26.11.2012 Views

'Te I6Nutiran ngai' - Kiribati Independent

'Te I6Nutiran ngai' - Kiribati Independent

'Te I6Nutiran ngai' - Kiribati Independent

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Te<strong>Kiribati</strong> <strong>Independent</strong>—28 Tebetembwa 2011 www.thekiribatiindependent.co.nz NEWS<br />

Te kakaewenako nakoia taan Tei man I/B1<br />

Te tarekita ni kawai n te botaki ni kuakua, Dr Kabwea Tiban, e<br />

taku bwa a riai riki taan Tei ni kanimwiia ma anainano ibukin<br />

karikirakean te marurung. E taekina aio Dr Kabwea ngkai e a waaki<br />

te tia kan rineaki n anai nano imwain te rinerine ae taabangaki n<br />

Okitobwa.<br />

E taku Kabwea bwa e uarereke aia mwakuri taan Tei n anai nano<br />

ibukin te marurung ibukina bwa aki rangi n nano iai.<br />

E taku Kabwea bwa karakon te bonnano irouia Taan Tei e na bon<br />

aki karokoa <strong>Kiribati</strong> n te mwaneka are iaona riki. Iai kabaen <strong>Kiribati</strong><br />

n te bwai ae aranaki bwa Development Millennium Goals 2015.<br />

E ngae ngke iai aika a tia ni koro nanoia, ma iai naba ake a tuai ao<br />

a kainanoa riki te kakamwakuri mai iroun te Tautaeka ao taan te<br />

buoka mai itinaniku.<br />

Kain Nu Tiran ngai...man I/B3<br />

E taku bwa e na bon kabanea ana kona ni kakaea raoi<br />

rongorongon tibutoruna anne e ngae ngke e aikoa kona n reke<br />

angan tikuna ian aran ana unimwaane anne. Philip Gibbes,<br />

bon iai buuna ao natina ngke e nako <strong>Kiribati</strong>. E kaitibo ma<br />

ainen Nonouti ao e a karika Nei Maude (Kaue) are e bungiaki<br />

n 1910 tabun. E kitana <strong>Kiribati</strong> Gibbes ao e tiku natina ae<br />

Maude. Ngke e a ataein aine Maude ao e a ein ma kain naba<br />

Nonouti ae Batiua. A karika ana karo Eritai ae Williams n<br />

1937. ‘E aki toki ni kakarakina taekan ana karo aio tibura aei<br />

nakoira ngke ti uarereke, a bon rooroko naba kanana mai Nu<br />

Tiran mai iroun tamana aei,’ e taku Eritai. E motirawa Maude<br />

n 24 ni Maati 1984 ma mwaitin natina aika teniman; Jack,<br />

Williams ao Rore. E reitaki Te<strong>Kiribati</strong> <strong>Independent</strong> ma Aobitin<br />

aaba inanena i Tarawa bwa e na karekea aia kaeka<br />

ngkana iai iaon taekan ana keiti Eritai. Titiraki akanne a bon<br />

kanakoaki naba nakon ana Aobiti ana Tia Tei Nu Tiran are i<br />

Bairiki. Teuana ibuakon titiraki e kangai, ‘ a tia koraki ake a<br />

buoka Eritai n aki kaotaa raoi ana kaetieti (policy) ma ana tua<br />

Nu Tiran iaon te bwai ae ‘descent’ ke te bubuti ni kan riki<br />

bwa kain te aba iaia am ikawai. Akea kaeka ake a tia n roko<br />

man aobitin Aaba Ianena mai <strong>Kiribati</strong>. N irekereke ma aei ao<br />

Beretitenti Anote Tong e taku bwa iai ana iango te Tautaeka<br />

ni kan kabooa teuana te aba i Biti bwa neia kain <strong>Kiribati</strong> imwain<br />

ae e inako abaia.<br />

E iein ma te i Amerika ae te Peace Corps kain <strong>Kiribati</strong> ae<br />

kabi n taetae ni Imatang, ma bon iai naba ongona ni kaimoa.<br />

Ngke e nang nako raona anne ao e taku nakoina ao e bwaeta<br />

nanona nakoina ao e taku. ‘Darling, you know I love you so<br />

much. Where ever you go, I go. Whatever you do, I do.<br />

Where ever you are, I are’.....E tabeka ana kaoti temanna te<br />

unimwane ni bubuti bwa e nang aranaki ana tama bwa te<br />

Santo. A karautaeka nakoina mataniwi n te aro bwa tii te<br />

Bobe ae kona n anga te ara ae te saint. “Ai mwaitira ae a bon<br />

kabonganai aara akanne, Santo Ioteba, Santo Ioane?’ e taku.<br />

Ia, tera ae a bon karaoia mmwane aikai ao ia? Eng anne<br />

bon tamneia tabeman kain <strong>Kiribati</strong> i Warkworth, New<br />

Zealand n te Kaonobong teuana ngke a tabe ni bonota aia<br />

karaun.<br />

E aki bua te rabakau bwa a manga bon uotia nako Nu<br />

Tiran ao n tibwaia nakoia raoia ake tabeman.<br />

Karokoa am tamnei ma rongorongona teuana nakon editor@thekiribatiindependent.co.nz<br />

Rongorongo aika kimototo<br />

A kabaneaki kain ana board te Copra Mill iroun te<br />

minita ibukin iokinibwai, karaobwai ao bitineti.<br />

E taku te tia babaire ni kawai n te board aio,<br />

Moemoe Kaam bwa akea te kabwarabwara are a anganaki<br />

iroun te minita ibukin ana kabaabane.<br />

E taku Moemoe bwa a miimi n te babaire ae karina<br />

aio ao a tua bwa e riai ni taekina bukin ana kabaabane<br />

te minita.<br />

E taku riki bwa e a tia Copra Mill nikarekea ana<br />

raka ae 1m te mwane n Aotiteria n Turai te ririki.<br />

Ana account a tia n taia ao bon te kambwana ae marurung.<br />

Ma a miimi ngke a kabaneaki naba iroun te<br />

minita imwain kibana nako Arorae. Te minita bon te<br />

Kauoman Beretitenti Teima Onorio.<br />

————<br />

E karairaki Beretitenti Anote Tong n te Katenibong<br />

aei man bowin te UN are e karaoaki i New York. Aio<br />

mwanangan Anote are e karaoia mai Auckland ngke<br />

e kaea bowin abaia kain te Forum i Auckland.<br />

_________<br />

Ai kamiira???<br />

Iai ana karao tikareti <strong>Kiribati</strong> are e karaoaki man te<br />

kambwana ni karao moko ae Wishing Star i Betio.<br />

Ai kamiira e miimi ngke e noora buraekin <strong>Kiribati</strong> n<br />

toka iaon te tikareti anne? Ai kamiira mwaane tao<br />

bon ana karao moko te Tautaeka bwa e toka iai buraekin<br />

<strong>Kiribati</strong>????

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!