materialy do cyklu sprawnosciowego chemik

Plan
1. Obrzędowość
2. Zabawy tematyczne
3. Piosenki i pląsy
4. Gawęda
5. Gry i ćwiczenia
6. Majsterka
7. Teatr zuchowy
Materiały do cyklu sprawnościowego „Chemik”
Opracowane przez IV Kurs OPZ „Gród Wielkopolan” 1982
Obrzędowość
Dużo uroku doda zabawie umiejętnie dobrana obrzędowość, która powinna być zasadniczym
akcentem przede wszystkim rozpoczynania zbiórek, sprawdzania obecności i zakończenia
zbiórek.
I. Obrzędowe rozpoczęcie i zakończenie zbiórki:
Aby rozpoczęcie zbiórki było atrakcyjne sadzamy zuchy w kształcie półksiężyca wokół
drużynowego. Przed zbiórką drużynowy lub przyboczny przygotowuje metalowy pojemnik, w
którym znajduje się denaturat. Poprzez dodanie do palącego się denaturatu odrobiny soli
kuchennej otrzymujemy żółty płomień. Czerwony płomień możemy otrzymać wsypując
trochę azotanu litu. Zielony płomień otrzymamy po dodaniu azotanu baru lub kwasu
bornego. Rozpoczęcie i zakończenie zbiórki możemy przeprowadzić przy różnych kolorach
płomienia.
Aby zuchom nie znudziło się to zakończenie i rozpoczęcie zbiórki możemy zmienić kształt
kręgu, np. na kształt menzurki, probówki, itp.
W trakcie palenia się płomienia zuchy wydają okrzyk:
Drużynowy – chemia zuchy – pomaga nam wygodnie żyć
- chemia - pomaga nam przez życie iść
- chemia - pomaga nam wygodnie żyć i przez życie iść
Lub inne:
Drużynowy – chemicy zuchy – z chemią za pan brat
II. Obrzędowe sprawdzenie obecności
Wszystkie zuchy wchodząc do Sali wpisują się na uprzednio przygotowanym przez
drużynowego arkuszu papieru niewidzialnym atramentem (mleko jako tajemnicz ciecz, biały
atrament, itp.).
Zuchy siadają w kształcie półksiężyca wokół kolorowych płomieni. Szóstkowi podchodzą
do naczyń i na znak obecności szóstki podpalają znicze. W trakcie palenia następuje okrzyk i
sprawdzenie obecności – odczytanie listy, uprzednio podgrzewamy ją nad płomieniem do
uzyskania liter.
III. Inne
Nazwy szóstek: Pollena, Lechia, celia, miraculum

Okrzyki:
Chemia - żywi
Chemia – ubiera
Chemia – żywi i ubiera
Dziwy w pracowni alchemika
Drużynowi i przyboczni przebierają się za alchemików. Zuchy przybywające na zbiórkę
otrzymują z ich rąk czapki czarodziejów (wykonane przez zuchy podczas jednej z majsterek).
W pracowni mistrza Abra-kadabra wprowadzamy nastrój – przysłonięte okna, podświetlony
garnek z parująca wodą (można przyprowadzić na zbiórkę swojego przyjaciela kota).
Mistrz Abra-kadabra z czarodziejską laseczką w dłoni rozpoczyna pokazy chemicznych
dziwów:
1. Czarodziejski papierek – zanurzamy papierek lakmusowy kolejno w wodzie,
roztworze kwasu (np. kwasku cytrynowego*), zasady (np. sody oczyszczonej*)
obserwując zmianę koloru papierka.
2. Dymiący pieniążek – owijamy monetę draska z pudełka od zapałek stroną
papierową na zewnątrz. Zapalamy draskę, a po je spaleniu obserwujemy, ze
moneta dymi.
3. Znikający atrament – kilka słów napisanych na kartce piórem nacieramy wacikiem
uprzednio zanurzonym w roztworze utrwalacza fotograficznego (atrament znika).
4. Mistrz Abra-kadabra ujawnia tajemnicę atramentu „sympatycznego” stosowanego
wcześniej podczas obrzędu powitania. Na białym arkuszu papieru piszemy kilka
słów mlekiem, sokiem z cytryny lub octem Do pisanie używamy czystej stalówki lub
gęsiego pióra, aby linie pisane były grube. Pozostawiamy papier do wyschnięcia. Po
ogrzaniu nad płomieniem ukazuje się napisany tekst.
5. Dwukolorowa herbata – wrzącą wodę słodzimy, a następnie powoli wlewamy
esencje z herbaty. Wskutek różnych stężeń powstają dwa osobne pierścienie. Po
wymieszaniu dają herbatę.
6. Znikająca szmatka – przygotowujemy kawałek 100% wełnianego materiału oraz ług
sodowy. Ług sodowy podgrzewamy, a następnie wrzucamy do niego przygotowaną
szmatkę Przez cały czas podgrzewamy naczynie z ługiem. Po kilku minutach
szmatka całkowicie zniknie.
Piosenki
„Piosenka o Płocku” – Roztańczone nutki, wyd. Horyzonty
1. Pamiętają mury Płocka
Dzieje królów sławnych
Czyny wojów i rycerzy 2x
Książąt starodawnych
2. Pamiętają płockie wieże
Czasy dawnej chwały
I legendy lat minionych
Wiernie zachowały 2x
3. Biją z płockich wież zegary
Dzwonią nam radośnie.

