Prawo spółek handlowych [ podręcznik- skrypt- 2011]

Prawo spółek handlowychwybrane zagadnienia.Skrypt dla aplikantów radcowskichRedakcja:Robert SzyszkoStan prawny: lipiec 2011© Copyright by Okręgowa Izba Radców Prawnych, Warszawa 2011Okręgowa Izba Radców Prawnychul. Żytnia 15 lok. 1601-014 Warszawatel. 22 862 41 69 (71)fax 22 862 41 73e-mail: oirpwarszawa@oirpwarszawa.plwww.oirpwarszawa.plISBN 978-83-928320-1-0Opracowanie graficzne, skład i druk:Foxrabbit Designers

Spis treści1. Informacje podstawowe................................................... 91.1. Umowa spółki handlowej.................................................. 91.1.1. Umowa spółki handlowej w systemie prawa........................... 91.1.2. Pojęcie, charakterystyka i funkcje umowy spółki handlowej............ 91.1.3. Stosowanie przepisów KC do stosunku spółki (art. 2 KSH)............. 101.1.4. Rodzaje spółek i ich charakterystyka.................................. 131.1.4.1. Wstęp...................................................... 131.1.4.2. Spółki osobowe i kapitałowe – podobieństwa i różnice......... 141.2. Stosunki prawne powiązane ze stosunkiem spółki handlowej– wybrane zagadnienia.................................................... 141.2.1. Umowy (porozumienia) przygotowywujące powstanie (utworzenie)spółki handlowej (umowy przedzałożycielskie spółek handlowych)– wzmianka........................................................ 141.2.2. Umowy dotyczące wykonywania praw udziałowych(umowy wspólników)................................................ 151.3. Prawo grup spółek (prawo holdingowe/koncernowe)......................... 171.3.1. Istota dominacji – zależności........................................ 171.3.2. Konsekwencje uzyskania pozycji dominującej nad spółką handlową..... 191.3.2.1. Wstęp...................................................... 191.3.2.2. Ograniczenia i obowiązki wynikające z ogólnego prawaholdingowego............................................... 191.3.2.3. Regulacje szczególne dominacji – zależności.................. 212. Zagadnienia wspólne dla spółek handlowych.............................. 222.1. Problematyka spółek handlowych „w organizacji”............................ 222.1.1. Spółka kapitałowa „w organizacji”.................................... 22

4Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich2.1.2. Spółka osobowa „w organizacji”...................................... 232.2. Wkłady i udziały (prawa udziałowe)......................................... 242.2.1. Wkłady............................................................ 242.2.2. Prawa udziałowe.................................................... 282.3. Firma spółek handlowych (art. 432–4310.................. KC) 302.3.1. Wstęp ............................................................. 302.3.2. Zasady prawa firmowego............................................ 312.4. Prokura................................................................... 332.4.1. Pojęcie prokury..................................................... 332.4.2. Ustanowienie i udzielenie prokury.................................... 342.4.3. Forma prokury...................................................... 342.4.4. Zakres umocowania prokurenta i jego przekroczenie.................. 352.4.5. Rodzaje prokury.................................................... 352.4.6. Wygaśnięcie prokury................................................ 372.5. Krajowy rejestr sądowy.................................................... 402.5.1. Zagadnienia materialnoprawne...................................... 402.5.1.1. Zasady KRS................................................. 402.5.1.2. Rodzaje wpisów do KRS...................................... 422.5.1.3. Struktura KRS.............................................. 422.5.1.4. Centralna Informacja KRS (CI KRS).......................... 422.5.2. Zagadnienia proceduralnoprawne.................................... 432.5.2.1. Wstęp...................................................... 432.5.2.2. Przebieg postępowania...................................... 432.5.2.2.1. Wszczęcie postępowania............................ 432.5.2.2.2. Etapy badania wniosku............................. 472.5.3. Orzeczenia i ich zaskarżanie......................................... 492.5.4. Koszty postępowania................................................ 502.5.5. Postępowanie przymuszające........................................ 503. Spółki osobowe........................................................... 523.1. Spółka jawna.............................................................. 523.1.1. Powstanie spółki jawnej............................................. 523.1.1.1. Umowa spółki jawnej........................................ 523.1.1.2. Rejestracja w KRS........................................... 533.1.2. Zmiana umowy spółki jawnej........................................ 533.1.3. Majątek, wkłady i udziały w spółce jawnej............................. 543.1.4. Prawa i obowiązki wspólników....................................... 553.1.4.1. Wstęp...................................................... 553.1.4.2. Prawa i obowiązki organizacyjne............................. 553.1.4.2.1. Prowadzenie spraw spółki........................... 553.1.4.2.2. Reprezentacja spółki................................ 563.1.4.3. Prawa majątkowe............................................ 573.1.4.3.1. Partycypacja w zysku/stracie spółki.................. 573.1.5. Ustanie spółki jawnej................................................ 583.1.5.1. Rozwiązanie spółki.......................................... 58

Spis treści 76.4.2.3. Inne dokumenty związane z akcjami.......................... 1456.4.3. Księga akcyjna...................................................... 1466.4.3.1. Wstęp...................................................... 1466.4.3.2. Procedura postępowania o wpis.............................. 1486.4.4. Zbycie akcji......................................................... 1486.4.4.1. Wymogi.................................................... 1486.4.4.2. Ograniczenia możliwości rozporządzania akcją................ 1496.4.5. Umorzenie akcji..................................................... 1506.5. Akcjonariusze – prawa i obowiązki......................................... 1526.6. Zarząd.................................................................... 1536.6.1. Legitymacja do pełnienia funkcji członka zarządu..................... 1536.6.2. Powoływanie/odwoływanie.......................................... 1536.6.3. Mandat a kadencja.................................................. 1546.6.4. Kompetencje zarządu................................................ 1546.6.4.1. Prowadzenie spraw spółki.................................... 1556.6.4.2. Reprezentacja spółki......................................... 1556.6.5. Zakaz konkurencji.................................................. 1566.6.6. Umowy/spory z członkami zarządu................................... 1566.7. Rada nadzorcza........................................................... 1596.7.1. Wstęp.............................................................. 1596.7.2. Kompetencje........................................................ 1596.7.3. Skład, wybór, wykonywanie obowiązków.............................. 1606.7.4. Posiedzenia rady.................................................... 1606.8. Walne zgromadzenie akcjonariuszy (wza)................................... 1656.8.1. Charakterystyka i kompetencje....................................... 1656.8.2. Zwyczajne a nadzwyczajne zgromadzenie wspólników................. 1666.8.3. Czynności poprzedzające odbycie walnego zgromadzenia.............. 1676.8.3.1. Zwołanie WZA.............................................. 1676.8.3.1.1. Podmioty uprawnione do zwołania/wystąpieniaz żądaniem zwołania WZA......................... 1676.8.3.1.2. Sposób zwołania................................... 1686.8.3.1.3. Podmioty uprawnione do uczestnictwa w WZA...... 1706.8.4. Przebieg WZA...................................................... 1726.8.4.1. Przesłanki ważności WZA i zdolności do podejmowaniauchwał..................................................... 1726.8.4.2. Przebieg i organizacja WZA – informacje ogólne.............. 1736.8.4.3. Wykonywanie prawa głosu................................... 1736.8.4.3.1. Zagadnienia wstępne............................... 1736.8.4.3.2. Ustawowe wyłączenie prawa głosu (art. 413 KSH)..... 1746.8.4.3.3. Większości głosów (art. 413 KSH)................... 1746.8.4.3.4. Tajność/jawność, oddzielne głosowanie grupami(rodzajami) akcji/możliwość głosowaniakorespondencyjnego................................ 1756.8.4.3.5. Pełnomocnictwo................................... 1766.9. Zmiana statutu............................................................ 1776.9.1. Zagadnienia ogólne................................................. 177

8Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich6.9.2. Podwyższenie kapitału zakładowego.................................. 1786.9.3. Obniżenie kapitału zakładowego..................................... 1866.10. Rozwiązanie i likwidacja spółki............................................ 1877. Skarżenie uchwał zgromadzenia wspólników(walnego zgromadzenia akcjonariuszy).................................... 1897.1. Zagadnienia ogólne........................................................ 1897.1.1. Wstęp.............................................................. 1897.1.2. Stwierdzenie nieważności uchwały................................... 1907.1.3. Uchylenie uchwały.................................................. 1977.1.4. Problematyka tzw. „uchwał nieistniejących”........................... 2047.2. Skarżenie uchwał a postępowanie rejestrowe przed KRS...................... 2057.3. Konsekwencje prawomocnego wyroku w przypadku skarżenia uchwał......... 2067.4. Wybrane aspekty proceduralnoprawne dotyczące skarżenia uchwał........... 207Wykaz skrótów............................................................... 210

1Informacje podstawowe1.1. Umowa spółki handlowej1.1.1. Umowa spółki handlowej w systemie prawaW obrocie gospodarczym, ze względu na cel, któremu służą, wyróżnia się dwie głównekategorie umów tj. tzw.:(i) umowy funkcjonalne,(ii) umowy organizacyjne (strukturalne).Umowy funkcjonalne są umowami mającymi zapewnić wymianę świadczeń pomiędzystronami o przeciwstawnych interesach (np. umowa sprzedaży, umowa najmu itp.). Codo zasady, mają one charakter dwustronny i wzajemny.Umowy organizacyjne (strukturalne) są umowami regulującymi zasady współpracypomiędzy podmiotami dążącymi do osiągnięcia wspólnego celu. W przeciwieństwie doumów funkcjonalnych cele uczestników umów organizacyjnych nie mają charakteru przeciwstawnego,ale wspólny (umowy wspólnego celu). Mają one, co do zasady charakter wielostronnyi niewzajemny.1.1.2. Pojęcie, charakterystyka i funkcje umowy spółki handlowejStosunek prawny spółki handlowej powstaje na skutek zawarcia umowy spółki handlowej(art. 3 KSH), z wyjątkiem jednoosobowych spółek kapitałowych, których źródłempowstania jest jednostronna czynność prawna (tj. akt założycielski – art. 4 § 2 KSH).Podstawowymi cechami konstrukcyjnymi spółki handlowej jest więc:(1) wspólnota celów jej uczestników, realizowana poprzez określony w umowie/statuciesposób współdziałania dla osiągnięcia wspólnego celu;(2) wielostronny charakter uczestnictwa w spółce (wyjątek: jednoosobowe spółki kapitałowe);(3) umowne źródło jej powstania (wyjątek: akty założycielskie art. 4 § 2 KSH) tj. umowaobligacyjno‐organizacyjna.

Informacje podstawowe 11(3) art. 551–552 KC, dotyczące przedsiębiorstwa oraz w szczególności art. 554 KC dotyczącyodpowiedzialności nabywcy przedsiębiorstwa (w sytuacji, gdy np. przedsiębiorstwobędzie stanowiło aport do spółki),(4) regulacje dotyczące czynności prawnych (spółka zarówno powstająca na skutek zawarciaumowy, jak i aktu założycielskiego jest czynnością prawną), w tym w szczególnościart. 57 KC w odniesieniu do rozporządzania prawami udziałowymi, art. 58 KC przyinterpretacji bezprawności podejmowanych uchwał (zwłaszcza ich częściowej nieważności,a także tzw. uchwał nieistniejących),(5) dotyczące formy czynności prawnych (w szczególności dotyczące przedsiębiorstwa –art. 751 KC),(6) sporne, aczkolwiek co do zasady dopuszczalne przez doktrynę, jest także stosowanieprzepisów dotyczących wad oświadczenia woli przy interpretacji aktów głosowaniaw ramach organów spółek,(7) brak jest także przeciwwskazań do odpowiedniego (z uwzględnieniem natury stosunkuspółki handlowej), stosowania przepisów o warunku (art. 89–92 KC), co może miećmiejsce np. w przypadku podejmowania uchwały z zastrzeżeniem warunku (np. uzależnieniewejścia w życie danej uchwały od wyrażenia przez regulatora zgody na połączeniespółek),(8) wprost mogą być stosowane przepisy dotyczące terminu (art. 110–116 KC) oraz prokury(art. 1091–1099 KC),(9) pewne spory może budzić możliwość odpowiedniego stosowania do wadliwych aktówreprezentacji organicznej (art. 39 KC) przepisów o potwierdzaniu umów zawartychprzez rzekomego pełnomocnika (art. 103 § 1 KC), którą to możliwość ostatnimi czasydopuścił SN; na uwagę zasługuje także zakaz zawierania czynności z samym sobąw odniesieniu do przedstawicieli ustawowych (art. 108 KC w związku z art. 109 KC).Największe problemy dotyczą odpowiedniego stosowania do KSH regulacji części ogólnejzobowiązań dotyczących umów wzajemnych, a zwłaszcza skutków ich niewykonania(art. 487–497 KC). Wynika to z faktu, iż przepisy te dotyczą niewykonania zobowiązań wynikającychz umów wzajemnych (skonstruowanych zgodnie z zasadą do ut des – daję, abyśdał), natomiast umowy spółki handlowej (jako umowy wspólnego, a nie przeciwstawnegocelu) nie mają co do zasady charakteru wzajemnego.Kolejną wywołującą spory jest problematyka zastosowania do umów spółek handlowychzasady swobody umów (art. 3531 KC). Zważywszy, iż źródłem stosunku prawnegospółki jest umowa (art. 2 KSH), a także, iż w zakresie określonym w art. 3 KSH, możliwejest stosowanie do KSH przepisów KC, pojawia się pytanie co do dopuszczalnego zakresustosowania do stosunku prawnego spółki zasady swobody umów.Podstawowym ograniczeniem zasady swobody umów w odniesieniu do spółek handlowychjest zamknięty (numerus clausus) katalog spółek handlowych (art. 1 § 2 KSH). Stronynie mogą więc powołując się na zasadę swobody umów utworzyć innego typu spółki handlowej,niż określona w KSH; natomiast jak najbardziej możliwe jest modyfikowanie (w dopuszczalnymprzez prawo zakresie), treści stosunku spółki.Największą swobodę kształtowania treści stosunku prawnego umożliwiają przepisyo spółce jawnej (art. 22 i nast. KSH). W jej regulacji jest stosunkowo najmniej przepisówius cogens (np. art. 38 KSH), a jednocześnie szereg regulacji ma charakter dyspozytywny(np. art. 51 KSH). Jednocześnie spółka jawna stanowi model legislacyjny, do którego odwołująsię regulacje pozostałych spółek osobowych (vide art. 89, art. 103 KSH, art. 126 pkt 1

