેવા ના તક ુંપણ પોષણ જો કરતાંહોય તો
ભાગવત સેવા કર છે,ક તન કર કર છે,તેુંપોષણ ુંપરમા મા ન હ કર ?
ાની ુુષો નેઅપમાન કરતાંમાન વધાર ખરાબ લાગેછે.
ધન નો લોભ ટવા કરતાંપણ ક િત નો મોહ ટવો ક ઠન છે.ક િતનો મોહ ાની નેપણ પજવેછે.
યાંુધી મનનેસમ વવામાંઆવેન હ, યાંુધી તેમાનશેન હ.
કથા ક તન માંઅનાયાસેજગત ુલાય છે,
પણ,મ ુય જયાર સવ છોડ માળા લઈનેબેસેયાર તેનેજગત યાદ આવેછે
ક તનભ ત િન કામ હોવી જોઈએ. ુલસીદાસ એ ક ુંછેક-મારા ુખ માટ ુંકથા ક ુંં.
બી નેુંુખ મળેછે–તેની મનેખબર નથી. પણ મારા મન નેઆનંદ મળેછેતેથી કથા ક ુંં.
વન માંકામ ુખ અનેપૈસા ુય થયા એટલેભગવાન ગૌણ થઈ ગયાં.
મ ુય પાસેકઈ નથી ,છતાંઠસક રાખેછેક- ુંપણ કાંઇક ં.
િવ ા ુંઅનેસંપિ ુંતેણેઅ ભમાન થાય છે. નેતે ુનેવંદન કરતો નથી.
વંદન કર ુંએ સહ ુંનથી.
વંદન કરવા એ ભ ત છે. વંદન કરતો નથી એ ુનેગમતો નથી.
વંદન-ભ ત અ ભમાન થી ગઈ.
સવ માંી ૃણ ની ભાવના રાખી સવનેવંદન કરવાના. વંદન કરવાથી િવરોધ નો નાશ થાય છે.

33
નરિસહ મહતા એ –ભ ત- ુંલ ણ બતા ુંછે.-ક-સકલ લોક માંસ ુનેવંદ.-
સ ુનેવંદ તેવૈણવ.
વંદન માગેતેવૈણવ(ભ ત) નથી. દર – ું-પ ું- હશેયાંુધી ભ ત વધશેન હ.
કોઈ નમેતેપહલાંનમવામાંઆવે, તો ન તા વધેછે.
આજકાલ લોકો –દહ-ની ૂ કર છે.એટલેઠાકોર ની ૂ-સેવા કરવાનો તેમનેસમય મળતો નથી.
દહ- ૂ વધી એટલેદવ- ૂ (અચન-ભ ત) ગઈ.
લોકો એ અનેક કારના સા ુશોધી કાઢ ા છે.બ ુસા ુઘસવાથી શર ર નો રંગ ુધરવાનો નથી. ભગવાને
રંગ આ યો છે,તેસાચો છે.
મ ુય બ ુિવલાસી થયો તેથી અચન-ભ ત નો િવનાશ થયો.
આવી ર તેભ ત ના એકએક ગ નો િવનાશ થયો. એટલે વ ઈ રથી િવભ ત થયો.
ુ નો બ ુઅિતરક થાય એટલેભ ત નો િવનાશ થાય.
ભ ત િછ - ભ થઇ એટલે વન િવભ ત થ ું.
ભ ત ના બેબાળકો છે.- ાન અનેવૈરા ય. ાન અનેવૈરા ય સાથેભ ત નો આદર કરવો જોઈએ.
ાન અનેવૈરા ય નેૂછા આવેયાર ભ ત પણ રડ છે. ક ળ ુગ માંાન અનેવૈરા ય – ૃથાય છે.
એટલેક-તેવધતા નથી. ાન ુતક માંઆવીનેર ું- યારથી ાન ગ ું.
નારદ કહ છે-ક- ાન અનેવૈરા ય નેકમ ૂછા આવી તેું ુંં. આ ક લકાલ માંઅધમ વ યો
છે,તેથી તેઓનેૂછા આવી છે. અને ૃંદાવન ની ેમ િમ ૂથી તેમનેુટ મળ છે.
ાન અનેવૈરા ય ની ૂછા કમ ઉતર ?
ક લ ુગ માંાન અનેવૈરા ય ની ઉપેા થાય છે.એટલેતે- ઉ સાહ વગરના – ૃથયા છે.
આ ક લ ુગ નો ભાવ છે.
નારદ એ ભ ત મહારાણી નેઆ ાસન આ ુંછે. ક— ુંતમારો (ભ તનો) ચાર કર શ.
ાન-વૈરા ય નેજગાડ શ.
નારદ એ ાન અનેવૈરા ય નેજગાડવા –અનેક ય ન કયા પણ તેમનેસફળતા મળતી નથી.
વેદો ના અનેક પારાયણ કયા તોપણ તેમની ૂછા ઉતરતી નથી.
વેદની ભાષા ૂઢ છે.વેદનો અથ જ દ સમ તો નથી. એટલેવેદો ના પારાયણ થી ૂછા ઉતર ન હ.
જરા િવચાર કરવામાંઆવેત – યાનમાંઆવશે–
આ કથા દરક ના ઘરમાંથાય છે. આ આપણી જ કથા ચાલેછે.
દય- ૃંદાવન માંભ ત છેપણ િછ - ભ થઇ છે.—
ૃંદાવન માંાન વૈરા ય ૂછા માંપડ ા છે–તેમ નથી.
શર રમાંદય એ ૃંદાવન છે. દય માંકોઈ કોઈ વાર વૈરા ય ગેછે,
પણ તે ૃિત કાયમ રહતી નથી.
ઉપિનષદ અનેવેદ ના પાઠથી આપણા દય માંકવ ચત ાન વૈરા ય ગી પાછા ૂછા માંપડ છે.
વેદ ના પારાયણ થી વૈરા ય આવેછે,પણ તેવૈરા ય ટકતો નથી.
કોઈના છેલા-વરઘોડામાં( મશાન યા ામાં)
યછે, મશાન માંચતા બળતી ુએ છે,

34
ધાણી ટ તેમ એક-એક હાડકાંટા પડતા ુએ છે,--
તેજોઈ કટલાક નેવૈરા ય આવેછે.( મશાન વૈરા ય).
શર રના ુંલાડ ક ુંં, ના માટ ુંપાપ ક ું, તેમારા શર ર ની આ દશા થવાની છે.
કામ ુખ ભોગ યા પછ કટલાકનેવૈરા ય આવેછે, સંસારના િવષયો ભોગ યા પછ વૈરા ય આવેછે.
પણ વૈરા ય કાયમ ટકતો નથી. િવષયો ભોગ યા પછ , તેમાંઅ ુચ આવેછે,પરંુ–
તે--વૈરા ય-- િવવેક( ાન) વગરનો હોવાથી –કાયમ-- ટકતો નથી.
ાન વૈરા ય ની ૂછા ઉતરતી નથી ,નારદ ચતા માંપડ ા છે,-
તેવખતેઆકાશવાણી થઇ-ક-
તમારો ય ન ઉ મ છે, ાન-વૈરા ય સાથેભ ત નો ચાર કરતાંતમેકોઈ સ કમ કરો.
નારદ ૂછેછે-ક-પણ ુંુંસ કમ ક ું? આકાશવાણી એ ક ું-ક-સંતો તમનેસ કમ બતાવશે.
નારદ અનેક સા ુસંતો નેૂછેછે,પણ કોઈ િનિ ઉપાય બતાવી શ ા ન હ
ૂછતાં- ૂછતા અનેફરતાં-ફરતાંતેબ ીકા મ માંઆ યા છેયાંતેમણેસનકા દ ુિનઓનેજોયા –
નારદ એ ઉપરની બધી કથા કહ સંભળાવી અનેતેમનેૂછેછે-ક-
દશ માંુંજ યો,તેદશ નેુંઉપયોગી ના થા તો મા ું વન યથ છે, આપ જ મનેબતાવો ક,
ુંુંસ કમ ક ું? ુંુંક ુંક થી ાન વૈરા ય કાયમ ના માટ ગતા રહ,ભ ત ુટ થાય ?
સનકા દ ુિનઓ કહ છેક-દશના ુખેતમેુઃખી છો. તમાર ભાવના દ ય છે, છે. ભ ત નો ચાર
કરવાની તમાર ઈ છા છે, તમેભાગવત ાન ય ુંપારાયણ કરો.તમાર ઈ છા ૂણ થશે.
નારદ એ ૂછ ું-ક- કામ વેદ પારાયણ થી ના થ ું, તેભાગવત થી કવી ર તેથશે?
સનકા દ ુિનઓ સમ વેછેક—
વેદમાંથી જ ભાગવત ગટ થ ુંછે, ભાગવત માંવેદ-ઉપિનષદો નો સાર ભય છે.
ખાંડ એ શેરડ માંથી થાય છે,પણ ખાંડ માં મીઠાસ હોય છેતેશેરડ માંહોતી નથી.
ઘી થાય છેૂધ માંથી પરંુબેમણ ૂધ હોય –તો પણ તેનાથી દ વો થતો નથી. દ વો કરવો હોય તો-
ઘી ની જ ર પડ છે, ૂધ થી દ વો થતો નથી. એક બેતોલા ઘી હોય તો દ વો થાય છે.
વેદ-ભગવાન એ ૂધ વા છે, િવશાળ છે, યાપક છે,અનંત છે.
પણ ભાગવત એ માખણ છે. તેનો સાર છે.
તમેભાગવત ાન-ય ુંપારાયણ કરો, અનેતેનો ચાર કરો,
આ કથા ાન,ભ ત અનેવૈરા ય નેવધારનાર છે.
વેદ ુંપારાયણ કર ુંસા ુંછે,પણ વેદનો અથ જ દ યાન માંઆવતો નથી.
વેદોની ભાષા ૂઢ હોવાથી સામા ય માનવી ની સમજ માંઆવતી નથી.
આથી જ વેદ ના િસ ાંતો અનેક ઠન ભાષા ને ટાંતો ારા રોચક
બનાવી નેયાસ એ આ કથા બનાવી છે. ક લ ુગ માંૃણ ની કથા અનેક તન થી ાન-વૈરા ય
ૃત થાય છે.તેથી જ સવ વેદોના સાર ુંઆ ભાગવત – ાન ય ુંપાન કરો, પારાયણ કરો.
ભાગવત કથા ુંપાન કરવા નારદ યાંથી ગંગા કનાર આ યા છે.
ુ િમ ૂમાંસા વક ભાવ જ દ ગેછે. િમ ૂની અસર ૂમ ર તેમન પર થાય છે.
ભોગ િમ ૂમાંભોગ ના પરમા ુઓ ફર છે.ભોગ િમ ૂએ ભ ત માંબાધક છે.

35
ગંગા કનારો – ાન- િમ ૂછે.માટ આ ા કર છે-ક ગંગા કનાર ચાલો.
નારદ સનત ુમારો સાથે,ગંગા કનાર આનંદવન માંઆ યા છે.
નારદ હાથ જોડ નેબેઠા છે. યાંઋિષ ુિનઓ પણ ભાગવત કથા ુંપાન કરવા આ યા છે.
નહોતા આ યા તેએક એકના ઘેર ૃુઋિષ ય છેઅનેિવનય થી વંદન કર મનાવી ને
કથામાંલઇ આવેછે. સતકમ માંબી નેેરણા આપેતેનેપણ ુય મળેછે.
કથા ના આરંભ માંજય-જયકાર કર છે.
અને–હરયેનમઃ –નો શ દો ચાર કર છે. આ મહામંછે.
માયા સામે ત મેળવવા -જય-જયકાર કરવાનો ક ો છે.
કારણક-બધી િ ૃછોડ નેમાનવી યાન માંબેસેછે, યાર માયા િવ ન કર છે.
અના દ કાળ થી મ ુય ુંમાયા સાથેુથ ુંઆ ુંછે. કોઈ ભ ત કર તેમાયા નેગમ ુંનથી.
વ ઈ ર જોડ ય તેમાયાનેગમ ુંનથી,
વ સવ કારનો મોહ છોડ માયા પાસે ય તેમાયાનેગમ ુંનથી.
આ માયા ુંકોઈ એક વ પ નથી.ઈ ર મ યાપક છેતેમ માયા પણ યાપક વી જ છે.
વ અનેઈ રના િમલન માંમાયા િવ ન કર છે.
માયા મન નેચંચળ બનાવેછે, માયા મ ુય નેસમ વેછે-ક-આ સંસાર માંજ ુખ છે. ીમાંુખ છે.
માયા અનેક ર તે વ નેઈ ર થી ૂર ફક છે.અનેમ ુય નેમાયા હરાવેછે.
મ ુય ની હાર અનેમાયા ની ત થાય છે.
માયા ની ત થાય છેકારણ ક –મ ુય ભગવાન નો જયજયકાર કરતો નથી.
સંતો કહ છેક-કથા ભજન માંઈ રનો ેમ થી જય જયકાર કરવો.—ક થી,માયાની હાર થાય
ુનો જય જયકાર કરો તો મ ુયની માયા સામે- ુ સામે- ત થશે.
મન- ુ થી,કથામાંુખ તરસ નેુલશો ન હ-- તો પાપ થશે. ુખ તરસ નેસહન કરવાની ટવ પાડો.
આગળ કથા આવશેક--પર ત ની - ુ - ુખ-તરસેજ બગાડલી.
ુત સાવધાન કર છે. નારદ અનેસવ ઋિષજનો આસન પર બરા ને
ુના નામ નો જય જયકાર કર છેઅનેપછ –હરયેનમઃ- ુંઉ ચારણ કર છે.
સતત –હરયેનમઃ-બોલવાની ટવ પાડવામાંઆવેતો પછ પાપ થશેન હ.
આ ભાગવત ની કથા અિત દ ય છે.આ કથા એવી મંગલમય છેક -
ેમ થી વણ કરશે(સાંભળશે) –તેના કાન માંથી પરમા મા દય માંઆવશે.
ને( ખ) અનેોત (કાન) ને પિવ રાખેતેના દય માં ુઆવેછે.
ઈ રનેેમ થી જોવામાંઆવેતે, ખ માંથી દય માંઆવેછે,
આમ,ભગવાન ી ૃણ કાન માંથી , ખ માંથી દયમાંઆવેછે.
વારંવાર ી ૃણ કથા સાંભળેછે, તેના કાન માંથી ી ૃણ દય માંપધાર છે.
દરનો આનંદ મળેતો માન ુંક –પરમા મા દય માંઆ યા છે.
ભગવાન ની કથા સાંભળવાથી, મન ભગવાન માંથર થશે. કાન માંથી ભગવાન દયમાંઆવશે.
ખ અનેકાન –એ –ભગવાન નેદય માંદાખલ કરવાના –દહના (શર રના) બેદરવા છે.
ઘણા ખથી ુના વ પ નેદયમાંઉતાર છે,
ઘણા કાન થી વણ કર ભગવાન નેદયમાંઉતાર છે.

36
આથી
ખ અનેકાન બંનેપિવ રાખવાના,નેયાંી ૃણ નેપધરાવવાના..
દરક સ કમ ના આરંભ માંશાંિત પાઠ કરવામાંઆવેછે. તેનો મંછે—
ॐ ભ મ કણભી ેુંયામ દવાઃ –
નો અથ છેક-હ દવ ! કાનો વડ અમેક યાણમય વચનો સાંભળ એ.
મંગલમય શ દ અમેસાંભળ એ-મંગલમય વ પ ના અમેદશન કર એ.
મ ુય નાક થી ાંપાપ કર છે?
ખ અનેકાન થી જ વધાર પાપ થાય છે. એટલેતેણેપિવ કરવાની જ ર રહ છે.
જયાર ઘેર ૂ કરાવીએ છ એ- યાર ૂ ની શ આત માં-ગોર મહારાજ –
ખેઅનેકાનેપાણી અડાડવા ુંકહ છે.
કાન અને ખ પિવ થયા પછ જ સ કમ નો ારંભ થાય છે.
ખ અનેકાન બ ુુહશેતો જ ભ ત આવશે. આથી બંનેનેુકર અનેતેપછ
આ બંને( ખ નેકાન) જો ુના હોય તેનેૂ કરવાનો અિધકાર નથી.
ખ અનેકાન – થર થાય છે-તેપછ જ તન અનેમન થર થાય છે.
(ઇ યો થર થાય છે- ુથાય છે-પછ મન થર થાય છે)
ુઇ ીયો માંજ પરમા મા નો કાશ થાય છે.
આથી ઈ યોને–અનેમન ને- ુકરવાની છેનેુરાખવાની છે.
અ યારના જમાનામાંકાળ (સમય) બગડ ો નથી- પણ કાળ ું( ુ) બગડ ુંછે.
ૂ કરવાની..
સનકા દ ુિનઓ કહ છેક-આ ભાગવતમાંઅઢાર હ ર લોકો છે. –અઢાર- ની સંયા પ ર ૂણ છે.
ભાગવત માંુય કથા છે-નંદ મહો સવની –તેના લોકો પણ અઢાર છે. મહાભારત ના પવ અઢાર છે.
ગીતા ના અ યાયો પણ –અઢાર-છે. ગીતા માંથત ના લ ણો ના લોકો અઢાર છે.
અઢાર નો – કડો- યાસ નેબ ુિ ય છે.
ભાગવત પર ની ાચીન અનેઉ મ ટ કા (ભાગવત ુંરહ ય-ત વ-સાર) છે– ીધર વામી ની—
તેમણેકોઈ સંદાય( ક દવો) નો – ુરા હ રા યા િવના- ભાગવત ત વ-(રહ યનો) નો િવચાર કય છે.
(આ ુક-- ભાગવત-” ીધર ટ કા“–મળવી ુલભ છે–તેપણ ુજરાતી માંતો ન હ જ-પણ ડ ગર
મહારાજ ના આ ભાગવત ની કથા માંીધર વામી ની અસર વ ુછેતેમ જણાય છે. સ ુંસા હ ય ના
અસલી ભાગવત માંઠર ઠર ીધર વામી નો મત પાન ની નીચેલખેલો છે.તેમતની જોડ ની સા યતા
પરથી એ ુંમા ુમ પડ છેક-ડ ગર મહારાજ ની આ કથા જ ણે
એક ીધર ટ કા જ –નવા વ પે-છે. ક માંભાગવત ત વ નો -રહ ય નો-વ ુિવચાર છે)
આ ીધર ટ કા પર બંસીધર મહારાજ ની ટ કા છે.તેમણેબતા ુંછેક- આપણા ઋિષ ુિનઓ એ કોઈ પણ
તના વાથ વગર આપણા ક યાણ માટ આ ંથો ની રચના કર છે.
ભાગવત નો મ હમા કોણ વણવી શક ?
–શ ત- ( ુ- ાન- શ ત) ભગવાન માંછે- તેશ ત ભાગવત શા માંછે.
ભાગવત –એ -નારાયણ ુંવ પ છે.ભગવાન ી ૃણ જયાર ગોલોક ધામ માંપધાયા,
યાર પોતા ુંતેજ વ પ આ ંથમાંપધરા ું-એમ એકાદશ કંધ માંલ ુંછે.

37
તેથી ભાગવત –ભગવાન ની સા ાત શ દમયી િત ૂછે.
ઉ વ એ જયાર ી ૃણ નેૂછેુંક- આપના વધામગમન પછ આ ૃવી પર અધમ વધશે,
યાર ધમ કોનેશરણેજશે?
ભગવાનેયાર ક ુંછેક-મારા ભાગવત નો આ ય લેશે–તેના ઘરમાંક ળ આવશેન હ.
પરમા મા ી ૃણ ુંનામ વ પ –એ જ આ ભાગવતશા છે, પરમા મા સાથેસંબંધ જોડ આપેછે.
પરમા મા ના નામ સાથેીિત કરવાની બ ુજ ર છે. નામ સાથેસંબંધ ના થાય યાંુધી –
નામી -પરમા મા- સાથેસંબંધ થતો નથી. સ ુથી પહલાંશ દ-સંબંધ .--
નામ વ પથી મન ુથયા પછ વ પ-સેવા નો અિધકાર મળેછે.
મન ના મેલ નેૂર કરવા અનેમન નેુકરવા આ ભાગવતકથા છે. કથા સાંભ યા પછ પણ પાપ
કરવા ુંચા ુરાખે,તો યમ ુતો તરફથી બેફટકા વધાર પડશે.— ું ણતો હતો –છતાંતેપાપ ક ુ?
ઈ ર સાથેેમ કરવા ું–સાધન-આ ભાગવત શા છે.
મ ુય પ ની,ધન અનેભોજન માંેમ કર છે.પણ ુમાંેમ કરતો નથી તેથી ુઃખી છે.
રામા ુચાય ના ચ ર માંએક સંગ છે.
ધ ુંદાસ કર નેએક શેઠ હતા,તેએક વેયા માંઅિત આસ ત હતા.
એક દવસ ધ ુંદાસ અનેતેવેયા –રંગનાથ ના મંદર પાસેથી જઈ ર ાંહતા.
ધ ુંદાસ –વેયા ના માથેછ ી ધર નેચાલેછે.
તેજ વખતેરામા ુચાય મંદરમાંથી બહાર નીકળતા હતા તેમને–આ ૃય જો ું.
તેમણેલોકોનેૂછ ું–આ કોણ છે?
લોકોએ ક ું-તેવેયા નો ેમી છે, એક ણ પણ વેયાના પનેજોયા વગર રહ શકતો નથી.
રામા ુચાય િવચા ુ–આનો આવો ેમ ભગવાન પર હોત તો તેનો ઉ ાર થઇ ત.
શેઠનેમળવા –શેઠનો ઉ ાર કરવાની ભાવનાથી ર તેજઈ તેધ ુંદાસ નેમળેછે.
અનેકહ છેક-તમેઆ વેયાનેુંદર માની,તેના પર ેમ કરો છો તેજોઈનેમનેઆનંદ થાય છે,
પણ,અ થ-િવ ઠા થી ભરલી –આ ીમાંજ ેમ કરો છો,તે,આ ી કરતાં
મારા રંગનાથ ઘણાંુંદર છે. આ ી માંવો ેમ કરો છો
તેવો ેમ મારા ુમાંકરો તો મનેિવશેષ આનંદ થશે.
ેમ કરવા લાયક એક પરમા મા જ છે.
ધ ુંદાસ કહ છેક-આ વેયા અિત ુંદર છે,તેણેજોયા વગર ું વી શક શ ન હ.
રામા ુચાય કહ છેક-પરંુએનાથી ય વધાર ુંદર કોઈ મળ ય તો ?
ધ ુંદાસ કહ છે-ક- તો િવચાર ક ું.
રામા ુચાય તેણેરંગ નાથ ના મંદરમાંલઇ ગયા. આરતીના દશન થતાંહતા,
ધ ુંદાસ નેરંગનાથ ના દશન થયા, ધ ુંદાસ નેસમાિધ લાગી છે.
ુુંદ ય સૌ દય જોઈ-તેવેયા ના સ દયને ૂલી ગયો.
તેદવસ પછ , ધ ુંદાસેએ ી માંેમ કય નથી. અનેરામા ુચાય નો ખાસ િશ ય બની ગયો.
ુમાંઆસ ત થાય તો પછ સંસાર માંઆસ ત થતી નથી.

38
મ ુય – ેમ પા - ણે- ણેબદલેછે. પરંુ ાંય તેણેસંતોષ,શાંિત મળતા નથી.
બા યાવ થા માંમા પર ેમ કર છે. જરા મોટો થતાંિમ ો સાથે ેમ કર છે.
લ ન થાય એટલેપ ની સાથેેમ કર છે.
(વખત જતાંતેજ વહાલી પ ની પર અણગમો આવેછેઅને“મ લ ન કયા એ જ માર મોટ
એમ માનેછે) યાર બાદ ુપર ેમ કર છે,પૈસા ઉપર ેમ કર છે...વગેર ,,,,વગેર...
પણ સંતોષ અનેશાંિત નથી.
ૂલ છે”
માટ સંતો કહ છેક-
ઈ ર નેેમ ુંપા બનાવો ક થી, ેમ ુંપા બદલવાનો સંગ કદ ન હ આવે.
ભાગવતશા વારંવાર સાંભળશો તો –પરમા મા સાથેેમ થશેઅનેેમ વધશે.
આજકાલ લોકો ભ ત બ ુકર છે.
પરંુતેભગવાનને–સાધન-માનેછે. અનેસંસારના ુખને–સા ય- માનેછે.
(સાધન વડ સા ય – િતમ લ ય ુધી પહોચાય છે) તેથી ભ ત ફળતી નથી.
ભગવાન ને–સા ય ( િતમ લ ય) માનવાના, સંસારના િવષય ુખનેન હ.
કથા માંહા ય રસ ગૌણ છે,કથા કોઈનેહસાવવા માટ નથી. કથા ઈ રનેરા કરવા માટ છે.
ોતાઓના દય માં શોક ૃત કર તેુક.કથા ુ દયેરડવા માટ છે.
મારા વન નો આટલો સમય નકામો ગયો-વગેર –ભાવ – દયમાં ગેતો કથા સાંભળ
સાથક. કથા સાંભ યા પછ -વૈરા ય ના આવે-પાપ ના ટ તો –કથા સાંભળ ુંકામ ની ?
ગમેતેવો પાપી હોય પણ –આ ભાગવતની કથા ેમ થી સાંભળેતો તેના પાપનો િવનાશ થાય છે.
પણ......શરત એક જ છેક- કથા સાંભ યા પછ પાપ ના કર.
કથા સાંભ યા પછ પાપ ના કર તેના અગાઉ ના પાપ ુમાફ કર છે.
ધ ુકાર વા પાપીનો આ કથા થી ઉ ાર થયો છે. ભાગવત ના વણ મા થી જ સદગિત મળેછે.
કથા વણ (સાંભળવાનો) નો લાભ –આ મદવ- ા ણ ુંચ ર કહ નેસંભળા યો છે.
ટાંત વગર િસ ાંત સામા ય માનવીના મન માંઠસતો નથી.
તેથી આ મદવ ા ણ ુંચ ર ક ુંછે.(અહ –આ મ દવ –નામ- પક છે)
કથા એક ુંપક નથી, કથાની –લીલા- સ ય છે. અનેતેમાંરહ ું–અ યા મ-પણ સ ય છે.
ુંગભ ા નદ ના કનાર એક ગામ હ ું.
યાંઆ મદવ નામનો એક ા ણ પોતાની પ ની ુ ુલી સાથેરહતો હતો.
આ મદવ પિવ હતા પણ આ ુ ુલી વભાવથી ર,પારક પંચાત કરવાવાળ અનેઝગડા હતી.
આ મદવ િનઃસંતાન હતા. ઘરમાંસંપિ ુકળ હતી પણ સંતિત ના અભાવેઆ મદવ ુઃખી છે.
સંતિત માટ ઘણા ય ન કયા,પણ સફળતા મળ ન હ,એટલેતેણેઆ મહ યા કરવાનો િન ય કય ,
અનેવન િત યાણ ક ુ.ફરતાંફરતાંર તામાંનદ કનાર એક સ યાસી મહા મા મ યા.
આ મદવ તેમની સામેરડવા લા યા.મહા મા એ રડવા ુંકારણ ૂછ ું.
આ મદવ કહ છેક-ખાવા ુંઘ ુંમ ુંછે,પણ ઘરમાંખાનારો કોઈ નથી.એટલેુંુઃખી ં.
મહા માએ ક ુંક-તાર ઘેર ુનથી એમાંભગવાનની ૃપા છે.છોકરો ના થાય તો –
માન ુંક-ઠાકોર એ મારા હાથેજ બ ુંવાપરવા ુંમારા નસીબ માંલ ુંછે.

39
એટલા માટ ુઆ યો નથી. ુ ુઃખ પ છે. નેયાંુછે-તેણેપણ ાંુખ છે?
ઈ ર થિતમાંરાખેતેમાંસંતોષ માની ઈ ર મરણ કર ુંજોઈએ. ભગવાન માંિવ ાસ રાખવો,
ઈ ર ખો ુંકર શક ન હ. ભગવાન માંિવ ાસ ન હોય તો ભ ત િછ - ભ થાય છે.
ભગવાનનેખો ુંકરતાંઆવડ ન હ.
ુંભ ત ક ું એટલેભગવાનેમાર ઈ છા માણેકર ુંજોઈએ એમ લોકો માનેછે.
ભગવાન કહ છેક- ુંતારો નોકર ંક ુંમારો નોકર ?
સંતો કહ છેક-
તમારા વન માંઉ ેગ થાય તેવો બનાવ બનેતો પણ ભગવાનનેઠપકો આપશો ન હ.
સમજો ક- ુએ ક ુછેતેમારા ક યાણ માટ ક ુછે.
ભાગવત નો એક િસ ાંત છે-ક-ભગવાન થિત માંરાખે,તેમાંસંતોષ માનેતેવૈણવ છે.
ભ ત નો અથ છેક ભગવાન નેઆધીન થઇ રહ ું,
જગત માંસવ કાર કોઈ ુખી થઇ શકતો નથી.
અનેકદાચ થાય તો તેશાનભાન ૂલેછે.
ી રામદાસ વામી એ તેથી –દાસબોધ –માંક ુંછેક-
સંતોષ –એ જ – ુખ છે. ા ત થિતમાંઅસંતોષ –એ ભ ત -માંબાધક છે.
ુખ એ -સંપિ માંન હ-સંતોષ માંછે.
એક વખત એકનાથ મહારાજ પંઢર ુર માંિવ લનાથ નાંદશન કરવા ગયા.
એકનાથ નેલાયક પ ની મળ હતી તેથી તેઓ ભગવાનનો ઉપકાર માનેછે.
દશન કરતાંદય પીગ ુંછે, ખો ભીની થઇ છે. એકનાથ મહારાજ કહ છે-
મનેીનો સંગ આ યો નથી,સ સંગ આ યો છે. તમેમનેઅ ુુળ પ ની આપી છે–
તેથી ુંતમા ુંભજન ક ુંં.મનેકોઈ વાર ોધ આવેપણ એનેકોઈ દવસ ોધ આવતો નથી.
મનેલાયક પ ની મળ છેતેથી ુંતમાર સેવા-ભ ત કર શ ુંં.
(એકનાથ મહારાજ નાંપ ની ગીર બાઈ મહારાજ નેકહતાં-ક-તમેઘરની ચતા કરો ન હ.
તમેસતત ભગવતસેવા કરો. યવહાર ુંકાય ુંકર શ.)
થોડ વાર પછ , ુકારામ મહારાજ –પાંુરંગ....બોલતા બોલતા દશન કરવા આ યા.
ુકારામ નાંઘરમાંહતી તેકકશા હતી. મહારાજ ધંધો છોડ સતત ભ ત કર તેતેનેગમ ુંનહો ું. ઘરમાં
પ ની ઝગડો કર છે. ચ ર માંતો એ ુંલ ુંછેક-કોઈ વખત માર પણ માર છે.
છતાંુકારામ આવી ી આપવા બદલ ભગવાન નો ઉપકાર જ માનેછે. ુકારામ કહ છે-ક-
મનેએ ુંનંગ મેળવી આ ુંછેક મનેઘર ુંમરણ થ ુંજ નથી. તમા ુસતત મરણ થાય અને
ઘર ુંમરણ ના થાય –એટલા માટજ તમેમનેઆવી પ ની આપી છે.
આવી િત ુળ પ ની આપી છે-તેથી તો ુંિવ લ-િવ લ ક ુંં.
અ ુૂળ પ ની આપી હોત તો ું ાંતમા ુંભજન કર શકવાનો હતો ?
ઉલટા ુંતેની પાછળ પડ ત અનેતમને ૂલી ત,તેથી હ નાથ -સા ુંથ ું.
એકનાથ નેઅ ુૂળ પ ની મળ છેતેથી આનંદ. અનેુકારામ નેિત ૂળ પ ની મળ છે
તોયેતેભગવાન નો ઉપકાર માનેછે. સંતો નો આ વભાવ જ હોય છે.

40
નરિસહ મહતા ની પ ની મરણ પામી,
મહતા એ મા ું- સા ુંથ ું. મારા દખતાજ એનો છેલો વરઘોડો નીકળ ગયો.
રાધેગોિવદ ભજો-માર પાછળ રહ હોત તો મનેએની ચતા થાત.
યાર પછ પરણેલો ુમરણ પા યો.
ુવાન ુનાંમરણ ુંુઃખ – નેમાથેપડ ુંહોય તેજ ણી શક.એના ુંુઃખ ુિનયા માં
બી ુંકોઈ નથી. નરિસહ મહતા ના ુુંબ નો નાશ થયો, છતાંમહતા ની શાંિત માંભંગ થયો નથી,
આનંદ માનેછે. અનેગાય છેક-ભ ુંથ ુંભાંગી જ ંળ – ુખેભ ુંી ગોપાલ.
વૈણવ (ભ ત) તેછેક-
યેક પ ર થિત –સાર -ક-ખરાબ-માંપરમા મા ની ૃપાનો અ
ુભવ કર.અનેમન નેશાંત રાખે.
"માત-િપતા નેુમાટ બ ુચતા ઓ હોય છે. ુેષણા પાછળ અનેક વાસનાઓ આવેછે.
ુેષણા પછ િવ ેષણા અનેપછ લોકષણા ગેછે."
આ મ દવેક ું-ક-મહારાજ આપેબ ુુંદર બોધ આ યો ,પણ મા ુંમન માન ુંનથી, મનેુઆપો,
ુિપતાનેસદગિત આપેછે. મહારાજ ના ઘરમાંદ કરો નથી તેણેસદગિત મળતી નથી.
મહા મા આ મદવ નેસમ વેછે-ક- િત ુ(નારાયણ ઉપિનષદ) તો એક ઠકાણેકહ છેક-
“ ુથી ુત મળતી નથી,કમ થી ુત મળતી નથી,ધનથી ુત મળતી નથી,
પણ એકલા યાગ થી અ ૃત ત વ ની ા ત થાય છે”
ુજ જો સદગિત આપી શકતા હોય તો,લગભગ બધાનેઘેર ુછે.
અનેતેથી બધાનેસદગિત મળ ય.
િપતા એવી આશા ના રાખેક મારો ુ ા કરશેનેુંતર જઈશ.
તેવી આશા રાખવા વો આ સમય નથી.
ા કરવાથી વ સાર યોિન માં ય છે.પણ એમ ના સમજ ુંક જ મ મરણ નાંાસ માંથી તેટ છે.
ુત ુંએટલી ુલભ છેક લોટનો િપડ ુકવાથી ુત મળ ય ? િપડદાન ુત ન અપાવી શક.
ા કર ુંએ ધમ છે. ા કરવાની ના નથી, ા કરવાથી િપ ૃઓ સ થઇ આશીવાદ આપેછે.
પણ,િપડદાન નો અથ કોઈ સમ યા નથી.
આ શર ર નેિપડ કહ છે,અનેતેશર રનેપરમા માનેઅપણ કર ુંતેણેિપડદાન કહ છે.
શર ર-િપડ નો ઉપયોગ સ કમ માંકર છેતેણેસદગિત મળેછે. પણ શર ર-િપડ નો ઉપયોગ મા પેટ
ભરવામાંકર તેની ુગિત થાય છે. આ શર ર ભોગ માટ નથી, ભ ત કરવા માટ છે.
મહા માઓ કહ છેક-િન ય કરો ક-મા ું વન મ ઈ ર નેઅપણ ક ુછે.
આ માણે િપડદાન કર તેસા ું. બાક લોટના િપડદાન થી ુત મળતી હોય તો –
ઋિષ ુિનઓ યાન,તપ,જપ,યોગ વગેર સાધનો કર જ શા માટ ?
વન મરણ નાંાસ માંથી છોડાવેછે-સ કમ. બી ુંસ કમ ન હ-પણ પોતા ુંસ કમ.
પોતેજ પોતાના આ મા નો ઉ ાર કરવાનો છે. વ પોતેજ પોતાનો ઉ ાર કર શક છે.
ગીતા માંપ ટ લ ુંછે-ક-
ઉ ધરદા મના માનમ ના માનમવસાદયેત.....ગીતા-૬-૫
(પોતાના ારા,પોતેજ આ માનો –સંસાર સ ુથી ઉ ાર કર.
અનેપોતાના આ માનેઅધોગિત તરફ ના લઇ ય)

41
વ નો ઉ ાર વ પોતેના કર તેનો ઉ ાર બી ુંકોણ કરવા ુંહ ું?
બી નેઆપણા માટ ુંલાગણી હોય ? મ ુયનો પોતા િસવાય બીજો કોણ મોટો હતકાર હોઈ શક ?
જો પોતા ુંેય તેના કર લેતો – ુો વગેર ુંકરવાના હતા ?
પણ,ઈ રનેમાટ વેતેણેઅવ ય ુત મળેછે.
િત ુતો કહ છેક-ઈ રનો અપરો અ ુભવ ના થાય યાંુધી ુત મળતી નથી.
મરતાંપહલાંજ ભગવાન નેઓળખેછે, તેણેુત મળેછે.
ભગવાન ને યા િસવાય બીજો કોઈ માગ નથી. બાક કવળ ા કરવાથી કંઈ ુત મળતી નથી.
મહા માઓ કહ છેક-તમારા િપડ ુંદાન-શર ર ુંદાન –તમાર હાથેજ કરો. એ જ ઉ મ છે.
પછ તો ા ધ થાય તો પણ ઠ ક છે-અનેના થાય તો પણ ઠ ક છે.
સંત,આ મદવ નેકહ છેક-“ િપડ માંછેતેજ ાંડ માંછે. માટ બ ુંછોડ પરમા મા ુંયાન કર.”
આ મદવનેઆ ઠ ક લા ુંન હ. આ મદવેક ું-બાળકનેરમાડવામાંક ુંુખ મળેછે–તેતમેું ણો
મહારાજ ? ુહોવાના ુખની તમનેસ યાસીઓનેુંખબર પડ ? માટ તમેઆમ કહો છો.
છોકરો ખોળામાંએક -બેક કર તો પણ મા-બાપ રા થાય છે.તેમનેૃણા પણ આવતી નથી.
એમાંરા થવા ુંુંછે?
પરંુુઃખ મા ુખ માન ું–એ સંસાર નો ધમ છે. અ ુખ મા ુખ માન ુંતેસંસાર ઓનો િનયમ છે.
જગત માંકોનો વંશ ર ો છેક કોઈનો રહવાનો છે? ૂયવંશ અનેચંવંશ નો પણ નાશ થયો છે.
વંશ ૃમાટ થોડો ય ન ઠ ક હશે, પણ ઘણા તેના માટ પાગલ બનેતેઠ ક નથી.
સંત કહ છેક-“તારા ભા ય માંુ ુંુખ લ ુંજ નથી.”
મહા મા એ ુંદર બોધ આ યોઃ.તેમ છતાંઆ મદવેુરા હ કય .
મારા ભા ય માંના હોય તો તમારા ભા ય માંથી કાઢ નેઆપો.
મનેુઆપો,નહ તર ુંાણ યાગ કર શ
મહા માનેદયા આવી.એક ફળ આ ુંઅનેક ું-
આ ફળ તાર ીનેખાવા આપ . તાર યાંલાયક ુથશે.
આ મદવ ફળ લઈનેઘેર આ યો. ફળ પોતેપોતાની પ ની નેખવડા ુંન હ પણ તેના હાથ માંઆ ું.
ુ ુલી તેફળ ખાતી નથી.તેઅનેક કારના ુતક કર છે.તેિવચાર કર છેક-ફળ ખાઇશ તો સગભા
થઈશ,પ રણામેુઃખી થઈશ. બાળક ના લાલન પાલન માંપણ કટ ુંુઃખ છે?
તેની નાની બહન તેનેમળવા આવી હતી,તેની આગળ આ વાત કર . નાની બહનેસલાહ આપી-
મનેબાળક થવા ુંછેતેુંતનેઆપી જઈશ. ુંસગભા હોવા ુંનાટક કર.
ુ ુલીનેફળ તો જોઈએ છેપણ કંઈ ુઃખ જોઈ ુંનથી.
આ મ ુય નો વભાવ છે. ુખ તો જોઈએ છેપણ િવના ય ને, િવના ુખે.
મ ુય નેુય કર ુંનથી અનેુય ુંફળ જોઈએ છે.પાપ કર ુંછેઅનેપાપ ુંફળ જોઈ ુંનથી.
નાની બહન ના કહવાથી તેણેતેફળ ગાય નેખવડા ું.
ુ ુલીએ નાટક ક ુ,મનેગભ ર ો છે.
તેપછ બહન નો છોકરો લઇ આવી હર ક ુક મનેુથયો છે.

42
આ મદવેબાળક નેજોયો,તેણેશંકા ગઈ ક આ ગઈકાલનો જ મેલો લાગતો નથી.
ુ ુલીએ સમ ું,આતો સંત ની સાદ છે.એટલેતેજ મથી જ તગડો છે.
ુ ુંનામ ુંુકાર રા ું.
આ બા ુગાય નેમ ુય આકાર ુંગાય વા કાન વા ંબાળક થ ું. તેુંનામ ગોકણ રાખવામાંઆ ું.
બાળકો મોટા થયાં.ગોકણ પંડત અનેાની થયાંછે, ધ ુકાર ુરાચાર થયો છે.
ભાગવત ની કથા ણ કાર કરવામાંઆવેછે.-આ યા મક-આિધદિવક-અનેઆિધભૌિતક-ર તે.
જરા િવચાર કરો તો સમ શે-ક-
માનવ કાયા - એ જ ુંગભ ા છે. ભ ા એટલેક યાણ કરનાર અનેુંગ એટલેવધાર.
માનવ કાયા ારા જ મ ુય આ મદવ થઇ શક છે.આ મા નો દવ બનેતેઆ મદવ.
આ મદવ-એ વા મા છે. આપણેબધાંઆ મદવ વા છ એ.
નર જ નારાયણ બનેછે. મ ુય શર ર માંરહલો – વ-દવ બની શક છે, અનેધાર તો બી નેપણ દવ
બનાવી શક છે. મ ુય દ ય વન ગાળેતો –દવ- બની શક છે.
આ મદવ-આ મા-જો ુસાથેસંબંધ જોડ તો – વ- દવ- બનેછે.
ુંવા- ુવા કરનાર , ુતક કરનાર ુ ુલી –એ- ુ છે. વ મા ુ ુલી( ુ) જોડ પરણેછે.
દરકના ઘરમાંઆ ુ ુલી ( ુ) છે. ુ ુલી કથા માંપણ તોફાન કર છે.
ધા ુ- ધા િ ૃએ જ ુ ુલી.
ધા ુ હોય યાંુધી આ મ શ ત ૃત થતી નથી.
ુ પારક પંચાત કર છે. પણ – ુંકોણ ં?મારો ધણી કોણ છે?-એનો િવચાર ુ કરતી નથી. તે
આ મ- વ પ નો િવચાર કરતી નથી. ુ નો પિત આ મા છે.
ુ સાથેઆ મા ુંલ ન થ ુંપણ – યાંુધી તેણેકોઈ -મહા મા -ના મળે,સ સંગ ના મળે– યાં
ુધી-િવવેક –આવતો નથી. િવવેક પી ુનો જ મ થતો નથી. િવવેક -એ જ આ મા નો ુછે.
સંપિ થી િવવેક આવતો નથી, સ સંગ થી િવવેક આવેછે.
આ મા અનેુ ના સંબંધ થી જો િવવેક પી ુનો જ મ થતો નથી , તો વ સંસાર પી નદ માંૂબી
મર છે.િવવેક પી દ કરો ન હોય તો વ સંસારમાંઆ મહ યા કર છે.-એટલેક તે–આ મા ુંક યાણ કર
શકતો નથી.તેથી તો આ મદવ ગંગા કનાર ૂબી મરવા ય છે.
દવ બનવાની અનેબી નેદવ બનાવવાની શ ત આ મા માંછે. પણ આ મ-શ ત ૃત કરવાની છે.
હ ુમાન સમથ હતા,પરંુ બવાનેજયાર તેમનેવ પ ુંભાન કરા ુંયારજ તેમનેવ પ ુંભાન
થયેું.આ મ-શ ત સ સંગ થી ૃત થાય છે. સ સંગ વગર વન માંદ યતા આવતી નથી.
સંત મહા મા એ આપેું–િવવેક પી ફળ આ ુ ને( ુ ુલીને) ગમ ુંનથી.
ુ ની નાની બહન છે- મન.
ુ મન ની સલાહ લેતો ુઃખી થાય છે. મન અનેકવાર આ મા નેછેતર છે. મન વાથ છે.
મન કહ તે- ના- કર ું. સલાહ એક ઈ ર ની જ લેવી.
આ મદવ –મન- ુ ુંકપટ સમ શ ો ન હ.

43
ફળ ગાયનેખવડા ું.
ગો –એટલે-ગાય-ઇ ય-ભ ત –વગેર –અથ થાય છે. ફળ ગાયને–એટલે–ઇ ય નેખવડા ું.
આખો દવસ ય ુખ અનેકામ ુખ ુંચતન કર, પર- ી અનેપર ધન નો િવચાર કર,અનેના વન
માંધમ - ધાન નથી ,પાંચ િવષયો- પાપ -થી ભોગવેછે–એ ધ ુકાર .
ૂત સાવધાન કર છે- અનેકહ છે-ક-
મોટો થતાંધ ુકાર પાંચ વેયાઓમાંફસાયો છે.
ચાર વેયાઓ બતાવતા નથી,છ બતાવતા નથી –પણ પાંચ વેયાઓમાંફસાયો છે—તેમ લ
ુંછે.
પાંચ િવષયો, શ દ- પશ- પ-રસ અનેગંધ-એ –પાંચ વેયાઓ છે.
આ પાંચ િવષયો પાપથી ભોગવેતેબધા ધ ુકાર છે.
િવષયોનો દાસ બનેછે, યાર તેજ િવષયો તેને તકાળેમાર છે.
ધ ુકાર મડદા ના હાથ ુંજમતો. ચો ુંલ ુંછે–શવ હ તેન ભોજનઃ.—મડદાના ના હાથ કયા ?
હાથ પરોપકારમાંઘસાય ન હ તેમડદાના હાથ છે. હાથ થી ૃણ સેવા થતી નથી તેમડદા ના હાથ
છે.
ધ ુકાર – નાન-શૌચ- યાહ ન હતો.
કામી હતો એટલેનાન તો કરતો હશે, પરંુનાન કયા પછ –સંયા-સેવા ન કર તો નાન યથ છે.
એટલેક ુંછેક તેનાન કરતો ન હ. નાન કયા પછ સ કમ ના થાય તો તેપ ુનાન છે.
નાન ફ ત શર રનેવ છ રાખવા માટ નથી. સ કમ કરવા માટ નાન છે.
આ શર ર ુથ ુંજ નથી.શર ર ુંૂળ જ અ ુછે. આ શર ર મળ- ૂના આધાર ટક ુંછે.
મોઢામાંથી-નાકમાંથી ુગધ જ નીકળેછે.
નાન કયા પછ –સેવા ન હ-સંયા ન હ- ગાય ી ન હ-તો તેનાન પણ પાપ છે.
શા માંનાન ના ણ કાર બતા યા છે. તેમાંઋિષ નાન ઉ મ છે.
મળ ક(વહલી સવાર) ૪ થી ૫ માં નાન તેઋિષ નાન. આકાશ માંન ો દખતા હોય યાર નાન કર
તેઋિષ છે.તેપછ ૫ થી ૬ માંનાન કર તેમ ુય નાન . ૂય દય પછ નાન તેરા સ નાન.
ૂય નારાયણ બહાર આ યા છે,નેપછ ભાઈ ઉઠ ા છે. હાથમાંદાતણ અનેછા ુંછે.કહ-અમેુધયા છ એ.
આ ુધયા ક બગડ ા તેતો ભગવાન ણે,
પણ ૂય નારાયણ બહાર આ યા પછ પથાર માંુઈ રહ ુંતેયો ય છે?
નાન ઠંડા જળ થી કર ું,.ગરમ પાણી થી ગંગા ુંઆવાહન થ ુંનથી. ઠંડા પાણી થી થાય છે.
ઠંડા જળના નાનથી બી ફાયદા ઓ ઉપરાંત બીજો એક ફાયદો છે,ક –ઘરમાંખચ ઓછો થશે.
ૂય એ ુ ના મા લક છે.તેની સંયા કરવાથી ુ સતેજ થાય છે.
નાન અનેસંયા િનયિમત કરવી જોઈએ.સ યક યાન એ જ સંયા.
કોઈ પણ સ કમ િવના ુંભોજન એ ભોજન નથી. એ ભોજન કરતો નથી પણ પાપ ખાય છે.
ગીતા માંક ુંછેક-
પાપી લોકો પોતાના શર ર પોષણ માટ જ અ પકાવેછે,તેઓ પાપ નેખાઈ ર ાંછે.(ગીતા-૩-૧૩)

44
તેથી હંમેશા સ કમ કર ું.આ ુય નો સ ુપયોગ કરવો.
તન-મન નેસ કરવામાંઆવેતો પાપ ઘટશે, અનેસ કમ થશે.
પોતાના મન નેપોતેજ, જો સ ન હ કર તો બી ુંકોણ સ કરશે?
ુના ુરાચરણ જોઈ આ મદવનેલાિન( ુઃખ) થઇ. આના કરતાંતો વાંઝયો હતો તેસા ુંહ
ધ ુકાર એ સવ સંપિ વાપર નાખી. પૈસા માટ હવેતો તેમાત-િપતાનેમાર મારવા લા યો.
િપતા ુંુઃખ જોઈ ગોકણ િપતા પાસેઆ યા છે.
ગોકણ િપતાનેવૈરા ય નો ઉપદશ આપેછે.
આ સંસાર અસાર છે, અ યંત ુઃખ પ અમેમોહ માંનાખવા વાળો છે. ુકોનો ? ધન કો ું?
તેખરખર આપણાંનથી. આમાંઆસ ત રાખેછે–તેરાત દવસ સળગેછે.
ું.
સંસાર નેવંયા ુત ની ઉપમા આપવામાંઆવી છે. સંસાર માયાનો ુછે.
માયા િમ યા –તો આ સંસાર સાચો ાંથી હોય ?
ગોકણ આ મદવ નેકહ છે-ક-”હવેતમેઘર છોડ વન માં વ. ઘરનો મોહ તમેછોડ દજો.
એક દવસ તેઘર છોડ ુંતો પડશેજ. સમ નેછોડો તો સા ુંછે. નહ તર કાળ –ધ ો માર નેછોડાવશે.
િપતા , આ વા મા ુંઘર તો પરમા મા ના ચરણ માંછે.”
ત કાળેમ ુય નેગભરામણ થાય છે. હવેું ાંજઈશ ?
આજ થી જ કોઈ સા ુંમકાન ન કર રાખો તો ગભરામણ થશેન હ. માર હવે ુના ધામ માંજ ુંછે.
આ જ મ માંતો ૃાવ થામાંડા ો થયો. પણ હવેકોઈ પિવ વૈણવ નેઘેર જ મ થાય ક યાંસતત
ભગવતસેવા અનેૃણ કતન થતાંહોય-ક થી ુંબા યાવ થા થી જ પરમા મા ુંયાન ક ું-સેવા ક ું.
હવેપછ ના ભાગવત માહા ય ના બેલોકો માંયાસ
બીજો લોક તો ચૈત ય મહા ુ નેબ ુિ ય હતો.
એ ભાગવત નો સાર ભર દ ધો છે.
આ દહ,હાડકાં-માંસ અનેુિધર નો િપડ છે.
એનેમારો માનવા ુંછોડ દો. ી, ુા દ માંથી મમતા ઉઠાવી લો,
આ સંસાર ણ ભંુર છે. એમાંની કોઈ વ ુનેથાયી સમ તેમાંરાગ ન કરો. બસ એક વૈરા યના રિસક
બની –ભગવાન ની ભ ત માંલાગી ઓ. (ભાગવત માહા ય-અ.૪- લોક-૭૯)
ભગવદ ભજન એ જ મોટામાંમોટો ધમ છે. િનરંતર તેનો આ ય કર નેરહો. બી સવ કારના લૌ કક
ધમ નો યાગ કરો. સદા સા ુુુષ ની સેવા કરો. કામ- ૃણા નેય દો. બી ઓ ના ુણદોષ નો
િવચાર કરવા ુંછોડ દો.એક મા ભગવાન ની સેવા અનેતેની કથાઓના રસ ુંપાન કરો.
(ભાગવત માહા ય-અ.૪- લોક-૮૦)
ગોકણ આ મદવ નેકહ છે- િપતા બહોત ગઈ થોડ રહ . ગંગા કનાર જઈ ઠાકોર ની સેવા કરો.
મન નેિવ ેપ થાય યાર તેનેૃણ કથા માંલઇ વ. ભાવના કરશો તો દય પીગળશે.
પરદોષ દશન –સેવામાં,સ કમ માંિવ ન પ છે-- માટ તેનો યાગ કરો.
ભગવાનમય વન ગાળવા માટ – યાન,જપ અનેપાઠ અિત આવ યક છે.
ઉ મ પાઠ નો છ ગ છે.
અ રનો પ ટ ઉ ચાર,પદ છેદ ુંાન,ધીરજ,લય ુંસામ ય અનેમ ુર કંઠ,

45
પાઠ શાંત ચ
ેકરવો,ઉતાવળથી સમ યા વગર ના કરવો.
“િપતા ાતઃ કાળમાંતમેપરમા માની સેવા કરો, યાન કરો. યાન કરતાંકંટાળો આવે,મન છટક ય
તો કતન કરો.રોજ રાતેભાગવતના દશમ કંધ( ૃણ લીલા) નો પાઠ કરો.
ૃણ લીલા ુંચતન કરો.”
આ મદવ ગંગા કનાર આ યા છે. માનસી સેવા કરવા લા યા. એકાંત મન નેએકા કર છે.
ચંચળ મન નેિવવેક પી બોધ થી સાચવ ું.અનેયાનમ ન રાખ ું, સંક પ-િવક પ થી ૂર રાખ ું,
માનિસક સેવા માંમન ની ધારા અ ુટ રહવી જોઈએ. એવી સેવા માંદ યતા રહલી છે.
ઉ ચ વર થી જપ કરવાથી(પણ) મન ની એકા તા થાય છે.િનરોધ થાય છે.
આ મદવ સતત ભગવદ યાન માંત મય બ યા છે.
િન િ ૃમાંસતત સ કમ થ ુંજોઈએ,નહ તર િન િ ૃમાંપાપ બહાર આવેછે.
ભાગવત ના દશમ કંધ નો િન ય પાઠ કરવાથી આ મદવ ખરખરો દવ બ યો છે.
આ મા પરમા માનેમળેયાર દવ બનેછે. આ વ અનેિશવ એક બ યા છે. વ અનેઈ ર ુંિમલન
થ ુંછે. ઈ ર નો થાય છે,તેનેપરમા મા અનેક વાર પોતાના કરતાંપણ મોટો બનાવેછે.
પરમા મા ના બેવ પો છે.-એક અચા- વ પ અનેબી ુંનામ- વ પ..
સામ ી થી ની સેવા થાય તેઅચા વ- પ. ીમદ ભાગવત એ ભગવાન ુંનામ- વ પ છે.
પરમા મા ના બેબી પણ વ પો કહ છે.-િન ુણ(િનરાકાર) અનેસ ુણ(સાકાર).
પરમા મા ુંિન ુણ વ પ સવ માંછે. ુધમાંમાખણ છે-પણ ુધમાંહાથ નાખવાથી માખણ-હાથમાં
આવ ુંનથી. પણ ુધના યેક અ ું-પરમા ુમાંમાખણ છે-
તેમ પરમા મા ુંિનરાકાર વ પ યેક પદાથ માંછે. ુુંિનરાકાર વ પ ખનેદખા ુંનથી,
એટલેતેની સાથેેમ કરવો અઘરો છે.
પરમા મા ુંિનરાકાર વ પ ુ ા (મા ુ થી જ સમ ય તેું) છે,
એટલેુ જયાર સંૂણ િન કામ બને– યાર જ તેનો અ ુભવ થાય છે.
પરમા મા ુંબી ુવ પ સાકાર વ પ છે.
તેતેજોમય હોવાથી –તેતેજ સહન કરવાની મ ુય માંશ ત નથી.
આપણા માટ ુના િન ુણ અનેસાકાર વ પ ુલભ છે. પણ પરમા મા એ આપણા માટ એક વ પ
ુલભ રા ુંછે, અનેતેછે-નામ વ પ. ભગવાન ના નામ સાથેીિત કર,તેનેએક વખત જ ર પરમા મા
નો સા ા કાર થાય છે.
ુના નામ માંીિત થતી નથી, યાંુધી ભગવાન માંઆસ ત થતી નથી.
નામ સેવા િવના વ પ સેવા ફળતી નથી.
નામ માંયાંુધી િન ઠા ના થાય યાંુધી વ પ-સેવામાંીિત થતી નથી. નામ સેવાથી મન
છે. પછ જ વ પ સેવા નો અિધકાર ા ત થાય છે.
ુથાય
વ પ સેવા બરોબર થતી નથી –તેુંકારણ એ છેક-મન ુનથી.
મન ની ુ વગર વ પ-સેવા માંઆનંદ મળતો નથી.
સેવા કરવા વાળા સંસાર સાથેનેહ કર તો વ પ સેવા કરવાનો આનંદ
ાંથી આવે?

46
સંતો કહ છેક-સેવા કરવી હશેતો સંસાર નો નેહ છોડવો પડશે.
સંસાર ના િવષયો સાથેનેહ કદાચ કરો,તો િવવેક ૂવક નેહ કરો.
અ ન બાળેછે, પણ તેનો િવવેક ૂવક ઉપયોગ કરવામાંઆવેતો,તેઉપયોગી થઇ શક છે.
અ ન ના હોય તો મ ુય ુંપોષણ થઇ શક ન હ.
પણ,સંસારમાંયાંુધી દહ ુંભાન છે, યાંુધી મ ુય સંસાર છોડ શકતો નથી.
મન માયાનેપશ કર ત મન મનમોહન ની સેવામાંજઈ શક ુંનથી.
મન વારંવાર માયાના િવચાર કર છે, યાર તેમ લન(ગંુ) બનેછે.
ી ૃણ ના મરણ િવના મન સંસાર માંરત રહ તો માનજો, મા ુંમન ુનથી.
નામ વ પ નો આ ય કયા િવના મન ુથ ુંનથી.
કહ છેક- યાંુધી વ પ સેવામાંમન એકા ના થાય યાંુધી નામ સેવા કરો.
તનથી ન હ મનથી ઠાકોર ના ચરણ માંરહજો.
પરમા મા ના ચરણ માંબેઠો છે,તેનેઆનંદ મળવો જ જોઈએ.
અ ર વાળા ની ુકાનેબેસો તો અ ર ની ુગંધ આવે, છે
આનંદ પ ુના ચરણ માંરહવાથી આનંદ મળેછે.
વ પ સેવા કરતાં- દય પીગળે, ખો ભીની થાય,આનંદ આવેઅનેસા વક ભાવ ગેતો-
સેવા સફળ થઇ છે–તેમ સમજ ું..
સેવા એ દય નો ભાવ છે. વ ુથઇ પરમા માની સેવા કર યાર ઠાકોર ેમ થી સ થાય છે.
મન નેુકરવા-નામ સેવા ની જ ર છે. મન ુકર તેભાગવત.
ક ળ ુગ માંનામ સેવા ધાન છે.
ભાગવત એ ભગવાન ુંનામ વ પ છે.નામ એ જ છે.નામ એ જ પરમા મા છે.
નામ એ પરમા મા કરતાંપણ ેઠ છે.
ઈ ર દખાતા નથી. નામ વ પ પ ટ દખાય છે.
ઈ રના ય દશન ના થયાંહોય,તેના નામ નેપકડ રાખવાથી જ ર તેના દશન થશે.
ઈ ર ુંઅચા વ પ સવ માટ અ ુૂળ અનેુલભ નથી. પણ નામ વ પ અિત ુલભ છે.
નામ સેવા સવ કાળ (સમય)માંથઇ શક છે.
રા ેબાર વાગેરામ ની સેવા(રામ ની િત ૂની સેવા- ૂ) ન થઇ શક. પણ રામ ુંનામ લઇ શકાય.
વ- પ સેવાનેદશ-કાળ( થળ-સમય) ની મયાદા છે.
નામ સેવાનેતેવી કોઈ મયાદા નથી. માટ ુના નામ માંરહવાની ટવ પાડવી જોઈએ.
સતત ુના દશન કરવાંતેઅઘ ુંછે.
તેથી મહા ુુષો સતત ુના નામમાંીિત રાખેછે.નામમાંરત રહ છે.
માટ ભગવાનના નામ સાથેેમ કરવો.
ાની ુુષો નામ માંિન ઠા રાખેછે. નામ એ જ ઈ ર ુંવ પ છે.
રામ એ થોડા વોનો ઉ ાર કય હશે, પણ યાર પછ તેમના નામેઅનેકો નો ઉ ાર કય છે.
ી ૃણ ૃવી પર િવરા લા, યાર તેમને વો નો ઉ ાર કય તેના કરતાંતેમના નામેઅનેકો નેતાયા.
કાય ભગવાનથી નથી થ ુંતેતેમના નામેક ુછે.
મહાભારત માંકથા આવી છેક- ી ૃણ ુય ધનનેસમ વવા ગયા છે. તેઓએ ુય ધન નેઘ ું

47
સમ ું,ક—આ ુથી ઘણાંલોકો ુઃખી થશે,મોટો સંહાર થશે.
પણ ુય ધનેમા ુંન હ. ુય ધન નેારકાનાથ ુધાર શ ા ન હ.
પણ ુય ધન ના વો કોઈ મ ુય ભગવાન ના નામ ના જપ કર તો ભગવત ૃપાથી ુધર છે.
કામ ભગવાન ના કર શક તેતેકામ ભગવાન ુંનામ વ પ કર છે.
ુય ધન તો મર ગયો પણ- ુય ધન નો વંશ –ક ળ ુગ માંબ ુવધી ગયો છે.
પારકા ુંધન હરણ કરવાની ઈ છા રાખેતેુય ધન. પર ીનેકામ ભાવ થી િનહાળેતેરાવણ.
નામ સેવા આવા ુય ધનો નેઅનેરાવણનેુધાર શક છે.
નામ સાધન સરળ છે. ભાગવત નામ નો આ ય કર તેભગવાન વો બનેછે.
આ મદવ સતત દશમ કંધ ની લીલા માંરત રહ છે.
સંસારને ૂલવા કટલાક મહા માઓ ાણાયામ કર છે,નાક બંધ કર છે.
પણ ૃણલીલા માંએવી શ ત છેક-
નાક બંધ કરવા ુંન હ- ખ બંધ કરવાની ન હ-અનાયાસેમન નેસમાિધ લાગેછે.
મન ુથાય છેયાર ુિમલન ની ભાવના થાય છે. સ કમ કરતાંમન નો મેલ ધોવાય છે.
પરમા મા ના દશન ની આ મદવનેભાવના ગી છે.
એક દવસ દશમ કંધ નો પાઠ પ ર ૂણ થયો અનેતેઓ નારાયણ માંલીન થયાંછે.
આ મદવ આ સાચા દવ થયાંછે. દશમ કંધ ના પાઠ થી તેમનેુત મળ છે.
સંૃત ુંાન હોય તો-રોજ દશમ ક ધનો,િવ ુસહ નામ નો, િશવમ હ ન તો નો પાઠ કરવો
જોઈએ.પાઠ અથ ાન સાથેકરવો. અથ ાન વગરનો પાઠ અધમ પાઠ છે.
ુજ દ ૃપા કરતાંનથી.-કારણ તેમનેમાટ આપણેુઃખ સહન કરતાંનથી.
વેછા થી ુઃખ સહન કર તેનેયમરાજ ુઃખ આપી શકતા નથી.
આ મદવ એક આસનેદસ-બાર કલાક બેસતા.
મા માઓ કહ છેક-એક આસનેબેસો. ાનીઓનેસમાિધ માં આનંદ મળેછે,
તેવો આનંદ તમનેકથા માંમળશે.
લીલાની કથા ચાલતી હોય યાર,તેલીલા ય થઇ રહ છેતેમ િવચારો તો આનંદ આવશે.
સાથેિવચાર કરો, ક મા ુંમન ઈ રમાંતરબોળ થ ુંછે.
ૃય(સંસાર)- માંથી ટ –હટ ય-અને– ટા ( ુ) માંથર થાય –
તો મન નો િનરોધ થાય અનેઆનંદ ગટ.
ગોકણ નેલા ુંક ધ ુકાર ુંવતન મનેિવ ેપ કરશે.તેમના ુસંગ થી મા ું વન બગડશે.
એટલેતેઓએ યા ા ુંિનિમ કર -ઘર છોડ ુંછે.
ઘરમાંસ સંગ હોય તો ઘર છોડ ુંન હ અનેઘરમાંુસંગ હોય તો ઘરમાંરહ ુંન હ.-
આ ભાગવત નો િસ ાંત છે. ુસંગ એટલેના તક નો સંગ-કામી નો સંગ.
આ બા ુધ ુકાર પાંચેવેયાઓનેઘેર લઇ આ યો. વેયાઓનેરા કરવા ચોર ઓ કરવા લા યો.

48
ૂત સાવધાન કર છે-ક-
એક એક ઇ ીઓ નો ધણી વ છે. પરંુઇ ય વ નો ધણી થાય –મ ુય ઇ યો નેઆધીન થાય તો
તેું
વન બગડ છે. મન ઈ ર સાથેમૈી કર યાર ુખી થાય છે. અનેિવ ુટો પડ છેયાર ુઃખી થાય છે.
ધ ુકાર અનથ થી અથ પા ન કર છે. ધમ ની મયાદા છોડ , પાપથી પૈસો કમાય તેધ ુકાર બનેછે.
તેરા નેઘર ચોર કરવા ગયો.દાગીના ઓ લાવી વેયાઓનેઆ યા. વેયાઓ િવચાર કર છે-ક –આ
વતો રહશેતો જ ર કોઈ દવસ પકડાઈ જઈ ું. ચોર નો માલ પચશેન હ. પકડાઈ જઈ ુંતો રા બ ું
ધન લઇ લેશે. આનેસ થશેઅનેઆપણ નેપણ સ થશે.—માટ આનેમાર નાખીએ.
વેયાઓનેરા રાખવા માટ એ પાપ કરતો હતો,તેવેયાઓ તેનેમારવા તૈયાર થઇ છે.
વેયાઓએ –ધ ુકાર નેદોરડા વતી બાંયો-ગળેફાંસો આ યો.
ધ ુકાર બળવાન છેપણ બંધન માંઆ યો છે. ધ ુકાર મરતો નથી.
અિત પાપી નેજ દ મોત આવ ુંનથી. ડોસો માંડો પડ એટલેછોકરાંબાપનેકહ છેક-બાપા ભગવાન ું
નામ લો.છોકરાંઓ- ી ૃણ ગોિવદ હર મોરાર-બોલાવે-પણ ડોસાના હોઠ ભગવાન ુંનામ આવ ુંનથી.
અિત પાપી –પાપ ુંુઃખ પથાર માંજ ભોગવેછે.
અિત પાપીનેપથાર માંજ નરક ુંુઃખ ભોગવ ુંપડ છે.
અિત ુયશાળ ને–મરતાંપહલાંજ વગ ુંુખ મળેછે.
વેયાઓ બળતા ગારા –ધ ુકાર ના મોમાંનાખેછે.અનેતેનેમાર નાખેછે.
વેયા ઓએ પછ તેના શર ર નેખાડામાંદાટ દ ું. શર ર નેઅ ન સંકાર પણ વેયાઓએ કય ન હ.
પાંચ િવષયો વ નેબાંધેછે,અને તકાળે વનેએવી ર તેમાર છે-ક- વ તરફડ છે.
વૈણવ એ છેક – િવષયોનેિવવેક થી ભોગવેછે.
ના ચ ર નેજોતા ૃણા આવે-તેધ ુકાર છે.
ધ ુકાર પોતાના ુકમ નેકારણે-ભયંકર ેત બ યો. અિત પાપી જ ેત બનેછે.
પાપી યમ ુર માંપણ જતો નથી. પાપી અનેેત સરખા છે. બંનેનેજોતા ૃણા આવેછે.
ગોકણ ધ ુકાર ના મરણ ના સમાચાર સાંભ યા.તેઓ ફરતાંફરતાંગયા માંઆ યા છે.
તેમણેસાંભ ુંક –મારા ભાઈ ની ુગિત થઇ છે. તેનો ઉ ાર કરવા ગોકણ ધ ુકાર પાછળ
ગયા માંા ધ ક ુછે. ભગવાનના –ચરણમાં-િપડદાન ક ુછે.
ગયા ા ધ ેઠ છે, યાં–િવ ુપાદ (િવ ુના ચરણ) છે.
તેની કથા એવી છે.-ક-
ગયા ુર કર નેએક રા સ હતો તેનેતપ થી ા નેસ કયા. ા એ ક ુંક વરદાન માંગ.
તે ાનેકહ છે-ક-તમેુંવરદાન આપવાન હતા ? તમાર માર પાસેથી કઈ માગ ુંહોય તો માંગો.
તેની તપ યા થી દવો ગભરાયા હતા . આ અ ુર કમ મરશે? એટલે ા એ ય માટ તેું–શર ર-મા ું.
ય ુંડ ગયા ુર ની છાતી પર કરવામાંઆ યો. સો વષ ુધી ય ચા યો,પણ ગયા ુર મય ન હ. ય
ુરો થયો –પછ તેઊઠવા ગયો. ા ચતા ુર થયાં.તેમનેબીક લાગી. તેમણેનારાયણ ુંયાન ક ુ.
નારાયણ ભગવાન યાંગટ થયા. અનેગયા ુર ની છાતી પર બેચરણો પધરા યાં. ગયા ુર મરતી વેળા
ભગવાન પાસેવરદાન મા ું-ક-આ ગયા માં કોઈ ા ધ કર તેના –િપ ૃઓ ની ુત થાય.

49
ભગવાનેક ું-તથા ુ-તારા શર ર પર િપડદાન કરશેતેના િપ ૃઓનેુત મળશે.
ઠાકોર ના ચરણ બેજ યાએ છે. પંઢર ુર માંચંભાગા માંઅનેબી ગયા માં.
ગોકણ પછ ઘેર આ યા છે. યાંરા ેતેમનેકોઈના ુદન નો અવાજ સાંભ યો.
મ ુય પાપ કર યાર હસેછે,પાપની સ ભોગવવાનો સમય આવેછે, યાર રડ છે.
એક જ માબાપ ના ુો હોવા છતાં-ગોકણ દવ થયા છે-અનેધ ુકાર – ેત-બ યો છે.
દવ થ ુંક ેત થ ુંએ તમારા હાથ માંછે.
ગોકણ ૂછેછે-ક- ુંકોણ છે? ુંકમ રડ છે?તાર આ દશા કમ થઇ ? ુંૂત-િપશાચ-ક રા સ છે?
ેત કઈ બોલી શક ુંનથી. અિત પાપી બોલી શકતો નથી.
સંતો કહ છેક-વાણી અનેપાણી નો ુુપયોગ ના કરો. એ મોટો અપરાધ છે.
ભગવાન ની લીલા કવી છે!! કાન બે, ખ બેપણ ુખ એક જ આ ુંછે.
જોક તેનેબેકામ કરવાના હોય છે. ખાવા ુંઅનેબોલવા ું.
એટલે-બેકાન હોવાથી ુબ સાંભળજો-બે ખ હોવાથી ુબ જોજો-પણ બોલજો ઓ ં-ખાજો ઓ ં.
ગોકણ ેત પર ગંગા જલ છાંટ ું, તેુંપાપ થો ુંઓ ંથ ું. તેથી ધ ુકાર નેવાચા ટ .
ેત બો ું- ુંતમારો ભાઈ ધ ુકાર ં.મ પાપો બ ુકયા છેતેથી માર આ દશા થઇ છે.
મનેેત યોિન મળ છે.મનેબંધન માંથી છોડાવો.
ગોકણક ું-તાર પાછળ મ ગયા માંિપડદાન ક ુછે,પણ ુંુત કમ ના થયો ?
ેત બો ું-ગમેતેટલાં-સકડો ગયા ા ધ કરો,પણ મનેુત મળવાની નથી.
એક ુંા ધ ઉ ાર કર શક ન હ.
ગોકણ ૂછ ું-તનેસદગિત કવી ર તેમળશે? ુંકર ું? ુંિવચાર નેકહ. આવતી કાલેું ૂય નારાયણ ને
ૂછ જોઇશ.( ૂય નારાયણ ા ણોના ના ુુછે).
બી દવસેગોકણ ૂય નારાયણ નેઅ ય આપેછે.
અ ય આપીને ૂય નારાયણ નેકહ છે-મહારાજ ઉભા રહો. ુયનારાયણ ઉભા ર ાંછે.
આ િ કાળ સંયા ુંફળ છે.
પિવ ા ણ ૂય નારાયણ નેકહ શક ક-મહારાજ ઉભા રહો. અનેમહારાજ ઉભા પણ રહ!!!
ા ણ ની જનોઈ એ તો વેદો એ આપેલી ચપરાશ છે. ા ણો ગળામાંજનોઈ રાખેછે. જનોઈ ના એક એક
ધાગામાં–એક એક દવ ની થાપના કરવી પડ છે.
જનોઈ આપતી વખતે,િપતા – ુનેકહ છે–ક આજ થી ુંૂય નારાયણ નો દ કરો .
ું ૂય નારાયણ નો સેવક , તેમની ણ વાર સંયા કરવાની .(િ કાળ સંયા).
ા ણ િ કાળ સંયા કદ ના છોડ.િ કાળ સંયા કરનારો કદ ૂખ રહતો નથી. દ ર થતો નથી.
ૂય નારાયણે ૂછ ું-કમ મા ું ુંકામ છે?
ગોકણ ક ું-મારા ભાઈ નો ઉ ાર થાય તેવો કોઈ ઉપાય બતાવો.
ૂય નારાયણેક ું-તમારા ભાઈ નેસદગિત મળેતેવી ઈ છા હોય તો-ભાગવત ની િવિધ ૂવક કથા કરો.
વ ની ુત ા ધ થી ના થાય તેનેભાગવત ુત અપાવેછે. ભાગવત શા – ુત શા છે.

50
ધ ુકાર નેપાપ માંથી છોડાવવા આષાઢ માસ માંગોકણ ભાગવત સ તાહ ુંપારાયણ ક ુછે.
કથા માંબ ુભીડ થઇ છે.ધ ુકાર યાંઆ યો. તેનેબેસવાની જ યા મળ ન હ,
એટલેસાત ગાંઠવાળા વાંસ માંતેણેવેશ કય .
રોજ –એક-એક એમ વાંસ ની સાત ગાંઠો ૂટ . સાતમેદવસેપર ત મો ની કથા કહ .
વાંસ માંથી દ ય ુુષ બહાર આ યો.ગોકણ નેણામ કર તેબો યો-
ભાઈ તેેત યોિન માંથી માર ુત કર છે. ભાગવત કથા ેતપીડા-િવનાિશની છે.
ુંઅિત અધમ હતો –છતાંમનેસદગિત મળ છે.-
ધ ય છેભાગવત કથાને-ધ ય છે- ુકદવ ને-
જરા િવચાર કરવામાંઆવેતો સમ ય છેક-
જો જડ વાંસ ની ગાંઠ ૂટ ય તો-ચેતન ની ગાંઠ ન ટ ??
લ ન માંપણ બેજણ ની ગાંઠ બાંધવામાંઆવેછે. એ નેહ ની ગાંઠ છે. ટવી કઠણ છે.-પણ-
પરમા મા ની સેવા કરવા-એકબી નો સાથ આ યો છે-તેમ માની પિત-પ ની વત તો ુખી થાય.
વાંસ માંએટલેવાસના માં(આસ તમાં) ધ ુકાર ર ો હતો.
વાંસ ની સાત ગાંઠો એટલે-વાસના ની સાત ગાંઠો.વાસના જ ુન મ ુંકારણ બનેછે.
તેથી વાસના નો નાશ કરવો અ યંત જ ર છે.
વાસના પર િવજય- એ જ ુખી થવાનો ઉપાય છે.પણ મ ુય નેમોહ ટતો નથી.
સાત કારની વાસના (આસ ત) છે.
૧- ીમાંઆસ ત (પિત-પ ની ની આસ ત)—૨- ુમાંઆસ ત(િપતા- ુની આસ ત)—
૩-ધંધા માંઆસ ત –૪- યમાંઆસ ત—૫- ુુંબ ની આસ ત—
૬-ઘરની આસ ત—૭-ગામની આસ ત.
આ આસ ત નો યાગ કર ને. આસ ત પી ગાંઠ ને–િવવેક-થી છોડવાની છે.
શા માં–કામ- ોધ-લોભ-મોહ-મદ-મ સર અનેઅિવ ા નેસાત ગાંઠો (વાસના-આસ તની) બતાવી છે.
વભાવ( ુંશર ર ં-તેવો ભાવ) એ વાસના ું(વાંસ) વ પ છે.
વ (આ મા) વાસના( વભાવ) માંરહલો છે.
મોટ ભાગે વ (આ મા)-શર ર છોડ છે- યાર વાસના( વભાવ) સાથેમર છે.પણ,
ભગવત મરણ કરતાંશર ર છોડ ુંછે-
તેની પાછળ ા ધ –ના-કરવામાંઆવેતો પણ તેની ુગિત થતી નથી.
વ(આ મા) માં– વભાવ-વાસનાથી આ યો છે. તેિન કામ માંથી સકામ બ યો.
એ ( વ) યાંુધી - વાસનાની ંથીઓ નેન હ છોડ- યાંુધી
તેના માંથી વભાવ જતો નથી.(તેથી જ ુગિત થાય છે)
ભાગવત ની કથા વણ કર –તો વાંસ ની એક એક ગાંઠ ૂટ છે. પરમા મા ની કથા સાંભ યા પછ –ધીર
ધીર આસ તઓની ગાંઠ ૂટ છે. ુ યેેમ વધી ય એટલે-આસ તઓ ની ગાંઠ ટ ય છે.
ગાંઠ છોડવા ુંક ુંછે(િવવેક થી)—ગાંઠ કાપવા ુંન હ.
ભગવાન ના નામ નો જપ કરવાથી—તેઈ ર એક જ સાચો છે-
એમ માની નેતેુંમરણ કરવાથી વાસનાની ગાંઠ ટ છે..

51
એક ૃહ થ નો િનયમ-ક બાર વષથી ભાગવત કથા સાંભળે. એક ા ણ રોજ કથા કરવા આવે.
એક દવસ શેઠનેબહારગામ જવા ુંથ ું. કથા સાંભળવાના િનયમ નો ભંગ કવી ર તેથાય ?
તેમણેા ણ નેક ું-મારા થી કાલેકથા ન હ સંભળાય-િનયમ ુંુંથશે?
ા ણેક ું-તમારા બદલેતમારો ુકથા સાંભળશેતો ચાલશે.
ૃહ થેક ું-તમે–વૈરા ય અનેેમ- ની વાતો કરો છો. અ યારથી તેઆવી વાતો સાંભળેઅને
ભણવા ુંછોડ દ તો ? કથા સાંભળ એને ાંક સંસાર પર વૈરા ય આવી ય તો ?
ા ણેક ું-બાર વષ થી તમેકથા સાંભળો છો,
તમનેવૈરા ય ના આ યો તો છોકરાનેુંવૈરા ય આવી જશે?
ૃહ થ કહ છે-છોકરો કાચી ઉમરનો છે,તેની ુ કાચી છે,
કથા સાંભળ તેની ુ ુધર ય તો -મારા ધંધા ુંુંથશે?
અમાર વાત ુદ છે.અમેતો પાક ુ વાળા...!! અમેરોજ કથા સાંભળ એ પણ
મન ની ગાંઠ છોડતા નથી.
આ ુંના કરતાંકથા સાંભળ -મન ની-ગાંઠ છોડ . વન નેુધાર ુંજોઈએ.
વ -સંસાર ુખનો –મનથી પણ- યાગ ના કર યાંુધી-ભ ત િસ થતી નથી.
લૌ કક રસ માંફસાયો છે-તેનેભ ત રસ કવી ર તેમળે?
ભોગ છોડવા તૈયાર નથી-અનેભ ત કરવી છે- એ કમ બને?
તો ધીર ધીર વભાવ ુધારવો, વભાવ ુધર યાર ભ ત િસ થાય છે.
ધ ુકાર નેલેવા પાષદો િવમાન લઈનેઆ યા છે.
ગોકણ પાષદો ને ૂછેછેક-એકલા ધ ુકાર માટ જ કમ િવમાન લા યા ?
બી ( કથા માંબેઠા હતા તે) કોઈનેમાટ િવમાન કમ ના લા યા ?
પાષદ કહ છે-ક-ધ ુકાર એ ર તેકથા સાંભળ છેતેર તેબી કોઈ એ સાંભળ નથી.
તેએક આસનેબેસતો,ઉપવાસ કરતો અનેકથા ુંરોજ મનન કરતો.
ઉપવાસનેદવસેુરણ-બટાકા ખાવાથી શર ર નો ઉપવાસ થાય છે. આ મા નો ન હ.
પરમા મા ના ચરણ થી ૂર ના ય તેઆ મા નો ઉપવાસ.
ઉપવાસનો સાચો અથ છે-પરમા માના ચરણ માંવાસ.
મ ુય વો કોઈ સાફ કરનારો નથી.અનેશર ર વી કોઈ મેલી વ ુનથી.
શર ર અનેમન સાફ ના હોય તો એ મેલા શર ર થી કોઈ ુપાસેરહ શક ન હ.
ુમનથી ભગવાન સમીપ રહવા ુંક ુંછે.
કથા ધ ુકાર ની મ સાંભળવી જોઈએ. કથા ુંવણ-મનન-િન દ યાસન થી ાન ઢ થાય છે.
ઢતા વગર ું ાન યથ છે. બેદરકાર થી કર ુંવણ યથ છે.
સંદહ ુત મં યથ છે. નેય ચ ેકરલા જપ પણ યથ છે.
કથામાંબેઠા હોય પણ મન કથામાંના હોય તો તેવણ શા કામ ું? તેફળદાયી થ ુંનથી.
કથા સાંભળતી વખતેતન-મન અનેઘર ુંભાન ૂલાઈ જ ુંજોઈએ. ત મયતાથી કથા સાંભળવી જોઈએ.
સંતો કહ છેક-
તમેઘર ુંચતન છોડશો –તો ઠાકોર નેતમાર ચતા થશે.

52
ુંઈ ર સાથેત મય થવા માટ બેઠો ં-તેવી ભાવના રાખો.
કથા સાંભળ –મનન કર - વન માંઉતારો.-તો કથા સાંભળ સાથક થાય.
કથા સાંભ યા પછ વન માંએક લ ય ન કર ુંજોઈએ.
ભાગવત ભગવાન ની કથા સાંભ યા પછ (વાંયા પછ ) તેમાંથી કંઈક લેવા ું,
કથા નો એક શ દ પણ જો મનમાંકોતર રાખવામાંઆવે-તો વન નો ઉ ાર થઇ ય.
પોતાની પાછળ છોકરાંઓ –ભાગવત સ તાહ –બેસાડ –તેવી ઈ છા રાખવી યો ય નથી. પણ વતા જ
ભગવતમય વન વો તેઉ મ છે. મરતાંપહલાંજ ભાગવત ની કથા સાંભળે-અનેભગવત- મરણ
કરતાંકરતાંમર તેજ ઉ મ છે. ઘણાંિવલમાંલખી ય છેક-માર પાછળ ભાગવત-સ તાહ કરજો-
તેઅિત ઉ મ નથી.
બધાનેખાતર થઇ છેક ધ ુકાર ની મ અમેકથા સાંભળ ન હ-
તેથી અમનેતેમના વી ગિત મળ ન હ.
કથા ુંમનન કર ુંતેઉ મ છે-પણ કદાચ તેમ ના થાયતો પણ લાભ તો છેજ.
(કદાચ કોઈ વખતેકોઈ એક શ દ પણ – ૂલે ુક મન માંકોતરાઈ ય)
િવ ુ-યાગ પોતાના હાથેથાય તો ક યાણ થાય છે, િવ ુ-યાગ ની વાતો કરવાથી કંઈ લાભ નથી.
વ પની વાતો સાંભળેઅનેકર તો કંઈ લાભ નથી,પણ વ પ નો અ ુભવ કર તો લાભ છે.
કમ ુંઅ ુઠાન થાય તો લાભ છે. યાર ૃણ કથા –કવળ – વણ થી મંગળ કર છે.
ગોપી-ગીત માંગોપી ઓ કહ છેક-
કથા ુંવણ કર ભ તમય વન ગાળો તો તેઉ મ છે
પણ તેમ ન થાય તો-પણ વણ મા થી મંગળ થાય છે.
ટલો સમય કથા સાંભળવામાંઆવે-તેટલો સમય સંસાર ુલાય અનેભગવાન યાદ આવેછે.
ધ ુકાર માટ કથા કર તેઆષાઢ મ હના માંકર છે.
ાવણ મ હના માંલોકો એ આ હ કય એટલે–ગોકણ ફર થી કથા કરવા બેઠા છે.
કથા સાંભળતા અમાર બીજો કોઈ િવચાર કરવો નથી, એકવાર ૂલ થઇ –અનેતેથી અમેરહ ગયા.
અિતશય સાવધાન થઈનેબધાંકથા સાંભળેછે. વ તા – ોતા ુંમન એક થ ુંછે.
ુ- ેમ થી દય પીગળવા લા ું.
તેવખતેભ ત મહારાણી ગટ થયા છે. ાન અનેવૈરા ય નેલઇ નેપધાયા છે.
કથાથી ભ ત મહારાણી ગટ થાય છે. આપણા માંભ ત છે-પણ િછ ભ છે. તેનેુટ કરવાની છે.
ભાગવતની કથા થી ભ ત ુટ થાય છે. ાન અનેવૈરા ય ની સાથેભ ત વધેતો ુત મળેછે.
િછત ૂ થયેલા –એટલેક- ીણ થયેલા ાન –વૈરા ય નેુટ કરવા- ૃત કરવા- ુવાન કરવા –
ભાગવતની કથા છે. કથા સાંભ યા પછ ુધમાંાન વૈરા ય ગે-તો તેકથા –કથા છે.
ગોકણ ના સભા મંડપ માંભગવાન ગટ થયા છે. ભગવાનેક ું- ુંતમારા કથા કતન થી સ થયો ં.
તમેકંઈ વરદાન માંગો. તેવખતેગોકણ કહ છેક-
મ ુયો ી ૃણ કથા ુંવણ કર, ૃણ કતન કર,સેવા કર –તેના દયમાંઆપ િવરાજો.
જ મ મરણ ના ાસમાંથી કથા સાંભળનારા
ુત થયા છે. સવ નેસદગિત મળ છે.

53
આનંદ વૈુંઠમાંમળેછે-તે–જ આનંદ ભાગવત કથા માંમળેછે.
જો ેમ ૂવક કરવામાંઆવે-ક સાંભળવામાંઆવે-અનેકથામાંજો
જગતની િવ િત ૃથાય તો, યાન ધારણા થી િસ મળેછેતેઅનાયાસેઆ કથાથી મળેછે.
ભાગવત એવો ંથ નથી-ક મયા પછ ુત અપાવે- તેતો મયા પહલાંુત અપાવેછે.
વેદાંત ના દ ય િસ ાંતો યાસ એ આ માહા ય માંભર દ ધા છે.
પાંચ અ યાય માંમાહા ય ની કથા સંભળાવી.
છ ો અ યાય િવિધ નો છે. સ કમ િવિધ ુવક કરવામાંઆવેતો દ ય બનેછે.
સ કાય તરત કર ું.અનેકદાિપ ુલતવી રાખ ુંન હ.
ધમરા પાસેએક યાચક દાન માગવા આ યો. ધમ રા એ તેનેબી દવસેઆવવા ક ું.
આ વાત ભીમસેનેસાંભળ –એટલેિવજય ુંુભી વગાડવા લા યો.
બધાનેલા ુંક ભીમસેન ુંખસી તો નથી ગ ુંને?
આ િવજય ુંુભી તો ુમાંિવજય થયો હોય યાર જ વગાડવામાંઆવેછે. ભીમ નેકારણ ૂછ ું.
ભીમેજણા ું- આ મોટાભાઈએ કાળ પર િવજય ા ત કય છે.ધમરા નેખબર પડ ગઈ છેક –
તેઆવતી કાલ ુધી વવાના છે.તેથી તેના િવજય માંઆ નગા ુંવગા ુંં.
ધમરા નેપોતાની ૂલ સમ ઈ.—
ના ું નક નાથેસવાર ુંથવા ુંછે--- માટ સ કાય તરત કર ું.
યાચકનેતરત પાછો બોલા યો અનેયથા યો ય દાન આ ું.
ભાગવત એ ભવ રોગની દવા છે.
વ મા નેરોગ થયો છે. વ નેઈ રનો િવયોગ છેતેમોટામાંમોટો રોગ છે.
તેરોગ ના િનવારણ માટ,-ભાગવત નો આ ય કરો. ૃણિવયોગ પી રોગ નેૂર કરવાની દવા આ
ભાગવત શા છે. પણ દવામાંમ ચર પાળવી જોઈએ તેમ કથામાંતેની િવિધ ળવવી જોઈએ.
િન કામ ભાવેકથા સાંભળવી હોય તો બાર માસ પિવ છે.
બાક કથા સાંભળવા માટ માગસર માસ અિત ઉ મ છે.
ુભ ુુત કથા નો ારંભ કરવો જોઈએ. થમ ગણપિત ુંૂજન કર ુંજોઈએ.
યાસ યાન નારાયણ ુંકર છેપણ ૂજન પહ ુંગણપિત ુંકર છે.
યાસા મ માં ગણપિત છે.-તેમના હાથ માંકલમ છે.લોક ક યાણ માટ એ સતત લખેછે.
ઘણાંમાનેછેક-એકલા મંગળ કાય માંજ ગણપિત ની ૂ કરવી જોઈએ. પણ શા માંતો લ ુંછેક-
અમંગળ કાય માંપણ શ આતમાંગણપિત ુંૂજન કર ુંજોઈએ.
ગણપિત ુંૂજન કર લ મીનારાયણ ની થાપના કરવામાંઆવેછે.
વ તા ના લ ણો બતા યા છે. િવર ત પ ુંએ પહ ુંલ ણ બતા ુંછે. વ તામાંવૈરા ય હોય-
આ ુકદવ ની ગાદ છે. શ દ માંશ ત યાગ થી આવેછે-.વૈરા યથી આવેછે.
વ તાના ખ-મન અિત ુહોવાંજોઈએ.
ુકદવ પણ જગતનેજોતા હતા-પણ િનિવકાર હતા.
આપણેજગત નેજોઈએ છ એ- યાર ખ માંિવકાર આવેછે.
ુકદવ - ટ રાખતા હતા. દરક ી- ુુષ નેભગવદ ભાવ થી જોતા હતા.
માટ દરક ી- ુુષનેભગવદ ભાવથી જોવાના છે..

54
વૈરા ય એટલેું?
ભોગના અનેક પદાથ મળે-તેમ છતાં ુંમન તેમાંન ય તેુંનામ વૈરા ય.
કહ છેક-
જગતનેછોડવાની જ ર નથી-પરંુજગતને ટ થી ુઓ છો –તેનેછોડવાની જ ર છે.
જગતનેકામ- ટથી-ભોગ ટ થી ન ુઓ. દોષ- ટ હોય યાંુધી દવ ટ થતી નથી.
વ તા ાની હોવો જોઈએ. વ તા ાની હોવાંછતાંલૌ કક ુખ માંતેુંમન ફસાયેુંહોય તો t
વ તા થવાને–લાયક નથી.લખેુંછેક-ઉપદશ આપનાર- ા ણ હોવો જોઈએ.
િ ય અનેવૈય િવ ાન હોય તો તેવંદનીય છે, પણ ૂજનીય નથી. ા ણ જ ૂજનીય છે.
એ,વ તા ધીર-ગંભીર હોવાંજોઈએ. ટાંત ુશલ હોવાંજોઈએ.
વાણી અનેવતન એક હોય તેજ ઉ મ વ તા છે.
ઘણાંલોકો સાંભળવા આવેતેથી કાંઇ ઉ મ વ તા બની જતો નથી. સમાજ ુંઆકષણ તો સાધારણ મ ુય
પણ કર શક છે. ાન માણે યા હોય તેજ ઉ મ વ તા છે, અનેતેનેજ વ તા થવાનો અિધકાર છે.
છે ુંલ ણ બતા ુંછેક-વ તા અિત િન ૃહ હોવો જોઈએ.
ય નો મોહ ટ છેપણ ક િત નો મોહ ટતો નથી. વ ક િત નો મોહ રાખેછે.
માન – િત ઠા નો મોહ મન નેચંચળ બનાવેછે.
મ ુય ક િતના મોહ માંફસાય તેભ ત કર શકતો નથી.
લોકો મનેમાન આપે- કંઈક આપેતેવી ઈ છા –વ તા ના રાખે.
ોતા સવ કારની ચતા છોડ નેકથામાંબેસે. કથામાંબેસો યાર સંસારથી અલગ થઇ ય..
કથામાંઆવી ુકાન નો િવચાર કર તો મન બગડ છે. કથા મંડપ માંબીજો કોઈ િવચાર કરવો જોઈએ ન હ.
વ તા- ોતા- મન થી, ખ થી,વાણીથી – યેક ઇ ય થી ચય પાળે.
ઉ વરતા થયા વગર મન થર થ ુંનથી.ઉ વરતા ચય પાળવાથી થવાય છે.
ોધ કરવાથી ુય નો ય થાય છે. વ તા- ોતા ોધ ન કર.
િવિધ ૂવક કથા વણ કરવાથી તેુંફળ મળેછે.
કથા ુંવણ કરનાર વૈણવો યમ ુર માંજતા નથી.તેઓ વૈુંઠ માં ય છે.
યમરા –યમ ુતો નેસાવધાન કર છે-ક-
લોકો ેમ થી ૃણ કથા સાંભળેછે, ૃણ કતન કર છે-તેમના ઘેર તમેજશો ન હ.
ઓ ભાગવતની કથા ેમથી સાંભળેછેતેનો સંબંધ ભગવાન સાથેથાય છે.
વેદાંત માંઅિધકાર-અિધકાર ની બ ુચચા કરવામાંઆવી છે.”અથાતો ાસા “
વેદાંત નો અિધકાર સવ નેનથી.
િન યાિન ય વ ુ-િવવેક,ષડ સંપિ ,િવરાગ િવના વેદાંતાિધકાર નથી.(સાધન ચ ુટ )
વેદો ના ણ િવભાગ કરવામાંઆ યા છે.-કમકાંડ- ાનકાંડ-ઉપાસનાકાંડ.
િવભાગ ુજબ તેના અિધકાર ઓ ઠરા યા છે.
જયાર ભાગવત સવ નેમાટ છે. ભાગવતનો આ ય કરવાથી,
ભગવાન,ભ તનેગોદમાંબેસાડશે.િનભય અનેિનસંદહ બનાવશે.
ખા ુંકવી ર તે,બોલ ુંકવી ર તે,ચાલ ુંકવી ર તે,પ કમ લખવો ...વગેર ...
બ ુંજ ભાગવતમાંબતા ુંછે.

55
આ એક જ ંથ નો આ ય લેવાથી,સઘ ંાનમળેછે.
આ ંથ ૂણ છે.ભાગવત એ ભગવાન નારાયણ ુંવ- પ છે.
જગત અનેઈ ર ું-- વ અનેજગત ું– વ અનેઈ ર ું– ાન ભાગવત માંથી મળશે.
માનવી એ ભાગવત સાંભ ુંકટ ું?
તો કહ છેક- ટ ુંસાંભ યા પછ - વન માંઉતા ુતેટ ું.
વણ-મનન કર આચરણ માંઉતારવા ુંછે, કવળ ણેુંકામ આવ ુંનથી.
ટ ુંવન માંઉતાર ુંહશેતેટ ુંજ કામ આવેછે.
અઢ મણ (પચાસ કલો) ાન કરતાંઅધોળ (પચાસ ામ) આચરણ ેઠ છે.
ુના દ ય સદ ુણો વન માંઉતારવાના,. ુન મ ક ૂવ વન નો િવચાર કરવાની જ ર નથી.
જનક રા એ પોતાના ૂવ જ મો જોવા યા વ કય ઋિષ પાસેમાગણી કર .
યા વ કયેના પાડતાંક ું-રા તેજોવામાંમ નથી. છતાંજનક રા એ ુરા હ કય .
એટલેયા વ કયે– તેમનેતેના ૂવજ મો બતા યા.
જનક રા એ જો ુંક પોતાની પ ની અગાઉના જ મ માંએક વખત પોતાની માતા હતી. તેઓનેુઃખ થ ું.
તેથી ૂવજ મ ના િવચાર કરવો ન હ,. પણ આ જ મ જ ુધારવા ય ન કરવો જોઈએ.
મહા માઓ કહ છેક-
વા મા-પરમા મા ુંલ ન એ ુલસી િવવાહ ુંતા પય છે.
ુલસીિવવાહ –એટલેુંમારા ભગવાન સાથેલ ન કર શ.
ચા ુમાસ માંસંયમ –તપ કરો – યાર પછ જ ુલસી િવવાહ થાય છે.
સંયમ કરો-તપ કરો- તો ુમળશે.
આ મા નો ધમ છે- ુની સ ુખ જ ું.
(ભાગવત માહા ય –સમા ત)

56
ભાગવત- કંધ-૧
કોઈ પણ સ કમ ની શ આત –મંગલાચરણ –થી કરવામાંઆવેછે.
સ કમ માંઅનેક િવ નો આવેછે. તેસવ (િવ નોની) ની િન િ ૃમાટ મંગલાચરણ ની આવ યકતા છે.
કથા માંસૌ થમ મંગલાચરણ કર નેબેસવા ુંક ુંછે..
શા માંતો યાંુધી ક ુંછેક –
દવો પણ સ કમ માંિવ ન કર છે. દવો નેઈષા થાય છેક-
આ નારાયણ ુંયાન કરશેતો અમારા વો થશે.
તેથી આ દવો નેપણ - ાથના કરવી પડ છે.-ક –
અમારા સ કાય માંિવ ન ના કરશો. ૂય અમા ુંક યાણ કરો.વ ુણદવ અમા ુંક યાણ કરો...વગેર...
ુંઆચરણ મંગલ છે-તેુંમનન અનેચતન કર ું—એ મંગલાચરણ.
એવા એક મા પરમા મા છે. ી ૃણ ુંધામ મંગલ છે.નામ મંગલ છે.
મહા માઓ કહ છેક- ઈ ર િસવાય સંસારની કોઈ વ ુક વ ુંચતન કર ુંન હ.
ના મનમાંકામ છેતેુંચતન કરશો તો એનો કામ તમારા મન માંઆવશે.
‘સકામ’ ુંચતન કરવાથી-મન માં‘સકામતા’ આવેછે-જયાર ‘િન કામ’ ુંચતન કરવાથી
મન િન કામ બનેછે. ી ૃણ ને–કામ – પશ કરતો નથી. તેમ ું–સવ-મંગલ છે.
ઈ ર ું- ચતન- યાન -મ ુય કર તો –ઈ રની શ ત મ ુય માંઆવે.
િશવ ુંબ ુંઅમંગળ છેતેમ છતાંતેમ ુંમરણ મંગલમય છે- તેુંકારણ એક જ છેક
તેમણેકામ નેબાળ ને–ભ મ કય છે.
મ ુય સકામ છે, યાંુધી તેુંમંગલ થ ુંનથી. તેજયાર િન કામ બને- યાર બ ુંમંગલમય થાય છે.
ઈ ર – ૂણ િન કામ – છે. તેથી ભગવાન ુંમરણ કરો. યાન કરો. પરમા મા ુ થી પર છે.
સતત ી ૃણ ુંયાન ના થાય તો વાંધો ન હ-પણ જગતના ી- ુુષ ુંયાન ના કરો.
થોડો િવચાર કરશો –તો યાલ માંઆવશે-ક –
મન કમ બગડ ુંછે?
સંસાર ુંચતન કરવાથી મન બગડ છે. પરમા મા ુંયાન કરવાથી મન ુધર છે.
દહ ુંયાન કરવાથી મન બગડ છે.અનેદવ ુંયાન કરવાથી મન ુધર છે.
વ અમંગલ છે. ુમંગલમય છે. મ ુય માંરહલી કામ િ ૃમર તો બ ુંમંગલ જ થાય છે.
કામ નેમાર તે વ અનેકામ નાથી મર એ ઈ ર.
મ ુય માં- પોતા ુંઅમંગલ કાય જ તેનેિવ નકતા છે—ન હ ક અ ય કોઈ ુંકાય.
મ ુય જયાર સ કમ કર છે- યાર તેુંજ પાપ િવ ન કરવા આવેછે.
તેિવ ન નો નાશ કરવા મંગલાચરણ કરવામાંઆવેછે.
યેક કાયના આરંભ માંમંગલાચરણ કરવા ુંક ુંછે.
ભાગવત માંણ મંગલાચરણ છે.
આરંભમાંપહલાંકંધ માંયાસ દવ ું–મ ય માંુકદવ ું-અનેસમા તમાંૂત ું.

57
હરક દવસે-સવાર –મ યા ેઅને ૂતાંપહલાંમંગલાચરણ કરવા
મંગલમય પરમા મા ુંમરણ ચતન એ જ મંગલાચરણ.
ું.
યાસ યાન કરતાંકરતાં–ધીમ હ-એમ બો યા છે.
કહ છેક-વારંવાર એક જ વ પ ુંચતન કરો. મન ને ુના વ પમાંથર કરો.
એક જ વ પ ુંચતન કરવાથી મન ુથાય છે.
પરમા મા ના કોઈ પણ વ પ નેઇ ટ માની તેુંયાન કરો.
યાન એટલેમાનસદશન.
રામ- ૃણ-િશવ –ક કોઈ પણ વ પ ુંયાન કર ું.
મંગલાચરણ ના લોક માં–સવથી ેઠ –સ ય પ- ુુંયાન ક ુંં-એમ યાસ કહ છે.
યાન માંયાસ નો કોઈ આ હ નથી –ક-એક ી ૃણ ુંજ યાન કરો.
યાંકોઈ િવિશ ટતાવાચક વ પ નો િનદશ નથી.
ને વ પ માંીિત હોય તેનેમાટ તેવ પ ુંયાન ઉ મ.
ઠાકોર ના વ પ માંઆપણ નેઆનંદ આવે-તેઆપણા માટ ઇ ટ છે.
એક –ના- જ અનેક – વ પ- અને- નામ- છે.
સનાતન ધમ માંદવ અનેક હોવાંછતાંઈ ર એક જ છે.
મંગલાચરણ માંકોઈ દવ ુંનામ લી ુંનથી. ઈ ર એક જ છે-તેના વ પો અનેક છે.
ૃષભભા ુની આ ા હતી, રાધા પાસેકોઈ ુુષનેજવાનો અિધકાર ન હતો. તેથી ી ૃણ –ચંાવલીનો
શણગાર સ ,સાડ પહર ,રાધા નેમળવા ય છે. ી ૃણ સાડ પહર –એટલે-માતા બનેછે.
એકંસદ િવ ા બ ુધા વદ ત (આ વામી િવવેકાનંદ ુંમાની ું- ુબ ગમ ુંવા છે)
ઈ ર ના વ પો અનેક છે-પણ ત વ એક જ છે.
દવાની પાસે રંગ નો કાચ ુકો તેવો કાશ દખાશે.
ુકમણી ની અન ય ભ ત છે. દવી ુંૂજન કર છે-પણ યારય ી ૃણ ુંયાન કર છે.
કહ છેક- સવ દવો ુંૂજન કરો-વંદન કરો-—પણ યાન એક જ ઈ ટદવ ું-પરમા મા ું-ઈ ર ુંકરો.
વ પની ુચ હોય ( વ પ ગમ ુંહોય) તેુંજ યાન કર ું.
યાન (એકા તા)- યાતા( યાન કરનાર)અનેયેય(સ ય-ઈ ર)- એ ણેની –એકતા-થવી જોઈએ.
અનેઆ માણેની –એકતા-( યાન- યાતા- યેયની) થાય યાર –પરમાનંદ ની ા ત થાય છે.
એટલેકહ છેક- યાન માંબી કોઈ ુંચતન કરશો ન હ. કોઈ વ ુંક કોઈ જડ વ ુની યાન ના કરો.
અનેક જ મ થી આ મન નેરખડવાની ટવ પડ છે. યાન માં–સ ુ-પહલાંસંસારના િવષયો દખાય છે.
તેિવષયો,ના દખાય તેનો કોઈ ઉપાય ?
કહ છેક-તેનો ઉપાય એ છેક જયાર યાન કરતાંમન ચંચળ બને–
યાર વારંવાર –પરમા મા ુંકતન કરો. ૃણ કતન થી જગત ુંિવ મરણ થાય છે.
પરમા મા ના મંગલમય વ પ નેિનહાળતા-તેના નામ ુંકતન કરો.
વાણી કતન કર ( ુખથી) અને ખ દશન કર તો મન ુથાય છે.(મન ુથતાં- યાન થાય છે).

58
મન- ુ નાનથી-દાનથી-તીથયા ા થી ક (એવા બી કશાથી ય ) થતી નથી.
તેનાથી તો,શર ર ુથાય છે.મા ,ઈ રના સતત – ચતન અનેયાન થી જ મન ુધર છે.
જરા િવચાર કરો........ક
મન ારથી બગડ ુંછે?
બાળક િનદ ષ હોય છે.પણ તેમો ુંથાય છે
એટલેસંસાર ુંચતન કરવા લાગેછે. એટલેતેુંમન બગડ છે.
નેજગત સા ુંલાગેછેતેજગત સાથેેમ કર છે.
પરમા મા સાચા લાગેછેતેપરમા મા જોડ ેમ કર છે.
ાની મહા મા ઓ જગતમાંરહ છેપણ જગત ુંચતન કરતાંનથી. એટલેતેમ ુંમન પિવ રહ છે.
ી ૃણ ના કતન-દશન- યાન- િસવાય મન નેુકરવાનો કોઈ ઉપાય નથી.
યાન કરવાથી- મન થી-પરમા મા જોડ િમલન થાય છે. યાન કરવાથી વ-ઈ ર ુંિમલન થાય છે.
આ શર ર વી મ લન વ ુકોઈ નથી. આ શર ર મળ ૂથી ભર ુંછે. શર ર ુંબીજ જ અપિવ છે.
આ શર રથી પરમા મા નેમળ ુંઅશ છે. ઠાકોર નેમનથી મળવા ુંછે.
અને– યાન- વગર મનો િમલન થ ુંનથી. ભ તો-વૈણવો પરમા માનેમન થી મળેછે.
વ અ પશ ત છે, પરમા મા અનંત શ તમાન છે.
વ અનંત –શ તમાન ુંયાન કર –તો તેનામાંઅનંત શ ત આવેછે.
આજકાલ લોકો શ ત માટ ગોળ ઓ ખાય છે. ગોળ ઓ ખાવાથી શ ત મળશે-
તો કોઈ િનિમ ેતેબહાર નીકળ જશે. તેટકતી નથી.
પણ ુુંયાન કરો તો ુની શ ત તમારા માંઆવશે. ુસા વક શ ત આપેછે.
કટલાક રસદ મળે. તો-બી નેઘેર વાતો કરવા ય છે.
પણ જયાર જયાર રસદ મળેયાર કતન- યાન કર ુંજોઈએ.
પાપ અનેુય ુંફળ કાળાંતર મળેછે.અનેક વાર -આ જ મ માંકરલા કમ ુંફળ બી જ મ માં
મળેછે.પણ પરમા મા ુંયાન એ ુંછેક તેુંફળ તરત મળેછે. મન તરત પિવ થાય છે.
યાન કરવાથી દહનો સંબંધ ટ છેઅને સંબંધ થાય છે.
યાન ની પ રપ વ દશા એ જ સમાિધ છે. વેદાંત માંને- વન ુત- માની છે.
સમાિધ અિધક વખત ટક એટલે– ાની ઓ ને વતા જ ુતનો આનંદ મળેછે.
ભાગવતમાંવારંવાર આવશે,- યાન કરો-જપ કરો. એક એક ચ ર માંઆ િસ ાંત વણ યો છે.
ુન ુત (એક ની એક વાત ફર ફર કહવી તે) એ દોષ નથી.
એક િસ ાંત ને–બરાબર – ુ-માંઠસાવવો હોય તો તેનેવારંવાર કહવો પડ છે.
ભાગવતના દરક કંધ માંઆ જપ- યાન ની કથા આવશે.
વ ુદવ –દવક એ અ ગયાર વષ યાન ક ુયાર પરમા મા મ યા.
ભાગવત નો આરંભ યાન-યોગ થી કરવામાંઆ યો છે.
મ ુય ઈ ર ુંયાન કરશેતેઈ રનેવહાલો લાગશે.

59
ાનીઓ સમાિધ - માગ નો આ ય કર ુત બનેછે.
ાની ઓ ાનથી ભેદ(સ ુણ-િન ુણ) નો િનષેધ કર છે.
ાનથી ભેદ(સ ુણ-િન ુણ) ૂર કરવો એ- ાન માગ ુંલ ય છે.
ભ ત થી ભેદ(સ ુણ-િન ુણ) નેૂર કરવો એ –ભ તમાગ ુંલ ય છે.
માગ ુદા ુદા છે. –સાધન માંભેદ( ુદા ુદા ર તાઓ) છે, પણ યેય એક જ છે.
તેથી ભાગવત નો અથ – ાનપરક ( ાન વાળો)અનેભ તપરક(ભ તવાળો) થઇ શક છે.
તેથી –સ ુણ અનેિન ુણ બંનેની જ ર છે.
ઈ ર અ પ(કોઈ પ વગરના) છે. પણ વૈણવો પ ની ભાવનાથી ત મય બનેછે,
તેુંવ પ ુધારણ કર છે. સ ુણ અનેિન ુણ બંનેવ પો ુંભાગવતમાંવણન ક ુછે.
િન ુણ પે ુસવ છેઅનેસ ુણ પેી ૃણ ગોલોકધામ માંિવરા લા છે.
ઇ ટદવ માંસો ટકા િવ ાસ રાખી-જગતના જડ-ચેતન પદાથ માં ુરહલા છે,તેવો િવ ાસ રાખવો.
મંગલાચરણ નો સ ુણ-િન ુણ ,બંને-વાળો અથ થઇ શક છે.
યા અનેલીલામાંતફાવત છે.
પરમા મા કર તેુંનામ –લીલા અને વ કર છેતેુંનામ યા.
યા (કમ) બંધન પ છે.
કારણક તેની પાછળ કતા ને( યા કરનાર – વ)-આસ ત, વાથ તથા અહંકાર હોય છે.
જયાર- ઈ રની લીલા (કમ)-એ બંધનમાંથી છોડાવેછે.
કારણ ક ઈ રને– વાથ,અ ભમાન નો પશ થતો નથી.
કાય માંક ૃવ ું( ુંક ુંંતેું)-અ ભમાન નથી તેલીલા.
વોનેકવળ પરમાનંદ ુંદાન કરવા માટ ુલીલા કર છે.
તેથી જ યાસ -માખણચોર ,રાસ-સવનેલીલા નામથી સંબોધેછે.
ી ૃણ માખણ ની ચોર કર છે-તેિમ ો માટ-પોતાના માટ ન હ.
યાસ એ – ૂમાંલ ુંછેક-
દવી વો ુંક યાણ કરવા માટ જ ભગવાન લૌ કક વોના સમાન લીલા કર છે.
(લો વ ુલીલા કવ યમ).
જગત ની ઉ પિ , થિત અનેિવનાશ –એ પણ લીલા છે.
પોતાના –સવ િવનાશ---માંપણ આનંદ છે.
સવનો ટા(જોનાર)- “ ું”-- ં. “ ું” નો નાશ થતો નથી. ાની ુુષો માંઆ “ ું” રહ છે–દખાય છે.
અનેઆ “ ું’ નો િવનાશ –ન- થાય તેને-પણ –લીલા કહ છે.
(ક ૃવ ુંઅ ભમાન નથી માટ)
“ ું”ઈ રનો શ ં-ક “ ું” જ ઈ ર ં(િશવોહમ)--પણ –આ “ ું” અહંકાર માંપ રણમ ુંના જોઈએ.
મહાભારત ુંુ ૂણ થ ુંછે. ી ૃણ ગાંધાર નેમળવા આવેછે. ગાંધાર એ ાપ આ યો છે.—
મારા વંશ માંતેએક નેય રહવા દ ધો ન હ.- -તારા વંશ માંપણ કોઈ રહશેન હ.
પણ તેથી ી ૃણ ુશ થાય છે.તેઓ કહ છેક –

60
મા, ુંિવચાર કરતો હતો ક આ બધાનો િવનાશ કવી ર તેકરવો ? સા ુંથ
ું–તમેાપ આ યો.
સપ ઉપર શયન કરવાનો વખત આવેતો પણ પરમા મા નેશાંિત છે,(શાંતાકારમ
લોકો નેપલંગ-પથાર પર શયન કરવા મળેતો પણ શાંિત નથી.
ી ૃણ નેકવી શાંિત છે!! લય (સવ નો િવનાશ) –એ પણ ભગવાન ની લીલા છે.
ુજગશયનમ).
પણ - વ ને- ઉ પિ અનેથિત ગમેછે-- –િવનાશ ગમતો નથી.
ગાંધાર નેઆ ય થ ુંછે.—લોકો આ ને( ૃણ ને) ભગવાન કહ છે, -તે–સા ુંછે.
( ી ૃણ ના સમય માંપણ ઘણાં- ી ૃણ નેભગવાન માનવા તૈયાર નહોતા –
વા ક કૌરવો- ૂય ધન-વગેર)
ુએ – ા ને–વેદ ત વ ુંાન આ ું–તે-
જગતની ઉ પિ , થિત અનેસંહાર કરનાર –પરમા મા ુંઅમેયાન કર એ છ એ. અને
આ દ-વખતે દ ય ાન નારાયણેઆ ું-તેુંવણન કર એ છ એ. (ભાગવત પે)
મંદરમાંદશન કયા પછ પણ યાન ની જ ર છે. મંદરમાંઓટલા પર બેસવાનો રવાજ-જગતની
વાતો કરવા માટ ન હ પણ યાન કરવા માટ છે. મંદર માં વ પ ના દશન કયા હોય-
તેવ પ ુંઓટલા પર બેસી યાન – ચતન કરવા ુંહોય છે.
યાસ આરંભ માંયાન કરવાની આ ા આપેછે. સ કાય માં–અનેક િવ ન---
પણ ૃણ પરમા મા ુંયાન કરવાથી િવ ન નો નાશ થાય છે.
યાસ યાન કર છેી ૃણ ું- પણ બો યા નથી-ક- ી ૃણ પરમ ધીમ હ.
યાસ એ મંગલાચરણ માંલ ુંછે-
સ યંપરમ ધીમ હ—સ ય વ પ પરમા મા ુંઅમેયાન કર એ છ એ.
યાસ એ ી ૃણ ુંયાન કર એ છ એ –એમ કમ ન લ ું.?
ી ૃણ ુંયાન ક ુંં-એમ લ ુંહોત તો –િશવ ભ તો-દવીભ તો-દ ા ય ના ભ તો –વગેર
એમ માનેક-ભાગવત , ી ૃણ ,માટ નો જ ંથ છે.પણ ભાગવત બધાનેમાટ છે.
યાસ એ કોઈ ુંિવિશ ટ ર તેનામ આપી યાન ધરવા ુંનથી ક ું.
ને વ પ ગમેતેુંતેમણેયાન કર ું.
અનેક ુંયાન કરતાં-મન માંિવ ેપ થાય છે, મન ચંચળ થાય છે.
એક જ પરમા મા –અનેક ની ઈ છા અ ુસાર –અનેક વ પો ધારણ કર છે. ઈ ર એક જ છે.
અમારો આ હ નથી ક- ી ૃણ ુંયાન ધરો. રામ માંીિત હોય તેરામ ુંયાન કર-
િશવ માંીિત હોય તેિશવ ુંયાન કર.
આ સંસારમાંલોકોની ુચ ુદ ુદ હોય છે.
િશવ મ હ ન તો માંક ુંછેક-
વેદ-સાંય શા -યોગશા -પા ુપતશા – વગેર ભ ભ શા વાળા ઓ –
“આ અમા ુંશા ેઠ છે-અમા ુંશા સવ મ છે” એમ માની ને-
પોત પોતાની મનો િ ૃનેઅ ુસાર –ભલેએ માગ સરળ હોય ક ક ઠન હોય તેનેજ માનેછે.,
પરંુ-સાચી ર તેતો –આ ુદા ુદા શા માંમાનનારા –બધાંઓ ુંએક જ ા ત થાન છે.(ઈ ર)

61
વી ર તેસરળ અનેવાંક ુક વહનાર બધી નદ ઓ એક જ સ ુમાંમળેછે.
દરક ની ુચઓ ભ - ભ હોય છે.
તેથી પરમા મા –િશવ,ગણેશ,રામચંવગેર (દવો) ના વ પો ધારણ કર છે.
સ ય અિવનાશી છે,અબાિધત છે,સ ય નો કોઈ દવસ િવનાશ થતો નથી. સ યના વ પ માં
કોઈ પ રવતન થ ુંનથી. ુખ- ુઃખ,લાભ-હાિન માંપરમેર ુંવ પ બદલા ુંનથી.(સ ય એક જ છે)
ગીતા માંભગવાન બો યા છે-ક-
ુઃખની ા ત માં ુંમન ઉ ેગ ર હત ( ચતા વગર ું) રહ છેઅને
ુખમાં ને ૃહા (ઈ છા) નથી તેથત .
ી ૃણ ુંબો યા છે-તેુંઆચર બતા ુંછે.
ી ૃણ ની સોળ હ ર રાણીઓ સેવા કર, સોનાની ા રકા માંરહ- યાર પણ આનંદ છે
અનેસવ નો િવનાશ થાય છે- યાર પણ એ જ આનંદ છે. યાદવો નો િવનાશ થાય છે,
સોનાની ા રકા ૂબી છે, પણ ુની શાંિતનો ભંગ થતો નથી.
ઉ પિ , થિત અનેિવનાશ-એ ણેઅવ થામાં ુુંવ પ એક જ રહ છે.
ી ૃણ –ઉ વ નેકહ છેક-આ બ ુંખો ુંછે- ુંજ એક સાચો(સ ય) .
દખાય છેતેણેણેબદલાય છે. દખાય છેતેસા ુંનથી. કાયમ રહ છેતેસા ુંછે.
આ જગત અસ ય છે. આ જગત ના આધાર છેતેપરમા મા સ ય છે.
સ ય વ ુમાંપ રવતન થ ુંનથી. ૂત, ભિવ ય અનેવતમાન માં એક જ વ પેરહ છે,તેસ ય.
તેથી જ યાસ એ –કોઈ દવ ુંન હ પરંુ
સ ય ુંયાન કર એ છ એ-એમ ક ુંછે.
માટ કહ છેક-સ ય સાથેનેહ કરો. ુખી થ ુંહોય તો સ ય- વ પ પરમા મા સાથેનેહ કરો.
જગત અસ ય છે..જગત ના પદાથ ુઃખ પ છે.( ણેણેબદલાય છે-માટ)
યવહાર ટ થી- જગત સ ય – ું- ભાસેછે, પણ
પરમાથ ટ થી-ત વ- ટ થી િવચાર કરતાં-જગત સ ય નથી.
તેથી ાની ુુષો જગત ુંચતન કરતાંનથી.
જગત અિન ય ( ણેણેબદલા ું) છે,તેમ વારંવાર ચતન કર છે.
નેપરમા મા ુંઅપરો ાન થાય છે,તેનેજગત ુંભાન રહ ુંજ નથી.
વ ન કાળ માંવ ન પણ સા ુંલાગેછે, વ ન માંથી જ યા પછ વ ન મ િમ યા લાગેછે,
તેમ –ભગવાન ના સા ા કાર થી જગત િમ યા લાગેછે.
મ ુય સદા એક વ પ માંરહતો નથી-પણ ઈ ર એક વ પ માંરહ છે.
એમનેકામ- ોધ-લોભ-મોહ વગેર ની અસર થતી નથી. એ પોતેઆનંદ પ છે.
ઈ ર િવના ભાસેછે–તે-માયા છે. માયા અસ ય છે-ભાસ મા છે.
પરમા મા સ ય- વ પ આનંદ વ પ છે.

62
િપયો ખોટો હોય તો –તેના પર મોહ થતો નથી—તેમ આ ખોટાં,અસ ય જગતનો મોહ શા માટ ?
ખોટો િપયો ખ સા માંથી પડ ય તો હસવા ુંક રડવા ું?
જગત ના દરક પદાથ –સંયોગ-િવયોગ થી ભરલા છે. ી ુુષ ના િમલન માંુખ હશે-
પણ િવયોગ માં–હ રગ ુંુઃખ છે. બેદ વાલો કઈ સાથેનથી પડતી!!!
િવયોગ અવ ય છે.-એમ સમ જગતના વો ઉપર ેમ ના કરવો.
પરમા મા અિવનાશી છે,માટ તેમના જ ઉપર ેમ કરવો જોઈએ.
ધારા માંપડ ુંદોર ું-સપ પેભાસેછે. પરંુકાશ પડતા –
તેના યથાથ વ પ ુંાન થાય છે.એ ---ર ુ-સપ યાયે-
આ સંસાર અસ ય હોવાંછતાં–માનવી ને
અ ાનનેકારણે(અ ાન ના ધારાના કારણે)----તેસ ય હોય તેમ ભાસેછે.
જગતનો ભાસ ઈ રના અ ાન માંથી થાય છે.
ઈ ર ુંાન નથી એટલેતેમણેજગત સ ય – ું- લાગેછે.
આ ય જગત – મ પ છે.-ખો ુંછે-તેમ છતાં–
સ ય પ પરમેરના આધાર તેટક ુંહોવાથી –સ ય- ુંભાસેછે.
જગત ુંઅિધ ઠાન (આધાર)-ઈ ર –સ ય હોવાથી –જગત અસ ય હોવાંછતાંસ ય લાગેછે.
રા એ ખોટાંમોતી નો હાર પહય હોય તો પણ એની િત ઠા નેકારણે-લોકો માનશેક-
રા એ સાચા મોતી નો હાર પહય છે. રા ના સંબંધ થી ખોટાંમોતી પણ જગત નેસાચાંલાગેછે.
ગર બ માણસે–સાચાંમોતી નો હાર પહય હોય –તો પણ તેની ગર બી નેકારણે-
લોકો માનશેક -તેણે–ખોટાંમોતી નો (ક ચડ) હાર પહય છે.
બસ આવી જ ર તે-
જગત -એ ક ચડ મોતીની કંઠ છે.તેણેપરમા મા એ પોતાના ગળામાંરાખી છે.(તેથી સાચી લાગેછે)
જગત માંરહવા ું, –પણ જગતનેખો ુંમાંનીને...કારણ ક-. દખાય છેતેનો નાશ થવાનો છે.
પહલા લોક માં–મંગલાચરણ માંયાન કરવાની આ ા કર .છે.
હવેભાગવત ના પહલાંકંધ ના પહલા અ યાય નો બીજો લોક એ ભાગવતની તાવના પ છે.
ભાગવત નો ુય િવષય કયો ?ભાગવતનો અિધકાર કોણ ? વગેર ુંઆમાંવણન છે.
ધમ માંબલ ુલ કપટ નથી- એ િન કપટ ધમ.
અનેઆ િન કપટ –ધમ એ ભાગવત નો ુય િવષય છે.
કોઈ પણ લૌ કક ફળ મેળવવાની –ઈ છા- એ ધમ માંકપટ છે.
મ ુય સ કમ કર એ ુંફળ પોતાનેમળે–એમ ઈ છે- એ ધમ માંકપટ છે.
ધમ માંકપટ આવશેતો ભ ત એ ભોગ થઇ જશે..
સકામ કમ માંસફળતા મળેતો વાસના વધેછે.-અનેિન ફળતા મળેતો –મ ુય ના તક બનેછે.
િન કામ કમ માંદોષ( ૂલ થાય તે) ય છે. પણ સકામ કમ માંદોષ ય નથી.
નારદ એ વા મીક ને–રામ ના નામ નો જપ કરવા ુંક ું,પણ વા મીક – ૂલથી –રામ રામ નેબદલે
મરા-મરા જપવા લા યા. આમ છતાંપણ આ મં ુંફળ તેઓનેમ ું.
અિત પાપીના ુખમાંથી ભગવાન ુંનામ જ દ નીકળ ુંનથી. ભગવાન દર આવેતો પાપ નેબહાર
નીકળ ુંપડ., એટલે- પાપ- ભગવાન ુંનામ લેવા દ ુંનથી.

63
સેવા ુંફળ સેવા છે-મેવા ન હ. ુત ની પણ આશા કરવી ન હ.
ભાગવત નો ુય િવષય છે-િન કામ ભ ત. ભોગ ભોગવવાની ઈ છા છેયાંભ ત રહતી નથી.
ભ ત ુંફળ ભોગ નથી-પૈસો નથી- િત ઠા નથી-પણ ભ ત ુંફળ ભગવાન છે.
ભોગ માટ ભ ત કર તેનેભગવાન વહાલા નથી.-તેનેસંસાર વહાલો છે.
લૌ કક ુખ માટ -ભગવાન નેાથના-ભ ત કરવી તેબરોબર નથી.
લૌ કક ુખ માટ ભ ત કર છે,તેભગવાન ના વ પ ને ણતો નથી.
કટલાક લોકો કહ છેક-હ ભગવાન મા ુંઆટ ુંકામ કર આપજો.
ભગવાન યાર કહશેક- ુંમારો નોકર ક ુંતારો નોકર ?
મા ુંકામ કરવા ઠાકોર આવે–એવો િવચાર કર તેવૈણવ કહવાય ? ના.. નહ ... જ
પણ ...સાચો વૈણવ તો િવચાર છે–મા ુંકામ ભગવાન કર –એમ ભગવાન નેકમ કહવાય ?.
ુંતો ભગવાન નો દાસ ં, કામ માટ રામ નથી,રામ માટ જ રામ છે.
સાચા ભ તો-ભગવાન પાસેકઈ માંગતા નથી.પણ પોતા ુંસવ વ અપણ કર છે.
ભગવાન પાસેકટલાક ુમાગેછે,કટલાક પૈસા માગેછે.
ુપાસેકોઈ માગેતો ુનેખો ુંલાગેછે.
ભગવાન િવચાર છે-મા ુંકામ કરવા કોઈ મંદરમાંઆવતા નથી,
પણ-પોતા ુંકામ માર મારફત કરાવડાવવા આવેછે.
સાચો વૈણવ તો કહ છે-માર ખ -માર ુ-મા ુંમન-મા ુંસમ આપનેઅપણ કરવા આ યો .
વૈણવો ુપાસેુત પણ માંગતા નથી. મનેદશન આપો એમ પણ કહતા નથી.
વૈણવ કહ છે- ુંતો એટ ુંજ મા ું-ક–તમાર સેવા કરતાંુંત મય બ ું.
માગવાથી ેમ નો ભંગ થાય છે. ેમ ઓછો થાય છે. ુથી અ ુંક ુંનથી.
વૈણવ માનેછે-બ ુધન મળશેતો અ ભમાની થઈશ. ુંભાન ૂલીશ.
એટલે ુએ ૃપા કર નેઓ ંઆ ુંછે.
બાળક નેકટ ુંઆપ ુંઅનેુંઆપ ું- તેમા ન કર છે. તેમ ઠાકોર એ આપણનેટ ુંઆ ુંછે–
તેમાંિવવેક થી આનંદ માનવો. ભગવાન લ મી-પિત છે.પણ મ ુય ુંક યાણ થાય –
એટલેસંસાર ુંુખ –તેને-િવશેષ આપતા નથી.
ભગવાન પાસેમાંગ ુંન હ પણ ભગવાન ું- એમ ુંકામ કર -એમનેઋણી બનાવવા જોઈએ..
રામચં નો રા યા ભષેક થયા પછ -તેઓ દરક વાનરો નેભેટ-સોગાદ આપેછે.
પરંુહ ુમાન નેકાંઇ આપતા નથી.માતા કહ છે-ક-આ હ ુમાન નેપણ કાંઇ આપોને.......
રામ કહ છે-ક-હ ુમાન નેુંુંઆ ું?
હ ુમાન ના ઉપકારનો બદલો મારાથી વાળ શકાય તેમ નથી.હ ુમાનેમનેતેમનો ઋણી બના યો છે.
ભગવાનેહ ુમાન નેક ું-
િત ઉપકાર ક ુંકા તોરા,સ ુખ હો ન શકત ુખ મોરા.
(જગતના મા લક –ઉપકારના ભાર તળેભ ત ના સ ુખ થઇ શકતા નથી!!!)
ેમ માંકંઈ લેવા ની ઈ છા થતી નથી. ેમ માંસવ-સમપણ ની ભાવના થાય છે.

64
આપવાની- ભાવના થાય છે.
મોહ –ભોગ –માગેછે.જયાર ેમ-ભોગ- આપેછે. ેમ માંમાગણી ના હોય.
ેમ માંમાગણી આવી એટલેસાચો ેમ ગયો-સમજવો.
ભ ત માં-માંગો એટલેમાગેલી વ ુમળશેખર -પણ ભગવાન જશે.
ગીતા માંક ુંછેક-(ગીતા-અ.૭- લોક-૨૩)
સકામી (ફળની ઈ છાથી કમ કરવા વાળા) ભ તો- દવતાઓની ૂ કર છે-
તેતેદવતાઓ ારા- ુંતેમણેઈ છત ભોગો આ ું.
પરંુમાર િન કામ (ફળની ઈ છા વગર ું–ફ ત ુમાટ ુંકમ)
ભ ત કરનારા ભ તો મનેા ત કર છે.
ભગવાન પાસેપૈસા માંગશો તો ભગવાન પૈસા આપશે-પરંુ-પછ - ભગવાન મળશેન હ
સંતો કહ છેક-તમેભગવાન પાસેટ ુંમાંગશો –તો- ટ ુંમાંગશો તેટ ુંજ આપશે.
પણ - ુપાસેમાગતો નથી તેણેભગવાન બ ુંઆપેછે.
ુપાસેમાંગશો તો ેમ ઓછો થશે.
યવહાર માંપણ –એક િમ બી િમ પાસેન માગેયાંુધી જ બેિમ ો વ ચે ેમ રહ છે.
ગોપીઓ – ખ ી ૃણ નેઆપેછે-મન ી ૃણ નેઆપેછે.
મા ુંસવ વ ી ૃણ નેઆપ ુંછે. માર મારા ુપાસેકાંઇ માગ ુંનથી.
ઘણા દર વષ ડાકોર ય છે.રણછોડરાય નેનેાથના કર છે.-
મહારાજ ,છ વષથી આપના દશનેઆ ુંં.હ ુમાર યાંબાબો આ યો નથી-
ભગવાન કહ છેક-
,તનેબાબો આ યો-પણ આજથી તારો અનેમારો સંબંધ ૂટ ો. ત માર સેવા કર તેના
બદલામાંમ તને–સંતિત આપી-સંપિત આપી, હવેતારો અનેમારો સંબંધ ુરો થયો.
ભ ત થી ભગવાન ના યાંપધાર તો –તેના યાંબ ુંઆવશે.
પણ જો ુિનયામાંએમ નેએમ બ ુંમળે–ને- ભગવાન ના આવેતો –એ બ ું- ૂળ સમાન છે.
ઠાકોર એ ઓ ંઆ ુંહોય તો માન ું- મારા ઠાકોર પ ર ૂણ છે,પણ માર લાયકાત નથી.-
એટલેઓ ંઆ ુંછે. દ કરો –જો લાયક ના હોય તો –િપતા પણ ુનેપૈસા આપતા નથી.
મ ુય લાયક થાય એટલે–તેનેબ ુંમળશે- ુત પણ મળશે.
િન કામ ભ ત ઉ મ છે. વૈણવો ુતની પણ અપેા રાખતા નથી.
‘હ ર ના જન તો ુત ના માગે.’
પરમા મા ની સેવા- મરણ માં દહભાન ૂલેછેતેનેતો ુત પણ ગમતી નથી.
અર.- ુના નામ માંનેીિત થઇ છે, સેવા મરણ માંનેત મયતા થઇ છે.
એ યાંબેઠો છે,- યાંજ ુત છે.
િન કામ ભ ત માં– ુત કરતાંપણ દ ય આનંદ છે.
ભ ત નો આનંદ નેમળેતેને– ુત નો આનંદ ુછ લાગેછે.
વેદાંતીઓ માનેછે-ક –આ આ મા નેબંધન જ નથી તો ુત ાંથી ?

65
વૈણવો માનેછેક- ુત એ તો મારા ભગવાનની દાસી છે.
ભ ત ની પાછળ પાછળ ુત ચાલેછે.
ભગવાન મા ુંકામ કર –તેવી-અપેા રાખવી ન હ.
રામ ૃણ પરમહંસ નેક સર થયેું. િશ યો કહ–માતા નેકહોને-ક- તમારો રોગ સારો કર.
રામ ૃણેક ું- માર માતા નેુંમારા માટ તકલીફ આપીશ ન હ.
ભ ત નો અથ એવો નથી ક પોતાના ુખ માટ ઠાકોર નેાસ આપે.-પ ર મ આપે.
માગવાથી મૈી ુંગૌરવ ટક ુંનથી. સાચી મૈી સમજનાર માગતો નથી.
ુદામાની –ભગવાન સાથેની મૈી ુઓ.
ુદામા ની થિત ગર બ હતી.પણ ુદામા ાની હતા. છ શા અનેચાર વેદ ુંતેમનેાન હ ું.
પરંુતેમનેિન ય કરલો ક ધન ના માટ માર ાન નો ઉપયોગ કરવો નથી.
ાન ુંફળ પૈસો નથી. ાન નો ઉપયોગ માર પરમા માના યાન માંકરવો છે.
ુદામા દવ ઘરમાંજ કથા કરતાં. પિત વ તા અનેપ ની ોતા.
(કમસેકમ રિવવારના દવસેતો આ ુંઅ યારના જમાના માં-આપણા ઘર માંકર શકાય?)
િમ ો માટ લાલો માખણચોર બ યો છે. ચોર કર પણ લાલાએ માખણ ખા
િમ ો ભગવાન નેવહાલા છે.
વ પરમા મા સાથેમૈી કર તે ુનેવહાલા લાગેછે.
ુંનથી.
ુશીલા (પ ની) એ ુદામાદવ નેક ું-તમેારકાનાથનેમળવા ઓ.
ુદામા એ ક ું- ુંદ ર નારાયણ અનેતેલ મીનારાયણ—
ુંયાંજઈશ તો લોકો માનશેક આ માગવા આ યો છે.
ુશીલા એ ક ું- ુંમાગવા જવા ુંકહતી નથી. એ તમનેજોતા જ સમ જશે.
ુની હ ર ખો છે. લના બગીચા મા બેસો-એટલે–મા યા વગર ુવાસ આવેછે.
ુદામા ભગવાન નેમળવા આ યા છે. ારકાનાથ નો વૈભવ તેમણેજોયો.
પણ ુદામા એ ભ બગાડ નથી.
ુદામાનેલા ુંઅનેજો ુંક-મનેજોતા જ મારા ૃણ ની ખ માંથી ુનીકળેલાં.
જો તેમનેમારા ુઃખ ની કથા કહ શ તો મારા ુનેવધાર ુઃખ થશે. મારાંુઃખ તેમારાંકમ ું
ફળ છે.એટલેજ ુદામાએ ભગવાન નેક ુંક ુંનથી—(તો –પછ માગવાનો તો સવાલ જ નથી.)
ી ૃણે ૂછ ુંક -િમ તારો સંસાર કમ ચાલેછે?
ુદામા એ ક ુંક-મારો સંસાર ુખમય છે..
ુદામા નેએક જ –ઈ છા-હતી ક –મારાંભગવાન ,મારાંપૌવા આરોગે–તેની માર ઝાંખી કરવી છે.
ુદામા માગવા આ યા નથી-પોતા ુંસવ વ અપણ કરવા આ યા છે.
ઈ ર પહલા સવ વ લેશેતેપછ પોતા ુંસવ વ આપશે.
વ િન કામ બનેછે- યાર ભગવાન તેની ૂ કર છે.
ભ ત િન કામ હોય તો –ભગવાન- પોતાના – વ પ- ુંદાન ભ ત નેકર છે.
કઈ પણ માગતો નથી તેણે ુ–આ મ વ પ ુંદાન કર છે.

66
વ જયાર વ-પ ુંછોડ -ઈ રના ાર ય છે, યાર ઈ ર પણ ભગવાન-પ ુંૂલેછે.
ુદામા -દસ દવસના ૂયા હતા (ઘરમાંછોકરાંઓ પણ ૂયા હતા)—
તો પણ ુદામા એ પોતા ુંસવ વ ( ુઠ પૌવા) ભગવાન નેઆપી દ ું.
ુદામા ના પૌવા –ભલેુઠ ટલા હશે-પણ તેતેમ ુંસવ વ હ ું.
પૌવા ની કમત નહોતી. ુદામા ના ેમ ની કમત હતી. (ક મા લક નેુંુંઆ ું?)
ુદામા વો કોઈ લાયક થયો નથી અનેૃણ વો કોઈ દાની થયો નથી.
ભગવાનેપણ ુદામા નેપોતાના ટ ુંજ ઐ ય આ ુંછે.
ભગવાન તો પ ર ૂણ છે. પ ર ૂણ આપેતો પણ પ ર ૂણ રહ છે.
( ૂણ ય ૂણ માદાય ૂણ મેવા વ િશ યતે).
મારાંુખ માટ મારા –ઠાકોર નેુઃખ થાય-તો માર ભ ત ૃથા છે-એમ સમજ ું.
ભગવાન પાસેકાંઇ માંગ ુંન હ-તેથી ભગવાન ઋણી બનેછે.
ગોપી ઓ એ ી ૃણ પાસેકાંઇ મા ુંનથી.
ગોપી ઓ નેકોઈ લૌ કક ુખ ની અપેા નહોતી. ગોપી ઓ ની ભ ત િન કામ હતી-
એટલેભગવાન ગોપીઓ ના ઋણ મા ર ા છે. િન કામ ભ ત થી ભગવાન ઋણી બનેછે.
ગોપી ગીત મા પણ ગોપીઓ ભગવાન નેકહ છે-ક –
અમેતમાર િન કામ ભાવેસેવા કરતી દાસીઓ છ એ.
ુુેમા ી ૃણ તેમજ ગોપી ઓ મળેછે, યાર પણ ગોપી ઓ એ ક ુંમા ુંનથી .
ફ ત એટ ુંજ ઈ છેછેક-
સંસાર પી ુવામાંપડલાઓને–તેમાંથી બહાર નીકળવાના –અવલંબન પ-આપ ુંચરણ કમળ-
અમેઘરમાંરહ એ તો પણ અમારા મનમા સદાકાળ ગટ રહ-અમાર બી કોઈ ઈ છા નથી.
ગોપીઓ નો ેમ ુછે. ગોપીઓ જયાર –લાલા ુંમરણ કર યાર –તેણેગટ થ ુંપડ છે.
ગોપી ઓની િન કામ ભ ત એવી છેક –લાલા નેખચી લાવેછે.
યાંભ ત છેયાંભગવાન છે. ભ ત ભગવાન વગર રહ શક ન હ-
અનેભગવાન ભ ત વગર રહ શક ન હ.(ભ ત અનેભગવાન એક જ છે.ગોપી અનેૃણ એક જ છે)
ુકારામ તેથી તો કહ છે-ક-ભલેમનેભોજન ના મળે-પણ ચોવીસ કલાક મા એક ણ પણ –
હ િવ લનાથ-મનેતમારાથી અલગ ના કરશો.
ુદામા અનેગોપીઓ નો –આદશ અનેિન કામ ભ ત- ખ સમ રાખી-યાદ કર -તેવી ભ ત કરવી.
િન કામ –ભ ત એ ભાગવત નો ુય િવષય છે.
િન કામ ભ ત ેઠ છે, ગોપી ઓનો ી ૃણ યેનો ેમ-આ ુંઉદાહરણ છે.
ગોપીઓનેુતની ઈ છા નહોતી.
ી ૃણ ુંુખ એજ અમા ું ુખ-એવો - ેમ નો આદશ હતો.
ુ ેમ મા િ યતમ ના ુખ નો જ િવચાર કરવાનો-પોતાના ુખનો ન હ.
એક ગોપી એ ઉ વ નેસંદશો આ યો છેક-
ૃણ ના િવયોગ માંઅમાર દશા કવી છે, તેનો –ઉ વ –આપેઅ ુભવ કય છે,

67
મ ુરા ગયા પછ , ી ૃણ નેકહજો –ક-આપ મ ુરા માંઆનંદ થી બરાજતા હો-તો અમારા
ુખ માટ- જ માંઆવવાનો પ ર મ કરશો ન હ-અમારો ેમ- ત નેુખી કરવા માટ ન હ
પણ- ી ૃણ નેુખી કરવા માટ છે. ી ૃણ ના િવયોગ માંઅમેુઃખી છ એ-િવલાપ કર એ છ એ-
પરંુઅમારા િવરહ માંજો તેઓ મ ુરા માંુખી હોય તો- ુખી રહ.
અમારા ુખ માટ તેઓ અહ ના આવે-પરંુતેઓનેપોતાના ુખ માટ આવ ુંહોય તો ભલેઆવે.
શાંડ ય ુિનએ પોતાના ભ ત- ૂમાંલ ુંછે-ક-
બી ના ુખેુખી થ ુંએ ેમ ુંલ ણ છે(ત ુખેુખી વમ ેમ લ ણમ)
ધ ય છે-ગોપીઓને- જ ભ તો ને!!
ગો ુલ અનેમ ુરા વ ચેકઈ લાંુ તર નથી-તેમ છતાંી ૃણ નેમળવા ગયા નથી.
એક ગોપી(સખી) િવચાર છે- ુંયાં(મ ુરા) મળવા જઈશ.—પણ— ુંમળવા
અનેલાલાનેકાંઇક પ ર મ થાય તો ?તેઓનેસંકોચ થાય તો ?
ના-મારા લીધેમારા લાલાનેપ ર મ ના થવો જોઈએ.
લાલાના દશન કરતાં–મનેતો આનંદ થશે-પણ મનેજોતા કદાચ મારાંલાલાનેસંકોચ થાય ક –
આ ગામડાની ગોવાલણો સાથેુંરમતો હતો ? ના-માર મ ુરા જ ુંનથી.
મારાંેમ માંજ કોઈ ખામી હશે-એટલેતેઓ મનેછોડ નેગયા છે. એ મારો જ દોષ છે.
મારો ેમ સાચો હશેતો –જ ર તેઓ ગો ુલ આવશે. યાંુધી ુંિવયોગ ુંુખ સહન કર શ.
લાલાના િવયોગ માં ુપાડવામાં–યે-ઘ ુંુખ મળેછે. લાલાના િવયોગ માંતેુંમરણ
કરતાં-તેના િમલન ટલો જ આનંદ મળેછે.લાલાનો િવયોગ હોય તો –બ ુંહોવાંછતાંુઃખ છે.
ગોપી ઓ નો ેમ આવો છે. િન કામ ેમ-
લાલા ન આ ય લે–તેિન કામ બનેછે.
તેથી જ ી ૃણ કહ છેક-મનેગો ુલ માંગોપીઓ સાથે આનંદ મ યો તેવો ારકા માંનથી.
ગોપી ઓ ની આવી ભ ત થી પરમા મા ગોપી ઓના ઋણ માંર ાંછે.
આ ગોપી- ેમ નો મ હમા-(એક ઉ ૃટ ઉદાહરણ) –જોવા વો છે.(લાલા યેનો ઉ ૃટ ભાવ)
ી ૃણ –એક વાર બમાર પડ ા.( ુબમાર ુંપડ? બમાર પડવા ુંનાટક ર ું)
નારદ યાંઆ યા છે. ૂછેછેક – બમાર ની દવા ું?
ુએ ક ું- દવા છે–પણ મળતી નથી.
કોઈ ેમી ભ ત તેના ચરણ ની –રજ( ૂળ) આપે–તો-જ મારો રોગ સારો થાય.
નારદ એ પટરાણી ઓ પાસેઅનેમહલ માંબધે–ચરણરજ ની માગણી કર .
સઘળ રાણીઓ – ચકો અ ુભવેછે- ાણનાથ ને(મા લકને)ચરણ રજ આપીએ-
તો મો ુંપાપ લાગે–(મા લક ની ચરણ રજ લેવાય-અપાય ન હ)-નરક માંજ ુંપડ-
નરક માંકોણ ય ? કોઈ પણ પદ-રજ આપવા તૈયાર થયા ન હ.
નારદ થાક ને(પોતેતો હતા પરમ ભ ત પણ-પોતાની ચરણ રજ પણ આપી ન હ!!)
જ માંઆ યા.ગોપી ઓએ વાત સાંભળ -ક-મારો લાલો બમાર છે-
(ગોપીઓ હાંફળ -ફાંફળ થઇ ગઈ છે)
અમારા લાલા સારા થતાંહોય તો – લઇ ઓ અમાર - ચરણ રજ.
તેના બદલામાં ુઃખ ભોગવવા ુંઆવશે–તેઅમેભોગવી ું.

68
જો અમારો લાલો ુખી થતો હોય-સાજો થતો હોય તો-
અમેનરક ની યાતના ઓ સહન કરવા તૈયાર છ એ !!!!
ગોપીઓ એ ચરણ રજ આપી અનેનારદ તેલઇ ારકા આ યા.
ી ૃણ નો રોગ સારો થયો. પટરાણી ઓ લજવાઈ ગઈ !!! િન કામ ેમ ની પર ા થઇ !!!
િન કામ ભ ત એ ભાગવત નો ુય િવષય છે.(અનેગોપી ઓ આ ુંઉદાહરણ છે)
િન કામ ભ ત િવના વૈરા ય અનેાન ના મળે.
ાન વગર ભ ત ધળ છે-અનેભ ત વગર ુંાન પાંગ ંછે.
ભાગવત નો અિધકાર સવ નેઆ યો છે.છતાંબતા ુંછેક-
ુ તઃકરણ વાળા માનવો ને ણવા યો ય –પરમા મા ુંિન પણ આમાંકરવામાંઆ ુંછે.
િનમ સર (ઈષા વગરના)- ુ તઃ કરણ વાળા થઇ નેકથા સાંભળવાની –
(તો જ પરમા મા ને ણી શકાય).
મ સર (ઈષા) એ મ ુય નો મોટા માંમોટો શ ુછે.મ સર બધાનેપજવેછે. ાની અનેયોગીનેપણ-
ાનેર અનેચાંગદવ ુંઉદાહરણ ણી ુંછે.
ચાંગદવ પોતેા ત કરલ યોગ િસ ધી ના બળે૧૪૦૦ વષ યા હતા. ુનેચૌદ વખત
તેઓએ પા ંઠ ુંહ ું. તેઓ િસ ધઓ માંફસાયેલા હતા. તેમનેિત ઠા નો મોહ હતો.
તેઓએ ાનેર ની ક િત સાંભળ . ચાંગદવ ાનેર –માટ મ સર(ઈષા) કરવા લા યા.ક-
આ બાળક ુંમારાંકરતાંપણ વ યો ? ાનેર ની મર સોળ વષ ની-તેવખતે- હતી.
ચાંગદવ નેાનેર નેપ લખવાની ઈ છા થઇ.-પણ પ માંસંબોધન ુંલખ ું?
ાનેર પોતાની મર માંપોતાના થી નાના-મા સોળ વષના હતા એટલે ૂય તો કમ લખાય ?
વળ આવા મહા ાની નેચરંવી પણ કમ લખાય ? આવી ભાંજગડ મા જ –
તેપ ની શ આત પણ ના કર શ ા. તેથી તેમનેકોરો પ ાનેર નેમોક યો.
ુકતાબાઈ એ ( ાનેર ના બહન) પ નો જવાબ લ યો. તમાર ૧૪૦૦ વષની ઉમર થઇ.-
પરંુ૧૪૦૦ વષ પણ તમેકોરા નેકોરા જ ર ાં.
ચાંગદવ નેહવેથ ું. ાનેર નેહવેમળ ુંતો પડશેજ.
પોતાની િસ ધઓ બતાવવા તેમનેવાઘ ઉપર સવાર કર અનેસપ ની લગામ બનાવી.
અનેાનેર નેમળવા ઉપડ ા.
ાનેર નેકોઈ એ ક ુંક-ચાંગદવ વાઘ પર સવાર કર નેતમનેમળવા આવેછે.
ાનેર નેથ ું-આ ડોસા નેિસ ઓ ુંઅ ભમાન છે.
તેમનેબોધપાઠ આપવા ાનેર િવચા ુ.
સંત મળવા આવેએટલેતેમ ુંવાગત કરવા સામેતો જ ુંજોઈએ ને?
તેવખતેાનદવ ઓટલા ઉપર બેઠા હતા. તેમણેઓટલાનેચાલવા ક ું.
પ થર નો ઓટલો ચાલવા મંડ ો.
ઓટલા નેસામેથી ચાલતો આવતો જોઈ-ચાંગદવ ુંઅ ભમાન પીગળ ગ ું.
ચાંગદવ નેથ ું-મ તો હસક પ ુઓનેવશ કયા છે, યાર આ ાનેર માંતો એવી શ ત છે,
ક તે–જડ નેપણ ચેતન બનાવી શક છે. તેઓ બંનેનો મેળાપ થયો.

69
ચાંગદવ-
ાનેર ના િશ ય બ યા.
આ ટાંત િવશેષ મા બતાવેછે-ક- હઠયોગ થી મન નેવશ કરવા કરતાં-
ેમ થી મન નેવશ કર ુંઉ મ છે.
ચાંગદવ હઠયોગી હતા,હઠ થી-બળા કાર થી તેમણેમનનેવશ કર ું.
(અહ હઠ યોગ ની િનદા કરવાનો આશય નથી)
યોગ મન નેએકા કર શક છે, પણ મન ને- દય નેિવશાળ કર શક ુંનથી-
એટલેજ ચાંગદવ – ાનેર ની ઈષા કરતાંહતા.
દય નેિવશાળ કર છેભ ત. ભ ત થી દય પીગળેછે.-િવશાળ થાય છે.
મ સર કરનાર નો આ લોક અનેપરલોક બંનેબગડ છે. મનમાંમ સર (ઈષા) નેરાખવો ન હ.
મન મા રહલા મ સર નેકાઢશો તો મન મોહન ુંવ પ મન મા ઠસી જશે.
ણ ુંએ બ ુકઠણ નથી. વન મા ઉતાર ુંએ કઠણ છે.
કથા કરનાર ઘણા છે-કથા સાંભળનારા પણ ઘણા છે.
પરંુકથા સાંભળ વન મા ઉતારનારા ઓછા છે.
કથા સાંભળ ,અનેકથા ના િસ ાંતો વનમા ઉતારવાના છે.
ાન જયાર યા મક-બનેછે- યાર લાભ થાય છે.
કથા સાંભ યા પછ –પાપ ના ટ-કનૈયો(લાલો) વહાલો ના લાગે- તો આ કથા સાંભળ ુંકામ ની ?
કોઈ વ યેુભાવ રાખો-તો-તેઈ ર યેુભાવ રાખવા ુંછે.
કહ છેક- વી ભાવના તમેબી માટ રાખશો –તેવી ભાવના તેતમારા માટ રાખશે.
બી સાથેવેર રાખનારો-પોતા સાથેવેર કર છે. કારણ સવ ના દયમાંભગવાન રહલા છે.
ઋિષ ુિનઓએ એક વખત ભગવાન નેૂછ ું-ક-
અમનેકોઈ સા વક જ યા બતાવો. િમ ૂઅમનેભજન મા સાથ આપે.
પરમા મા એ ઋિષ ુિન ઓ નેએક ચ આ ું. અનેક ું-આ ચ યાંથર થાય- યાંતપ કરજો.
ઋિષ ુિનઓ ચ લઇ ચા યા છે. ફરતાં-ફરતાંનૈિમષાર યની િમ ૂપર આ યા છે. યાંચ થર થ ું.
ઋિષ- ુિનઓ એ આ િમ ૂપર તપ ક ુછે.
(પરમા મા એ આપણ નેમન- પી ચ આ ુંછે- સતત ગિતશીલ રહ ુંહોય છે--કોઈ સા વક િમ ૂ
ઉપર જ દ થર થાય છે. અનેજો મન પી- ચ - થર થાય- તો જ- તપ –સાધન થઇ શક)
આ નૈિમષારણ એ સા વક િમ ૂછે. તેમાંઅઠ ાસી હ ર ઋિષ ઓ ું -સ થ ુંછે.
ભાગવતની કથા એ ય નથી પણ સ છે.
ય અનેસ વ ચેઘણો તફાવત છે.
ય માં-ય કરનારો જ યજમાન છે. જયાર સ માંદરક ોતા –એ યજમાન છે.
ય માંમા એક ય ત નેય ુંૂણ ફળ મળેછે. બી નેય ુંૂણ ફળ મળ ુંનથી.
ય માંફળ ની િવષમતા છે. જયાર સ માં–કથા માં–દરક નેસર ુંફળ મળેછે.
ફળ માંસા ય-એ ુંનામ સ - અનેફળ માંિવષમતા તેુંનામ -ય .
કથામાંહ રો િપયા ખચનાર –અને- ગર બ થી કઈ થઇ શક ન હ-તે-
વંદન કર તો તેવા ફ ત વંદન કરનારને-એમ બંનેનેસર ુંફળ મળેછે.

