Zasady ochrony ptaków zasiedlających obiekty ... - Czysta Bydgoszcz

ZASADY OCHRONY PTAKÓWZASIEDLAJĄCYCHOBIEKTY BUDOWLANEKAZIMIERZ WALASZInstytut Nauk o ŚrodowiskuUniwersytet Jagielloński

Pierwotne miejsca lęgowe jerzyka – szczeliny skalne

Naturalne miejsca lęgowe – dziuple starych lasów

Do niedawna były to głównie stare budowle– np. Baszta Senatorska na Wawelu w Krakowie

Stało się to z dwóch powodów:- w wyniku wprowadzenia wentylowanych stropodachów

Stropodach z zewnątrz

stropodach od środka

- niedbałego montaŜu wielkich płyt:- pozostawiania nie zaizolowanychszczelin technologicznych międzypłytami- powstawania szczelin nakrawędziach uszkodzonychpłyt

Stworzyło to nowe moŜliwości rozrodu w sytuacji gdyliczba dostępnych miejsc lęgowych w starymbudownictwie systematycznie się kurczyła w wynikurenowacji tych obiektówObecnie stwierdza się w Europie szybkie zmniejszanie sięliczebności jerzyka. W Polsce nie ma takich badań aletempo termomodernizacji budynków bez wykonywaniakompensat siedlisk prowadzi do katastrofalnego zanikutego gatunku w naszym kraju

Jerzyk Apus apusskrzydło – 15-17 cmdł. całkowita - 17-20 cmdł. ciała 14-16 cmcięŜar – 40-50 g

ozpiętość skrzydeł – 42-48 cm

ISTOTA KONFLIKTUOCIEPLANIE BUDYNKÓW- OCHRONA PTAKÓWokres lęgowy ptaków mogących gnieździć się w budynkachwarunki b. dobre do prac remont.15 III 1V jerzyki 10 VIII 15 IX IXokres w jakim nie wolno usuwać gniazd ptaków z budynków1 III 15 XVI min. temp.> 5 o C VIIIwarunki dobre IV śr. dzienna temp. > 5 o C XI II III IV V VI VII VIII IX X XI XII- konflikt obejmuje cały okres w jakim wykonywane są praceremontowe budynków- na wykresie nie uwzględniono okresu rozrodu gołębia miejskiego,znajdującego się pod całkowitą ochroną prawną, a który moŜegnieździć się we wszystkich miesiącach roku

Gdy chcemy chronić ptaki w budynkach moŜemymieć do czynienia z czterema typami sytuacji:I. Podjęto remont budynku- stwierdzono występowanie zajętych siedlisk ptakówlub jedynie podejrzenie występowania siedlisk ptakówchronionychII. Właściciel budynku przygotowuje się do remont budynku- jest początek roku kalendarzowego - sezon lęgowy ptakówjeszcze się nie rozpocząłIII. Właściciel budynku planuje remont budynku- jest początek roku kalendarzowego – ale rok przedplanowanym remontemIV. Przyszły właściciel budynku zleca architektom wykonanieprojektu budynku- jest gotowy zaprosić ptaki pod swój dach lub jestmoŜliwość zachęcenia go do tego

III. Właściciel budynku planuje remont budynku- jest początek roku kalendarzowego – ale rok przedplanowanym remontem1. właściciel budynku zgłasza do RDOŚ, Ŝe planuje wykonanieremontu budynku2. RDOŚ przekazuje inwestorowi listę ornitologów uprawnionychdo sprawdzenia budynku pod kątem obecności siedliskgatunków chronionych3. ornitolog wykonuje wstępną kontrolę budynku:- ustalenie potencjalnych miejsc przebywania ptakówlub miejsc gnieŜdŜenia na elewacji i w stropodachu- ewentualna kontrola strychu, stropodachu- inwentaryzacja istniejących miejsc niebezpiecznychdla ptaków lub mogących powstać w okresie remontulub po jego zakończeniu (miejsca niebezpieczne – ptakimogą w nie wchodzić, ale nie mogą z nich wyjść)- ustalenie czy w sąsiedztwie będą remontowane budynkiposiadające potencjalne lub istniejące miejsca niebezpieczne

cd. III. Właściciel budynku planuje remont budynku- jest początek roku kalendarzowego – ale rok przedplanowanym remontemWyniki kontroli ornitologicznej:- stwierdza się brak gatunków chronionych i ich siedlisk:- nie stwierdzono miejsc niebezpiecznych dla ptaków,nie będą konieczne Ŝadne dalsze działania, moŜnapodejmować remont- stwierdzono miejsca niebezpieczne dla ptaków, RDOŚnakazuje ich usunięcie- stwierdzono siedliska gatunków chronionych lub potencjalnesiedliska, czasami stwierdza się obecność chronionychgatunków – konieczne przeprowadzenie kontroli w okresielęgowym ptaków