Dookoła murów starych
Miasto chemii rośnie 2x
4. Rosną mury, tętni praca
W mieście ponad rzeką
Płynie ropa hen z daleka
Płynie dalej rzeką 2x
5. Sławna jest dziś chemia płocka
W miastach i miasteczkach,
Echo niesie pieśń o Płocku
Niesie wieść daleko. 2x
„Chemicy” – na melodię „Krasnoludków”
1. My jesteśmy chemikami
hop sa sa, hop sa sa.
Mamy kramik z probówkami
hop sa sa, hop sa sa.
2. Nam nie straszna jest zasada
ani kwas, ani kwas.
Doświadczenia swe robimy
w każdy czas, w każdy czas.
3. Wiemy gdzie są złoża siarki
oraz Płock, oraz Płock.
Poznajemy jej walory
w dzień i w noc, w dzień i w noc.
Gawędy
O tym jak król August Mocny otrzymał od Alchemika saska porcelanę zamiast złota.
Król August Mocny, władca Saksonii i król Polski, wydawał masę pieniędzy. Każda ilość
złota topniała w jego ręku jak lód. Nic dziwnego. Bale, maskarady, turnieje, festyny
kosztowały wiele. Pieniądze, a właściwie ich brak były jego największym zmartwieniem. Aż
raz zaświeciła nadzieja. Do króla doszła wiadomość o alchemiku, który przechwalał się, ze
potrafi wytwarzać złoto. Wezwał go więc August i zapytał:
- Czy to prawda, ze potrafisz zrobić złoto?
- Prawda, Najjaśniejszy Panie – odpowiedział alchemik.
- Dobrze – powiedział król – nie wypuszczę Cię, dopóki nie dasz mi tyle złota, ile
potrzebuję.
Zamknięto alchemika w oddzielnym pomieszczeniu, pilnowano go dzień i noc, by nie
próbował uciec. Dostawał wszystko, czego tylko zażądał, znakomite jedzenie i surowce
potrzebne do pracy. Jednego tylko nie mógł wyprosić – wolności. Zamknięty latami w swoim
luksusowym więzieniu kruszył, prażył i stapiał najróżniejsze surowce, ale oczywiście złota
otrzymać nie mógł. Król niecierpliwił się coraz bardziej, przysyłał gońców z ponagleniami,
sam nierzadko odwiedzał pracownię alchemika, ale rezultatów nie było. Aż raz odwiedziwszy