70
તે -સ માંએકવાર – ૂત –પધાયા છે.
શૌન એ – ૂત ને કય છેક-
વ મા ુંક યાણ શાથી થાય તેકહો. ક યાણ ુંસા ુંવ પ બતાવો.
કટલાક માનેછે–ક અમેબંગલામાંરહ એ છ એ –એટલેક યાણ થઇ ગ ું.
કટલાક માનેછે-ક અમેમોટર માંફર એ છ એ-એટલેક યાણ થઇ ગ ું.
પણ ર તામાંમોટર માંપંચર પડ યાર ખબર પડ –ક- કટ ુંક યાણ થ ુંછે.
“મ ુય મા નો ક યાણ થાય તેવો ઉપાય બતાવો. ક ળ ુગ માંુ નો-શ તનો-નાશ થયો છે.
તેથી રોગો બ ુવ યા છે. આ યં ુગ માંલોકો નેકામ કરવાની ઈ છા થતી નથી.
આરામ કરવાથી તન-મન બગડ છે.
ક લ ુગના શ ત હ ન માણસો પણ સાધન કર શક તેસાધન બતાવો.
આ ક લ ુગના મ ુયો મંદ ુવાળા અનેમંદ શ તવાળા છે. તેથી સાધન કઠણ હશે
તો તેકરશેન હ.કોઈ સરળ સાધન બતાવો. સાધન સરળ હશેતો તેકર શકશે.”
ક ળ ુગ ના માણસો –ભોગી- છેએટલેતેમને–મંદ ુ-શ ત વાળા ક ા છે.
ક ળ ુગ ના માણસો એટલા ભોગી છેક-એક આસનેબેસી –આઠ કલાક યાન કર શકશેન હ.
ુંશર ર થર નથી- ની ખ થર નથી-તેુંમન થર થઇ શક ુંનથી.
ક ળ ુગ ના માનવી પોતાનેચ ુર- ુ વાળો સમ છે.
પણ યાસ ના પાડ છે.સંસાર ના િવષયો પાછળ પડ તેચ ુર શાનો ?
યવહારના કાય માંમ ુય વો સાવધાન રહ છે-તેવો પરમા મા ના કાય માંસાવધાન રહતો નથી.
પૈસા ગણેયાર બ ુસાવધાન પણ આ મક યાણ ના કાય માંઉપેા રાખેછે.
કર ુંજોઈએ તેકરતો નથી-તેુમાન કહવાય ?
શા ો તો કહ છેક- સો કામ છોડ ભોજન કરો-હ ર કામ છોડ નાન કરો-લાખ કામ છોડ દાન કરો-
અનેકરોડ કામ છોડ ને ુુંમરણ કરો.- યાન કરો-સેવા કરો.
ઘરના કાય કયા પછ -માળા ફરવવાની ન હ-પરંુ ુના નામ નો જપ કયા પછ બધાંકાય કરવાં.
ક ળ ુગ ના મ ુયો કરવા ુંનથી તેપહ ુંકર છે-અને કરવા ુંછે- તેકરતાંનથી.
ુંઆ મંદ ુ નથી ? એટલેયાસ એ ક ળ ુગ ના માનવી નેમંદ- ુ –શ ત વાળા ક ા છે.
ઈ ર િવના સંસારના બધાંિવષયો- ેય(થોડો સમય િ ય લાગેઅનેપછ અણગમો થાય તે) છે.-
ેય ( િવષય -કાયમ િ ય લાગે)-મા પરમા મા છે.
ેય નેછોડ - ેય નેપકડ-એ –જ ુમાન છે.
બ ુપૈસા મળેતેભા યશાળ નથી. અિત સંપિ વધે-એટલેમ ુય માદ થાય છે.
અિત સંપિ મળે–એટલેતેના માંિવકાર-વાસના વધેછે.
પરંુ- નેભજનાનંદ સા ુનો સ સંગ મળેતેભા યશાળ છે.
ક ળ ુગ નો માનવી -મંદભાગી –છે. એનેભજનાનંદ સા ુનો સંગ મળતો નથી.-
અનેકદાચ મળેછેતો તેવધાર ટકતો નથી.
અઠ ાસી હ
ર ોતાઓ છે.પણ લાઉડ- પીકર વગર સવ સાંભળ શક છે.

71
તેવખતેમંશ ત હતી-હવેયંશ ત થઇ ગઈ છે.
તેવખતેકહ છેક -કથા એક હ ર વષ ચાલેલી. (પણ વ તા નો અવાજ બેઠલો ન હ.)
પહલા કંધ નો-આ પહલા અ યાય-ને ા યાય પણ કહ છે.
શૌન એ ૂત નેઅનેક ો કયા છે.
“ ેય ા ત ુંસાધન ુંછે? તેસમ વો. ી ૃણ ગટ કમ થયા ? તેુંકારણ કહો.
ભગવાન ના વધામ પધાયા પછ ક ળ ુગ માંઅધમ વધી જશે–તો ધમ કોના શરણેજશે?
ુૃપાથી તમેઅમનેમ યા છો. એવી ેમથી કથા કહો ક- થી અમારા દય પીગળે.”
પરમા માનાંદશન ની આ ુરતા વગર સંત મળતા નથી. ુૃપાથી સંત મળેછે.
વાદ ભોજન માંન હ પણ ુખ માંછે. મ ુય નેપરમા મા નેમળવાની ુખ ન ગે,
યાંુધી –સંત મળેતો પણ તેણેસંત માં–સદભાવ થતો નથી. તેુંએક જ કારણ છેક-
વ નેભગવત-દશન ની ઈ છા જ થતી નથી.
વ તા નો અિધકાર િસ થવો જોઈએ –તેમ- ોતા નો અિધકાર પણ િસ થવો જોઈએ.
વણ (સાંભળવાના) ના ણ ધાન ગ છે.
ા- ોતા એ ા-એકા તા થી કથા સાંભળવી જોઈએ
ાસા- ોતા માં ણવાની – ાસા- હોવી જોઈએ.(મા ુુુલતા ના ચાલે)
િનમ સરતા – ોતા નેજગતમાંકોઈ વ યેમ સરભાવ (ઈષા) ના હોવો જોઈએ.
કથા માંદ ન થઈનેજ ુંજોઈએ. પાપ છોડ .અને“મનેભગવાન નેમળવાની –તી -આ ુરતા છે-“
એવી ભાવના કરવામાંઆવે- તો ૃણ ના દશન થાય.
થમ કંધ માંિશ ય નો અિધકાર બતા યો છે.
કહ છેક-પરમા માની કથા વારંવાર સાંભળશો તો ુ યેેમભાવ ગશે.
શૌનક ુિનએ ૂત નેક ું-ભગવત કથા માંઅમને ધા છે, તમારા યેઆદર છે. અનેક જ મો ના
ુયનો ઉદય થાય યાર અિધકાર વ તાના ુખેથી કથા સાંભળવા મળેછે.
વણ - ભ ત – પહલી છે.
ુકમણી એ( ૃણ નેલખેલા) પોતાના પ માંલ ુંછે-
તમાર કથા સાંભ યા પછ તમનેપરણવાની ઈ છા થઇ.( ુવા-સાંભળ ું–એવો - શ દ યાંછે)
ભગવાન ના ુણો સાંભળવાથી-ભગવાન યેેમ ઉ પ થાય છે.
ોતા માંિવનય હોવો જોઈએ (શૌનક ુિન ની મ) અનેવકતા માંપણ િવનય હોવો જોઈએ.
ૂત વ તા બ યા છેઅનેિવનય દાખવેછે.
થમ ોતાઓ નેધ યવાદ આ યો છે. અનેપછ ૂત કહ છે–ક-
કથા સાંભળ નેતમાર કર ુંજોઈએ તે- તો તમેકરો જ છો. તમેશાંિત થી વણ કરો છો –એટલે
મા ુંમન ભગવાન માંથર થાય છે. તમેબ ું ણો છો –પણ મારા પર ઉપકાર કરવા ૂછો છો.
તમેાની છો- ુેમ માંપાગલ છો-પણ મા ુંક યાણ કરવા તમે કય છે.
ુના ુણો ુંકોણ વણન કર શક ? પણ કથા કર ુંમાર વાણી નેપિવ કર શ.
િશવમ હ ન તો માંુપદંતેપણ આ ુંજ ક
ુંછે-

72
િશવ ત વ ુંવણન –કોણ કર શક ? પણ ુંતો માર વાણી નેપિવ કરવા બેઠો .
આરંભ માંૂત - ુકદવ નેવંદન કર છે,તેપછ નારાયણ નેવંદન કર છે.
ભરતખંડ ના દવ –નરનારાયણ –છે
ી ૃણ ગોલોક ધામ માંપધાયા છે. એટલે ુના સવ અવતારો ની સમા ત થાય છે.
પણ-આ નરનારાયણ –અવતારની સમા ત થઇ નથી-અનેથવાની નથી.
ભારત ની ુંક યાણ કરવા આ પણ તેકલાપ ામ ( હમાલય) માંતપ યા કર છે.
તેઓ યાગ નો-તપ યા નો-આદશ બતાવેછે.
પરદશ માંભૌિતક ુખ (ભોગ)ના સાધનો વધાર હશે.
પણ ભારત માંભોગી મોટો ગણાતો નથી. યાગી છેતેમોટો ગણાય છે.
ી શંકરાચાય નરનારાયણ નાંસા ાત દશન કર છે. અનેપછ કહ છેક-
ુંતો યોગી-બ ુજ તપ યા –કયા પછ આપનાંદશન કર શ ો.
પણ ક ળ ુગ નાંભોગી મ ુયો આપનાંદશન કર શક-તેવી ૃપા કરો.
ય નરનારાયણ- હમાલય માં–કલાપ ામ માંછે.
પણ યાંઆપણા વા સાધારણ માનવી જઈ શક ન હ.
શંકરાચાય નેભગવાને–તેવખતેઆદશ કય ક-
બ ીનારાયણ માંનારદ- ુંડ છે. યાંનાન કરો- યાંથી તમનેમાર િત ૂમળશે-તેની થાપના કરો.
માર આ િતના ૂ દશન કરશે-તેણેમારાં ય દશન કયા ટ ુંુય-ફળ મળશે.
બ ીનારાયણ ની થાપના શંકરાચાય (શંકર વામી) એ કર છે.
બ ીનાથની ા નેકર હશે-તેણેખબર હશે-બ ીનાથ જતાંિવ ુ- યાગ અનેયાંથી આગળ
જોષીમઠ આવેછે. જોષીમઠમાંગંગા કનાર એક ૃછે.
પંડા ઓ બતાવેછે-ક-આ ૃનીચેબેસીને૧૨૦૦ વષ પહલાં–
શંકરાચાય તપ ક ુહ ું.આ ૃનીચેબેસીનેશંકરાચાય –િવ ુસહ નામ-પર ભા ય લ ું.
શંકરાચાય નો પહલો ંથ છે-આ-િવ ુ-સહ નામ ની ટ કા-
કહ છેક- ય બદર -તેની- કાયા ય ુધર .
પણ મનથી માનસ દશન ુંએ બ ુુય લ ુંછે. મનથી નારાયણ નેણામ કરવા-વંદન કરવા..
બ ીનારાયણ નાંમંદર ની સેવા ( ૂ) છેતેતપ વી ની સેવા છે.(નારાયણ નાંતપ વી વ પ ની).
ઠાકોર નાંઅ ભષેક માટ અલક નંદા ુંઠંુંજળ આવેછે.
ચરણ થી ગળા ુધી ચંદન ની અચા કરવામાંઆવેછે. પ ાસન વાળ -નારાયણ એકલા બેઠા છે.
લ મી ની િત ૂબહાર છે.નારાયણ બતાવેછે-ક-“માર જગત નેતપ યા નો આદશ બતાવવો છે.”
તપ યા માં– ીનો(ક પછ ીને- ુુષ નો) - ય નો-બાળક નો –સંગ બાધક છે.
તેતપ માંિવ ન કર છે.
નારાયણેલ મી નેક ુંક-તમેબહાર બેસીનેયાન કરો- ું દર બેસીનેયાન કર શ.
એક ભ તેબ ીનારાયણના ુર નેૂછ ુંક-
આવી સખત ઠંડ માં-ઠાકોર નેચંદન ની અચા થી સેવા કમ?
ૂર એ ક ું-અમારા ઠાકોર તપ યા બ ુકર છે-તેથી શ ત વધેછે-

73
એટલેઠાકોર નેગરમી બ ુથાય છે.-એટલેચંદન ની અચા કરવામાંઆવેછે.
ૂત -નારાયણ નેવંદન કર –સર વતી ને– યાસ નેવંદન કર છે.
અનેતેપછ કથા નો આરંભ કર છે.
નાથી ભગવાન ી ૃણ માંભ ત થાય-એ-મ ુયો માટ ેઠ ધમ છે.
ભ ત પણ એવી-ક- માંકોઈ કારની કામના ના હોય અને --િન ય િનરંતર થાય.
આવી ભ ત થી- દય-“આનંદ પ પરમા મા” ની ા ત કર ને- ૃત- ૃય થઇ ય છે(ભાગવત-૧-૨-૬)
ૂત કહ છે- વા મા શ છે. પરમા મા શી( માંથી શ થાય તે) છે.
આ વ કોઈ વનો શ નથી- વ કોઈ વનો નથી- વ ઈ રનો છે. ઈ ર થી િવ ુટો પડ ો છે-
તેથી તેની દશા બગડ છે.
શ- શી થી િવ ુટો પડ ો છે. તેથી તેુઃખી છે. તે શ- શી માંમળ ય –તો વ ુંક યાણ થાય.
ભગવાન કહ છે-ક- ુંમારો શ છે- ુંમનેમળ નેૃતાથ થઈશ.
નર એ નારાયણ નો શ છે.(આ મા એ પરમા મા નો શ છે)
કોઈ પણ ર તે–નારાયણ સાથેએક થવાની જ ર છે.
ાનીઓ ાન થી અભેદ (અ ૈત-એક) િસ કર છે.
વૈણવ મહા મા ઓ ેમ થી અ ૈત િસ કર છે. ેમની પ ર ૂણતા અ ૈત માંછે.
ભ ત અનેભગવાન છેવટ એક થાય છે. ગોપી અનેૃણ –એક જ છે.
વ ઈ રથી કવી ર તેિવ ુટો પડ ો-તેની ચચા કરવાની જ ર નથી.
આ વ ઈ ર થી કમ અને ાર િવ ુટો પડ ો-તેકહ શકા ુંનથી.
પણ વ નેઈ રનો િવયોગ થયો છે-
એ હક કત છે. આ િવયોગ ારથી-કમ થયો તેની પંચાત કરવાની જ ર નથી.
તેનાથી કઈ લાભ નથી.
કાંઇક ૂલ થઇ છે–તેથી ગોટાળો થયો છે. અને વ મળ ૂથી ભરલા શર ર માંઆ યો છે.
વ નેમોટો રોગ એ થયો છેક તેનેપરમા મા નો િવયોગ થયો છે.(આ મા નેપરમા મા નો િવયોગ)
રોગ થયા પછ –રોગ કમ થયો તેનો િવચાર કયા કરશો-તો રોગ વધી જશે........
ધોિતયા નેડાઘો પડ ો હોય-તો તે– ાંઅનેકમ પડ ો-એમ િવચારવાથી ડાઘ જશેન હ.
(ધોવા થી જશે) તેમાણે–બ ુિવચાયા વગર- વ ઈ રનેમળવાનો ય ન કર તેજ ઇ ટ છે.
કહ છેક-આજ થી િન ય કરો ક- ુંકોઈનો નથી.- ુંઈ રનો .
ઈ રનેઅપેા રહ છે- મ ુય નેુ આપી હતી –તેુંતેણેુંક ુ?(એ હસાબ માગેછે)
ૃુએટલેહસાબ આપવાનો દવસ. ુંવન ુછેતેનો હસાબ ચો ખો છે.
ઇ કમ ટ ઓ ફસર નેએક-બેલાખ નો હસાબ આપતા વ બીવેછે. યાર આખા વન નો
હસાબ – ુમાગશેયાર ુંદશા થશે? તેનો િવચાર કય છેકોઈ દવસ ?
તકાળેબીક લાગેછે–કરલા પાપો ની યાદ થી.
ૃુની (પાપ નેલીધે) બીક છે– યાંુધી શાંિત નથી.
કાળ નાંએ કાળ-એવા ભગવાન નેઅપનાવે- તો તેને-ભગવાન નો નોકર કાળ ક
ુંકર શકતો નથી.

74
ઉપિનષદ કહ છે-ક-
વ અનેઈ ર સાથેબેઠા છે,(આ મા-પરમા મા) છતાં વ ઈ રનેઓળખી શકતો નથી.
(િનર ણ નો અભાવ-ઈ ર નેઓળખાવની ાસા નો અભાવ-
યાંઈ ર છે- યાં-ન હ જોવાનો અભાવ)
વ (આ મા) બ હ ુખ(બા -િનર ણ) નેબદલે
ત ુખ( તર-િનર ણ) બનેતો તયામી નેઓળખી શક.
એક મ ુય નેએ ું ણવા મ ુંક – ગંગા કનાર રહતા એક સંત મહા મા પાસેપારસમ ણ છે.
પારસમ ણ મેળવવા-તેમ ુય-સંત ની સેવા કરવા લા યો.
સંતેક ું-ક- ુંગંગા નાન કર નેઆ ુંપછ –તનેપારસમ ણ આપીશ.
સંત ગયા પછ –પેલા ુંમન અધી ુંથ ું.સંત ની ગેરહાજર માંઆખી ંપડ ફદ વ યો.
પણ પારસમ ણ હાથ માંઆ યો ન હ.
સંત પધાયા.સંતેક ું-આટલી ધીરજ નાંરાખી શ ો ? પારસમ ણ તો
મ દાબડ માંૂક રા યો છે.એમ કહ તેમણેએક દાબડ ઉતાર .
આ પારસમ ણ-લોખંડ ની દાબડ માંહતો.
પેલાનેશંકા થઇ-ક-આ પારસમ ણ-લોખંડ ની દાબડ માંહતો –તો દાબડ સોનાની કમ ના થઇ ?
સાચેસાચ આ પારસમ ણ હશે?ક સંત માર મ કર કર છે?
તેણેપોતાની આ શંકા સંત સામેર ુકર .
સંતેસમ ું- ુંુએ છેક પારસમ ણ એક ચથરા માંબાંધેલો છે. કપડાના આવરણ નેલીધે-
પારસમ ણ અનેલોખંડ નો પશ થતો નથી. એટલેદાબડ સોનાની કમ થાય ?
બસ –આવી જ ર તે- વ અનેઈ ર(આ મા-અને-પરમા મા) – દય માંજ છે.
પણ વાસનાના આવરણ નેલઈને-તેુંિમલન થ ુંનથી.
વા મા એ દાબડ છે-પરમા મા પારસમ ણ છે.
વચમા ુંઅહંતા-મમતા-વાસના (માયા) પી ચ થ ું–જ- ૂર કરવા ુંછે.
અનેક વાર સાધક નેસાધન (યોગ-ભ ત વગેર) કરતાંકોઈ િસ ના મળેતો તેણેસાધન યે
ઉપેા ગેછે. પણ તેસા ુંનથી.(ચ થ ુંહોય યાંુધી િસ કમ મળે?)
વ એ –સાધક- છે.સેવા, મરણ,યોગ –વગર –સાધન- છે.પરમા મા –સા ય- છે.
(કોઈ નેકોઈ સાધન તો કર ુંજ પડ છે-સાધનો અનેક છે- અ ુૂળ આવેતેસાધન કર ુંજોઈએ)
લોકો માનેછેક-ભ ત માગ(સાધન) સહલો છે.સવારમાંભગવાન ની ૂ કર એટલેબ ુંપતી ગ ું.
પછ આખા દવસ માંતેભગવાન ને ૂલી ય છે.-આ ભ ત નથી.
ચોવીસ કલાક –ઈ ર ુંમરણ રહ તેભ ત.
ભ ત માંઆનંદ છે.
કદ ક ભ ત માંઆનંદ આવતો નથી-તો તેુંકારણ એ છેક ભ ત બરાબર થતી નથી.
માનવ ભ ત કર છે-પણ મોટ ભાગે-ધનથી-શર રથી –ભ ત કર છે.મન થી કરતો નથી.
વાણી ભગવાન નાંનામ નો ઉ ચાર કર પણ મન જો ભગવાન ુંમરણ ના કર તો-તેનો કોઈ અથ નથી.
સેવામાં- યા –એ ુય નથી. –ભાવ- એ ુય છે. ભાવ થી ભ ત સફળ થાય છે.
સવ િવષયો મન માંથી હટ-તો સેવામાંજ ર આનંદ આવે.

75
ી ૃણ િવના બ ુંુછ છે- ી ૃણ િવના બ ુંુઃખ પ છે.-એ ુંઢ ાન થશે–તો ભ ત થશે.
સંતો કહ છેક-પરમા મા સાથેેમ કળવવો હશેતો િવષયોનો ેમ છોડવો જ પડશે.
“ ેમ ગલી અિત સાંકર - તામેદો ન સમાય” યાંબંનેનો મેળ નથી.
જગતનો સંબંધ મનથી ન છોડો- યાંુધી- સંબંધ થતો નથી.
સંસારનેછોડવાનો નથી.
પણ -સંસારના િવષયો
ુખ આપેછે-તે-સમજ- છોડવાની છે. મોહ છોડવાનો છે.
ત-માંયાગ- કરવાની આ ા આપી છે-તે-કાયમ નાંયાગ માટ.
ધીર ધીર-સંયમ નેવધારો-વૈરા ય નેવધારો- યાર ભ ત માંઅનેરો આનંદ આવશે.
એક વખત એક ચોબા –મ ુરાથી ગો ુલ જવા નીક યા. ય ુના માંહોડ માંજવા ુંહ ું.
ચોબા –ભાંગ નાંનશામાં-હોડ માંબેઠા-હલેસાંમારવા માંડ ા.હોડ હાલક ડોલક થાય છે-
ચોબા બોલેછે-નાવ અભી ગો ુલ પ ુંચ યેગી. આખી રાત નાવ ચલાવી-સવાર પડ ું-
ચોબા િવચારવા લા યા-આ મ ુરા ુંવળ ક ુંગામ આ ું?
કોઈનેૂછ ું–ક આ ક ુંગામ ? તો ઉ ર મ યો-મ ુરા.
ચોબા નો નશો ઉતય -પોતાની ૂખતા સમ ઈ........
નશાની અસર માં(અમલ માં) નાવ નેબાંધેલી દોર -તો-છોડવા ુંજ ૂલી ગયેલા.
આ કથા ચોબા ની મા નથી.આપણા સવ ની છે.
ભાંગ નો નશો ચડ છે-તેમ-એક એક ઇ ય- ુખ નો નશો ચડ છે.
સંસારના િવષય ુખ નો નશો ચડ છે.
પૈસા નાંનશામાં–મ ુય મંદરમાં ય છે.થોડા પૈસા ફક છે.સામેકક માગેછે. પણ-
તેનશામાંનેનશામાં ુના વ પ ુંમનથી ચતન કરતો નથી.
તેથી દશન માંઆનંદ આવતો નથી.
માનવ-કાયા –એ-નાવડ છે. વાસના-િવષયો પી દોર થી –તેસંસાર સાથેગાંઠ થી બંધાયેલી છે.
તેગાંઠ નેછોડવાની છે.સંસાર ુંુખ એ – ુઃખ પ છે-એમ વારંવાર મન નેસમ વવામાંઆવે
તો મન યાંથી હટ જશે.અનેભ ત માંઅનેરો આનંદ આવશે.
સંતો કહ છે-ક-સંસાર ુખ પ નથી, ુઃખ પ છે. ધીર ધીર વૈરા ય નેવધાર -ભ ત વધારજો.
વૈરા ય વગર ભ ત રડ છે. ભોગ ભ ત માંબાધક છે.
ભોગ માં યેક ણેઆનંદ ઓછો થાય છે. જયાર-ભ ત માં યેક ણેઆનંદ વધતો ય છે.
ખનો - ભનો-મનનો –સંયમ વધારો. જોવાની અિત જ ર લાગેતેજ ુઓ.
બો યા વગર ટકો જ ના હોય યાર બોલો.
સંયમ વગર ુખી થવા ુંનથી-ભ તમાંઆગળ વધી શકા ુંનથી.
વૈરા ય વગર- ાન અનેભ ત ની શોભા નથી. ણેસાથેવધેતો ઈ રનો સા ા કાર થાય છે.
ાન માગ માંઇ યો નો િનરોધ કરવાનો હોય છે.
ભ ત માગ માંઇ યો ને ુમાગ માંવાળવાની હોય છે.
લૌ કક (સામા ય) ાન માંૈત છે. પણ –ઈ ર વ પ ના ાન માંઅ ૈત છે.
ઈ રના વ પ ુંાન થાય એટલે

76
ાતા( ાન મેળવનાર) અનેેય(સ ય ાનવાળા- ુ) એક બનેછે.
પણ,સેવા- મરણ કરતાંત મયતા થાય છે.ઈ રની અપરો સા ા કાર થાય છે.
તેથી વ ઈ રમાંમળ ય છે.
તેપછ તેએમ કહ શકતો નથી ક –ઈ રનેું ું.
ક એમ પણ કહ શકતો નથી ક- ુંઈ રનેનથી ણતો.
ગોપી સવ માંૃણનેિનહાળ - વભાવ ૂલી ગઈ હતી.
લાલી મેર લાલ ક ,સબ જગ રહ સમાઈ, લાલી દખન મૈગઈ,મૈભી હો ગઈ લાલ.
િત ુવણન કર છેક- યાં“ ું” રહ ુંનથી ક “ ું” રહ ુંનથી. િ ૃ ાકાર થાય છે.
ી ૃણ ના વ- પ ુંનેબરોબર ાન થાય છે-તેઈ ર થી ુદો રહ જ શકતો નથી.
સવ માંઈ રનેજોનારો-પોતેઈ ર પ બનેછે.
ુ- - માયા- ના સંસગ િવના અવતાર લઇ શક ન હ. સો ટચ ુંસો ુંએટ ુંપાત ંહોય છેક-
તેમાંથી દાગીના ઘડ શકાય ન હ. દાગીના બનાવવા તેમાંબી ધા ુઉમેરવી પડ છે.
તેવીજ ર તેપરમા મા પણ માયા નો આ ય-કર -અવતાર લઇ ગટ થાય છે.
પણ ઈ રનેમાયા બાધક થતી નથી-જયાર વનેમાયા બાધક થાય છે.
ભગવાન
યેેમ વધારવા –ભગવાન ના અવતારોની કથા સંભળાવેછે.
પરમા મા ના -૨૪- અવતારો છે. તેચોવીસ અવતારોની કથા ભાગવતમાંવણવી છે.
તેકથા ઓ ુંવણ કરવાથી પર ત નેમો મ યો છે.
ધમ ુંથાપન અને વો નો ઉ ાર કરવા-
પરમા મા અવતાર( વ-દહ) ધારણ કર છે. ( નેદવ કહ છે)
લાલા નો અવતાર આપણા ઘરમાં-શર રમાં- ઘરમાંથવો જોઈએ.-મંદર માંન હ.
માનવ-શર ર એ ઘર છે.
પરંુઆપણે–આપણા ઘરમાંક દય માં–પરમા મા માટ જગા જ ાંરહવા દ ધી છે?
તેથી તો લાલા નેકારાગાર માંજ મ લેવો પડ ો.
પહલો અવતાર સનત ુમારો નો છે.
તે ચય ુંિતક છે. કોઈ પણ ધમ માં ચય થમ આવેછે. ચય વગર મન થર થ ુંનથી.
ચય થી મન- ુ-અહંકાર પિવ થાય છે. તઃ કરણ ુથાય છે. પહ ુંપગથી ું-છે- ચય.
બીજો અવતાર છે-વરાહ નો-
વરાહ એટલેેઠ દવસ. દવસેસ કમ થાય-તેેઠ દવસ. સ કમ માંલોભ-િવ ન કરવા આવેછે-
લોભ નેસંતોષ થી મારવો. વરાહ અવતાર સંતોષ નો અવતાર છે.
ા ત થિત માંસંતોષ માનો-એ વરાહ અવતાર ુંરહ ય છે.
ીજો અવતાર નારદ નો-
એ ભ ત નો અવતાર છે. ચય પળેઅનેા ત થિત માંસંતોષ માનેયાર
નારદ-એટલેભ ત મળે.નારદ ભ ત માગ ના આચાય છે.
ચોથો અવતાર-નરનારાયણ નો.-
ભ ત મળેએટલેભગવાન નો સા
ા કાર થાય. ભ ત ારા ભગવાન મળેછે. પણ ભ ત

77
ાન- વૈરા ય વગર હોય તો તેઢ થશેન હ. ભ ત
ાન-વૈરા ય જોડ આવવી જોઈએ. –એટલેજ
પાંચમો અવતાર –કિપલદવ નો- છે.કિપલદવ ાન –વૈરા ય ુંિતક છે.
છ ો અવતાર દ ા ેય નો-
ઉપરના પાંચ ુણો – ચય-સંતોષ-ભ ત - ાન-અનેવૈરા ય તમારા માંઆવશેતો તમે
અ ી( ુણાતીત) થશો-નેભગવાન તમારા યાંઆવશે.
ઉપરના –છ-અવતારો ા ણ માટના-
સાતમો-અવતાર ય નો---આઠમો-ઋષભ દવ નો---નવમો- ૃુરા નો---દશમો-મ ય-નારાયણનો-
આ અવતારો- િ યો માટના છે. િ ય ધમ નો આદશ બતાવવા માટના છે.
અ ગયારમો-અવતાર- ુમ નો---બારમો-ધ વ તર નો---તેરમો-મો હની નારાયણ નો—
આ અવતારો વૈય માટના છે. આ અવતારો માંવૈય ના વી લીલા – ુએ કર છે.
ચૌદમો –અવતાર- િસહ ૃ વામી નો-
એ ુટ નો અવતાર છે. ભ ત- હલાદ પર ૃપા કરવા અવતાર ધારણ કય છે.
હલાદ વી ૃટથી ુઓ-તો થાંભલામાં–ભગવાન ના દશન થશે.
ઈ રની સવ- યાપકતાનો અ ુભવ થશે.
પંદરમો-અવતાર વામન ભગવાન નો-
પરમા મા મોટા છે-તો પણ બ લરા સામે–વામન (નાના) બ યા છે.
બ લરા -ક મના માથા પર –ભ ત ું-નીિત ુંછ છેઅનેધમ ુંબ તર પહ ુછે-
તેનેભગવાન પણ માર શક ન હ-ભગવાન નેનાના બન ુંપડ ુંછે.
સોળમો અવતાર-પર ુરામ નો છે- આ આવેશ અવતાર છે.
સ રમો અવતાર- યાસ નારાયણ નો ાનાવતાર છે. .(ન ધ- યાસ એ -રામ અનેૃણ ના અવતાર
પહલાંભાગવત-રામાયણ-મહાભારત ની રચના કર છે??!!)
અઢારમો અવતાર-રામ નો –તેમયાદા ુુષો મ નો અવતાર છે.
રામ ની મ મયાદા ુંપાલન કરો-એટલેતમારામાંનો-કામ મારશેઅને–પછ કનૈયો આવશે.
ઓગણીસમો અવતાર- ી ૃણ નો છે. ી ૃણ તો વયંભગવાન છે.
રામ - ૃણ એક જ છે. એક બપોર બાર વાગેજ મેછે-બી રાતેબાર વાગેજ મેછે.
મ ુય બપોર ૂખથી ભાન ૂલેછે-રાતેકામ ુખ ની યાદથી ભાન ૂલેછે.
દવસેરામ નેઅનેરાતેૃણ નેયાદ કરો.તો તેબંનેસમયેભગવાન ની ૃપા થશે.
એકનાથ એ આ બંનેઅવતારોની ુંદર ુલના કર છે.
રામ રાજમહલમાંપધાર છે-કનૈયો કારા ૃહમાં. એકના નામના સરળ અ ર-બી ના જોડા ર.
ભણતરમાંસરળ અ ર પહલા ભણાવેછે-જોડા ર પછ .
રામ ની મયાદા પાળો -તેપછ ૃણાવતાર થશે.
આ બેસા ાત – ૂણ ુુષો મ ના અવતાર છે. બાક ના બધાંઅવતારો શાવતાર છે.

78
અ પ-કાળ માટ તથા અ પ- વના ઉ ાર માટ અવતાર થાય તે શાવતાર. અને
અનંત-કાળ માટ,અનંત- વોના ઉ ાર માટ અવતાર થાય તેૂણાવતાર. તેમ સંતો માનેછે.
ભાગવત માંકથા કરવાની છે–કનૈયા- ની- પણ મેમે-બી અવતારોની કથા ક ા પછ –
અિધકાર – ા ત થાય--એટલેપછ કનૈયો આવે.
તેપછ -હ ર-ક ક- ુ–વગેર મળ ૨૪ અવતારો થયા છે.
પરમા મા ના ૨૪ અવતાર-પરમા મા શ દ માંથી જ નીકળેછે.
પ=પાંચ,૨=બે,મા=સાડાચાર, અડધો ત=આઠ,છેલો મા=સાડા ચાર. બધાંનો સરવાળો=૨૪ .
ાંડ પણ ઈ રનો અવતાર જ છે. કટલાક ાંડ માંઈ રનેુએ છે.
કટલાક સંસારના સવ પદાથ માંભગવત - વ પ ના દશન કર છે.
ૂળ- ૂમ- શર ર ું–અિવ ા (અ ાન)થી-
આ મા- માંઆરોપણ કરવામાંઆવેછે. પણ –
–અવ થા- માં–આ મ વ પ –ના- ાન- થી-આ આરોપણ(શર ર એ આ મા નથી-તે)
ૂર-થઇ ય-
તેસમયે- નો સા ા કાર થાય છે.(ઇિત ત દશનમ) –આ િસ ાંત સમ યો છે.
ભગવાન યાસે-ભગવત ચ ર ોથી પ ર ૂણ –ભાગવત -નામ ુંુરાણ બના ુંછે.
ભગવાન ી ૃણ, ધમ- ાન વગેર સાથેજયાર વધામ પધાયા- યાર –
આ ક ળ ુગ માંઅ ાન પી ધકારથી –લોકો ધળા બ યા.
એ સમયેભાગવત ુરાણ ગટ થ ુંછે. આ ુરાણ ૂય પ(અજવાળા પ) છે.
ૂત કહ છેક-
ુકદવ એ –પર ત રા નેઆ કથા સંભળાવેલી-તેવખતેુંયાંહાજર હતો.
ુંહાથ જોડ નેઉભો હતો. ુુદવેૃપા કર નેમનેબોલા યો. મનેપર ત પાસેબેસાડ ો.
યથામિત આ ુરાણકથા ુંતમનેસંભળા ું.
શૌન એ ૂછ ુંક- યાસ એ ભાગવતની રચના શા માટ કર ?
રચના કયા પછ તેનો ચાર કવી ર તેકય ?
ુકદવ ની જ મથી જ ાકાર િ ૃછે. તેભાગવત ભણવા ગયા તેઅમનેઆ ય લાગેછે.
ુકદવ ના ુબ વખાણ કયા છે. ુકદવ ની દવ- ૃટ હતી-દહ- ૃટ ન હતી..
એક વખત એ ુંબ ુંક-એક સરોવરમાંઅ સરાઓ નાન કર રહ હતી. યાંથી (ન ન અવ થામાં)
ુકદવ પસાર થયા. અ સરાઓએ ૂવવત નાન ચા ુરા ુંઅનેકાંઇ લ અ ુભવી ન હ.
થોડ વાર પછ યાસ યાંથી પસાર થયા. ( યાસ એ તો કપડાંપણ પહરલા હતા.)
પરંુયાસ નેજોઈ અ સરાઓનેસંકોચ થયો. તેઓએ તરત કપડાંપહર લીધા.
યાસ એ ુરથી આ જો ું. અ સરાઓનેતેુંકારણ ૂછ ું.
તેઓએ જણા ું-આપ ાની છો-આપ ૃછો- ૂય છો-િપતા વા છો-પરંુઆપના મન માં
આ ુુષ છેઅનેઆ ી છે-એવો ભેદ છે. જયાર ુકદવ ના મનમાંતેવો કોઈ ભેદ નથી.

79
મન માંુંભ ુછે-તે ખનેજોવાથી ખબર પડ છે.
સંતો ની ખ-પરમા માનાંવ પમાંથર હોય છે.
ખ માંકાળાશ દખાય તો સમજ ુંક-તેના મન માં-કામ છે-
રતાશ દખાય તો સમજ ુંક તેના મનમાંોધ છે.
પીળાશ દખાય તો સમજ ું-તેના મન માંલોભ છે.
અ સરાઓ કહ છે-ક-તમારા મન માંકામ પાયેલો છે. તમારા ુની ખ મંગલમય છે,
ુકદવ કવળ ાની નથી.પણ ૃટ રાખીનેફર છે. તેમની –અભેદ ૃટ િસ થઇ છે.
તેમનેખબર નથી ક-આ ી છેક આ ુુષ છે. તેમનેઅ સરા પણ પ દખાય છે.
આવા ુકદવ ની પર નજર પડ તો અ સરાઓની ુ ુધર છે.
ુકદવ ના દશન થયા પછ અ સરાઓનેપણ પોતાના િવલાસી વન યેૃણા આવી છે.
સંત નેજોનારો પણ િનિવકાર બનેછે.
અ સરાઓનેથ ુંછે-ક-િધ ાર છેઅમને-આ મહા ુુષ નેુઓ- ુ- ેમ માંકવા પાગલ બ યા છે!!!!
જનક રા ના દરબાર માંએક વખત ુકદવ અનેનારદ પધારલા.
ુકદવ ચાર છે-અનેાની છે. નારદ પણ ચાર છેઅનેભ તમાગ ના આચાય છે.
બંનેમહા- ુુષો છે.
પરંુઆ-બે- માંથી ેઠ કોણ ?
જનકરા સમાધાન કર શ ા ન હ. પર ા વગર તેશી ર તેન થઇ શક ?
જનક રા ની પ ની- ુનયના એ બી ુંઝડ ું-ક- ુંબંનેની પર ા કર શ.
ુનયનાએ બંનેનેપોતાના મહલ માંબોલા યા.અનેહડોળા પર બેસાડ ા.
બાદ માંુનયના શણગાર સ નેઆ યા અનેબંનેની વ ચેઆવીનેબેસી ગયા.
આથી નારદ નેસહજ સંકોચ થયો”. ુંબાળ ચાર - તપ વી નેઆ ી અડક જશે-
અનેમારાંમન માંકદાચ િવકાર આવશેતો ?” તેથી તેઓ સહજ ૂર ખ યા.
યાર ુકદવ નેતો અહ કોણ આવી નેબેું–તેુંકોઈ ભાન જ નથી.તેઓ ૂર ખસતા નથી.
ુનયના રાણી એ િનણય આ યો-ક ુકદવ ેઠ છે.
એમનેી વ-ક ુુષ વ ુંપણ ભાન નથી.( - ૃટ થર છે)
ી- ુુષ ુંભાન ન ય યાંુધી ઈ ર મળતા નથી. ભ ત િસ થતી નથી.
સવ માં ભાવ થવો જોઈએ.
જગત માં - ાની ઘણા મળેછે-પણ - ૃટ થર થઇ હોય-તેવા મળતા નથી.
એક કમળાના રોગ માંએવી શ ત છે-ક-તેનેથયો હોય તેણેબ ુંપી ંદખાય છે.
તો - ૃટ રાખનાર નેઆ ુંજગત - પ દખાય –એમાંનવાઈ ું?
ખ ઉઘાડ હોય અને ુંમન થર રહછે-તેુંાન સા ુંછે.
ખ બંધ કયા પછ - ુંમન થર રહ-તેુંાન કા ુંછે.
" ુકદવ વા – - ૃટ રાખનારા મળતા નથી.( - ૃટ રાખવી કઠણ છે.)
આવા ુકદવ વા ુુષ નેભાગવત –ભણવાની જ ર નથી-તો પછ –

80
તેભાગવત ભણવા ગયા શા માટ ?
ુકદવ ભ ા િ ૃમાટ બહાર નીકળેછે- યાર પણ –ગોદોહન કાળથી (એટલેછ િમનીટ થી )
વધાર ાંય થોભતા નથી.તેમ છતાં–સાત દવસ એક આસનેબેસી-તેમણેપર ત ને
આ કથા કહ કવી ર તે?
અમેસાંભ ુંછેક –પર ત-ભગવાન તો મોટો ેમી ભ ત હતો.
તેનેશાપ થયો શા માટ ? તેઅમનેકહો "
ૂત કહ છે- ાપર ુગ ની સમા ત નો સમય હતો.
બ ીનારાયણ જતાંર તામાંકશવ- યાગ આવેછે, યાંયાસ નો-સ ય ાશ- આ મ છે.
ભાગવત ની રચના યાંથઇ છે.
યાસ નેક ળ ુગ ના દશન થયાં.
તેમને-તેવખતે-પાંચ હ ર વષ પછ ુંથશે?-તેના દશન થયાં.
(બારમાંકંધ માંઆ ુંવણન ક ુછે. યાસ એ ું(સમાિધમાં) જો ુંતેુંલ ુંછે.)
યાસ એ જો ું(િવચા ુ)- ક –ક ળ ુગ માંલોકો િવલાસી થશે-મ ુયો ુહ ન થશે.
વેદ શા ુંઅ યયન કર શકશેન હ.આથી તેમણેવેદ ના ચાર િવભાગ કયા.
પણ પા ંફર થી િવચા ુક-
વેદ ુંપણ કદાચ અ યયન કર તો તેનેસાચી ર તેસમ શકશેન હ-
તેના તા પય ું(ત વ ું) ાન થશેન હ.
તેથી સ ર ુરાણો ની રચના કર . વેદો નો અથ સમ વવા – યાસ એ ુરાણો ની રચના કર .
ુરાણો વેદ પર ુંભા ય છે.
ટાંતો ારા રોચક બનાવીને–સરળ ભાષામાંવેદનો સાર જ ુરાણો માંસંભળા યો છે.
વેદો પર તેમણે-વેદ વણ- નો અિધકાર આપેલો.- ી- ુ-પિતત- તી નેઅિધકાર આપેલો ન હ.
(વેદો ુંત વ –સાચી ર તેસમજવા-અિત-સા વક – ુ અનેિવરાગ –મહ વનો છે-એટલે?-કદાચ)
પણ સવ જનો ુંક યાણ થાય અનેસવ જનો- સરળતા થી વેદો ુંતા પય સમ શક-
અિધકાર બની શક- એમ િવચાર
મહાભારત ની રચના કર . મહાભારત એ સમાજ શા છે.એમાંબધી જ ત ના પા ો છે.
મહાભારત –એમ – ણેપાંચમો વેદ છે- ના વણ માટ - સવ નેઅિધકાર આ યો છે.
(બધાંસમ પણ શક છે)
આ શર ર જ ેછે.(ધમ- ેે- ુુ- ેે). તેમાંધમ-અધમ ુંુથાય છે.
મહાભારત –દરક ના મન માં-અનેઘરમાં-રો -રોજ ભજવાય છે.
સદ- િૃઓ(દિવક) અનેઅસદ- િૃઓ (આ ુર ) ુંુ- એ –મહાભારત.
વ- ૃતરા છે. ને ખ નથી તેૃતરા નથી-પણ ની ખમાંકામ છે-તે ધળો ૃતરા
છે.(િવષયા ુંરાગી) અધમ- પ કૌરવો અનેક વાર ધમ નેમારવા ય છે.
ુિધ ઠર અનેૂય ધન –રોજ લડ છે.
આ પણ ૂય ધન આવેછે.
ુભજન માટ સવાર ચાર વાગેઠાકોર જગાડ છે-ધમ રા કહ છેક-ઉઠ-સ કમ કર.
પણ ૂય ધન કહ છેક-પાછલા પહોરની મીઠ ઘ આવેછે-વહલા ઉઠવાની ુંજ ર છે?

81
ુંહ ુઆરામ કર. ુંબગડ જવા ુંછે?
કટલાક ગેછે-પણ પથાર છોડવાની ઈ છા થતી નથી.
યા પછ પથાર માંઆળોટતા રહ ુંતેૂખાઈ નથી ?
ાતઃકાળ ની િન ા ુય નો નાશ કર છે.
પરમા મા જગાડ છે-પણ માનવ સાવધ થતો નથી.
ધમ અનેઅધમ –આમ અના દ-કાળ થી લડ છે.ધમ ઈ રના શરણે ય તો-ધમ નો િવજય થાય છે.
આટલા ંથોની રચના કર પણ –તેમ છતાં– યાસ ના મન નેશાંિત મળતી નથી.
(આટઆટ ું-લ ું-પણ સમજવા -કોઈ તૈયાર નથી!!!)
ાની ુુષો પોતાની અશાંિત ુંકારણ – દર-શોધેછે.
અ ાની ઓ અશાંિત ના કારણ નેબહાર શોધેછે.
ુઃખ ુંકારણ બહાર નથી-પણ દર છે. અ ાન –અ ભમાન-એ ુઃખ ના કારણો છે.
યાસ અશાંિત ુંકારણ શોધેછે.મ કોઈ પાપ તો ક ુનથી ને?(પાપ વગર અશાંિત થતી નથી)
ના-ના- ુંિન પાપ ં.પણ મનેમન માંકઈક ખટક છે. મા ુંકોઈ પણ કાય અ ૂુંછે.
માર કંઈક ૂલ થઇ છે.િવચાર છે-ક-મનેકોઈ સંત મળેતો- ૂલ મનેબતાવે.
સ સંગ વગર મ ુય નેપોતાના દોષ ુંભાન થ ુંનથી.
સા વક –આહાર-સદાચાર- ુના નામ નો આ ય કય હોય-
છતાંમન છટક ય છે. તેવા સાધક નેઈ છા થાય ક –
કોઈ સદ ુુમારાંમન નેિવ ુબનાવે.(સ સંગ)
યાસ ના સક પ થી ુએ નારદ નેયાંઆવવા ેરણા કર છે.
કતન કરતાંકરતાંનારદ યાંપધાર છે. યાસ ઉભા થયા.
ુંદર દભ ુંઆસન બેસવા માટ આ ુંછે. તેમની ૂ કર છે.
નારદ એ – યાસ ને- ુશળ ો ૂછ ા. યાસ ના ુખ પર ચતાની લાગણીઓ જોઈ –
નારદ કહ છે-ક-તમનેચતા માંજોઈ આ ય થાય છે. તમેઆનંદ માંનથી.
યાસ કહ છે- તમાર વાત સાચી છે. મા ુંમન અશાંત છે.પણ અશાંિત ુકારણ ુંછે?
તેસમ ુંનથી. ણતો નથી. માર કાંઇક ૂલ થઇ છે. પણ મનેમાર ૂલ સમ તી નથી.
ૃપા કર મનેમાર ૂલ બતાવો.
ુંતમારો ઉપકાર માનીશ.માર ૂલ ુંુધાર શ.
ય માંવખાણ કરનાર ઘણા મળેછે.પણ ૂલ બતાવનારા મળતા નથી.
નેતમાર લાગણી હશેતેજ તમનેતમાર ૂલ બતાવશે.
માટ -તમાર ૂલ બતાવેતેનો ઉપકાર માનવો.
મ ુય નેપાપ કરતાંશરમ નથી આવતી-પણ પાપની ક ુલાત કરતાંશરમ આવેછે.
ૂલ ક ુલ કરતાંશરમ આવેછે.
યાસ નો િવવેક જોતાં-નારદ નેઆનંદ થયો.
નારદ એ ક ું-મહારાજ આપ નારાયણ ના અવતાર છે. તમાર ૂલ ુંથાય ?

82
તમેાની છો,તમાર કોઈ ુલ થઇ નથી. છતાંઆપ આ હ કરો છો-તો એક વાત ક ુંં-ક-
આપે - ૂમાંવેદાંત ની બ ુચચા કર . આ મા-અના મા નો બ ુિવચાર કય .
વ કવો છે?ઈ ર કવો છે? જગત ક ુંછે? –તેવી બ ુચચા કર .
યોગ ૂના ભા ય માં–યોગ ની બ ુચચા કર .સમાિધ ના ભેદો ુબ ુવણન ક ુ.
ુરાણો માંધમ ની યા યા ઓ કર -વણા મ ધમ ુવણન ક ુ. -પણ-
ધમ- ાન અનેયોગ –એ સવ ના આધાર- ી ૃણ છે. આ સવ ના આ મા ી ૃણ છે.
તેની લીલા-કથા આપેેમ માંપાગલ થઇ નેવણવી નથી.
તમેભગવાન નો િનમળ યશ ૂણ ર તેવણ યો નથી.
ુંમા ુંં-ક – વડ ભગવાન સ ના થાય-તેશા અ ૂણ જ છે.
વળ તમા ુંત વ ાન ક ળ ુગ ના િવલાસી-ભોગી લોકો નેઉપયોગી થશેન હ.
તમા ુ વન ક લ ુગના વો ુંક યાણ કરવા- વો નો ઉ ાર કરવા થયો છે.
તમા ુંતેઅવતાર કાય હ ુતમાર હાથેૂણ થ ુંનથી.તેથી તમારા મન માંખટકો છે.
ાની ુુષ પણ પરમા માના ેમ માંપાગલ ના થાય – યાંુધી આનંદ મળતો નથી.
ુિમલન માટ આ ુર થતો નથી તેુંાન ુંકામ ું?
મનેએમ લાગેછેક -ક ળ ુગ નો ભોગી મ ુય યોગા યાસ કર શકશેન હ,
અનેકદાચ કરવા જશેતો રોગી થશે.
ક ળ ુગ નો ભોગી વ –તમારા ુ-વગેર સમ શકશેન હ.
િવલાસી મ ુય તમારા ગહન િસ ાંતો શી ર તેસમ શકશે?
આપેાન ની બ ુચચા કર છે-
કમ યોગ ુવ પ બતા ું-યોગશા ઉપર ભા ય ર ું.
તમેકોઈ ંથ માંાન નેતો કોઈ ંથ માંકમ નેમહ વ આ ુંછે.
મહાભારત માંૃણ કથા વણવી-પણ તેમાંધમ - નેમહ વ આ ુંછે.
આપેઆ બધાંંથો માં ુેમ નેગૌણ ગ યો. અને
ાંય તમેભગવાન ની લીલા-કથા ું- ેમથી-િવ તાર ૂવક વણન ક ુનથી.
ૂવ મીમાંસા - માંઆપેકમ માગ- િ ૃધમ ુવણન ક ુ.-ક ું-ક –
વન ના છેલા ાસ ુધી સ કમ છોડશો ન હ.
ઉ ર મીમાંસા –માંિન િ ૃધમ ુવણન ક ુ, અનેસ યાસ- ાન નેાધા ય આ ું.
મનેએમ લાગેછેક-આ બંનેમાગ -ક ળ
ુગ માંઉપયોગી થઇ શકશેન હ. કોઈ મ યમ ર તો બતાવો.
કમ કર પણ –તેૃણ ેમ િવના ુંહોય –તો તેની કમત થતી નથી.
સ કમ કરતાં“ ું”-અહમ વધી ય-ને ુમાંેમ ના ગેતો –એ સ કમ શા કામ ું?
આ બ ું– ુનેમાટ ક ુંં-એવી ભાવનાથી કમ થ ુંજોઈએ.
ૃણ ેમ વગર-કમ નો આ હ- યથ છે- ાન યથ છે-યોગ યથ છે-ધમ યથ છે.
ૃણ ેમ વગર ાન ની શોભા નથી.-એ ાન ુક છે.
ાન ુફળ-પૈસા- િત ઠા ક પરોપકાર નથી-પણ ુના યાન માંમ ન રહ ું-એ ાન ુફળ છે.

83
બધાં િ ૃ(કમ) માંફસાયેલાંરહ-તેપણ યો ય નથી- િ ૃમાંિવવેક રાખવો જોઈએ.
બધાંિન િ ૃ( ાન)માંરહ તેપણ યો ય નથી.
િ ૃઅનેિન િ ૃનો સમ વય – ૃણ ેમથી થાય છે.
યવહાર અનેપરમાથ નો સમ વય – ૃણ ેમ થી થાય છે.
િૃ-પરમા મા માટ કર-પરોપકાર માટ કર –તો તે િ ૃપણ િન િ ૃ ુફળ આપેછે.
પરમા મા નેસ કરવા – િ ૃકર- તેિન િ ૃજ છે.
િ ૃઅનેિન િ ૃનો –સમ વય કર બતાવે-તેવી કથા આપ કરો.
ભગવત- ેમ માંમ ુય ત મય બનેતો –તેનેાન અનેયોગ –બંનેુફળ મળેછે.
ૃણ- કતન અનેૃણકથા –વગર ક ળ ુગ માંમ ુય ુવન ુધરશેન હ.
ૃણ ેમ ગેતો જ વન ુધર છે.
પરમા મા નેપોતાનો ગણેછેતેનેજ પોતા ુંવ પ બતાવેછે.
ુએ પોતા ું- નામ- ગટ રા ુંછે-પણ પોતા ુંવ- પ પા ુંછે.
જયાર લાડ લા ભ તો-પરમા મા ની બ ુભ ત કર
ભગવાન નેલાડ લડાવેછે- યાર-જ પરમા મા પોતા ુંવ- પ બતાવેછે.
અર! સામા ય – વ પણ- યાંેમ ના હોય- યાં- પોતા ુંવ પ(વ ુ) પાવેછે.
અ યા અનેપારકા ના સામેિતજોર પણ ખોલતો નથી. ના તરફ થોડો ેમ હોય તો-
વગર ક ેબ ુંબતાવેછે. અનેજો અિતશય ેમ હોય તો-િતજોર ની ચાવી પણ આપી દ છે.
તો પછ -અિતશય ેમ વગર-પરમા મા પણ કવી ર તેગટ થાય ?
વ જયાર અિતશય ેમ કર છે- યાર-જ-
ભગવાન માયા નો પડદો ૂર હટાવી દ છે-અનેગટ થાય છે.
ભલેમોટો ાની હોય-પણ પરમા મા સાથેઅિતશય ેમ ના કર
યાંુધી તેણેપણ પરમા મા નો અ ુભવ થતો નથી.
ઘર-પ ની-બાળકો-કપડાં-જોડા-પૈસા-આ બધા સાથેેમ હોય-એ ાની કમ કહવાય?
આજકાલ –લોકો –પલંગ માંબેસી- ુતકો વાંચી-પડ ા-પડ ા- ાની બની ય છે.
તેમને- સ સંગ- ુુ- ની જ ર નથી પડતી- ચય પાળવાની જ ર નથી પડતી.
ૃણ-લીલા ના ગાન ની જ ર નથી પડતી.
આવા ુત કયા- ાન- સાથે- માનવી અશાંત છે. કારણ –એ -મા - ાન સા ુંનથી-
(અ ુભવ વગર ુંછે-માટ) અનેપરમા મા યેેમ પણ ાંછે?
ાન ની શોભા ેમથી છે-ભ ત થી છે-જો સવ માંભગવત-ભાવ ના ગેતો તેાન ુંકામ ું?
ાની થ ુંકઠણ નથી- ુ- ેમી થ ુંકઠણ છે. ુમાંિવ ાસ રાખવો. ુનેયાદ રાખવા.
પરમા મા સાથેેમ કર છે-તેની ચતા પરમા મા કર છે.
જગત સાથેકરલો ેમ –પ રણામ માંરડાવેછે.
વ પાસેઈ ર બી ુંકઈ માંગતા નથી-ફ ત ેમ માગેછે.
ક ળ ુગ ના મ ુય નેસમયસર ગરમ પાણી (ગરમ ચા) –ન મળે–તો તેમગજ ુમાવી બેસેછે.
એવો મ ુય યોગ ુંિસ કર શકવાનો છે.?

84
ની ભોગ માંઆસ ત છે-તેુંશર ર સા ુંનથી રહ ું-રોગી બનેછે.
ની ય માંઆસ ત છે- તેુંમન સા ુંરહ ુંનથી-મન અશાંત રહ છે.
આવા મ ુયોનેયોગ િસ થતો નથી.
ચ - િ ૃના િનરોધ નેયોગ કહ છે(પતંજલ-યોગ- ૂ).તેનેિસ કરવો ુકલ છે.
વાતો - ાન ની કર અનેેમ પૈસા સાથેકર તેનેપરમા મા મળતા નથી.તેનેઆનંદ મળતો નથી.
“હવેઆપ એવી કથા કરો ક- થી બધાનેલાભ થાય-સવ ને ુ યેેમ ગે-
એ ુંેમ શા બનાવો ક-સ ુૃણ ેમ મા પાગલ બને.
કથા વણ કરનારનેકનૈયો-લાલો વહાલો લાગેઅનેસંસાર તરફ ૂગ આવે.
અનેઆવી કથા કરશો તો જ તમનેશાંિત મળશે.”
(આમ) યાસ એ પણ યાંુધી ભાગવત શા ની યાંુધી રચના ના કર
યાંુધી તેમનેશાંિત મળ ન હ.
બધાંકમ ની આસ ત છોડ શકતાંનથી. પરંુ ુમા ેમ ગે-
તો ધીર ધીર સંસાર નો મોહ-ઓછો થાય છે.
ુમાં ેમ હોય હોય તો-સંસાર અનેપરમાથ બંનેમા સફળતા મળેછે.
“ક ળ ુગ માંમ ુયોનેઉ ાર-અ ય કોઈ સાધનો થી થશેન હ-ફ ત ૃણ કતન અને
ૃણ મરણથી જ ઉ ાર થશે.પરમા મા ની લીલાકથા ુંવણન આપ અિત ેમ ૂવક કરો.
આપ તો ાની છો. મહારાજ આપનેવ ુુંક ું?
ુંમાર જ કથા આપનેક ુંં. ુંકવો હતો અનેકવો થયો.”
યાસ ની ખાતર માટ નારદ પોતાનો જ દાખલો આપેછે.
પોતાના ૂવ જ મ ની કથા સંભળાવેછે.કથા વણ અનેસ સંગ ુંફળ બતાવેછે.
“ ુંદાસી ુહતો.મનેઆચાર િવચાર ુંભાન હ ુંન હ.
પણ મ ચાર મ હના કનૈયા ની કથા સાંભળ .મનેસ સંગ થયો.
મા ું વન ુધાર - દ ય બ ુંઅનેદાસી ુમાંથી દવિષ બ યો.
આ ભાવ-સ સંગ નો છે- ૃણકથા નો છે.
આ બધી ૃપા મારા ુુની છે. મનેકોઈ માન આપેયાર મનેમારા ુુયાદ આવેછે.
યાસ -નારદ નેકહ છે-ક- તમારા ૂવjજ મ ના -ઇિતહાસ ની કથા િવ તારથી કહો.
નારદ કહ છેક-સાંભળો.
ુંસાત-આઠ વષ નો હોઈશ.મારા િપતા નાનપણ માંમરણ પામેલા.તેથી મનેમારા િપતા બ ુયાદ નથી.
પણ માર મા એક ા ણ ના ઘરમાંદાસી તર ક કામ કરતી હતી.
ુંદાસી- ુહતો. ુંભીલ ના બાળકો સાથેરમતો.
મારા ૂવ જ મ ના ુય નો ઉદય થતાં-અમે ગામ માંરહતા હતા-
યાંફરતા ફરતા કટલાક ભજનાનંદ સંતો આ યા. ગામ લોકો એ તેમ ુંસ માન ક ુ. ક ુંક-
ચાર મ હના અમારા ગામ માંરહો. તમારા ાન-ભ ત નો અમનેલાભ આપો.
અનેસંતો નેક ું-
આ બાળકનેઅમેતમાર સેવામાંસ પીએ છ એ.તેતમારા વાસણ માંશે-કપડાંધોશે-

85
ૂના લો લાવશે. ગર બ િવધવા નો છોકરો છે. સાદ પણ તમાર સાથેજ લેશે.
“સાચાંસંત મળવા ુકલ છે-કદાચ મળેતો એવા સંતો ની સેવા મળવી ુકલ છે.
મનેસંતો ના એકલા દશન જ ન હ-પણ સેવા કરવાનો પણ લાભ મ યો.
મારા ુુ- ુભ ત થી રંગાયેલા હતા.સાચા સંત હતા. અમાની હતા-બી નેમાન આપતા હતા.
મનેતેમના યેસદભાવ યો.એમના સંગ થી મનેભ ત નો રંગ લા યો.
ુુએ મા ુંનામ હ રદાસ રા ું.
ુુદવ ેમ ની િત ૂહતા.સંતો નેસવ યેસદભાવ હોય છે,પણ મારા પર ુુદવેિવિશ ટ ૃપા કર .
ુુ ગેતેપહલાંુંઉઠતો. ુુ સેવા કર યાર લ- ુલસી ુંલઇ આવતો.
મારા ુુ આખો દવસ વેદાંત ની- - ૂની ચચા કર પણ રોજ રાતેૃણ-કથા , ૃણ કતન કર.
કનૈયો તેમનેબ ુવહાલો.તેમના ઇ ટ દવ બાલ ૃણ હતા.”
આ ઋિષઓ-સંતો –બાલ ૃણ ની આરાધના કર છે.બાળક જ દ સ થાય છે.
કનૈયા નો કોઈ ભ ત –તેનેબોલાવેતો –લાલો –દોડતો આવેછે.
“મારા નાનપણ થી એક-બેુણો હતા. ુંવહલો ઉઠતો.-વહલો ઉઠનાર –સંતો નેગમેછે.
ુંબ ુઓ ંબોલતો. બ ુબોલનાર-સંતો નેગમતા નથી.
મારા મા િવનય હતો- ુુદવ પાસેહાથ જોડ ુંઉભો રહતો.”
“એક દવસ કથા મા મારા ુુદવ બાલ ૃણ ની બાળ-લીલા ુંવણન કરતાંહતા.તેમ સાંભળ .
બાળ-લીલા મા ેમ છે. નાનાંબાળકો- કનૈયા નેબ ુવહાલા લાગે. ી ૃણ નો િમ ેમ અલૌ કક છે.
િમ ો માટ એ માખણચોર બ યા છે. ચોર કર માખણ પોતેખા ુંનથી-િમ ો નેખવડા ુંછે.
ુુદવેબાળ લીલા ુંએ ુંવણન ક ુ–ક મનેબ ુઆનંદ થયો.
કથા વણ થી લાલા- માટ સદભાવ યો. મા ું-કોળ ઓના –બાળકો સાથેરમવા ુંટ ગ ું.
ુંરમવા ુંૂલી ગયો-અનેરોજ કથા મા જવા લા યો. ી ૃણ લીલા મા એ ુંઆકષણ છે.
ક સા ુ-સ યાસીઓના મન નેપણ ખેચી લેછે.”
સંતો ની ખ ુહોય છે. પિવ હોય છે.
સંતો ખમાંપરમા મા નેરાખેછે. તેથી તેમનામાંઅલૌ કક શ ત હોય છે.
સંત ણ કાર ૃપા કર છે.
સંત ની તરફ વારંવાર ૃપા ટ થી િનહાળશે–તેુંવન ુધાર જશે.
માળા કરતાં– નેસંભાળશે-તેુંવન ધ ય થશે.
ેમ માં નેભેટ પડ-તેુંક યાણ થશે.
ગૌરાંગ મહા ુના ચ ર મા કથા આવેછે. તેમનેએક યવન ( ેજ)પર ૃપા કરલી.
વૈણવો ના કતન થી એક યવન ની િન ા મા ભંગ થાય. તેથી તેયવન વૈણવો નેચા ુક થી માર છે.
મહા ુએ આ સાંભ ું. ુંઆ યાંકતન કર શ.’હ ર બોલ-હ ર બોલ’કરતાંયાંગયા છે.
પેલો અધમ વ હતો. તેમહા ુનેમારવા ગયો. મહા ુતેણેેમ થી ભેટ પડ ા.
યવન ના વન મા પલટો આ યો.
સંત નેેમ થી ભેટ પડ છે-તેણેૃણ- ેમ નો રંગ લાગેછે.
“મારા
ુુમનેેમ થી મનેવારંવાર િનહાળે.

86
ુુ કહ-આ છોકરો બ ુડા ો છે. િત હ ન છેપણ કમહ ન નથી.”
એક દવસ સંતો જમી ર ાંપછ - ુંતેમના પતરાળાંઉઠાવતો હતો. મનેુખ લાગી હતી.
ુુ મનેઆમ સેવા કરતાંજોઈ ર ાંહતા-તેમ ુંદય પીગ ું-મનેૂછ ું-ક-
હ રદાસ ,ત ભોજન ક ુક ન હ? મ હાથ જોડ િવવેક થી ક ું-ક-
ુંસંતો ની સેવામાંં.સેવા કયા પછ -ભોજન લઈશ.
ુુદવેઆ ા કર ક-પતરાળાંમાં- મ રા ુંછેતેતારા માટ રા ુંછે. આ મહા સાદ છે.
મારા વ ુંક યાણ થાય તેવી ભાવના થી તેમનેસાદ આ યો અનેમ ખાધો.
શા ની મયાદા છે-ક- ુુ ની આ ા િવના – ુુ ુંઉ છ ઠ (છોડ દ ધેું) ખા ુંન હ.
આ ું(િશ ય ુ)ક યાણ થાય –એવી ભાવના થી ુુસાદ આપેયાર
તેસાદ મા દ ય શ ત આવેછે.સંત ક યાણ ની ભાવના થી સાદ આપેતો ક યાણ થાય છે.
સંત ુંદય પીગળતાં- તેબોલી નેઆપેયાર –તેસ થયા છે-તેમ સમજ ું.
“એક તો બાલ ૃણ નો એ સાદ હતો-વળ મારા ુુ આરોગેલા એટલેએ મહા સાદ થયો.
મ સાદ હણ કય .મારા સવ પાપ નાશ પા યાં.માર ુ ુધર ,મનેભ ત નો રંગ લા યો.
ૃણ ેમ નો રંગ લા યો.
તેદવસેુંકતન મા ગયો-તેવખતેમનેનવો જ અ ુભવ થયો. કતન મા અનેરો આનંદ આ યો
અનેુંનાચવા લા યો. ુંદહભાન ૂલી ગયો. ભ ત નો રંગ મનેતેજ દવસથી લા યો.
ચાર મ હના પછ મનેબાલ ૃણ નો અ ુભવ થયો.”
સંપિ આપી ુખી કરવા એ સંત ુંકામ નથી. સાચા સંતો જયાર ૃપા કર છેયાર પાપ છોડાવેછે.
સાચા સંત- સંપિ ક સંતિત આપીનેુખી કરતાંનથી –પણ સ મિત આપીનેુખી કર છે.
ભગવત ેમ વધાર - ભગવત ેમ િસ કર આપી-ભ ત નો રંગ લગાડ ુખી કર છે.
સાચા સંત- ૃણ ેમ ના માગ માં- ુેમ ના માગ માં-વાળેછે.
નારદ - યાસ નેપોતા ુંઆ મ ચ ર કહ સંભળાવેછે.
“ ુંઓ ંબોલતો,સેવામાંસાવધાન રહતો અનેિવનય રાખતો. મારા ુુદવેમારા પર ખાસ ૃપા કર -
અનેવા ુદવ-ગાય ી નો મંઆ યો. ( કંધ-૧ -અ યાય-૫ – લોક -૩૭ –એ વા ુદવ-ગાય ી મંછે)
નમો ભગવતેુયંવા ુદવાય ધીમ હ, ુનાયા નમઃ સંગષણાય ચ.
ચાર મ હના આ માણેમ ુુદવ ની સેવા કર . ચાર મ હના પછ ુુ જવાની તૈયાર કરવા લા યા.
ુુ હવેજવાના –તે ણી મનેુઃખ થ ું. ુુ એકાંત મા િવરાજતા હતા. યાંુંગયો.
સા ટાંગ ણામ કર -મ ુુ નેક ુંક-મનેઆપ સાથેલઇ વ.મારો યાગ ના કરો.
ુંઆપના શરણેઆ યો . ુંઆપનેાસ ન હ ક ું.
મનેતમાર સેવા માંસાથેલઇ વ. માર ઉપેા ન કરો.
મારા ુુદવ મહા ાની હતા. ાર ધ ના લેખ તેવાંચી શકતા હતા.
ુુદવેિવધાતા ના લેખ વાંચી મનેક ું.ક-
“ ુંમાતાનો ઋણા ુબંધી ુછે. આ જ મ માંતાર તેુંઋણ ૂકવવા ુંછે. માટ મા નો યાગ કર શ ન હ.
ુંતાર મા નેછોડ નેઆવીશ, તો તાર ઋણ ૂકવવા –ફર થી જ મ લેવો પડશે.
તાર મા નો િનસાસો અમનેપણ ભજન માંિવ ેપ કરશે.માટ ુંઘરમાંરહ ુુંભજન કર શક છે.”
નારદ કહ છે-ક- “આપેકથા માંએ ુંક ુંહ ુંક- ુભજન માં િવ ન કર તેનો સંગ છોડ દવો.

87
ુ-ભજન માં સાથ આપે-ઈ રના માગ માંઆગળ લઇ ય –તે-જ-સાચાં–સગા નેહ .
ભોગ િવલાસ માંફસાવેએ સાચા સગાંનથી.શ ુછે.
ુંકથા સાંભ ં-જપ ક ુંતેમાર મા નેગમ ુંનથી. માર મા ની ઈ છા છે-ક મનેસાર નોકર મળે-
મા ુંલ ન થાય-માર સંતાન થાય. સંસાર -માતા િપતા સમ છેક-સંસાર મા જ ુખ છે. અનેતેમની
બસ એવી જ ઈ છા હોય છેક-મારો ુપરણી નેવંશ- ૃકર. તેમનેએવી ઈ છા થતી નથી ક-
મારો ુપરમા મા માંત મય થાય. અર-વંશ ૃતો ર તાનાંપ ુઓ પણ કર છે. તેનો અથ શો ?
માર મા -ભ ત માંિવ ેપ કરનાર છે.
સગાઓ તો દહનાં–સગાંછે. આ મા નો સંબંધ પરમા મા સાથેછે.
આપેકહ ુંક-આ મ-ધમ અનેદહ ધમ માં–િવરોધ આવેયાર-દહધમ નો યાગ કરવો.
કકયી એ ભરત નેકહ ું-ક ુંગાદ પર બેસ. માની આ ા ુંપાલન કર ું-એ ુનો ધમ છે.
તેમ છતાંભરત એ-માનો િતર કાર કય .પણ ભરત નેપાપ ન લા ું.
મા નો સંબંધ શર ર સાથેછે-પણ રામ નો સંબંધ આ મા સાથેછે.
હલાદ એ પણ િપતાની આ ા માની નથી.-આ ુંબ ુંઆપેકથા મા ક ુંછે.
માર મા ના સંગ મા રહ શ તો –તે-માર ભ ત માં–ભજન મા –િવ ેપ પ થશે.”
મીરાંબાઈ નેલોકોએ બ ુાસ આ યો. યાર તેગભરાયાં. તેમને– ુલસીદાસ નેપ લ યો.ક-
ુંણ વષ ની હતી- યારથી ગરધર ગોપાલ જોડ પરણી .
આ સગાંસંબંધી ઓ મનેબ ુાસ આપેછે. માર હવેુંકર ું?
ુલસીદાસે- ચ ૂટ થી પ લ યોછે–ક-કસોટ સોનાની થાય છે.િપ ળ ની ન હ.
તાર આ કસોટ થાય છે.
નેસીતા રામ – યારાંન લાગે– નેરાધા- ૃણ યારાંન લાગે-એવો જો સગો ભાઈ હોય તો પણ
તેનો સંગ છોડ દવો. ુસંગ સવથા યજવા યો ય છે.
મીરાંબાઈ એ આ પ વાંયા પછ -મેવાડ નો યાગ કય અનેૃંદાવન આ યા છે.
(ભ ત વધારવા-મીરાબાઈ ુચ ર વાંચવા ુંછે)
ુુ એ ક ું-
“ ુંમા નો યાગ કર તેમનેઠ ક લાગ ુંનથી. મા એ તનેતન આ ુંછે-તેતન થી મા ની સેવા કર .
માત-િપતા એ તન આ ુંછે-ઈ ર મન આ ુંછે.
એટલેતન થી માત-િપતાની સેવા અનેમન થી ઈ રની સેવા કરવાની.
ઘરનાંલોકો તન અનેધન માગેછે-ઈ ર મન માગેછે.
પરમા મા નેતન અનેધન ની જ ર નથી. તેતો લ મી-પિત છે.
િવ ના સ નહાર છે. ઘર માંરહ ુંમા ની સેવા કર અનેમન થી ુની ભ ત કર .
મા ના આશીવાદ મળશે- તો જ તાર ભ ત સફળ થશે. “
કહછેક-તમા ુતન યાંછે- યાંતમેનથી પણ યાંતમા ુંમન છેયાંતમેછો.
ભ ત - તેછેક- મન થી ૃંદાવન માંરહ છે. તેમનથી િવચાર ક-
“મારા ૃણ ગાયો લઇ ૃંદાવન માં ય છે-ય ુનાના કનાર ગાયો ચરાવેછે.
િમ ો સાથેવન માંભોજન કર છે, -આ માણે- લીલા-િવિશ ઠ ુયાન કર છે.”
“બેટા,તન થી ુંઘરમાંરહ -પણ મનથી ુંગો ુલ માંરહ . બેટા,લાલા , સવ ણેછે.
તારા ભજન માં- મા િવ ન કરશેતો –લાલા કક લીલા કરશે.
ભ ત મા િવ ન કરનાર નો ભગવાન નાશ કર છે.કદાચ તાર મા નેઉઠાવી લે. અથવા –

88
તાર મા ની ુ ભગવાન ુધારશે. ઘરમાંરહ અનેમંનો પ કર .
જપ કરવાથી ાર ધ ફર છે. જપ ની ધારા ૂટ ન હ તેનો યાલ રાખ ”
મ ુુ નેક ું–આપ જપ કરવાનો કહો છો-
પણ ુંતો અભણ દાસી- ુ ં. જપ કમ કર શ?જપ ની ગણ ી કમ કર શ?
ુુ એ ક ું-“જપ કરવા ુંકામ તા ુંછે-જપ ગણવા ુંકામ ી ૃણ કરશે. જપ ુંકર અનેગણશેકનૈયો.
ેમ થી ભગવાન ુમરણ કર તેની પાછળ પાછળ ભગવાન ફર છે. મારા ુનેબી ુંકઈ કામ નથી.
જગતની ઉ પિ -સંહાર- વગેર ુકામ –માયા-નેસ પી દ ુંછે."
જપ ની ગણ ી કરવાની હોય ન હ. જપ ગણશો તો કોઈ નેકહવાની ઈ છા થશે. થોડા ુય નો ય થશે.
૩૨ લાખ જપ થશે-તો િવધાતા નો લેખ પણ ૂંસાશે. પાપનો િવનાશ થશે.
૩૨ લાખ જપ થશેએટલેતનેઅ ુભવ થશે. મંથી વ નો ઈ ર જોડ સંબંધ થાય છે.
શ દ-સંબંધ પહલાંથાય છે. પછ ય સંબંધ થાય છે.”
મહા માઓ કહ છેક-રોજ એવી ભાવના રાખવી-ક- ી ૃણ માર સાથેજ છે. ી ૃણ ેમ ુવ પ છે.
ખાવા બેસો યાર એવી ભાવના કરો ક-કનૈયો જમવા બેઠો છે. ૂઓ- યાર ુસાથે ૂતા છે-
એવી ભાવના કરો-યોગ િસ થાય નહ - યાંુધી ભાવના કયા કરો.
ુુએ ક ું-બેટા, ુંબાલ ૃણ ુયાન કર . બાલ ૃણની માનસી સેવા કર .
બાલ ૃણ ુવ પ અિત મનોહર છે. બાળક નેથો ુંઆપો તો પણ રા થાય છે.
“મારા ુુ મનેછોડ નેગયા.મનેઘ ુંુઃખ થ ું.”
ુન જયાર મળેયાર ુઃખ આપેછે-સંત જયાર છોડ ને ય યાર. ુઃખ આપેછે.
ુુ ુમરણ કરતાંનારદ રડ પડ ા.
“સાચાંસદ ુુનેકોઈ વાથ હોતો નથી. મ િન ય કય . અનેજપ ચા ુકયા. ુસતત જપ કરતો.
જપ કયા વગર મનેચેન પડ ન હ. હાલતા-ચાલતાંઅનેવ ન માંપણ જપ કરતો.”
સંતો કહ છેક-પથાર માંૂતા પહલાંપણ –જપ કરો. હંમેશાંેમથી જપ કરો. જપ ની ધારા ન ૂટ.
એક વષ ુધી વાણી થી જપ કરવા. ણ વષ ુધી કંઠ થી જપ કરવા. ણ વષ પછ મનથી જપ થાય છે.
અને-એ- પછ અજપા –જપ થાય છે.
(ગોર સતક - માંલખેલા- ુજબ-શર ર માં દર જતો અનેશર ર માંથી બહાર આવતા ાસ થી- એક
–નાદ(અવાજ)- વો ક-હંસા(હમસા-સોહમ ક એવો કોઈક) થાય છે.
આ નાદ(અવાજ) થી થતો- -જપ થાય છે. નેઅજપા-જપ કહ છે.
અહ જપ કરવાના રહતા નથી. અજપા –એટલેક કોઈ- જપ(શ દ) વગરનો જપ-
એના મેળેજ- ણે– ાસ-જ- જપ કર છેતેને- અજપા-જપ કહ છે?!!)
“મા નેસંસાર ુખ ગમ ુંહ ું, મનેૃણ ભજન ગમ ુંહ ું. ુંકામ મા ુક ું,
પણ મનથી જપ ી ૃણ નો ક ું.
બાર વષ ુધી બાર અ ર ના મહા મંનો જપ કય . મા ની ુ ભગવાન ફરવશે-
એમ માની મ કદ સામો જવાબ આ યો નથી. મ માર મા નો કોઈ દવસ- અનાદર કય ન હ.
એક દવસ મા ગૌશાળા માં– ગઈ હતી યાંતેનેસપ દંશ થયો. અનેમા એ શર ર યાગ કય .

89
મ તેના શર ર નો અ નસંકાર કય .
મ મા ું-ક મારા ભગવાન નો મારા પર અ ુહ થયો. ુએ ૃપા કર . માતા ના ઋણ માંથી ું
ુત બ યો. કઈ હ ુંતેબ ું- મા ની પાછળ વાપર ના ું.
મને ુમા ા હતી.તેથી મ કઈ પણ સંઘ ુન હ.
જ મ થતાંપહલાં-જ-માતાના તન માંૂધ ઉ પ કરનાર-
મારા દયા ભગવાન ુંમા ુંપોષણ ન હ કર ?
એક વ ભેર કપડ મ ઘર છોડ ું. મ કઈ લી ુંન હ. પહરલેકપડ મ ઘર નો યાગ કય ”
પ ુ- પ ી ઓ સંહ કરતાંનથી-ક ખાવા ની ચતા કરતાંનથી. મ ુય ખાવાની ચતા બ ુકર છે.
મ ુય ટલો સંહ કર છે-તેટલો તેને ુમાંઅિવ ાસ હોય છે.
ુંવન કવળ ઈ ર માટ છે-તેકદાિપ સંહ કરતો નથી.
પરમા મા અિત ઉદાર છે.એ તો ના તક ુપણ પોષણ કર છે.
ના તક કહ છે-ક- ુંઈ ર માંમાનતો નથી.
માનવ –પરમા મા ની ૃવી પર બેઠો છે-તેમના વા ુમાંથી ાસ લેછે-
તેમનેબનાવેુંજળ એ પીએ છે-અનેછતાંકહ છેક ુંઈ ર માંમાનતો નથી !!!
પરંુપરમા મા કહ છે-ક-બેટા, ુંમનેમાનતો નથી –પણ ુંતનેમા ું.-તેુંું?
વ અ ાન માંઈ ર િવષે-ભલેગમેતેબોલેપણ –લાલા કહ છેક- ુંમારો શ ં.
એ-તો -ઈ રની ૃપા છે-એટલેલીલા લહર છે. પણ લાલા ની ૃપા ના હોય તો –
લાખ ની રાખ થતાંવાર લાગશેન હ.
આ સંસાર ઈ ર ની ગળ ના ટરવા પર છે. લાલા ના આધાર છે. એટલેુખી છે.
ફટકા પડ છે,શિન-મહારાજ ની પનોતી બેસે-એટલેઘણા ભગવાન માંમાનવા લાગેછે.
હ ુમાન નેતેલ-િસ ુર ચઢાવવા માંડ છે. આમ ફટકો પડ અનેડા ો થાય –
તેના કરતાંફટકો પડ તેપહલાંસાવધ થાય તેમાંવ ુડહાપણ છે.
ુનેમાનવામાંજ ક યાણ છે-ના માનવામાંભયંકર જોખમ છે.
ભલેઆપણી ભ માગેતેટ ું-ભગવાન ના આપે-પણ પેટ-માગેએટ ુંતો બધાનેઆપેજ છે.
નારદ કહ છે- ઈ રનો કાયદો પાળતો નથી-ધમ નેમાનતો નથી-તેવા ના તક ુયે- પોષણ
જો-ઈ ર કર છે- તો-મા ુંપોષણ – ુંકનૈયો ન હ કર ? મ ભીખ માગી નથી.પરંુ–
ુૃપા થી ુંકોઈ દવસ ૂયો ર ો નથી.
ભગવત મરણ કરતો ુંફરતો હતો.બાર વષ ુધી મ અનેક તીથ માંમણ ક ુ.
તેપછ ફરતો ફરતો ગંગા કનાર આ યો. ગંગા નાન ક ુ. પછ -પીપળાના ઝાડ નીચેબેસી-
ુંજપ કરતો હતો. જપ – યાન સાથેકરતો હતો.
ુુદવેક ુંહ ું-ક ુબ જપ કર .મ જપ કદ નથી છોડ ા.( ુદશન આપેતો પણ જપ છોડશો ન હ).
ગંગા કનાર બાર વષ ર ો. ચોવીસ વષ થી ભાવના કરતો હતો ક કનૈયો માર સાથેછે.
કદાચ મારા ૂવ જ મ ના પાપ ઘણા હશે-તેથી ુના દશન થતાંનથી-એમ ુંિવચારતો.
આમ છતાં ા હતી ક-એક દવસ તેજ ર દશન આપશે.
મારા બાલ ૃણ ના માર ય –દશન કરવા હતા.
મારા લાલા સાથેમાર કટલીક ખાનગી વાતો કરવી હતી. ુખ- ુઃખ ની વાતો કરવી હતી.
યેક પળે-િવનવણી કરતો રહતો -“નાથ,માર લાયકાત નો િવચાર ન કરો. તમારા પિતત-ઉ ારક ના
બ ુદ નેયાદ કરો.” મનેથ ું-ક- ી ૃણ ાર મનેઅપનાવશે? ાર મનેમળશે?

90
મનેી ૃણ દશન ની તી લાલસા ગી અનેૃણ દશન ની તી આ ુરતા થઇ હતી.
નારદ કહ છે–
સતત ુંિવચારતો-મારા ી ૃણ ની ઝાંખી થાય તો ક ુંસા ું? અનેલાલા એ ૃપા કર ખર !!
એક દવસ યાન માંમનેુંદર નીલો કાશ દખાયો. કાશ નેિનહાળ નેુંજપ કરતો હતો.
યાંજ – કાશમાંથી બાલ ૃણ ુવ પ ગટ થ ું. મનેબાલ ૃણ લાલ ના વ પ ની ઝાંખી થઇ
પી ંપીતાંબર પહ ુછે. કડ પર કંદોરો છે. ખમાંમશ છે.કાન માંુંડલ પહયા છે.
મ તક પર મોરપ છ છે. મારા ૃણેક ુર ુિતલક ક ુછે. વ થળ માંકૌ ુભમાળા ધારણ કરલી છે.
નાક માંમોતી, હાથ માંવાંસળ છે. અને ખો- ેમ થી ભરલી છે.
મને આનંદ થયો તેુંવણન કરવાની શ ત-સર વતી માંપણ નથી.
ુંદોડ ો- ૃણ ચરણ માંવંદન કરવા-પણ-
ુંયાંવંદન કરવા ગયો- યાંલાલા – ત યાન થયા.
મનેઅચરબ અનેખેદ થયો ક –મારા લાલા મનેછોડ નેકમ ચા યા ગયા ?
યાંઆકાશવાણી એ મનેઆ ા કર -ક-“તારા મન માંૂમ વાસના હ ુરહલી છે. ના મન માં
ૂમ વાસના રહલી છે-તેવા યોગી નેુંદશન આપતો નથી. આ જ મ માંતો તનેમારા દશન થશેન હ.
આમ તો તાર ભ ત થી ુંસ થયેલો ં-તારા ેમ નેુટ કરવા-તાર ભ ત નેઢ કરવા-
મ તનેદશન આ યા છે. પણ તાર હ ુએક જનમ વધાર લેવો પડશે.
ુંઆ જ મ માંસાધના કર-બી જ મ માંતનેમારા દશન થશે.
સતત ભ ત કર - ટ અનેમન ને– ુધાર -સતત –િવચાર ક- ુંતાર સાથે.
વન ના છેલા ાસ ુધી જપ કરવાનો.”
ભજન િવના ુંભોજન –એ પાપ છે. સ કમ ની સમા ત હોય ન હ.
દવસે વન ની સમા ત-તેદવસેસ કમની સમા ત.જપ ની
ૂણા ુિત ના હોય.
નારદ કહ છેક-
“પછ ુંગંગા કનાર ર ો.મરતા પહલાં–મનેઅ ુભવ થવા લા યો.
આ શર ર થી ુંુદો ં.જડ ચેતન ની ંથી ટ ગઈ.”
જડ અનેચેતન ની-શર ર અનેઆ મા ની ગાંઠ પડ છે-તેગાંઠ-ભ ત વગર ટતી નથી.
જડ શર ર થી ચેતન આ મા ુદો છે-એ સવ ણેછે-પણ અ ુભવેકોણ ?
ાન નો અ ુભવ ભ ત થી થાય છે.
ુકારામ મહારા ક ુંછેક-મ માર ખેમા ુંમરણ જો ું-.મારા આ મ વ પ નેિનહા ું.
મન ઈ ર માંહોય-અનેઈ ર મરણ કરતાંશર ર ટ ય-તો ુત મળેછે.
મન નેઈ ર ુમરણ સતત કરાવવા-જપ-વગર અ ય કોઈ સાધન નથી.
ભ થી જપ થાય,- યાર મન થી મરણ કર ુંજોઈએ.
આ ુંવન ની પાછળ ગ ુંહશેતેજ તકાળેયાદ આવેછે.
ત કાળેમોટ ભાગે વ-હાય હાય કરતો ય છે.
નારદ કહ છેક-
“ ત કાળ ુધી મારો જપ ચા ુહતો. ત કાળ માંરાધા- ૃણ ુચતન કરતાં-

91
મ શર ર નો યાગ કય . મા ું ૃુમ ય જો ું. મને- ૃુુજરા પણ ક ટ થ ુંન હ “
માખણ માંથી વાળ કાઢતા બલ ુલ ાસ થતો નથી. સંતો નેશર ર છોડતા બલ ુલ ુઃખ થ ુંનથી.
પણ ુકાયેલા માટ ના ગોળામાંવાળ ફસાયેલો હોય-તો તેનેકાઢતાં– વી ુદશા થાય- તેવી –
ુદશા –સંસાર વ જયાર શર ર છોડ યાર થાય છે.
યમરા –તેનેાસ આપતા નથી-ઘરની મમતા તેનેાસ આપેછે.
શર ર છોડ ુંતેનેગમ ુંનથી.
નારદ કહ છેક-“તેપછ ું ા નેયાંજ યો.
ૂવ જ મ ના કમ ુફળ-આ જ મ માંમનેમ ું. મા ુંનામ નારદ રાખવામાંઆ ું.
ૂવ જ મ માંકરલા ભજન થી મા ુંમન થર થ ુંછે.
ૂવ જ મ માંમાર મન સાથેબ ુઝગડો કરવો પડ ો હતો.મન નેસમ વતો,પણ તેમાન ુંન હ.”
(ભ ત કરવી પણ સહલી નથી.મન નેિવષયો માંથી હટાવીને-તેને ુમાંલગાડવા ુંહોય છે.)
“હવેમન નેસમ વવાની જ ર પડતી નથી. હવેમા ુંમન સંસાર તરફ જ ુંનથી.
હવેતો ખ બંધ ક ુંંયાં- અનાયાસેી ૃણ ના દશન થાય છે.
હવેુંસતત પરમા મા ના દશન ક ું.
એકવાર ફરતો ફરતો – ુંગોલોક ધામ માંગયો. યાંરાધા- ૃણ ના દશન થયા. ુંકતન માંત મય હતો.
સ થઈનેરાધા એ મારા માટ- ુનેભલામણ કર -ક –નારદ નેસાદ આપો. “
યાસ એ ૂછ ું-ભગવાનેતમનેસાદ માંુંઆ ું?
નારદ કહ છેક- ી ૃણેમનેસાદ માં–આ તંુરો(વીણા) આ યો.
અનેમનેક ું-“ ૃણ કતન કરતો કરતો જગત માંમણ કર -અનેમારા થી િવ ુટા પડલા
અિધકાર વ નેમાર પાસેલાવ . સંસાર વાહ માંતણાતા વો નેમાર તરફ લઇ આવ .”
નારદ કહ છે-
ભગવાન નેકતન ભ ત અિત િ ય છે. આ વીણા- લઇ ુંજગત માંફ ું. નાદ સાથેકતન ક ું.
ુંજગત માંફ ુંં-અનેઅિધકાર વો- અને-કોઈ લાયક ચેલો મળેતો તેને ુના ધામ માંલઇ જ ં.
સ ુમાંએક ૂબક એ ર ન મળતા નથી. પણ વારંવાર ુબક મારતા રહો યાર કોઈ એક ર ન મળેછે.
મનેર તામાંુવ મ યો- હલાદ મ યા. આવા વો ને–આવા ભ તો નેું ુપાસેલઇ ગયો.
અનેલઇ ં. --સ સંગ માંમ ભગવત કથા સાંભળ - ૃણ કતન ક ુ-અનેૃણ- ેમ નેુટ કય .
હવેુંજયાર –ઈ ંયાર કનૈયો-મનેઝાંખી આપેછે.માર સાથેકનૈયો નાચેછે.
ુંમારા કનૈયા ુકામ ક ુંં–તેથી-તેનેવહાલો લા ુ.”
નામદવ મહારાજ કતન કરતાંતેવખતે–િવ લનાથ નાચતા હતા.
કતન માંસંસાર ુંભાન ુલાય-તો આનંદ આવે.
કતન માંત મય થયો-એ સંસાર ને ૂલેછે.
કતન માંસંસાર સાથેનો સંબંધ ૂટ છે.અને ુસાથેસંબંધ બંધાય છે.
સંત કહ છેક-સંસાર ુંયાન છોડવાનો ય ન કર ુઓ. કતન માંઆનંદ ાર આવેછે?
જયાર ભ થી ુુકતન-મનથી તેુંચતન-અને ટ થી –
તેમના વ પનેજોશો-તોજ આનંદ આવશે.

92
ક ળ ુગ માંનામ-સંક તન એ જ ઉગારવાનો ઉપાય છે.
કતન કરવા થી પાપ બળેછે. દય િવ ુથાય છે.પરમા મા દય માંઆવેછે. અનેપરમા મા ની
ા ત થાય છે. એટલેકથા માંકતન થ ુંજ જોઈએ. કતન વગર કથા ૂણ થતી નથી.
ક ળ ુગ માંવ પ સેવા જ દ ફળતી નથી. મરણ સેવા-નામ-સેવા તરત જ ફળેછે.
“ યાસ , આ સવ ુૂળ છે-સ સંગ. સ સંગ નો મોટો મ હમા છે. સ સંગ કર છે-તેસંત બનેછે. ૃણકથા
થી મા ું વન ુધ ુછે-સા ુંવન મ ુંછે-આપ મનેમાન આપો છો –તેસ સંગ નેમાન છે.
સ સંગ થી –ભીલ બાળકો સાથેરખડનાર ુંદવિષ બ યો.”
માનવ દવ થવા સ યો છે.
માનવ નેદવ થવા ચાર ુણો ની જ ર છે. સંયમ-સદાચાર- નેહ અનેસેવા.
આ ુણો સ સંગ વગર આવતા નથી.
નારદ ચ ર એ ભાગવત ુબી રોપણ છે. સ સંગ અનેસેવા ુફળ બતાવવાનો-
આ ચ ર નો ઉ ેશ છે-એટલેિવ તાર કય છે.
આપણેએ જો ું–ક જપ િવના વન ુધર ુંનથી.
દાન થી ધન ની ુ થાય છે. જપ- યાન થી મન ની ુ થાય છે- નાન થી શર રની ુ થાય છે.
જપ કરનાર ની થિત કવી હોવી જોઈએ ?
ી ચૈત ય વામી એ ક ુંછે-ક-સહજ ુિમરન હોત હય,રોમ રોમ મ રામ-
યવહાર ુંકામ કરતાંપણ દર- જો મંની ધારા ચા ુરહ તો-માનજો-હવેમંિસ થયો છે.
યવહાર ુંકામ-છોડ ા પછ -જ મંની ધારા ચા ુરહ તો –સમજજો ક મંહ ુિસ થયો નથી.
જપ ના વખાણ ગીતામાંપણ થયેલા છે-ભગવાન કહ છેક-
ય ાનાજપય ો મી---ય ો મા જપ ય ુંં. (ગીતા-૧૦ -૨૫)
રામદાસ વામી એ-દાસ-બોધ માં–લ ુંછેક-જપ કરવાથી જ મ- ુંડલી ના હો પણ ુધર છે.
નારદ - યાસ નેકહ છે-તમેાન ધાન કથા ઘણી કર -હવેેમ ધાન કથા કરો. ૃણ ેમ માં
તરબોળ થઇ –કથા કરશો-તો તમા ુઅનેસવ ુક યાણ થશે-આપની ચતા ટળશે.
યાસ કહ છે-ક તમેજ મનેએવી કથા સંભળાવો-તમેકથા કરો નેુંલખી લ .
નારદ કહ છે-તમેાની છો-તમા ુવ પ તો તમે ૂયા નથી ને?
તમેસમાિધ માંબેસો-અનેસમાિધ માં દખાય તેલખજો.
સમાિધમાંહંમેશા –સ ય જ દખાય છે. કોઈવાર ય દખાય એ પણ ખો ુંહોય છે.
બ હ ુખ ઈ યોને ત ુખ કરવાથી-સમાિધ સમીપ પહોચાય છે.
ઈ ર સાથેએક થ ું–લીન થ ું-તેસમાિધ.
નારદ ના મળેયાંુધી-નારાયણ ના દશન થતાંનથી.
સંસાર મા આ યા પછ વ પોતા ુંવ પ ૂલેછે.
બવાને–હ ુમાન નેતેમની શ ત ુભાન કરા ું- યાર તેઓ દ રયો ઓળંગી ગયા.

93
કોઈ સંત ૃપા કર(સ સંગ થાય)- યાર –તે- વ નેતેના વ પ ુભાન કરાવેછે.
ાની હોવાંછતાં- યાસ નારાયણ નેપણ નારદ ની જ ર પડ હતી. નારદ-તેમનેવ પ ુભાન કરા ું.
નારદ તેપછ લોક મા પધાયા છે.
યાસ એ- ાણાયામ થી ત ુખ ટ કર - યાં- દય ગો ુલ મા-બાલ ૃણ દખાયા-સવ લીલા ઓ ના
દશન થયા છે.
યાસ ને સમાિધ માંદખા ું-તેબો યા છે.
તેથી ની બ હ ુખી ૃિ છે-એ ભાગવત ુરહ ય બરોબર સમ શકશેન હ.
ભાગવત મા ત વ ાન ઘ ુંછે-પણ તેનો ધાન િવષય છે- ેમ.
બી ુરાણો મા- ાન-કમ-આચાર-ધમ-વગેર ધાન છે. પરંુભાગવત ુરાણ એ ેમ ધાન છે.
ભ ત ધાન છે. ભગવાન સાથે- ેમ કર શક છે-એ જ ભાગવત નો અિધકાર થઇ શક છે.
ી ૃણ ેમ વ પ છે. ી ૃણ ની બધી લીલા ેમ થી ભરલી છે.
આરંભ થી ત ુધી પરમા મા ેમ કર છે.
ી ૃણ ચ ર નો આરંભ – ુતના ચ ર થી થાય છે. ઝેર આપનાર ુતના સાથેી ૃણ ેમ કર છે.
ગિત માતા યશોદા નેઆપી છે-તેવી જ ગિત ુતના નેપણ આપી છે.
િશ ુપાળ-ભર સભા મા ગાળો આપેછે-તેનેુત આપેછે.
ભી મ િપતા એ-પોતાનેબાણ માયા છે-તેના ત કાળેતેમની પાસેગયા છે.
ી ૃણ ચ ર નો ત-માંજરા પારધી બાણ માર છે-.(જરા નો અથ થાય છે– ૃાવ થા-
ૃણ તો મહાન યોગી છે-તેમનેૃાવ થા બાણ કવી ર તેમાર શક ?-પણ આ યેએક લીલા છે)-
પારધી નેખબર પડ - ૂલ થી બાણ મરા ુંછે- તેગભરાયો છે-આવી નેૃણ આગળ મા માગેછે.
ુએ ક ું-આ માર ઇ છાથી થ ુંછે. ુંચતા ન કર- ુંતનેુત આપીશ.
પારધી મા અ લ જરા ઓછ –તેનેચતા ય ત કર ક-
આપ મનેુત આપશો તો મારા બાળકો ુુંથશે?
તેઓ ુભરણ-પોષણ કોણ કરશે?
ુએ ક ું-તારા બાળકો માર સેવા કરશે.તેથી તેઓની આ િવકા ચાલશે. લોકો મને ભેટ ધરશે-
તેતારા બાળકો નેઆપીશ. આજ પણ જગ ાથ મા –એક મ હનો-ભીલ લોકો સેવા કર છે.
તેજરા પારધી ના વંશ ના છે.
પારધી એ બાણ મા ુ-તેને ુએ સદગિત આપી છે. જરા પારધી નેતો ું,
તેના વંશ ુપણ ક યાણ ક ુછે.
ી ૃણ વો ેમ કરનાર કોઈ થયો નથી.
કનૈયો જયાર ેમ કર છે- યાર-એ વ ની- લાયકાત નો િવચાર કરતો નથી. ી ૃણ અકારણ ેમ કર છે.
રામાયણ મા આવેછે-
“કોમલ ચ અિત દન દયાલા,કારન બ ુર ુનાથ ૃપાલા “
વા મી ક રામાયણ –આચાર ધમ ધાન ંથ છે. ુલસી રામાયણ ભ ત ધાન ંથ છે.
વા મી ક નેપોતાના જ મમાંકથા કરવાથી ૃત ન થઇ, ભગવાન ની મંગલમયી લીલા કથા ુ
ભ ત થી ેમ ૂવક વણન કરવા ુંરહ ગયેું,તેથી ક ળ ુગ મા ુલસીદાસ તર ક જ યા.

94
વેદ પી -ક પ ૃો- ુ–આ- ભાગવત – એ –ફળ- છે.
એ તો બધા ણેછેક-ઝાડના -પાન-કરતાંઝાડના –ફળ મા વ ુ–રસ- હોય છે.
કહ છેક-રસ પ –આ ભાગવત પ-ફળ ુ–મો મળતા ુધી તમેવારંવાર –પાન-કરો.
વ-ઈ ર ુિમલન ન થાય - યાંુધી-આ ેમ રસ ું–પાન- કરો.
ઈ રમાં–તમારો-લય ન થાય યાંુધી ભાગવતનો –આ વાદ કયા કરો. ભોગ ની હવેસમા ત કરો.
ભોગ થી કોઈ નેશાંિત મળતી નથી. ભ તો- ભોગ ની સમા ત કર છે. ભ ત રસ છોડવાનો નથી.
ભ ત માંનેસંતોષ થાય તેની ભ ત માંઉ િત અટક છે.
વેદાંત – યાગ કરવા ુંકહ છે.વેદાંત કહ છે-ક સવ નો યાગ કર -ભગવાન પાછળ પડો.
પણ સંસાર ઓ નેકાંઇ-છોડ ુંનથી. –એવા ના ઉ ાર માટ કોઈ ઉપાય ખરો ?
હા- યાગ ના કર શકો તો કાંઇ હરકત ન હ.—પરંુ-તમા ુસવ વ-ઈ ર નેસમપણ કરો-અને
અનાસ ત પણેભોગવો.
પર ત નેિનિમ બનાવી ને(પર ત ુઉદાહરણ આપી ને?) સંસારમાંફસાયેલાં-લોકો નેમાટ
યાસ એ આ ભાગવત ની કથા કરલી છે.
ભાગવત ખાસ કર નેસંસાર ઓ માટ છે. ઘરમાંરહલા ૃહ થ ુપણ ક યાણ થાય-
એ આદશ રાખીને-આ કથા કર છે.
ુેમ વગરના ુક ાન ની શોભા નથી-એ બતાવવાનો ભાગવત નો –ઉ ેશ –છે.
ાન-જયાર વૈરા ય થી ૃઢ થયેુંહો ુંનથી- યાર તેુંાન –
મરણ ુધારવાનેબદલે-સંભવ છેક મરણ બગાડ.
સંભવ છેક આ ુંાન – તકાળેદગો આપે. મરણ નેુધાર છેભ ત. ભ ત વગર ુંાન ુક છે.
િવિધ-િનષેધ ની મયાદા યાગી ુકલા મોટા મોટા –ઋિષઓ-પણ ભગવાન ના –અનંત-ક યાણમય- ુણો
ના વણન મા સદા રત રહ છે. એવો છે-ભ ત નો મ હમા.
ાની ને–અ ભમાન પજવેછે.ભ ત નેન હ. ભ ત અનેક સ
ુણો લાવેછે. ભ ત ન હોય છે.
આચાર-િવચાર ુ હશે- યાંુધી-ભ ત નેુટ મળશે.
વન િવલાસ-મય થ ુંએટલેભ ત નો િવનાશ થયો છે.
ભાગવત શા મ ુય નેકાળ ના ુખ માંથી છોડાવેછે. તેમ ુય નેસાવધાન કર છે.
કાળ ના ુખ માંથી ટવા-કાળ ના યેકાળ- ી ૃણ નેશરણે વ.
સવ વ છોડ છે-તેની ચતા ભગવાન કર છે.
મહાભારત મા એક કથા છે-
ુવખતે- ુય ધને–ભી મ િપતામહ નેઠપકો આ યો.ક- દાદા -તમેમન ૂક નેલડતા નથી.
તેથી ોધાવેશ મા –ભી મ – િત ા કર છે-ક-આવતી કાલે- ુંઅ ુન નેમાર શ અથવા ુંમર શ.
આથી સવ ગભરાયા. આ તો ભી મ- િત ા હતી. ૃણ ભગવાન નેચેન પડ ુંનથી-િન ા આવતી નથી.
તેમનેથ ું-અ ુન ની ુંદશા હશે?તેઅ ુન નેજોવા ગયા. જઈનેુએ-તો-અ ુન તો શાંિત થી ઘતો
હતો.ભગવાનેિવચા ુ-ક ભી મેઆવી ભીષણ િત ા કર છે-તેમ છતાંઆ –તો શાંિત થી ુતો છે.
તેમણેઅ ુન નેઉઠાડ ો અનેૂછ ું-તેભી મ ની િત ા સાંભળ છે? તો અ ુન કહ ક-હા સાંભળ છે.

95
ી ૃણ કહ છેક-તનેૃુની ચતા નથી?
અ ુનેક ું-માર ચતા કરનારો મારો ધણી છે.તે ગેછે-માટ ુંશયન ક ું.
તેમાર ચતા કરશે- ુંશા માટ ચતા ક ું?
આ માણેસવ ઈ ર ઉપર છોડો.
મ ુય ની ચતા યાંુધી-ઈ રનેના થાય – યાંુધી તેિનિ થતો નથી.
થમ કંધ –તેઅિધકાર લીલા છે. ાન અનિધકાર નેમળેતો –તેઅ ભમાની થાય છે.
અયો ય ય ત નેધન મળેતો –તે–તેનો ુુપયોગ કર છે. ાન-ધન-માન-એ- ણ એવી વ ુછેક –
તેુપા નેમળેતો –એ ુખી થાય છે.અનેજો અનિધકાર નેમળેતો ુઃખી થાય છે.
સંત નો ઉપદશ લેવા-લાયક થઇ ુંતો આપણ નેકોઈ સંત આવી નેમળશે.
અિધકાર િસ થાય એટલેસદ ુુમળેછે.
અિધકાર િવના-સંત મળેતો –તેના તરફ સદભાવ ગતો નથી .(સંત ની-ખોડ-ખાંપણ જ દખાય છે.)
સંત નેશોધવાની જ ર નથી. શોધવાથી સંત મળતા નથી. ુૃપાથી સંત(સ સંગ) મળેછે.
યાંુધી મન ુથશેન હ- યાંુધી ુ- ૃપા થશેનહ . તમેસંત થશો-તો સંત મળ આવશે.
સંત જોવાની ૃટ આપેછે. સંસાર ના પદાથ નેઈ રમય ર તે-જોવા માંજ આનંદ છે.-ભોગવવામાં
આનંદ નથી.સંસાર એ ઈ ર ુંતેજોમય વ પ છે. તેથી જગત નેઈ રમય િનહાળો.
યવહારમાં-બોલતા-ખાતાં-પીતાં- અિત સાવધાન છે-તેસંત છે. લોભી ુલ ય મ પૈસો હોય
છે-તેમ-સંતો ુલ ય –એક જ હોય છે.ક-માર આ જ મ માંજ પરમા મા ના દશન કરવા છે.
જગત માંસંતો નો અભાવ નથી- સદ-િશ ય નો અભાવ છે. મ ુય સંત બનેછે- યાર સંત મળેછે.
ની ખો માંઈ ર છે-તેસવ માંઈ ર નો અ ુભવ કર છે.
આ જગતમાંિનદ ષ એક પરમા મા છે. કાંઇક દોષ છે-માટ વ ઈ ર થી િવ ુટો પડ ો છે.
કોઈ દોષ ના હોય તો- વ-આ શર ર માંના રહ.
કોઈક દોષ છે- થી વ આ મળ ૂથી ભરલા શર ર માંર ો છે.
ુંમન અિતશય ુથાય તેઈ ર થી અલગ રહ શકતો નથી.
સંતો માંપણ એકાદ દોષ તો રહલો જ હોય છે.-કારણ-શર ર રજો ુણ ના આધાર જ ટક છે.
અિતશય સ વ ુણ વધે-(સ વ ુણ- ૂણ બને)તો આ મા –દહ માંરહ શક જ ન હ.
આ ા ની ૃટ ુણદોષ થી ભરલી છે.કોઈ પણ વ ુુણ-દોષ િવનાની નથી.
દવી અનેઆ ુર ૃટ (સંપિ ) અના દ કાળ થી છે,
સંસારના યેક પદાથ માંદોષ છેઅનેુણ પણ છે.
તમેૃટ નેએવી ુણમય બનાવજો ક તમનેકોઈના દોષ દખાય ન હ.
દોષ જોવા થી પણ દોષ લાગેછે.
કોઈના દોષ જોવા ન હ અનેદોષ વાણી થી ઉ ચારવા ન હ.
આમ કરશો તો તમેપણ સંત બનશો.
ૃટ ુણ-દોષ થી ભરલી હશેયાંુધી-સંત માંપણ દોષ દખાશે.
ૃટ નેુણમય બનાવનાર સંત બની શક છે.

96
માનવ માંકોઈ દોષ ના રહ તો-અ ભમાન આવે-
એટલેપતન થાય છે. માટ-સતત દ નતા આવેતેજ ર છે.
સંભવ છે–ક ઈ ર- સંત માંપણ એકાદ દોષ ઈરાદા ૂવક રાખે. સંભવ છે-ક-ઈ ર પોતાના ભ ત માં
એકાદ દોષ રહવા દ.ભગવાન િવચાર છેક-મારા ભ ત નેકોઈની નજર ના લાગે.
મા બાળકનેશણગાર -ગાળ પર કા ંટપ ુંકર છે
તેમ પરમા મા સંત ની કાળ રાખેછે. કોઈ એક દોષ રહવા દ છે.
તમેનેહલકો ગણો છો-તેનામાંપણ એક સદ ુણ –હશે. વ એ ઈ ર નો શ છે. તેમા ઈ ર નો
એકાદ પણ સદ ુણ ના હોય તો ઈ ર નો શ ના કહવાય. ુિનયા માંદોષ થી પર કોઈ નથી.
સંતો માંપણ ભલેએકાદ દોષ હોય –પણ એ દોષ નેૂર કરવા એ સમથ હોય છે-
તમેતેસંત ના દોષ નો જ િવચાર ના કરો.
ૃટ નેુણ મય બનાવો. આજ થી પાપ કરવા ુંછોડ દો.તો તમેપણ સંત થશો.
ૃુનેમાથેરાખી પાપ કરશો ન હ—કોઈના દોષ જોશો ન હ—અનેમન નેસાચવજો—
આ ણ કરશો તો તમેપણ સંત થશો.
સંત થવા ુંએટલેુંઘર છોડવા ું? ના-ઘર છોડવાની જ ર નથી.
ઘર છોડવાથી થી જ સંત થવાય-તેુંનથી.
(આમેય - ક લા માંરહ – ુકરવા માંુને તવાના ચા સ વધી ય છે.
ઘર માંરહ સંસાર સામેુબહતર છે)
ઘરમાંરહ નેપણ સંત થઇ શકાય છે. અિત સાવધાન થઇ નેઘર માંરહ-તો તેસંત-જ છે.
ુકારામ-એકનાથ- જ ની ગોપીઓ-વગેર એ –ઘરમાંરહ ને– ુનેા ત કરલા છે.
મીરાંબાઈ રાજમહલમાંરહ નેપણ સંત બની શ ા હતા. મીરાંબાઈ એ ઘર છોડ ુંનથી-
તેમ છતાંમોટા મોટા મહા મા ઓ તેમના દશનેજતાંહતા.
કપડાંબદલવાથી સંત થવા ુંનથી-ભગવાંકપડાંપહરવાથી સંત થવા ુંનથી.
કપડાંબદલવાની જ ર નથી-કાળ ુંબદલવાની જ ર છે.
સંત થવા માટ િવવેકથી વભાવ નેુધારવાની જ ર છે.તેમાટ મન નેબદલવાની જ ર છે.
મન ના ુલામ ના થશો.મન નેનોકર બનાવો.
પર તે-મન નેુધા ુ- યાર તેમનેુકદવ મ યા છે.
જ ંગલ માંઝાડ નીચેબેસી નેજ સા ુથવાય-સંત થવાય-એ ુનથી. ના મન માંપાપ છે-
એ જ ંગલ માંઝાડ નીચેબેસી નેપણ પાપ જ કર છે.
યાંચકલા-ચકલી નો સંગ જોઈ તેના મન માંપાપ આવેછે.
બ ુંછોડવાથી-તે- િન િ ૃના સમયે–ઇ યો-બ ુાસ આપેછે.
સંસાર માંરહ - ૃુનેમાથેરાખી-સાવધાન રહ -મન નેસાચવી-કોઈના પણ દોષ
જોયા વગર- ટનેુણ મયી બનાવી-સતત-પરમા મા િમલન ના લ ય નેયાદ રાખેછે-
તેસંસાર માંરહ નેપણ સંત-જ છે.
આ મા એ મન નો સા ી છે. મન નેુધારવાની જ ર છે.
જગત બગડ ુંનથી-આપ ુંમન બગડ ુંછે. મન પર ુશ રાખો.
દવસે-મન ુછે-ચા ર ય ુછે-તેવી સા ી-આ મા આપે-તો માનજો ક તમેસંત છો.

97
કબીર પણ ક ુંછે-ક-
મન સબ પર અસવાર હ,પીડા કર અનંત-મન હ પર અસવાર રહ,કોઈ િવરલા સંત
મન નેુધારવાના અનેક ઉપાયો-શા માંબતા યા છે. બધાંઉપાયો માંથી એક તારણ એ છે-ક-
મન –એ બ ુબીકણ છે-મન નેભય લાગે–તો તેપાપ છોડ છે.
મન નેવારંવાર- ૃુની બીક બતાવો-તો તેુધરશે.
મન પર લગામ ના રહ- ુશ ના રહ-તો મન બગડ છે.
પહ ુંમન બગડ-પછ વાણી બગડ-પછ વતન બગડ.
મન નેસાચવેછે-તેમહાન બનેછે- તન અનેધન નેસાચવેતેસંસાર અનેમન નેસાચવેતેસંત.
મહા ુુષો મન નેબ ુસાચવેછે-મન ની ુી માંછે-તેજ સંત છે.
જયાર જયાર મન માંખરાબ િવચારો આવે- યાર તેનેસમ વ ુંક-એક વાર મરવા ુંછે.
પર ત રા એ સાંભ ુંક –સાતમા દવસેમરવાનો ં.
ક તરત જ તેના િવલાસી વન નો ત આ યો.
પર ત નેૃુની બીક લાગી-અનેતેુંવન ુધ ુ– વન િવર ત થ ું.
મરણ ુુઃખ ભયંકર છે. શા માંએ ુંલ ુંછે-ક- વ યાર શર ર છોડ યાર –
એક હ ર વ છ -એક સાથેકરડ-અનેટલી વેદના થાય –તેટલી વેદના વા મા નેથાય છે.
(એક વ છ કરડ તો કવી વેદના થાય ?તેનો ઘણા નેઅ ુભવ હશે)
“જ મ ુઃખ-જરા ુઃખ- યા ુઃખ- ુનઃ ુનઃ, ત કાલેમહા ુઃખ-ત માત ૃહ ૃહ”
જ મ ુઃખ મય છે- ૃાવ થા ુઃખ મય છે-વળ ી ( ુુંબ) ુઃખ પ છે-
અને તકાળેપણ મો ુંુઃખ છે-માટ – ગો- ગો.
આ - ુઃખો નેરોજ યાદ કરો.રોજ િવચારો-ક આ મા ું ૃુથશે-
તો માર કવી ગિત થશે? ું ાંજઈશ ?મારા કમ કવા છે?
ૃુિનિ ત છે. શા માંલ ુંછેક-મરણ ની જ યા-મરણ ુકારણ-મરણ નો સમય-ન થયા
પછ – વ નો જ મ થાય છે. પણ અિતશય ુય વધેતો આમાંકવ ચત ફરફાર પણ થાય છે.
ૃુમાથેછે-તે–યાદ રાખો.
સવારમાંઉઠ ા પછ -જ મ મરણ ના ુઃખો નો િવચાર કરો.
ઘણાંસવારમાંઉઠયા પછ -ભોજન નો િવચાર કર છે-ક-આ દાળ ક ુંક કઢ ક ું?
કટલાક બ ુડા ા હોય છે-બશેર શાક લેુંહોય તો –આખી બ ર ફર છે.
મા ુંખંજવાળશે,-કારલાંલ ક ઘીલોડા ?
નો િવચાર કરવાનો છે-તેનો િવચાર કરતા નથી- પણ શાકભા નો અડધો કલાક િવચાર જ ર કરશે.
ઘણાંભાગેમ ુય પાપ કર છેયાર-એ ુંસમ છેક ુંમરવાનો નથી
(ક પછ એ ુંપણ િવચાર છે-ક એકવાર મરવા ુંતો છે-જ-પછ આ બધી ભાંજગડ શા માટ ?)
પણ મરણ નો િવચાર માથેરાખશો-તો કમસેકમ પાપ તો થશેન હ. અનેપાપ ટ જશે-
અનેપાપ દવસેટ ય યાર તમેમાનજો-ક તમેસંત છો.

98
પાપ- ુય ના અનેક સા ી ઓ છે. ૂય-ચં-ધરતી-વા ુ-આ બધાંસા ીઓ છે.
ભગવાન ના બધાંસેવકો છે.અનેતમેયાં વ યાંસાથેજ આવેછે.
પણ મ ુય માનેછેક ુંપાપ ક ુંંતેકોઈ જો ુંનથી.
અર-તારા તર માંપણ પરમા મા િવરા છે.તેુએ છે.
શંકરાચાય ુઃખ થી બો યા છે-ક-મ ુય મરવા ુંછે-તે ણેછે,એક દવસ આ બ ુંછોડ નેજવા ુંછે,
તે ણેછે-તેમ છતાં–પાપ કમ કર છે?તેુંમનેઆ ય થાય છે.
(મહાભારતમાંપણ ય ના - ુિનયા ુંસ ુથી મો ુંઆ ય ક ું? ના જવાબ માં
ુિધ ઠર- કાંઇક આવો જ જવાબ આપેછે-ક- મશાન માંવજન નેબાળ ને–ઘેર આવી પાછો
માનવ –પોતેતો-મરવાનો જ નથી-તેમ સમ -એ-જ સંસાર માંજોતરાઈ ય છે)
પર ત વા-સંત વા- થયા-ક ુકદવ પધાયા છે. ુકદવ નેઆમંણ આપ ુંપડ ુંનથી.
અર, ુકદવ –કઈ આમ ણ આપેતો ય આવેતેવા નથી.
રા નો વન પલટો થયો-એટલે-ક રા મટ રાજિષ બ યા એટલેઆ િષ આ યા છે.
રા મહલ માંિવલાસી વન ગાળતા હતા યાંુધી –તેના આ યા.
આમેય જો રા -રા હતા યાર – ુકદવ કથા કરવા ગયા હોત તો-રા કહત-ક તમેઆ યા
તેસા ુંથ ું-પણ મનેકથા સાંભળવાની રસદ નથી-એકાદ કલાક કથા કરો નેિવદાય થાઓ.
આ િવલાસી લોકો નેકથા સાંભળવાની ઈ છા થતી નથી. આ માયા બંનેર તેમાર છે.
ધંધો સાર ર તેચાલે-તો પણ શાંિત નથી. સો-સો ની નોટો દખાય-એટલેુખ પણ લાગતી નથી.
ધંધો-ના ચાલેતો પણ શાંિત ન હ. ભાવ વધેતો પણ શાંિત ન હ-ભાવ ઘટ તો પણ શાંિત ન હ.
વ નો વભાવ જ એવો છેક- મ ુંછેતેગમ ુંનથી. મ ુંનથી તેગમેછે.
વ નેા ત થિત માંસંતોષ થતો નથી.
થમ કંધ અિધકાર લીલા નો છે. વ તા અનેોતા નો-અિધકાર કોણ ? થમ કંધમાંણ કરણ છે.
ણ તના અિધકાર -ઉ માિધકાર -મ યમાિધકાર -કિન ઠાિધકાર .
પર ત અનેુકદવ –ઉ મ – ોતા-વ તા.
નારદ અનેયાસ—મ યમ – ોતા-વ તા.
ૂત અનેશૌનક-કિન ઠ – ોતા –વ તા
ુકદવ ની ક ા નો િવચાર કરતાં- ૂત કિન ઠ વ તા છે-પણ આપણા કરતાંતો તેમહાન છે.( ૂત
ના ભાષણ માં–બેણ જગા એ તેમ ુંઅ ભમાન દખાય છે-માટ તેમનેઉતરતા ેણી ના વ તા ગ યા છે)
યાસ માંાન-ભ ત છે-પણ ુકદવ ના માણ માં-વૈરા ય ઓછો છે- ુકદવ પ ર ૂણ છે.
યાસ –એ –સમાજ ુધારક સંત છે. સંત નેસમાજ ુધર તેવી ભાવના છે-
તેનેસમાજ ુથો ુંચતન કર ુંપડ છે. ભ ત માં–આ-િવ ન કર છે.
યાસ –બધાંપરમા મા નેશરણે ય-બધાંુખી થાય એવી ભાવનાથી કથા કર છે.
એટલેતેમનેમ યમ વ તા ક ા છે.
ુકદવ ની કથા થી ઘણાંના વન ુધર છે.
પણ ુકદવ માનતા નથી ક ુંકોઈ ુંવન ુધા ું. ુકદવ નેકથા કરતી વખતે
ખબર ય નથી ક સામેકથા માંકોણ બેુંછે.
ાન-ભ ત-વૈરા ય થી પ ર ૂણ – ાની અને ૃટ વાળા

99
ુકદવ નેઉ મ વ તા ક ા છે.
સમ ટ (જગત) હવેુધર-તેમ લાગ ુંનથી. હા-કદાચ ય ત ુધર શક. િવષય વાસના થી ુંમન
ભર ુંછે-તેસમાજ નેુધાર શક ન હ. આપણા વા સામા ય મ ુયો-સમાજ નેુધાર શક ન હ.
(કોઈ ચંડ ય ત વ – ારક આવી ય-તો તેુધાર)
આજકાલ –લોકો નેસમાજ ુધારવાની બ ુઈ છા થાય છે-કહ-છે-ક-અમેબી નેલાભ આપીએ છ એ.
અર-ભાઈ- ુંતા ુંજ ુધારને-તાર ત નેજ લાભ કર ને- ઘરનાંલોકો નેુધાર શ ો ન હ-
તેસમાજ ુંુધાર શકવાનો ?
મ ુય પોતાના મન નેુધાર-પોતાની ખનેુધાર -ઘરનાંલોકો નેુધાર તો પણ ઘ ુંછે.---
વળ -સમાજ નેુધારવાની ઈ છા-અનેકવાર- ુભજન- ુિમલન મા બાધક થાય છે. બી ને
ુધારવાની ભાવના – ુિમલન માંિવ ન કર છે.માટ બી નેુધારવાની ભાંજગડ માંપડવા
ુંનથી.તમેતમા ુ ુધારજો-સમાજ નેુધારવા –પરમા મા સંત નેમોકલી આપેછે.
બોલવામાં-(શ દ માં) – યાગ વગર –શ ત-(અસરકારકતા) આવતી નથી.
કહણી અનેકરણી એક ના હોય યાંુધી-વાણી અનેવતન એક ના હોય યાંુધી –
શ દ માંશ ત આવતી નથી.
રામદાસ વામી એ ક ુંછેક-મ ક ુછે-મ અ ુભ ુંછે-અનેપછ ુંતમનેક ું.
વાણી અનેવતન એક હોય-તેઉ મ વ તા છે.
ુકદવ બો યા છે-તે વન મા ઉતાર નેબો યા છે. આવી ય ત વંદનીય છે.
એક વખત-એકનાથ મહારાજ પાસેએક બાઈ તેનો ુલઇ નેઆવી-અનેમહારાજ નેકહ છેક-
“મહારાજ-આ મારા ુનેમોસાળ માંજઈ નેઆ યા પછ -ગોળ ખાવાની બ ુટવ પડ ગઈ છે.
ુંગર બ ઘરની ં. રોજ ગોળ ાંથી લા ું?
તેબ ુહઠ કર છે. ગોળ ખાવા ુંછોડતો નથી. તેગોળ ખાવા ુંછોડ દ તેવો આશીવાદ આપો.”
સંતો પાસેુંમાગ ુંતેનો પણ ઘણાનેિવવેક હોતો નથી. આ બાઈએ સંત પાસેએમ ના મા ું–
ક મારો દ કરો તમારા વો ભગવદ ભ ત થાય !! ઘણા સંત પાસેજઈ કહ છે-ક
માર ભસ ૂધ નથી આપતી-તો તેૂધ આપેતેવા આશીવાદ આપો !!!
એકનાથ મહારા િવચા ુ-“ ુંજ ગોળ ખા ં-મારો આશીવાદ ફળશેન હ.”
મહારા બાઈ નેક ુંક “થોડા દવસ પછ -તમારા ુનેલઇ નેપાછા આવજો-
તેવખતેુંતેનેઆશીવાદ આપીશ –આ ન હ”
તેઓ એ ગોળ ખાવા ુંયારથી છોડ ું. વન ના ત ુધી –ગોળ ન હ ખાવાની િત ા કર .
થોડા દવસ પછ બાઈ પોતાન ુનેલઈનેઆવી. મહારા તેવખતેબાળક નેઆશીવાદ આ યો-
“બેટા,બ ુગોળ ખાવો સારો ન હ. ુંગોળ ખાવાનો છોડ દ ” પેલી બાઈ નેઆ ય થ ું-
ક આટલી વાત કહવા મહારા –સાત દવસ લીધા ?
તેણેમહારાજનેૂછ ું-“ ુંપહલી વખત આવી યાર કમ આશીવાદ ના આ યા ?”
મહારા ક ું-“મા- ુંપોતેજ –તેવખતેગોળ ખાતો હતો એટલેમારાથી તેવો આશીવાદ
કમ આપી શકાય ? મ હવેગોળ ખાવાનો છોડ દ ધો છે.એટલેહવેમારો આશીવાદ ફળશે”
અનેસાચેજ મહારાજ નો આશીવાદ ફ યો.

100
યાગ થી અલૌ કક શ ત આવેછે.
િવષય આપણનેછોડ ને ય તો ુઃખ થાય છે.
પણ આપણે તે-સમ ને–િવષયોનેછોડ એ-તો આનંદ આવેછે.
ાન ,ભ ત અનેવૈરા ય – ના મા પ ર ૂણ હોય તે-જ- ુનાંદશન કર શક અને
બી નેકરાવી શક. ુકદવ માંઆ ણેપ ર ૂણ છે,
તેથી-જ-પર ત નેસાત દવસ મા ુનાંદશન કરા યા છે.
સમાજ ુઆકષણ કર ુંતેતો એક કળા છે.
હ રો ોતાઓ –કથા સાંભળવા આવે–તેથી-કોઈ ઉ મ વ તા બની જતાંનથી.
વ તા માંુકદવ વો – ૂણ વૈરા ય હોવો જ ર છે.
મહા ુએ ક ુંછે-ક-ભાગવત માંસમાિધ ભાષા ુય છે.
ઈ રના યાન માંનેથોડો પણ આનંદ આવે-તેને–ભાગવત નો અથ જ દ સમ ય છે.
યાસ એક -એક એક લીલા ના ય દશન કયા છે. ત ૃટ થી આ બ ુંજો ુંછે.
ભગવાન ુંવ પ અલૌ કક છે. આપણી ખો લૌ કક છે. લૌ કક ખો –અલૌ કક ઈ રનેજોઈ શક ન હ.
બહારની ખ બંધ કયા પછ - તરની ખ ુલે- યાર –પરમા મા ના દશન થાય છે.
(ગીતામાંપણ ભગવાન અ ુન નેકહ છેક-મા ુંવ પ ુંઆ ૂળ ચ ુથી જોઈ શક શ ન હ,માટ ુંતને
દ ય ચ ુ- દ ય ૃટ-આ ું.તેના વડ ુંમા ુંઅિવનાશી,િવ પ,િવરાટ પ નેજો --ગીતા-૧૧-૮)
યાસ એ અઢાર હ ર લોકો નો –આ ભાગવત ંથ બના યો. પછ તેિવચારતા હતા ક-“હવેતેનો
ચાર કોણ કરશે? આ ંથ માંમ બ ુંભર દ ુંછે,આ ેમ શા છે.
માયા સાથે,સંસાર સાથે, ેમ કરનારો આ ભાગવત શા નો ચાર શકશેન હ.
જ મ થી જ નેમાયા નો સંસગ થયો હોય ન હ-એ જ આ ંથ નો ચાર કર શકશે.”
બ ુિવચાર ને તેતેમનેલા ુંક-આવો લાયક તો મારો ુ ુકદવ જ છે.
ુકદવ જ મ થી જ િનિવકાર છે, અ સરા રંભા પણ ુકદવ નેચળાવી શક નથી.
“નાર ઓ માંતો રંભા જ” એમ કહવાય છે-તેવી રંભા – ુકદવ નેચળાવવા આવી છે.
ુકદવ નેકહ છેક-તમા ુ વન ૃથા છે.
ુકદવ ઉ ર આપેછે.-િવષય ભોગો- ન હ ભોગવનાર ુવન - ૃથા નથી-પણ સાંભળો –
દવી-ક કો ુંવન ૃથા છે.
“નીલકમલની સમાન ુંદર ના નેો છે, ના આકષક ગો પર ક ુર હાર-આ દ અલંકારો શોભી ર ાં
છે.એવા સવા તયામી નારાયણ ુના ચરણ કમળોમાંણે-ભ ત ૂવક પોતાની ત નેઅપણ કર -
આ આવાગમન ના ચ નેિમટા ુંન હ-એવા મ ુય દહ ુધારણ કર ુંયથ છે-
એવા મ ુય ુવન ૃથા ગ ુંછેએમ માન ું”
“ ના વ થળ ઉપર-લ મી શોભાયમાન છે- ની વ માંગ ુડ િવરા લા છે,
ુદશન ચ ધાર છે. એવા પરમા મા ુુદ ભગવાન ુણેણ વાર પણ મરણ ક ુનથી-
એવા મ ુય ુવન ૃથા ગ ુંછેએમ માન ું”

101
રંભા એ જયાર ી-શર ર ના બ ુવખાણ કયા યાર- ુકદવ એ રંભા નેક ું-
“ ી ુશર ર આટ ુંુગંધમય- ુંદર હોઈ શક છે–તેઆ જ ું. મનેખબર નહોતી. પણ હવે
પરમા માની ેરણા થી જ મ લેવાનો થાય- તો તારા વી મા શોધી કાઢ શ.”
ુકદવ જ મ થી જ િનિવકાર છે- ુે–જ મતાંજ િપતાનેક ું-ક-તમેમારા િપતા નથી-
અનેુંતમારો ુનથી. આવા ુકદવ -ઘેર આવેકવી ર તે?
ુકદવ જ મિસ યોગી છે. જ મ થયો ક તરત જ તપ યા માટ વન િત યાણ ક ુ. તેસદા
- ચતન મા મ ન રહ છે.તેમનેવન માંથી બોલાવવા કવી ર તે?- યાસ િવચાર છે-ક-
તેઓ ઘેર આવેતો –ભાગવતશા તેમનેભણા ું-અનેપછ તે-ભાગવત નો ચાર કર શક.
યાસ િવચાર છેક- ી ૃણ ુવ પ અદ ૂત છે.તેવ પેયોગી ઓ ના ચ નેપણ આક યા છે-તે
કનૈયો- ુકદવ વા યોગીનેુંન હ આકષ? ુકદવ િન ુણ ના ચતન માંલીન છે. તેમાંથી
તેમ ુંચ હટાવવા-અનેસ ુણ તરફ વાળવા- ૃણ-લીલાના લોકો તેમનેસંભળાવવા જોઈએ.
આ લોકો ની ુઈ અસર ની યાસ નેખાતર થઇ હતી.
યાસ ના િશ યો જ ંગલ માં-દભ સિમધ લેવા ય યાર –તેમનેજ ંગલ ના હસક પ ુઓ ની બીક
લાગતી હતી. આથી યાસ એ તેિશ યોનેક ું-ક જયાર બીક લાગેયાર-
તમેભાગવત ના લોકો બોલજો. ી ૃણ તમાર સાથેછે-એવો િવચાર કરજો.
એના પછ -જયાર ઋિષ ુમારો વન માં ય યાર –બહાપીડમ-વગેર લોકો બોલે-
યાર હસક પ ુઓ પોતાના વેર ૂલી જઈ નેશાંત બનતા હતા.
યાસ િવચાર છે-ક- મંોથી –પ ુઓ ુંઆકષણ થ ું-તેમંોથી ુકદવ ુઆકષણ ુંન હ થાય?
યાસ એ ુત કર -િશ યો નેક ું- ુકદવ વન માંસમાિધ માંબેસી રહ છેયાંતમે ઓ અને
તેઓ સાંભળેતેમ –આ બેલોકો ુતમેગાન કરો.-તેમનેઆ લોકો સંભળાવો.
િશ યો-આ ા ુજબ –તેવન માંગયા.
ુકદવ નાન-સંયા કર -સમાિધ માંબેસવાની તૈયાર માંહતા,જો સમાિધ માંબેસી ય-
અનેસમાિધ લાગી ય-તો લોક તેઓ સાંભળ શક ન હ. –એટલેિશ યો તરત જ બોલેછે.-
“ ી ૃણ ગોપ બાળકો સાથેૃંદાવન માંવેશ કર ર ાંછે.તેમણેમ તક પર મોર- ુુટ શરણ કય છે.
અનેકાન પર કરણ ના પીળા ુપો. શર ર પર પી ંપીતાંબર અનેગળા માંપાંચ- કારના ુગંિધત
ુપોની બનાવેલી-વૈયંિત માળા પહર છે.
રંગ મંચ પર અ ભનય કરતાંનટ કરતાંપણ ેઠ એવો ુંદર વેષ છે!! વાંસળ ના િછ ો નેપોતાના
અધરા ૃત થી ભર ર ાંછે. એમની પાછળ પાછળ-ગોપ બાળકો તેમની ક િત ુગાન કર ર ાંછે.
આ માણેવૈુંઠ થી પણ ેઠ –આ ૃંદાવન ધામ-એમનાંચરણ ચ ો થી વધાર રમણીય બ ુંછે”
(ભાગવત-૧૦-૨૧-૫-વેુગીત) (આ લોક માંી ૃણ ની વ પ- ુંદરતા બતાવી છે)
ુકદવ ુદય ગંગા જળ ુંુછે. જળ થર અનેવ છ હોય તો તેમાંુ િત બબ પડ છે.
ુકદવ નાંકાને-ઉપર નો લોક સંભળાય છે- ી ૃણ ુમનોહર વ પ દય માંદખાય છે.
લોક બોલેછે-ઋિષ ુમાર અનેતેુંવ પ દખાય છે- ુકદવ નાંદય માં.
ુકદવ નેયાન માંઅિત આનંદ આવેછે.

102
લાલા ની વાંસળ ના ુર કાનમાંસંભળાય છે.
લાલા ની વાંસળ નેસંભળાણી –તેકાયમ નો લાલા નો થઇ ય છે.
કનૈયો-શ થી કોઈનેઘાયલ કરતો નથી. (મોરલી થી ઘાયલ કર છે)
ુકદવ એ તરત જ િન ય કય -
હવેિનરાકાર ુચતન ન હ ક ુંપણ સાકાર ી ૃણ ુચતન કર શ.
પણ તરત પાછો-િવચાર થયો- ુંદહ માંં-પણ દહથી િવદહ .
મારા વા સ યાસી માટ- ી ૃણ ુયાન યો ય નથી.
મારા માટ તો િનરાકાર ુયાન જ ઉ મ છે. સ ુણ ની સેવામાં–સવ વ ુની અપેા રહ છે.
લાલા માખણ મીસર માગશેતો તેું ાંથી લાવીશ ?
માર પાસેતો કાંઇ નથી.મ તો લંગોટ નો પણ યાગ કય છે.
ુકદવ નાંમન માંધા ઉ પ થઇ છે. િનરાકાર ુંક સ ુણ –કો ુંયાન ક ું
ુકદવ નેી ૃણ ુઆકષણ થ ું-પણ સ ુણ-ક િનરાકાર –આ બેમાંથી કો ુંયાન ક ું?
તેવી ધા પણ થઇ.
યાંજ- યાસ નાંિશ યો-બીજો લોક બો યા-(આ લોક માંી ૃણ ની વભાવ ુંદરતા બતાવી છે)
“અહો! આ ય છેક- ુટ ુતના એ તન માંભર ુંઝેર – મનેમારવાની ઈ છા થી જ ધવડા ુંહ ું.
તેૂતનાનેતેમણેએવી ગિત આપી-ક ધાઈ નેમળવી જોઈએ.(એટલેક એનેસદગિત આપી) .
એ ભગવાન ી ૃણ િસવાય આવો કોણ બીજો દયા છે-ક- ું–અમે-શરણ હણ કર એ ?”
ુકદવ નાંમન માંશંકા હતી ક કનૈયો બ ુંમાગશેતો ુંુંઆપીશ ? તેુંિનવારણ થ ું.
તેઆમ તેમ જોવા લા યા.આ લોક કોણ બોલેછે? યાંતેમણેયાસ નાંિશ યો નાંદશન થયા.
િશ યો નેતેમણેુછ ું–“તમેકોણ છો ?તમેબોલેલા લોકો કોણેરચેલા છે?”
િશ યો એ ક ું-અમેયાસ નાંિશ યો છ એ.તેમણેઅમનેઆ મંો આ યા છે. આ બેલોકો તો
ન ુનાના છે. યાસ એ એ આવા અઢાર હ ર - લોકોમય- ભાગવત ુરાણ ની રચના કર છે.
ુકદવ નેભાગવત શા ભણવાની ઈ છા થઇ છે. કનૈયાની લીલા સાંભળ -તેમ ુંચ આકષા ું.
યોગીઓના મન પણ આ ૃણ કથા થી આકષાય છે.
િન ુણ નાંઉપાસક –આ સ ુણ ની પાછળ પાગલ બ યા છે.
બાર વષ પછ - ુકદવ યસા મ માંદોડતા દોડતા આ યા છે. અનેયાસ નેસા ટાંગ ણામ કયા છે.
યાસ એ ુનેછાતી સરસો ચાંયો છે. ુકદવ એ ક ું-િપતા આ લોકો મનેભણાવો.
ુકદવ કથા સાંભળેછે. ૃતાથ થયા છે. યાસ એ ુકદવ નેભાગવત ભણા ું.
અનેઆ માણે–ભાગવત નો ચાર કવી ર તેકરવો ? –તેયાસ ની ચતા નો ત આ યો છે.
આ ંથ નાંખરા અિધકાર –આ મારામ -છે. કારણ ી ૃણ સવ નાંઆ મા પ છે.
િવષયારામ –ને- આ ંથ સાંભળવાની ઈ છા થતી નથી.
ૂત કહ છેક-શૌન –આ ય ન કરો.ભગવાન નાંુણો એવા મ ુર છેક
સવ નેપોતાની તરફ ખચી લેછે.
તો પછ ુકદવ ુમન –તે- આકષ –તેમાંુંનવાઈ ?
ઓ ાની છે, ની અિવ ા ની ગાંઠ ટ ગઈ છે,અનેઓ સદા આ મ રમણ માંલીન છે-તેઓ પણ

103
ભગવાન ની હ ુર હત-ભ ત કયા કર છે. વગ ુઅ ૃત ુકદવ વાનેગમ ુંનથી, પણ તે
નામા ૃત-કથા ૃત નેછોડતા નથી. ાણાયામ કયા પછ ક ખ બંધ કયા પછ પણ
ઘણી વખત જગત ૂલા ુંનથી.
પણ ૃણ કથા અનાયાસેજ જગતની િવ
િત ૃકરાવેછે.
ભગવાન ની કથા ૃત ુપાન કરતાંુખ અનેતરસ પણ ુલાય છે.તેથી તો-
દસમ કંધ નાંપહલાંઅ યાય માંપર ત કહ છે-ક-પહલાંમનેુખ-તરસ લાગતા હતા-
પણ ભગવાન ની કથા ૃત ુપાન કરતાંહવેમારા ુખ-તરસ અ ૃય થયાંછે.
“મ પાણી પણ છોડ ુંછે-છતાંુંઆપના ુખ કમળ માંથી નીકળ ું– ી હ રનામ પી-
અ ૃત ુંપાન કર ર ો . તેથી અિત ુસહ ુધા પણ મનેપીડા કરતી નથી.”
ૂત વણન કર છે-
તેપછ કથા- ુકદવ એ રા પર ત નેકહ સંભળાવી-
મારા ુુદવ પણ યાંહતા.તેમણેમનેઆ કથા મનેકહ .તેતમનેસંભળા ું.
( ુકદવ નેઉ મ વ તા તર ક િસ કયા પછ -ઉ મ ોતા –પર ત ની –કથા હવેછે)
હવેુંતમને-પર ત નો જ મ-કમ-અનેમો ની તથા પાંડવોના વગારોહણ ની કથા ક ું.
પિવ પાંડવો ના વંશ માંપર ત નો જ મ થયો છે.
પાંચ કારની બીજ - ુ બતાવવા પંચા યાયી ની કથા શ ુકર છે.
િપ ૃુ-મા ૃુ-વંશ ુ-અ ુ અનેઆ મ ુ.
ના આ પાંચ પ ર ૂણ હોય-તેણે ુ-દશન ની આ ુરતા ગેછે. આ ુરતા વગર ઈ ર દશન થતાંનથી.
પર ત માંઆ પાંચેય ની ુ હતી.-તેબતાવવા-આગળ ની કથા કહવામાંઆવેછે.
૭ થી ૧૧ –આ પાંચ અ યાયો માંબીજ ુ ની કથા છે-અનેપછ -૧૨ મા અ યાય માંપર ત નાંજ મ
ની કથા છે.વંશ ુ બતાવવા માટ-પાંડવ અનેકૌરવોની ુધની થોડ કથા કહ છે.
ી ૃણ ના લાડ લા –પાંડવો ના વંશ માંપર ત નો જ મ થયો છે.
મહાભારત ુુ ૂુંથ ુંછે. અ થામા એ િવચા ુ-ક-પાંડવો એ કપટ થી મારા િપતાનો વધ કય છે.
એટલેુંપણ પાંડવો નેકપટ થી માર શ. પાંડવો જયાર ુઈ ગયા હશેયાર માર શ.
પાંડવો નેકોણ માર શક ? ને ુરાખે-તેને–કોણ માર શક ?
ુએ ૂતેલા પાંડવોનેજગાડ ા છે. અનેક ું–ક માર સાથેગંગા કનાર ચાલો.
પાંડવોને ુપર ૃઢ િવ ાસ-કોઈ ન હ- ુસાથેચાલવા લા યા.
ુએ ક ુંહ ું-પણ ૌપદ ના ુો –સાથેગયા નથી-બાળક ુ હતી-કહ છેક-
અમને ઘ આવેછે.-તમાર જ ુંહોય તો વ.
પ રણામે-અ થામા એ ૌપદ ના પાંચેય ુો નેમાયા છે.
ૌપદ આ રડ છે-પણ ારકાનાથ નેઆ દયા આવતી નથી.
સવ ર તેુખી થાય-તેશાનભાન જ દ ૂલેછે.પાંડવો નેુખ માંઅ ભમાન થશે-
તો તેમ ુંપતન થશે. આવા ુભ હ ુમાટ-
ઠાકોર -કોઈ કોઈ વાર િન ુર બની ય છે. ુખ માંસાનભાન ના ૂલે-
તેથી ુઃખ પાંડવો ને ુએ જ આ ુંછે.

104
ભગવાન –આવા સમયેપણ- વ નેુત ર તેમદદ કર છે. ુઃખ પણ આપેઅનેમદદ પણ કર-
અિત ુઃખ માંકોઈ વખત વ ભગવાન ને ૂલેછે-પણ ભગવાન તેણે ૂલતા નથી.
અ ુનેઅ થામા નેમારવાની િત ા કરલી-બંનેુુથાય છે. પણ ા ણ- ુુુનેમારવાની
હમત થતી નથી. આથી તેનેબાંધી ને-ખચી નેૌપદ સમ લા યા છે. ુશોક થી રડતી – ૌપદ -
અ થામા ની થિત જોઈ કહ છે-ક
ગણેઆવેલા ા ણ ુઅપમાન ના કરો. અનેપોતાના પાંચ બાળકો નેમારનાર નેવંદન કર છે.
આ સાધારણ વેર નથી.પણ ૌપદ – ગણેઆવનાર – ા ણ નેણામ કર છે.!
તમારો વેર –તમાર ગણેઆ યો હોય તો તમે–એનેજય ી ૃણ કહશો ??
ભાગવતની કથા સાંભ યા પછ - વન ુધારજો.
વેરની શાંિત-િનવર થી થાય છે.- ેમ થી થાય છે.-વંદન થી થાય છે.
શ ુમાંપણ ભગવદ- ૃટ કળવવા ુંભાગવત શીખવેછે.
સ જન માંભગવાન ના દશન થાય છે-તેવાભાિવક છે-પણ ુન માંપણ ભગવાન ના દશન કરવા તે
િવિશ ટતા છે.ભ ત એ છેક વેરનો બદલો ેમ થી આપે.
જય ી ૃણ –કહવાનો અથ એ છેક-મને દખાય છે–તેૃણમય છે.
અ થામા િવચાર છે-ખરખર ૌપદ વંદનીય છે- ુંવંદનીય નથી. તેકહ છેક- ૌપદ -લોકો તારા વખાણ
કર છેતેઓછાંછે. ુંવેર નો બદલો ેમ થી આપેછે. ૌપદ ના ુણ થી આ યાસ પણ ત મય બ યા
છે. ૌપદ નેઉ ેશી નેકહ છેક-કોમળ દયવાળ - ુંદર વભાવવાળ .
નો વભાવ અિત ુંદર છે-તેભગવાન નેવહાલો લાગેછે. વભાવ ુંદર ાર બને?
અપકાર નો બદલો ઉપકારથી આપેયાર.
ૌપદ બોલી ઉઠયાં-તેનેછોડ દો-તેનેમારશો ન હ.આ ુુુછે. િવ ા- ોણાચાય –
પોતાના ુનેના આપી-પણ તમનેઆપી. તેતમેુંૂલી ગયા ?
ા ણ પરમા મા ુવ પ છે-ગાય નેા ણ વંદનીય છે.
ૌપદ એ દયા ુંવ- પ છે. ૌપદ (દયા)જોડ વ ના પરણેયાંુધી ૃણ તેના સારથી બનતા નથી.
વા મા (અ ુન) ુડાકશ છે.અનેી ૃણ ઋિષકશ છે. આ જોડ –શર ર રથ માંબેઠ છે.
ઇ યો પી રથ – ુનેસ પશો તો ક યાણ થશે. ઇ યોના વામી ી ૃણ છે.
ુિધ ઠર એ ધમ છે.ભીમ એ બળ છે.સહદવ અનેન ુલ – ુ અનેાન છે.
આ ચાર- ુણ વાળો વ-અ ુન છે. આ ુણો ાર શોભેછે? જયાર ૌપદ -દયા-તેની પ ની બનેછે.
ૌપદ -દયા ાર મળે? ધમ નેમોટો માનેયાર.
પરમા મા યાર જ સારથી થાય-જયાર માનવ ધમ નેમોટો માને.
આ તો ધમ નેન હ ધન નેમો ુંમાનેછે. અનેઆમ થતાં–સંયમ અનેસદાચાર વન માંથી ગયા છે.
ધન –ધમ ની મયાદા મા રહ નેમેળવ ુંજોઈએ. તમાર કોઈ કાય કર ુંહોય તો
પહલાંધમ નેૂછજો,ક-આ કાય કરવાથી મનેપાપ તો ન હ લાગેને?
પૈસા માટ ધમ નો યાગ કર તેઈ ર નેગમતો નથી.પણ-
ધમ માટ પૈસા નો યાગ કર તો તેઈ ર નેગમેછે.
ૌપદ એ અ
થામા નેબચા યો.

105
અ ુન નેક ું-“આનેમારશો તો પણ મારા પાંચ ુોમાંથી ,એક પણ હવે વતો થવાનો નથી.
પરંુઅ થામા નેમારશો તો તેની મા ગૌતમી નેઅિત ુઃખ થશે. ુંહ સધવા પણ અ થામાની
મા િવધવા છે.તેપિત ના મયા પછ ુના આ ાસને વેછે.તેરડશેતેમારાથી ન હ જોવાય.”
કોઈના આશીવાદ ન લો તો કઈ ન હ-પણ કોઈનો િનસાસો લેશો ન હ.
કોઈ િનસાસો આપેતેુંૃય કરતા ન હ.જગતમાંબી નેરડાવશો ન હ, તેરડજો,
ભીમ કહ છે-આ બાલ-હ યારા ઉપર દયા હોતી હશે?તાર િત ા ાંગઈ ?
પણ - ૌપદ વારંવાર કહ છે-મારશો ન હ.અ ુન િવચારમાંપડ ા.
યાર- ી ૃણેઆ ા કર - ૌપદ બોલેછેતેબરાબર છે.તેના દલ માંદયા છે.
ભીમેક ું-મ ુિત ૃમાંક
ુંછે-ક-આતતાયી નેમારવામાંપાપ નથી.
ી ૃણ પણ મ ુિત ૃનેમા ય રાખી જવાબ આપેછે- ા ણ ુઅપમાન એ મરણ બરાબર છે,
માટ અ થામા નેમારવાની જ ર નથી.તેુંઅપમાન કર નેકાઢ ુકો.
અ થામા ુમ તક કા ુંન હ પણ તેના માથા માંજ મ િસ મ ણ હતો તેકાઢ લીધો.
અ થામા તેજહ ન બ યા.
ભીમેિવચા ુ-હવેમારવા ુંુંબાક ર ું.? અપમાન મરણ કરતાંપણ િવશેષ છે.
અપમાન િત ણેમારવા ુંછે.
અ થામા એ િવચાર કય -આના કરતાંમનેમાર ના યો હોત તો સા ુંથાત. પણ પાંડવોએ આ ુંમા ું
અપમાન ક ુછે-તેનો બદલો ુંલઈશ.મા ુંપરા મ બતાવીશ.અ ભમ ુની પ ની ઉ રા ના પેટમાંગભ
છે, તેએક મા –પાંડવોનો ઉ રાિધકાર છે. તેગભ નો નાશ થાય તો –પાંડવો ના વંશ નો નાશ થશે.
એમ િવચાર -ઉ રા ના ગભ પર તેણે ા છોડ ું. ા ઉ રા ના શર ર નેબાળવા લા ું-તેયા ુળ
થયા છે.દોડતાં-દોડતાંી ૃણ પાસેઆ યા છે. ી ૃણ ઉ રા ના ગભ માંજઈ –પર ત ુર ણ કર છે.
સવ ુંગભ માંકોણ ર ણ કર છે? ગભમાં વ ુંર ણ પરમા મા કર છે. નાની એવી કોટડ માં વ ુ
પોષણ કમ થ ુંહશે?
વ મા ુર ણ ગભ માંપરમા મા કર છે-અનેજ મ થયા પછ પણ વ ુર ણ પરમા મા જ કર છે.
માતા િપતા –જો ર ણ કરતાંહોય તો કોઈનો છોકરો મર જ ન હ.
મા-બાપ ર ણ કરતાંનથી- ુર ણ કર છે.
પોતેકાળ નો કો ળયો છે-તેબી ુંર ણ ુંકર શકવાનો છે?
ગભ માંતો વ –હાથ જોડ પરમા મા નેનમન કર છે,
પણ બહાર આ યા પછ બેહાથ ટ જતાં–તેુંનમન ટ ય છે-
અને ુને ૂલી ય છે.
જવાનીમાંમાનવી ભાન ૂલેછેઅનેઅ ડ થઈનેચાલેછે-કહ છે-ક ુંધમ માં–ઈ રમાંમાનતો નથી.
પરમા મા ના અનંત ઉપકારો ને વ ૂલી ય છે. અનેતેઉપકારો ુંમરણ મા કરતો નથી.
ૌપદ એ ઉ રા નેિશખામણ આપેલી ક- વન માંુઃખ નો સંગ આવેતો ઠાકોર નો આ ય લેવો.
કનૈયો ેમાળ છે. તેતમનેજ ર મદદ કરશે.
તમારા ુઃખ ની વાત ારકાનાથ િસવાય કોઈનેકહશો ન હ.