cd. III. Właściciel budynku planuje remont budynku- jest początek roku kalendarzowego – ale rok przedplanowanym remontemKontrola w okresie lęgowym ptaków:- kontrola w kwietniu – ustalenie czy gnieździ się – sikorabogatka, sikora modra, wróbel domowy, kopciuszek,szpak, pustułka, gołąb miejski- kontrola w maju – ustalenie czy gnieździ się – jaskółkaoknówka, jerzyk- kontrola na początku lipca – ustalenie miejsc gnieŜdŜeniajerzyków, ewentualna kontrola strychu, stropodachu- sporządzenie protokołu z kontroli wraz zaleceniamidla inwestora- uzyskanie decyzji RDOŚ co do terminu przeprowadzeniaremontu, zaleceń co do sposobu zabezpieczeniadotychczasowych siedlisk lęgowych, ewentualnychkompensat przyrodniczych siedlisk w postaci wywieszeniabudek lęgowych dla ptaków

II. Właściciel budynku przygotowuje się do remont budynku- jest początek roku kalendarzowego - sezon lęgowy ptakówjeszcze się nie rozpoczął1. właściciel budynku zgłasza do RDOŚ, Ŝe planuje wykonanieremontu budynku2. RDOŚ przekazuje inwestorowi listę ornitologów uprawnionychdo sprawdzenia budynku pod kątem obecności siedliskgatunków chronionych3. ornitolog wykonuje wstępną kontrolę budynku:- ustalenie potencjalnych miejsc przebywania ptakówlub miejsc gnieŜdŜenia na elewacji i w stropodachu- ewentualna kontrola strychu, stropodachu- inwentaryzacja istniejących miejsc niebezpiecznychdla ptaków lub mogących powstać w okresie remontulub po jego zakończeniu- ustalenie czy w sąsiedztwie będą remontowane budynkiposiadające potencjalne lub istniejące miejscaniebezpieczne

II. Właściciel budynku przygotowuje się do remont budynku- jest początek roku kalendarzowego - sezon lęgowy ptakówjeszcze się nie rozpocząłWyniki kontroli ornitologicznej:- są potencjalne siedliska – zostają określone wskazaniaco do warunków wykonania remontu- jest to sytuacja w której juŜ nie ma czasu na dokładniejszeustalenie stanu faktycznego i w rezultacie wszelkie zaleceniamusza być ostroŜniejsze, mniej specyficzne- ornitolog szacuje liczbę utraconych miejsc lęgowychgatunków chronionych jeśli wykonany zostanie remontoraz wskazuję jaką liczbę i jakich budek lęgowych naleŜyumieścić na budynku w ramach kompensaty utraty siedlisk- formułuje zalecenia co do usunięcia z elewacji przedsezonem lęgowym (do końca lutego):- pnączy- zieleni na balkonach- budek na elewacji wywieszonych przez mieszkańców- zabezpieczenia miejsc niebezpiecznych

I. Podjęto remont budynku- stwierdzono występowanie zajętych siedlisk ptakówlub jedynie podejrzenie występowania siedlisk ptakówchronionych1. właściciel budynku zgłasza do RDOŚ, Ŝe stwierdzonolub istnieje podejrzenie występowania siedlisk gatunkówchronionych1’. jeśli inwestor z własnej inicjatywy nie zgłosi takiej sytuacjido RDOŚ, to osoba fizyczna lub przedstawiciel instytucjipaństwowej lub organizacji pozarządowej powinien w trybiealarmowym zgłosić podjęcie remontu na policjęz podejrzeniem moŜliwość popełnienia przestępstwaz ustawy o ochronie przyrody i ochronie zwierząt- rolą policji jest ustalenie inwestora, wykonawcy robótoraz całkowite wstrzymanie prac do czasu podjęciaprzez RDOŚ decyzji w tej sprawie

19 VIHistoria jednej termomodernizacji bloku9 VII 8 XI

IV. Przyszły właściciel budynku zleca architektom wykonanieprojektu budynku- jest gotowy zaprosić ptaki pod swój dach lub jestmoŜliwość zachęcenia go do tego- inwestor lub architekt kontaktuje się z ornitologiem,który doradzi jakie ptaki moŜna zaprosić do swojegoobiektu, jakie będą wymagane instalacje, udogodnienia,ich potencjalny koszt, sposób konserwacji i utrzymaniafot. E. Mayer

Jak chronić jerzyki ?Ochrona siedlisk jerzyków - są nimi:- szczeliny w elewacji budynku - nie da się ich ochronić,konieczne jest określenie zakresu kompensacjiprzyrodniczej w postaci wywieszenia budek lęgowychdla ptaków- wnętrza stropodachów - dostępne przez otwory wentylacyjne

Jak chronić jerzyki ?Jakie warunki musi spełniać stropodach by moŜliwe byłodopuszczenie do gnieŜdŜenia się ptaków w jego wnętrzu ?- moŜna dopuścić/pozostawić moŜliwość gnieŜdŜenia sięptaków w stropodachu gdy wnętrze stropodachu jestkontrolowane i gdy wiadomo, Ŝe materiały, którymibędzie ocieplany stropodach nie są niebezpieczne dlaptaków