pracownię król zauważył bardzo piękne porcelanowe filiżanki. Porcelana była cieniutka i
śliczna w kolorze.
- Skąd masz chińska porcelanę?
Trzeba tu dodać, ze w owym czasie produkować porcelanę umieli tylko Chińczycy. W
związku tym były to wyroby niezwykle drogie i bardzo poszukiwane.
- To nie jest chińska porcelana, sam ja zrobiłem – odpowiedział alchemik. Właściwie
sama się zrobiła, przypadkiem.
I tak dzięki przypadkowi król August mocny zamiast złota dostał porcelanę.
O Noblu i jego nagrodzie
Żył kiedyś w Szwajcarii pewien chemik. Nazywał się Nobel. Był bardzo pracowity, bardzo
zdolny i bardzo kochał swój zawód. Mógł sobie pozwolić na przeprowadzanie różnych
kosztownych doświadczeń i eksperymentów, ponieważ posiadał sporo pieniędzy. Nie
wydawał ich na bale, nie wyprawiał przyjęć, nie pasjonowały go podróże dookoła świata ani
kosztowne stroje. Całymi dniami nie opuszczał swojego laboratorium. Powtarzał
doświadczenia. Jedno, drugie, trzecie i setne, aż raz… udało się. Albert Nobel wynalazł
dynamit, a potem jeszcze inne materiały wybuchowe.
Siedząc w swoim laboratorium nie wiedział, ze jego wynalazek zelektryzował świat, ze
każda armia chciała zdobyć tajemnicę produkcji dynamitu, ze wielu specjalistów wojskowych
pracowało nad zastosowaniem jego wynalazku.
Nobel wyobrażał sobie, że jego odkrycie ułatwi ludziom życie. Liczni inżynierowie
dokonywali wielu prób zastosowania jego wynalazku. Okazało się, ze przy pomocy dynamitu
można kruszyć najtwardsze skały. Dzięki wynalazkowi Nobla możliwe stało się wybudowanie
linii kolejowej w Alpach. W czasie przeprowadzania doświadczeń okazało się jak groźny jest
dynamit. Podczas prób z materiałem wybuchowym zginął brat wynalazcy i kilku
zaprzyjaźnionych z chemikiem inżynierów. Nobel zrozumiał, że dynamit może ułatwić
ludziom życie, ale może także być użyty przeciwko ludziom i przynieść śmierć. Przeraził się.
Nic jednak nie udało się już zrobić. Wynalazek Nobla stał się własnością całego świata, a jego
zastosowanie zależało od woli innych ludzi.
Nobel postanowił, ze jego ogromny majątek będzie służył tym, którzy zrobili coś dla
ludzkości. Od dnia jego śmierci po dzień dzisiejszy, co roku z funduszu ufundowanego prze
Nobla rozdziela się nagrody za największe osiągnięcia w dziedzinie fizyki, chemii, medycyny,
literatury, ekonomii oraz za działalność pokojową. Taką nagrodę w dziedzinie chemii i fizyki
otrzymała Maria Skłodowska –Curie.
1. Pewność ręki
Gry i ćwiczenia
Ustawiamy zuchy szóstkami. Przed nimi w odległości kilku metrów umieszczamy
probówki z wodą. Zuchy podbiegają do probówki i wkraplają po 3 krople atramentu
wkraplaczem. Przyboczni liczą punkty karne za większą ilość kropel.
2. Lotność umysłu

Zuchy stoją w kole, drużynowy w środku z piłką. Rzucając wybranym zuchom, piłkę mówi
np. ropa, zuch musi odpowiedzieć Płock, siarka – Tarnobrzeg, lub miedź – Lublin,
Beiersdorf – Poznań.
3. Znajomość chemii
Drużynowy rozdaje zuchom przygotowane kartki papieru. Na kolejno rzucane przez
drużynowego hasła zuchy piszą, co wytwarza z nich przemysł chemiczny, np. ropa –
benzyna, asfalt, oleje, nici syntetyczne.
4. Bystrość wzroku
Zuchy otrzymują różnokolorowe kartoniki w kolorach tęczy. Ich zadaniem jest jak
najszybsze ułożenie tęczy.
5. Dobry węch.
Rozpoznawanie zapachów różnych cieczy.
Teatr zuchowy
„Opowieść o czterech małych węgielkach” autor – pwd. Kajetan Leszczyński
Osoby: Laborant, I węgielek, II wegielek, III węgielek, IV węgielek
Białe tło, pośrodku czarny napis „Laboratorium”. Na środku sceny stoi laborant w białym
fartuchu.
Laborant – Jestem laborantem i w dużym pracuję laboratorium. U nas drogie dzieci węgiel
przerabia się na wiele przeróżnych ciekawych rzeczy. Na przykład z węgla
możemy otrzymać …. Ale cicho. Teraz sza. Ktoś się zbliża.
Na scenę wchodzą cztery małe węgielki i śpiewają:
- My jesteśmy małe węgielki hop sa sa, hop sa sa
Małe czarne niepozorne hop sa sa, hop sa sa.
Ale moc kryjemy w sobie tajną hop sa sa
Można z nas otrzymać moc ciekawych rzeczy, hop sa sa, hop sa sa.
Do laboranta podchodzi pierwszy mały węgielek i mówi:
Węgielek I – Dzień dobry panie laborancie. Jestem pierwszym małym węgielkiem. Co mam
zrobić aby być sławnym i szanowanym?
Laborant - Ty, węgielku pierwszy możesz pójść do zakładów farmaceutycznych, gdzie
zrobią z ciebie lekarstwa, które potem trafią do chorych dzieci. Może będziesz
składnikiem aspiryny i leczył chore dzieci, które latem jadły za dużo lodów, zimą
nie słuchały mamy i ubrać się ciepło nie chciały.
W tym momencie węgielek znika, a pojawia się duża tabletka. Za moment pojawia się znów
węgielek i mówi:
– Dziękuję panie laborancie za to, ze mogę pomóc chorym dzieciom i przyczynić się
do ich szybkiego powrotu do zdrowia. Nie tracąc ani chwili biegnę szybko do
Poznania, gdzie znajdują się zakłady farmaceutyczne. (Węgielek szybko wybiega ze
sceny).
Do laboranta podchodzi drugi mały węgielek i mówi:

