2,00 zÅ (VAT 0%) - Tygodnik powiatowy
2,00 zÅ (VAT 0%) - Tygodnik powiatowy
2,00 zÅ (VAT 0%) - Tygodnik powiatowy
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
12<br />
9 kwietnia 2<strong>00</strong>8<br />
kępno<br />
Poznajemy nasza małą ojczyznę<br />
Wędrówki po powiecie kępińskim - Bralin cz.V<br />
Hanys Rybark<br />
Wybitniejsze osoby związane z<br />
Bralinem c.d.<br />
5.Ksiądz Infułat Michał Lewek,<br />
urodził się 21 września 1878 roku<br />
w Bralinie, a zmarł 7 lipca 1967<br />
roku w szpitalu w Piekarach Śląskich.<br />
Początkowo w latach 1892-<br />
1897 uczęszczał w Kępnie do progimnazjum,<br />
by we wrocławskim<br />
gimnazjum świętego Macieja zdać<br />
maturę. Do kapłaństwa przygotowywał<br />
się na wydziale teologicznym<br />
Uniwersytetu Wrocławskiego. Tutaj<br />
jako sekretarz, a następnie prezes<br />
rozwinął szeroką działalność w<br />
Związku Młodzieży Polskiej „Zet”.<br />
Zadaniem tej organizacji było dokształcanie<br />
się w języku polskim.<br />
Święcenia kapłańskie z rąk ks. kardynała<br />
Jerzego Koppa, otrzymał 21<br />
czerwca 1904 roku. Początkowo<br />
przez cztery lata duszpasterzował<br />
jako kapelan zamkowy w hrabiowskiej<br />
rodzinie Bellestremów w Pławniowicach<br />
koło Gliwic, następnie<br />
przez trzy lata jako wikariusz w parafii<br />
świętej Jadwigi Śląskiej w Chorzowie,<br />
by od 1911 roku pracować<br />
w Berlinie jako wikariusz w parafii<br />
Świętej Jadwigi Śląskiej. Wówczas<br />
to opiekował się polonią berlińską,<br />
„Caritasem ”obejmującym Berlin,<br />
Brandenburgię i Pomorze Zachodnie,<br />
redagował czasopismo charytatywne<br />
i uczestniczył w konferencjach<br />
międzynarodowych. Ksiądz<br />
Michał Lewek aktywnie działał w<br />
sekcji teologicznej Śląskiego Związku<br />
Akademickiego i w wydziale prasowym<br />
Polskiego Komisariatu Plebiscytowego.<br />
Po trzecim powstaniu<br />
śląskim opiekował się kapłanami,<br />
którzy opuścili Śląsk Opolski, a od<br />
lipca 1921 roku działał w Naczelnej<br />
Radzie Ludowej Górnego Śląska, zaś<br />
w wojewódzkim urzędzie śląskim w<br />
Katowicach, zajmował się sprawami<br />
kościelnymi. Dnia 11 lutego 1923<br />
roku został proboszczem parafii<br />
świętego Piotra i Pawła w Tarnowskich<br />
Górach. Początki duszpasterskie<br />
w Tarnowskich Górach opisał<br />
w kronice parafialnej następująco:<br />
„Stosunki w parafii pod względem<br />
materialnym, narodowym i moralnym<br />
były najfatalniejsze i wymagały<br />
gwałtownej naprawy.” Od 1929 do<br />
1939 roku ks. Lewek był prezesem<br />
organizacji „Unitas”, która skupiała<br />
duchowieństwo śląskie. Wybuch<br />
II wojny światowej zastał go w Tarnowskich<br />
Górach, gdzie 12 września<br />
1939 roku został aresztowany<br />
przez gestapo, ale wkrótce został<br />
zwolniony i zmuszony do opuszczenia<br />
Śląska. Przebywał wtedy w Krakowie,<br />
Wieliczce i Częstochowie u<br />
ordynariusza Teodora Kubiny. Lata<br />
wygnania wykorzystał na napisanie<br />
obszernej pracy „Zagadnienia robotników<br />
przemysłowych ze szczególnym<br />
uwzględnieniem enuncjacji<br />
społecznych ostatnich papieży”.<br />
Praca ta w 1947 roku, na wydziale<br />
teologii Uniwersytetu Warszawskiego<br />
uznana została za doktorską.<br />