Rodzaj uŜytych materiałów izolacyjnych- płyty z wełny mineralnej

- porównanie materiałów izolacyjnych uŜywanychw stropodachach

Pozostawienie otworów do stropodachu nie jestnajlepszym rozwiązaniem. W zamian powinno się wieszaćbudki. Składa się na to kilka powodów:- nie jesteśmy w stanie sprawdzić czy wykonawcarzeczywiście pozostawił otwory do stropodachu- z reguły nie moŜemy sprawdzić czym i jak zostałwypełniony stropodach i czy ten materiał nie zagraŜaptakom, które mogłyby tam zakładać gniazda lub szukaćschronienia- w okresie późniejszym nie ma moŜliwościskontrolowania czy nie wypełniono stropodachumateriałami niebezpiecznymi dla ptaków- stropodach wypełniony materiałami niebezpiecznymi dlaptaków jest śmiertelną pułapką przynoszącą wielokrotniewiększe szkody niŜ zamknięty stropodach- nikt nie zbadał czy warunki gnieŜdŜenia się w stropodachachsą rzeczywiście korzystne dla jerzyków

- najwaŜniejszy powód – na ogół nikt nie kontrolujestropodachu czy jest zasiedlony i na ile nadaje siędo zasiedlenia przez ptaki:- często stropodach nie jest w ogóle zasiedlony przezjerzyki, pomimo, Ŝe obserwujemy jerzyki wchodzącedo otworów- w takiej sytuacji jeśli pozostawimy stropodach dostępnydla ptaków nie będzie miało to znaczenia dla ptaków- ale gdy pozostawiamy dostęp dla jerzyków do stropodachunie wywieszamy budek- jednocześnie przeprowadzając prace termomodernizacyjnelikwidujemy miejsca lęgowe jerzyków jakimi są wszelkieszczeliny w elewacji budynku- likwidujemy więc siedliska lęgowe jerzyków nie dokonującjednocześnie Ŝadnej kompensaty w postaci budek,gdyŜ jesteśmy przekonani, Ŝe pozostawienie dostępu dlajerzyków do stropodachu zapewnia im miejsca do rozrodu

Dlatego uwaŜam, Ŝe najpewniejszym rozwiązaniem jestzamknięcie dostępu do stropodachu i wywieszenie naelewacji budynku budek lęgowych dla jerzyków- jeśli posiadamy wiarygodną ocenę liczby par lęgowychobliczamy ile naleŜy wywiesić budek- mnoŜąc liczbę par (zajętych siedlisk) x 1.5.Takie wyliczenie wynika z uwzględnienia zmiennościsezonowej. W danym roku liczba par które zajęły miejscalęgowe moŜe być mniejsza, niŜ ma to zwykle miejsce,ze względu na naturalne fluktuacje liczebnościW sytuacji gdy nie moŜemy dokonać oceny liczby parprzyjmujemy prosty wskaźnik określający liczbę budek jakienaleŜy wywiesić na elewacji budynku. Obliczamy go w tensposób – sumujemy liczbę otworów wentylacyjnych dostropodachu i liczbę moŜliwych do zasiedlenia przez ptakiszczelin w elewacji budynku i dzielimy przez 4.Na przykład jeśli w stropodachu znajduje się 120 otworówwentylacyjnych i 20 moŜliwych do zajęcia szczelin w elewacji(120+20)/4 = 35 budek lęgowych

Jak wieszać budki lęgowe ?- przytwierdzamy do ściany budynku przed nałoŜeniemmateriału ocieplającego (izolującego) lub w nałoŜonejwarstwie izolacyjnej wycinamy miejsce na budkęmocowanie do elewacjiotaczanie materiałem izolacyjnym

- budkę pokrywamy warstwa tyku i farby tak jak całą elewację

- budynek po remoncie z zamocowanymi budkami dla jerzyków

- budkę pokrywamy warstwa tyku i farby tak jak całą elewację

- miejsca wieszania budek – w stosunku do stron świata- nie wieszamy budek w miejscach które są silnienasłonecznione (zbyt wysoka temperatura w budkach)- budkapółnoczachódwschódpołudnie

- jeśli budki wieszamy pod okapem dachu tak, Ŝe sąosłonięte od silnego działania słońca, moŜemy je wieszaćpo kaŜdej stronie budynku- budkapółnoczachódwschódpołudnie

- przestrzeń przed i pod budkami- jerzyk potrzebuje pewnej przestrzeni przedi pod budką by mógł ją swobodnie opuszczać- w pierwszej fazie odlotu opadaw dół, a potem przelatujehoryzontalnie

- dlatego budki powinni wisieć wyŜej nad podłoŜem2.5 m

- przestrzeń przed budkami powinna pozostać wolnaumoŜliwiać łatwy dolot i odlot

Dziękuję za uwagę !