Informacje podstawowe 13Monitor Prawniczy 2006/6 str. 317Artykuł 425 § 1 ksh wymienia tylko jedną podstawę stwierdzenia nieważności w postacisprzeczności z ustawą. W myśl art. 2 zd. 1 ksh w sprawach tworzenia, organizacji, funkcjonowania,rozwiązywania, łączenia, podziału i przekształcenia spółek handlowychprzepisy kc stosuje się wówczas, gdy określane zagadnienie nie jest uregulowane w ksh.Stwierdzenie nieważności uchwały sprzecznej z ustawą mieści się w zakresie spraw dotyczącychfunkcjonowania spółki w rozumieniu art. 2 zd. 1 ksh. Powyższe uregulowaniew ksh wyłącza stosowanie w omawianym zakresie powołanego w kasacji przepisuart. 58 § 1 i 2 kc.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 19 października 2006 r. V CSK215/2006LexPolonica nr 418761Rzeczpospolita 2006/248 str. C31. Reguły wyznaczające podstawę prawną i treść uchwał podejmowanych w ramachosoby prawnej nie dotyczą przenoszenia własności nieruchomości. Czynnościamitymi rządzą przepisy kodeksu cywilnego.2. Osoby prawne zawierające umowy, działają zgodnie z art. 38 kc przez swoje organy,co oznacza, że oświadczenia woli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością sąskładane przez jej zarząd.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 26 września 2008 r. V CSK 91/2008LexPolonica nr 1997736Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/1OSNC 2009/A poz. 24Umieszczenie uchwał walnego zgromadzenia akcjonariuszy w załączniku do protokołusporządzonego przez notariusza stanowi naruszenie bezwzględnie obowiązującychprzepisów o formie czynności prawnej (art. 421 § 1 ksh oraz art. 73 § 2 kc w związkuz art. 2 ksh).1.1.4. Rodzaje spółek i ich charakterystyka1.1.4.1. WstępArt. 1 § 2 KSH przewiduje zamknięty katalog (numerus clausus) spółek handlowych.Nie będzie więc możliwe np. poprzez odwołanie się do zasady swobody umów stworzenieinnego typu spółek handlowych.Wyróżniamy dwa rodzaje spółek handlowych, tj:(1) spółki osobowe, w ramach których można wyróżnić 4 ich typy:(-) spółki jawne,(-) spółki partnerskie,(-) spółki komandytowe,(-) spółki komandytowo-akcyjne,(2) spółki kapitałowe, w ramach których wyróżniamy 2 typy:(-) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością,(-) spółkę akcyjną z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjną.

14Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich1.1.4.2. Spółki osobowe i kapitałowe – podobieństwa i różniceZarówno spółki osobowe, jak i kapitałowe powstają na skutek zawarcia umowy spółkihandlowej (art. 3 KSH). Spółki osobowe, jak i kapitałowe posiadają podmiotowość prawną(są więc tworami odrębnymi od ich uczestników). Spółki kapitałowe posiadają pełnąosobowość prawną (art. 38–39 KC), natomiast spółki osobowe są tzw. niepełnymi osobamiprawnymi (ułomnymi osobami prawnymi, bezosobowymi podmiotami prawa – art. 331§ 2 KC w zw. z art. 8 § 1 KSH).Podstawowa różnica konstrukcyjna pomiędzy nimi sprowadza się do tego czy są oneraczej wspólnotą osób (spółki osobowe), czy też raczej wspólnotą kapitałów (spółki kapitałowe).Podstawowa różnica praktyczna sprowadza się do zasad odpowiedzialności ichwspólników za zobowiązania spółki. W spółkach osobowych wspólnicy ponoszą subsydiarnąosobistą i nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki (art. 22 § 2w zw. z art. 31 KSH, a także art. 7781 KPC), z wyjątkiem (co do zasady) komandytariuszyw spółce komandytowej (art. 111 KSH) oraz akcjonariuszy w S.K.A. (art. 135 KSH). W spółkachkapitałowych wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki(art. 151 § 4 KSH, art. 301 § 5 KSH). W polskim systemie prawnym brak istniejącej w innychpaństwach koncepcji tzw. odpowiedzialności przebijającej/podniesienia zasłony korporacyjnej(niem. Durchgriffshaftung, ang. lifting/piercing the corporate vail – LCV doctrine),na mocy której wierzyciele (zwłaszcza spółki zależnej) mogą sięgnąć do majątku spółki dominującej,w przypadku gdy spółka dominująca użyła spółki zależnej w sposób instrumentalnypowodując u wierzycieli szkody (tzw. nadużycie podmiotowości prawnej). Swoistymsurogatem odpowiedzialności „przebijającej” jest regulacja art. 6471 KC, powodująca, iżgeneralny wykonawca może ponosić odpowiedzialność za długi swoich podwykonawców.OrzecznictwoMożliwość osobistej odpowiedzialności wspólnika za zobowiązania spółkiWyrok SN z dnia 24 listopada 2009 r. V CSK 169/09Nie ma podstaw do wyłączenia bezpośredniej, osobistej odpowiedzialności wspólnikaspółki z ograniczoną odpowiedzialnością za szkody wyrządzone osobom trzecim. Jest tojednak zawsze osobista odpowiedzialność wspólnika spółki kapitałowej za własne zawinionezachowania wyrządzające szkodę osobom trzecim, a nie odpowiedzialność wspólnikaza zobowiązania tych spółek.1.2. Stosunki prawne powiązane ze stosunkiem spółkihandlowej – wybrane zagadnienia1.2.1. Umowy (porozumienia) przygotowywujące powstanie (utworzenie) spółkihandlowej (umowy przedzałożycielskie spółek handlowych) – wzmiankaWzrost profesjonalizacji obrotu gospodarczego, połączony z wolą zapewnienia sobieprzez strony utworzenia spółek o określonych parametrach gospodarczych (np. określonympoziomie kapitalizacji, z określoną strukturą aportów itp.), powoduje, iż coraz bardziej po-

16Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichbywcy. Zazwyczaj jest ono połączone ze szczegółową procedurą dokonywania oferty,jej przyjęcia bądź odmowy, a także proporcjonalnego przechodzenia uprawnień odrzuconychprzez poszczególnych akcjonariuszy na pozostałych akcjonariuszy. Podstawąumownego prawa pierwszeństwa jest zasada swobody umów (art. 3531 KC),(-) prawo pierwokupu (ang. pre-emption right) – podstawą do jego zastosowania jest odpowiednio(via art. 2 KSH) stosowana regulacja zawarta w art. 596–602 KC. W przypadkusprzedaży praw udziałowych ich zbywca zobowiązany jest zawrzeć z nabywcąumowę sprzedaży pod warunkiem, iż uprawniony nie skorzysta z prawa pierwokupu,(-) prawo przyłączenia się do sprzedaży (ang. tag-along right) – polega na przyznaniu udziałowcowiX (zazwyczaj mniejszościowemu), w przypadku gdy udziałowiec Y (zazwyczajdominujący), będzie zbywał swoje prawa udziałowe, prawa żądania zapewnienia możliwościzbycia praw udziałowych X na takich samych warunkach jak zbycie praw udziałowychY (w szczególności jeżeli chodzi o cenę),(-) prawo wymuszenia sprzedaży (ang. drag-along right) – polega na przyznaniu udziałowcowiY (zazwyczaj dominującemu), w przypadku gdy zdecyduje się on zbyć swojeprawa udziałowe w spółce, prawa żądania od udziałowca X (zazwyczaj mniejszościowego),aby przyłączył się do zbycia praw udziałowych przez Y,(-) tzw. rosyjska ruletka/teksańska strzelanina (ang. russian roulette/texas shootout) –mechanizm ten zazwyczaj dotyczy spółek o podziale głosów 50/50. W takim przypadku,jeżeli jeden z udziałowców pragnie wykupić drugiego i proponuje mu określonącenę za jego prawa udziałowe, drugi udziałowiec może „odbić” tę samą propozycję natych samych warunkach (głównie cenowych) i zażądać, aby pierwotnie oferujący samsprzedał mu prawa udziałowe na tych samych warunkach, które zaproponował jemu.Mechanizm ten ma na celu zapobieżenie składaniu propozycji nabycia praw udziałowychz cenami poniżej warunków rynkowych,(-) tzw. klauzule antyrozwodnieniowe (ang. anti-dilution clauses) mające na celu zachowanieidentycznego stopnia siły głosu przez dotychczasowych wspólników (poprzezmożliwość np. żądania od podmiotów, które uzyskały, w ramach emisji akcji, więcej niżdotychczas głosów, zbycia/darowania odpowiedniej ilości praw udziałowych na rzeczpozostałych),(-) klauzule dotyczące rozwiązywania potencjalnych sporów (ang. deadlock clauses) określająszczegółowo procedurę prowadzenia negocjacji, spotkań i innych działań mającychna celu rozwiązanie problemu decyzyjnego.Konsekwencje naruszenia postanowień dotyczących ograniczeń w rozporządzaniuprawami udziałowymi (opcje kupna/sprzedaży, prawo pierwszeństwa, prawo pierwokupu)będą inne w zależności od tego, czy będą one zawarte w samej umowie (statucie) spółki, czyteż wyłącznie w umowie wspólników. W drugim przypadku (umowa pomiędzy wspólnikami),ich naruszenie będzie prowadzić wyłącznie do odpowiedzialności w relacjach pomiędzywspólnikami (inter partes). W przypadku wprowadzenia ich do treści umowy (statutu)spółki dopuszcza się w doktrynie możliwość bezskuteczności czynności dokonanej z naruszeniemww. ograniczeń nie tylko w stosunkach pomiędzy stronami, ale także w stosunkachpomiędzy nabywcą praw udziałowych a spółką.Dość powszechną praktyką jest poddawanie umów wspólników i sporów powstającychna ich tle rozstrzygnięciu sądów arbitrażowych.

Informacje podstawowe 17OrzecznictwoSkutki braku zgody spółki na rozporządzenie prawami udziałowymiWyrok SN – Izba Cywilna z dnia 7 września 1993 r. II CRN 60/93LexPolonica nr 298583;OSNCP 1994/7–8 poz. 159;OSP 1994/5 poz. 86OSP 1994/7–8 poz. 143Umowa zbycia udziałów zawarta bez zezwolenia spółki z o.o. (do udzielenia któregowłaściwe jest zgromadzenie wspólników) stanowi czynność bezskuteczną, i to zarównowobec spółki, jak i w stosunkach między stronami. Umowa taka może się stać skutecznadopiero wtedy, gdy stosowne zezwolenie zostanie wyraźnie udzielone.Wyrok SN – Izba Cywilna z 9 lutego 2007 r., III CSK 311/06Pr. Sp. 2008, Nr 4, s. 58Czynność zbycia udziałów nie jest czynnością prawną spółki (dokonaną przez spółkę –art. 254 § 2 k.s.h.), ale czynnością między zbywcą a nabywcą.Gdy zbycie udziału jest uzależnione od zgody spółki, zastosowanie ma art. 182k.s.h. Artykuł 182 k.s.h. jest przepisem, który uzależnia dokonanie konkretnej czynnościprawnej od zgody. Stosowne postanowienie umowy spółki ma wobec niego charakterwykonawczy. Stąd czynność prawna dokonana bez zgody wymaganej przepisem prawa(art. 182 k.s.h.) jest czynnością niezupełną (negotium claudicans) dotkniętą tzw. bezskutecznościązawieszoną.1.3. Prawo grup spółek (prawo holdingowe/koncernowe)1.3.1. Istota dominacji – zależnościIstotą dominacji jest możliwość wywierania przez spółkę dominującą decydującegowpływu na organizację i funkcjonowanie spółki zależnej. Katalog środków, za pomocą którychdominacja ta może być wywierana, zawiera art. 4 § 1 pkt 4 KSH.Sytuacja, w której pomiędzy podmiotami istnieje więcej niż jeden sposób dominacji,określana jest dominacją złożoną krzyżową, podwójną – odwołuje się do niej art. 4§ 3–5 KSH.Wyróżnić można dwa podstawowe źródła dominacji:(1) spółka dominująca oddziałuje na spółkę zależną poprzez wykonywanie praw udziałowychw spółce zależnej (w art. 4 § 1 pkt 4 lit. a–e KSH),(2) spółka dominująca oddziałuje na spółkę zależną za pomocą umowy cywilnoprawnejzawartej pomiędzy spółką zależną i dominującą (tzw. umowy holdingowe – art. 7 KSHw zw. z art. 4 § 1 pkt 4 lit. f KSH).Holdingi powstałe w wyniku pierwszego typu oddziaływania określa się holdingami(koncernami) faktycznymi, natomiast w wyniku drugiego – holdingami (koncernami) umownymi.Zasadność przyjętej terminologii może jednak budzić wątpliwości. W obu bowiemprzypadkach podstawą dominacji będzie umowa – bądź to spółki handlowej zależnej (art. 4 §

18Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich1 pkt 4 lit. a-e oraz ab inito art. 4 § 1 pkt 4 lit. f KSH), bądź też umowa holdingowa (art. 4 § 1 pkt 4lit. f in fine KSH w zw. z art. 7 KSH). W ramach niniejszego opracowania dominacja„faktyczna” będzie więc określana mianem dominacji umowno-statutowej, a dominacjawywierana za pomocą umowy holdingowej mianem dominacji umowno-strukturalnej.Termin dominacja umowno-statutowa nawiązuje do terminologii KC, gdziemianem statutu określa się umowę regulującą organizację i funkcjonowanie osobyprawnej (art. 38 KC), brak jest podstaw, aby odpowiednio nie stosować tej terminologiido umów regulujących organizację i funkcjonowanie tzw. niepełnych osób prawnych(art. 331 § 2 KC w zw. z art. 38 KC). Określenie dominacja umowno‐strukturalnaakcentuje okoliczność, iż także w tym przypadku podstawą stosunku dominacji – zależnościjest umowa organizacyjna, prowadząca do powstania swoistej struktury organizacyjnej.W praktyce najszersze zastosowanie ma dominacja umowno-statutowa.Przesłanki osiągnięcia dominacji „statutowej” będą wyglądać odmiennie w zależnościod tego, czy w roli spółki zależnej będzie występować:(1) spółka kapitałowa (obszerny katalog środków w tym zakresie zawierają art. 4§ 1 pkt 4 lit a–d, oraz art. 4 § 1 pkt 4 lit. f ab initio KSH),(2) spółka osobowa (w tym przypadku uzyskanie dominacji będzie możliwe tylko w jednymprzypadku – art. 4 § 1 pkt 4 lit. e KSH).I tak:Ad (1)Spółka handlowa zostanie uznana za dominującą wobec spółki kapitałowej, jeżeli będzie(bezpośrednio lub pośrednio):(a) wywierać wpływ na jej organy zarządzające poprzez:(-) możliwość powoływania lub odwoływania większości członków jej zarządu (art. 4§ 1 pkt 4 lit. b KSH),(-) tzw. unię personalną czyli sytuację, w której członkowie zarządu spółki dominującejstanowią więcej niż połowę członków zarządu spółki kapitałowej zależnej(art. 4 § 1 pkt 4 lit. d KSH),(b) wywierać wpływ na jej organy nadzorcze poprzez:(-) możliwość powoływania lub odwoływania większości członków jej rady nadzorczej(art. 4 § 1 pkt 4 lit. c KSH),(c) wywierać wpływ na jej organy (współ)właścicielskie poprzez:(-) dysponowanie bezpośrednio lub pośrednio większością głosów na zgromadzeniuwspólników albo na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, także jako zastawnikalbo użytkownik (art. 4 § 1 pkt 4 lit. a KSH),(d) wywierać decydujący wpływ na działalność spółki kapitałowej zależnej w inny sposóbniż za pomocą umów holdingowych z art. 7 KSH (art. 4 § 1 pkt 4 lit. f ab initio KSH).Ad (2)Spółka handlowa zostanie uznana za dominującą wobec spółki osobowej, jeżeli będzie(bezpośrednio lub pośrednio) dysponować większością głosów w spółce osobowej zależnej(art. 4 § 1 pkt 4 lit. e KSH).Katalog przesłanek uzyskania dominacji nad spółką kapitałową jest więc o wiele bardziejrozbudowany niż katalog przesłanek dominacji nad spółką osobową.Podstawą osiągnięcia nad spółką dominacji umowno–strukturalnej jest zawarcie przezspółkę dominującą i zależną tzw. umów holdingowych. Ich katalog ma charakter zamknięty– określa go art. 7 KSH, stosownie do treści którego wyróżniamy:

Informacje podstawowe 19(a) umowy o zarządzanie spółką zależną,(b) umowy o przekazywanie zysku przez spółkę zależną.1.3.2. Konsekwencje uzyskania pozycji dominującej nad spółką handlową1.3.2.1. WstępObecnie obowiązujące regulacje dominacji-zależności mają charakter restrykcyjny tzn.w istotny sposób ograniczają funkcjonowanie zarówno spółki dominującej, jak i zależnej.Jednocześnie nie są one zawarte w jednej odrębnej części KSH, a są rozproszone po całymkodeksie. Ze względu na ich umiejscowienie można wyróżnić:(1) regulacje ogólne, znajdujące się w części ogólnej KSH,(2) regulacje szczególne, znajdujące się (z jednym drobnym wyjątkiem) tylko i wyłączniew przepisach regulujących organizację i funkcjonowanie spółki z o.o. oraz S.A.1.3.2.2. Ograniczenia i obowiązki wynikające z ogólnego prawa holdingowegoW ramach ogólnego prawa holdingowego należy wyróżnić:(1) obowiązki informacyjne,(2) obowiązek uzyskiwania zgody na zawieranie określonych umów przez spółkę zależnąz funkcjonariuszami spółki dominującej (art. 15 § 2 KSH).Ad (1)W ramach obowiązków informacyjnych wyróżniamy:(a) obowiązki informacyjne określone w art. 6 KSH czyli:(i) obowiązek poinformowania przez dominującą spółki kapitałowej zależnej o powstaniustosunku dominacji w terminie dwóch tygodni od dnia powstania tegostosunku. Sankcją za naruszenie tego obowiązku jest zawieszenie wykonywaniaprawa głosu z akcji albo udziałów spółki dominującej reprezentujących więcejniż 33% kapitału zakładowego spółki zależnej. Istotne jest przy tym, iż uchwałazgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia jest ważna tylko w przypadku,gdy po odjęciu zawieszonych praw głosu z praw udziałowych będzie onaspełniać wymogi kworum oraz odpowiedniej większości głosów. O powyższej regulacjinależy w szczególności pamiętać przy tworzeniu spółek celowych (SPV),w których dana spółka ma 100% głosów. W przypadku późniejszej zmiany strukturyudziałowców możliwe będzie bowiem powoływanie się na bezwzględną nieważnośćpodjętych wcześniej uchwał,(ii) obowiązek udzielenia informacji na tzw. zapytanie holdingowe (art. 6 § 4 KSH).W tym przypadku spółka A będąca udziałowcem (akcjonariuszem) danej spółkikapitałowej X, udziela odpowiedzi, czy jest ona spółką dominującą/zależną wobecinnej spółki będącej udziałowcem spółki X. Dodatkowo można żądać ujawnienialiczby akcji lub głosów albo liczby udziałów lub głosów, jakie spółka A posiada w X.Zarówno zapytanie holdingowe, jak i odpowiedź powinny być złożone na piśmie.Uprawnionymi do złożenia zapytania holdingowego są: akcjonariusz, wspólnik,członek zarządu albo rady nadzorczej spółki X. Odpowiedź na pytanie holdingowemusi być udzielona uprawnionemu oraz spółce X w terminie 10 dni od dnia otrzymaniażądania. Jeżeli żądanie udzielenia odpowiedzi doszło do adresata później

20Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichniż na dwa tygodnie przed dniem, na który zwołano zgromadzenie wspólnikówalbo walne zgromadzenie, bieg terminu do jej udzielenia rozpoczyna się w dniunastępującym po dniu, w którym zakończyło się zgromadzenie wspólników albowalne zgromadzenie. Istotnym jest, iż od dnia rozpoczęcia biegu terminu udzieleniaodpowiedzi do dnia jej udzielenia spółka A nie może wykonywać praw z akcjialbo udziałów w spółce X.Mechanizm powyższy może więc stanowić sposób obstrukcji dla wykonywaniapraw udziałowych przez spółkę dominującą.Obowiązki określone w (a) i (b) stosuje się odpowiednio w razie ustania stosunkuzależności. W takim przypadku ciążą one na spółce, która przestała być spółkądominującą.Przepisy powyższe nie naruszają przepisów innych ustaw dotyczących nabywaniaakcji, udziałów lub o uzyskaniu pozycji dominującej w spółce handlowej, cow szczególności obejmuje regulacje zawarte w OfPublU dotyczące obowiązkówzwiązanych z nabywaniem tzw. znacznych pakietów akcji spółki publicznej tj.obowiązków informacyjnych (art. 69–71 OfPUblU), a także instytucję wezwań(art. 72–81 OfPUblU),(b) obowiązek ogłoszenia w sposób określony art. 5 § 2–4 KSH informacji o osiągnięciulub utracie dominacji nad spółką akcyjną, w terminie 2 tygodni od uzyskania/utratypozycji dominującej nad S.A. Zaniedbanie tego obowiązku nie prowadzi do tak dotkliwychsankcji, jak te określone w art. 6 § 1 KSH, w tym przypadku mogą bowiem znaleźćzastosowanie wyłącznie sankcje wynikające z niedochowania terminu rejestracjiokreślonych faktów w KRS (postępowanie przymuszające),(c) obowiązki rejestracyjne związane z zawarciem przez spółkę dominującą i zależną umowyholdingowej określone w art. 7 KSH.Ad (2)Obowiązek uzyskiwania zgody na zawieranie umów z funkcjonariuszami spółki dominującejpolega na konieczności uzyskiwania zgody zgromadzenia wspólników (walnegozgromadzenia akcjonariuszy) spółki dominującej na zawarcie z (i) członkiem zarządu, (ii)prokurentem, (iii) likwidatorem spółki dominującej umowy:(1) kredytu,(2) pożyczki,(3) poręczenia,(4) bądź innej podobnej umowy.Istotnym jest, iż naruszenie tego obowiązku jest zagrożone dotkliwą sankcją z art. 17§ 1–2 KSH.Na koniec należy zauważyć, iż art. 6 § 2 KSH uniemożliwia obejście obowiązku stosowaniaprawa holdingowego przez tzw. „podstawienie” w miejsce spółki dominującej innejspółki od niej zależnej (np. A nie może wykonywać prawa głosu w spółce X, w związkuz czym przenosi ogół swoich udziałów w spółce X na zależną od niej spółkę B, która stajesię z tym dniem udziałowcem spółki X).OrzecznictwoUchwała SN – Izba Cywilna z dnia 22 października 2010 r. III CZP 69/2010LexPolonica nr 2399808;