106
સા ુજો માળા-જપ –સેવા કરતાંહશે-તો કોઈ દવસ વ ુનેપણ જપ કરવાની ઈ છા થશે.
પણ સા ુજ જો ગ પાંમારવા જતી હશેતો વ ુપણ એવી જ થશે.
બાપ જો ચાર વાગેઉઠતો હોય-ભગવત-સેવા- મરણ કરતો હશેતો છોકરા ઓનેકોઈ દવસ વહલા
ઉઠવાની અનેમરણ કરવાની ઈ છા થશે, પણ બાપ સવાર કપદશનમ(ચા નો કપ) થયા પછ ઉઠતો
હોય-તો બાળક પણ એવો જ થશે.
યસન (ચા-વગેર)છોડવા જોઈએ. ના છોડો-તો- યાલ રાખો-ક-તમેપરમા મા ના દાસ છો-
યસન ના ન હ. યસન ના ુલામ ન થશો. તો ધીર ધીર યસન ટ જશે.
ઉ રા એ જોયેુંક-સા ુ-( ૌપદ )-રોજ ારકાનાથ નેર ઝાવેછે.
તેથી તેર ણ માટ પરમા મા પાસેગયા છે. (પાંડવો પાસેન હ.)
ી ૃણ સમ ગયા,ઉ રા ના પેટમાંવેશ કય .
ગભ માં વ મા ના ુ-િવ ઠા માંઆળોટ છે.ગભવાસ એ જ નકવાસ છે.
પર ત ભા યશાળ છે-ક-તેમણેમાતા ના ગભ માંજ પરમા મા ના દશન થયા છે.
તેથી પર ત ઉ મ ોતા છે.
ભગવાન કોઈ ના ગભ માંજતાંનથી. પણ પરમા મા ની લીલા અ ા ૃત છે.
દવક ના પેટમાંભગવાન ગયા નથી.પણ દવક નેાંિત કરાવી છેક –મારા પેટમાંભગવાન છે.
પરંુઆ એવી જ ર પડ હતી-આ ભ ત ુર ણ કર ુંહ ું-એટલેગભ માંગયા છે.
પરમ આ ય થ ુંછે. ી ૃણે– ુદશન ચ થી – ા ુિનવારણ ક ુછે.
આમ પર ત ુર ણ કર - ારકા નાથ – ારકા પધારવા તૈયાર થયા છે,
ુંતા નેખબર પડ છે.
ુંતા એ મયાદા ભ ત છે.-સાધન ભ ત છે.
યશોદા- એ- ુટ ભ ત છે. ુટ-ભ ત માંયવહાર અનેભ ત નેુદાંમાનવામાંઆવતાંનથી.
યશોદા નો બધો યવહાર ભ ત પ હતો. ભ ત ની દરક યા ( યવહાર) ભ ત બની ય છે.
મયાદા ભ ત પહલાંઆવેછે.તેપછ ુટ ભ ત.
મયાદા ભ ત –એ સાધન છે. તેથી આરંભ માંઆવેછે. ુટ ભ ત એ સા ય છે-એટલે ત માંઆવેછે.
ભાગવત ના નવમાંકંધ ુધી સાધન (મયાદા) ભ ત ુવણન છે.
દશમા કંધ માંસા ય ( ુટ) ભ ત ુવણન છે.
સા ય ભ ત-( ુટ ભ ત) ુનેબાંધેછે. યવહાર જ ભ તમય બનેછે.
ના િવયોગ માંુઃખ થાય –તો માનજો – યાંતમારો સાચો ેમ છે. પરમા મા ના િવયોગ માંણેુઃખ
થ ુંનથી –તે–ભ ત કરતો નથી. ુના િવયોગ માંના ાણ –અકળાય-છે-તેભ ત કર છે.
ભ ત-માગ માં ુનો િવયોગ સહન થતો નથી.
સાચો ભ ત તેછે- - ુિવરહ માંબળેછે. ૃણ િવયોગ નેસહન થતો નથી. .
ૃણ િવયોગ ુંકોઈ ુઃખ નથી.
ારકાનાથ- ારકા જવા તૈયાર થયા છે. ુંતા ુદય ભરા ુંછે.
ઝંખના છે-ચોવીસ કલાક-લાલા નેિનહાળવાની. લાલા મારાથી ૂર ના ય-પણ આ એ
લાલા છોડ નેજવા નીક યા છે.-મારા ભગવાન મનેછોડ ને ય છે-

107
ર તે ુનો રથ જવાનો હતો – યાંુંતા આ યાંછે. હાથ જોડ નેઊભાંછે.
ખો ભીની છે-શર રમાંરોમાંચ છે.
ી ૃણ ની નજર પડ અનેસારથી દા ુક નેરથ ઉભો રાખવા ુંક ું.
“ફઈબા ( ુંતા ) અ ેમાગ માંકમ ઉભા હશે?”
ી ૃણ રથ માંથી ઉતયા છે. ુંતા - ી ૃણ નેવંદન કર છે.
રોજ નો િનયમ છેક- ૃણ ુંતા નેવંદન કર છે. યાર આ ુંતા એ ી ૃણ નેવંદન કયા છે.
ી ૃણ કહ છે-ક-તમેઆ ુંકરો છો ? ુંતો તમારા ભાઈ નો દ કરો . તમેમનેણામ કરો એ ના શોભે.
ુંતા કહ છે-ક-આજ દન ુધી ુંમાનતી હતી ક તમેમારા ભાઈ ના ુછો.પણ તમાર ૃપાથી તમારા
વ- પ ની ઓળખાણ થઇ છે.આ સમ ું–આપ સવ ર છો. યોગી ઓ તમા ુંજ યાન કર છે.
તમેકોઈ ના દ કરા નથી. તમેસવ ના િપતા છો. ૂય છો.
અહ ુંતાની આ દા ય ભ ત થી િમિ ત વા સ ય ભ ત છે.
( ુંતા ની ઉપર ુજબ –મયાદા ભ ત છે. માંમયાદા(મા લક યેની) –છે. અને
મયાદા ભ ત માંદા ય-ભાવ ુય છે.-
મારા મા લક છેતેદા ય-ભાવ -અને-મારા ભાઈ નો ુછે–એટલેવા સ ય ભાવ )
દા ય ભાવ (મયાદા ભ ત) ના આચાય હ ુમાન છે. દા ય ભાવ થી દય દ ન બનેછે.
(મારા મા લક ની સા ુંજોવાની માર હમત નથી, ુંતો તેમનો નોકર ં.)
દા ય ભ ત માંનજર( ૃટ) મા લક ના ચરણો માંજ થર કરવાની હોય છે. યાર-
વા સ ય ભાવ ( ુટ ભ ત-યશોદા ની) માંલાલા ના ુખારિવદ પર નજર ( ૃટ)
થર કરવાની હોય છે.(લાલા ુબનેછે!!)
મયાદા ભ ત માં–દા યભાવ ુય છે. મારા મા લક ભગવાન છે.
પણ ચરણ તરફ જોઈ નેૃત થતી નથી,એટલેુખારિવદ તરફ િનહાળ –
મારા ભાઈ નો દ કરો-વા સ યભાવ લાવી – ુંતા ી ૃણ ની ુિત કર છે.
“ મની ના ભ માંથી ા ુંજ મ થાન કમળ ગટ થ ુંછે,
ણેુંદર કમળોની માળા ધારણ કરલી છે, મનાંનેો –કમળ સમાન િવશાળ અનેકોમળ છે,
મનાંચરણ કમળોમાંકમળ ુંચ છે,
એવા હ ી ૃણ –આપનેુંવારંવાર વંદન ક ું”
ભગવાન ની ુિત રોજ ણ વાર કરવી –સવાર-બપોર-અનેરાતે ૂતાંપહલાં. તેઉપરાંત-
ુખાવસાને- ુખાવસાને-અને-દહાવસાને-એ ણ વાર ુિત કરવી.
અ ુન ુઃખમાં ુિત કર છે.- ુંતા ુખમાં ુિત કર છે.- તકાળ વખતેભી મ ુિત કર છે.
ુખમાં- ુિત કર છે-તે-પછ ુઃખી થતો નથી. ુખ માંભગવાન ના ઉપકાર માનો.
ભગવાન ની ુિત કરો અનેકહો--મારા-કમ થી ન હ-પણ –નાથ-તમાર ૃપા થી ુંુખી થયો .
એકલો ુખ ભોગવેતેુઃખી થાય છે. ભગવાન નેસાથેરાખી- ુખ ભોગવેતો વાંધો નથી.
ુઃખ માંપણ ુની ુિત કરો.અને ુના ઉપકાર માનો.
કોઈ કહશે–ક- ુઃખ માં ુના ઉપકાર કમ મનાય ? ુઃખ માં ુિત કમ થાય ?
ુઃખ કઈ કાયમ માટ નથી આ ું. ુઃખ અનેુખ ુંએક ચ છે. આવે– ય છે.

108
ુઃખ –આપણ નેસાવધાન કરવા માટ આ ુંછે. ુઃખ એ તો ુુછે. ુઃખ માંમાણસ ડા ો થાય છે.
તેથી ુઃખ નેપણ ુનો સાદ માનજો. વન માંપાપથી કોઈ વખત ુઃખ નો સંગ આવે-
તો-ધીરજ રાખી ુની ુિત કરજો.
કોઈ કહશે-ક ુઃખ માંવળ ધીરજ કમ કર રહ ?-એનો ઉપાય છે-
ુઃખ આવેયાર માનો ક –મારા પાપ પહાડ વાંછે.
મારા પાપ ના માણ માં–ભગવાનેબ ુઓછ સ કર છે.
ખરખર- વ ના પાપ ના માણ માંભગવાન સ કરતાંહોય-તો-મ ુય નેપીવા ુંપાણી પણ મળેક
કમ ? તેશંકા છે.આપણ નેુધારવા ભગવાન સ કર છે. ભગવાન સ કર છે-પણ દયા રાખીનેસ
કર છે.
ુઃખ માં ુિત કર તેણેભગવાન – ુ-આપેછે. તેથી તેુઃખની અસર મન પર થતી નથી.
ુખ અનેુઃખ માં ુિત કર તે તકાળે ુિત કર શક છે.
અને તકાળે ુિત કર તેપરમા મા નેપામી શક છે.
ુંતા – ુઃખ ના દવસો- અનેએ દવસોમાં ુએ કરલા ઉપકારો ને- ૂયા નથી.
ુંતા કહ છે- ુએ અમનેુખી કયા છે.કવાંકવાંુઃખ માંથી અમનેઉગાયા છે.
નાથ, મનેયાદ આવેછે-ક- ુંિવધવા થઇ હતી-મારાંબાળકો નાનાંહતાં.
યાર-નાથ, તમેજ મા ુંઅનેમારાંબાળકો ુંર ણ ક ુહ ું.
ુંતા – ુના ઉપકાર ુખ માંય ૂયા નથી,
જયાર અિત ુખમાંમાનવી ભાન ૂલેછે. વ પર ુના અનેક ઉપકાર છે,
પણ વ એ ઉપકાર ૂલી ય છે.
જરા િવચાર કરો—
તમને આ ધન મ ુંછે-તમને આ ુખ સંપિ મળ છે-તેના માટ તમેલાયક છો ક ન હ ?
તમારા તઃકરણ નેૂછો. તો –જવાબ એ જ મળશે-ક – ુંલાયક નથી.
મ ખ થી-મન થી ઘણાંપાપ કયા છે-તેમ છતાંપરમા મા એ આ સવ મનેઆ ુંછે.
િવચારો—ક- આપણાંકમ થી ુંવરસાદ પડ છે?
ના-પરમા મા ઉપકાર કર વરસાદ પાડ છે. પરમા મા ના ઉપકારો કમ કર ને ૂલી શકાય ?
આપણેબમાર માંથી બચીએ- યાર-અ ુક દવાથી સા ુંથ ું-ક ડો ટર બચા યો-તેમ માનીએ છ એ.
પણ-પરમા મા એ બચા યા-તેમ માનતા નથી. પરમા મા નો ઉપકાર માનતા નથી.
િવચારો—ક-ડો ટરની દવાઓ માંક ઇ શન માંુંબચાવવાની શ ત છે?
ના-ના-બચાવનારો કોઈ ુદો છે.
ડો ટર માંબચાવવાની શ ત હોય તો –ડો ટરનેયાંકોઈ દવસ –છેલો વરઘોડો-નીકળેજ ન હ.
( ૃુથાય જ ન હ)
ુની ૃપા થી દવા માંશ ત આવેછે.
ુંતા કહ છે-ક- મ જળ િવના નદ શોભેન હ- ાણ વગર શર ર શોભેન હ- ુમ ુમ ના ચાંદલા વગર

109
સૌભા યવતી ી શોભેન હ-એમ આપ વગર પાંડવો શોભેન હ.
નાથ,આપનેલીધેઅમેુખી છ એ. હવેઅમનેછોડ નેજશો ન હ.
આવી જ ર તે-ગોપીઓ પણ ગોપીગીતમાંભગવાન ના ઉપકારો ુંમરણ કર છે.ગોપી ઓ કહ છે-ક-
ય ુના નાંિવષમય જળ થી થનાર ૃુથી-અજગર નાંપમાંખાઈ જનાર અઘા ુર થી-ઇ ની
વષાથી- ધી-વીજળ -દાવાનળથી-હ નાથ,આપેઅમા ુંર ણ ક ુછે.
પરમા મા નાંઉપકારો ુંમરણ કરવાથી- ુ યેેમ ઉ પ થાય છે.
ુંતા કહ છે- ુય ધનેમારાંભીમ નેઝેર નાંલા ુખવડા યા.- યાર આપેતેનેઉગાય છે. ુય ધનેઅમને
લા ા ૃહ માંબાળવાનો ય ન કય -પણ આપેઅમાર લાજ રાખી છે.
આપના ઉપકારો અનંત છે. તેનો બદલો વાળ શકાય તેમ નથી.
માર ૌપદ નેુશાસન ભર સભામાંલઇ જઈ-તેની સાડ ખચવા લા યો- યાર તેની લાજ આપેરાખી છે.
આપના ઉપકારો નો બદલો ુંુંવાળ શ ું? ુંતો આપના ચરણ માંવારંવાર વંદન ક ુંં.
નાથ,તમાર લીધેઅમેુખી છ એ-અમારો યાગ ના કરો.
ી ૃણ કહ છે-ક- ારકા થી અનેક સંદશા ઓ આ યાંછે. માર યાંજ ુંપડશે.
યાર ુંતા એ ક ું- આપ ભલેારકા ઓ-પણ મનેએક વરદાન માંગવાની ઈ છા છે-
તેઆપો અનેપછ જ ુંહોય તો વ.
ુંતા એ મા ું- તેુંુિનયા માંકોઈએ મા ુંનથી- નેમાગશેપણ ન હ.
“હ, જગત ના ુુ,અમારા વન માંપગલેપગલે- સદા િવપિ ઓ –આવતી રહો.
કારણ ક િવપિ ઓ માં–જ-િનિ ત પ થી –
આપનાંદશન થાય –તેપછ -જ મ ૃુના ચ ર માંઆવ ુંપડ ુંનથી.” (ભાગવત-૧-૮-૧૫)
ુંતા એ મા ુંછે-ક- હ,નાથ,મોટા મોટા ુઃખ ના સંગો આવી નેમાથેપડ-તેુંવરદાન આપો.
સગાંવહાલાંનો ેમ કપટ થી ભય છે-તેની- ખબર ુઃખ માંપડ છે.
ણેમાટ શર ર ઘસા ુંછે- ણેમાટ તમેભોગ આ યો છે-
તેકોઈ વાર કારણ મળતા તમારો શ ુથઇ જશે.
ુઃખ માંજ મ ુય નેડહાપણ આવેછે.
ુઃખ માંજ વ ને ુપાસેજવા ુંમન થાય છે. િવપિ માંજ ુુંમરણ થાય છે.
તેથી િવપિ એ સાચી સંપિ છે.
સંતો ની સંપિ અનેિવપિ ની યા યા જરા ુદ છે.
ુુંિવ મરણ થાય તે-સાચી િવપિ - ને ુુંમરણ કાયમ રહ તે–સાચી સંપિ .
ી ૃણ કહ છે-ક-તમેઆ ુંમાગો છો ?તમેશાનભાન તો ૂયા નથી ને?આજ દન ુધી તો ુઃખ ના
અનેક સંગો આ યા છે-હવેુખ નો વારો આ યો છે- ુંહ ુુઃખ ભોગવવાની હ શ છે?
ુંતા દ ન બ યાંછે. કહ છે-નાથ, ું મા ું તેયો ય છે. ુઃખ મારો ુુછે. ુઃખ માંખાતર થાય
છે-ક- ી ૃણ િસવાય –મા ું-કોઈ નથી. ુઃખ માંનારાયણ ુંમરણ થાય છે—
એથી તો-એ- ુખ છે.-તેનેુઃખ કમ કહવાય ?
િવપિ માંતમા ુમરણ થાય છે-તેથી તેનેુંસંપિ મા ુંં.

110
ુખ ક માથેિશલ પડો, હ ર દય સે ય,
બ લહાર વહ ુઃખ ક ,જો પલ પલ નામ જપાય—જો પલ પલ રામ જપાય.
હ ુમાન એ રામચં નેક ુંછે-ક-
સીતા નેતમારા યાનમાં(ભજનમાં- મરણમાં)ત મય થયેલાં(મ જોયા) છે-તેથી જ ુંક ું
ં-ક-સીતા (લંકામાં) આનંદ માંછે.
કહ હ ુમંત બપિ ુસોઈ, જબ તવ ુિમરન ભજન ના હોઈ.
(જયાર તમા ુંભજન- મરણ ન થાય યાર જ સાચી િવપિ આવી છેએમ સમજ ું–એ ુંહ ુમાન કહ છે)
મ ુય નેબ ુુખ મળેતો તેમાદ થાય છે. અનેભાન ૂલેછે.
એક શેઠ હતા. પહલાંલાલા ની સેવા તેકરતા. પણ સ ામાં,સારા નસીબેજોર ક ુ,અનેવીસ લાખ
િપયા મ યા.તેપછ શેઠ –લાલા ની સેવા કરવા નોકર રા યો છે.
ુંતા – ી ૃણનેકહ છે-ક-મનેએ ુંુઃખ મળેક- - ુઃખ માંુંતમનેયાદ ક ું.માર માથેિવપિ ઓ
આવે-ક- થી-તમારાંચરણ નો આ ય કરવાની ભાવના ગે.
(દા ય-ભાવ ગે-ક- નાથી –દ નતા આવે– ુખ ુંઅ ભમાન માથેના ચડ)
ુિનયાના મહાન ુુષોને–પહલાંુઃખ ના સંગો આ યા છે. નેનેપરમા મા મ યા છે-તેઅિત ુઃખ
માંમ યા છે.અિત ુખ માંપરમા મા સાથ આપતા નથી.
ુખ માંસાથ આપેતે વ-અનેુઃખ માંસાથ આપેતેઈ ર.
વ ને-પરમા મા -પાપ નેમાટ-સ કર છે( ુઃખ આપીને),તેની ુત ર તેર ા પણ કર છે.
ચાર કારના મદ(અ ભમાન) થી મ ુય ભાન ૂલેછે. િવ ામદ- ુવાની નો મદ- ય મદ-અિધકાર મદ.
બ ુભણેલા (િવ ા વાળા) નેબ ુઅ ભમાન (મદ) આવેછે. તેકથામાંઆવતા નથી.
અનેઆવેતો અ ડ બેસેછે.
ા થી કથા સાંભળતા નથી.(બ ુવાંચી ના ુંછે!!).
કતન માંતાળ પાડતાંશરમ આવેછે.(િવચાર-અભણ ુખાઓ તાળ પાડ!!)
પણ ઘેર બાળક રડ-તો-તાળ ઓ પાડવા મંડ ય છે- યાર ૂલી ય છે- ક – ુંબ ુભણેલો .
તેવખતેશરમ આવતી નથી.
( ભ થી-રડતા બાળક સમ -આ,આ,આ,-ઊ,ઊ,ઊ,-મોટ અવા બોલેછે)
કથામાંમોટ અવા નામ મરણ બોલતાં-કરતાંશરમ આવેછે. આવા િવ ા ભમાની ની ભ ને-હાથને
–પાપ પકડ રાખેછે-“ ુંકતન કર શ તો અમાર બહાર નીકળ ુંપડશે”
એ ુંભણતર(િવ ા- ાન) શા કામ ું? ક થી ભ ત કરતાંસંકોચ થાય? ભણતર તો એ ુંહો ુંજોઈએ
ક- ુમાંેમ થાય. ા થાય-ધમ માંિવ ાસ થાય.
ભગવાનેક ુંછે“ચાર કારના મદ થી વ ઉ મ બનેછે,અનેમા ુંઅપમાન કર છે”
મહાભારત માંક ુંછે-ક-સવ કારના રોગ નો જ મ મદ માંથી થયો છે.
માટ દ ન બની (અ ભમાન-મદ ય ) ુની ાથના- ુિત કરો. એમના ઉપકારો ુંમરણ કરો.
ુંતા દ ન બની ુિત કર છે-

111
તમારાંજ મ ુંયોજન ઘણી ર તેબતાવવામાંઆવેછે. પરંુમનેલાગેછેક- ુટો નો િવનાશ કરવો –
એ તમારાંજ મ ુંધાન કાય નથી. પરંુ-તમારાંભ તો ને– ેમ ુંદાન કરવા તમેઆ યા છો.
મનેવ ુદવ એ ( ુંતા ના ભાઈ) કહ ુંક-“કંસ ના ભય થી ુંગો ુળમાંજઈ શકતો નથી,તમેગો ુલ માં
જઈ લાલા ના દશન કરજો.” તેથી -તમેનાના હતા,ગો ુલ માંબાળલીલા કરતા હતા યાર તમને
જોવા-તમારાંદશન કરવા ુંગો ુલ માંઆવેલી .
તેતમા ુંબાળ- વ પ હ ુ ૂલા ુંનથી. દવસેુંગો ુલ આવેલી –તેદવસે–યશોદા એ તમને
ખાંડ ણયા જોડ બાંધેલા હતા.
ુંતો યશોદા ના ચરણ માંવંદન ક ુંં. યશોદા વો ેમ (વા સ ય- ુટ ભ ત) મારાંમાં ાંછે?
( ુંતા ની મયાદા ભ ત છે)
યશોદા એ ેમ થી તમનેબાંયા હતા-તેની -ઝાંખી મનેથઇ છે-તેહ ુ ુલાતી નથી.
કાળ પણ નાથી કાંપેછે-તેકાળ ના કાળ –લાલા -યશોદા પાસેથર થર કાંપતા હતા.
(આ- ૃય ની ક પના થી ઝાંખી કરવી જોઈએ?)
મયાદા-ભ ત ( ુંતા)-આ માણેુટ-ભ ત (યશોદા) ના વખાણ કર છે.
ેમથી ભગવાન બંધાય છે,બંધન માંઆવેછે.
(ગો ુલ છોડતી વખતે- ૃણે-યશોદા નેકહ ું-ક બ ુંૂલીશ-પણ ખાંડણીએ બાંધેલો તેન હ ૂું!!!)
ેમ ુંબંધન ભગવાન ૂલી શકતા નથી.
સ ુણ (લાલા ના દશન) નો સા ા કાર થયા પછ -પણ સંસાર માં–આસ ત રહ ય છે.
“ વજનો ની સાથેજોડાયેલી – નેહ-ની ફાંસી નેઆપ કાપી નાખો ( નેહપાશિમમ િછિધ)”-
આ લોક થી તેિસ થાય છે.
સ ુણ અનેિન ુણ –બંનેુંઆરાધન કર તેની ભ ત-િસ થાય છે.
(સ ુણ=લાલા ુંવ પ= ૈત= ુંનેમારા લાલા =બંનેુદા છે=આ મા અનેપરમા મા
િન ુણ=િનરાકાર વ પ=અ ૈત= ુંજ લાલા ં=બંનેએક થઇ ય છે.=આ મા અનેપરમા મા
એક થઇ ય છે. ઘટાકાશ-મહાકાશ માંમળ ય છે- નેઆ મ સા ા કાર કહ શકાય!!.)
ુંતા ુિત કર છે-આપ એવી દયા કરો-ક મને- અન ય ભ ત- ા ત થાય. નાથ, મનેકઈ આવડ ુંનથી
–પણ – ુંતમારા ચરણ માંવારંવાર વંદન ક ુંં.
ુિત નો આરંભ ુંતા એ વંદન થી કય છેઅનેસમા ત પણ વંદન થી કર છે.
સાંય-શા નાં૨૬ ત વો ું– િતપાદન (વણન) -૨૬ લોકો ની આ ુિત માંકરવામાંઆ ુંછે.
ભગવાન બ ુંકર શક પણ ભ ત નેનારાજ ન કર શક. ુંતા નો ભાવ ણી- ૃણેિવચાર કય ક-
ુંજઈશ તો તેમનેબ ુુઃખ થશે.
આથી ી ૃણ પાછા વ યા છેઅનેુંતા ના મહલ માંપધાયા છે. અિતશય આનંદ થયો છે.
ઘરની શોભા ભગવાન નેલીધેછે. ઘરમાંકનૈયા ની સેવા થાય છે, ૃણ કતન થાય છે,ગર બ ું
યથાશ ત સ માન થાય છે-તેઘર વૈુંઠ ુંજ છે. શા માંતો યાંુધી લ ુંછે- ઘરમાંઆમ થ ું
નથી-તેઘર નથી- મશાન છે. તેઘર ઉ જડ થઇ જશે.આવા ઘર ુંપાણી પણ ના િપવાય.
ુંતા નાંમહલ માંઅ ુન આ યા છે. અનેમા નેકહ છેક- ૃણ મારા સખા છે.મારા માટ પાછા આ યા છે.
ુંતા કહ છે-ક- ુંર તા પર જઈનેઉભી હતી-એટલેમારા માટ પાછા આ યા છે.
ૌપદ કહ છેક- ૃણ ની ગળ કપાઈ હતી, યાર માર સાડ ફાડ પાટો બાંધેલો-
એટલેમારા માટ પાછા આ યા છે.

112
ુભ ા કહ છેક-તમેતો માનેલા બહન છો-સગી બહન તો ુંં.
મનેમળવા આવેલા- યાર ુંરડ ગઈ અનેકંઈ બોલી શક ન હ,એટલેમારા માટ પાછા આ યા છે.
પરમા મા સાથેેમ કરશો તો તેતમારા થશે.
સવ નેવહાલો પણ જ દ એ કોઈનો ન થનારો. એ સવથી યારો છે. સબસેચી ેમસગાઈમાંમાનેછે.
ભી મ નો ેમ અિત દ ય હતો.
ૃણ કહ છેક- ુંકોઈ સગાઇ નેમાનતો નથી, ુંેમસગાઈ માંમા ુંં. ુંમારા ભી મ માટ પાછો આ યો
ં. મારો ભી મ મનેયાદ કર છે.( ભી મ િપતા નો ેમ એટલો વ યો ) મનેમરણ થ ું-તેમનેમ વચન
આપેું-ક તમારા ત કાળેુંઆવીશ.
ભી મ-િપતા તેવખતેબાણગંગા નાંકનાર ૃુશૈયા પર પડલા છે. તેમના માટ-તેમના મરણ ને
ુધારવા માટ ી ૃણ પાછા વ યા છે. મહા મા ઓ ુંમરણ મંગલમય હોય છે.
સંતો નો જ મ આપણા વો સાધારણ હોય છે.તેથી તેઓની જ મિતથી ઉજવાતી નથી.
પરંુસંતો ુંમરણ ુયમય હોય છે-મંગલમય હોય છે.
સંત શર ર નો યાગ કર -ભગવત વ પ માંલીન થાય
યાર મોટો ઉ સવ કરવામાંઆવેછે.
તેથી સંતો ની મરણ િતથી ઉજવાય છે.
ભી મ િપતા ુંમરણ કવી ર તેથાય છે-તેજોવા મોટા મોટા ઋિષ ઓ યાંઆ યા છે. આ મહાન ુુષ છે.
ણેકાળ પર િવજય મેળ યો છે-એવા ુુષ ુંયાણ –કવી ર તેથાય છે-તેજોવા સવ એકિ ત થયા છે.
ભી મ િપતાનેતરસ લાગી છે.
ૂય ધન સોનાની ઝાર માંજળ લઈનેઆ યો છે. ભી મ િપતા એ ના પાડ છે.
પાપી નાંહાથ ુંપાણી માર પી ુંનથી. તેપછ અ ુને- ૃવી માંબાણ મા ુ.
પાતાળ માંથી ગંગા બહાર આ યા છે. ભી મ િપતા એ પાણી પી ું.
ી ૃણ ની ઈ છા એવી હતી ક મરતાંપહલા ભી મ તેમ ુંાન બી નેઆપી ય. તેથી તેમણેધમ
રા નેક ુંક-માર સાથેચાલો. ભી મ િપતા ુંાન તમેહણ કરો.
આ બા ુભી મ િવચાર છેક-ઉ રાવ થા માંઉ રાયણ માંમાર મર ુંનથી.માર કાળ સાથેજ ુંનથી.
પરમા મા સાથેજ ુંછે.
ભી મ િપતા કાળ નેઆધીન થયા નથી. તેમણેકાળ નેક ું- ુંતારો નોકર નથી. ુંતાર આધીન નથી.
ુંી ૃણ નેઆધીન ં.આજ ુધી મ ચય ુંપાલન ક ુછે.
ુંઅહ થી ચા યો . કાળ નેપાછો વા યો છે.
ભી મ િપતા ૃણ ુંયાન કર છે.મનેભગવાનેવચન આ ુંછે-ક
ત કાળેુંજ ર થી આવીશ. પણ હ ુ ુધી તેદખાતા કમ નથી ?
મારા નારાયણ આવેતો –તેમના દશન કરતાંકરતાં– ુંાણ યાગ કર શ.
આમ િવચાર છે-તે-જ- વખતેી ૃણ –ધમરા સાથેયાંપધાયા છે.
ભી મ-ધમરા નેકહ છે-ક- ી ૃણ સા ાત પરમા મા છે.તેતા ું–િનિમ કર મારા માટ તેઓ અહ
પધાયા છે. મા ુંમરણ ુધારવા તેઓ –તેમના વચન નેપાળવા અહ આ યા છે. પરમાનંદ થયો છે.
ભી મેભગવાન નેવચન થી બાંયા હતા.

113
ુવખતેૂય ધન –ભી મનેમહણાંમાર છે. ક તમેમન દઈનેલડતા નથી. આથી ભી મેઆવેશ માં
આવી પાંડવોના –અ ુન ના વધની િત ા કર અનેૂય ધન નેક ુંક-રાતેબાર વાગેુંયાન માં
બેું- યાર તાર રાણી ને–આશીવાદ લેવા મોકલ .
ુંતેનેઅખંડ સૌભા યવતી ના આશીવાદ-વરદાન આપીશ.
ૃણ નેઆ સાંભળ ચતા થઇ. તેૂય ધનની પ ની ભા ુમિત નેમ યા. અનેતેનેક ું-દાદા તો ઘરના
જ છે-આ જવાની ુંઉતાવળ છે? આવતી કાલેદશન કરવા જ . ભા ુમિત માની ગયાં.
મહા માઓ કહ છે-ક- તેજ વખતેૃણેૌપદ નેજગાડ છે. અનેતેનેલઇ ભી મ પાસેગયા છે.
અહ ભી મ િપતા યાન કર છે,પણ આ ારકાધીશ ુંવ પ દખા ુંનથી. પણ હાથમાંદ વો –કાળ
કામળ -વગેર વ પવાળા ભગવાન દખાય છે.
દખાય જ ને? આ ભગવાન ૌપદ ના ખવાસ થઈનેઆ યા છે.
ારપાળેઅટકા યા-કોઈ ુુષ દર જઈ શક ન હ તેવો ુકમ છે.
ૃણ બહાર ઉભા છે- ૌપદ દર જઈ ણામ કર છે.
ૂય ધન ની પ ની ભા ુમિત –આવી હશેએમ સમ -ભી મ આશીવાદ આપેછે.-
અખંડ સૌભા યવતી ભવ......
ૌપદ એ ૂછ ું-દાદા તમારો આશીવાદ સાચો થશે? ભી મ ૂછેછે-દવી ુંકોણ છે?
ૌપદ એ જવાબ આ યો - ુંપાંડવો ની પ ની- ૌપદ .
ભી મેક ું-મ તનેઆશીવાદ આ યા છેતેસાચા થશે. પાંડવો નેમારવાની િત ા –
મ આવેશ માંલીધેલી છે. સાચાંદય થી ન હ.સાચાંદય થી તનેઆશીવાદ આ યા છેતેસાચા પડશે.
પણ ુંપહલાંમનેએ કહ-ક- ુંઅડધી રા ેએકલી અહ કવી ર તેઆવી શક ?
અર! મ કમ આ ના િવચા ુ?
તનેલાવનાર – ારકાનાથ-િસવાય બીજો કોઈ હોઈ શક ન હ.
જવાબની રાહ જોયા વગર ભી મ દોડ ા છે. બહાર આવી ી ૃણના દશન કર છે.
ી ૃણ નેકહ છે-આ તો ુંઆપ ુંયાન ક ુંં.પણ ત કાળેતમા ુમરણ રહશેન હ માટ ત કાળ
માંમાર લાજ રાખવા –મનેલેવા તમેઆવજો. તેવખતેી ૃણેવચન આપેું-ક- ુંજ ર આવીશ.
તેમણેઆપેલા એ વચન નેસ ય કરવા – ારકા નાથ પધાયા છે.
શર ર સા ુંછે- યાંુધી –સાવધ થઇ વ. ત કાળ માં વ બ ુઅકળાય છે.શર ર રોગ ુંઘર થાય છે.
ાણ- યાણ સમયેવાત-િપ -કફ ના કોપ થી ગ ંંધાઈ ય છે. તેસમયે ુમરણ થ ુંનથી.
ાથના –થાય પણ તેાથના કામ લાગતી નથી.
આજ થી જ ન કરો ક-માર કોઈ યમ ૂત જોડ જ ુંનથી.માર પરમા મા જોડ જ ુંછે.
ુનેરોજ ાથના કરો.
શર ર માંશ ત છેયાર જ ુબ ભ ત કરો અને ુનેર ઝાવો.-તો ત કાળે– ુુંમરણ થાય
છે-અને ુલેવા આવેછે.
લાલા નેરોજ ાથના કરો-તો-લાલા જ ર આવશે.
ભી મ િપતા ી ૃણ ની ુિત કર છે- હ નાથ, ૃપા કરો. વાંઉભા છો-તેવાજ ઉભા રહજો. માર તી ા
કરતાંતમેઉભા રહો. ી ૃણ િવચાર છે-મનેબેસવા ુંપણ ન હ કહ ?

114
ુંડ રક ની સેવા યાદ આવેછે. ુકારામેએક વાર- ેમ માંુંડ રક નેઠપકો આ યો. મારા િવ લનાથ તાર
ગણેઆ યા-તેની કદર ના કર . મારા ુનેત ઉભા રા યા છે!!!
ી ૃણ ૂછેછેક-માર ાંુધી આમ ઉભા રહવા ું?
ભી મ કહ છે-તમારાંદશન કરતાંકરતાં– ાણ છોડ ને- તમારાંચરણ માંના આ ું- યાંુધી ઉભા રહો.
ી ૃણ કહ છે-દાદા-આ ધમ રા નેથાય છેક-મ બધાનેમાયા છે.માર લીધેસવનાશ થયો છે.
તેમનેશાંિત મળેતેવો ઉપદશ આપો.
ભી મ કહ છે-ક-ઉભા રહો-ધમ રા ની શંકા ુંસમાધાન ુંપછ કર શ.પણ માર એક શંકા ુંસમાધાન
તમેપહલાંકરો. મારા એક નો તમેજવાબ આપો. ુંબી કોનેૂછવા જઈશ?
ુએ ક ું-તમેૂછો- ુંજવાબ આપીશ.
ભી મ કહ છેક-મા ું વન િન પાપ છે,મા ુંતન-મન પિવ છે,માર ઇ યો ુછે.તેમ છતાં
મનેઆવી બાણ-શૈયા પર કમ ૂુંપડ ુંછે? ુંિન પાપ ંછતાંઆવી સ મનેકમ કરો છો ?
ી ૃણ કહ છે-દાદા આપેપાપ ક ુનથી તેવાત સાચી છે.તેથી તો ુંતમનેમળવા આ યો ં.
પણ તમેએકવાર ખથી પાપ જો ુંછે. અનેઆપેપાપ જો ુંતેની આ સ છે.
ભી મ કહ છેક-તેપાપ મનેયાદ આવ ુંનથી.મ ક ુંપાપ જો ુંછે?
ૃણ કહ છે-દાદા તમે ૂલી ગયા હશો,પણ ું ૂયો નથી.માર સવ યાદ રાખ ુંપડ છે.
યાદ કરો-તમેસભા માંબેઠા હતા- ુશાસન ૌપદ નેયાંલઇ આ યો હતો.
ૌપદ એ યાય માગેલો- ુગારમાંપિત પોતેપોતાનેજ હાર ય પછ
એ પ ની નેદાવ માંકવી ર તેલગાડ શક ?
યાર તમેકંઇ બો યા ન હ.આ ુંભર સભા માંપાપ થ ુંતમેિનહાળો,
તેતમારા વા ાનીનેશોભેન હ.તમેતેવખતેધા માંપડલા હતા.
સભામાંઅ યાય થતો હતો-તેતમેજોયો છે-તેની આ સ છે.
ભી મ િપતા એ િવચા ુ- ૃણ સા ુંકહ છે-તેદવસેમનેકમ આ ના સમ ું?
તેમણેી ૃણ નેનમન ક ુછે. પરમા મા ની નજર પડ . ભી મ ની વેદના શાંત થઇ છે.
ભી મ િપતા એ પછ -ધમરા નેઉપદશ કય છે. ીધમ-આપદ ધમ-રાજધમ-મો ધમ-વગેર સમ યા
છે. મહાભારત ના શાંિતપવ માંઆ બોધ આપેલો છે.તેપછ પરમ ધમ બતા યો.
ભી મ કહ છે- થાવર-જ ંગમ પ સંસાર ના વામી- ા દ દવો ના યેદવ-દશ,કાળ અનેવ ુથી
અપ રિછ - ર,અ રથી ેઠ- ુુષો મના-સહ નામો ુંિનરંતર-ત પર રહ ને- ુણ સંક તન કરવાથી
– ુુષ સવ ુઃખો માંથી ુત બનેછે.
શંકરાચાય નેિવ ુ-સહ નામ નો પાઠ બ ુિ ય હતો.
સૌથી પહ ુંભા ય તેમણેિવ ુ-સહ નામ પર લખેું.
તેમનો છેલો – ંથ છે- ુપર ુંશાંકરભા ય. તેપછ કલમ ૂક દ ધી છે.
સંત ુકારામનેપણ િવ ુસહ નામ બ ુિ ય.તેમની ુી ના લ ન થયા.
જમાઈ નેદાય માંુંઆ ું?ફ ત પોતાના હાથેલખેલી-િવ ુસહ નામ ની ત આપી.
અનેક ું-આનો િન ય પાઠ કરજો. આ હ ર નામ-હ ર શ ો વા છે.
તેતમા ુંર ણ કરશેઅનેક યાણ કરશે.

115
િવ ુસહ નામ નો રોજ બેવખત પાઠ કરો.(અથ સમ ને)
એક વખત જ યા પહલાંઅનેએક વખત રાતે ૂતાંપહલાં.
કપાળેલખેલા િવધાતા ના લેખ- ુંસવાની-ક બદલવાની શ ત િવ ુસહ નામ માંછે. ગર બ માણસ
િવ ુયાગ ય તો ાંથી કર શક ?પણ જો તે૧૫ હ ર પાઠ કર તો એક િવ ુયાગ ુંુય મળેછે.
અિત ુઃખ માંપણ મ ુય ભોજન છોડતો નથી. ભોજન ની મ ભજન પણ છોડ ા વગર િનયમ રાખી ને
–બાર વષ ુધી –આ સ કમ કરો.પછ અ ુભવ થશે.
ઉ રાયણ નો સમય આ યો છે.
ભી મ મૌન રાખી-પરમા મા ુંયાન કર છે-પરમા મા માંત મય થયા છે- ુિત કર છે.
“હ,નાથ,આપણા દશન ુંખાલી હાથેકમ ક ું? ુંતમનેશી ભેટ અપણ ક ું?
મારાંમન- ુ તમારાંચરણેધ ુંં.”
આ વ ુચો છે. કંઈક ુકલી આવેયાર-રણછોડરાય ના દશન કરવા ય છે.
ઘણા મંદરમાંજઈનેપણ વેપાર કર છે.(થો ુંઆપી નેવ ુમાગે–તેુંનામ વેપાર)
રણછોડરાય નેઅ ગયાર િપયા ભેટ માંૂક અનેકહ છે
“હ નાથ, મ કોટમાંમારા ભાઈ સામેદાવો કય છે-મા ુંયાન રાખજો,”
યાન રાખજો એટલે-માર જોડ કોટ માંઆવજો.
વક લ ને૩૦૦ આપેઅનેઠાકોર ને૧૧ માંસમ વે. ભગવાન કહ-ક- ુંબ ુંસમ ું.
ુંતારા દાદાનો યેદાદો ં. ુંુંવક લ કરતાંયેહલકો?-
એટલેજ જયાર લ મી ભગવાન નેૂછેછેક-તમેતમારાંભ તો નેનજર કમ નથી આપતા ?
યાર ભગવાન કહ છે-એ આપેછેતેના બદલામાંુંમાગેછેતેતો ુંજો.....
ભી મ ુિત નો િવચાર કરતાં–એમ લાગેછે-ક-
તકાળેઘણી વાર ાન દગો આપેછે. ાન પર બ ુભરોસો રાખશો ન હ.
શર ર બ ુસા ુંહોય યાંુધી ાનની વાતો કરવી સહલી છે.
(આ મા પ છે-તેનેુખ- ુઃખ નથી-એમ બોલ ુંસહ ુંછે-આ મા શર ર થી ુદો છે–
તેસ ુ ણેછે-પણ તેનો અ ુભવ થતો નથી)
પણ સાધારણ તાવ આવેતો પણ ાન ુલાય છે. યાર દહા યાસ જ મનમાંઆવેછે.
શર રના ુઃખ માંાન યાદ રહ ુંનથી-ક શર ર થી ુંુદો ં.
તકાળમાંુઃખ આવવા ુંન જ છે.તેથી સતત ભ ત કરજો.
ભી મ કહ છેક – ુંશરણેઆ યો ં. (એ ુંબોલતાંનથી ક ું પ ં.) ુંતમારો ં.
હ નાથ, ૃપા કર મનેએકવાર કહો-ક- ુંમારો છે.
ભગવાન સહજ ઠપકો આપેછે-કૌરવો માંતમાર આસ ત હતી.
ભી મ કહ છે-ના-ના-કૌરવોમાંઆસ ત નહોતી-પણ ી ૃણના વ પ માંઆસ ત હતી.- ીિત હતી.
હ નાથ,તેવખતેઅ ુનના રથ પર તમેિવરાજતા હતા.મ િવચા ુ-ક-પાંડવ પ માંરહ શ તો –
અ ુન ના રથ પર િવરા લા-પાથસારથી ી ૃણનાંદશન બરોબર થશેન હ.
મનેતમા ુંપાથ-સારથી ુંવ પ બ ુગમેછે.એટલે-સામા પ માંજઈ ુંઉભો હતો.
ભગવાન િવચાર કરવા લા યા-ડોસો ચ ુર છે-ક ુંસરસ બોલેછે.!!

116
ભી મ કહ-છે-મનેુના સમયની તમાર એ-િવલ ણ છબી યાદ આવેછે. ુખ પર લહરાતી વાળની
લટો –ઘોડાઓ નાંપગ થી ઉડતી ૂળ થી મેલી થઇ હતી. નેપસીનાનાંનાનાંબ ુઓ શોભી ર ાંહતાં.
મારાંતી ણ બાણો વડ- ુંતેમની ચામડ વ ધી ર ો હતો.
હ નાથ, મારા અનેક ુલમો સહ નેપણ જગતમાંતમેમાર -કટલી િત ઠા વધાર !! મનેકટ ુંમાન
આ ું!! માર િત ા સ ય કરવા તમેતમાર િત ા જતી કર .
મહાભારત નાંુમાંકોઈ અ -શ ન લેવાની ી ૃણેિત ા કરલી.
ભી મેકહ ું- ુંગંગા નો ુ ં- ુંએ ુંલડ શ ક ૃણ નેહાથ માંશ લેુંજ પડશે.
ુમાંભી મ નાંબાણો થી અ ુન નેૂછા આવી છે. છતાંભી મ બાણ પર બાણ માર છે.
ૃણેિવચા ુ-આ ડોસો –અ ુન નેમાર નાખશે-તો અનથ થશે-માર િત ા ગઈ ખાડામાં.
એક વ પેરથમાંબેઠા છે-અનેબી વ પે-ભગવાન રથ માંથી ુદ પડ ા છે.
મ િસહ –પોતાનો િશકાર પકડવા દોડતો હોય-તેમ ી ૃણ-હાથ માંરથ ુંપૈુંલઇ ભી મ તરફ દોડ ા છે.
ભી મેતેવખતેનમન ક ુ. ભગવાન નો જય જયકાર કય . ભગવાન કવાંદયા છે!! ભ ત ની િત ા
સ ય કરવા –પોતાની િત ા જતી કર છે. ઠાકોર ની આ લીલા છે. ભગવાન ભ તો નેબ ુમાન આપેછે.
માર ભલેહાર થાય પણ મારા ભ તની ત થાય.
ભી મ કહ છે-ક- મારા ભગવાન ની િત ા પણ કોઈ દવસ ખોટ થાય ન હ.તમાર િત ા સાચી છે.
તેવખતેમને-તમારાંબંનેવ પ નાંદશન થયા છે.
રથમાં વ પેહતાં-તેવ પેહાથ માંઅ -શ લી ુંનથી.
ભી મ એટલેમન. અ ુન એટલે વા મા.
મન(ભી મ)-આવેશ માંઆવેછે- યાર સંક પ-િવક પ પી બાણ માર છે-
એટલે વ (અ ુન) ઘાયલ થાય છે. િછત ૂ થાય છે.
તેવખતેરથ ( વા મા પી રથ)ની લગામ ભગવાન નાંહાથ માંહોય તો-ભગવાન ર ણ કર છે.
ભગવાન ચ લઈનેમન ને(ભી મને) મારવા ય છે- યાર મન કા ુમાંઆવેછે-શાંત થાય છે.
આ વ પરમા મા નાંશરણે ય- યાર પરમા મા આ મન નેશાંત કર છે.
મન જો-સંક પ-િવક પ ન કર તો –તેમન-આ મ- વ પ માંમળ ય છે. યાર વનેશાંિત મળેછે.
ભી મેકરલી ુિત અ ુપમ છે. એનેભી મ તવરાજ તો પણ કહ છે.
ભી મ મહા ાની હતા-તેમ છતાં ુેમ માંત મય થઈનેભગવત વ પ માંલીન થયા છે. ૃતાથ થયા
છે.તેબતાવેછેક ભ ત જ ેઠ છે.
સાધન ભ ત (મયાદા ભ ત) કરતાંકરતાં–સા ય ભ ત( ુટભ ત) િસ થાય છે.
કબીર કહ છે--જબ ુમ આયેજગત મ જગ હસેુમ રોય –ઐસી કરની કર ચલો ુમ હસેજગ રોય.
જયાર જ મ થયો યાર તમેરડતા હતાંઅનેજગત આનંદ માનવી હસ ુંહ ું. પણ જગત માંથી જયાર
તમે વ – યાર એવા ુૃય કર ને વ-ક-તમનેતમાર ફરજ બ યા નો ૂણ સંતોષ હોય- ુેમ માં
ત મય હોવ-તો તમેહસતા હોવ –અનેજગતનેતમાર ખોટ એટલી- સાલેક-જગત તમારાંમાટ રડ.
માનવ વન ની છેલી પર ા મરણ છે. ુંવન ુધર તેુંમરણ ુધર.
વન એ ુંુધર નો સમય ુધર.ક નેસમયની કમત છે.
ગયેલી સંપિ મળશેપણ ગયેલો સમય ન હ મળે. િત ણ નો સ ુપયોગ કર,તેુંમરણ ુધર.
કણ અનેણ નો ુુપયોગ ન કરો, િત દન સંયમ અનેઈ ર ુંમરણ-કર તેુંમરણ ભી મ ની મ

117
ુધર. તકાળ નો સમય બ ુકઠણ છે. તેવખતે ુુંમરણ બ ુકઠણ છે.
ભી મ ાન નો ભરોસો રાખતા નથી,
ભ ત થી ુની શરણાગિત વીકાર છે-તો ુમરણ ુધારવા-સદગિત આપવા પધાયા છે.
ભી મ ના મરણ થી ુિધ ઠર અનેસવ નેુઃખ થ ુંપણ –દાદા નેસદગિત મળ –તેથી આનંદ થયો છે.
ુિધ ઠર-હ તના ુર માંરા ય કરવા લા યા. ધમ ના પાલન થી સવ લોકો ુખમાં વેછે.
ૂત કહ છે-ક-ધમરા ના રા ય માંધમ ુંિશ ણ આપવામાંઆવ ુંહ ું.
ધમરા નેનેગાદ એ બેસાડ , ી ૃણ- ારકા પધાર છે. હ તના ુરના લોકો રથયા ા નાંદશન કર છે.
ી ૃણ ારકા માંઆ યા યાર –નગરજનો કહ છે-ક-આપની ૃપાથી સવ ુખ હ ુંપણ એક ુઃખ હ ું
ક-આપનાંદશન થતાંનહોતાં.સવ નેૃણ દશન ની આ ુરતા છે.
અ ગયારમાંઅ યાય માંી ૃણ ારકા પધાયા તેકથા છે.
બારમાંઅ યાય માંપર ત ના જ મ ની કથા છે.
પિવ સમયે-ઉ રાએ બાળક નો જ મ આ યો. બાળક જ યા પછ ચાર બા ુજોવા લા યો.
મા ના પેટમાંચ ુુજ વ પે ુુષ દખાતા હતા તે ાંછે?
પર ત ભા ય શાળ છેક તેનેમાતાના ગભ માં-જ મતાંપહલાંજ પરમા મા નાંદશન થયાંછે.
ુિધ ઠર ા ણો નેૂછ ું-ક –આ બાળક કવો થશે?
ા ણો એ ક ું-સવ હો દ ય પડ ા છે-મા એક ૃુંથાન બગડ ુંછે.એ ુંૃુસપ દંશ થી થશે.
ુિધ ઠરનેઆ સાંભળ ુઃખ થ ું. મારા વંશ નો દકરો સપ દંશ થી ુપામેતેયો ય નથી.
યાર ા ણો એ આ ાસન આ ું-ક-સપ સંશ થી તેું ુભલેથશે-પણ તેનેસદગિત મળશે.
તેના બી હો સારા છે.
તેહો જોતાંલાગેછેક-આ વા મા નો આ છેલો જ મ છે.
પર ત રા ધીમેધીમેમોટા થયા છે. ચૌદ-અનેપંદરમાંઅ યાય માંુતરા અનેપાંડવો ના
મો ની કથા કહ છે. પછ -સોળમા અ યાય થી પર ત ચ ર નો આરંભ કય છે.
આ બા ુિવ ુર તીથયા ા એ નીકળેલા-તેફરતાંફરતાંભાસ ેમાંઆ યા છે. િવ ુર નેખબર
પડ ક-સવ કૌરવો નો િવનાશ થયો છે.ધમ રા ગાદ પર િવરા યા છે-
એક મારો ભાઈ ( ૃતરા ) ધમરા નેયાંુકડા ખાવા પડ ો છે.
િવ ુરકાકા પધાયા છે-ધમરા તેમ ુંવાગત કર છે. િવ ુરકાકા માન લેવા આ યા નહોતા પણ-
પોતાના બંુને–બંધન માંથી છોડાવવા આ યા છે.
િવ ુર એ ૩૬ વષ તીથ યા ા કર છે.સંતો તીથ યા ા કર તીથ નેપાવન કર છે.
બાક શા માંલ ુંછેક-
ઉ મા સહ વ થા –મ યમા યાન ધારણા –અધમા િત ૂ ૂ-તીથ યા ા અધમાધમા
તેુંકારણ એ છેક-તીથ યા ા માં–બી ચતા ઓ માંઈ ર ુંિનયમ થી યાન થ ુંનથી.
સ કમ િનયમ થી થ ુંનથી.
ઘણા તો હવાફર- ક -મોજ-મ કરવા તીથ થાનેજતાંહોય છે.
િવ ુર એ તેમની ૩૬ વષની યા ા ુંવણન ૩૨ શ દો માંક ુછે.
આજ કાલ તો લોકો –આટલી ા અમેકર -તેમ વારંવાર વણન કરતા રહ છે. તમારા હાથેટ ુંુય

118
થાય તે ૂલી વ-પણ ટ ુંપાપ થ ુંછેતેયાદ રાખો. આ ુખી થવાનો એક માગ છે.
મ યરા ીએ િવ ુર ુતરા ટ પાસેગયા. ુતરા ટ ગતા હતા. ુવાવ થામાંનેબ ુપાપ કયા હોય
–તેનેૃધાવ થા માં– ઘ આવતી નથી.
િવ ુર ુતરા ટનેૂછેછે-કમ ભાઈ, ઘ આવતી નથી ? ભીમ નેઝેરના લા ુખવડા યા-તેના ઘરમાંું
ખાંડ ના લા ુખાય છે!! તનેશરમ નથી આવતી ?િધ ાર છેતને, -પાંડવો નેત ુઃખ આ ું. ુંએવો ુટ
છે-ક ૌપદ નેભર સભામાંબોલાવવા સંમિત આપેલી. તારા સો છોકરાઓ મર ગયા. પણ હ ુતનેિવવેક
નથી. પાંડવોનેછોડ હવે ાએ નીકળો. ુમરણ કરો.
ુતરા ટ કહ છે-ભ ી બ ુલાયક છે.માર ુબ સેવા કર છે.તેમનેછોડતાંદલ થ ુંનથી.
િવ ુર કહ છે-હવેતનેભ ી વહાલા લાગેછે? એ તો ધમરા ધમ ની િત ૂછે-તેથી તારા અપકાર નો
બદલો ઉપકારથી આપેછે. પણ -મનેતો એ ુંલાગેછે-ક-થોડા દવસો માંપાંડવો યાણ કરશે-
અનેતનેગાદ પર બેસાડશે. તેની આશામાંુંબેઠો છે.
ભાઈ, ુંહવેમોહ છોડ. તારા માથેકાળ છે. તારા ુખ પર મનેૃુના દશન થાય છે. સમ નેઘર છોડ શ
તો ક યાણ છે-નહ તર કાળ ધ ો મારશે–એટલેતો છોડ ુંજ પડશે. છોડ ા વગર ટકો નથી. સમ ને
છોડ તેનેબ ુશાંિત મળેછે.પરાણેછોડ ુંપડ-તો બ ુુઃખ થાય છે. થોડા સમયમાંતા ું ૃુ-ચો સ છે.
આ વ સમ નેછોડતો નથી. ડો ટર કહ-તમનેલડ ેસર છે-ધંધો બંધ કરો-નહ તર જોખમ છે-
યાર મ ુય ડા ો થઇ ઘરમાંબેસી ય છે.
ુતરા ટ કહ છે-ભાઈ તા ુંકહ ુંસા ુંછે-પણ ું ધળો ં-એકલો ાં ?
િવ ુર કહ છે-ક- દવસેતો ધમરા તનેછોડશેન હ.પણ અ યાર મ યરાિ એ ુંતમનેલઇ .
ુતરા ટ,ગાંધાર સાથેિવ ુર ગંગા કનાર સ ત ોતતીથ માંઆ યા છે.
ગંગા ની યાંસાત ધારા છે-તેથી તેનેસ ત ોતતીથ કહ છે. જયાર ગંગા ુંૃવી પર અવતરણ થ ું
યાર તેમ ુંવાગત કરવા ઋિષ- ુિનઓ ઉભા થાય છેઅનેદરક જણ-કહ છેક –અમારા આ મ માં
પધારો.ગંગા એ લીલા કર છે-ઋિષ ઓ નેખરાબ ના લાગેતેમાટ –સાત વ પ ધારણ કર -એક એકના
આ મ માંએક સાથેગયાંછે. આ સાતેય ધારા ઓ હર ારના ુંડ માંએક થઇ છે,
તેથી હર ાર ના નાન ુંમહ વ છે.
સવાર ુિધ ઠર- ુતરા ટના મહલ માંઆ યા. કાકા દખાતા નથી. િવચાર છે-ક
“અમેતેમના સો ુો નેમાર ના યા એટલેતેમણે–આ મહ યા તો ન હ કર હોય?
કાકા-કાક નો પ ો ના લાગેયાંુધી માર પાણી પી ુંનથી “
પરમા મા ના લાડ લા ભ તો ુઃખી થાય યાર પરમા મા કોઈ સંત નેમોકલેછે. ધમ રા ની પાસેતે
વખતેનારદ પધાર છે.
નારદ સમ વેછે-ક-કાકા નેસદગિત મળવાની છે. ચતા ના કરો.દરક વ મરણ નેઆધીન છે.
કાકા યાંજવાના છેયાંતમાર પણ જવા ુંછે.આજથી પાંચમા દવસેકાકાની સદગિત થશે
પછ તમારો વારો આવશે. કાકાનેમાટ રડશો ન હ.
હવેતમારો િવચાર કરો. મરલો પાછો આવતો નથી, વતો પોતા માટ રડ તેજ સા ુંછે.
તમારા માટ પણ હવે–છ મ હના બાક ર ાંછે.

119
ાપર ુગ ની સમા ત માંતમાર પણ બ ુંછોડ ુંજ પડશે.
એક મર તેના પાછળ બીજો રડ છે.
પણ રડનારો સમજતો નથી-ક આ ગયો છેયાંમાર પણ એક દવસ જવા ુંછે.
બી માટ રડો –તેઠ ક છે-પણ રોજ તમારા માટ થો ુંરડો. રોજ િવચાર કરો ક માર મા ુંમરણ ુધાર ુંછે.
માંદા થઇ-પથાર માંપડ ા પછ ડહાપણ ઘણાનેઆવેછે.તેશા કામ ું?
પંચાવન પછ –પણ ઘણા નવી નોકર શોધી કાઢ છે.
પંચાવન પછ તમેછોકરા ઓની ચતા છોડ દજો. પંચાવન પછ બ ુંછોકરાઓનેસ પી-છોકરાઓને
ભગવાન નેસ પી દો.પંચાવન પછ બ ુસાવધાન રહ છે-તેુંમરણ ુધર છે.
કટલાક કહ છેક- ુંતો બ ુંછોડ દ પણ મારા ભાણા ુંુંથાય ?
અર ભાઈ –ભાણા ની ચતા ુંશા માટ કર છે? ુંતાર જ ચતા કરને.
તકાળે વ ચતા કર છે-માર છોકર ુંુંથશે?માર ઘરવાળ ુંુંથશે?
પણ તા ું ુંથશે? તેનો િવચાર કર.
નારદ કહ છે- ુંતમનેભગવદ ેરણાથી સાવધાન કરવા આ યો ં.
િવ ુર - ુતરા ટ નેસાવધાન કરવા આ યા હતા.
છ મ હના પછ ાપર ુગ સમા ત થશેઅનેક ળ ુગની શ આત થશે. ભગવાન ના વ-ધામ પધાયા
પછ -તમેપણ ૃવી પર રહશો ન હ.હવેતમેકોઈની ચતા ના કરો. પણ મા તમાર ચતા કરો.
ુિધ ઠર તેપછ ઘણા ય ો કયા.
ી ૃણ ારકા ગયા યાર અ ુન નેસાથેલઇ ગયેલા.
ુની ઈ છા હતી ક ય ુુલ નો િવનાશ થાય-તો સા ું. અનેતેઈ છા - માણેજ ય ુુળનો િવનાશ થયો.
નારદ ના ગયા પછ - ુિધ ઠર ભીમનેકહ છે-ક-નારદ એ ક ુંતેસમય આ યો હોય તેમ લાગેછે. મને
ક ળ ુગની છાયા દખાય છે. મારા રા ય માંઅધમ વધી ગયો છે. લોકો ુંબોલેછે,અનીિત અનેચોર
વધી ગઈ છે. લોકો નેઘર ના બારણા પર તાળાંમારવાંપડ છે. મનેઘણા અપ ુકન થાય છે.
મંદર માંઠાકોર ુંવ પ મનેઆનંદ માંદખા ુંનથી.
િશયાળ અનેૂતરાઓ માર સમ રડ છે. લાગેછેક હવેકોઈ ુઃખ ની વાત સાંભળવી પડશે.
અ ુન હ ુારકા થી આ યો નથી.તેઆવી ય પછ -આપણેજ દ હમાલય તરફ યાણ કર એ.
આમ વાતો કરતા હતા –તેજ વખતે–અ ુન ારકાથી આ યો. તેના ુખ પર જરાયેતેજ દખા ુંનહો ું.
ુિધ ઠર નેઘણી ચતા થઇ. તેમના મગજ માં ત તના તક આવી ગયા-છેવટ તેમણે-અ ુન ને–તેની
ઉદાસીનતા અનેતેજહ નતા ુંકારણ ૂછ ું.
અ ુન કહ છે-ક-મોટાભાઈ ુંક ું?મારા ુએ મારો યાગ કય છે. લા ા ૃહ માંમણેઆપ ુંર ણ
ક ુ-હ ું–તે- ુવધામ માંપધાયા છે. ત કાળે ુમનેસાથેલઇ ગયા ન હ.
મનેક ું-“ ુંસાથેઆ યો નથી તો સાથે ાંથી લઇ ?
મ તનેગીતા ુંાન આ ુંછે-તેતા ુંર ણ કરશે.”
મોટાભાઈ ુંુંક ું? માર આજ દન કદ હાર થઇ ન હતી. પણ ૃણ િવરહ માંુંઆવતો હતો યાર કાબા
લોકો એ મને ુંટ લીધો. મનેખાતર થઇ છેક-મારામાં શ ત હતી તેમાર ન હતી પણ મારા ુની
સાદ હતી. તેશ ત ારકાનાથની હતી- તેમના ચા યા જવાથી ચાલી ગઈ છે.

120
ુના અનંત ઉપકારો આ યાદ આવેછે.
ુએ અ ુન નેારકાથી હ તના ુર જવાની આ ા કરલી.
અ ુન માંઅ ભમાન હ ુંક-મારા વો વીર જગત માંકોઈ નથી.
ભગવાન નેથ ુંક આ અ ભમાન તેુંપતન કરશે.
અ ુન ુંઅ ભમાન ૂર કરવા- ી ૃણ જ કાબા પેયાંગયા હતા.
અ ુન – ી ૃણ ના ઉપકારો એક એક કર યાદ કર છે. અનેધમરા નેકહ છે-
“મોટાભાઈ – ુપદ રા ના દરબારમાંમ મ ય વેધ કય -તેશ ત ારકા નાથની હતી.
ુએ મા ખથી શ ત ુંદાન કર ું.
કરાત ના ુવખતેુંશંકર સાથેુકર શ ો પણ તેમના તાપે.
ૌપદ ના પર તેમનો કવો ેમ હતો ?તેના ચીરહરણ ના સંગે-જયાર આપણેબધા િનસહાય હતા –
તેવખતેએમણેજ અદ ય પેચીર ૂયા હતા.
ુય ધનેકપટ કર ને-આપણા નાશ માટ ુવાસા નેદસ હ ર ા ણો સાથેમોક યા હતા. યાર અ ય પા
માંબચેલા -ભા ના મા એક પાન પોતેઆરોગી-તેમણેતેસવ ા ણોનેનેૃત કયા અને-
ુવાસાના શાપ માંથી –સંકટમાંથી ઉગાયા હતા.”
ુવાસાની કથા એવી છેક-
દસ હ ર ા ણો ને જમાડ-તેના ઘર ુંજમ ું-એવો ુવાસાનો િનયમ હતો.
ુય ધનેચાર મ હના ુધી –દસ હ ર ા ણો અનેુવાસા નેજમાડ ા.
ુવાસા સ થયા છે. કહ છે-ક –“ગઈકાલેિન ળા એકાદશી હતી-આ પારણાંકર -તનેઆશીવાદ
આપી-અમેજઈ ું.”
ુય ધનેિવચા ુઋિષ ના શાપ થી –પાંડવોનો નાશ કરવાનો આ સારો અવસર છે.
ઋિષ નો ગઈકાલ નો અપવાસ છે.
અ યાર જો તેમનેપાંડવો ના યાંભોજન માટ મોકલીએ તો –તેમનેપહ ચતા વાર લાગે.
ૂયદવે- ૌપદ નેઅ ય-પા –આપેુંછે.પણ – ૌપદ ના
જમી લીધા પછ તેમાંથી ક ુંનીકળ ુંનથી. આ ા ણો જો ૌપદ ુંભોજન થયા પછ -
યાંપહ ચે.તો તેમને–ભોજન કોઈ પણ ર તેકરાવી શક ન હ.
ુવાસા નેભોજન ન હ મળતાં- ોધથી પાંડવોનેશાપ આપશે. અનેતેમની ુગિત કરશે.
ુય ધનેકપટ ક ુછે.અનેઋિષઓનેપાંડવો પાસેુત- ુત કર - ૌપદ ભોજન કર લીધા પછ જ
– યાંપહ ચે–તેવી ગોઠવણ કર .
ુવાસા – ૂય ધન ુંઆ કપટ સમ શ ા ન હ.
અનેદસ હ ર ા ણો સાથે-પાંડવો પાસેવન માંઆ યા છે.
અનેધમ રા નેકહ-છે-ક- ગઈકાલની િન ળા એકાદશી કર છે.
અમનેઅિતશય ુખ લાગી છે. ભોજન માટ આ યા છ એ.
ધમરા એ ુવાસા ુંવાગત ક ુછે. કહ છેક-પધારો.બ ુૃપા કર છે.મનેસેવાનો લાભ આ યો.
માગ માંપ ર મ થયો હશે.આપ સ ુગંગા નાન કર આવો. યાંુધી ુંરસોઈ ની તૈયાર કરા ુંં.
ઘરમાંએક ચોખા નો ય દાણો નથી.
ખબર છેક – ૌપદ એ જમી લી ુંછે-હવેઅ ય પા માંથી ક ુંપણ મળશેન હ.
પણ ધમરાજ ુંધૈય ક ુંછે!! તેમનેિવ ાસ છે-ક-“અિત ુઃખ માંપણ મ કોઈ દવસ પાપ ક ુ

121
નથી-ભગવાન ને ૂયો નથી-ક ધમ છોડ ો નથી.તો ધમ પ પરમા મા માર ર
તેપરમા મા ુંમરણ કર છે.
ા કરશે.”
ભીમ –અ ુન ગભરાયા છે. ૌપદ ની ચતાનો પાર નથી.
હ ુંભરાઈ આ ુંઅનેારકાનાથનેપોકાર પાડ છે. ૌપદ કતન કરતાં-કરતાં ુનેિવનવેછે.
“નાથ માર લાજ જશેતો જગત માંહાંસી તાર થશે. આજ દન લાગી અનેક વાર માર લાજ રાખી છે-
તો આ પણ રાખ .આ દસ હ ર ા ણો જમાડવાના છે.તે ૂયા રહશેતો શાપ આપશે.”
ૌપદ ગભરાયાંછે.
અરજ ુણી- ી ૃણ યાંદોડતા આ યા છે.
ૌપદ નેકહ છે-તાર અરજ થી દોડતો આ યો ં. પહલાંમનેકંઇ જમાડ.
ૌપદ એ હાથ જોડ ા છે. હાલ ઘરમાંકંઇ નથી. ી ૃણ કહ છે-મનેઅ યપા બતાવ.
ી ૃણ ના હાથ માંૌપદ એ અ ય પા આ ું. પરમા મા એ ની દર થી ૂણા પર ચ ટ ુંભા ું
પાન ખોળ ના ું. ભા ુંપાન તો યાં ાંહ ું? પણ ુએ જ પોતાના યોગ બળ થી ભા ુંપાન યાં
ઉ પ ક ુછે.ભગવાન ભા ુંપાન આરોગેછે. ભગવાન ૃત થયા છે.
ભા ના પાન માંન હ પણ ૌપદ ના ેમ માંશ ત હતી.
“સવ માં તયામી પેુંરહલો ં. ુંૃત થયો એટલેજગતના સવ વો ૃત થઇ ય છે.”
ી ૃણ ૌપદ નેકહ છે-ક-“આ જગતના તમામ વો ની ૃત થશે.”
પાન આરોગેછેી ૃણ અનેઅ ણ ના ઓડકાર આવેછે- ુવાસા અનેા ણોને.
ભીમ બધાનેબોલાવવા ય છેપણ બધા જમવા આવવા ની ના પાડ છે.
ુવાસા િવચાર છેક આ કામ ૃણ ુંલાગેછે.
ભીમ નેતેૂછેછે- ૃણ તો આ યા નથી ને?
ભીમ કહ છે-“તેતો ારના ય આ યા છે-તમાર રાહ ુએ છે-
કહતા હતા ક- ુવાસા તો મારા ુુછે. આ માર તેમનેેમ થી જમાડવા છે.”
ુવાસા કહ છે-ક- ભીમ- ુંતેમનો ુુનથી-એ તો મારા ુુના ય ુુછે.
તમાર અન ય ૃણ ભ ત જોઈ ુંરા થયો ં.
ુવાસાએ આશીવાદ આ યો-તમારો જય થશે-અનેકૌરવો નો િવનાશ થશે.
અ ુન ી ૃણ ના અનંત ઉપકારો નેયાદ કર ને-ધમ રા નેકહ ર ો છે,
“મોટાભાઈ-ચાર મ હના ુવાસાની સેવા ુય ધનેકર અનેઆશીવાદ તમનેમ યા.
ુવાસના ( ુવાસા પરથી) રાજમહલ માંજ ાસ આપેતેુંનથી, ુવાસના તો વનમાંપણ ાસ આપેછે.
તેનાથી ી ૃણ જ બચાવી શક. ી ૃણ િવના ુંવન હવેમનેયથ લાગેછે.ભાર પ લાગેછે.”
િધ ઠર ભગવાનના વધામ-ગમન ની અનેય ુવંશના િવનાશની વાત અ ુન પાસેથી સાંભળ ,
વગારોહણ નો િન ય કય .
પર ત નેરાજગાદ સ પી દ ધી. અનેપાંડવોએ- ૌપદ સ હત હમાલય તરફ યાણ ક ુ.
કદારનાથ ની આગળ િનવાણ પથ(ર તો) છે.
પથે– ુકદવ એ –શંકરાચાય- યાણ ક ુછે. તેપથ લીધો છે.
ચાલતાંચાલતાં-સ ુથી
પહલાંપતન ૌપદ ુંથ ું. તેપિત તા હતાંપણ –અ ુન માંિવશેષ ેમ-પ પાત રાખતાંહતાં.

122
બી ુંપતન સહદવ ુંથ ું-સહદવ ને– ાન ુંઅ ભમાન હ ું.
ી ુંપતન ન ુળ ુંથ ુંતેનેપ ુંઅ ભમાન હ ું.
ચો ુંપતન અ ુન ુંથ ું.તેનેપરા મ ુંઅ ભમાન હ ું.
પાંચ ુંભીમ ુંથ ું. તેનેભોજન યેઅિત રાગ હતો.
છેલા ધમરા આગળ ગયા છે.એકલા ધમરા સદહ – વગ માંગયા.
ક ળ ુગ માં- ુકારામ અનેમીરાંબાઈ – વા –ભ તો સદહ –વૈુંઠ માંગયાંછે.
ુકારામ મહારાજ ની ાંય –સમાિધ ન હ- ા ન હ-શર ર છોડ ુંના હોય તો –સમાિધ ાંથી ?
ા ાંથી ?
ુકારામ કહ છે-આ હ તો-આ ુચા ગાવા-આમચા રામ રામ યાવા- ુકા તો-વૈુંઠાલા-
આ માણેબોલતાંબોલતાંુકારામ વૈુંઠ માંગયા છે.
શા નો િસ ાંત છેક-આ મા -પરમા મા જોડ મળેછે. શર ર ૃવી પર રહ ય છે.
પણ મીરાંબાઈ સદહ ારકાધીશ માંસમાઈ ગયાંછે.
મીરાબાઈનેમેવાડ માંુઃખ પડ ું,તેથી તેમણેમેવાડ છોડ ું. મીરાબાઈના ગયાંપછ મેવાડ –દશ બ ુુઃખી
થયો. રાણા એ િવચા ુ-ક મીરાંફર થી પધાર તો મેવાડ ુખી થાય. રાણા-મહાજન,મંીઓ નેલઇ ારકા
આ યા છે.મીરાંનેકહ છેક –અમારા અપરાધોની મા કરો.મેવાડ પાછા પધારો
મીરાંકહ છેક-મારા ુનેબ ુપ ર મ પડ ો છે.મા ુંઅપમાન કર તો ુંસહ શ ું-પણ મારા નાથ ું
અપમાન ન સહ શ ું.મારા મા લક માટ ગમેતેમ બો યા છો- ુંમેવાડ ન હ આ ું.
રાણા િવચાર છેક-સા ુસંતો કહ તો કદાચ મીરાંબાઈ આવે. સંતો જોડ આ હ કરાવડા યો.
સંતો અ જળનો યાગ કર છે. યાર મીરા ુંકોમળ દય પીગ ું.
મીરાંબાઈ કહ છે-ક-તમેસવ સાદ લો. ુંઆવતી કાલેારકાનાથ નેૂછ શ.
તેઓ આ ા આપેતો ુંઆવીશ.
બી દવસેમીરાંબાઈ એ દ ય ૃંગાર કય . ાણ-િ યતમ ૃણ નેમળવા આ ુર થયા છે.
મીરાંબાઈ “રાધેગોિવદ” કતન કરતાંનાચેછે. આ છે ુંકતન છે.
ૃણ નેકહ છે-િવનવણી કર છે-નાથ, વન નો બ ુઅ ુભવ કય છે,હવેમાર આ સંસારમાંરહ ું
નથી. નાથ,તમા ુંકતન કરતાંુંર ુંં-અનેતમેહસો છો ? ાંુધી આમ મનેરડાવશો ?
મનેમેવાડ મોકલશો ? તમારાંચરણ છોડ હવે ાંય જ ુંનથી. મનેહવેતમારા ચરણ માંજ
રાખજો.તમારો િવયોગ સહન થતો નથી.
તમારાંપાછળ પડ તેનેતમેજો આવી ર તેરડાવશો-તો પછ તમાર ભ ત કોણ કરશે?
કતન કરતાં-કરતાંિનજમંદર માંવેશ કય . યાંવંદન કયા –ક ારકાનાથેમીરાંબાઈ નેઉઠાવી ને
છાતી સરસી ચાંપી છે.મીરાંબાઈ સદહ ારકાનાથ માંલીન થયા છે.
ૃણ-ભ ત માંએવી શ ત છેક-પંચભૌિતક દહ પણ દ ય બનેછે.
જડ શર ર-ચેતન બનેછે-અને-ચેતન માંલીન થાય છે.
યાણ અનેમરણ માંફર છે.
છેક છેલા ાસ ુધી- ુની ભ ત-સેવા- ૂ- મરણ- કતન કરતાંકરતાં–
આનંદ માં–હસતો,હસતો ય-તેયાણ.
પણ છેલા દવસ માંનાન ન હ-સંયા ન હ-એવી અપિવ -મ લન અવ થામાં ય તેમરણ.

123
પાંડવો ના મરણ ની આ કથા નથી, યાણ ની કથા છે. પાંડવો ુંમરણ ુધ ુ.
કારણ ક-તેઓ ુંવન ુ-ધમમય હ ું.
ધમ િત –દશો િત-અનેઆ મો િત-એમ ણ ઉ િત ુંણ અ યાય માંવણન છે.
ધમ િત કર અનેદશો િત કર- તેની આ મો િત થાય છે.
પર ત રા –રા ય કરવા લા યા છે. ધમ થી ુંપાલન કર છે. ણ અ મેધ ય કયા છે.
(અ મેઘ ય માંઘોડાનેછોડવામાંઆવેછે.વાસના –એ ઘોડો છે-વાસના કોઈ ઠકાણેન બંધાય)
ઇ ય-શર ર અને-મનોગત વાસનાનો નાશ-એ ણ ય ો છે.
હ ુ- ુધગત વાસના નો-ચોથો ય બાક છે.
ુકદવ વા કોઈ િન ઠ ુુૃપા કર તો જ આ ુધગત વાસના નો નાશ થાય.
એટલેચોથો ય બાક હતો.
પર ત દ વજય કર ર ાંછે. ફરતાંફરતાં– ાચી સર વતી નદ ના કનાર આ યા. યાંતેમણેએક
કૌ ુક જો ું. એક બળદના ણ પગ કોઈએ કાપી ના યા છે. એક ગાયમાતા યાંઉભી છેઅનેરડ છે.
બળદ એ ધમ ુંવ પ છે. ગાય એ ધરતી માતા ુંવ પ છે.
ધમ ના ચાર ુય ગો છે.-સ ય-તપ-પિવ તા-દયા. આ ચાર સદ ુણો નો સરવાળો(સમ વય)-એનેજ
ધમ કહ છે. આ ચાર ત વો નામાંપ ર ૂણ હોય-તેધમ છે.
ધમ – ણ પગ પર ટક ર ો –એટલેતેુગ ુંનામ પડ ું- ેતા ુગ.(અહ સ ય-ગ ું)
ધમ -બેપગ પર ટક ર ો –એટલેતેુગ ુંનામ પડ ું– ાપર ુગ.(અહ -સ ય અનેતપ ગયાં)
ધમ -જયાર મા એક પગ પર ટક ર ો-તેુગ ુંનામ-ક ળ ુગ. (અહ –સ ય-તપ-પિવ તા ગયાં)
ક ળ ુગ માંદયા-દાન એક જ બાક ર ુંછે. એક જ પગ પર ધમ ટ ો છે.(દાનમ એકમ ક લ ુગે)
સ ય –સ ય એ જ પરમા મા છે. સ ય ારા નર-નારાયણ પાસેજઈ શક છે.
હતભાષી,િમતભાષી-હોય તેસ ય ભાષી બની શક છે.
તપ—તપ કરો. ભગવાન સવ કાર ુંુખ આપે-તો પણ એ સવ કાર ુંુખ ભોગવશો ન હ.
બ ુુખ ભોગવવાથી તન અનેમન બગડ છે. થો ુંુઃખ ભોગવી રોજ તપ કરો.સમ નેથો ુંુઃખ સહન
કરો. ુઃખ સહન કર પરમા મા ની આરાધના કરો.
ઇ યો માગે–તેનેઆપી ને–ઇ યોના ુલામ થશો ન હ.ઇ યોના વામી આ મા છે.
ભગવાન ના માટ-ભગવાન નેપામવા માટ-
ુઃખ સહન કર ું-ક ટ ભોગવ ુંતેતપ. વાણી અનેવતન માંસંયમ અનેતપ જોઈએ.
પિવ તા—ક ળ ુગ માંપિવ તા રહ નથી.બહારથી બધા વ છ-પિવ લાગેછે.પણ દર થી બધા
મ લન થયા છે. કપડાંનેપડલો ડાઘો જશે-કાળ નેપડલો ડાઘો જશેન હ.
વા મા બ ુંછોડ ને ય છે-પણ મન નેસાથેલઇ ય છે.
ૂવજ મ ુંશર ર ર ુંનથી પણ મન ર ુંછે.
લોકો અનાજ-વ -અથાણાં- ના બગડ તેની કાળ રાખેછે-પણ મયા પછ સાથેઆવવા ુંછે-તેમનની
કાળ રાખતા નથી. સંસાર- યવહારના કાય કરતાંકરતાં-માતા મ બાળકની કાળ રાખે
છે-તેમ- યવહારનાંકાય કરતાં-ઈ ર ુંઅ ુસંધાન રાખો. કાળ રાખો ક- મા ુંમન બગડ ન હ.
આચાર અનેિવચારની ુ જ ર છે.

124
દયા—ધમ ુંચો ુંગ છેદયા. ુએ તમનેઆ ુંહોય તો હાથ લંબાવો. બી નેજમાડ નેજમો. ુ
એ બ ુઆ ુંના હોય –તો બી માટ શર ર ઘસાવો.
લ મી ચંચળ છે-અ ુક પેઢ એ તેજવા ની જ. લ મી નો સ ુપયોગ કરો.દાન કરો.
ધમ ના ચાર ચરણો માં–સ ય-સવ પર છે.
મહાભારત માંસ યદવ રા ની કથા આવેછે.
એક દવસ-સવાર સ યદવ ઉઠયા- યાર તેમણેજો ુંતો તેમના મહલમાંથી કોઈ ુંદર ી બહાર જઈ રહ
હતી.તેમણેપેલી ી નેૂછ ું–ક આપ કોણ છો ? ી એ જવાબ આ યો-ક-મા ુંનામ –લ મી- ુંઅહ થી
જવા મા ુંં.રા એ ક ું-આપ જઈ શકો છો.
થોડ વાર પછ -એક ુંદર ુુષ બહર નીક યો.રા એ ૂછ ું-આપ કોણ છો ? ુુષેજવાબ આ યો-મા ું
નામ -દાન- છે.લ મી ચાલી ગઈ –એટલેતમેદાન કયાંથી કર શકશો ? એટલેતેની સાથેુંપણ જવાનો.
રા એ ક ું-આપ જઈ શકો છો.
થોડ વાર એક ીજો ુુષ નીક યો-રા એ ૂછ ું-તમા ુંનામ ? ુુષેજવાબ આ યો-મા ુંનામ સદાચાર-
લ મી અનેદાન ગયાં-તો ુંપણ ં. રા એ ક ું-આપ જઈ શકો છો.
યારબાદ એક ચોથો ુુષ નીક યો. રા એ તેુંનામ ૂછ ું. તેનેક ું-મા ુંનામ યશ છે
લ મી-દાન-સદાચાર ગયાં-તેમની સાથેુંપણ ં. રા એ ક ું-આપ જઈ શકો છો.
છેલેએક ુંદર ુવાન ુુષ બહાર નીક યો.રા એ તેુંપણ નામ ૂછ ું. તેુુષેક ું- મા ુંનામ
–સ ય-છે. આ બધાંગયાંતેની સાથેુંપણ જઈશ.
સ યદવ કહ છે-ક- મ તમનેકોઈ દવસ છોડ ા નથી.તમેમનેછોડ નેુંકામ ઓ છો ? અર તારા માટ
મ તેઓ સઘળાં–લ મી-યશ- વગેર નો યાગ કય .તમનેુંન હ જવા દ . તમે વ તો મા ુંસવ વ ય.
સ ય ન ગ ું. સ ય રહ ગ ું-એટલેબહાર ગયેલાંબધાંપરત આ યાં.
માટ સ ય એ જ સવ વ છે.
પર ત ણ પગ કપાઈ ગયેલા બળદ નેજોઈ િવચાર છે-મારા રા ય માંઆ ુંકોણ કર શક ?
યાંતેણેજો ુંક-એક કાળો
ુ ુુષ હાથ માંલાકડ લઇ તેબળદનેમારતો હતો. તેબળદ એક જ પગ પર ઉભો હોવાથી ુઃખી હતો.
રા એ બળદ નેૂછ ું-ક- તારા આ ણ પગ કોનેકા યા ?
ધમ પી બળદ કહ છે-ક- રાજન –મનેકોણ ુઃખ આપેછે-તેનો િનણય હ ુથયો નથી. કટલાક માનેછે
કાળથી વ ુખી- ુઃખી થાય છે.કટલાક માનેછેક કમથી તો કટલાક માનેછે– વભાવથી મ ુય
ુખી- ુખી થાય છે. તમેજ િવચાર કરો.
રા સમ ગયા- આ ુ ુુષ એ જ ક ળ ુુષ છે.તેનો જ બળદ નેડર છેઅનેતેજ બળદનેાસ આપે
છે. એટલેરા ક ળ નેમારવા તૈયાર થયા. ક ળ શરણેઆ યો –અનેદયાની ાથના કર પર તના
ચરણ નેપશ કય . વો ક ળએ ચરણ નો પશ કય -ક રા ની ુ બગડ છે.
પર ત ણતા હતા ક –આ પાપી છે.તેનેસ કરવી જોઈએ.
અિત પાપી વ પર દયા બતાવવામાંઆવેતો તેવધાર પાપ કર છે. ુટ નેમારવો એ રા નો ધમ
છે-તેમ છતાં– ુટ ક ળ પર રા દયા બતાવેછે.
પર ત –ક ળ નેકહ છે-ક- તને-શરણાગત નેુંમારતો નથી –
પણ મા ુંરા ય છોડ ુંચા યો . મારા રા ય માંરહ શ ન હ.

125
ક ળ ાથના કર છે- ૃવીના સાવભૌમ રા આપ છો(આખી ૃવી પર તમા ુંરા ય છે).
તમા ુંરા ય છોડ નેું ાં ? ુંઆપનેશરણેઆ યો ં.મનેરહવા કોઈ થાન આપો.
પર તેદયા કર અનેચાર જગા એ ક ળ નેરહવાની જ યા આપી છે.
(૧) ુગાર-(૨)મ દરાપાન અનેમાંસ ભ ણ (૩)ધમ િવ ુનો ી સંગ-વેયા (૪) હસા.
આ ચાર થાનો આ યાં–પણ – ક ળ નેસંતોષ થયો ન હ. ક ળ કહ છે-આ ચાર થાનો ગંદા છે-
કોઈ સા ુંથાન રહવા આપો.તેથી પર તેતેને– ુવણ (સો ું) માંરહવા ુંથાન આ ું.
સોના નેઆમ તો ુની િવ િત ૂકહ છે.
પણ અધમ થી-પાપ થી ધન ઘરમાંઆવેતેમાંક ળ નો િનવાસ છે.
અનીિત અનેઅ યાય થી મેળવેલા ધન માંક ળ છે.(એમ કહવાનો આશય છે). અનીિત
કમાનાર ને–તો – ુઃખ આપેછેજ-પણ જો તેનેકોઈ વારસા માંૂક ય તો –
તે-વારસો પણ ુઃખ આપેછે.
ુંધન--ધન
ુઠ- ુસો-મદ-વેર-અનેરજો ુણ –આ પાંચ યાંના હોય – યાંઆ પણ સત- ુગ છે.
ના ઘરમાંિન ય- ુનાંસેવા- મરણ થાય છે, ના ઘરમાંઆચાર-િવચાર પાળવામાંઆવેછે-
તેના ઘરમાંક ળ નો વેશ થતો નથી.
ક ળ નેઆમ પાંચ રહવાનાંથાન ,મ યાંએટલેક ળ િવચાર છેક-હવેહરકત ન હ-
કોઈ વખત પર ત નેયાંપણ પેસી જઈશ.
બળદ ના ણ કાપેલા પગો ને–પર તેજોડ ને-ધમ ુંથાપન ક ુછે.
તેપછ –એક દવસ પર ત ને ાસા થઇ ક-
ચાલ જો -ક –મારા દાદા એ મારા માટ –ઘરમાંુંુંરા ુંછે.
એક પટારા માંતેનેએક સોનાનો ુગટ જોયો અનેવગર િવચાય તેમાથેરા યો.
આ ુગટ જરાસંઘ નો હતો.
જરાસંઘે-અ યાય અનેપાપથી બ ુંભેુંક ુહ ું.
જરાસંઘ પર િવજય પછ તેુંસવ ધન –પાંડવો ુંગણાય-પણ મા રાજ ુગટ લઇ લેવા માંઆવતો.
જરાસંઘ ના ુેિવનવણી કરલી ક ‘મારા િપતાનો રાજ ુગટ મનેઆપો.’
તેવખતેધમરા એ તેુગટ –ન લેવાની સલાહ આપેલી.
જરાસંઘ ના ુની ઈ છા ુગટ આપવાની ન હતી-તેમ છતાંજબરજ તી થી તેુગટ ભીમ –લઇ
આવેલા. એટલેઆ અ યાય-અનીિત ુંધન થ ું.
ધમ રા –આ ણેછે-એટલેતેમણેતેને( ુુટ ને) માથેના પહરલો અનેએક બંધ પટારામાં
ૂક રાખેલો.પણ,આજ પર ત ની ટએ તેુગટ પડતાં–તેણેતેુગટ પહય .
ક ળ રાહ જોઈ બેઠો હતો. તેણેઆ સોના ના ુગટ ારા પર ત ની ુ માંવેશ કય .
આમ તો કોઈ દવસ રા નેિશકાર કરવા જવાની ઈ છા થઇ નથી,પણ આ રા નેિશકાર કરવા
જવાની ઈ છા થઇ. ુગટ પહર ,પર ત િશકાર કરવા ગયા છે. અનેક િનરપરાધ વો ની હસા કર છે.
મ યા કાલેરા ને ુખ તરસ લાગી છે.
દવસ ના બાર વાગે( ુખ લાગેયાર) અનેરાતેબાર વાગે( વ કામાંધ થાય યાર) િવવેક રહતો નથી.

126
આ િવવેક નેટકાવવા-રામ દવસેબાર વાગેઅનેૃણ રાતેબાર વાગેઆ યા છે.
પર તેએક ઋિષ નો આ મ જોયો. તેઆ મ માંગયા. આ મ શમીક ઋિષ નો હતો.
સમાિધ માંશમીક ઋિષ ત મય હતા.
પર તેઋિષ નેક ું-મહારાજ મનેુખ તરસ લાગી છે-કાંઇક ખાવા ુંઅનેજળ આપો.
ઋિષ કંઈ જવાબ આપતા નથી.પરમા મા ના યાન માંત મય છે.
રા નો વ - ુખ અનેતરસ ના લીધે- યા ુળ થયેલો છે-િવવેક ૂલાઈ ગયો અનેોધ આ યો છે.
‘આ દશ નો ુંરા ં. ઋિષ એ મા ુંવાગત કર ુંજોઈએ –તેકમ કરતા નથી ?
આ ઋિષ મા ુંવાગત- ના- કરવા સમાિધ નો ઢ ગ કર છે. લાવ તેમની પર ા ક ું’
ુ માંક ળ બેઠલો છેએટલેુ બગડલી છે.ઋિષની સેવા કરવાના બદલેતેસેવા માગેછે.
રા એ સપ ની હસા કર તેમરલો સપ સિમક ઋિષ ના ગળા માંપહરા યો.
રોજ ા ણ ના ગળામાંલ ની માળા અપણ કરનાર આ – ા ણ ના ગળામાંસપ પહરાવેછે.
રોજ વેદ- ા ણ ની ૂ કરનાર આ - ા ણ ુંઅપમાન કર છે.
બી ુંઅપમાન કરનાર-પોતેપોતાની ત ુંઅપમાન કર છે.
બી નેછેતરનારો –પોતાની ત નેછેતર છે.કારણ ક –આ મા સવ માંએક છે.
રા એ શમીક ઋિષના ગળામાંસાપ રા યો નથી પણ પોતાના ગળા માં વતો સાપ રા યો છે.
સપ એ કાળ ુંવ પ છે.
શમીક ઋિષ –એટલેસવ ઈ ય િૃઓને ત ુખ રાખી ઈ રમાંથર થયેલાંાની- વ.
એના ગળા માંમર ગયેલો સપ (કાળ) આવે-એટલેક-ઈ ર માંત મય થયેલા-
તેય વ નો કાળ મર છે. કાળ મર ય છે.
રા રજો ુણ માંફસાયેલો વ છે- વ માંભોગ – ધાન છે.
તેવા ના ગળા માં- કાળ વેછે-ગળામાં વતો સપ(કાળ) છે.
રા નેરા હોવા ુંઅ ભમાન છે.હાથ માંધ ુય બાણ છે. એટલેપાપ થ ુંછે.
હાથ માંકોઈ એવી વ ુરાખો-ક પાપ થાય ન હ. ઘણાંના હાથ માંલાકડ હોય તો છેવટ થાંભલા પર
માર-ખખડાવે. હાથ માંમાળા હોત તો –પાપ થાત ન હ.
ઋિષ ની પર ા કયા પછ -રા ની ફરજ હતી –ક-તેમના ગળા માંથી સપ કાઢ નાખવો.
પણ –‘ ુંરા ં-મનેકોણ ૂછનાર ?’ રા એ ુંિવચાર -ઋિષ ુંઅપમાન કર ઘેર આ યા છે.
શમીક ઋિષ ના ુ- ૃંગી –નેખબર પડ ક –પોતાના િપતા ુંરા એ અપમાન ક ુછે.
તેથી તેમણે-રા નેશાપ આ યો છે.
‘રા એ મારા િપતાના ગળામાંમરલો સાપ ના યો –પરંુઆજથી સાતમેદવસે-
તેના ગળા માં વતો સાપ જશે. તેણેત ક નાગ કરડશે. તેુંમરણ થશે.’
આ બા ુપર ત ઘેર ગયા –માથેથી ુુટ ઉતાય અનેતેમને- તેમની ૂલ સમ ઈ.
મ આ પાપ ક ુછે. માર ુ બગડ .
મ ઋિષ ુંઅપમાન ક ુ. મારા વડ લો તો ા ણો માટ ાણ આપતા. તેમના વંશ માંુંઆવો થયો?
ુ બગડ યાર માન ું–ક કંઈક અ ુભ થવા ુંછે-કોઈક આપિ આવવાની છે.
પાપ થઇ ય તો તેનો િવચાર કર ને–શર રનેતેમાટ સ કરો. તેદવસેઉપવાસ કરો.

127
પાપ ફર થી થશેન હ. તમેતમારા શર ર નેસ કરશો-તો યમરાજ તમનેઓછ સ કરશે.
પાપ કર અનેએવી ઈ છા રાખેક –મનેઆ પાપની સ ના થાય-એ પણ પાપ છે.
ધ ય છે-રા પર ત ને!! વન માંએક વાર જ પાપ ક ુછે-
પણ પાપ કયા પછ પાણી પણ પી ુંનથી.
વખતેપર તેસાંભ ુંક મનેઋિષ ુમાર નો શાપ થયો છે.
પર તેક ું-‘ થ ુંતેસા ુંથ ું. ઋિષ ુમાર મનેશાપ આ યો નથી-
પણ સાત દવસ ભ ત કરવાનો સમય આ યો છે.
ખરખર ા ણેૃપા કર છે- જો આજ નેઆજ મર-તેવો શાપ આ યો હોત તો – ુંુંકર શકવાનો હતો ?
પરમા મા એ મારા આ પાપની સ કર છે. સંસારના િવષય ુખ માંુંફસાયેલો હતો.
એટલેમનેસાવધ કરવા – ુએ ૃપા કર .
મનેશાપ ન થયો હોત તો – ું ાંવૈરા ય ધારણ કરવાનો હતો ? મનેભ ત કરવાની તક આપી છે.
આજ દન ુધી મ મરવાની તૈયાર કર નહોતી. હવેુંમરવાની તૈયાર કર શ.’
સાતમેદવસેમરવાનો ં-તેસાંભ ુંઅનેરા ના િવલાસી વન નો ત આ યો છે. વન ુધ ુછે.
પર ત નેખાતર હતી ક ુંસાતમેદવસેમરવાનો ં,
પણ આપણ ને–એ –ખબર નથી- તેથી આપણેવ ુસાવધાની રાખવાની છે.
ૃુહર સમયેમાથેછે-એમ માનશો –તો ન ુંવન શ ુથશે. આ મભાન થશે.
પર ત ઘરનો યાગ કર -દોડતા દોડતા –ગંગા કનાર આ યા છે.ગંગા નાન ક ુઅને
દભ પર િવરા યા છે. અ જળનો યાગ કર -ભગવત- મરણ માંત લીન થયા છે.
મોટા મોટા ઋિષ ઓનેઆ વાતની ખબર પડતાંવગર આમંણેમળવા આ યા છે.
રા –રાજમહલ માંિવલાસી વન ગાળતા હતા યાંુધી-કોઈ ઋિષ રા નેમળવા ગયા નથી.
પણ રા ના િવલાસી વન નો ત આ યો- અનેતેહવેરા ર ા નથી-
પણ રાજિષ બ યા છે. એટલેઋિષઓ વગર આમંણેમળવા આ યા છે.
પર ત ઉભા થઇ એક એક ઋિષઓ ુંવાગત કર - ણામ કર - ૂજન ક ુઅને
પોતા ુંપાપ તેમની આગળ હર ક ુ.
‘મ પિવ ા ણ ના ગળા માંસાપ ના યો-તેથી મનેશાપ થયો છે.
સાતમેદવસેુંમરવાનો ં. ુંઅધમ ં. મારો ઉ ાર કરો.
મા ુંમરણ ુધર તેવો ઉપાય બતાવો. મનેબીક લાગેછે. મ મરણ માટ તૈયાર કર નથી.
સાત દવસ માંમનેુત મળેતેુંકરો.
મરણ કાંઠ આવેલા મ ુય ુંકત ય ું? વગેર મનેબતાવો.
સમય થોડો છે.તેથી ાન ની મોટ મોટ વાતો કરશો –તો સમય ુરો થઇ જશે.
મનેએવી વાત બતાવો ક- થી પરમા મા ના ચરણ માંલીન થા .મનેુત મળે.
રા એ સોના ુંિસહાસન મંગા ુંછે.
ઋિષ ઓ નેકહ છે-ક-સાત દવસ માંમનેુત અપાવી શક તે-આ િસહાસન પર િવરા .
ઋિષ ઓ િવચાર કરવા લા યા.-
અમેવષ થી તપ યા કર એ છ એ.તેમ છતાંઅમનેપણ ચતા રહ છે. ુત મળશેક ન હ ?
સાત દવસ માંુત ?તેવાત શ લાગતી નથી. કોઈ ઋિષ બોલવા તૈયાર થયા નથી.

128
પર ત િવચાર છેક –હવેતો ુંભગવાન નેજ શરણેજઈશ. અનેભગવાન ની ુિત કરવા લા યા.
‘મ કઈ સ કમ ક ુનથી. આ ા ણો મનેઉપદશ આપવા તૈયાર નથી.કારણ ુંઅધમ ં.
આપેમા ુંર ણ –ગભ માંક ુતો હવેપણ મા ુંર ણ કરો. ુંપાપી ંપણ નાથ, તમારો ં.’
પરમા મા એ ુકદવ નેેરણા કર -ક યાંપધારો. ચેલો લાયક છે.
પરમા મા પોતેજ મ ુધારવા આવેલા પરંુુત આપવાનો અિધકાર –િશવ નો છે.
એટલેિશવ ના અવતાર – ુકદવ યાંપધાર છે. સંહાર ુંકામ િશવ ુંછે,
એટલેપર ત ુંમરણ ુધારવા ુકદવ પધાયા.
ુકદવ દગંબર છે. વાસના ુંવ પડ ગ ુંહ ું. સોળ વષ ની અવ થા છે. અવ ૂત નો વેષ છે.
ૂંટણ ુધી લાંબા હાથ છે.િવશાળ વ થળ છે. ૃટ નાિસકા ના અ ભાગ પર થર છે.
મોઢા પર વાળ ની લટો િવખરાયેલી છે. અિત તેજ વી છે.
ુકદવ ની પાછળ બાળકો ૂળ ઉડાડ છે-કોઈ પ થર માર છે-
કહછે-ક નાગો બાવો ય.-નાગો બાવો ય.
પરંુુકદવ નેતેુંભાન નથી. દહ ુંભાન નથી તો – જગત ુંભાન ાંથી હોય ? ાકાર િ ૃછે.
પરમા મા ના મરણ માં- યાન માં– દહભાન ૂલેછે-તેના શર ર ની કાળ ભગવાન પોતેરાખે
છે.પરમા મા તેની પાછળ પાછળ ભમેછે.આનેદહ ની જ ર નથી પણ મનેએના દહ ની જ ર છે.
ચાર તરફ – કાશ ફલાયો-ઋિષઓનેઆ ય થ ું-આ કોણ આવેછે? ૂય નારાયણ તો ધરતી પર નથી
ઉતર આ યાને? એક ઋિષ એ ઓળખી લીધા-ક –આ તો શંકર નો અવતાર- ુકદવ પધાયા છે.
તેજ વખતેસભામાંુકદવ પધાર છે. બધાંમહા મા ઓ ઉઠ નેઉભા થાય છે. સવ વંદન કર છે.
યાસ પણ તેસભામાંછે.તેપણ ઉભા થઇ વંદન કર છે.
ુકદવ ુંનામ લેતા – યાસ પણ ભાન ૂયા છે.
યાસ િવચાર છે-ભાગવત ું–રહ ય- ુકદવ ણેછે-તેુંું ણતો નથી.
કવો િનિવકાર છે.!! તેકથા કરશેનેુંસાંભળ શ.
કોણ ઉભા થયા છે-કોણ માન આપેછે-તેુંપણ ુકદવ નેભાન નથી. ાંબેસ ુંતેપણ ભાન નથી.
રા એ ુવણ ુંએક િસહાસન –ઉપદશ આપનાર માટ ખાલી રાખેુ
તેના પર પરમા માની ેરણા થી-જઈ બેસી ગયા છે.
પર તે ખો ઉઘાડ -સા ટાંગ ણામ કર – ૂ કર છે. અનેકહ છે-ક-
‘મારો ઉ ાર કરવા ુએ આપનેમોક યા છે. નહ તર મારા વા િવલાસી-પાપી નેયાં–િવર ત
મહા ુુષ આવેન હ. મ પાપ ક ુછે,મનેદયથી પ તાવો થાય છે, ુંઅધમ ં, મારો ઉ ાર કરો.
હવેમને ુનેમળવાની આ ુરતા ગી છે.
આપ મનેકહો-ક-
ુંમરણ ન ક આવેુંહોય –તેણેુંકર ુંજોઈએ ? મ ુય મા ુંકત ય ુંછે?
તેણે–કો ુંમરણ,કો ુંવણ,કોના જપ ,કો ુંભજન કર ુંજોઈએ ?’
ુકદવ ુંદય પીગળ ગ ું. ચેલો લાયક છે. ુકદવ એ ૃપા કર . રા ના માથે–
પોતાનો વરદ હ ત પધરા યો. અનેતેજ ણેરા ને– ારકાધીશ નાંદશન કરા યાં.
મંદ ા કરતાંપશ દ ા –એ ેઠ છે.

129
અિધકાર િશ ય મળેતો ુુનેથાય ક ુંમા ુંસવ વ –તેનેઆપી દ .
ુુ િન ઠ હોય-િન કામ હોય- અનેિશ ય ુદશન માટ આ ુર હોય- તો-
સાત દવસ ું?સાત િમિનટ-સાત ણ માં–અર! એક ણ માં– ુના દશન કરાવેછે.
બાક - ુુલોભી હોય-અનેચેલો લૌ કક ુખ ની લાલચ થી આ યો હોય –તો બંનેનરક માંપડ છે.
‘લોભી ુુઔર લાલચી ચેલા-દોન ક નરક મ ઠલમ ઠલા.’
ુકદવ કહ છે-ક -રા – ુંુંકામ ગભરાય છે? સાત દવસ હ ુબાક છે. ખટવાંગ રા એ –
એક ુુત માંપોતા ુંેય સાધી લી ુંહ ું. ુત ા ત કર હતી.
િવ ુુરાણ માંઆ ખટવાંગ ની કથા આવેછે-
ખટવાંગ રા એ –દવોનેમદદ કર -દ યો નેહરા યા. દવો એ ખટવાંગ ને–વરદાન માગવા ક ું.
ખટવાંગે-િવચા ુ-આ દવો નેમ મદદ કર -તેમનેુંવરદાન આપી શકવાના ?
પણ ચાલ, તેઓ પાસેથી મા ુંઆ ુય –કટ ુંછે? તે ણી લ .
તેણેદવો નેૂછ ું-મા ુંઆ ુય કટ ુંબાક છે–તેમનેકહો.
દવો એ ક ું-તારા આ ુય નો એક હર જ બાક છે.
ખટવાંગે–તરત જ સવ વ નો યાગ કય -અનેસનત ુમારો નેશરણેગયા.
ુમાંચ પરોવી દ ુંઅનેુત થયા.
ુકદવ કહ છે-‘રા - ુંતાર પાસેથી કંઇ લેવા આ યો નથી,તનેપરમાનંદ ુંદાન કરવા આ યો ં.
ુંિનરપે ં.મને પરમા મા નાંદશન થયાં,તેપરમા મા નાંદશન કરાવવા આ યો ં.
મને મ ું-તેતનેઆપવા આ યો ં.
ૃણ કથા માંત લીન-મારા િપતા તો ( યાસ ) ુખ લાગેયાર –એક વખત બોર ખાતા હતા. પણ
ભજનાનંદ માં–આ ૃણકથામાં–મનેએવો આનંદ આવેછેક-મનેતો-બોર પણ યાદ આવતા નથી.
મારા િપતા વ પહરતા-પણ ુચતન માંમા ુંવ ાંપડ ગ ું? તેની પણ મનેખબર નથી.
સાત દવસ માંુંતને– ી ૃણ ના દશન કરાવીશ. ુંબાદરાયણી ં.’
અહ બાદરાયણી-શ દ લ યો છે- ુકદવ નો- ુક –શ દ લ યો હોત તો ના ચાલત ?
ભાગવત માંએક પણ શ દ યથ લ યો નથી.
ુકદવ નો પ ર ૂણ વૈરા ય બતાવવા –આ શ દ વાપય છે.
ુકદવ –બાદરાયણ( યાસ ) ના ુછે. યાસ ુંતપ-વૈરા ય કવા હતા ?
આખો દવસ જપ-તપ કર અનેુખ લાગે- યાર-ફ ત એક વખત-એકલાંબોર ખાતા.
કવળ બોર ઉપર રહતા –એટલેબોર ઉપરથી એમ ુંનામ પડ ું-બાદરાયણ.
અનેઆ બાદરાયણ ના ુ– ુકદવ -તેબાદરાયણી.
ાન-ભ ત અનેવૈરા ય થી પ ર ૂણ.
આવા ાન-ભ ત અનેવૈરા ય થી પ ર ૂણ હોય-તેજ ુત અપાવી શક.
આજ ના ુધારક માં- યાગ-સંયમ-જોવામાંઆવતાંનથી. તેબી નેુંુધાર શકવાનો હતો ?
મ ુય –પહલાં–પોતે- જ –પોતાનેુધારવાનો ય ન કર.
ુકદવ કહ છે-
‘રાજન- સમય ગયો છે-તેુંમરણ કર શ ન હ. ભિવ ય નો િવચાર કર શ ન હ.
ૂતકાળ નો િવચાર કરવાથી –શોક-થાય છે. અનેભિવ ય નો િવચાર કરવાથી-ભય-થાય છે.
માટ વતમાન નો જ િવચાર કર-અનેવતમાન નેજ ુધાર.’

130
(મરણ ન ક આવેુંહોય-તેણેુંકર ું?-તેનો-પહલો જવાબ ?)
( પર ત ના પહલા નો પહલો જવાબ –એ ણે-ભાગવત ુંબીજ હોય તેમ લાગેછે. વળ જો ગીતા
ના બીજ જોડ સરખાવવામાંઆવેતો સા ય પણ દખાય છે.ગીતા ના અ યાય -૨-૧૧- લોક ુજબ તેનો
ભાવાથ કક આવો જ થાય છે-‘ નો શોક કરવા યો ય નથી તેનો ુંશોક કર છે‘)
પોતા ુંવન - ુધારવાની-તો- વ ને- ઈ છા –જ-થતી નથી.
બી ના દોષ જ જ દ દખાય છે. પોતાના દોષ દખાતા નથી.
ૂલ તો થાય-પણ ૂલ થયા પછ – વ નેતેનો પ તાવો ના થાય તેખો ુંછે.
ૂલ કયા પછ –પ તાવો થાય-અને–ફર થી ૂલ ન થવા દવા નો સંક પ-થાય તો જ વન ુધર છે,
(મ ુય મા ુંકત ય ું? તેનો જવાબ ?)
રાજન-મારા નારાયણ ુંુંમરણ કર. તા ું વન ુધરશે. (કો ુંમરણ કર ું?તેનો જવાબ?) ‘
લૌ કક(સંસારના) રસ ભોગવનાર ને– ેમરસ- મળતો નથી.ભ ત રસ મળતો નથી.
જગતના રસ કડવા છે- ેમરસ-ભ તરસ-જ મ ુર છે.
-ઇ યો નો ુલામ થયો- તેને- કાળ-પકડ છે.
ભાગવત ના વ તા –આવા- ુકદવ વા હોવા જોઈએ-અમેોતા –આવા-પર ત વા –હોવા
જોઈએ.(અિધકાર લીલા)
આમ થમ કંધ માંઅિધકાર ુંવણન છે.
ભાગવત નો પહલો કંધ (અિધકાર લીલા) સમા ત.

131
ભાગવત- કંધ-૨ (
ાનલીલા)
સદ(સત-સ ય) એ પરમા મા ુંનામ છે. સવ માંઈ ર નાંદશન કર તેસદ ુુ.
પરમા મા નો સા ા કાર કરાવી આપેતે-સદ ુુ.
મા શ દો થી ઉપદશ આપેતેુુ.(આ ુિનક-અ યારના જમાના માંઆવા ુુઠર ઠર જોવા મળેછે)
જગત માંુુ– ુલભ છે. પણ સદ ુુમળવા ુલભ છે.
નો યેક યવહાર – ાન અનેભ ત,વૈરા ય થી ભરલો છે.
અનેએક પળ પણ ી ૃણ ના દશન વગર રહ શકતા નથી-તેમહા મા સદ ુુછે.
ુકદવ એક પળ પણ ુુંમરણ કયા વગર રહ શકતા નથી-એટલેતેસદ ુુછે.
અિધકાર િશ ય નેસદ ુુઅવ ય મળેછે. પર ત અિધકાર હતો –એટલેસદ ુુસામેથી આવી મ યા.
પાંચ કારની ુતા પર ત માંછે. મા ૃુ-િપ ૃુ- ય ુ-અ ુ-આ મ ુ.
અ યારના જમાનામાંુતા જોવા મળતી નથી. જગત મા નકલી માલ બ ુવધી ગયો છે.
સાચા સંત કોણ છે? તેની સમજ પડતી નથી. માટ િવચાર નેુુકરજો.
પંચભૌિતક વ પ માં(શર ર થી) સદ ુુમળેતો ઉ મ છે.
પણ જો –કદાચ ય ુુ–ના મળેતો-થઇ ગયેલા કોઈ મહા ુુષ માંસદ ુુની ભાવના રાખો.
આવા થઇ ગયેલા સંતો ુંઆિધભૌિતક શર ર ભલેના હોય –
પણ-તેઓ ુંઆ યા મક શર ર હ ુછે. તેઓ આપણા માટ હ ુછે.
અનેછેવટ કોઈ નહ -તો - ૃણંવંદ જગદ ુુમ.-પરમા મા ી ૃણ જગદ ુુછે.
(સદ ુુમાટ ફાંફાંમારવા કરતાં-પોતાની તનેપહલાં–તૈયાર કર એ તો સદ ુુસામેથી આવી મળશે.)
સંત થયા વગર સંત નેઓળખી શકતા નથી.ક સંત મળતા નથી.
સંત થવા મન નેુધારવાની જ ર છે. ભ ત ની જ ર છે.
ુકારામ મહારા -પોતાનો અ ુભવ વણન કય છે.
‘કથા-વાતા સાંભળતા ુનામ પર ીિત થઇ,િવ લ િવ લ નો જપ ુંકરવા લા યો.
ભગવાન નેમારા પર દયા આવી.
મનેપહલાંવ ન માંસદ ુુમ યા.
પછ ુંએક દવસ ગંગા માંનાન કર નેઆવતો હતો- યાર-ર તામાં-મને- મારા સદ ુુમ યા.
મનેકહ િવ લનાથ ની ેરણાથી ુંતનેઉપદશ દવા આ યો ં. અનેમનેમંદ ધો—રામ ૃણ હ ર.
ુુદ ણા માંુુદવેમાર પાસેપાશેર- ુપ-એટલેક ઘી મા ું.
( ુંુકારામ ના ુુનેપાશેર ઘી ન હ મળ ુંહોય ?)
પણ ુકારામ ની વાણી ુઢાથ ભરલી છે.
ુપ –એટલે-તા ું- ુંપ ું-અનેુંપ ુંમનેઆપ. તા ુંઅ ભમાન મનેઆપ.
તારા દહના ભાવ ુંમનેઅપણ કર. ુંુછે. ુંઈ રનો શ છે.
અનેઆ ર તેુુએ વ નો ઈ ર સાથેનો સંબંધ િસ કર આ યો.
સંતો નો યેક યવહાર – ાન અનેભ ત થી ભરલો હોય છે. ુકદવ ુુન હ પણ સદ ુુછે.
ુકદવ વા – ૃટ રાખનારા ુલભ નથી. કવળ ાની- ાન ની વાતો કરનારા ુલભ છે.

132
આગળ કથા આવશે- ુવ નેર તામાંનારદ મ યા છે, ચેતા ઓ નેિશવ મ યા છે.
અિધકાર િશ ય નેુુસામેચડ નેઆવી મળેછે.
પર ત રા ુકદવ નેૂછે-છે-ક-
ુંમરણ ન ક આ ુંહોય-તેુંઅનેમ ુય મા ુંકત ય ુંછે?
ુંકર ુંઅનેુંના કર ુંતેમનેસમ વો.
ુકદવ બો યા-રાજન તે ુંદર કય છે.
રા નેધ યવાદ આ યા છે. સમાજ ુંક યાણ થાય તેવો કય છે.
વણ કરો- તકાળમાંવાત-િપ અનેકફ થી િ દોષ થાય છે. ૃુની વેદના ભયંકર છે.
જ મ મરણ ના ુઃખ નો િવચાર કરો-
તો પાપ ન હ થાય. તેથી ૃુની બીક રાખો-તેુંમરણ રાખો.
િવચાર કરો ક- ૃુનેભેટવાની-તૈયાર કર છેક ન હ.
આ માણેચતન કરવાથી વૈરા ય આવેછે. સંસાર ઉપર વૈરા ય લાવવા માટ- આ એક જ ઉપાય છે.
પરમા મા તમનેવ ુુખ અનેસંપિ આપેઅનેુખી કર તો પણ જ મ મરણ ના ુઃખ ને ૂલશો ન હ.
મરણ ના ુઃખ ને ૂલશો ન હ. મરણ નેિનવાર ુંઅશ છે.
જ મ, ૃુ,જરા, યાિધ નાંુઃખો નો વારંવાર િવચાર કરો. તો વૈરા ય આવશે-પાપ ટશે.
બાક પાપ ના સંકારો જ દ ટતા નથી.
િવચાર િવના –િવવેક-વૈરા ય આવતા નથી. ઈ ર ુંચતન થ ુંનથી.
માયા એવી છેક- ુખ-સંપિ માંભ ત કરવા દતી નથી.
માયા બેર તેમાર છે. અ ુૂળ પ ર થિત માંવાસના વધેછે. િત ૂળ પ ર થિત માંમ ુય હ ુંબાળેછે.
માટ ભજન માટ અ ુૂળ સમયની રાહ ુઓ ન હ. કોઈ પણ ણ ભજન માટ અ ુૂળ છે.
કોઈ અડચણ ન રહ પછ ભ ત કર શ. એમ માન ુંએ અ ાન છે.
એક ભાઈ એ સાંભ ુંક અમાવા યા ના દવસે-સ ુ નાન કરવાથી સવ નદ ઓ માંનાન કરવા ું
ુય મળેછે. તેથી તેસ ુમાંનાન કરવા માટ ગયો. પણ નાન કરવાનેબદલે-તેયાંજ બેસી ર ો.
લોકોએ તેનેૂછ ું- નાન કરો ને,કમ શાંત બેસી ર ાંછો. નાન ાર કરશો?
તેુુષેક ું-સ ુમાંઉપરા ઉપર તરંગો આવેછે.
આ તરંગો બંધ થાય,સ ુશાંત થાય, થર થાય પછ – ુંનાન કર શ.
દ રયો કદ શાંત થયો નથી અનેથવાનો નથી.
રાહ જોઈ બેસો-તો કયારય નાન થાય જ ન હ.તરંગો નો ાસ સહન કરવો જ પડ છે.
તેમાણેસંસાર એ સ ુછે.તેમાંઅડચણ પી તરંગો તો આવવાના જ.
એટલેકોઈ કહ-ક બધી અ ુુળતા થશે-પછ ુંપરમા મા ુંયાન કર શ.
તો એવી સવાગી અ ુુળતા આવતી જ નથી.
મ પેલો મ ુય નાન વગર રહ ગયો-તેમ તેવા િવચારનો મ ુય –ઈ રભજન વગર રહ ય છે.
આવા િવચાર કર (અડચણ ૂર થાય યાર ભ ત કર શ)–તો માન ુંક-એ ુંમન એનેછેતર છે.
વન માંએક અડચણ ૂર થાય તો બી આવી નેઉભી થઇ ય છે.
વ પાપ અનેુય બંનેલઈનેઆવેછે.

133
પાપ ુંફળ ુઃખ છે. અનેુય ુંફળ ુખ છે. થી વન માંઅડચણ તો આવેજ છે.
માટ એવો ૃઢ િન ય કરો-ક-ગમેતેઅડચણ આવેપણ ૃણ ુંનામ ન ટ.
અિત ુઃખ આવે–અડચણ આવે–તો પણ વ ભોજન ાંછોડ છે? િ યજન ુંૃુથ ુંહોય
– યાર-જમ ુંનથી-જમ ુંનથી-એમ બોલેછે.પણ બધાંલોકો ય એટલે ુપક થી જમી લેછે.
માનવ ભજન છોડ છે-પણ ભોજન છોડતો નથી.
લોભી મ પૈસા ુંલ ય રાખેછે-તેમ મહા ુુષો પરમેર ુંલ ય રાખેછે. માટ પરમેર નેમળવા ું
–પરમા મા જોડ એક થવા ુંલ ય ૂલશો ન હ. ભલેગમેતેટલી અડચણો આવે.
મ ુય જ મ નો એટલો જ લાભ છેક- વન નેએ ુંબનાવી દવામાંઆવે-ક
ૃુુંસમયેભગવાન ની િત ૃઅવ ય બની રહ.
ગીતામાંપણ લ ુંછે-ક- તકાળેમા ુંમરણ કરતો-દહનો યાગ કર છે-તેમનેપામેછે.(ગીતા-૮-૫)
લોકો એમ માનેછે-ક-આખી જદગી કામધંધો કર ું-કાળાંધોળાંકર ુંઅને તકાળેભગવાન ુંનામ
લઈ ું–એટલેતર જ ું.પણ આ િવચાર ખોટો છે. એટલેપ ટતા કરલી છે-
હંમેશાં-હરરોજ ભાવ ુંચતન કરશો-તેજ ભાવ ુંતકાળેમરણ થશે. માટ જ-
ભગવાનેઆ ા કર છે-ક-સઘળા સમય માંિનરંતર- િત ણ મા ુંમરણ કર.
એક સોની માંદગી માંપથાર વશ હતો. મ હના થી બ ર માંગયેલો ન હ.
તકાળ આ યો છે.તાવ વ યો છે.ડો ટર તપાસવા આ યા –
તાવ માપી ક ુંક-એકસો પાંચ છે(૧૦૫ ડ ી તાવ છે).
સોની બેભાન અવ થા માંસમ યો-ક કોઈએ સોનાનો ભાવ ક ો.
તેતરત ુમો પાડવા માંડ ો-વેચી નાખ-વેચી નાખ. -૮૦માંલીધેુંછે.૧૦૫ થયા છે-માટ વેચી નાખ.
બસ આમ બોલતાંબોલતાંસોની એ દહ છોડ ો.
સોની એ આખી જદગી સોનાનો જ િવચાર કરલો,એટલે ત કાળેપણ તેણેસોનાના જ િવચારો આ યા.
પૈસા-પૈસા કરનાર ને- તકાળેપૈસાના જ િવચારો આવેછે. પૈસા કમાવા તેપાપ નથી-પૈસા મેળવતાં
ભગવાન ને ૂલવા તેપાપ છે.
ુકદવ કહ છે-ક- ‘મ ુયો ુંઆ ુય આમ નેઆમ ૂુંથઇ ય છે. રાિ િન ા અનેિવલાસ માંૂર
થઇ ય છે, નેદવસ ધન કમાવામાંઅનેુુંબ ુંભરણ પોષણ કરવામાંથઇ ય છે.’
શંકરાચાય એ શંકરભા ય માંલ ુંછે-
મ ુય ુંમરણ િત ણેથાય છે
(દરક દર જતો ાસ વન છેઅનેબહાર આવતો ાસ મરણ છે)
ુુંમરણ ણ ણ ને તકાળેકરવા ુંછે.( ણ ય તકાળે).
ન હ ક વન ને ત કાળે.
શર ર ના પરમા ુઓ માં યેક ણેફરફાર થાય છે.
િત ણ હર ાસે-આ શર ર બદલાય છે.
તેથી આ શર ર ણેણેમર છે.

134
ુંઆ ુંવન –િન ા-ધન માટ ઉ મ-અનેુુંબ ુંભરણપોષણ –કરવામાં ય-
તેને- તે- જ તકાળેયાદ આવેછે.
એક ડોસો માંડો પડ ો. તેુસમ વન ય (કમાવવામાં-બચાવવામાં) પાછળ ગયેું.
તકાળ ન ક આ યો.છોકરાઓ બાપાને‘ ી ૃણ ગોિવદ હર ુરાર’ બોલવા ુંકહ છે.
પણ બાપા ના ુખ માંથી હ ર ુનામ નીકળ ુંનથી.
જદગીમાંકદ હ રનામ લી ુંહોય તો હ ર નામ યાદ આવેને?
ડોસાનેિત સમય ય દખાય છે. ય ુચતન કર છે.
ડોસાની નજર તેવામાં ગણા માંપડ . યાંજો ુંતો વાછરડો વાસરણી ખાતો હતો.
ડોસા થી આ ન ુંુકસાન જોવા ુંનથી.
અનેડોસો હ ુંબાળેછેક-મ કવી ર તેમેળ ુંછે-તેઆ લોકો ું ણે?
ઘરનાંલોકો નેપૈસાની ક કોઈ ચીજ વ ુની દરકાર નથી.
આ લોકો મારા ગયા બાદ ઘરનેકવી ર તેસાચવશે? ડોસા થી વધાર બોલી શકા ુંના હ ું-
ૂટક ૂટક શ દ-તે-વા...સા....,વા...સા... બોલવા લા યો.
એક છોકરાનેલા ું-બાપા વા ુદવ બોલવા ય છે,પણ બોલા ુંનથી.
બી છોકરાનેવાથ નેલીધેલા ું-ક-બાપા કોઈ દવસ ભગવાન ુનામ લેતેવા નથી.
બાપા કંઇ વારસા માંઆપવાની ઈ છા થી-વા-સા-બોલેછે.
કદાચ કોઈ ખાનગી િમલકત પાવી રાખી હોય –તેબાબત માંકંઇક કહવા માગેછે.
છોકરાઓએ ડો ટર નેબોલા યા.
ડો ટરનેકહ છે-ક-બાપા થો ુંબોલી શક તેુંકરો. ડો ટર કહ-છે-ઈ સન આપીએ તો ડોસા થોડ વખત
બોલી શક. પણ તેમાટ હ ર િપયા ખચ લાગશે.
છોકરા ઓનેઆશા હતી ક –ડોસાએ કંઇક દાટ ુંહોય તો બતાવશે. છોકરાઓએ ખચ કય .
બાપા ુંબોલેછેસંભાળવા બધાંઆ ુર થયા.દવાની અસરથી બાપા બો યા-
અહ મારા તરફ ુંુઓ છો ? યાંપેલો વાછરડો સાવરણી ખાય છે.
વાછરડો...સાવરણી....બોલતાંબોલતાંડોસાએ દહ છોડ ો.
આવી દશા તમાર ન થાય તેજોજો.
લોકો િવચાર છે-ક કાળ આવવાનો છે-તેની કમ ખબર પડ ?
કાળ તો દરક નેસાવધાન કર છે.પણ મ ુયો ગાફલ રહ છે. કાળ આવતાંપહલાં–કાગળ લખેછે,
પણ કાળ નો કાગળ –કોઈનેવાંચતા આવડતો નથી.
ઉપર ુંછાપ ુંધો ંથવા માંડ યાર સમજજો-ક કાળની નોટ સ આવી છે.
મ ુય નેબ ુંધો ંગમેછે-પણ વાળ ધોળા ગમતા નથી,
એથી ુ અનેસમય નો ુુપયોગ કર નેકાળા વાળ નેધોળા કરવા ુંશોધી કાઢ ુંછે.
દાંત પડવા માંડ –એટલેસમજજો ક કાળ ની નોટ સ આવી છે.
યાર માનજો ક ૂધ-ભાત ખાઈને– ુભજન કરવાનો સમય થયો છે.
પણ દાંત પડ ય તો લોકોએ ચોક ુંશોધી ના ુંછે.સમ છે–ક ચોક ુંહોય તો –
મો ુંઠ ક દખાય છે.પાપડ ખાવાની મ આવેછે.
શર ર પાપડ ુંથ ું-તેમ છતાંપાપડ નો મોહ જતો નથી.

135
કટલાક તો કવળ ખાવા માટ જ વેછે.
આ આ બનાવો-કાલેતેબનાવો. અર! ાંુધી ખાશો ?
ખાવાથી શાંિત મળતી નથી.ખાવાથી વાસના વધેછે.
ૂલી ( ભ) માગેઅનેખાય તેપાપ છે-પેટ માગેનેખાય તેુય છે.
કાળ નો િનયમ છેક-તેગાફલ નેમાર છે. ત કાળે સાવધ છે-તેણેકાળ માર શકતો નથી.
ભાગવતમાં- ૃુના આવતાંપહલાં–આવી બી કઈ કઈ તનાંલ ણો (નોટ સો) દખાય છે-
તેુંવણન કર ુંછે.
પણ અ યારના જમાના માંતો ડો ટર પાસેજઈ નેઆ બધી નોટ સો –
ૂર કરવામાં–અનેવ ુ વવામાં–માનવ મશ ુલ છે.
ડો ટર નેતો ખબર પડ ય છે-ક આ છેવટની ઉઠાંતર છે-પણ તેસા ુંકહતા નથી.
આ ું થવા ુંહોય તેથાય-પણ મારા ઈ સન ના પૈસા તો મનેમળવાના છે.
ડો ટરના વચન પર બ ુિવ ાસ ના રાખો- યાસ ના વચન પર િવ ાસ રાખો.
સાવધાન થવાનાંલ ણો પર –જો સાવધ થ ુંજ હોય તો- તેિવષેિવચારજો.
ુકદવ કહ છે-મરણ નેુધાર ુંહોય તો યેક ણ નેુધાર .
રોજ િવચાર કરવો અનેમન નેવારંવાર સમ વ ું-ક-ઈ ર િસવાય મા ુંકોઈ નથી.
આ શર ર પણ એક દવસ છોડ ુંપડશે-એટલેતેપણ મા ુંનથી.
જો શર ર જ મા ુંનથી તો પછ મા ુંકોણ ?
બાક ના સવ સંબંધો – શર ર થી ઉ પ થયેલાંછે-તેમારા કવી ર તે?
સમતા િસ કરવા –સવ સાથેમમતા રાખો. પણ ય તગત મમતા ૂર કરો.
સંહ થી પણ મમતા વધેછે-માટ અપ ર હ (સંહ વગરના) રહો. ૃત ભોગ માંન હ- યાગ માંછે.
રાજન,આથી મ ુયોએ સવ સમય અનેસવ થિત માંપોતાની સવ શ ત થી ભગવાન ી હ ર ુંજ
વણ – કતન- મરણ કર ુંજોઈએ. આમ કરવાથી તેઓ ુંતઃકરણ ુથઇ ય છે.
અનેહ ર પાસેજ દ પહ ચી ય છે.(ભાગવત-૨-૨-૨૬)
દહ એ જ ુઃખ ુંકારણ છે. ુઃખ ભોગવવા જ દહ મ યો છે.
પાપ ન ક ુહોય તો આ જ મ જ શા માટ મળે?
રામદાસ વામી એ-દાસ બોધ માંલ ુંછે–ક-દહ ધારણ કરવો એ જ પાપ છે.
ુકદવ કહ છે-રાજન, માનવ શર ર ભોગ માટ નથી મ ું, પણ ભગવાન નેા ત કરવા મ ુંછે.
વન નેએ ુંબનાવી લો-ક- ૃુના સમયે–ભગવાન ની યાદ રહ.
વ ઈ ર થવાનો ય ન કરતો નથી-બાક વ તો િશવ થવા જ સ યો છે.
વ જયાર ઈ રનેકહ ક ુંતમારો ં.-તો એ સંબંધ અ ૂણ છે.
પરંુઈ ર જયાર વ નેકહ ક- ુંમારો છે-તો તેસંબંધ ૂણ છે.
ઈ ર આપણ નેપાપની િ ૃમાંજોડતા નથી,
પરંુજ મોજ મ ના સંચત સંકારો થી પાપ ની ેરણા થાય છે. પાપનેટાળો-
એકાંત માંઈ રભજન કરો. એકાંત જ દ મન નેએકા બનાવેછે.
એક શ દ નો અથ થાય છે-ઈ ર. એક ઈ ર માંસવ નો લય કર ને(સવ નો
ુય કાય તરત કરો.
ત કર ને) બેસેતેએકાંત.

136
ૃહ થ ઘરમાંસમભાવ (સમતા) રાખી શકતો નથી,
ભલેને- એ રોજ ગીતા નો પાઠ કર –ક-સમતા એ જ યોગ છે.
ૃહ થા મના યવહારો િવષમતાથી(અસમતાથી) ભરલા છે. યાંસમતા રાખવી ુબ જ અઘર છે.
િવષમતા (અસમતા) થી –િવરોધ- પેદા થાય છે.
ૃહ થ ના ઘરમાં–ભોગ-ના –પરમા ુ-ઓ રહલા છે. થી ઘરમાંરહ –સવ યવહારો પરમા મા માં
લય કરવા ું- ત કરવા ું-અઘ ુંછે. ઘર માંસતત પરમા મા ુંયાન કર ુંબ ુકઠણ છે.
આથી ુકદવ એ ભાગવત માંબ ુપ ટ કહ ુંછે-ક-
ુંમરણ સમીપ આ ુંહોય તેઘર છોડ ડ.( ૃહાત જતા ધીરઃ)
ઘર ની એક એક વ ુમાંમમતા હોય છે.
ખનેદખાય એટલેમોહ થાય છે. ખનેદખાય યાંુધી આશ ત ટતી નથી.
કોઈ કહશે-ક અમેબંગલો અહ બંધા યો છેઅનેગંગા કનાર કમ કર નેજ ું?
ઘર છોડ ના જ શકતા હો-તો ઘરમાંરહજો –પણ સાવધાની થી-િવવેક થી- રહજો.
મા ુંઅસલી ઘર તો પરમા મા ના ચરણો માંછે- તેયાદ રાખજો.
બાક યાસ ના કહવા ુજબ ઘર છોડ ુંવ ુસા ુંછે.
યાંુધી સંસાર નો સંબંધ છેયાંુધી- સંબંધ-ભગવત સંબંધ –થતો નથી.
ુકદવ કહ છે-ધૈય ની સાથેઘર છોડ ું,કોઈ પિવ નદ ના કનાર ક પિવ તીથ માંજ ું.
કોઈ મહા ુુષેતપ યા કર હોય તેવી િમ ૂમાંરહ ું. તીથ ના જળ માંનાન કર ુંઅને
પિવ –એકાંત થાન માંઆસન લગાવી બેસ ું. અને
ણવ-ॐ- નો જપ કરવો, ાણાયામ થી ( ાણ) ાણવા ુનેવશ કરવો.
મન નો – ાણ સાથેસંબંધ છે.
ાણાયામ- એ યોગ ની એક યા છે.
શર ર- વન ના છેલા દવસ ુધી િનરોગી રહ-તેયોગ ુંલ ય છે.
મહા ુ એ ુબોિધની માંક ુંછેક-યોગ નેપણ ભ ત નો સહકાર જોઈએ.
યોગ નેજો ભ તનો સાથ ના હોય તો –યોગી ુંપતન થાય છે-યોગી- રોગી બનેછે.
યોગ- સાધક નેબદલેબાધક થાય છે. ભ ત સાથેયોગ કર તો- ુસાથેસંયોગ થાય છે.
ાણાયામ ના ણ કાર બતા યા છે.
ૂરક- ુંભક અનેરચક.
જમણા નસકોરા માંથી બહારની હવા( ાણ) ને- દર –ખચવી તેૂરક.
ાણ નેશર ર માં દર રોક રાખવો તેુંભક. અને
ડાબા નસકોરા માંથી ાણ નેબહાર કાઢવો-તેનેરચક કહ છે.
આ થઇ –યોગ ની –તન ની (શર રની) યા. ભ ત નો સહકાર –આમાંકમ આપવો ?
તેિવષેભાગવત કહ છે-ક-
ૂરક ાણાયામ માંએવી ભાવના કરવાની ક – ુુંયાપક-તેજોમય વ પ મારા દયમાંઆવેછે.
ુંભક ાણાયામ માંએવી ભાવના કરવાની ક- ુસાથે વ ુંિમલન થઇ – સંબંધ થયો છે.
ુુંઆ લગન મ ુંછે.

137
રચક ાણાયામ માંએવી ભાવના કરવાની છેક- ું
એટલેમા ુંપાપ-વાસના-િવકારો બહાર નીકળેછે.
ુસાથેએક થયો-
રોજ િનયિમત ાણાયામ (ઓછામાંઓછા ણ) કરવાથી
ધીર ધીર મન ના સંક પ-િવક પો ઓછા થાય છે. મન થર થાય છે.
મન ના બેકાર છે.
ૂળ મન અને ૂમ મન.
ાણાયામ થી ૂળ મન ની ુ થાય છે, થર થાય છે.
પણ ૂમ મન નેુકરવા િવરાટ ુુષ ુંયાન કરવાની જ ર પડ છે.
જગત નેઆધાર ટ ુંછે-તે-િવરાટ ુુષ.
માટ ાણાયામ પછ મન નેવધાર ુકરવા િવરાટ ુુષ ુંયાન કરવા ુંકહ છે.
ુકદવ કહ છે-અમાર િન ઠા –િન ુણ માંછે.તેમ છતાંી ૃણ ની મ ુર લીલાઓ બળ ૂવક મારા
દયને-મનને-પોતાની તરફ ખચી લેછે.
અનેએ જ કારણ થી મ ભાગવત ુંઅ યયન ક ુઅનેુંતનેસંભળા ુંં.
સવ શા ો નો સાર એટલો જ છેક-
ભગવાન ના નામો ુંેમ થી સંક તન કર ું. મ સવ શ ો ઉથલાવી જોયાં, વારંવાર િવચાર કર જોયો,
પછ તેમાંથી એક જ સાર નીક યો ક
સવ ુંયેય –એક નારાયણ હ ર જ છે. એટલે–િન ય કય ક-એક ભગવાન ુંજ યાન કર ું.
િન ુણ અનેસ ુણ બંનેએકબી ના ૂરક છે.
યાન ના આરંભ માંમાનસી સેવા(માનિસક યાન) કરવી. (આ ભ ત યોગ ની એક સહલી ર ત છે).
િત દન સવારના પહોર માં– ખો બંધ કર -
( ી ૃણ ું વ પ ગમ ુંહોય તેની માનિસક ક પના કરો,)
બાલ ૃણ ુંવ પ જો ગમ ુંહોય તો-ક પના કરો-ક-
બાલ ૃણે-રશમ ના વાઘા પહયા છે- ુખારિવદ પર મંદ મંદ હા ય છે,મોરપ છ ધારણ ક ુછે,
કડ પર કંદોરો છે,હાથ માંમોરલી છે, ખો માંમશ છે,ચરણો માંુુર છે, અને
બાલ ૃણ લાલ છમ-છમ કરતા ચાલતાંચાલતાંઆવેછે.
ધીર ધીર કપાળ ની મ ય માંયાન કરો. કાશ ની યોત દખાશે.
તેયોત ના દશન માંમન નેથર કરો.ઈ ર ની ઝાંખી થશે.
આ માણેમાનિસક યાન કરવાથી મન ુથાય છે.
ાની ુુષો મન નો મેલ ધોવા િવરાટ ુુષ ની ધારણા – યાન કર છે.(આ ાન યોગની એક ર ત છે)-
પણ સાધારણ સાધક નેમાટ –શ આત માંિવરાટ ુુષ ની ધારણા કરવી થોડ કઠણ છે.
તેથી જ કટલાક નારાયણ ું-બાલ ૃણ લાલ ુંક વ પ અ ુૂળ આવેતેુંયાન કર છે.
(શ આત માંઆ ુંકર શકાય છે)
આ ુંજગત એ િવરાટ ુુષ ુંવ પ છે-તેવી ભાવના ૃઢ થાય-તો આ –
આખા જગતની કોઈ વ ુ યેુભાવ થશેન હ.
આ જગત ુના આધાર છે. જગતના યેક પદાથ માં ુએ વેશ કય છે. તેથી ુમય છે.
સાધારણ મ ુય જગત નેઈ ર થી ુુંપાડ નેુએ છે,

138
જયાર ાની- જગતનેપરમા મા માંરહ ુંુએ છે.
ૂમ મન નેુધાર ુંહોય તો-જગત નેપરમા મા સાથે–પરમા મા માંરહ ુંુઓ.
સાધારણ મ ુય -જગતને– વાથ ૃટ-ભોગ ૃટ થી ુએ છે,
ાની ુુષો જગત નેભગવદ ૃટ થી ુએ છે.
મન નેુરાખ ુંહોય તો-
જગત નેભગવદ ભાવ થી –સદભાવ થી ુઓ. જગત ના યેક પદાથ માં ુછે.
તેપછ - ુકદવ એ વૈરા ય નો ઉપદશ કય છે.
વૈરા ય વગર યાન માંએકા તા આવતી નથી- યાન થ ુંનથી.
સંસાર ુંમરણ (આસ ત) એ જ ુઃખ છે-સંસાર ુંિવ મરણ એ-જ ુખ છે.
ાનમાગ માંતી વૈરા ય જોઈએ. ભ તમાગ માંતી ેમ જોઈએ.
ભ તમાગ માંવૈરા ય ના હોય તો ચાલશે–પણ –સવ સાથેેમ કરવો પડશે.
(પણ વૈરા ય કરતાં–આમ કર ુંવ ુઅઘ ુંછે??)
સવ સાથેેમ કરો(ભ તમાગ) અથવા મા એકલા ઈ ર નેેમ કરો ( ાનમાગ)
ાન માગ માંયાગ ધાન છે. ભ તમાગ માંસમપણ ધાન છે.
સાધારણ માણસ માટ ાન માગ ુલભ નથી. મ ુય –સવ નો યાગ કર શકતો નથી.
આ ુંજગત પ છે-તેમ માની ાની ુુષો-લલાટ માં ના દશન કર છે.
યાર ભ તો પોતાના દય કમળ માંચ ુુજ ારકાનાથ (ક બાલ ૃણલાલ) નો દશન કર છે.
ુના એક (કોઈ પણ એક ) ગ ુંચતન-એ ુંનામ યાન.
અને ુના સવાગ (સવ ગ) ુંચતન –એ ધારણા.(સાદ ભાષામાં)
દા ય ભ ત થી દય જ દ દ ન બનેછે.
પહલાંમા લકના ચરણ ું-પછ ુખારિવદ ુંઅનેપછ સવાગ ુંયાન કર ુંજોઈએ.
સંસાર ના ચતન થી બગડલા મન નેુધારવા માટ
પરમા મા ના યાન િસવાય બીજો કોઈ ઉપાય જ નથી.
ુંપૈસા ુંયાન કરો છો-તેુંપરમા મા ુંયાન કરવા ુંછે.
યાન માંશ ુશ ુમાંઆનંદ આવતો નથી-મન ભટક છે.
પણ મ મ સંસાર ુલાય –તેમ તેમ આનંદ આવવા માંડ છે.
અનેજયાર – યાન માંદહ ની િવ િત ૃથાય છે- યાર –આ મા-પરમા મા
ુંિમલન થાય છે.
આરંભ માં ખ આગળ ધા ુંદખાશે-પણ ધીરજ થી –ધારણા- યાન કરવાથી –મન થર થશે-
ુુંતેજોમય વ પ દખાશે.
( યાનયોગ ની કથા –િવ ૃત ર તેપછ કિપલ ગીતા માંઆવશે. અહ સંેપ કય છે.
યાન માંમન થર ના થાય તો તેમન નેમરણ ની બીક બતાવજો-તો તેથર થશે.
ણભંુર વન ક કા લકા,કલ, ાતઃ સમય ખલી ન ખલી,
મલયાચલક ુચ શીતલ મંદ ુગંધ સમીર િમલી ન િમલી,

139
ક લકાલ ુઠાર લીયેફરતા, તન ન હ,ચોટ ઝલી ન ઝલી,
રટ લેહ ર નામ અર રસના , ત સમય મ હલી ન હલી.
( ભ(રસના) નેકહ છે-ક-હ રનામ જપી લે– ત સમય માંું-હલે–ક -ના પણ હલે.)
એકનાથ મહારાજ ના ુ–જનાદન વામી એ –તેમનેકહ ુંક-
જયાર શેષનાગ આવી તારા માથા પર છ ધર- યાર માન ક ુંૂણ થયો ં. અનેએ ુંજ બ ું.
મહારાજ િશલભંજન પવત પર તપ યા કરવા ગયા અનેઅ ુઠાન માંબેસેછે-
યાર એક મોટો નાગ આવેછેઅનેતેમનેકરડવા ય છે, પરંુમહારાજ ના હાથ નો પશ થતાંતેનાગ
શાંત થઇ ય છે.અનેપછ તો રોજ આવી નેએકનાથ મહારાજ ના માથા પર છ ધર છે.
મહારાજ નેસવ માંસવ ર દખાય છે. એકનાથ મહારાજ – ૂણ ાની- ૂણ ભ ત છે.
આવા એકનાથ મહારાજ પાસેએક ભ ત આ યો. અનેમહારાજ નેૂછ ું-ક-મહારાજ તમેચોવીસ કલાક
મરણ ચતન કર ુમાંત મય રહો છો, પણ મા ુંમન તો અડધો કલાક પણ ુમાંથર થ ુંનથી,
મન નેથર કરવાનો કોઈ ઉપાય બતાવો.
મહારા િવચા ુ-ક ઉપદશ યા મક હોવો જોઈએ.
તેથી ભ ત નેક ું–આ વાત હમણાંજવા દ.પણ મનેકહતાંુઃખ થાય છે,ક,
મનેલાગેછેક તા ું ૃુસમીપ છે,આજથી સાતમેદવસેુંમરવાનો ં. સાત દવસ પછ ુંઆવ .
યાર ુંતારા નો જવાબ આપીશ.
ૃુુંનામ સાંભળ ભ ત ના હોશકોશ ઉડ ગયા. દોડતો દોડતો ઘેર ગયો. બધો કારભાર બી
દ ધો. ુબ જપ, ાથના, કતન કર .સાત દવસ પછ એકનાથ મહારાજ પાસેપાછો આ યો.
નેસ પી
મહારા ૂછ ું-બોલ આ સાત દવસ માંતેુંક ુ?તારા હાથેકંઇ પાપ થ ું?
ભ ત જવાબ આપેછે-મનેતો મરણ એવી બીક લાગી ક ુંતો સવ છોડ નેનેઈ રના યાન માંલાગી
ગયો. આ સાત દવસ માંમા ુંમન ચંચળ થ ુંનથી. ુુંબ ની ચતા ૂલી ગયો.
બ ુંૂલી ગયો. ુમરણ માંત મય થયો.
એકનાથ મહારા ક ું-‘માર એકા તા ુંએ જ રહ ય છે. ુંૃુનેરોજ યાદ રા ુંં. સાવધાન થઇ ું
સતત ઈ ર મરણ ક ુંં.એટલેમા ુંમન સવ િવષયો માંથી હટ ય છે.
ત સાત દવસ ુના જપ કયા એટલેતા ુંઆ ુય વ ુંછે. , ૃુમાથેછે-તેસતત યાદ રાખ ’
શર ર એ પાણી નો પરપોટો છે.તે ાર ટ જશે-તેખબર પડશેન હ. પાણી ના પરપોટા નેટ જતાં
વાર લાગતી નથી. તેમ વન નો ત આવતાંવાર લાગતી નથી.
પરમા મા માંમન ત મય ના થાય તો વાંધો ન હ-પણ જગત સાથેત મય ના થાવ.
યાન માંયાન કરનારો ( યાતા)-‘ ુંયાન ક ુંં’ એ પણ ૂલી ય છે-
યાર ુના વ પ માં( યેય) લીન થાય છે.
યાતા- યાન-અનેયેય –આ િ ુટ નો પરમા મા માંલય થાય એ જ- ુત-એ જ-અ ૈત.
(બી ુંનામ-કવ ય ુત પણ છે)
લોકો ઈ રને–આપેછે-ધન- પણ ઈ ર સૌની પાસેમાગેછેમન.
યવહાર કરો-પણ ઈ રમાંમન રાખી કરો.
પિનહાર ઓ પાણી ના બેડાંભર નેઘેર આવતી હોય – યાર ર તામાંએકબી સાથે

140
અલક મલક ની વાતો કર-પણ તેઓ ુંયાન સતત માથા ઉપરનાંબેડાંમાંજ હોય છે.-
આવી ર તે-સંસાર ના યવહારમાં-તેનામાંઆસ ત વગર -ઈ ર માંમન- રાખીનેકરો.
પણ સંસારમાંઆસ ત-િવષયાનંદ ને ાનંદ નો આનંદ સમજતો નથી.
ાનંદ ુંકોઈ વણન કર શક ુંનથી.
યાન કરનારો યેય માંમળ ય-તેણેજ ુત કહ છે.
આ િસ ાંત સમ વવા –ઉપિનષદ માંએક ટાંત આ ુંછે.
‘ખાંડ ની ૂતળ -સાગર ુંડાણ માપવા ગઈ-તેસાગરમાંિવલીન થઇ ગઈ-પાછ જ ના આવી.’
ઈ ર માંમળેલા મન નેકોઈ ુુંકર શક ુંનથી. વ માં વ પ ુંરહ ુંનથી.
આ વ ખાંડ ની ૂતળ વો છે. અને
પરમા મા સ ુ વા યાપક છે.-િવશાળ છે.
આ ત વ ને ણનારો – સાથેએક પ થાય છે.
વી ર તેઈયળ –ભમર ુંચતન કરતાંકરતાં–ભમર પ બની ય છે.
આનેકવ ય ુત કહ છે.(અ ૈત)
પણ ભ તો આવી કવ ય ુત ઇ છતા નથી. તેઓ ઈ રની સેવા- ૂ કરવા માટ અનેતેનો
રસા વાદ માનવા માટ થો ું– ૈત-રાખેછે. આવા પરમા મા ની સેવામાંનેઆનંદ છે-
તેવા –ભ તો-ભાવા મક શર ર-ધારણ કર ુના ધામ માં ય છે.
ભ તો માનેછેક- વ ઈ ર માંૂબી ગયા પછ -ઈ રના વ પ નો રસા ુભવ કર શકતો નથી.
(ઈ ર રસ પ છે-ઉપિનષદ)
આ બંનેિસ ાંતો ( ૈત અનેઅ ૈત) સ ય છે. ખંડન-મંડન ની ભાંજગડ માંપડવા ુંનથી.
ખંડન કર તેનામાંેષ ઉ પ થાય છે.
ગૌરાંગ ુપણ ભેદાભેદ-ભાવ (ભેદ અનેઅભેદ બેિમ ) માંમાનેછે.
લીલા માં- ભેદ- માનેછે- પરંુત વ ૃટ થી-અભેદ છે. તેમ છતાં–અ ભ હોવાંછતાં- ૂમ ભેદ છે.
આ ભાગવતી ુત ુંરહ ય(િસ ાંત)–સમ વવા-
એકનાથ મહારા -ભાવાથ રામાયણ માં–સરસ ઉદાહરણ આ
ુંછે.
અશોક વન માંસીતા –રામ ુંઅખંડ મરણ યાન કર છે. રામ માંત મય થયાંછે.સવ રામ દખાય છે.
–આ ુંજગત –રામ મય અને તર પણ રામ મય.
સીતા નેઅનેક વાર થાય છે-ક ુંજ રામ પ ં. તેી વ ૂલી ય છે.
આ વાત એક વાર તેમણેિ જટા નેકહ .
‘ મ સાંભ ુંછેક ઈયળ ભમર ુંચતન કરતાંભમર બની ય છે-
તેમ રામ ુંચતન કરતાંુંરામ બની જઈશ તો ?’
િ જટા કહ છે-એ તો ઘ ુંસા ું. તમેપોતેરામ બની વ પછ રામ માટ રડવા ુંન હ રહ.
વ અનેિશવ એક થાય તો વ ૃતાથ થાય છે.
સીતા કહ છે-તો પછ રામ ની સેવા કોણ કરશે? રામ ની સેવામાં આનંદ છે-
તેરામ પ થવામાંનથી. માર તો બસ રામ ની સેવા કરવી છે.
અમા ુંજો ુંખંડત થાય અનેજગત માંસીતા-રામ ની જોડ રહ ન હ.

141
યાર િ જટા એ ક ું- ેમ અ યો ય હોવાથી-રામ તમા ુંચતન કરતાંકરતાંસીતા પ થઇ જશે.
તમાર જોડ કાયમ રહશે.
બસ આ જ ભાગવતી ુત ુંરહ ય છે.
વૈણવો - ેમ થી અ ૈત મા ુંછે. શંકરાચાય મહારા - ાન થી અ ૈત મા ુંછે.
વૈણવ આચાય -પહલાંૈત નો નાશ કર -અ ૈત નેા ત કર છે.
યાર બાદ તેઓ કા પિનક ૈત રાખેછે. ક થી કનૈયા ને-ગોપીભાવેભ શકાય.
‘માર ૃણ નથી થ ું-પણ ગોપી થઇ ી ૃણ ની સેવા કરવી છે.’
સ ર ત વો ુંૂમ શર ર છે. આ ૂમ અને ૂળ –બંનેશર ર નો નાશ-તેુત.
(ગમેતેમાગ પસંદ કરો. પણ કોઈ સાધન કરો.)
િવચાર- ધાન લોકો- ાન માગ પસંદ કર છે.
ભાવના – ધાન લોકો-ક મ ુંદય કોમળ છે-તેભ ત માગ પસંદ કર છે.
ભાગવત માંયાંયાંભ ત શ દ વપરાયો છે- યાં–તી -શ દ પણ સાથેવપરાયેલો છે. ભ ત તી
હોવી જોઈએ.તી તા વગરની સાધારણ ભ ત ન ચાલે(તી ેણ ભ તયોગેન ય ત ુષમ પરમ)
પછ -સામા ય માનવો ુદ ુદ વ ુઓ ની (સંતાન,શ ત,ધન,આ ુય..વગેર) કામના માટ ુદા ુદા
દવ-દવીઓ ની આરાધના કર છે(ક કર) તેબતા ુંછે.------
પણ માનવ ુમાન છે-તેભલેિન કામ હોય ક કામી હોય
પણ જો મો (અનેવૈરા ય) ચાહતો હોય-તો-તેણેતી ભ તયોગ ારા-
કવળ ુુષો મ ભગવાન ની જ આરાધના કરવી જોઈએ (ભાગવત-૨-૩-૨ થી ૧૦)
ુકદવ કહ છે-રાજન કોઈ પણ કારની ુત મેળવવી હોય તો –આરંભ માંભોગ નો (ભોગના ુખ નો)
યાગ કરવો જ પડશે.સંસાર ુંિવષય ુખ છોડ ુંજ પડશે.
ભોગ નો યાગ કયા વગર-ભ તમાગ ક ાન માગ માંઆગળ વધી શકા ુંનથી.
સંસાર ુંુખ નેુછ લાગેછે-સંસારના ભોગ નેરોગ સમાન લાગેછે-તેજ ભ ત કર શક છે.
ભોગ-ભ ત, ાન માંબાધક છે.ભોગ માં ણક ુખ છે-
યાર ભોગ ના યાગ માંઅનંતગ ું(સતત) ુખ છે.
ઇ યજ ય ુખ –સવ ાણીઓ માંસર ુંજ હોય છે.
મ ુય નેઈ ય ુખ ભોગવતાં આનંદ મળે-તેવો જ આનંદ પ ુનેપણ મળેછે.
શર રસંગ થી ી- ુુષ ને ુંુખ મળેછે-તેુંજ ુતરા ને– ુતર ના સંગ થી મળેછે.
ુતરા પાસેુંદર ી ઉભી હોય તો તેનેજરાય મોહ થતો નથી.(એનેલાગેછેક કરડવા આવી છેક ું?)
ીમંત લોકો ને ુખ-છ મણ ની તળાઈ પર ુવાથી મળેછે-તેુંજ ુખ ગધેડાનેઉકરડા માં
આળોટવાથી
મળેછે. ુંડ નેિવ ઠા ખાવામાં ુખ મળેછે-તેુંુખ મ ુય નેિશખંડ ખાવામાંમળેછે.
માટ મ ુયે– ુ- ૂવક ભોગ છોડવા જોઈએ. ભોગ થી શાંિત મળતી નથી- યાગથી શાંિત મળેછે.
ુકદવ કહ છે-રાજન,અ યાર ુધી ત અનેક ભોગ ભોગ યા છે.

142
હવેતાર એક એક ઈ યોનેુંભ ત રસ ુંદાન કર.
નેમરણ ુધાર ુંછે-તે– યેક ઇ ય થી ભ ત કર.
ભ તમય વન ગાળેછે-તેુંજ મરણ ુધર છે.
યેક ઇ ય થી ભ ત કર -મન નેપરમા મા માંતરબોળ બનવેછે-તેનેસાચો આનંદ મળેછે.
ઈ યોનેપરમા મા સાથેપરણાવો-િવષયો સાથેન હ.
ભગવાન ુંએક નામ ષીકશ છે.
િષક એટલેઇ ય-અનેઈશ એટલેવામી. ઇ યોના વામી ી ૃણ છે.
પાંચ ઇ યો-તેના –પાંચ િવષયો છોડ છે-
યાર જ તે દર િવરા લા નારાયણ (આ મા-પરમા મા) સાથેુઈ ય છે.
‘રાજન, ુંમરણ સમીપ માંઆ ુંહોય-તે-સંસારને ૂલવાનો ય ન કર, અનેપરમા મા ુંયાન કર.
ધીર ધીર,સંયમ નેવધાર.
પરમા મા ની સેવા કરતાં- ુુષ વ અનેી વ ુંભાન (દહ ભાન) ય તો ગોપીભાવ િસ થાય છે.
અનેપરમા મા ની િન યલીલા માંવેશ મળેછે. જ મ તેનો સફળ થયો-ક
ને-મા -ના પેટ માંજવાનો-ફર થી સંગ જ ના આવે. ગભવાસ –એ-નકવાસ છે.
(કમ અનેવાસનાનેલીધે-ફર ફર જ મ છે.)’
એક વખત – ુકદવ -જનકરા પાસેિવ ા શીખવા ગયેલા. િવ ા યાસ ુરો થયો-એટલે– ુકદવ એ
ક ું-માર ુુદ ણા આપવી છે. યાર જનકરા એ ક ું–માર ુુદ ણા જોઈતી નથી.
પણ ુકદવ એ બ ુઆ હ કય એથી-જનકરા એ ક ું- ુંબ ુઆ હ કર છેતો-
જગતમાં િન ુપયોગી વ ુહોય તેમનેઆપ.
ુકદવ –િન ુપયોગી વ ુની શોધ માંનીક યા.
થમ માટ – ચક -તો માટ કહ –મારા ઘણા ઉપયોગ છે.
પ થર ચ ો-તો પ થર કહ મારા પણ ઘણા ઉપયોગ છે.
આ માણે વ ુઉપાડ તેઉપયોગી જ જણાય. તેથાક નેઉકરડા માંગયા. યાંિવ ઠા પડલી-
તેઉપાડ .તો તેકહ છે-મારો પણ ઉપયોગ છે-તમેમને ણતા નથી.
ુંતો એક વખત ચાંદ ની થાળ માંબેઠ હતી.
પણ મ ૂલ કર અનેમ ુય ના પેટમાંગઈ એટલેમાર આ દશા થઇ.
બ ુિવચાર કરતાં– ુકદવ નેલા ુંક –આ દહા ભમાન( ુંદહ ં-દહ ભાન) જ િન ુપયોગી છે.
આથી તેમણેતેદહા ભમાન ુુદ ણા માંઅપણ ક ુ. જનકરા એ ક ું-હવેુંૃતાથ થયો.
કથા ના , ંથ ના આરંભ માંમંગલાચરણ કર ુંજોઈએ તેવો િનયમ છે.
પણ ુકદવ નેદહ ુંભાન નહ -એટલેઆવીને–એકદમ કથાની શ આત કર દ ધી.
રાજિષ પર ત નેથમ ણ અ યાય માંઉપદશ કય છે- ાન કહવા ુંહ ું-તેબ ું-અહ કહ દ ુ.
(બીજો કંધ= ાન લીલા)
એટલેબી કંધ ના અ યાય ૧-૨-૩ માંભાગવત નો સઘળો સાર બોધ છે-
યાર બાદ તો રા ુંયાન બી િવષય તરફ ય ન હ -તેથી બધાંચ ર ો ક ા છે.
જયાર ુકદવ નેદહ ુંભાન થ ુંયાર, ી અ યાય પછ (ચોથા અ યાય માં) મંગલાચરણ ક ુછે.
ભાગવત માંણ મંગલાચરણ છે. થમ યાસ ું-બી ુંુકદવ ુંઅને ત માંૂત ું.