Węgielek II – Dzień dobry panie laborancie. Jestem drugim małym węgielkiem. Mój starszy
braciszek poszedł do zakładów farmaceutycznych. A czy ja też mógłbym tam
pójść, przysłużyć się komuś?
Laborant - Ty, drugi węgielku możesz być składnikiem… farbek.
Znika węgielek i pojawia się pudełko farbek.
Laborant - Farbki te dzieci wezmą później do szkoły, może nimi namalują domek z
piernikami, w którym Baba Jaga uwięziła Jasia i Małgosię. Albo może wymalują
piękną laurkę dla swojej mamy z okazji jej święta.
Pojawia się ponownie węgielek i mówi:
Węgielek II – Ojejej. Dziękuję panie laborancie. Biegnę szybko da Wrocławia do fabryki, w
której produkuje się farbki. Do widzenia panu, panie laborancie. Dziękuję bardzo
za poradę.
Laborant – Do widzenia węgielku.
Węgielek szybko wybiega ze sceny, a do laboranta podchodzi trzeci mały węgielek i mówi:
Laborant – Dzień dobry węgielku. Czego sobie życzysz?
Węgielek III – Panie laborancie. Mój jeden braciszek poszedł do Poznania, a drugi do
Wrocławia. A czy ja też mógłbym tam pójść?
Laborant - Ty, trzeci węgielku możesz pójść do elektrowni. Tam będziesz spalony w
ogromnym kotle, a para, która powstanie w wyniku ogrzania przez ciebie wody
poruszy ogromne turbiny, które wytworzą prąd elektryczny. Później ten popłynie
przewodami do miast i do domów, dzięki czemu zapalą się światła. (Znika
węgielek a pojawia się zapalona żarówka)
Laborant – I wieczorem, gdy mrok ogarnie ziemię, zamiast uczyć się przy świeczce i psuć
sobie wzrok, dzieci będą mogły w blasku żarówek czytać ciekawe książki. Jesteś z
tego zadowolony?
Węgielek szybko wybiega ciesząc się i podskakując. Do laboranta podchodzi najmniejszy,
czwarty węgielek i mówi:
Węgielek IV – Dzień dobry panie laborancie. Jestem czwartym najmniejszym węgielkiem.
Moi starsi bracia rozeszli się po Polsce służyć ludziom. Jedynie ja zostałem i nie wiem co mam
ze sobą zrobić. A bardzo chciałbym być potrzebny.
Laborant – Hm, hm, hm. Ty czwarty węgielku możesz pójść do huty, gdzie przerabia się
surówki na stal i inne metale. Z metali tych otrzymać można na przykład…
Znika węgielek, a pojawiają się kawałki drutów, kabli.
Laborant – kabel, przez który popłynie prąd z elektrowni, do czego przyczynił się twój starszy
brat. Czy jesteś zadowolony?
Węgielek IV – Tak. Bardzo dziękuję panu i biegnę szybko do huty. Do widzenia.
Węgielek wybiega, laborant zostaje sam.
Laborant – Koniec pracy na dziś. A wy drogie dzieci wiecie już, co można otrzymać z węgla. I
dlatego mam nadzieję docenicie ciężką prace górników i będziecie wiedziały jak

cenny jest węgiel. Do widzenia wam drogie dzieci. A w domu zobaczcie co jeszcze
powstało z węgla.
Laborant schodzi ze sceny.
1. czapka i pałeczka czarnoksiężnika
2. stojaczek do probówek
Majsterka
3. Notatnik – tajemnice mistrza Abra-kadabra.