W latach stalinowskich ks. Michał<br />
Lewek stał się autorytetem i wsparciem<br />
dla społeczeństwa północnego<br />
Śląska. Po wygnaniu z Katowic<br />
biskupów Stanisława Adamskiego i<br />
Juliusza Bieńka pełnił rolę tajnego<br />
kuriera z wysiedlonymi biskupami.<br />
Wtedy w Kępnie od 14 stycznia do<br />
5 listopada 1956 roku u Sióstr Boromeuszek,<br />
przebywał na wygnaniu<br />
biskup pomocniczy z Katowic<br />
Juliusz Bieniek. Papież Pius XII<br />
doceniając zasługi księdza Michała<br />
Lewka odznaczył go 9 stycznia 1956<br />
roku godnością infułata. Natomiast<br />
biskup Józef Gawlina, duszpasterz<br />
Polonii w jednym z listów napisał:<br />
„ Nie jest lewkiem-lesnculusem, ale<br />
starym dzielnym lwem ”.<br />
Ks. Stefan Wojciechowski<br />
6.Ksiądz Stanisław Stephan<br />
(7.05.1867-29.10.1926) Pochodził<br />
z dwujęzycznej rodziny mistrza kamieniarskiego<br />
Józefa i Marii, córki<br />
nauczyciela i kantora Jana Dirbacha.<br />
Świadectwo dojrzałości z wyróżnieniem<br />
jako „primus omnium”<br />
uzyskał 28 lutego 1888 roku w gimnazjum<br />
świętego Macieja we Wrocławiu.<br />
Studia teologiczne odbywał<br />
na Uniwersytecie we Wrocławiu i<br />
Collegium Germanicum Uniwersytetu<br />
Gregoriańskiego w Rzymie.<br />
Zwieńczeniem studiów były dwa<br />
doktoraty z filozofii (25.06.1891)<br />
i teologii (25.06.1895). Święcenia<br />
kapłańskie przyjął 28.10.1894 roku<br />
w Rzymie. Duszpasterzował w parafii<br />
świętego Krzyża w Opolu, w<br />
Weissensee koło Berlina, kaplicy<br />
świętego Antoniego w Berlinie,<br />
w Pasewalu na Pomorzu, gdzie w<br />
krótkim czasie wybudował dwa kościoły<br />
w Strassburgu i Torgelowie.<br />
Następnie pracował w Leśnej, koło<br />
Lubania i jako emeryt w Pokoju<br />
koło Opola. Przejęty encykliką „Rerum<br />
novarum” zachęcał księży do<br />
brania udziału w życiu społecznym.<br />
Robotników polskich nakłaniał<br />
do zachowania mowy i obyczajów<br />
polskich. Pisał artykuły do bytomskiego<br />
„Katolika” i centrowej królewskohuckiej<br />
„Gazety Katolickiej”<br />
przeciwnej „Górnoślązakowi” Wojciecha<br />
Korfantego, którego był<br />
przeciwnikiem. Po podziale Górnego<br />
Śląska Edward pozostał Józef Kuśw<br />
diecezji wrocławskiej.<br />
Pasjonował się sprawami<br />
liturgii, już w 1897 roku opublikował<br />
książkę na temat Wielkiego<br />
Tygodnia, która została wydana 22<br />
razy w prawie milionowym nakładzie.<br />
W Leśnej założył wydawnictwo<br />
i czasopismo dla księży „Liturgie<br />
und Leben” wydawane w nakładzie<br />
2<strong>00</strong><strong>00</strong> egzemplarzy. Książki pisał w<br />
języku niemieckim i dlatego w Polsce<br />
były mało znane. Przodował w<br />
niemieckim ruchu liturgicznym.<br />
Zmarł nagle podczas wykładów liturgicznych<br />
w klasztorze Bonifratrów<br />
we Wrocławiu.<br />
7.Hanys Rybark (24.06.1884-<br />
01.09.1939), zginął zastrzelony<br />
przez hitlerowca. Szkołę elementarną<br />
ukończył w Bralinie a średnią<br />
– rolniczą w Trzebnicy. W swej twórczości<br />
stawiał na wartości patriotyczne,<br />
polskie i śląskie. Szczególnie<br />
umiłował Bralin i jego okolice, gromadził<br />
liczne zabytki regionalne,<br />
które umieścił w otwartym 12 września<br />