Informacje podstawowe 21Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/10, OSNC 2011/5 poz. 54;Rejent 2010/11 str. 205;Rejent 2010/12 str. 133;Umowa sprzedaży prawa użytkowania wieczystego gruntu i własności wzniesionychna nim budynków zawarta między spółką kapitałową i jej prokurentem jako kupującym,w której znacznie zaniżono cenę sprzedaży, jest inną podobną umową w rozumieniuart. 15 § 1 k.s.h.1.3.2.3. Regulacje szczególne dominacji – zależnościRegulacje szczególne w sposób najbardziej dotkliwy ingerują w organizację i funkcjonowaniespółki dominującej i zależnej.W ich ramach należy wyróżnić regulacje dotyczące:(1) zarówno spółki z o.o., jak i akcyjnej, obejmujące:(a) zakaz nabywania praw udziałowych w spółce dominującej przez spółkę zależną;(i) w ramach spółki z o.o. – zakaz nabywania udziałów sp. z o.o. przez spółkęod niej zależną (art. 200 § 1 KSH);(ii) w ramach S.A. – zakaz nabywania i obejmowania akcji S.A. przez spółkę odniej zależną (art. 362 § 4 KSH i art. 366 § 1 i 4 KSH);(b) zakaz łączenia funkcji nadzorczych i zarządczych (incompatibilitas) czyli zakazłączenia funkcji w organach kontrolnych (radzie nadzorczej/komisji rewizyjnej)spółki z o.o. bądź S.A. z funkcją członka zarządu bądź likwidatora spółki od niejzależnej (art. 214 § 3 KSH, art. 387 § 3 KSH);(2) tylko i wyłącznie spółki akcyjnej, obejmujące:(a) wymóg uzyskania uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy w przypadku zawarciaumów określonych w art. 394 § 1 i 2 KSH;(b) prawo odmowy udzielenia akcjonariuszowi informacji określonej w art. 428 § 2KSH;(c) regulacje określające maksymalną wysokość wynagrodzenia za usługi lub inneświadczenia spełnione na rzecz spółki przez spółki zależne i dominujące w stosunkudo niej (art. 355 § 3 KSH);(d) regulacje dotyczące tzw. kumulacji głosów określone w art. 411 § 4 KSH (ang. votingcap);(e) możliwość upoważnienia do reprezentacji na walnym zgromadzeniu S.A. będącejspółką publiczną członków organów lub pracowników spółki zależnej od S.A.(art. 4122 § 3 KSH);(f) regulacje zawarte w ramach warunkowego podwyższenia kapitału zakładowegozawarte w art. 448 § 2 pkt 2 KSH.W drodze wyjątku, należy wreszcie wspomnieć o zakazie określonym w art. 51611 § 6 KSH.

2Zagadnienia wspólnedla spółek handlowych2.1. Problematyka spółek handlowych „w organizacji”2.1.1. Spółka kapitałowa „w organizacji”Spółka kapitałowa w organizacji powstaje:1. w przypadku spółki z o.o., z momentem zawarcia umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością(art. 161 KSH w zw. z art. 11 KSH),2. w przypadku spółki akcyjnej, z chwilą zawiązania spółki akcyjnej czyli z momentemobjęcia wszystkich akcji (art. 310 w zw. z art. 11 KSH),natomiast ustaje:stając się spółką kapitałową w docelowej formie – co następuje z chwilą wpisu do rejestru(art. 12 KSH),bądź:nie stając się spółką kapitałową w docelowej formie:(-) jeżeli nie została zgłoszona do KRS w terminie 6 miesięcy od: (i) zawarcia umowy spółkiz o.o., (ii) sporządzenia statutu spółki akcyjnej,(-) jeżeli została zgłoszona do KRS i sąd odmówił rejestracji – z dniem uprawomocnieniasię postanowienia o odmowie wpisu (co, uwzględniając ewentualne postępowanie odwoławcze,może znacznie przekroczyć 6‐miesięczny termin).Z momentem powstania spółka kapitałowa w organizacji posiada pełną zdolność prawnąi zdolność do czynności prawnych (art. 11 § 1 KSH).Na uwagę zasługuje fakt, iż spółka kapitałowa w organizacji nie musi czekać z podjęciemdziałalności gospodarczej do momentu wpisu do KRS (art. 14 ust. 1 SDGU). PrzepisySDGU przewidują bowiem w tym zakresie wyjątek, umożliwiający spółce kapitałowej podjęciedziałalności gospodarczej już z momentem powstania (art. 14 ust. 4 SDGU).W odniesieniu do spółki kapitałowej w organizacji obowiązuje zasada kontynuacji, cooznacza, iż spółka kapitałowa z momentem wpisu staje się podmiotem praw i obowiązkówspółki w organizacji.Za zobowiązania spółki kapitałowej w organizacji odpowiadają solidarnie:(-) sama spółka,