143
ુકદવ ુંમંગલાચરણ બાર લોકો ુંછે,બાક ના મંગલાચરણ એક એક લોક ના છે.
ુકદવ ુિત કર છે-
મહાન ભ તવ સલ છે,(હઠ ૂવક ,ભ તહ ન સાધનો કરવાવાળા ની છાયા નેપણ પશ શકતા નથી)
ની સમાન કોઈ ુંઐ ય નથી. તથા ઓ, ઐ ય ુત થઈનેિનરંતર વ પ –પોતાના –ધામ માં
િવહાર કર ર ા છે-તેવા ભગવાન ી ૃણ નેુંવારંવાર વંદન ક ુંં, (ભાગવત-૨-૪-૧૪)
આ લોક ના –રાધસા- શ દ નો અથ-મહા મા ઓ –રાિધકા –એવો પણ કર છે.
(આખા ભાગવતમાં–રાધા ના નામનો ાંય ગટ પેઉ લેખ નથી- ુકદવ રાધા ના િશ ય છે.
અનેરાધા ુુછે. ુુુંનામ ગટ પેલેવાની –શા ની મયાદા છે)
ુકદવ ૂવ જ મ માંપોપટ હતા-અને
રાત દવસ લીલા િન ુંજ માં‘હ રાધે,હ રાધે’ નામનો જપ સતત રટ ા કરતા હતા.
રાધા દયાની િત ૂછે,તેજ દ ૃપા કર છે.(કનૈયો ભોળો છે-પણ ચ ુર છે.કસોટ કર નેઅપનાવેછે)
રાધા સ થયાં. અનેપોપટ નેઉપદશ આ યો.-
વ સ- ૃણમ વદ, ૃણમ વદ,રાધેિત મા વદ (વ સ, ૃણ ુંનામ મરણ કર,રાધા ુંન હ)
આમ,રાધા એ ુકદવ ને -સંબંધ કરાવી આ યો હતો.
એટલેેમ માંથોડો પ પાત આવી ય છે. ુકદવ ૃણ નેબેવાર-નમ કાર કર છે.
પર ત રા એ કય છે-ભગવાન પોતાની –માયા-થી આ ૃટ ની રચના કવી ર તેકર છે?
ૃટ ની ઉ પિ ની કથા કહો.
ુકદવ કહ છે-તમેવો ૂછ ો-તેવો નારદ એ ા નેૂછેલો.
ા એ ૃટ ના આરંભ ની કથા કહ છે.
ૃટ ના આરંભ માંભગવાન ને-એક માંથી અનેક થવાની "ઈ છા" થઇ. અને
ઈ છા મા થી- ુએ ૨૪ ત વો નેઉ પ કયા.પણ આ ૨૪ ત વો કઈ કાય કર શ ાંન હ –
યાર ુએ –એ એક એક ત વ માં–ચૈત ય- પેવેશ કય .
યાર તેત વો માંદ ય-ચેતન શ ત – ગટ થઇ. (આનેસગ િસ ાંત પણ કહ છે-સગ ની શ આત)
સામા ય ભાષામાંકહ ુંહોય તો-
આરંભ માંતમામ વો –પરમા મા ના પેટ માંહતા.
ભગવાન એક એક વ નેશોધી ને–તેના કમ માણેતેનેશર ર આપેછે.
તેપછ પરમા મા કહ છે-બેટા –હવેુંસંતાઈ ં.(સંતા ુકડ ની રમત રમેછે)
હવેુંમનેશોધવા આવ .
સંસારની રચના કર પરમા મા પાઈ ય છે. તેમનેશોધવાનો ય ન કરવાનો છે.
“અપનેઆપ સભી ુછ કર ક,અપના આપ પાયા, કસનેયેસબ ખેલ રચાયા ?”
નારાયણ ભગવાને- ા નેચ ુલોક ભાગવત નો ઉપદશ કય છે.
બી કંધ ના નવમા અ યાય ના ૩૨ થી ૩૫ લોક –એ ચ ુલોક ભાગવત છે.
“જગત ન હ ુંયાર ુંજ હતો. જયાર જગત રહશેન હ- યાર ુંજ રહ શ.”
વ ન માંએક અનેક દખાય છે,પણ ૃત અવ થામાંઅનેક માંએક જ છે-
એવો ાની ુુષો નો અ ુભવ છે.

144
દાગીના ના આકાર ભ ભ -હોવ છતાં–સવ માંએક સો ુંજ રહ ુંછે.
પણ કમત પણ સોના ની મળેછે- આકારની ન હ.
ઈ ર િવના બી ું કંઇ દખાય છે-તેસ ય નથી,પણ ઈ ર ની માયા છે.
માયા શ દ માં–મા- એટલે- નથી –અને–યા -એટલે- છે-
માયા એટલે- નથી છતાંદખાય છે.અને હોવા છતાંદખાતી નથી-
(ત વ ૃટ થી- જગત નથી-છતાં–જગત તો દખાય જ છે. પરમા મા –છે-પણ દખાતા નથી.)
ના હોવા છતાંપણ દખાય છે(જગત)-
અનેઈ ર સવમાંહોવા છતાંદખાતા નથી-એ જ માયા ુંકાય છે.
તેનેજ મહા ુુષો-આવરણશ ત અનેિવ ેપશ ત-માયા- કહ છે.
સવ ુંૂળ ઉપાદાનકારણ-(સવ ની ઉ પિ ુંકારણ)- ુ-સ ય છે.
પણ- ુ-માં– –ભાસેછે-તે-સંસાર-સ ય-નથી. પરંુતેમાયા થી ભાસેછે.
આ માયા ની બેશ તઓ છે.
આવરણ શ ત- પરમા મા ુંઆવરણ કર છે-પરમા મા નેઢાંક રાખેછે.( ુ- ાન નેઢાંક છે)
િવ ેપ શ ત- પરમા મા માંજગત નો ભાસ કરાવેછે.( ુ- ાન માંિવ ેપ કરાવેછે)
સમજવામાં- જરા અઘરો-આ માયાનો િસ ાંત – ટાંત થી સમ યો છે.
માયા –એ – ધકાર વી છે.
ધકાર ક – --- વ ુછે–તેનેઢાંક રાખેછે. (માયા ની આવરણ શ ત)
ધારો ક કોઈ દોર છે-પણ ધારા નેલીધેતેદોર આપણને–દખાતી નથી-
પણ-જો ધારા માંઆપણેદોર નેઅડક જઈએ તો –સાપ હશે-તેવો ભાસ થાય છે.
આ સાપ છે-એવો ભાસ –તે– ધકાર(માયા) નેલીધેછે.
સાચી ર તેતો તેદોર એ સપ નથી-પણ –સાપ નો ભાસ થાય છે.(માયા ની િવ ેપ શ ત)
પણ જો દ વો કરવામાંઆવે–અજવા ંકરવામાંઆવે-તો ાન થાય છેક-આ તો દોર છે.
( ધારા ની કોઈ યા યા નથી-અજવા ં( કાશ) નથી –અજવાળા નો અભાવ-તે ધા ું)
માયા –એ- વ ન વી છે.
ભાગવત માં–માયા નેસમ વવા- વ ન- ુંટાંત –વારંવાર આ ુંછે.
એક જણ નેવ ન આ ું-ક તેજ ંગલ માંગયો- યાંથી તેનેલાખ િપયા જડ ા.એટલેતેરા થયો.
થોડ વાર પછ –બી ુંવ ન આ ુંક તેની પાછળ વાઘ પડ ો છે.તેથી તેરડવા લા યો.
લાખ િપયા મ યા તે–અનેવાઘ પાછળ પડ ો છે-તેબંનેખો ુંછે. તેમ છતાંુખ અનેુઃખ થાય છે.
વ ન સ ય નથી –છતાંુખ ુઃખ આપેછે-તેમ –માયા સ ય નથી –છતાંુખ ુઃખ આપેછે.
વ ન કાળ એટલેઅ ાનતા. ( વ ન માંુ- ાન િવરામ માંહોય છે!!)
એ જ ર તે-આ જગત દખાય છે-પણ જગત નેબનાવનાર દખાતો નથી-તેઅ ાનતા.
વ ન માંએક જણ નેણ વષ ની લ ની સ થઇ.
બેવષ ની સ ૂર થઇ અનેતેની ઘ ઉડ ગઈ. વ ન ૂુંથ ું.
િવચાર કરો-હવેબાક ની એક વષ ની સ કોણ ભોગવશે?
પણ, વ ન ની -એ એક વષ ની સ ભોગવવાની રહતી નથી.

145
જો તે યો ના હોત તો-તેસ ભોગવી પડત---- િન ા માં(અ ાન માં) છે-
તેનેસ થાય છે.(ભોગવવી પડ છે)
પણ જો ગી ય ( ાન થાય) તો સ થતી નથી.(ભોગવવી પડતી નથી)
સંસાર માં યો તેજ છે-ક- નેસંસાર ુંુખ ુછ લાગેછે.( ાન)
નેસંસાર ના ુખો મીઠાંલાગેછે-તેુતેલો છે.(અ ાન)
ુતો છે-(અ ાન માંછે) –તેનેસંસાર મળશે- અને- યો છે( ાન માંછે) તેનેપરમા મા મળેછે.
(જો સોવત હય –વો –ખોવત હય-જો – ગત હય-વો-પાવત હય.)
આ મ વ પ (પરમા મ વ પ) ુંિવ મરણ –એ માયા છે.
આ િવ િત ૃ–એ વ ન – છે
વ ન ૃટ અને ૃત ૃટ માંબ ુવધાર ફર નથી.
વ ન ૃટ –અ ાન થી દખાય છે-તેવી જ ર તે ૃત ૃટ -જગત –માયાથી દખાય છે(અ ાનથી).
વ ન નેદખાય છે-તેજોનારો – ુુષ સાચો છે- વ ન માં- એક- જ ુુષ છે-પણ દખાય છે–બે-
એ જયાર ગી ય છે- યાર તેનેખાતર થાય છે-ક –
ુંઘરમાંપથાર માંૂતો ં. વ ન નો ુુષ ુદો છે.
ત વ ૃટ થી જોઈએ તો-- વ ન નો સા ી અનેમાતા ( માણ આપનાર) એક જ છે.
આ જગત માં ત વ એક જ છે-પણ માયા નેલીધે-અનેક ત વ ભાસેછે.
પર તે કય -ક- માયા જડ છે-ક ચેતન? જડ-ચેતન ની ગાંઠ ાર પડ તેમનેસમ વો.
ુકદવ કહ છે-માયા જોડ વ નો સંબંધ નથી. મ વ ન માં ૃયો દખાય છે,
તેનો વ ન ૃટા જોડ સંબંધ નથી તેમ.....
માયા ખોટ છે.માયા જો સ ય હોય તો તેનો િવનાશ થાય ન હ. માયાનો િવનાશ ાન થી થાય છે.
આ માયા વ નેવળગેલી છે. માયા વ ને ાર? કમ ? વળગી તેકહ શક ુંનથી.
તેુંૂળ શોધવા જવાની જ ર નથી.
માયા એટલેઅ ાન. અ ાન ારથી શ ુથ ુંતે ણવાની શી જ ર છે?
અ ાન નો- ાન થી તા કા લક નાશ –એ જ ર છે.
કપડાંપર ડાઘો પડ ો હોય-શાનાથી પડ ો? ાર પડ ો? ાંપડ ો? કઈ શાહ થી પડ ો?
વગેર િવચારવાનેબદલે-ડાઘ ૂર કરવો એ જ વ ુહતાવહ છે.
ગાફલ છે-ઈ ર થી િવ ુખ છે-તેનેમાયા ાસ આપેછે-માર છે. ાની ુુષો- સતત ભ ત કર છે-
તેનેમાયા દખાતી નથી. માયા નો બ ુિવચાર કરવા કરતાં-માયા ના પિત પરમા મા ના શરણેજ ું.
એક વખત – ુદામા એ – ી ૃણ પાસેમાગણી કર -
માર તમાર માયા ના દશન કરવાંછે.તમાર માયા કવી હોય ?
ી ૃણ કહ છે-ક- ુંઆખો દવસ મા ુંયાન-ભ ત કર છે,તેથી તનેમાર માયા ાંથી દખાય ?
ુંમને ૂલી -તો તેદખાશે.
ુદામા કહ છે-પણ એ વાર તો તમાર માયા બતાવો. ૃણ કહ-સમય આવેદશન કરાવીશ.

146
એક દવસ ભગવાનેુદામા નેક ું-ચાલો આ ગોમતી માંનાન કરવાંજઈએ.
ભગવાન નાન કર પીતાંબર પહર છે.
ુદામા દવ ભગવાન ને ૂલેતો માયા દખાય.
‘માર નાન કર જ દ બહાર નીકળ ુંછે’તેવા િવચાર માંુદામા –ભગવાન ને ૂલી ગયા.
ુદામા એ ગોમતી ના જળ માંૂબક માર , યાર જ ુએ પોતાની માયા બતાવી.
ુદામા નેલા ું-ક ગોમતી માંુર આ ું.તેતણાતા ય છે. એક ઘાટ નો આશરો લઇ બહાર નીકળેછે-
અનેફરતાંફરતાંગામ માં ય છે. યાંઉભેલી હાથણી એ તેમના ગળા માંલ ની માળા નાખી.
ગામના લોકો ુદામા પાસેઆવી કહ-અમારા દશ ના રા મરણ પામેલા છે. આ ગામ નો કાયદો છે-ક
હાથણી ના ગળા માંહાર પહરાવેતેરા થાય. હવે-તમેઅમારા દશના રા .
ુદામા તેદશના રા થયા-રાજક યા સાથેલ ન થ ું. બાર વષ –સંસાર ચા યો.બાર ુો થયા.
તેવા માંરાણી એક દવસ માંદ પડ અનેૃુપામી. ુદામા રડવા લા યા-
તેબ ુુંદર અનેુશીલ હતી.
લોકો આવી નેકહ છે-તમેરડો ન હ. અમાર માયા ુર નો કાયદો છેક તમાર પ ની યાંગઈ છે-
યાંતમનેમોકલવામાંઆવશે. પ ની સાથેતમાર પણ અ ન માંવેશ કરવો પડશે.
ુદામા –પ ની માટ રડવા ુંૂલી ગયા-તેપોતાના માટ રડવા લા યા.
ુદામા કહ છે-મનેનાન સંયા કર લેવા દો પછ મનેબાળજો. તેનાન કરવા ગયા.
ચાર જણા તેમની ફરતેઉભા છે- થી આ નાસી ના ય. ુદામા ગભરાટ માં ુનેયાદ કર છે.
રડતાંરડતાંુદામા ગોમતી નદ માંથી બહાર આ યા. ભગવાન ૂછેછે-કમ રડ છે?
ુદામા કહ-આ બ ું ાંગ ું?આ છેું?કાંઇ સમ ુંનથી.
ભગવાન કહ છે-બેટા,આ માર માયા છે.મારા િવના ભાસેછે–તે-
માર માયા છે. મને ૂલેછેતેનેમાયા માર છે. મને ૂલતો નથી તેનેમાયા માર શકતી નથી.
માયા એટલે ુંિવ મરણ.
ના હોય તેબતાવેતેમાયા.માયાથી મોહ પામેલો વ-માયા સાથેનાચવા લાગેછે.
માયા નતક છે-તેબધાનેનચાવેછે.
માયા ના મોહ માંથી ટ ુંહોય તો- નતક શ દ નેઉલટાવો-તો થશેકતન .
કતન કરો-તો માયા ટશે. કતન ભ તમાંદરક ઇ યનેકામ મળેછે. તેથી મહા ુુષો તેનેેઠ કહ છે.
માયા નેતરવા-માયા- મની દાસી છે-એ માયા પિત –પરમા મા નેશરણેજ ુંજોઈએ.
માયા અના દ છે- પણ તેનો ત આવેછે. મા પરમા મા અના દ અનેઅનત છે.
માયા ના ાસ માંથી ટ ુંહોય તો –માધવરાય ના શરણ િસવાય કોઈ ઉપાય નથી.
ા એ –આમ નારદ નેૃટ ના આરંભ ની કથા કહ ચ ુલોક ભાગવત ક ું.
નારદ એ યાસ નેક ું. અને
યાસ એ આ ચાર લોક ના આધાર-અઢાર હ ર લોક ુંભાગવત ર ું.
કંધ -૨ -(
ાનલીલા)--સમા ત

147
કંધ ીજો (સગ લીલા)
સંસાર બેત વો ુંિમ ણ છે. જડ અનેચેતન.
શર ર જડ છેઅનેઆ મા ચેતન છે.
આ મા શર ર થી ુદો છે-એ ુંબધા ણેછે. પણ તેનો અ ુભવ કોઈક જ કર શક છે.
(અ ુભવ કોઈક જ ય ન કર છે)
અિતશય ભ ત –કર ,પરમા મા ના નામ માંત મય બને–
( ાન યા મક બનાવે-કોઈ પણ સાધન કર)-
તો –જ-આનો અ ુભવ થઇ શક.બાક -ઘણાંુતકો વાંચવાથી ક શા ો ભણવાથી-
આ આ મા નો અ ુભવ થઇ શકતો નથી. પણ મા ાન વધેછે.
ુકદવ કહ છે-રાજન,તમેવા ો કરો છો-તેવા ો-િવ ુર એ મૈેય નેકયા હતા.
આ િવ ુર –એ એક એવા ભ ત છે-ક ભગવાન તેમનેયાં–વગર આમંણેગયા હતા.
પર ત ૂછેછે-િવ ુર નેમૈેય નો ભેટો ાંથયો હતો? િવ ુર પરમ વૈણવ હતા,
તેઘર છોડ ા કરવા ગયા –તે-આ યકારક લાગેછે.વૈણવ તો ઘરનેજ તીથ બનાવી રહ છે.
ુંમન શાંત થ ુંછે-તેનેભટકવાની ઈ છા થતી નથી.
દરથી ભ ત નો રંગ લા યો હોય તેને ા કરવા જવાની ઈ છા થતી નથી.
િવ ુર ા કરવા કમ ગયા તેમનેકહો.....
ુકદવ કહ છે-રાજન, પહલાંુંતને,ભગવાન વગર આમંણે-
િવ ુર નેઘેર ગયેલા તેની કથા કહ શ.પછ આગળ ની કથા કહ શ.
ુતરા ટ પાંડવો નેલા ા ૃહ માંબાળવાના કાવ ામાંસામેલ હતા. િવ ુર નેુઃખ થ ું. તેમણે
ુતરા નેઉપદશ કય . ક-તમેપાંડવો નો ભાગ પડાવી લેવા માગો છેતેખો ુંછે-અ ુરા ય તેમને
આપી દો .નહ તર ુંઘરમાંન હ ર ું. ૃતરા પર આ ઉપદશ ની કંઈ અસર થતી નથી.
િવ ુર એ િવચા ુ- ૃતરા પાપ કર છે,એના ુસંગ થી માર યેુ બગડશે.
તેથી િવ ુર એ ઘરનો યાગ કર -પ ની ુલભા સાથેગંગા કનાર આ યા છે.
પિત-પ ની િનયમ થી મન નેબાંધેછે. તપ યા કર છે.
રોજ ણ કલાક – ુની સેવા કર, ણ કલાક ુુંયાન કર, ણ કલાક ૃણ કથા કર,
ણ કલાક કતન કર.
િવ ુર એ એવો કાય મ ન કય છેક-એક ણ ની પણ રસદ નથી. રસદ હોય તો-
સંસાર માંમન ય ને?મન નેએક ણ પણ ટ મળતી નથી.પાપ કરવાનો અવસર મળતો નથી.
ુતરા ની આ ા થી સેવકો-િવ ુર પાસેધન ધા ય લઈનેઆવેલા –
યાર િવ ુર એ પ ની ની પર ા કરવાંક ું-દવી,આનો વીકાર કરો,મારા ભાઈ એ મોકલા ુંછે.
યાર ુલભા એ ના પાડ છે. પાપી ુંઅ ખાવાની ઈ છા નથી.
આ અનાજ પેટમાં ય તો ભ ત માંબ ુિવ ન આવશે. અ દોષ મન નેબ ુબગાડ છે.
ગંગા કનાર ભ ત કરવાંઆવી ં- ૂલી ના લાડ કરવા ન હ.
િવ ુર એ ૂછ ું-ક ૂખ લાગશેયાર ુંકર શ ?

148
ુલભા કહ છે-ગંગા કનાર ભા ુકળ થાય છે-આપણેભા ખા ું.
કટલાંક ગંગા કનાર ભ ત કરવાં ય છે-પણ યાંપણ ૂલી નાંલાડ કર છે.
ઘેર કાગળ લખેછેક- ુર બા ની બરણી મોકલજો.
ુર બા માંમોહ હતો-તો ગંગા કનાર આ યો ુંકામ ?
ભોજન કર ુંએ પાપ નથી,પણ ભોજન સાથેત મય થ ુંતેપાપ છે.
ભોજન કરતાંભગવાન ને ૂલી જવા તેપાપ છે.
ઘણા લોકો કઢ ખાતાં–કઢ સાથેએક બનેછે.કઢ ુંદર બની છે.
તેથી બી દવસેસેવા કરતાં,માળા ફરવતાંકઢ જ યાદ આવેછે.
મન માંથાય છેક –ગઈકાલની કઢ ુંદર હતી.
એ જપ – ી ૃણ નો કરતો નથી પણ કઢ નો જપ કર છે. તેભ ત કર શકતો નથી.
ુંવન સા ું-તેભ ત કર શક છે. ભ ુધર તો વન ુધર, ભ બગડ તો વન બગડ.
ભ ત માં ભ – ુય છે. ભ પાસેસતત –પરમા મા ના જપ કરાવો અને
ભ નેસા વક આહાર આપવાથી જ ભ ુધર છે.
આહાર જો સાદો અનેુહોય તો સ વ ુણ વધેછે, સ વ ુણ વધેતો સહનશ ત વધેછે,
અનેછેવટ ુ થર થાય છે.
છાંદો ય ઉપિનષદ માંલ ુંછે-ક-
આહાર ની ુ થી- તઃકરણ ની ુ થાય છે, તઃકરણ ની ુ થી િત ૃ(
ુ) થર થાય છે,
અને િત ૃની થરતા થી વ અનેમાયા ના સંબંધ થી રાગ- ેષા મક ગાંઠ ટ ય છે.
(સ વ ુ,સ વ ુો, ુવા િત— ૃ િતલ ૃ ધેસવ ંથીનામ િવ મો .-- છાંદો ય ઉપિનષદ)
િવ ુર આખો દવસ ભ ત કર અનેઅિતશય ૂખ લાગેયાર –કવળ-ભા નો આહાર કર.
બાર વષ આ માણેભગવાન ની આરાધના કર . બાર વષ ુધી કોઈ સ કમ કરો તો-તેિસ થાય છે.
આ બા ુ-પાંડવોએ પણ બાર વષ વન માંવનવાસ ગાળ -વનવાસ ુરો કર ર ા પછ - ુિધ ઠર
રા યભાગ મા યો છે. ુય ધનેના પડ . ધમરા એ ક ું-અડ ુંરા ય ન હ તો કવળ બેણ ગામ આપશે
તો પણ અમનેસંતોષ છે. તો તેમાણેકરવાની પણ – ૂય ધન ના પાડ છે.ધમરા એ િવચા ુ-
ુકરવાથી દશ ુઃખી થશે-એટલેી ૃણ નેિવ ટ માટ મોકલવા ુંન ક ુ.
ુતરા ટનેખબર પડ -ક ી ૃણ આવેછે.એટલેતેમનેએ ુંિવચા ુક- ી ૃણ ુંએ ુંસરસ સ માન
કર ને–તેમનેરા કર ને-કહ શ-ક બેભાઈઓના ઝગડામાંતમાર વ ચેપડવાની જ ર નથી.
એટલેતેણેુકમ કય -ક – વાગતની તૈયાર કરો-છ પન ભોગ તૈયાર કરાવો.
િવ ુર ગંગા કનાર નાન કરવાંઆ યા છે. યાંસાંભ ું–આવતી કાલેમોટો વરઘોડો નીકળવાનો છે.
તેણેલોકો નેૂછ ુંક-કોણ આવવા ુંછે?
લોકો કહ છે-તમનેખબર નથી ?આવતી કાલેારકાનાથ – ૂય ધન નેસમ વવા આવેછે. ુ
પધારવાના છે-એટલેતોરણ બાંયાંછે,આ ુંહ તના ુર શણગા ુછે.---
િવ ુર નેઆનંદ થયો છે.
િવ ુર ઘેર આ યા છે. આ આનંદ માંછે. ુલભા ૂછેછે-આ કમ આટલા બધા આનંદ માંછો ?

149
િવ ુર કહ છે-સ સંગ માંબધી કથા કહ શ,
પિત-પ ની નો િનયમ હતો-ક- આખો દવસ મૌન રાખેછે. મા સ સંગ કરવાંબેસેયાર જ બોલેછે.
સ સંગ શ ુથયો.
યાર િવ ુર કહ છે-ક-બાર વષ ત તપ યા કર તેુંફળ આવતી કાલેતનેમળશે.
આવતીકાલેારકાનાથ, હ તના ુર માંપધાર છે. બાર વષ એક જ યાએ રહ , પરમા મા ની સેવા, મરણ
યાન કર છે, તેના પર ભગવાન નેદયા આવેછે.એ ુંકથા માંઆવેછે. મનેલાગેછેક-
ારકાનાથ , ૂય ધન માટ ન હ-પણ દયા કર -આપણા માટ આવેછે.મારા માટ આવેછે.
ુલભા કહ છે-મનેપરમ દવસેવ ન આવેું-મનેરથયા ા ના દશન થયાં.
ુએ મારા સામેજો ું,ગાલમાંમત હા ય ક ુ.
મનેવ ન માંરથયા ાનાંદશન થયા હતા તેસફળ થશે.બાર વષ થી મ અ લી ુંનથી.
િવ ુર કહ છે-દવી, વ ન ઘ ુંુંદર છે,આ વ ન ુંુભ ફળ મળશે,
આવતી કાલે-મા લક નાંદશન જ ર થશે.
ુલભા કહ છે-નાથ, ુસાથેતમારો કોઈ પ રચય છે?
િવ ુર કહ છે- ુંજયાર જયાર ી ૃણનેવંદન ક ુંં, યાર તેઓ મનેનામથી બોલાવતા નથી,
ુંલાયક તો નથી,પણ વયો ૃ ં,એટલેમને–કાકા-કહ બોલાવેછે. એ તો અનંતકોટ ાંડ ના
નાયક-મા લક છે,પણ મારા વા સાધારણ વ નેમાન આપેછે.
ુંતો એમનેક ુંં- ક- ુંતો અધમ ં,આપનો દાસા ુદાસ ં, મનેકાકા ન કહો.
ુલભા નેઆનંદ થયો છે. તેના મન માંએક જ ભાવના છે-
લાલા –મારા ઘરની સામ ી આરોગે-અનેું ય િનહા ં.
િવ ુર નેતેકહ છે-ક-તમાર તેમની સાથેપ રચય છે-તો તેમનેઆપણેયાંઆવવા આમંણ આપો.
ભાવના માં,ભગવાન નેુંરોજ ભોગ ધરા ુંં, પણ હવેએક જ ઈ છા છે-ક-ભગવાન આરોગેઅને
ું ય િનહા ં!! લાલા , માર આ આશા ૂર કર, પછ ભલેમા ુંશર ર પડ.
િવ ુર કહ છે- ુંઆમંણ આ ુંતો તેના ન હ પાડ,પણ આ નાની ંપડ માંતેમનેબેસાડ ું ાં?
ઘરમાંએક સા ુંઆસન પણ નથી. ખવડાવ ુંું?ભા િસવાય આપણી પાસેક ુંય નથી.
મા લક નેભા કમ અપણ થાય ?
આપણેઘેર પરમા મા આવેતો-આપણ નેઆનંદ થશે-પણ મારા મા લક નેુઃખ થશે.
મારા ભગવાન ,છ પન ભોગ આરોગેછે,
ુતરા નેયાંતેમ ુંવાગત –સા ુંથશે. માર યાંઆવશેતો –ઠાકોર નેપ ર મ થશે.
આપણા ુખ માટ ુંમારા ભગવાન નેજરા ય પ ર મ ન હ આ ું.
ુલભા કહ છે-મારા ઘરમાંભલેક ુંના હોય-પણ મારા દય માં ુ યેેમ છે. તેુંઅપણ કર શ.
આપણે ભા ખાઈએ છ એ-તેભા ુંમારા –લાલા નેેમ થી અપણ કર શ.
( ુટ ભ ત-હરક યવહાર ભ ત બની ય છે)
િવ ુર કહ છે-દવી, મનેલાગેછે-ભગવાન આપણેયાંઆવતી કાલેન હ આવે-
ુતરા એક માસ થી તૈયાર કર છે.
ુનેઆવ ુંહશેતો પણ-આપણા વા ગર બ-સાધારણ- નેયાંકોઈ આવવા પણ ન હ દ.

150
ુલભા કહ છે-ભગવાન ીમંત ના યાં ય છે-અનેમારા વી ગર બ નેયાંઆવતા નથી.
ુંગર બ ં-તેમ ુંુનો કય છે? તમેકથા માંઅનેક વાર ક ુંછે-
ુેમના ૂયા છે,ગર બ ભ તો પરમા માનેવહાલા લાગેછે.
િવ ુર કહ છે-દવી,એ સા ું,પણ ભગવાન રાજ મહલ માંજશે-તો ુખી થશે.
આપણા ઘરમાંભગવાન નેપ ર મ થશે.
તેથી ુંના પા ુંં. આપણાંપાપ હ ુબાક છે. ુંતનેઆવતી કાલ, ી ૃણ ના દશન કરવાંલઇ જઈશ.
પણ ઠાકોર હાલ –આપણા ઘેર આવેતેવી આશા રાખવા વી નથી.
આપણેલાયક થઈ ું- યાર તેજ ર પધારશે.
ુલભા િવચાર છે-મારા પિત-સંકોચ થી આમંણ આપતા નથી.
પણ દશન કરતાં- ુંભગવાન નેમનથી આમંણ આપીશ.
માર તમાર પાસેકંઈ માગ ુંનથી-પણ મારા ઘેર – ય લાલા તમેઆરોગો –પછ ુંુખેથી મર શ.
પરમા મા ુંકતન કરતાંરાિ ૂર થઇ. સવાર બાલ ૃણ ની સેવા કર છે.-
લાલા હસેછે. ુલભા ુંદય િવત થ ુંછે.
બંનેપિત-પ ની -રથા ઢ ારકાનાથ ના બ -દશનેગયા છે.
સોનાનો રથ નેચાર ઘોડા જોડલા છે,ગ ુડ વજ લઈનેઉભા છે,ઉ વ અનેસા યક સેવામાંઉભા છે.
ુના દશન થયાંછે.
િવ ુર િવચાર છે- ુંલાયક નથી, પણ ભગવાન –મનેએકવાર નજર ય ુંન હ આપે?
નાથ,તમારાંમાટ –મ સવ િવષયોનો યાગ કય છે,તમારાંમાટ મ કટકટ ુંસહન ક ુછે.
બાર વષ થી અ ખા ુંનથી, ુંએકવાર નજર ન હ આપો ? ૃપા ન હ કરો?
હ રો જ મ થી િવ ુટો પડલો વ,તમાર શરણેઆ યો છે,માર કોઈ ુખ ભોગવવાની ઈ છા નથી,
બસ ફ ત એકવાર-મારા સા ુંુઓ,
માર બી કોઈ ઈ છા નથી. િવ ુર વારંવાર પરમા મા નેમનાવેછે.
તયામી નેખબર પડ ક- આ કોણ મનેમનાવેછે. નજર ચી કર
યાંજ – ૃટ િવ ુર પર પડ છે. ગાલ માંમત ક ુ. પરમાનંદ થયો છે.
િવ ુર ુંદય ભરા ુંછે-ભગવાનેમાર સામેજો ું,
ભગવાન ુંદય પણ ભરા ુંછે, ૃટ ેમ ભીની થઇ છે.
મારો િવ ુર ઘણા વખત થી માર તી ા કર ર ો છે.
ુલભા નેપણ ખાતર થઇ. મારા લાલા મનેજોઈ હસતા હતા.
ુએ મનેઅપનાવી છે. મારા લાલા એ માર સામેજો ું.
મનેલાલા ઓળખેછે-ક- ુંિવ ુર ની પ ની ં. એટલે ખ ચી કર નેનજર આપી છે.
ુએ – ખ થી ઈશારો કય - ખથી આ ભાવ બતા યો ક – ુંતમારાંયાંઆવવાનો ં.
પણ પિત-પ ની અિત આનંદ માંહતાં,આનંદ દયમાંસમાતો નહોતો,
ખ વાટ (અ ુઓ ારા) બહાર આવતો હતો, તેથી,તેઈશારો સમ શ ા ન હ.
ી ૃણ ુતરા ટ અનેૂય ધન ને ુબ સમ વેછે. કહ છેક-
આ ારકાના રા તર ક ન હ પણ પાંડવો ના ૂત તર ક આ યો ં.
ુટ ુય ધન સમજતો નથી અનેારકાનાથ ુંઅપમાન કર છે.

151
કહ છે-ભીખ માગવાથી રા ય મળ ુંનથી.
ભગવાન સમ ગયા-આ ૂખ છે-તેણેમાર પડ ા વગર અ લ આવશેન હ.
ુતરા કહ છે-બેભાઈ ના ઝગડામાંતમેવ ચેના પડો.આરામથી ભોજન કરો.છ પન ભોગ તૈયાર છે.
ી ૃણ કહ છે-તારા ઘર ુંખા તો ુ બગડ. પાપી ના ઘર ુંખાવાથી ુ બગડ છે.
ી ૃણ –બી રા ઓને- ા ણોને-અર... ોણાચાય નેપણ તેમના ઘેર ભોજન કરવાની ના પાડ છે.
ભગવાન િવચાર છે-િવ ુર ઘણા સમયથી માર તી ા કર ર ો છે,આ માર તેના યાંજ ુંછે.
સારથીનેઆ ા કર ક-
િવ ુર ની ંપડ પાસેલઇ . ગડગડાટ ઘંટાનાદ કરતો રથ ચા યો છે.
આ બા ુિવ ુર િવચાર છે- ુંહ લાયક થયો નથી-એટલે ુમાર યાંઆવતા નથી.
આ સેવામાંુલભા ુંદય આ બ ુંછે. ુલભા બાલ ૃણ નેિવનવેછે-
લાલા ,મ તમારાંમાટ સવ વ નો યાગ કય છે,તો પણ ુંમાર યાંન હ આવે?
નાથ,ગો ુળની ગોપીઓ કહતી હતી –તેસા ુંછે. ક-કનૈયો કપટ છે.
આ ુંતો ેમની િત-ગોપીઓ ૂ જ બોલી શક.મનેતો તેમ કહવાનો અિધકાર નથી, ુંતો પાપી ં.
નાથ,રોજ તમારાંમાટ ુંર ુંં-અનેતમેહસો છો ?આ તમાર આદત સાર નથી.
વૈણવ તમાર પાછળ પડ-તેનેતમેરડાવો-તો તમાર ભ ત કોણ કરશે?
માર આ ૃાવ થા છે,મારા વન નો છેલો મનોરથ છે-આપ માર ઘેર આવો અનેતમેઆરોગો –
નેુંતમારાંદશન ક ું. પછ ુખેથી મર શ.
વૈણવો-અિત ેમથી કતન કર છે- યાંપરમા મા પધાર છે. કતન ભ ત ી ૃણ નેઅિતિ ય છે.
ુરદાસ ભજન કર- યાર કનૈયો આવી નેતંુરો આપેછે. ુરદાસ કતન કર અનેકનૈયો સાંભળેછે.
ભગવાન કહ છે-ન તો ુંવૈુંઠ માંર ુંં,ન તો યોગીઓના દય માં. પણ, ુંયાંજ ર ુંં-
યાંમારા ભ તો- ેમ માંમા ુંકતન કર છે.
ંપડ બંધ કર િવ ુર- ુલભા ભગવાન ના નામ ુંકતન કર છે-પણ તેમનેખબર નથી ક –
ના નામ ુંકતન કર છે-તેઆજ તેમના ાર બહાર ઉભા છે.
બહાર ઉભેઉભેબેકલાક થયા,
ુિવચાર છેક –આ લોકો ુંકતન ૂુંથાય તેમ લાગ ુંનથી.
સખત ૂખ લાગી હતી, ુએ યા ુળ થઇ બારણા ખખડા યાં,-કહ છે- ક કાકા- ુંઆ યો ં.
િવ ુર કહ છે-દવી, ારકાનાથ આ યા હોય તેમ લાગેછે.
યાંદરવાજો ઉઘાડ ો- યાં-શંખ-ચ -ગદાધર ચ ુુજ નારાયણ નાંદશન થયા છે. પરમાનંદ થયો છે.
અિત હષ માંઆસન આ ુંનથી, ુએ હાથેદભ ુંઆસન લી ુંછે. િવ ુર નો હાથ પકડ બેસાડ છે.
ભગવાન કહ છે-ક તમેુંુઓ છો ? ું ૂયો ં,મને ૂખ લાગી છે.કાંઇક ખાવા ુંઆપો.
પરમા મા ખાતા નથી.એ તો જગત ુંપોષણ કર છે.એ તો િવ ંભર છે.
આ એ પરમા મા ને ૂખ લાગી છે.
ભ ત માંએટલી શ ત છે-ક િન કામ ભગવાન નેસકામ બનાવેછે. ભગવાન આ માગી નેખાય છે.
િવ ુર ૂછેછે-તમેયાંછ પન ભોગ આરોગી નેનથી આ યા ?
ૃણ કહ છે-કાકા, ના ઘર ુંતમેના ખાવ-તેઘર ુંુંખાતો નથી.

152
પિત પ ની િવચારમાંપડ ાંછે-ક ભગવાન ુંવાગત કમ કર કર ું?
પોતેકવળ ભા ખાઈ નેરહતા હતા. ભા ભગવાન નેકવી ર તેઅપણ ક ું? કંઈ ુઝ ુંનથી.
યાંતો – ારકા નાથે-પોતાના હાથે-ભા ુલા ઉપરથી ઉતાર છે.
ુએ િવચા ુ, મા ુંઘર માની નેઆ યો ં, તો પછ મારા હાથેલેવામાંુંવાંધો છે?
ેમ થી ભા આરોગી છે. ભા ના તો ું?
પણ કાક ના પણ ુબ વખાણ કયા છે. ુલભા નો મનોરથ ુરો થયો છે.
મીઠાશ ભા માંનથી,મીઠાશ ેમ માંછે.
ભગવાન નેુય ધન ના મેવા ના ગ યા પણ –
પરંુભગવાને–વગર આમંણે-િવ ુર ના ઘેર જઈ- તે- ભા આરોગી.
તેથી તો લોકો આજ પણ ગાય છે-ક-
સબસેચી ેમ સગાઇ.... ુય ધન કા મેવા યાગો-સાગ િવ ુર ઘર ખાઈ,
ેમ ક બસ –અ ુન રથ હાંો, ૂલ ગયેઠ ુરાઈ.
મા લક (ઠા ુર) એક સામા ય સારથી( ાઈવર) બની- અનેઅ ુન નો રથ હાંો હતો—કમ ?
બસ ...મા એક ેમ નેકારણે......
બસ આ એક ેમ નેવશ.....પોતાની ઠ ુરાઈ પણ ૂલી ગયા હતા.
ભગવાન નેુખ લાગે? આના પર મહા માઓએ ચચા કર છે.
ઉપિનષદ નો િસ ાંત છે-ક-ઈ રનેુખ લાગતી નથી. કહ છે-
સંસાર ૃમાંબેપ ીઓ બેઠા છે. વ અનેિશવ -
વ પી પ ી િવષય પી ફળ ખાય છે.તેથી તેુઃખી છે. પરમા મા તેણેસા ી પેિનહાળેછે.
ભગવાન ખાતા નથી.
ઉપિનષદ નો આ િસ ાંત પણ ખોટો નથી ,અનેભાગવત ની િસ ાંત પણ ખોટો નથી.
ભાગવત કહ છેક-ઈ ર િન ય ૃત છે,ઈ ર િન યઆનંદ વ પ છે.-પણ-આનંદમય ભગવાન ને–ભ તોનો
ેમ જોઈ ખાવાની ઈ છા થાય છે. ભ ત ના દય માંઅિત ેમ ઉભરાય તો-િન કામ પણ સકામ બનેછે.
યાર ભગવાન આરોગેછે. િનરાકાર-સાકાર બનેછે. ઈ ર ેમ ના ૂયા છે.
કાશી માંએક વખત ચચા થઇ ક-ભ ત ેઠ ક ાન ? પંડતો, ૃણાનંદ સર વતી પાસેગયા.
તેઓ એ ક ુંક-
ાન વ ુએવી છે-ક- -વ ુ-ને ણેતેણેાન થ ુંકહવાય. ુંછેતેુંતેને ણ ું–તેાન. પણ
ભ તમાં– ેમ માં–એવી શ ત છેક –તેજડ નેચેતન બનાવેછે. િન કામ ઈ રનેસકામ બનાવેછે.
િનરાકાર નેસાકાર બનાવેછે.
ાન માંકોઈ વ ુુંપ રવતન કરવવાની શ ત નથી,
પણ ભ તમાં- ેમ માં,કોઈ વ ુનેપ રવતન કરવાની શ ત છે.
ભ ત- વતં, ઈ રને-પરતંબનાવેછે.એટલેાન કરતાંભ ત ેઠ છે. ાન થી ેમ ેઠ છે.
ાનેર અનેનામદવ ા એ નીક યા હતા. ર તા માંતરસ લાગી.
એક ુવો જોયો,પાણી ુંહ ુંઅનેદોરડ હતી ન હ. કર ુંું?
ાનેર-પાસેલ ુમા િસ હતી, તે ૂમ વ પ લઇ ુવામાંજઈ પાણી પી આ યા.

153
પણ નામદવ ભ ત છે.બહાર ઉભા રહ ુનેાથના કર છે.
ુએ ાથના સાંભળ , ુવા માંપાણી ઉભરા ુંઅનેઉપર આ ું.
નામદવનેપાણી જોડ નીચેુવામાંજ ુંપડ ુંન હ પણ પાણી તેમની પાસેઆ ું.
તેથી િસ થાય છે-ભ ત ેઠ છે.
ુકદવ કહ છે-િવ ુર એ ુસંગ નો યાગ કય અનેસ સંગ વીકાય – યાર ભગવાન મ યા.
મ ુય સંગ થી જ ુધર છે,અનેસંગ થી જ બગડ છે,મ ુય જ મ થી ુહોય છે,બગડલો હોતો નથી,
પણ મોટો થતાંના સંગ માંઆ યો હોય તેવો બનેછે.
તમાર વા થ ુંહોય તેવા લોકો ના સંગ માંરહો. અિત િવલાસી ના સંગ થી વન બગડ છે,ભજનાનંદ
સંત નો સંગ કરવાથી વન ુધર છે. ૃણ ેમ માંરંગાયેલા સંત મળેતો જ ભજન નો રંગ લાગેછે.
સાધારણ માણસ –રા ને–પોતાનેયાંઆવવા ુંઆમંણ આપેતો –
રા તેના ઘેર આવે? ના જ આવે......
પણ વ –જો પિવ વન િવ ુર ની માફક ગાળેતો-તેલાયક બનેઅને
પરમા મા –વગર આમંણેતેના ઘેર આવે.
ી ૃણ ના ગયા બાદ,િવ ુર એ િવચા ુ- ુએ ુતરા ના ઘર ુંપાણી પણ પી ુંનથી-
એટલેહવેકૌરવો નો િવનાશ થશે-ગમેતેવો પણ મારો ભાઈ છે-તેનેફર એકવાર સમ ું.
િવ ુર -મ યરા ીએ ુતરા નેમળવા ગયા-
ઉપદશ આપી સમ વવા ય ન કય -છતાંતેમાનતો નથી.
આ ઉપદશ- મહાભારત ના ઉ ોગપવ માં–િવ ુરનીિત- ના નામેઓળખાય છે.
ુતરા કોણ છે? બી ુંધન પડાવી લે-તે- ુતરા . ની ખ માંપૈસો છે-તે ખ હોવાંછતાં
ધળો થઇ ય છે.પાપી- ુટ – ુસાથેેમ કરનારો બાપ તેુતરા છે.
(પહલાંતો એક ુતરા હતો,આજકાલ બ ુવધી પડ ા છે.)
િવ ુર - ુતરા નેબ ુસમ વી પોતાનેઘેર ગયા.
સવાર- ુય ધન ના સેવકોએ આવી તેને ુગલી કર ક-રાતેિવ ુરકાકા આ યા હતા.તેપાંડવોના
વખાણ કરતા હતા,અનેતમાર િનદા કરતા હતા,તમનેકદમાંરાખવા ુંપણ કહતાંહતા.
ુય ધન ુસામાંઆવી જઈ ને–િવ ુર નેસભામાંબોલાવેછે.
અનેુધ ૂવક તેમ ુંઅપમાન કર છે, કહ છે-ક
ુંદાસી ુછે,મારા ઘર ુંઅ ખાઈ નેમાર િવ ુકામ કર છે.
ભર સભા માંુય ધનેકરલા આવા અપમાન થી પણ િવ ુર – લાિન( ુઃખ) પામતા નથી.
તેઓ ુસેથયા નથી.િવ ુરકાકા એ એકલી ભા ખાધેલી ને!!!
સા વક આહાર વગર-ગમ- ખાવાની- શ ત -ન હ આવે.
વન માંુખી થ ુંહોય તો-કમ (ઓ ં) ખા અનેગમ ખા. નો િસ ાંત અપનાવવા વો છે.
મ ુય નેબ ુંખાતાંઆવડ છેપણ ગમ ખાતાંઆવડ ુંનથી. ગમ ખાતા કમ આવડ ?
ગમ –નેઉલટાવો –તો થશેમગ.
બાર મ હના કવળ બાફલા મગ પર રહ ુઓ.
મગ બાફ –બ ુજ ર હોય તો –જ-સહજ મી ુંઅનેઘી નાખ ું.

154
આહાર માંસંયમ હોય,ક સા ું- સા વક ભોજન હોય તો –સ વ
ગમ ખાતા આવડ છે.િનદા સહન કરવાની-શ ત-આવેછે.
ુણ વધેછે.સહનશ ત વધેછે.
િવ ુર િવચાર કર છે-ક-ઝાડ ુંપાંદ ુંપણ ઠાકોર ની ઈ છા વગર હાલ ુંનથી.
બધાંકાય ભગવાન ની ઈ છા થી થાય છે.
સવ માંી ૃણ િવરા લા છે,સ જન માંઅનેુન માંપણ. ભગવાન ની ઈ છા એ જ માર ઈ છા છે.
મા ુંઅપમાન થાય એ પણ ઠાકોર ની લીલા જ છે.
ુય ધન નેપણ ,મારા ભગવાન ,કોઈ – ેરણા આપતા હશે. માર િનદા કરનાર-અપમાન કરનાર ુંપણ
ુક યાણ કર. ુય ધન માર િનદા કરતો નથી પણ ુય ધન ના તરમાંરહલ –નારાયણ મનેકહ
છે-ક-કૌરવોનો ુસંગ – ુંછોડ દ. કૌરવો નો ુસંગ છોડાવવાની – ુની આ ેરણા છે.
િવ ુર મહાન ભ ત છે. કૌરવો ુંર ણ –િવ ુર ું- ુય -કર છે.
કૌરવો ના મંડળ માંજો િવ ુર િવરા -
તો –કૌરવોનો િવનાશ થાય ન હ-એટલે ુએ િવ ુર નેયાંથી –નીકળ જવા ેરણા કર છે.
ુય ધનેનોકરો નેુકમ કય ક- આ િવ ુર નેધ ા માર નેબહાર કાઢ ુકો.
િવ ુર એ િવચા ુ-ક આ ૂય ધન ના નોકરો ધ ા મર તો તેમણેપાપ લાગશે,
ુંજ સભા છોડ જઈશ. સમ નેઘરનો યાગ કય છે.
િવ ુર િ ય હતા,હાથ માંધ ુયબાણ ધારણ કરતાંહતા. ધ ુયબાણ તેમણેયાંજ ૂક દ ધાંછે.
િવ ુર સભાની બહાર આ યા તો-
ચ ુુજ નારાયણ ના દશન થયાં. ુએ ગાલમાંમત ક ુછે- કહ છે-ક-
મ જ તમાર િનદા કરાવી છે,માર ઈ છા હવેએવી છે-ક તમેહવેહ તના ુર માંરહશો ન હ.
હવેતમેતીથયા ા કરવા વ.
િવ ુર ને ુ ંપડ માંપધારલા તેની મમતા લાગી હતી. િવ ુર કહ છે-બ ુભટકવાથી
મન અશાંત રહ છે, માર તીથ માંભટક ુંનથી.પણ આપની આ ા માર િશરોમા ય છે-
ુનેવંદન કર તેમની આ ા ુજબ-િવ ુર યા ા કરવા માટ નીક યા છે.
૩૬ વષ ુધી ની યા ા કરવા નીક યા છે-પણ સાથેકંઈ લી ુંનથી.
આજકાલ લોકો ૩૬ દવસની યા ાએ નીકળેછે-તો ૩૭ તની ચીજવ ુઓ સાથેલેછે. પોતાની
જ રયાત ની મોટ યાદ બનાવેછે.અનેઆ યાદ ુજબ બ ુંઆવી ગ ુંન હ? તેની પણ કાળ રાખે
છે.ઘણા તો ડ બા ભર નેના તા જોડ લઇ ય છે.ગાડ માંજ તેમણેવધાર ુખ લાગેછે. ગાડ માંજ ફાકા
મારવા ુંચા ુકર દ છે. યા ામાંઅપિવ જગા અનેગમેયાંર તામાંખાવા ુંવ ત છે.
બ ુજ ુખ લાગેતો – ૂધ ક ફળ લેવાય.
યા ા નો અથ છે-યાિત ાિત. ઇ યો નેિત ૂળ િવષયો માંથી હટાવી લઇ,
અ ુૂળ િવષયો માંજોડ દવી –એ જ યા ા.
તીથયા ા તીથ પ થવા માટ છે. શા માંબતાવેલ િવિધ ૂવક યા ા કર તો –
તેતીથ વો પિવ થાય છે.
આજકાલ તો લોકો પૈસા બ ુવધે-એટલેયા ા ના બહાને-લહર કરવા નીકળ પડ છે.
મહા ુ ુઃખ થી બો યા છે-ક-અિતશય િવલાસી અનેપાપી લોકો તીથ માંરહવા જવા લા યા,

155
એટલેતીથ નો મ હમા
ુત થયો છે.
યા ા કવી ર તેકરવી ? તેુંવણન ભાગવતમાંછે,
પણ તેુજબ અ યારના આ ુિનક જમાના માં–કોઈ યા ા કર ? તેસવાલ છે.
િવ ુર અવ ૂત વેશેૃવી ઉપર ફરતા હતા, થી સગાં-સંબંધી તેમનેઓળખી શક ન હ.
પિવ અનેથો ુંભોજન લેતા. યેક તીથ માંનાન કરતા, િમ ૂઉપર શયન કરતા અને
ભગવાન નેસ કરનારા તો કરતા.કાશી,અયો યા,નમદા ના કનાર -,ગંગા ના કનાર-
એવા અસંય તીથ માંયા ા કર છે.
કાશી અનેગંગા કનારો- એ ાન િમ ૂછે.અયો યા વૈરા ય
નમદા કનારો તપો િમ ૂછે. જ એ ેમ િમ ૂછે.
િમ ૂછે.
ુંમન ુછે,તેનેયા ા કરવાની ખાસ જ ર નથી,તેનેઘર બેઠાંજ ગંગા છે.
ુલસીદાસ એ ક ુંછે-ક-“ ુલસી જબ મન ુભયો-તબ તીથ તીર ગયો ન ગયો.”
મન નેુકરવા તીથ યા ા ની જ ર છે,પણ ુંમન ુજ છે- નેએક ઠકાણેબેસીને
સેવા મરણ માંઆનંદ મળેછે- નેભ તનો રંગ લા યો છે-
તેતીથ યા ા કરવા માટ બ ુભટક ન હ.બ ુભટકવાથી મન ચંચળ થાય છે.
િવ ુર ની યા ા અલૌ કક છે. તીથ માંફરતાંફરતાં-ય ુના કનાર ૃંદાવનમાંઆ યા છે.
ૃંદાવન નો મ હમા બ ુછે.
િવ ુર ત મય-ભાવિવભોર થયા છે-અનેઅ ુભવ થયો છે-એક એક લીલા ય દખાય છે.
મારા ી ૃણ ગાયો લઈનેય ુના કનાર આ યા છે.લાલા ની મીઠ વાંસળ સંભળાય છે.
આ કદમ ુંઝાડ, નેટર કદમ કહ છે, તેના પર િવરા લા ી ૃણ તેમની વહાલી ગાયો ને-
તેમના નામ દઈ બોલાવેછે. ગાય ુંનામ દઈનેમા લક બોલાવેતેગાય નેબ ુઆનંદ થાય છે,
તેનેખડ (ઘાસ) ખાવા ુંભાન રહ ુંનથી,મોઢામાંથી ખડ નીચેપડ છે, અનેગાય ુંભ- ુભ કરતી દોડ છે.
કદંબ ના ઝાડ નેઘેર નેગાયો ઉભી છે, તેમનાંમોઢાંચા છે,મા લકનેજોઈ ર ા છે, કટલીક ગાયો લાલા
ના પગનેચાટ રહ છે, ગાયો પરમા મા નેમન થી મળ રહ છે, ખ થી પરમા મા ના પ ુંપાન કર છે,
ખથી લાલાનેમનમાંઉતાર છે, તેમના શર ર માંરોમાંચ થયો છે, અને ચળમાંથી ૂધની ધારા વહ છે.
ી ૃણ વાંસળ વગાડ કવળ ગાયોનેજ બોલાવતા નથી, આપણનેપણ બોલાવેછે.
પણ વ અભા ગયો છે,તેને ુનેમળવાની ઈ છા થતી નથી.
એક વૈણવે- ીનાથ બાવાનેૂછ ું-ક- એ વખતેગ રરાજ ધારણ કરવો હતો એટલે
એક હાથ ચો કરલો પણ હવેહાથ ચો રાખવાની શી જ ર છે?
ભગવાનેક ું-ક- વ –માયા પી રમકડાંરમવામાંમાંએવા ત મય થયા છે-ક મને ૂલી ગયા છે,
એટલેહાથ ચો કર તેમણેબોલ ુંં.
િવ ુર િવચાર છે-ક- મારા કરતાં–આ ૃંદાવન નાંપ ુઓ ેઠ છે.
પરમા મા નેમળવા આ ુર થઇ દોડ છે.
ખો ેમભીની થઇ છે.એવો સંગ ાર આવશે-ક- ુંપણ ગાયો મ ૃણ િમલન માટ દોડ શ?
આ બા ુ ુએ ા રકા નો ઉપસંહાર કરવાનો િન ય કય છે. ુતેવખતેભાસ માંહતા.

156
ઉ વ નેભાગવત-ધમ ના ાન નો ઉપદશ કય .
અનેક ું-ઉ વ સોના ની ારકા સ ુમાંૂબી જશે.
તારાથી આ બધો ઉપસંહાર જોવાશેન હ. ુંબ ીકા મ .
ઉ વ કહ છે–ક-મનેએકલા જતાંબીક લાગેછે,તમેમાર સાથેઆવો. તમેમનેછેવટ ુધી સાથ આપો.
ી ૃણ કહ છે-ઉ વ ુંમનેબ ુવહાલો છે,પણ કાયદો ના પાડ છે.
વ એકલો જ આવેછે- અનેએકલો જ ય છે. આ વ પેુંતાર સાથેન હ આવી શ ું.
પણ ે પે-ચૈત ય પેુંતારા માંજ રહલો ં. મા ુંમરણ કર શ એટલેુંહાજર થઇ જઈશ.
ુંએવી હંમેશા ભાવના રાખ -ક ુંતાર સાથેજ .
ઉ વ ાથના કર છે-નાથ, ભાવના –આધાર વગર ના થઇ શક-
મનેકોઈ એવો આધાર આપો- માંુંતમાર ભાવના ક ું.
ૃણ કહ છેક-ઉ વ તેમાર બ ુસેવા કર છે.અ યાર ુંતનેુંઆ ું? માર ચરણપા ુકા લઇ .
રામાયણ માંભરત નેઅનેભાગવત માંઉ વ નેચરણપા ુકા – ુએ આપી છે.
ઉ વ એ ચરણપા ુકા મ તક પર ધારણ કર છે. મ તક એ ુ ધાન છે.
તેમાં ુનેપધરાવો તો મનમાંકોઈ િવકાર આવશેન હ.
એકલો ફર તેુઃખી થાય છે,પણ પરમા મા નેસાથેરાખી નેફર છે-તેુખી થાય છે.
પરમા મા નેસાથેરાખો તો બ ુંશ છે, પરમા મા વગર બ ુંઅશ છે.
ુકદવ વણન કર છે-ઉ વ બ ીકા મ જવા નીક યા છે.
ર તામાંઉ વ નેય ુના નાં- જ િમ ૂનાંદશન થયાં.
ઉ વ એ ય ુના માંનાન ક ુછે.પરમાનંદ થયો છે.
ઉ વ િવચાર છે-આ તો મા લક ની લીલા િમ-નાના ૂ હતા યાર અહ ર યા છે.
અહ થોડા દવસ રહ શ.કોઈ સંત મળશેતો સ સંગ કર શ.
કોઈ ુનો લાડ લો મળ ય તો જ બોલ ુંછે-નહ તર મૌન રાખીશ.
ૃંદાવન માંુત ર તેઅનેક સા ુઓ –રાધા ૃણ ની લીલાઓનાંદશન કરતાંઆજ પણ ફર છે.
ય ુના કનાર રમણ રતી માંિવ ુર બેઠા છે,પંચકશ વ યા છે,બાલ ૃણ ની માનસી સેવામાંત મય છે,
અ ટા ર મંનો જપ કર છે.‘ ી ૃણ શરણંમમ’- ખમાંથી ેમા ુનીકળેછે.
એક વખત,નદ પર નાન કરવા જતા,ઉ વ ની ૃટ િવ ુર પડ અનેતે,તેમનેઓળખી ગયા.
છ ીસ વષની યા ા માં–િવ ુર નેઓળખાનાર એક ઉ વ –જ નીક યા.
ઉ વ નેઆનંદ થયો –અનેયાંરમણ રતી માંજ સા ટાંગ ણામ કયા છે.
તેજ વખતે–
િવ ુર એ ખો ઉઘાડ છે.ક ું-મનેવંદન કરો તેયો ય નથી. િવ ુર -ઉ વ નેવંદન કર છે.
ઉ વ એ િવ ુર નેઉઠાવી લીધા છે. બેપરમ વૈણવો ુંિમલન થ ુંછે
કોઈ વંદન કર તેપહલાંવંદન કરો.વંદન માગેતેવૈણવ ન હ,સવનેવંદન કર તેવૈણવ.
(સકળ લોક માંસ ુનેવંદ)
સંતો ુંિમલન ક ુંહોય છે?
ચાર િમલે-ચોસઠ ખીલે-વીસ રહ કર જોડ---હ રજન સેહ રજન િમલે–તો બહસેસાત કરોડ.
(ચાર=ચાર ખો, ચોસઠ=ચોસઠ દાંતો, વીસ=હાથ પગ ના ગળા, સાત કરોડ=સાત કરોડ ુંવાટ ઓ,
હ રજન=હ રના લાડ લા જન)

157
િવ ુર અનેઉ વ નો દ ય સ સંગ થાય છે. સાયંકાળે–બંનેમ યા –આખી રાત ૃણ લીલાઓ
ભગવદ વાતાઓ ુંવણન ક ુછે. ી ૃણ કથા કરતાં–ઉ વ -ત મય થયા છે.
આખી રાત લાલાની વાતો કર છે.
ઉ વ ના વન માંઆ ુંજ પહલાંપણ એક વાર બનેું.
ઉ વ જયાર નંદ-યશોદાનેઆ ાસન આપવા ગયેલા, યાર
નંદ –યશોદાએ આખી રાત લાલા ની વાતો કર હતી.
ું–
સવાર થ ું-એટલેય ુનામાંનાન કર ઉ વ આ યા. અનેિવ ુર નેકહ છે-ક-
મનેભાસ માં ુએ –ભાગવતધમ નો ઉપદશ કય અનેબ ીકા મ માંજવાની આ ા આપી છે.
તમારાંદશન-સ સંગ થી ઘણો આનંદ થયો છે,પણ માર બ ીકા મ જ ુંછે.મનેર આપો.
િવ ુર કહ છે- ુએ ભાગવતધમ નો તમનેઉપદશ કય -તેસાંભળવાની મનેઈ છા છે.
ુંલાયક તો નથી,પણ ુએ ૃપા કર ને–આ- સાધારણ વનેએક વખતેઅપના યો હતો.
આપ માર ઈ છા પ ર ૂણ કરો.
િવ ુર ુંદ ય જોઈનેઉ વ નેઆનંદ થયો છે-કહ છે-તમેભલેએ ુંબોલો ક ુંલાયક નથી,
પણ તમેકોણ છો,તેું ુંં. િવ ુર તમેસાધારણ નથી,તમેમહાન છે. વધાર તો ુંક ું?
મનેજયાર ભાગવતધમ નો ઉપદશ કય - યાર મૈેય યાંબેઠલા હતા,બી કોઈનેય ન હ
પણ તમનેણ વાર ુએ યાદ કરલા. કહતા હતા-
“મનેબધા મ યા પણ મારો િવ ુર મનેમ યો ન હ, મ એક વખત િવ ુરના ઘરની ભા ખાધેલી,
તેની મીઠાશ હ ુ ુધી ુલાતી નથી.”
િવ ુર - “મારો” શ દ મ પરમા મા ના ુખ માંથી નીકળેલો કદ સાંભ યો નથી,
પણ તમારાંમાટ “મારો િવ ુર” એ ુંબોલેલા.
ભગવાન નેબધાંકહ છે-ક- ુુંતમારો ં-
પણ યાંુધી ભગવાન કહતાંનથી-ક- ુંતારો ં. યાંુધી સંબંધ કાચો.
ભગવાન ને–મારો- કહ તેનો બેડો પાર છે. ઠાકોર બ ુપર ા કરશે-પછ કહશે–ક ુંમારો છે.
વ મંદરમાંજઈ ભગવાન નેકહશે–ક-મા ુંસવ વ તમનેઅપણ ક ુંં, ુંતમારો ં.
અનેઘેર આવી ને–બબલીની બા નેકહશે-ક- ુંતારો ં,તારા િવના મનેચેન પડ ુંનથી.
ભગવાન કહ-ક-બેટા તા ુંસવ વ ુંછે-તેું ુંં.
ભગવાન નેબધા કહ છે- ુંતમારો ં,પણ કોઈ એમ કહતા નથી-ક ુંતમારો ંઅનેબી કોઈનો નથી.
ુલસીદાસ –રામ સાથેવાતો કર છે-કહ છે- ુંુવાની માંકામી હતો,
મારા વા કામી ને“ ુલસી મારો છે” એમ કહતાં–તમનેશરમ આવેતેવાભાિવક છે,
પણ નાથ, ુંએ ુંનથી કહતો ક ુંતમારો ં,તમારો ભ ત ં.
પણ ુંતો તમાર ગણેરહનારો એક ૂતરો ં.મનેતમારાં ગણ માંરહવા દજો, મનેઅપનાવજો.
“ ુલસી ુા રામકા,મોિતયા મેરા નામ, કાંઠ દોર ેમક , ત ખતો ઉત ય.”
મ તમારો પ ો (કંઠ ) ગળામાંરાખી છે.
િવ ુર ભાવમય થયા ખ માં ુઆ યા છે–ઉ વ નેકહ છે-મારા ભગવાનેમનેયાદ કરલો?
ઉ વ કહ છે-િવ ુર તમેભા યશાળ છો,પરમા મા એ તમારો વીકાર કય છે.
ભગવાનેએક વખત ન હ પણ ણ વખત તમનેયાદ કરલા,

158
મૈેય નેતેમણેકહ ું–ક-મ િવ ુર ના ઘરની ભા એક વખત ખાધેલી, ુંતેના ઋણ માંં,
બધાનેમ આ ુંછે,પણ િવ ુર નેકાંઇ આ ુંન હ, માટ જયાર તમનેમારો િવ ુર મળેયાર –
આ ભાગવતધમ ુંાન તેનેઆપજો.
ઉ વ એ ક ુંક-
ગંગા કનાર મૈેયઋિષનો આ મ છે- યાંતમે વ.—આમ કહ ઉ વ એ બ ીકા મ િત યાણ ક ુ.
ભગવાને–પરમધામ જવાના સમયે-મનેયાદ કરલો-એ ું ણીને,અનેઉ વ ના ચા યા જવાથી-
િવ ુર - ેમથી િવહવળ થઇ રડવા લા યા.
ુન નો –સંયોગ- ુઃખ આપેછે, જયાર વૈણવ નો –િવયોગ- ુઃખ આપેછે.
ઉ વ બ ીકા મ પધાયા અને
િવ ુર –ગંગા કનાર આવેલા મૈેયઋિષ ના આ મ તરફ જવા નીક યા.
ય ુના એ ૃપા કર –નવધા ભ ત ુંદાન ક ુ, પણ ાન ,વૈરા ય વગર ભ ત ૃઢ થતી નથી,
ગંગા ાન- વૈરા ય ુંદાન કર છે.
ય ુના નેવંદન કર િવ ુર ગંગા કનાર આ યા છે. ગંગા- કનારાનો બ ુમોટો મ હમા છે.
ગંગા નેવંદન કર , નાન ક ુછે.ગંગા કનારા ના પ થરો ઉપર પગ ુકતાંપણ િવ ુર નેસંકોચ થાય
છે. કવાંકવાંમહા માઓની ચરણરજ –આ પ થરો પર પડલી હશે!! તેચરણરજ પર મારાથી પગ કમ
ુકાય ? આ પ થરો કટલા ભા યશાળ છે!!
પ થરોનેજોતાં-િવ ુર નેપરમા મા યાદ આવેછે.
યેક પદાથ નેજોતાંનેપરમા મા યાદ આવેતો સમજ ુંક આ છેલો જ મ છે.
િવ ુર નો આ છેલો જ મ છે.
દાસબોધ ના છેલા કરણ માંરામદાસ વામીએ –છેલા જ મ ના કટલાંક લ ણો બતા યા છે.
ની ુ માંથી કામ નીકળ ય, ક નેબા યાવ થા થી જ ભ ત નો રંગ લાગે,ક
નેચોવીસ કલાક ભ ત નો રંગ લાગેલો રહ-તેનો –તેછેલો જ મ છે,
પણ જો કોઈ વખત ભગવતભાવ અનેકોઈ વખત સંસારના ભાવ ગેતો માન ું,ક હ ુજ મ લેવાનો છે.
હર ાર પાસે- ુશાવત તીથ માંમૈેયઋિષનો આ મ છે.
આ મ માંઆવી િવ ુર - મૈેયઋિષ નેસા ટાંગ ણામ કર છે.
મૈેયઋિષ એ તેમ ુંવાગત ક ુઅનેકહ છે-ક-
િવ ુર તમનેુંઓળ ુંં.આપ ભલેમનેવંદન કરો,પણ તમેમહાન છો.
એક દવસ એવો આવેછે-ક- વ તમાર પાસેહાથ જોડ નેઆવેછે. તમેયમરા નો અવતાર છે.
માંડ યઋિષ ના શાપથી તમારો આ દાસી ુતર ક જ મ થયો છે.
માંડ યઋિષ ની કથા એવી છેક-
એક વખત કટલાંક ચોરો-રા ના ખ નામાંથી ચોર કર નાઠા. પાછળ સૈિનકો પડ ા,
એટલેડરથી, ર તામાંઆવતા માંડ યઋિષ ના આ મ માંબ ુંઝવેરાત ફક –નાસી ગયા.
સૈિનકો માંડ યઋિષનેપકડ રા પાસેલા યા-રા એ માંડ યઋિષ નેૂળ પર ચઢાવવાની આ ા કર .
માંડ યઋિષ ૂળ ની અણી પર ગાય ી મંનો પ કર છે,
ચોવીસ કલાક થયા પણ ઋિષના શર ર માંૂળ નો વેશ થયો નથી.
ઋિષ ુંદ ય તેજ જોઈ રા નેલા ુંક –આ કોઈ ચોર નથી પણ પિવ તપ વી મહા મા લાગેછે.
ઋિષ નેૂળ પર થી નીચેઉતરા યા.

159
સઘળ હક કત ણી,રા નેુઃખ થ ું, અનેઋિષ ની માફ માંગેછે.
માંડ યઋિષ કહ છે-રાજન,તનેમા આપીશ –પણ યમરાજનેુંમાફ ન હ ક ું.
મ પાપ નથી ક ુતો મનેઆવી સ કમ ?
માંડ યઋિષ યમરાજના દરબારમાંઆવી યમરાજ નેૂછેછે-મનેકયા પાપ ની સ કરવામાંઆવી છે?
યમરા એ જો ુંતો ઋિષ ના નામેકોઈ પાપ જમા ના મળે. યમરાજ ગભરાણા છે.
યમરા એ િવચા ુ-ક- ૂલ થઇ છે-એમ કહ શ તો શાપ આપશે, એટલેક ુંછેક-
તમેણ વષના હતા- યાર એક પતંગયા નેકાંટો ભ કલો-તેની આ સ છે.
માંડ યઋિષ કહ છે-શા માંઆ ા છે-ક કોઈ મ ુય અ ાનાવ થામાંકાંઇ પાપ કર તો તેની સ ૃત
અવ થામાંન હ, વ નાવ થામાંકરવામાંઆવેછે. ુંબાળક હતો યાર અ ાન હતો, અનેકરલા પાપ ની
સ વ નામાંકરવી જોઈતી હતી, તમેગેરવાજબી પણેખોટ સ કર છે, ધમરા ના પિવ આસન
પર બેસવા તમેલાયક નથી, તેથી ુંતમનેશાપ આ ુંં- ક – ઓ, ૂયોિન માંતમારો જ મ થાઓ.
આ માણેમાંડ યઋિષ ના શાપ થી –યમરા –િવ ુર તર ક દાસી નેઘેર જ યા.
િવ ુર િવચાર છે-એકવાર માર ૂલ થઇ અનેદવનો મ ુય બ યો,
હવેુંઅસાવધ રહ શ તો પ ુબનીશ. હવેમારા હાથેકોઈ
ુય ના થાય તો વાંધો ન હ-પણ પાપ તો ના જ થાય. પાપ ના કર એ જ મહા
ુય છે.
પીપા ભગતેક ુંછે-પીપા પાપ ના ક એ, તો ુય કયા સો બાર.
તેપછ -િવ ુર -મૈેય નેઅનેક ો ૂછેછે.
ભગવાન અકતા હોવાંછતાં-ક પ ના આરંભ માંઆ ૃટ ની રચના તેમણેકવી ર તેકર ?
સંસારના લોકો ુખ માટ ય ન કર છેપણ ના તેમણેુખ મળેછે-ક ના તેમના ુઃખ ૂર થાય છે.
આનો જવાબ મળેએવી કથા કહો. તેમજ ભગવાન ની લીલા ઓ ુંવણન કરો.
મૈેય એ ક ું- ૃટની ઉ પિ ની કથા (સગ િસ ધાંત) –ભાગવત માંવારંવાર આવેછે.
ત વ ૃટ થી જગત ( ૃટ) ખો ુંછે. તેથી જગત નો બ ુિવચાર આપણા ઋિષઓ એ કરલો નથી.
પણ જગત ( ૃટ) નેબના ુંછે, ના આધાર જગત રહ ુંછે–
તેપરમા મા નો વારંવાર –બ ુિવચાર કય છે.
િનરાકાર –પરમા માનેરમવા ની “ઈ છા” થઇ.
પરમા મા ને“માયા” નો પશ થયો. એટલે“સંક પ” થયો. ક-
ુંએક માંથી અનેક થા - યાર- ૃિત અનેુુષ ુંજો ુંઉ પ થ ું.
ૃિત- ુુષ માંથી-મહ ્ત વ ( ુ). અનેમહ ્ત વ માંથી અહંકાર.
અહંકાર ના ણ કાર છે-
વૈકાર ક (સા વક)— ૂતા દ (તામિસક)—તેજસ (રાજિસક).
આ પાંચ ત મા ા ઓ માંથી પંચમહા ૂતો ની ઉ પિ થઇ.
પણ આ બધાંત વો કંઈ – યા- કર શ ાંન હ. એટલેતેએક એક ત વ માં ુએ વેશ કય .
(આ જ વ ુનેવ ુસરળતાથી –ઉદાહરણ થી સમ વવા કહ છે!!!?)

160
ભગવાન ની- ના ભ -માંથી કમળ ઉ પ થ ું. તેમાંથી ા ગટ ા. ા એ કમળ ુંૂળ( ુખ)
શોધવા ય ન કય . યાંચ ુુજ નારાયણ ના દશન થયાં.
ભગવાને– ા નેક ું-તમેૃટની રચના કરો.
ા એ ક ું- ુંરચના ક ું-પણ રચના થયા બાદ –મ આ રચના કર છે-
એ ુંમનેઅ ભમાન –ના આવેતેુંવરદાન આપો. ુએ વરદાન આ ું.
ા એ તેમની રચના-ઋિષ ઓ ને-ક ું-તમે ઉ પ કરો.
પણ ઋિષઓ કહ છે-અમનેયાન માંઆનંદ આવેછે.
ા િવચાર છે-આ સંસાર કવી ર તેઆગળ વધે? માર જગત માંકંઈ આકષણ રાખ ુંજોઈશે.
આથી તેમણે–કામ-ની રચના કર .(કામ નેઉ પ કય ).
કામ –આમતેમ જોવા લા યો-અનેઋિષઓ ના હાથમાંથી માળા પડ ગઈ.
ા હસવા લા યા-હવેકોઈનેકહ ુંપડશેન હ ક ઉ પ કરો.
આ –કામ- નેલીધે- મોહ ઉ પ થયો.
ા ના જમણા ગ માંથી – વયંુમ ુ- નેડાબા ગ માંથી –શત પા રાણી- ગટ થયા.
(ભાગવત માં- -નામ આપવામાંઆ યા છે-તેતેઘ ુંબ ુંકહ ય છે-જરા િવચાર કરવો પડ)
ા એ તેમનેક ું-તમેમૈુન ધમ(કામ) થી ઉ પ કરો.
ધરતી( ૃવી) –તેવખતેપાણી ની દર ૂબેલી હતી. (દ યો ૃવીનેરસાતાળ લોક માંલઇ ગયા હતા).
મ ુમહારાજ બો યા- ું ઉ પ ક ું,પણ તે નેરા ું ાં?
એટલે ા એ પરમા મા ુંયાન ક ુ.
ા નેતેવખતે–છ ક- આવી. અનેનાિસકા માંથી –વરાહ ભગવાન (પહલો અવતાર) ગટ થાય છે.
વરાહ ભગવાન પાતાળ માંગયા છેઅનેધરતી ( ૃવી) નેબહાર લઇ આ યા છે.
ર તામાંહર યા નામનો રા સ મ યો-તેનેવરાહ ભગવાનેમાય છે.
અનેૃવી ુંરા ય-મ ુમહારાજ નેઅપણ ક ુ. અનેક ું-ક-તમે- ધમ-થી ધરતી ુંપાલન કરો.
વરાહ નારાયણ –વૈુંઠ લોક માંપધાયા છે.
િવ ુર કહ છે-આપેબ ુસંેપ માંકથા સંભળાવી. આ કથા િવ તાર ૂવક સાંભળવાની ઈ છા છે.
આ કથા ુંરહ ય કહો.
આ હર યા કોણ હતો ?ધરતી રસાતાળ માંકમ ૂબી હતી ? વરાહ નારાયણ ુંચ ર મનેસંભળાવો.
મૈેય -િવ ુર નેઅનેુકદવ –પર ત ને–આ દ ય કથા સંભળાવેછે.
એક અ યાય માંહર યા ના ૂવ જ મ ની કથા છે.
તેપછ ચાર અ યાય માંવરાહ નારાયણ ના ચ ર ુંવણન ક ુછે.
ક યપ- અ નહો ી તપ વી ઋિષ છે. અનેહંમેશા ય શાળામાંઅ ન સમ િવરાજતા હતા.
દિત-ક યપઋિષ નાંધમપ ની છે.
એક વખત –સાયંકાળે-શણગાર સ – દિત –કામા ુર બની-ક યપઋિષ જોડ આ યા છે.
ક યપઋિષ કહ છે-દવી આ સમય-કામાધીન-થવા માટ- યો ય નથી. વ જઈનેભગવાન પાસેદ વો કરો.
મ ુય હયા માં ધા ુંછે. વાસના એ ધા ુંછે. વાથ એ ધા ુંછે.કપટ એ ધા ુંછે.

161
ુપાસેદ વો કરશો-તો હયા માંઅજવા ંથશે. તરમાંકાશ કરવાનો છે.
આગળ દશમ કંધ માંલાલા ની કથા આવશે.-
ગોપીઓ યશોદા આગળ –લાલા ની ફ રયાદ કર છે-ક કનૈયો અમા ુંમાખણ ખાઈ ય છે. યશોદા કહ
છે-તમે ધારામાંમાખણ રાખો, થી કનૈયો દખેન હ. યાર ગોપીઓ કહ છે-ક-અમે ધારામાંમાખણ
રા ુંહ ું-પણ-કનૈયો આવેયાર અજવા ંથાય છે.
એ ુંી ગ દ વા ુંછે.તેજોમય છે.
ઈ ર વયં- કાશ છે.ઈ રનેદ વા ની જ ર નથી-દ વા ની જ ર મ ુય નેછે.
સાયંકાળે– ૂય અ ત માંજવાની તૈયાર માંહોય છે.-એટલેક -તેુબળ હોય છે.
ચંઉદય ની તૈયાર માંછે-તેથી તેપણ ુબળ હોય છે.
ૂય – ુ- ના મા લક છે.અનેચં–મન- ના મા લક છે. એટલેક-
સાયંકાળે–મન- ુ- ના –બળ- ઓછાંહોય છે. યાર -કામ –મન- ુ માંવેશ કર છે.
ા ણો- સાયંકાળે-સંયા કર.વૈણવો-ઠાકોર પાસેદ વો કર – ુના નામ ુંકતન કર.
શા માંક ુંછે-ક સૌભા યવતી ી માંલ મી નો શ છે. સાયંકાળેલ મી નારાયણ ઘેર આવેછે.
એટલેસૌભા યવતી ી-કોઈ દવસ ૂય ના અ ત પછ બહાર ફર ન હ.
સાયંકાળે ુલસીની ૂ કરો,દ વો કરો. ુપદ પ કરો.
ક યપઋિષ દિત નેસમ વેછેક--દવી, અ યાર દોષ કાળ છે. દોષ કાળ માંિશવ ૂજન થાય છે.
ભગવાન શંકર –આ સમયે- વ મા નેિનહાળવા જગતમાંમણ કર છે.
સાયંકાળે ીસંગ થી શંકર ુંઅપમાન થાય –તેથી અનથ થાય.
દિત કહ છે-ક મનેતો ાંય શંકર દખાતા નથી.
ક યપ કહ છે-દવી તમેકામાંધ છો-એટલેતમનેશંકર દખાતા નથી.
એક ભ તેશંકરદાદાનેનેૂછ ું-તમેશર ર પર ભ મ કમ ધારણ કરો છો?
િશવ એ ક ું- ુંસમ ુંક શર ર એ ભ મ છે.(ભ મા તમ શર રમ)
ભ મ ધર િશવ –જગતનેવૈરા ય નો બોધ કર છે.
શર ર રા ુંહોય ક રંક ુંહોય-તેની ભ મ બનવાની છે.
મશાન ની ભ મ –શર રની ન રતા નો યાલ આપેછે.
ૃહ થા મ િવલાસ માટ નથી-પણ િવવેક થી કામ ુખ ભોગવી –કામ નો નાશ કરવા માટ છે,
ૃહ થા મ --િનયમ થી કામ નો િવનાશ કરવા માટ છે. કામ એવો ુટ છે-ક
એક વાર દય માંઘર કર ગયો પછ તેજ દ નીકળતો નથી.કોઇ જ ડહાપણ પછ ચાલ ુંનથી.
કામ - ૂરથી ુએ છે-ક કોના દય માંુંછે? ના દય માંરામ હોય તો કામ યાંઆવી શકતો નથી.
માટ વન એ ુંસા ુંઅનેપિવ ગાળો ક –કામ નેમન- ુ માંવેશ કરવાનો અવસર જ ન મળે.
આ શર ર ક ુંછે? તેની જરા ક પના કરો-િવચારો ......
તો કદાચ શર ર ુખ ભોગવવામાંિધ ાર ટ –વૈરા ય આવે.
આ શર ર માંઆડાંઅવળાંહાડકાંગોઠવી દ ધેલા છે,તેનેનસો થી બાંયા છે,
તેના પર માંસના લોચા માર નેઉપર ચામડ મઢ દ ધી છે.
ઉપર ચામડ છે-એટલે દરનો મસાલો દખાતો નથી,

162
જો ચામડ કાઢ નાખવામાંઆવેતો શર ર જોવાની ઈ છા પણ થતી નથી. જોતાંજ
ર તામાંકોઈ હાડકાંનો ુકડો જોવામાંઆવે–તો તેનેકોઈ અડક ુંપણ નથી,
પણ દહમાંરહલા હાડકાંનેઆપણેેમ કર એ છ એ.
ૃણા થાય છે.
આ આપણેસમ શકતા નથી –એના વી ૂખતા બી કઈ હોઈ શક ?
શર ર ુંુખ એ આપ ુંુખ નથી, આ મા થી શર ર ુુંછે.
શર ર માંથી ાણ નીકળ ગયા પછ –તેનેજોતાંબીક લાગેછે.
શંકરાચાય –ચપટ-પંજર કા તો (ભજગોિવદ તો ) માંક ુંછે-
નાર - તન ભર ના ભ-િનવેશમ, િમ યા માયા મોહાવેશમ,
એતા માંસ વસા દ િવકારમ, મનિસ િવચારય વારંવારમ-
ભજ ગોિવ દમ-ભજ ગોિવ દમ ૂઢમતે....
(નાર નાંતનો અનેના ભ-િનવેશ માંિમ યા મોહ ના કર.એ તો માંસ મેદ નો િવકાર જ છે.
મન માંઆનો વારંવાર િવચાર કર.)
ભાગવત માંતો એક જ યાએ ક ુંછે-આ શર ર એ-િશયાળ- ુતરાંુંભોજન છે.
અ નસંકાર ના થાય તો-િશયાળ- ુતરાંતેનેખાય છે.એવા શર ર પર નો મોહ છોડો.
દિત- એટલે–ભેદ ુ- સવમાંનારાયણ છે-એવો અભેદ- ભાવ રાખેતો પાપ થાય ન હ.
દિતએ ક યપ ુંમા ુંન હ. દિત ુરા હ છે. (િપતા દ ની મ).
ક યપ દિત ના ુરા હ નેવશ થયા. દિત સગભા થયા છે.
પાછળથી દિત નેપોતાની ૂલ સમ ઈ,પ તાયાંછે,પ ાતાપ થયો, િશવ ની ૂ કર મા માગી છે.
ક યપે– દિત નેક ું-અપિવ સમયેતમારા પેટમાંગભ ર ો છે.
તેથી તમારાંગભ માંથી બેરા સો નો જ મ થશે.
પોતાના પેટ થી રા સો અવતરશે–એ ું ણી દિત ગભરાઈ ગઈ છે.
ક યપ કહ છે-તારાંબાળકો જગતનેરડાવશે. તેવખતેપરમા મા અવતાર ધારણ કર તેનેમારશે.
દિત કહ છે-તો તો મારા ુો ભા યશાળ થશે- ુભલેમારા બાળકોનેમારશે-
પણ તેમને ુના દશન તો થશેને!!
ક યપેઆ ાસન આપતા ક ું-તારા બેબાળકો ભલેજગતનેરડાવશે-પણ તારા ુનો ુ–મહાન
ભગવદભ ત થશે. મહાન વૈણવ થશેઅનેહલાદ ના નામ થી ઓળખાશે.......
દિત નેસંતોષ થયો છે.
એકલો-મા - ઠાકોર ની સેવા- મરણ કર-તેસાધારણ વૈણવ. પરંુ-
ના સંગ માંઆ યા પછ -સંગ માંઆવેલા નો વભાવ ુધર-ઈ રની સેવા- મરણ કરવવાની ઈ છા
થાય, સ કમ ની ઈ છા થાય-ભ ત નો રંગ લાગેતે–મહાન વૈણવ.
હલાદ મહાન વૈણવ છે.
દિત નેગભ ર ો છે. ુો દવો નેુઃખ આપશે-એટલેસો વષ ુધી દિત એ ગભ ધારણ કર રા યો.
ૂય-ચં ુંતેજ ઘટવા લા ું.
દવો ગભરાયા. દવો નેશંકા ગઈ-ક આ દિત ના પેટમાંકોઈ રા સો તો આ યા નથી ને?
દવો લોક માં ા પાસેઆ યા છે.અનેૂછ ું– દિતના ગભ માંિવરા લા –એ છેકોણ ?

163
ા દવોને– દિતના પેટમાંકોણ છે–તેની કથા સંભળાવેછે.
“એક વાર મારા માનસ ુો સનત-સનકા દક (ચાર) માર પાસેઆ યા. તેઓને િ ૃધમ ગમેલો ન હ.
એ િન િ ૃધમ ના આચાય થયા છે. તેઓએ ક ું-અમેઆ ુંજગત જોઈ લી ું.
મ ક ું-તમેવૈુંઠ લોક ના દશન કયા ? તો- તેકહ છે-ના –વૈુંઠલોક ના દશન અમેકયા નથી.
મ તેમનેક ું-પરમા મા ુંધામ આનંદમય છે. જોવાલાયક તો તેપરમા મા ું–વૈુંઠધામ છે.
વૈુંઠલોક ના દશન –ના કર તેુંવન ૃથા છે.
તેથી તેઓ વૈુંઠલોક ના દશન કરવા ય છે. (ઈ રના દશન કરવા ય છે)
તઃકરણ –ચ ુટ - ુથાય યાર જ ઈ રના દશન થાય છે.
એક જ તઃકરણ ચાર કામ કર છે. તેથી તેના ચાર ભેદ મા યા છે.
તઃકરણ –જયાર -સંક પ-િવક પ કર છે- યાર –તેને–મન -કહ છે.
જયાર-તે-કોઈ િવષય નો િનણય કર છે- યાર તેને– ુ-કહ છે.
જયાર-તે-સ ય પરમા મા ુંચતન કર છે- યાર –તેને– ચ - કહ છે.
અનેજયાર તેનામાંયા ુંઅ ભમાન ગેછે- યાર-તેને-અહંકાર કહ છે.
મન- ુ- ચ અનેઅહંકાર –આ ચાર નેુકરો-તો પરમા મા ના દશન થાય છે.
આ ચારની ુ- ચય વગર થતી નથી.સનત ુમારો ચય નો અવતાર છે.
ચય યાર િસ થાય જયાર – િન ઠા-િસ થાય.
સનત ુમારો-મહા ાની છે-છતાંપોતાનેબાળક વા અ ાની માનેછે.
ાન માંઅ ભમાન ના આવેતેના માટ આવો ભાવ જ ર છે.
સનત ુમારો આ દ નારાયણ ના દશન કરવા વૈુંઠમાં ય છે. એ પછ તો વૈુંઠ ુંવણન કર ુંછે.
રામા ુચાય ની આ ા માણે-દ ણ માંકાવેર નદ ના કાંઠ –રંગનાથ ુંમંદર –
આ વૈુંઠ ના વણન નેઅ ુસર નેબના ુંછે.
બાક તો ૂ-વૈુંઠ (જમીન પરના વૈુંઠ) માંબ ીનારાયણ ુંમંદર-બાલા ુંમંદર-
ીરંગમ ુંમંદર અનેપંઢર ુર નેપણ- વૈુંઠ ગણવામાંઆવેછે.
આ દનારાયણ ુંમરણ કરતાંકરતાંસનત ુમારો વૈુંઠલોકના છ દરવા ઓ ઓળંગી નેસાત મા
દરવા આ યા. સનત ુમારો ને ુના દશન ની તી આ ુરતા છે.
સાતમેદરવા ભગવાન ના ારપાળો જય-િવજય ઉભા હતા –તેમણેઅટકા યા.
સનત ુમારોએ ક ું-લ મી-મા અનેનારાયણ-િપતાનેમળવા જઈએ છ એ.
અમનેકોઈનેૂછવાની શી જ ર ? જયિવજય નેૂછ ા વગર જ સનત ુમારો દર જવા લા યા.
જય િવજય નેઆ ઠ ક લા ુંન હ,તેમણેલાકડ આડ ધર . ક ું-
મહારાજ,ઉભા રહો, દરથી ુકમ આવશે–તેપછ જવા દઈ ું.
સનત ુમારોનેદશન ની આ ુરતા છે-અનેજય-િવજય િવ ન કર છે.
કામા ુજ (કામ નો અ ુજ-નાનો ભાઈ)- ોધ-સનત ુમારોનેોધ આ યો છે.
સનત ુમારો ાની છે, ાની ઓનેબ ુમાન મળે-એટલેકોઈ ુંઅપમાન સહન કર શકતા નથી.
એમણેોધ આવી ય છે. કામ પર િવજય મેળ યો પણ ોધનેઆધીન થયા છે.
અિત સાવધ રહ તેકામ નેમાર શક-પણ કામ ના નાના ભાઈ ોધ નેમારવો ુકલ છે.

164
છ દરવા ઓળંગી ાની ુુષો જઈ શક છે-પણ સાતમેદરવા જય-િવજય તેનેઅટકાવેછે.
સાત કારનાંયોગનાં ગો એ વૈુંઠના સાત દરવા છે.
યોગ ના સાત ગો-યમ,િનયમ,આસન, ાણાયામ, યાહાર--- યાન અનેધારણા.(છે ું- ગ- સમાિધ)
થમ પાંચ ને–બ હરંગ યોગ કહ છે-અનેપછ ના ણ ને તરંગ યોગ કહ છે.
આ સાત દરવા વટા યા પછ - -સા ા કાર થાય છે.પરમા માના દશન થાય છે.
(સમાિધ-યોગ ુંછે ુંગ)
ધારણા માંસવાગ ુંચતન હોય છે.જયાર યાન માંએક ગ ુંચતન હોય છે.
જય-િવજય એ ક િત- િત ઠા(િસ - િસ ) ુંવ પ છે.
એક-ક-સવાગ ુંચતન કરવા જતાંિસ - િસ અટકાવેછે.
બ ીનારાયણ જતાં-િવ ુયાગ આવેછે, યાંથી આગળ ચાલો એટલેજય-િવજય નામના પહાડો આવેછે.
તેઓળંગો એટલે-બ ીનાથ ભગવાન ના દશન થાય છે. જય-િવજય ના પહાડો ઓળંગવા કઠણ છે.
સાંકડ કડ પર ચાલવા ુંહોય છે.જરા પગ લપસેતો છેલો વરઘોડો જ નીકળેછે.
જય-િવજય એટલેક િત- િત ઠા નો મોહ. કદાચ પૈસાનો મોહ ટ શક છે-
અિતસાવધ રહવાથી કામ ને તી શકાય છે.પણ ય યાગ અનેકામ યાગ કયા પછ –
કટલાંક મહા માઓને-માયા-એ- ક િત માંફસાવેછે.
સા ુમહા મા ઓ નેથાય છે-ક મારા પાછળ મારો આ મ ચાલે,લોકો મનેયાદ કર.
મોટા મોટા રા ઓ નેજગત ૂલી ગ ુંછે,તો માર પાછળ મા ુંનામ રહ તે-આશા રાખવી યથ છે.
મઠ-મંદર અનેઆ મ ની આસ ત –એ ભ ત માંિવ ન કરનાર છે.
ાની ુુષો પરમા માના ાર ુધી પહ ચેછે-પણ જો ક િત માંફસાય તો યાંથી નીચેગબડ પડ છે.
મ ુય નેપણ ક િત- િત ઠા નો મોહ ટતો નથી. ઘર ુંનામ આપેછે-અિનલિનવાસ.
પણ અિનલભાઈ તેમાંકટલા દવસ રહવાના? ............ઘરનેઠાકોર ુંનામ આપો.
ચેલા ઓ વખાણ કર એટલે- ુુનેલાગેક ું પ થઇ ગયો ં.
પછ સેવા- મરણ માંઉપેા ગે-અનેપતન થાય છે.
યોગીઓ નેિસ મળે-એટલેતેનો ઉપયોગ કરવા ુંમન થાય છે.
િસ ના ઉપયોગથી િસ વધે-એટલેપતન થાય છે.
ોધ કરવાથી સનત ુમારોનેભગવાન ના સાતમાંદરવા થી પાછા વળ ુંપડ ું.
સનત ુમારો નો ોધ સા વક છે-( ારપાળો ભગવદદશન માંિવ ન કર છે-તેથી ોધ આ યો છે.)
એટલેભગવાન અ ુહ કર નેબહાર આવીનેદશન દ ધાં.
પરંુસનત ુમારો ભગવાન ના મહલ માંદાખલ થઇ શ ા ન હ.
કમ માગ માંિવ ન કરનાર-કામ-છે.-ક યપ- દિત નેકામેિવ ન ક ુ.
ભ ત માગ માંિવ ન કરનાર લોભ છે. ાનમાગ માંિવ ન કરનાર ોધ છે.-સનત ુમારોનેોધેિવ ન ક ુ.
એકનાથ મહારા -ભાવાથ રામાયણ માંલ ુંછે-ક-
કામી-લોભી-નેત કાળ કદાચ થોડો લાભ થાય છે.કામી,કામ ુખ ભોગવેછેઅનેલોભી પૈસા ભેગા કર છે-
પણ ોધ કરનાર નેતો કાંઇ મળ ુંનથી-માટ ોધ છોડવો જોઈએ.

165
ગીતામાંપણ ક ુંછે- ુુષનો નાશ કરનાર ણ નરક ના ાર છે-માટ એ ણ કામ, ોધ અનેલોભ નો
તરત યાગ કરવો જોઈએ (ગીતા-૧૬-૨૧)
( ોધ ની કોઈ યા યા નથી. ોધ એ –કામ અનેલોભ ની એક સાઈડ-િનપજ-By product છે.
કામ- એટલે પોતાની પાસેનથી તેપામવાની ઈ છા.- અને-
લોભ -એટલેપોતાની પાસે છેતેન હ ુમાવવાની ઈ છા.
આ બંનેઈ છા ૂર ન થાય એટલેોધ આવેછે)
ભ ત માગ માંલોભ િવ ન કર છે.
ઘણા બાબા નો ુટ બનાવવો હોય તો-સો િપયેવાર ુંકાપડ લાવે,
અનેઠાકોર ના વાઘા માટ દશ િપયેવાર ુંકપ ુંલાવે.
ઠાકોર માટ લ લેવા નીકળે–અનેુલાબ મ ુહોય તો ચાર આના ના કરણ ના લ લાવે-પણ જો
ઘરવાળ એ ક ુંહોય –ક આ માર માટ સાર વેણી લાવજો-તો-ગમેતેટલાંિપયા ખચ વેણી લઇ આવે.
સ યનારાયણ ની કથામાંપાંચસો ુંપીતાંબર પહર બેસે-અનેજયાર ઠાકોર નેપીતાંબર પહરાવવા ું
આવેયાર કહશે-ક-પેુંના ુંલા યા હતા તે ાંગ ું?ના ું(નાડાછડ ) લાવજો.
ભગવાન કહ છે-બેટા,હમ સબ સમજતેહ. ુંપણ તનેએક દવસ
લંગોટ પહરાવીશ. મ પણ તારા માટ લંગોટ પહરવા કંદોરા ુંના ુંતૈયાર રા ુંછે.
આ ુંબ ુંના કરો. લોભ રા યા વગર-ભગવાન નેસારામાંસાર વ ુઅપણ કરો.
૨૫૨- ભ તોની વાતાઓ માં–જમનાદાસ ભ ત ુંએક ટાંત આવેછે.
જમનાદાસ ભ ત એક વખત ઠાકોર માટ બ રમાંલ લેવા નીક યા. લવાળાની ુકાનેએક સા ું
કમળ ુંલ જો ું.અનેજમનાદાસ એ િવચા ુક આ ુંદર કમળ જ ઠાકોર માટ લઇ જઈશ.
બરોબર એજ વખતેએક યવનરા યાંઆવેછે-તેનેપોતાની રખાત વેયા માટ લ જોઈ ુંહ ું.
જમનાદાસ માળ નેલની કમત ૂછેછે. માળ પાંચ િપયા કમત જણાવેછે.
તેજ વખતેયવન રા વ ચેુદ પડ છે.અનેકહ-ક ુંદશ િપયા આપવા તૈયાર ં.
જમનાદાસ માળ નેકહ છે-ક ુંપચીસ િપયા આપવા તૈયાર ં.
પછ તો લ –લેવા હર ફાઈ ચાલેછે.જમનાદાસ નો છેવટ ની બોલી-એક લાખ થઇ ગઈ.
યવન રા િવચાર છેક-એક લાખ િપયા હશેતો બી ી મળશે.
યાર જમનાદાસ નેમન તો ઠાકોર સવ વ હતા.તેમનો ેમ સાચો- ુહતો.
યવન રા નેતો વેયા તરફ સાચો ેમ નહોતો-તેતો મોહ હતો ....
પોતાની સઘળ િમલકત વેચીને–એક લાખ િપયા કમત આપી- લ ખર દ -
ઠાકોર ની સેવામાંઅપણ કર છે. ઠાકોર ના માથા પરથી આ ુુટ નીચેપડ ય છે.
ભગવાન તેારા બતાવેછે-ક-ભ તના આ કમળ ુંવજન મારાથી સહન થ ુંનથી.
સનત ુમારોએ ોધ માં–જય-િવજય નેશાપ આ યો છે. કહ છે-
ભગવાન સવમાંસમભાવ રાખેછે. પણ તમારા માંિવષમતા છે. અમનેસાધારણ બાળકો સમ ને
અટકાવો છો. અમાર લાયકાત ના હોત તો અમેઅહ ુધી કવી ર તેઆવી શ ા હોત ?
િવષમતા તો રા સો કર છે. માટ વ તમેરા સો થાવ.
દ ય ુળ માંતમાર ણ વખત જ મ લેવા પડશે.

166
સનત ુમારો(સનકા દ) ઋિષઓ એ જય-િવજય નેશાપ આ યો. ભગવાનેિવચા ુ-ક-
મારા ાર આવી પાપ ક ુ-તેથી તેઓ મારા ધામ માંઆવવા માટ લાયક નથી.
(ભગવાન થમ પર ા કર છે.પછ જ વૈુંઠ માંઆવવા દ છે.)
પણ ભગવાન અ ુહ કર ને–બહાર આવી
સનકા દ નેદશન આપેછે. છતાંએમની નજર ધરતી પર છે. નજર આપતા નથી.
સનત ુમારો વંદન કર છે-પણ ઠાકોર નજર આપતા નથી.
નાંકપડાંમેલાંહોય- ુંચા ર ય સા ુંના હોય તો તેની સામેઆપણ નેપણ જોવાની ઈ છા થતી નથી.
ભગવાન નજર એટલા માટ નથી આપતા ક-મારો કહવડાવેછે-અનેપાપ છોડતો નથી. મારો પ ો (કંઠ )
ગળામાંરાખેછે, વૈણવ છે-તેમ કહવડાવેછે-અનેોધ કર છે-તનેજોતાંમનેશરમ આવેછે.
બાક -જો- અગર ુદા નજર દ-તો-સબ ુરત ુદા ક હ...........
સનત ુમારો એ જો ું-ક ુઆજ હસતા નથી-નજર આપતા નથી. પોતાના દોષ ( વ-દોષ) ુંભાન થ ું.
પરમા મા નેવંદન કર ક ુંક- અમારા અપરાધ ની મા કરો,તમારાંપાષદો નેઅમેસ કર છે-
હવેતમેઅમનેસ કરો.
‘ જબ લગ ન હ દ નતા,તબ લગ ગ રધર કૌન ? ૃપા ભઈ તબ િનએ, જબ દખેઅપનો દોષ ‘
સનકા દ નેવ-દોષ ુંભાન થ ું. િવચાર છે-ક ુહ તેમના ધામ માંબોલાવતા નથી,
નજર આપતા નથી, અમાર વ ુતપ યા કરવાની જ ર છે-હ ુોધ અમારામાંથી ગયો નથી.-
સનકા દ યાંથી પાછા લોક માંપધાર છે.
ભાગવત ઉપર ઉ મ ટ કા – ીધર વામી ની છે.
ગંગા કનાર માધવરાય ના ચરણ માંબેસીનેીધર વામીએ ટ કા લખી છે.
ટ કા પર માધવરાયેસહ કર છે.
“ ીધર વામી એ – - લ ુંછેતેબ ુંમનેમા ય છે.”
આ સંગ પર ીધર વામીએ બ ુિવચાર કય છે. ક ુંછે-ક-
-- સતત ચતન કર –તેનેોધ આવેન હ-સનત ુમારોનેોધ આવેતેઅ ુચત છે.(યો ય નથી)
-- ુના પાષદો માં ુવા જ ુણો હોય છે-પણ જય-િવજય માંસનત ુમારો નેઓળખી
ન હ શકવા ુંઅ ાન અને તેમનેઅટકાવવા -તેઅ ુચત છે.
--વૈુંઠ માંઆવનાર ુંપતન થ ુંનથી, પણ જય-િવજય ુંવૈુંઠ માંથી પતન થ ુંતેઅ ુચત છે.
--જય-િવજય એ ુના આિ ત છે,આિ ત નો ભગવાન યાગ કર –તેભગવાન માટ –અ ુચત છે.
આ ચારય યો ય નથી.
પણ પછ િવચાર કર નેટ કામાંલ ુંછે-ક-ના-ના- આ બ ુંજ બરાબર છે–યો ય છે.
પરમા મા ની લીલા-માનવ ુંઆકષણ કરવા માટ છે. ઘણા સમયથી વૈુંઠ માંનારાયણ આરામ
કરતા હતા. તેમણેુતી કરવાની ઈ છા થઇ. ભગવાન જોડ –વૈુંઠ માંકોણ ુતી કર શક ?
ભગવાનેિવચા ુ-ક-મારા પાષદો – ૃવી પર ય તો –તેમની સાથેુંુતી કર શ ું.
તેથી ભગવદ-ઈ છા થી જય-િવજય માંઅ ાન આ ુંછે.
સનત ુમારો નેોધ આવેન હ.પણ ભગવદ-ઇ છાથી –તેઓ માંોધ આ યો છે.
જયિવજય ુંવૈુંઠ માંથી પતન થ ુંનથી- ણ જ મ પછ –ફર તેમનો વૈુંઠ વાસ થયો છે.

167
આ બ ુંજ ભગવદ-ઈ છા થી થ ુંછે. ભગવાન નેઅવતાર લેવાની –ઈ છા-થાય –
એટલેભગવાન આ ું-કારણ- ઉ ુંકર છે.
ભગવાન આપણા માટ લીલા કર છે. લીલા ની કથા ઓ આપ ુંક યાણ કરવા માટ છે.
જય-િવજય નેસાંવના આપી ુકહ છે-ક-
તમારાંણ અવતારો થશે-(૧) હર યા - હર યકિશ ુ(૨) રાવણ- ુંભકણ (૩) િશ ુપાલ-દંતવ
અનેતમારો ઉ ાર કરવા- ુંપણ અવતાર લઈશ.
સનત ુમારો ના શાપ થી-જય-િવજય, -અ ુમે- હર યા - હર યકિશ ુ–તર ક અવતયા છે.
ુકદવ વણન કર છે-સન ુમારોએ જય-િવજય નેશાપ આ યો.તેજ સમયેક યપ- દિત નો સંબંધ થયો
છે. દિત ના ગભ માંજય-િવજય આ યા છે. દિત નેબેબાળકો નો જ મ થયો છે-તેમના નામ રા યા છે-
હર યા - હર યકિશ ુ. ુસમયેકરલા કામોપભોગ થી દિત-ક યપ નેયાંરા સો નો જ મ થયો છે.
મહા ુ એ –આ ચ ર ની સમા ત કરતાંક યપ પર ણ દોષો નાંખેલા
છે-કમ યાગ-મૌન યાગ- થાન યાગ.
ભાગવત માંયાસ એ લ ુંછે-ક- હર યા અનેહર યકિશ ુ- રોજ ચાર-ચાર હાથ વધતા.
આમ ખરખર બનેતો િવચાર કરો-ક- માતા-િપતાની ુંથિત થાય ?
રોજ નવાંકપડાંજોઈએ,રોજ નવાંબાર બારણાંજોઈએ.
પણ ભાગવત ની આ સમાિધ ભાષા છે,ક ુય ભાષા છે.- લૌ કક ભાષા અહ ગૌણ છે.
અહ લોભ ુંવ પ બતા ુંછે.
રોજ ચાર-ચાર હાથ વધતા એટલેક લોભ રોજ નેરોજ વધતો ય છે.
લાભ-થી લોભ-વધેછે.
હર ય-એટલેસો ું–અનેઅ એટલે- ખો.
ની ખ માંસો ું–ભ ુછે– નેસો ુંજ દખાય છે-તેહર યા .
હર યા –એ સંહ િૃ- લોભ છે. તેનેભેુંક ુ–
અનેહર યકિશ ુએ ભોગ ું. એટલેતેનો ભોગ િ ૃ–લોભ છે.
આ લોભ ને તવો –એ-બ ુુકલ કામ છે.
ભગવાન નેઆ લોભ –( હર યા અનેહર યકિશ ુ) નેમારવા બેઅવતાર લેવા પડ ા છે.
હર યા નેમારવા-વરાહ અવતાર અનેહર યકિશ ુનેમારવા િસહ ૃ અવતાર.
કામ (રાવણ- ુંભકણ) નેમારવા –એક જ રામ નો અવતાર.અને
ોધ (િશ ુપાલ-દંતવ ) નેમારવા –એક જ ૃણાવતાર.
લોભ – મ મ વધેતેમ તેમ –ભોગ- વધેછે. ભોગ વધેતેમ પાપ વધેછે.
યારથી લોકો એમ માનવા લા યા ક-કવળ પૈસાથી જ ુખ મળેછે-
યારથી જગતમાંપાપ બ ુવધી ગ ુંછે.
પૈસા થી થોડ સગવડતા મળેછે,પણ શાંિત મળતી નથી. શાંિત –સંતોષ થી મળેછે.
આ ૃવીની –બધી જ સંપિ અનેભોગસામ ી –
કોઈ એક જ ય ત નેઆપવામાંઆવેતો –પણ તેનેશાંિત મળશેન હ.

168
કામ – ૃાવ થામાંશર ર ીણ થાય - કામ ય અનેડહાપણ આવે-–એમાંુંગઢ યો ?
( ુવાની માંકામ તવાનો છે)
ોધ- ૃાવ થામાં–ડોસાનેકોઈ ગણકાર ન હ-પછ ોધ ય એમાંુંનવાઈ ? પણ
લોભ-તો ૃાવ થામાંયેટતો નથી, સંતોષ થતો નથી.
લોભ સંતોષ થી મર છે. ા ત થિત માંસંતોષ હશેતો લોભ મરશે.
િવચારો-ક- ુિનયાના ઘણા વો કરતાંઆપનેુખી છ એ.
ઘણા વો નેતો ભોજન ના પણ સાંસાંહોય છે.
ઈ ર આપણી લાયકાત કરતાંવધાર ુખ સંપિ આ યાંછે-
એમ માનશો તો સંતોષ થશેઅનેશાંિત આવશે.
વરાહ ભગવાન –એ સંતોષ નો અવતાર છે-ય (સ કમ) નો અવતાર છે.(ય ાવતાર)
સ કમ ને–ય - કહ છે(ગીતા).
દવસેતમાર હાથેસ કમ થાય- ેઠ કમ થાય-તેદવસ –ય -નો-ક- ેઠ દવસ છે.
વરાહ=વર+અહ- યાં-વર= ેઠ અનેઅહ= દવસ.
ેઠ દવસ એ સ કમ નો(ય નો) દવસ છે. સ કમ માં(ય માં)- િવ ન –કરનારો- હર યા -લોભ- છે.
મ ુય ના હાથેસ કમ થ ુંનથી-કારણ તેનેએમ લાગેછે-ક- ુએ મનેબ ુઓ ંઆ ુંછે.
(બ ુમેળવવાનો લોભ છે-સંતોષ નથી)
વરાહ ભગવાને- ૃવી- સ ુમાંૂબેલી હતી-તેનેસ ુમાંથી બહાર કાઢ . પરંુૃવીનેપોતાની પાસે
રાખી નથી. ૃવી-મ ુને-એટલે–મ ુયોને–સ પી. પોતાની પાસેઆ ુંતેબી નેઆપી દ ું.
વરાહ નારાયણ –એ સંતોષ ુંવ પ છે. ( હર યા લોભ ુંવ પ છે)
વરાહ ભગવાન ય ાવતાર છે-ય ના ટાંત પ છે. ય (સ કમ) કરવાથી-લોભ વગેરનો નાશ
થઇ-મન ુ- ચ ુ થાય છે.
ચ ુ થાય એટલેાન- િવ ા-કિપલ ુિન ા ત થાય. કિપલ ુિન-નો ાનાવતાર છે.
હર યા -એક વખત પાતાળ માંગયો-અનેવ ુણ જોડ લડવાની તૈયાર કર .
વ ુણેક ું- ુંવરાહ નારાયણ સાથેુકર. એટલેહર યા –વરાહ નારાયણ જોડ ુકરવા આ યો.
ુટ હાર કર વરાહ ભગવાનેહર યા નો વધ કય . અનેૃવી ની થાપના જળ માંકર .
ૃવી ુંરા ય મ ુમહારાજ નેઆપીનેક ું-ધમ થી ૃવી ુંપાલન કરો.
વરાહ નારાયણ બ ીનારાયણ ના વ પ માંલીન થયા છે.
સમાજ નેુખી કરવો-એ-મ ુય મા નો ધમ છે-
આ આદશ વરાહ ભગવાનેપોતાના આચરણ થી શીખ યો છે.
ી કંધ ના કરણો ના બેિવભાગ છે. ૂવમીમાંસા અનેઉ ર મીમાંસા.
ૂવમીમાંસા માંવરાહ નારાયણ ના અવતારની કથા કહ .
ઉ રમીમાંસા માંકિપલ નારાયણ ના ચ ર ુંવણન છે.
વરાહ એ ય ાવતાર છે-જયાર કિપલ એ ાનાવતાર છે.
ય (સ કમ) કર છે,તેુંઅ ાન ૂર થાય છે. અ ાન ૂર થાય એટલેાન આપોઆપ ગટ થાય છે.
વાદળાંમ ૂય નેઢાંક છે,તેમ અ ાન- ાનનેઢાંક છે.વાદળ ૂર થાય એટલે ૂય દખાય છે.
તેમ અ ાન ૂર થતાંાન દખાય છે.

169
ય માં-આ ુિત આપવામાંઆવે-તો જ ય થાય(કહવાય) એ ુંનથી.
પણ-સ કમ-- વા ક –પરોપકારમાંશર ર નેઘસાવો-તેય છે,
કાયા,વાણી,મનથી કોઈનેુભાવ ુંન હ તેય છે,સદા સ રહ ુંતેય છે,
ચય ુંપાલન કર ુંતેય છે, મૌન રાખી ભગવદ મરણ કર ુંતેપણ ય છે.
સ કમ કરતાં- ચ ુથાય-તો ાન દરથી રણ પામેછે.
અને દરથી આવ ુંઆ ાન કદ ૂલા ુંનથી-ટક છે.
ાન તો ુતકો ારા પણ મળેછે, પણ ુતકો વાંચવા ુંબંધ કરો- યાર ાન ૂલાઈ ય છે.
માનવ શર ર –એક –ઘડો છે. નેઇ યો પી નવ કાણાંપડલા છે.
ઘડામાંકાણાંહોય તો ઘડો ભરાય ન હ. એક એક ઇ યો પી કાણા માંથી ાન વહ ય છે.
આમ ના થાય તેમાટ-ઇ યો નેસ કમ માંપરોવી, ુમાગ વાળો.
ાન મેળવ ું-કદાચ સહ ુંહશે-પણ ટકાવ ુંઅઘ ુંછે.સમજણ આવેછે-
પણ સમજણ માંથરતા આવતી નથી.
અનેક વાર િવકાર વાસનાના આવેગ માંાન વહ ય છે.
કોણ નથી ણ ું-ક –હંમેશાંસ ય બોલ ુંજોઈએ ?
ુકાનદાર પણ સમ છે-ક સ ય બોલ ુંએ ધમ છે. પણ યાં- કોઈ ઘરાક આ યો-અનેલાગેક થો ુંું
બોલવાથી ફાયદો થાય એવો છે-તો ુકાનદાર િવચાર છે-ક-ભલેપાપ લાગે-થો ુંુંબોલી ફાયદો કર
લેવા દ-મંદરમાંએક રાજભોગ કર ું, એટલેપાપ બળ જશે!!! પણ-એમ કંઈ પાપ બળતા નથી.
ાની ઓ ઈ યોનેિવષય માંજતી અટકાવેછે,
યાર વૈણવો (ભ તો) ઈ યોને ુના માગ માંવાળેછે.
ાન ટક ુંનથી-તેુંએક કારણ છે-મ ુય ુંવન િવલાસી બ ુંછે,
ાન બ ુંુતકમાંર ુંછે-મ તક માંર ુંનથી.
ુતક વાંચીનેમેળવેુંાન –શાંિત ન હ આપે. દરથી ગટ થયેુંાન શાંિત આપેછે.
ુતકો માંુંછે-તે ણવા કરતાં-મારા મન માંુંછેતે ણ ુંઅિત ઉ મ છે.
(માટ કોઈ પણ સાધન કર ાનનેગટ કરો)
ુતકોની પાછળ પડ તેિવ ાન અને ુના ેમ માં–પરમા માની પાછળ પડ તેસંત.
િવ ાન શા પાછળ દોડ છે-જયાર શા સંત ની પાછળ દોડ છે.
શા ો વાંચીને બોલેછેતેિવ ાન-જયાર- ુનેરઝાવીને-તેના ેમ માંપાગલ થયેલા- બોલેતેસંત.
સંત-પોતાની દરની – ેમ ની-ભ તની-પોથી વાંચી- ુેરણા થી બોલેછે.
મીરાંબાઈ ના વનચ ર માં– ાંય લ ુંનથી-ક તેમના કોઈ ુુછે-ક-
તેકોઈના ઘેર શા ો ભણવા ગયા છે.
તેમ છતાં–મીરાંબાઈ ના ુખમાંથી શ દ નીકળેછે-એની પાછળ શા ો દોડ છે.
મીરાંબાઈ ના ભજન માં શ ત છે-તેકોઈ સામા ય મ ુયના ભજન માંઆવેન હ.
મીરાંબાઈ – ુના ેમ માંતરબોળ થઇ બો યાંછે.
ુકારામ મહારાજ પણ કોઈનેઘેર શા ો ભણવા ગયા નથી.

170
ગીતા માંભગવાન કહ છે-અ ુન, ાન તારામાંજ છે,( ાન બહારથી આવ ુંનથી, ાન દરથી ગટ
થાય છે, દયમાંસા વક ભાવ ગે-મન ુથાય –એટલે– દયમાંથી ાન આપોઆપ ગટ થાય છે.)
“પરમ ાવાન, ાન ા ત માટ ત પર,અને તેય – ુુષ – ાનને- ા ત થાય છે,
થી-શાંિતમળેછે”(ગીતા-૪-૩૯)
આમ – ૂવમીમાંસા માં–સ કમ કરવાની આ ા કર , હવેસંયમથી ાન નેકવી ર તેસંપાદન કર ુંતે
ઉ રમીમાંસા માંકિપલ ુિન ભગવાન નો ાનાવતાર છે-તેના ારા બતાવેછે.
ભાગવતમાંાન િવષેું–આ અગ ય
ુંકરણ છે- નેકિપલ ગીતા પણ કહ છે.
વયંુવ-મ ુઅનેરાણી શત પા નેયાં–પાંચ સંતાનો થયાં.
બેુો-િ ય ત અનેઉ ાનપાદ.અનેણ ુીઓ-આ ુિત,દવ ુિત,અને િત. ૂ
તેમાં–આ ુિત- ુચ ને,દવ ુિત –કદમ નેઅને િત ૂ–દ
નેપરણાવેલી.
આમ,દવ ુિત ુંલ ન કદમઋિષ જોડ થયેું, તેમનેયાંકિપલ ભગવાન પધારલા.
િવ ુર –મૈેય નેકહ છે-ક-આપ કદમ અનેદવ ુિત ના વંશ ની કથા કહો.
કિપલ ભગવાન ની કથા સાંભળવાની ઈ છા છે.
મૈેય કહ છે-ક-કદમઋિષ તેય છે, એટલેકિપલ ભગવાન ( - ાન) તેમણેયાંગટ થયા છે.
કદમ=ઇ યો ુંદમનકરનાર-ઇ યોનો િન હ કરનાર.
ઇ યોના િન હ થી શર રમાંસ વ- ુણ ની ૃથાય અનેસ વ- ુણ ની ૃથાય
એટલેઆપોઆપ ાન નો ઝરો ટ છે.
સ વ- ુણ ની ૃ-સંયમથી, ુઆચારથી, ુિવચારથી, ુઆહાર થી,ઇ યોના િન હ થી થાય છે.
ૂલી ( ભ) માગે-તેતેનેઆપશો ન હ.(ઇ ય િન હ).
ૂલી નેખાતર થઇ ય –ક ુંમા ુંતેમળવા ુંનથી- તો તેશાંત થઇ ય છે.
આ ૂલી માંએક ય હાડ ુંનથી-છતાંપણ એ બધા નેનચાવેછે.
ઇ યો-તો નોકર છે,અનેતમેમા લક છો. જો મા લક નોકરનેઆધીન રહ તો તેુંપતન થાય છે.
ઈ યોનેયાંજ ુંહોય યાંતમાર જવા ુંનથી-તમાર યાંજ ુંહોય યાંઇ યો નેલઇ વ.
માનવ નો શ ુકોણ ? એના જવાબ માંશંકરાચાય કહ છે-પોતાની ઇ યો-એ-જ-પોતાનો શ ુછે.
કદમઋિષ-સર વતી નદ ના કનાર આખો દવસ તપ કર છે. સર વતી નો કનારો એ સ કમ નો કનારો છે.
તેઓ આ દનારાયણ ુંયાન કર છે,શર ર – ાણ –મન નેસતત –સ કમ માંપરોવી રાખેછે.
એક પળ નવરા બેસતા નથી.એવો કાય મ ન કય છે-કોઈ િવષય માંમન ય ન હ.
ુઃખ સહન કર નેણેતપ ક ુછે,તેઓ જ જગતમાંમહાન થયા છે. ુધ ૂવક – ુઃખ સહન કર –
તેના પાપ બળેછે. તેના પર ભગવાન સ થાય છે-ભગવાન તેના યાંપધાર છે.
આજકાલ લોકો, એક-બી સાથે- ગ પાંમાયા માંસમય િવતાવી દ છે.
પણ સમયનો નાશ એ સવ વ નો નાશ છે. ભગવાન સવ ર તેઉદાર છે-પણ સમય આપવામાંઉદાર નથી.
ભગવાન અિતશય સંપિ આપેછે,પણ અિતશય સમય આપતા નથી.
કોઈ કહ ક-ભગવાન બેલાખ િપયા આ ું-મા ુંઆ ુય –બે– દવસ વધાર આપો-
તો ભગવાન આ ુય વધારશે?

171
લ ય નેલ માંરાખો-તો વન સફળ થશે. લ ય વગરનો આદમી સઢ વગરના વહાણ વો છે.
િસ ુર પાસેકદમઋિષ નો આ મ છે.કદમઋિષ અિતશય ુઃખ સહન કર નેતપ યા કર છે,
શર રમાંહાડકાંજ ણેબાક ર ા છે.
ઋિષની તપ યા જોઈ ુસ થયા.”મારા માટ બ ુુઃખ સહન ક ુ”
ખ માંથી હષ ના ુનીક યા છે.આ ુુંથ ું- બ ુસરોવર.
િસ ુર માંબ ુસરોવર-ક છ માંનારાયણ સરોવર-દ ણ માંઋ યક પવત પાસે, પંપા સરોવર-
અનેઉ રમાંમાન સરોવર.
જ માંેમ સરોવર છે. યાંરાધા ૃણ ુંથમ વાર િમલન થયેું.
િમલન-દશન નો એટલો આનંદ થયો ક- ખ માંથી ેમ ુ- પેબહાર આ યો.
અનેતેુંથ ુંેમ સરોવર. આ સરોવરો નો મ હમા છે.
કદમ – ુનેકહ છે-ક-તમારાંદશન કરવાથી માર ખ સફળ થઇ છે.
આમ સદાય તમા ુંદશન રહ.તપ માંમનેઆનંદ આવેછે.
મનેસંસાર ુખ ની કામના નથી, પરંુ ા એ મનેલ ન કરવાની આ ા કર છે, માર પ ની જોઈતી
નથી,પણ માર ઘરમાંસ સંગ જોઈએ છે.મનેએવી ી આપજો ક ભ તમાંસાથ આપે,
મારા મનમાંકદાચ પણ પાપ આવેતો મનેપાપ કરતાંઅટકાવે.
પરમા મા એ મત ક ુઅનેક ું-મ બધી તૈયાર રાખી છે.બેદવસ પછ -મ ુમહારાજ તમાર પાસે
આવશેઅનેપોતાની ુી-દવ ુિત તમનેઆપશે.
દવ ુિત બ ુલાયક છે,તમારો ૃહ થા મ જગત નેઆદશ પ થશે.
પરમા મા એ આ ા કર છે-ક-મ ુમહારાજ ક યા લઈનેઆવેયાર બ ુનખરાંકરતા ન હ.
આજકાલ લોકો નખરાંબ ુકર છે-ક-માર પરણ ુંનથી.
પિત પ ની પિવ વન ગાળેતો –ભગવાન નેઈ છા થાય ક – ુંતેમનેયાંજ મ લ .
“ ુંતમાર યાંુતર ક આવીશ-જગતનેમાર સાંય શા નો ઉપદશ કરવાનો છે.”
એ ુંકહ હ ર ત યાન થયા.
આ બા ુ-નારદ ફરતા ફરતા મ ુમહારાજ પાસેઆ યા.
મ ુમહારાજ નેચતા માંજોઈ ૂછ ું-આપ શાની ચતા કરો છો?
મ ુમહારાજ કહ છે- માર ુી મોટ થઇ છે-તેના િવવાહ ની ચતા છે.
નારદ એ ક ું-દવ ુિત નેબોલાવો.
તેના હાથની રખા જોઈ-નારદ એ ક ું-ક
આ કોઈ રા ની રાણી થશેન હ,પણ કોઈ તપ વી ઋિષ ની પ ની થશે.
મ ુમહારાજ કહ છે-માર ુીની પણ એવીજ ઈ છા છેક-કોઈ તપ વી ુુષ જોડ તેુંલ ન થાય. રાજ
મહલ ુંઆ િવલાસી વન તેનેજરા ય ગમ ુંનથી.રોજ સવાર વહલી ઉઠ ,જપ- યાન કર છે.
નારદ એ ક ું-ક –તો તો તમેકદમઋિષ નેક યાદાન કરો. તેમહાન તપ વી છે.
મ ુમહારાજ કહ-પણ તેઓ રાજ ક યા સથેલ ન કરશે?
નારદ કહ છે-મ સાંભ ંછે-ક તેમણેલ ન કરવાની ઈ છા છે,એટલેકરશે.
મ
ુમહારાજ-રાણી શત પા અનેદવ ુિત સાથે-કદમઋિષ ના આ મ માંઆવેછે.

172
કદમઋિષ ઉભા થયા છે- વાગત કર છે.
િવચાર છે- ુએ ક ુંહ ુંતેમ –મ ુમહારાજની પાછળ ઉભેલી ક યા છે-તેમાર પ ની થવાની છે,
ુએ બ ુવખાણ કયા છે, પણ ુંક યાની પર ા ક ું.કદમ િવવેક થી ક યા ની પર ા કર છે.
કદમઋિષએ ણ આસનો પાથયા છે,તેના ઉપર બેસવા બધાનેકહ છે. મ ુ-શત પા આસન પર બેસે
છે-પણ દવ ુિત આસન પર બેસતા નથી. કદમઋિષએ ક ું-આ ી ુંઆસન –દવી-તમારા માટ છે.
દવ ુિત બ ુભણેલાંન હતાં,પણ ુશીલ છે, ીધમને ણેછે. દવ ુિત એ િવચાર કય -ક-
ભિવ ય માંઆ મારા પિત થવાના છે,પિતએ પાથરલા આસન પર બેુંતો પાપ લાગશે,
અનેજો આસન પર ના બેુંતો આસન આપનાર ુંઅપમાન થશે.
તેથી દવ ુિત –જમણો હાથ આસન પર રાખી,આસન ની બા ુમાંબેસેછે. જમણો હાથ આસન પર રાખી –
બતા ું–ક-મ આસન નો વીકાર કય છે,પણ તમેપાથરલા આસન પર બેુંતે–મારો ધમ નથી.
આજકાલ -છોકર ઓની પર ા કરવાની ર ત ુદ છે, એ ુંપણ બનેક છોકર ઓ છોકરાની પર ા કર છે.
ગમેતેહોય-પણ ો ૂછવાથી-ક વાતો કરવાથી ુંપર ા થાય છે?
પર ા શીલ ની થાય છે. ક ુશીલતા કટલી છે?
કદમ િવચાર છે-છોકર છેતો લાયક.લ ન કરવામાંહરકત નથી.
મ ુમહારા ક ું-ક આ ક યા ુંઆપનેઅપણ કરવા આ યો ં.
કદમઋિષ એકદમ સરળ છે.તેછળકપટ ણતા નથી.
કદમઋિષ એ પ ટ ક ુંછે-લ ન કરવાની મનેઈ છા છે.પણ
લ ન પહલાંુંએક િત ા કરવાનો ં. એક ુના થાય યાંુધી
ુંલૌ કક સંબંધ રાખીશ.એક ુથાય પછ ુંસંયાસ લઈશ.માર ભોગ પ ની ન હ,ધમપ ની જોઈએ છે.
લ ન ની િવિધ માં–ક યાદાન ના મંમાંલ ુંછે-ક-
વંશ ુંર ણ કરવા –એક- ુમાટ ુંક યા અપણ ક ુંં.
માટ...શા માંપહલા –એક- ુને–જ-ધમ ુક ો છે.
બી ુો-સંતાનો-થાય તેનેકામજ ુો ગણવા.
કામાચરણ માટ ન હ પણ ધમાચરણ માટ લ ન છે.
પિત એ –પ ની માં– ુ પેજ મેછે.
એક ુથાય પછ -પ ની માતા – વી-બનેછે. (સંૃતમાંતેથી પ ની ને– યા-કહ છે.)
તેથી એક ુથયા પછ –પિતપ ની તર ક નો લૌ કક સંબંધ રાખવો ન હ.
કામ-એ-ઈ ર ની મ – યાપક-થવા માગેછે. ી માંયાંુંદરતા દખાય છે-ક-કામ ઉ પ થાય છે.
આ-કામ-ને–એક જ- ીમાંસંુચત કર -કામ નો નાશ કરવા માટ લ ન હોય છે.
લ ન ના દવસે–વર ક યા માં–લ મી નારાયણ ની ભાવના કરવા માંઆવેછે.
લ ન વખતેા ણ બોલેછે- ુભ લ ન સાવધાન-વર ક યા સાવધાન.
લ ન માં–આ-સાવધાન શ દ નો ઉ ચાર કરવામાંઆવેછે,
કારણ બધા ણેછે-ક-લ ન પછ –આ કઈ સાવધાન રહવાનો નથી.
આ ચેતવણી છે. લ ન પહલાંજ સાવધાન થાય અનેલ ન પછ સાવધ રહ –તે યો.
રામદાસ વામી-લ ન પહલાંસાવધાન થયા હતા.લ ન મંડપ માં- વા-ગોર મહારાજ સાવધાન
બો યા-ક-રામદાસ વામી સાવધ થઇ ગયા-અનેલ ન મંડપ માંથી નાસી ગયા. (લ ન થતાંપહલાંજ).

173
લ ન કયા પછ –પણ -માનવી-સાવધાન રહ તો-લ ન એ ુય છે. ગાફલ રહ તો પાપ છે.
કામ ુખ ભોગ યા પછ મ ુય િવવેક રાખેતો-તેકામ નો યાગ કર શક છે.
ઋિષઓએ ીનેધમપ ની માની છે. ી એ ભોગ ુંસાધન નથી,પણ ધમ ુંસાધન છે.
ભોગ ની પાછળ રોગ ઉભા જ છે. ભોગ વગર રોગ થાય જ ન હ.
હા,કટલાક રોગ, ૂવજ મના પાપ થી થાય છે, પણ મોટા ભાગના
રોગો આ જ મ ના ભોગિવલાસ થી થાય છે. ભોગ વધેએટલેઆ ુય નો ય થાય છે.
ભોગો ભોગવાતા નથી- પણ આપણેજ-ભોગવાઈ જઈએ છ એ.
હાલ ના વરરા ઓ –ઘોડાની બગી-ક મોટર માંબેસવા લા યા છે. તેમનેઘોડા પર થી પડ જવાની બીક
લાગેછે.એક ઘોડો પાડ નાખશે–તેની બીક લાગેછે–તો અ ગયાર ઘોડાઓ ુંદશા કરશે? ૧૧ ઘોડાઓ
૧૧ ઇ યો છે.આ અ ગયાર ઇ યો નેકા ુમાંરાખવા લ ન છે. તેય થવા માટ લ ન છે.
કદમઋિષ કહ છે-મા ુંલ ન એક સત ુનેમાટ છે-પછ ુંસંયાસ લઈશ. આ મારો િનયમ તમાર
ક યાને
મા ય છે? દવ ુિત એ ક ું-મનેમા ય છે.માર ઈ છા પણ કોઈ તેય ુુષ મળેતેવી જ છે.
મ ુમહારા િવિધ ૂવક ક યા ુંદાન ક ુછે. દવ ુિત અનેકદમ ના લ ન થયાં.
દવ ુિત કદમ ના આ મ માંિવરા યાંછે.
‘આજ ુધી ુંરાજ ક યા હતી,પણ હવેુંઋિષપ ની થઇ ં.
મારા પિત તપ વી છે-તો માર પણ તપ વીની બન ુંજોઈએ.’
આમ સમ -ક મતી વ ો-આ ૂષણો ઉતાર ના યા છે. પિત પ ની બંનેએક આ મ માંરહ
તપ યા કર છે.મૌન રાખેછે.બાર વષ ુધી એક જ ઘરમાંસંયમ થી િનિવકાર ર ા છે.
સંયમ કવો હોવો જોઈએ?તેકદમ પાસેથી શીખવા મળેછે.
અ ગયારસો વષ ૂવ-દ ણ દશમાંવાચ પિત િમ નામના ઋિષ થઇ ગયા.
ષડશા ો પર તેમનેલખેલી ટ કાઓ યાત છે.
ંથો લખેઅનેઆખો દવસ તપ યા કર.
લ ન થયેુંપણ ૩૬ વષ ુધી ણતા નહોતા ક –માર પ ની કોણ છે?
એક દવસ ૂના શાંકરભા ય પર ટ કા લખતા હતા.એક લીટ બરાબર બેસતી નહોતી.
દ વો થોડો મંદ થયો હતો એટલેબરોબર દખા ુંનથી.તેવખતેપ ની આવી દ વાની વાટ સંકોર છે.
વાચ પિત ની નજર તેમના પર પડ -તેઓ ૂછેછે-ક-દવી તમેકોણ છો ? પ ની એ યાદ દવડા ું-ક
૩૬ વષ પહલાંનાની ઉમરમાંઆપણાંલ ન થયેલાંછે. ુંતમાર પ ની ં.
વાચ પિત નેસઘ ંાન થાય છે. કહ છે-ક-૩૬ વષ ુધી કંઈ પણ બો યા ચા યા વગર,
માર આટલી સેવા કર ,તારા અનંત ઉપકાર છે. તાર કંઈ ઈ છા છે?
પ ની કહ છે-માર કાંઇ ઈ છા નથી,જગતના ક યાણ માટ શા ોની ટ કા લખો છો,
ુઆપની સેવા કર ૃતાથ થઇ.
વાચ પિત ુંદય ભરા ું. કાંઇ માગવા ક ું,છતાંપ ની એ કંઇ મા ુંન હ.
તેમણેપ ની નેતેુંનામ ૂછ ું-જવાબ મ યો-ભામિત.
વાચ પિત કહ છે-આ ું ૂના શાંકરભા ય પર ટ કા લ ુંં-તેુંનામ –ભામિત ટ કા-રહશે.
આ પણ એ વેદાંત નો અદ ૂત ંથ ગણાય છે.

174
આવો હતો ભારત વષ. આવા ુુષોને–સા ુંાન –મળેછે.
બાક ાન બ રમાંમળ ુંનથી. ુતકો નો આજકાલ બ ુચાર થયો છે.
પણ કોઈના મ તક માં–સા ુંાન જોવામાંમળ ુંનથી.
વાતો બધા ાન ની કર છે.પણ ૂણ સંયમ વગર ાન આવેન હ,પરમા મા(સ ય) ગટ થાય ન હ.
કદમ એ વા મા છે-અનેદવ ુિત તેિન કામ ુ છે. િન કામ ુ દવનેબોલાવી શક છે.
દવ ુિત પિતની સેવા કર છે,પિતના મન માંમન મેળવી દ ુંછે.
પિત માગેતેપહલાંજ વ ુહાજર રાખેછે.
લ ન નો અથ છે--તન-બે–પણ મન એક. ૃહ થા મ –એ-અ ૈત (એક) ુંપહ ુંપગિથ ુંછે.
પિત-પ ની નો વભાવ એક હોવો જોઈએ.મતભેદ હોય તો બંનેનેશાંિત મળતી નથી.
બંનેના મન એક હોય-બંનેુંલ ય એક હોય-તો સંસાર દ પેછે.... ૃહ થા મ દ ય બનેછે.
અનેક વષ ુધી આ દનારાયણ પરમા મા ુંયાન ક ુછે.
સેવા કરતાંકરતાંદવ ુિત ુંશર ર બ ુુબળ થ ુંછે, ણેહાડકાંજ બાક ર ાંછે.
એક દવસ કદમ ની નજર દવ ુિત પર ગઈ, દવ ુિત નેકહ છે-દવી,તમનેધ ય છે, સવ નેપોતા
શર ર િ ય હોય છે, પણ માર સેવા કરવામાંતમેશર ર નો મોહ ના રા યો.
મારા માટ તમેઘ ુંસહન ક ુ, આ ુંસ ં, તમાર માગ ુંહોય તેમાગો.
ું
દવ ુિત કહ છે-મનેકોઈ પણ અપેા નથી. તમારાંવા સમથ –ભગવદપરાયણ પિત મ યા
પછ ુંજોઈએ ? છતાંકદમ આ હ કર છે-એટલે–
દવ ુિત કહ છે-ક-આપેમાર પાસેિત ા કર હતી-ક એક બાળક થાય પછ –સંયાસ લઈશ.
મારા મન માંએવી ભાવના છેક –એક બાળક હોય તો સા ું.
કદમઋિષ એ આ ા કર ક તમેબ ુસરોવર માંનાન કરો. હાથ માંપાણી લી ુઅનેસો વષની
તપ યા ુંફળ અપણ ક ુ. દવ ુિત ુંશર ર બદલાય છે,અલૌ કક શર ર ની ા ત થઇ છે.
સંક પ થી કદમ- ણ માળ ુંિવમાન બનાવેછે, નેપોતેપણ કામદવ વા ુંદર થઇ િવમાનમાંબેઠા.
કદમ –દવ ુિત ના કામ- ૃંગાર ુંબ ુવણન ક ુછે.
વ તા તેૃંગાર ુંવણન કર ન હ. કથા મન નેપિવ કરવા માટ છે. ૃંગાર-રસ મન નેબગાડ છે.
કથા માંશાંત અનેક ુણરસ ધાન છે, ૃંગાર અનેહા યરસ ગૌણ છે.
કથામાંકવ ચત હા ય અનેવીર રસ આવેપણ ૃંગારરસ ન હ.
કથામાંૃંગારરસ ુંવણન કરવાની મહા માઓ એ આ ા આપી નથી.
રામદાસ વામી એ દાસબોધ માંકથા કવી ર તેકરવી તેનો એક અ યાય લ યો છે.
ક ુંછે-ક- ંથ નો ુાથ કહવો પણ લૌ કકાથ ન કહવો.
ભાગવત ના બી કંધના –સાતમાંઅ યાય માંકથા કમ કરવી?-તે ા એ નારદ નેબતા ુંછે.
આ સો વષ માંકદમ-દવ ુિત નેયાં–નવ ક યાઓ થઇ.
કહવાનો મતલબ એવો છે-ક-
નવ ક યાઓ એટલેનવધા ભ ત. નવધા ભ ત ના આવેયાંુધી કિપલ એટલેાન ના આવે.
( વણ- કતન- મરણ-પાદસેવન-અચન-વંદન-દા ય-સ ય અનેઆ મિનવેદન –આ નવધા ભ ત છે.)
(ત વ ટએ –છેવટ ાન અનેભ તમાંબ ુ તર નથી.
ભ તમાંપહલાં–દાસોહમ-અનેપછ -સોહમ થાય છે.

175
સામા ય અથ કર એ તો –
નવ ક યાઓના િપતાને–એક એકનેપરણાવતાંપછ અ લ ઠકાણેઆવે-ક મ આ ુંક ુ?)
નવ ક યાઓ ના જ મ પછ કદમ સંયાસ લેવા તૈયાર થયા. દવ ુિત ગભરાયા.
કદમ કહ છે-ક મ તારા િપતાનેક ુંહ ું–ક સંયાસ લઈશ. ુંકઈ નવી વાત કરતો નથી.
દવ ુિત કહ છે-નાથ, ુંપણ યાગ કરવા તૈયાર ં. પણ આપેિત ા કરલી ક –એક ુના જ મ પછ
ુંસંયાસ લઈશ.તો હ ુ ુનો જ મ થયો નથી, આ નવ ક યાઓ અનેમાર દખભાળ કોણ રાખશે?
(આ પલટણ ઉભી કર છે-તેનેઠકાણેપાડજો-અનેપછ સંયાસ લેજો)
કદમ કહ છે-ક-મનેભગવાનેવચન આ ુંછે- ુંતાર યાંુ પેજ મીશ.-પણ
હ ુ ુધી તેકમ પધારતા નથી ?
આપણેિવલાસી વન ગાળવા લા યા તેસા ુંનથી. િવલાસી વ થી ભગવાન ૂર રહ છે.
સર વતી નેકનાર સા ું વન વી,કંદ ૂળ ખાતા હતાં-
તેુંસા વક વન ગાળ એ તો જ ભગવાન પધાર.
કદમ-દવ ુિત એ િવમાન નો યાગ કય , િવલાસી વન નો ત કય .
પછ અનેક વષ ુધી પરમા મા ુંઆરાધન ક ુ.
તેપછ દવ ુતીના ગભ માંસા ાત નારાયણ પધાયા છે. પરમ પિવ સમય ા ત થયો છે.
યોગીઓના અનેસા ુઓના આચાય ગટ થવાના છે. કિપલ નારાયણનાંદશન કરવા
ા દક દવો કદમ ના આ મ માંઆ યા છે.
કારતક માસ, ૃણ પ અનેપંચમી નેદવસેકિપલ ભગવાન ગટ થયા છે.
ા એ કદમ નેધ યવાદ આ યા છે.
તમારો ૃહ થા મ સફળ થયો. બાળકના પગમાંકમળ ુંચ છે,
તેથી મા ું–તેભગવાન નો અવતાર છે.
તમેજગત િપતા ના પણ િપતા બ યાંછો.
તેમાતાનેિનિમ કર ને-જગતનેત વ ાન નો ઉપદશ કરશે. મા નેસદગિત આપશે.
કદમ કહ છે-દ કરો આ યો તેથી આનંદ છે-પણ આ નવ ક યાની ચતા થાય છે.
ા નવ ઋિષઓનેસાથેલાવેલા. એક એક નેએકક ક યા વળાવી છે.
અિ નેઅન ુયા આપી,વિશ ઠ નેઅ ુંધતી આપી..વગેર...
કદમઋિષ એ િવચાર કય ક હવેમાથેથી બોજો ઉતર ગયો. ુની ૃપા અપાર છે.
કિપલ ધીર ધીર મોટા થયા. એક દવસ િપતા –કદમ - ુપાસેઆવી સંયાસ લેવાની આ ા માગેછે.
કિપલેક ું-િપતા ,તમારો િવચાર બ ુુંદર છે.બહોત ગઈ અનેથોડ રહ . સંયાસ લઇ તમેપરમા મા ું
યાન કરો. સંયાસ લીધા પછ –માર મા ું–ક સંસાર ુંચતન કરશો ન હ. ુંમાર મા નેસાચવીશ.
વૈરા ય થી સ યાસી દ પેછે.
કદમઋિષ એ- ગંગા કનાર સંયાસ લીધો.પરમા મા માટ સંસાર ના સવ ુખો નો યાગ-એ જ સંયાસ.
સંયાસ ની િવિધ બરાબર થાય તો જોનાર નેપણ વૈરા ય આવેછે.
થમ ાયિ ત કર ુંપડ છે. દવસેસંયાસ લેવાનો હોય –
તેદવસેગંગા માં૧૦૮ વાર નાન કર ુંપડ છે.

176
છેલા નાન વખતે-િશખા (ચોટ ), ૂ(જનોઈ) અનેવ નો પણ યાગ કરવો પડ છે.
લંગોટ પણ ફક દઈ –ન ન અવ થામાંપાણી ની બહાર આવ ુંપડ છે.
તેપછ બહાર કોઈ ુુંબીજનો આ યા હોય-તેમણેવંદન કરવાંપડ છે.
પ ની માંપણ મા ૃભાવ રાખવો પડ છે.પ ની તેવખતે–પિત નેવ આપેછે-
પ ની તેવખતેકહ છે-ક-તમેઆજ થી વાસનાર હત થયા છો.તમનેલંગોટ ની જ ુર નથી,
પણ લોક લ ના માટ તમેલંગોટ ધારણ કરો.
તેલંગોટ પહર નેપછ -દવ, ા ણ, ૂય,અ ન, ુુ-આ બધાની સમ િવર હોમ કરવો પડ છે.
વેદ ના મંોથી અ ન માંઆ ુિત આપવી પડ છે.
અ ન, ા ણ, ુુ–સમ અનેક િત ા ઓ કરવી પડ છે.
“મનેકોઈ ભોગ ભોગવવાની ઈ છા નથી,મારા મન માંકોઈ વાસના રહ નથી. ુંસંસાર ુખ નો યાગ
ક ુંં. ુંહવેભગવદમય વન ગાળ શ....વગેર”
એક વાર નો યાગ કય - પછ તેુંચતન ન થાય.
પાપ ના ,વાસના ના-સંકાર અિત ૃઢ હોય છે.
મ ુય કટલીક વાર પાપ-તેના ુના સંકારો નેઆધાર કર છે.
ુય ધન –મહાભારત માંબો યો છે-
‘ નાિમ ધમમ ન ચ મ િ ૃ, નાિમ અધમ ન ચ મ િન િ ૃ
-કનાિપ દવેન દ થતેન યથા િન ુતોિસ તથા કરોિમ.’
( ુંધમ ુંછે–અનેઅધમ ુંછેતે ુંંપણ તેમાણેવત શકતો નથી,
દયના ુના સંકારો મનેપાપ કરાવેછે)
અહ દવ શ દ નો અથ ઈ ર નથી પણ ુના સંકારો (દવ) છે.
કદમઋિષ મન નેસમ વેછે.મન ના માનેતો તેનેપરમા મા ના જપમાંરાખેછે. આ દ નારાયણ ું
ચતન
કરતાંકરતાંભાગવતી ુત મળ છે.( ુુંયાન કરતાંકરતાંભ ત ુબનેછે)
હવેકિપલ ગીતા નો ારંભ થાય છે. આ દ ય સંગ છે.
દ કરો મા નેઉપદશ આપેછે.
ભાગવત ુંઆ અગ ય ુંકરણ છે.
તેના નવ અ યાય છે. કિપલ ગીતા નો ારંભ અ યાય -૨૫ થી છે.
તેમાંસાંય શા નો ઉપદશ છે.
ણ અ યાય માંપહલાંવેદાંત ુંાન ક ુંછે. યાર બાદ ભ ત ુંવણન ક ુછે.
તેપછ સંસારચ ુંવણન આવેછે.
એક દવસ માતા દવ ુિત એ િવચા ુ-ક-જયાર કિપલ નો જ મ થયેલો યાર
ા એ કહ ુંક-
“આ બાળક સા ાત નારાયણ ન અવતાર છે. આ બાળક મા નો ઉ ાર કરવા આ યો છે. “
તેમનેું ૂછ શ તો તેજવાબ આપશે.
દવ ુિત કિપલ ભગવાન પાસેઆ યા છે.સદભાવ થી વંદન કર ક ું-

177
આપ આ ા કરો તો મને ૂછવાની ઈ છા છે.
કિપલ ભગવાન કહ છે-ક-
મા સંકોચ ના રાખો.તમાર ૂછ ુંહોય તેૂછો.મા,તમે ુછશો,તેનો ઉ ર ુંકહ શ.
દવ ુિત એ થમ શરણાગિત લીધી છે. (ઈ રની શરણાગિત વગર ઉ ાર થતો નથી.)
દવ ુિતએ કય છે-ક-આ જગતમાંસાચો આનંદ છેક ન હ ? અનેહોય તો ાંછે? તેબતાવો.
આનંદ નો િવનાશ ન થાય તેવો આનંદ બતાવો. જગતમાંસા ુંુખ ુંછે? તેકહો.
ઇ યો ના લાડ અનેક વખત કયા છે,શર ર રોગી થાય છે,પણ વાસના શાંત થતી નથી.
મન નેશાંિત મળતી નથી.આ ઇ યો બ ુાસ આપેછે. આ વાસના મનેબ ુપજવેછે.
ૃાવ થામાંપણ વાસના ુવાન રહ છે. વાસના એ ભખારણ વી છે,
તેનેમ મ ખવડાવો,તેમ તેમ તેની ુખ વધેછે.
આ વાસના રા સી એવી છે-એને ખવડાવેછે-તેનેજ તેખાઈ ય છે.
ઇ યો રોજ રોજ નવા િવષયો માગેછે,
ભ રસ ુખ તરફ ખચેછે, ખ પ ના ુખ તરફ ખચેછે, વચા પશના ુખ તરફ ખચેછે,
યો થો ુંુખ આપેછે-પછ ુઃખ ના ખાડા માંધકલી દ છે.
કટલાક લોકો યાદ રાખેછે-ક-બેમ હનાથી ઢોકળાંખાધાંનથી.
અર...તમેબેમાસ થી ઢોકળાંખાધાંનથી તેયાદ રાખો છો –પણ-આજ
રાખતા નથી.આજ ુધી માંબેચાર મણ ઢોકળાંપેટ માંગયાંહશે.
કદાચ ઢોકળાંખવડાવી ભ નેરા કરો તો –
ુધી માંકટલાંખાધાંતેયાદ
ખો કહશે-બેમાસ થી ફ મ જોઈ નથી. આ િવચાર કરો યાંી કહ ક-પાડોશીઓ તો મ હના માંબે-ચાર
વાર જોવા ય છે. આ ન ુંફ મ તેઓ ારના ય જોઈ આ યા,આપણે ાર જઈ ું?
ુધરલા લોકો માનેછે-ક-હોટલ ુંખાઈએ,અનેિસનેમા જોવા જઈએ –એટલેઅમેુખી છ એ.
સાચા ુખની કોઈનેખબર નથી.
કટલાંક કહ છે-ક અમેધાિમક ફ મો જોઈએ છ એ. પણ ુંરામ નો પાઠ ભજવનાર રામ વો હોય છે?
કટલાંક કહ આખો દવસ કામ કર નેથાક લા યો હોય તો કોઈ મનોરંજન તો જોઈ ને? ૃંગાર ના ચ ો
જોવાથી મનોરંજન થ ુંનથી પણ મન બગડ છે,મન ચંચળ થાય છે,મન ની શ તઓ નો નાશ થાય છે.
ફ મ જોવાથી થાક ઉતરતો નથી,પણ થાક લાગેછે.
શંકર વામી એ એક જ યાએ –આ ઇ યો નેચોર કહ છે. િવવેક પી ધન –ઇ યો ચોર નેલઇ ય છે.
ઇ યો ચોર કરતા યેવ ુખરાબ છે, ચોર તો ના આધાર હોય – ના ઘરમાંરહતો હોય-તેના યાંચોર
કરતો નથી, જયાર ઇ યો તો –પોતાના પિત આ મા નેછેતર છે.
ઇ યો આ મા ના આધાર રહ છે.
આ મા શ ત આપેછે- ુ ને, ુ-મન ને, અનેમન-ઈ યોને.
ઇ યો - આ મા ના આધાર, વેછે-તેઆ મા ુંજ િવવેક પી ધન ુંટ નેલઇ ય છે.
દવ ુિત –કિપલ ભગવાનનેકહ છે-મનેશાંિત નો માગ બતાવો,
ુંી ં, ુંસમ શ ુંતેવી સરળ ભાષામાંસમ વો.
કિપલ ભગવાન નેઆનંદ થયો. બો યા: મા ત ુંદર કય છે.
કોઈ પણ
ુખ ભોગવવાની ઈ છા –એ-જ મહાન ુઃખ છે.

