'Te I6Nutiran ngai' - Kiribati Independent
'Te I6Nutiran ngai' - Kiribati Independent
'Te I6Nutiran ngai' - Kiribati Independent
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Te<strong>Kiribati</strong> <strong>Independent</strong>—28 Tebetembwa 2011 www.thekiribatiindependent.co.nz NEWS<br />
Te kakaewenako nakoia taan Tei man I/B1<br />
Te tarekita ni kawai n te botaki ni kuakua, Dr Kabwea Tiban, e<br />
taku bwa a riai riki taan Tei ni kanimwiia ma anainano ibukin<br />
karikirakean te marurung. E taekina aio Dr Kabwea ngkai e a waaki<br />
te tia kan rineaki n anai nano imwain te rinerine ae taabangaki n<br />
Okitobwa.<br />
E taku Kabwea bwa e uarereke aia mwakuri taan Tei n anai nano<br />
ibukin te marurung ibukina bwa aki rangi n nano iai.<br />
E taku Kabwea bwa karakon te bonnano irouia Taan Tei e na bon<br />
aki karokoa <strong>Kiribati</strong> n te mwaneka are iaona riki. Iai kabaen <strong>Kiribati</strong><br />
n te bwai ae aranaki bwa Development Millennium Goals 2015.<br />
E ngae ngke iai aika a tia ni koro nanoia, ma iai naba ake a tuai ao<br />
a kainanoa riki te kakamwakuri mai iroun te Tautaeka ao taan te<br />
buoka mai itinaniku.<br />
Kain Nu Tiran ngai...man I/B3<br />
E taku bwa e na bon kabanea ana kona ni kakaea raoi<br />
rongorongon tibutoruna anne e ngae ngke e aikoa kona n reke<br />
angan tikuna ian aran ana unimwaane anne. Philip Gibbes,<br />
bon iai buuna ao natina ngke e nako <strong>Kiribati</strong>. E kaitibo ma<br />
ainen Nonouti ao e a karika Nei Maude (Kaue) are e bungiaki<br />
n 1910 tabun. E kitana <strong>Kiribati</strong> Gibbes ao e tiku natina ae<br />
Maude. Ngke e a ataein aine Maude ao e a ein ma kain naba<br />
Nonouti ae Batiua. A karika ana karo Eritai ae Williams n<br />
1937. ‘E aki toki ni kakarakina taekan ana karo aio tibura aei<br />
nakoira ngke ti uarereke, a bon rooroko naba kanana mai Nu<br />
Tiran mai iroun tamana aei,’ e taku Eritai. E motirawa Maude<br />
n 24 ni Maati 1984 ma mwaitin natina aika teniman; Jack,<br />
Williams ao Rore. E reitaki Te<strong>Kiribati</strong> <strong>Independent</strong> ma Aobitin<br />
aaba inanena i Tarawa bwa e na karekea aia kaeka<br />
ngkana iai iaon taekan ana keiti Eritai. Titiraki akanne a bon<br />
kanakoaki naba nakon ana Aobiti ana Tia Tei Nu Tiran are i<br />
Bairiki. Teuana ibuakon titiraki e kangai, ‘ a tia koraki ake a<br />
buoka Eritai n aki kaotaa raoi ana kaetieti (policy) ma ana tua<br />
Nu Tiran iaon te bwai ae ‘descent’ ke te bubuti ni kan riki<br />
bwa kain te aba iaia am ikawai. Akea kaeka ake a tia n roko<br />
man aobitin Aaba Ianena mai <strong>Kiribati</strong>. N irekereke ma aei ao<br />
Beretitenti Anote Tong e taku bwa iai ana iango te Tautaeka<br />
ni kan kabooa teuana te aba i Biti bwa neia kain <strong>Kiribati</strong> imwain<br />
ae e inako abaia.<br />
E iein ma te i Amerika ae te Peace Corps kain <strong>Kiribati</strong> ae<br />
kabi n taetae ni Imatang, ma bon iai naba ongona ni kaimoa.<br />
Ngke e nang nako raona anne ao e taku nakoina ao e bwaeta<br />
nanona nakoina ao e taku. ‘Darling, you know I love you so<br />
much. Where ever you go, I go. Whatever you do, I do.<br />
Where ever you are, I are’.....E tabeka ana kaoti temanna te<br />
unimwane ni bubuti bwa e nang aranaki ana tama bwa te<br />
Santo. A karautaeka nakoina mataniwi n te aro bwa tii te<br />
Bobe ae kona n anga te ara ae te saint. “Ai mwaitira ae a bon<br />
kabonganai aara akanne, Santo Ioteba, Santo Ioane?’ e taku.<br />
Ia, tera ae a bon karaoia mmwane aikai ao ia? Eng anne<br />
bon tamneia tabeman kain <strong>Kiribati</strong> i Warkworth, New<br />
Zealand n te Kaonobong teuana ngke a tabe ni bonota aia<br />
karaun.<br />
E aki bua te rabakau bwa a manga bon uotia nako Nu<br />
Tiran ao n tibwaia nakoia raoia ake tabeman.<br />
Karokoa am tamnei ma rongorongona teuana nakon editor@thekiribatiindependent.co.nz<br />
Rongorongo aika kimototo<br />
A kabaneaki kain ana board te Copra Mill iroun te<br />
minita ibukin iokinibwai, karaobwai ao bitineti.<br />
E taku te tia babaire ni kawai n te board aio,<br />
Moemoe Kaam bwa akea te kabwarabwara are a anganaki<br />
iroun te minita ibukin ana kabaabane.<br />
E taku Moemoe bwa a miimi n te babaire ae karina<br />
aio ao a tua bwa e riai ni taekina bukin ana kabaabane<br />
te minita.<br />
E taku riki bwa e a tia Copra Mill nikarekea ana<br />
raka ae 1m te mwane n Aotiteria n Turai te ririki.<br />
Ana account a tia n taia ao bon te kambwana ae marurung.<br />
Ma a miimi ngke a kabaneaki naba iroun te<br />
minita imwain kibana nako Arorae. Te minita bon te<br />
Kauoman Beretitenti Teima Onorio.<br />
————<br />
E karairaki Beretitenti Anote Tong n te Katenibong<br />
aei man bowin te UN are e karaoaki i New York. Aio<br />
mwanangan Anote are e karaoia mai Auckland ngke<br />
e kaea bowin abaia kain te Forum i Auckland.<br />
_________<br />
Ai kamiira???<br />
Iai ana karao tikareti <strong>Kiribati</strong> are e karaoaki man te<br />
kambwana ni karao moko ae Wishing Star i Betio.<br />
Ai kamiira e miimi ngke e noora buraekin <strong>Kiribati</strong> n<br />
toka iaon te tikareti anne? Ai kamiira mwaane tao<br />
bon ana karao moko te Tautaeka bwa e toka iai buraekin<br />
<strong>Kiribati</strong>????