1938 roku muzeum śląskim<br />
w Bralinie. Był jego współtwórcą<br />
i pierwszym kustoszem. Wydał w<br />
1936 roku książkę „Bralin”, pisał<br />
liczne artykuły do „Nowego Przyjaciela<br />
Ludu” i „Przewodnika Katolickiego”.<br />
Działał w kole bralińskim<br />
Towarzystwa Czytelni Ludowych i<br />
był współzałożycielem Ochotniczej<br />
Straży Pożarnej w Bralinie.<br />
8.Ks. Robert Josiński (17.04.1888<br />
Bralin- 23.01.1945 Chorzów), do<br />
szkoły elementarnej uczęszczał<br />
w Bralinie, następnie uczył się w<br />
progimnazjum kępińskim i w gimnazjum<br />
św. Macieja we Wrocławiu<br />
gdzie zdał maturę.<br />
Po ukończeniu Seminarium<br />
Duchownego<br />
we Wrocławiu<br />
przyjął 26.06.1912<br />
roku święcenia kapłańskie<br />
z rąk ks.<br />
kardynała Jerzego<br />
Koppa. Jako wikariusz<br />
pracował w<br />
Zgodzie, Berlinie,<br />
Arnswalde nad<br />
Menem, Nowym<br />
Bytomiu, gdzie reaktywował<br />
polską<br />
kongregację młodzieńców,<br />
z której<br />
większość walczyła<br />
później w powstaniach śląskich,<br />
prowadził w Berlinie misje Polaków<br />
(1919) i uczył języka polskiego<br />
wśród polskich robotników sezonowych.<br />
Był katechetą w Katowicach<br />
początkowo w szkole budowlanej, a<br />
następnie od 1922 roku w gimnazjum<br />
męskim. W latach 1929-1934<br />
pełnił obowiązki prezesa związku<br />
księży prefektów diecezji śląskiej.<br />
Władze szkolne wysoko ceniły jego<br />
metody pedagogiczne. Należał do<br />
komitetu budowy kościoła szkolnego<br />
i garnizonowego w Katowicach.<br />
Od 1935 roku sprawował funkcję<br />
wizytatora nauki religii w szkołach<br />
powszechnych i dokształcających<br />
w obwodzie szkolnym bielskim i<br />
cieszyńskim, a następnie katowickim,<br />
chorzowskim, tarnogórskim i<br />
lublinieckim. Angażował się w radzie<br />
biskupiej do spraw Śląskiego<br />
Seminarium Duchownego w Krakowie<br />
i jako kurator sióstr elżbietanek.<br />
Krótko przed wybuchem II<br />
wojny światowej (1939) został proboszczem<br />
parafii świętej Barbary w<br />
Chorzowie. Papież Pius XI odznaczył<br />
go medalem „Pro Pontyficae et<br />
Ecclesiae” (1930), otrzymał też w<br />
1936 roku srebrny krzyż zasługi.<br />
9.Ks. Stefan Wojciechowski<br />
(16.03.1892 Śrem- 23.06.1942<br />
Dachau). Uczył się w gimnazjum<br />
śremskim, a teologię studiował<br />
na Uniwersytecie w Münster. Po<br />
święceniach kapłańskich w dniu<br />
5 kwietnia 1919 roku był wikariuszem<br />
w Kórniku, Śremie i proboszczem<br />
w Rusku. Od 1 września<br />
1930 roku pracował jako proboszcz<br />
w Bralinie. Tutaj dał się poznać<br />
jako aktywny działacz społeczny,<br />
skromny, pracowity, dobry mówca<br />
i organizator. Dla wielu parafian<br />
bralińskich był niewygodny. Tuż<br />
po wybuchu wojny na krótko opuścił<br />
parafię, namówiony przez proboszcza<br />
parafii Turkowy ks. Tomasza<br />
Samulskiego. Po powrocie do<br />
Bralina został 3 września 1939 roku<br />
uwięziony w więzieniu kępińskim,<br />
gdzie przebywał do 24 grudnia<br />
1939 roku. Ponownie aresztowano<br />
go 6 października 1941 roku w<br />
Słupi pod Kępnem. Został przewieziony<br />
do Poznania i osadzony<br />
w Forcie VII nazywanym „obozem<br />