178
સંસાર ના જડ પદાથ ુખ આપેછે-તેજ ુઃખ આપેછે.
નેબી થી ુખ મળેછે,તેુઃખી થાય છે. સંસાર ુખ- ુઃખ થી ભરલો છે.
નેુખ ભોગવ ુંછે,તેનેુઃખ ભોગવ ુંપડ છે.
ુખ ની પાછળ ુઃખ ઉ ુંજ છે. ુખ- ુઃખ સગા ભાઈઓ છે.
આનંદ એ બહાર નથી,આનંદ એ તો દર છે.પરમા મા આનંદ વ પ છે,
પરમા મા સવ માંચૈત ય પેરહલા છે.
મા,આનંદ કોઈ જડ પદાથ માંરહ શકતો નથી. આનંદ એ તો આ મા ુંવ પ છે.
અ ાન થી મ ુય, જડ પદાથ માંઆનંદ શોધેછે.
સંસાર ના પદાથ જડ હોવાથી વ નેઆનંદ આપી શકતા નથી.
તેઆનંદ આપતા નથી,પણ થો ુંુખ આપેછે. નેુખ ભોગવવાની ઈ છા નથી તેનેઆનંદ મળેછે.
ુખ આપેછે-તેુઃખ પણ આપશે. પરંુભગવાન હંમેશા આનંદ આપશે.
આનંદ એ પરમા મા ુંવ પ છે,ચેતન પરમા મા આનંદ આપેછે.
આ શર ર નેપશ કરવાથી કાંઇ આનંદ મળતો નથી,છતાંિવવેક રહતો નથી.
શર ર ની ચામડ ઉખડ ય –તો શર ર સા ુંજોવાની ઈ છા થશેન હ.
તેમ છતાંપશ ુખ માંમાનવી ુખ માનેછે.
સંસાર ુંુખ –દરાજ(ચામડ નો એક રોગ) નેખંજવાળવા ુંછે.
દરાજ નેટલો વખત ખંજવાળો – યાર ુખ ુંલાગેછે.
પણ ખંજવાળવાથી નખ ના ઝેર થી દરાજ વધેછે.
જગત ના પદાથ માંઆનંદ નથી,આનંદ નો આભાસ મા છે. આ જગત ુઃખ પ છે.
ગીતા માંક ુંછે-
ણભંુર(અિન ય). ુખ વગરના, આ જગત નેા ત કર ને–પણ- ુંમા ુંજ ભજન કર (ગીતા-૯-૩૩)
ુખ- િવષય અનેઇ યોના સંયોગ થી થાય છે,તેઆરંભમાં(ભોગકાળમાં) અ ૃત સમાન લાગેછે, પણ
પ રણામ માંતેિવષ (ઝેર) સમાન છે, એટલે–આ ુખ નેરાજસ- ુખ કહવામાંઆ ુંછે. (ગીતા-૧૮-૩૮)
મા, જો શર ર માંઆનંદ હોય-તો તેમાંથી ાણ નીકળ ગયા પછ -તેનેલોકો સાચવી કમ રાખતા નથી ?
ઉલ ુંકહ છે-જ દ લઇ વ,નહ તર વજન વધી જશે.
પ ની, પણ એના પિતના ૃત શર ર ની ન ક જતાંડર છે.
શર ર માં ખ,નાક કાન,મો ુંઅનેચામડ માંથી ુગધ જ આવેછે,
છતાંમાનવી કહ છે-શર ર ુંદર છે,શર ર ુખ આપેછે.
િવષયો જડ છે. જડ પદાથ માંઆનંદ કવી ર તેહોઈ શક ?
જડ પદાથ માંઆનંદ-ચૈત ય ( ુ) ના પશ થી ભાસેછે.
વ - વ નેમળેતો ુખ થાય છે,
પણ મડદાનેમળવા થી ુખ થ ુંનથી.(મડદામાં વ નથી)
શર ર -શર ર નેમળેજો ુખ થ ુંહોય તો મડદાનેમળવાથી ુખ થ ુંજોઈએ.
બેશર રના પશ થી ુખ નથી મળ ું–
પણ બેાણ ( વ) ભેગા થાય છે, એક થાય છે,એટલેુખ ુંલાગેછે.

179
જો બેાણ મળવાથી ુખ થાય છે-તો અનેક ાણો માંમળેલા છે–
તેપરમા મા નેમળવાથી કટલો આનંદ થાય !!!
બ હ ુખ (બહાર ભટક ું) મન જયાર ત ુખ બને,એકા થાય યાર આ મા ુંતેમાંિત બબ પડ છે,
નેયાંુધી મન ની એકા તા રહ (તરંગ વગર ુંરહ) યાંુધી આનંદ નો ભાસ થાય છે.
પણ મન ચંચળ છે, વા મન માંતરંગ થયા, ુંમન ય થ ુંક –તેઆનંદ ઉડ ય છે.
આનંદ એ આ મા ુંસહજ વ પ છે, વી ર તેપાણી ની શીતળતા તેુંસહજ વ પ છેતેમ.
પાણી નેઅ ન અડ તો તેગરમ થાય છે-પણ અ ન ૂર જવાથી પા ંઠંુંથાય છે.
એમ આનંદ આ મા માંજ છે- દર જ છે. અનેજો આ મા અનેપરમા મા ુંિમલન થાય તો પરમાનંદ છે.
દ વામાંતેલ હોય યાંુધી દ વો બળેછે,દ વા ુંતેલ ૂટ એટલેદ વો શાંત બનેછે. તેમાણેજ-
મન માંસંસાર હોય- યાંુધી જ મન બળેછે. મન માંસંસાર ના રહ તો –મન શાંત થાય છે.
યાન માંરાખો-ક-બહાર નો સંસાર ુઃખ આપતો નથી,પણ મન માંરહલો સંસાર ુઃખ આપેછે.
િન ામાંમ મન –િનિવષય થાય છે-તેું-જ
જો ત અવ થામાંપણ મન-િનિવષય રહ તો –શાંિત મળેછે.
િન ામાં ુંિનિવષય મન રહ છે-તેુંમન બનાવ ુંહોય તો-મન ના િવકારો નેબહાર ધકલી દો ક મન માં
બી ુંકાંઇક ભરો. મ ક મન નેપરમા મા ના ેમ થી ભર દો-એટલેયાંરહલો સંસાર નીકળ જશે.
સંસાર માંજો આનંદ હોય તો –તેનેછોડ નેકોઈ નેુવાની ઈ છા થાય જ ન હ.
િન ામાંનથી કંઈ ખાવા ુંમળ ું,નથી પીવા ુંમળ ું,નથી પૈસો મળતો,-
પણ અલૌ કક શાંિત-આનંદ મળેછે. તેશાંિત કોણ આપેછે?
અિતકામી,અિતલોભી હોય પણ સવ કંઈ છોડ ને– ુઈ ય યાર તેનેશાંિત મળેછે.
ગમેતેટલી ુખ-સંપિ હોય-પણ તેનેજો િન ા ન આવેતો –તેુઃખી થાય છે.
કટલાક િન ા માટ ગોળ લેછે.
પણ ભાગવત માંિન ા લાવવા માટ એક ુંદર દવા આપી છે.
િન ા ના આવેતો –પથાર માંઆળોટશો ન હ,પથાર માંબેઠા થઇ,માળા લઇ-હર રામ,હર ૃણ- મંનો
જપ કરો.િન ાદવી યાંહશેયાંથી દોડતાંઆવશે. કારણ – ુંભકરણ ની ી નો શાપ છે.
ુંભકરણ ની ી (િન ા) િવધવા થઇ.તેણેભગવાન પાસેઆવી-ક ું-
આપેમારા પિત નેમાય , હવેું ાં ?
ભગવાનેક ું- ુંનાટક-િસનેમા જોવા જ . ુંભકરણ ની િવધવાએ ક ું- ુંતો નાટક-િસનેમા જોવા
ન હ, ુંપિત તા ં, એકલી કમ ? તમેમારા પિત નેમાય -એટલેતમારાંસાથેમાર વેર થ ુંછે,માર
વેર નો બદલો લેવો છે, એટલેતમાર – યાંકથા વાતા થતી હશે, મરણ થ ુંહશે- યાંુંજઈશ.
એટલેકથા માંબેઠા હોવ,ક માળા હાથમાંલો-એટલેિન ા દવી દોડતાંઆવેછે,
બે- ણ દવસના ઉ ગરા હોય તો પણ નાટક-િસનેમા માં ઘ આવતી નથી.......
આ તો હળવા અથ માંક ું-માળા કરતા િન ા આવેતો-માનજો-મા ુંપાપ હ ુવધાર છે.
િન ા માંચેતન પરમા મા ના પશ થી ુખ મળેછે,આનંદ મળેછે.મન િનિવષય બનેએટલે
ચેતન પરમા મા નો પશ મળેછે. પરંુિન ા ુંુખ અ ાન થી ઢંકાયેુંહોવાથી,
તેનેતામસ ુખ મા ુંછે.

180
મા, આ મા તો િન ય ુછે,આનંદ પ છે, ુખ- ુઃખ એ મન ના ધમ છે.
મન િનિવષય થાય –એટલેઆનંદ મળેછે.
ૃય પદાથ (જગત) માંથી ૃટ (મન- ુ) હટ ય
અને ટા ( ુ) માંૃટ (મન- ુ) થર થાય-એટલેઆનંદ મળેછે.
ૃય (જગત) નો સાચો ટા (જોનાર- ુ) છે. અને ટા ને–સા ી- કહ છે. ટા આનંદ પ છે.
ૃય (જગત) એ ુઃખ પ છે,એટલેતેમાંથી ૃટ (મન- ુ) હટાવી- ટા ( ુ) માંથર –કરો-એટલે
આનંદ-આનંદ.અનેૃટ – ટા માંમળ ય-એક પ થઇ ય-તો –પરમાનંદ.
દવ ુિત કહ છે-મહારાજ,તમેભલેના પાડો,પણ ભાવ ુંભોજન( ભ-નો િવષય) મળેતો –આનંદ થાય છે.
કિપલદવ કહ છે-ભોજન માંઆનંદ છે-તેક પના ખોટ છે.કારણ તેઆનંદ સવકાળ એક સરખો નથી.
ઉદાહરણ તર ક –કોઈનેિશખંડ ખાવામાંઆનંદ આવેછે. પણ જો તેુંપેટ ભર ુંહોય,ક તેનેઅ ણ થ ું
હોય,ક માંદો-તાવમાંહોય.તેની સામેિશખંડ ુકવામાંઆવેતો તેનેઆનંદ ન હ થાય.ખરખર- જો િશખંડમાં
આનંદ હોય તો-તેનેઅ યાર િશખંડ ખાવામાંઆનંદ મળવો જોઈએ. પણ અ યાર એ િશખંડ સામેનજર પણ
ન હ કર. એટલેિશખંડ માં-ભોજન માંઆનંદ નથી.
ક પના કરો-ક –કોઈ ીમંત શેઠ આનંદ થી –િશખંડ- ૂર જમેછે.
યાંુંબઈ ની પેઢ માંથી ફોન આ યો-ક –
પેઢ ૂબી ગઈ છે- યાર એ જ િશખંડ ઝેર વો થઇ ય છે, ભાવતો નથી.
મા, ભોજન માં–સંસાર ના જડ પદાથ માંઆનંદ નથી. આનંદ દખાય છે-તે ણક છે, થોડા સમય
ુરતો છે. જયાર જયાર.ચેતન પરમા મા નો પશ થાય યાર –આ આનંદ ઉ વેછે.
સતત આનંદ મા પરમા મા માંછે.
આનંદ નો કોઈ િવરોધી શ દ જડશેન હ. આનંદ એ -પરમા મા વ પ છે.
એટલેજ વા મા (આ મા) પણ આનંદ પ છે.
વા મા ની દર આ મા પેઆનંદ બેઠલો છે-પણ વ (મ ુય) આનંદ બહાર(જડ પદાથ માં-બી માં)
શોધવા ય છે.અને આનંદ( ુખ) વધાર વખત ટકતો નથી.- અનેુઃખી થાય છે.
ુખ- ુઃખ એ અ ાન (આ મા-પરમા મા ુંઅ ાન) ુંપ રણામ છે. ુખ- ુઃખ એ અ ાન ુંવ પ છે.
આ મા નેના તો ુખ થાય છે-ના તો ુઃખ થાય છે.
“મારા મન માંપાપ આ ુંછે-એ નેદખાય છે”-તેઆ મા છે. આ મા એ મન નો સા ી છે.
ુખ- ુઃખ એ મન ની ઊિમ (ધમ) છે.કોઈ ેમી મળેતો ુખ-લાગેઅનેેમી મર તો ુઃખ લાગે.
ુખ-તરસ એ શર ર ની ઊિમ(ધમ) છે.બ ુપરસેવો વળ ય તો તરસ લાગે,
સમય થાય એટલેુખ લાગે.
જ મ-મરણ એ ાણ ની ઊિમ (ધમ) છે.હરક દર જતો ાસ વન છે-અનેબહાર જતો ાસ મરણ છે.
(બાળક જ મેયાર ાસ નથી લેુંહો ું-તેનેથપથપાવે-એટલેુદન નો એક ચકો આવેઅને
ાસ – વન શ ુથાય છે)
ુખ- ુઃખ મન નેથાય એટલેઆ મા ક પેછે-મનેુઃખ થાય છે. મન નેથયેલાંુખ- ુઃખ નો આરોપ
અ ાનથી-આ મા –પોતાના પર કર છે.
અહ મન ની –‘ઉપાિધ’-થી આ મા ુખ- ુઃખ નો આરોપ પોતા પર કર છે.
ુખ- ુઃખ આ મા માંઉપાિધથી (અ ાનથી) ભાસેછે.

181
ઉદાહરણ તર ક જોઈએ તો-આ મા ફ ટકમણી વો ુછે.
અનેફ ટકમણી ની પાછળ વા રંગ ુંલ ુકો તેવો તેદખાશે. પણ –
તેથી કંઈ ફ ટક નો રંગ તેલ નો રંગ છેતેનથી,પોતેતો ુછે.
પણ સંસગ થી તેરંગ વાળો દખાય છે.
જળ માંચં ુંિત બબ પડ ુંહોય, અનેજો જળમાંતરંગો થાય-હલન ચલન થાય-
તો ચંહાલતો દખાશે. પણ હક કત માંચંહાલતો નથી.
બસ આ ઉદાહરણ ુજબ-દહ-મન-અનેાણ ની ઊિમઓ (ધમ ) –પોતાના માંન હ –હોવાંછતાં-
વા મા તેપોતાના માંક પી લેછે-બાક વા મા પોતેિનલપ છે.
શર ર માંદસ ઇ યો છે. અનેઆ દરક ઇ યો ના િવષયો છે. ( મ ક ભ નો િવષય એ –રસ-છે.)
આ ઇ યો િવષય ુંચતન કર છે,એટલેમન તેમાંફસાય છે.
મન હવે-તેિવષયો ુંચતન કરતાંકરતાંિવષયાકાર બનેછે.
િવષયો જયાર –મન માંવેશેછે-એટલે-અહંતા,મમતા આવેછે.
મન જયાર માનેછે-ક આ મારો છે- યાર ુખ થાય છે, અનેપછ મન તેની જોડ મમતા કર છે,
અનેમ ુય નેમાર ખવડાવેછે.
ઉદાહરણ તર ક જોઈએ-તો –એક ઘરમાંદર પણ રહ છેઅનેપાળેલો પોપટ પણ રહ છે.
એક દવસ બલાડ આવેછે-અનેઘરમાંથી દર નેપકડ નેલઇ ય છે.
યાર ઘરનાંકોઈનેુઃખ થ ુંનથી,ઉપરથી રા થાય છે. એક દર ઓછો થયો.
પણ બી દવસેબલાડ આવેછેઅનેઘરમાંથી પોપટ નેલઇ ય છે. તો ઘરનાંબધા ુઃખી થઇ ય છે.
દર માંમમતા નહોતી-એટલેુઃખ ન હો ું. પોપટ માંમમતા હતી એટલેુઃખ થ ું.
આવી જ ર તેમન ના બી એક ખેલ માં“મા ુંઅનેતા ું“ છે.મન જયાર એમ માનેક –આ મા ું–છે-
તો પછ તેકોઈ જ તનો ેષ કર ુનથી. ‘મારા’ જોડ ેમ કરવા માંડ છે.
ઉદાહરણ તર ક જોઈએ તો-રા ેઅ ગયાર વાગેઘરમાંા ણ અિતથી આ યા- તો-
ૃહણી કહશે,-મહારાજ,ચા ક ૂધ - ુંલેશો ?તમનેતો અમારા હાથ ુંન હ ચાલે.
મન માંિવચાર છેક-આખો દવસ કામ કર –શર ર થાક ગ ુંછેને-અ યાર આ લપ વળ ાંથી આવી ?
મહારાજ સરળ હતા-તેકહ ક – ૂધ માંલોટ બાંધી થોડ ૂર કર નાખો.
એટલે ૃહણી –રસોડામાંજઈ પહલો તવેતો પછાડશે-અનેપછ કરશે.
પણ જો અ ગયાર વાગેપોતાનો ભાઈ-િપયરથી આ યો હોય તો-ચહરો ખલી ય છે. ભાઈ કહશેક-
ના તો કર નેઆ યો ં, ુખ નથી. છતાંકહશે-ભાઈ ુંૂયો,હોઈશ,હમણાંજ શીરો હલાવી ના ુંં.
શીરો – ૂર કર ેમ થી જમાડશે. આ ભાઈ-“મારો”-છે- અનેપેલો-મહારાજ-‘મારો’ નથી.
કિપલદવ કહ છે-ક-મા, આ વ ના બંધન અનેમો ુંકારણ મન નેજ માનવામાંઆ ુંછે.
મન િનિવષય બનેતો- ુત અનેમન િવષયી બનેતો બંધન.
મન જો િવષયો માંઆસ ત થાય તો-બંધન ુંકારણ બનેછે,
પણ એ જ મન જો-પરમા મા માંઆસ ત થાય તો મો ુંકારણ બનેછે.
મા, જગત બગડ ુંનથી,મન બગડ ુંછે.મન િવષયો ુંચતન કર તો શ ુછે,અનેપરમા મા ુંચતન કર
તો િમ છે. મન બંધન કર છે-તેજ મન ુત આપેછે.

182
કોઈ કહશે-ક-એક જ મનથી બંધન અનેએક જ મનથી ુત કવી ર તેમળે?
ઉદાહરણ થી જોઈએ તો- ચાવી થી તા ંબંધ થાય છે-તેજ ચાવીથી તા ં ુલેછે.
પર પર િવ ુકામ –એક જ ચાવી કર છે.
પાણી થી કાદવ થાય છે-અને પાણી થી કાદવ થાય છે-તેજ પાણી થી કાદવ ધોવાય છે.
મન નેઆધીન રહશો તો એ શ ુછે-મન નેઆધીન કરશો-તો એ િમ છે.
મન એ પાણી ુંછે,પાણી મ ખાડા તરફ ય છેતેમ િવના કારણ મન પણ નીચેખાડામાં ય છે.
પાપ કરવાની કોઈનેેરણા કરવી પડતી નથી- યાર- ુય કરવાની ેરણા કરવી પડ છે.
મન અધોગામી છે. મન ુપાસેજ ુંનથી,તેમન ખાડામાંજ પડ છે.
મન િવના કારણ પર ી,પરધન ુંચતન કર છે. આ બંગલો બ ુુંદર છે. બંગલો બ ુુંદર છે-પણ તને
કોઈ આપવા ુંછે? આસ ત ૂવક પરસંપિ ુંચતન કર ુંએ માનિસક પાપ છે.
િન ય કરો ક- વ ુમાર નથી, વ ુસાથેમારો સંબંધ નથી, તેુંચતન શા માટ કર ું?
પાણી ું,અધોગામી મન નીચેની તરફ ય છે, ચેચડ ુંનથી. આ મન નેઉપરની બા ુ ુના ચરણ
ુધી લઇ જવા ુંકર ું? પાણી નેયં(મોટર) નો સંગ થાય તો –પાણી પાંચમા માળ ુધી ચડ છે-
તેમ મન નેમંનો સંગ આપો.
પાણી નેયંનો તો મન નેમંનો સંગ!!
મન નેમંનો સંગ થાય તો તેઉ વગામી બનશે. ુના ચરણ ુધી પહોચશે.
મન નેુધારવા બી ુંકોઈ સાધન નથી.મન નેઉલ ુંકરવાથી થશેનમ. નમ અનેનામ –મન નેુધારશે.
મન નેથર કરવા નામ-જપ ની આવ યકતા છે.જપ થી મન ની મ લનતા અનેચંચળતા ૂર થાય છે.
માટ કોઈ મંનો જપ કરો.
પરમા માના બેવ પો છે.
સ ુણ વ પ એ ુંતેજોમય છે-ક આપણા વા સાધારણ વો તેસહન કર શક ન હ,જોઈ શક ન હ.
િન ુણ-િનરાકાર વ પ-એટ ુંૂમ છે-ક હાથ માંઆવ ુંનથી. ખ નેદખા ુંનથી,
મા ુ થી તેનો અ ુભવ થઇ શક.
તેથી આપણા વા માટ –તો ભગવાન ુંનામ વ પ-મં વ પ અિત ઉ મ છે.
ભગવાન ભલેપોતાના વ પ નેપાવી શક-પણ નામ નેપાવી શકતા નથી. નામ વ પ ગટ છે.
પરમા મા ના કોઈ પણ નામ નો ૃઢ આ ય કરો.મન ુ મંવગર થતી નથી. યાન સાથેજપ કરો.
લૌ કક વાસના માંફસાયેુંમન બગડ છે,અલૌ કક વાસના માંમન ફસાય તો મન ુધર છે.
કોઈ ય ત નેમળવાની વાસના –એ મન નેબગાડ છે.પરમા માનેમળવાની વાસના -મન નેુધાર છે.
વાસના નો નાશ વાસના થી જ થાય છે.
શ થી હસા થાય છે-તેજ શ થી વન મળેછે. ડો ટરો વાઢ-કાપ ના શ ો થી વન આપેછે.
કાંટા થી ર તેકાંટો કઢાય છે,તેજ ર તેઅસદ-વાસનાનો િવનાશ સદ-વાસનાથી થાય છે.
લૌ કક વાસના(જગતની વાસના) માંફસાયેુંમન અલૌ કક વાસના( ુની વાસના) માંફસાય,
તેનેજ –ભ ત કહ છે.
માતા દવ ુિત નેકિપલદવ કહ છે-ક-મા ુંતારા મન નેસાચવ ,તારા મન નેકોઈ મંમાંરાખ .
મન કોઈ પાપ કર તો તેનેસ કર . મન થી પાપ થાય તો તેમન ુમાંથર રહ ુંનથી.

183
ઉદાહરણ થી આ વાત સમજવાનો ય ન કર એ.
એક રા નેયાંએક બકરો હતો.રા એ એક વખત હર ક ુ-ક-આ બકરાનેપેટ ભર નેજ ંગલ માંથી
ચરાવી લાવી ૃત કરશે, તેનેપેટ ભર નેખવડાવશે-તેનેુંમા ુંઅડ ુંરા ય આપીશ.
બકરા ુંપણ પેટ ભરા ુંછેક ન હ –તેની પર ા ું તેકર શ.
હરાત સાંભળ એક માણસ રા પાસેઆ યો.બકરાનેપેટ ભર નેખવડાવ ું-એમાંશી મોટ વાત છે?
એમ કહ રા પાસેથી બકરો લઇ ગયો. આખો દવસ બકરાને ુબ ખવડા ું.
સાંજ પડ એટલેતેમાણસ નેલા ું-ક આ તો બ ુચરા યો છે-એટલેબકરાનેલઇ રા પાસેઆ યો.
રા એ યાંથો ુંલી ુંઘાસ બકરા પાસેુ ું-ક બકરો ઘાસ ખાવા માંડ ો.
રા કહ છે-ક-ત ાંપેટ ભર નેખવડા ુંછે?
પેટ ભર નેજો ખવડા ુંહોત તો બકરો ઘાસ ખાય જ ન હ!!!!
આવી જ ઘણા માણસો એ ય ન કર જોયા. બકરાને ુબ ખવડાવે,પણ યાંદરબારમાંલાવેઅને
રા બકરાનેઘાસ નાખે,એટલેબકરો ઘાસ ખાવા માંડ. તેના પેટ માંઅ રણ થ ુંહોય તો પણ
ઘાસ માંમો ુંનાખે. બકરાનેએવી આદત હતી-ટવ હતી - ક-ઘાસ દખાય એટલેમો ુંનાખ ું.
એક ુશાળ માણસ નેલા ું-ક રા ની આ હરાત પાછળ રહ ય છે,ત વ છે. ુંુતથી કામ લઈશ.
તેબકરાનેચરાવવા લઇ ગયો. બકરો યાંઘાસ ખાવા ય –ક-તરત તેના મોઢા પર લાકડ નો ફટકો
માર.બકરાએ ટલી વાર ઘાસ ખાવા ય ન કય -તેટલી વર લાકડ ના ફટકા મોઢા પર પડ ા.
તેબકરાનેઠસી ગ ુંક-ઘાસ માંમો ુંનાખીશ તો માર પડશે.
આખો દવસ બકરાને માર પડ ો,તેઘાસ માંમો ુંનાખવા ુંૂલી ગયો.
સાંજ ના બકરાનેલઇ તેમાણસ રા પાસેઆ યો.બકરાનેબલ ુલ ઘાસ ખવડા ુંનહો ું,
છતાંરા નેકહ છે-ક –મ આ એનેપેટ ભર નેખવડા ુંછે-આપ પર ા કર ુઓ.
રા એ ઘાસ ના ું, પણ બકરાએ મ ફરવી લી ું.ઘાસ તરફ જોતો પણ નથી.
બકરાના મન માંઠસી ગ ુંહ ુંક –ઘાસ ખાવા જઈશ તો માર પડશે. બકરો ઘાસ ખાતો નથી.
અહ -બકરો –એ બી ુંકોઈ ન હ –પણ મન એ જ બકરો છે. આ મણીરામ (મન) બકરા વો છે.
બકરાનેચરાવવા લઇ જનારો એ વા મા છે. રા એ પરમા મા છે.
બકરો-મ,મ,- કર છે-તેવી જ ર તેમ ુય ુંમન પણ-મ,મ-કર છે.આ મા ું-આ ું-આ તા ું......
આ મન પી બકરા નેકોઈ પેટ ભર ખવડાવી શક ન હ, આ મન પી બકરાનેબ ુખવડાવશો,પણ તે
કોઈ દવસ ધરાશેન હ.તેનેમાર પડશેતો જ તેમાનશે. મન નેમારો,તેના પર ુશ રાખો.
મન ુધર તો વન ુધર.
મન નેિવવેક પી લાકડ રોજ મારો. વ નેૃત ભોગ માંનથી, ૃત યાગ માંછે.
(ગીતા માંલ ુંછે-ક –આ ચંચળ મન નેઅ યાસ અનેવૈરા ય થી વશ કર શકાય છે.)
કિપલદવ કહ છે-મા, અના દકાળ થી,આ મન સંસારમાંભટક ુંઆ ુંછે, ુસંગ થી મન બગડ છે,
સ સંગ થી મન ુધર છે. ુેમ માંરંગાયેલા સંતો નો વારંવાર સ સંગ મન નેુધાર છે.
દવ ુિત કહ છે-આપ સ સંગ કરવાની આ ા આપો છો,પણ મનેજગતમાં ાંય સંત દખાતા નથી,
સ સંગ કરવાની ઈ છા થાય ..પણ સ સંગ મળતો નથી.
કિપલદવ કહ છે-સંત ના દખાય ,તો સમજ ુંક હ ુ–પાપ વધાર છે.
પાપ હોય તો સંત મળેતો પણ તેમાંસદભાવના થતી નથી.

184
યેક ગામ માં–એકાદ સંત અનેસતી ી નેભગવાન રાખેછે. એમના આધાર તો ધરતી ટક છે.
નકલી માલ વ યો છે-તેવાત સાચી,પણ તેનો અથ એ નથી ક-સા ુંસો ું ાંય મળ ુંનથી.
મા, જગત માંસંત નથી-તેવાત ખોટ છે. હા,સંત મળવા ુલભ છે. એ વાત સાચી છે.
મા, સંત થાય છે-તેનેસંત મળેછે.સંત ના ઘેર સંત ય છે.
યવહાર નો કાયદો છે, ીમાન નેયાંીમાન ય છે. ગર બ ના ઘેર ીમાન જતા નથી.
સંત થવા માટ દાઢ -જટા વધારવાની જ ર નથી. વભાવનેુધાર તેસંત બનેછે. સંત ની પર ા ખ
અનેમનો િ ૃઉપરથી થાય છે. સંત પોતાની ખ ને–ઇ ટદવ માંરાખેછે.
સંતો મન નેપરમા મા ના ચરણ,માં,પરમા માના નામ માં,ધામ માંરાખેછે.
ુખ- ુઃખ માંની મનો િ ૃએકસરખી રહ છે-તેસંત છે. િત ૂળ પ ર થિત માં ુંમન શાંત રહ છે-
તેસંત છે. મા,સંત શોધવા ું ાંજઈશ ? ુંસંત થા,એટલેસંત મળશે.
સંત નેજોવાની
ટ જોઈએ. ૃટ માણે ૃટ બનેછે.
હ ુમાન નેોધ માં ખ લાલ થવાથી ધોળાંલ લાલ દખાયાંહતાં.
એકનાથ મહારાજ ુંદરકાંડ ની કથા કહ ર ા હતા.-કથા માંતેકહ છે-ક-દ રયો ઓળંગી –હ ુમાન
અશોક વન માંઆ યા છે. યાર યાંના લઝાડો પર ધોળાંલ ખલી ર ાંહતાં.
હ ુમાન યાંકથા સાંભળવા આવેલા,તેમણેગટ થઇ આ વાત નો િવરોધ કય .-ક-મહારાજ આપ ખો ું
બોલી ર ા છો.મ તેવખતેઅશોક વનમાંમાર ખોએ ય ર તેલો જોયેલા,તેવખતેલો ધોળાં
ન હ, પણ રાતાંહતાં.એકનાથ મહારા ક ું-ક-મારા સીતારામ નેરઝાવીનેુંકથા ક ુંં. મને
દખાય છે-તેુંવણન ક ુંં.છેવટ ઝગડો રામચં પાસેગયો. રામ એ ક ું-તમેબંનેસાચા છો. લો
ધોળાંહતાંપણ હ ુમાન ની ખો,તેવખતેોધ થી લાલ હતી-એટલેતેમને- લો રાતાંદખાણાં.
સંત ના દોષ જોશો ન હ,તમનેદોષ જોવાની ઈ છા થાય તો-તમાર દર નજર કરજો. તમારાંપોતાના
દોષ નેજોજો,બી ના તો ુણ જ જોજો. બી ના ુણ જોવાની આદત રાખશો,તો તમાર ૃટ પણ
ુણમયી બનશેઅનેએક દવસ તમેુણવાન બની જશો.
સંતો ના લ ણો માં–િતિત ા-ને-(સહનશીલતા ને) ાધા ય આપવામાંઆવેુંછે.
સંતો ના ચ ર ો વાંચો તો યાલ આવશેક-સંતો નેકટલાંુઃખ પડલાંછે,
પણ ુઃખો ની અસર સંતો ના મન પર થતી નથી.
એકનાથ મહારાજ –પૈઠણ માંરહતા. ગોદાવર નદ ઉપર જવાના ર તા પર એક પઠાણ રહ. તેમાગ માંથી
હ ુઓ, નાન કર ને ય,તેમનેતેબ ુતંગ કરતો. એકનાથ મહારાજ એ જ ર તેગોદાવર માંનાન
કરવા જતા હતા. પઠાણ-મહારાજ નેપણ તંગ કરતો –પણ એકનાથ સવ સહન કર. એક દવસ પઠાણ ને
થ ું-આ માણસ ોધ કમ કરતો નથી? આ તો તેનેુસેકરવો જ છે.
એકનાથ નાન કર પાછા ફરતાંહતા, યાર પેલો યવન –મહારાજ પર ૂંો.
મહારાજ ફર નાન કરવા ગયા.પણ યવન પર ુસેથયા ન હ.
મહારાજ વારંવાર નાન કરવા ય અનેપેલો યવન ૂંક.
મહારાજ –ગોદાવર મા નેકહ,-ક- મા ,ફર ફર નાન કરવા બોલાવેછે-તાર ૃપા છે. યવન ર તો ના છોડ
યાંુધી માર મારો ર તો છોડવો નથી. મહારાજ ૧૦૮ વાર નાન કરવા ગયા છે. યવન શરમાયો,
મહારાજ નેપગેપડ મા માગી.-આપ સંત છો, આપનેુંઓળખી શ ો ન હ.

185
મહારાજ કહ-એમાંમા કરવા ુંુંછે?
તારા લીધેઆજ-૧૦૮ વાર –ગોદાવર માંનાન કરવા ુંુય મ ું.
સાધારણ મ ુય ુંમન ણેણેબદલાય છે. સંત ુંમન એકસર ુંશાંત રહ છે. બધી અ ુુળતા હોય ને
શાંત રહ-તેશાંિત સાચી શાંિત નથી,બધી િત ુળતા માં શાંિત રાખેતેસાચી શાંિત છે.
નો સંબંધ થયો હોય તેની શાંિત કાયમ રહ છે.
સંત ની પર ા યા યાન – ુશળતા થી થતી નથી, મહારાજ નેગાદ -ત કયેબેસાડો, હાર પહરાવો, પછ
ની વાતો કર તેમાંુંઆ ય ? શાંિત તેની કાયમ રહ છે- ુંમન ુનાંચરણો માંરહ છે.
દરથી ઈ ર ુંઅ ુસંધાન રાખેછે.
ુકારામ ના વન માંઆવેછે.ક મહારાજ નેકોઈ દવસ ોધ આવેજ ન હ. પ ની કકશા હતી. કકશ વાણી
નો જવાબ –મહારાજ મ ુર ભાષણ થી આપતા. એક દવસ મહારાજ કથા કરવા ગયા હતા. કોઈ ભ તે
આવી ૂછ ું-મહારાજ ઘરમાંછે?
ુકારામ ની પ ની એ ક ું-તેનો ધંધો ુંછે?
આખો દવસ િવ લ િવ લ કર ુંઅનેકથા કરવી. આ િવ લેમારો સંસાર બગાડ ો છે.
મહારાજ ખેૂત નેયાંકથા કરવા ગયેલા. ખેૂતેસ થઇ,શેરડ નો ભારો આ યો.
મહારાજ શેરડ લઈનેઆવતા હતા.
ર તામાં લોકો જય ી ૃણ કહ તેનેએક શેરડ આપે-ઘેર આ યા યાર એક શેરડ બાક રહલી.
મહારાજ ની પ ની નેખબર પડ ,આ બ ુમળેું, બ ુંઆપી દ ુંછે. તેપાગલ થયા છે, ોધ વધી ગયો
છે. ોધ માંિવવેક ર ો ન હ,મહારાજ ના હાથ માંથી શેરડ ખચી પીઠ પર મારવા લા યા.
શેરડ ના બેકટકા થયા,પણ મહારાજ ની શાંિત નો ભંગ થયો નથી.
અનેક વૈણવો બેઠા છે. ુકારામેક ું–બ ુસા ુંથ ું,માર શેરડ ના બેકટકા જ કરવા હતા.
પરમા મા એ ક ુંુંદર રતન મેળવી આ ુંછે, મારા મન ની વાત ુંઅગાઉ થી ણી ય છે.
એક કટકો ુંખા અનેએક કટકો ુંખા .
મહારાજ ની પ ની ુંદય ભરા ુંછે,પિતના ચરણ માંમા ુંુક મા માગી છે,-
“ ુંતમનેઓળખી શક ન હ.”
આ દવસથી તેુંવન ુધ ુછે......સંતો ની સહન શ ત અલૌ કક હોય છે.
મહારાજ િવરાજતા હતા યાર લોકોએ પણ તેમણેાસ આપવામાંકસર રાખી નહોતી.
હોળ ના દવસો હતા, કટલાંક ુનો મહારાજ પાસેઆ યા,સાથેગધેુંલઈનેઆ યા-કહ-ક-મહારાજ
અમાર તમારો વરઘોડો કાઢવો છે. મહારા િવચા ુ-ના,પાડ શ તો પરાણેબેસાડશે,
તેના કરતા મારા મન થી જ શા માટ ના બેું?
ુટ લોકોએ ુકારામ નેગધેડા પર બેસાડ ા છે, પ ની નેુઃખ થ ું,રડવા લાગી.
મહારાજ નેતેની દયા આવી.
‘ ુંકમ રડ છે? ુંજોતી નથી, ુંતો ગ ુડ પર બેઠો ં, મારા િવ લ નાથેમારા માટ ગ ુડ મોક ુંછે.’
સવ નેગધેડો દખાય છે,પણ
ુકારામની પ ની નેગ ુડ દખાય છે.
ુકારામ ના વન માંઅનેક ચમ કારો દખાય છે,પણ તેમણે તેકોઈ ચમ કાર કય નથી.
ચમ કારો પરમા માએ કયા છે.

186
સંતો અપમાન નેપી ય છે, િત ૂળ પ ર થિત માંપણ તેમની શાંિત નો ભંગ થતો નથી. તો માન ુંક
નારાયણ નો તેમના માંવાસ છે. સંતો ના ચ ર ો વાંચવાથી લાભ થાય છે.
મન અશાંત થાય તો ભ તનો નાશ થાય છે.
જગતમાં ધા ુંછે,એટલેકાશ ની કમત છે. ુખી થ ુંહોય તો ુબ સહન કરજો.
િતિત ા (સહન કર ું) એ સંતો ુંપહ ુંલ ણ બતા ું.
બી ુંલ ણ –ક ુણા- છે. સવ દહધાર ઓ યે– ુદયભાવ. પારકા ુંુઃખ ૂર કરવા દોડ,
તેવા દયા -તેસંત.. ી ુંલ ણ –વાણી પર સંયમ. સંતો બ ુઓ ંબોલેછે.
રમણ મહિષ ના વન માંઆવેછે,તેમણે૧૬ વષ મૌન રા ુંછે. ૧૪ વષ પછ તેમનાંમાતા તેમને
મળવા આ યા છે,પણ તેમની સાથેબો યા નથી. ત નો ભંગ કય નથી.
સંત નેલૌ કક વાતો ગમતી નથી,
લૌ કક વાતો માંનેઆનંદ મળેછે, માનજો તેનેસાચો આનંદ મ યો નથી.
સંત બોલેતો – મા ભગવદકથા વાતા જ કહ છે.
સંતો ના બી લ ણો માં-અ ત શ ુ-સરળ વભાવ. સંતો નેજગત માંકોઈ શ ુનથી.
સંત સમ નેસંસાર ુખ નો-િવષયોનો- ુધ ૂવક યાગ કર છે. ુના માટ સવ નો યાગ કર છે.
સંતો ના સોળ લ ણો બતા યા છે. એક એક લ ણ વન માંઉતારવાની જ ર છે.
ભગવાન કસોટ કર અપનાવેછે. “ ૂખેમા ું, ૂવેુવા ું,તન ની પા ુંખાલ,પછ કર શ યાલ.”
નરિસહ મહતાની બ ુકસોટ કરલી. મહતા એ મા ું-ભગવાન ક ળ ુગમાંઆવી કસોટ કરશો ન હ,
આવી કસોટ કરશો-તો –કોઈ તમાર સેવા કરશેન હ.
સંતો-ભ તો એક ણ પણ ભગવાનથી િવભ ત થતા નથી.
ભગવાનની કથા સાંભળવાથી ા ૃઢ થાય છે. ા વધે-એટલેભગવાન માંઆસ ત થાય.
આસ ત ૂવક સેવા- મરણ કર-એટલેતેઆસ ત ેમલ ણા ભ ત બનેછે. યસના મકા ભ ત બનેછે.
ભ ત યસન પ બનેછે. ુત ુલભ બનેછે.
મા, તી ભ ત વગર, ુત મળતી નથી. તી ભ ત એટલેયસના મકા ભ ત. સતત ભ ત કરવાની.
જગત માંુખી થવાના –બેજ માગ છે. એક
ાનમાગ અનેબીજો ભ તમાગ.
ાનમાગ કહ છેસવ છોડ નેઈ ર પાછળ પડો. વૈરા ય વગર ાન મળ ુંનથી.
ાની ુુષો ઈ ર િસવાય બ ુંુછ સમ છે.
જગતનેુછ સમ છે, શર રમાંરહ છેતેનેપણ ુછ સમ છે.
તેસમ છેક શર ર ુંુખ- ુઃખ એ મા ું ુખ- ુઃખ નથી.
ાની સવ છોડ દ છેઅનેમા ભગવાનનેપકડ રાખેછે.
ાન માગ ના આચાય િશવ છે. િશવ યાગ નો માગ બતાવેછે.
યાગ કરવો હોય તો સવ નો યાગ કરો. પણ સવનો યાગ કરવો કઠણ છે.
ક ળ ુગ નો માણસ કામ નો ક ડો છે-ભોગ માંફસાયો છે, ાન માગ માંઆગળ વધ ુંતેના માટ કઠણ છે.
ભ તમાગ કહ છે-સવ માંઈ ર છે,એમ માની સવ સાથે,િવવેક થી ેમ કરો.
આ બ ુંપરમા મા ુંછે, ુંપણ પરમા મા નો ં, એમ

187
સમ નેિવવેક થી બધાનો ઉપયોગ કરવાનો છે.
ી મહા ુ ની આ ા છે,ક-તમેઘર છોડ શકતા નથી તો તમારા ઘરને
ઠાકોર ુંમંદર બનાવો. ઘરમાં કંઈ છે-તેઠાકોર ુંછે- ુંતો સેવક ં.
ભ તમાગ માંસવ સમપણ કરવા ુંછે-છોડવા ુંનથી.
ભ તમાગના આચાય ી ૃણ છે. પરમા મા ી ૃણ –સવ પર ેમ કર છે.
ી ૃણ ની મ જ મ ુયેસવ સાથેેમ કરવાનો છે.
કોઈ પણ વાથ વગર,કોઈ પણ તની અપેા વગર ેમ કરવાનો છે.
એક વાર ૃુઋિષનેથ ું-ક-દવોની પર ા ક ું-ક-દવો માંેઠ કોણ છે.
ૃુઋિષ દવોની પર ા કરવા ય છે. વૈુંઠ માંઆ યા.
ભગવાન ૂતેલા છે,લ મી ચરણ ની સેવા કર છે. ૃુઋિષ િવચાર છે-
આ આખો દવસ ુઈ રહ છે,આ કોઈ િવલાસી લાગેછે.
આનેમોટો દવ કોણ કહ ? આવેલા પર ા કરવા એટલેોધ આ યો છેઅને
એકદમ આવીનેભગવાન ની છાતી પર લાત માર .
લાત મારનાર પર પણ કનૈયો ેમ કર છે. આ ા ણ છે-તેનેસ કરવી નથી. તેની ુંસેવા કર શ.
ભગવાન કહ છે-માર છાતી સખત-અનેતમારાંચરણ કોમળ,તમારાંચરણ નેુઃખ થ ુંહશે.
એમ કહ ઋિષ ના ચરણ ની સેવા કરવા લા યા.
માતા નેજરા ખો ુંલા ું. આવી ર તેતો પર ા થતી હશે?
તેદવસથી લ મી – ા ણો પર નારાજ થયા છે.
આ ા ણો નેઘેર માર જ ુંનથી. થોડા ોધમાંઆ યા છે,મારા મા લક ન છાતી પર લાત માર ,
આ રખડતા રહ એ જ સા ુંછે. આ ા ણ ભખાર રહ તેજ સા ુંછે, ુંા ણ નેયાંજઈશ ન હ.-
માતા એ ા ણો નો યાગ કય છે.એટલેઘણેભાગેા ણો ગર બ હોય છે.
લ મી ભલેા ણો પર ુૃટ રાખેપણ ભગવાન નારાયણ ૃપા ૃટ રાખેછે.
ાની ુુષો-દહનાંલાડ કરતા નથી. તેએમ માનેછેક-આ શર ર નો સંબંધ થયો એટલેુઃખ આ ું.
સવ નો મોહ છોડ તેનો યાગ કરો-ક........ સવની સાથેતેમાંઈ ર ભાવ રાખી- ેમ કરો ..........
પણ સવમાંથી મમતા નો યાગ કરો.
દરક વ માંથી મમતા-મારાપ ુંયાગ ું-એ સમપણ માગ-
અનેઅ ુક માંજ મમતા એ – વાથ માગ.
અ યાર તો બધા વાથ માગ બ યાંછે.
“પૈસો મારો પરમેર અનેબૈર મારો ુુ, છૈયાંછોકરાંમારા શા લ ામ, ુુ કોની ક ું?”
કિપલ ભગવાન માતા દવ ુિત નેકહ છે-ક-
મા , આ સંસાર સાચો દખાય છે-પણ તેનેસાચો માનશો ન હ.
નેઆ સંસાર સાચો દખાય છે-તેસંસારનો મોહ છોડ શકતો નથી .
નેપરમા મા સાચા લાગેછેતેપરમા મા નેછોડ શકતો નથી.
ણેજગત સા ુંલાગેછે, તેજગત સાથેીિત કર છે,
નેજગત િમ યા લા ુંહોય તેપરમા મા સાથેીિત કર છે.
આ,જગત વ ન ુંછે, આ િસ ાંત વારંવાર એટલા માટ કહવામાંઆ યો છેક-
જગત ના પદાથ માંમોહ ના થાય. સંસાર ના િવષયો માંૂણ વૈરા ય આવે.

188
સંસાર ના ુખો ભોગવવાની લાલસા હોય યાંુધી માન ુંક ું ૂતેલો ં.
ગતા નેલાલો મળેછે.
(એક વાર મ ુય ગી ય પછ બ ુંસાચા –ખોટા ુંાન તેની પાસેછે-જ. તેનો બેડો પાર છે.
તેનેકંઈ શીખવા ુંરહ ુંનથી)
કંસ એ -કામ અનેઅ ભમાન છે-એ સ ુનેકારા ૃહ માંરાખેછે. ૂતેલા રાખેછે.
જગત માં યો કોણ ? ુલસીદાસ વણન કર છે-ક-
“ િનએ તબ હ વ જગ ગા, જબ સબ િવષય િવલાસ િવરાગા”
જયાર સઘળા િવષય-િવલાસો ઉપર વૈરા ય આવે-સંસાર ુખ ુછ લાગે- યાર સમજ ુંક –
એ જગત માં યો છે.
માતા દવ ુિત નેકિપલદવેયાન કરવાની આ ા કર છે.
ભગવદ યાન માંજયાર જગત ુલાય, યાર -સંબંધ થાય છે.
યાન માંથમ શર ર નેથર કરવા ું-પછ ખનેથર કરવાની અનેપછ -મન નેથર કરવા ું.
શર ર અને ખ – થર ના થાય યાંુધી-મન થર થ ુંનથી.
ભોગ િમ ૂમાંરહ ભગવાન ુંયાન કર ુંકઠણ છે, િમની ૂ અસર મન ઉપર થાય છે.
યાન કરનાર પિવ અનેએકાંત થાન માંયાન કરવા બેસ ુંજોઈએ.
(ઘર માંજ કોઈ એક ૂણો ક મ પસંદ કરવી શકાય)
નેપરમા મા ુંયાન કર ુંછેતેપિવ અનેપ રિમત (માપ ું) અ ુંસેવન કર. પેટ ભર નેજમ ુંન હ
ક અિત ૂયા રહ ુંન હ. શર ર નેબ ુલાડ કરવા ન હ-ક બ ુાસ આપવો ન હ.
નેયાન કર ુંછેતેચોર ના કર (અ તેય). અનેકવાર મ ુય ખ અનેમનથી ચોર કર છે.
પારક વ ુજોઈ –મન થી તેુંચતન કર ું–એ ચોર છે.
નેયાન કર ુંછે-તેણે ચય પાળ ુંજોઈએ.સવ ઇ યોથી ચય પાળ ુંજોઈએ. શર ર થી ચય
ઘણા પાળેછે-પણ-મન થી પાળતા નથી. મનથી ચય નો ભંગ –શર ર ના ચય નો ભંગ કયા
બરાબર જ છે. લ ુંછે-એક દવસ ચય નો ભંગ થાય છે,તો ચાલીસ દવસ ુધી મન થર થ ુંનથી.
નેપરમા મા ુંયાન કર ુંછે-તેવ-ધમ ુંપાલન કર. દહ ુંભાન છેયાંુધી- વ-ધમ છોડવો ન હ.
યાન કરતાંકરતાં– મ મ ત મયતા વધેછે,તેમ તેમ –આનંદ વધેછે.
પછ યાન ની િવિધ બતાવી છે- ુંઆગળ વણન થઇ ગ ુંછે.
કિપલદવ કહ છે- મા પરમા મા નાંઅનેક વ પો છે.તેમાંથી કોઈનેઇ ટદવ માની તેુંયાન કરો.
દવ ુિત ૂછેછે- ુંકયા વ પ ુંયાન ક ું?
કિપલ ભગવાન કહ છે-
મા ,શંખ,ચ ,ગાળા અનેપ – ના હાથ માંછે-એવા ચ ુુજ નારાયણ ુંતમેયાન કરો.
યાન કરતાંપહલાંઠાકોર –સાથેસંબંધ જોડવો પડ છે.
દા ય ભ ત માં(દા યભાવ) પહલાંચરણ માંૃટ થર કરવી પડ છે.
નો સ યભાવ છે,મા ુય ભાવ છે-વા સ યભાવ છે-
તેયાંુધી ુના ુખારિવદ નાંદશન –ના કર યાંુધી આનંદ આવતો નથી.

189
આ વ ેમ થી પરમા મા ુંયાન કર છે- યાર પરમા મા વ તરફ ુએ છે.
વારંવાર મનનેએક વ પ માંથર કરો.
પરમા મા ના વ પ માંઆસ ત ના થાય યાંુધી ભ ત થતી નથી.
સંસાર ુંદર છે-એ િવચારમાંથી કામ નો ઉ વ થાય છે-
ુુંદર છે-એમ િવચારવાથી-ભ ત નો ઉ વ થાય છે.
પરમા મા ના એક ક ગ માંમનનેથર કરો.ઠાકોર ના એક એક ગ માંથી કમળ ની ુગંધ નીકળેછે-
એટલેતો –કર-કમળ,ચરણ-કમળ , ુખ-કમળ એમ કહ છે.
ઠાકોર ના ચરણમાં– ટનેથર કરો. ખ થર થાય એટલેમન થર થાય છે.
યાન માંત મયતા થાય –એટલેસંસાર ુલાય છે.દહભાન ુલાય છે-અનેઆનંદ આવેછે.
મા, એવી ભાવના કરવી-ક મારા પર ભગવાનની ૃપા થઇ છે. ુના કરણો મારા પર પડ છે.
યાન કરતાં-દહની િવ િત ૃથાય છે, યાર આ મા દહથી ટો પડ છે, યાર ત મયતા થાય છે,
યાર યાન કરનાર નેપરમાનંદ મળેછે-તેઆનંદ ુંકોઈ વણન કર શક ન હ.
ાની ુુષો –પરમા માના પમાંએવા મળ ય છેક
તેપછ તેકહ શકતા નથી-ક- ું ુંં-ક-નથી ણતો.
ખાંડ ની ૂતળ સાગરની ડાઈ માપવા ગઈ –તેપાછ જ આવી ન હ.
પરમા મા સાગર વા િવશાળ, યાપક છે.
યાન કરતાં- યાન કરનારો- યેય (ઈ ર) માંમળ ય છે.-તેણેજ ુત કહ છે.-આ જ અ ૈત છે.
યાન કરનાર ુંુંપ ુંુલાય યાર વ અનેિશવ એક થાય છે.
તેપછ વ ુંવપ ુંઈ રમાંમળ ય છે. વ ુંવ પ ુંરહ ુંનથી.
મ ઈયળ-ભમર ુંચતન કરતાંકરતાંભમર બનેછે-
તેમ વ-ઈ ર ુંચતન કરતાંકરતાંઈ રમય બનેછે. વ-ઈ ર ુંિમલન થ ું
તેપછ વભાવ રહતો નથી.
ુલસીદાસ એ માનસ માંલ ુંછે- એ-ને-(ઈ રને) કોણ ણી શક ?
ના પર –એ-(ઈ ર) ૃપા કર –તે-જ- એ-ને ણી શક.
યાન કરનારો વ પ ુંયાન કર છે-તેયેય(દવ ની) ની શ ત – યાતા( યાન કરનારા) માંઆવેછે.
શંકરાચાય વન માંકથા આવેછે.
એક યવન શંકરાચાય નેમ યો. ક ું-માર ભૈરવ ય કરવો છે. ૃવીના સાવભૌમ રા ના મ તક ની
આ ુિત તેમાંઆપવી પડ છે.તેતો મળેતેમ નથી,માટ તમેતમા ુંમ તક મનેઆપો.તમેકહો છો-આ મા
–પરમા માથી –દહ ુદો છે. દહ આપવાથી તમેમરવાના નથી. તો તમા ુમ તક મનેઆપો.
શંકરાચાય ક ું-મારા મ તકથી તા ુંકામ થ ુંહોય તો લઇ . પણ િશ યો ની હાજર માંમા ુંમ તક લેવા
આ યો તો અનથ થશે.માટ િશ યો ન હોય અનેુંયાન માંબેુંયાર આવીનેમ તક લઇ જ .
દહા યાસ ૂર થયો હતો. મા ુંઆપવા તૈયાર થયા છે. મઠ માંકોઈએ તે ુંનથી.
યવન મ તક કાપીનેલઇ જવા આ યો.
શંકરાચાય ના િશ ય પ પાદ હતા.તેઓ િસહ ૃ વામીના ભ ત હતા.
પ પાદ નેગંગા કનાર અનેક અપ ુકન થાય છે.

190
તેદોડતાંદોડતાંપાછા મઠ માંઆવેછે. જો ુંતો યવન તલવાર લઈનેુુદવ ુંિશર કાપવા તૈયાર થયો
છે. પ નાભ નેએકદમ ોધ આ યો છે, િસહ બની નેતેમણે–યવન નેચીર નાંયો.
આ સંગ બતાવેછે-ક-ઉપાસક માંઉપા ય ( િસહ ૃ વામી ) ની દ યશ ત આવેછે.
ુકદવ વણન કર છે-મ દરા પીધેલા નેમ દહ ુંભાન નથી રહ ુંનથી
તેમ યાન કરતા દહભાન ૂલેછે.....
તેની પાછળ પાછળ ભગવાન ભમેછે- ુેમ માં પાગલ થયો છેતેુખી છે-બાક ના સવ ુઃખી છે.
ભગવાન િવના બી ુંકંઈ નથી. ુંજોનારો પણ ભગવદ પ થયો ં. આ અપરો સા ા કાર છે.
એવી ત મયતા થાય તો ભ ત ુલભ છે.
ભગવાન ના ેમ માં દહભાન ૂલેછે-તેાની મહા મા ેઠ છે.
મ ુય માંા ણ ેઠ છે. ા ણો માંવેદ ભણેલો ા ણ ેઠ છે. વેદ ભણેલા કરતાં –વેદ નો અથ
ણેછે-
તેેઠ છે.વેદાથ ણનાર કરતાંણ વખત સંયા કરનાર ેઠ છે.
પરંુભગવાનના ેમ માં જગતને ૂલી ગયો છે-તેેઠ છે.
માતા ,આ સવ કરતાંી ૃણ ુંયાન કરતાં દહભાન ૂલેછે,તેસવ થી ેઠ છે.
ભગવદભ તો ાર ધકમ નેિમ યા કર શક છે.
ેમ અ યો ય હોય છે.તમેઠાકોર ુંમરણ કરશો તો ઠાકોર તમને ૂલશેન હ.
ભગવાન કહ છે-મારા િન કામ ભ તો કોઈ પણ કારની ુતની ઈ છા –પણ- કરતા નથી.
માર સેવા િવના બી કોઈ ઈ છા તેઓ રાખતા નથી.
એવા િન કામ ભ તો નેમાર સેવાનેછોડ ને-(તેના બદલે) જો સાલો .સા ટ,સામી ય,સા ય અને
સા ુય ુતઓ આપવામાંઆવેતો પણ તેલેતા નથી. (ભાગવત-૩-૨૯-૧૩)
એક વખત નારદ વૈુઠલોક માંઆ યા. લ મી નેજોયા પણ ભગવાન ન દખાયા.
શોધતાંશોધતાંછેવટ-ભગવાન ને- યાન માંબેઠલા જોયા.
નારદ ૂછેછે-તમેકો ુંયાન કરો છો ?
ભગવાન કહ છે- ુંમારા લાડ લા ભ તો ુંયાન ક ુંં.
નારદ કહ- ુંઆ વૈણવો તમારાંકરતા પણ ેઠ છે?ક થી તમેતેુંયાન કરો છો ?
ભગવાન કહ ક-હા,તેમારા કરતા ેઠ છે. નારદ કહ-તેિસ કર આપો.
ભગવાન ૂછેછે-જગતમાંમોટામાંમો ુંકોણ ? નારદ -કહ- ૃવી.
ભગવાન-કહ- ૃવી શાની મોટ ? ૃવી તો શેષનાગ ના ફણા ઉપર રહલી છે. નારદ -તો શેષનાગ મોટા.
ભગવાન-અર-એ શેષનાગ શાના મોટા ? એ તો શંકર ના હાથ ુંક ુછે. એટલેશેષનાગ કરતાંિશવ મોટા
થયા.પણ તેમનાથી રાવણ જબરો –ક ણે-િશવ સાથેકલાસનેઉઠાવેલા. યાર રાવણ મોટો.
અર રાવણ શાનો મોટો ? વાલી રાવણ નેબગલ માંદબાવી સંયા કરતો. માટ વાલી મોટો ?
નારદ-કહ-વાલી શાનો મોટો ?વાલી નેરામ એ મારલો-એટલેઆપ જ સવ થી ેઠ છો.
ભગવાન-કહ છે-ક-ના ુંપણ ેઠ નથી.મારા કરતા મારા ભ તો ેઠ છે.
કારણ આ ુંજગત મારા હયામાં,પણ ુંર ુંં-ભ ત ના હયામાં.
મનેહયા માંરાખીને ભ તો યવહાર કર છે,એવા ાની ભકતો મારાથી પણ ેઠ છે.
મારા ભ તો મારા ેમ પ –અ ા ૃત વ- પનેપામેછે. યાર દહ માંઆસ ત ુુષ અધોગિત પામેછે.

191
કિપલ ભગવાન કહ છે-મા, વ ુુંક ું?ઈ રથી િવ ુટા પડલા વ નેુખ નથી. પરમા મા થી િવ ુખ
છેતેસંસારમાંરખડતો જ રહ છે. પરમા મા સાથેેમ કરતો નથી તેભલેુખી દખાય પણ તેને
દરથી શાંિત નથી. ઈ ર ને ૂયો છે,તેભૌિતક ુખ ભલેભોગવે,પણ તેને દરની શાંિત મળતી નથી.
મા, ૃાવ થા માંઆ શર ર ઘર ુંબનેછેપણ મન અનેુ તો ુવાન રહ છે. ુવાની માંભોગવેલા
ુખ ુંમન વારંવાર ચતન કર છે. મન ભગવાન ુંચતન કર ુનથી.
ૃાવ થામાંુઃખ ભોગવ ુંપડ છે.કોઈ સેવા કર ુનથી.
ૃાવ થામાંશર ર ુબળ થવા છતાં–સ સંગ અનેભજન ન કર તો –મન અને ભ ુવાન બનેછે.
સા ુંસા ુંખાવા ુંમન થાય છે.
ડોસીનેખાવાની ઈ છા થાય છે- યાર તેબાબા ુંનામ દ છે–કહ-ક-
આ તો બાબાની ઈ છા છે-ક-પાના નાંભ યાંકરો.
ખાધેુંપચેન હ-પણ વારંવાર ખાવાની ઈ છા – ૃાવ થામાંથાય છે. ૂલી બ ુપજવેછે.
તેલ-મરચા ના ગરમ ગરમ પદાથ ખાય,ઉપર ઠંુંપાણી પીવેપછ ાં ય ? કફ વધે,રા ેઉધરસ આવે,
ાસ માંઘરડ-ઘરડ અવાજ થાય છે. છોકરો કહ છે-ક બાપા તમનેપચ ુંનથી.તો ુંકામ વધાર ખાઓ છો?
તમાર ઉધરસ થી અમને ઘ આવતી નથી.તમાર પથાર બહાર ુતરાંની પાસેકર ું.
ડોસાની પથાર બહાર ુતરાની જોડ જોડ થાય તો પણ ડોસો સંતોષ માનેછે.
છોકરાંઓ િતર કાર કર-પણ ડોસાની –ન ફટ વી િ ૃથાય છે-તેમાનેછે- અનેકહ છે–ક-
‘આ છોકરાંછેતો -તે-કહ છે- નેછોકરાંનથી એનેકોણ કહવા ુંહ ું?’
ૃાવ થામાંશર ર ુબળ બનેછે, રોગ ુંઘર બનેછે.શર ર સા ુંછે– યાંુધી બા તમારાંહાથમાંછે.
શર ર સા ુંછેયાંુધી ુનેરા કરો તો બેડો પાર છે.
પથાર માંડોસો પડ ો છે. અિત પાપીનેનરક ુંુઃખ પથાર માંજ ભોગવ ુંપડ છે. પથાર માંજ મળ- ૂ
થાય તેનરક ુંજ ુઃખ છે. આવી પથાર માંજ જયાર યમ ૂત દખાય છે, યાર વ બ ુગભરાય છે.
લોકો માટ પૈસા ુંપાણી ક ુહોય-તે-લોકો જ –ડોસો જ દ મર તેવી –ઈ છા રાખતા હોય છે.
પોતાના થોડા કોઈ –કદ ક –મનેકંઈક આપશેતેવી ઇ છાથી સેવા કર છે. બધાંવાથ ના સગાંભેગા થાય
છે. છોકર ઓ પણ લાલ ુડ હોય છે,-મારા બાપાએ મારા માટ પંદર-વીસ તોલા ુુંરા ુંહશે. દોડતી
દોડતી આવશે-બધા ડોસાનેઘેર નેબેઠા છે.
‘બાપા,મનેઓળખી ? બાપા ુંતમાર મણી....’ પણ મણીબેન ુંકંઈ અજવા ંપડ ુંનથી.
એ ડોસો જવાની તૈયાર માંછે. તેબોલી શકતો નથી.
વાણી નો લય મનમાંથાય છે,મન નો લય ાણ માંથાય છે.
યાર વા મા ના દય માંકાશ દખાય છે.
તેના મનમાં વાસના હોય છે, તેમાણે–તેકાશ માંચ થાય છે.
તેસંકાર ગેછેતેમાણેતેનેનવો દહ મળેછે.
વ હાય-હાય કરતો એકલો જ ય છે. તકાળેયમ ુતો તેનેકંઈ રડાવતા નથી. ઘરની મમતા રડાવેછે.
ઘર છોડ ુંતેનેગમ ુંનથી-અનેયમ ુતો તેનેધ ો માર છે.
પ ની- ુ-પૈસા છોડવા તેનેગમતા નથી. યમ ૂત તેનેમારતા નથી ......

192
પણ-ઘરની મમતા તેનેમાર છે.અનેરડાવેછે.
ણેછે-ક- ુંજઈશ યાર કોઈ ી, ુસાથેઆવશેન હ,
માર એકલાનેજ જ ુંપડશે. છતાંિવવેક રહતો નથી.
તકાળમાંબેયમ ૂતો આવેછે- પાપ ુુષ અનેુય ુુષ.
પાપ ુુષ કહ છે-ત બ ુપાપ કયા છે-એમ કહ માર છે. ુય ુુષ કહ છે–તનેુય કરવાની તક આપી
છતાંપણ ત – ુય-કમ ક ુન હ ? ભ ત કરવાનો તનેઅવસર આ યો હતો-પણ ભ ત કમ કર ન હ?
તેમ કર નેમાર છે.આ વ મર છે- યાર અિતશય તરફડ છે.
યમ ૂતો ની ગિત પગ થી ખ ુધી ની હોય છે.
રં (દશમ ાર) માં ાણ નેથર કર છે,તેનેયમ ૂતો કઈ કર શકતા નથી.
શા માંએ ુંલ ુંછે-ક-
દશમ ાર થી વ દર આવેછે, અનેજો તેારમાંથી વ બહાર નીકળે–તો ુત-મળેછે.
અિત ુયશાળ હોય તો-તે વ- ુના દરબાર માં ય છે.
ખ માંથી વ બહાર નીકળેતો તે- વ વગ-લોક માં ય છે.
ુખ માંથી વ બહાર નીકળેતો-તે વ મ ુય યોિન માંફર થી ય છે.
ુખ થી નીચેઅનેુંટ થી ઉપર –ના ભાગ માંથી વ બહાર નીકળે-તો પ ુ-પ ીની યોિન માં ય છે.
ુંટ થી નીચેના ભાગ માંથી વ બહાર નીકળે-તો ેત યોિન માં વ ય છે.
મયા પછ - ૂવજ મ યાદ આવતો નથી. ૂળ શર ર ની દર ૂમ શર ર છે.
અનેતેની દર કારણ શર ર (વાસનાઓ) છે.
યમ ૂતો – વા મા ને– ૂમ શર ર (અનેકારણ શર ર-વાસનાઓ) સાથેયમ ુર માંલઇ ય છે.
અિતપાપી માટ યમ ુર નો માગ અિત ભયંકર છે. ર તામાંએનેણસો ુતરાંકરડવા આવેછે.
ગરમ રતી પર ચાલ ુંપડ છે. યાર એકલો-રડતો રડતો વ ય છે. તેનેકોઈ સાથ આપ ુંનથી.
આ પંથેમા ધમ ( વ-ધમ) જ સાથ આપેછે. ધમ – વ નેધીરજ આપેછે-ક – ુંતનેબચાવીશ.
(ધમ સાચો િમ છે.)
ચ ુત વા મા એ કરલાંપાપ- ુય, વા મા નેયમદરબાર માંસંભળાવેછે.
ચ ુત= ચ ની ુત વાતો ણનાર. ચ ની ુત વાતો ણે–તેનેચ ુત કહ છે.
સા ી માંૂયદવ અનેવા ુદવ છે. દવસ ના કરલા પાપની સા ી – ૂયદવ આપેછે. રાત ના પાપની
વા ુદવ.(આ મા-પરમા મા).
કટલાંક બારણા બંધ કર નેપાપ કર છે. મનેકોઈ જો
પણ તારો બાપ દર બેઠો છે-તેતો ુએ છેને?
ુંનથી.
ૃવી,ચં, ૂય ....વગેર ચૌદ સા ીઓ છે. તેપરમા મા ના સેવકો છે.
તેસા ી આપેછે-અમેતેનેપાપ કરતા નજર જો ુંછે.
પાપ ની મ ુય ની પણ સા ી અપાય છે.
પછ વા મા એ –તે–ક ુલ- કર ુંપડ છે. તેપછ પાપ- ુય માણે વ ની ગિત ન થાય છે.
પાપ વ ુહોય તો-નરક ની સ થાય છે. પાપ- ુય સરખા હોય તો-તેચંલોક માં ય છે.

193
ુય હોય તો –તેવગ માં ય છે.
વગ માંુય ભોગવી ને– ુય નો ય કર ને- ુય ૂટ ય-
એટલેફર મ ુય લોક માંજ મ લેવો પડ છે.
ચોયાસી લાખ ું–ચ ર-કહ છે. જ મ મરણ ુંુઃખ યાંુધી છે- યાંુધી વ નેશાંિત નથી.
વ નેશાંિત યાર થાય –જયાર મ ુય યોિન માંતેપરમા મા નો સા ા કાર કર........
મહાભારત ના શાંિત-પવ માંએક કથા આવેછે.
ૃંદાવન માંએક મહા મા રહતા હતા. એક વખત તેયાનમાંબેઠલા હતા, યાર એક દર આવી તેમની
ગોદ માંભરાયો. દર ની પાછળ – બલાડ પડ હતી. મહા મા નેદયા આવી. તેમણેદર નેક ું- ુંમાર
ગોદમાંછે. તનેકોઈ માર ન હ શક. ું માંગીશ તેુંતનેઆપીશ. બોલ તાર ુંથ ુંછે?
ુંકહ તેમાણેતનેબનાવી દ ......
(સાચાંસંતો-ઈ રની ૃટમાંકોઈ ફરફાર કરતા નથી- કરવા ય તેપાછળથી પ તાય છે.-આ તો મા
ઉદાહરણ છે)
દર ની ુ કટલી ?તેણેિવચા ુ-આ બલાડ બ ુુખ ભોગવેછે. ુંબલાડ બની તો-પછ તેની
બીક રહ ન હ.એટલેતેણેમહા મા નેક ું–મનેબલાડ બનાવી દો. મહા મા એ ક ું-તથા ુ....
એક દવસ તેબલાડ ની પાછળ ૂતરો પડ ો. બલાડ રડતી રડતી મહા મા પાસેઆવી-અનેકહ-મને
ખાતર થઇ ક – બલાડ થવા માંુખ નથી. મનેૂતરો બનાવી દો....મહા માએ ક ું-તથા ુ.....
થોડા દવસ ુખ ુંલા ું.પણ એક દવસ જ ંગલ માંુતરાની પાછળ વાઘ પડ ો.
ુતરાએ િવચા ુ-આના કરતા વાઘ થ ુંસા ું.
એટલેફર રડતો રડતો મહા મા પાસેગયો. અનેકહ મનેવાઘ બનાવી દો. મહા મા એ ક ું-તથા ુ.....
વાઘ થયા પછ તેની ુ બગડ ગઈ. હસા કરતાંકરતાંતેની હસક િ ૃ ૃત થઇ ગઈ. તેણેિવચા ુ-
આ મહા મા –જો કોઈ દવસ નારાજ થશે-તો પાછો મનેદર બનાવી દશે.માટ ચલ મહારાજ નેજ પતાવી
દ . તો પછ કાયમ નો વાઘ રહ શક શ.
મહા મા કહ-અ છા, બેટા, ુંમનેખાવા આ યો છે? ુંદર હતો એ જ સા ુંહ ું.
મહા મા એ તેનેપાછો દર બનાવી દ ધો.
જરા િવચાર કરો-
આ દર- બલાડ ની કથા નથી. આ આપણી જ કથા છે.
આ વ એક વખત દર હતો-એક વખત બલાડ હતો.એક વખત ૂતરો ક પછ વાઘ હતો.
(માનવ- વન માંકદ કદ –આ િવિવધ પ ુઓની ુંજ વતન કર છે-તેબતાવેછે-ક
તેએક વખત આવો પ ુહતો)
આ વ ની પાછળ કાળ પડ ો છે. કાળ વ નેવારંવાર કચડ છે.
અનેક યોિન ઓ માં વ રખડતો રખડતો છેવટ તે- ુની ગોદમાં ય છે.
ુૃપા કર - વ નેમ ુય બના યો. પિવ િવચાર કરવા મન- ુ આ યાં.
ક થી તેકાળ અનેકામ પર
િવજય મેળવી શક. ુએ િવચા ુ-તેકાળ પર િવજય મેળવી માર શરણ માંઆવશે.

194
પણ માનવ થાય પછ - ુસંકાર અનેુસંગ થી માનવ –એવો બગડ છે(વાઘ બની ય છે) ક ણેતેને
બના યો,તેનેજ તેમાનતો નથી. કહ છે- ુંઈ ર માંમાનતો નથી,
ભગવાન તેવખતેિવચાર છે-ક બેટા ું ાંજઈશ ? ુંતનેફર થી દર બનાવી દઈશ.
પરમા મા એ મા –મ ુય નેજ ુ (શ ત) આપી છે.
પ ુનેપોતાના વ- પ ુંભાન નથી. ણ વષ પછ તો તે ૂલી ય છે-ક આ માર મા છે-ક આ મારો
બાપ છે. ણેપોતાના વ- પ ુંભાન નથી તેઆ મ- વ- પ ને ાંથી ણી શક ?
આ મ ુય જ મ માં–તેની પાસેુ હોવાથી- જો-તે-ઈ રનેઓળખવાનો-ઈ ર નો સા ા કાર કરવાનો
ય ન ના કર-તો-ચોયાસી લાખ ના ચ ર માંતેફર છે. તેફર ફર સંસાર માંરખડ છે.
જ મ-મરણ
ુંુઃખ તેભોગવેછે. અનેઆ ુઃખ છેયાંુધી તે વ નેશાંિત ા ત થતી નથી.
પ ુપ ી ની યોિન માંઅનેક કારના ુઃખ ભોગવી,
તેુંપાપ-અનેુય –જો સર ુંથાય તો તેચ લોક માં ય છે.
યાંથી ૂમ વ –વાદળ માંવષા પેઆવેછે. વરસાદ ૃવી પર પડ છે. નેતેઅ માંદાખલ થાય છે.
અ માંથી વીય થાય છે. અને વ મ ુય યોિન માંઆવેછે.
(આ બલ ુલ સીધીસાદ ભાષામાંવણન છે- ના પર િવચાર કરવામાંઆવેતો
-ઘ ુંબ ુંસમજવામાંઆવી શક !!!)
(ભાગવત માંગભ-અવ થા ુંવણન –અદ ૂત છે, ુંસાદ ર તેનીચેુજબ વણન કર શકાય.)
દવસેગભ રહ છે-તેદવસેપાણી ના પરપોટા વો ૂમ હોય છે.
દસ દવસ માંતેફળ વડો મોટો થાય છે.
મા ના શર રની નાડ માંથી અ રસ વહતો હોય તેનાડ સાથેગભ ની નાડ જોડવામાંઆવેછે.
એક મ હનામાંસાત ધા ુમળેછે. અનેપાંચ મ હના માંુખ તરસ ુંાન થાય છે.
છ મ હના ની ગભ થાય એટલે-માતા ના પેટમાંમણ કર છે. યાંઅનેક જ ંુઓ ઉ પ થાય છે-
તેમાતા ના ૂિવ ટા માંતેઆળોટ છે. નાનકડ જ યામાંતેનેબ ુસહન કર ુંપડ છે.
તેનેઅનેક જ ંુઓ કરડ છે, યાર કટલીક વાર તેૂછા પામેછે.
વળ માતા એ ખાધેલા તીખા,ઉના,ખારા,ખાટા વડ તેના ગ માંવેદના થાય છે.
આ માણેતેગભ માંઅનેક કાર ુંુઃખ ભોગવેછે. પાંજરામાંપંખી ુરા ુંહોય તેમ તેરહ છે.
કંઈ પણ કરવાનેમાટ તેઅસમથ હોય છે.
માટ ગભવાસ અનેનરકવાસ સરખો છે.
સાતમેમ હનેમા ુંનીચેઅનેપગ ચેથાય છે.
આઠ માસના વા મા નેૂવજ મ ુંાન થાય છે. તેગભ માં ુને ુિત કર છે.
નાથ,મનેજ દ બહાર કાઢો,હવેુંબલ ુલ પાપ ન હ ક ું,મનેબહાર કાઢશો,
તો ુંતમાર ુબ સેવા –ભ ત કર શ.
ગભ માં વ ાની થાય છે. ભગવાન આગળ તેઅનેક િત ાઓ કર છે.
પરમા મા કહ છે-આજ ુધી ત મનેઅનેક વાર છેતય છે.
વ કહ છે-ના-ના- હવેુંન હ છેત ું. મનેબહાર કાઢો.
સવપીડા વખતેઅિતશય વેદના માંતેૂવજ મ ુંાન ૂલી ય છે. ગભ ુંાન પણ ૂલી ય છે.
મા ને વેદના થાય છે-તેના કરતાંહ ર ગણી વેદના વા મા નેથાય છે.

195
રા નેઘેર જ મ થાય ક રંક ના ઘેર જ મ થાય-જ મ એ જ મહાન ુઃખ છે.
જ મ એનો સફળ છે-ક ણેફર થી કોઈ મા ના પેટમાંજવા નો સંગ નાંઆવે.
કોઈ ના પેટમાં ય તેની ુદશા થાય છે.
કિપલ ભગવાન કહ છે-ક- મા જ મ અનેમરણ ુંુઃખ ભયંકર છે.
આ બંનેુઃખ સરખાંછે. આ ુઃખો નો ત આવતો નથી.
આ વ પરમા મા સાથેેમ કર તો –જ- આ ુઃખ નો ત આવેછે.
વ નો યાંજ મ થયો-ક-માયા એનેપશ કર છે. સંસાર માંમાયા કોઈનેય છોડતી નથી.
આ વ પરમા મા સાથેેમ કર તો-માયા ટ-અનેુખી થાય –પણ તેપરમા મા સાથેેમ કરતો નથી.
વ બા યાવ થામાંમા સાથેેમ કર છે.
જરા મોટો થાય –એટલે–રમકડાંસાથેેમ કર છે.
તેપછ -મોટો થાય-એટલેુતકો જોડ ેમ કર છે.એક બેડ ી મળેએટલે– ુતકો નો મોહ ઉડ ય છે.
પછ પૈસા જોડ ેમ કરતો થા ય છે. થોડા વ ુપૈસા આવેએટલેબક ના બેલેસ જોડ મોહ થઇ ય છે.
અનેલગન કર એટલેલાડ જોડ ેમ કરતો થઇ ય છે.
કહ છે-ક તારા માટ લાખો ખચવા તૈયાર ં. પેલી નચાવેતેમ નાચેછે.
માનેછે-ક-તેવગ ુંુખ ભોગવેછે.
પણ આ મોહ પણ ટકતો નથી-બેચાર છોકરાંથાય એટલેકંટાળેછે.
કોઈ પરણેલા નેૂછશે-ક-તમેુખી છો ? તો ફટ દઈનેજવાબ આપશેક- ુંુખી શાનો ? આ પલટણ ઉભી
થઇ છે,મ ઘવાર વધી ગઈ છે, દરક ની ચતા છે,રાત દવસ વૈત ુંક ુંં, પણ કોઈનેમાર દયા આવતી
નથી, મતેમ વન ૂુંક ુંં.એકલો હતો યાર ુખી હતો.
ચામડ ુંુખ ભોગ યા પછ ૃાવ થા માંડહાપણ આવેછે. યાંુધી માંતો માયા થી ઘેરાઈ ગયો હોય
છે.છોકરાંનેઘેર છોકરાં-આ યા અનેકહશે-ક-
આ નાનો કનૈયો બ ુવહાલો લાગેછે. એમ કહ – યાંમાયા લગાડ છે.
આ માયા વ નેબેર તેમાર છે,બાંધેછે.
માયા ના બંધનના દોરડા માંથી છટક તેજ દોરડાથી
ુનેબાંધવાના છે.
ુલસીદાસ એ ક ુંછે-
જનની,જનક,બંુ, ૂત,દારા-ત ુ,ધ ુ,ભવન ુહદ પ રવારા
સબ ક મમતા તાગ બટોર ,મમ પદ મન હ બાંધ હ ર ડોર .
(માતા,િપતા,ભાઈ, ુ,પ ની,શર ર,ધન,ઘર,િમ ,સગાં- નેહ ઓ-એ બધા માંથી મમતા છે-તેયાગી –
તેબધા માં – ેમ િવખરાયેલો છે, તેબધો ેમ ભેગો કર –એક જ ેમ ુદોર ુંબનાવી –
ુના ચરણનેમન થી બાંધી દો-તો ુબંધાય.)
કિપલ ભગવાન-કહ છે-મા,અનેક જ મો થી આ માણે વ ભટકતો આ યો છે,
હ ુતનેસંસારના િવષયોમાંૃણા આવતી નથી ?
ાંુધી તાર ભટક ુંછે? મા,તારા મન નેસંસાર ના િવષયો માંથી હટાવી,
તેમન ને ુમાંજોડ દ.
પરમા મા ના ચરણ નો આ ય કર , જ મ-મરણ ના ાસમાંથી ુત થવાનો ય ન કર ુત થા –

196
તો વન સફળ થશે.
મારા ઉપદશ માં ા રાખ , મા, સાવધાન થઇ નેતાર યાન કરવા
સાવધાન રહ -મન છેતર છે-મન ભયંકર છે.
ુંછે.
કોઈ પણ સાધન ( ુંક ભ ત વગેર) કરવા ુંછે. અનેસાવધાન રહવા ુંછે-ક દર અ ભમાન વધેન હ.
આમ કર પરમા મા નેશરણે– વ- ય તો ભગવાન અવ ય ૃપા કર છે.
ત માંકિપલ ભગવાન કહ છે-તે ુબ જ મહ વ ુંછે.
“મા.તારા મન નેતાર જ બોધ આપવો પડશે. મા, આ માગ એકલા નો છે.”
મા, સાવધાન રહ , થોડા દવસ માંજ ુંૃતાથ થઈશ. મા ુંકામ ૂુંથ ું, માર હવેઅહ થી જ ુંપડશે.
સંસાર નો સંયોગ-િવયોગ માટ જ હોય છે. મા, ુંસતત ભ ત કર -પરમા મા ના નામ નો તનેઆધાર છે.
મા નેઉપદશ આપી, કિપલ ભગવાન યાંથી ઉઠ ા છે,મા ની ણ વાર દ ણા કર , મા ની આ ા
માગી,ગંગાસાગર ના તીથ માંપધાયા છે. કલક ાથી થોડ ૂર આ થળ છે, યાંગંગા સ ુનેમળેછે.
સામા ય નદ નાંપાણીનેસ ુખારાંબનાવેછે, યાર
ગંગા ણ ચાર માઈલ ુધી સ ુના પાણી નેમી ુંબનાવેછે.
માતા દવ ુિત, સર વતી ના કનાર િવરા લાંછે. નાન, યાન કર મન ની ુ કર ,
નારાયણ ુચતન કર ુત થયાંછે.
દવ ુિત મા નેિસ મળેલી,તેથી તેથળ ુનામ િસ ુર પડ ુંછે. માતા દવ ુિત નો યાંઉ ાર થયો છે,
તેથી લોકો તેને“મા ૃગયા” પણ કહ છે.
કિપલગીતા અહ સમા ત થાય છે.
ુદા ુદા અનેક માગ થી (નીચેબતાવેલા) પામવા
ુંત વ એક જ છે---પરમા મા.
( ુદા ુદા કારના કમ , ય , દાન, તપ, વેદા યયન, મન અનેઇ યો નો સંયમ, કમ નો યાગ, અનેક
કારનો યોગા યાસ,ભ ત યોગ, િૃમાગ અનેિન િ ૃમાગ, સકામ અનેિન કામ ધમ , આ મત વ ુ
ાન, ૃઢ વૈરા ય, ......આ બધા જ – ુદા ુદા સાધનો છે-
અનેઆ સાધનો થી કાંતો સ ુણ અથવા િન ુણ –પરમા મા ની ા ત જ થાય છે.)
ીજો કંધ (સગ-લીલા) સમા ત

197
કંધ-૪(ચોથો) (િવસગ લીલા)
થમ કંધ માંઅિધકારલીલા ુવણન ક ુ. ભાગવત નો ોતા કવો હોવો જોઈએ ? વગેર બતા ું.
તીય કંધ એ ાનલીલા છે. મરણ સમીપ હોય યાર કમ વ ું?
મ ુય ુકત ય ું?વગેર ાન ુવણન ક ુ.
ીજો કંધ સગલીલા છે. ાન કવી ર તે વન માંઉતાર ું,અનેજગતની ઉ પિ ુવણન છે.
ચોથો કંધ નેિવસગલીલા કહ છે. ચાર ુુષાથ ની કથા આમાંછે.
ાન ા ત કર ુંહોય તો કદમ ની મ તેય થ ુંપડ,
તો ુ દવ ુિત મળે. િન કામ ુ થી ાન િસ થાય છે.
અનેાન િસ થયા પછ , ુુષાથ િસ થાય છે.
એટલેચોથા કંધ માંઆવી ચાર ુુષાથ ની કથા.
ચોથા કંધ માંચાર કરણો અનેએક ીસ અ યાયો છે.
ુુષાથ ચાર છે-ધમ-અથ-કામ અનેમો
. એટલેચાર કરણો છે.
ધમ કરણ ના અ યાય -૭ –છે.
સાત કારની ુ આવેતો ધમ િસ થાય. દશ,કાળ,મં,દહ,િવચાર,ઇ ય અને ય ુ.
અથ કરણ ના અ યાય-૫-છે.
અથ(ધન સંપિ ) ની ા ત પાંચ સાધન થી થાય છે.માતિપતા ના આશીવાદ, ુુૃપા,ઉ મ, ાર ધ
અને ુૃપા. આ પાંચ કારના સાધનો થી ુવ નેઅથ ની ા ત થઇ હતી.( ની કથા અહ આવશે)
કામ કરણ ના અ યાય-૧૧-છે.કારણ ક કામ ૧૧-ઇ યોમાંરહલો છે. ૫- ાનેયો,૫-કમ યો અનેમન.
મો કરણ માંઅ યાય-૮- છે. ૃિત ના -૮- કાર છે.(અ ટધા ૃિત) ૫-મહા ૂતો અને
મન, ુ,અહંકાર.
આ અ ટધા ૃિત નેકા ુમાંરાખે-તેનેમો - ુત મળેછે. ૃિતના બંધન માંથી ુત થાય છે–
તેૃતાથ બનેછે.
આમ ૩૧ અ યાયો નો ચોથો કંધ છે.
ૃિત એટલેવ-ભાવ. અનેક જ મો ના સંકારોનેઅ ુસર નેમન દોડ છે. મોટા મોટા ઋિષઓ પણ
ૃિતનેએટલેવ-ભાવ નેવશ રાખી શ ા નથી તેથી બંધન માંઆ યા છે.
ૃિત નેવશ થાય છે-તે વ અનેને ૃિત વશ થાય છેતેઈ ર.
આઠ કારની ભ ત, વણ, કતન ...વગેર ની િસ થાય તેઈ રનો થાય.
ભગવાન વા ન થઇ શકો તો વાંધો ન હ પરંુભગવાન ના થઈનેરહજો.
ચાર ુુષાથ માંથમ છે–ધમ અનેછેલો છેમો . વ ચેઅથ અનેકામ છે.
આ મ ગોઠવવામાંપણ રહ ય છે.
આ બતાવેછે–ક અથ અનેકામ –ધમ અનેમો નેઅ ુસર નેા ત કરવાનાંછે.
ધમ અનેમો એ બંનેુુષાથ ુય છે, બાક નાંબે–અથ અનેકામ બેગૌણ છે.

198
ધમ િવ ુનો કોઈ પણ ુુષાથ સફળ થતો નથી. ધમ િવ ુનો –અથ અનેકામ –અનથ કર છે.
પૈસા ુકળ હોય તો મ કરવામાંઅનેક જણા સાથ આપેછે, પણ સ એકલા વ નેથાય છે.
ધમ િવના ુંધન અધમ છે. વન માંકામ અનેઅથ ગૌણ બનેતો વન માંદ યતા આવેછે.
દ યતા એ દવપ ુંછે. માનવી દવ બનેછે.
ધમ ની ગિત ૂમ છે.ધમ પણ અનેકવાર અધમ બનેછે.
( ુભાવ -ના હોય તો તેઅધમ પણ કોઈ વાર ધમ બનતો હોય છે)
સદભાવના વગર ધમ સફળ થતો નથી. બીજો કોઈ ુઃખી થાય તેવી ૂમ ઈ છા પણ હશેતો તેઅધમ છે.
જગતના કોઈ વ યેુભાવ રાખશે-તો તે વ તમારા યેુભાવ રાખશે.
કદારનાથ જતાંુતકાશી આવેછે- યાંથી એક ર તો ઉખીમઠ ય છે.ઠંડ ના દવસોમાંકદારનાથ ના
વ પ નેઉખીમઠ માંપધરાવવામાંઆવેછે. યાંબે-ચાર પહાડ ભેગા થાય છે, યાં કંઈ બોલો તેનો
િત વની આવશે. ગંગે-હર,ગંગે-હર એકવાર બોલો
તો ણ ચાર વાર તેના પડઘા સંભળાશે. યાંજો કોઈ બોલેક-તા ુંસ યાનાશ ય-
તો િત વિન માંતેજ સાંભળવા મળશે. વો વિન-તેવો િત વિન.
વો ભાવ તમેલોકો માટ રાખશો,તો લોકો તેવો જ ભાવ તમારા માટ રાખશે.
ભાવ- િતભાવ નેઉ પ કર છે.
સવ ે(જગત) માંે (જગત નો આધાર) તર ક પરમા મા રહલા હોવાથી-કોઈ વ યેુભાવ
રાખવો-તે-ઈ ર યેુભાવ રાખવા ુંછે.
શા માંતો યાંુધી લ ુંછેક વ તો ું? જડ પદાથ માંપણ ુભાવ ના રાખવો.
જડ-ચેતન સવ માંએક ઈ ર િવરા લા છે. સવ માંસદભાવ રાખેતેુંમન શાંત રહ છે.
મ ુય માંવાથ ુ ગેછે- યાર તેબી નો િવનાશ કરવા ત પર બનેછે.
આ પર એક ૃટાંત િવચારવા ુંછે.
એક દશમાંરા અનેનગરશેઠ વ ચેિમ તા હતી. બંનેરોજ સ સંગ કર.
નગરશેઠ નો ધંધો ચંદન ના લાકડાંવેચવાનો હતો.શેઠ નો ધંધો બરાબર ન ચાલે.
ચાર પાંચ વષ થી ખોટ જતી હતી. એક દવસ ુનીમેક ું-ચંદન ના લાકડાંસડ છે,કોઈ બગડલો
માલ લેુંનથી, જો આ વષ ૂરતા માણ માંચંદન ન હ ખપેતો પેઢ ૂબી જશે.
ચંદન ુંકમતી લાક ુંરા િસવાય બી ુંકોણ લે?
નગરશેઠ નેધંધા માટ વાથ નો િવચાર આ યો છે, આ રા ુકંઈક થઇ ય તો સા ું.
રા મર ય તો –બાળવા માટ ચંદન ની જ ર પડ-નેમા ુંસઘ ંચંદન વેચાઈ ય.
નગરશેઠ ના મન માંરા યેુભાવ આ યો-
તેજ વખતેરા ના મન માંપણ સેવા કરતાંિવચાર આ યો.
આ શેઠ િતલક કર છે-ભ ત નો ડોળ કર છે,તેનેમારવો જોઈએ. શેઠ િનસંતાન છે,એટલે
તેુંધન રાજ ખ ના માંઆવશે. રા નેભ ત માંઆજ આનંદ આવતો નથી.
રાજ ફર થી િવચાર છે-ક આ આવો િવચાર કમ આ યો? મન માંપાપ પાવીશ તો પાપ વધશે.
રા સ સંગી વૈણવ હતા.તેમણેશેઠ આગળ –આ ખરાબ િવચારની હક કત હર કર .
શેઠ પણ –બોલતાંપણ શરમ આવેતેવી હક કત રા નેકહ .

199
રા એ શેઠ નેઠપકો આ યો. આવા ખરાબ િવચાર વૈણવ નેશોભેન હ. એ ુંકમ ના િવચા ુક રા –
ઠાકોર માટ ચંદન નો હડોળો બનાવે–ક રા મહલ ના દરવા ચંદન ના બનાવે.!!
બંનેના મન ુથયા અનેએકબી યેસાર ભાવના રાખી બંનેુખી થયા.
જગત ના કોઈ પણ વ માટ િવરોધ ના કરવો. ુભાવના વગર કર ુંસ કમ નકા ુંછે. તેથી
ઘણીવાર-ધમ,અધમ બનેછે.
દ પિત એ િશવ યેુભાવ રા યો-તેથી તેમનો ધમ, અધમ થયો છે.
તેનો ય તેનેમારનારો થયો.
સવ માંસદભાવ-સમભાવ રાખવો તેઉ મોઉ મ ધમ છે.
મહાભારત માંજોઈએ છ એ ક કટલીક વાર ી ૃણ અધમ કર છે,
પણ તેમના મન માંસવ યેસદભાવ છે.
સવ માંસદભાવ રાખી અધમ કરવામાંઆવેતો તે-અધમ પણ ધમ બનેછે.(ધમ ની ગિત
ૂમ છે)
મહાભારત ના કણપવ અનેોણપવ માંઆ બાબત નાં ટાંતો છે.
કણ વખતેરથ ુંપૈુંજમીન માંથી કાઢતો હતો-અનેિનશ હતો યાર ી ૃણેઅ ુન નેક ું-
ુંઆ કણ નેમાર.કણ કહ છે-તમેવીર છો, ુશા ને ણો છો. િનશ નેમારવો અધમ છે.
ભગવાન કણ નેકહ છે-તમેઆજ ુધી ધમ ુપાલન કટ ુંક ુછે? ૂરખા નેહવેઅ લ આવેછે?
હવેધમ ુઝેછે? સોળ વષ ના અ ભમ ુનેતમેબધાંએ ભેગા થઇ માય - યાર ધમ ાંગયો હતો ?
ભર સભામાંૌપદ ુંઅપમાન કરવામાંઆવેુંયાર ધમ ાંગયો હતો ?
ત ધમ ુંપાલન ક ુનથી અનેબી નેઉપદશ આપેછે?
ુમાંોણાચાય પાંડવસેનાનો ક ચરઘાણ વાળેછે. ી ૃણેિવચા ુ-આ ડોસો ન હ મર તો અનથ થશે.
તેવામાંઅ થામા નામ નો હાથી મરાયો. ી ૃણ નેથ ું-જો ોણાચાય નેકહવામાંઆવે-ક-
તમારો ુમરાયો છે-તો ુશોક નેકારણેતેુબંધ કરશે.
ધમરા જો ોણાચાય નેકહ તો જ તેસા ુંમાનશે.એટલેધમરા નેી ૃણેક ું-
બોલો ક અ થામા મરાયો.
ધમરા એ ક ું-મારા ુુએ માનેઆ ા કર છે-સ યંવદ-ધમ ચર. મારાથી અસ ય કમ બોલાય ?
મનેપાપ લાગશે.
ભગવાન કહ-સવ ુંક યાણ થાય તે-સ ય. ુકર ુંએ ા ણ નો ધમ નથી.
ોણાચાય અધમ કર ર ા છે.
માટ ુંક ુંંક-બોલો-અ થામા હતઃ (અ થામા મરાયો છે). ુના આ હથી ધમરા તેમ બોલેછે.
પણ ખો ુંબોલવા ુંપાપ ના લાગે–એટલે-ધીમેથી બો યા-નરો વા ુંજરો વા.(માણસ ક હાથી).
પણ આ છેલા શ દો કોઈનેના સંભળાય એટલે ુએ જોરથી શંખનાદ કય .
દ પિત નો ય પ –ધમ –િશવ યેુભાવ રાખી નેકરવાથી –
તેઅધમ પ બની દ નેમારનારો થયો.
યાર ી ૃણ નો અસ ય ભાષણ પ- અધમ –પણ સવ ુંક યાણ કરવાની ભાવનાથી કરલો
હોવાથી-ધમ પ ગણાયો.સવના ક યાણ માટ કરલો અધમ પણ ધમ બનેછે.
સનાતન ધમ માંયા નેમહ વ આ ુંનથી. તેમાંરહલા –ભાવ-નેમહ વ આપેુંછે.
સ કમ કર પણ તેમાંભાવ ુના હોય તો ુય મળ ુંનથી,પાપ થાય છે.

200
ુભાવ રાખવો તેમો ુંતપ છે.
તેથી- સવષામ અિવરધોન કમ સમારભે-મંબોલી નેદરક સ કાય ની શ આત થાય છે.
આ જગતમાંમારો કોઈ શ ુનથી, ુમન નથી, કોઈએ મા ુંબગાડ ુંનથી ,
કોઈ મ ુય મનેુઃખ આપેતેવાત ખોટ છે.
કરલાંકમ બધાનેભોગવવાનાંછે.
સવ માંસદભાવ રાખો,સવનેસદભાવ થી િનહાળો.
મહાભારત માંકથા છે-ક- ુય ધનેપણ િવ ુયાગ કરલો. તેિવ ુયાગ કર છે
પણ તેના મન માંસદભાવ નથી-એટલેતેનેકંઈ ફળ મ ુંનથી.
મૈેય –િવ ુર નેકહ છે-
મ ુમહારાજ નેયાંણ ક યાઓ થયેલી. આ ુિત,દવ ુિત અને િત. ૂ તેમના લ ન અ
પિત,કદમ અનેદ પિત જોડ કર ું.
કદમ અનેદવ ુિત નેયાંનવ ક યાઓ થયેલી તેનવ િષ ઓ નેપરણાવેલી.
તેમાંની એક અન ુયા- અિ ઋિષ નેપરણાવેલી.
તેમના યાંણ ુો દ ા ેય, ુવાસા,અનેચંમા થયેલાં.
અ ુમે-િવ ુ,શંકર અને ા ના શ થી ઉ પ થયેલા.
ુમે- ુચ
િવ ુર ૂછેછે-આ સવ ેઠ દવોએ અિ ુિન નેયાં– ુંકરવાની ઇ છાથી –અવતાર લીધા તેકથા કહો.
દ ા ેય અિ ના ઘેર જ આવેછે. ુુષ અિ વો તપ વી બનેઅને
ી અન ુયા વી તપ વીની બનેતો –દ ા ેય આજ પણ આવવા તૈયાર છે.
ન-િ તેઅિ . સ વ –રજસ અનેતમસ –એ ણ ુણો નો નાશ કર િન ુણી બનેતેઅિ .
આજકાલ સ વ-રજસ અનેતમસ માં વ મળ ગયો છે.
આ ણ ુણો થી વ નેઅલગ કરવાનો છે. ણ ુણો છોડ ને સંબંધ કરવાનો છે.
િ ુણાતીત ( ણ ુણો થી અલગ)- વ પ નેા ત થયો છે-તેઅિ .
શર ર માંતમો ુણ છે-તેનેરજો ુણ થી મારો (ન ટ કરો).રજો ુણ નેસ વ ુણ થી મારો. સ વ ુણ
પણ બંધન કર છે. એમાંથોડો અહંભાવ રહ ય છે.માટ સ વ ુણ નેસ વ ુણ થી મારવાનો છે.
સ વ ુણ નો પણ નાશ કર -િન ુણી થવા ુંછે.
વ અિ થાય તો ુ અન ુયા બને.
અ ૂયા (મ સર-ઈષા) વગરની ુ તેઅન ૂયા.
ુ નો મોટામાંદોષ –અ ૂયા(મ સર-ઈષા) છે.
બી ુંસા ુંજોઈ ઈ યા કર,બળે–તેઅ ૂયા. અ ૂયા યાંુધી ુ માંછે-
યાંુધી ઈ ર ુંચતન કર શકાશેન હ.
વ અિ થાય અનેુ અ ૂયા વગરની બનેએટલે–પછ દ ા ેય પધાર.
અન ૂયા મહાન પિત તા છે.
એક વખત નારદ કલાસ માંઆ યા છે.શંકર સમાિધ માંહતા. પાવતી ૂજન કરતાંહતાં.

201
પાવતી નારદ નેસાદ આપેછે.
નારદ કહ છે-ક લા ુબ ુુંદર છે,આ તમારાંહાથ નો સાદ મ યો પણ
અન ૂયા ના ઘર નો લા ુતમારાંલા ુકરતા ેઠ છે.
પાવતી ૂછેછે-આ અન ૂયા કોણ છે?
નારદ કહ છે-તમેપિત તા છો પણ અન ૂયા મહાન પિત તા છે.
પાવતી ના મન માંઈ યા ઉ પ થઇ.મારાથી અન ૂયા વધે?
શંકર સમાિધમાંથી જ યા છે-પાવતી વંદન કર છે.
(ઘરનાંમાણસ બ ુવદન બ ુસેવા કર એટલેમાન ુંક ખાડામાંઉતારવાની તૈયાર છે.)
શંકર ૂછ ું-દવી ુંવાત છે? પાવતીએ શંકર પાસેમાગણી કર .
કોઈ પણ કાર અન ૂયા ના પિત તાપણા નો ભંગ થાય તેુંકરો.
િશવ કહ છે-બી નેખાડામાંઉતારવાની ઈ છા કરનારો પોતેખાડામાંપડ છે.
દવી,તેમાંક યાણ નથી. પણ તાર ઈ છા છે-તો ય ન કર શ.
નારદ એ આવી જ ર તેલ મી અનેસાિવ ી આગળ અન ુયાના પિત તાપણા ની વાત કર . અને
એવીજ ર તેલ મી એ િવ ુનેઅનેસાિવ ી એ ાની પાસે–પાવતી ની મ જ માગણી કર છે.
ા-િવ ુ–મહશ ણેજણ ચ ૂટ માંભેગા મ યા. ણેદવો અન ુયાના આ મ માંભ ા માગવા
આવેછે. ભ ા માગી ક ું-અમેભ ા માંગીએ છ એ
પણ તમેન ન બની નેભ ા આપો તોજ અમેભ ા લઈ ું.
( ુ-ન ન થઈને-એટલેક વાસના વગરના થઈનેભ ા આપો એમ અથ કર શકાય.અન ુયાના મનમાં
ૂમ વાસના પણ નહોતી જો ૂમ વાસના પણ મનમાંહોય તો – ણેદવો આવતાંનથી.)
અન ૂયા િવચાર છે-ક જો ન ન થઈનેભ ા આ ુંતો મારા પાિત યનો ભંગ થાય અનેભ ા ના આ ું
તો ગણેઆવેલા અિતથી પાછા ય તો પણ મહા પાપ લાગે. અન ૂયા એ યાન ક ુઅને
ણેદવો ઉપર પાણી છાંટ ું. ણેદવો બાળક બની ગયા છે. પિત તા માંએવી શ ત છે.
આ બા ુણેદવોની પ ની હરાન છે-સવારના ગયા હ ુ ુધી પાછા આ યા નથી. ણેદવીઓ શોધવા
નીકળ છે. ચ ૂટમાંઆ યા. યાંનારદ નેતેમણેજોયા.
દવીઓ એ તેમનેૂછ ું- અમારા પિતઓ ના કોઈ સમાચાર ણતા હો તો કહો.
નારદ કહ છે-ક પહલાંકહો ક મો ુંકોણ ?તમેક અન ૂયા? દવીઓ કહ છેક- અન ૂયા.
પણ અમારા પિતઓ ાંછે?
નારદ કહ છે- ક મ સાંભ ુંછે-ક તમારા પિતઓ બાળક બ યા છે. અન ુયાના ઘરમાંતેમળશે.
બી સાથેઅ ૂયા કરનાર નેશાંિત મળતી નથી. ણેદવીઓ ગભરાય છે.
યાંજઈએ અનેઅન ૂયા શાપ આપેતો ?
નારદ કહ છે-તમેભલેમ સર કરો-પણ અન ૂયા તમનેસદભાવ થી જોશે.
તમારા યેસદભાવ રાખશે.
દવીઓ આ મ માંઆવી છે. અનેક કારની િત ાઓ દવો પાસેઅન ૂયા એ કરાવી છે.
“આજ થી િત ા કરો –ક
કોઈ પિત તા ીનેાસ ન હ આપીએ. જગત ની કોઈ પિત તા ીનેન હ પજવીએ.”
અિ ઋિષ તેવામાંપધાર છે,
ૂછેછેક આ ણ બાળકો કોણ છે?

202
અન ૂયા કહ ક આ ણ મારા છોકરાઓ છે,અનેણ વ ુઓ છે.
અિ કહ છે-દવી આ ુંના બોલો.આ ણ તો મહાદવો છે.તેપછ જળ છાંટ ું. ણેદવો ગટ થયા.
ણેદવોએ ક ું-તમાર ગણેબાળક થઈનેરમતા હતા તેુંુખ કાયમ તમનેઆપ ું.
આ ણેદવો ુંતેજ ભેુંથવાથી ુુદ ા ેય ગટ થયા છે.
ુુદ ા ેય માગદશન આપનાર છે. તેથી તેમનો જ મ માગશીષ માસમાંથયો છે.
પહલાંઅ યાય માંકદમ-દવ ુિત ની ક યા ઓના વંશ ુંવણન ક ુ.
દ પિત અને ુિતનેયાંસોળ ક યાઓ થઇ છે.
તેમાંથી તેર –ધમ ને-એક-અ નને-એક-િપ ૃગણ નેઅનેસોળમી –સતી-શંકર નેઆપી છે.
ધમ ની તેર પ ની ઓ બતાવી છે. તેનાંનામો છે-
ા,દયા,મૈી,શાંિત, ુટ, ુટ, યા,ઉ િત, ુ,મેઘા,લ ,િતિત ા અનેૂ િત.
(નામ જ ઘ ુંકહ ય છે)
આ તેર સદ ુણો ને વન માંઉતાર તો ધમ સફળ થાય છે. આ તેર ુણો સાથેલ ન કરશો તો ુમળશે.
ધમ ની પહલી પ ની ા છે.ધમ ની યેક યા ૃઢ ા થી કરજો. ઈ રમાં ા રાખો.
વ મા યેમૈી રાખો.
ીધર વામી કહ છે-સવ યેમૈી કરવી શ નથી.સવ સાથેમૈી ના થાય તો વાંધો ન હ,
પણ કોઈની સાથેવેર ના કરો.વેર ના કર તેમૈી કયા ુંછે.
ધમ ની તેરમી પ ની છે- િત. ૂ અનેતેના યાંનર-નારાયણ ુંગટ થ ુંછે.
િત ૂનેમાતા અનેધમ નેિપતા માને–એના યાંનારાયણ નો જ મ થાય છે.
દ પિત નાની ક યા –સતી- ુંલ ન િશવ જોડ થ ું. તેમનેઘેર સંતિત થઇ નહોતી.
દ પિત એ િશવ ુંઅપમાન ક ુ,
એટલેસતીએ પોતા ુંશર ર દ ના ય માંબાળ દ ું. (પાવતી એ સતી નો બીજો જ મ છે).
ભગવાન શંકર મહાન છે.સચરાચર જગત ના ુુછે.
ાનેર માંક ુંછે-જગત માંટલા સંદાય છે-તેના આ દ ુશંકર છે.
સવ-મં-ના આચાય િશવ હોવાથી, િશવ નેુુમાની મં-દ ા લેવી.
િવ ુર ુેછે-સવથી ેઠ એવા િશવ સાથેદ પિત એ વેર ક ુતે–આ ય છે.
આ કથા અમનેસંભળાવો.
મૈેય બો યા- ાચીન કાળમાંયાગરાજ માંમો ું સ થ ુંછે. સભામાંિશવ અ ય થાનેછે.
દવોએ આ હ કય –એટલેઅ થાનેબેઠા છે. તેવખતેદ પિત યાંઆ યા છે.
બી દવોએ ઉભા થઇ માન આ ુંપણ િશવ યાન માંલીન હતા-
અનેકોણ આ ું-કોણ ગ ુંતેની તેમણેખબર નહોતી. બધાએ માન આ ુંપણ િશવ એ માન ના આ ું-
તેથી દ નેખો ુંલા ું. દ નેોધ આ યો અનેોધ માંતેિશવ ની િનદા કરવા લા યો.
ીધર વામીએ-આ િનદા ના વચનો માંથી પણ િશવની ુિત પ અથ કાઢ ો છે.
ભાગવત પર ીસ –પાંીસ ટ કા મળેછે.તેસૌમાંાચીન-ઉ મ ટ કા ીધર વામીની છે.
માધવરાય નેતેબ ુગમી છેઅનેપોતેતેના પર સહ કર છે. બ ુંમા ય ક ુછે.

203
બી ટ કા માંકોઈએ સંદાય નો ુરા હ રા યો છે.તો કોઈએ અથ ની ખચતાણ કર છે.
પણ ીધર વામીએ કોઈ સંદાયનો ુરા હ રા યો નથી.તેઓ િસહ ૃ ભગવાન ના ભ ત હતા.
દસમ કંધ માં– ી ૃણ ની િશ ુપાલેિનદા કર છે.તેનો પણ ીધર વામીએ ુિતપરક અથ કય છે.
િશવ ની િનદા ભાગવત વા ેઠ ંથ માંશોભેન હ. એટલેીધર વામી એ અથ ફર યો છે.
દ પિત િનદા માંબો યા છે-િશવ મશાન માંરહનાર છે. પરંુતેતો ુિત પ છે.
આ ુંજગત (સંસાર) એ મશાન છે. કાશી એ મહાન મશાન છે.
શર ર એ પણ મશાન છે. ઘર એ પણ મશાન છે.
મ ુય નેબાળવા ુંમશાન ગામ બહાર હોય પણ ક ડ -મંકોડા ુંમશાન આપણા ઘરમાંજ હોય છે.
મશાન એટલેઆ ુંજગત-એટલે-ક- િશવ જગતની સવ ચીજો માંિવરા લા છે.
તેથી તેયાપક પ છે.
જગત ના અ ુ-પરમા ુમાંિશવત વ ભ ુછે.
ભગવાન શંકર વાણી ના િપતા છે.તેવાણી િશવ ની િનદા કર ન હ.
દ ેિનદા માંક ું-એમની ખો વાનર વી છે. એનો સવળો અથ કાઢ ો છે-
વાનર વા ચંચળ વ પર ની ૃપા ૃટ છે-એવા મકટલોચન. ( વ વાનર વો ચંચળ છે.)
આ વ નો એવો વભાવ છે,ક ુંખાય તેની જ િનદા કર.
િશવ નેથો ુંઆપો તો પણ ઘ ુંમાનેછે. બીલીપ અનેલોટો ભર ગંગાજળ લઈને–હર હર મહાદવ-
બોલતાંઅ ભષેક કરો-તો પણ િશવ સ થાય છે. રાજભોગ તો કદ કરતા જ નથી.
ભગવાન શંકર આ ુતોષ છે, િવ નાથ છે. તેમના ભ તગણ માંઆ ુંિવ આવેછે.
રામ અનેી ૃણ ના દરબાર માંસવ નેવેશ નથી. પણ-
િશવ ના દરબારમાંસવ નેવેશ મળેછે. ઋિષઓ,દવો,દાનવો,રા સો, ૂત-િપશાચ –સવ િશવ પાસે
આવેછે.િશવ બધાનેઅપનાવેછે. જગત નો યાગ કર તેનેિશવ અપનાવેછે.
િશવ- વ પ મંગળમય છે.
જગત ુભ અનેઅ ુભ બંનેુંિમ ણ છે. આ બંનેના વામી િશવ છે.
વમા પર તેમની ૃપા ૃટ છે.
મ ુરા માંૂતનાથ મહાદવ છે. યાં- દવસેા ણો ૂ કર છે-અનેરાતે ૂતો ૂ સેવા કર છે.
િશવ નો દરબાર બધા માટ ુલો ના હોત તો – બચારા ૂત-િપશાચ – ત ાં?
રામ ના દરબાર ના દરવા હ ુમાન ગદા લઈનેઉભા છે.
“રામ ુવાર ુમ રખવાર, હોત ન આ ા બી ુંપેસાર”
રામ ના દરબાર માંવેશવા માગતા નેહ ુમાન ૂછેછે-ક-રામ ની મયાદા ુંપાલન ક ુછે?
એ માણેવતન ના ક ુહોય તો હ ુમાન ગદા માર નેપાછા કાઢ છે.
રાતેબાર વાગેરામ ક ારકાનાથ ના દશન કરવા ઓ તો તેદશન આપશે?
પણ િશવ ના દશન ગમેયાર થઇ શક. બધા દવો ના દરવા બંધ થાય છે,
પણ શંકર ભગવાન નો દરવાજો બંધ થતો નથી.
યાંમાયા ુંઆવરણ છે- યાંદરવાજો બંધ રાખવો પડ છે. િશવ ુ ુંવ પ છે.
િશવ કોઈ દવસ શયન કરતા નથી.

204
િશવ કહ છે-ક- તનેવખત મળેયાર આવ. ુંયાન કરતો બેઠો ં.
શંકર ભગવાન ઉદાર છે. નેઅપેા બ ુઓછ હોય છે-તેઉદાર થઇ શક છે.
િશવ નેકોઈ વ ુની જ ર નથી, એટલેતેબ ુંઆપી દ છે.
કનૈયો કહ છે- માર તો બધાની જ ર છે. ી ૃણ િવચાર કર નેઆપેછે.
માગનાર માંઅ લ ઓછ હોય છે,એટલેતેુંક યાણ છે–ક ન હ-તેિવચાર નેઆપેછે.
ુબેર ભંડાર (જગત ને ય આપનારનો ભંડાર ની પાસેછેતે) રોજ િશવ ુંૂજન કરવા આવે.
એક વખત ુબેર ભંડાર િશવ નેૂછેછે-ક – ુંતમાર શી સેવા ક ું?
િશવ કહ છે-બી ની સેવા લેતેવૈણવ ન હ. સેવા આપેતેવૈણવ.
મારા મ નારાયણ નારાયણ કર.
પણ પાવતી નેઈ છા થઇ. િવચારતાંહતાંક –
આ ઝાડ નીચેરહ એ છ એ-તેના કરતાંએક બંગલો હોય તો સા ું.
માતા એ ુબેર ભંડાર નેક ું-મારા માટ એક સોના નો બંગલો બાંધ .
થી ુબેર સોના નો મહલ બનાવી આ યો છે.
માતા એ િશવ નેક ું-ક આ બંગલો બ ુુંદર થયો છે-ચાલો આપણેતેમાંરહવા જઈએ.
વા ુૂ કયા િસવાય તો રહવા જવાય ન હ -
તેથી રાવણ નેવા ુૂ કરવા બોલા યો છે.(રાવણ ા ણ હતો)
રાવણ થયો ગોર અનેિશવ થયા યજમાન.વા ુ- ૂ કરાવી એટલેદ ણા તો આપવી પડ,
િશવ એ ક ું- માગ ુંહોય તેમાગ. રાવણ કહ છે-હવેતમારો સોના નો મહલ મનેઆપી દો.
પાવતી કહ છે-ક- ું ણતી હતી ક-આ કાંઇ રહવા દશેન હ.
માગ ુંએ મરવા ુંછે-અનેમાંગનાર નેના પાડવી –એ પણ મરવા ુંછે.
િશવ એ સોના ની લંકા દાન માંઆપી દ ધી છે.
િશવ વો કોઈ ઉદાર નથી અનેરાવણ વો કોઈ ૂખ નથી.
રાવણ નેસોના ની લંકા મળ એટલેુ બગડ છે.
રાવણ ફર થી કહ છે-મહારાજ બંગલો તો ુંદર આ યો-
હવેઆ પાવતી નેઆપી દો. િશવ કહ છે-તનેજ ર હોય તો ુંલઇ .
રાવણ માતા નેખભેબેસાડ નેલઇ ય છે.પાવતી ી ૃણ ુંમરણ કર છે.
મારો કનૈયો ભોળો છે, પણ કપટ જોડ કપટ છે.
ી ૃણ ગોવાળ થઇ ર તામાંઆ યા છે.રાવણ નેૂછેછે-આ કોનેલઇ ય છે?
રાવણ કહ છે-શંકર ભગવાનેમનેસોનાની લંકા આપી અનેસાથેઆ પાવતી પણ આપી છે.
ી ૃણ કહ છે- ુંકવો ભોળો છે? પાવતી આપતા હશે?અસલ પાવતી તો તેપાતાળ માંસંતાડ રાખેછે.
આ પાવતી નથી.અસલ પાવતી ની ગ માંથી કમળ ની ુગંધ નીકળેછે.
આના શર ર માંથી એવી ુગંધ ાંનીકળેછે?
રાવણ શંકા માંપડ ો. માતા આ સાંભળતાંહતાં-તેમણેશર ર માંથી ુગધ કાઢ .
રાવણ પાવતી નેયાંૂક નેચા યો ગયો.
ુએ યાંમાતા ની થાપના કર .-તેૈપાિયની દવી.
ભાગવત ના દશમ કંધ માંઆવેછે-ક-બળદવ આ ૈપાિયની દવી ની ૂ કરવા ગયા છે.

205
જગત માંિશવ વો કોઈ ઉદાર થયો નથી. અનેથવાનો નથી.
એક વખત એક ચોર િશવમંદર માંચોર કરવા આ યો. િશવાલય માંહોય ું? આમ તેમ નજર કરતાં
–ઉપર નજર કર તો તાંબાની જળાધાર દખાણી.તેનેિવચા ુક –આ લઇ .તેના પચીસ –પચાસ
આવશે. જળાધાર બ ુચી હતી, એટલેજળાધાર ઉતારવા િશવ લગ પર પગ ુો-
પગ ૂકતાંજ િશવ ગટ થાય. ચોર ગભરાણો. મનેમારશેક ું?
યાંિશવ એ ક ું-માગ-માગ. ચોર કહ છે-મ એ ુંતેુંુય ક ુછેક આપ સ થયા છો?
િશવ કહ છે-કોઈ મનેલ ચઢાવે-કોઈ જળ ચઢાવે
પણ તેતો આખી તાર ત ને–મારા ખભેબેસાડ દ ધી.........િશવ આવા ઉદાર છે.
દ િશવ ની િનદા કર છે-િશવ વૈરચાર છે,તથા ુણહ ન છે.
તેનો સવળો અથ એ છે- ૃિતના કોઈ પણ ુણ (સ વ-રજસ-તમસ)-િશવ માંન હ હોવાથી –
તેિન ુણ છે.
શા ની િ ૃઅનેિવિધ િનષેધ ની િ ૃ–અ ાની વ માટ છે. િશવ માટ નથી.
દ પિત ઓ યા છે-
આજ થી કોઈ ય માંબી દવો સાથેિશવ નેઆ ુિત (ય ભાગ) આપવામાંઆવશેન હ.
તેનો સવળો અથ એ છે-ક-સવ દવોની સાથેન હ, પણ િશવ સવ દવો માંેઠ હોવા થી – અ ય દવો
પહલાંિશવ નેઆ ુિત આપવામાંઆવશે. પછ અ ય દવોનેઆ ુિત આ યા-બાદ વધે-
તેબ ુંપણ િશવ નેઅપણ કરવામાંઆવશે.ય માં વધેતેના મા લક િશવ છે.
િશવ ુરાણ માંકથા છે.િશવ-પાવતી ુંલ ન થ ુંહ ું. લ ન માંણ પેઢ ુંવણન કરવામાંઆવેછે.
િશવ નેૂછ ું-તમારા િપતા ુંનામ બતાવો. િશવ િવચાર માંપડ ગયા. મારો િપતા કોણ ?
ુનો જ મ છે-મહા ુિશવ નો જ મ નથી. ુ–ભગવાન નો તામસ અવતાર છે.
નારદ એ િશવ નેક ું-બોલો નેતમારા િપતા ા છે. િશવ એ ક ું- ા. પછ ૂછવામાંઆ ુંક –
દાદા કોણ ?તો જવાબ આ યો-િવ ુદાદા. પરદાદા કોણ ? હવેકો ુંનામ દ ું?
િશવ બો યા ુંજ સવ નો પરદાદો ં. િશવ એ “મહા”દવ છે.
ૂત વણન કર છે-દ પિત એ બ ુિનદા કર પણ િશવ શાંિત થી સાંભળેછે. િનદા થઇ પણ
િશવ સહન કર શ ા-કારણક િશવ ના માથા ઉપર ( ાન પી) ગંગા છે.
ી ૃણ ના ચરણમાંાન ગંગા છે. એટલેિશ ુપાળ ની િનદા સહન કર છે.
િતકાર કરવાની શ ત હોય –છતાંસહન કર એનેજ ધ ય છે-એ જ મહા ુુષ છે.
કલહ વધાર તેવૈણવ ન હ. એટલેિશવ સભા માંએક શ દ પણ બો યા નથી.
પણ સભામાંનંદક ર િવરા લા હતા-તેમના થી આ સહન થ ુંન હ. તેમણેદ નેણ શાપ આ યા છે.
ુખ થી તેિનદા કર છે-તેમા ુંૂટ પડશે-તનેબકરા ુંમા ુંચોટાડવામાંઆવશે-
તનેકોઈ દવસ િવ ા ા ત થશેન હ.
િશવ ૃપા થી િવ ા મળેછે-િશવ ૃપાથી ૃણભ ત મળેછે-િશવ ૃપા થી ુત મળેછે.
િશવ નેલા ુંક –નંદક ર બી દવો નેશાપ આપેતેપહલાંયાંથી નીકળ જઈ-કલાસ આ યા છે.
ઘેર આ યા પછ -ય ના અણબનાવની કથા-સતી નેકહ નથી. બ ુંપચાવી ગયા છે.

206
િવચાર કરો-કોઈ સાધારણ મ ુય હોય અનેસસરાએ (દ -એ િશવ ના સસરા છે) ગાળો આપી હોય-
તો ઘેર આવી –સસરાની છોકર ની ખબર લઇ નાખશે-તારા બાપેઆમ ક ું- તારા બાપેતેમ ક ું.
ૂતકાળ નો િવચાર કર તેને ૂત વળ ુંછે-તેમ માનજો.
દ ેિવચા ુ-કોઈ દવ ય કરતા નથી-તો ુંમાર ઘેર ય કર શ.
િશવ િસવાય બધા દવો નેઆમંણ આપીશ. ુંનારાયણ ની ૂ ક ુંં-તેમાંબ ુંઆવી ગ ું.
તેપછ કનખલ ેમાંય નો આરંભ કય છે.
દ પિતએ ુરા હ રા યો – ુભાવ રા યો –તેથી તેના વંશ માં–કોઈ રડનાર પણ ર ો ન હ.
દ ેિશવ ૂજન ક ુન હ તેથી ભગવાન િવ ુપણ યાંપધાયા નથી.
ભગવાન પોતાનો કોઈ અપરાધ કર તો સહન કર છે-પણ પોતાના ભ ત નો અપરાધ સહન કરતા નથી.
િશવ ી ૃણ ુંયાન કર છે, તેથી ી ૃણ પણ સતત િશવ ુંયાન કર છે.
ા ણોએ દ નેક ું-ક તારો ય સફળ થશેન હ.છતાંદ ેમા ુંન હ.
દ ના ુલ ુુદિધચી ઋિષ પણ યાંથી ઉઠ ગયા છે.
દ ેએ પછ ૃુઋિષ નેઆચાયપદ બેસાડ ય નો આરંભ કય છે.
ૃુઋિષ એ ય કરા યો-તો તેમની પણ ુદશા થઇ છે.
વીરભ તેમની દાઢ ખચી નાખી છે.તેમણેબો ડાની દાઢ ચોટાડવામાંઆવી છે.
દ ના ય માં ા પણ ગયા નથી.થોડા િવ નસંતોષી ા ણો યાંગયા છે.
ઘણા નેસળગ ુંજોવાની મ આવેછે.
કટલાંક દવો પણ કલહ જોવાની મ આવશેએ બહાનેિવમાન માંબેસીને–જવા નીક યા છે.
સતી એ િવમાનો જતાંજોયાં-એમણેદવક યાઓ નેૂછ ું. એક દવ ક યા એ જવાબ આ યો-
તમારાંિપતાનેયાંય માંજઈએ છ એ-તમનેખબર નથી ? ુંતમનેઆમંણ નથી ?
દ ેેષ ુ થી િશવ નેઆમંણ આપેુંન હ.
સતીનેિશવ અનેદ ના અણબનાવ ની ખબર નથી. તેમનેિપતાનેયાંજવાની ઉતાવળ થઇ છે.
િશવ સમાિધમાંથી યા- ૂછેછે-દવી,આ બ ુઆનદ માંછો.!!
સતી કહ છે-તમારા સસરા મોટો ય કર છે.
િશવ -કહ-છે-દવી,આ સંસાર છે.કોઈના ઘેર લ ન તો કોઈના યાંછેલા વરઘોડાની તૈયાર થાય છે,
રડારડ થાય છે.સંસારમાંુખ નથી. ુખ પ એક પરમા મા છે.તારા અનેમારા િપતા નારાયણ છે.
સતી િવચાર છે-જયાર જયાર ું-કોઈ વાત ક ુ, યાર િશવ વૈરા ય ની જ વાતો કર છે.
મનેિપયર માંજવાની ઉતાવળ છે-અનેઆ તો વૈરા ય નો ઉપદશ આપેછે.
સતીએ ક ું-મહારાજ,તમેકવા િન ુર છો.તમનેકોઈ સગાંસંબંધીઓનેમળવાની ઈ છા થતી નથી.
િશવ કહ-છે-દવી, ુંબધાનેમન થી મ ંં. કોઈનેશર રથી મળતો નથી.
કોઈનેમળવાની મનેઈ છા પણ નથી.
સતી બો યાં-તમેત વિન ઠ – પ છો.પણ નાથ, મનેયાંજવાની બ ુઈ છા છે.તમેપણ આવો.
તમા ુંસ માન થશે. િશવ કહ-મનેકોઈ સ માન ની ઈ છા નથી.
સતી-કહ-તમનેબ ુંાન છે-પણ તમનેયવહાર ુંાન બરાબર નથી.
આપણેકોઈનેયાંન હ જઈએ તો આપણેયાંકોઈ ન હ આવે.
િશવ કહ-તો તો બ ુસા ું-કોઈ ન હ આવેતો બેઠા બેઠા રામ-રામ કર ું.
પછ િશવ અણબનાવ ની બધી વાત કર છે. છતાંસતી હઠ પકડ બેઠાંછે.

207
િપ ૃનેહ અનેપિતિન ઠા વ ચેખચતાણ ચાલેછે.
સતી કહ છે-આપેમારા િપતાનેમાન કમ ના આ ું?
િશવ કહ-મ મનથી તારા િપતાનેમાન આપેું. ુંકોઈ ુંઅપમાન કરતો નથી.
સતી કહ-આ વેદાંત ની ભાષા છે.મન ના વંદન ની મારા િપતાનેકવી ર તેખબર પડ ?
તમેએ વાત હવે ૂલી વ. િશવ કહ છે-દવી, ું ૂલી ગયો ંપણ તારા િપતા હ ુ ૂયા નથી.
િશવ સમ વેછે- યાંમનેમાન નથી યાંજવાથી તમા ુંપણ અપમાન થશે. તમેમાિનની છો,
અપમાન સહન ન હ કર શકો. તમેયાંન જશો,અનથ થશે.
સતી એ મા ુંન હ.િવચાર છે-ક- ુંય માંન હ તો પિત અનેિપતા વ ચેુંવેર વધશે,સવ ને
વેરની ણ થશે. ુંયાંજઈ િપતા નેકહ શ ક ુંતો વગર આમંણેઆવી ંપણ મારા પિત વગર
આમંણેન હ આવે. માટ ભાઈનેલેવા મોકલો. િપતા અનેપિત ની વેર ની શાંિત કર શ.
આ પિતની આ ા નથી તો પણ િપયર માંજઈશ. સતી એ ઘર નો બરો ઓળંયો છે.
િશવ એ જો ું-ક હવે ય છે-તો પછ આવશેન હ.ભલે ય પણ એકલાં ય તેઠ ક નથી.
િશવગણો ના આ ા કર છે-ક તમેપણ સાથે વ. સતી નંદક ર પર સવાર થયાંછે.
િશવ એ સતીની સાડ વગેર પોટલા માંબાં ું. અનેઆ ું. હવેપછ આવવાની નથી તો –
તેની કોઈ પણ યાદ ૃણ ભજન માંિવ ેપ કરશે.
સતી ય મંડપ માંઆવેછે.િશવ નાંઅધા ગની-આ શ ત જગદંબા નેસવ ઋિષઓ માન આપેછે.
સતી િપતાનેવંદન કર છે, દ ુખ ફરવી લેછે. સતી ફર થી ણામ કર છે.
સતીનેજોતાંદ નેોધ થયો છે.
અ ેશા માટ આવી હશે? દ -દ નથી અદ છે.
ીધર વામી એ લ ુંછે-દ , યાદ ન હ પણ યાઅદ - ૂખ હતો.
સતી િવચાર છે-િપતા માર સામેપણ જોતા નથી, ુંઘેર જઈશ. સભામાંડપ માંફર છે-
જો ુંતો ઈશાન દશા માંિશવ ુંઆસન ખાલી હ ું.સવ દવ નેભાગ આપવામાંઆ યો હતો
પણ િશવ નેન હ. િપતાએ પોતા ુંઅપમાન ક ુતેસતી સહન કર ગયાં-
પણ પિત ુંઅપમાન તેમનાથી સહન થ ુંનથી. અિત ુઃખ થ ુંછે.
જગદંબા નેોધ આ યો છે,માથેબાંધેલ વેણી ટ ગઈ છે.
દવો ગભરાયા અનેમાતા નેવંદન કર છે,માતા ોધ કરો ન હ.
સતી કહ છે-તમેગભરાશો ન હ, આ શર ર થી મ પાપ ક ુછે,િશવ ની આ ા ુંઉ લંઘનક ુછે.
હવેઆ શર રનેુંબાળ દઈશ.
સભામાંજગદંબાએ ૧૩ લોક ુંભાષણ ક ુછે.
અર-તારા વો િવષયી –િશવત વ નેું ણે? શર ર નેઆ મા ગણેછે–તેિશવત વ નેું ણે?
મોટા મોટા દવો –શંકરના ચરણ નો આ ય લેછે, િશવ ૃપા વગર ાન થ ુંનથી,
િશવ ૃપા વગર ૃણ ભ ત મળતી નથી.
િૃ-િન િ ૃથી પર થઇ વ- વ પ માંલીન રહનારા િશવ પર પરમા મા છે.
મનેુઃખ થાય છે-િશવિનદા કરનારા દ ની ુંક યા ં. મનેકોઈ દ ુી કહશેતો મનેુઃખ થશે.
સતી ઉ ર દશા તરફ ુખ રાખી બેઠા છે. માતા એ શર ર માંઅ ન ત વ ની થાપના કર છે.
દર થી ોધા ન બહાર આ યો છે. શર ર બળ નેભ મ થ ુંછે.
(આ શ ત( ૂળ શ ત) નો નાશ ના થાય-સતી ુત ર તેિશવ માંમળ ગયાંછે)
માતા ુંઅપમાન થ ુંછે-હવેદ ુંક યાણ નથી.

208
નારદ કલાસ માંઆવી શંકર નેકહ છે-તમેિવ ુર થયા, આપ આ લોકો નેિશ ા કરો.
િશવ કહ-માર કોઈનેસ કરવી નથી. ગંગા માથેરાખેતેનેોધ કવી ર તેઆવે?
બ ુસરળ થઈએ તો જગત માંલોકો ુબળ માનેછે.
નારદ એ જયાર ક ું-ક-તમારાંગણો નેપણ માર પડ ો છે-
યાર િશવ નેથોડો ોધ થયો. જટા પછાડ -જટા માંથી વીરભ ગટ થયો છે.
વીરભ નેશંકર ક ું-ક-દ પિત ના ય નો યજમાન સહ ત ુંિવનાશ કર.
વીરભ દ ના ય થાનેઆ યો છે. મોટો સંહાર કય છે.
દ નેપકડ –દ ુંમ તક કાપી-તેનાથી ય ની ૂણા ુિત કર છે.
દવો નેસ કર છે. દવો ગભરાયા- ા નેશરણેગયા. ા એ ઠપકો આ યો-
ય માંિશવ ની ૂ નહોતી યાંતમેગયા જ કમ ? ઓ િશવ ની મા માગો.
દવો કહ છે-એકલા જવાની હમત થતી નથી-આપ અમાર સાથેચાલો.
બધા સાથેકલાસ માંઆવેછે. ા કહ છે- ય નેઉ પ કરનાર આપ છો અનેિવ વંશ કરનાર
પણ આપ છો. ૃપા કરો. દ નો ય પ ર ૂણ થાય તેુંકંઈક કરો.તમેપણ યાંપધારો.
િશવ ભોળા છે.િશવ નેમાન પણ ન હ અનેઅપમાન પણ ન હ. જવા ઉભા થયા છે.
ય મંડપ માંુિધર ની નદ ઓ જોઈ વીરભ નેઠપકો આપેછે.”મ તનેશાંિત થી કામ લેવા ુંક ુંહ ું”
વીરભ મા માગેછે. દ ના ધડ પર બો ડા ુંમા ુંબેસાડવામાંઆવેછે.
બોકડાને-અજ-પણ કહ છે. અજ –નો બીજો અથ થાય છે-પર .
દ ના ધડ પર -અજ- ુંુખ ુકવામાંઆ ું. એટલેક દ ને ૃટ ા ત થઇ.
અજમ તક એટલે ૃટ.
દ પિત યો.િશવ ુિત કર નેિશવ ુંૂજન ક ુછે.
(કનખલ તીથ માંદ ેર મહાદવ ુંમંદર છે.)
દ ેક ું- માર ુી ના દશન કરાવો. િશવ એ માતા નેૂછ ું-બહાર આવ ુંછે?
જગદંબા માતા એ ના પાડ .તેઓ હમાલય માં–પાવતી- પેગટ થયા છે.
િશવ ૂજન ક ુએટલેી ૃણ ભગવાન પણ યાંગટ થાય છે.
હ ર-અનેહર માંદ ે –ભેદ રાખેલો તેહવેૂર થયો છે.
ભાગવત નો િસ ાંત છેક હ ર-હર માંભેદ રાખનાર ુંક યાણ થ ુંનથી.
હ ર( ૃણ) અનેહર(િશવ ) –બંનેએક જ છે.
કટલાંક વૈણવો નેિશવ ની ૂ કરતા સંકોચ થાય છે. અર...વૈણવો ના ુુતો –િશવ છે.
ભાગવત માંએક ઠકાણેન હ-અનેક ઠકાણેવણન આવેછે-ક-ભગવાન શંકર જગત- ુુછે. જગત માં
ટલા ધમ-સંદાય છે,તેના આ દ વતક તો િશવ છે.િશવ ની ૂ થી ુંી ૃણ નારાજ થતાંહશે?
તેઓએ તો ક ુંછે-િશવ અનેમારામાં ભેદ રાખેછે-તેનર ગામી બનેછે.
એકનાથ મહારા ભાવાથ રામાયણ માં–હ ર હર નો અભેદ બતા યો છે.
િશવ અનેિવ ુ–પર પર ેમ રાખેછે-પણ તેમના ભ તો પર પર ેમ રાખતા નથી.
હ ર હર માંભેદ રાખી ભ ત બગાડશો ન હ.
િશવ ૃપા વગર-િસ - િવ ા મળતી નથી. આ વ નેકામ બાંધી રાખેછે–તેથી વ નેપ ુકહ છે.
આ વના પિત-પ ુપિતનાથ છે. વ મા નેિશવ નેમળવાની ઈ છા થાય છે.

209
િશવ
વ નેઅપનાવેતેૃતાથ થાય છે.
અન ય ભ ત નો અથ એવો નથી-ક-એક જ દવ નેમાનો અનેબી દવ નેના માનો.
અન ય ભ ત નો અથ છે-ક-અનેક માંએક જ દવ નેિનહાળો.
ુસવ યાપક છે. સવ માંએક ઈ રનાંદશન કરો.
તમારા ઈ ટદવની સેવા કરો અનેબી દવો નેવંદન કરો.
પોતાના –એક-ઇ ટદવ માંપ ર ૂણ ભાવ રાખવો
અનેબી દવોને–પોતાના ઇ ટદવના શ માની વંદન કરવા.
કટલાંક વૈણવ કહ છે-અમેિશવ ની ૂ કર એ તો-અમનેઅ યા ય નો દોષ લાગે.
પણ આ ૂલ છે.વૈણવ થઈનેિશવ માંુભાવ રાખેતેુંક યાણ થ ુંનથી.
અર...કોઈ વમાંુભાવ રાખવાથી ક યાણ થ ુંનથી
તો પછ િશવ માંુભાવ રાખવાથી ાંથી ક યાણ થાય ?
દ પિત એ ય કય પણ તેમાંભેદ ુ રાખી, ુભાવ રા યો,તેથી તેના ય માંિવ ન આ ું.
દ ની કથા એટલા માટ આપવામાંઆવી છે-ક-ભ ત ુરાખજો.
ભ ત માંરાગ- ેષ ના આવેતેની કાળ રાખજો.
ભ ત મન નેબગાડવા માટ નથી, ભ ત મન નેપિવ રાખવા માટ છે.
આ દ -ચ ર ુંતા પય છેક –સવ માંસમભાવ રાખો. હ ર-હર માંભેદ નથી.
આ શર ર પાંચ ત વો ુંબનેુંછે. એક એક ત વ ના એક એક દવ છે.
(બ ુ ડાણ ૂવક નીચેની વાત સમજવા નો ય ન કોઈ કર તો ઘણો બધો કાશ પડ શક!! )
(૧) ૃવી ત વ- ના દવ ગણેશ છે. ગણપિત િવ ન હતા-િવ ન નો નાશ કરનાર છે.
(૨) જળ ત વ- ના દવ િશવ છે. િશવ ની ૃપા થી ાન મળેછે.
(૩) તેજ ત વ - ના દવ ૂય છે. ૂય નીરોગી બનાવેછે.આરો ય આપેછે.
તેૃવી પર સા ાત ય –દવ- છે.
(૪) વા ુત વ- ના દવી માતા છે. માતા ની ઉપાસના – ુ-શ ત અનેધન આપેછે.
(૫) આકાશ ત વ-ના દવ િવ ુછે. િવ ુની ઉપાસના ેમ આપેછે- ેમ વધાર છે.પરમા મા ેમમય છે
િશવ ની ૂથી ાન મળશે, ૂય ની ૂ થી સા ુંઆરો ય મળશે,
માતા ની ૂથી સંપિ – ુ મળશે,
આ બ ુંમળશેપણ જો ી ૃણ ની સેવા ન કરો તેન હ ચાલે.
ી ૃણ ેમ ુંદાન કર છે. ેમ વગર બ ુંનકા ુંછે.
િશવ એ સદ ુુછે. શર ર પર ભ મ લગાવી નેતેઉપદશ આપેછે-ક-
આ શર ર એ એક ુઠ ભ મ છે.માટ તેનેશણગારવા ુંછોડ દો. તેનેલાડ કરવા ુંછોડ દો.
શર ર નેસા ુંરાખો.માનવ વન તપ કરવા માટ છે. તપ ના કર તેુંપતન થાય છે.
માનવ વન ુંલ ય ભોગ નથી પણ ઈ રભજન છે.
વન -દરક માંસદભાવ-સમભાવ િસ કરવા માટ છે.
અનેજયાર સમભાવ િસ થાય યાર –દરક જડ-ચેતન માંઈ ર ની ભાવના ગેછે.
માનવ
વન એ તપ કરવા માટ છે.

210
પણ જયાર ી ૃણ ૃપા થાય યારજ તપ કરવાની ઈ છા થાય છે.
તપ ના અનેક કાર છે. પરંુગીતા માંી ૃણેતપ ની (મન ના તપ ની)
આ તપ કરવા માંજરાય શર ર ુંક ટ નથી. ગીતામાંઅ ્
યાય-૧૭- લોક-૧૬ –માંૃણ કહ છે-ક-
ભાવસંુર યેત પો માનસ ુયતે.....
ભાવસંુ એ મો ુંતપ છે. ભાવ ુ ( તઃકારણ ની પિવ તા) ુય છે.
સવ માંસદભાવ (ઈ રભાવ) રાખવો –એ મહાન તપ છે.
સવ નેમન થી વંદન કરવાં. તેથી મન શાંત રહશે.
ુંદર યા યા આપી છે.
માળા માંઅનેક તના લ હોય છેપણ ધાગો એક જ હોય છે.
આકારો ુદા ુદા પણ સવ માંએક જ ઈ ર ત વ રહ ુંછે. આકાર ુંમહ વ નથી.
આકારમાંરહલા પરમા મ-ત વ ુંમહ વ છે.
ગાય ધોળ હોય-કાળ હોય ક લાલ હોય પણ તેુંૂધ ધો ંજ હોય છે.
ગમેતેટ ુંુંદર શર ર હોય પણ યાંુધી આ મા હોય યાંુધી તેની કમત છે-
આ મા નીકળ ગયા પછ તેશર રનેકોઈ –ગાદ એ બેસાડ ુંનથી.
આ આ મા નથી- ી-ક નથી ુુષ. એ-તો પરમા મા નો શ છે.
માટ જ બધાનેસમભાવ-ભગવદભાવ- થી જોવાથી મન શાંત અનેિનિવકાર રહ છે.
દ ના ય ની કથા નો ઉ ેશ –હ ર હર નો અભેદ બતાવવાનો છે.
તેપછ -સતી નો જ મ – હમાલય માંમેના નેયાંથયો છે. નામ પડ ુંછેપાવતી.
પાવતી િશવ નેમેળવવા તપ યા કર છે.
દવો ના આ હ થી િશવ લ ન કરવા તૈયાર થયા છે. પાવતી ની તપ યા –િન ફળ ના ય –
એટલે–િશવ –પાવતી જોડ લ ન કરવાની હા પાડ છે. િશવ-પાવતી ુંલ ન ગોઠવા ું.
િશવ ન લઈનેનીક યા છે. ૂત િપશાચ પણ ન માંજોડાણા છે.
બી બા ુનારદ મેના પાસેપહોચી ગયા. ૂછેછે–તમેપાવતી ના લ ન ુંન ક ુપણ
વરનેતમેજોયો છે? જોશો પછ ખબર પડશે. નારદ એ ગ મત કર છે.
મેના ઝ ુખેચઢ ન નેઅનેિશવ નેુએ છે.અનેગભરાણા છે.
કહ છે-આવા વર જોડ માર માર દ કર પરણાવવી નથી. હઠ લીધી છે.
લાંબી કથા ૂંક માંકહ એ તો-પછ દવો ના આ હ થી િશવ એ ુંદર શણગાર ધારણ કય અને
તેમ ુંલ ન –િ ુગી નારાયણ-નામના થળેથ ું. કદારનાથ જતાંર તા માંઆ થળ આવેછે.
પછ - કંધ -૪ ના અ યાય-૮ ના પહલાંપાંચ લોક માંઅધમ ના વંશજો બતા યા છે.
આ અગ યના લોકો છે-કારણક-તે–કહ છે-ક- ુય ના કરો તો કાંઇ ન હ પણ પાપ તો ન જ કરો.
અધમ-ની પ ની ૃષાદવી. િમ યા ભાષણ કરવા ની ટવ તેૃષાદવી. તેમાંથી થયો –દંભ- નો જ મ.
દંભ-નો ુ-લોભ. લોભનો ુ- ોધ. ોધ ની િનપજ તેકકશ વાણી.
મહાભારત અનેરામાયણ ના ક ુણ સંગો ુંૂળ કકશ વાણી માંછે.
ુય ધન ને– ધળા નો ુ ધળો ક ો અનેમહાભારત નો આરંભ થયો.
સીતા એ લ મણ નેકકશ વાણી માંઠપકો આ યો.લ મણનેમાર ચ પાછળ જ ુંપડ ું.
તેમની ગેરહાજર માંરાવણ સીતા નેઉઠાવી ગયો અનેરામાયણ શ ુથ ું.
કકશ વાણી માંથી થયો ક ળ. કલહ ુંપ તેક ળ.

211
ુુણો થી પર થઇ-ઇ
યો નેહ રરસ માંતરબોળ કરવાનો, તરબોળ કરવાનો –ભાગવત નો આશય છે.
ધમ - કરણ પછ હવે-અથ - કરણ ચા
ુથાય છે.
શાંિત-એ સંયમથી,સદાચારથી,સારા સંકાર(ધમ) થી મળેછે. સંપિ (અથ) થી ન હ.
સંપિ થી િવકારવાસના વધેછે.એટલે–ધમ કરણ પહલાંઅનેઅથ કરણ પછ છે.
આમાંઉ ાનપાદ અનેુવ ના ચ ર ુંવણન છે.
મૈેય કહ છે-મ ુ-શત પા ની ણ ક યા ઓ ના વંશ ુંવણન ક ુ. તેમના બેુો –
ઉ ાનપાદ અનેિ ય ત હતા.િ ય ત રા ની કથા –પાંચમા કંધ માંઆવશે-
ઉ ાનપાદ ની કથા –આ ચોથા કંધ માંછે.
થોડો િવચાર કરો તો યાન માંઆવશે-ક- વ મા ઉ ાનપાદ છે.મા ના ગભ માંરહલો વ –
ક ના પગ ચા છેઅનેમા ુંનીચેછે–તેઉ ાનપાદ.
વ જ મેછેયાર મા ુંપહ ુંબહાર આવેછે.
ઉ ાનપાદ નેબેરાણીઓ હતી. ુુચ અનેુનીિત.
રા નેુુચ યાર લાગેછેઅનેુનીિત અળખામણી લાગેછે.
રા ુુચ ના સૌ દય માંઆશ ત છે.રા નેુર ચીથી ુઉ મ અનેુનીિત થી ુ ુવ થયા છે.
જરા િવચાર કરો- વ મા નેબેરાણીઓ હોય છે. મ ુય નેપણ ુુચ ગમેછે-તેમાનીતી રાણી છે.
ુચ એટલેમનગમતી ઈ છા.
ઇ યો માગેતે–િવષયો ભોગવવાની ઈ છા તેુુચ. ુુચ એટલેવાસના. મન ને,ઈ યોનેગમેતે
મ ુય કર છે,તેશા નેૂછતો નથી,ધમનેક કોઈ સંત નેૂછતો નથી. મન માગેતેભોગ ભોગવવા
આ ુર બનેતેુુચ નો દાસ. અનેુચ નેઆધીન થયો એટલેનીિત તેનેગમતી નથી.
નીિત અળખામણી લાગેછે.
સાધારણ ર તેમ ુય નેનીિત ગમતી નથી, ુુચ જ ગમેછે. સદાચાર-સંયમ થી નીિતમય વન
ગાળ ુંતેનેગમ ુંનથી.વાસનાનેઆધીન થઇ િવલાસી- વેછાચાર વન ગાળ ુંગમેછે.
ુચ-ઇ યોના દાસ –ભ ત કર શકતા નથી. અને ુચનો દાસ છેયાંફળ પેઉ મ આવેછે.
ઉ ્=ઈ ર અનેતમ= ધકાર. ઈ ર ના વ પ ુંઅ ાન એ જ ઉ મ ુંવ પ છે.
ુચ ના આધીન છે-તે વ ઈ રના અ ાન માંઅથડાય છે.પરમા મા ના દશન તેનેથતાંનથી.
િવલાસીનેઈ ર ુંાન થ ુંનથી,િવર ત નેથાય છે.
બી ર તેજોઈએ તો- ુચ ુંફળ છેિવષયાનંદ. િવષયો ણક જ –ઉ મ- ુખ આપેછે.
ઇ યો અનેિવષયો નો સંયોગ થતાં–
થોડો સમય ુખ નો ભાસ થાય છે-તેિવષયાનંદ.આ ુખ ણક છે,અનેપ રણામેુઃખ આપેછે.
ઇ યો ુંુખ ક ુંછે? તેના માટ ુકદવ એ –ક ુંછે-
સંસાર ું(ઇ યો ું) ુખ દરાજ નેખંજવાળવા ુંછે.
ભોજન બ ુસરસ હશેતો તો ુખ કરતા વ ુખવાશે-
ઉપરથી બે-ચાર અ પાચનની ગોળ ઓ લેવી પડ છે.

212
આવા સમયેુચ કહ છે-ક ુંખા અનેનીિત કહ છેુંખાવા ુંબંધ કર.
ુંવન ુછે-પિવ છે-તેનેભજનાનંદ મળેછે. એ આનંદ કાયમ ટક છે.
નીિત નેઆધીન રહ –પિવ વન ગાળેતેનેઈ ર ુંાન થાય છે-પરમા મા ના દશન થાય છે.
ુનીિત ના ુ ુંનામ ુવ. ુવ એટલેઅિવનાશી. નો કદ નાશ થતો નથી તેપદ.
ાનંદ નો િવનાશ નથી, તેથી તેુવ.નીિત નેઆધીન રહ તેનેુવ મળેછે. ાનંદ મળેછે.
િનયમ થી ભ ત કર-તેનેધીર ધીર આનંદ મળેછે. અને આનંદ મળેછેતેપછ ઓછો થતો નથી.
એક ઉદાહરણ છે-
પહલાંના સમય માંલોકો પગેચાલીને ા કરવા જતા, થી અિતઆવ યક હોય તેટલોજ સમાન જોડ
રાખતા.આજકાલ ગાડ -મોટર ની યવ થા થઇ ગઈ છે-એટલેકટલાંક ા એ ય યાર આ ુંઘર
ઉઠાવીનેસાથેલઇ ય છે.
બેિમ ો ાએ નીક યા. એક નેએવી આદત પડ ગયેલી ક-પલંગ વગર ઘ આવેન હ. આ તો યા ા
છે-દરક જ યાએ પલંગ મળેન હ –એટલેપલંગ પણ જોડ લીધો છે. એક વખત એ ુંબ ુંક કોઈ મ ુર
મ યો ન હ. બી ુંતો કોણ ઉપાડ ? એટલેભાઈએ પલંગ માથેલીધો અનેતેના ઉપર બીજો સામાન ુો.
તડકો ુબ પડતો હતો,ભાઈ પરસેવેરબઝેબ હતા,સામેથી એક સ જન મ યા,તેમનાથી આ ભાઈની દશા
ના જોવાણી,તેકહ છે-ક-આ પલંગ વગર ા કરો ને!! આટલો બધો ાસ શા માટ વેઠો છે?
પેલા ભાઈ એ જવાબ આ યો-ભલેબોજ ચકવો પડ –પણ રા ેુવાની મ આવેછેને!!
રા ેમ પડ છેતેથી માથે ચ ુંછે. રા ેુંમ આવતી હશેતેતો પરમા મા ણે!!
આ બી ની કથા નથી, આ આપણી પણ કથા છે.
વા મા યા ાએ નીક યો છે.
ણક ુખ માટ આખો દવસ ગ ા-વૈત ુંકર છે. અિતશય ુઃખ સહન કર નેથો ુંુખ ભોગવેછે.
સંસાર ુખ માટ મ ુય ટ ુંુઃખ સહન કર છે-તેટ ુંપરમા મા માટ સહન કર તો ,
તેનેપરમા મા ના દશન થાય.
રા ઉ ાનપાદ –અણમાનીતી રાણી ુનીિત નો યાગ કય છે.
ુનીિત ના ુ- ુવ ચાર-પાંચ વષના થયા છે, એક દવસ મા નેૂછેછે-મારા િપતા ાંછે?
મા ુંદય ભરા ું, આજ ુધી પા ું–ક તારા િપતા એ મારો યાગ કય છે.
પણ આ કહ દ છે-ક-સામે રાજમહલ છે-તેમાંતારા િપતા રહ છે. ુવ િપતાનેમળવા દોડ ા છે.
ઉ ાનપાદ રા સોનાના િસહાસન પર બેઠા છે, ુુચ ૃંગાર કર નેપાસેબેઠ છે,
અનેતેનો ુઉ મ રા ના ખોળામાંબેઠો છે.રા ઉ મ નેખોળામાંબેસાડ લાડ કરતા હતા.
ુવેજઈ ક ું-િપતા મનેપણ ખોળામાંલો.
યેક –બાળક માં- યાંુધી િવકાર-વાસના ના હોય યાંુધી એ લાલા ુંવ પ છે.
(ઘણાનેપોતાના બાળક માંજ લાલા દખાય અનેતેનેલાડ કર,પણ પડોસીનો છોકરો ઘરમાંઆવેતો તે
તેનેગમ ુંનથી, તેનામાંતેનેલાલા દખાતા નથી. ર તા પર ભીખ માગતા નાગા- ુંગા છોકરા માંતેને
લાલા દખતા નથી. આ સા ુંનથી- યેક બાળક માંબાલ ૃણ ની લાલા ની ભાવના થવી જોઈએ)

213
બાળક નેરા કરો તો લાલા પણ રા થશે.
બાળકો નેરા રાખવા લાલા પણ માખણ ની ચોર કરતા.
મોટા મોટા મહા મા ઓ બાળક સાથેરમતા હતા. બાળક નેછેતરશો ન હ, તેુંઅપમાન કરશો ન હ.
એક વખત રામદાસ વામી નાનાંબાળકો સાથેરમતા હતા. િશ યો એ ક ું-તમેઆ ુંકરો છો ?
રામદાસ વામી કહ છે- મર માંમોટા થયા છે-તેતો ચોર બની ગયા છે.
આ બાળકો સાથેરમવામાંમનેઆનંદ આવેછે.
ુતક વાંચવાથી ાન થ ુંનથી-તેઆ બાળક સાથેરમવાથી થાય છે. બાળક વો છે- તે- ઈ રને
ગમેછે. સંતો ુંદય બાળક ુંહોય છે. બાળક નેછળકપટ આવડ ુંનથી, ુંબોલતા આવડ ુંનથી.
એક ઉદાહરણછે-
એક ભાઈનેયાંલેણદાર ઉઘરાણીએ આ યા.લેણદાર ના ાસ માંથી કમ ટ ું? ઘરમાંણ વષ નો બાબો
હતો-તેનેકહ છે-ક- બહાર જઈ પેલા શેઠ નેકહ ક-બા ુઘરમાંનથી. બાબો કહ –બા ુતમેતો ઘરમાંછો.
ભાઈ કહ છે-ક ુંતાર આમ જઈનેકહને-તનેુંચોકલેટ આપીશ.
બાળક િનદ ષ છે-તેનેકપટ ની ુંખબર પડ ? બહાર આવી શેઠ નેક ું-મારા બા ુકહ છે-ક તેઘરમાં
નથી,બહાર ગયા છે.મારા બા ુએ ક ું-ક આમ કહ શ તો મનેતેચોકલેટ આપશે.
બાળક ના મન માં ુંહોય તેબોલેછે-અને ુંબોલેછેતેુંકર છે.
તેના મન,વાણી અનેકમ એક જ હોય છે.
બાળક િનદ ષ હોય છે-કપટ નો બોધ બાળક નેઆપવો ન હ,સારા સંકાર આપવા.
વ ુલાડ પણ કરવા ન હ.
ુવ નેજોતાંરા ુંદય પીગ ુંછે. મન માંથ ુંક આનેપણ ખોળા માંબેસા ું.
પણ ુુચ જોડ બેઠ છે.
તેનેઆ ગમતી વાત નહોતી. ુુચ ની ખ માંવેર-ઝેર છે.
જયાર જયાર વ પાસેભજનાનંદ આવેછે- યાર- ુુચ-વાસના-િવ ન કર છે.
ૂ કરતાંકરતાંમન રસોડામાં ય તો સમજજો ક ુુચ આવી.
ુુચ નેઆધીન છે-તેકામાધીન છે-િવષયાધીન છે.
ુુચ એ ુવ નેગોદમાંલેવાની ના પાડ છે. રા રાણી નેઆધીન હતો. કામાંધ હતો. તેનેિવચા ુ-ક-
જો ુવ નેગોદમાંલઈશ તો ુુચ નારાજ થશે. બી ુંગમેતેથાય પણ રાણી નારાજ ના થવી જોઈએ.
પણ રા એ એમ ના િવચા ુક- ુવ ુંદલ ુભાશે.
અિતકામી નેી માંકોઈ દોષ દખાતો નથી-કહશે- બચાર ગોકળગાય વી છે--
ભલેનેતેમારકણી ભશ વી હોય.
અિતશય પણે ી નેઆધીન રહ ુંતેપાપ છે. શા માંતો યાંુધી લ ુંછે-ક-
અિતશય પણે ીનેઆધીન હોય તેવી ય ત નેજોવામાંપણ પાપ છે.
આ રા હતો પણ રાણી નો ુલામ હતો. લગભગ દરક ની દશા આવી જ હોય છે.
સાહબ બહાર ભલેઅ ડ ફરતાંહોય પણ બબલી ની બા પાસેટાઢા ઘસ થઇ ય છે. કંઈ ચાલ ુંનથી.
ી માંેમ કરો- પણ તેનામાંઅિતશય આધીન ના બનો. (આધીનતા મા -એક ઈ રની)
ુવ ેમ થી આ યો છે-આશા છે-બેહાથ ચા કયા છે-પણ રાણી નેરા રાખવા

214
રા એ મ ફરવી લી ુંછે. ુવ હ ુઉભો છે.
ુુચ બ ુુઆબ માંબોલી- ુંઅહ થી ચા યો . ુંરા ની ગોદ માંબેસવા લાયક નથી.
ુવેબેહઠ હતી વંદન કયા –કહ -મા, ુંમારા બા ુનો દ કરો ન હ ?
યાર ુુચ – ુવ નેમહ ુંમાર છે.-ક-
તાર મા રાણી જ નથી,રાણી તો ુંં,તાર મા તો માર દાસી છે. દાસી નો દ કરો થઇ રા ની ગોદમાં
બેસવા આ યો છે? જો તાર રા ની ગોદ માંબેસ ુંજ હોય તો માર પેટ જ મ લે.
વન માં તપ યા કર અનેઈ ર નેસ કર મારા પેટ જ મ માગ.
ભગવાન નેસ કયા પછ –તાર પેટ જ મ લેવાની શી જ ર છે? પણ ૂખ હતી એટલેઆ ુંબોલેછે.
ુવ નેબ ુુઃખ થ ુંછે.રડતાંરડતાંઘેર આવેછે. મા બ ુ ૂછેછેપણ કાંઇ બોલતા નથી.
એક દાસી એ આવી બધી વાત કર .
માતા ુનીિત બ ુસંકાર છે-તેબાળક ના પર કોઈ ખરાબ સંકાર ના પડ તેમાટ
તેણેુઃખ ના વેગ નેદબા યો છે.
ુનીિત િવચાર છે-માર શો ના માટ જો મારા ુખમાંથી ખરાબ બોલ નીકળશે-
તો ુવ ના મન માંકાયમ ના વેર ના સંકાર પડશે. ુવ નેહંમેશ માટ ુુચ યેવેર ુંબીજ રોપાશે.
હ ર િશ ક ના આપી શક –એટલા બધા સંકાર એક ૃત મા-બાળક નેઆપી શક છે.
મા એ ુુછે. મા ના અનંત ઉપકાર છે.
ુમોટો ાની થાય-સા ુસ યાસી થાય તો િપતા તેનેવંદન કર છે-મારો છોકરો મારાથી સવાયો થયો.
પણ મા કોઈ દવસ વંદન કર ન હ. મા ના ઋણ માંથી કોઈ ુત થઇ શક ન હ.
સ યાસ લીધા પછ પણ શંકરાચાય મા ની સેવા કર છે.
સા ુ-સ યાસી ઓ , ાની મહા માઓ પણ મા ના ચરણ માંવંદન કર છે.
ુનીિત એ ુઃખ ના વેગ નેદબા યો છે-ધીરજ ધારણ કર બો યાંછે-ક-
બેટા,તાર ઓરમાન મા એ તનેુંખો ુંક ુંછે?
તને બોધ કય છેતેસારો છે- ુંપણ તનેએ જ ક ુંં-ક-
ભીખ માગવી જ હોય તો કોઈ મ ુય પાસેમાગવી ન હ, ભખાર પોતેજ બી ભખાર નેક ર તેભીખ
આપી શકવાનો ? ી ૃણ િસવાય આ ુંજગત ભખાર છે.(દાતા એક રામ ભખાર સાર ુિનયા)
ભીખ માગવી જ હોય તો ભગવાન પાસેભીખ માગવી.
મ ુય પાસેમાંગશો ઘ ુંતો આપશેથો ું. અનેકોઈ વાર િતર કાર ક અપમાન પણ કરશે. અનેઆ યા
પછ હર કયા વગર તેનેચેન ન હ પડ. પરમા મા ુબ આપશેપણ કહશેન હ ક મ આ ુંછે.
ુનીિત કહ છે-બેટા, ુંવનમાં , યાંજઈ પરમા મા ુંઆરાધન કર, તારા પર ભગવાન ૃપા કરશે, તને
ેમથી બોલાવશે, તનેગોદ માંલેશે. તારા સાચા િપતા પરમા મા છે. મ તનેનારાયણ નેસ યો છે. તેમનો
જ ુંઆ ય કર.બેટા, ઘરમાંમાન ના હોય યાંરહ ુંન હ, તારા િપતા તાર સામેજોવા તૈયાર નથી,
ઘરમાંરહ શ તો ઓરમાન મા રોજ મહ ુંમારશે.
તા ુંઅપમાન કરશે-એટલેુંરડ શ અનેમનેપણ ુઃખ થશે.
પરમા મા ુંશરણ એ જ તા ુંક યાણ છે.
ુવ કહ છે-મા તા ુંપણ આ ઘરમાં ાંમાન છે? િપતા એ અનેઓરમાન મા એ તારો પણ િતર કાર
કય છે. તનેપણ ાંઆ ઘરમાંુખ છે? આપણેબંનેવન માંજઈ ભજન કર ું.
ુનીિત કહ છે-ના બેટા,મારાથી તાર સાથેન હ અવાય-મારો ધમ મનેના પડ છે.

