POMAGAMY SOBIE W PRACY - Bibliotekarz Opolski
POMAGAMY SOBIE W PRACY - Bibliotekarz Opolski
POMAGAMY SOBIE W PRACY - Bibliotekarz Opolski
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
n<br />
Chcąc podjąć temat książki „tandetnej"<br />
należy określić, czym jest tandeta<br />
wydawnicza? Co decyduje o tym, że daną<br />
publikację można zaliczyć w poczet tandetnych?<br />
Janusz Dunin wytypował trzy<br />
elementy pomocne w opisie zagadnienia<br />
książki „tandetnej":<br />
To, czy dany utwór należał do tandetnej<br />
literatury, czy nie - rozstrzygał najczęściej<br />
fakt, w jaki sposób był on publikowany,<br />
kolportowany i czytany. 4<br />
Te trzy wyznaczniki pozwalają dokonać<br />
zadowalającego podziału na książkę<br />
gorszej jakości wydawniczej, nazywaną:<br />
tandetną, jarmarczną, straganową, brukową,<br />
kramarską, ludową. Już w samych<br />
określeniach tej książki kryją się informacje<br />
dotyczące jej wydawania, kolportażu<br />
i czytelnictwa. Kiepskie jakościowo<br />
wydawnictwa nie musiały zawsze nieść<br />
ze sobą błahych treści. Można wśród<br />
tandetnego piśmiennictwa odnaleźć wartościowe<br />
książki, które miały zadania edukacyjne<br />
- takie wydawnictwa nazywano<br />
„płodami pożytku". Natomiast całą resztę<br />
literatury służącej głównie rozrywce nazywano<br />
„płodami skandalu" 5 . Oba nurty<br />
tej literatury łączyła niewątpliwie marna<br />
„postać" - papier, okładka, liczne błędy<br />
w tekście:<br />
Przeciętna, nieluksusowa książka XIX<br />
wieku była raczej mniej estetyczna, niż<br />
publikacje z ubiegłych stuleci (gorszy,<br />
drzewny papier, zeszywanie drutem,<br />
w drugiej połowie XIX stulecia klejenie<br />
w Polsce. Łódź 1974, s. 10.<br />
4 Ibidem, s.16<br />
5 J. Dunin, Płody skandalu, [w:] Papierowy 6 B. Bieńkowska, H. Chamerska, Dzieje książki<br />
bandyta. Książka kramarska i brukowa w Polsce. i bibliotek za granicą w XIX i XXwieku, [w:] Zarys<br />
Łódź 1974, s. 5-14.<br />
dziejów książki. Warszawa 1987, s.250<br />
25<br />
zamiast szycia, często więcej błędów niż<br />
przy ręcznym składzie itd.) 6<br />
Równocześnie obok książki tandetnej<br />
istniała książka luksusowa, znacznie droższa,<br />
bo zdecydowanie lepsza jakościowo.<br />
Wykształcają się w ten sposób odrębne<br />
obiegi literatury - wysokoartystyczny<br />
obok popularnego, brukowego, obiegu<br />
dla ludu, obiegu jarmarcznego. Każdy<br />
z nich miał swój repertuar literacki,<br />
swoich czytelników, wydawców i dystrybutorów.<br />
Oczywiście obieg popularny<br />
czerpał i przejmował różne elementy z piśmiennictwa<br />
wysokoartystycznego, np.:<br />
gatunki literackie - powieść, opowiadania.<br />
Zdarzało się również, że dla korzyści<br />
finansowych renomowane wydawnictwa,<br />
czy księgarnie wydawały książkę tandetną,<br />
natomiast wydawcy kiepskich pozycji<br />
książkowych pokusili się czasem o wydanie<br />
książki wartościowej. Ze względu na<br />
społeczne formy odbioru, nastąpił podział<br />
na czytelnika elitarnego i odbiorcę literatury<br />
popularnej. Do tego ostatniego przede<br />
wszystkim trafiała publikacja w wersji<br />
tandetnej.<br />
Książka brukowa była dostępna szerokiej<br />
publiczności. Nurt patronacki<br />
dostarczał powiastki, pogadanki, beletryzowane<br />
utwory religijne, patriotyczne,<br />
historyczne oraz poradniki gospodarcze.<br />
Przykładem utworu patronackiego był<br />
Pielgrzym w Dobromilu (1818) Izabeli<br />
Czartoryskiej. W początkowej fazie książki<br />
z nurtu „płodów pożytku" nie różniły<br />
się typograficznie tj. formatem, okładką,<br />
gatunkiem papieru od innych wydawnictw<br />
im współczesnym. Z czasem formuła<br />
edytorska zmieniła się, aby przystosować<br />
się do możliwości kolportażu wśród<br />
J
Change language