krwawej zemsty”. Stąd 30.10.1941<br />
roku przewieziono go do Dachau,<br />
gdzie nadano mu numer obozowy<br />
28474. zmarł z powodu choroby<br />
pęcherza, nerek oraz wycieńczenia<br />
w wieku 50 lat.<br />
10.Edward Józef Kuś (03.02.1947<br />
- 11.01.1993), urodził się w Bralinie,<br />
a zmarł w Katowicach Ligocie, w<br />
centralnym szpitalu klinicznym. Po<br />
zdaniu matury w Liceum Ogólnokształcącym<br />
w Kępnie odbył studia<br />
historyczne na Uniwersytecie Wrocławskim.<br />
Dnia 23.03.1977 obronił<br />
pracę doktorską „Organizacje<br />
studenckie we Wrocławiu, w latach<br />
1945 - 1956”. Opracował następujące<br />
pozycje książkowe „Kościół odpustowy<br />
Narodzenia Najświętszej Marii<br />
Panny na Pólku pod Bralinem”,<br />
„Ochotnicza Straż Pożarna w Bralinie<br />
w latach 1927 - 1992” i razem z<br />
Jackiem Kuropką „Mnichowice”.<br />
11.Konrad Szymon Jański<br />
(16.02.1906 - 29.05.1995), urodzony<br />
i zmarły w Bralinie. Był najstarszym<br />
spośród rodzeństwa. Wzrastał<br />
w rodzinie o tradycjach muzycznych<br />
i patriotycznych. W okresie międzywojennym<br />
działał w Straży Pożarnej<br />
i Towarzystwie Śpiewu, dyrygował<br />
chórem męskim. Na początku II<br />
wojny światowej dostarczał żywność<br />
proboszczowi Stefanowi Wojciechowskiemu,<br />
ukrywającemu się<br />
w Słupi pod Kępnem. Ks. Antoni<br />
Menzel tak go wspominał: „Myśleć i<br />
mówić o nim można tylko z wielkim<br />
szacunkiem. Ja osobiście doznałem<br />
z jego strony bardzo wiele pomocy.<br />
Podnosił mnie na duchu i pocieszał<br />
w ciężkich dniach wojny, kiedy byłem<br />
prześladowany przez władze<br />
okupacyjne z powodu tajnego duszpasterstwa<br />
Polaków. A kiedy stawić<br />
się miałem na przesłuchanie na gestapo<br />
pojechał tam ze mną”.<br />
Ks. Jan Ćwiejkowski (15.04.1928<br />
Pruścu koło Wągrowca - 14.09.2<strong>00</strong>1<br />
Bralin). Pochodził z wielodzietnej<br />
rodziny rolniczej. Szkołę średnią<br />
ukończył w Rogoźnie Wielkopolskim,<br />
zaś studia filozoficzno-teologiczne<br />
odbył w Seminarium Duchownym<br />
w Gnieźnie i Poznaniu,<br />
w latach 1948-1954. Święcenia kapłańskie<br />
z rąk biskupa sufragana<br />
poznańskiego Franciszka Jedwabskiego<br />
otrzymał 27.05.1954 roku w<br />
poznańskiej farze. Przez 3 lata pracował<br />
w Połajewie koło Obornik.<br />
Następnie przez 4 lata i 3 miesiące<br />
w parafii kępińskiej (1957 - 1961),<br />
gdzie między innymi uczył religii w<br />
Szkole Podstawowej nr 3, zaś w latach<br />
1961 - 1964 duszpasterzował w<br />
parafii Bożego Ciała w Poznaniu.<br />
Dnia 1 lipca 1964 został proboszczem<br />
w Zakrzewie koło Rawicza, w<br />
tej miejscowości przeprowadził kapitalny<br />
remont drewnianego sanktuarium<br />
Matki Bożej Pocieszenia.<br />
Od 5 lutego 1974 do 30 czerwca<br />
1999 roku był proboszczem w Bralinie.<br />
Największym jego sukcesem<br />
było uratowanie Pólka. Wysiłek ten<br />
zauważono i sanktuarium to otrzymało<br />
międzynarodową nagrodę<br />
„Europa Nostra”.<br />
Oprac. Henryk Tyszkiewicz<br />
Zdj. ze zbiorów<br />
Jacka Kuropki<br />
Obelisk w Lipniku upamiętniający miejsce śmierci ks. Jana Ćwiejkowskiego -<br />
poświęcenia dokonuje ówczesny proboszcz ks. Tomasz Ilski
Change language