215
મારા િપતાએ મા ુંદાન મારા પિત નેક ુછે.
માર તેમની આ ા માંરહવા ુંછે. ભલેતેમારો યાગ કર-પણ-મારાથી તેમનો યાગ થઇ શક ન હ.
ુંવતંછે, ુંપરતં ં.
બેટા, તાર એકલા એ જ વન માંજ ુંપડશે. ુંતનેએકલો વન માંમોકલતી નથી. મારા આશીવાદ તાર
સાથેછે. આજથી ુંતનેનારાયણ ના ચરણ માંસ ુંં. મારા નારાયણ તનેગોદ માંલેશે.
ુવ કહ છે- મનેએકલા વન માંજતાંબીક લાગેછે. મા કહ છે- ુંએકલો નથી નારાયણ તાર સાથેછે.
ુવ કહ-મા મનેકંઈ આવડ ુંનથી-મારા વા બાળક નેભગવાન મળશે?
ુનીિત કહ- હા,બેટા ઈ ર માટ આ ુર થઇ ઈ ર નેપોકાર-તેની સમ ભગવાન જ ર ગટ થાય છે.
ુંતપ યા કર. ું તેમહનત કર. ભગવાન તનેગાદ પર બેસાડશેપછ યાંથી કોઈ દવસ
ઉઠવાનો સંગ ન હ આવે. ર તામાંકોઈ સા ુમહા મા-સંત મળેતેનેણામ કર .
ુનીિત એ ુવ નેુંદર ઉપદશ કય છે. ુવ મા ની ગોદ માંથી ઉભા થઇ, મા નેસા ટાંગ ણામ કર
વન માંજવા તૈયાર થયા છે.મા ુંદય ભરા ુંછે. દય નેપ થર ુંકઠણ ક ુછે.
બાળક ુંઓવારણાંલીધા છે.
“તા ુંસદા ક યાણ થાય-પરમા મા સદા એ ુંમંગલ કર-
નાથ,તમાર આધાર બાળક નેવન માંમોક ુંં. તેનેસાચવજો.”
મા ની મહાનતા હવેુઓ. ુનીિત હવેિવચાર છે-ક-બાળક મનેતો વંદન કર છે-પણ ઓરમાન મા નેપણ
સદભાવ થી વંદન કર નેવન માં ય તો તેના માં– ુુચ યેઅ ુચ- ેષ ભાવ- ુભાવ ના રહ-
તો તેુંક યાણ થાય. ુભાવ રાખીનેજશે-તો તેતેુંજ ચતન કરશે–પરમા મા ુંન હ.
ુનીિત કહ છે-ક-બેટા,તા ુંઅપમાન થ ુંતેૂવજ મ ના કોઈ કમ ુંફળ મનેલાગેછે. ુંડા ો દ કરો
છે,મને ર તેપગેલા યો, તેર તેતાર ઓરમાન મા નેપણ પગેલાગીનેવન માંજ . ુંમનેપગેના
લાગેતો પણ ુંતનેઆશીવાદ આપીશ. પણ ઓરમાન મનેપગેલાગીશ તો જ તેઆશીવાદ આપશે. તેના
પણ આશીવાદ લઇ,મન માંથી તેના યેુભાવ કાઢ નેવન માંજઈશ –તો ભગવાન જ દ સ થશે.
ુુચ એ બાળક ુંઅપમાન ક ુછે-તેનેુનીિત વંદન કરવા – ુવ નેમોકલેછે. ધ ય છે– ુનીિત ને.
આવી ુનીિત ઘરમાંહોય –તેઘરમાંક ળ ય ન હ. વેર થી વેર વધેછે, ેમ થી વેર ઘટ છે.
વેરની શાંિત ેમ થી થાય છે.
પાંચ વષ નો ુવ ઓરમાન મા નેવંદન કરવા ય છે. તેના મન માંહવેુભાવ નથી ર ો.
ુુચ અ ડ બની ઠસક થી બેઠ છે. ુવ સા ટાંગ વંદન કર છે.
”મા ુંવન માં ં-તમારાંઆશીવાદ લેવા આ યો ં.”
એક ણ તો ુુચ ુંદય પીગ ું-કવો ડા ો છે!! પણ તરત જ િવચાર છે-વન માંજશે-તો સા ું,
રા ય માંભાગ ન હ માગે. કહ છે-સા ું- વન માંજ -મારા આશીવાદ છે.
પાંચ વષ નો બાળક વંદન કર છે–છતાંએમ નથી કહતી-ક વન માંજવાનો સમય મારો આ યો છે.
ુંશા માટ વન માં ય છે? તેના દલ માંલાગણી થતી નથી. વભાવ નેુધારવો બ ુકઠણ છે.
“ક ુર કો ારો કય , કસરક બની ખાજ, પાની દયા ુલાબ કા ,આખીર યાજ ક યાજ”
ક ુર નો ારો કર ,કસર ુંખાતર નાખી, ુલાબજળ નાખો,
પણ ુંગળ ની ગંધ એની એ જ રહ છે-ગંધ જતી નથી.

216
ભાગવત ની મા બાળક ને ુના માગ વાળેછે.
મા ની વી ઈ છા હોય તેવા જ ચ ર નો દ કરો થાય છે.
આજ ની માતા ઓ બાળક નેપૈસા આપી િસનેમા જોવા મોકલેછે-
, બેટા તા ુંક યાણ થશે.
ુઃશીલો મા ૃદોષેણ,િપ ૃદોષેન ૂખતા, કાપ ય વંશદોષેન, આ મદોષેન દ ર તા.
માતા ના વાંક થી બાળક ખરાબ ચ ર નો થાય છે, િપતાના દોષ થી ૂખ ( ુ વગરનો) થાય છે,
વંશ ના દોષ થી ભી ુ(ડરપોક) થાય છે, અનેપોતાના ( વદોષ) થી તેદ ર (ગર બ) બનેછે.
બેમાતા ઓ ના આશીવાદ લઇ –મા -પાંચ વષ નો ુવ વન માં ય છે.
જરા િવચાર કરો-પાંચ વષ ના બાળકના મન ની શી થિત હશે?
ુવ િવચાર કરતા ય છે-વન માંતો વાઘ વ ુહશે-કોઈ મનેમારશેતો ન હ ને?
પણ ના-ના- ુંએકલો નથી, મા એ મનેક ુંછે-ક નારાયણ માર સાથેછે.
આજ કાલ કટલાંક ઘર છોડ છે-પણ ઘરમાંઝગડો થાય એટલેઘર છોડ છે. બાવા બનેછે.
આવા બાવાના બે-ય- બગડ છે.ઝગડો કર -ઘર છોડ નેસંત( ુુ) ખોળેછે...તેનેસંત ાંથી મળે?
સવ નેવંદન કર -સવ માંસદભાવ રાખી ઘર છોડ-તેનેસંત મળે.
આ બા ુવૈુંઠ લોક માંનારાયણ નેખબર પડ છે. “એક પિત તા નાર એ –મારા આધાર –પાંચ વષના
બાળક નેવન માંમોક યો છે. મારા માંકટલો િવ ાસ છે!! બાળક મનેમળવા આ ુર છે.
તેનો ુંવાળ વાંકો ન હ થવા દ .”
પરમા મા ની આ ુરતા થાય તો –પરમા મા સામેચડ નેસંત ( ુુ) નેમોકલેછે.
(તેમનેખોળવા પડતા નથી)
ુએ નારદ નેેરણા કર છે. બાળક લાયક હોય તો તમેતેનેઉપદશ કરજો.
નારદ ુવ ના ર તા પર ગટ થયા છે.
એક હાથમાંમાળા,એક હાથમાંતંુરો અનેુખમાંથી –નારાયણ ,નારાયણ.
ુવ નારદ નેઓળખી શકતા નથી, પણ વેષ પરથી લા ું-ક કોઈ સંત –મહા મા લાગેછે.
માતા એ સારા સંકાર આપેલા –ક-
કોઈ સંત-સા ુમળેતો સા ટાંગ ણામ કરવા. ુવ , નારદ નેસા ટાંગ ણામ કર છે.
( ૃિત અ ટધા (આઠ ગ વળ ) છે. તેઆઠ ૃિત વ પ પરમા મા છે. તેપરમા મા માંમળ જવાની
ઈ છા –બતાવવા-આઠ ગ સ હત સા ટાંગ ણામ કરવાનાંહોય છે. સા ટાંગ ણામ થી આ મિનવેદન
થાય છે.)
અિધકાર િશ ય નેસદ ુુર તામાંજ મળેછે. ત વ થી જોઈએ તો સદ ુુઅનેઈ ર એક જ છે.
તેથી-પરમા મા મ યાપક છે-તેમ સદ ુુપણ યાપક છે. સવ યાપક નેશોધવાની જ ર પડતી નથી.
પણ ઓળખવાની જ ર છે.
ુવ નો િવનય જોતો નારદ નેઆનંદ થયો છે, દય પીગ ુંછે, ુવ નેગોદ માંલઇ માથેહાથ ુો.
ુવ િવચાર છે-મા ના આશીવાદ થી ણેર તામાંમનેબી મા મળ ગઈ.
નારદ ૂછેછેક –બેટા ું ાં ય છે?

217
ુવ કહ છે- ુંવન માંભગવાન ના દશન કરવા ં. માર મા એ ક ુંછે-ક
મારા સાચા િપતા નારાયણ છે-
ુંમારા સાચા િપતા નારાયણ ની ગોદ માંબેસવા ં. પરમા મા માટ મ ઘર છોડ ુંછે.
ુવ ની વાત સાંભળ નારદ ડોલી ગયા છે-ગદગદ થઇ ગયા છે. પણ પછ થ ું-ક બોલેછેતો બ ુસા ું
પણ ખરખર પરમા માના દશન માટ કટલો આ ુર છે? તેમાર ચકાસ ુંપડશે.
(સદ ુુિશ ય ની પર ા કર -પછ ઉપદશ આપેછે)
નારદ કહ છે-બેટા, ુંહ બાળક છે, આ તાર રમવાની મર છે, અ યારથી જપ કરવાની કંઈ જ ર
નથી. ુંમોટો થઇ દરક કારનાંુખ ભોગવી – ૃાવ થા માંવન માંજ . ુંમાનેછેક ભગવાન તને
ગોદ માંલેશે-પણ મોટા મોટા ઋિષઓ –વનમાંહ રો વષ તપ યા કર છે–તેમ છતાંતેઓનેપરમા માના
દશન થતાંનથી. તારા વા બાળકનેપરમા મા કવી ર તેમળશે?
માટ ુંઘેર , ચાલ , ુંતાર સાથેઆ ુંં,
તારા િપતાની ગોદ માંુંતનેબેસાડ શ –અડ ુંરા ય અપાવીશ.
ુવ નો િન ય મ મ હતો-કહ છે- માર હવેઘેર જ ુંનથી, ઘરમાંમા ુંમાન નથી-તેઘરમાંમાર રહ ું
નથી. માર િપતાની ગાદ પર બેસ ુંનથી. ઉ છ ટ (આપેલી) સંપિ ની ઈ છા કરવી નથી.
મ િન ય કય છે-આ જ મ માંજ માર નારાયણ નાંદશન
કરવા છે. માર મારા સાચા િપતા નારાયણ ની ગોદ માંજ બેસ ુંછે. ુુ, મનેઉપાય બતાવો.
પાંચ વષ નો બાળક, ઘરમાંજરા અપમાન થ ું,
તો પરમિપતા ની શોધ માંઅડગ િન ય કર નેનીક યો છે.
આજકાલ કટલાકનેઘરમાંરોજ થ પડ પડ છે-છોકરાઓ રોજ અપમાન કર છે-તેસહ નેઘરમાંબેસી રહ
છે. ૃાવ થામાંપણ ઘર છોડતા નથી,
અર... ઘર ના છોડ તો પણ કાંઇ ન હ –પરમા મા પામવાનો િન ય પણ કર શકતા નથી.
જમીન માંથાંભલો ઉભો કરવાનો હોય તો-જમીન માંથાંભલો ખોડ ને- પછ તેનેહલાવી નેુએ છે-
તે-હલાવેછેતેથાંભલાનેઉખેડવા માટ ન હ પણ –થાંભલો કટલો મજ ૂત દટાયો છે-તેજોવા –તેને
હલાવીને ુએ છે.
નારદ એ ુવ ની પર ા કર . ુવ નો ૃઢ િન ય અનેપરમા મા મેળવવાની આ ુરતા જોઈ-કહ
છે-આ ા કર છે-ક-પાસેજ મ ુવન છે-તેમ ુવન માંું .
ૃંદાવનમાંઆ મ ુવન છે. જ ચોયાસી ની યા ા માટ નીકળ એ –
પછ પહલો ુકામ યાંમ ુવન માંથાય છે.
ભાગવત માંચાર પાંચ જ યાઓ એવી બતાવી છે-ક યાંઠાકોર અખંડ િવરા છે.
મ ુવન માંભગવાન અખંડ િવરા છે.
નારદ કહ છે-મ ુવન માંય ુના કનાર ુંજપ કર. ય ુના નેશરણે .
(ય ુના સંયો ગકા “શ ત” છે)
ય ુના મહારાણી- ૃપાદવી નો અવતાર છે. તારો સંબંધ ય ુના િસ કર આપશે.
તેતારા માટ િસફારસ કરશે.
(શ ત energy મળે-શ ત ની ૃપા થમ મળે-તેપછ તેના વતી જ સંબંધ થઇ શક- ુમળ શક)

218
ુંદાવન એ ેમ િમ- ૂ દ ય િમ ૂછે.
યાંરહ ભજન કરવાથી,મન જ દ ુથાય છે, વ ઈ ર ુંિમલન જ દ થાય છે.
ુવ –નારદ નેૂછેછે-ક- યાંજઈનેુંુંક ું? મનેકાંઇ આવડ ુંનથી.
પરમા માની આરાધના કવી ર તેકરવી ?
નારદ કહ છે-સવાર ા ુુત માં(સવારના ૪ વાગે) ઉઠ .
યાન કરતા પહલાંઠાકોર ની માનસી સેવા કર .
માનસી સેવાનો અિત ઉ મ સમય સવારના ૪ થી ૫ ુધીનો છે.
માનસી સેવા માંખાલી મન ની જ જ ર છે.( ય સેવા માંઅનેક વ ુઓની જ ર પડ છે.)
માનસી સેવા સવાર કોઈ ુંપણ ુખ જોયા પહલાંકરવી જોઈએ.
સવાર ઉઠ મન થી યાન કરવા ું-ક-
-- ુંગંગા નેકનાર બેઠો ં. મન થી પોતે-ગંગા માંનાન કરવા ું.
તેપછ અ ભષેક માટ ગંગાજળ લાવવા ું. ગંગાજળ મનથી જ
લાવવા ુંછે–તો સોના ક ચાંદ ના લોટામાંજ કમ ના લાવ ું?
--ઠાકોર (લાલા ) યા હોય –એટલેતેમનેગંગાજળ ુંઆચમન કરાવ ું.(ગંગાજળ પીવડાવ ું) પછ
--માખણ-િમસર (સાકરવા ંમાખણ લાલા નેબ ુભાવે) લાવવા અનેભોગ ધરાવવો.
(માખણ િમસર ખવડાવવા)
--લાલા નેપછ થોડા ગરમ પાણી થી નાન કરાવ ું.
--લાલા નેપછ ૃંગાર કરો ( ુંદર કપડાંપહરાવડાવો) અનેમાથેિતલક કરો.
--તેપછ આરતી ઉતારો.(આત બની નેઆરતી ઉતારો)
સેવા માંદા ય ભાવ ુય છે. આરતી ઉતારો- યાર દય આ બન ુંજોઈએ.
પહલાંણ વાર ચરણ પર ,પછ ણ વાર સાથળ,પછ ણ વાર વ થળ, ણ વાર ુખારિવદ પર
અનેપછ સવ- ગો ની ઉપર આરતી ઉતારવી.
આરતી ઉતારો યાર ુના દશન માટ આત બની આરતી ઉતારો.
પરમા મા ુંદશન કરતાંકરતા જપ કરવાનો. કદાચ મન છટક ય –
તો પણ જપ ની ધારા અખંડત રાખો.
ધીર ધીર જપ કરતાં–પાપ ઓછાંથશે-એટલેમન થર થશે.
ી હ ર ું(લાલા ું) ધીર મનથી યાન અનેજપ સાથેસાથેથાય તેઉ મ છે.
જપ કરવા બેસો – યાર દવ નો જપ કરો-તેદવની િત ૂ યાન માંથી ખસેન હ.
ભ થી તેદવ નો જપ અનેમન થી તેદવ ું– મરણ યાન કર ુંજોઈએ.
ખ થી તેદવ ના દશન કરવાં–કાન થી તેદવ ુંવણ કર ું.
( ખ થર થાય તો મન નેથર થ ુંજ પડશે) આ માણેજપ કરવા.
માનસી સેવા મા લાલા ની જ કરવી તેવો કોઈ આ હ નથી.
પરમા માના કોઈ પણ વ પ ની માનસી સેવા થઇ શક છે.
નારદ ુવ નેકહ છે-બેટા, ુંતનેબાર અ રનો એક મહામંઆ ુંં-
“ ॐ નમો ભગવતેવા ુદવાય “
આ મંનો ુંસતત જપ કર . છ મ હના માંતને ુના દશન થશે. મારા તનેઆશીવાદ છે.

219
નારદ આમ કહ નેયાંથી ઉ ાનપાદ રા પાસેજવા નીક યા.
ુવ મહાન ભ ત થવાનો છે-મારા િશ ય નો િપતા ીમાંફસાઈ રહ –તેયો ય નથી.
તેમ િવચાર રા નેઉપદશ આપવા આ યા છે.
ુવ ના ગયા પછ -રા ઉ ાનપાદ નેબ ુુઃખ થ ુંછે. રા નેપ ાતાપ થયો છે.
રાણી ુનીિત ની માફ
માગેછે.રા પ તાય છે. ીનેઆધીન થઇ નેરા ુઃખી બ યો હતો.
તેવખતેનારદ ુંઆગમન થાય છે.
રા નારદ નેૂછેછે-ક-આ અપરાધમાંથી ું ુંઅનેમારો ુપાછો આવેતેવો ઉપાય બતાવો.
નારદ કહ છે-છ માસ ુધી,મૌન રહ ,કવળ ૂધ-ભાત નો આહાર કર
“હર ૃણ હર ૃણ ૃણ ૃણ હર હર, હર રામ હર રામ રામ રામ હર હર” ના મંનો જપ કર –
અ ુઠાન કર.તો તનેતારો ુમળશે. આમ કહ નારદ વૈુંઠલોકમાંપધાયા.
ઉપર નો મં-ક લસંતરણ ઉપિનષદ નો મંછે. ઉપિનષદ નો અિધકાર સવ નેઆ યો નથી.
મહા ુ એ તેથી મંનેઉ ટા યો છે. હર ૃણ –પદ –પહ ુંઅનેહર રામ –પદ –બી ું .
આ મંના જપ નો કોઈ િવિધ નથી. નામ જપ સવકાળેથઇ શક છે.
બી બધા મંો એવા છે-ક-કોઈ ુુારા –મં હણ કરવા પડ છે. અનેતો જ તેુંફળ મળેછે.
રા ઉ ાનપાદ મંનો જપ કર છે. પરમા મા નેાથના કર છે.
ુવ વન માંગયા એટલેરા ની ુ ુધર છે.
ુુચ નેપણ પ તાવો થયો-ક બધા અનથ ુંૂળ ુંં.
યાગ માંએવી શ ત છે-ક- આ ુુચ ુંવન પણ ુધ ુછે.
ુવ મ ુવન માંઆ યા છે. ય ુના માંનાન કર –
થમ દવસેઉપવાસ કય છે. બી દવસ થી તપ યા નો ારંભ કય .
ુવ ણ દવસ એક આસનેબેસી નારાયણ ુંયાન કર છે. યાન સાથેજપ કર છે. મા ફલાહાર કર છે.
(અ નો આહાર કરવાથી શર ર માંતમો ુણ વધેછે, ફલાહાર થી શર ર માંસ વ ુણ વધેછે)
એક મ હનો આ ર તેતપ યા કર ,
બીજો મ હનો આ યો, સંયમ વધાય છે. એક આસનેછ દવસ યાન માંબેસેછે.
ી મ હનેનવ દવસ એક આસનેબેસેછે. હવેફળ પણ ખાતા નથી મા ઝાડ ના પાન ખાય છે.
ચોથેમ હનેમા જ ુના ુંજળ જ લઈને-બાર દવસ એક આસનેબેસેછે.
પાંચમા મ હનેહવેમા -વા ુભ ણ કર છે!! અનેપંદર દવસ એક આસનેબેસેછે.
છ ો માસ આ યો-હવેિન ય કય ક –ભગવાન ના મળેયાંુધી માર આસન પર થી ઉઠ ુંનથી.
છ માસ માંુવ ની તપ યા સફળ થઇ છે. ુવ ની તપ યા જોઈ દવો ભગવાન પાસેઆ યા છે-
પરમા મા નેમનાવેછે-આ ુવેમહાન તપ ક ુછે-તેના પર ૃપા કર તેનેજ દ દશન આપો.
ભગવાન કહ છે-એનેુંુંદશન આ ું? મારા દશન એનેસતત થાય છે.
ુવ નેદશન આપવા ન હ પણ તેના દશન કરવા ું
જવાનો ં. આ ુવ નાંદશન કરવાની ભગવાન નેઈ છા થઇ છે.(આ ુંચો ુંલ ુંછે)

220
પંઢર ુર માંએક દવસ િવ લનાથ અનેુમણી વ ચેસંવાદ થયેલો.
મણી કહ-તમારાંઆટઆટલા ભ તો રોજ તમારાંદશન કરવવા આવેછે-
તેમ છતાંતમેકોઈનેનજર આપતા નથી.
ભગવાન કહ- માર માટ આવેછે-તેનેજ ુંનજર આ ુંં.
મંદર માંઆવી સવ પોતાનેમાટ કંઈક નેકંઈક માગેછે.
મણી કહ-આ આટલા બધા ભ તો અહ આ યા છેપણ ઉદાસ કમ લાગો છો ?
ભગવાનેક ું-આ બધા તો વાથ લોકો અહ ભેગા થયા છે.મનેજોવા આ યા છે.
પણ ના દશન કરવાની મનેઈ છા છે-તેમારો ુકો ( ુકારામ) મનેદખાતો નથી.
ુકારામ નેતેદવસ તાવ આ યો હતો, પથાર માંપડ ા પડ ા
ુકારામ િવચાર છે-મા ુંાર ધ આ ુંઆ ું-તાવ આ યો છે-
અનેમારાથી િવ લનાથ નાંદશન કરવા ન હ જઈ શકાય-
મારા િવ લનાથ મનેઘેર દશન આપવા ન હ આવે?
ભગવાન કહ છે-આ બધા મારા માટ આ યા નથી- ુકો મારા માટ આવેછે.
તેબમાર છે-અહ આવી શક તેમ નથી તો-આપણેતેના યાંજઈ ું.
લાખો વૈણવો પંઢર ુર માંિવ લનાથનાંદશનેઆ યા છે-અનેિવ લનાથ પધાર છે- ુકારામ નેયાં.
સાચા વૈણવો મ ઠાકોર ના દશન માટ આ ુર હોય છે-
તેમ ઠાકોર પણ પોતાના લાડ લા ભ તો ના દશન માટ આ ુર હોય છે.
ભગવાન નારાયણ ુવ સમ ગટ થયા છે, ભગવાન સામેઉભા છે-પણ ુવ ખ ઉઘાડતા નથી.
( મ ુય બહાર આનંદ શોધવા ય તે ખ ઉઘાડ રાખેછે- નેઆનંદ દરથી મળેછે-તેને ખ
ઉઘાડવી ગમતી નથી)
ભગવાન િવચાર છે-આમ તો બેચાર મ હના ઉભો રહ શ તો પણ તેમાર સામેજોવાનો નથી.
તેથી તેમણે– ુવ ના દયમાં તેજોમય વ પેતેિવરાજમાન હતા તેઅદ ય ક ુ.
ુવ અકળાયા-તેદ ય વ પ ાંગ ું?
તેમણે ખ ઉઘાડ અનેચ ુુજ નારાયણ ના સા ાત દશન થયા.
ુવ દશન કરતા નથી-પણ ખથી ઠાકોર નેપી ય છે.પરમા મા ના ચરણ માંવંદન કર છે.
બોલવાની ઘણી ઈ છા છે-પણ ભણેલા ન હ એટલેકવી ર તેબોલી શક ? ુિત કર શક ?
ભગવાન ના હાથ માં શંખ હતો –તેવડ તેમણેુવ ના ગાલ નેપશ કય . શંખ એ વેદ ત વ છે.
ુએ ુવ ની ુુત – ુ શ ત-ને ૃત કર –સર વતી ૃત કર .
ુવ હવેભગવાન ની ુિત કર છે.
ભો, આપ સવ શ ત સંપ છો.
તમેજ મારા તઃકારણ માંવેશ કર નેતમારા તેજ થી, માર આ ુુત વાણી નેસ વ કરો છો.
તથા હાથ,પગ,કાન, વચા આ દ અ ય બી ઇ યો-તેમજ પરનો નેપણ તમેચેતના આપો છો.
એવા તયામી આપણેુંણામ ક ુંં.
માર ુ માંવેશી
મારા મન ુનેસ કમ ની ેરણા આપનારા મારા ુનેુંવારંવાર વંદન ક ુંં.

221
ાન નો ત (સમા ત) ી ૃણ દશન માંઆવેછે. ( ુતકો વાંચવા થી ાન ની સમા ત થતી નથી.)
પરમા મા ને યા પછ કાંઇ પણ ણવા ુંબાક રહ ુંનથી.
અનેપરમા મા નેયાર જ ણી શકાય છે-જયાર પરમા મા ૃપા કર છે.
અનેપરમા મા યારજ ૃપા કર છે-જયાર કોઈ પણ સાધન કરતો –મ ુય-સાધન ુંઅ ભમાન છોડ -દ ન
થઈનેરડ પડ છે.
તેથી જ ઉપિનષદ માંક ુંછે-ક-
આ આ મા-વેદોના અ યાસ થી મળતો નથી. ક પછ -
ુની ચા ુર અથવા બ ુશા ો સાંભળવાથી પણ મળતો નથી.
પણ
ુંઆ આ મા વરણ કર છે-(પસંદ કર છે- ૃપા કર છે) તેનેજ
આ આ મા ની ા ત થાય છે. (આ મા તેનેપોતા ુંવ- પ બતાવેછે)
અનેઆ આ મ ાન (પરમા મ ાન) યા પછ કંઈ પણ ણવા ુંરહ ુંનથી.( ાન ની સમા ત થાય છે)
સા ય (પરમા મા) ની ા ત કયા પછ કટલાક સાધન (ભ ત) ની ઉપેા કર છે.
સાધન (ભ ત) ની ઉપેા થાય –એટલેફર થી-માયા તેમના માંવેશ કર છે.
પરમા મા (સા ય) મ યા પછ –ભ ત (સાધન) છોડ-તેૃત ની છે. (ઈ ર યેતેની વફાદાર નથી.)
ુકારામ કહ છે-ક-
સ સંગ થી (ભ તથી-ભજનથી) ુકારામ પાંુરંગ (ભગવાન) વો બ યો છે.
તેનેભજન કરવાની હવેજ ર નથી. પણ ુકારામનેભજન ની એવી ટવ પડ છે-ક-
ભજન ટ ુંજ નથી. મારા ભગવાન ુંમરણ કયા વગર – ુંરહ શકતો નથી.
ભ ત યસન પ-ટવ પ –બનેતો બેડો પાર છે.
ુએ ુવ નેક ું- ુંતારા પર સ થયો ં- ુંકાંઇક માગ.
ુવ કહ છે-મનેુંમાગ ું? તેની ૂઝ પડતી નથી. આપનેિ ય હોય (ગમ ુંહોય) તેઆપો.
નરિસહ મહતા એ પણ ુનેઆમ જ કહ ું.
નરિસહ મહતા એ –ભાભી પાસેએક વાર ગરમ પાણી મા ું-ભાભી એ અપમાન ક ુ. ઘર છોડ મહતા
ગોપનાથ ના મંદર માંઆ યા.સાત દવસ અ જળ નો યાગ કર –સતત કતન ક ુ. ગોપનાથ માં
િશવ ની ૂ કર છે. શંકર દાદા સ થયા. અનેક ું-વરદાન માગ.
નરિસહ મહતા કહ છે-મહારાજ ુંમાગ ુંતેસમજ પડતી નથી. મ તો એક વાર ગરમ પાણી મા ું-
અનેમાર આ દશા થઇ-માટ ુંકંઈ માંગીશ ન હ. માંગવાની મનેઅ લ નથી-
આપનેયો ય લાગેતેઆપજો.
િશવ કહ છે-મનેતો રાસલીલા િ ય છે-ચાલ તનેતેના દશન કરા ું. િશવ એ મહતા ને
રાસલીલા ના દશન કરા યાં.
ુએ ુવ નેઆ ા કર છે- ુંહવેજ દ ઘેર . ુંકટલાંક ક પ રા ય કર .
પછ ુંતનેમારા ધામ માંલઇ જઈશ.
ુવ નેહવેમન માંથોડ સંસારની બીક છે, કહ છે-તમારાંદશન થયા ન હતા યાંુધી મારા મનમાંથોડ
રા થવાની ઈ છા હતી.મનેમારો ૂવજ મ યાદ આવેછે-.રા -રાણી નેેમ કરતાંજોઈ મનેથયેુંક –

222
આ રા ુખ ભોગવેછે-તેુંુખ મ ભોગ ુંન હ,
એક વાર રાણીનેજોતાંમા ુંમન બગડ ુંઅનેમનેઆ જ મ મ યો.
પણ હવેતમારાંદશન થયા પછ - ુંઆ સંસાર અનેરાણીઓના
ચ ર ફસાવા માગતો નથી. રા થા તો પાછો –ફર થી કામાંધ-મોહાંધ થઇ જઈશ. માર રા થ ુંનથી.
ુકહ છે-એ ુંથશેન હ- ુંચતા કર શ ન હ,તા ુંમન હવેન હ બગડ.
તાર ઈ છા ન હોય પણ માર ઈ છા છે-ક ુંરા થા.
આ માયા તનેઅસર કર શકશેન હ. મારો િનયમ છે-ક માર પાછળ પડ છે-તેની પાછળ ુંપ ુંં.
ુંતેુંર ણ ક ુંં. ુંતનેસાચવીશ.
ુંદર રાણીઓ તાર સેવા કરશેપણ તારા મનમાંિવકાર આવશેન હ.
ભગવાન યાંથી ત યાન થયા છે.
ુવ ઘેર આવવા નીકળેછે. ઉ ાનપાદ રા અ ુઠાન માંબેઠલા હતા –
તેમનેસેવક આવી ખબર આપેછે.
રા ુવ ુંવાગત કર છે. ુવ િપતા અનેઓરમાન મા ુુચ નેપણ વંદન કર ુનીતી પાસે
આ યા છે.માતાએ બાળક નેનેઉઠાવી છાતી સરસો ચાંયો છે. એક અ ર બોલી શ ા નથી. ુનીિત ને
લા ું-ક તેઆ સાચી ુવતી થઇ.આ તેનો ુભગવાન નેા ત કર નેઆ યો છે.
સમય આ યે- ુવ નો રા યા ભષેક કરવામાંઆ યો.
ુવ નેગાદ એ બેસાડ ઉ ાનપાદ રા વન માંતપ કરવા ગયા છે.
િમ સાથેુવ ુંલ ન થ ુંછે. રાજ ુમાર- ઉ મ -એક વખત જ ંગલ માંિશકાર કરવા ગયો છે- યાંય ો
સાથેુથ ું- માંતેમાય ગયો.
સમાચાર સાંભળ ુવ ય ો જોડ ુકરવા ય છે-ભીષણ ુથ ુંછે-
ુવ ય ો નો સંહાર કરવા લા યા.
યાર તેમના દાદા (ઉ ાનપાદ ના િપતા) મ ુમહારાજ આવી ુવ નેઉપદશ કર છે-
આપણાથી મોટા ુુષો િત સહનશીલતા-નાના િત દયા-સમાન વય સાથેિમ તા અનેસમ ત વો
સાથેસમવતાવ રાખવાથી- ી હ ર સ થાય છે. (ભાગવત-૪-૧૧-૧૩-૧૪)
બેટા ય ો-ગંધવ જોડ વેર કર ુંયો ય નથી. ુંમ ુવન માંતપ યા કરવા ગયો હતો તે ૂલી ગયો ?
મ ુમહારાજ ના ઉપદશ થી ુવેસંહાર બંધ કય .
ૃાવ થા માંુવ ગંગા કનાર આ યા છે. ગંગા મરણ ુધાર છે, ગંગા ુત આપેછે.
ગંગા કનાર ુવ નો ેમ એટલો વ યો છે-ક ભગવાન નો િવયોગ હવેસહન થતો નથી.
ભગવાનેપોતાના પાષદો નેઆ ા કર -મારા ુવ નેવૈુંઠ માંલઇ આવો.
પાષદો િવમાન લઈનેુવ નેલેવા આ યા છે.
ુવ િવમાન પાસેઆ યા, ૃુદવ તેમની પાસેઆ યા છે–મ તક નમા ુંછે-
ુવ ૃુના મ તક પર એક પગ ૂક -બીજો પગ િવમાન માંૂક છે.
ૂળ અને ૂમ શર ર છોડ દ ુંછે.તેમના ુય તાપેતેમના માતા નેપણ લેવા
બી ુંિવમાન આ ું. ુવ ની સાથેસાથેતેપણ વૈુંઠ લોક પા યા.

223
ભાગવત- કંધ-૪ –અ યાય-૧૨- લોક-૩૦ માંપ ટ લખેુંછે- ુવ ૃુના િશર પર પગ રાખી ને
િવમાન પર ચડ ા.કાળ ના કાળ પરમા મા સાથે ેમ અિતશય ેમ કર છે-
તેકાળનેમાથેપગ ૂક ને ય છે. ભ ત માંએવી શ ત છે.
ુવ-ચ ર બતાવેછે-ક-
(૧) ૃઢ િન યબળથી –ગમેતેટ ુંમહાન – ુકલ કાય પણ િસ થાય છે.
પણ તેિન ય-એવો હોવો જોઈએ ક- ુંમારા દહ નેપાડ શ અથવા કાય નેસાધીશ.
(૨) બા યાવ થા થી જ ભગવાન નેભ છે-તેનેભગવાન મળેછે. ૃાવ થામાંભગવાન ભ –
તેનો કદાચ આવતો જ મ ુધર.
(૩) બા યાવ થા માંુનીિત ના મ બાળકમાં–ધમ સંકારો – ુંરોપણ કરો.
નાનપણ ના સંકાર કદ જતા નથી.
ુવચ ર ની સમા ત માંમૈેય વણન કર છે-
નારાયણ સરોવરના કનાર નારદ તપ કરતા હતા – યાંચેતા ઓ ુંિમલન થ ુંછે.
ચેતાઓએ સ કર ુંઅનેતેસ માંનારદ એ આ ( ુવ ની) કથા સંભળાવેલી.
િવ ુર કર છે-આ ચેતા ઓ કોણ હતા ?કોના ુહતા ?
તેમ ુંસ ાંથ ુંહ ું?તેની કથા િવ તારથી કહો.
મૈેય કહ છે- ુવ ના વંશ માંઆ ચેતાઓ થયેલા છે.
ુવ ના વંશ માં- ગરા થયો.તેુંલ ન – ૃુદવની ુી ુનીથા જોડ થ ુંહ ું.
ુનીથા નેશાપ હતો ક તેનો ુ ુરાચાર –અિત હસક અનેપાપી થશે.
ગ અનેુનીથા નેયાં-વેન –નામ નો ુથયો. વેન –બાળકોની હસા કર છે- ા ણો નેાસ આપેછે.
ગ રા નેબ ુુઃખ થ ુંછે.એક વખત તેમણેયાંસંત પધાયા અનેતેમના ઉપદશ થી –
રા ગંગા કનાર ચા યા ગયા.
વેન ના રા ય માંઅધમ વ યો. તેથી- ા ણો એ વેન નેશાપ આપી તેનો િવનાશ કય .
રા વગર – ુઃખી થતી હતી,
એટલેવેન ના શર ર ુંમંથન કરવામાંઆ ું. બા ુ(હાથ) ુંમંથન વેદમંો ારા કરવામાંઆ ું-
તેથી ૃુમહારાજ ુંગટ થ ું. ૃુમહારાજ અચન ભ ત ુંવ પ છે.
એટલેતેમની રાણી ુંનામ અ ચ છે.
ૃુમહારાજ આખો દવસ ુની ૂ કર છે. ૃુુંવન પરોપકાર માટ છે,
રા ય માંકોઈ ુઃખી ન થાય તેની કાળ રાખેછે.
એક વખત રા ય માંુકાળ પડ ો. અ વગર ુઃખી છે. ધરતી મા અ ગળ ગયાંછે. રા બાણ લઇ
ધરતી નેમારવા તૈયાર થાય છે. ધરતી માંગટ થાય અનેતેમના કહવા અ ુસાર – ૃુએ –
ૃવી માંરહલા અનેક કારના રસો ુંુત થી દોહન ક ુ.
એકવાર ૃુરા એ સો અ મેઘ ય કરવાનો સંક પ કય .
આ ય માંઘોડાની ૂ કર -તેનેટો ુકવામાંઆવેછે.શરત એ હોય છેક ઘોડો કોઈ પણ જ યાએ
બંધાય ન હ,ક પકડાય ન હ.

224
ઘોડો પકડાય તો ુકર તેનેછોડાવવાનો હોય છે.અનેઘોડો કોઈ જ યાએ ના બંધાય તો
તેુંય માંબ લદાન દવામાંઆવે.
અ એ વાસના ુંવ પ છે-અનેતેકોઈ િવષય માંન બંધાય--- તો આ મ વ પ- માંલીન થાય.
વાસના કોઈ િવષય માંબંધાય તો –િવવેકથી ુકર તેનેુકરવાની છે.
ઇ કોઈના સો ય ુરા થવા દતા નથી. તેમણેછેલા ય માંબેણ વાર િવ ન ક ુ.
તેથી ૃુઇ નેમારવા તૈયાર થયા છે.
ા વ ચેપડ છે-તેથી ુરા હ રા યા વગર – ૃુઇ ની ૂ કર છે. આથી ભગવાન સ થાય છે.
ૃાવ થા માંસનત ુમારો ના ઉપદશ થી – ૃુરા નેવૈરા ય આ યો,
વન માંતપ યા કર વગ માંગયા છે.
આ ૃુમહારાજ ના વંશ માં– ાચીનબ હ રા થયો અનેતેનેયાંદશ ચેતાઓ થયા છે.
ચેતાઓ નારાયણસરોવર આગળ તપ કર છે-નારાયણ સરોવર આગળ કોટ ર મહાદવ છે. ચેતા ઓ
માટ િશવ યાંગટ થયા છે. િશવ ચેતાઓ નેુગીત નો ઉપદશ કર છે. ચેતાઓ એ િશવ ના
કહવા ુજબ-દસ હ ર વષ જપ-તપ કયા છે.
તેસમયેનારદ ાચીનબ હ રા પાસેઆ યા છે. રા કમ ધાન છે. અનેક ય ો તેમણેકયા હતા.
નારદ રા નેૂછેછે-તમેઅનેક ય ો કયા,(કમ કયા) તમનેશાંિત ા ત થઇ –ક નથી થઇ ?
રા કહ છે–ના-મન નેશાંિત નથી. મનેશાંિત મળ નથી.
નારદ : તો પછ આ ય ો (કમ ) તમેશા માટ કરો છો ?
રા : મને ુએ બ ુઆ ુંછે.તેથી વાપરવામાંસંકોચ રાખતો નથી, ા ણો ની સેવા ક ુંં, ય ારા
સમાજસેવામાંસંપિ નો ઉપયોગ થાય છે-એટલેય ો ક ુંં.
નારદ કહ છે-ય કરવાથી “દવો” સ થાય છે-એ વાત સાચી. ય કરવાથી વો ુંક યાણ થાય છે
અનેતેસવની સેવા ુંસાધન છે–એ વાત પણ સાચી.......પણ ....ય કરવાથી શાંિત મળતી નથી.
શાંિત યાર મળે-ક જયાર વ જ મ મરણ ના ાસ માંથી ટ.
ય એ ચ ુ માટ છે. ચ ુ થયા પછ -એકાંત માંબેસી યાન કરવાની જ ર છે.
કવળ ય કરવાથી ઈ રનો સા ા કાર થતો નથી.
ય કર – ુય મેળવી ુંવગ માંજઈશ –પણ ુંુય –ખતમ થશે-એટલેવગ માંથી ધકલી દશે.
તનેતારા –આ મ વ પ ુંાન નથી-આ મા- પરમા માને ણતો નથી –તેથી તનેશાંિત મળતી નથી.
હવેતાર ય ો કરવાની જ ર નથી.શાંિત થી એક જ યાએ બેસી નેઈ ર ુંઆરાધન કર.
તનેતારા વ પ ુંાન નથી. મ ુય લૌ કક ુખ માંએવો ફસાયેલો છે-ક “ ુંકોણ ં?” તેુંતેનેાન
થ ુંનથી. પોતાના વ- પ ને(આ મા ને) ઓળખી શકતો નથી તેપરમા મા નેકવી ર તેઓળખી શક ?
ુંતનેએક કથા ક ુંં-તેસાંભળ-તેથી તનેતારા વ- પ
ુંાન થશે.
ાચીન કાળ માંુરંજન નામેએક રા હતો. રા નો એક િમ હતો તેુંનામ અિવ ાત.
અિવ ાત – ુરંજન નેુખી કરવા સતત ય નશીલ રહતો અને

225
ુરંજન નેઆ વાતની ખબર ના પડ તેની કાળ રાખતો.
વ અનેઈ રની મૈી છે.અિવ ાત તેઈ ર છે.
ઈ રને વ યેઅપાર ક ુણા છે. વ નેુત ર તેહર-પળેમદદ કર છે.
તેથી મદદ આપનારો કોણ છે-તેદખા ુંનથી. પરમા મા પવન,પાણી કાશ, ુ બ ુંવનેઆપેછે.
છ કહ છે-બેટા,એક કામ ુંકર-અનેએક કામ ુંક ું. તાર અનેમાર મૈી છે.
ધરતી ખેડવા ુંકામ તા ું-વરસાદ વરસાવવા ુંકામ મા ું.
બીજ તાર રોપવાના અનેએમાં ુર ગટાવવા ુંકામ મા ું.
બીજ ઉ પ થયા બાદ ર ણ ુંકામ તા ું-પોષણ ુંકામ મા ું.
આ બ ુંકરવા છતાં– ુંસઘ ંક ુંંતે વ નેખબર પાડવા દતા નથી. ુની આ અિવ ાત લીલા છે.
તેપછ ભગવાન કહ છે-
ખાવા ુંકામ તા ુંઅનેપચાવવા ુંકામ મા ું. ખાધા પછ ુવા ુંકામ તા ું– ગવા ુંકામ મા ું.
ઈ ર ુધાર છે-તેુતો નથી. િન ામાંપણ આપ ુંર ણ કર છે.
આપણેરલગાડ માંસાર જ યા મળેતો ુઈ જઈએ છ એ-પણ એ ન નો ાઈવર ુઈ ય તો ?
આ બ ુંપરમા મા કર છે-છતાં વ િવચાર કરતો નથી-ક મનેકોણ ુખ આપેછે?
ુના વ પર કટલા બધા ઉપકાર છે!! છતાં વ ૃત ન છે.
ુરંજન એ વા મા છે. ુરમ શર રમ જનયિત .પોતા ુંશર ર એ પોતેબનાવેછે.
ુરંજનેિવચાર કય ન હ ક- ુંકોના લીધેુખી ં.
સવદા ઉપકાર કરનાર ઈ ર ને ૂલી નેતેએક દવસ નવ દરવા વળ નગર માંદાખલ થયો.
(નવ દરવા વાળ નગર –તેમાનવ શર ર. શર ર નેનાક –કાન વગેર નવ દરવા છે)
યાંઆ યા પછ તેનેએક ુંદર ી મળ . ુરંજનેતેનેૂછ ું-તમેકોણ છો ?
ી એ જવાબ આ યો- ુંકોણ ં-મા ુંઘર ાંછે-મારા માતાિપતા કોણ છે-માર િત કઈ છે-
તેક ુંું ણતી નથી-પણ તમાર પરણ ુંહોય તો ુંતૈયાર ં, ુંતનેુખી કર શ.
ુંદર દખાતી હતી એટલેક ુંપણ િવચાર કયા વગર – ુરંજનેતેની સાથેલ ન ક ુ.
ી માંએવો આસ ત થયો ક-થોડા સમય માંતેને૧૧૦૦ ુો થયા.
િવચાર કરો-સંસાર ુખ ભોગવવાની ઈ છા અનેસંક પ વાળો વ –એ ુ સાથેપરણેછે.
ુ ણતી નથી ક તેના માતાિપતા ઘર વગેર ાંછે?
ઇ યો ૧૧ છે.એક એક ઇ યોના ૧૦૦ સંક પો તેએક એક ના સો ુો.
તેુો માંહ માંહ લડ છે. એક િવચાર ઉદભવે-તેનેબીજો દબાવી દ છે.
સંક પ -િવક પ થી વ નેબંધન થાય છે.
ઘણા વષ ુધી ુરંજન સંસાર ુખ ભોગવેછે.
બી બા ુકાળદવ ની દ કર –જરા- સાથેકોઈ લ ન કર ુનહો ું.

226
તેકહ છે-મનેકોઈ વર બતાવો. તેનેકહ છે-ક-
તનેવર બતા ું- ુરંજનનગર માંએક વ છેતેતાર સાથેલ ન કરશે.
પછ ુરંજન ની ઈ છા ન હોવાંછતાં–જરા-( ૃાવ થા) તેનેવળગી.
ુરંજન ુંબી ુંલ ન –જરા- સાથેથ ું.
જરા-( ૃાવ થા) સાથેલ ન થયા પછ ુરંજન ની દશા બગડ છે. શર ર ૃથ ુંછે.
ભોગ ભોગવેએને–જરા- ૃાવ થા વળગેછે. યોગી નેજરા-અવ થા વળગી શક ન હ.
જવાની એ જવા ની જ છે. ૃાવ થા માંવાસના ૃથતી નથી,મોહ ટતો નથી.
તેપછ – ૃુનો સેવક- વાર આ યો. વાર એટલે તકાળ નો વર (તાવ).
ી માંઅિત આશક હોવાથી – તકાળ માંી ુંચતન કરતાં-શર ર છોડવાથી –
ુરંજન –િવદભ નગર માંક યા પેજ યો.
એ ુંનથી ક કોઈ કાયમ માટ ુુષ ક કાયમ માટ ી થઇ ુન મ પામે. આ શર ર માં વ
ૃઢ વાસના કર છે-તેમાણે-તેનો ુન મ થાય છે. મ ુય પોતા ુંવ પ પોતેજ ન કર છે.
બા યાવ થા અનેૃાવ થા માં થોડા સ કમ કરલા હતા
તેનેતાપે- િવદભ માંુરંજન નો જ મ ક યા પે(વૈદભ ) થયો.
સમય જતાંતેુંલ ન િવડ દશ ના રા સાથેથ ું. પાંડ (મલય વજ) રા ભ ત હતા.
તેનાથી એક ુી અનેસાત ુો થયા.
કથા વણ –સ સંગ માંુચ-તેભ ત.( ુી) સાત ુો ભ ત ના સાત કાર છે.
( વણ, કતન, મરણ,પાદસેવન,અચન,વંદન અનેદા ય)
આ સાત કારની ભ ત મ ુય ય ન કરવા થી પામી શક છે. પરંુઆઠમી સ ય અનેનવમી
આ મિનવેદન –ભ ત – ુના પર ૃપા કર છેતેનેજ મળેછે.
સાત કારની ભ ત િસ કયા પછ , એક વખત,જયાર ક યાના પિત ુંમરણ થાય છે- યાર તેુઃખી
થાય છે. યાર પરમા મા સદ ુુપેઆવી અનેસ ય નેઆ મિનવેદન ભ ત ુંદાન કર છે.
એટલેક િમ -અિવ ાત ને(પરમા માને) ુરંજન ( વ) માયાનેલીધે ૂલી ગયો હતો-તેસદ ુુપે
આ યા. અને િવ ા નો ઉપદશ કય -ક-
ુંમનેછોડ ને(મારાથી િવ ુટો પાડ ને) નવ ાર વળ નગર (શર ર) માંરહવા ગયો યારથી ુંુઃખી
થયો છે. પણ હવેુંતારા વ- પ નેઓળખ. ુંમારો િમ છે. ુંમારો શ છે. ુંી નથી ક ુુષ નથી. ું
મારા સા ુંજો. ુરંજન ુની સ ુખ થયો. વ અનેઈ ર ુંિમલન થ ું. અને વ ૃતાથ થયો.
ચ ની ુ કરવા માટ કમ ની જ ર છે.
મન નેએકા કરવા ભ ત ની જ ર છે.અનેસવ માંઈ રની અ ુભવ કરવા ાન ની જ ર છે.
ાન –ભ ત અનેવૈરા ય – ણેપ ર ૂણ થાય – યાર વ પરમા મા દશન કર ૃતાથ થાય છે.
ભ તમાળ માં(ભ તમાળ- ુતક માં)
મહાન સંત અમરદાસ ની કથા આવેછે.
તેમની મર ણ વષની હતી
યાર તેમણેતેમની મા ને ૂછ ું-મા ુંકોણ ં? મા એ જવાબ આ યો- ુંમારો દ કરો ં.

227
અમરદાસ ૂછેછે-દ કરો કોણ ?કોનો ? મા એ તેમની છાતી પર હાથ રાખી ક ું–આ મારો દ કરો છે.
અમરદાસ કહ-એ દ કરો ાંછે? એ તો છાતી છે. હવેમા એ તેનો હાથ પકડ ક ું- આ મારો દ કરો છે.
અમરદાસ-કહ મા તેતો મારો હાથ છે. મા જો આ શર ર એ તારો દ કરો,
તો તા ુંલ ન થ ુંયાર ું ાંહતો ?
મા કહ છે–બેટા મારા લ ન પછ તારો જ મ થયો છે. અમરદાસ કહ છે-મા ુંખો ુંકહ છે. લ ન પછ તો
શર ર નો જ મ થયો.પણ તેપહલાંતો ું ાંક તો હતો જ. તેમા ુંઅસલી ઘર ાંછે?
મ ુય ુંઅસલી ઘર પરમા મા ના ચરણ માંછે.” ુંકોણ ં“તેનો િવચાર કરવાનો છે.
વન ના લ ય ને ૂલવા ુંનથી.
નારદ એ ાચીનબહ રા નેુરંજન આ યાન કહ સંભળા ું.
(ભાગવત ની દર બ ુ ડાણ થી અનેિવ ૃત ર તે–આ કથા છે- જ ા ુએ તેવાંચ ુંર ું-અહ ુંકાણ
માંરહ ય ક ુંછે)
વ નેઈ ર ુંાન તો નથી પણ વ નેુંકોણ ં? તેુંપણ ાન નથી.
િવષયોમાં વ એવો ફસાયો છે-ક-
ુંકોણ ં? તેનો પણ િવચાર કરતો નથી તો પછ પરમા મા નો તો િવચાર પણ ાંથી આવે?
ુરંજન કથા ુંઆ રહ ય છે.
નાથી ુસ થાય તેકમ અનેનાથી ુમાંુ પરોવાય તેાન.
નારદ ની કથા સાંભળ રા નેઆનંદ થયો છે.
ભગવત ચતન કરતાંકરતાંપરમા મા માંલીન થયા છે.
કથા મ ુય નેપોતાના દોષ ુંભાન કરાવેછે-અનેભાન કરાવી તેદોષો છોડાવેછે.
(જો માણસ સમ અનેય ન કર- તો )
ૂવ જ મ ુંાર ધ ભોગવી નેૂુંકરવા ુંછે.પણ ન ુંાર ધ ઉ ુંકરવા ુંનથી.
એ ુંસા ું વન વવા ું-ક જ મ મરણ નો ાસ ટ ય.
આ મ વ પ ુંભાન અનેદહ ુંિવ મરણ થાય તો મ ુય ને વતા જ ુત મળેછે.
મ ુય ને“જગત નથી “ એવો અ ુભવ થાય છે-પણ “ ુંનથી” એવો અ ુભવ થતો નથી.
“અહમ” ુંિવ મરણ જ દ થ ુંનથી.
ચેતાઓ (દસ) –એ ાચીનબહ રા ના ુો છે.
ભાગવત માંલ ુંછે-ક- ચેતાઓએ ,એક બેવષ ન હ,પણ દસ હ ર વષ ુધી
નારાયણ સરોવર ના કનાર જપ કરલા. યાર તેમની સમ નારાયણ ભગવાન ગટ થયેલા.
જપ કરવાથી અ ાન ુંઆવરણ ૂર થાય છે,મન ુથાય છેઅને વન ુધર છે.
રામદાસ વામી એ દાસબોધ માંઅ ુભવ થી લ ુંછે-ક-
તેર કરોડ જપ કરવાથી ઈ ર ના સા ાત દશન થાય છે.
જપ થી ૂવજ મ ના પાપ બળેછે. જપ ુંફળ તરત જોવામાંનાંઆવેતો –
માન ુંક હ ુપાપ બાક છે-તેનો નાશ થઇ ર ો છે.
િવ ાર ય વામી ના વન નો એક સંગ છે.

228
િવ ાર ય વામી ની થિત ગર બ હતી. તમનેઅથ ા ત માટ ગાય ી મંનાંચોવીસ ુનઃ ચરણ કયા.
પણ અથ ા ત ન થઇ.તેથી કંટાળ નેછેવટ તેમણેસ યાસ લીધો,તેવખતેતેમનેગાય ી મા ના દશન
થયાં. મા એ ક ું-માગ..માગ.. ુંસ ં.
િવ ાર ય વામી મા નેકહ છે-માતા જયાર જ ર હતી યાર તમેન આ યાં, હવેતમાર શી જ ર છે?
પણ એટ ુંબતાવો-ક મારા ઉપર તેવખતેકમ સ ન થયાં? માતા કહ ુંપાછળ જો.
િવ ાર ય વામી એ પાછળ જો ું-તો તેમણે૨૪ પહાડો નેબળતા જોયાં. તેમણે ૂછ ું-મા આ ુંકૌ ુક છે?
મા કહ છે-તારા અનેક જ મો ના પાપ તાર તપ યા થી બળ ર ાંછે.
તારા પાપો નો ય થયો, ુથયો-એટલેુંઆવી.
િવ ાર ય વામી કહ છે-મા હવેુંુથયો-હવેમાર ક ુંમાગ ુંનથી.
તેપછ તેમણે“પંચદશી” નામનો વેદાંત નો ઉ મ ંથ લ યો.
ચેતાઓ ના નારાયણ સરોવરના કનાર – ુગીત ના દસ હ ર વષ ુધીના જપ ુરા થાય છે-
અનેનારાયણ ના દશન થયાંછે.
નારાયણેઆ ા કર -હવેઘેર જઈ લ ન કરો. ચેતાઓએ ક ુંઅમાર લ ન કરવાંનથી.
પરમા મા તેમનેસમ વેછે-ક-લ ન કયા પહલાંસંયાસ લેશો અનેપછ વાસના ગશેતો પતન થશે.
લ ન પછ િવવેક થી કામવાસના ભોગવી પછ તેનો યાગ કરવાથી, ૂમ વાસના ઓ ૂર થશે.
ઈ ર ની માયા બેર તે વ નેમાર છે-પરણેલો પ તાય છેઅનેુંવારો પણ પ તાય છે.
લ ન કયા પછ સાવધાન રહ ુંઅશ ુંછે. ૃહ થા મ ુંવાતાવરણ એ ુંછેક-
િવષમતા કયા વગર ચાલ ુંનથી.મમતા થઇ –એટલેસમતા રહતી નથી- અનેિવષમતા આવેછે.
ભગવાન કહ છે-ક –એક કામ કરો –તો ુંતમા ુંર ણ કર શ.
રોજ ણ કલાક –િનયમ ૂવક મારાંસેવા મરણ કરો.પછ
એકવીશ કલાક ુંતમા ુંયાન રાખીશ.
( અ યાર ના જમાના માંણ કલાક સેવા મરણ કરનાર – ૂજ હશે)
એક આસનેબેસી ણ કલાક ભગવત- મરણ કર તેનેભગવાન પાપ કરતાંઅટકાવેછે.
પાપ કરતાં-જો ખટકો લાગે–તો સમજ ું- ુની સાધારણ ૃપા થઇ છે.
પાપ કરવાની ટવ જો ટ ય તો સમજ ુંક – ુની ૂણ ૃપા થઇ છે.
કોઈ પણ કાય ુ અનેશ ત વગર થતાંનથી.અનેઈ રની આરાધના વગર – ુ-શ ત મળતાંનથી
હર એટલેણ કલાક.(યામ=કલાક),
ચેતાઓ નેનારાયણેબોધ આ યો છે-ક ઓછામાંઓછો –એક હર માર પાછળ આપો.
ુંતમા ુંયાન રાખીશ.
પાપ ટ-મન ુથાય યારજ ઈ રની ૃપા થઇ છે-તેમ સમજ ું.
ૃહ થા મ માંમમતા માર છે.માટ -પ થર અનેસો ુંસમાન થાય (લાગે) તેવી ૃટ કળવવી જોઈએ.
અનાસ ત કળવવી જોઈએ.
મહારા માંરાંકા નામના સંત થઇ ગયા. ધન નો યાગ કર પિત-પ ની સા ું વન ગાળે.
જ ંગલ માંથી લાકડાંકાપી લાવેઅનેુજરાન ચલાવે. એક વખત લાકડાંકાપી આવતા હતા.

229
રાંકા આગળ નેપ ની પાછળ.
ર તામાંરાંકા એ એક સોના નો હાર જોયો
તેનેથ ુંક પ ની ની ૃટ –કદાચ આ હાર જોઈ બગડશે. પ ની થોડ પાછળ હતી.
એટલેરાંકા હાર પર ૂળ નાખવા લા યા, થી પ ની ની નજર તેના પર પડ ન હ.
પ ની આવી અનેૂછ ું-શા માટ ૂળ ભેગી કરતા હતા ? રાંકા કહ-કાંઇ ન હ.
તેજયાર પ ની ના ણવામાંવાત આવી તો તેકહ છે-તમેૂળ પર ુંકરવા ૂળ નાખતા હતા ?
હ ુતમારાંમનમાંસો ુંછે-એવી ભાવના રહ જ કમ ?
રાંકા એ ક ું- ુંતો મારા કરતાંવધી-તેરા વૈરા ય તો બાંકા હ. અનેપ ની ુંનામ બાંકા પડ ું.
સંતો નેમન- ૂળ અનેસો ુંસરખાંહોય છે. આવી અનાશ ત કળવવી જોઈએ.
કરલાંસ કાય- ુય ને ૂલી ઓ. ુય નો અહંકાર સારો નથી. પાપ નેયાદ કરો.
મહાભારત માંયયાિત રા ુંૃટાંત આવેછે.
યયાિત રા એ કરલાંુય નેઆધાર-સદહ વગ માંગયા. યયાિત ઇ ાસન પર બેસવા ગયા. ઇ
ગભરાણો. તે ૃહ પિત પાસેદોડ ગયો. ૃહ પિત એ સલાહ આપી-ક
રા નેૂછ જો ક કયા કયા ુયો ના આધાર તેઇ ાસન પર બેસવા માગેછે?
જયાર તેુયો ુંવણન કરશે-એટલેતેનાંુયો નો ય થશેઅનેવગ માંથી પતન થશે. અનેઆ ુંથ ું.
માટ યાદ રાખજો ક કરલાં ુયો કોઈ નેકહશો ન હ.
જગત નેરા કર ુંુકલ છે. પોતાના ઘરમાંયેબધાનેરા કરવા ુકલ છે.
સવ નેસદાકાળ રા કર શકાતા નથી.
એક ુુંઅને ણી ુંઉદાહરણ યાદ આવેછે.
એક સમયે-બાપ-દ કરો ઘોડાનેલઇ જતાંહતા.
દ કરા એ બાપ નેક ુંક-તમેઘોડા પર બેસો. ુંચાલીશ. બાપ ઘોડા પર બેઠો.
જતા હતા અનેસામેમાણસો મ યા. તેવાતો કર ક – ુઓ આ બાપ કટલો િનદય છે.
પોતેઘોડા પર બેઠો અનેનાનો છોકરો તાપમાંચાલેછે.
બાપેઆ સાંભ ું-તેણેછોકરાનેક ું-બેટા ુંઘોડા પર બેસ – ુંચાલીશ. દ કરો હવેઘોડા પર બેઠો.
થોડા આગળ ગયા એટલે–બી લોકો સામેવાતો કરતા સાંભળવા મ યા-
ક-દ કરો કટલો િનલ જ છે.કવો ક ળ ુગ છે!!
છોકરાંઓનેબાપની લાગણી જ ાંછે? ુવાન જોધ થઇ ઘોડા પર બેઠો છે-અનેબાપ નેચલાવેછે.
િપતા- ુબંનેએ આ સાંભ ું. એટલેિપતા પણ હવેઘોડા પર દ કરાની જોડ બેસી ગયો.
થોડા આગળ ગયા –એટલેબી લોકો નેવાતો કરતા સાંભ યા- ુઓ-
આ બેમાણસો ની િનદયતા તો ુઓ.
બંનેપાડા વા થઈને-આ બચારા નાના ઘોડા ઉપર બેઠા છે. આ બચા ુંપ ુછે-તેની દયા પણ નથી.
ભાર થી બચા ુંપ ુમર જશે.બાપ અનેદ કરો બની હવેઘોડા પરથી નીચેઉતર ગયા.
(િવચા ુ-હવેતો લોકોનેકાંઇ કહવા પ ુંરહશેન હ.)
પણ થોડા આગળ ગયા એટલેઆગળ બી માણસો નેબોલતાંસાંભ યા-ક-
આ બંનેલોકો ૂખ છે.સાથેઘોડો છેનેચાલતા ય છે.

230
જગત માંક ુંવતન રાખ ુંતેની કોઈ સમજણ પડતી નથી.
જગત આપણા માટ ુંબોલેછે–તેસાંભળવાની જ ર નથી.સાંભળ એ તો મન અશાંત થાય છે.
જગત નેરા રાખ ુંકઠણ છે. યાર પરમા મા નેસ કરવા એટલા કઠણ નથી.
ભગવાન જગત ુંૂળ –ઉપાદાન કારણ છે.
ઝાડ નેલી ુંરાખવા –તેનેપાંદડ પાંદડ પાણી છાંટવાની જ ર નથી. ૂળ નેપાણી રડવાની જ ર છે.
સંસાર ૃછે-અનેસંસાર ૃ ુંૂળ ઉપાદાન કારણ પરમા મા છે.
જગત નેતો રામ પણ રા કર શ ા નથી.તો મ ુય તો ુંરા કર શકવાનો હતો ?
ચેતાઓ ને–ભગવાનેલ ન કરવાની આ ા કર છે. ચેતાઓ ઘેર ય છે. દરક ના લ ન થયાં.
એક એક ુથયા પછ -ફર થી – ચેતાઓ નારાયણ સરોવર ના કનાર પાછા આવેછે.
યાંનારદ નો મેળાપ થાય છે.
તેઓએ નારદ નેક ું- ૃહ થા મ ના િવલાસી વાતાવરણ માંઅમેઅમા ુંસવ ાન ૂલી ગયા છ એ.
અમા ુંલ ય અમે ૂલી ગયા છ એ.
ૃહ થા મ માંિવષમતા કરવી પડ છે-િવષમતા આવેએટલેાન ુલાય છે.
અમનેિશવ અનેનારાયણેઉપદશ
આપેલો તે-અમે ૂલી ગયા છ એ. આપ અમનેફર થી ઉપદશ આપો.
ુનેસ કરવાના ણ માગ -નારદ એ ચોથા કંધ માંબતા યા છે.
સવ વો પર દયા રાખવી, કંઈ મળેતેનાથી સંતોષ માનવો, અનેસવ ઇ યો પર સંયમ કરવો.
આથી ભગવાન તરત – સ થાય છે, ૃપા કર છે. (ભાગવત-૪-૩૧-૧૯)
ઝેર ખાવા થી મ ુય મર છે. પણ ઝેર ુંચતન કરવાથી મ ુય મરતો નથી.
પણ િવષયો-તો િવષ (ઝેર) થી પણ ુરાંછે,
િવષયો ભોગ યા ના હોય પણ તેના ચતન મા થી મ ુય મર છે.
માટ તેિવષયો નો મન થી પણ યાગ કર –સવ ઇ યો પર સંયમ રાખવાનો છે.
મૈેય કહ છે-િવ ુર ,તમાર હવેુંસાંભળ ુંછે?
િવ ુર કહ છે-બસ,હવેમાર હવેમ આ સાંભ ુંછે-
તેુંચતન કર ુંછે. ુંજ ુરંજન ં, ુંજ ઈ ર થી ટો પડ ો ં.
કંધ-૪-(િવસગ-લીલા) સમા ત.

231
કંધ-૫-(પાંચમો)-- થિત લીલા
કંધ -૧ નેઅિધકારલીલા, ૨ ને ાનલીલા ,૩ નેસગ લીલા, ૪ નેિવસગલીલા અને
કંધ ૫ નેથિતલીલા પણ કહ છે.
થિત –એટલે ુનો િવજય. સવ સચરાચર ુની મયાદા માંછે.
પાંચમો કંધ એ ભાગવત ુંા ણ એટલેક ભા ય છે. યા યા પેછે.
બી કંધ માંુુએ ાન આ ું.
તેાન વન માંકમ ઉતાર ું-તેી નેચોથા કંધ માંસગ-િવસગ લીલા માંબતા ું.
હવે એ છેક- ાન નેથર કવી ર તેકર ું?
અ યાર ુધી માંમ ુમહારાજ અનેશત પા ના સંતાનો માં–
બેુમાંથી એક ઉ ાનપાદ ની વાત આવી ગઈ
હવે–બી ુિ ય ત ની કથા આ કંધ માંછે.
વ તા અિધકાર હોય અનેોતા યાન દઈને-સાવધાન થઇ નેકથા સાંભળેતો
ધીર ધીર સંસારના િવષયોમાંઅ ુચ ગેઅને
પરમા મા યેુચ ગે. પરમા મા યેેમ ભાવ ગેતો સાત દવસ માંુત આપનાર આ કથા છે.
ભાગવત ની કથા સાંભ યા પછ ુત ન મળેતો માન ુંક – ૂવ ચ ી- અ સરા મારા મન માંબેઠ છે.
ૂવ ચ ી-અ સરા ની કથા આ કંધ માંઆવશે.
ૂવ ચ ી = ૂવજ મ માં િવષયો ભોગવેલા તેચ માંરહલા હોય છે.એ જ આ અ સરા ુંવ પ છે.
વાસના – વ અનેઈ ર ુંિમલન થતાંઅટકાવેછે.
મ ુય ુખ- ુઃખ ભોગવી ાર ધ નો નાશ કર પણ ન ું- ાર ધ –ના ઉ ુંકર.
સંસગ-દોષ માંઆવી-પાપ કર -મ ુય આ જ મ માંબી જ મ ની તૈયાર કર છે.
તેથી ાની ઓ સંસગ દોષ થી ૂર રહ છે.
ભાગવત માંાની પરમહંસ અનેભાગવત (ભ ત) પરમહંસ –એમ બેકારના પરમહંસ
ાની પરમહંસ ઋષભદવ છેઅનેભાગવત (ભ ત) પરમહંસ ભરત છે.
પરમહંસ શ દ હંસ પરથી આ યો છે.
હંસ ની િવશેષતા એ છેક-તેની આગળ ૂધ અનેપાણી ુંિમ ણ ુકવામાંઆવેતો તે–
બંનેુદા કર મા ૂધ પી ય છે.
ુંવણન છે.
જરા િવચાર કરો-જગત એ જડ-ચેતન ુંિમ ણ છે. ( વ-આ મા ચેતન છેઅનેશર ર જડ છે)
ાની પરમહંસ જડ નેછોડ નેચેતન નેવીકાર છે. આ મા નેશર ર થી ટો પડ છે.
સંસાર ના િવષયો સાર વગરના છે-પરમા મા એક જ સાર પ છે-અનેએવા પરમા મા માટ સવ વ નો
યાગ કર છે-એવા ીર-નીર િવવેક ,િન ય-અિન ય િવવેક –કરનારા ાની પરમહંસ છે.
ાની પરમહંસો ‘ વ-ઇ છા’ થી વતા નથી.તે“અિન છા” થી ાર ધ થી વેછે.
જગત નેઅસ ય માનેછે. યાર
ભાગવત પરમહંસો –‘ભગવદઈ છા’-થી ાર ધ થી વેછે.
જગતનેસ ય ‘મારા વા ુદવમય’ માનેછે.

232
શ દ માંથોડો ભેદ છે.પણ ત વ થી ભેદ નથી.
શંકરાચાય વેદાંત માંજગત નેિમ યા મા ુંછે. વેદાંત નો િવવતવાદ છે.
( ૂધ ુંદહ થાય છે-પણ દહ એ ૂધ નથી.)
શંકરાચાય પછ ના આચાય -જગતનેસ ય માનેછે-જગત પ છે-ઈ રમાંથી –
પ રણામ પ છે.તેથી તેસ ય છે.
ભાગવતો (ભ તો) કહ છે-જગત (દહ ની મ ન હ) પણ
સોનાની લગડ નો દાગીનો બના યો હોય તેુંછે.
સોનાની લગડ હતી યાર પણ સો ુંઅનેદાગીનો બ યો યાર પણ સો ું. બંનેમાંકોઈ ભેદ નથી.
તેમ જગત એ ુંપ રણામ છે-તેથી જગત એ સ ય છે.
જગત ુંસવ પરમા મામય છે. યેક પદાથ નેેમ કરો.
ાની પરમહંસ અનેભાગવત પરમહંસ –બંનેુંલ ય એક જ છે-પરમા મા-પણ સાધન ુદાંછે.
ખંડન-મંડન ની ભાંજગડમાંપડવા ુંનથી. તેથી રાગ- ેષ ઉભા થાય છે.
બંનેસ ય છેકારણ બંનેુંલ ય એક છે-પરમા મા.
ાની પરમહંસ –ઋષભદવ ાન થી ઉપદશ આપેછે-
જયાર ભાગવત પરમહંસ –ભરત યા થી ઉપદશ આપેછે.
ભાગવત-પરમહંસ-ભરત સવ માંઈ ર નો ભાવ રાખી સવ ની સેવા કરશે. જયાર –
ાની -પરમહંસ-ઋષભદવ નેદહા યાસ જ નથી,
ાન નો આદશ બતાવવા માટ- ઋષભાવતાર-ની કથા થમ આવશે. પછ -ભરત ની કથા.
પર ત રા આરંભ માં કર છે-મ ુમહારાજ ના ુિ ય ત રા નેલ ન કરવાની ઈ છા ન હતી
તેમ છતાંતેમણેલ ન કમ ક ુ? ૃહ થા મ માંરહવા છતાં-તેમનેકવી ર તેી ૃણ માંૃઢ ભ ત થઇ ?
ુકદવ કહ છે- ૃહ થ નેઘરમાંિવષમતા કરવી પડ છે. શ ુ,િમ ,ચોર,શેઠ –
સવ માંસમભાવ રાખવો અઘરો હોય છે.
ૃહ થ સવમાંસમભાવ રાખી શકતો નથી. (ભ ત માં–સવ માંસમભાવ રાખવાની શત –પહલી છે)
ી ૃણ એક આદશ ૃહ થા મી છે. તેમના વો ૃહ થા મ હોવો જોઈએ.
ી ૃણ ને ગણેએક વખત ુય ધન મદદ લેવા આ યો.
અગાઉ તેણેી ૃણ ુંઅપમાન ક ુછે,છતાંન ફટ થઇ આ યો છે.
ી ૃણ એ વખતે ૂતેલા હતા, એટલેઅ ડ માંી ૃણ ના મ તક પાસેબેઠો.
અ ુન પણ તેજ વખતેમદદ માગવા આ યો.
તેભગવાન ના ચરણ પાસેબેઠો. ભગવાન યા,અ ુન પર તેમની ૃટ પહલી પડ .
તેમણેઅ ુન નેક ું- જોઈએ તેમાગ.
ુય ધન બો યો- ુંપહલો આ યો ં,મારો પહલો માગવાનો અિધકાર છે.
સાધારણ મ ુય કર ુંઅપમાન ૂલશેન હ.
ણ ગણેઆવેલ ુય ધન નેમદદ આપવા તૈયાર થયા છે.
ી ૃણ કહ છે- ુંબંનેનેમદદ કર શ.
એક પ માંમાર નારાયણી સેના અનેએક પ માંું-અ શ વગર રહ શ.
ુય ધનેિવચા ુ-આ તો વાતો કરશે-માર તેની જ ર નથી-તેથી તેણેસેના માગી.

233
અ ુનેી ૃણ નેમા યા.
ુય ધન અનેઅ ુન –બંનેમાંસમભાવ રાખેછે-તેથી ી ૃણ
ૃહ થા મી નથી-પણ આદશ સ યાસી છે.
િ ય ત રા એ િવચા ુ-ક ૃહ થા મ માંભ ત માંિવ ન આવેછે-માર આ યવહાર છોડ દવો છે.
એકાંત માંબેસી નેઈ ર ુંઆરાધન કર શ.
યાં ા આ યા છે-રા નેકહ છે- ાર ધ ભોગ યા વગર ચાલ ુંનથી.
મનેપણ િ ૃકરવાની ઈ છા નથી, પણ ુની આ ા માંરહ નેાર ધ ૂુંક ુંં.
તેય છે-તેઘરમાંરહ નેપણ ઈ ર ુંઆરાધન કર શક છે.
તેય નથી તેવન માંપણ માદ કર છે.
આગળ કથા આવશે-ક ભરત - ી- ુવગેરનો યાગ કર વનમાંગયેલા- યાંપણ સંસાર ઉભો કય .
જયાર હલાદ –દ યોની વ ચેરહ -અનેક કાર ુંુઃખ સહ ,ઘરમાંજ ભ ત કર છે.
ઘર છોડ એટલેજ ભગવાન મળેતેુંનથી.
ના મન માંઘર છે,સંસાર છે- એ યાં ય યાંસંસાર ઉભો કર છે.
મ ુય ના છ શ ુઓ-િવકારો-ચોરો, એ યાં ય યાંતેની
પાછળ પડલા છે.(કામ, ોધ,લોભ.મોહ,મદ અનેમ સર) .
જો આ શ ુઓ નેવશ ન થઈનેઘરમાંરહ તો ઘર બાધક થ ુંનથી.
ૃહ થા મ એ ક લો છે, અનેઆ ક લા માંરહ –
શ ુસામેલડ ુંએ ઘણી વખત શાણપણ ભ ુછે. ુર ાભ ુછે.
ા રા િ ય ત નેકહ છે-
તમેલ ન કરો.લ ન કયા વગર તમારા માંરહલી ૂમ િવકાર વાસના નો નાશ થશેન હ.
થોડો વખત સંસાર ુખ ભોગવી –તેપછ પરમા મા ુંઆરાધન તમેકરજો.
ા ની આ ા થી િ ય ત રા એ લ ન ક ુછે. અનેક બાળકો થયાંછે.
એમના પછ આ ન ગાદ પર આ યા છે.
આ ન જયાર વનમાંતપ કરવા ગયા યાર તેમના તપ માંૂવ ચ ી અ સરા િવ ન કરવા આવી.
ચ માંરહલી ૂવ જ મ ની વાસના એ જ ૂવ ચ ી છે. આ ન રા ૂવ ચ ીમાંફસાયા છે.
આ ન નેઘેર થયા ના ભ. ના ભ ના ઘેર ઋષભદવ – ુ પેગટ થયા.
ઋષભદવ ાન નો અવતાર હતા.
ઋષભ એટલેસવ થી ેઠ.
જગત નેાની પરમહંસ નો આદશ બતાવવા ભગવાનેઋષભદવ પેજ મ લીધો.
ઋષભદવ એ ભરત નેગાદ ઉપર બેસાડ –ઘરનો તો યાગ કય પણ મન થી દહનો પણ યાગ કય .
“ ુંશર ર નથી- ુંચેતન આ મા ં-દહ થી આ મા ભ છે. “
ઋષભદવ વારંવાર ઉપદશ કર છે-માનવ વન ભોગ માટ નથી..તપ કરવા માટ છે.
ાની પરમહંસો એ જગત માંકવી ર તેરહ ુંજોઈએ-
તેબતાવવા ઋષભદવ એ સવ નો અનેસવ સંગ નો યાગ કય . અવ ૂત િ ૃથી તેરહ છે.
આશાર હત,વાસનાર હત અને િન ઠ નેઅવ ૂત િ ૃકહ છે.
ભોગવેલી વ ુઓ ની અપેા રાખવી-તેુંનામ આશા છે.
ભોગવેલી વ ુનેુનઃ ુનઃ યાદ કરવી –તેુંનામ વાસના છે.

234
આનંદમય પરમા મા માંુ નેથર કર તે િન ઠ છે.
ઋષભદવ નેઅનેક િસ ઓ મળ છે. પણ તેમાંતેફસાયા નથી.
ુખ માંપ થર રાખેછે-બોલવાની ઈ છા થાય તો પણ બોલી શક ન હ.
અજગર િ ૃરાખી છે-મળેતો ખા ુંન હતર ન હ. તેઓ ન ન ર તેફર છે.
ઉભા ઉભા બળદ ની મ ભા આરોગેછે.
ઋષભદવના મળ ૂમાંથી ુગધ ન હ – ુગંધ નીકળેછે.
કોઈ માર તો મને-શર ર નેમાર પડ છે- ુંશર ર થી ુદો ં. િન ઠ ં.
નાર યેર માંકાચલી અનેકોપ ુંુદાંછે.
છતાંયાંુધી –ના રયેર માંપાણી છે- યાંુધી કાચલી કોપરાનેછોડતી નથી.
શર ર એ કાચલી છે, શર ર માંરહલ વા મા એ કોપરા વો છે–અનેપાણી એ િવષયરસ છે.
યાંુધી િવષયરસ છે,આસ ત છે- યાંુધી આ મા શર ર થી ટો પડતો નથી. ટો પડવો કઠણ છે.
નો િવષયરસ તપ,ભ ત અનેાન ની મદદથી ુકાઈ ય તેજ આ મા નેશર ર થી ટો પાડ શક.
ખરો આનંદ શર ર માંનથી. શર ર ૂંથેઆનંદ આવવાનો નથી.
શર ર ુંુખ એ સા ુંુખ નથી, સાચો આનંદ નથી.
શર ર ુંુખ એ મા ું ુખ –એમ માનેછે-તેઅ ાની છે.
સતત યાન કર ાની લોકો જડ ચેતન ની ગાંઠ છોડ છે-અનેઆ માનંદ –પરમાનંદ ુટ છે.
ાન વૈરા ય વગર ટક ુંનથી. ાન ની વાતો કર-પણ પૈસા- િત ઠા સાથેેમ કર તે–ખરો ાની
નથી. ખરો ાની એ જ છે-ક- -ઈ ર સાથેજ ેમ કર છે.
ઈ ર િસવાય સંસાર ના જડ પદાથ માંેમ- નેહ થાય- તે–આ મા નેશર ર થી ુદો જોઈ શકતો નથી.
ુંશર ર નથી, ુંસવ નો સા ી પ –આનંદ પ-ચેતન પરમા મા ં.
આ ાન પછ પણ ઈ રમાંજ ીિત જ ર છે.
ાન ની સાત િમકાઓ ૂ –યોગવિશ ઠ માંબતાવી છે.
ુભેછા, ુિવચારણા,ત ુમાનસા,સ વાપિત,અસંશ ત,પદાથભાિવની અનેુયગા.
(૧) ુભેછા-આ મા ના સા ા કાર માટ ની ઉ કટ ઈ છા –તે-
(૨) ુિવચારણા- ુુનાંવચનો નો તથા મો શા નો વારંવાર િવચાર –તે-
(૩) ત ુમાનસા- િવષયો માંઅનાસ ત અનેસમાિધ માંઅ યાસ વડ
ુ ની ત ુતા ( ૂમતા) ા ત થાય તે.
(૪) સ વાપિત- ઉપરના ણ થી –િનિવક પ સમાિધ પેથિત –તે-
(આ િમકા ૂ વાળો – િવત-કહવાય છે.)
(૫) અસંશ ત – ચ િવષેપરમાનંદ અનેિન ય ા મ ભાવના –નો સા ા કાર પ ચમ કાર-તે-
(૬) પદાથભાિવની- પદાથ માંૃઢ અ િતતી થાય-તે-
(૭) ુયગા – ને અવ થા માંઅખંડ ણે–તેઅવ થા-(ઉ મ દશા)
થમ ણ િમકાઓ-સાધનકો ૂ
ટ ની છે. બાક ની ચાર ાનકો ટ ની છે.
થમ ણ િમકાઓ ૂ ુધી સ ુણ ુંચતન કરવા ુંહોય છે.
અનેાનની પાંચમી િમકાએ ૂ પહોચતાંજડ અનેચેતન ની ંથી ટ ય છે.
અનેઆ મા નો અ ુભવ થાય છે.

235
આ િમકા ૂ ઓ માંઉ રો ર દહ ુંભાન ૂલા ું ય છે-અનેછેવટ ઉ મ દશા ા ત થાય છે.
ઋષભદવ એ આવી ાન ની છ ી દશા ા ત કરલી.
ઋષભદવ કણાટક માંઆ યા અનેદાવા ન માંુધ ૂવક વેશ કય . માનેછેદહ બળેછે
આ મા નેકાંઇ થ ુંનથી.આવી આ મિન ઠા પરમહંસો માટ છે.
ઋષભદવ ુંચ ર સામા ય મ ુય માટ અ ુકરણીય નથી.
ઋષભદવ ના ુો માંસ ુથી ેઠ હતો –તેુંનામ ભરત.તેગાદ પર બેઠા છે.
ના નામ પરથી દશ ુંનામ ભરતખંડ પડ ુંછે.
તેપહલાંાચીન કાળમાંદશ ુંનામ- અજનાભ ખંડ -હ ું.
ભાગવતપરમહંસ ભરત ની કથા વતમાનકાળ માંઆપણા માટ િવશેષ ઉપયોગી છે.
તેથી ુકદવ એ તેનો િવ તાર કય છે.
ભરત એ યવહારની મયાદા કદ છોડ નથી. ભરત મહાવૈણવ હતા પણ ય કરતા.
અ ન ઠાકોર ુંુખ છે.
એક એક દવ નેઈ ટદવ ુંવ પ ગણી –ઈતરદવો માંૃણ નો શ માની ૂ કરતા.
અનેક ય ો કયા છે-અનેતેુંુય
ી ૃણ ના ચરણ માંઅપણ ક ુછે. કમ ુંફળ પરમા મા નેઅપણ કરશો તો આનંદ આવશે, કમ ું
અ ભમાન ન હ રહ.ઈ ર સાથે ુબ ેમ કરો-તો જ કરલા કમ ુંુય પરમા મા નેઅપણ કર શકો.
કમ કરો પણ તેકમ ની ફળ “ભોગવવાની ઈ છા “ ન રાખો. (િન કામ કમ)
કમ ુંફળ “ભોગવવાની ઈ છા “ રાખો (સકામ કમ ) તો કમ ુંઅ પ ફળ મળશે.
સકામ -કમ માંકાંઇક ૂલ થાય તો તેની મા મળતી નથી. માટ િન કામ કમ ેઠ છે.
ભરત િન કામ ભાવ થી કમ કરતા અનેતેુંુય ી ૃણ નેઅપણ કરતા.
સ કમ (કોઈ પણ ૂ ) ને તે(સમા તમાં) ગોર મહારાજ બોલાવતા હોય છે.
અનેન કમણા ભગવાન પરમેર ીયતામ -ન મમઃ
ન મમઃ –એમ બોલેછે-બધાં-પણ તેનો અથ કોઈ સમજતા નથી.
કમ ુંફળ મા ુંનથી- ૃણાપણ ક ુંં.
ગીતામાંપણ ક ુંછે-ક –કમ ના ફળ પર તારો અિધકાર નથી.(કમ યેવાિધકાર તે)
એક દવસ ભરત નેુવાની માંવૈરા ય થયો. ભરત નેઘરમાંગમ ુંનથી.
રાજવૈભવ, ુખ,સંપિ , ી ુા દક –આ બ ુંછે, પરંુ ખ બંધ થાય યાર આમાંુંક ુંનથી.
જ મ પહલાંઅનેૃુબાદ –કોઈ સગાંરહવાના નથી. વ ચેમાયા ભરમાવેછે.
ભરત િવચાર છે-સંસાર ુંુખ મ અનેક વષ ભોગ ું. હવેિવવેક થી તેનો યાગ કર શ.
ુવાની માંજ તેમણેસંસાર ના ુખ નો ુધ ૂવક યાગ કય .
ુ ૂવક િવષયો નો યાગ થાય- તો શાંિત મળેછે. જબરજ તી થી િવષયો છોડ ને ય તો ુઃખ આપેછે.
િવષયો નેઆપણે તેજ િવચાર નેછોડ એ ( યાગ કર એ) તો અદ ૂત શાંિત ા ત થાય છે.
પણ ઈ રની માયા િવ ચ છે,
ભરત એ રા ય છોડ ું, રાણીઓ છોડ અનેસવ વ નો યાગ કર વનમાંઆ યા,
યાંહરણબાળનેમન માંથાન આ ું, હરણ ઉપર નેહ (મોહ) થયો.

236
હરણબાળ પર આસ ત થી તેમના ભજન માંભંગ થયો.અનેૃગયોિન માંજ મ લેવો પડ ો.
ભરત ના મન માંહરણ સાથેઆસ ત થઇ –અનેતેવાસના (સંક પ) ુન મ ુંકારણ બની.
જગત ના કોઈ પદાથ માંએટલો નેહ ન કરો ક – નેહ-આસ ત બની ુભ ત માંિવ ન કર.
માટ ઘરમાં(ક આસપાસ) કોઈનેપણ રાખજો પણ મન માંકોઈ નેરાખશો ન હ.
મન માં–બી વ ુવેશે–એટલેમનમોહન (લાલા ) યાંથી નાસી ય છે.
ી રામ ૃણ પરમહંસ કહતા ક-સંસારમાંનાવ (નાવડ -હોડ ) ની મ રહ ુંજોઈએ.
નાવ પાણી ઉપર રહ તો તેતર છે, પણ જો નાવ ની દર પાણી આવેતો તેૂબી ય છે.
તેમાણેતમેસંસારમાંરહો પણ સંસાર તમારામાંના રહવો જોઈએ. એટલેક-િનલપપણેસંસાર માંરહો.
આ શર ર નાવ છે,સંસાર સ ુછેઅનેિવષયો તે-જળ પ છે.
િવષયો શર ર માંઆવેતો તેસંસારમાંૂબી ય છે.
સંસાર માંરહ ુંતેુુંનથી, પણ સંસાર નેમન માંરાખવો તેુરો છે. મન માંરહલો સંસાર રડાવેછે.
મન માંરહલી મમતા-બંધન કર છે, મન મર તો ુત મળે.
બંધન મન નેછે, આ મા નેનથી- આ મા તો સદા ુત જ છે.
હલાદ નેઘરમાંબલ ુલ અ ુુળતા નહોતી, પણ તેનેલ ય ની ખબર હતી.તેમણેયેય છોડ ુંનથી.
િત ૂળ પ ર થિતમાંઘરમાંરહ ને, ઘરમાંજ ભજન ક ુ.
ઘરમાંતેમની ભ ત માંકોઈ િવ ન કર શ ુંન હ.
પણ,એકાંત વન માંપણ ભરત –મા (હરણ પરની) આશ ત નેકારણેભ ત કર શ ા ન હ.
િત ૂળ પ ર થિત માંપણ ભજન કવી ર તેકર ું-તેહલાદ જગતનેબતા ું-અનેઅ ુૂળ પ ર થિત
માંપણ જો મ ુય સાવધ ના રહ-તો તેનાથી ભજન કર શકા ુંનથી. એ ણવા મળેછે-ભરતચ ર થી.
ઘર છોડ નેગયેલા મહા માઓ ને–માયા-કવી ર તેપજવેછે-તેની આ કથા છે.
ભરત ની કથા હવેશ ુથાય છે.
ભરત એ ુવાની માંજ ઘરનો યાગ કય .
ૃવીના સાવભૌમ રા હતા –પણ કોઈ નેય સાથેલીધા નથી.
ભરત એ િવચા ુ- ુંએકાંત માંબેસી નેઈ ર ુંઆરાધન કર શ.
નેપાળ માંગંડક નદ ના કનાર આ યા છે.
નદ ના કનાર ભરત આ દનારાયણ ભગવાન ની આરાધના કર છે.
મા ઈ ર િસવાય બી કોઈનો સાથ હશેતો –ઈ રભજન માંિવ ેપ કરશે.
નેતપ કર ુંહોય તેએકલો જ તપ કર.
િવચાર- “ ુંએકલો નથી-મારા ભગવાન માર સાથેછે.” ઈ ર િસવાય બી કોઈ નો સાથ ુઃખી કર છે.
ભરત એકલા જ તપ કરવા ગયા છે. ગંડક નદ ુંબી ુંનામ છે-શા લ ામી-
નદ કનાર ભરત તપ કર છે.
રોજનો િનયમ હતો-સવાર ચાર વાગેા ુૂત માંનાન કર છે. કડ ુર પાણી માંઉભા રહ યાન કર છે,
અનેગાય ીમંનો જપ કરતાં- ુયનારાયણ નેઅ ય આપેછે.

237
ુ ના દવ ુયનારાયણ છે. ુયનારાયણ ની ૃપા થી ુ ુધર છે. ુ નો મન પર ભાવ છે-એટલે
ુ ુધર તો-મન પણ ુધર છે. ઉગતા ૂય ના કરણ તન પર પડ-તો તન પણ ુધર છે.
ૂયનારાયણ જગતનેસતત કાશ આપેછે.(છતાંવીજળ ની કંપની ની માફક કોઈ બલ મોકલતા નથી)
રિવવાર ક -બી કોઈ દવસ ર લેતા નથી ક વેકસન પર જતા નથી.
સમ ત થાવર- જ ંગમ નો આ મા ૂય છે.
ૂયનારાયણ ના ઉપકાર બદલ આપણેબધા ૂયનારાયણ ના ઋણી છ એ.
ૂય એ પરમા મા ુંસાકાર વ પ છે.
(જરા િવચાર કરો-તો જ સમ શે- ૂયનેપણ કાશ આપવાની શ ત આપનાર –છે- તે- પરમા મા છે)
ભરત ાથના કર છે-
ભગવાન ના તેજોમય વ પ ું( ૂય પણ નાથી કાિશત છે-તેું) ુંયાન ક ુંં.
માર ુનેસવળેમાગ દોર.- કાિશત કર. ( ુ માંરહલ ધકાર નેહટાવે)(ગાય ી મં)
(મંના અથ સાથેઅને(તેની પાછળ પાયેલા) ાન સાથે–મંકરવા થી જ મંની અસર પડ છે.)
ભરત એ પહલાંઠાકોર ની ય સેવા બ ુકરલી, પણ હવેવન માંતેમાનસી સેવા કર છે.
શર ર કરતાંયેવ ુપાપ મનથી થાય છે.એટલેમન થી માનસી સેવા-માનસી યાન –એ સહ ુંનથી.
ભટકતા –પાપ કરતા- મન ને-ઈ રની માનસીસેવા માં ૃકર –ઈ રમાંત મય કરવાથી -
મન ધીર ધીર ુથાય છે.
એક વખત એક વા ણયો ુંસાઈ પાસેગયો. જઈ નેક ું-બાપ ,લાલા ની સેવા કરવા ુંતૈયાર ં-
પણ કાંઇ ખચ કયા વગર સેવા થાય એ ુંકંઈક બતાવો –એવી સેવા બતાવો ક એક પાઈ ુંખચ ન થાય.
ુંસાઈ એ તેનેમાનસી સેવા બતાવી અનેક ું- ુંમાનસી સેવા કર, ુંભગવાન નેનાન કર ુંં,
વ પહરા ુંં, ભોગ ધરા ુંં-ભગવાન આરોગેછે.
વા ણયો કહ –આ બ ુંબ ર માંથી લાવવા ું? ુંસાઈ કહ છે-ના,ના, ફ ત મનથી ધારવા ું.
તનેક ુંવ પ ગમેછે? વા ણયો કહ –મનેબાલ ૃણલાલ-લાલા ુંવ પ ગમેછે.
ુંસાઈ કહ છે-બસ-સવાર વહલા ઉઠ -મા -મન-થી જ ગંગા માંનાન કર-મન થી જ ગંગાજળ ઘડામાં
લઇ આવ ું-ગાય ુંૂધ અનેમાખણ લઇ આવવાં. યશોદા વો વા સ યભાવ રાખી – ૂતેલા લાલા ના
દશન કરો. ૂતેલો કનૈયો બ ુુંદર લાગેછે. વાંક ડયા વાળ ગાલ પર આ યા છે. ૂતાંૂતાંપણ ણેમંદ
હા ય કર છે. લાલા નેમંગળગીત ગાઈનેજગાડો.મંગલા માંલાલાનેગાય ુંૂધ અનેમાખણ ધરાવો.
( જરા મનાવવા પડ તો મનાવો.-લાલા જરા ટઢા છે-યશોદા મ લાલાનેમનાવી કહો-લાલા,આટ ું
માખણ ખાઈ -તાર ચોટલી દાઉ કરતાંજ દ મોટ થઇ જશે.)
પછ થોડા ગરમ જળ થી નાન કરાવી ત મય થઇ નેલાલા નેૃંગાર કરવો.
(કનૈયાનેૂછ ુંક –આ ક ુંપીતાંબર પહર ુંછે?-એ માગેતેપહરાવો)િતલક કરો,માળા અપણ
કરો,નૈવેઅપણ કરો. ભાવના થી લાલા નેનૈવેઆરોગતા ુઓ.તેપછ મન થી આરતી ઉતાર , અને
કોઈ ૂલ ૂક થઇ હોય તો મા ાથના કરો.
તેપછ વા ણયાએ – ુંસાઈ ના કહવા ુજબ બાર વષ ુધી રોજ ેમ થી.માનસી સેવા કર . એવી
ત મયતા આવી છે-ક –બ ું ણે ય જ દખાય છે.
બાર વષ ુધી સ કમ િનયમથી થાય તો તેિસ થાય છે. મન ની ચંચળતા ઓછ થાય છે.
એક વખત એ ુંબ ુંક-તેકટોરા માંૂધ લઇ આ યો –પણ ુધમાંખાંડ નાખતાં-ખાંડ વધાર પડ ગઈ.

238
વા ણયા થી આ સહન કમ થાય ? વભાવ કંુસ –તે ાંથી ય ? વા ણયા એ િવચા ુ- ૂધ માંથી
વધારાની ખાંડ કાઢ લ , તો બી ઉપયોગ માંઆવશે. ૂધ માંથી ખાંડ કાઢવા ૂધ માંહાથ નાખેછે.
આ બા ુલાલા મરકમરક હસેછે.
ગમેતેમ પણ તેનેબાર વષ માર સેવા કર છે- સ થઇ ગટ થયા છે.
અનેસીધો વા ણયાનો નો હાથ પકડ ો-ખાંડ વધાર પડ ગઈ છે-તો તારા બાપ ુંુંગ ુંછે?
ત ાંએક પૈસાનો ખચ કય છે? તારા વો નંગ મનેજગતમાંકોઈ મ યો નથી....
તારા વો તો ુંજ છે.....
વા ણયા નેભગવત પશ થયો. તેપછ તેસાચો વૈણવ બ યો. લાલા નો અન ય ભ ત બ યો.
શંકરાચાય પણ મહા ાની હોવાંછતાંી ૃણ ની માનસી સેવા કરતા.
ભરત દરરોજ માનસી સેવા કરતા તેમાંત મય થયા છે.
સેવા કરતા કોઈ દવસ –કંટાળો આવેતો યાન કર છે- કતન કર છે.
સંસાર માં ફસાયેલો હોય-ક માયાના વાહ માં વહતો હોય તેનેમાયા બ ુાસ આપતી નથી.
તેનેમાયા િવ ન કરતી નથી. માયા માનેછે-ક-
આ તો મારો ુલામ છે, આ તો મરલો જ છે-તેનેમારવામાંુંમ છે?
મરલા નેુંમારવાનો ?
પણ પરમા મા પાછળ પડલો હોય –તેની પાછળ માયા વધાર પડ છે. િવ ન ઉભા કર છે.
માયાની ગિત િવ ચ છે. માયાની ગિત સમ ન શકાય (અકળ) તેવી છે.
એક વખતેસવારના પહોરમાંભરત કડ ૂર પાણી માંઉભા રહ ૂય ને જ લ આપી ર ા હતા.
તેસમયેએક ગભવતી હરણી જલપાન કરવા આવી. તેવામાંએક િસહ ની ગ ના કર .
હરણી િસહ ની બીક થી ગભરાણી.સામેકનાર જવા તેનેજોરથી ૂદકો માય . સવકાળ ન ક હતો,
એટલેપેટમાંથી હરણ બાળ બહાર આ યો. અનેનદ ના જળ માંપડ ો.
હરણી સામેકનાર પડ ૃુપામી.
ભરત એ હરણબાળ નેનદ માંપડ ુંજો ું. તેનેબહાર કાઢવામાંન આવેતો ૂબી ય તેમ હ ું.
ભરત એ િવચા ુ- ુંયાન માંહોત અનેજગત ુંભાન ન હોત યાર હરણબાળ ૂબતો હોત તો ુદ વાત
હતી પણ મારા દખતાંહરણબાળ ૂબેતો મનેપાપ લાગે. એટલેભરત એ હરણબાળ નેબહાર કાઢ ું
અનેઆ મ માંલઈનેઆ યા. ભરત િવચારવા લા યા-ક-આ હરણબાળ ુંકોઈ જ નથી. ુંજ તેનો ર ક
િપતા ં. માર તેુંર ણ કર ુંજોઈએ.
વ માનેછે- ુંબી ુંર ણ ક ુંં, પણ તેુંર ણ કરવાનો હતો. પોતેપણ કાળ ુંભોજન છે.
વ માંજો ર ણ કરવાની શ ત હોત તો-કોઈના ઘેર મરણ થાય જ ન હ. ર ણ કરનાર એક જ ી હ ર છે.
ભરત હરણબાળ ુંલાલન પાલન કરવા માંડ ા. ધીર ધીર હરણબાળ મોટો થયો છે. હરણબાળ નેરમાડ
અનેગોદ માંબેસાડ છે. હરણબાળ માંભરત ુંમન ફસા ુંછે. દન- િત દન આસ ત વધતી ચાલી.
ભરત ુંમન હવે ુભજન માંથર થ ુંનથી. યાન માંબેિમિનટ થાય અનેહરણબાળ દખાય છે.
વાસના નો િવષય બદલાણો પણ વાસના તો મન માંરહ જ.
હરણબાળ નેઘરમાંરાખવાનો વાંધો નહોતો, પણ તેનેમન માંરા યો તેઅયો ય થ ું.
મન માંકાંતો કામ રહ શક ક-કાંતો રામ.
“ ુલસી દોન નવ રહ-રિવ રજની ઇક ઠામ.” (રિવ= ૂય, રજની=ચં)

239
ભરત ના ભ ત ના િનયમો ધીર ધીર ટવા લા યા.
ઘણીવાર તર માંથી અવાજ આવેછે-આ સા ુંનથી.
પણ મન દલીલ કર છે-“હરણ ની સેવા તો પરમા મા ની સેવા છે- ુંતો પરોપકાર માટ આ ક ુંં.”
સાધક જો અિતશય પરોપકારની ભાવના રાખવા ય તો –તેસાધના માંિવ ન પ થાય છે.
બ ુજ પરોપકાર માંપડ ુંન હ, બ ુજ પરોપકાર કરવા જતાંઘણી વખત લ ય ુલાય છે.અનેપતન
થાય છે. પરોપકાર એ સવ નો ધમ જ ર છે-પણ એવો પરોપકાર ન કરો ક થી –
પરમા મા ુંિવ મરણ થાય.
સંસાર માંકપટ ન કરો-તેવી જ ર તેઅિતશય સરળ પણ ન બનો.
પરમા મા ુંયાન કદાચ ન કરો તો ચાલશે-પણ ી- ુુષ-સંસાર ક જડ વ ુુંયાન ન કરો.
િમ નથી-તેશ ુબનતો નથી, પણ િમ છે-તેજ એક વખત શ ુથાય છે.
સંસાર નો આ સામા ય િનયમ છે.
ભરત ુંાર ધ હરણબાળ બનીનેઆવેું. ાર ધ ભોગ યા વગર ટકો નથી.
ાની ના બેભેદો છે.- ણેઉપાસના કર ાન મેળ ુંછે-તે– ૃતોપા તી ાની-છે, તેનેમાયા સતાવી
શકતી નથી. પણ ણેમા ુતકો વાંચીનેજ ાન ા ત ક ુછે(અ ૃતોપા તી)-તેના માં“ ુંાની ં”
તેવો અહમ રહ છે-તેનેમાયા િવ ન કર છે.
ત વ ુંાન બંનેનેછે-પણ ત વ (આ મા-પરમા મા) નો અ ુભવ વાસના-નાશ વગર થતો નથી.
વાસના નો નાશ કયા વગર િન ઠા થતી નથી-એ-ભરતચ ર બતાવેછે.
ભરત નેહ ુઅપરો સા ા કાર થયો નથી-તેથયો હોત તો હરણબાળ માંમન કદ ફસાય ન હ.
ભરત નો તકાળ ન ક આ યો છે-આ હ ર ુંન હ પણ (હ રણી!!) હરણ ુંચતન કરતાંશર ર નો
યાગ કય છે. મરતી વેળા હરણ ના ચતન થી કાલંજર પવત હ રણી થઇ નેજ યા છે.( ુન મ થયો છે)
ૂવજ મ માંકર ુંભજન-તપ યથ જ ુંનથી, િન ફળ જ ુંનથી. હરણ શર ર માંપણ તેમનેૂવજ મ ું
ાન છે. પ ુશર ર માંપણ ‘હરયેનમઃ હરયેનમઃ’ નો જપ કર છે.
િવચાર છે- ુંગયા જ મમાંમહાન ાની અનેયોગી હતો પણ માયાએ મનેછેતય , હરણબાળ ની િવષે
મારા મન- ુથી બ ુડહાપણ ક ુઅનેચાર પગ વાળો થયો. માર હવેન ુંાર ધ ઉ ુંકર ુંનથી.
હરણ શર ર માંભરત સાવધ છે.
બાક સાવધ ન રહો તો -ઈ રની માયા કંઈક િવ ચ છે.
એક રા હતો-તેનેખબર પડ ક-મયા પછ ુંુર થવાનો ં. તેણેછોકરાઓનેક ું–ક ુર શર ર માં
મારા કપાળ પર સફદ ડાઘ હશે. તમનેઆવો ુર દખાય તો માર નાખજો- થી મારા ુર શર ર નો
ટકારો થાય. રા મરણ પા યો. છોકરાંઓ નેએવો કપાળ પર સફદ ડાઘવાળો ુર મ યો એટલેતે
માર નાખવા આ યા છે. ુર તેઓ નેમાર નાખવાની ના પડ . કહ છે- ુર શર ર માંમનેબ ુમ છે,
આ ુર બ ુુંદર છે. મનેુખ ભોગવવા દો. મનેમારશો ન હ.
વ યાંયાય યાંુખ સમ નેમમતા કર છે. અનેફસાય છે.
હરણ શર ર માંભરત અિત સાવધ છે. ટલા દવસ હરણબાળ જોડ ેમ કય હતો-તેટલાંદવસ

240
–તેમણેહરણ શર ર માંરહ ુંપડ ું. ાર ધકમ ૂુંથ ું. બી ુંન ુંકોઈ ાર ધકમ બના ુંનથી.એટલે
એક દવસ-હરયેનમઃ-કરતાંકરતાંાણ છોડ ા.
ુકદવ વણન કર છે-રાજન, પિવ ા ણ નેઘેર ભરત નો જ મ થયો છે. ભરત નો આ છેલો
જ મ છે. તેમનેૂવજ મ ુંાન છે, હરણ માંમન ફસા ુંઅનેપ ુજ મ મ યો-તેયાદ છે. હરણ ના સંગ
થી હરણ બ યો, હવેમાનવ ના સંગ થી માનવ થઈશ, માર હવેકોઈનો સંગ કરવો નથી, માર હવે
પરમા મા ના શરણ માંજ ુંછે.
ભરત બોલતા નથી. એટલેબધા કહ છે-આ તો ૂંગો છે. પોતાના યાન માંકોઈ દાખલ ના કર એટલે–
ભરત ૂખ-પાગલ ુંનાટક કર છે.એટલેલોકો ભરત નેૂખ માનેછે. ભરત િવચાર છે-લોકો ૂખ
માનેતો ખો ુંુંછે? ૂવજ મ માંાન બતાવવા ગયો અનેુઃખી થયો. પણ હવેાનનો ઉપયોગ
ઈ ર ુંઆરાધન કરવા માટ જ કર શ. ુમાંત મય થયેલા ભરત નેદહભાન નથી.
નેપૈસા કમાવાની અ લ છે-તેણેલોકો ડા ો સમ છે.
મન અનેતન વશ કરવાની કળા નેઆવડ છે-તેનેલોકો ચ ુર ગણેછે.
સંસાર ની ૃટ એ સંત જડ છે. પરંુખરખર તો-ચેતન-આનંદમય ુને ૂલી
સંસાર ુખ માંફસાયેલો મ ુય જડ છે.
દહભાન ૂલેલા મહા ુુષ નેજડ કમ કહવાય ? પણ આ સંસારની ઉલટ ર ત છે-
તેથી લોકોએ તેમ ુંનામ જડભરત રા ુંછે.
જડભરત ના િપતા જડભરત નેભણાવવા લા યા. િપતાનેહ ુંક-મારો ુપંડત થશે.
પરંુઆમની પંડતાઈ ુદ હતી. ભરત માંસાચી પંડતાઈ હતી. સાચી ચ ુરાઈ હતી.
ુલસીદા એ ક ુંછે-ક-
પરધન,પરમન હરન ુવેયા બડ ચ ુર, ુલસી સોઈ ચ ુરતા રામચરણ લવલીન.
(પરમા માના ચરણોમાંમન નેલગાડ ુંએ જ સાચી ચ ુરતા છે, પરધન નેપરમન ુંઆકષણ
કરવામાંતો વેયા પણ બ ુચ ુર છે-પણ એનેસાચી ચ ુરતા ન કહવાય )
જડભરત ુંસંસાર ના કાય માંદલ નથી, માતા િપતાના ચા યા ગયા પછ , ચતા વગર ફર છે-
કોઈ કંઈક આપેતો ખાય છે. દહભાન છેન હ, પંચકશ વધી ગયા છે,
કોઈ જ તની ચતા ન હ-એટલે ટ ુટ થયા છે. એક જગાએ બેસી રહ છે.
એક ભીલ રા નેસંતાન નહો ું. તેણેભ કાળ ની બાધા લીધી. ક ુથશેતો નરબ લ અપણ કર શ.
તેનેયાંુથયો. તેણેભીલો નેઆ ા આપી –કોઈ નર નેપકડ લાવો.
ભીલો ની નજર જડભરત પર ગઈ.
આ તગડો છે-પાગલ છે-તેથી જડભરત નેપકડ ભીલરા પાસેલઇ આ યા.
માતા નેબ લદાન કરવા ુંતેકોઈ વ ુંન હ-પણ કામ, ોધ,લોભ-પ ુછે-તેુંબ લદાન કરવા ુંછે.
દવીભાગવત નો બ લદાન નો
અથ આમ સમ યો છે. બાળક નેમારવાથી ુંમા રા થાય ? ભ કાળ દવી તો સવ ની મા છે.
જડભરત નેનવડા યા, લાલ કપ ુંપહરવા આ ુંછે. લ ની માળા પહરાવી છે, ુંદર પકવાનો જમવા
આ યા છે. પછ ભ કાળ માતાના મંદર લઇ ગયા છે. જડભરત માતા નેણામ કર મા ુંનમાવી
શાંત ચ ેબેઠા છે, ખાતર છે-ક મા મનેમારશેન હ. જરાયેબીક મનમાંનથી.

241
ભીલરા
એ ભ કાળ ની ાથના કર તલવાર લઇ જડભરતને(નરબ લને) મારવા તૈયાર થયો છે.
સવ માંસમભાવ િસ કરનાર જડભરત નેજોતાંમાતા ુંદય ભરા ુંછે.
માતા થી આ સહન ન થ ું.અ ટ ૂ ભ કાળ મા િત ૂફાડ બહાર નીક યાંછે,
ભીલરા ુંમ તક –તેજ તલવાર થી કાપી ના ુંછે.
ાની ભ ત માનેછે-ક માર પાછળ હ ર હાથવાળો ર ણ કરનાર છે,
બેહાથવાળા ુંર ણ કરવાના ?
ાની ભ તો માતા નેપણ વહાલા છે. િશવ અનેશ ત માંભેદ નથી.
જડભરત માનેછે-ક માર ાર ધ ૂુંકર ુંછે.શર ર યાંલઇ ય યાંજ ુંછે.
ફરતાંફરતાં–ગંડક નદ નો કનારો છોડ ઇ ુમિત નદ ના કનાર આ યા છે.
તેસમયેિસ ુદશ નો રા ર ૂગણ –પાલખી માંબેસી કિપલ ુિન પાસે ાન ા ત કરવા જતો હતો.
ચાર ભોઈઓએ પાલખી ચક છે.જલપાન કરવા ર તામાંુકામ કય છે. તેવામાંચારમાંથી એક નાસી
ગયો.રા એ ક ું- કોઈ મળેતેણેપકડ લાવો.
નદ કનાર ભરત ફરતા હતા. સેવકો એ તેમનેજોયા.િવચા ુ-ક આ તગડો માણસ કામ લાગશે. એટલે
તેમનેપકડ લા યા. મા લક ની વી ઈ છા. સમ ભરત એ પાલખી ઉપાડ છે.
ર તામાંક ડ દખાય તો ક ડ નેબચાવવા ભરત ૂદકો માર છે.અનેએટલેપાલખીનો ઉપરનો દાંડો
રા ના માથામાંવાગેછે. રા એ સેવકો નેક ું-બરાબર ચાલો.મનેાસ થાય છે. સેવકો એ ક ું-
અમેતો બરોબર ચાલીએ છ એ પણ આ નવો માણસ પાગલ વો છે-
બરોબર ચાલતો નથી.ફર ફર આમ જ થ ુંર ું.
રા - ુ ુબોલી નેજડભરત નેકહવા લા યા- ુંતો સાવ ુબળો છે-વળ ગો નબળાં
એટલેતારાથી સાર ર તેકમ ચલાય ?
જડભરત કંઈ સાંભળતા નથી-તેમની મ તી માંમ ત છે. રા નેફર દાંડો વા યો –એટલેોધેભરાણા છે.
“અર ુંતો વતા ૂવા વો છે. તનેભાન નથી. એય બરોબર ચાલ”
ફર દાંડો વા યો એટલેરા ફર ોધેચડ કહ છે-એય ુંક યપ દશ નો રા ર ૂગણ ં. ુંતને
માર શ,સ કર શ. તનેમાર પડશે-એટલેતા ુંગાંડપણ ુંૂલી જઈશ.
રા નો એક પૈસો લીધો નથી, રા ુંકાંઇ ખા ુંનથી,ર તા પર ભરત ફરતા હતા યાંથી લઇ આ યા છે,
છતાંરા તેમનેમારવા તૈયાર થયો છે. રા નેમારવાનો ુંઅિધકાર હતો ?
ભરત નેબોલવાની ઈ છા ન હતી. રા તો મારા શર ર જોડ વાતો કર છે. એટલેતેની સાથેબોલવાની
શી જ ર છે? બેજણ વાતો કરતા હોય તેમની વ ચેમા ુંમારવાની શી જ ર છે? ુંન હ બો ું.
પણ ફર થી િવચાર થયો-મા ુંઅપમાન કર તેમહ વ ુંનથી, પણ મ નેખભા પર ચ ો તેરા
ર ૂગણ જો નરક માંપડશે- તો ૃવી પરથી સ સંગ નો મ હમા ન ટ થશે.
લોકો કહશે-મહા ાની જડભરતેનેખભે ચ ો-તેનરક માંપડ ો.
તેની ુગિત ના થાય, તેનેમાટ માર તેણેબોધ આપવો જ પડશે.
સ સંગ ની મ હમા રાખવા અનેરા પર દયા આવવાથી-આ જડભરત નેબોલવાની ઈ છા થઇ છે.
રા ુંક યાણ થાય –એટલા માટ ભરત વન માંએક જ વાર બો યા છે.

242
ર ૂગણ રા ભા યશાળ છે.
ભરત િવચાર છે-ક-ર ૂગણ કિપલ ુિન ના આ મ માંત વ ાન નો ઉપદશ લેવા ય છે,
ઉપદશ લેવા દ ન થઈને, ું-પ ુંછોડ ને
જવા ુંહોય છે, રા અ ભમાન લઈનેજશેતો ઋિષ તેનેિવ ા ન હ આપે.
માટ આ તેનેઅિધકાર બના ું.
રા તમેક ું-“ ુંુટ નથી “ એ સ ય છે. તેમાંમાર િનદા ક મ કર નથી. ડાપ ુંક પાતળાપ ુંએતો
શર ર ના ધમ છે.આ મા નેતેની સાથેકોઈ સંબંધ નથી. આ મા ુટ નથી ક ુબળ નથી.
રા તમેક ું-ક- ું વતેૂવા વો ં. તો આ ુંજગત ૂવા ુંછે. આ પાલખી અનેપાલખીમાંબેઠલ ું
પણ ૂવા વો છે. િવકારવાળ સવ વ ુઓ આ દ- ત વળ હોય છે. જ યા છેતેબધા મરવાના છે.
આ બધાંશર ર ુડદા સમાન છે.
શર ર અનેઆ મા ુદા છે. શર ર ના ધમ ુદા છે. આ મા િનલપ છે, આ મા ટા છે,સા ી છે. ાની
ુુષો-ઈ ર િસવાય કોઈનેસ ય સમજતા નથી. સવ વો માંપરમા મા છે-એમાંરા કોણ અનેસેવક
કોણ ? યવહાર ૃટ એ આ ભેદ છે-બાક ત વ ૃટ થી ુંઅનેુંએક જ છ એ.
રા ત ક ું– ુંતનેમાર શ. પણ શર ર નેમાર પડશેતો તેની ચાલ ુધારશેન હ. શર ર નેમાર પડ તો
ુંુખી- ુઃખી થતો નથી. આ તો બધા શર ર ના ધમ છે. શર ર નેશ ત આપેછેમન-મનેશ ત આપે
છે- ુ –અનેુ નેશ ત આ મા આપેછે. શર ર ના ધમ મનેલા ુપડતા નથી.
રા ,ક ડ મંકોડ મારા પગ તળેના ચ દાય તેતેર તેુંચા ું. મનેપાપ ના લાગેએટલે વ ને
બચાવવા ુંૂદકો મા ુંં. માર ન ુંપાપ કર ુંનથી, પાપ લઈનેઆ યો તેમાર ભોગવીનેૂુંકર ુંછે.
ક ડ માંપણ ઈ ર છે,એમ માની નેી ૃણ ુંચતન કરતા ચા ું. તેથી માર ચાલ એવી છેઅનેએવી
જ રહશે-તાર કર ુંહોય તેુંકર શક છે.
જડભરત ના આવાંિવ તાભયા વચન સાંભળ રા નેઆ ય થ ું. તેનેથ ું-ના,ના આ પાગલ નથી પણ
કોઈ પરમહંસ લાગેછે, આવા સંત ના જોડ મ પાલખી ઉપડાવી છે- માર ુગિત થશે. રા ગભરાયો અને
ચાલતી પાલખી માંથી નીચેુદ પડ ો.
રા ભરત નેવંદન કર છે. ૂછેછેક –આપ કોણ છો ? ુકદવ છો?દ ા ય છો ?
ભરત ની િનિવકાર અવ થા છે-રા એ અપમાન ક ુહ ુંયાર-અનેરા માન આપેછેયાર –
ભરત નેએક જ સમ થિત.
માન-અપમાન માં ુંમન સમ રહ છેછેતેસંત છે--મન નેસમ રાખ ુંકઠણ છે-
ખાલી વેશ થી સંત થ ુંકઠણ નથી. ર ૂગણેમા માગી છે-
“તમારા વા સંત ુંઅપમાન કરનાર ુંક યાણ થાય ન હ-માટ મા કરો.”
તેપછ રા ર ૂગણ ૂછેછે-
આ યવહાર નેિમ યા (અસ ય) કમ કહ શકાય ?
જો કોઈ પણ વ ુઅસ ય હોય –િમ યા હોય તો-
કોઈ પણ યા (કમ) થઇ શક જ ન હ. મ ક જો ઘડો (િમ યા) અસ ય હોય-
તો તેઘડાથી જળ લાવી શકાય ન હ. હક કત માંઘડો હોય તો જ જળ લાવી શકાય.
ખેદખાતી યવહાર ની યા ઓ માંબ ુંહક કત થી ભર ુંછે-તેિમ યા કવી ર તે?

243
આપેક ું-ક શર ર નેુઃખ થાય છે-આ મા નેથ ુંનથી. પરંુુંમા ું-ક શર ર નેક ટ થાય તો તે
આ મા નેથાય છે. કારણ શર ર નો સંબંધ ઇ યો સાથેછે-ઇ યો નો મન સાથે-મન નો ુ સાથે-અને
ુ નો આ મા સાથેછે. એટલેશર ર ને ુઃખ થાય તેઆ મા નેથ ુંજ જોઈએ ને?
ુલા પર તપેલી હોય-તપેલી માંૂધ હોય- ૂધ માંચોખા હોય-તો અ ન ના સંબંધ નેકારણેચોખા પાક
ય છે- તેમ શર ર ને ુઃખ થાય તેઆ મા નેથ ુંજ જોઈએ ને?
જડભરત એ ક ું-આ કથન ત ન ખો ુંજ છે. આ મા િનલપ છે.
ૂધ માંચોખા ના યા એટલેપા ા પણ પ થર ના યા હોય તો ?
તેપ થર પાકતા નથી-કારણ તેિનલપ છે.
સંસાર એ કવળ મન ની ક પના મા છે. મન જ સંસાર ઉભો કર છે.
વ ન ુંજગત મ મન ઉ ુંકર છે-તેમ – ૃત અવ થા ુંજગત પણ મન ઉ પ કર છે.
રા , મન બગડ એટલે વન બગડ છે-મન ુધર તો આ મા નેુત મળેછે.
પોતાના છોકરા ુંમા નેવજન નથી લાગ ું, કારણ ક મન ની મમતા છે,
પોતાનો છોકરો મા નેહલકો લ વો લાગે-પછ ભલેનેક કો અઢ મણ નો હોય.
બી નો છોકરો ભલેહલકો લ હોય તો પણ તેજ મા નેતેપહાડ વો ભાર લાગેછે.
કારણ મન કહ છે-ક એ પારકો છે. મન માનેતો વજન , નહ તો કાંઇ વજન નથી.
જડભરત કહ છે-રા આ બધા મન ના ધમ છે, મન ના ખેલો છે.
આના જ કારણેમાર ગયા જ મ માંહરણ થ ુંપડ ું.હવેુંસાવધ થઇ નેફ ુંં.
રા ુંતો ખાલી ક યપ દશ નો રા છે- ુંતો ભરતખંડ નો રા હતો,છતાંમાર આ દશા મન નેકારણે
જ થઇ. મન જ વનેસંસાર-બંધનના કારણ પ છે. અનેતેજ મન મો ના કારણ પ છે.
મ ુય ુંમન જો િવષયો માંઆસ ત થાય તો-સંસારમાંુઃખ આપનાર થાય છે, અનેતેજ મન જો
િવષયમાંઆસ ત ના થાય અનેઈ રના ભજન માંલીન થાય તો-તેમો આપનાર થાય છે.
િવષયો ુંચતન કરતા મન તેમાંફસાય છે,
મન ની ુચાઈ ઘણી છે-માટ મન નેપરમા મા માંથર કરો.
જડભરત કહ છે-રા – ુંમનેૂછેછેક- ુંકોણ ં? પણ ુંતાર તનેુછ “ ુંકોણ ં?”
ુંુઆ મા છે- ત, ુુત અનેવ ન –એ ણેઅવ થા નો સા ી આ મા છે.
ાની ઓ જગતનેસ ય માનતા નથી-પણ સંસારને–ક પત –માનેછે.
જગત વ ન ુંછે, તેમ છતાં– મ ખો ુંવ ુંવ નેરડાવેછે-તેમ ખો ુંજગત પણ વનેરડાવેછે.
દાખલા તર ક-એક મ ુય ૂતેલો હોય અનેવ ન માંવાઘ તેના પર ુમલો કર અનેતેરડવા માંડ પણ
જો તરત જ ગી ય તો તેણેસમ ય છે–ક ડરવાની જ ર નહોતી.
આ વ ુંખો ુંછે-તેસમ ય ાર ? જયાર ગી જઈએ યાર.
સવ િવષયો માંથી ુંમન ઉઠ ગ ુંછે-તે ગેલો છે.
રા ,સ સંગ વગર ાન મળ ુંનથી, વ- પ ું(આ મા) ુંપ ર ૂણ ાન એ એક જ સ ય છે.
એક (પરમા મા) જ સ ય છે.

244
આ સ ય વ પ,ભેદ થી ર હત પ ર ૂણ, આ મ વ પ છે.
પંડતો તેને-ભગવાન વા ુદવ ી ૃણ – વા નામથી ઓળખેછે- બાક જગત િમ યા છે.
જડભરત એ –રા ર ૂગણ નેત વ ાન નો ઉપદશ કય . અનેપછ ભવાટવી ુંવણન ક ુ.
ાન અનેભ ત નેૃઢ કરવા વૈરા ય ની જ ર છે.
વૈરા ય નો ઉપદશ આપવા ભવાટવી ુંવણન ક ુછે.
એક એક ઈ ીય આ મા ુંિવવેક પી ધન ુટ છે,
છ ગ ઠયાઓ સમ વેછે-ક સંસાર બ ુમીઠો છે.
ભવાટવી ના ર તેતેનેહંસો ુંટો ંમળેછે.(હંસો ુંટો ંએ પરમહંસો ુંટો ંછે)
પણ હંસો ના ટોળામાંતેણેગમ ુંનથી.
હંસો ના ટોળા નેછોડ તેવાનર ના ટોળા માંઆવેછે.
તેટોળા માંતેનેગમેછે. વાનરો ુંવેછાચાર વન તેનેગમેછે.
સંસાર ુંુખ ુછ છે-એવી નેખાતર થઇ ગઈ છે-
એવા કોઈ સદ ુુમળેતો ભવાટવી માંથી બહાર કાઢ.
ૂંક માં-આ સંસારમાગ દા ુણ, ુગમ અનેભયંકર છે.
તેના િવષયોમાં–મન નેઆસ ત કયા વગર
ી હ ર ની સેવાથી તી ણ બનેલી- ાન પ તલવાર લઇ –
આ સંસારમાગ નેપાર કરવાનો છે.
ભરત એ પહલાંિશ ા અનેપછ દ ા આપેલી છે.
ુુંયાન કરતાં–જડભરત શર ર નો યાગ કર છે-તેમનેુત મળ છે.
તેપછ ભરતવંશી રા ઓ ુંવણન આવેછે-અને
યાર બાદ ભારતવષ ના ઉપા ય દવો-અનેઉપા ય ભ તો
ુંવણન છે.
માનવ શર ર ની િનદા ભાગવત માંઠર ઠર છે-પણ
માનવ શર ર ની ુિત એકલા પાંચમા કંધ માંજ છે.-અનેતેપણ દવો એ કરલી છે.
માનવ શર ર ુુદ ની સેવા કરવા માટ છે,માનવ ધાર તો –નર નો નારાયણ થઇ શક છે.
દવો ભારતવષ માંજ મેલા મ ુયો નો આ માણેમ હમા ગાય છે-
“અહો-ભારતવષ ના મ ુયો એ ુંુય કયા હશે?
(અથવા ી હ ર તેઓના પર ુંસ થયા હશે)
ક-ભારતવષ માંભગવાન ની સેવા નેયો ય જ મ ા ત કર ,
તેભગવાન ની સેવા કર શક છે.
આ મ ુય જ મ ી હ ર ની સેવા માટ ઉપયોગી હોઈ ,
અમેપણ તેની (મ ુય શર ર ની) ઝંખના કર એ છ એ.
એ સૌભા ય માટ તો અમેપણ હંમેશ ઈ છાવાળા રહ એ છ એ.” (ભાગવત-૫-૧૯-૨૧)
તેપછ ૂગોળ ુંવણન છે-
ૃવી ના સાત ખંડો ુંવણન છે. સ ત ીપ અનેસાત સ ુ ુંવણન ક ુછે.
ભરતખંડ ના મા લકદવ નરનારાયણ છે.

245
ભરતખંડ કમ િમ ૂછે-યોગ
િમ ૂછે. બી ખંડો ભોગ િમ ૂછે.
ભરતખંડ માંદવો નેપણ જ મ લેવાની ઈ છા થાય છે.
હો ની થિત –ગિત ુંવણન ક ુછે.
સ ત પાતાળ ુંપણ વણન છે. સ ુથી નીચેશેષનારાયણ છે.
નરકલોક ુંવણન છે. ટલાંપાપ એટલાંનરક છે.
કયા પાપ થી કયા નરકલોક માં વ પડ છે-તેુંપણ િવગતવાર વણન છે.
આ માણેસકડો અનેહ રો નરકો ુંવણન કર
પાંચમો કંધ ુરો કય છે.
પાંચમો કંધ-( થિત-લીલા) સમા ત.

246
કંધ-૬-(છ ો)-(
ુટ લીલા)
નરકો ના વણન સાંભળ પર ત રા ૂછેછે-
મહારાજ,આવા નરકો માંના જ ુંપડ તેવો કોઈ ઉપાય બતાવો.
આપે િૃધમ અનેિન િૃધમ ની કથા સંભળાવી. પણ આ-
નરકલોક નાંવણન ભયજનક છે. યાંજવાનો સંગ જ ન આવેતેમાટ ુંકર ુંજોઈએ ?
ુકદવ વણન કર છે-રાજન, પાપ કરવાથી મ ુય નરક માંપડ છે.
પાપ કર ુંએ સાધારણ ુનો છે—પરંુકર ુંપાપ ક ૂલ ન કર તેમોટો ૂનો છે.
કદાચ ૂલ થી પણ પાપ થઇ ય તો તેુંાયિ ત કર ું.
એક એક પાપ ુંાયિ ત શા માંબતાવેલ છે.
તેપાપ ુંિવિધ થી ાયિ ત કરવામાંઆવેતો પાપ નો નાશ થાય છે.
પણ-- ાયિ ત કયા પછ ફર થી પાપ થ ુંન જોઈએ.ન હતર ાયિ ત નો કોઈ અથ નથી.
રા એ ૂછ ું-િવિધ ૂવક પાપ ના ાયિ ત થી પાપ નો નાશ થાય છે-
પણ પાપ કરવાની વાસના નો નાશ થતો નથી.
એવો ઉપાય બતાવો ક પાપ કરવાની વાસના જ ન રહ.
ુકદવ કહ છે-વાસના અ ાન માંથી ગેછે.
અ ાન નો નાશ ન થાય યાંુધી વાસના નો નાશ થતો નથી.
અ ાન નો નાશ- ાન થી થાય છે.માટ-
વાસનાનો નાશ કરવો હોય તો ાન નેસતત ટકાવી રાખો.
ાન નેટકાવી રાખવા- ાન માંથર રહવા-પરમા મા ના નામ સાથેીિત કરવી પડ છે.
અ ાન નો નાશ કરવા એક સરસ ઉપાય બતાવેલો છે-
તમારા ાણ નેપરમા મા નેઅપણ કરો.
પરમા મા ને ાણ અપણ કર તેનેપાપ કરવાની ઈ છા થતી નથી-
તેનો અહંકાર ન ટ થાય છે,અ ાન નો નાશ થાય છે
બી ઉપાયો માંતપ (મન અનેઇ યોની એકા તા), ચય,શમ (મન ના િનયમ)
દમ (બા ઉ ીયોના િનયમ),
મન ની થરતા,દાન,શૌચ,યમ,િનયમ વડ પણ પાપની વાસનાનો નાશ થાય છે.
પણ પાપી મ ુય –ભ ત થી વો પિવ થાય છે-તેવો શમ,દમ,તપ વગેરથી થતો નથી.
પરમા મા થી િવ ુખ છે-તેપાપ કર છે,પરમા મા ું મરણ કર છે-તેના હાથેપાપ થ ુંનથી.
“રા ,તારા ાણ ને- ભગવાન નેઅપણ કર-એટલેવાસના જશે. અનેપાપ થશેન હ.”
ાણ અપણ કરવા-એટલેક- ાસે- ાસે( િત ાસે) પરમા માના નામ નો જપ કરવો.
ઈ ર ુંઅ ુસંધાન દરક કાય માંરાખ ું.
લોભી મ િત ાસે ય ુંચતન કર છે-તેમ પરમા મા ુંચતન કરવા ુંછે.
છ ા કંધ માંણ કરણો છે-

247
(૧) યાન કરણ- ચૌદ અ યાયો માંયાન કરણ ુંવણન છે-ચૌદ અ યાયો નો અથ છે-ક
પાંચ કમ યો,પાંચ ાનેયો,મન, ુ, ચ અનેઅહંકાર –આ ચૌદ ને
પરમા મા માંપરોવી રાખેતો યાન િસ થાય છે.
(૨) અચન કરણ-બેઅ યાય માં ૂળ અચન અને ૂમ અચન ુંવણન ક ુ.
(૩) નામ કરણ- ણ અ યાયો માંુણ સંક તન અનેનામ સંક તન.
ાનમાગ હોય ક ભ તમાગ હોય-ઈ ર ુંયાન કયા વગર ચાલ ુંનથી.
કોઈ પણ –એક- માંમન થર થાય તો મન ની શ ત વધેછે.
ણ સાધનો યાન-અચન અનેનામ બતા યા છે.
આ ણ સાધન થી ભ ત ૃઢ થાય છે.
આ ણ સાધન ન થાય તો કંઈ વાંધો ન હ પણ આમાંના એક સાધન નેતો પકડ જ રાખો.
તેમાંૃઢ િન ઠા રાખો.
કોઈ પણ સાધન વગર િસ ા ત થતી નથી.
મ ુય વન માંલ ય ન કર ને-તેયેય નેિસ કરવા ગમ ુંસાધન કર ુંજ ર છે.
આ ક ળકાળ માંકાંઇ થઇ શક ુંનથી-તેથી નામ મરણ નો આશરો લેવો થોડો સહલો છે.
અ યાર સમય એવો આ યો છે-ક-યોગથી, ાનથી – ુત મેળવવી કઠણ છે.
એટલે-ક લકાળ માંનામસેવા ધાન બતાવી છે.
વ પસેવા ઉ મ છે- પણ તેમાંપિવ તા ની જ ર છે-ક લ ુગ નો માણસ એવી પિવ તા રાખી શકતો
નથી.તેથી ક ળ ુગ માંનામ સેવા ધાન છે.
વ ુના દખાય-- તેુંનામ પકડ રાખો- તો નામ માંથી વ- પ ગટ થશે.
વ- પ નામ નેઆધીન છે.
ભગવાન ના નામ ુંકતન કરો-તેમના નામ નો આ ય કરો--એટલેભગવાનેગટ થ ુંજ પડ છે.
સીતા અશોકવન માંયાન સાથેનામ મરણ એવી ર તેકર છે-ક-
ઝાડ ના પાંદડપાંદડા માંથી રામ નો વિન નીકળેછે.
ક લકાલ માંઅનેકો ના ઉ ાર પરમા મા ું–નામ-કર છે.
પરંુક ળ ુગ ના માણસ ની િવિધિવ ચ તા ુઓ-ક તેને ુનામ માંીિત થતી નથી.
ુનામ માંીિત ના થાય યાંુધી સંસારની આસ ત ટતી નથી.
ુનામ માંિન ઠા થવી કઠણ છે. ૂવજ મ ના કોઈ સંકારો નેલીધે ુનામ માંિન ઠા થતી નથી.
નામ મરણ થ ુંહોય તો ભ અટક પડ છે.
માનવ ની આ ભ થી જ બ ુપાપ થાય છે, ભ-િનદા કર છે, ભ પોતાના િવષેયથ ભાષણ કર છે.
એટલે ભથી પરમા મા ના નામ નો જપ થતો નથી. પાપ ભ નેપકડ રાખેછે.
ણેણે-ભગવાન ુંનામ લેુંુલભ છે-પણ માનવ થી આ થ ુંનથી.
નામ માંૃઢ િન ઠા રાખો. નામિન ઠા થાય તો-મરણ ુધર છે. હમિન ઠા ત ુધી ટકવી ુકલ છે.
સ ુણ-િન ુણ કરતાંનામ ક ળ ુગ માંેઠ છે.
માટ મન નેસતત ુના નામ માંરાખ ુંજોઈએ.
પરમા મા ના નામ નો સતત જપ કર છે-તેનો -સંબંધ થાય છે.

248
પાપ ના સંકાર અિતશય ૃઢ હોવાથી પાપ ટ ુંનથી. મ ુય થોડો સમય ભ ત કર છે-
અનેપાપ પણ ચા ુરાખેછે.
પાપ ટ એવી ઈ છા હોય તો –પરમા મા ના જપ કરો.
જપ કરવાથી-માનવ માંપરમા મા ની દ ય શ ત આવેછે. પરમા માના નામ માંબ ુશ ત છે.
રામનામ થી પ થર તર ગયા છે.
પણ રામેનાખેલ પ થર ૂબી ગયા છે. રામાયણ માંકથા આવેછે.
એક વખત રામચં નેિવચાર આ યો-ક મારા નામ થી પ થર તરલા
અનેવાનરો એ સ ુપર સેુબાંધેલો.
મારા નામ થી પ થર તર છેતો જો ુંપ થર ના ુંતો ુંતેન હ તર ? ચાલ ખાતર કર જો .
તેઓ કોઈ ન દખેતેમ દ રયા કનાર આ યા છે-અનેપોતેપ થર ચક નેદ રયા માંના યો-
તો પ થર ૂબી ગયો.
રામચં નેઆ ય થ ું-આમ કમ બ ું? મા ુંનામ મા લખવાથી તો પ થરો તરલા !!
આ બા ુરામ દખાયા ન હ એટલેતરત જ હ ુમાન તેમનેખોળવા નીક યા.
દ રયા કનાર રામ નેજોયા.
િવચાર છે-એકલા ુંકરતા હશે? હ ુમાન મા લક પર નજર રાખી ર ા છે.
રામ એ બીજો પ થર ના યો-તેપણ ૂબી ગયો. રામ નેુઃખ થ ું-નારાજ થયા છે.
પાછળ ૃટ ગઈ તો હ ુમાન ......
“આ અહ ાંથી આ યો ? બ ુંજોઈ ગયો હશે?” તેમણે ૂછ ું- ુંઅહ ારથી આ યો છે?
હ ુમાન કહ-મારા મા લક યાં ય યાંમાર આવ ુંજ જોઈએ.
રામ એ ૂછ ું-મારા નામેપ થરો તયા નેમ ના યા તેૂબી ગયા –આમ કમ ?
હ ુમાન નો અવતાર રામ નેરા રાખવા માટ છે. રામ નેઉદાસ જોઈ હ ુમાન નેુઃખ થ ું.
એટલેતેબો યા- નો રામ યાગ કર તેૂબી જ ય ને? નેરામ અપનાવેતેૂબેન હ.
પ થરો નો આપેયાગ કય -એટલેતેૂબી ગયા.
પ થરો વડ સેુબાંધવામાંઆ યો હતો તેના પર- રામ-લખવામાંઆવેું-તેથી તેતયા.
આ સાંભળ રામ બ ુસ થયા. હ ુમાન ની ુ ના બ ુવખાણ કયા. “ ુધમતાંવ ર ઠ”
તેપછ હ ુમાન બો યા-મહારાજ-આ તો આપનેસ કરવા મ તેમ ક ું-પણ હક કતમાંતો તમારા
નામ માંતમારા કરતાંયેવ ુશ ત છે. તમારા નામ માં શ ત છે-તેતમારા હાથ માંનથી.
નામ જપ નો મ હમા અનેરો છે. જપ કરવાથી જ મ ુંડળ ના હો પણ બદલાઈ ય છે.
નામજપ તો જનાબાઈ એ કયા- એવા કરવા જોઈએ. કથા એવી છે-ક-
જનાબાઈ છાણા થાપેઅનેતેકોઈ ચોર ય. એટલેજનાબાઈ એ નામદવ નેફ રયાદ કર .
નામદવ કહ-છાણા તો સ ુના સરખાંહોય .તારાંછાણા ઓળખાય કવી ર તે? ચોર પકડાય કમ ?
જનાબાઈ એ ક ું- મારાંછાણા ઓળખી શકશે.
મા ુંછા ુંકાન આગળ ધરશો-તો િવ લ-િવ લ –એવો વિન સંભાળશે.
નામદવેખાતર કર જોઈ-છાણા માંથી િવ લ-િવ લ વિન આવતો સંભળાણો,
તેમણેજનાબાઈ નેક ું- નામદવ ુંન હ પણ ુંછે.
જનાબાઈ છાણા થાપતી વખતે- િવ લ-િવ લ –જપ માંએટલાંલીન થઇ જતાંક-
જડ છાણા માંથી જપ નો વિન નીકળતો.

249
ાચીન સમય માંસંતો-ભ તો ાંય ભણવા ગયા હોય તેુંતેમના ચ ર માં ાંય લ ુંનથી.
પણ ભગવદભ ત થી ચ ુથતાં– દરથી ાન ું રણ થ ુંહ ું.
પંડતો શા પાછળ દોડ છે-અનેમીરાંબાઈ બોલેતેની પાછળ શા દોડ છે.
વેદાંત ના િસ ાતો સમજવા ુકલ છે-પણ નામ મરણ સહ ુંછે-ભ ત સહલી છે.
કથા વન માંમાગ બતાવેછે.મ ુય નેતેના ૂમ દોષો ુંભાન કરાવેછે.
પણ તેનો ઉ ાર તો નામ મરણ થી જ થાય છે. નામ સાથેીિત કરો તો ભ ત નો ારંભ થશે.
ૃટાંત વગર િસ ાંત ુ માંઠસતો નથી. “નામ” ના મ હમા ના સંબંધ માંઅ િમલ ની કથા કહ છે.
અ િમલ અધમ હતો, માયા માંમળ ગયો હતો--પણ ભગવાન ના નામનો આ ય કર ૃતાથ થયો.
આપણેબધા અ િમલ વા જ છ એ. આ વ માયા માંફસાયો છે.
--ભોજન માંમાયા છે. કટલાક વ ભોજન ની માયામાંફસાયેલા હોય છે.
તેમનેઅથાણાં–પાપડ વગર ચાલ ુંનથી.
--કામ ુખ માંમાયા છે. કટલાક ુંમન કામ ુખ માંફસાયેુંહોય છે.
તેમનેકામ ુખ યેૃણા આવતી નથી.
--પૈસા માંમાયા છે. લાખ મળેક કરોડ મળે–પણ મ ુય નેએવી ઈ છા થતી નથી ક
હવેએક પૈસો પણ ન મળે.
-- થાન માંમાયા છે. કોઈ મકાન માંબેચાર વષ રહ તો પછ તેમકાન છોડ ુંગમ ુંનથી.
આવી તો અનેક માયા ઓ આસપાસ છે, ીની, ુની, ુના ુની વગેર.....
વ માયા સાથેમળ ય છે–તેથી તેુઃખી થાય છે. વ ઈ ર સાથેમળ ય તો ુખી થાય.
માયા યાંજઈએ યાંસાથેઆવેછે. કોલસાની ખાણમાંઉતર અનેહાથ ચો ખા રહ તેઅશ છે.
સંસાર માંમાયા ના સંસગ માંઆવ ુંજ પડ છે.
આ સંસાર માયામય છે. સંસાર માંમાયા િવના કોઈ કામ થ ુંનથી.
માયા નો ઉપયોગ કરો-પણ વ- પ નેન ૂલો. માયા નેઆધીન ન બનો.
માયા નેઆધીન છે-તેનેમાયા ાસ આપેછે.
પણ માયા નો િવવેક થી ઉપયોગ કર-તેનેમાયા મદદ કર છે.
માયા એ અ ન વી છે.અ ન નેકોઈ હાથમાંલેુંનથી. પણ ચીિપયા થી અ ન નેઉપાડ છે.
તેવી જ ર તેમાયા નેિવિવક પી ચીિપયા થી જ પકડવાની છે. િવવેક થી તેનો ઉપયોગ કરવાનો છે.
િવવેક એટલે-“ ુંપરમા મા નો દાસ ં” એમ માની નેમાયા ના દાસ નથી થવા ુંતે-
માયા ખરાબ નથી –પણ વ જયાર માયાનો દાસ બનેછે- યાર માયા તેનેરડાવેછે-માર છે.
માયા આપણી પાછળ ન પડ -તેનાથી બચવા ુંછે- નેઈ ર ની પાછળ પડવા ુંછે.
માયા નેપશ કરતા સાવધાન રહવા ુંછે-સંસાર માંરહ માયા નો યાગ કરવો તે ુબ જ અઘરો
છે-અશ છે. સંસાર માંથી ુંમન હટ ય-તેુંમન માયા માંથી હટ ય.
વ ૃતાથ નામ મરણ થી થાય છે. વી ર તેઅ
િમલ ૃતાથ થયો હતો તેમ.

250
અ િમલ નામનો એક ા ણ કા ય ુજ દશ માંરહતો હતો.
અ =માયા, માયામાંફસાયેલો વ તેઅ િમલ.
અ િમલ અનેક કારનાંપાપો કર ુજરાન ચલાવેછે.
આ જ અ િમલ ૨૦ વષનો હતો યાંુધી તો -
સંયા ગાય ી કરતો, મંવેતા,પિવ અનેસદાચાર હતો.
અ િમલ એક વાર જ ંગલ માંુવા- ુલસી લેવા ગયો હતો.
ર તામાંએક ૂનેવેયા સાથેકામ ડા કરતો જોયો.
વેયા ુંપ અનેૃય જોઈ નેઅ િમલ કામવશ થયો-કામાંધ થયો.
વેયા નેજોવાથી-તેુંમન બગડ ું.
અ િમલ ા ણ નો દ કરો હતો,સંયા ગાય ી કરતો હતો-
પણ એકવાર વેયા નેજોવાથી તેુંમન બગડ ું-
તો આજકાલ-દર રિવવાર ફ મ જોવા જતાં-ક દરરોજ ટ .વી. પર ફ મો જોનાર ના
મન ની શી હાલત હશે? ઘણા તો બાળકો નેપણ ફ મ જોવા સાથેલઇ ય ક ટ ,વી. પર
બાળકો સાથેઆખો દવસ બેસી રહ છે. “અમા ુંતો બગડ ું-ભલેતા ુંપણ બગડ “
પાપ સ ુથી પહ ું ખ થી આવેછે-તેમન નેબગાડ છે-
મન બગડ એટલે વન બગડ અનેપછ નામ બગડ.
રાવણ બ ુબળવાન –ભણેલો હતો -
પણ તેની ખ બગડલી હતી-તેથી તેુંવન બગડ ુંઅનેનામ બગડ ું.
પતન નો ારંભ ખથી થાય છે-અનેભ ત ની શ આત પણ ખ થી થાય છે.
અ િમલ વેયા માંઆસ ત બ યો. ઘર ુંબ ુંધન તેવેયા નેઆપવા લા યો.
અનેમાત-િપતાના મરણ પછ -વેયાનેસમ વી
પોતાના ઘરમાંલઇ આ યો. તેપાપાચાર કરવા લા યો. ચોર , ુગાર,છળકપટ કરવા લા યો.
એક દવસ કટલાક સા ુઓ ફરતા ફરતા અ િમલ નેઘેર આ યા.અ િમલ ઘેર ન હતો.
વેયા એ િવચા ુ-ક મ ઘણા પાપો કયા છે-આ તો સંતો નેભોજન કરા ું-
તેણેસંતોનેસી ુંસામ ી આ યા છે. સા ુઓ ણતા નહોતા ક આ વેયા છે.
ભોજન કયા પછ સા ુઓ નેખબર પડ - ુઃખ થ ું-પણ સાચા સા ુના ઘર ુંજમેછે-
તેુંક યાણ કયા વગર જતા નથી.
અ િમલ ઘેર આ યો-વેયાના કહવાથી તેણેસા ુઓ નેવંદન કયા.
સા ુઓનેઈ છા હતી ક-અ િમલ ા ણ હોવા છતાંપાપો કર છે-તેછોડ દ -
તો તેુંક યાણ થાય-અનેતેુંવન ુધર.
માબાપ ની સંતાન પર ીિત હોય છે- સા ુઓએ જો ુંક વેયા સગભા છે.
ુજ મેઅનેતેુ ુંનામ જો--નારાયણ –રાખેતો તેિનિમ થી તે ુુંનામ લેશે.
તેુંપાપ ઓ ંથશેઅનેતેુંક યાણ થશે.
સા ુઓ એ ક ું–તમારાંુ ુંનામ નારાયણ રાખજો-એ અમાર દ ણા છે.
નામ એ
ુંરાખો ક- થી સાંભાળનાર નેકંઈક ેરણા મળે.

251
ુના નામ ઉપરથી માબાપ ના વભાવ અનેુ ની ખબર પડ છે.
આજકાલ લોકો માનેછે-ક ુુંબ ુંખરાબ છે- ુનાંનામ તેમણેગમતાંનથી.
કહશે-અમેન ુંશોધી કાઢ ુંછે. ન ુંકાંઇક સા ુંલાગેતો ભલેિવવેકથી હણ કરો.
પણ આપણા ધમ નેુનો- હલકો ગણશો ન હ.
આપણો સનાતન ધમ ેઠ છે. ૃટ ના આ દકાળથી આ ધમ ચા યો આવેછે.
આપણો ુનો ધમ હલકો નથી.
અ િમલ નેયાંુથયો.અનેતેુંનામ નારાયણ રા ુંછે.
અ િમલ નેુ િત અિતશય ેમ છે. વારંવાર તેનેતેુંનામ-નારાયણ નારાયણ કહ બોલાવેછે.
અ િમલેબ ુપાપ ક ુહ ું, તેુંબાર વષ ુંઆ ુય બાક હ ુંતેમ છતાં
યમ ૂતો તેનેલેવા આ યા છે.
ૃુકાળ ન ક આ યો અનેયમ ૂતો નેજોઈ અ િમલ ગભરાયો છે.
ગભરાટમાંઅનેગભરાટ માંપોતાના ુનારાયણ માં
તેઅિત આસ ત એટલેબોલવા લા યો- નારાયણ-નારાયણ.
રોજ ની આદત માણેઅ િમલ નારાયણ-નારાયણ એમ બેવાર બો યો.
તેનો દ કરો તો યાંઆ યો ન હ. પણ
વૈુંઠલોક માંથી ભગવાન ના પાષદો-િવ ુૂતો યાંઆ યા છેઅનેયમ ૂતો નેકહ છે-આનેછોડ દો.
યમ ૂતો કહ છે-ક-આ ા ણ નો ુછે-પણ તેણેહસા ,ચોર ય ભચાર વગેર અનેક પાપ કયા છે.
એટલેયમરા ની આ ાથી અમેતેનેપકડવા આ યા છ એ.
િવ ુૂતો એ ક ુંતમાર વાત સાચી છે,પણ તેણેભગવાન ુંનામ લઇ પોતાના નામ ુંાયિ ત
ક ુછે. તેનાંથોડાંપાપ બળ ગયાંછે. હવેતેને વવા દો,તેના આ ુયના બાર વષ હ ુબાક છે.
યમ ૂતો કહ છે-તેના ુ ુંનામ નારાયણ છે-તેનેતેનામ દઈ બોલાવતો હતો,
વૈુંઠવાસી નારાયણ નેન હ.
િવ ુૂતો કહ છે-અ ણતાંપણ તેના ુખમાંથી ુુંનામ નીક ુંછે. ાન હોય ક અ ાન હોય,
પણ વ ુ-શ ત કામ કર છે.
અ ણતાંપણ અ ન પર પગ પડ તો પગ દાઝેછે-
તેમ અ ણતાંભગવાન ુંનામ લેવાથી ક યાણ થાય છે.
મહા માઓ આ વાત ણેછે-ક-સંકત થી,પ રહાસ થી (મ કર માં),તાન નો આલાપ લેવામાંઅથવા
કોઈની અવહલના કરવામાં-પણ-
જો કોઈ ભગવાન ના નામો ુંઉ ચારણ કર છે-તો તેનાંપાપ ન ટ થાય છે.
જો મ ુય લપસેઅનેપડ યાર, ગભંગ થાય યાર ( ૃુવેળાએ),
સાપ ડંસેયાર, ચોટ લાગેયાર,તાવ-દાહ થાય યાર-
વગેર સમયેિવવશતા થી “હ ર-હ ર” નામ ુંઉ ચારણ કર-છે-તેનરકની યાતના નેપા રહતો નથી.
(ભા.૬-૨-૧૪,૧૫)
અિત ઉતાવળ માંકોઈ ભોજન કર તો –તેનેભોજન માંવાદ આવતો નથી,
પણ તેભોજન ુખ નેતો માર છે.

252
તેમ ય ચ થી કર ુંભજન પાપનેતો બાળેજ છે.
એકા ચ થી કરલ જપ થી આનંદ મળેછે.
સાવધાન થઇ એકા ચ થી જપ કરવા ુંઉ મ છે-પણ-શાંત મન ન હોય ,
તેછતાંજપ કરો તો લાભ તો થાય જ છે.
ઘણાંઠોકર વાગેતો હાય-હાય કર છે.કંઈક ુકસાન થાય તો હાય-હાય કર છે.
પણ હાય-હાય નેબદલેહ ર-હ ર કરો ને!!
ઘરમાંકાંઇક ુકશાન થાય તો-માનો-ક ઘરમાંકંઈક અધમ ુંઆ ુંહશે-તેનો િનકાલ થયો,
સડો બહાર નીક યો.
ઘરમાંૂધ ઉભરાય તો માતા ઓ હાય-હાય કર છે.
ઉપરની મલાઈ જતી રહ .(ભલેમલાઈ ગઈ ુંતો નથી ગઈ ને?)
હાય-હાય કર ુંવળવા ુંહ ું? તેનેબદલેહ ર હ ર કહો. હ ર-હ ર બોલતાંઅ નમાંઆ ુિત અપાઈ જશે.
અનેય કયા ુંુય મળશે. બાક કોઈ અ ન માંઆ ુિત આપવાના નથી.
હાય-માં–થોડો ફરફાર કર –હ ર- કહો. અનાયાસેનામ મરણ થશે.હ રના પ થશે.
વા મી ક રામાયણ માંલ ુંછે- ૃતા મા પાછળ લોકો બ ુહાય હાય કર છે.
તો તેુંુઃખ ૃતા મા નેથાય છે. જો હ ર ુંમરણ કર તો તેુંુય ૃતા મા નેમળેછે.
િવ ુૂતો –યમ ૂતો નેકહ છે-ક-અ િમલ ુંબાર વષ ુંઆ ુય બાક છે.
તેતેનેભોગવવા દો. તેહવેુધરશે.
આમ િવ ુૂતો એ અ િમલ નેયમ ૂતો ના પાશમાંથી છોડા યો.તેનો ઉ ાર થયો.
આ ુય બાક હોય અનેૃુઆવે-તેઅપ ૃુ. આ ુય ૂુંથાય તેપછ ૃુઆવેતેમહા ૃુ.
મહા ૃુટળ ુંનથી. પાપકમ નેલીધેઆવેું, અપ ૃુટળ શક છે. અ િમલ ુંૃુતેથી ટ ું.
અ િમલેઆ બ ુંપથાર માંપડ ો પડ ો સાંભળતો હતો. િવચાર છે-“યમ ૂતો મનેમારવાના હતા –
પણ નારાયણ ના નામ મરણેમનેબચા યો. હવેુંઆ મંદવાડમાંથી ઉઠ શ તો મા ુંબાક ુંવન
પરમા માનેઅપણ કર શ.”
અિત પાપીનેપણ પ ાતાપ થાય તો તેના વન માંપલટાવો આવેછે.તેુધર ય છે.
દય થી પાપ નો પ તાવો થાય તો પાપ બળેછે-પણ ાયિ ત ચ નેુકર છે.
અ િમલ સવ છોડ -ગંગા કનાર આવી, ભગવત મરણ માંલીન બ યો છે. આખો દવસ જપ કર છે.
જગતમાં ભગવાન માટ વેછેતેનેમાન મળેછે-તેનેમાટ- િવમાન -આવેછે.
(િવિશ ટ માન=િવમાન)
અિત પાપી નો પણ ભગવાન ના નામ થી ઉ ાર થાય છે. અ િમલ ભગવાન ના ધામ માંગયો છે.
ભ ત માં ભ ુય છે. ભ માંપરમા મા ુંનામ થર થાય તો ભ ુધર છે.
ભ નેસમ વો તો ભ ુધર છે.
આપણી ૂલી ( ભ) શીખંડ માગેતો તેનેકડવા લ બડા નો રસ આપો.
ભ નેકહો-ક- ુંયથ ભાષણ કર છે-નકામી ટકટક કર છે-
ભગવાન ુંનામ લેતી નથી તેની આ સ છે. તો ભ રામનામ પર ચડ જશે.
ઓ ંબોલવાથી અનેસા વક આહાર થી ભ ધીર ધીર ુધર છે. વન ુધર છે.

253
ભગવદભ ત કરનાર નેઆ લોક માંઅનેપરલોક માંમાન મળેછે.
ભગવદભ ત –ભગવાન ના નામ નો આ ય કરનાર અ િમલ ભગવાન ના ધામ માંગયો છે-
અ િમલ તર ગયો છે.
પહલાંઅ િમલ ના “અ ” શ દ નો અથ માયા કરલો.
પણ અ િમલેહવે ુના નામ નો આ ય કય -
એટલેહવે–અજ- શ દ નો અથ કય છે- -
અ િમલ આ અજ ( ) સાથેમળ પ થયો છે. આ વ અનેિશવ એક થયા છે.
અ િમલ શ દ ના બેઅથ થાય છે.
(૧) અ =માયાથી-માયા માંફસાયેલો (૨) અજ=ઈ ર,ઈ ર માંસવ ર તેમળ ગયેલો.
માયા ુંઘણી ર તેવણન કરવામાંઆ ુંછે.
શંકરાચાય મ ણર નમાળા માંયા યા આપતાંકહ છે-ક-
કંચન અનેકાિમની માં ફસાયેલો છે-તેમાયા માંફસાયેલો છે.
શંકરાચાય મ ણર નમાળા માં ો અનેજવાબ ઘણી ઉ
એક એક શ દ માંઘણો બોધ આ યો છે.
મ ર તેઆપેલા છે.
--બંધાયેલો કોણ ?-- પાંચ િવષયો માંઆસ તવાળો છેતે.
-- ટલો કોણ ?-- ણેિવષયો તરફ વૈરા ય આ યો છેતે.
--ઘોર નરક ક ું?-- પોતાનો જ દહ.
(શર ર માંક ુંુંદર નથી ૂ,િવ ટા,માંસ –લોહ વગેર ુગધ ુત પદાથ તેમાંભરલા છે.)
-- વગ માંજવા માટ ુંપગથી ુંક ું?-- સવ ૃણા ઓ નો ય.
--દ ર કોણ ? -- નેઘણી ૃણા ઓ છેતે.
-- ીમંત કોણ ? -- સદા નેમાટ સંતોષી છેતે.
--મોટા માંમોટો રોગ કયો ? --જ મ ધારણ કરવો તે.
--આ રોગ નેૂર કરવા ુંઔષધ ક ું?-- પરમા મા વ પ નો વારંવાર િવચાર કરવો તે.
અ િમલ ચ ર બોધ આપેછે-ક-પરમા માના નામ માંઅજબ શ ત છે.
સાધારણ માનવ સમ વવાથી ુધરતો નથી.
તેનેસ થાય તો ુધર છે. પાપનો પ તાવો થાય તો પાપ બળેછે. મંજપ એ પાપ ુંાયિ ત છે.
ી ૃણ ગોિવદ હર ુરાર ,હ નાથ નારાયણ વા ુદવ.
આ મહામંછે. આ મંનો જપ –અથ ના અ ુસંધાન સાથેકરવો જોઈએ.
ૃણ=સવ ુંઆકષણ કરનારા (મારા મન ુંઆપના તરફ આકષણ કરો)
ગોિવદ=ઇ યો ુંર ણ કરનારા (માર ઇ યો નેતમારાંમાંલીન કરો )
હર= ુઃખો ુંહરણ કરનારા (મારાંુઃખો ુંહરણ કરો )
ુરાર= ૂ્નામના રા સ નેમારવા વાળા (મારા મન માંભરાયેલા કામ- ોધા દ રા સો નેમારો)
હ નાથ =તમેનાથ અનેુંસેવક
નારાયણ= ુંનર અનેતમેનારાયણ છો.
વા ુદવ= અસ એટલેાણ. મારા ાણ ુંર ણ કરો. મા ુંમન તમારાંચરણ માંઅપણ ક ુંં.

254
ાચીનબહ રા નેયાંચેતા નામના દસ ુો થયેલાં, એમણેયાંદ નામનો ુથયેલો.
દ નેયાંદસ હ ર ુો થયા. દ ેતેઓને ઉ પ કરવાની આ ા કર .
પરંુનારાયણ સરોવરના જળ નો પશ થતાં–
તેઓનેપરમહંસ ધમ આચરવાની ુ થઇ. યાંતેઓ નેનારદ મ યા .
નારદ એ આ દસ હ ર ુો નેૂટ ો કયા.
તેના જવાબો તેુોએ િવચાયા, અનેિવચાર કર મો માગ ૃથયા.
સવ નેનારદ એ સંયાસ લેવડા યો છે.
અહ નારદ ના થોડા ૂટ ો અનેતેના ઉ રો જોઈએ-
-- યાંએક જ ુુષ છે-તેવો દશ કયો ? --(ઈ ર પ ) ુુષ આ દહમાં(દશમાં) રહલો છે.
-- માંજવાય પણ નીકળાય ન હ તેજગા કઈ ?— ુના ચરણ ( યાંથી પા ંફરા ુંનથી)
--બંનેપર પર િવ ુ દશામાંવહનાર નદ કઈ ?—સંસાર.
( િૃ-િવષયો તરફ અનેિન િ ૃ ુતરફ લઇ ય છે.)
--માથેચ ફર છે-તેું?—કાળ ચ દરક વનેમાથેફર છે.
દ ેજો ુંક પોતાના દસ હ ર ુો િ ૃમાગ માંથી ટ થયા છે-
એટલેતેણેબી દસ હ ર ુો ઉ પ કયા.
આ બી દસ હ ર ુો પણ નારદ ના ઉપદશથી િન ૃપરાયણ થયા.
તેથી દ પિતએ ુસેથઇ નારદ નેશાપ આ યો-ક
તમેએક ઠકાણેકદ રહ શકશો ન હ. અનેક ઠકાણેભટક ુંપડશે.
નારદ એ શાપ માથેચઢા યો છે. નારદ કહ છે- ુંતનેશાપ નેબદલેવરદાન આ ુંં-ક
હવેતાર યાંુકળ ક યાઓ થશે-એટલેસંયાસ નો ન હ રહ.
ુકદવ વણન કર છે-રાજન,તેપછ દ નેયાંસાઠ ક યાઓ થઇ.
તેમાંઅ દિત નેયાંબાર બાળકો થયાં. તેમાંના એક ુંનામ – વ ટા.
અનેવ ટા પિત નેયાંિવ પ થયા છે.
એક દવસ ઇ િસહાસન પર બેઠા હતા. તેવખતે ૃહ પિત ઇ સભામાંઆ યા.
દવોના તથા પોતાના ુુસભા માંઆ યા છતાંઇ તેુંઉભા થઇ વાગત ક ુન હ.
પોતાના આ અપમાન થી ૃહ પિતએ દવો નો યાગ કય , ઇ નેશાપ આ યો- ુંદ ર થશે.
આ અવસર સારો છે-એમ ણી દ યો એ દવો સાથેુઆરં ું.
દવો નેહરાવી વગ ુંરા ય દ યો નેમ ું.
હારલા દવો ા પાસેગયા. ા એ ઠપકો આ યો અનેક ું- ા ણ ુંઅપમાન કરવાથી
તમેદ ર થયા છો.હવેકોઈ િન ઠ ા ણ નેુુમાની ૃહ પિત ની ગાદ પર બેસાડો.
દવો એ ૂછ ું–એવા િન ઠ ા ણ કોણ છે?
ા એ ક ું- વ ટા પિત નો ુિવ પ િન ઠ છે.
િવ એટલેજગત .િવ એટલેિવ ુભગવાન. િવ ના યેક પદાથ માંિવ ુનેુએ તેિવ પ.
િવ પ કવળ ાની ન હ પણ િન ઠ પણ છે. તેની ૃટ છે.

255
ૃટ રાખનારો
હમિવ ા નો ઉપદશ કર શક છે. અનેતેના ઉપદશ ની અસર પણ થાય છે.
નારાયણ-કવચ એ િવ ા છે. કવચ એટલેબ તર. નારાયણ-કવચ મંા મક બ તર છે.
ા ના કહવાથી દવો િવ પ પાસેગયા. િવ પેદવો નેનારાયણ-કવચ આ ું.
તેથી તેમ ુંરા ય ૃહ પિત ુંઅપમાન કરવાથી –અ ુરો પાસેગ ુંહ ું-તે-
અ ુરો નેહરાવી ને-પા ંમ ું.િવ પ નેુુની ગાદ આપી.
િવ પ ુંમોસાળ દ ય ુળ માંહ ું. િવ પ સવ માં િન ઠા રાખનાર હતો.
તેથી ય માંદ યો નેપણ આ ુિત આપેછે.
ઇ નેઆ ણવામાંઆ ું, તેનેઆ ઠ ક લા ુંન હ.
તેની “સવ માં “ભાવના િસ થઇ નહોતી. ુુનેઆમ કરવાની ના પાડ ,
પણ ુુમાનતા નથી, આથી તેણેવ થી િવ પ ુંમ તક કાપી ના ું.
િવ પ ના િપતા વ ટા પિત નેબ ુુઃખ થ ું.
તેમણેિવચા ુ-મારો દ કરો બ ુસરળ હતો.દવોએ તેમ ુંકામ િસ થયા પછ –
તેનેમાર ના યો. તેનેછેતર નેમાર ના યો. ુંપણ ય કર શ. ય થી ઇ નેમારનારો ુથાય.
વ ટા પિત એ ય કય . પણ ય ના મંમાંૂલ થવાથી,
ઇ નેમારનાર નેબદલે-ઇ ના હાથેમરનાર ુઉ પ થયો.
ઇ શ ો િવવધ —(ઇ શ દ નેદ ઘ કય અનેશ ો શ દ નેહ વ કય .આમ કરવાથી શ દાથ માંફરક
થઇ ય છે.ઇ શ દ – ધાન- થયો.
એટલે- ઇ નેમારનાર- નેબદલે-ઇ થી મરનાર –અથ થઇ ય.)
વેદો નો –વેદ મંો નો ુઉ ચાર મહ વ નો છે.
મંના ઉ ચારણ માંક પાઠ માંૂલ થાય તો અનથ થાય.
એટલેબધા નેવેદો નો અિધકાર આ યો નહોતો. મા િવ ાન – ણકાર –જ વેદો નો પાઠ કર શક છે.
(આજકાલ ના જમાના માંતો વેદો ુંુતક તો ું–પણ ુતક નો ફોટો પણ જોયો હોતો નથી –પણ યાસે
વેદો નો અિધકાર મા ા ણો નેજ કમ આ યો ?બી નેકમ ન હ? એની ચચા માંમશ ુલ થઇ ય
છે-એ ુંઆ ય નથી ??)
કમ ની િનદા ભાગવત માંનથી. પણ સકામ કમ ની િનદા ભાગવત માંઠર ઠર કરવામાંઆવી છે.
સકામ કમ માંદવ પર જબરજ તી થાય છે-“મા ુંઆટ ુંકામ તમાર કર ુંજ પડશે.”
સકામ કમ સફળ થાય તો વાસના વધેછે.સકામ કમ માંિન ફળતા મળેતો-મ ુય ના તક થાય છે.
તેથી સકામ કમની િનદા કર છે.
ભાગવત શા માંકવળ ભ ત નો જ મ હમા છે.
કમ કરો યાર એક જ હ ુરાખવાનો-ક- મારા લાલા મારા પર સ થાય.
ય ુંડ માંથી મોટો અ ુર નીક યો છે-તેુંનામ ૃા ુર રા ુંછે.
તેદવો નેાસ આપવા લા યો.દવો આથી ગભરાયા.
અનેપરમા મા ના શરણેગયા.
પરમા મા એ ક ું-દિધચી ઋિષ ના અ થ ુંવ બનાવો-તેનાથી ૃા ુર મરશે.

256
પોતા ુંદ ય તેજ – ુએ વ માંપધરા ું. ૃા ુર નેમારવા ઇ આ વ લઈને ય છે.
ૃા ુર= ાસ આપનાર િ ૃ. બ હ ુખી િ ૃતેૃા ુર.
( િ ૃ ત ુખ થાય તો વ -ઈ ર ુંિમલન થાય છે.)
બ હ ુખી િ ૃનેાન પી વ થી કાપી નાખવાની છે.
ાન એ ધાનબળ (શ ત) છે.
તેથી તેના વડ બ હ ુખી િૃઓ (િવષય િૃઓ- ૃા ુર) નેમારવાથી –
ઇ યો ના અિધ ઠાતા દવો નેશાંિત મળેછે.
ભાગવત માંપહલાંચ ર (ઉદાહરણ) આવેછે-પછ ઉપસંહાર માંિસ ાંત ( ાન) આવેછે.
ૃા ુર રા સ છે-પરંુૃપાપા દવી વ છે, ભગવદભ ત છે.
ઇ ના હાથમાંરહલા વ માંતેનેનારાયણ ના દશન થાય છે.
ૃા ુર ુટ ભ ત છે- ુટ એટલેઅ ુહ. ઇ ના હાથમાંવ છે-પણ તેનેનારાયણ દખાતા નથી.
ઇ નેતેકહ છે-ક- ુંજ દ વ માર.ભલેતાર ત થાય પણ
તારા કરતા મારા પર ભગવાન ની િવશેષ ૃપા છે.
ઇ , તાર ત થવાની છે-તનેવગ ુંરા ય મળશે,પણ ુંતો પરમા મા ના ધામ માંજઈશ.
યાંથી મા ુંપતન થવા ુંનથી.
તા ુંતો કોઈ દવસ વગ માંથી પતન થશે-પણ મા ુંપતન થવા ુંનથી. તેથી ુંમા ુંક
મારા પર ુની ૃપા વધાર છે. ભલેમનેલૌ કક ુખ મળેક ન મળે.
પણ ુંભગવાન ના ધામ માંજઈશ.
ઇ ના વ માંરહલા નારાયણ ના દશન કર ૃા ુર ીહ રની ુિત કર છે.
(ભાગવત-૬-૧૧-૨૪ થી ૨૭)
ૃા ુરની આ ુિત ના વૈણવ ંથો એ ુબ વખાણ કરલાંછે.
ી લોક નેઘણા મહા માઓએ પોતાનો િ ય લોક મા યો છે.
ૃા ુર ની ુિત માં---
--પહલા લોક માંશરણાગિત છે.
--બી લોક માંતેનો વૈરા ય બતા યો છે. (શરણાગિત વૈરા ય વગર ૃઢ થતી નથી.)
-- ી લોક માંાથના કર છે-ક તમારાંદશન માટ મનેઆ ુર બનાવો.
તમારાંદશન િવના મારા ાણ યા ુળ થાય ,
તમારો િવયોગ મારાથી સહન ન થાય. મનેએક જ ઈ છા છે-તમારાંદશન માટ આ ુર બ ું.
--ચોથા લોક માંૃા ુર સ સંગ ની માગણી કર છે.
પાપથી કોઈ પણ જ મ મળે–પણ તેજ મ માંસ સંગ મળે-તેવી માગણી કર છે.
ુટમાગ માંવણવેલા ચાર ુુષાથ ુંજ ણે-વણન – ૃા ુરની ુિત ના ચાર લોક માંછે.
( ુટમાગ માં– ુની દાસપ ું–એ ધમ- ુુષાથ, ુનેજ અથ પ માની –અથ- ુુષાથ, ૃણદશન ની
કામના-એ-કામ- ુુષાથ,અનેી ૃણ ના થઇ નેરહ ુંતેમો - ુુષાથ.)

257
છ ા કંધ ની ુટ લીલા છે. ભગવાનેૃા ુર પર ુટ કર . ૃપા કર .
ઇ વ થી ૃા ુર નો વધ કય છે. ઇ નેવગ ુંરા ય મ ુંછે.
ૃા ુર ના શર ર માંથી નીકળેુંતેજ ભગવત વ પ માંલીન થ ુંછે
ભગવાનેૃા ુર નો ઉ ાર કય છે.
પર ત રા એ કય - ૃા ુર ભગવદભ ત હતો તેમ છતાં
તેનેરા સ યોિન માંજ મ કમ મ યો ? તેનો ૂવ ૃાંત કહો.
ુકદવ વણન કર છે-
ૃા ુર ૂવ જ મ માંચ ક ુરા હતો.તેની રાણી ુંનામ ૃત ુિત હ ું. તેમનેસંતાન નહો ું.
ચ ક ુશ દ નો ભાવાથ છે- ચ -િવ ચ ક પનાઓ કર તેચ ક ુ. ૃત ુિત એ ુ છે.
મન ચ -િવ ચ ક પનાઓ કર છે-અનેક િવષયો નો િવચાર કર છે-અનેિવષયાકાર થિતમાંથી
ચ ક ુનો જ મ થાય છે.
ગરાઋિષ એક દવસ રા ના ઘર પધાયા. રા એ ઋિષ પાસેુની માગણી કર .
ઋિષ કહ છે- ુના માબાપ ને ાંશાંિત છે? તાર યાંછોકરાંનથી એ જ સા ુંછે.
પણ રા ના મન માંઅનેક ચ ો ઠસી ગયા હતાંએટલેએનેુરા હ કય .
ઋિષ ની ૃપાથી તેનેયાંુથયો.
રા નેબી રાણીઓ હતી,તેમણેઈષાવશ બાળકનેઝેર આ ું.બાળક મરણ પા યો.
રા અનેરાણી રડવા લા યાં.
તેવખતે-નારદ અને ગરાઋિષ યાંઆ યા છે. ુના મરણ થી રા -રાણી નેિવલાપ કરતાંજોઈ
નારદ એ ઉપદશ આ યો છે.— મય છે-તેબ ુરડશો તો પણ પાછો આવવાનો નથી.તેના માટ
રડવાની જ ર નથી,તેતો પરમા માના ચરણમાંગયો છે. હવેરડવાથી ુંલાભ છે?
ુમાટ તમેન રડો ,તમેતમારા માટ રડો.
ુના ચાર ધાન કારો ક ા છે.
(૧) શ ુુ- ૂવજ મ નો વેર (શ ુ) ુતર ક આવેતો તેાસ આપવા જ આવેછે. તેુઃખ આપેછે.
(૨) ઋણા ુબંધી ુ- ૂવજ મ નો લેણદાર –માગ ુંઋણ વ ુલ કરવા આવેછે-
ઋણ ૂુંથાય એટલેચાલતો થાય છે.
(૩) ઉદાસીન ુ-લ ન ન થાય યાંુધી મા-બાપ જોડ રહ છે. તેલેવા-દવા નો સંબંધ રાખતો નથી.
(૪) સેવક ુ- ૂવજ મ માંકોઈની સેવા કર હશે-તો તેસેવક બની સેવા કરવા માટ આવેછે.
કંધ ુરાણમાંુંડ લક ુંચ ર આવેછે.
ુંડ લક ુની સેવા કર નથી-તેણેફ ત મા-બાપ ની સેવા કર છે. ુંડ લક પરમા મા નાંદશન કરવા
ગયો નથી-પણ ુદ પરમા મા ુંડ લક ના દશન કરવા આ યા છે.
ુંડ લક હરહંમેશ માતિપતાની સેવા કરતો. માત-િપતાનેસવ વ માનતો.
માત-િપતાની તેની સેવા થી સ થઇ પરમા માનેુંડ લક ના દશન કરવાની ઈ છા થઇ.
ુ ગણેપધાયા છે, પણ ુંડ લક માત-િપતાની સેવા ંપડ માંકર છે- ંપડ નાની છે-

258
તેમાંબેસવાની પણ જ યા નહોતી, ુબહાર ઉભા છે-
ુંડ લક કહ છે-“માત-િપતાની સેવા ના ફળ પેઆ યા છો,માટ તેમની સેવા પહલી.”
આમ કહ પરમા મા નેઉભા રહવા માટ એક ટ ફક અનેક ું-ક
આપ આ ટ પર ઉભા રહો.
ુસા ાત આ યા છેપણ ુંડ લક માત-િપતાની સેવા કરવા ુંકાય છોડ ુંનથી.
ટ પર ભગવાન ઉભા ર ા એટલેટ ુંથ ુંિવટ- અને ુુંનામ થ ુંિવઠોબા.
ઉભા રહતા ભગવાન નેથાક લા યો –એટલેકડ હાથ રાખી ઉભા છે.
આજ પણ પંઢર ુર માંતેઓ કડ હાથ રાખી ઉભા છે.
ુંડ લક ઉભા રાખેલા-તેઆજ ુધી તેમના તેમ ઉભા છે.
કડ પર હાથ રાખીનેતે ૂચવેછે-ક-માર પાસેઆવે-મારા શરણેઆવે-
તેનેમાટ સંસાર ફ ત આટલો કડ સમાણો જ છે.તેભવસાગર િવના યાસેજ તર
(શંકરાચાય-પાંુરંગ ની ુિત ુંતો રચેુંછે.)
ય છે.
નારદ ચ ક ુરા નેકહ છે-આ તો તારા ૂવજ મ નો શ ુતનેરડાવવા આ યો હતો.
શ ુમર તો હસવા ુંક રડવા ું?
ી,ઘર,િવિવધ ઐ ય,શ દા દ િવષયો, સ ૃ,સેવક,િમ જનો,સગાંસંબંધી –વગેર
શોક,મોહ,ભય અનેુઃખ આપનાર છે.
જળ ના વાહ માંરતીના કણો મ એકઠા થાય છે-અનેુદા પડ છે-
તેમ સમયના વાહ માં વો મળેછે- ટા પડ છે.
નારદ રા નેજ ુના નેકનાર લઇ ગયા અનેચ ક ુનેદ ય ાન આ ું
સંકષણમંઅનેત વોપદશ કય .
ચ ક ુરા એ પછ તપ યા કર અનેભગવાન ના નામ ના જપ કયા. સ ુણ ભગવાન ના દશન
થયા.રા મહાયોગી-મહાિસ થયો. ુએ ૃપા કર તેનેપોતાનો પાષદ બના યો.
એક દવસ તેઆકાશમાંિવહાર કરતો હતો. ફરતો ફરતો તેકલાશધામ માંઆ યો.
જો ુંતો િશવ ની ગોદ માંપાવતી બેઠાંછે.
તેમનેઆ માણેબેઠલા જોઈ ચ ક ુના મન માંુભાવ આ યો.
ચ ક ુસંસાર ભાવ થી િશવ-પાવતી નેુએ છે.
પણ જો યેક ી- ુુષ નેનારાયણ પે ુએ તો વાસના થાય ન હ.
ચ ક ુના ચ ર પરથી એ ુંલાગેછે-ક-
કવળ સ ુણ નો સા ા કાર કર –તેથી મન ુથ ુંનથી.
( ચ ક ુનેસ ુણ ના દશન થયાંહતા)
(અ ુન પણ પરમા મા ના સ ુણ વ પ માંેમ કર છે.પણ િન ુણ નો અ ુભવ કરતો નથી.
તેથી અ ુન નેિવશાદ થયો છે.)
સ ુણ નો ેમ અનેિન ુણ નો અ ુભવ એ સાથેથવા જોઈએ.
અનેઆમ થાય તો માયા ુંબંધન ૂટ છે.

259
િન ુણ -પરમા મા નો જો –સવ- માં–અ ુભવ- થાય –અને- સ ુણ -માં- ેમ -થાય .........
તો જ વ િશવ બનેછે.
િશવ ુંઆમ બેસવા ુંકારણ છે.
એકવાર ફર થી કામદવેિશવ સામેુકરવાની ઈ છા બતાવી. અનેકહ છે- ક –
સમાિધ માંબેસીનેમનેબા યો-એમાંુંઆ ય? સમાિધ માંરહ કોઈ પણ વ મનેહરાવી શક.
મારા મન માંવસવસો રહ ગયો છે.તમેપાવતી નેઆ લગન આપો- અનેુંબાણ મા ું-
તેછતાંતમેિનિવકાર રહો-તો આપ મહાન દવ. (મહાદવ)
અનેતમનેિવકાર આવેતો ુંમહાદવ.
િશવ સંમત થયા-પાવતી નેઆ લગન આપી-અધનાર નટ ર બ યા.
કામેઘણા ય નો કયા- તેબાણ ફક મહાદવ નેશરણેઆવ ુંપડ ું.
િશવ-પાવતી િનિવકાર હતાંપણ ચ ક ુની ખ માંિવકાર હતો.
ચ ક ુભ ત છે-પણ તેની ભ ત નેાન નો સાથ નથી.
તેથી તેિશવ ની િનદા કર છે.
કોઈનેલૌ કક ભાવ થી જોશો ન હ, સંસારના ચ નેભગવદભાવ થી ુઓ.
મન માંખોટાંચ ો લાવો ન હ.
સંસારનેલૌ કક ભાવ થી ુએ-તેની િ ૃબ હ ુખ થાય છે-
ાસ આપનાર -બ હ ુખ િૃ-એ ૃા ુર છે.તેનેાન ના વ થી કાપી નાખો.
િશવ-પાવતી નેઆમ લૌ કક ભાવ થી જોતાં– ચ ક ુુંપતન થ ુંછે.
િશવ નેકાંઇ ુુંન લા ું- નેમાથેગંગા- ાનગંગા હોય તેનેિનદા અસર કરતી નથી.
પણ પાવતી થી આ સહન ન થ ું-તેમણેચ ક ુનેશાપ આ યો છે-
ઉ ત-તારો અ ુરયોિન માંજ મ થાઓ. ુંરા સ થઈશ.
ચ ક ુએ માતા ની મા માગી છે-
એટલે-દવી એ ક ું-તેજ મ માંતનેઅન ય ભ ત ા ત થશેઅનેતારો ઉ ાર થશે.
પાવતી ના શાપ થી ચ ક ુૃા ુર તર ક જ યો.
મન- ચ ક ુ- ુભ ક પનાઓ કર ( ચ ક ુએ ૃા ુર ના જ મ માંકરલી તેમ)
તો તેુખી થાય અનેુટ ક પનાઓ કર તો ુઃખી થાય છે.
નારદ-
ગરા વા સંતો ના સમાગમ થી મન ઉ વગામી બનેછે.
દિતના બેુો મરણ પા યા. દિત નેથ ુંક-ઇ જ મારા ુો નેમાયા છે.
તેથી તેણેસેવાથી પિત નેસ કયા.
ક યપઋિષ એ ઇ નેમારનાર દ કરો થાય –એ ુંએક વષ ુંુંસવન ત દિત નેબતા ું.
ુંસવન ત ની િવિધ માં–માગશીષ મ હના માંુલપ િવષેપડવાના દવસથી
ીએ પિત ની આ ા લઇ નેસવકામના ૂુંકરના ુંત શ ુકર ું.
ત કરનાર ીએ િનરંતર સવારમાંવહલા ઉઠ - ાતઃકમ થી પરવાર -સૌભા ય શણગાર સ -
બેધોળાંવ ો પહરવાં-અનેસવારમાંભોજન અગાઉ લ મી સાથેનારાયણ ની ૂ કર ને–
નમ કાર કરવા. અનેક કાર ુિત કરવી.

260
તેપછ સૌભા યવતી ી અનેપિત ુંૂજન કર ું.
ચંચળ મન નેઈ રમાંથર કરવા ુંસાધન ત છે. ત ના દવસેમન ચંચળ ન થાય અને
ઈ ર માંથર થાય –તેમ મન નેઈ ર માંપરોવી રાખવા ું.
દિત એ ત ક ુ-પણ ત ના િનયમો ુંપાલન ન હ કરવાથી ત નો ભંગ થયો.
એક દવસ આચમન લીધા િવના –પગ ધોયા િવના ઉ છ ટ અવ થા માંદિત ુઈ ગયા.
આ તક નો લાભ લઇ-ઇ દિત ના ગભ માંપેસી જઈ ગભ ના ૪૯ ુકડા કયા.
ગભના બાળકો એ ઇ નેાથના કર -એટલેઇ તેમનેજતા કયા.
તેથી મ ુતગણો ની ઉ પિ થઇ.
દિત એ ભેદભાવ રા યો-તેથી ત માંભંગ થયો.
પણ છેવટ દિતએ ઇ માંુભાવ રા યો ન હ .
અનેતેનેક ું-આ મારા છોકરાઓ છે-તેમની ગણના દવો માંથશે.(મ ુતગણો)
મ ુતગણોની ઉ પિ કહ નેછ ા કંધ ની કથા ૂર કર .
છ ો કંધ (
ુટલીલા) સમા ત

261
કંધ-૭-(સાતમો)- (વાસના લીલા)
છ ા કંધ માંુટ-અ
ુહ ની કથા આવી.
ભગવદ-અ ુહ થયા પછ -
વ અ ુહ નો સ ુપયોગ (વાસનાનો નાશ અને ુમરણ) કર તો તેુટ બનેછે-
અનેુુપયોગ કર તો તેુટ બનેછે.
હવેઆવશે- હર યકિશ ુઅનેહલાદ ની કથા.
હર યકિશ ુકાશી ુએ શ ત-સંપિ નો ઉપયોગ ભોગ ભોગવવામાંકય -તેથી તેબ યો દ ય.
હલાદ સમય, શ ત નો ઉપયોગ ુભ ત માંકય -તેથી તેબ યો દવ.
આ સાતમાંકંધ માં- માંવાસનાના ણ ુય કાર ુંવણન છે.
અસદવાસના—સદવાસના—અનેિમ વાસના.
સાતમાંકંધ ની શ આત માંપર તેબ ુુંદર કય છે.
રા ૂછેછેક-આપેક ું–ક ઈ ર સવ છે-અનેસમભાવ થી યવહાર કર છે-
પણ જગત માંઆવી િવષમતા કમ દખાય છે?
દર માંઈ ર અનેબલાડ માંયેઈ ર- તો – બલાડ દર નેકમ માર છે?
ઈ ર સવ માંસમભાવ થી રહલા હોય તો –આ િવષમતા કવી ર તેઉ પ થાય છે?
સા ુઅનેવ ુબંનેમાંપરમા મા છે-તો ઘરમાંખટપટ કમ થાય છે?
ભગવાન સમ-ભાવી હોય તો તે-કોઈ ુંયેુુંન ઈ છે.
પણ દવો નો પ લઇ વારંવાર દ યો નેકમ માર છે?
ૃા ુર તો ભગવદભ ત હતો, તેમ છતાં–ઇ માટ તેનો વધ શા માટ કય ?
ુકદવ કહ છે-ક –રાજન તે ુંદર કય પણ ના ૂળ માંુંગયો નથી.
પરમા માની યામાંિવષમતા દખાય છે-પણ તેમના ભાવ માંસમતા છે.
યામાંિવષમતા એ િવષમતા નથી.ભાવ માંિવષમતા એ િવષમતા છે.
સમતા અ ૈત ભાવ માંછે. યા માંએ -ના સંભવે. યામાંિવષમતા રહવાની જ.
ઉદાહરણ તર ક-ઘરમાંમા.પ ની, ુી- ુવગેર હોય.
ુુષનો આ સઘળાંપર ેમ તો સરખો હોય છે-પણ બધાની સાથેતે
એક-સરખી ર તેવત શકતો નથી. વત શક પણ ન હ. મા નેતેપગેલાગેછે-
પણ ુી- ુ-પ ની નેપગેન હ લાગે.
ભાવના માંઅ ૈત રાખવા ુંછે.
ગીતા માંપણ સમભાવ રાખવા ુંક ુંછે-
પણ સમવત થવા ુંક ુંનથી.
સમદશ (બધામાં–એક ના દશન) થ ુંજોઈએ.
પણ સમવત (બધાની સાથેએક સર ુંવતન) ન થઇ શકાય.
ભાગવત નેઆિધભૌિતક સા યવાદ મા ય નથી પણ અ યા મક સા યવાદ મા ય છે.
ુકદવ કહ છે-રાજન,ભગવાન ની બેશ તઓ છે. િન હશ ત અનેઅ ુહ શ ત.

262
િન હ શ ત થી રા સો નેમાર છે-અનેઅ ુહ શ ત થી દવો ુંક યાણ કર છે.
રાજન,તનેલાગેછે-ક-દવો નો પ કર અ ુરો નેમાયા –પરંુઅ ુરો નો તેસંહાર તેમની પર
ૃપા કરવા માટ જ હતો. ી ૃણ નેમાર છે-તેનેુત આપેછે.
એક ઉદાહરણ છે. એક ચોર ચોર કરવા નીક યો, ર તામાંઠસ વાગી,પગ ભાંયો.
તેથી તેચોર કરવા ન જઈ શ ો.
આનેૃપા માનવી ક અવ ૃપા ? ુની આ ૃપા જ છે-
હા,પગ ભાંયો-છતાંૃપા-કારણ પાપ કરવા જતાંતેઅટ ો છે.
“રાજન,તમેવા હશો તેુંતમનેઈ ર ુંવ પ લાગશે.
ઈ ર ુંકોઈ એક મા વ પ ન કરવામાંઆ ુંનથી.
વ ભાવ થી ઈ ર નેુએ છે, તે વ ના માટ ઈ ર તેવા બની ય છે”
વ લભાચાય કહ છે-ક-ઈ ર લીલા કર છે-તેથી અનેક વ પ ધારણ કર છે. (ભ ત- ૈત)
જયાર શંકરાચાય કહ છે- સવ યાપક અનેિનિવકાર છે. નેકોઈ યા નથી. ( ાન-અ ૈત)
લોટા માંથી પાણી બહાર કાઢ શકાય પણ તેમાંું-આકાશ -બહાર કાઢ શકાય ન હ.
ઈ ર માં-માયા-થી – યાનો અ યારોપ કરવામાંઆવેછે. (આ વેદાંત નો િસ ાંત છે-અ ૈત).
ઉદાહરણ તર ક-ગાડ માંબેસી અમદાવાદ ઓ,
અનેઅમદાવાદ આવેયાર કહશો ક અમદાવાદ આ ું.
અહ યા અમદાવાદ ની નથી પણ યા છેગાડ ની.....
અમદાવાદ તો યાંહ ુંજ...અમદાવાદ પર યા નો અ યારોપ થયો.
ઈ ર િન ય ( યા વગરના) છે. યા એ માયા કર છે.
ઈ ર કોઈ યા કરતા નથી તો પછ તેમાંિવષમતા ાંથી આવે?
મહા ુ નો િસ ાંત ( ૈત) પણ દ ય છે. વૈણવો માનેછે-ક-ઈ રનેયા નથી એ બરોબર છે-
પણ ઈ ર લીલા કર છે.
યા માંયા ુંઅ ભમાન નથી.તેલીલા. ઈ ર વેછા થી લીલા કર છે.
“ ુંક ુંં” એવી ભાવના વગર –િન કામ ભાવ થી
યા કરવામાંઆવેછે-તેલીલા.કવળ બી નેુખી કરવાની ભાવનાથી કરવામાંઆવેતેલીલા.
ૃણ ની લીલા છે. તેમણેુખ ની ઈ છા નથી. લાલા ચોર કર છે-બી ના માટ.
યા બાંધેછે-પણ લીલા ુત કર છે.
માયા એકલી કંઈ કર શકતી નથી. માયા યા કર છે-ઈ રનેઆધાર.
ૈત અનેઅ ૈત બંનેિસ ાંતો સાચા છે. ખંડન મંડન ની ભાંજગડ માંપડવા
ુંનથી.
સમતા ઈ રની છે-પણ િવષમતા દખાય છે–તેમાયાની છે.
ઈ રના અિધ ઠાન માં(આધારમાં) માયા યા કર છે-એટલેમાયા કાંઇ યા કર-
તેનો આરોપ ઈ ર પર કરવામાંઆવેછે.
ઉદાહરણ તર ક-દ વો કંઈ કરતો નથી પણ દ વો ન હોય તો કંઈ થઇ શક
ુંનથી.

263
નાનો બાળક જમવા બેઠો હોય અનેબાળક વ ુમાગે–તો પણ મા તેણેવધાર ખાવા આપતી નથી.
મા િવચાર છે-ક વ ુખાશેઅનેપચશેન હ તો ઝાડા થઇ જશે, જયાર મા નો સોળ વષ નો છોકરો
બહારથી આવેતો વગર મા યેમા બેરોટલી વધાર આપશે.
િવચાર છેક બહાર રમવા જશેતો બ ુંપચી જશેઅનેછોકરો તગડો થશે. મા ની યામાં
િવષમતા દખાય છે,પણ તેમાંસમતા છે.બંનેબાળક પર તેનો ેમ સરખો જ છે.
ભગવાન દ યો નેમાર છે-પણ ભગવાન ના માર માંપણ ેમ છે.
સ વ ુણ-રજો ુણ અનેતમો ુણ એ ૃિત ના ુણો છે. આ મા ના નથી.
માયા ( ૃિત) િ ુણા મકા છે. ( ણ ુણોવાળ )
જયાર પરમા મા ણેુણો થી પર છે. ણ ુણો વધે– ોભ થાય એટલે યા થાય છે.
પરમા મા જયાર વ ના ભોગ માટ શર ર સજ છે- યાર રજો ુણ ના બળ માંૃકર છે.
વના પાલન માટ સ વ ુણ ની ૃકર છે. અનેસંહાર માટ તમો ુણ ના બળ માંૃકર છે.
ુકદવ કહ છે-રાજન, તમેવો કય છે-તેવો જ તમારા દાદા ધમરા એ –
રાજ ૂય ય માંનારદ નેકય હતો.
રાજ ૂય ય માંપહલી ૂ ી ૃણ ની કરવામાંઆવી.
આ સહન ન હ થવાથી િશ ુપાલ ભગવાન ની િનદા કરવા લા યો.
ભગવાન િનદા સહન કર છે- પણ સો અપરાધ ુરા થયા પછ તેુંમ તક ઉડાવી દ છે.
િશ ુપાલ ના શર ર માંથી નીકળેુંઆ મતેજ ભગવાન માંલીન થ ું. અનેતેનેસદગિત મળ .
આ જોઈ ુિધ ઠર નેઆ ય થ ું.તેમણેનારદ ને ૂછ ો-
િશ ુપાલ તો ભગવાન નો શ ુહતો-તેની ુગિત થવી જોઈએ –તેના બદલેતેની સદગિત કમ થઇ ?
િશ ુપાલ ની સદગિત થઇ છે-
તેમ નજરો નજર જોઈ છે. આવી સા ુય ગિત િશ ુપાલ કવી ર તેપા યો ?
નારદ બો યા-રાજન, પારસમ ણ ઉપર કોઈ લોખંડ નો હથોડો માર-તો હથોડાથી પારસમ ણ ૂટ જશે,
પણ પારસમ ણ તેહથોડા નેુવણ નો બનાવી દશે.
તેમ-કોઈ પણ િનિમ થી વ ઈ રનો પશ કર તો –પરમા મા તેુંક યાણ કર છે.
વેરથી પણ પરમા મા નેયાદ કર છે-તેુંપણ તેક યાણ કર છે.
પરમા મા એ ક ુંછે-ક-“કોઈપણ ર તે,કોઈ પણ ભાવથી, વ
મારા સાથેત મય બનેતો મારા વ પ ુંુંતેણેદાન ક ુંં. “ મારા મા લક અિત ઉદાર છે.
મ ભ ત થી ઈ રમાંમન જોડ -ઘણા મ ુયો,પરમા મા ની ગિત નેપા યા છે,
તેવી જ ર તે– ુ યે- કામ થી, ેષથી,ભય થી
તથા ઘણા નેહથી પણ ભગવાન માંમન જોડ અનેક મ ુયો સદગિત પા યા છે.
કોઈ ગોપીઓ કામભાવથી ભગવાન ુંચતન કરતી હતી,પણ ુંયાન કર છે-તેૃણ િન કામ છે,
એટલેતેગોપી િન કામ બનેછે.
કંસ નેદવક નો આઠમો ુજ દખાય છે,બીક નેલીધેતેી ૃણ ુંચતન કરતા ત મય થયો છે.

264
િશ ુપાલ વેરથી- ોધ થી પણ ચતન ભગવાન ુંકરતો હતો. તેથી સવ નેસદગિત મળ છે.
કોઈ પણ ભાવથી ઈ ર ની ત મયતા જ ર છે.
તેથી હરકોઈ મ ુયેકોઈ પણ ઉપાય થી સંૂણપણેપોતા ુંમન ુમાંજોડ ુંજોઈએ.
િશ ુપાલ સાધારણ નહોતો. તેિવ ુભગવાન નો પાષદ હતો.
વેર કરનાર નેપણ ી ૃણ સદગિત આપેછે.
વેર કરનાર સાથેપણ ુેમ કર છે-
તો પછ ભ ત પરમા મા સાથેેમ કર તેણેભગવાન ુત આપે–એમાંુંઆ ય ?
નારદ એ પછ -જય-િવજય ના ણ જ મોની કથા ૂંક માંકહ .
પહલા જ મ માં– હર યા . હર યકિશ ુ- બી જ મ માં–રાવણ, ુંભકણ-
ી જ મ માંિશ ુપાલ અનેદંતવ .
દિતના બેુો- હર યા અનેહર યકિશ ુ.
હર યા નો વધ વરાહ ભગવાનેકય .
હવેહર યકિશ ુની કથા આવેછે,
હર યકિશ ુ-પોતાના ુ હલાદ નેમારવા ય ન કર છે-
યાર ુૃ િસહ પ ધારણ કર તેનો વધ કર છે.
ધમરા નારદ નેૂછેછે- ુસાથેિપતા વેર કર તેઆ ય લાગેછે,
હલાદ મહાન ભ ત હતા,છતાંતેમનેમારવાની ઈ છા
હર યકિશ ુનેકમ થઇ ? ૃપા કર આ િસહઅવતાર ૃ ની કથા િવ તાર
ૂવક અમનેસંભળાવો.
દિત એ ભેદ ુ છે. ભેદ ુ ના બેુો છે-અહંતા ( ું) અનેમમતા (મા ું)
સવ ુઃખ ુંૂળ ભેદ ુ છે. સવ ુખ ુંૂળ અભેદભાવ છે.
અભેદભાવ શર ર થી ન હ-પણ ુ થી થાય તો –સવ- માં-સમ ુ આવેછે.
યાંભેદ છેયાંભય છે-અભેદ છેયાંઅભય છે.
ાની ુુષો જગત નેઅભેદ ભાવ થી ુએ છે. મારામાં ચૈત ય છેતેસવ માંછે.
જયાર સામા ય માણસ જગતનેભેદભાવ થી ુએ છે.આ સા ુંછે-આ ખરાબ છે.—
આ ુવાન છેઆ ૃછે.-આ ી છે,આ ુુષ છે.
ભેદભાવ થી ભેદ ુ થાય અનેતેમાંથી – ુંઅનેમા ું.(અહંતા નેમમતા) પેદા થાય છે.
મમતાનો કદાચ િવવેક ુ થી નાશ થાય છે.પણ અહંભાવ નો નાશ થવો કઠણ છે.
મારામાંઅ ભમાન નથી એમ માન ુંતેપણ અ ભમાન છે.
હર યકિશ ુઅહંકાર ું–અ ભમાન ુંવ પ છે. અ ભમાન સવ નેાસ આપેછે-રડાવેછે.
દહા ભમાન ુઃખ ુંકારણ છે.
મમતા મર છે-પણ અહંકાર મરતો નથી, અહંકાર નેમારવો કઠણ છે.
તેરાતેમરતો નથી ક દવસેમરતો નથી.ઘરની
દર મરતો નથી ક ઘરની બહાર મરતો નથી.

265
તેઅ ક શ થી મરતો નથી. તેનેમ ય માંમારવો પડશે. ( હર યકિશ ુની મ)
દહા ભમાન મર તો શાંિત મળેછે. અહંકાર નેમાર તો તેઈ રથી ૂર નથી.
અહંકાર નેમારવાનો છે, અનેઅહંકાર મર છેબરામાં.
આગળ કથા આવશેક બેગોપી ઓની વ ચેી ૃણ છે-એટલેક-
બેમનો િ ૃની વચ માંી ૃણ નેરાખશો તો અહંકાર મરશે.
મન સંક પ-િવક પ કર છે-
એક સંક પ ની સમા ત અનેબી નો આરંભ. તેબેની વ ચેી ૃણ નેરાખો-તો અહંકાર મર.
સતત ભ ત કરવાની ટવ પડ તો દહભાવ ય છે. અનેદહભાવ ય તો અહંકાર ાંથી રહ ?
હલાદ સતત ભ ત કર છે, અનેઆ ભ ત થી હર યકિશ ુ-એટલેક અહંકાર મર છે.
અ ભમાન સવ ુુણો નેખચી લાવેછે-જયાર ભ ત સવ સદ- ુણો નેખચી લાવેછે.
સવ સદ ુણો ની મા ભ ત છે.ભ ત છેયાંિવનય છે,ન તા છે,દયા છે, ઉદારતા છે.
ાન ભલેુલભ લાગે-પણ અહંતા-મમતા નો િવનાશ ન થાય યાંુધી ાન દ પેન હ.
હર યકિશ ુાની હતો પણ તેુંાન અહંતા અનેમમતા થી ભર ુંહ ું.
પોતાના ભાઈ હર યા ના મરણ સંગેતેમાતાને
ોપદશ કર છે-પણ દર િવચાર છેક મારા ભાઈ નો વધ કરનાર િવ ુઉપર ાર વેર વા ં?
વેદાંત અને ાન ની વાતો કર પણ ેમ સંસારના િવષયો સાથેકર-તેદ ય.
હર યકિશ ુએ તપ કર ા નેસ કયા. અનેવરદાન મા યા-ક-મનેબેવરદાન આપો
મનેૃાવ થા આવેન હ –
ુંકોઈ દવસ મ ુંન હ. મનેઅજર અમર બનાવો.
ા કહ છે-ક-દરક નેમર ુંતો પડ જ. જ મેલા નેમરણ તો છેજ. ુંબી ુંકાંઇક માગ.
હર યકિશ ુકહ-મનેઅજર અમર થવા ુંવરદાન તો આપ ુંજ પડશે. ુંદહાડ ના મ ું-રા ેના મ ું,
જડથી ન મ ું-ચેતન થી ન મ ું,શ થી ના મ ું-અ થી ન મ ું. તેુંવરદાન મનેઆપો.
ા એ િવચાર કય - હર યકિશ ુએ ુબ તપ યા કર છે-વરદાન તો આપ ુંજ પડશે.
એટલેતેમણેવરદાન આ ું.
હર યકિશ ુની શ ત વધી છે. વગ માંગયો અનેયાંથી સંપિ લઇ આ યો.
ઇ વગેર દવો નો પરાભવ કય .
દવો ઘણા ુઃખી થયા છે. પરમા મા ને ાથના કર છે.
ભગવાનેક ું-મારા લાડ લા ભ તો જયાર ુઃખી થાય છે- યાર ુંઅવતાર ધારણ ક ુંં.
દવો નેભગવાનેઆ ાસન આ ુંછેઅનેક ું-“જયાર તેપોતાના ુનો ોહ કર
તેનેમારવા તૈયાર થશે- યાર ુંઅવતાર ધારણ કર શ અનેતેણેમાર શ.
આ બા ુહર યકિશ ુનેઘેર – ુ- હલાદ નો જ મ થયો છે. હલાદ ધીર ધીર મોટા થયા છે.
પાંચ વષ ના થયા છે.

266
સવ નેઆહલાદ-આનંદ આપનાર તેહલાદ.
દ યો ના ુુહતા ુાચાય.તેમના ુહતા શંડ અનેઅમક.(શંડામક)
હર યકિશ ુએ આ બંનેબોલાવી ક ુંક-આ બાળક- હલાદ નેરાજનીિત ભણાવો.
શંડામક હલાદ નેરાજનીિત શીખવાડ છે-
પરંુગભ માંઆ યા યારથી હલાદ નેભ ત નો રંગ લા યો હતો.
ભ ત નો રંગ જ દ લાગતો નથી-અનેલાગી ય તો પાછ સંસારની િ ૃગમતી નથી.
મીરાબાઈ એ ક ુંછે-ક-મારા ી ૃણ નો રંગ કાળો છે. કાળા રંગ પર બીજો કોઈ રંગ લાગતો નથી.
હલાદ નેજ મ થી જ ભ ત નો એવો રંગ લાગેલો ક-
તેમનેભગવતસેવામાંઅનેભગવત મરણ માંજ આનંદ આવેછે.
ુતકો વાંચવા ુંક-ભણવાની ઈ છા થતી નથી. પણ િવચાર છેક જો ન ભણેતો ા ણ ું
અપમાન થાય એટલેભણવા ુંનાટક કર છે. હલાદ ખ માંી ૃણ નેરા યા છે.
ુુ ભણાવેતેસાંભળેછેપણ રાજ નીિત ુંચતન કરતા નથી.
ુુ નેલાગેછે–ક છોકરો ડા ો છે.તેની કળવણી જોઈ રા કંઈક ઇનામ આપશે.
શંડામક હલાદ નેદરબારમાંલઇ આવેછે.
હલાદ િપતાનેણામ કર છે. હર યકિશ ુએ હલાદ નેગોદ માંઉઠાવી – યાર કય છે.
અનેહલાદ નેૂછેછે-ક-તનેુુ એ ભણાવેલો ઉ મ પાઠ યાદ હોય તેબોલ.
હલાદ એ િવચા ુ–ક ુુ એ તો મારફાડ ની િવ ા ભણાવી છે-તેઉ મ કમ કહવાય ?
િપતા એ તો ઉ મ પાઠ ૂછ ો છે.એટલેતેબ ુુંદર બો યા છે.
િપતાનેકહ છે-
આપણા અધઃપતન ુંૂળ કારણ ધારા ુવા સમાન આ ઘર છે.
મ ુય નેમાટ એ જ ેય કર છે-ક-આ ઘરનેછોડ વન માં ય,
અનેભગવાન ી હ ર ુંશરણ હણ કર.અનેઆજ મા એક ઉપાય છે.(ભાગવત-૭-૫-૫)
િપતા મનેમારા અનેક જ મો યાદ આવેછે.અનેક જ મો માંુંરા હતો,રાણી હતો.
અનેક જ મો ના અ ુભવ પરથી ક ુંંક-
આ વ અનેક વાર ી, ુુષ,પ ુ,પ ી, બ યો છે.હ રો જ મ થી ુથી િવ ુટો પડલો આ વ
લૌ કક ુખ ભોગવેછે,છતાંતેણેૃત નથી થઇ. ભોગ થી ૃત થતી નથી, ૃત યાગ થી થાય છે.
સંસાર એ ુઃખ નો દ રયો છે, યેક વ ુઃખી છે.
પાપ ુંફળ ુઃખ અનેુય ુંફળ ુખ,
આ સંસાર ણેણેબદલાય છે.
વાથ અનેકપટ િસવાય સંસારમાંબી ુંકંઈ નથી. તેમ છતાં વ નેિવવેક નથી.
વ પર િન: વાથ ેમ કરનાર મા પરમા મા જ છે.
યાંવાથ છે-િવકાર છે-વાસના છે- યાંમોટ ભાગેછળ-કપટ કયા વગર ચાલ ુંજ નથી.
ણેછળ કપટ કર ુંજ પડ છે.
પિત પ ની ના ેમ માંપણ વાથ હોય છે. પિત - પ ની સાથેપોતાના વાથ માટ ેમ કર છે.
વ કવો વાથ છે?

267
એક બહન એક વખત રડતાંહતા.કોઈએ તેમનેરડવા ુંકારણ ૂછ ું.
બહન કહ છે-ક “સા ુએ ક ું-ક ણ છોકર ઓ થઇ છે-હવે
જો આ વખતેછોકર થઇ તો ઘરમાંથી કઢાવી ુકશે.”
છોકરો આવેક છોકર આવેતેબહન ના હાથ માં ાંછે? ુતો એક જ ુળ તાર છે-
ુી લાયક હોય તો-િપતા ુંઅનેપિત ું
બંનેુળ તાર છે. છતાંમોટ ભાગેલોકો ુ ની ઈ છા રાખેછે-વારસદાર જોઈએ.
પ ની માંદ પડ-તો પિત સારવાર પાછળ –પાંચ દસ હ ર ખચ કરશે. બેચાર વષ રાહ જોશે,
પછ સાર ન થાય તો –
ઠાકોર ની બધા રાખશેક-આ ુંકંઈક થઇ ય તો સા ું.
િવચાર છે-ક-માર મર પણ વધાર નથી-હમણાંજ ૪૮ ુંબેું.
ધંધો પણ સારો ચાલેછે-બી મળ રહશે.( િવચાર માંયેિવવેક નથી.)
પ ની પિત ને–ક પિત, પ ની નેુખ આપે–એટલેઅરસ પરસ ેમ કર છે.
પણ ુખ મળ ુંબંધ થઇ ય-ક તરત જ પિત હોય ક પ ની હોય-
બંનેએ જ િવચાર છે-ક આ ુંકંઈક થઇ ય તો સા ું.
ુલસીદાસ કહ છેક- ુર નર ુિન સબક યહ ર િત- વાથ લાગી સબ હ કર ીિત.
ઋિષ યા વ અનેમૈેયી વ ચેુંદર સંવાદ થયેલો.
યા વ ઋિષએ સંયાસ હણ કરવાનો િવચાર કય .તેથી તેમણેપોતાની બ ેપ ની ઓ
(મૈેયી અનેકા યાયની) નેબોલાવી ક ું-ક-માર હવેસંયાસ લેવો છે-તમારાંબ ેવ ચે
ઝગડો ના થાય તેમાટ માર સવ સંપિ તમારાંબ ેવ ચેસરખા ભાગેવહચી આ ું.
મૈેયી વા દની હતી .તેણે ૂછ ું-આ ધન થી ુંમો પામી શક શ ? ુંઅમર થઇ શક શ ?
યા વ કહ-ક-ધન થી મો ન મળ શક.ધનથી બી ભોગ પદાથ મળ શક.
અનેતમેુખ થી વી શકો.
મૈેયી કહ છે-ક- આ બ ુંધન તમેકા યાયની નેઆપો.
નાથી ુંઅ ૃત ન થા - તેવા આ સંસારના પદાથ લઇ નેુંુંક ું?
મૈેયી ની ા ુ ણી નેયા વ ઋિષ એ તેને િવ ા નો ઉપદશ આ યો.
યા વ ઋિષ કહ છે-ક-
“હ,મૈેયી, --ઘર, ુ, ી –આ દ િ ય લાગેછે-તેુખ નેમાટ િ ય લાગેછે. બાક –
િ ય માંિ ય તો આ મા જ છે(આ મા વૈેયસામ િ યઃ)
પિત ના પર પ ની નો અિધક ેમ હોય છે, તેપિત ની કામના ૂણ કરવા માટ ન હ
પણ પોતાની કામના ૂર કરવા માટ હોય છે,
પિત નેપ ની અિધક િ ય લાગેછે, પણ તેપ ની ની કામના ૂણ કરવા માટ ન હ ,
પણ પોતાની કામના ૂણ કરવા માટ હોય છે.
માતિપતા નો ુપર અિધક ેમ હોય છે, તેુમાટ ન હ પણ પોતાના માટ જ હોય છે.”
પ ની પિત નેચાહ છે-કારણ પિત તેુંભરણપોષણ કર છે.
પિત પ ની નેચાહ છે-કારણક પ ની તેની ઈ છાઓ ૂણ કર છે.
માતાિપતા ુોનેચાહ છે-કારણ ક –
તેઓનેઆશા હોય છેક- ુો મોટા થઇ તેમ ુંભરણપોષણ કરશે. તેઓનેપાળશે.

268
મ ુય મ ુય સાથેેમ કરતો નથી પણ વાથ સાથેેમ કર છે.
અને મ ુય વાથ અનેકપટ થઇ ેમ કર છે-તે ાર દગો કરશેતેકહવાય ન હ .
સંસાર માંશાંિત કોઈ નેનથી.
હલાદ કહ છે-ઘરમાંબરાબર ભજન થ ુંનથી, ઘરમાંન હ પણ વન માંજઈ માર ભજન કર ુંછે,
એકાંત માંબેસી માર નારાયણ ુંઆરાધન કર ુંછે.
હલાદ ુંદર બોધ આ યો પણ હર યકિશ ુનેઆ ગ ુંનથી. ોધ આ યો છેઅનેશંડામક નેકહ છે-
તમેમારા બાળક નેઆવો બોધ આ યો ? ુઓ,દવો મારાથી ગભરાય છે, ૂમ પ ધારણ કર
તેિવ ુનો ચાર કર છે. માટ સાવચેતી રાખો.
શંડામક હલાદ નેલઈનેયાંથી નીક યા. તેમણેર તા માંહલાદ નેૂછ ુંક-
અમેતનેઆ ુંતો નહો ુંશીખવાડ ું-તો પાછ તારા બા ુઆગળ આ ુંકમ બો યો ?
હલાદ કહ છે- ુુ,કોઈના કહવાથી આ વ ભ ત કરતો નથી,ક પરમા મા ના માગ વળતો નથી.
ુની ૃપા થાય તો ભ ત નો રંગ લાગેછે.
થોડા સમય પછ - હર યકિશ ુએ હલાદ નેફર થી ૂછ ું- ુુ પાસેથી ત િશ ણ ા ત ક ુ
છે-તેમાંથી સાર વાત મનેસંભળાવ.
હલાદ કહવા લા યા-િપતા િવ ુભગવાન ની ભ ત ના નવ ભેદ છે.
ભગવાન આગળ સમપણ ભાવથી આ નવ કારની ભ ત
કરવામાંઆવેતો તેને- ુંઉ મ અ યયન સમ ું. ુસ થાય તો વન સફળ થાય છે.
આ સાંભળ હર યકિશ ુનેોધ આ યો છે. હલાદ નેખોળામાંથી ફક દ ધો છે
અનેસેવકો નેુકમ કય છે-“તમેજોઈ ુંર ા છો?
આ બાળક નેમારો-તેમારવા યો ય જ છે-આ મારો દ કરો નથી પણ શ ુછે.”
દ યો હલાદ નેમારવા દોડ ા છે.
હલાદ ની ૃટ દ ય હતી.તેચાર બા ુ ુનેુએ છે.
તલવારમાંપણ ી ૃણ અનેતલવાર ના હાથમાંછે-તેમાંપણ ી ૃણ.
રા સો મારવા આવેછે-પણ હલાદ ના જપ ચા ુછે. દ યો માર છે–
પણ હલાદ નો વાળ વાંકો થતો નથી.
હલાદ િનભય છે.ભગવદ આ ય કરવાથી વ િનભય બનેછે.મા લક ના હ ર હાથ છે-
આ બેહાથ વાળા ુંકર શકવાના છે.?
હર યકિશ ુનેઆ ય થ ુંછે-અનેુકમ કય ક-
“ એનેકદખાના માંનાખો,અ જળ આપશો ન હ એટલેએ મર જશે.”
હલાદ નેકદખાના માંના યા છે. છતાંહલાદ િવચાર છે-
મારા ભગવાન માર સાથેછે-પછ મનેશાની બીક ?
મા લક નો કાયદો છે-ક જગત માંકોઈ વ ૂયો હોય
યાંુધી વૈુંઠ માંનારાયણ સાદ આરોગતા નથી.
આ ઠાકોર લ મી નેૂછેછેક-જગત માંકોઈ વ ૂયો તો નથી ને?
લ મી કહ છે-બધાનેમ ુંપણ તમારો ભ ત હલાદ લ માંબેઠો છે-તે ૂયો છે.

269
ભગવાનેક ું-દવી તેનેમાટ સાદ મોકલો. લ મી એ સેવકોનેઆ ા કર છે.
પાષદો થાળ માંસાદ લઈનેઆ યા છે. હલાદ નેક ું-લ મી એ તારા માટ સાદ મોક યો છે.
હલાદ ણામ કયા.
“મારા માટ કારા ૃહ માંપણ સાદ મોક યો!! મારા ુનેમાર કટલી ચતા છે?
કદાચ ુંભગવાન ને ૂલી પણ મારા ભગવાન મને ૂલતા નથી.”
હર યકિશ ુના સેવકો નેઆ ય થ ુંછે- દર થી કસર ક ુર ની વાસ આવેછે. આ તો ુગર લાગેછે.
તેમણેહર યકિશ ુનેસંદશ મોક યો. હર યકિશ ુદોડતો આ યો છે. જો ુંતો સોનાની થાળ અને
મીઠાઈઓ છે.અનેહલાદ સાદ આરોગેછે.
તેણેહલાદ નેૂછ ું-આ ાંથી લા યો ? સા ુંબોલ-તનેઆ કોણ આપેછે?
હલાદ કહ છે-િપતા આ કોટડ તો મોટ છે.ગભવાસની કોટડ તો કટલી નાની હોય છે?
મા ના પેટમાંણેમા ુંર ણ અનેપોષણ ક ુહ ુંતેજ અ ેમા ુંપોષણ કર છે.
હર યકિશ ુિવચાર છેક- આ કોઈ ઉપાયેમરતો નથી. આ મનેમારવા આ યો છેક ું?
હર યકિશ ુગભરાયો છે.
યાંશંડામક આ યા. રા નો િન તેજ ચહરો જોઈ કહવા લા યા.-
આ પાંચ વષ નો બાળક તમનેુંમાર શક ?
અમેતેણેવ ુણપાશ માંબાંધી રાખી ું. ચાર મ હના પાછ ુાચાય આવવાના છે-
પછ તેઆ ા આપેતેમ કરજો. શંડામક હલાદ નેવ ુણપાશ માંબાંધી ઘેર લા યા છે.
એક દવસ ુુ બહાર ગયા હતા
યાર હલાદ બહાર રમતા બાળકો નેભાગવત-ધમ નો ઉપદશ આપેછે.
િમ ો આ સંસાર માંમ ુય જ મ ઘણો ુલભ છે.
મ ુય શર ર ારા અિવનાશી પરમા મા ની ા ત થઇ શક છે.
કોઈનેપણ ખબર પડતી નથી ક ાર આ શર ર નો ત આવશે?
આથી ુમાન ુુષોએ – ૃાવ થા ક ુવાનીના ભરોસે
રહ ુંન હ. પણ બાળપણ થી જ ભગવાન ની ા ત કરાવેતેવા સાધનો ુંઅ ુઠાન કર લેુંજોઈએ.
શર ર અિન ય છે, નાશવંત છે–પણ આ શર રથી િન ય એવા પરમા મા નાંદશન થાય છે.
પરમા મા નેા ત કર શકાય છે.
મ ુય શર ર –મ ુય જ મ ુલભ છે. આ શર ર બ ુમ ુછે. કમતી છે.
એકવાર એક ખેૂતનેએક લાખ નો હ રો જડ ો.એ ણતો નથી ક –એનેકમતી હ રો મ યો છે.
હ રામાંચળકાટ છે-તેથી તેહ રોતેણે-બાળક નેરમવા આ યો છે.
ખેૂતના ઘરમાંએક લાખ નો હ રો છે-છતાંતેગર બ છે, ુઃખી છે.
આમ જ મ ુય વન ની કમત –મહ ા ન સમ ય તો મ ુય સંસાર સાથેરમેછે.
મ ુય શર ર અિત કમતી છે.
પહલાંમ ુય ુંઆ ુય સો વષ ુંગણવામાંઆવ ું. (આ તેથિત નથી.)
મ ુય ના આ ુય ના વષ માંથી-અડ ુંઆ ુય િન ા માં ય છે-
પા આ ુય બા યાવ થા માં(અ ાનમાં) અનેુમારઅવ થામાં(ખેલ ૂદ માં) ય છે.

270
બાક ુંપા આ ુય વ ું- તેમાંથી ૃાવ થા ના વષ બાદ કર એ તો
( ૃાવ થામાંકાંઇ થઇ શક ુંનથી)
થોડાંવષ ર ા ુવાની ના – કામોપભોગ માં ય છે--
આમાંઆ મા ુંક યાણ માનવી ાર સાધવાનો ?
માટ મ ુયેઆ મક યાણ માટ તરત જ ય ન કરવો જોઈએ. ક ુંછેક-
યાંુધી શર ર પી ઘર વ થ છે- ૃાવ થા ુંઆ મણ નથી થ ું, ઇ યો ની શ ત ીણ નથી
થઇ-આ ુય નો ય થયો નથી-
યાંુધી માંડા ા માણસો એ પોતાના આ મ ક યાણ માટ ય ન કર લેવો જોઈએ.
ન હતર ઘરમાંઆગ લા યા પછ - ુવો ખોદવાના ય ન ુંયોજન ું?
આપણા મ તક પર અનેક કારના ભયો સવાર થયેલા છે.
શર ર રોગ-શોક ત બની ૃુનેવશ થઇ ય તેપહલાં,
આ શર ર ક –ભગવદ ા ત માટ સ મ છેતેનાથી ુમાન ુુષોએ
પોતાના ક યાણ માટ ય ન કર લેવો (ભા.૭-૬-૫)
માનવી ુઃખ માગતો નથી-પણ ુઃખ આવી નેઉ ુંરહ છે.
કોઈ એવી માનતા રાખતો નથી-ક મનેતાવ આવેતો ુંસ યનારાયણ ની કથા કરાવીશ.
તેમ છતાંતાવ તો આવેજ છે.
વગર ય નેાર ધ માણેુઃખ આવેછે-તેમ વગર ય નેાર ધ માણેુખ પણ આવેછે.
ાર ધ એ ૂવ જ મ ના કમ ુંફળ છે. માટ ુખ ુઃખ માટ ય ન ના કરો.
ય ન ુનેમેળવવા માટ કરો.
સ કમ માંય ન ધાન છે- ાર ધ ન હ. સ કમ માંિવ ન કરવાની શ ત ાર ધ માંનથી.
મ ુય ની પોતાની ુબળતાથી ુભજન માંિવ ન આવેછે.
વેદો ુંાન હોય-શા ની સવ િવ ા મોઢ હોય –કિવ વમય વાણી માંુંદર ગ -પ કરવાની
શ ત હોય તેમ છતાંપણ જો હ રચરણ માંચ ન લાગેુંહોય તો આ બધાનો કોઈ અથ નથી .
દ ય-બાળકો હલાદ નેૂછેછે-ક-પરમા મા નેસ કવી ર તેકરવા ?
હલાદ કહ છે-ક-એક જ પરમા મા સવ માંરહલા છેતેવી ૃટ કળવો.
આ માટ તમેતમારા દ ય-પણાનો તેમજ આ ુર -ભાવ નો
યાગ કર સવ ાણીઓ ઉપર દયા કરો. ેમ થી ભલાઈ કરો. આથી ભગવાન સ થાય છે.
ભગવાન જયાર ૃપા કર છે- યાર મ ુયોની પાશવી ુ ન ટ થાય છે.
ભગવાન નેસ કરવાની બી ુંસાધન છે- કતન. નામ એ જ છે.
ઈ ર ુંિન ુણ વ પ અિત ૂમ છે. મન અનેુ અિત ૂમ ન થાય યાંુધી ઈ રના
િન ુણ વ પ નો અ ુભવ થતો નથી. ઈ ર ુંસ ુણ વ પ અિત તેજોમય છે.
સ ુણ વ પ નો સા ા કાર કરવાની મ ુયમાંશ ત નથી.
ગીતામાંઅ ુન પણ ભય થી બોલી ઉઠલો –ક-
તમા ુંઆ પ જોઈ મા ુંમન ભય થી યા ુળ થઇ ર
ુંછે.

271
નામ સવ નેદખાય છે-અનેઅ ુભવાય છે. કતન માંતાળ પડવાથી નાદ થાય છે.
નાદ થી જગતની િવ િત ૃથાય છે-જગત નો સંબંધ ટ છે. અને સંબંધ થાય છે.
નામ અનેનાદ નો સંયોગ થાય-એક થાય તો પર ગટ થાય છે.
ભગવાન નેસ કરવા –ન દાન-ન તપ-ન ય -ન શૌચ-ન ત –પયા ત છે.
આ સવ તો િવડંબનામા છે.
ભગવાન કવળ િન કામ ભ ત થી જ સ થાય છે.-માટ ભ ત કરો.
હલાદ દ ય-બાળકો પાસેકતન કરાવેછે.
“હર રામ,હર રામ,રામ રામ હર હર, હર ૃણ હર ૃણ ૃણ ૃણ હર હર.”
સવ બાળકો તાળ પાડ કતન કર છે-નાચેછે- હલાદ પણ નાચતાંનાચતાંત મય થયા છે.
તેવામાંશંડામક યાંઆ યા છે-તેમણેિવચાર કય -“આ બાળકો નેબગાડ છે-આ હવેન હ
ુધર. હર યકિશ ુનેખબર પડશેતો અનથ થશે.”
તેઓ હલાદ નેકહવા લા યા- હલાદ ત આ ુંમાંડ ુંછે?ભજન બંધ કરો.બંધ કરો..”
હલાદ ુંમન ી ૃણ માંહોવાથી તેકંઈ સાંભળ શ ા ન હ.
શંડામક નેલા ુંક આ તાળ અટક તો કતન અટકશે.એટલેતેહલાદ નેપકડવા ગયા અને
હલાદ નો હાથ પકડ ો.
શંડામક નો વો હલાદ નેપશ થયો-ક-તેપણ કતન કરતા નાચવા લા યા.
તેજ દવસેહર યકિશ ુએ િવચાર કય ક- ુુ આ બાળકો નેક ુંભણાવેછેતેમાર જો ુંછે.
એટલેતેણેસેવક નેજોવા મોક યો. સેવક યાંઆ યો ને ય જોઈ િવચારમાંપડ ગયો.
ુુઅનેચેલાઓ નાચેછે.
તેની ુમો કોઈએ સાંભળ ન હ એટલે– હલાદ નો હાથ પકડ બેસાડવા ગયો.
યાંતેનેપણ ચેપ લા યો અનેબધા સાથેતેપણ નાચવા લા યો.
સેવક નેઆવતાંવાર થઇ એટલેહર યકિશ ુએ બી સેવક નેતપાસ કરવા મોક યો-
તેની પણ એવી જ દશા થઇ – વી પહલા સેવક ની થઇ હતી.
એના પછ પણ ટલા સેવકો આ યા તેમની પણ એવી જ થિત થઇ છે.
હર યકિશ ુનેઆ ય થ ુંછે- ય છેતેપાછો કમ આવતો નથી. આ છેું?
એ તેતપાસ કરવા આ યો. નેજો ુંતો – ુુ,ચેલા ,રાજસેવકો બધા નાચતા હતા.
તેએકદમ ુસેથયો. “આ બ ુંુંમાંડ ુંછે?”
તેણેભજન મંડળ ના એક એક નેખચી નેબેસાડ દ ધા.
(ઇલે ક નો બ બ ઉડ ગયો હોય તો –તેનેકરંટ મળેતો પણ કાશતો નથી !!!)
ભજન થંભી ગ ું. ુુએ સવ હક કત હર યકિશ ુનેકહ .
હર યકિશ ુોધેભરાણો અનેહલાદ નેકહવા લા યો-
હ ુ ુંમારા શ ુિવ ુુંકતન કર છે.?તનેશરમ નથી આવતી ?
મારા િસવાય બીજો ઈ ર છે ાં?
આ તો ુંતનેમાર નાખીશ.
તેહલાદ નેઉઠાવી દરબાર માંલઇ આ યો, ોધ માંતેણેજમીન પર પછાડ ો.

272
તો ધરતી માંએ તેણેગોદ માંઉઠાવી લીધો.
હલાદ િપતાનેવંદન કર છે.
હર યકિશ ુકહ છે- ુંમા ુંક ુંમાનતો નથી અનેખોટો િવનય કર છે. ા દક દવો નો મ પરાભવ કય
છે-બધા દવો મારાથી થરથર કાંપેછે.તનેકયા દવ ુંબળ છે?તનેડર કમ નથી લાગતો?
હલાદ કહ છે-પરમા મા મા ુંર ણ કર છે.
હર યકિશ ુકહ છે-મનેબતાવ તા ુંર ણ કરનાર િવ ુછે ાં?
ુંિવ ુનેમાર શ અનેતનેપણ માર શ.
હલાદ કહ છે-િપતા , મારા ભગવાન તો સવ સવ માંરહલા છે. તેથી તેમનેિવ ુકહ છે.
િપતા બહારનો િવજય શા કામનો ? ણેમન ુંતેણેજગત ું.કામા દ છ ચોર તમારાંમન માં
બેઠા છે,તેતમારાંિવવેક પી ધન ને ુટ છે.તમનેખાડા માંફ ા છે.િપતા - ોધ ન કરો.
તમારા ુખ પર આ મનેૃુની છાયા દખાય છે. રાગ- ેષ નો
પ ર યાગ કર -નારાયણ ુંઆરાધન કરો. મારા નારાયણ ુંભજન કરો.
હર યકિશ ુહવેઅિત ોધ માંઆ યો છે-મારો દ કરો થઇ મનેઉપદશ આપેછે?
ુંુંસમ છે?મનેઆ બતાવ –તા ુંર ણ કરનાર િવ ુછે ાં?
હલાદ ક ું-મારા ુસવ યાપક છે-મારામાંછે-તમારા માંછે-તમારા માંછે,
તેથી તો તમેબોલી શકો છો.િવ ુસવ માંિવરા લા છે-સવ છે.
હર યકિશ ુએ ૂછ ું-તારા ભગવાન સવ છે-તો આ થાંભલામાંતારો િવ ુકમ દખાતો નથી ?
બોલ, તારા ભગવાન આ થાંભલા માંછે?
હલાદ કહ છે- ,હા મારા ભગવાન આ તંભ માંપણ છે.તમાર ખ માંકામ છે
એટલેતમનેદખાતા નથી. મનેતેમના દશન થાય છે.
ના મન માંપાપ છે-િવકારવાસના છે-તેણેપરમા મા નાંદશન થતાંનથી.
હર યકિશ ુકહ છે- ુંથાંભલો તોડ નાખીશ.તેમાંિવ ુહશેતો –તેનેમાર નાખીશ.
તેદોડતો ગદા લેવા ગયો છે.
હલાદ કહતાંતો કહ દ ું,ક તંભ માંભગવાન છે.પણ બાળક છે-એટલેતેનેથોડ શંકા ગઈ.
આ તંભ પોલો તો નથી.આ તંભ માંભગવાન કવી ર તેિવરાજતા હશે?
પરંુયાંતંભ પાસેકાન ધય તો દર થી ુુુુઅવાજ સાંભ યો.
હલાદ નેખાતર થઇ-મારા ભગવાન આમાંછે. હલાદ તંભનેઆ લગન આ ુંછે.
દર િસહ ૃ વામી િવરા લા છે. હલાદ નેઆ ાસન આ ુંછે- ું દર િવરા લો ં.
ુંતા ુંવચન સ ય કર શ. ુંતા ુંર ણ કર શ.
હર યકિશ ુતેની હ ર મણ ની ગદા લઇ આ યો અનેઅિત ોધમાંથાંભલા પર ગદા હાર કર છે.
યાંતરત જ િસહ ૃ વામી ુુુુએવો અવાજ કરતા થાંભલામાંથી ગટ થયા.
તેમની ખો લાલ છે–દાઢો િવકરાળ છે-વ નખો છે.દવો-ગંધવ જયજયકાર કર છે.
હર યકિશ ુગભરાયો.મારો કાળ આ યો છે, આ લય કરશેક ું?
ુએ હલાદ નેગોદ માંલીધો-
હર યકિશ ુનેકહ છે-આ ઘરની બહાર ન હ –ઘરની દર ન હ –પણ તનેબરા પર માર શ.

273
આ અ -શ થી ન હ પણ નખથી તનેમાર શ.
આમ કહ િસહ ૃ વામીએ હર યકિશ ુનેનખ થી ચીર ના યો. ( િસહ ૃ ભગવાન ની જય)
િસહ ૃ વામી ુંચ ર ુંરહ ય એ છે-ક-
-- ુઃખ ુંકારણ દહા ભમાન છે. આ અ ભમાન સવ નેરડાવેછે. આ અ ભમાન જ દ મર ુંનથી.
--ઘરમાંએક જ દ વો હોય તો –તેનેલોકો ઘરનાંબરા માંરાખેછે- થી ઘરની દર-બહાર બ ેજ યાએ
અજવા ંપડ.
--આપ ુંશર ર એ ઘર છે-અને ભ એ બરો છે- ુુંનામ એ દ વા ુંછે. ુુંનામ ભ પર
રાખવા ુંછે.
--અ ભમાન નેમારવો હોય-અને દર-બહાર સવ જ યાએ અજવા ંથાય તેવી ઈ છા હોય તો ભ પી
બરા પર -હ ર ુંનામ રાખવા ુંછે.
-- દવસ અનેરાત નો સંિધકાળ –એ દવસ પણ નથી અનેરાત પણ નથી. એક ણ થી બી ણ નો
સંિધકાળ માંપણ એમ જ છે.
ા ણો સંયા –આ સંિધકાળેકર છે-અનેઅ ભમાન નેમાર છે,
વૈણવો યેક ણ ના તેહ ર ના નામ નો જપ કર નેઅ ભમાન નેમાર છે.
યેક અવ થા નો સંિધકાળ મહ વનો છે.તેનેસાચવવાની જ ર છે.
પંબ ના ુલતાન શહરમાંહર યકિશ ુની રાજધાની હતી.
ભ ત હલાદ ુંવચન સ ય કરવા વૈશાખ ુદ ૧૪ ના રોજ િસહ ૃ વામી ુંાગટ થ ુંછે.
આથી પંબ ના લોકો તેમના નામ પાછળ –િસહ-લગાડ છે. િસહ ના વા બળવાન થવા ુંછે.
”નાયમા મા બલહ નેન લ યઃ” આ આ મા શ તહ ન ુુષો થી ા ત કર શકાતો નથી.
શ ત વગર ભ ત થતી નથી. શ તહ ન ભ ત કર શકતો નથી,સેવા કર શકતો નથી,
તેતો સેવા માગેછે. ધીર ધીર સંયમ વધારો-ધીર ધીર શ ત વધારો-તો ધીર ધીર ભ ત વધશે.
હર યકિશ ુનો સંહાર કય પણ િસહ ૃ વામી નો ોધ શાંત થતો નથી.
ા ય ન કર છે-લ મી નેબોલા યા-તેમણેપણ ય ન કય .
છેવટ ા એ હલાદનેમોક યો.
હલાદ ભગવાન પાસેગયા,બેહાથ જોડ ા અનેચરણ માંસા ટાંગ ણામ કર છે.
હલાદનેજોતાંમા લક ના દય માંઆનંદ ઉભરાયો-ગોદમાંઉઠાવી વા સ યભાવેતેુંશર ર ચાટવા
લા યા. પરમ આ ય થ ુંછે.
ભ ત અનેભગવાન એક થયા છે.
ભગવાન બી કોઈનેઆધીન નથી. ફ ત િન કામ ભ તો નેઆધીન છે.
હલાદ ની મ – -ભગવાન ની ગોદ માંિવરા છે-તેનેકાળ કંઈ કર શકતો નથી.
પરમા મા નેસ કરવા માટ ુ ેમ જ મહ વનો છે. ાન વગેર ની મહ ા ઓછ છે.
શ દ- ાન ની બ ુજ ર નથી.
અનેકવાર એ ુંપણ બનેક શ દ- ાન ુુંભજન કરવામાંિવ ન પ થાય.
ેમભ ત વગર ુંાન નકા ુંછે.
હર યકિશ ુવા માટ ભગવાન ભયંકર અનેકઠોર છે- હલાદ વા માટ તેકમળ વા કોમળ છે.
એટલેજ -િવ ુસહ નામ માં–પણ

274
ભગવાન નેભય પ,ભયકારક અનેસાથેસાથેભયનો નાશ કરનાર પણ ક
ા છે.
હલાદ એ સ વ ુણ છે- હર યકિશ ુએ તમો ુણ છે.
સ વ ુણ અનેતમો ુણ એ બ ેુંઆ ુછે, માંભગવાન સ વ ુણ નો પ કર છે.
ુસ વ ુણ આગળ તમો ુણ નાશ પામેછે.
અિતશય સ વ ુણ વધેતો- યાંપરમા મા ગટ થાય છે.
હલાદ ુંવચન સ ય કરવા અને
પોતાની સવ યાપકતા િસ કરવા તંભમાંથી
િસહ ૃ વામી ગટ થયા છે.
ઈ ર સવ યાપક છેએ ણેછેબધા...પણ અ ુભવેછે....કોઈક જ.
ઈ ર ની સવ યાપકતા નો (ઈ ર સવ માંરહલા છે-તેનો) અ ુભવ થઇ ય તો ઘર જ વૈુંઠ બની
ય.તેના ઘરમાંઝઘડો થાય ન હ-ક તેના હાથેકોઈ પાપ થાય ન હ.
ૂધ માંમાખણ દખા ુંનથી –પણ- ૂધ ના અ ુંપરમા ુંમાંમાખણ રહ ુંછે.
તેવી જ ર તેજગત માંપરમા મા દખાતા નથી.
પણ યેક ૂળ ક ૂમ પદાથ માંઈ ર પરમા ુપેરહલા છે.
આ સમ ય તો વન માંદ યતા આવેછે.
“મા ૃદવો ભવ-િપ ૃદવો ભવ...છેલે...પર પરદવો ભવ “ એમ આવેછે.
પર પર માંઈ ર જોતાં–જયાર મ ુયો –એકબી નેમળેછે- યાર રામ-રામ કહ છે.
એટલેક તમારા માંરામ છેઅનેમારા માંપણ રામ છે. એક રામ બી રામ નેવંદન કર છે.
ઈ ર સવ માંછે–એમ ણી યવહાર કરવો જોઈએ.
એમ માની નેયવહાર થાય તો- યવહાર જ ભ ત બનેછે.
પણ -મ ુય એક બા ુભ ત કર અનેબી બા ુપાપ કર-દંભ-કપટ કર-
તેથી ભ ત માંઆનંદ આવતો નથી.
યવહાર ની ુ “ઈ ર સવ માંછે” એનો અ ુભવ કયા વગર થતી નથી.
“ ું ક ુંંતેમા લક ુએ છે” એમ િવચારવા ુંછે.
યવહાર છોડવાની જ ર નથી. િવરકત મ ુયો જ વહવાર છોડ શક છે--
આપણા વા સાધારણ માણસો- યવહાર છોડ તેસા ુંપણ નથી-
પરંુ યવહાર ા ત થયો છે-તેમાંિવવેક ની જ ર છે.
ધંધો ( યવહાર) છોડવાથી જ ભ ત થાય એ ુંનથી. શર ર નેમ થાક લાગેછે-
તેમ મન નેપણ થાક લાગેછે.
સેવા- મરણ કયા પછ મન થાક ય-એટલેબી કોઈ િ ૃશોધેછે.(એટલેહતા યાંનેયાંજ)
ધંધો ( યવહાર) કરવો એ પાપ નથી-પણ ધંધા માંધંધો કરતાંઈ ર ને ૂલી જ ુંતેપાપ છે.
સાધન-ભ ત માંઘણા સંતો શ આત માંધંધો કરતા હતા. નામદવ-દર ુંકામ કરતા
હતા,ગોરા ુંભાર-માટ ુંકામ કરતા હતા.
કબીર ચાદર વણવા ુંકામ કરતા હતા.
ધંધો કરતાંઈ ર નેજો ના ુલાય તો ધંધો ( યવહાર) જ ભ ત બની ય છે.

275
ઠાકોર ના દશન કરતાંજો ુકાન દખાય તો – ુકાન ુંકાય કરતાં–ભગવાન કમ ના દખાય ?
કોઈ પણ યવહાર એવો નથી ક માંબોધ ન હોય.
સેના ભગત હ મત કરવા ુંકાય કરતા. એક દવસ તેમણેિવચાર આ યો-ક-
“ ુંલોકોના માથાનો મેલ કા ુંં-પણ માર ુ ની મ લનતા (મેલ) કાઢ ન હ “
આવા ઘણા મહા ુુષો નેતેમના ધંધા માંથી ાન મ ુંછે. મહાભારત માંએવા ઘણા દાખલા છે-ક-
મહાન ાની ુુષો પણ વૈય નેઘેર સ સંગ કરવા જતા.
જલીઋિષ અનેુલાધાર વૈય ુંએક ૃટાંત છે.
જલીઋિષ મહાન ાની હતા. તેમનેપોતાના ાન ુંઅ ભમાન થ ું. ુંસવ થી ેઠ ં.
એક વખત એમનેઆકાશવાણી સંભળાણી ક-મહારાજ તમેઅ ભમાન ન કરો.
તમારા કરતાંજનક ુર નો ુલાધાર વૈય મહા ાની છે.
તમેયાંજઈ તેનો સ સંગ કરો. જલીઋિષ જનક ુર ગયા. ુલાધાર ુકાન માંકામ કરતા હતા.
જલીઋિષ નેજોઈ નેૂછ ું-
બેમ હના પહલાંગંગા કનાર બેઠા હતા અનેઆકાશવાણી સાંભળ નેતમેઆ યા છો ?
જલીઋિષ નેઆ ય થ ું-ક એણેઆકાશવાણી ની વાત કવી ર તે ણી ?
ઋિષએ ુલાધારનેૂછ ું-આ ુંાન તમનેકોનેઆ ું?તમારા ુુકોણ છે?
ુલાધાર ક ું-ક બધા મારા ુુછે,માતા-િપતા, ા ણ –આ બધા મારા ુુછે.
પણ વધાર ાન મનેમારા ધંધા માંથી મ ુંછે.આ ધંધો પણ મારો ખાસ ુુછે.
ુંમારા ાજવાની દાંડ સરળ રા ુંં.કોઈનેઓ ંઆપતો નથી અનેમહનત માણેનફો લ ં.
માર ુ અનેમન નેમ સરળ રા યા છે.દંભ –કપટ કરતો નથી. પરમા માને ૂલતો નથી.
મ ુય શર ર થી પાપ કર તેસમાજ જોઈ શક છે.
પણ મનથી પાપ કર છે-તેમા ઈ ર જ જોઈ શક છે.
િસહ ૃ ભગવાન બહારથી આ યા નથી પણ તંભ માંથી ગટ થયા છે.
વ મા માં ુનેજોતા જોતા જડ માંપણ ઈ રનેુઓ.
લૌ કક ૃટ એ ૃવી જડ લાગેછે. પણ નજર આગળ વ ુઓ દખાય છે-તેૃવી ની પેદાશ છે.
ાન નો ઉપયોગ ુની સવ યાપકતા નો અ ુભવ કરવા માટ છે.
એક મહા મા ના બેિશ યો.બ ે ુબ ભણેલા.કથા વાતા પણ કરતા.
મહા મા નો ત સમય આ યો. મહા મા એ િવચા ુ-ક –
ગાદ કોનેઆ ું?મહા મા એ બેફળ મંગા યા.
અનેબ ેિશ યો નેબોલાવી –બ ેનેએકએક ફળ આ ું.
અનેક ું-એવી જ યાએ આ ફળ ખાજો ક કોઈ તમનેફળ ખાતાંુએ ન હ.
એક િવચા ુ-ઓરડો બંધ કર નેખાઇશ તો મનેકોણ જોવા ુંછે?
તેઓરડામાંજઈ ફળ ખાઈ નેપાછો આ યો.
બી એ ાન પચાવેુંહ ું. બી નેયાં ય યાંઈ ર દખાય છે.
પરમા મા િવ ો ુખ છે. આખો દહાડો ફય -પણ કોઈ એકાંત જગા મળ ન હ.
ફળ ખાધા વગર જ તેપાછો આ યો.
ુ એ ન ક ુક આ બીજો ચેલો લાયક છે. પહલો કથા કર છે-

276
પણ ઈ રના સવ યાપક વ પ નેસમ યો નથી.
હલાદ ની ૃઢ િન ઠા છે-ક ઈ ર સવ માંછે.
અનેક માંએક વ ુના દશન કર તેભ ત. એક માંઅનેક નેજો ુંતેાન.
ાની એક વ ુમાંઅનેક નો લય કર છે. આ વેદાંત (અ ૈત) ની યા છે.
વેદાંત માં ટા ની ઉપાસના છે-ભ ત માંૃય ની ઉપાસના છે.
વેદાંત માંૃય નો િનષેધ કરવો પડ છે-જયાર ભ ત કહ છે- ૃય છેતેપણ ભગવદ વ પ છે.
શ દો માંથોડો ફરક છે- ાનમાગ અનેભ તમાગ માંફરક નથી.
ાની ઓ બા પરંગ નેજોતા નથી.
પરંુબા પરંગ નાથી ુંદર લાગેછે-તેપરમા મા નો િવચાર કર છે.
ગાય કાળ હોય –ધોળ હોય ક રાતી હોય –પણ તેુંૂધ સફદ જ હોય છે.
મ ુય ુમાન હોય ક ૂખ હોય પણ દરક માંરહ ુંચેતન ત વ એક-જ છે.
જગત માંકોઈ ૂખ નથી.બધા ઈ રના શ છે. બી ને ૂખ માનેતેપોતેજ ૂખ છે.
આપણેયાંતો પ ુની પણ ૂ થાય છે.
ૂતરો ભૈરવનાથ ુંવાહન છે.ગધેડો શીતળા માતા ુંવાહન છે.
ઈ ર ચૈત ય પેસવ માંછે-તેવો અ ુભવ કરવાની નેઆદત પડ-
તેની યેક યા ભ તમય અનેાનમય બનશે.
પરમા મા ની આ ા સમ ને યવહાર કર છેતેની ુ માંઆવી ાન રહ છે.
સંસારના જડ પદાથ નેમ ુમાંરાખો છો –તેજ ર તે- ુમાંપરમા મા નેરાખો.
સવ માંરહલા પરમા મા ખ નેદખાતા નથી પણ ુ નેદખાય છે.
ુ તેમનો અ ુભવ કર શક છે.
અિત ૂમ પરમા મા ખ નેન દખાય પણ
કોઈ સંત ૃપા કર અનેજોવાની ૃટ ( ુ) આપેયાર તે( ુ) દખાય છે.
મ ુય નેવાતંય – વેછાચાર બનાવેછે. પોતાની ુ જ સવ થી ેઠ છેતેુંઅ ભમાન આવેછે.
કોઈ સંત ુંચ ર ગમ ુંહોય તેનેુુમાની તેનેઆધીન થવા થી અહમ નો િવનાશ થાય છે.
ુુથી આ અહંનો િવનાશ થવાની સાથેસાથે-એક નવી ૃટ ( ખ) ુલેછે-
સદ ુુસંતિત-સંપિ -સંસાર ુખ- આપતા નથી પણ
પરમા મા ના દશન કરવાની એક ૃટ ( ખ ) આપેછે. ુ આપેછે.
ુુકરતા પહલાંુબ િવચાર કરજો. “પાની પીના છાનક- ુુકરના નક”
પણ ુુકયા પછ બી કોઈ િવચાર કરશો ન હ-તેુુમાંજ સંૂણ ધા રાખજો.
જગતના કોઈ પણ મહા ુુષમાં ા ન થતી હોય તો-કોઈ ાચીન મહા માનેુુમાની ને
તેનેઆધીન રહજો.(કોઈ પણ ન મળેતો છેવટ-“ ૃણમ વંદ જગદ ુમ “)
એકલા સાધન થી મન કાયમ નેમાટ ુરહ ુંનથી. (મન પર ુ નો ભાવ છે- ુ અહમ કર છે)
જયાર સદ ુુની ૃપા થાય યાર મ ુય ુંમન હંમેશા પિવ રહ છે. ( ુ ના અહમ નો નાશ થવાથી)
મન મોટા મોટા સા ુઓ નેપણ ાસ આપેછે.મન ચંચળ છે.
મન ુ વગર ઈ ર નો સા ા કાર શ નથી.

277
સાધારણ િનયમ એવો છેક-ભગવાન કમ માણે વ નેફળ આપેછે-તેયાયાધીશ
પણ સદ ુુાર ધ પર મેખ માર છે-અનેિશ ય ુંક યાણ કર છે.
ુંકામ કર છે.
જગત માંઅનેક સંતો છે-પણ આપ ુંક યાણ કરવાની જવાબદાર તેમના માથેનથી.
પણ આપણેજો કોઈ નેુુબનાવીએ તો આપ ુંક યાણ કરવાની જવાબદાર તેમના માથેછે.
સાચાંસા ુ-સંતો નેકોઈના ુુથવાની ઈ છા થતી નથી. ુુનેમાથેમોટ જવાબદાર છે.
જ દ કોઈના ુુથવા ુંસા ુંનથી.
ુુથવાથી ચેલા ના પાપની જવાબદાર પણ ુુના માથેઆવેછે.
શા માંલ ુંછે-ક-િશ ય પાપ કર છે-તેની થોડ સ ુુનેપણ કરવામાંઆવેછે.
ચેલા ના પાપ નો ઇ સાફ કરતી વખતેુુનેપણ બોલાવવામાંઆવેછે-તેનેૂછવામાંઆવેછે-ક-
ુુૂણમા ના દવસે ુબ હાર પહયા-ભેટો લીધી પણ ચેલા ુંપાપ કમ ન છોડા ું?
તેનેસ માગ કમ વા યો ન હ ? ચેલા ની સાથેુુનેપણ બેફટકા પડ છે.
આજકાલ લોકો ુતકો વાંચી ને-પથાર માંપડ ા પડ ા ાની બની ય છે.
તેિવચાર છે-ક ુુની કોઈ જ ર નથી.
ાન છે-પણ તેાન નો અ ુભવ થતો નથી. અ ુભવ વગરના ાન ની કમત કટલી ?!!!!
એક વખત મહારા માંસંતો ની મંડળ એકઠ થયેલી.
ુતાબાઈ એ ગોરા ુંભાર નેભ તમંડળ ના ભ તો ની (સંતો ની) પર ા કરવા ુંક ું.
”આમાંપાકા કોણ અનેકાચા કોણ છે?”
ગોરા ુંભાર ઉભા થયા અનેબધાના માથા પર –ટપલી માર પર ા કર છે.
(માટલા નેમ ટપલી માર તપાસાય છેતેમ )
ભ તો માંએક નામદવ પણ હતા.
તેમનેઅ ભમાન થયેું-ક ભગવાન માર સાથેવાતો કર છે- ુંભગવાન નો લાડ લો ં.
ફરતા ફરતા ગોરા ુંભાર નામદવ પાસેઆ યા અનેમાથા પર ટપલી માર .
નામદવ કંઈ બો યા ન હ. પણ મ સહજ બગડ ું.
“આ ર તેુંભાર ના હાંડલા પારખવાની ર તેમાર પર ા થાય ?”
બી કોઈ ભ તો એ મો ુંબગાડ ુંન હ.
ગોરા કાકાએ િનણય હર કય -ક-એક નામદવ ુંહાંડ ુંકા ુંછે. બાક બધા ના હાંડલા પાકા છે.
ુ માંયાંુધી અ ભમાન છે-(કામ છે-કપટ છે) યાંુધી ુ કાચી છે.
અ ભમાન ૂર યાર થાય ક જયાર – ુ કોઈનેશરણે ય.
અ ભમાન હોય યાર કોઈ ુંશરણ વીકારવા ુંુ ના પડ છે.
(ભ ત માંઅ ભમાન આવેયાર ુુુંશરણ વીકારવા ુંએટલા માટ જ ક ુંછે.
શરણેજવા થી “ ું” નો િવનાશ થાય છે. ાન મળેછે-સવ માંસવ ર ના દશન થાય છે.)
નામદવ તેપછ િવ લદાસ પાસેઆ યા.અનેસવ હક કત કહ .
િવ લદાસ કહ- ુતાબાઈ અનેગોરા ુંભાર જો કહતા હોય-ક તા ુંહાંડ ુંકા ું-તો ુંજ ર કાચો.
નામદવ –તને“ યાપક ”ના વ પનો અ ુભવ થયો નથી.ત હ ુસદ ુુકયા નથી.
તેમાટ મંગળવેઢા માંમારા એક ભ ત િવસોબા ખેચર રહ છે-તેમની પાસે .તેતનેાન આપશે.

278
તેપાછ નામદવ િવસોબા ખેચર નેયાં ય છે.તપાસ કરતા ણવા મ ું–ક-િવસોબા મંદર માંછે.
યાંજઈ નેજો ુંતો િવસોબા િશવ લગ પર પગ ુક નેુતેલા હતા.
િવસોબા ને ણ થઇ ગયેલી ક નામદવ આવેછે-
તેથી તેણેિશ ણ આપવા –પગ શંકરના લગ ઉપર રાખીને ૂતા છે.
નામદવેઆ ય જો ું. નામદવનેથ ું–આવો ુુષ ભગવાન ની પણ આમ યા રાખતાંનથી-
તેમનેુંિશ ણ આપવાનો હતો ?
(ફર થી અહ તેમ ુંઅ ભમાન ઉછળ આ ુંછે) નામદવેતેમનેિશવ લગ પર થી પગ લઇ લેવા ક ું.
િવસોબા કહ છે-ક- ુંજ મારા પગ િશવ લગ પર થી ઉઠાવી નેકોઈ એવી જ યા એ ુક-ક
યાંિશવ લગ ન હોય.
નામદવ િવસોબા ના પગ ઉઠાવી ને- યાંપણ તેપગ ુકવા ય યાંિશવ લગ ગટ છે-
આ ુંમંદર િશવ લગ થી ભરાઈ ગ ું.
નામદવ નેઆ ય થ ું. આ ું? એટલેિવસોબા એ નામદવ નેક ું-ક
ગોરાકાકાએ કહ ુંક-તાર હાંડલી હ ુકાચી છે-તેસા ુંછે.
તનેહ ુસવ જ યાએ ઈ ર દખાતા નથી. િવ માંસવ જ યાએ ૂમ ર તેિવઠોબા રહલા છે.
નામદવ નેુુમ યા.ભ ત નેાન નો સાથ મ યો.અ ભમાન ઉત ુઅને
નામદવ નેસવ જ યાએ િવ લ દખાવા માંડ ા.
નામદવ યાંથી પાછા ફરતા હતા.ર તામાંજમવાની તૈયાર કર .એક ઝાડ નીચેબેઠા.અનેરોટલો કાઢ ો.
યાંજ ર તા પરથી એક ૂતરો આ યો-અનેરોટલો લઇ નેનાસવા લા યો.
આ નામદવ નેૂતરામાંપણ િવઠોબા ના દશન થાય છે.
રોટલો કોરો હતો-હ ુઘી લગાવવા ુંબાક હ ું.
નામદવ ઘી ની વાડક લઇ ૂતરા પાછળ દોડ ા....િવ લ ઉભો રહ...િવ લ ઉભો રહ..
રોટલો કોરો છે..ઘી ચોપડ આ ું......
યાપક નો અ ુભવ ન થાય યાંુધી-ઉપાસના ૂર થતી નથી.(હાંડ ુંકા ુંછે).
સ ુણ ની સેવા કરવાની છે-અનેિન ુણ નો અ ુભવ કરવાનો છે.
જરા િવચાર કરો..... તંભ પોલો તો નહોતો.તો પાછ િસહ ૃ વામી દર કવી ર તેબેઠા હશે?
પરમા મા ૂમ પેથાંભલામાંહતા. પણ હલાદ ની ભ ત થી- ેમ થી તે ૂમ માંથી ૂળ થયા છે.
ુ ૂમ ન થાય યાંુધી તેુ ઈ ર ુંચતન કર શકતી નથી.ઈ રને ણી શકતી નથી.
પરમા મા સ ુણ અનેિન ુણ- ૂળ અને ૂમ-કોમળ અનેકઠણ - બ ેછે.
પણ ત વ ૃટ થી બ ેએક જ છે. ભલેુદા દખાય.
ઈ ર માંઆ બધા ધમ માયાથી ભાસેછે-એમ વેદાંતી ઓ કહ છે.
વૈણવો કહ છે-િવ ુધમા ય પરમા મા છે.
હર યકિશ ુમાટ કઠોર-કઠણ અનેહલાદ માટ કોમળ.
ાની ુુષો સવ માંભગવદ ૃટ રાખેછે.
ૃય (સંસાર) માંથી ૃટ હટાવી,

279
અનેસવનેજોનાર ( ટા-સા ી) પરમા મા ના વ પ માંૃટ થર કર છે.
ાની કહ છે-ક- દખાય છે( ૃય-સંસાર) તેની સાથેેમ કર શ ન હ,
પણ ટા –પરમા મા માંજ ેમ કર.
ઈ ર એ ટા છે-તેૃય નથી. ઈ ર માં ય વ નો આરોપ માયા થી થાય છે.
સવ નો ટા-સા ી છે-તેને ણવો સહલો તો નથી જ. નેૂણ વૈરા ય નથી
તેનેઆ “ ાન” નો અ ુભવ થવો અઘરો છે.
માટ આપણા વા માટ ભ ત માગ સારો છે. બ ુંદખાય છે-તેસવ ઈ રમય છે.
વૈણવો (ભ તો) માનેછે-ક-સવ પદાથ માંઈ ર છે-એમ સમ યવહાર કરવાનો છે.
યાંુધી ઈ રના કોઈ એક વ પ માંઆશ ત ન થાય યાંુધી ભ ત થતી નથી.
બ ેમાગ ( ાનમાગ અનેભ તમાગ ) સાચા છે-અનેઆગળ જઈ મળ ય છે.
પણ શ આત માંકોઈ એક માગ ન કર કોઈ પણ એક સાધન કર ુંજ ર છે.
હવેહલાદ- ુિત નો સંગ આવેછે. ભાગવત માંવારંવાર ુિત કરણ આવેછે.
ભગવાન ના વારંવાર વખાણ કરો તો ભગવાન સ થાય છે.
હલાદ પરમા મા ની ુિત કર છે-મોટા મોટા િસ મહા માઓ અનેક વષ ુધી તપ યા કર છે-
તેમ છતાંતેઓનેઆપનાંદશન થતાંનથી.
હ નાથ, આ મારા પર ૃપા કર છે-અનેમને-રા સ ુળમાંજ મેલા નેઆપનાંદશન થયા છે.
ભગવાન નેસ કરવા બ ુભણવાની ( ાન) ક બ ુકમાવાની (પૈસાની) જ ર નથી.
જો પૈસા થી પરમા મા મળતાંહોય તો –પૈસાદાર લોકો –લાખ બેલાખ આપી ભગવાન નેખર દ લે.
ના માંબ ુાન હોય તો તેબી નેછેતરતા ક કપટ કરતાંબીતો નથી.
પરમા મા નેમેળવવા બ ુઉ ચ ુળમાંજ મ થવો જોઈએ એ પણ જ ર નથી.
પરમા માનેસ કરવા માટ ુ ેમ ની જ ર છે. ુબ કમાઓ અનેભગવદસેવામાંવાપરો
તેઉ મ છે-પણ એક આસનેબેસી પરમા મા ુંયાન કરો તેઅિત ઉ મ છે.
અનેક વાર ુબ સંપિ અને ુબ ાન ભગવદભજન માંિવ ન કર છે.
ણેબ ુાન થાય તેતક- ુતક માંપડ છે-અનેસેવા- મરણ બરોબર કર શકતો નથી.
બ ુાની થાય છે-તેઆરંભ માંુતક કર છે.
પણ આરંભ માંસેવા- મરણ કયા વગર ચાલ ુંનથી. આગળ વધી શકા ુંનથી.
આપણા ઋિષ ુિનઓ ઝાડ નીચેરહતા-કંદ ૂળ ખાતા હતા. (દાળ-ભાત ન હ)
તેમનેખો ુંબોલવાની જ ર નહોતી.
આજકાલ મ ુય ની ુ બગડલી છે-તેથી શા નાંવચન સમ શકતો નથી.
ઋિષઓ એ લ ુંછેતેબરાબર છે.
ુતકો વાંચી ાની થઇ ગયેલા ઓ વાતો બ ુકર-ચચા બ ુકર-
પણ ના ભ ત કર-ક ના સાધન કર તો અ ુભવ ાંથી થાય ?
બ ુભણેલા- ાની લોકો એક શ દ ના અનેક અથ કર છે. વ ુપડતા તક કર છે. કહ છે-ક-

280
“પહલાંતમારા લાલા કાંઇક ચમ કાર કર પાછ ુંતેમની ૂ ક ું.”
ુગર નેપૈસાની જ ર છે-એટલેચમ કાર બતાવેછે-
કોઈ મહા મા કદ ક જો ુ ુવક ચમ કાર બતાવેતો –તેપણ પૈસાના ુર હશે.
ઈ રનેકોઈની ક -કશા ની જ ર નથી.તો પછ તેુંકામ ચમ કાર બતાવે?
મનેજ ર છે-તે ુબ ા થી ઈ રના સેવા મરણ કર તો પછ – વન માંક ુંપ રવતન થાય છે-
તેુઓ- તેઅ ુભવ-એ સ ુથી મોટો ચમ કાર છે.
યવહાર નો કાયદો છે-ક પહલાંચમ કાર પછ નમ કાર.
પણ ઈ રનેયાંપહલાંનમ કાર પછ ચમ કાર.
ચમ કાર િવના જ નમ કાર એ િવનય છે-માનવતા છે.
ચમ કાર પાછ નમ કાર એ અ ભમાન છે.( ાન ું)
જરા િવચાર કરો-આ જગત એ જ મોટો ચમ કાર છે.
- લ માંુગંધ કવી ર તેરાખી હશે?
-એક નાનાંબીજ માંથી એક મોટો વડ કોણ બનાવેછે?
-બાળક માટ માતાના તન માંૂધ કોણ તૈયાર કર છે?
( ાંય બહાર લેવા જવાની જ ર ન હ,ગરમ કરવાની જ ર ન હ,ક ખાંડ નાખવાની જ ર ન હ!!!)
-મોરના ડા માંઅનેપતંગયામાંઆટઆટલા રંગ કોણ ૂર છે?
-દ રયા કનાર ખારા પાણી આગળ ઉભેલી ના રયેળ ના
ના રયેલ માંમી ુંપાણી કવી ર તેઅનેકોણ ભર છે?
આ આ ુંજગત પરમા મા ના અનેક ચમ કારો થી ભર ુર છે.
છતાંભણેલા માણસો (પોતાનેુશાળ માંગણાવતા મ ુયો) ચમ કાર ની આશા રાખી બેઠા હોય છે.
બ ુભણેલો ના હોય- હોય તો તેચમ કાર વગર પણ નમ કાર કર છે.
અભણ મ ુય ા રાખેછે.બ ુભણેલા ને ા થતી નથી.
યવહાર માંપણ ા રાખવી પડ છે.
ડો ટરો ના બધા કસ સારા થતાંજ હોય છેતેુંહો ુંનથી,
તેમ છતાંતેસા ુંકરશેજ એવી ા રાખવી પડ છે.
ડો ટર નેજઈ કોઈ કહ ક પહલાંચમ કાર બતાવો તો તેબતાવી શક ન હ.
ડો ટર માંિવ ાસ ન રાખો તેદવા આપેન હ અનેદવા પેટમાંન ય યાંુધી રોગ જતો નથી.
આવી જ ર તેસેવા માગ માં–પરમાથ માં- ા રાખવી પડ છે.
બ ુભણેલા ના મન માંુતક થાય છે–ક ભગવાન ાંઆરોગેછે?
જો આરોગતા હોય તો- સાદ ઓછો કમ થતો નથી ?
પરમા મા રસ- વ પ છે-રસ-ભો તા છે. ભગવાન નેભોગ ધરાવો તેતેમાંથી રસ-સાર ખચી લેછે-
રસ પેઆરોગેછે.
એટલેભોગ સામ ી ઓછ થતી નથી. સાદ ઓછો થતો નથી.

281
એક ુલાબ ના લ ુંવજન કરો.
પછ તેણેપચાસ વાર ુંઘો અનેફર તેુંવજન કરો. તેુંવજન ઓ ંથ ુંનથી.
તેથી એમ કમ કહવાય ક ુવાસ લીધી નથી ?
યાંસાધારણ ેમ છે- યાંપરમા મા પરો ર તેરસ પે– ુગંધ પેઆરોગેછે.
પણ યાંઅિતશય ેમ હોય યાંપરમા મા ય આરોગેછે.
મીરાંબાઈ ભોગ ધરતા તેપરમા મા ય આરોગતા.
આપણા વા સાધારણ માનવીઓ ભોગ ધર તેમાંથી પરમા મા રસ ખચી લેછે- ુગંધ ખચી લેછે.
અ યારના જમાના માંતો જો ભગવાન ખરખર આરોગવા લાગેતો
કોઈ ભોગ ધરાવેક કમ તેમાંશંકા છે.!!!
અભણ ને ા હોય છે-પણ બ ુભણેલા ઓ ને ા થતી નથી. તેબ ુતક ઉભા કર છે.
પણ ભ ત ના આરંભ માં ા રાખવી જ પડ છે. ા વગર ભ ત થતી નથી.
ભ ત વધેપછ અ ુભવ થાય છે.
અનેઆ અ ુભવ એ જ મોટો માંમોટો ચમ કાર છે. ેમ થી નમ કાર થાય તો ચમ કાર જોવા મળેછે.
ગ (ગજરાજ-હાથી) પ ુહતો. ેમ થી પોકારવાથી-ભ ત થી તેણેભગવાન મ યા હતા.
તે ાંતપ યા કરવા-ક અ ટાંગયોગ ની સાધના કરવા ગયો હતો ?
ુવ ની મર કટલી હતી ?ગ માંકઈ િવ ા હતી ?િવ ુર ની કઈ િત હતી ?
ઉ સેન માંક ુંપૌ ુષ હ ું? ુ પાસેક ુંપ હ ું? ુદામા પાસેક ુંધન હ ું?
છતાંઆ બધા ભગવાન નેમેળવી શકયા છે.
ભ તિ ય માધવ કવળ ુણો થી ન હ-પણ ભ ત થી સ થાય છે.
સવ સાધન ુંફળ છે- ુેમ. સાધન કરતા ુેમ ન ગે-તો તેસાધન ની કંઈ કમત નથી.
એ ુંનથી ક ા ણ ના ઘેર જ મ મળેતો જ ભગવાન મળે. ગમેતે િત નો માણસ ભ ત કર શક છે.
ભ ત કર છે-તેભગવાન નેવહાલો લાગેછે. ુિમલન માટ નેઆ ુરતા નથી-
તેવા ા ણ કરતાં–પણ ને ુિમલન ની તી આ ુરતા છે-
તેવો કોઈ પણ િત નો મ ુય ા ણ કરતા પણ ેઠ છે.
હલાદ કહ છે-ક-બેસાધનો થી ભગવાન અવ ય મળેછે. ભગવાન ની સેવા અનેમરણ.
બી કશા ની જ ર નથી.
ી વ લભાચાય ના ૮૪ વૈણવ ની વાતા માંપ નાભદાસ ની કથા આવેછે.
તેઓ ભાગવત ની કથા કરતા.તેમાંથી ઉપા ન થ ું-તેમથી ઉદરિનવાહ કરતા.
એક વખત તેઓ વ લભાચાય ની ભાગવત કથા સાંભળવા આ યા.
વ લભાચાય ના ુખેથી તેમણેસાંભ ુંક-“ભાગવત ની કથા માંથી ય-ઉપા ન ન થાય.
ીમદ ભાગવત આ મ ક યાણ અપ છે.તેનેશા ીઓએ ઉદરપોષણ ુંસાધન બનાવી દ ુંછે.”
આ સાંભળ પ નાભદાસ એ ભાગવત કથા માં ય લેવા ુંછોડ દ ુંછે.
આિથક થિત કફોડ બની છે. છતાંપણ તેેમ થી ભાગવત કથા કર છે.
એક દવસ ની વાત છે.

282
તેમની ુી- ુલસીએ ક ું-િપતા , આ ઘરમાંચણા ની દાળ િસવાય બી ુંક ુંઘરમાંનથી.
પ નાભદાસ કહ છે-“બેટા હોય તેલાવ.મારા ભગવાન તો ભાવ ના ૂયા છે.”
ચણાની દાળ વાટ તેમાંથો ુંમી ુંના ું-નેચાર પ ડયા ભયા છે. ભગવાન નેભોગ ધરા યો છે.
કહ છે-“ ુ-આ ઘરમાંદાળ િસવાય ક ુંનથી-
પણ મ આ તમનેમોહનથાળ.શીખંડ, ૂર , શાક ધરા યા છે.”
અનેચણા ની દાળ માંથી સાચેજ એવી ુગંધ આવવા માંડ .
ુએ બાફલી ચણા ની દાળ –છ પન ભોગ ની મ આરોગી.
ભગવાન એ જોતાંનથી ક-મનેુંઆપેછે?ફ ત એટ
સેવા મરણ થી ભગવાન –સેવક નેઆધીન બનેછે.
ુંજ ુએ છે-ક-કવા ભાવ થી આપેછે.
એકનાથ મહારાજ આખો દવસ ુસેવા – ુભજન કરતા.
સેવા ના અિવરત મ થી તેઓ થાક જતા.
આવી ઉદા ભ ત જોઈનેઈ રનેપણ તેમની પર દયા આવી.
“મારો ભ ત –મારા માટ કટલો મ ઉઠાવેછે? ચાલ ુંજઈ તેનેતેના કાય માંમદદ ક ું.”
ભગવાન ા ણ ુંપ ધર એકનાથ નેયાંઆ યા છે.
આવી નેકહ છે-“ભાઈ, મનેતમાર યાંનોકર રાખો”
એકનાથ કહ છે-માર યાં ાંનોકર ની જ ર છે? ુંતો આખો દવસ ુુંસેવા મરણ ક ુંં.
ભગવાન કહ છે-ક- ુંતમનેઠાકોર ની સેવા ૂ માંમદદ કર શ.
એકનાથ કહ છે-તાર ઈ છા હોય તો ભલેમાર યાંરહ . ભાઈ તા ુંનામ ું?
ભગવાન કહ –મા ુંનામ-“િશખંડ ો”
ભગવાન- બાર વષ એકનાથ નેયાંનોકર બની નેર ા છે.
નેચંદન લગાડવા ુંછે-એ પોતેજ ચંદન ઘસેછે. “ ુલસીદાસ ચંદન ઘસે-િતલક લેત ર ુવીર” ને
બદલે-આ - “ર ુવીર ચંદન ઘસે-િતલક લેત ર ુવીર “ આવો છેભ ત નો મ હમા.........
ીધર વામી એ હ રિવજય માંએક સંગ ુંવણન ક ુછે.
સ યભામા નેએક દવસ અ ભમાન થ ુંક પિત – ી ૃણ ની સ ુથી માનીતી તો ુંજ.
એક દવસ નારદ આવી ચડ ા-સ યભામા નારદ નેકહ છે-
મનેઆવા પિત જ મોજ મ મળેતેવો ઉપાય બતાવો.
નારદ એ ક ું- વ ુુંતમેઆ જ મ માંદાન કરો તેઆવતા જ મ માંતમનેમળે.
ૃણ આવતાંજ મ માંજોઈતા હોય તો- ી ૃણ ુંદાન તમેકરો.
સ ય ભામા દાન આપવા તૈયાર થયા –પણ આ ુંદાન લેકોણ ? તેનારદ દાન લેવા તૈયાર થયા.
સંક પ કર સ યભામાએ ી ૃણ ુંદાન –નારદ નેક ુ.
ી ૃણ દાન માંમ યા એટલેનારદ ી ૃણ નેલઇ ચાલવા માંડ ા.
સ યભામા કહ છે-મારા પિત ને ાંલઇ ઓ છો?
નારદ કહ-તમેદાન આ ું-એટલેી ૃણ મારા થયા, તેમના પર મારો હ થયો.
સ યભામા નેપોતાની ૂલ સમ ઈ. તેી ૃણ નેપાછા આપવા િવનવેછે-પણ નારદ ના પાડ છે.
છેવટ નારદ કહ છે-જો તમેૃણ ના ભારોભાર સો ુંઆપો તો –તેમણેુંપરત આપવા તૈયાર ં.
સ યભામા ુશ થઇ ગયા.એકબા ુપ લા માંી ૃણનેબેસાડ ા-

283
બી બા ુસ યભામાએ તેમની પાસેહતા તેબધા દાગીના ુા પણ –
ી ૃણ ુંપ ું ુંથ ુંનથી.
બધી બી રાણીઓ પણ દોડ આવી અનેતેમના બધા દાગીના ખડ ા –પણ
હ ુતેમ ુંતેમ. હ રો મણ ના દાગીના ુકાયા પણ ી ૃણ ુંપ ુંહ ુભાર છે.
સ યભામા ુંઅ ભમાન ઉતારવાની આ લીલા હતી-
બધી રાણી ઓ િવચારમાંપડ ગઈ-હવેુંકર ું? સ યભામાએ દાન આપી મોટ ૂલ કર છે.
સ યભામા મણી નેશરણેગઈ. મણી યાંઆ યા. ભગવાન કમ તોળાતા નથી
તેનો ભેદ તે ણી ગયા.બી રાણી ઓ નેકહ છે-ક-ભગવાન કઈ દાગીનાથી તોળતા હશે?
મણી એ ુલસી ુંએક પાન છાબ માંુ ુંઅનેભગવાન તોળાઈ ગયા.
ુલસી ુંપાન મણી એ ભાવથી- ેમથી અપણ ક ુ–તેથી ભગવાન તોળાઈ ગયા.
“ ુલસી ના પાંદડ તોળાયો મારો હાલમો”
આ માણે-બોડાણા માટ ભગવાન સવા વાલ ના થયા હતા.
“ધ ય ધ ય બોડાણાની નાર -સવા વાલ ના થયા વનમાળ ”
ઈ ર નેએવી ઈ છા નથી ક કોઈ માર સેવા કર.તેમણેકોઈ વ ુની અપેા નથી.
તેવયંઆનંદ વ પ છે.તેમની ઈ છા એવી નથી ક વૈણવો મનેભોગ ધર.
તેમની ખાવાની ઈ છા નથી. પણ ભ તો નેરા કરવા ભગવાન આરોગેછે.
ભગવાનેઆપેુંછે-તેતેમનેઆપવા ુંછે.કોઈ વ ુઉતપ કરવાની વ ની શ ત નથી.
વ કંઈ આપી શકતો જ નથી.કોઈ વ ુપર વ ની સ ા નથી.આ સવ ી ૃણ ુંછે.
ેમ થી ભગવાન નેઅપણ કરશો તો ભગવાન સ થશે. ભગવાન ુંભગવાન નેઅપણ કયા વગર
ખાય તેુટ છે. ૃત ની છે. ઈ રનેઅપણ કયા વગર ખાય તે ૂયો મર છે.
ઈ ર નેઅપણ કરશો તો તેઅનંતગ ુંકર પા ંઆપશે.
ઈ રની આરતી ઉતારવાથી ભગવાન નેયાંઅજવા ંથવા ુંનથી-
અજવા ંઆપણા દય માંકરવા ુંછે.
ઈ ર તો વયંકાશ છે. તેમ ુંી ગ દ ય છે.
સેવા કરવાથી સેવક નેુખ થાય છે.તેથી ભગવાન નેુંમળવા ુંહ ું? તેતો પરમાનંદ વ પ છે.
વ નેઆપનાર ઈ ર છે. વ દાસ છે-ઈ ર મા લક છે.
પરંુમ ુય ેમ થી િનવેદન કર એટલેભગવાન સ થાય છે.
સેવા નેૂ માંભેદ છે.
યાંેમ ધાન છેતેસેવા. અનેયાંવેદ-મંો ધાન છે ૂ.
ા ણો ભગવાન ની ૂ કર છે. ૂ માંા ણો ુનેજમાડ છે- યાર – ાણાય વાહા-ઉદાનાય
વાહા...વગેર કહ -હ ત ાનલમ-કહ -સેક ડો માંહાથ ધોવડાવી નાખેછે.
ભગવાન નેહ ુજમવાની ઈ છા છે-પણ ભગવાન ા ણ ના વચન ને
માન આપેછે. દવ નેમંનેઆધીન રહ ુંપડ છે.

284
જયાર ભગવાન ની સેવા માંવૈણવો –ભગવાન ની સામેથાળ ધરાવી-પંદર વીસ િમિનટ ુધી –
ઓમ નમો ભગવતેવા ુદવાય-ના જપ કર – ેમ થી મનાવી મનાવી-ભગવાન નેજમાડ છે.
જયાર દવ મંાધીન બનેછે-તેૂ અનેજયાર દવ ેમાધીન બનેછે-તેસેવા.
આજકાલ લોકો બ ુુતકો વાંચેછે-ભણેલા – ાની – ુશાળ બની ય છે.
ુંદર ુંદર વાતો કર છે-પણ કોઈ સાધન કરતા નથી.
િત- ૂ ૂ માંય એક અલૌ કક ત વ સમાયેુંછે.
સવ યાપી છે-તેનેએક જ યાએ જોવાના છે. એક જ યાએ માનવાના છે.
પોતાની થિત માણેસેવા કરો. (ક માનસી સેવા કરો.)
થો ુંમળેપણ ઘ ુંમાનેતેઈ ર.ઘ ુંમળેપણ ઓ ંમાનેતે વ.
વ નેઅનેકવાર મ ુંહોય –પણ જો એકવાર ન મ ુંતો –
અગાઉ ુંઆપેુંૂલી જશે. વ ુટ છે.
ગજરા ભગવાન નેએક જ લ આ ુંહ ું. લ ની માળા પણ અપણ નહોતી કર હતી.
ૌપદ એ ભગવાન નેભા ુંએક પાન જ આ ુંછે.
ગીતા માં–પ મ- ુપમ-એકવચન જ વાપ ુછે.
સેવા કરો તો અન ય ેમ થી સેવા કરો. નેહ વગર ુંસમપણ યથ ય છે.
સારાંકપડાંબગડ ય –તેબીક મ ુય ભગવાન નેસા ટાંગ ણામ કરતો નથી.
નર કપડનકો ડરત હ-“નરક” “પડન” કો ન હ. સવ ઈ ર ુંછે-તેુંજ તેનેઅપણ કરવા ુંછે.
દ ણ માંએક કથા ચ લત છે. એક ગામ માંએક ૃહ થ નેયાંલ ન હતા.
ગોરમહારા જો ુંતો –ગણપિતની િત ૂહતી ન હ.
ગોરમહારાજ ાની હતા. તેઓ ણતા હતા ક યાંેમથી ુનેપધરાવો યાં-આવીનેઈ ર બેસેછે.
નૈવેનો ગોળ હતો –તેગોળ થી ગણપિત બના યા. યજમાન નેૂ કરાવી.
ૂપ-દ પ થયા પછ -નૈવેઅપણ કરવાનો
સમય આ યો.નૈવેના ગોળના તો ગણપિત બના યા હતા,તો હવેનૈવે ાંથી લાવ ું?
એટલેગોર મહારા -ફર થી ગોળ ના ગણપિત માંથી થોડો ગોળ કાઢ અનેગોળ ુંનૈવેધ ુ.
ગોળ ના ગણપિત અનેગોળ ુંનૈવે. આવી ૂથી પણ ગણપિત સ થયા
અનેકાય માંિવ ન ન આ ું.કારણ આ કાય પાછળ ભાવના ુહતી.
વ ુુંમહ વ નથી.પણ ભાવ ની મહ ા છે. સેવા કરતા રોમાંચ થાય, સેવા કરતા ખ માં ુઆવે-
તેસેવા સાચી. સેવા યા મક હોવી જોઈએ. સેવા કરતા આનંદ આવવો જોઈએ.
ભગવાન માટ રસોઈ કરો અનેભગવાન નેઅપણ કર જમો.
જમાડતાંાથના કરો-ક-નાથ, આપ િવ ંભર છો,સવ ના મા લક છો.તમનેકોણ જમાડ શક ?
તમા ુંતમનેઅપણ ક ુંં.
બાળકનેબાપ િપયો આપેછે, અનેબાપ જો પાછો માગેતો ઘણા બાળકો િપયો પાછો આપતા નથી.
િપતાનેુઃખ થાય છે.

285
“મ જ િપયો આ યો અનેમનેતેઆપતો નથી” પણ જો બાળક િપયો આપેતો િપતાનેઆનંદ થાય છે.
વ મા ના િપતા ઈ ર છે. તેમણે આ ું–તેજ તેમનેપા ંઆપવા ુંછે.
એવો િનયમ લો ક-ભગવાન નેધરા યા વગર ુંખાઇશ ન હ.
ભગવાન નેધરા યા વગર જમેતેએક જ મ માંજ ર દ ર થાય છે.
ુની સેવા કયા વગર ખાય તેપાપ છે.
ઘરમાંઠાકોર ની (ક કોઈ પણ ઈ રના વ પની) સેવા ન હોય તેઘર મશાન ુંછે.
તમારાંઠાકોર ની સેવા બીજો કોઈ કર અનેતમનેગમેતો માનજો ક-તમેસાચા ભ ત નથી. સાચા
વૈણવ નથી.ઠાકોર ની સેવા તેકરવી જોઈએ.
ઘરમાંબાલ ૃણ ની સેવા થાય છે-તેઘરમાંલ મી પધાર છે.
ઘરમાંભગવાન માટ રસોઈ થાય છે-તેઘરમાંઅ ૂણા િવરા છે.
તેઘરમાંઅનાજ ની ખચ પડ ન હ.
ઘરમાંકોઈ મોટો મહમાન આ યો હોય તો –તેની સતત કાળ રાખવી પડ છે-
મહમાન ની સાથેબેસો તો તેભોજન લેછે.
કોઈ સાહબ ઘેર આ યા હોય-ચા ૂક નેબે- ણ વાર કહ ુંપડ ક સાહબ ચા ઠંડ થાય છે.
સાહબ કંઈ ધળો નથી-પણ બે- ણ વાર કહ એ યાર તેચા લેછે.
માનવ નેમનાવવો પડ તો લાલા તો તેના કરતા હ રો ગણા ેઠ છે.
લાલા નેભોગ ધરા યા પછ –તેમની જોડ બેઠા વગર જો ઘરનાંબી ંકામ માંલાગી ઓ
તો લાલા ભોગ સામેજોશેપણ ન હ.
યશોદામૈયા બ ુમનાવતા યાર લાલા ખાતા. યશોદા ના મ લાલાનેજમવા માટ ુબ મનાવો.
લાલાનેઅનેક વાર મનાવશો તો કોઈ એક વાર તેમાનશે.
લાલા દવસેખાશે- તેદવસેબેડો પાર છે.
કોઈવાર ઘરનાંબધાનેબહાર જવા ુંહોય તો ભગવાન નેએકલા ૂધ પર રાખેછે.
કહશે-ક-“નાથ, ૂધ જમો.માર આ મોહનથાળ ખાવા બહાર જવા ુંછે.”
યાર ભગવાન કહશે-ક-“ ુંિમ ટા ખાય અનેમનેૂધ પર રાખેછે?
ુંપણ તનેએક મ હનો ૂધ પર રાખીશ.” ભગવાન ટાઈફોઈડ તાવ નેમોકલી આપેછે.
ડો ટર કહશે-ક હવેતેનેએક મ હનો અનાજ આપશો ન હ. –
આ તો હળવા અથ માંક ું.
ઘરમાંકોઈ જમનાર ન હોય તો પણ ભગવાન માટ રસોઈ બનાવો.
પરમા માની સેવા ુંઘ ુંમહ વ છે. કોઈ પણ એક જ યાએ મન અનેયાન ક ત કરવા-
કોઈ પણ વ પ ની િત ૂરાખી ેમ ુવક- ુબ જ ભાવ થી ુની સેવા કરો.
ચ વ પ કરતા િત ૂ વ પ સા ુંછે. િત ૂ વ પ માં ખ નેમન પરોવાયેુંરહ છે.
લોખંડ ની છ ણી હોય અનેતેનેઅ ન માંતપાવો-તો અ ન ના સંબંધ થી તેછ ણી અ નસમ બનેછે.
તેનેહાથ અડાડ શકાતો નથી.
તેમ િત ૂમાં ુઆવી નેબરા યા છે–એવી-ભાવના કરવા થી – િત ૂભગવદ વ પ બનેછે.

286
ુિત ની સેવામાંસંપિ માણેખચ કરો.
લાલા માટ ુંદર િસહાસન બનાવો. રોજ નવાંનવાંકપડાંપહરાવો.
ની પાસેસંપિ નથી તેતો ેમથી લ અપણ કરશેતો પણ ચાલશે.તેથી પણ ઠાકોર સ થશે.
ુમાનેછે-ક મ તેનેક ુંઆ ુંનથી તો તેમને ાંથી આપે?
સેવા કરો યાર મન થી એવી ભાવના રાખો ક –લાલા ય હાજર થઇ નેિવરા યા છે.
સેવા ના આરંભ માંયાન કરવા ું–અનેભાવના કરવાની ક-
લાલા મ- મ કરતા ચાલતા આવી નેૂ િત માંવેયા છે. હાજરા હ ુર છે.
વેદાંતી ઓ ની-અ ૈત ની વાતો કર છે. વ છે,આ મા પરમા મા છે. હા તેસા ુંછે.
પણ વ ભલે પ હોય-પણ આ તો તેદાસ છે.
( યાંુધી વને નો અ ુભવ ન થાય યાંુધી)
દા યભાવ થી અ ભમાન મર છે.(મા લક ની “ ૃપા” થી ું ુખી ં)
ભાગવત માંવા સ યભાવ-મ ુરભાવ...એવા અનેક ભાવ ુંવણન છે.
પણ એ સવ ભાવ દા યભાવ થી િમિ ત છે.
દા યભાવ વગર વ ની દયા ઈ રનેઆવતી નથી.(અહમ નો અભાવ-થવાથી ઈ ર સ થાય છે)
સેવા એટલેસેય (પરમા મા) માંમન પરોવી રાખ ું.
પોતાના શર ર ( વ- પ) પર વો ેમ કર એ છ એ-
એવો જ લાલા ના વ પ માંેમ રાખવાનો છે.
ૃણ સેવામાંદય ન પીગળેયાંુધી સેવા સફળ થતી નથી.
િત ૂમાંભગવદ-ભાવ ન ગેયાંુધી ુિનયા ના યેક પદાથ માંઈ ર ભાવ ગતો નથી.
સેવા કરતાંસતત િન ઠા (િવ ાસ) રાખવાની છે-ક- િતમાં ૂ ય પરમેર છે. ય લાલા છે.
મન માંથી મ લનતા નેકાઢ નાખી- ુથઇ અનેસેવા કરવાની છે.
સેવા ની િવિધ, સેવામાંૃઢતા અનેસેવા માંકવી ભાવના જોઈએ?
એ બાબત માંનામદવ ના ચ ર ની એક કથા છે.
નામદવ ણ વષના હતા. ઘરમાંિવ લનાથ ની ૂ હતી. એકવાર િપતાનેબહારગામ જવા ુંથ ું.
િપતાએ નામદવ નેૂ ુંકામ સ ું.
િપતા કહ છે-બેટા,ઘરનાંમા લક િવ લનાથ છે. ઘરમાં કંઈ છેતેઆપ ુંનથી –
પણ િવ લનાથ ુંછે.તેમની સેવા કયા વગર ખાઈએ તો પાપ લાગે.
તેમનેભોગ અપણ કર અનેસાદ પેલઈએ તો દોષ નથી.
નામદવ ૂછેછે-ક-બા ુ,ઠાકોર ની સેવા કમ કરવી તેમનેબતાવો.
િપતા સેવા ની િવિધ સમ વતાંકહ છે-ક-બેટા, સવારમાંવહલો ગ .
પછ ,િપતા નામદવ નેકહ છે- ક “સવાર વહલા ગી – નાન કર પિવ થઇ –
તેપછ ભગવાન ની ાથના કરવી.
ાથના કર લાલા નેજગાડવાના. આપણેતો ભગવાન ના સેવક છ એ.
સાધારણ સેવક મ મા લક નેસાવધાની થી જગાડ-તેમ લાલા નેજગાડવાના.
(ઉિ ઠ ગોિવદ,ઉિ ઠ ગ ુડ વજ,ઉિ ઠ કમલાકા ત ૈલો મંગલમ ુુ.)
ઉઠાડતાંપહલાંભોગ સામ ી તૈયાર રાખ .

287
વૈણવ ના દય માંેમભાવ ગેએટલેલાલા ને ૂખ લાગેછે.
મંગળા માંમાખણ-િમસર નો ભોગ લગાવવાનો હોય છે.
(મંગળા અનેૃંગાર કર બંનેનો સાથેભોગ પણ –ઘણા લગાવેછે.)
ુના ધીર ધીર ચરણ પખાળવા, ક તેમનેુઃખ ન થાય. ી ગ કોમળ છે-
તેવી ભાવના કર તેમનેનાન કરાવ ું.
પછ ભગવાન નેૃંગાર કરવાનો. િવ લનાથ નેૂછવા ું-આ ક ુંપીતાંબર પહરા ું? “
ૃંગાર કરવાથી ુંભગવાન ની શોભા વધેછે? ના, પરમા મા નેૃંગાર ની જ ર નથી.
એ તો સહજ ુંદર છે. િન ય ુંદર છે.
ૃંગાર કરતી વખતે ખ અનેમન ભગવાન માંજોડાય છે- થી મન ુથાય છે.
મોટા મોટા યોગીઓ ને આનંદ સમાિધમાંબંધ ખેમળેછે-
તેવો આનંદ વૈણવો નેઠાકોર ના ૃંગાર માંઉઘાડ ખેમળેછે.
યોગીઓનેાણાયામ - યાહાર કરવા પડ છે-છતાંમન કોઈ વાર દગો આપેછે.
ઝાડ નીચેબેસી યાન-ધારણા કરવાથી યોગી ને િસ મળેતેિસ
વૈણવો નેઠાકોર ની સેવાથી મળેછે.
લાલા ની ઈ છા અ ુસાર ૃંગાર કરો તેસેવા છે-અને
આપણી ઈ છા અ ુસાર ૃંગાર કર એ તેૂ છે.
કનૈયા નેવારંવાર ુછશો તો કનૈયો તમનેકહશે-ક તેમની ુંઈ છા છે.
અનેએટલો સમય જગત ુલાશેઅનેમા લક માંત મયતા થશે-અનેઆનંદ થશે.
“ ૃંગાર કયા પછ -ભોગ અપણ કરવાનો- ૂધ ધરાવવા ું. િવ લનાથ શરમાળ છે-
વારંવાર ાથના કર એ છ એ યાર આરોગેછે.સેવા પછ ાથના કરવાની “
(એ ુંનથી ક સંૃત માંજ ાથના થાય.પોતાની મા ૃભાષા માંપણ ુિત કર શકાય.
ુનેતો બધી ભાષા આવડ છે)
“ ુિત- ાથના પછ કતન કરવાના.તેપછ આરતી ઉતારવાની.અનેપછ ભગવાન નેવંદન
કરવાના. ુિત માંકોઈ ૂલ થઇ હોય તો તેવંદન કરવાથી,માફ થાય છે. સેવા પ ર ૂણ બનેછે.
સમા ત માંસા ટાંગ ણામ કરવાના.”
નામદવ િનદ ષ બાળક હતા.િપતાએ કહલી સવ વાત સાચી માની છે.
બાળક ના મન માંઆ વાત ઠસી ગઈ ક-આ િત ૂનથી પણ સા ાત પરમા મા છે.
બાળક નાનો હોય યાંુધી તેનેસમ વવામાંઆવશેતો િત ૂમાંભગવાન દખાશે.
મોટ મર નો થાય પછ તેનેસમ વવા જશો તો સામી દલીલ કરશે.
(આપણેઘણા પણ – િત ૂમાંુંભગવાન છે? તેની દલીલ કર એ છ એ!!!)
નામદવ ના મન માંઠસી ગ ું-ક-ભગવાન ૂધ પીશે-ભગવાન ભોગ જમશે.
નામદવ બા યાવ થા થી જ ભ ત હતા.
તેદવસેરા ેનામદવ ને ધ નથી આવતી. “સવાર માર િવ લનાથ ની સેવા કરવાની છે.”
ાતઃકાળ માંચાર વાગેનામદવ ઉઠ ા છે. કતન કર ેમથી ભગવાન નેજગાડ છે.
ઠાકોર ના ચરણ પખાળ નાન કરા ું.
ુંદર ૃંગાર કય છે. િવ લનાથ સ દખાય છે.(ઝાંખી)
ઘરનાંગર બ હતા એટલેહ રા મોતી ની કંઠ ાંથી અપણ કર શક ?

288
ુલસી અનેું ની માળા અપણ કર છે. ઠાકોર નેગોપી ચંદન ુંિતલક ક ુછે.
ૃંગાર થયા પછ ઠાકોર ને ૂખ લાગેછે.
આપણા દય માંેમ હોય તો તેેમ જ
ેમ જડ નેચેતન બનાવેછે.
િત ૂમાં ય છેઅને િત ૂચેતન બનેછે.
નામદવ ૂધ લઇ આ યો છે. “િવ લ તમેજગતનેજમાડનાર છો. ુંતમનેુંજમાડ શ ું?
તમા ુંતમનેઅપણ ક ુંં.”
“ વદ યંવ ુગોિવદ, ુયમેવ સમપયે. “ (હ ગોિવદ,તમાર વ ુજ તમનેઅપણ ક ુંં)
િવ લનાથ નેૂધ ધરાવી નામદવ વારંવાર િવનવણી કર છે. નામદવ નો ેમ જોઈ િવ લનાથ
સ થાય છે. તેૂધ પીતા નથી પણ કવળ ેમ થી નામદવ નેિનહાળ ર ા છે.
નામદવ કહ છે-“ ુંબાળક ં,આજ ુધી સેવા ન કર તેથી તમેનારાજ થયા છો ?
ૂધ કમ પીતા નથી ? જ દ ૂધ પીઓ, તમને ૂખ લાગી હશે.”
“ ુંખાંડ ઓછ પડ છે? ૂધ ગ ુંનથી ? એટલેૂધ નથી પીતા ?”
નામદવ વ ુખાંડ લઇ આવી અનેૂધ માંવધાર ખાંડ નાખેછે. પણ હ ુિવ લનાથ ૂધ પીતા નથી.
નામદવ ઈ રનેવારંવાર િવનવણી કર છે. લાલા નેમનાવેછે. છતાંલાલા ૂધ પીતા નથી.
નામદવ ુંદય હવેભરા ુંછે.
નામદવ બાળકસહજ ભાવ થી િવ લનાથ નેકહ છે-
“િવ લનાથ, ૂધ પીઓ ન હતર મારા િપતા મનેમારશે. તેુંતમનેગમશે?”
હવેિવચાર છે-ક મારાથી કોઈ ૂલ તો ન હ થઇ હોય ને? –એટલેકહ છે—
“માર ૂલ થઇ હોય તો મા કરો.િપતા એ બતા યા ુજબ મ સેવા કર છે.િપતા એ ક ુંહ ુંક
–િવ લનાથ અિત ઉદાર છે.તેભ ત ના અપરાધ ને મા કર છે. ુંઆપ મનેમા ન હ કરો ?”
હવેનામદવ થોડા અકળાણા છે-“િવ લ તમેૂધ પીશો ન હ, ૂયા રહશો તો ુંપણ ૂયો રહ શ.”
હવેિવચાર છે-ક –મા લક નેબ ુમના યા પણ માનતા નથી.
મા લક નારાજ થયા છે-તો આ વન ુંકામ ું?
અિતશય યા ુળ થયા છે-એટલેહવેિવ લનાથ નેકહ છે-
“ આ હવેછેલી વાર તમનેક ુંં. તમેૂધ પીઓ, હવેજો તમેૂધ ન હ પીઓ તો
તમારાંઆગળ મા ુંપછાડ મર જઈશ”
િવ લનાથ બાળક ની કાલીઘેલી વાતો સાંભળવામાંમ ત બ યાંછે.
તેમનેૂધ પીવા ુંયાદ આવ ુંનથી.
પણ યાંજો ુંક હઠ ચડલ નામદવ-હવેમા ુંપછાડવા તૈયાર થયો છે-ક-
મા લક ૂધ નો કટોરો ઉઠા યો છે.
નામદવ ના અિતશય ેમ થી આ જડ િત ૂચેતન બની છે.
િવ લનાથ સા ાત થયા છે. અનેૂધ પીએ છે.
નામદવ આ ય થી -હષથી િવ લનાથ નેૂધ પીતા જોઈ ર ા છે, નામદવ નેપરમાનંદ થયો છે.
મા લક ૂધ પીએ છેઅનેકટોરો ખાલી થતો નામદવેજોયો....

289
હવેતેમ ુંબાળક દલ કહ છે- ક –“િવ લ નાથ જો બ ુંૂધ પી જશેતો મારા સાદ ુંું?
માર માટ સાદ ન હ રાખે?”
એટલેહવેતેજ બાળકસહજ ભાવ થી લાલા નેકહ છે-ક-
“િવ લનાથ, તમનેઆ ુંથ ુંછે?તમેએકલા જ બ ુંૂધ પી જશો ?
મનેસાદ ન હ આપો ? બા ુતો મનેરોજ સાદ આપેછે.”
બાળક ના અિતશય ેમ આગળ બ ુંજ ૂલી ગયેલા મા લક નેહવેયાદ આવેછે.
બાળક માટ સાદ રાખવાનો છે.
ૂધ પીવા ુંબંધ કર િવ લનાથ નામદવ તરફ ુએ છે,
નામદવ ની કાલીઘેલી વાણી સાંભળ – ુગદગદ થયા છે.
ુખ પર હા ય આ ુંછે. નામદવ નેગોદ માંલીધો છે. અને તેનામદવ નેૂધ પાય છે.
આ માણેસેવાનો મ બતા યો. સેવા માગ અિત દ ય-અિત ુંદર છે.
મોટા મોટા મહા માઓ પણ પાંડ ય છોડ -બાળકના વા બની, ભગવાન ની સેવા કર છે.
પરમા મા નેકોઈ વ ુની ૂખ હોઈ શક ? પરમા મા નેકવળ ેમ ની ૂખ છે.
સેવા અનેમરણ થી પરમા મા પરતંબનેછે. અનેભ ત નેઆધીન બનેછે.
ુઅનેભ ત નો એક સંબંધ થાય છે.
સેવા કરતાંકરતાં– દય પીગળે, સેવામાંનટખટ લાલા નેલાડ લડાવતાં-
તેમની જોડ ેમ ની થોડ થોડ વાતો કરતાં-
મા લક નેમનાવવામાં-ક ુથી ેમ થી થોડાંસણા લેતાં-ક મીઠ ફ રયાદ કરતાં—
જો.... ખમાંથી હષ નાં ુનીકળેતો ...માન ુંક સેવા સફળ થઇ છે. એ જ સમાિધ છે.
ાનમાગ –માંમળતાંાન થી –વ ુના વ પ ુંયથાથ ાન થાય છે.
ાની નેખબર પડ છે-ક િત ૂમાંભગવાન નથી.
પણ ભગવાન ુંઆહવાહન કરવાથી િત ૂભગવાન બનેછે.
પણ ાનથી તે- િત ૂતો જડ જ રહ છે. તેુંવ પ બદલા ુંનથી.
(હાલ ના જમાના માંબધા જ ાની બની ગયા છે!!)
જયાર ભ તમાગ માં–ભ ત પાસે- ેમ પાસે-એવી શ ત છે-ક-જડ િત ૂતેના આકાર ુજબ -
ચેતન બનેછે.ભ ત માંવ ુના વ પ ુંપ રવતન કરવાની શ ત છે.
ાન અનેભ ત નો સમ વય થાય –તો બેડો પાર છે.
હલાદ િસહ ૃ વામી ની ુિત કર છે-
હ નાથ, તમારાંમંગલમય સદ ુણો ુંુંુંવણન ક ું?
ા દ દવો પણ તમાર લીલા ને ણી શકતા નથી.
હવેઆપ ોધ ન કરો. મારા િપતા કંટક પ હતા,તેથી આપેતેનો વધ કય , તેસા ુંથ
ું.
આ તમા ુંભયંકર વ પ જોઈનેદવોનેપણ બીક લાગેછે.પરંુમનેબીક લાગતી નથી.
ખ ુંક ુંતો મનેઆ સંસારની બીક લાગેછે. સંસાર નેજયાર ુંિનહા ંંયાર મનેગભરામણ થાય છે.
(જગતનેબેૃટ – નેહ ૃટ અનેઉપેા ૃટ -થી જોઈ શકાય છે. સંસારનેનેહ ૃટ-આસ ત થી
જોવાથી મન ચંચળ થાય છે,મન ગભરાય છે, માટ જગતનેઉપેા ૃટ થી જો ુંજોઈએ.)

290
હ દનબંુ, આ અસ અનેઉ સંસાર ચ માંિપસાઈ જવાની બીકથી ુંકવળ ભયભીત ં.
મારા કમપાશોથી બંધાઈ નેઆ ભયંકર જ ંુઓની વ ચેમનેનાખવામાંઆ યો છે.
હ નાથ, તમેસ થઈનેમને ાર તમારાંતેચરણ કમળોમાંબોલાવશો?
ક સવ વો ુંએકમા શરણ(મો પ) છે.
આપ જ સવના પરમ સા ય છો,સ ુુંશરણ છો,અમારા િ ય અનેુદ છો, (ભા-૭-૯-૧૬)
હ ભગવાન, નેમાટ સંસાર લોકો ઉ ુક રહ છે-તેવગ માંમળવા વાળા –
આ ુય,લ મી અનેઐ ય –મ જોઈ લીધા છે.
મારા િપતા પાસેકોઈ વ ુની ુટ નહોતી,તેમ છતાંતેમનો નાશ થયો.
તેભોગો ના પ રણામ મ ણી લીધા છે. માટ તેમાંુંકંઈ પણ ુંઈ છતો નથી.
આ સંસાર એક એવો ધારો ુવો છે-ક- માંકાળ પ સપ હંમેશા કરડવાનેમાટ તૈયાર રહ છે.
િવષયભોગો ની ઈ છાવાળા ુુષો આ ુવા માંપડલા છે. (ભા-૭-૯-૨૩)
હ વૈુંઠનાથ, આ બ ુંું ુંં, પણ મા ુંમન આપની લીલા કથાઓ થી સ ન થવાનેબદલે,
કામા ુર જ રહ છે.
મા ુંમન અિત ુટ છે.તે-હષ-શોક,ભય,લોક-પરલોક,ધન,પ ની, ુવગેર ની ચતાઓમાંઅને
ત તની ઈ છાઓ થી ૂિષત છે.તેયાં- યાંભટક ુંરહ છે-તેનેવશ માંરાખ ુંક ઠન છે.
તેથી ુંદ ન બની ગયો ં.અનેઆવી થિતમાંઆપના- ત વ નો – િવચાર કવી ર તેક ું?
હ નાથ,આ મન નેવશ કરવાની મનેશ ત આપો અનેમા ુંર ણ કરો.
હ ભો, ુંપાંચ વષનો ં-પણ પાંચ ાનેયો અનેછ ુંમન –એમ છ ઇ યો જોડ મા ુંલ ન થ ુંછે.
માર આ છ પ નીઓ મનેુખ લેવા દતી નથી,બ ુનાચ નચાવેછે,મા ુંિવવેક પી ધન ુંટ મને
ખાડામાંફક દ છે.માર એવી દશા છે-ક- ણેકોઈ એક ુુષનેઅનેક પ નીઓ હોય અનેતેદરક
તેનેપોતપોતાના શયન ૃહ માંલઇ જવાનેમાટ ચાર તરફથી ઢસડતી હોય.
હ નાથ, આપ કહો છો-ક સંસારનો મોહ ન રાખો અનેમા ુંભજન કરો. પણ ભજન કર ુંકવી ર તે?
આપેઆ સંસારના ુંદર િવષયો માંએ ુંઆકષણ રા ુંછે-ક મોટા મોટા િવ ાનો પણ આમાંભાન
ૂલેછે.મન ચંચળ થાય છે,િવવેક રહતો નથી. અનેસંસાર ુંુખ અ ૃત ુંલાગેછે.
આપેજગતમાંઆવા ુંદર પદાથ બના યા જ શા માટ ?
ક નાથી ઇ યો લલચાય અનેતેમાંફસાય ?
આપ કહો છો ક-ઇ યો નેકા ુમાંરાખો-પણ આ ુંદર પદાથ દખાય છે-એટલેડહાપણ રહ ુંનથી.
આપેઆ સંસાર ુંદર બનાવીનેગોટાળો કય છે.
તમાર ૂલ તો ન કહવાય-પણ ગોટાળો જ ર થયો છે.
િસહ ૃ ભગવાન હલાદ નેસમ વેછે-ક-
“મ ુયો ુખી થાય, િવવેક થી ભોગ ભોગવે–એટલેસંસાર નેમ ુંદર બના યો છે.
ુંુંદર ં–એટલેમ બનાવેલો સંસાર પણ મારા વો ુંદર થઇ ગયો. એમાંમારો ુંવાંક ?
એ માર ૂલ નથી,પણ મ ુય સંસારમાંઅિતશય આસ ત થઇ, મયાદા બા ુએ ૂક ,
િવવેક રાખતો નથી અનેઆ સંસારના પદાથ ભોગવેછે–અનેુઃખી થાય –તો તેતેમનો દોષ છે.
ૂલ છે.પણ મ ુય જો મયાદા માંરહ ,િવવેકથી જો સંસારના આ પદાથ નેભોગવેતો તેુખી થાય.”
િવષયો નેભોગવતાંઆ સંસાર નેબનાવનાર ઈ ર ને ૂલવાના નથી.

291
સંસારનેભોગ ૃટથી ન હ પણ ભગવદ ૃટ થીજોઈએ તો ુખી થવાય છે.
મ ુય સંસારમાંપાપ છે-એની ક પના કર છે. પણ પોતાના મનમાંકટ ુંપાપ છે?
તેના િવષેિવચારતો નથી. જગત માંદખા ુંપાપ મ ુય ૂર કર શકવાનો નથી,
પોતાના મનમાંથી પાપ કાઢ તો પણ ઘ ું..!!
એક ઉદાહરણ છે.
એક વખત શાહ દ ના પગ માંકાંટો વા યો. રા અકબરનેઆ વાતની ખબર પડ .
તેમણેબીરબલ નેબોલા યો-અનેક ું-મારા રા ય ની તમામ જમીન ચામડા થી મઢાવી દો,
થી માર ુી નેભિવ ય માંકાંટો ન વાગે.
બીરબલ મા ુંખંજવાળેછે. આટ ુંબ ુંચામ ુંલાવ ું ાંથી ?
એના કરતાંશાહ દ ના પગ તળેચામ ુંરાખીએ તો ?
તેનેમોજડ પહરાવી દઈએ તો કાંટો વાગેજ ન હ. અને....શાહ દ નેમોજડ પહરાવી દ ધી.
જગતમાંપણ કાંટા છે.અનેકાંટા તો રહવાના જ. ના પગમાંમોજડ છે-તેનેકાંટા વાગેન હ.
ઈ ર સંસાર સવ નેુખી કરવા બના યો છે. પરંુમ ુય તેનો િવવેક ૂવક લાભ લેતો નથી.
એટલેુઃખી થાય છે.
એક ગામ માંપાણી ની તકલીફ હતી. તેથી તેગામના એક શેઠ લાખ િપયા ખચ કર મોટો ુવો
બંધા યો.લોકો જલપાન કર નેઆશીવાદ આપેછે. એક દવસ એ ુંબ ુંક-રમતાંરમતાંકોઈનો છોકરો
ુવામાંપડ ગયો અનેૂબી નેમર ગયો. છોકરાનો િપતા તેશેઠની પાસેઆવી ફ રયાદ કરવા લા યો
અનેગાળો દવા લા યો.“તમેુવો બંધા યો-તેથી જ મારો છોકરો મરણ પા યો”
શેઠ ની તો કોઈ એવી ઈ છા નહોતી ક કોઈ ુઃખી થાય.
સંસાર એ ુવો છે.તે વ નેુખી કરવા બના યો છે. કોઈ નેૂબી મરવા ન હ.
હલાદ કહ છે- ુ, આપનેુનેગાર તો કોણ કહ શક ? પણ હવેએટ ુંકહો ક –
સંસારના િવષયોમાંમન ફસાય ન હ-તેનો ઉપાય ુંછે? કોઈ ઉપાય બતાવો.
િસહ ૃ ભગવાન કહ છે-ક-જગતનેુખી કરવા અનેિવષયો પજવેન હ -
તેના માટ મ બેઅ ૃત બના યા છે.
આ અ ૃત ુંપાન કરનાર નેિવષયો પજવી શકશેન હ. તેબેઅ ૃત છે-નામા ૃત અનેકથા ૃત.
આ બેઅ ૃત ુએ બલ ુલ મફત આ યા છે. તેના માટ કોઈ ખચ કરવો પડતો નથી.
ૃણ ુંનામ તો વગ ના અ ૃત કરતા પણ ેઠ છે.
વગ ના અ ૃત ુંદવો પાન કર છે-પણ તેમનેશાંિત નથી.
ભોગી મ ુય કોઈ પણ દવસ યોગી થઇ શકતો નથી. ક ળ ુગ નો માનવ ભોગી છે-તેયોગી થવા ય
તો તેનેજ દ સફળતા મળતી નથી. તેથી ક ળ ુગ માંનામા ૃત અનેકથા ૃત એ જ સરળ ઉપાય છે.
ુિત ના છેલા લોક માંહલાદ છ સાધનો બતા યા છે. નાથી પરમા મા ની અન ય ભ ત
ા ત થાય છે.-- ાથના,સેવા ૂ, ુિત,વંદન, મરણ અનેકથા વણ .
આ છ સાધન િવિધ ૂવક કર-તેુંવન ુધર છે. તેનેઅન ય ભ ત મળેછે.

292
િસહ ૃ વામી હલાદ નેવરદાન માગવા કહ છે-
હલાદ િન કામ ભ ત છે. તેકાંઇ પણ માંગવાની ઈ છા રાખતા નથી.
તેમનેકોઈ ભોગ ની ઈ છા નથી.કામના નથી.
િસહ ૃ વામી કહ છે- હલાદ ભલેતાર કંઈ ઈ છા નથી, પરંુમનેરા કરવા કાંઇક માગ.
હલાદ કહ છે-ક –“નાથ,એવી ૃપા કરો ક-સંસાર ુંકોઈ ુખ ભોગવવાનો િવચાર પણ મન માંના આવે.
કોઈ પણ કારનાંઇ યો નાંુખ ભોગવાની ઈ છા જ ન થાય, મારા દય માંકોઈ દવસ કામના ું
બીજ ુરત ન થાય,કોઈ કામનાઓનો ુર રહ જ ન હ-તેુંવરદાન આપો.”
સંસાર ુખ ભોગવવાની ઈ છા એ જ મહા ુઃખ છે.
નેકોઈ ુખ ભોગવવાની ઈ છા નથી –એ જ સંસારમાંુખી છે.
“ચાહ ગઈ – ચતા ગઈ-મ ુવા બેપરવાહ, સકો ક ન ચા હએ-વહ-જગમ શહનશાહ “
ુખ ભોગવવાનો સંક પ થાય, એટલેમ ુય માંરહલી ુ-શ ત ીણ થાય છે.
હલાદ િવિશ ઠ વરદાન મા ુંછે. “વાસના ગેએટલેતેજ નો નાશ થાય છે, ૃપા કરો ક મનમાંવાસના
ન ગે.”
ગીતામાંક ુંછે-“સવ કા ય-કમ અનેસવ ઇ છાઓનો યાગ-તેનેજ મહા માઓ સંયાસ કહ છે”
િસહ ૃ વામી – હલાદ નેકહ છે-“ વ િન કામ બનેછે- યાર વ નો વભાવ ન ટ થાય છે.
અનેમારા સાથેએક થાય છે. વ ઈ ર પ બનેછે. (આ મા-પરમા મા ુંિમલન)
ુત માંુય પણ બાધક થાય છે-િવવેક થી પાપ- ુય નો નાશ કર.
મારા વ- પ ુંસતત યાન કર.
પાપ એ લોઢાની બેડ છે- ુય એ સોનાની બેડ છે.આ બંનેનો િવનાશ કર ુંમારા ધામ માંઆવીશ.”
હલાદ છેવટ કહ છે-નાથ,મારા િપતા તમાર િનદા કરતા હતા-પણ મારા િપતાની ુગિત ન થાય
તેવી ૃપા કરો.િપતા મારા ુુછે. તેમણેમનેમાર નાખવાના ય નો કયા-
યાર જ મનેખાતર થઇ ક –ભગવાન િસવાય વ ુંબી ુંકોઈ નથી.
િપતા એ ાસ ન આ યો હોત તો ુંતમા ુંભજન ાંકરવાનો હતો ?”
િસહ ૃ વામી કહ છે-તારા સ કમ ના તાપેતારા િપતાનેસદગિત મળશે.
િપતાની સંપિ નો વારસો ુનેમળેછે-અનેુના સ કમ નો વારસો ( ેય) માતા-િપતાનેમળેછે.
તારા વા ુુથી એકવીશ પેઢ નો ઉ ાર થાય છે.
(સાત મા ૃપ ની, સાત િપ ૃપ ની અનેસાત ુર પ ની )
હલાદ, આજ ુધી કોઈ દ ય નેમ ગોદમાંલીધો નથી.
પણ તારા વા ભ ત નેમ ગોદ માંલીધો છે. ગમેતેવો પણ-
પણ તારો િપતા –એ મારા ભ ત નો િપતા છે.તારા વો ભ ત િપતાનેતાર એમાંુંઆ ય ?”
સદ ુ મ સદગિત આપેછે-તેમ ુના અનેક પાપ નેલીધે-માતિપતાની ુગિત થાય છે.

293
એક ઉદાહરણ છે.
એક હંસ અનેહંસી –એક વખત સાંજ ના સમયેએક ઝાડ પાસેઆ યા છે. યાંકાગડાનો માળો હતો.
હંસેકાગડાનેરાત રહવા દવા માગણી કર . હંસી ુંદર હતી. કાગડાની દાનત બગડ .
કાગડાની ખ બ ુખરાબ હોય છે.
શા માંતો એ ુંલ ુંછે-ક- ની ખ ખરાબ હોય તેબી જ મ માંકાગડો થાય છે.
કાગડાએ હંસ-હંસી નેપોતાના માળા માંરહવા દ ધા. બી દવસેતેહંસી નેછોડતો નથી. કહ છે-હંસી
માર છે. ુંહંસીનેન હ છો ું. અનેહંસ કહ છે-ક હંસી માર છે-તાર ાંથી થઇ ? બંનેએ ન ક ુક
યાયાધીશ પાસેજઈ યાય કરાવીએ.
કાગડો બ ુહોિશયાર,તેએકલો યાયાધીશ નેઘેર-પહલાંમળવા ગયો. અનેયાયાધીશ નેકહ ક-
તમારાંમરણ પામેલાંમાતાિપતા ાંછેતેું ુંં. તમેમા ુંએક કામ કરો- ુંતમા ુંએક કામ
કર શ.આવતી કાલેએવો યાય આપજો ક હંસી માર છે-તો તમારાંમાતિપતા કઈ યોિન માંછે-તેું
બતાવીશ.
કાગડો એ િપ ૃૂત કહવાય છે.તેનેમરલા િપ ૃઓ દખાયછે-એ ુંકહવાય છે.
યાયાધીશ લાલચ માંફસાયા.બી દવસેઅસ ય િનણય આ યો. હવેએ કાગડાનેકહ છે-ક મારા
માતાિપતા ાંછેતેબતાવ.
કાગડો તેનેએક ઉકરડા પાસેકઈ ગયો-અનેક ું-આ ક ડ તાર મા છે-અનેઆ મંકોડો તારો બાપ છે.
નો ુ યાયાસન પર બેસી ખોટો યાય આપેતેનાંમાતિપતાની આવી જ ુગિત થાય છે.
થોડા દવસ પછ – ુંપણ અહ ક ડો બની નેઆવવાનો છે.
િસહ ૃ વામી કહ છે- હલાદ,
પિવ થઇ છે.
ુંગભરાઈશ ન હ-તારા િપતાનો ઉ ાર થયો છે.તાર લીધેએકવીશ પેઢ
ુકદવ વણન કર છે-રાજન, હવેતનેસમ ુંને–ક-ભગવાન દ યોનેમાર છે-તેનેતાર પણ છે.
ભગવાન ના માર માંપણ અ યંત ક ુણા છે. દયા છે.
હલાદ એ િપતાના શર ર નો અ નસંકાર કય છે. ા એ હલાદ નો રા યા ભષેક કય છે.
િસહ ૃ ભગવાન નેઆનંદ થયો છે- હલાદ િસહ ૃ વામી નેવંદન કર છે.
નારદ –ધમરા નેહલાદ ની આ પિવ કથા સંભળાવેછે.
નારદ એ ેમ ૂવક હલાદની કથા કહ -તેમ છતાંધમરા ના ુખ પર તેમણેલાિન ( ુઃખ) જોઈ.
નારદ એ ધમરા નેકારણ ૂછ ું.
ધમરા જવાબ આપેછે-ક-મા પાંચ વષના હલાદ ના ાન,વૈરા ય, ેમ કવા હતા !!
ધ ય છેહલાદને,ધ ય છેતેના ેમને-ક ુંવચન સ ય કરવા ુતંભ માંથી ગટ થયા છે.
ુંપંચાવન વષ નો થયો,મનેહ ુએકવાર પણ ુના દશન થયાંનથી. મા ું વન પ ુમાફક ગ ું.
ૂતરો મ રોટલા માટ રખડ છે.તેમ પૈસા માટ ુંરખડ ો.પ ુની મ ખા ું, પ ુની મ ધ લીધી.
વાસના ગી યાર કામાંધ થયો.
મ ુય થઇ વન માં ુમાટ કોઈ સ કાય ક ુન હ. િધ ાર છેમને. મારામાંઅનેપ ુમાંુંફર છે?
ુંહ ુ ુના ેમ માંપાગલ થયો નથી,
હલાદ નો ુનામ માંેમ કવો હશે? એની ભ ત કવી હશે?

294
જગતમાંમનેમાન અનેિત ઠા મ યા, પણ ુમ યા ન હ-એ િવચાર ુંઉદાસ ં.
ધમરા િવચાર છે-ક-મ ઘ ુંક ુપણ કરવા ુંહ ુંતેક ુન હ. ભગવાન માટ મ કંઈ ક ુન હ.
ી રામ ૃણ પરમહંસ એક ૃટાંત વારંવાર આપતા.
એક વખત એક નાવડ માંુિશ ત આ ુિનક પંડતો ુસાફર કર ર ા હતા.
તેહોડ વાળાનેૂછેછે-ક-તમેકટ ુંભ યા છો ? માછ કહ-ભણતર-બણતર ક ું?અમેતો હોડ ચલાવી
ણીએ.
પંડતો : ુંઇિતહાસ ણેછે? લેડ માંએડવડ કટલા થયા –તેતનેખબર છે?
માછ : ુંઇિતહાસ – બિતહાસ કંઈ ણતો નથી.
પંડતો : યાર તો તાર ૨૫% જદગી નકામી ગઈ.
તને ૂગોળ ુંાન છે?લંડન શહરની વ તી કટલી ?
માછ : મનેઆ ુંકોઈ ૂગોળ ુંાન નથી.
પંડતો : તો તાર ૫૦% જદગી નકામી ગઈ.
તનેસા હ ય ુંાન છે?શેસિપયર ના નાટકો વાંયાંછે?
માછ : ના –મ એ ુંક ુંવાં ુંનથી.
પંડતો : તો તાર ૭૫% જદગી એળેગઈ.
એટલા માંસ ુમાંતોફાન ચા ુથ ું.
માછ એ હવેપંડતોનેૂછ ું: હવેઆ નાવ ૂબી ય તેમ લાગેછે. તમનેતરતાંઆવડ છે?
પંડતો : ના અમનેતરતાંઆવડ ુંનથી.
માછ : માર તો ૭૫% જદગી એળેગઈ-પણ તમારાંસવની આખી (૧૦૦%) જદગી હમણાંજ
પાણી માંજશે.એળેજશે.
પછ તો નાવ તોફાન માંધી વળ ગઈ-માછ તર નેબહાર આ યો. અનેપંડતો ૂબી ગયા.
ી રામ ૃણ કહ છે-ક-સંસાર પણ એ સ ુછે. કોઈ પણ ર તેઆ ભવસાગર તરતાંઆવડ ુંજોઈએ.
એ બતાવેતેજ સાચી િવ ા.
એનેન શીખતાં–કવળ સંસા રક િવ ાનો પંડત બની અ ભમાન કર છે-તેૂબેજ છે.
િવ ા
તકાળ માંભગવાન ના દશન ન-કરાવેતેિવ ા ---િવ ા જ નથી.
ારકાનાથ પોતેધમરા ની સભામાંહતા પણ ધમરા તેમના વ પ નેહ ુ ણતા નથી.
ઠાકોર નેપોતાના વ પ નેપાવવાની ઈ છા હોય છે.
પરમા મા નેુત રહવાની ઈ છા હોય છે-જયાર વને હર થવાની ઈ છા રહ છે.
ઈ ર લો,ફળો..એવી બધી અસંય ચીજો બનાવી છે-પણ તેના પર ાંય પોતા ુંનામ લ ુંનથી.
મ ુય ધમશાળા બંધાવે,િનશાળ બંધાવે-ક મંદર બંધાવે-પોતા ુંનામ તેના પર કોતર પાડ છે.
ઘણા લોકો તો મકાન ઉપર,વ ટ ઉપર શર ર ઉપર પણ નામ લખાવેછે.
શર ર પર નામ લખવાની શી જ ર હશે? કોણ કાકો એનેલઇ જવાનો હતો ?
પરમા મા ુંનામ સ ય છે-લૌ કક નામ િમ યા છે.છતાંમ ુય નામ અનેપ માંફસાયેલો છે.
મ ુય કોઈ સ કમ,સેવા,દાન કર છે-પણ તેનામ ના માટ-ક િત માટ કર છે.

295
અનેતેથી કરલા ુય નો ય થાય છે.
ી ૃણ પોતેભગવાન છે-પણ તેકદ હર કરતા નથી-ક પોતેભગવાન છે. ી ૃણ નેુત રહવાની
ઈ છા છે. પાંડવો સાથેર ા છે-પણ કોઈ તેમનેઓળખી ન શ ા.
ી ૃણ કમ ઓળખાય ?
ધમરા ના રાજ ૂય ય માંભગવાન ી ૃણ લોકો નાં ઠાંપતરાવડા ઉપાડ છે.
હલકામાંહલ ુંકામ ભગવાન કર છે.
તેથી -લોકો એમ માનેક-જો પરમા મા હોય તો આવાં ઠાંપતરાવડા ઉપાડ ?
આ છે-ગીતા ના ગાનાર ી ૃણ નો દ ય કમયોગ.
ફળ ઉપર કોઈ અિધકાર રા યો નથી, ફળ ની કોઈ અપેા નથી,કોઈ વાથ નથી ,
આશા નથી-છતાંકમ કર છે.
ભગવાન ુંબો યા છે-તેુંવન માંઆચર પણ બતા ુંછે.
કોઈ જ વાથ નથી પણ પાંડવો ના ઘેર સેવા કર છે.
ી ૃણ, ઠાંપતરાવડા ઉપાડ એટલેધમરા એમ માનેછે-ક મામાના દ કરા છે-
એટલેમા ુંસઘ ંકામ કર એમાંુંનવાઈ ? ધમરા ૂલી ગયા છે-ક- ી ૃણ ઈ ર છે.
અનેતેથી બોલેછે-ક મનેહ ુપરમા મા ના દશન થયા ન હ.
નારદ કહ છે-આ મોટા મોટા ઋિષઓ તમારાંઘેર આ યા છે-તેકોઈ દ ણા ક િમ ટા ની લાલચેનથી
આ યા.આ ઋિષઓ જ ંગલમાંઝાડ નીચેબેસી –અનેક વષ થી પરમા મા ુંચતન કર છે-પણ પરમા મા ું
વ પ યાન માંઆવ ુંનથી. તેથી તેઓ પરમા મા ના દશન કરવા ના લોભથી તારા ય માંઆ યા છે.
રા – હલાદ કરતા પણ ુંવધાર ભા યશાળ છે-પરમા મા તારા સંબંધી થઈને–તારા યાંઆ યા
છે.તાર યાંરહ છે-તારા ઘરમાંભગવાન િવરા યા છે.
આપણા ઘરમાંપણ ભગવાન છે. (આપણા શર ર માંરહલો આ મા-એ-જ પરમા મા છે) પણ આપણેતેના
દશન કર શકતા નથી, કદાચ કર શક એ તો પણ ૃઢતા આવતી નથી.
તેમનેજોવા ખ જોઈએ. ( ૃટ જોઈએ)
નારદ વા સંત ખ આપે– ૃટ આપેતો ભગવાન ના દશન થાય છે.
યાંુધી દર િવકાર-વાસના ભયા છે-મનમાંિવકાર છે- યાંુધી ભગવાન દશન આપતા નથી.
ભગવાન તો દશન આપવા આ ુર છે. પણ વ લાયક થાય તો ુદશન આપે.
કટલાક સા ુઓ આવેતો કનૈયો યશોદા મા ની સાડ માંમ પાવી દ છે.અનેપીઠ બતાવેછે.
કનૈયો મા નેકહ છે-ક-
“મા, પેલા સા ુની મોટ દાઢ છે-તેથી મનેબીક લાગેછે.”
વ લાયક નથી એટલેપરમા મા એ પોતા ુંવ પ પા ુંછે.
નારદ ની વાત સાંભળ ધમરા સભામાંચાર તરફ જોવા લા યા.
પણ તેમને ાંય પરમા મા દખાતા નથી.

296
ારકાનાથ તરફ નજર
ય તો લાગેછે-ક આ તો મારા મામા ના દ કરા છે.
ી ૃણ િવચાર છે-ક-આ નારદ હવે ુપ રહ તો સા ું. તેઓ નારદનેકહ છે-
નારદ, ુંમને હર કર શ ન હ,તાર કથા ુંૂર કર.
છતાંપણ નારદ પોતા ુંકહવા ુંચા ુરાખેછે-“આ સભામાંજગતનેઉ પ કરનાર બેઠા છે.
ા ના પણ િપતા આ સભામાંબેઠા છે.”
ધમરા નારદ નેૂછેછે-“ ાંછેપર ? ાંછેભગવાન ? મનેતો ાંય દખાતા નથી “
નારદ િવચાર છે- ુંિવવેકથી બો ું ંપણ ધમરા નેાન થ ુંનથી.
છેવટ નારદ થી રહવા ુંન હ. “ધમરા ના ઘર ુંમ ખા ુંછે.તેથી માર તેમ ુંક યાણ કર ુંપડ,
આ ભગવાન નારાજ થાય તો પણ તેમને હર કરવા જ પડશે, હવે હરાત કયા વગર ટકો નથી”
હવેનારદ એ ભગવાન ી ૃણ તરફ ગળ ચ ધીનેબો યા છે-
અયમ (આ છે,આ ભગવાન છે)
(ઉપિનષદ માં“ઇદમ “ ની વાતો છે-અહ “અયમ ” “આ ” ની વાત છે)
ુએ મા ુંનીચેનમા ુંછે. “ ું નથી. નારદ ખો ુંકહ છે. નારાયણ તો વૈુંઠ માંિવરા છે.”
નારદ કહ છે-ભગવાન કોઈ વખત લીલા માંખો ુંબોલેછે.
નાનપણ માંયશોદામાતાનેકહ ું-“મ માટ ખાધી નથી”
પરંુસંતો હંમેશા સા ુંબોલેછે. ુંક ુંંતેસા ુંછે-“અયમ .” (આ છે)
અનિધકાર નેભગવાન ના દશન થતાંનથી.
અનેકદાચ થાય તો આ જ ભગવાન છે-એવી ૃઢતા આવતી નથી.
(અનેક વાર ઘણાનેઆ મા ુૂ િત થાય છે–પણ શંશય રહ છે- ૃઢતા આવતી નથી.)
ૃઢતા ુુૃપાથી આવેછે. સંત નારદ એ ધમરા નેપરમા મા ના દશન કરા યા છે.
એક ૃટ આપી છે.
હવેિમ વાસના ુંકરણ શ ુથાય છે. ૧૧ અ યાય થી ૧૫ અ યાય ુધી િમ વાસના ુંવણન છે.
--મ ુય ની િમ વાસના છે.- ુંુખ ભોગવીશ અનેવધેતો બી નેઆપીશ –તેિમ વાસના.
--સંત ની સદવાસના છે- તેુઃખ ભોગવી બી નેુખ આપ ું-તેસદવાસના.
--રા સોની અસદવાસના છે-કોઈ કારણ વગર બી નેુઃખ- ાસ આપવો-તેઅસદવાસના.
હલાદ ચ ર સંભા યા પછ ધમરા નારદ ને કર છે- મ ુય નો ધમ સમ વો.
૧૧ થી ૧૫ અ યાયમાંધમ ની કથા છે.
મ ુય નો સાચો િમ ધમ છે. કોઈ પણ સાથ ન આપેયાર ધમ સાથ આપેછે. સવ ુખ ુંસાધન
ધન નથી પણ ધમ છે. માનવ ૃટ ુંસંચાલન કરવા ભગવાને કાયદા બના યા છે-તેધમ છે.
ભાગવતમાંસાધારણ ધમ અનેિવિશ ઠ ધમ ુંવણન છે.
ધમ ની કથાની શ આત સ ય થી કર છેઅનેસમા ત કર છેઆ મસમપણ થી.

297
નારદ કહ છે-ક- આ ધમ ની કથા મોટ છે. મ નારાયણ ના ુખેથી આ કથા સાંભળ છે-તેતમેસાંભળો.
--સ ય-એ ઈ ર ુંવ પ છે.સ ય એ સાધન છે. સ ય માંૃઢ ધા રાખો.યથાથ ુંનામ સ ય છે.
-- દયા-સવ માંદયાભાવ રાખવો-બનેયાંુધી બી ના ઉપયોગ માંઆવો. દયા પણ િવવેક થી કરો.
(કટલીક દયા ઈ રભજન માંિવ ેપ કર છે.)
-- પિવ તા- શર ર ની સાથેસાથે–મન ુ અનેચ ુ જ ર છે.
--તપ યા-વાણી,વતન અનેિવચાર નેુરાખવા તેતપ યા છે.
-- િતિત ા-સહનશ ત ુંનામ િતિત ા છે.ભગવદ ૃપાથી ુખ- ુઃખ આવેતેનેસહન કરવા –તે
િતિત ા.
-- અ હસા- કાયા ,વાણી અનેમન થી કોઈનેુભાવ ુંન હ તેઅ હસા.
-- ચય-કાયા,મન અને ખ થી ચય થી મન થર થાય છે.
-- યાગ-કંઈક પણ યાગ -તેધમ છે.
-- વા યાય-સદ ંથ ુંચતન –મનન એ વા યાય છે.
-- આ વં- વભાવ નેસરળ રાખવો તેઆ વં.
-- સંતોષ- ુએ આ ુંછે-તેમાંસંતોષ.
-- સમ ટ-સવ માંસમ ટ રાખવી. યા માંકદાચ િવષમતા થાય પણ ભાવ માંિવષમતા ન હ કરવી.
-- મૌન- યથ કંઈ પણ ન હ બોલ ું, મન થી પણ ન હ બોલ ુંતેમૌન.
-- આ મ ચતન- રોજ “ ુંકોણ ં?” તેનો િવચાર કરવો એ સવ નો ધમ છે.
ુંશર ર નથી –પણ ુંપરમા મા નો શ ં.
જ મ પહલાંકોઈ સગાંનહોતાં.અનેમયા પછ કોઈ સગાંરહવાનાંનથી. આ વચલા કાળ માંસગાંઆ યાં
ાંથી ?
આ મ વ પ ને ઓળખેછે-તેનેઆનંદ મળેછે.
મ ુય નેઆ જગત નથી એનો ઘણી વખત અ ુભવ થાય છે-પણ- ુંનથી-તેનો અ ુભવ થતો નથી.
શર રથી અલગ થઇ વ. ૃય માંથી (સંસાર-શર ર માંથી) ૃટ હટાવી – ટા (પરમા મા –આ મા) પર
મન નેથર કરશો તો સાચો આનંદ-પરમાનંદ મળશે.
આ મા –અના મા નો િવવેક એ સવ નો ધમ છે. વેદો ની વાણી
કોઈ અિધકાર પાસેથી તેનો સાચો અથ સમજવો જોઈએ.
ૂઢ હોય છે.
એક ઉદાહરણ છે.
એક શેઠ પોતાના ચોપડામાંલખી રાખેુંક ગંગા-ય ુના ની મ ય માંલાખ િપયા રા યા છે.
છોકરાઓ નેએક વખત પૈસા ની તાણ પડ .ચોપડામાંિપતા ના હાથ ુંલખાણ વાંચેછે-પણ કંઈ સમજણ
પડતી નથી. યાંુના ુનીમ ફરતા ફરતા આ યા-તેમનેૂછ ું-ક
આ ચોપડામાં–િપતા એ લ ુંછે-તેનો અથ શો ?
ુનીમેક ું-તમારાંઘરમાંગંગા-ય ુના નામની બેગાયો છે-
તે જ યાએ બાંધવામાંઆવેછે-તેની વ ચેઆ િપયા છે.
હવેઆ ટાંત નો આ યા મક અથ એવો થાય ક-
ગંગા-ય ુના –એ-ઈડા-િપગલા –બેનાડ ઓ છે.તેની મ ય માંુુમણા નાડ છે. તેપાયેુંધન છે.
આ નાડ ત ન થાય યાંુધી ના દશન થતાંનથી.

298
બી –“સવ સામા ય”-“સાધારણ ધમ ” માં-
પંચ મહા ૂતો માં(સવમાં) ઈ રની ભાવના ....
વણ— કતન— મરણ—સેવા— ૂ—નમ કાર અને
પરમા મા નેઆ મસમપણ કર ુંતેસ ુનો ધમ છે.
તેપછ િવિશ ઠ ધમ ુંવણન છે.
ચાર વણ ા ણ, િ ય,વૈય અનેૂ–ચાર ઈ રના ગ માંથી નીક યા છે.
આ બધા એક ઈ રના વ પ માંરહલા છે-તેવી ભાવના રાખો-દરક વણ ના ધમ
ુંવણન છે.
ીઓનો ધમ બતા યો-ક ી પિતમાંઈ રનો ભાવ રાખે.
પછ ચાર આ મો – ચયા મ, ૃહ થા મ,વાન થા મ અને
સ યાસા મ ના ધમ બતા યા છે.
ચયા મ એ સરવાળો છે, ૃહ થા મ એ બાદબાક છે, વાન થ ધમ માંસંયમ વધાર શ ત નો
ુણાકાર કરવાનો છેઅનેસંયાસા મ એટલેભાગાકાર.
નૈઠક ચાર –કાયમ માટ ચય ુંપાલન કર છે.
ચાર ના ધમ માંિમતભો —(અ પાહાર )અનેીસંગ વ ય –વગેર છે.
પરમા મા માટ સવ ુખ નો યાગ તેસ યાસી નો ધમ છે.
અનાસ ત અને વની સેવા એ ૃહ થ નો ધમ છે.
ૃહ થા મી બ ુકડક ન થાય અનેબ ુસરળ ન થાય. ી ુંસ માન કરો પણ
ીનેઅિતશય આધીન ન રહો.અનાસકત રહો. બ ુમમતા માર ખવડાવેછે.
એક ઉદાહરણ છે-
એક રા હતો. તેપ ુ-પ ી ની ભાષા ણે. એક દવસ રા -રાણી જમવા બેઠા હતા .તેવખતેએક
ક ડ એ રાણી ની થાળ માંથી થો ુંઅ રા ની થાળ માંલાવી ૂક દ ું.
બી ક ડ એ ક ું- ુંઅધમ કર છે. ી ુંઉ છ ઠ રા નેખવડાવેછે? તનેિવવેક નથી.
બંનેક ડ ની વાતો સાંભળ રા હ યો. રાણીએ રા નેહસવા ુંકારણ ૂછ ું.
રા કહ એ વાત રહવા દ-અનથ થશે.
રા નેએક મહા મા એ પ ુપ ીની બોલી ુંાન આપેું-અનેકહ ુંક-
આ વાત કોઈનેકહ શ તો તા ુંમરણ થશે.
રા આ વાત રાણીનેસમ વેછે-પણ રાણી એ હઠ પકડ છે.”ભલેતમા ુંમરણ થાય-
પણ મનેતમેકમ હ યા તેકહો” રા ી નેઅિત આધીન હતો.તેી માટ મરવા તૈયાર થયો.
રા કહ છે-આપણેકાશી જઈએ અનેયાંુંતનેએ વાત કહ શ.
રા નેએમ ક કાશી માંમરણ થશે-તો ુત મળશે.
રા -રાણી કાશી જવા નીક યા છે.ર તામાંુકામ કય .
યાંબકરો અનેબકર વાતો કરતાંહતા તેરા એ સાંભળ .
બકર -બકરાનેકહ છે-તમેુવામાં ઓ અનેમારા માટ લી ું– ુુંઘાસ લઇ આવો ન હતર ુંૂબી
મર શ.બકરો સમ વેછે-ઘાસ લેવા જઈશ અનેજો પગ લપસી જશેતો – ુંમર જઈશ.

299
બકર કહ-તમા ું થવા ુંહોય તેથાય,ભલેમરણ થાય-પણ મનેઘાસ લાવી આપો.
બકરો કહ – ુંરા વો ૂખ નથી-ક પ ની પાછળ મરવા તૈયાર થા .
રા આ સાંભળ િવચાર છે-ક-ખરખર ુંકવો ૂખ? ુભજન માટ મળેુંઆ શર ર ુંી પાછળ
યાગવા તૈયાર થયો.િધ ાર છે-મને. મારા કરતા બકરો ચ ુર છે.
રા એ રાણી નેકહ દ ું-ક ુંકાંઇ વાત કહવાનો નથી. તાર કર ુંહોય તેકર.
રાણી એ જો ું-ક હવેકોઈ દાળ ગળવાની નથી એટલેતેનેહઠ છોડ દ ધી.
ૃહ થા મ માંદાન કરવાની આ ા કર છે.
ૃહ થેબાર મ હના માંએક માસ એકાંત માંનારાયણ ની સાધના કરવી.
ગંગા કનાર ક ઘરમાંલૌ કક વાતો છોડ નારાયણ ુંયાન કર ુંજોઈએ.
ભ ત કરવામાંથાન ુની બ ુજ ર છે.
માકડય ુરાણ માંએક કથા છે.
રામ-લ મણ એક જ ંગલમાંથી જતાંહતા. એક જ યા એ લ મણ ની ુ બગડ છે.
િવચાર છે-કકયી એ રામ નેવનવાસ આપેલો છે-મનેન હ. માર રામની સેવા કરવાની શી જ ર છે?
મન માંરામ-સીતા યેુભાવ આ યો છે. રામ નેખબર પડ -એટલેલ મણ નેક ું-લ મણ,
આ જગાની માટ લઇ લે-સરસ લાગેછે. એથી લ મણેમાટ ુંપોટ ુંબાં ુંછે.
પછ લ મણ જયાર આ માટ ૂર ૂક યાર તેમનેરામ-સીતા માંઈ રના દશન થાય છે.
પણ વી પોટલી ચક-એટલેુભાવ આવેછે.
લ મણ નેઆ ય થ ું. આમ કમ થાય છે? તેમણેરામ નેઆ ુંકારણ ૂછ ું.
રામ એ ક ું-લ મણ આમાંતારો દોષ નથી-આ માટ તેુંકારણ છે. િમ ૂમાંવાંકામ થાય છે-
તેના પરમા ુઓ તેિમ ૂમાંઅનેતે િમના ૂ વાતાવરણ માંરહ છે.
આ માટ જગાની છે-તેજગામાંુંદ-ઉપ ુંદ નામના બેરા સો રહતા હતા.
તેઓએ તપ યા કર ા પાસેવરદાન મા ું-ક-અમેઅમર રહ એ તેુંવરદાન આપો.
ા કહ –“તમાર માગણી માંકંઈક અપવાદ રાખો. ને વન છે-તેુંૃુપણ છે.”
બંનેભાઈઓ વ ચેઅિતશય ગાઢ ેમ હતો.
તેથી તેઓએ ક ું-ક-અમેબેભાઈઓ જયાર ઝગડ એ – યાર
અમા ુંમરણ થાય. ુંદ –ઉપ ુંદ િવચાર ુંક-અમેબેભાઈઓ વ ચેકદ ઝગડો થવાનો નથી.
એટલેઅમેકોઈ દવસ મરવાના નથી.અમેઅમર બ યા છ એ.
ુદ-ઉપ ુંદ દવો નેાસ આપેછે.દવો ા નેશરણેગયા. ાએ િતલો મા નામની અ સરા
ઉ પ કર અનેતેનેક ું- ુંુંદ-ઉપ ુંદ પાસે અનેબેભાઈઓ વ ચેઝગડો કરાવ.
િતલો મા ુંદ-ઉપ ુંદ પાસેઆવી છે.તેનેમાટ બેભાઈઓ વ ચેુથ ુંઅનેબંનેમરણ પા યા.
તેથી જ આ માટ પર વેરના સંકાર ઉતર આ યા છે.
ૃહ થ િપ ૃ- ા કર. કામ, ોધ-લોભ નો યાગ કર.
કામ- ુંૂળ સંક પ છે.મન માંુખ ભોગવવાનો સંક પ થાય –તો આ સંક પ ુઃખ ુંકારણ બનેછે.
કામના નો સંક પ ુરો ન થાય તો ોધ આવેછે. માટ કામના ઓ નો યાગ કરવા ુંક ુંછે.
સંસાર લોકો નેઅથ (ધન) કહ છેતેનેઅનથ સમ લોભ ને તવો જોઈએ.

300
અનેત વ (આ યા મ િવ ા) ના િવચારથી શોક,મોહ,ભય ને તવો જોઈએ.
હ થ ુુષ સંત નો આ ય કર.સા વક ભોજન, થાન,સ સંગ થી િન ાને તે.
સ વ ુણ વધેતો િન ા ઓછ થશે.
આ શર ર “રજ” માંથી પેદા થ ુંછે-તેથી તેમાંરજો ુણ વધાર છે. અનેરજો ુણ થી શર ર ટક છે.
ુસ વ ુણ બ ુવધેતો મ ુય નો દહ પડ ય છે.
ાનેર ૧૬ વષ અનેશંકરાચાય ૩૨ વષ યાણ કર ુંછે.
શર ર માંતમો ુણ વધે-એટલેિન ા વધે. સ વ ુણ વધે-એટલેિન ા ઓછ થાય.
સ વ ુણ વધેએટલે ુના િમલન માટ આ ુરતા વધે.
ૃહ થ રોજ થોડો સમય ભગવાન ુંયાન કર.
યાન કરવાથી ુની શ ત યાન કરનાર માંઆવેછે.
આ શર ર પી રથ યાંુધી પોતાનેવશ છે–અનેઇ યો વગેર બરાબર સશ ત છે- યાંુધી માં
તી ણ ાન પી તલવાર લઇ કવળ ભગવાન ુંબળ રાખીને,રાગ ેષા દ શ ુઓને તવા અનેશાંત થઇ
વ-આનંદ પી- વ-રા ય થી સંુટ થ ુંજોઈએ. તેપછ શર ર પી રથનેપણ છોડ દવો.
ૃહ થ ુંકમા ંએ ુંઅ ભમાન ન રાખે. ય મા ુંજ છેતેુંઅ ભમાન ન રાખે. ય સવ ુંછે.
કોણ ણેછેક કોના ુય થી ઘરમાં ય આવેછે? ૃહ થેધમ થી ય કમા ું.
પિત-પ ની સ સંગ કર. એકાંત માંબેસી હ રક તન કર. કતન થી ક લના દોષો નો િવનાશ થાય છે.
નારદ –ધમરા નેકહ છે-અનેક ૃહ થો સ સંગ અનેહ રક તન થી તર ગયા છે. રા , તમેતો
નસીબદાર છો-ક-મોટા મોટા ઋિષઓ ઈ રનેજોવા ઝંખેછે-
તેતમારાંઘરમાંરહ છે.તમારાંસંબંધી છે.
સમા ત માંધમરા એ નારદ ની ૂ કર છે.
કંધ-૭ (વાસના-લીલા)–સમા ત

301
કંધ-૮-(આઠમો) (મ વંતર લીલા)
સાતમા કંધ માંવાસના ની કથા કહ .
હલાદની સદવાસના, મ ુય ની િમ વાસના અનેહર યકિશ ુની અસદવાસના.
આ આઠમાંકંધ માંવાસના ના િવનાશ કરવા માટ ચાર ઉપાયો બતા યા છે
--સતત હ ર મરણ. . દયમાંહંમેશ રામ હોય યાંકામ (વાસના) આવી શક ન હ.
--પોતાની પાસે ધન-િમલકત વગેર બ ુંજ છે-તેઈ ર ુંછે-તેમ માનો.
વ લ મી નો મા લક થઇ શક ન હ. લ મી નો મા લક એક મા ઈ ર છે.
વ એ લ મી નો દ કરો છે. બાળક થવામાં મ છે-તેધણી થવામાંનથી.
--િવપિ માંપણ પોતાના વચન ુંપાલન કરો. બ લરા ની મ.
બ લરા એ સવ વ ુંદાન વચન માટ ક ુછે.
--શરણા ગિત-ઈ રની શરણા ગિત લેવા થી અહમ મર છે. અનેઈ ર માંત મયતા આવેછે.
આઠમાંકંધ નેમ વંતરલીલા પણ કહ છે.
ુકદવ વણન કર છે-રાજન યેક મ વંતર માં ુનો જ મ થાય છે.
ુએક િવિશ ઠ અવતાર લેછે.આ ક પ માંછ મ વંતર થયા.
પહલા માં- વાયંુવ મ ુની કથા મ તનેકહ .તેમની ુી આ ુિત-દવ ુિત ના ચ ર ો તનેક ા
બી માં- વાયંુવ મ ુતપ યા કરવા વન માંગયા યાર “ય -ભગવાને” તેમ ુંરા સો થી ર ણ
ક ુ.
ી માં–“ઉ મ “ મ ુથયેલાંઅને ુએ “સ યસેન” નેનામેઅવતાર લીધેલો.
ચોથામાં–“હ ર” નામ નો અવતાર થયેલો અનેતેમણેગ ની ાહ થી ર ા કરલી.
પર ત રા કહ છે- ક ગ મો ની કથા સંભળાવો.
(અ યાય-૨ થી અ યાય-૪ – ુધી ગ મો ની કથા છે)
ુકદવ રાજિષ નેકહ છે-િ ૂટ પવત પર એક બળવાન હાથી અનેક હાથણીઓ અનેબ ચાંસાથેરહતો
હતો. ઉનાળાની બ ુગરમી માંતેએક સરોવરમાંપ રવાર સાથેએક સરોવરમાંજલ ડા કરવા ગયો.
હાથી જળ ડા માંત મય છેએમ ણી મગર આવી હાથી નો પગ પકડ છે.
મગર ની પકડમાંથી ટવા હાથી એ ઘણા ય નો કયા.
હાથી થળચર છેઅનેમગર જળચર છે. હાથી જળ માંુબળ બનેછે. મગર હાથી નેછોડતો નથી.
આ કથા ુંરહ ય એ ુંછે-ક-
સંસાર એ સરોવર છે. આ સરોવરમાં વા મા ી અનેબાળકો સાથેડા કર છે,
સંસાર માં વ રમેછે-
તેસંસારમાંતેનો કાળ (સમય) ન હોય છે.મ ુય કાળ નેજોતો નથી પણ કાળ સાવધાન થઇ બેઠો છે.
તેસતત ુએ છે. અનેયાર મ ુય ગાફલ બનેછે- એવો તરત તેનેપકડ છે.
કાળ નેસંસાર સરોવર અનેમગર એમ બેઉપમા આપી છે.
કામ નો માર ખાય છેતેનેકાળ નો માર ખાવો જ પડ છે.
મ ુય કહ ક ુંકામ નેભોગ ુંંપણ તેવાત ખોટ છે, કામ મ ુય નેભોગવી તેની શ ત ીણ કર છે.

302
મગર હાથી નો પગ પકડ ો છે-તેજ ર તેકાળ આવેયાર પગનેપહલાંપકડ છે-પગ ની શ ત એકદમ
ઓછ થાય એટલેસમજ ુંક કાળ સમીપ માંછે. પરંુગભરાયા વગર ઈ ર મરણ માંલાગી જ ું–
કારણ ક કાળ જયાર પકડ યાર-
કાળ ની પકડ માંથી ી- ુકોઈ છોડાવી શકશેન હ.ક કોઈ ય ન કામ લાગશેન હ.
કાળ ના ુખ માંથી –મગરના ુખમાંથી એકમા એક મા ી હ ર ુંુદશન ચ છોડાવી શક છે.
ાન ચ મળેતો આ મગર (કાળ) મર છે.
હાથી નેમગર થી બચાવવા હાથણીઓએ અનેબ ચાંઓએ ઘણો ય ન કય પણ કોઈ કામ લા યો
ન હ.મગર હાથી ને ડ ને ડ લઇ જવા લા યો.
આ હવેમરશે-જ એમ માનીનેસવ જણ તેનેછોડ નેનાસી ગયાં.
ગ હવેએકલો પડ ો. એકલા પડ એટલેાન ત થાય છે. વ િનબળ બનેએટલે-તેઈ રને
શરણે ય છે.ગ િનરાધાર થયો -
તેનેખાતર થઇ ક હવેકોઈ મા ુંનથી-એટલેઈ રનેપોકાર પાડ છે.
ડોસો માંદો પડ છે. અનેજો થોડા દવસ વધાર માંદો રહ તો ઘરનાંસવ ઈ છશેક હવે–આ મર ય તો
સા ું. ઘરનાંલોકો નેબ ુસેવા કરવી પડ એટલેકંટાળેછે. નેમાટ આખી જદગી ડોસાએ પૈસા ુંપાણી
ક ુછે-તેજ લોકો ઇ છેછેક હવેઆ ટ ય તો સા ું. દ કરો નોકર માંથી રા લઈનેઘેર આ યો હોય
અનેમાંદગી લંબાય તો કહશે-ક- ર ૂર થાય છે-એટલેું ં,બાપા નેકંઈક થાય તો ખબર આપજો.
વ ૃુપથાર માંએકલો છે- યાર ગ વી દશા થાય છે. તકાળે વ નેાન થાય છેપણ તે
ાન કામમાંઆવ ુંનથી.તેવખતેશર ર એટ ુંબગડ ુંહોય છે-ક કંઈ થઇ શક ુંનથી. મ ુય ગભરાય
છે. “મ કોઈ તૈયાર કર નથી. મા ું ુંથશે?”
યાંગયા પછ પા ંઆવવા ુંછે-તેવી ુસાફર ની મ ુય પારાવાર તૈયાર કર છે-
પણ યાંગયા પછ પાછા આવવા ુંનથી તેવી મોટ ુસાફર ની કોઈ તૈયાર કર ુનથી.
પરમા મા નેરા કરો તો બેડો પાર છે.
તકાળ માંહ ર લેવા આવેતેવી ઈ છા હોય તો આજ થી જ “હાય હાય”કરવા ુંછોડ દઈને“હ ર હ ર”
કરવાની ટવ પાડો. યાંુધી શર ર સા ુંછે- યાંુધી બા આપણા હાથ માંછે.
શર ર બગડ ા પછ કંઈ ન હ થાય.
ગ બ ુઅકળાયો યાર તે ુની ુિત કરવા લા યો.
ૂવજ મ માંએણે મંનો જપ કરલો તેઆ જ મ માંયાદ આવેછે.
(ગ ની ુિત નો બ ુમોટો મ હમા છે. સંસાર લોકોએ ગ ની ુિત િન ય કરવી જોઈએ.)
“કાળ મનેપકડવા આ યો છે.નાથ તમાર શરણેં.”
“દવતા અનેઋિષ પણ ના વ પ ને ણતા નથી,તો બી સાધારણ વ તો તમનેકમ ણી શક ?
તમા ુંવણન કમ કર શક ? એવા ુગમ ચ ર વાળા ુમાર ર ા કરો.”
“ ુંપ ું,કાળ ના પાશમાંફસાયો ં. મારા વા શરણાગત,પ ુુય,અિવ ા ત- વ ની.અિવ ા પ
ફાંસીને–સદા નેમાટ કાપી નાખવાવાળા, અ યંત દયા તેમજ દયામાંકોઈ પણ દવસ આળસ ન હ

303
કરવાવાળા –િન ય ુત ુનેુંવંદન ક ુંં.તમારાં શથી સવ વોના મન માંતમે
તયામી પથી ગટ રહો છો.સવ ના િનયંતા અનેઅનંત એવા પરમા માનેુંવંદન ક ુંં.”
“ ઓ શર ર, ુ,િમ ,ઘર સંપિ અનેવજનો માંઆસ ત છે-તેઓનેતમાર ા ત થવી અિત ક ઠન
છે.કારણક તમેવયં– ુણો ની આસ ત ર હત છો. વન ુત ુુષ પોતાના દયમાંતમા ુંિનરંતર
ચતન કરતો રહ છે.એવા ાન વ પ –સવ સમથ ભગવાન નેુંવંદન ક ુંછે.”
“હ નાથ,મારા પર ૃપા કરો,માર ર ા કરો, ુતમાર શરણેઆ યો ં.”
ગ આ માણેઆ બની નેી હ ર ની ુિત કર છે.
કાળ પકડ યાર યાર વ કવો ગભરાય છે? તેઆ ગ ના ઉદાહરણ નેયાદ કર –
ગ થઇ અનેગ મો નો પાઠ કરજો. તો તકાળ ુધરશેઅનેપરમા મા લેવા આવશે.
મહાભારતનો ગ મો ૧૪૦ લોક નો લાંબો છે.ભાગવત નો બ ુલાંબો નથી.
મહ વના ૩૫ લોક જ છે.રોજ પાઠ થઇ શક છે.
ગ ની અરજ ુણી િનરાધાર ના આધાર – ારકા નાથ દોડતા આ યા છે.
ગ જો ુંક પરમા મા આ યા છે-તેણેસરોવરમાંથી એક કમળ ચક ુનેઅપણ ક ુ.
ુલસી અનેકમળ પરમા મા નેઅિત િ ય છે.
કમળ પરમા મા ની ુંટ માંથી નીક ુંછે-તેમની પોતાની ૃટ ુંછે. ા ની ૃટ ુંનથી.
ુદશનચ થી ભગવાનેમગર નેમાય છે.
કાળ નો નાશ ાનચ થી થાય છે. એ ુંાન થાય ક-સવ માંભગવાન દખાય. ૃટ થાય.
અ ાની નેસંસાર બાધક છે- ાની નેમાટ જગત રહ ુંનથી.અ ાન ની પકડ માંથી ટવા ુંછે.
ૂવજ મ માંઆ ગ ઈ ુન નામનો રા હતો. તેયાન માંબેઠો હતો તેવખતેઅગ ય ુિન
આ યા.રા ઉઠ નેઉભા થયા ન હ. એટલેુિન નેલા ું-રા મા ુંઅપમાન કર છે.
તેમણેરા નેશાપ આ યો- ુંજડ-પ ુની મ બેસી ર ો-તેથી તનેપ ુનો અવતાર મળો.
ૂવજ મ માંગ ુબ ભજન કર ુંએટલે-ગ યોિન માંતેને ુયાદ આ યા છે.
અિતશય ુખમાંઅનેઅિતશય ુઃખમાં–ભગવાન ન ુલાય-તેવી ટવ પડજો.
સંકાર મનમાંૃઢ થાય તેસંકાર બી જ મમાંઅને તકાળેકામ લાગશે.
છ ા મ વંતર –તેચા ુસ મ વંતર માંસ ુમાંથી અ ૃત નીક ુંતેભગવાનેદવો નેપીવડા ું.
છ ા મ વંતર માંભગવાન –અ ત- નામેઅવતયા. સ ુ ુંમંથન કર અ ૃત કાઢ આ ું
અનેપોતેજ ક છ પ ધારણ કર મંદરાચળ પવત નેપીઠ પર ધારણ કય હતો.
પર ત રા ૂછેછે-ભગવાનેસ ુમંથન કવી ર તેક ુ?મંદરાચળ નેપોતાની પીઠ પર
કવી ર તેધારણ કય ? દવતા ઓનેઅ ૃત કવી ર તેપીવડા ું? આ કથા મનેસંભળાવો.
ુકદવ વણન કર છે-એક સમયેઇ ફરવા નીક યો. ુવાસા ઋિષ સામેમ યા.
ુવાસા વૈુંઠલોક માંથી પાછા આવતા હતા.તેમના હાથમાં ુએ આપેલી સાદ ની માળા હતી.
ુવાસાએ તેમાળા ઇ નેઆપી. ઇ એ ુમાન માંતેમાળા હાથીની ૂંઢ પર ફક દ ધી.

304
હાથી ની
ૂંઢ પરથી તેહાથીના પગ આગળ પડ અનેહાથી તેનેપગ થી કચડવા લા યો.
ુવાસા નેલા ું-ક-ઇ મા ુંઅનેલ માં લ મી છે–તેુંઅપમાન ક ુછે.
તેથી ુવાસાએ-ઇ નેશાપ આ યો છે- ુંદ ર થઈશ.
લ માંલ મી નો વાસ છે. લ પગ નીચેઆવેતો લ મી ુંઅપમાન થાય છે.
મહાભારત માંવણન છે–ક લ મી ાંરહ છેઅને ાંનથી રહતાં.
ઘરમાંભખાર ુંઅપમાન થાય, ઘરમાંસાયંકાળેકંકાસ-ક યો થાય,
ૂય દય પછ પથાર માંૂતા રહ-તો લ મી ુંઅપમાન થાય છે- તેઘરમાંલ મી રહતાંનથી.
ઇ અિત સંપિ માંભાન ૂલેલો હતો. અિત સંપિ અનેસ મિત સાથેરહ શકતાંનથી.
સંપિ માં શાન-ભાન ૂલેલો છે-
તેયાંુધી દ ર ન થાય યાંુધી તેની અ લ ઠકાણેઆવતી નથી.
તેપછ વગ ુંરા ય દ યો નેમ ુંછે. દવો ભગવાન નેશરણેગયા. નેકહ છે-ક-
અમનેઅમા ુંરા ય પા ંમળેતેમ કરો.
ભગવાનેઆ ા કર –ક તમેસ ુમંથન કરો-તેમાંથી અ ૃત નીકળશેતેુંતમનેપીવડાવીશ.
થી તમેઅમર થશો. પરંુઆ કાય મો ુંછે,તેમાંતમેતમારા શ ુઓ-દ યો નો સાથ લેજો, ન હતર શ ુ
તમારાંકાય માંિવ ન કરશે. દ યો અ ભમાની છે,તમેદ યો ના વખાણ કરો.એટલેતેમની સાથેમૈી થશે.
ુએ આ ા કર એટલેદવો એ દ યો સાથેમૈી કર .
મંદરાચળ પવતની રવઈ (વલો ું) બનાવવામાંઆ ું, વા ુક નાગ ુંદોર ુંબનાવવામાંઆ ું.
દવો અનેદ યો-અ ૃત મેળવવા સ ુ ુંમંથન કરવા લા યા.
આ સંગ ુંરહ ય એ ુંછે-ક-
સંસાર એ સ ુછે. સ ુમંથન એ વ ુંમંથન છે.
સંસાર સ ુ ુંિવવેક થી મંથન કર ાન-ભ ત પી અ ૃત મેળવવા ુંછે.
અને ાન અનેભ ત પી અ ૃત ુંપાન કર તેઅમર બનેછે.
મંદરાચળ પવત એટલેમન નેપવત ુંથર કર ુંતે. અનેવા ુક નાગ એટલેેમ દોર .
જયાર સ ુમંથન વખતેઆ મંદરાચળ પવત સ ુમાંૂબવા લા યો. યાર
ુમાવતાર ભગવાનેતેનેપોતાની પીઠ પર રા યો છે.
મન- પી મંદરાચળ આધાર વગર થર થઇ શકતો નથી.
તેનેભગવદ વ પ-ભગવદનામ નો આધાર જોઈએ.આધાર હશેતો તેસંસાર-સ ુમાંૂબશેન હ.
સ ુ-મંથન કરતાં- સ ુમાંથી સ ુથી પહલાંઝેર નીક ું.
મન નેથર રાખી ુપાછળ પડ છે-તો પહ ુંઝેર મળેછે. ભગવાન કસોટ કર છે.
ઝેર સહન કર તો પછ અ ૃત મળેછે.
મહા ુુષોએ ઝેર પચા ું, ુઃખ સહન ક ુ-એટલેએમનેભ ત પી અ ૃત મ ુંછે.
િનદા એ ઝેર છે,કકશ વાણી એ ઝેર છે. ુઃખી થયા વગર આ ઝેર સહન કરવા ુંછે. તો અ ૃત મળેછે.

305
િત ૂળ પ ર થિત એ ઝેર છે.
ુવાની માંમંથન શ ુથાય છે,સ ુથમ િવષયો મળેછે. િવષયો િવષ છે.
સ ુમંથન માંથી પહ ુંઝેર નીક ું-અનેઆ ઝેર ની વાસ દવો અનેદ યો થી સહન થતી નથી.
તેથી તેઓ ુનેાથના કર છે-નાથ, ૃપા કરો,આ ઝેર અમનેબાળેછે.
ુએ આ ા કર ક-શંકર નેઝેર પચશે, માટ તેમનેબોલાવો.
નેમાથેાન ગંગા હોય તેનેઝેર પચેછે.
આ સંસાર ુંઝેર બધાનેબાળેછે,પણ ના માથા પર ાનગંગા હોય તેનેઝેર બાળ શક ુંનથી.
િશવ ની ૂ ઝેર સહન કરવાની શ ત આપેછે. િશવ ાન આપેછે,
અને ાનથી ઝેર સહન કરવાની શ ત મળેછે.
િનદા એ ઝેર છે,અનેિનદા એ “શ દ પ” હોવાથી,તેનો સંબંધ “આકાશ” સાથેછે-આ મા સાથેન હ.
બધા દવો િશવ પાસેઆ યા છેઅનેિશવ નેઝેર પીવાની ાથના કર છે.
િશવ િવચાર છે-પરોપકાર સામાન કોઈ ધમ નથી. આ લોકો આશા થી આ યા છે-
તો તેમનેિનરાશ કમ કરાય ? બી ુંક યાણ થ ુંહોય તો ભલેમનેુઃખ થ ું.
બી નેુખી કરવા પોતેુઃખ સહન કર,બી ુંુધારવા પોતા ુંબગાડ,તેિશવ –અને
પોતાનેુખી કરવા બી નેુઃખી કર ,પોતા ુંુધારવા બી ુંબગાડ, તે વ.
ભગવદ મરણ કરતા િશવ ઝેર પી ગયા છે.િશવ એ ઝેર પેટમાંઉતા ુનથી પણ કંઠ માંરા ુંછે.
ઝેર ની અસરથી િશવ નો કંઠ નીલો થયો,એટલેતેમ ુંનામ પડ ુંનીલકંઠ.
આ બતાવેછે-ક કોઈ િનદા કર તો તેિનદા પી ઝેર નેયાન માંન લેુંક પેટમાંસંઘર ુંન હ.
પેટમાંઝેર રાખેતેપરમા માની ભ ત કર શકતો નથી.
ભાગવત માંલ ુંનથી પણ કહવાય છે-ક-િશવ ઝેર પીતા હતા યાર થો ુંઝેર નીચેપડ ું-
કટલાકની ખમાંઅનેકટલાક ના પેટમાંગ ું.
ખમાંઅનેપેટમાંઝેર રાખશો ન હ.ઘણા મ ુયો નો વભાવ જ એવો હોય છે-ક-કોઈનેુખી જોઈ
પોતેુઃખી થાય છે. ખ માંેમ રાખવાનો છે. વેર ન હ. વેર એ જ ઝેર છે.
જગતના ભલા માટ શંકર ઝેર પી ગયા.સા ુ- ુુષો ુંવતન પણ એ ુંજ હોય છે. સ જનો પોતાના
ાણ આપીનેપણ બી ના ાણ ુંર ણ કર છે.
યાર સંસારનાંાણીઓ મોહ માયાથી મો હત થઇ નેપર પર વેર રાખી ર ા છે.
ુલસીદાસ સા ુુુષો ુંવણન કરતાંકહ છે-ક-
સંત ુંદય માખણ ુંકોમળ હોય છે,ના,ના, આ ઉપમા પણ ુરતી નથી,માખણ તો પોતાના
તાપ થી વેછે, યાર સંત ુંદય બી ના ુઃખ થી વેછે.તેનેકઈ ઉપમા આપવી તેસમ ુંનથી.
ઝેર બ ુબાળેતો ભગવાન ના નામ ુંકતન કરજો. િશવ ભગવાન ુંનામ દતાંદતાં
ઝેર પી ગયા છે.ભગવાન ુંનામ ઝેર નેપણ અ ૃત બનાવેછે. ઝેર નેપચાવેતેનેઅ ૃત મળેછે.
સોળમાંવષ થી વન માંમંથન શ ુથાય છે.મન માંવાસના ુંઝેર ઉ પ થાય છે.

306
તેવખતેમન નેમંદરાચળ ુંથર કરો તો મંથન માંથી ભ ત- ાન પી અ ૃત નીકળશે.
તેપીવાથી મ ુય મરતો નથી, અમર બનેછે.
સ ુમંથન માંથી તેપછ -કામધેુંગાયમાતા બહાર આ યા છે.
પહલાંસંપિ આવેછે-તેનો ઉપયોગ પરોપકાર માંકરજો. કામધેુંએ સંતોષ ુંિતક છે.
કામધેુંગાય ુંા ણો નેદાન કરવામાંઆ ું.
ને ગણેસંતોષ- પી ગાય હોય એ ા ણ િન ઠ છે. ા ણ ુંવન અિતસા વક હો ુંજોઈએ.
તેપછ ઉ ચૈ: વા નામનો ઘોડો નીક યો છે. ઘોડો જોઈ દ યો ુંમન લલચાય છે.
તેદ યો નેઆ યો છે.
વ શ દ માંથી અથ નીકળેછે–ક િત. ઉ ચૈ: વા એ ક િત ુંિતક છે.
મન નેપવત ુંથર કર તેનેજગતમાંક િત મળે.પણ ક િત માંમન ફસાય તો અ ૃત મળ ું
નથી.ઉ ચૈ: વા દ યોએ લીધો,એટલેતેમનેઅ ૃત મળ ુંનથી.
યારબાદ ઐરાવત હાથી નીક યો છે. હાથી એ ુમ ૃટ ુંિતક છે. હાથી ની ખ ૂમ છે.
ૂમ ૃટ એ દવ ૃટ છે,આ મ ૃટ છે.દવો નેહાથી આ યો છે.પછ પાર ત અનેઅ સરાઓ પણ
દવો નેઆ યા છે.
ફર થી મંથન શ ુથ ું.સા ાત લ મી ગટ થયા છે. દ યો નેલા ું-આ અમનેમળેતો સા ું.
“મનેમળે” એવી ઈ છા હોય તેનેલ મી મળતાંનથી.
લ મી નેિસહાસન પર પધરા યાંછે.લ મી િવચાર છે-કોનેિવજયમાળા અપણ ક ું?
સવ ુણ સંપ ુુષ ના ગળામાંિવજયમાળા પહરાવવા લ મી નીક યાંછે.
ઋિષઓના મંડપ માંદવીનેલા યા છે. આ ઋિષઓ ાની છે,તપ વી છે,પણ ોધી બ ુછે.
તપ યા તથા ાન નેૃણ ેમ નો સાથ હોય તો જ દય કોમળ બનેછે. કવળ તપ કરવાથી કાંઇ ફળ
મળ ુંનથી.તપનેભ ત નો સાથ હોવો જોઈએ. તપ કરવાથી શ ત વધે-એટલેોધ આવેછે.
શ ત વધેતે રવવી અઘર છે. ાન નેભ ત નો સાથ હોવો જોઈએ.
લ મી કહ મા ુંમન માન ુંનથી. આગળ ચાલો.
આગળ ચાલતાંઇ .ચંવગેર દવો બેઠા છે.દવો ોધી નથી પણ અિત કામી છે.
શા માંોધ નો રંગ લાલ,લોભ નો પીળો અનેકામ નો રંગ કાળો બતા યો છે.
દવો મહા ુુષો છેપણ કામી છેએટલેઆગળ ચાલો.
આગળ પર ુરામ બેઠા છે.તેકામી નથી, ોધી નથી પણ િન ુર છે. તેમનામાંદયા માયા નથી.
આગળ માકડય ઋિષ બેઠા છે,બ ુુંદર છેપણ સભામાંએ ખો બંધ કર બેઠા છે.લ મી ને
જોતાંપણ નથી.ઋિષ નો િનયમ છે-ક-એકલી લ મી ના ુંદશન કરતો નથી.
લ મી િવચાર છે-આ મહા મા તો બલ ુલ માર સામેપણ જોતા નથી.
માકડય કહ છે- ુંશાની પાળ ?તારા કરતા મારા લાલા વ ુુંદર છે.
યાંુધી મારા લાલા તનેન અપનાવેયાંુધી ુંતાર સામેપણ જોવાનો નથી.
તમેનારાયણ નેલઇ આવો પછ ુંતમારાંદશન કર શ.
ુકારામ ની ગર બ પ ર થિત જોઈનેિશવા મહારા ુકારામનેમાટ સોના મહોરો થી ભરલ
થાળ મોકલા યો. ુકારામેક ું- ુંલ મી પાછળ પડલો યાર તેમનેમળેલી ન હ.
હવેજયાર ચ ભગવાન માંલા ુંછે- યાર તેમનેિવ ન કરવા આવી છે.

307
એમ કહ તેમણેસોના મહોરો નો વીકાર ન કય અનેથાળ પાછો મોકલા યો.
આખો દહાડો યાન કર તેલ મી નેગમતો નથી. લ મી નેથાય છે-ક-આ મારા નારાયણ સાથે
એકાંત માંમનેપાંચ િમિનટ વાત પણ કરવા દતો નથી.લ મી નારાજ થાય છેતેનો યાગ કર છે.
સતત ુુંયાન કર તેગર બ જ રહ છે. ાચીન કાળ ના મોટા ભાગના ભ તો ગર બ જ હતા.
ીમંત ભ તો બ ુઓછા જોવા મળેછે.
લ મી આગળ વધેછે-આગળ િશવ બેઠા હતા.તેમનો વેષ જરા અમંગળ છે. વળ ભોળા પણ છે.
િશવ પાસેશંખ,ચ ,ગદા,પ ધાર નારાયણ ભગવાન િવરાજતા હતા.
લ મી એ િનણય કય ક અિત ઉ મ આ નારાયણ છે. લ મી એ વરમાળા તેમણેઅપણ કર છે.
લ મી તો નારાયણ નેજ વર છે.
ુંદય - ેમમય,કોમળ અનેૃુહોય અને- એમાંનારાયણ નો વાસ હોય, તેનેયાંલ મી આવેછે.
લ મી એ વરમાળા અપણ કર યાર ભગવાન ચાર બા ુજોવા લા યા.
યાંુધી ભગવાન ની નજર ધરતી પર હતી.
ની પાસેપૈસો હોય તેનેઆ ુબા ુચાર બા ુનજર રાખવાની અનેસવ ના ુઃખો ૂર કરવાનાં.
તો જ લ મી ,ઘરમાંઅખંડ િવરાજશે. આજકાલ લોકોનેપૈસા મ યા પછ ,તેમને
બી ુંકંઈ દખા ુંનથી. ુંમાર અલી, અનેબાબો.
ફર સ ુમંથન થ ું.દ યોએ િવચા ુ–એક વાર ઘોડો લઈનેબેઠા એટલેબી ુંબ ુંદવોનેગ ું.
આ વખતે નીકળેતેઅમાર જ લેુંછે. યાંવા ુણી-મ દરા દવી નીક યા.
તેદ યોના પ માંગયા. ુબ પીઓ અનેમ કરો.
તેપછ ધ વ તર નારાયણ અ ૃત ુંભ લઈનેગટ થયા. દ યો એ ઘડો ખચી લીધો.
દવો નેુઃખ થ ું.તેભગવાન નેશરણેગયા. ભગવાનેક ું-હવેુત થી કામ લેુંપડશે.
અ ૃત માટ દ યો દરો દર ઝગડો કરવા લા યા.ઝઘડો થાય તો કોઈનેય અ ૃત મળ ુંનથી.
દ યો વ ચે,ભગવાન મો હની વ પેગટ થયા.આ પીતાંબર ન હ-પણ સાડ પહર નેઆ યા છે.
મો હની ના પ થી દ યો ફસાયા છે.
સંસાર વ પ માંઆસ ત તેમાયા, ઈ રના વ પ માંઆસ ત તેભ ત.
સંસારના ક કોઈના વ પ માંમન ફસાય તેદ ય છે. દ યો કામાંધ બની નેમો હની જોડ આ યા છે.
કામાંધ નેિવવેક રહતો નથી. મો હની વ પ માંસવ દ યો નેમોહ થયો છે.બધા કહ છે-અમારા ઘેર
પધારો. મો હની એ ના હાથમાંઅ ૃત નો ઘડો હતો તેના સામેજોઈ મત ક ુ.
પેલો બો યો –ક-દવી ,આ ઘડો ુંતમનેઆ ુંતમેમારા ઘેર આવો.
મો હની એ ૂછ ું–ઘડામાંુંછે? દ યેક ું–ક અ ૃત છે. અનેતેદ યેઘડો આપી દ ધો.
મો હની એ ક ું-તમેઆમ અ ૃત માટ તકરાર કરો તેમનેગમ ુંનથી.
જો તમેબધા શાંિત થી બેસી વ તો ુંબધાનેઅ ૃત આપીશ.
મો હની એ દવો અનેદ યો ની ુદ ુદ પંગત કર છે.

308
મો હની થમ દ યો પાસેગયાંઅનેક ુંક આ દવો લાલ ુડા છે.તેઓ તાક તાક નેુએ છે.
તેમની નજર સાર નથી લાગતી. તેમની નજર લાગેતો બધાનેઓકાર આવશે.તમા ુક યાણ કર ું
એ માર ફરજ છે. પરંુઉપર ુંપાણી ુંઅ ૃત છે-તેદવોનેપહલાંઆપી દ –પછ તમનેબધાને
નીચેનો રગડો તર માળ છે–તેઆપીશ. દ યો માની ગયા.
પછ તો મો હની ભગવાન દવો નેઅ ૃત પાવા લા યા.
કળશ જરા વ ુવાંકો વળતો જોઈ –રા ુનામના એક દ ય નેશંકા ગઈ,ક કંઈક ખો ુંલાગેછે.
તેનેિવચા ુક માર ીની જ ર નથી પણ અ ૃત ની જ ર છે-તેથી તે–રા ુ-દવ બનીનેદવોની
પંગત માંચંઅને ૂય ની વ ચેઆવી નેબેસી ગયો. ુએ આ જો ું, પણ
પંગત માંિવષમતા ન થાય-એટલે ુએ ણવા છતાંતેનેઅ ૃત આ ુંછે.
જરા િવચાર કરો તો સમ શે-ક-
ઇ વગેર દવોનેઅ ૃત મળ ુંહ ુંયાર રા ુવ ચેના આ યો પણ ૂય-ચંનેઅ ૃત મળ ુંહ ું
યાર આ યો. મન ના મા લક ચંછેઅનેુના મા લક ૂય છે.
મ ુય મન અનેુ નેજયાર ઈ રના યાન માંથર કર છે- યાર િવષય-રા ુિવ ન કરવા
આવેછે.મન અનેુ નેભ ત પી અ ૃત મળેતેરા ુ-િવષયો થી સહન થ ુંનથી.
તેથી િવષયો િવ ન કર છે. ાન નેઅ ાન ઢાંક છે-
તેવખતેાન પી ુદશન ચ થી તેનેકાપી નાખો.તો અ ાન નો પડદો ૂર થશે.
રા ુઅ ૃત પીવા લા યો, મો હની ભગવાનેયાર ુદશન ચ થી તેુંમા ુંઉડા ુંછે.
પણ રા ુઅ ૃત પી ગયો હતો એટલેતેુંમા ુંઅનેધડ બંનેઅમર થયા છે.
એના રા ુઅનેક ુનામના બેહો થયા.
રા ુ(િવષયો) ુંમા ુંકા ુંપણ તેછતાંતે વેછે.
િવષયો ૂમ પેમનમાંરહ છે.તે ાર ગેતેકહવા ુંનથી. માનવ થોડો ગાફલ થયો –ક-
રા ુમા ુંબહાર કાઢ છે. દર કામ છેોધ છેતે ાર ખાડા માંફક તેકહવાય ન હ.
આ િવકારો ૂમ પેમન માંરહ છે. મ ુય સાવધ છેયાંુધી તેિવકારો દખાતા નથી.
તેદબાયેલા રહ છે,પણ જયાર અવકાશ મળેછેયાર તેગટ થાય છે.
માટ મન પર ભ ત નો ુશ રાખો. કવળ ાન થી િવષય નો નાશ થતો નથી.
ઈ ર અ ુહ કર યાર મન િનિવષય બનેછે.
ગીતામાંપણ લ ુંછે-ક-
િવષય માંનો રાગ,િવષયોમાંઆસ ત –તે–મા ઈ રનો સા
ઈ રની ૃપા થાય યાર જ િન ૃથાય છે.(ગીતા-૨-૫૯)
ા કાર થાય યાર-
દ યો ભગવાન ની િવ ુખ હતા એટલેતેઓનેઅ ૃત મ ુંન હ.
સંસાર ની મો હની માંફસાય તો તેનેભ ત પી અ ૃત મળ ુંનથી.
મો હની ભગવાનેબ ુંઅ ૃત દવો નેપીવડાવી દ ુંઅનેખાલી ઘડો દ યો પાસેપછાડ ો.
દ યો કહ છે-દગો-દગો.આ તો િવ ુસાડ પહર નેઆ યો.અમેતેનેઓળખી શ ા ન હ.
પછ તો દવો અનેદ યો ુંભયંકર ુથ ુંછે.દ યો નો પરાજય થયો છે.

309
તેપછ ,નારદ ફરતા ફરતા કલાસ માંઆ યા છે.િશવ નેૂછેછે–
તમનેમો હની નારાયણ ના દશન થયા ? િશવ કહ છે-ક-ના.
િશવ પ રવાર નેલઈનેવૈુંઠ માંમો હની નારાયણ ના દશન કરવા ય છે.
ુએ ૂછ ું–કમ આ યા છો? િશવ કહ તમારાંદશન કરવા આ યો ં.
ભગવાન કહ – ુંતો તમારા સામેઉભો ં. િશવ કહ -માર તમા ુંમો હની વ પ જો ુંછે.
મ તમારા દરક જ મો જોયા છે,માર આ અવતાર પણ જોવો છે.
ુએ લીલા કર .એક ુંદર બગીચો અનેબગીચામાંઅિત ુંદર ી હાથ માંદડો લઈનેરમતી હતી.
િશવ િનહાળેછે,સાથેપાવતી પણ આ યા છેતે ૂલી ગયા છે.
ભગવાન ની માયાથી િશવ મો હત થયા છે. ાનગંગા માથેરાખેઅનેધમ ઉપર સવાર કર તેને
કામ ુંઅસર કર શક ?પણ િશવ એ બતા ું-ક ુની માયાનેતરવી ુકલ છે.
ગીતા માંપણ લ ુંછે-ક-
માર આ ુણમયી માયા નેતરવી ઘણી ુકલ છે,પરંુ માર શરણેઆવેછે-તે
િવના યાસેઆ માયાનેતર ય છે.(ગીતા-૭-૧૪)
િશવ દહભાન ૂયા છે.િશવ એ િવચા ુ-દશનમાંઆટલો આનંદ છેતો િમલનમાંકટલો આનંદ
આવશે? િશવ િમલન માટ આ ુર થાય. યાંેમથી ભેટ ા યાંચ ુુજ નારાયણ ગટ થયા છે.
હ રહર ુંિમલન થ ુંછે. હ રહર -બે- મટ નેએક થાય છે.
ુગલી થી હ રહર જવાય છે.
ઠાકોર ના બેહાથ માંશંખ,ચ છેઅનેબી બેહાથ માંિ ુલ,માળા છે.
સતત હ ર મરણ અનેહ ર શરણ માંરહો તો જ માયા પજવી શકશેન હ.
ઘરમાંજ માયા ાસ આપેતેુંનથી.વનમાંપણ માયા ાસ આપેછે.
યાં વ યાંમાયા ાસ આપેછે-એ વાત સાચી છે-પણ ગાફલ નેમાયા પજવેછે. સાવધ છે
તેનેમાયા પજવી શક ન હ. સંતો સદા સાવધ રહ છે-તેથી તેમનેમાયા ધ ો માર શકતી નથી.
તેપછ સાતમાંમ વંતર માંા દવ નામેમ ુથયેલાં.
તેમના વખત માંક યપ અનેઅ દિત નેયાંભગવાન વામન પેઅવતરલા.
દવ અનેદ યો ના ુપછ દ યો ુાચાય નેશરણેગયા. ુાચાય ની સેવાથી દ યો ુંબળ વધવા
લા ું.. યેક ઇ ય થી સંયમ ુંપાલન કર તેુની ઉપાસના છે.
ઇ થી હારલો બ લરા ા ણોની સેવા કર ુટ થયો. ુાચાય બ લરા નેક ું–
તેમાણેતેણેિવ ત ય કય અનેય માંથી સવ ત રથ નીક યો.
ુએટલેશ ત ત વ. ુાચાય ની સંયમ અને ચય થી સેવા કરવાથી દ યો બળવાન થયા.
સવ િવષયોનો સંયમ પી અ ન માં(ય માં) હોમ કર બ લરા તેય થયો. ુાચાય પોતા ું
તેજ બ લરા નેઆ ું”તમેયાંજશો યાંતમાર ત થશે. તમનેકોઈ હરાવી શકશેન હ”
બ લરા એ દવો નો પરાભવ કય અનેવગ ુંરા ય દ યો નેમ ું.
બ લરા ઇ ની ગાદ પર બેઠો.

310
ુાચાય િવચાર કર છે-બ લરા જો સો અ મેઘ ય કર તો – વગ ુંરા ય કાયમ માટ તેનેમળે.
ય કરવા ૃુક છ (હાલ ના ભ ુચ) માંઆ યા .અનેક અ મેઘ ય ો કયા છે.
બ લરા એ વગ તી લી ુંએટલેદવો પોતાના ુુ ૃહ પિત પાસેગયા.
ૃહ પિત એ ક ુંક –બ લરા જયાર ૃુવંશી ા ણો ુંઅપમાન કરશેયાર નાશ પામશે.
આ બા ુદવોની માતા અ દિત નેબ ુુઃખ થ ુંક તેમના ુો દ ર થયા,તેઓ સંતાપ કરવા લા યા.
ક યપ ઋિષએ સંતાપ ુંકારણ ૂછ ું.એટલેઅ દિત એ સવ વાત કહ . અ દિતએ ક યપ પાસેમા ું
ક-મારા છોકરાઓનેવગ ુંરા ય પા ંમળેતેુંવરદાન આપો.
ક યપેક ું- દ યો હાલ માંપિવ વન ગાળેછે-માટ ુતેમનેમાર ન હ.
શ ત થી ન હ પણ ુતથી ભગવાન દવો નેુખી કરશે.
એટલેવામન-ચ ર માંુની કથા નથી.ભગવાન પણ બ લરા નેમારતા નથી.
ક યપ પછ પયો ત બતાવેછે. અનેકહ છે-ક દવી,તમેિવિધ ૂવક ત કરો તો ુતમાર યાં
ુ પેઆવશે. િવષયાકાર િ ૃનો િવનાશ અનેૃણાકાર િ ૃઓ થર થાય તેમાટ ુંત છે.
અ દિત એ ત ક ુછે.પિત પ ની બાર દવસ મા ૂધ પર રહ –આ દ નારાયણ ુંઆરાધન કર છે.
સ સંગ થી ૃહ થા મ સફળ થાય છે.સ સંગ થી મન ુથાય છે. ૃહ થા મ માંપિત પ ની બંને
એકાંત માંબેસી કોઈ પિવ ંથ ુંવાંચન કર- કતન કર તો
યોગીઓ ને આનંદ સમાિધમાંમળેછે-તેઆનંદ ૃહ થ નેઘરમાંમળ શક છે.
શા માંૃહ થા મ માંવખાણ કયા છે-િનદા કર છે-કામ વાસનાની.
મહા માઓ તો યાંુધી કહ છે-ક-
ૃહ થા મી નો આનંદ અનેક વખત યોગીઓ ના આનંદ કરતા પણ ેઠ હોય છે.
પરમા મા ના ટલા અવતાર થયા છે-તે ૃહ થ નેયાંજ થયા છે-કોઈ સ યાસી નેયાંથયા નથી.
સા ુ-સ યાસી ઓ ુંચતન કર પ થશે-પણ ૃહ થા મી પરમા માનેગોદ માંબેસી રમાડશે.
સા ુસ યાસી ના ઘર ુંખાય છે-તેનેપોતા ુંથો ુંુય આપ ુંપડ છે. જયાર ૃહ થા મી કોઈ ું
મફત ુંખાતો નથી. ૃહ થા મ ુંલ બરાબર ન હ સમજવાથી ૃહ થા મ બગડ છે.
ૃહ થા મ બગડ છેુસંગ થી.
ક યપ-અ દિત નો ૃહ થા મ દ ય હતો.પિવ વન ગાળ તપ યા કરતા હતાં. તેથી ુનેથ ુંક
ુંએમના ઘેર જ મ લ . આજ પણ કોઈ પ ની અ દિત ુંપયો ત કર અનેપિત ક યપ બનેતો આજ
પણ ભગવાન તેનેયાંજ મવા તૈયાર છે. અ દિત એટલેઅભેદ ુ-ક યપ એટલે ાકાર િ ૃ.
ાકાર િ ૃમાંથી ગટ થાય છે.
શંકરાચાય શત લોક માંક ુંછે-ક –લોકો ચામડ ની મીમાંસા કર છે-
પણ આ દહ નાથી ુંદર દખાય છે-તેઆ મા ની કોઈ મીમાંસા કર ુનથી.
જગત બગડ ુંનથી પણ જગતમાંરહતા મ ુયો ની ખ-મન- ુ બગડ ા છે.
ૃટ ુધર તો ૃટ ુધરશે. “ભાગવત- જગતનેજોવાની ખ અનેૃટ આપેછે.”
એક વખત જનકરા ના દરબારમાંઅ ટાવ ુિન પધાયા.

311
તેમનાંઆઠ ગ વાંકાંજોઈ બધા હસવા લા યા. અ ટાવ પણ હસવા લા યા.
જનકરા એ તેમનેૂછ ુંક-અમેબધા તો તમા ુંવાંુશર ર જોઈ હસીએ છ એ-પણ તમેકમ હસો છો?
અ ટાવ બો યા-મ મા ુંહ ુંક જનકરા ના દરબાર માંબધા ાનીઓ િવરા છે-પરંુઅહ તો
બધા ચમાર ભેગા થયા છે.આ તો ચમાર લોકો ની સભા છે,તમેબધા શર ર નો િવચાર કરો છો.
તમેબધા મારા આ શર ર નેુંુઓ છો ?આ શર ર માંુંસા ુંછે? તેમળ ૂથી ભર ુંછે.
મારા શર ર માંરહલા આ મા નેુઓ. તમેઆ ૃિત જોઈ નેહસો છો પણ મ ુય ની ૃિત જોવી જોઈએ.
આ ૃિત ૂવજ મ ના ાર ધ થી મળેછે. પરમા મા ૃિત નેુએ છે.મ ુય આ ૃિત નેુએ છે.
આ અ ટાવ ુિનએ જનકરા ને ઉપદશ કય તે–અ ટાવ ગીતા -તર ક યાત છે.
એક મહા મા પાસેસોના ના ગણપિત અનેસોના નો દર હતો. શર ર ૃથ ું.
મહા માએ િવચા ુ- િત ૂમાટ ચેલાઓ ઝગડો કરશે. તો લાવ િતઓ ૂ વેચી ભંડારો ક ું.
તેથી તેવેચવા લઇ ગયા.ગણપિતની િત ૂદસ તોલાની થઇ પણ દરની િત ૂઅ ગયાર તોલાની થઇ.
સોની એ ક ું-ગણપિતના હ ર અનેદર ના અ ગયારસો.
મહા મા કહ ગણપિત તો મા લક દવ છે-તેના ઓછા કમ આપેછે?
સોની કહ ુંતો સોના ની કમત આ ુંં. મા લકદવની ન હ.
કમત સોનાની મળેછે-આકારની ન હ.
ાની ુુષો આકારનેજોતાંનથી. ૃટ નેિનરાકાર ભાવેુએ છે. આકાર માંથી િવકાર ઉ પ થાય છે.
ની ખ માંપૈસો હોય તેયાં ય યાંતેપૈસાનેજ જોશે.
એક શેઠ કા મીર ફરવા ગયા. યાંતેમનેુકળ ુલાબ ના લ જોયાં.
શેઠના મન માંએવો ભાવ યો ન હ ક – ુલાબ માંમારા ી ૃણ િવરા છે.
પણ ુલાબના લો જોયા પછ શેઠનેથ ું-ક
અહ ુલકંદ ની ફ ટર ખોલી હોય તો યાપાર સારો ચાલે.
ૃટ નેભગવદમય બનાવશો તો ૃટ યાંજશેયાંપરમા મા દખાશે.
ગોપીની ૃટ પરમા મા માંજ હતી-તેયાં ય યાંલાલા જ દખાય છે.
ૃહ થા મ ભ ત માંબાધક નથી-બાધક છેઆસ ત-
સંસારની કોઈ વ ુમાંસા ુંુખ નથી.સાચો આનંદ એક ી ૃણ માંજ છે.
સંસારમાંસા ુંુખ છે-એ ુંયાંુધી માનશો યાંુધી મન ભ ત માંલાગશેન હ.
સંસારના િવષયોમાંજો સા ુંુખ હોય તો-
બ ુંછોડ નેમ ુય નેિન ા ની જ ર શા માટ પડ ?
િવષયોનો છોડ નેમ ુય નેિન ાની ઈ છા થાય છે-
તેબતાવેછેક-િવષયો માંુખ નથી. મ અ ની જ ર રોજ છે-તેમ સ સંગ ની જ ર પણ રોજ છે.
અ દિત શ દ શા ોમાંવારંવાર આવેછે. અ દિત એટલેઅભેદ- ુ.- ાકાર િ ૃ.
ાકાર મનો િ ૃથી માયા ુંઆવરણ ૂર થાય છે. દર ુંિનરાકાર અનેબહાર ુંસાકાર વ પ
એક (ભેું) થાય યાર વામન ભગવાન ગટ થાય છે.

312
અ દિત એ પયો ત ક ુ. અ દિત અનેક યપ ની િ ૃનારાયણકાર બની ગઈ છેયાર
નારાયણ પધાયા છે.અ દિત સગભા થયાંછે. નવમાસ પ ર ૂણ થયા છે. અ દિત ત મય થયા છે.
ુના દશન ની આ ુરતા ગી છે.
આ ુરતા ગેયાર ભગવાન નો અવતાર થાય છે-દશન થાય છે.
ક યપ ઋિષ મ યા સમયેગંગા કનાર સંયા કરવા ગયા છે.અ દિત ઘરમાંએકલાંછે.
પરમ પિવ િવજયા ાદશી નો દવસ છે.માતા અ દિત સમ વામન-ભગવાન ગટ થયા છે.
ચાર બાજ કાશ પડ ો.
ક યપ નેખબર પડ -દોડતા દોડતા વામન ભગવાન નાંદશન કરવા આ યા છે.
માતિપતાનેભાન કરાવવા ચ ુુજ વ પ બતા ુંછે.
દશન કયા ક-ચ ુુજ નારાયણ ુંવ પ અ ૃય થ ુંઅનેસાત વષના બ ુક વામન ભગવાન પે
ગટ થયા છે. ુંદર લંગોટ પહર છે- દ ય તેજ છે.
વામન મહારાજ ના દશન કરવા ા દ –દવો પધાયા છે.તેમણેક યપ નેધ યવાદ આ યા.
“તમારો ૃહ થા મ સફળ થયો.આ તમેજગતના િપતાના પણ િપતા બ યા છો.”
વામન ની બાળલીલા બલ ુલ નથી. ગટ થયા યાર સાત વષ ના હતા.
સાત વષના બ ુક વામન નેજનોઈ આપવાનો િનણય કય છે.
જનોઈ થી ા ણ નો નવો જ મ થાય છે- યાર તેનો સંબંધ થાય છે.
જનોઇના મંમાં–િપતા ુનેકહ છે-ક-આજ થી ુંમારો ન હ.આજથી ુંઈ રનો થયો છે.
તેદવસેછે ુંમાતા સાથેભોજન કરવામાંઆવેછે.
જનોઈ આ યા પછ મા-બાપ બદલાય છે.
િપતા થાય છે- ૂયનારાયણ અનેમાતા બનેછે-ગાય ીમાતા.
જનોઈ એ વેદો એ આપેલી ચપરાશ છે.એક એક દવની થાપના જનોઈ માંકરવામાંઆવેછે.
જનોઈ-ય ોપિવત - એ એક સંકાર છે.આજકાલ બધા સંકારો ૂલાઈ ગયા છે-મા લ ન-સંકાર જ
બાક ર ો છે-કારણ એના િવના ચેન પડ ુંનથી. ઋિષઓએ સંકારો આપણા ક યાણ માટ બના યા છે.
જનોઈ કવી ર તેતૈયાર કરવી? તેતૈતર ય આર યક માંબતા ુંછે.
જનોઈ હાથેથી બનાવવી જોઈએ. ુતરને૯૬ વખત લપેટ ુંપડ છે.
વેદ ના મંો એક લાખ છે-૮૦ હ ર મંો કમકાંડ ના અને૨૦ હ ર મંો ઉપાસનાકાંડ ના.
તેમાં૯૬ હ ર મંનો અિધકાર ા ણ નેઆ યો છે-અનેચાર હ ર મંો સ યાસી માટ છે.
જનોઈ આપવાથી-વેદ ના ૯૬ હ ર મંો ભણવાનો અિધકાર ા ણ નેમળેછે. માટ
ુતર ને૯૬ વખત લપેટવામાંઆવેછે.
જનોઈ નેબનાવનાર ા અનેતેનેિ ુણાતીત કરનાર િવ ુછે.
જનોઈ નેગાંઠ આપનાર િશવ છેઅનેઅ ભમંિ ત કરનાર ગાય ીદવી છે. આ દ ય તેજ છે.
જનોઈ સાતમેવષ આપવાની હોય છે-વ ુમાંવ ુ૧૧ વષ ુધી ની ટ આપી છે.

313
એક એક ધાગા માંએક એક દવ ની િત ઠા કરવામાંઆવેછે.
તેથી તેજનોઈ નેઅપિવ જગાનો પશ ન થાય ક લોઢાનો પણ પશ ન થાય.
આજના ા ણો જનોઈ એ ચાવી લટકાવેછે. ચાવી લટકાવવાથી દવો િવદાય થાય છે.
વેદો ક વેદો ના ુતકો –ક વેદો ના ુતકો ના ફોટા પણ અ યારના જમાના માંથી િવદાય થયા છે.
સાચા ા ણો પણ બ ુજ ઓછા જોવા મળેછે-ક મણેવેદો ુંઅ યયન ક ુહોય.
(પણ આજકાલ લોકો મા ચચા જ કર છે-ક મા ા ણો નેજ વેદ નો અિધકાર કમ આ યો?
પહલાંવેદો ાંપડ ા છે? તેતો ખોળો !! તે ણવાની યેકોઈનેરસદ નથી.
અર! વેદો ુંનવનીત (માખણ) ગીતા છે-તેવંચાય તો પણ ઘ ું......)
તેજમાના માંસંૃત માંલખાયેલા –ઘણી ગોપનીયતા અનેઉ ચ ભાષાથી ભરલા વેદો ભણવામાં
અ યાર મોટા મોટા સંૃત ના પંડતો ગોથાંમાર છે-
તો પછ આપણા વા-સામા ય માણસ ુંગ ુંકટ ું?
ક ુંપણ સમ યા વગર-ગીતાના સંૃતના લોકો કડકડાટ વાંચનારા આજકાલ મળેછે-
ક ુંપણ ના કર તેના કરતા –તેસા ુંછે. પણ વ ુસા ુંતો તેલોકોના અથ સમજવા ુંછે.
ગીતાના લોકો નો અથ સમ નેતેની પાછળ ુંરહ ય સમ તેનો બેડો પાર છે.
વામન મહારાજ નેજનોઈ આપવામાંઆવેછે-
ૂયનારાયણ ગાય ી નો મંઆપેછે. માતા અ દિત એ લંગોટ આપી છે.
ધરતી એ આસન- ાએ કમંડળ-સર વતીએ જપ કરવા માળા-અનેુબેર ભ ાપા આ ુંછે.
આજ થી િ કાળ સંયા ( ણ કાળેસંયા) કરવાની એવો આદશ થયો છે.
સંયામાંા ણો ની –આજકાલ અ ા થઇ છે-અનેએટલેજ ા ણો ુંપતન થવા લા ુંછે.
મ ુમહારા ા ણો ના ુબ ધમ બતા યા છે-પણ એ બ ુંકર ું–
અ યારના જમાના માંઘ ુંઅઘ ુંછે.
છેવટ િ કાળસંયા નહ તો –કમસેકમ- ાતઃસંયા કર તો પણ ઘ ું.
મહા ુ હંમેશા ણવાર સંયા કરતા. રામાયણ માંવણન આવેછે-રામ િન ય સંયા કર છે.
ી ૃણ પણ સંયા કર છે-તેું–ભાગવત ના દસમાંકંધ માંલ ુંછે.
(કોઈ પણ માણસ સંયા ન કર અનેછેવટ – ૂય નેણ અ ય-આપે- ણ ાણાયામ કર અને
ણ ગાય ી મંકર –તો પણ ઘ ું. આ પણ ના થાય તો મા ણ ાણાયામથી વા ય સા ુંરહશે.
કોઈ પણ શ આત થશેતો આગળ આપો આપ ુંકર ુંતેુઝશે.)
વહલી સવાર આકાશમાંતારા-ન ો હોય યાર કર તેઉ મ સંયા.
ન ો દખાવાના બંધ થાય પણ હ ુ ૂરજનારાયણ નીક યા ન હોય તેવખતેકર તેમ યમ સંયા.
અને ૂય દય પછ ની સંયા નેઅધમ સંયા કહ છે.
(અ યારના વખતમાંલોકો ૮ વા યા પછ ઉઠતા હોય-તેમનેસંયા કરવા ુંકહવા ુંકઈ ર તેકહ ું??)
ુુ ૃહ પિત ,વામન મહારાજ ને ચયા મ નો ઉપદશ આપેછે.

314
ચય ના પાલન વગર કોઈ મહાન-મહા ૃુષ થયા નથી અનેથશેપણ ન હ.
લ ુંછે-ક ુુષ શર ર ઘી નો ઘડો અનેી-શર ર અ ન છે.
પશ માંથી અનેક દોષો ઉ પ થાય છે. ને ચય ુંપાલન કર ુંછે-તેણેપર ી ને–
શર ર થી ક મનથી પણ પશ ન કરવો.તેતો ઠ ક પણ –એનાથી એ વ ુકડક લ ુંછે-ક-
લાકડાની બનાવેલી ૂતળ નો પશ પણ ન કરવો. પર ી નેમાતા ગણવી.
અહ કોઈ ી ની િનદા નથી.જગતમાંટલા મહા ુુષો થાય છે-તેમણેપર ી નેહંમેશા માતા ગણી છે.
લ મણ ુંએક સરસ ઉદાહરણ છે.
સીતા હરણ પછ –સીતા ના મળેલા દાગીના માંથી ગળાનો હાર લ મણ નેબતાવી –
રામ ૂછેછે-ક –લ મણ આ હાર તાર ભાભી નો છે?
યાર લ મણ કહ છે-આ હાર મ કદ જોયો નથી.કારણક મ ભાભીના ુખ સામેજો ુંનથી.
પણ પગ ના ઝાંઝર નેઓળ ુંં,કારણ ક રોજ તેમના પગના વંદન કરતી વખતે
તેમારા જોવામાંઆવતાં. !! ક ુંઆદશ ચય પાલન !!!
કામ ને તવો ુકલ છે-એટલે ચય ના વખાણ કરવામાંઆ યાંછે.
યાસ ભાગવત ની રચના કરતા હતા –
યાર તેલોકો રચી પોતાના િશ ય િમની ઋિષનેતપાસી જવા માટ આપતા હતા.
નવમાંકંધ માંિમની ના વાંચવામાંઆ લોક આ યો.
બલવાિન ય ામો િવ ાંસમિપ કષિત (ભા-૯-૧૯-૧૭)
(ઇ યો એટલી બળવાન છે-ક ભલભલા િવ ાનો નેપણ ચળાવી દ છે)
લોક વાંચી િમની નેલા ું-ક આ લોક રચવામાંયાસ ની ૂલ થયેલી છે.
ુંિવ ાન માણસો નેઇ યો િવચ લત કર શક ?
મને ાંઇ યો િવચ લત કર શક છે?
અહ ખરખર –
કષિત નેબદલેનાપકષિત (ચળાવી દ છે-નેબદલેનથી ચળાવી શકતી) એમ હો ુંજોઈએ.
એટલેસીધા યાસ પાસેપહ ચી ગયા-પોતાનેલોકમાંલાગતી ૂલ ની વાત કર .
િમની ની વાત સાંભળ – યાસ એ ક ું–ક લખા ુંછેતેબરાબર જ છે. તેમાંૂલ નથી.
એક દવસ એ ુંબ ુંક – િમની સંયા કર -સંયા ુંજળ આ મ બહાર નાખવા આ યા.
યાંતેમણેએક ુંદર ુવતી નેઝાડ નીચે–વરસાદ માંભ તી ઉભેલી જોઈ.
ુવતી ુંપ જોઈ – િમની લોભન માંપડ ા.
િમની એ તેીનેક ું–વરસાદ માંપલળવા કરતા ંપડ માં દર આવો.આ ંપડ તમાર જ છે.
ી એ ક ું- ુુષો ુચા હોય છે, તેમનો ભરોસો કમ રખાય ?
મીન એ ક ું-અર ૂખ, ું ૂવમીમાંસા નો આચાય િમનીઋિષ. મારો ભરોસો ન હ ?
મારા વા તપ વી ાની નો ભરોસો ન હ કરો તો કોનો ભરોસો કરશો ?
દર આ મમાંઆવી િવરામ કરો.
ુંદર ી દર આ મ માંઆવી અનેિમની એ તેનેબદલવા કપડા આ યાં.

315
વાતો માંિમની ુંમન વધાર લલચા ું. તેમણે ી નેૂછ ુંક-તમારાંલ ન થયેલાંછે?
ી એ ના પાડ . એટલેિમની એ તેની સાથેપરણવાની ઈ છા બતાવી.
ુવતીએ ક ું-ક મારા િપતાએ િત ા લીધી છે-ક- કોઈ ુુષ મારો ઘોડો બનેઅનેત પર ુંસવાર
થા ,અનેતેમને બા માતાના મંદર દશન કરવાંલઇ ય –તેની સાથેતેમનેપરણાવશે.
અનેમારા બા ુ નેમ વચન આપેુંછે-ક-મો ુંકા ંકર નેજમાઈ નેુંલઇ આવીશ.
િમની એ િવચા ુ-ભલેમો ુંકા ંથાય પણ આ તો મળશેને?
િમની એ મો ુંકા ંક ુ!! અનેઘોડો બ યા- ુવતી તેમના ઉપર સવાર થઇ.
આ માણે- વરઘોડો બા માતાના મંદર પાસેઆ યો. મંદર ના ઓટલેયાસ બેઠા હતા.
આ ૃય જોઈ- યાસ એ િમની નેૂછ ું-ક બેટા ,કષિત ક નાપકષિત ?
િમની કહ-કષિત. ુુ,તમારો લોક સાચો છે.
એક ણ પણ ગાફલ થયા ક કામ છાતી પર ચઢ બેસેછે.
મોટા મોટા ાનીઓ ુલા પડ ા તો આપણા વા સાધારણ મ ુયો ની ુંિવસાત ?
તેથી જ ભ ૃહ ર એ ક ુંછે-ક-
“કવળ ઝાડનાંપાંદડાંઅનેજળ પીનેિનવાહ કરતા ઋિષઓ નેપણ કામેથ પડ માર છે-
તો પછ - ૂલી ના લાડ કરનાર,અનેનાટકો માં(િસનેમા માં) િન ય નટ ઓ ના દશન કરનાર
આજનો માનવી કહ છે-ક-મ કામ ને યો છે- તો તેવાત વા હયાત છે.”
ચય પાળનાર શ તશાળ બનેછે. ી ૃણ નેુબળતા ગમતી નથી.
“હ રનો મારગ છે ૂરાનો, ન હ કાયર ુંકામ જો ને”
િત ુપણ કહ છે-નાયમા મા બ હ નેન લ યઃ (બળવાન ના હોય તેનેઆ મા મળતો નથી)
વામન મહારાજ ય માંઆ ુિત આપેછે. અનેતેપછ વામન ભ ા માગવા ય છે.
જગદંબા પાવતી ુદ યાંપધાયા છે. વામન કહ છે- ॐ ભગવતી ભ ામદહ .
પાવતી ભ ા આપેછે. વામન એ- ભ ા ુુ નેઅપણ કર છે.
વામન ુુ નેકહ છે- ુુ મનેમોટો યજમાન બતાવો.તો વધાર ભ ા લાવીશ.
ુુ કહ છે-નમદા કનાર બ લરા મોટો ય કર છે.તેમોટો યજમાન છે.તનેવધાર ભ ા આપશે.
વામન એ યાંથી યાણ ક ુછે.
પગ માંપાવડ .એક હાથમાંકમંડલ છે-બી હાથમાંછ અનેદંડ છે. કવળ લંગોટ પહર છે.
કમર પર ુંજ ની મેખલા અનેગળામાંય ોપિવત ધારણ ક ુછે. બગલ માંૃગચમ અનેિશર પર જટા
છે. ુખ પર તેજ છે.
તેજ ખ માંઅનેલલાટ (કપાળ) પર હોય છે.
બલ ુલ પ રચય ન હોય –અનેમા ુંનમેતો માનજો ક એ કોઈ ઈ રનો શ છે.
વામન નો કોઈનેય પ રચય નથી પણ ર તામાંસ ુવામન મહારાજ નેનમ કાર કર છે.
વામન ુંાગટ થ ુંછે-િસ ા મ માં. (જનક ુર જતાંઆ િસ ા મ આવેછે.)

316
િસ ા મ થી વામન મહારાજ નમદા કનાર ૃુક છ નામના તીથ માંઆ યા છે.
મોટો મંડપ બાંધેલો છે-વામન મંડપ ન ક આ યા છે.
ભાગવ ા ણો વેદ મંો બોલી ય માંઆ ુિત આપેછે. યાર જ ચાર બા ુકાશ પડ છે.
મોટા મોટા ઋિષઓ િવચાર છે-આવો તેજ વી જોયો નથી. તેજ નેકોઈ પાવી શક ન હ.
આ ૂય નારાયણ તો ઉપરથી નીચેનથી ઉતયા ને? ક પછ સનત ુમારો તો ન હ હોય ને?
ના,ના, લંગોટ પહર છે-તેથી કોઈ આ ચાર આ યો લાગેછે. કોઈ ા ણ ુમાર લાગેછે.
એક વખત -શંકર વામી નેૂછવામાંઆ ું-ક સ ુથી ભા યશાળ કોણ ?
શંકર વામીએ એ જવાબ આ યો-
લંગોટ પહર છે- તેય છે- સદાસવદા ુસાથેવાતો કર છે- ુસાથે રમેછે-તે-
સ ુથી મોટો ભા યશાળ છે.
ઋિષઓ િવચાર કરતા હતા-તેસમયેય મંડપ માંવામન એ વેશ કય છે.
ુાચાય,વયો ૃ, ય ના ુય આચાય છે-છતાંઉઠ નેઉભા થયા છે.
આ કોઈ મહાન તપ વી , -તેજ વી ા ણ લાગેછે.
મોટા મોટા ઋિષઓ પણ વામન નેમાન આપેછે.
ચાર ુંવાગત ક ુછે.પધારો,પધારો.બધા ા ણો ઉભા થયા છે.
બ લરા ની નજર યાંપડ છે- િવચાર છે-આ કોણ આ ુંછે?મ ઘણા ા ણોની સેવા કર છે-
પણ આવો આજ ુધી કોઈ દવસ જોયો નથી. બ લરા દોડતા ગયા છે-વામન ુંવાગત કર છે.
વામન ુંબ ુક વ પ જોઈ તેઆનંદત થયા છે. વામન નેઘરની દર લઇ જઈ ુંદર િસહાસન
પર બેસાડ ા છે. રાણી નેક ું-ક માર આમની ૂ કરવી છે.
બ લરા ની રાણી ુંનામ િવ યાવલી.અનેતેમની ુી ુંનામ ર નમાલા.
વામન નેજોઈ ર નમાલા િવચાર છે-ક કવો ુંદર છે!આ છોકરાને મા ધવડાવતી હશે
તેનેકટ ુંુખ થ ુંહશે? બ ુક વામન ુંવ પ જોઈ તેનેપહલાંવા સ ય ભાવ થયો.
પણ જયાર વામન એ પોતા ુંઅસલી પ બતાવી પરા મ ક ુયાર –તેમનેમારવાનો ઈરાદો થયો.
ર નમાલા નેબંનેભાવ થયા – વાસના નેલીધે- તેબી જ મ માંથઇ ૂતના.
સોનાની ઝાર માંપિવ નમદા ુંજળ છે. િવ યાવલી ચરણ પર જળ રડ છે-અનેબ લરા –
ધીર ધીર પગ પખાળેછે.વામન મહારાજ ના ર ન વા નખ છે.બ લરા નેનખ માં
પોતા ુંિત બબ દખાય છે. ા ણો ુુષ- ુત નો પાઠ કર છે.
બ લરા ાથના કર છે- આ ુંૃતાથ થયો-મારા િપ ૃઓ નેસદગિત મળ . માત-િપતાએ
બ ુુય કયા હોય યાર આવો દ કરો થાય છે. તમારાંમાત-િપતા નેુંધ યવાદ આ ુંં.
મહારાજ તમનેકાંઇક માગવાની ઈ છા હોય એમ લાગેછે-માટ સંકોચ છોડ જોઈએ તેમાગો.
રા ય,ગાયો,ક યા- જોઈએ તેમાગો. આપ માંગશો તેુંઆપીશ.
નેયાંમાગવા ય તેના વડવાઓ ના વખાણ કર તો દાન આપનાર જરા રંગ માંઆવેછે.
વામન બ લરા ના વખાણ કર છે.

317
રાજન,તનેધ ય છે. હલાદ ના વંશ માંતમારો જ મ થયો છે,
તમારા દાદા હલાદ મહાન ભગવદ ભ ત હતા.
પરમા મા નેતેમનેમાટ તંભ માંથી ગટ થ ુંપડ ુંહ ું.
તમારા િપતા િવરોચન અિત ઉદાર હતા.એક ા ણ નેતેમણેઆ ુય ુંદાન ક ુહ ું.
ઇ , િવરોચન પાસેા ણ બની નેઆ યો હતો. નેક ું-મા ુંથો ુંજ આ ુય બાક છે.
ા ણી િવધવા થશે. મનેઆ ુય ુંદાન કરો. િવરોચન રા એ આ ુય ુંદાન ક ુ.
તમારાંપરદાદા ( હર યકિશ ુ) મહાન વીર હતા. તેમણેઇ ા દક દવો નો પરાભવ કય હતો.
રાજન,તારામાંતારા પરદાદા વી વીરતા છે, દાદા હલાદ વી ભ ત છે,
અનેિપતા વી ઉદારતા છે.
બ લરા કહ છે-ક મહારાજ માગો- આપ માંગશો તેુંઆપીશ.
રા નેપહલાંવચન થી બાંધી લીધા-પછ વામન બો યા છે-
રાજન, ુંલોભી ા ણ નથી. ુંસંતોષી ં.મારા પગથી માપી નેણ પગલાંૂ િમ લેવા આ યો ં.
તેટલી િમ ૂમનેઆપ. માર બી ુંક ુંજોઈ ુંનથી.
બ લરા િવચાર છે-ક બાળક છેતેથી માગતા આવડ ુંનથી. એટલેકહ છે-
મહારાજ તમનેમાગતાંઆવડ ુંનથી.મોટા થયા પછ લ ન થશે. ુુંબ ના ભરણપોષણ ની
જવાબદાર માથેઆવશે.- યાર સંયા ,ગાય ી છોડ િ ૃકરવી પડશે- તમનેગમશેન હ.
તમેઆ એ ુંમાગી લો –ક તમારા ુુંબ ુંભરણ પોષણ થાય. કહો-તો ણ પગલા ન હ પણ
ણ ગામ દાનમાંઆ ું.માર મારો આ મપ રચય આપવો ન જોઈએ,કમ ક તેથી ુય નો ય થાય છે.
પણ આ ટકો નથી-તેથી પ રચય આપવો પડ છે.
જગત માંમાર એવી િસ છે-ક ા ણ ુંૂજન કર ુંદાન આ ુંં-તેા ણ નેપછ -
બી કોઈનેયાંદાન લેવા જ ુંપડ ુંનથી. માર પાસેદાન લીધા પછ -તમેબી કોઈ પાસેદાન લેવા
ઓ તેમાંમા ુંઅપમાન થાય. (બ લરા નેથોડ ઠસક હતી ક –તેમના વો કોઈ દાન આપનાર નથી)
તમારાંુખ ના દશન કર ુંસમ ગયો ંક તમેસંતોષી ા ણ છો.
પણ આ ણ પગલા ૃવી ુંદાન આપતા મનેબ ુસંકોચ થાય છે. દાન લેનાર નેસંતોષ થાય એ ઠ ક
છે-પણ દાન આપનારનેપણ સંતોષ થવો જોઈએ. માટ કંઈક વ ુમાગો.
વામન કહ છે-રાજન,તનેધ ય છે.તમેઆ ુંબોલો તેમાંઆ ય નથી. રા તમેઉદાર છો.-પણ દાન
લેતાંમાર પણ િવવેક રાખવો જોઈએ ને? રા લાભ થી લોભ વધેછે. સંતોષ થી ૃત છે.
આ સંસારના સવ ભોગ પદાથ આપવામાંઆવેતો પણ સંતોષ-વૈરા ય વગર શાંિત મળતી નથી.
લોભ એ જ પાપ ુંૂળ છે. ા ણ માટ લોભ ય નથી. અિત સંહ કરવાની િ ૃથી ા ણ
દાન લેતો, તેના માથેયજમાન ુંપાપ આવેછે. મનેવધાર જ ર નથી.
અિતસંહ થી િવ હ થાય છે.વધાર મા ુંતો મારા તેજ નો નાશ થશે.
ભાગવત માંલ ુંછેક-તમાર આવક નો પાંચમો ભાગ દાન કરો.પછ પ ર થિત બદલાતાં
મ ુમહારા થોડ ટ આપી નેક ું-ક આવક નો દસમો ભાગ દાન માંઆપજો.
(અ યારના જમાનામાંતો ૧% આપેતો પણ ઘ ું)
ૃહ થ નો દાન આપવાનો ધમ છે-સા ુ-સ યાસીઓ ધન નો સંહ ન કર અનેદાન આપવાનો
આ હ ના રાખે. ૃહ થ દાન આપેપણ અિતદાન ન આપે-િવવેકથી દાન આપે.

318
ઘરમાંઆવેુંસઘ ંધન ુનથી હો ું.દાનથી ધન ની ુ થાય છે.
ભખાર ભીખ માગવા આવતો નથી પણ આપણનેઉપદશ આપવા આવેછે-ક-
ગયા જ મ માંમ દાન આ ુંન હ તેથી માર આ દશા થઇ છે.
તમેપણ દાન ન હ આપો તો મારા વી દશા થશે.
ૃાવ થામાંછોકરાઓ પાસેમાગવાનો સંગ ન આવેતેમાટ એકથી પાંચ ભાગનો સંહ કરવાની
સંસાર ઓ માટ ટ છે. ક લ ુગનાંછોકરાંપૈસાની સેવા કર છે-માતિપતાની સેવા કરતાંનથી.
થો ુંક ધન હશેતો –ધન ના લોભેસેવા કરશે.
વામન કહ છે-સંયા-ગાય ી કરવા માટ જમીન મા ુંં, તાર જ યામાંબેસી સ કમ કર શ
તો તનેુય મળશે. ું ચાર ં.માર મા ણ પગલાંથી મપાય તેટલી ૃવી જ જોઈએ –
તેુંુંદાન કર.
બ લરા દાન નો સંક પ કરવા તૈયાર થયા છે.
ય મંડપમાંુાચાય બેઠલા હતા. તે િન ઠ છે. એટલેનજરથી સમ ગયા ક
આ કોઈ સાધારણ ા ણ નથી,આ તો ુદ નારાયણ આ યા છે.
તેમણેબ લરા નેક ું-ઉતાવળ કરશો ન હ,દવો ુંકાય િસ કરવા સા ાત નારાયણ,
ક યપઋિષનેયાંજ મ લઈનેતારા ઘેર દાન લેવા આ યા છે. રા એ દખાય છેતેવા નથી.
તા ુંબ ુંરા ય આના બેપગ માંઆવી જશે, ી ુંપગ ુંુકવા જગા રહશેન હ,
એટલેતનેનરક માંફક દશે.માટ આપતા પહલાંિવચાર કર.તા ુંસવ વ હર લેશે.
રા ,દાન આપેતો િવવેકથી આપ . આ બાળક નાંપગલાંકવાંછેતેું ણતો નથી. ું ું ં.
સા ુ,સ યાસી, ા ણનેઆપ ુંતે ૃહ થ નો ધમ છે.પણ િવવેકથી િવચાર કર નેદાન આપ ું,
એ ુંદાન ના આપો ક દાન આ યા પછ તમેદ ર થાઓ ક ઘરનાંમાણસો ુઃખી થાય.
બ લરા ૂછેછે- યાર દાન ન આ ું?
ુાચાય કહ છે-આપ પણ તારા પગથી માપી ૃવી આપ . આતો િવરાટ વ પ ધારણ કરશે.
ીજો પગ ુકવાની જ યા ન હ રહ. દવો ુંકામ કરવા આ મહાિવ ુઆ યા છે.
બ લરા કહ છે-સંક પ માણેદાન ના આપેતો મ ુય નરક માં ય છે.
મ એકવાર વાણી થી દાન આપી દ ુંછે,ફ ત હવેપાણી છોડવા ુંબાક છે.
વચન આ યા પછ હવેના પા ુંતો અસ ય બોલવા ુંમનેપાપ લાગે.
ુાચાય કહ છે-ક-આવા િવપિ ના સમયે-અસ ય બોલો તો તે ય છે.
સ ય બોલ ુંએ ધમ છે,એમ ક ુંછે. પણ અસ ય બોલ ુંએ ધમ છેએમ નથી ક ું.
િવપિ ના સમયે-અસ ય ય છે-જોક તે ુય (સા ું) નથી.
ચાર સંગો એ-અસ ય કહો તે ય છે.( ુય નથી)
(૧) કોઈના િવવાહ સંગે-ભલેકોલસા વી કાળ હોય-છતાંપણ કહ –ક ખાસ કાળ નથી-ભીનેવાન છે.
(૨) ીઓનેવાત કહવાના સંગે- ીઓ નેાપ છે-ક કોઈ વાત ખાનગી રાખી શક ન હ.
(૩) ાણ સંકટ-સ ય બોલવાથી કોઈ વ ની હસા થતી હોય યાર.
(૪) ગાય- ા ણ ના ર ણ માટ.
રા ,આ તો તારા માટ ાણ-સંકટ આ ુંછે- ુંફર , ા ણ નેચો ખી ના પાડ દ.

319
આવા વખતેવચન ભંગ થાય તો વાંધો ન હ.
બ લરા કહ છે-ક- ુુ આપેુંદર ઉપદશ આ યો,પણ ુંતો વૈણવ છ, ુંતો એમ માનતો હતો ક આ
કોઈ ા ણ નો છોકરો આવેલો છે.પરંુહવે ુંક –પરમા મા સા ાત માર પાસેમાગવા આવેલા છે-
તો મારા નારાયણ નેમા ુંસવ વ અપણ કર શ, ુંમારા વચન નો ભંગ કર શ ન હ.
મારા ઇ ટદવ િવ ુછે. માર યાંબાળક બની નેપરમા મા ુદ- ગણેઆ યા હોય યાર –
ુંતેમનેના પ ું–તો તેના ુંઅ ાન ક ું?
દાન લેનાર નો હાથ નીચેઅનેદાન આપનારનો હાથ ચો (ઉપર) હોય છે.
દાન આપનારો મોટો ગણાય છે. જગતમાંમાર િત ઠા વધશેક-બ લરા એ સવ વ ુંદાન ક ુહ ું.
ુાચાય હ ુએ સમ વેછે- ીજો પગ ુકવા જ યા રહશેન હ-એટલેતાર નરક માંજ ુંપડશે.
બ લરા કહ છે-નરક ની મનેબીક નથી.પાપ કયા પછ નરક માં ય તેખો ુંછે-પણ
પરમા મા નેસવ વ અપણ કયા પછ -નરકમાંજ ુંપડ તો ુંવાંધો છે?
બ લરા ુાચાય નેકહ છે- ુંહલાદ ના વંશ નો ં, ુંવૈણવ ં. અમેવૈણવો ગળા માંકંઠ ધારણ
કર એ છ એ.વૈણવો પોતા ુંશર ર પરમા મા નેઅપણ કર છે. શર ર ભોગ માટ નથી ભગવાન ના માટ છે,
તેુંસતત મરણ રહ તેમતેવૈણવો ગળા માંકંઠ ધારણ કર છે.
ુંસવ અપણ કર શ એટલેમારો સંબંધ થશે. અનેભગવાન નો થઈશ.
એટલેુંયાં યાંપરમા મા એ આવ ુંપડશે.કદાચ ુંનરક માં તો ઠાકોર એ યાંઆવ ું
પડશે. આ ુંસવ વ ુંદાન કર શ.છો નેપછ –ભલે- માર નરક માંજ ુંપડ.
ા ણ નેજયાર દાન કરવા માંઆવેછે– યાર તેના શર રમાંિવ ુુંઆવાહન કરવામાંઆવેછે.
યાર આ તો સા ાત મહાિવ ુમાર યાંઆ યા છે.
ુુ , ુંસવ વ ઠાકોર નેઅપણ કર શ. વ દગો આપેછે-પણ અણી ના સમયે ુદોડતા આવેછે.
ુંભગવાન નો થઈશ-ભગવાન મારા થશે. ુંયાં યાંભગવાન માર સાથેઆવશે.
ુકારામેક ુંછે- ક-
ગભવાસ થાય ક નકવાસ થાય,પરંુજો મારો િવ લ માર સાથેહોય તો ુંયાંજવા પણ તૈયાર ં.
ુકારામ ગભવાસ-નકવાસ માગેછે- પણ તેમનેખાતર છેક-
ુંયાંજઈશ યાંમારો િવ લનાથ માર સાથેઆવશે.
જો યાલ હોય તો -દરક સ કમ ના તે-(સ યનારાયણ ૂ-ગણપિત ુજન-વગેર) –
ગોર મહારાજ બોલાવેછે- “અનેન કમણા ભગવાન પરમેર ્ીયતામ ન મમઃ”
(અ યાર આ સ કમ ક ુ-તેું ુય મ ું-તેમા ુંનથી- તેુંપરમેર નેઅપણ ક ુંં)
બ લરા કહ છે- ુુ તમેતો સવ સ કમ ના તે-બ ુંફળ ૃણાપણ કરાવો છો.
તો આ તો ુદ ૃણ- ુદ નારાયણ આ યા છે-તો તેમનેુંના પા ું?
આપ મનેસંક પ કરાવો. ુંસઘ ંભગવાન નેઅપણ કર શ.(હાથમાંપાણી રાખી નેસંક પ કરાય છે)
ુાચાય કહ છે- ુંતનેસંક પ ન હ કરા
ું.

320
વામન કહ છે-તમારાંગોરદાદા સંક પ ન કરાવેતો ુંસંક પ કરા ું,
ુંા ણ નો ુ ં,મનેસંક પ કરાવતા આવડ છે.
યાર બાદ બ લરા ના કહવાથી વામન સંક પ કરાવવા લા યા. ”ઝાર માંથી જળ હાથમાંલો”
ુાચાય થી આ સહન થ ુંન હ. યજમાન ના - હત -નો િવચાર કર તેને– ુરો હત- કહ છે.
સંક પ ુંજળ ઝાર માંથી બહાર ન આવે–તેમાટ ૂમ પેુાચાય ઝાર ના નાળચામાં
ભરાઈ નેબેસી ગયા, હવેઝાર માંથી સંક પ માટ જળ બહાર આવ ુંનથી.
વામન સમ ગયા ક ુાચાય ઝાર ના નાળચામાંભરાઈ નેબેસી ગયા છે.
તેમનેદભ ની સળ લઇ ઝાર ના નાળચામાંનાંખી-તેથી ુાચાય ની એક ખ ટ ગઈ.
યાયાધીશ સ કર છે- યાર િન ુર થઇ સ કર છે.પણ પરમા મા સ કર છે- યાર દયા રાખેછે.
બે ખ ફોડ ન હ.પણ મા એક ખ ફોડ છે.
રામાયણ માંપણ કથા છે-ક ુરામચં એ જયંત ની એક ખ ફોડ છે.
ભગવાન કહ છે-ક-જગતનેએક ખ થી ુઓ.
આ મારો અનેઆ પારકો એવી ૃટ થી ન ુઓ. આ સવ ભગવાન નાં શો- વ પો છે-એમ માનો.
એક ખથી ુએ –તેસમતા અનેબે ખથી ુએ તેિવષમતા.
ભગવાન પોતેમાગવા આ યા છે-પણ ુાચાય ના મનમાંથી –આ મારો યજમાન અનેઆ માંગનાર –
એવો ૈત ભાવ રા યો. યોગીઓ એક ખે–એટલેઅ ૈત પેઆ જગતનેુએ છે.
ગીતા માંપણ લ ુંછે-ક-“સમ વંયોગ ઉ યતે”
સવ માંસમતા રાખવી તેનેજ યોગ કહવાય છે.
ુાચાય િવચા ુ-અનેસમ ગયા ક –વધાર િવ ન કર શ તો બી ખ પણ જશે.
એટલેયાંથી ખસી ગયા છે.
વામન એ બ લરા નો સંક પ ુકાવડા યો. અનેસંક પ વો પ યો –ક
વામન એ પોતા ુંવ પ વધા ુઅનેિવરાટ વ પ ધારણ ક ુછે.
ચરણ ધરતી પર અનેમ તક લોક ુધી ગ ુંછે. ી ગ થી જગતનેયાપી લી ુંછે.
જગતમાંસવ ઠકાણેવામન ભગવાન ુંવ પ દખાય છે.જગતની બહાર દશ ગળ ર ા છે.
શંકરાચાય અથ કય છે-ક-દશ ગળ થી ભગવાન ના મા વંદન જ થઇ શક છે.
વાણી થી તેમ ુંવણન થઇ શક ન હ.પરમા મા શ દ થી પર છે.
વેદો પણ પરમા મા ુંિતપાદન કર શ ા નથી. એટલેિનષેધા મક પે“નેિત-નેિત” કહ છે.
ભગવાન ૃપા કર -અ ાન ૂર કર છે- યારજ ભગવાન ને ણી શકાય છે.
પરમા મા ને વંદન કર છે, ખ બંધ રાખી પરમા મા ુંમરણ કર છે-તેનેપરમા મા
પોતા ુંવ પ બતાવેછે. વંદન કરો તો પરમા મા વા હશેતેવા દખાશે.
વામન ના િવરાટ વ પ ના એક ચરણ માંૃવી ુંરા ય આવી ગ ું.બી ચરણ માં લોક.

321
ીજો પગ ુકવાની જ યા રહ નથી. તેસમયેદ યો ુકરવા તૈયાર થયા છે.
“અમારા રા નેછેતય -મારો-મારો.”
બ લરા એ ક ું-આ સમય િત ુળ છે-શાંત રહો ન હતર માર પડશે.
વામન કહ છે-ક-બ લરા ,ત સંક પ , ણ પગ ૃવી ુંદાન કરવાનો કય છે.બોલ ી ુંપગ ુંમાર
ાંુક ું? સંક પ માણેદાન ન આપેતો મ ુય નરક માં ય છે. રા ુંમનેછેતર છે.
જરા િવચાર કરો- કોણ કોનેછેતર છે?
દાન લેવા આ યા યાર સાત વષના બ ુક હતા અનેપછ દાન લેવા ટાણેિવરાટ
ુુષ થયા છે.
ગણેશ ુરાણ માં–બ લરા એ વામન ભગવાન નેૂછ ુંછેક-
આપેમાર સાથેઆ ુંકપટ કમ ક ુ?મ કોઈ પાપ ક ુનથી.
(બ લરા િન પાપ છે,તેથી ુએ તેની સાથેુક ુનથી.)
આપેકપટ ક ુઅનેમનેપાતાળ માંધકલી દ ધો.તેુંયો ય છે?તેનો િનણય આપ જ કરો.
તેવખતેવામન એ ઉ ર આ યો છે-તારા હાથેથો ુંપાપ થ ુંછે.
ય ની શ આત માંગણપિત ુંૂજન કરવાની આ ા કર યાર ત ક ુંહ ુંક -
” ુંગણપિતની ૂ ન હ ક ું-િવ ુુંૂજન કર શ”
ગણપિત પણ િવ ુછે-તેમ ત મા ુંન હ.આ ભેદ ૃટ ત રાખી.
યાંુધી અન યભ ત િસ થઇ નથી- યાંુધી અ ય દવો માંપોતાના ઇ ટદવ નો શ માની
વંદન કરવાના અનેૂ કરવાની.અનેઇ ટ દવ માંઅન ય ભ ત રાખવી.
માટ ત શા ની મયાદા તોડ છે. ત ગણપિત ની ૂ કર ન હ.ગણપિતએ માર ાથના કર .
અનેમનેતારા ય માંિવ ન કરવા ક ું-તેથી મ િવ ન ક ુ.
ગણપિત િવ નહતા છે- નેિવ નકતા પણ છે.
વામન કહ છે-તારા રા ય માંમારા બેપગ સમાયા છે- ીજો પગ ાંુુંતેમનેબતાવ.
બ લરા તો િવરાટ પ જોઈ ગભરાયા હતા.તેસમયેતેમની પ ની િવ યાવલી ાથના કર છે-
આ સવ તમાર યા િમ ૂછે.આ શર ર પર પણ મ ુય ની સ ા નથી,હ નથી, તો પછ
સંતિત –સંપિ પર તો હ ાંથી હોય ?શર ર પણ માટ ુંબનેુંછે.
મ ુય સમ છે-ક આ સંપિ -સંતિત –શર ર મા ુંછે-પણ તેુંકાંઇ નથી.સવ તમા ુંછે.
ગીતા નો આરંભ-ધમ-શ દ થી કય છે.અને ત –મમ-શ દ થી કય છે.
આ બેશ દો ની મ ય માંગીતા છે.
મમ-એટલેમા ું- મા ુ ું?
તો મમ-ધમ-એટલે-મારો એક મા ધમ જ છે.
અહ ધમ એટલેસ કમ- માર હાથેટ ુંસ કમ થ ુંએટ ુંજ મા ુંછે. શર ર પણ મા ુંનથી.
અ ુનેભગવાન નેક ું- ુંતમારો ં-તમાર શરણેઆ યો ં.તો તેનેભગવાનેઅપનાવવો પડ ો.
અનેેમ થી વશ થઇ - તેનો રથ હાંકવો પડ ો.
મ
ુયમાંસમજ નથી ક મા ુ ુંછે? એટલેજ જગતમાં“મારા-માર ” થાય છે.

322
ય િસવાય બી ુંુખ છેક ન હ તેમ ુય ણતો નથી.
આ માનંદ વી કોઈ વ ુછેક ન હ તેમ ુય ણતો નથી.
આપણા હાથે સ કમ થાય તેજ આપ ું. આ વ કશાનો મા લક નથી,મા લક ુછે.
વ તો મા ુનીમ છે.આ શર ર પર પણ વ ની સ ા નથી.
તો બી પદાથ પર સ ા કયાંથી હોય ?
યમરાજ નો ુકમ થાય એટલેઆ શર ર છોડ ુંપડ છે. ુિનયા ના કાયદા યાંકામ માંઆવતા નથી.
યમરાજ નેકહશો-ક આ ઘર મા ુંછે- ુંઘણા સમયથી આમાંર ુંં-તો તેચાલશેન હ.
વ જયાર- મા ુંમા ું–કહ યાર ભગવાન માર છે. તા ુંતા ું–કહ છેતેનેભગવાન તાર છે.
વામન કહ છે-મા ુંએક પગ ુંહ ુબાક છે-બ લ- બંધન માંઆ યો છે- તેનેબાંધો.
પણ પિત ની ૂલ પ ની િવ યાવલી એ આવી ુધાર છે.તેકહ છે-ક તેમનેબાંધશો ન હ.
મારા પિતના બોલવામાંૂલ થઇ છે. આ વ મા લક નથી પણ ુનીમ છે.
નાથ,તમનેકોઈ દાન આપી શક ન હ. મારા પિત અ ભમાન થી બો યા છે-ક –મ દાન આ ુંછે.
નાથ,આપ સવ ના મા લક છે. મારા પિતના બોલવામાંૂલ થઇ છે,તેમાટ વંદન કર ુંમા મા
ુંં.
િવ યાવલી હવેપિત બ લરા નેકહ છે-ગભરાશો ન હ,ઠાકોર નેણામ કરો. તેમ ુંઆપેુંજ તેમને
આપવા ુંછે. આ શર ર હ બાક છે.ભગવાન નેકહો-ક એક ચરણ બાક છે-તેમારા મ તક પર પધરાવો.
મ તક ુ ધાન છે. ુમાંકામ રહલો છે.
વ અનેઈ રના િમલન માંિવ ન કરનાર કામ છે.
ભગવાન ના ચરણ માથા પર આવેતો- ુગત કામ- નો નાશ થાય છે. અનેુ ુધર છે.
ગોપીઓ પણ ગોપીગીતમાંએ જ ભાવના કર છે. અમારા મ તક પર આપનો કરકમળ પધરાવો.
બ લરા બો યા છે-ક-મારા મ તક પર આપ ુંી ુંચરણ પધરાવો.
માર ૂલ થઇ છે,મ ક ુંક દાન આપનાર મોટો-દાન લેનારો હલકો.
મનેબોલતાંઆવડ ુંન હ. મા કરો.
મા ુંકાંઇ નથી.તમા ુંજ તમનેઅપણ ક ુંં. આપ તો ખરખર અ ુરોના પરો ુુછો. કમક –અનેક ર તે
મદાંધ થયેલાંઅમોનેમોટાઈ થી (અહમથી) પાડ -અમાર ખો આપેખોલી છે.
એવામાંબ લરા ના િપતામહ (દાદા) યાંઆવી પહ યા. હલાદ ભગવાન નેકહ છે-ક-
મારા પૌ આ બ લ નેઆપેઇ પદ આપેુંઅનેતેપા ંલઇ લી ું,( વગ ુંરા ય પા ંલઇ લી ું)
અનેતેનેલ મી થી ટ કય –તેતો આપેએના પર મોટો અ ુહ કય છે.
એમ ુંમા ું.કારણક આપે( ા ને) ક ુંહ ુંક-
“ ુંના પર ૃપા ક ુંં,તેુંધન ુંહર લ ં.કમક ધન નેલીધેુુષ મદવાળો-અ ભમાની બનેછે.
અનેમા ુંઅનેલોકો ુંઅપમાન કરવા લાગેછે.”
દાન આપનાર માંઅ ભમાન આવ ુંન જોઈએ.
શર ર અપણ કરવા ુંએટલેઅહંકાર- ુંપ ું-અ ભમાન અપણ કરવા ું.
દાન આપનારો દ ન ના બનેતો તેદાન સફળ થ ુંનથી.
જયાર બ લરા માંદ ય આ ું, યાર પરમા મા ુંદય પીગ ુંછે.

323
પરમા મા (વામન ) કહ છે-ક-
ત મનેસવ વ ુંદાન આ ુંએટલેુંતારો ઋણી થયો ં.
દ ય આ ુંએટલેપરમા મા ઋણી થયા છે.અનેરા નેકહ છે-
“રા વગ ુંરા ય તો મ ઇ નેઆ ુંછે,પણ પાતાળલોક ુંરા ય ુંતનેઆ ુંં.
તા ુંસવ વ ુંદાન લી ુંછે- ુંતો તને-બી ુંકઈ આપી શકતો નથી-પણ –તારા ાર ુંપહરો ભર શ.“
બ લરા નેઆનંદ થયો છે.પાતાળ-લોક ુંરા ય સા ુંછે- અહ ભગવાન ુંસતત સાિન ય છે.
બ લરા અનેવામન ુંચ ર ની કથા પાછળ ુંરહ ય એ ુંછે–ક-
બ લરા એ વા મા છે-અનેવામન એ પરમા મા છે.
બ લરા ના ુુ ુાચાય છે-એટલેક ુની સેવા કર- સંયમી છે-
યેક ઇ ય થી ચય ુંપાલન કર છે-તેનેકોઈ માર શક ુંનથી.
વામન ભગવાન પણ બ લરા નેનેમાર શકતા નથી.
કંસ –વગેર નેમાયા છે-પણ બ લરા નેમારતા નથી.
બ લરા િન પાપ છે,સદાચાર છે. ુાચાય ની સેવા કર છેતેથી બળવાન બ યા છે,
અનેયાર જ ભગવાન ગણેઆવેછે. બળવાન જ ભગવાન નેમાગ જઈ શક છે.
દરના શ
ુઓ-કામ, ોધ,લોભ,મોહ,મદ અનેમ સરનેમાર તેજ બળવાન છે.
શર રબળ, ુબળ, યબળ, ાનબળ કરતાંેમબળ સ ુથી ેઠ છે.
ેમ બળ આગળ બી ંબધાંબળ ગૌણ છે.સવ બળની હર થાય છે- યાર ેમબળની ત થાય છે.
મા ેમબળ થી જ પરમા મા ને તી શકાય છે.
પરમા મા સાથેેમ કરવો હશેતો જગત સાથેેમ છોડવો પડશે.
પરમા મા સાથેેમ કરશો અનેસંયમ નેવધારશો એટલેતમેબ લ થશો.
અનેયાર પરમા મા તમાર ગણેવામન પેઆવશે.
સવ થી મોટા પરમા મા બ લ ને ગણેવામન થઇનેઆ યા છે.
માગતાંભગવાન નેસંકોચ થયો છે-તેથી વામન-નાના થઈનેઆ યા છે.
એકવાર એક બહન કથા સાંભળવા નીક યાં.તેજ વખતેતેનો નાનો દ કરો રડવા લાગેછે.
મા બાળક નેરમકડાંઆપેછે- પણ બાળક શાંત થતો નથી, મા નાંકપડો ખચેછે-અનેકહ છે- ુંના .
બાળક નેરડતો ૂક બહન કથા સાંભળવા જતાંનથી. બાળકના ેમ આગળ તેુબળ છે.
પણ આગળ જતાંછોકરો મોટો થાય –પરણે-એટલેમા નો ેમ ૂલી ય છે.છોકરા નો ેમ િવખરાય છે.
અનેહવેતેજ છોકરો મા નેકથા સાંભળવા જવાની ના કહ-તો મા તેુંમાનશેન હ.
બાળક હતો યાર તેનો મા ઉપર સો ટકા ેમ હતો, અનેેમ આગળ મા ુબળ હતી,હવેન હ.
પરમા મા માંપણ સો ટકા ેમ થાય તો પરમા મા ુબળ બનેછે, ગણેભ ા લેવા આવેછે.
પરમા મા ગણેઆવેએટલેણ વ ુમાગેછે.( ણ પગલાંૃવી ની માફક)
તન,મન અનેધન.
આ ણ વ
ુઓ ભગવાન નેઆપવી જોઈએ. તન,મન અનેધન થી પરમા મા ની સેવા કરો.

324
તન થી સેવા કરશો તો શર ર ુંદહા ભમાન ઓ ંથશે.
ધનથી સેવા કરશો તો ધન પરની મમતા ઓછ થાય છે.મોહ ઓછો થાય છે.
મન થી સેવા કરશો તો પાપ બળશે. મન પિવ થશે, દય પીગળશે, અનેમન નેશાંિત મળશે.
સવ વ ુઓ ભગવાન ની છે-અનેભગવાન નેસમપણ કરવાની છે. તેુંઆપેુંતેનેઆપવા ુંછે.
તન,મન,ધન –જો બ લ ની મ ભગવાન નેઅપણ કર તો ભગવાન તેના ાર પહરો ભરશે.
તેના શર ર ની યેક ઇ ય ના ાર ભગવાન નારાયણ િવરા છે. તેુંર ણ ભગવાન કર છે.
તેની ખમાંક હયો ,તેના કાન માંક હયો,તેના મનમાંક હયો,તેના હયામાંક હયો-રહશે.
ણ પગ ૃવી નો બીજો અથ થાય છે-સ વ,રજ,અનેતમસ – ણ ુણો ઈ રનેઅપણ કરવાના છે.
શર રથી ભગવદ-સેવા કરશો-તો તમો ુણ ઓછો થશે.
ઈ ર સેવા માંુબ ધન વાપરશો તો રજો ુણ ઓછો થશે.
તન અનેધન આપો પણ યાંુધી મન પરમા મા નેઆપશો ન હ યાંુધી પરમા મા રા થશેન હ.
તન થી સેવા થાય પણ મનથી ના થાય તો સેવામાંઆનંદ આવતો નથી.
મનથી ઈ ર જોડ સંબંધ જોડવાનો છે.
મ ુય સવ વ ઈ રનેઆપતો નથી,પણ પોતાના માટ થો ુંરાખીનેઈ રનેઆપેછે, એટલેજ
પરમા મા સ થતાંનથી.
સ વ ુણ નો નાશ કરવા માટ મન નેપણ ી ૃણ નેઅપણ કરવા ુંછે.
મન નેપરમા મા ની સેવામાંપરોવી રાખવા ું. સેવા કરતાંકરતાં ખમાં ુઆવેતો –
માનજો લાલા એ ૃપા કર છે.
ાનીઓ ઈ ર સાથેમન થી સંબંધ જોડ છે-તન થી ન હ.
બ લરા એ ધન આ ું,મન આ ુંપણ યાંુધી –પોતા ુંતન આ ુંનથી.-
પોતાની ત ુંસમપણ કરતો નથી.- દાન આ યા પછ ભગવાન નેનમતો નથી –
યાંુધી તેભગવાન નેગમતો નથી.
બ લરાજ ને ૂમ અ ભમાન હ ુંક – ુંદાન આ ુંં.
મન માંથોડ ઠસક હતી ક મ બ ુંઆપી દ ુંછે. ુંમોટો દાનવીર ં.
સમપણ કયા પછ દ યતા આવી ન હ.
કરવા ુંબ ુંિવિધ ૂવક પણ માનવા ુંક મ કાંઇ ક ુનથી.
ભગવાન નેકહવા ું-ક નાથ, “મંહનમ , યા હનમ ભ ત હનમ જનાદન,”
ુંમંર હત ં, યાર હત ં,ભ તર હત ં.માર કાંઇ ૂલ થતી હોય તો મા કરજો.
અનેમારા કમ નેપ ર ૂણ માનજો.
સ કમ કયા પછ દ ય ન આવેતો સ કમ સફળ થ ુંનથી.
કમ બાધક થ ુંનથી પણ “કમ મ ક ુછે” -એવો અહંકાર કમ માંબાધક છે.
એટલેજ જયાર બ લ માંદ ય આ ું, યાર સેય ( ની સેવા કરવાની છેતે) સેવક બ યા છે.
ભગવાન પહરો ભરવા તૈયાર થયા છે.

325
બ લરા ને ૂતળ-પાતાળ ુંરા ય મ ું. બ લરા એ રા ય માંવેશ કય , તેમનેઆનંદ થયો છે.
વગ કરતાંપાતાળ ુંરા ય સા ુંછે. વગ કરતાંવધાર શાંિત પાતાળ માંતેમનેલાગેછે.
અહ યાંનજર કરો યાંનારાયણ દખાય છે.
યેક દરવા –શંખ,ચ ,ગદા,પ ધાર - ી ૃણ િવરાજતા હતા. પહરો ભરતા હતા.
એક વખત -રાવણ ફરતો ફરતો પાતાળ માંબ લરા સાથેલડવા આ યો.
તેણે- ભગવાન નેબ લરા ના મહલ ના ાર પહરો ભરતા જોયા. રાવણેક ું-ક –માર બ લરા જોડ
ુકર ુંછે. વામન એ ક ું- ુંતો સેવક ં, પહલાંમાર જોડ લડ- પછ મારા મા લક સાથે.
વામન ભગવાને- રાવણ ની છાતી પર લાત માર ,તો તેસ ુકનાર જઈ પડ ો.
રાવણ એ કામ છે,તમારા ઇ ય – ાર ભગવાન પહરો ભર તો –તેમાંકામ વેશ કર શક ન હ.
વામન ભગવાન –બ લરા નેયાંદાન લેવા ગયા અનેદાન લઇ –તેના ઘેર પહરો ભરવો પડ ો.
દાન લેછે–તેબંધન માંપડ છે.
વામન એ દાન લઇ વગ ુંરા ય ઇ નેઅનેપાતાળ ુંરા ય બ લરા નેઆ ુંછે.
ઇ -બ લરા અનેસવ નેઆનંદ થયો છે-પણ એક મહાલ મી ુઃખી થઇ ગયા છે.
ઘરમાંબ ુંહ ુંપણ એક નારાયણ વગર ચેન પડ ુંનથી. ાર આવશે? ાંહશે?
નારાયણ ની ખબર કદાચ નારદ નેહોય. અકળાઈ નેતેમણેનારદ નેૂછ ું-
મારા વામી ાંબરા યા છે? તમેકઈ ણો છો ?
નારદ કહ છે-મ સાંભ ુંછે-ક- ૂતળ-પાતાળ માંબ લ ના ાર લાકડ લઈનેપહરો ભર છે.
બ લ નેયાંદાન લેવા ગયા હતા –એટલેબંધન માંપડ ા છે. હાથ માંદાન લી ુંએટલેયજમાન ને
આધીન થયા છે.(હાથ માંક યાદાન લીધા પછ - ુુષો ુંતેજ ઓ ંથાય છે)
સાધારણ વ ુુંદાન લે-તો પણ ુય ઓ ંથાય છે-આ તો સવ વ ુંદાન લી ુંછે.
એટલેઋણ માંપડ ા છે. બ લરા ર આપેતો જ તેઘેર આવી શક.
લ મી ૂતળ-પાતાળ માંઆ યાંછે.
ઘરમાંઠાકોર નેપધરાવશો તો લ મી –પાછળ પાછળ િવના આમંણેઆવશે.
ભગવાન યાંહોય યાંલ મી આવેછે. યાંનારાયણ ની સેવા ના હોય યાંલ મી પધારતાંનથી.
લ મી મહાન પિત તા છે.એકલા લ મી કોઈનેયાંજતાંનથી.(અનેકદાચ ય તો રડાવેછે)
લ મી ,જો નારાયણ સાથેઆવેતો ગ ુડ ઉપર બેસીનેઆવેછે.અને
જો એકલાંઆવેછેયાર ુવડ પર બેસીનેઆવેછે.
લ મી નેાથના કરો-તો કહજો ક –મા, તમેનારાયણ ની સાથેઆવજો.
બ લરા નેયાંજવા,લ મી એ ા ણ પ ની નો વેશ લીધો છે.નેપાતાળલોક માંઆ યા છે.
કોઈ તેમનેઓળખી શ ા ન હ.
લ મી એ બ લરા નેક ું-ક – ુંા ણ ક યા ં.આશાથી આવી ં.
જગતમાંમાર કોઈ ભાઈ નથી,અનેમ સાંભ ુંછેક તમાર કોઈ બહન નથી,
આજથી ુંમારો ધમ નો ભાઈ અનેુંતાર ધમ ની બહન.

326
બ લ નેઆનંદ થયો છે. બ લરા એ ણામ કયા. નેક ું-ક-
અ યાર ુધી મનેએક ુઃખ હ ુંક માર કોઈ બહન નથી.હવેમનેબહન મળ ગઈ.
આ બ ુંતમા ુંછે.આનેતમા ુંિપયર માનજો.
માતા નો પધરામણી થઇ યારથી,ગામ ુખી થ ુંછે.બધાનેઆનંદ હતો .
પણ માતા નેઆનંદ ન હતો.
મારા નાથ હાથમાંલાકડ લઇ િસપાઈની મ પહરો ભર છે-.કોઈ એવો અવસર આવેયાર
મારા પિતનેબંધન માંથી છોડા ું.
ાવણ મ હનો આ યો છે,ર ાબંધન નો દવસ આ યો.લ મી એ તેદવસેબ લરા નેક ું,ક
આ ુંમારા હાથેરાખડ બાંધીશ. બ લરા બ ુભા યશાળ છે,માતા મહાલ મી રાખડ બાંધેછે,
અનેઆશીવાદ આપેછે. બ લરા ણામ કર છે.
બહન રાખડ બાંધેએટલેભાઈનો ધમ છેક-બહન નેકાંઇક આપ ુંજોઈએ,બહન ખાલી હાથેન ય.
બ લરા એ માતા નેક ું-તમાર ઈ છા હોય તેમાગો,જરા પણ સંકોચ રાખશો ન હ.
લ મી એ ક ું-ક-મારા ઘરમાંબ ુંછે-પણ એક નથી,તેથી ુંુઃખી ં. માર બી ુંકાંઇ ના જોઈએ,
પણ આ તાર યાં પહરો ભર છે,તેજોઈએ છે.તેમનેુંુત કર.
બ લરા ૂછેછે-ક તેતમારાંુંસગા થાય ?
લ મી એ જવાબ આ યો-ક-એ મારા સવ વ છે, મારા નારાયણ છે. ુંતેમને-મારા પિતને
તારા બંધન માંથી છોડાવવા આવી ં.
યાંજ નારાયણ ચ ુુજ પેગટ થયા છે.બ લરા નેઅિત આનંદ થયો છે,બંનેનેવંદન કયા છે.
લ મીનારાયણ ની ૂ કર છે.
ુકદવ વણન કર છે-આ ર તેલ મી દાન લઈને–બંધન માંપડલા ુનેછોડાવેછે. અને
નારાયણ નેવૈુંઠ ધામ માંલઇ ગયા છે.
મહાલ મી ,નારાયણ સાથેવૈુંઠ માંાવણ ુદ ૧૫ ના રોજ પધાયા છે-એટલે–
રામા ુચાય પંથ ના મંદરો માંતેદવસેપાટો સવ કરવાની રવાજ છે.
હવેશરણાગિત ની કથા શ ુથાય છે.
ુકદવ વણન કર છે-રાજન,પરમા મા ૂમાવતાર લેક મ યાવતાર લે, પણ તેસદા ઈ ર જ રહ છે.
ૂમ ક મ ય ના ુણદોષ છેતેપરમા મા માંઆવતા નથી.
પણ વ જયાર પ ુનો અવતાર લેયાર તેનામાંપ ુના ધમ આવેછે.
સ ય ત (મ ુમહારાજ) ૃતમાલા નદ ના કનાર તપ યા કરતા હતા.
એકવાર નદ માંઉભા રહ –જળતપણ કરતા હતા, યાર તેમના હાથ માંમાછલો આ યો.
તેમણેતેમાછલાનેપાણી માંપાછો છોડ દ ધો.
માછલાએ ક ું- ુંતમારાંહાથ માંઆ યો-એટલેતમારા શરણેઆ યો ં,મોટા માછલાંમનેમાર નાખશે,
મા ુંર ણ કરો. એટલેરા એ તેનેકમંડળ માંરા યો. યાંતેમોટો થયો.
માછલાએ ક ું,-ક મનેિવશાળ જગામાંપધરાવો. યાંપણ તેણેિવશાળ વ પ ધારણ ક ુછે.
સ ય ત નેઆ ય થ ુંછે. િવચાર છે-ક આ માછલો સાધારણ નથી,કોઈ મહાન લાગેછે.

327
માછલા ની કથા પાછળ ુંરહ ય એ ુંછે-ક-
માછલો એ િ ૃછે. િ ૃિવશાળ થાય છતાં ાકાર ન થાય યાંુધી એક ઠકાણેરહ શક ન હ.
માયા ના આવરણ નો ભંગ કરવા ાકાર િ ૃઆવ યક છે. “ ુંસવ માંંઅનેસવ મારામાંછે”
આ વ ના દય માંઈ ર રહલો છે-છતાંુઃખી થાય છે.
દ વાના કાશેભાગવત નો પાઠ કરો ક તેજ કાશ ના સહાર કોઈ ચોર કર, તો પણ દ વાને
તેબંનેમાંકોઈના યેભાવ ક ુભાવ નથી.
દ વા નો એક જ ધમ છે-ક સવ કોઈ નેકાશ આપવાનો. કાશ નેકોઈની સાથેસંબંધ નથી.
પરમા મા સવ ના દય માંરહ , દ વાની મ-મા સા ી પેકાશ આપેછે.
વ પાપ કર ક ુય કર તેની અસર –સા ી પરમા માનેથતી નથી.
ઈ રનેન કહવાય-િન ુર ક ન –કહવાય દયા . ઈ રના માટ કોઈ ધમ નથી.
ઈ ર આનંદ પ છે,સવ યાપક છે.
આપણી ુથી પર પરમા મા બેઠા છે. ુ માંકાશ ઈ ર આપેછે.
ઈ રનેકાશ આપનાર કોઈ નથી. ઈ ર વયંકાશ છે. ઈ ર િસવાય સવ પર
કા ય છે.
આ ઈ ર ુંએક વ પ બતા ુંછે-ક દ વા ુંછે. આપણનેકાશ આપેછે.
ાની ુુષો તેવ- પનો અ ુભવ કરવા, ાકાર િ ૃધારણ છે,
મન જયાર ઈ રના આકાર ુંચતન કર છે, િ ૃજયાર ાકાર- ૃણાકાર બને. યાર શાંિત મળેછે.
ઈ ર િવના મનો િ ૃનેયાંરાખો યાંતેનેજ યા સાંકડ પડ છે. ઈ ર િસવાય બ ુંઅ પ છે.
તેથી કોઈ પણ િ ૃમાંમનો િ ૃશાંત થતી નથી.
લાકડામાંઅ ન છે,પણ તેનો સાચો ઉપયોગ કરતાંઆવડ ુંનથી.
લાકડાંના પાયેલા અ ન માંબહારનો લૌ કક અ ન ુકો તો ભડકો થશે.
વયંકાશ પરમા મા સવના દય માંરહ મા કાશ જ આપેછે,બી ુંકંઈ કરતા નથી.
ુુંસ ુણ વ પ દય માંપધરાવો અનેતેમાંૃ િ તદાકાર બને– યાર જ શાંિત મળેછે.
મ યનારાયણે(માછલા એ) ક ું,ક-આજ થી સાત દવસ પછ લય થવાનો છે, લય માંસવ નો નાશ
થશે. રા , ુંતા ુંક યાણ કરવા આ યો ં, ર ણ કરવા આ યો ં.
મારા િશગડામાંતાર નાવડ બાંધી દ .
મ ુમહારાજ (સ ય ત) પરમા મા ુંયાન કરતા હતા.તેમની િૃઓ ાકાર થઇ.
અનેજયાર ૃવી જળમય થઇ, યાર મ યનારાયણેતેમ ુંર ણ ક ુ.
મ યનારાયણ અવતાર ુંરહ ય એ ુંછે-ક-
િ ૃનેહંમેશાં ાકાર બનાવો. સ ય ુંપાલન કરો.
સ યિન ઠ વ એટલેસ ય ત મ ુ.
ૃતમાલા ના કનાર રહો-એટલેક સ સંગ ની પરંપરા માંરહો તો –
સ ય ત- વા મા ની િ ૃ ાકાર બનેછે. અનેયાર મ યનારાયણ તેના હાથમાંઆવેછે.

328
એવા અિધકાર
વ નેજ પરમા મા મળેછે.
લય માંસવ નો નાશ થાય પણ સ યિન ઠ નો નાશ ભગવાન થવા દ ન હ.
સ યિન ઠા રાખનાર અનેસ કમ કરનાર – લય માંપણ મરતો નથી.
લય માંસવ નો નાશ થયો પણ સ ય ત નો થયો ન હ.
કારણક તેમણેમ યનારાયણ જોડ સંબંધ જોડ ો હતો.
શર ર એ નાવડ છે,પરમા મા ના ચરણ એ તેમ ુંશ ગ ુંછે.
શર ર નેપરમા મા ના ચરણ માંબાંધી રાખો.
સમા ત માંઆ દ મ યનારાયણ ભગવાન નેુદવ વારંવાર ણામ કર છે.
મહા માઓ મ યનારાયણ ની
ુિત નેુુટક કહ છે.
મ યનારાયણ ભગવાને-વેદનેચોર જતાંહય ીવ દ ય નો સંહાર કય .
મ ુમહારાજ નેમ યસંહતા નો ઉપદશ આ યો.
એવા
ુનેવંદન કર આઠમો કંધ સમા ત કરવામાંઆ યો.
આઠમો કંધ (મ વંતર-લીલા) સમા ત.
અ ુસંધાન-ભાગવત રહ ય-ભાગ-૨- કંધ-૯ થી ૧૨