Zagadnienia wspólne dla spółek handlowych 23(-) osoby które działały w jej imieniu, przy czym w stosunkach wewnętrznych ich odpowiedzialnośćustaje z dniem zatwierdzenia ich czynności przez zgromadzenie wspólników/WZA(art. 161 § 3, art. 323 § 3 KSH), natomiast w stosunkach zewnętrznych ichodpowiedzialność przedawnia się na zasadach ogólnych,(-) wspólnicy/akcjonariusze spółki kapitałowej w organizacji, przy czym ich odpowiedzialnośćjest ograniczona do wartości niewniesionego wkładu na pokrycie objętych udziałówlub akcji.W zakresie nie będącym inaczej uregulowanym w przepisach dotyczących spółki w organizacji,stosuje się do niej odpowiednio przepisy o spółce kapitałowej w docelowej formie(art. 11 §2 KSH).OrzecznictwoZmiany umowy spółki kapitałowej w organizacjiPostanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 25 lutego 2009 r. II CSK489/2008LexPolonica nr 2040673;Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/5;OSNC 2010/2 poz. 29,OSP 2010/7–8 poz. 78Zmiana umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji następuje w drodzeumowy zawartej przez wspólników.Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych spółek kapitałowych w organizacji,skutek rozporządzający czynności dokonanych ze spółką w organizacjiWyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 grudnia 2006 r. I ACa 139/2006LexPolonica nr 12189161. Zgodnie z art. 2 ksh w zw. z art. 155 § 1 kc oraz art. 510 kc w chwili zawarcia umowyspółki na powstałą na skutek tej czynności prawnej spółkę w organizacji (art. 161§ 1 ksh) przechodzą wkłady, o których mowa w tych przepisach tj. rzeczy oznaczoneco do tożsamości oraz wierzytelności. Przejście wierzytelności na nowo tworzonąspółkę nie jest uzależnione od podpisania dodatkowej umowy po zarejestrowaniuspółki.2. Spółka w organizacji może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własnośćnieruchomości i inne prawa rzeczowe (art. 11 ksh). Nie ma racji Sąd I instancjipodnosząc, iż do skutecznego wniesienia aportu wymagane jest zawarcie międzywspólnikiem a spółką (już po jej zarejestrowaniu) dalszej umowy mającej już skutekrzeczowy.2.1.2. Spółka osobowa „w organizacji”Spółki osobowe powstają dopiero z chwilą wpisu do KRS (art. 251 § 1, art. 94, art. 109§ 1, art. 134 § 1 KSH).

24Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichCo jednak dzieje się w okresie pomiędzy zawarciem umowy spółki osobowej a jej wpisemdo rejestru?W tym okresie nie ma zastosowania zasada subsydiarnej odpowiedzialności wspólnikówza zobowiązania spółek osobowych (art. 22 § 2 w zw. z art. 31 § 1 KSH). Subsydiarna odpowiedzialnośćnie dotyczy bowiem osób (np. wspólników), które działały w imieniu spółkipo jej zawiązaniu a przed zarejestrowaniem (art. 251 § 2 KSH oraz art. 31 § 3 KSH). Co więcej,w okresie spółki osobowej w organizacji, pełną i nieograniczoną odpowiedzialność zazobowiązania spółki osobowej w organizacji ponoszą także komplementariusze sp.k., orazakcjonariusze S.K.A., jeżeli tylko działali oni w imieniu spółki (odpowiednio art. 109 § 2KSH oraz art. 134 § 2 KSH).Brak jednocześnie innych przepisów dotyczących organizacji i funkcjonowania spółekosobowych w organizacji, co może powodować w praktyce szereg problemów. Brak regulacjipozytywnej powoduje, iż nie jest do końca wiadomo, jakie przepisy stosować do tej konstrukcjitj. czy będą to w drodze analogii stosowane przepisy o spółce cywilnej, czy też, nazasadzie wykładni funkcjonalnej, przepisy o spółce w docelowej formie. Implikuje to szeregdalszych problemów:(-) z wyjątkiem S.K.A., do której na mocy art. 126 § 1 pkt 2 KSH stosuje się odpowiednioart. 326 KSH, brak terminu ustania spółki osobowej w organizacji. De lege lata spółkaosobowa w organizacji może więc istnieć przez nieograniczony czas (w przeciwieństwie dospółek kapitałowych, które mogą istnieć przed rejestracją co do zasady tylko 6 miesięcy),(-) brak odpowiednika art. 14 SDGU uniemożliwia prowadzenie działalności gospodarczejprzed wpisem spółki osobowej do KRS, działalność prowadzona w tym okresiebędzie więc działalnością prowadzoną we wspólnym imieniu wspólników, co wykluczauznanie jej za działalność gospodarczą w rozumieniu art. 431 KC, co implikuje kolejne pytaniadotyczące m.in. terminu przedawnienia roszczeń, podwyższonych wymogów należytejstaranności (art. 355 § 2 KSH), trybu, w jakim będą mogły być rozpatrywane te roszczenia(art. 4791 § 2 pkt 1 KPC), możliwość rozszerzania klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikomspółki w organizacji (art. 7781 KPC) itp.2.2. Wkłady i udziały (prawa udziałowe)2.2.1. WkładyWkładem do spółki jest określony w umowie (statucie, akcie założycielskim), przedmiotświadczenia wspólnika przenoszony na spółkę, w zamian za co uzyskuje on prawaudziałowe (akcje, udziały) w spółce.Ze względu na ich pieniężny bądź niepieniężny charakter wyróżnia się:(1) aporty – czyli wkłady niepieniężne,(2) wkłady pieniężne.Zasadą jest, iż przedmiotem wkładu może być dowolne zbywalne prawo o charakterzemajątkowym (przykładowo prawo własności nieruchomości, świadczenie pracy lubusług, a także np. tzw. przenaszalne ekspektatywy). W żadnym przypadku przedmiotemwkładu nie mogą być niezbywalne prawa majątkowe (np. użytkowanie – art. 254 KC, zarównoustanowione na rzecz wspólnika, jak i w przypadku, gdy wspólnik chciałby je ustanowićna rzecz spółki).

Zagadnienia wspólne dla spółek handlowych 27Przegląd Prawa Handlowego 1994/10 str. 28–30Radca Prawny 1993/5 str. 63–65Przysługujące najemcy prawo najmu lokalu użytkowego może być przedmiotem wkładuniepieniężnego, którym wspólnik pokrywa swój udział w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.Aport przedsiębiorstwaWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 23 marca 2007 r. V CSK 518/2006LexPolonica nr 2092269Nabycie przedsiębiorstwa (lub gospodarstwa rolnego) jest równoznaczne z przystąpieniemnabywcy do długów wynikających z zobowiązań pozostających w związku z prowadzeniemtego przedsiębiorstwa. Konstrukcja z art. 526 kc, a obecnie art. 55[4] kc,zakłada, że przystąpienie nabywcy do długu następuje wówczas, gdy nabycie przedsiębiorstwanie pociąga za sobą przejęcia długów w trybie art. 519 kc. W stosunku zobowiązaniowymłączącym zbywcę przedsiębiorstwa z osobą trzecią pojawia się drugidłużnik (nabywca). Pierwszy z dłużników (zbywca przedsiębiorstwa) odpowiada przy tymw sposób nieograniczony, natomiast drugi z dłużników (nabywca przedsiębiorstwa) –do wysokości wartości nabytego przedsiębiorstwa (lub gospodarstwa rolnego). W doktrynieprzeważa przy tym pogląd, że zbyciem przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55[4]kc, a wcześniej art. 526 kc, jest także wniesienie go jako aportu do spółki z ograniczonąodpowiedzialnością.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 lipca 2004 r. I ACa 1274/2003LexPolonica nr 391199Monitor Prawniczy 2006/12 str. 663Monitor Prawniczy 2006/18 str. 991Wokanda 2005/7–8 str. 80Przejęcie przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością jako aportu przedsiębiorstwawspólników spółki cywilnej ma ten skutek, że ponosi ona odpowiedzialność za zobowiązaniaspółki cywilnej powstałe przed przejęciem, a związane z prowadzeniemprzejmowanego przedsiębiorstwa. Do zobowiązań tych zaliczyć trzeba świadczenia odszkodowawczena rzecz kontrahentów spółki cywilnej powstałe w związku z nienależytymwykonaniem umów zawartych przez tę spółkę.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 22 stycznia 2002 r. V CKN1178/2000LexPolonica nr 379805Przepis art. 526 kc ustanawia domniemanie prawne wzruszalne, że nabywca przedsiębiorstwawiedział o zobowiązaniach związanych z jego prowadzeniem.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 30 stycznia 1997 r. III CKN 28/96LexPolonica nr 314205Glosa 1997/7 str. 32Glosa 1998/2 str. 29Monitor Prawniczy – Zestawienie Tez 2000/9 str. 597

28Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichOSNC 1997/5 poz. 65Wokanda 1997/4 str. 8Wniesienie do spółki części składników majątkowych przedsiębiorstwa państwowego,nie uzasadnia jej odpowiedzialności jako nabywcy przedsiębiorstwa (art. 526kc), choćby składniki te umożliwiały prowadzenie działalności gospodarczej przeztę spółkę.2.2.2. Prawa udziałowePrawa udziałowe są ogółem uprawnień wspólnika spółki handlowej (praw i kompetencji),uzyskiwanych w zamian za wniesiony wkład.Prawa udziałowe w spółkach handlowych można podzielić na:(1) ogół praw i obowiązków w spółkach osobowych (art. 10 § 1 KSH z wyjątkiem akcjonariuszyS.K.A., którzy posiadają akcje),(2) udziały w spółce z o.o.,(3) akcje w spółce akcyjnej.Podstawowa różnica pomiędzy ww. rodzajami praw udziałowych polega na zasadachobrotu nimi.W spółce akcyjnej zasadą jest pełna zbywalność akcji (art. 337 § 1 KSH). Wszelkie ograniczenia,zarówno statutowe (art. 337 § 2–6 KSH), jak i umowne (art. 338 KSH), będą miałycharakter wyjątku wymagającego szczegółowego uregulowania. Podobnie sytuacja wyglądaw spółce z o.o. (art. 182 KSH). W spółkach osobowych (z wyjątkiem akcji S.K.A., do którychmają zastosowanie przepisy o S.A. – art. 126 § 1 pkt 2 KSH) sytuacja wygląda odwrotnie.Przeniesienie ogółu praw i obowiązków może nastąpić tylko wówczas, gdy umowa spółkitak stanowi. Dodatkowo konieczne jest uzyskanie pisemnej zgody wszystkich pozostałychwspólników (chyba że umowa spółki stanowi inaczej – art. 10 § 2 KSH).W przypadku spółek kapitałowych należy także pamiętać o bezwzględnym zakazieczynności rozporządzających w odniesieniu do praw udziałowych (art. 16 KSH):(1) przed wpisem spółki do rejestru,(2) przed wpisem podwyższenia kapitału zakładowego do rejestru.Powyższe nie wyklucza jednak czynności zobowiązujących do rozporządzenia.Należy także pamiętać o innych ustawowych ograniczeniach rozporządzania akcjamiw S.A. (art. 336 § 1 in fine, art. 356 § 2 KSH).OrzecznictwoRozporządzenie akcją w S.A.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 12 czerwca 2008 r. III CSK 8/2008LexPolonica nr 1955926;Biuletyn Sądu Najwyższego 2008/9;OSNC 2009/B poz. 53Ograniczenie w zakresie rozporządzania akcjami stanowi wyjątek od ogólnej zasadyswobody dysponowania tymi walorami przez akcjonariusza (art. 337 § 1 ksh). Przepisywprowadzające odstępstwo od tej zasady (art. 337 § 2 i § 4 ksh) powinny być zatem tłu-

Zagadnienia wspólne dla spółek handlowych 29maczone restryktywnie, także w sferze przyjętych środków zmierzających do uzyskaniazasadniczego efektu ograniczenia.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 13 stycznia 2010 r. II CSK 357/2009LexPolonica nr 2127321Warunkiem skutecznego ograniczenia zbywalności akcji w statucie jest zamieszczeniew nim postanowień określonych w art. 337 § 4 k.s.h. Wskazanie w kwestionowanym postanowieniustatutu tylko ofertowego sposobu zbycia na rzecz osoby, która zaproponowałanajwyższą cenę nie odpowiadało wymaganiom określonym w tym unormowaniu.Brak postanowień statutu dotyczących wskazania nabywcy, ceny albo sposobu jej określenia,a także terminu zapłaty wywołuje ten skutek, że winkulowana akcja może byćzbyta bez ograniczenia co do jej zbycia. Innymi słowy zbycie akcji nie podlega określonemuw statucie ograniczeniu, gdy nie spełnia ono chociażby jednego z wymagań określonychw art. 347 § 4 k.s.h.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 24 czerwca 2005 r. V CK 718/2004LexPolonica nr 1631274Brak postanowień statutu dotyczących wskazania nabywcy, ceny albo sposobu jej określeniaoraz terminu zapłaty powoduje, że winkulowana akcja może być zbyta bez ograniczeniatj. bez zachowania dalszych zawartych już w statucie ograniczeń co do jej zbycia.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 7 marca 1994 r. ACr 21/94LexPolonica nr 350890, Wokanda 1994/11 str. 54(…)4. Ograniczenie zbywalności akcji na okaziciela przez wprowadzenie wymogu zgodyspółki, uznać należy za nieważne jako sprzeczne z bezwzględnie obowiązującymart. 348 § 1 kh w związku z art. 57 § 1 kc. Sprzeczne także z samą istotą akcji naokaziciela. Uzależnienie zbywalności akcji od zgody spółki może zatem dotyczyćtylko akcji imiennych, nigdy zaś akcji na okaziciela, stąd w takim zakresie uchwałazarządu komisarycznego jest nieważna jako sprzeczna z bezwzględnie obowiązującymiprzepisami prawa.Rozporządzenie udziałem w sp. z o.o.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 11 lipca 2007 r. I ACa 332/2007LexPolonica nr 1932869Zgoda spółki jest zgodą osoby trzeciej i spółka może udzielić tej zgody zarówno przed,jak i po dokonaniu czynności prawnej przenoszącej udział, w tym ostatnim przypadkuze skutkiem wstecznym (art. 63 kc). Do czasu złożenia oświadczenia przez spółkę,czynność mająca na celu przeniesienie udziału w spółce będzie czynnością niezupełną,a w razie odmowy będzie nieważna.Art. 182 ksh nie daje przyszłemu nabywcy uprawnienia do wystąpienia do SąduRejestrowego o wydanie zezwolenia po dokonaniu czynności prawnej mającej na celuprzeniesienie udziału (tj. zezwolenia ze skutkiem wstecznym).Art. 64 kc nie uprawnia sądu do wydania zezwolenia na przeniesienie udziałuw spółce z o.o. i nie może prowadzić do zobowiązania spółki do złożenia oświadczenia

30Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichwoli zastępującego owo zezwolenie w sytuacji, gdy nie istnieje źródło takiego obowiązkuspółki w umowie bądź przepisie prawa.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 lutego 2006 r. V CK 437/2005LexPolonica nr 399912To w umowie spółki zostaje ukształtowane uprawnienie określane jako pierwszeństwonabycia udziałów przez pozostałych wspólników. Możliwe jest ukształtowanie tego prawajako prawa pierwokupu w rozumieniu art. 596 kc; dopuszczalne jest także zawarciew umowie spółki postanowień odbiegających od uregulowań zawartych w kodeksiecywilnym.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 29 listopada 2001 r. V CKN536/2000LexPolonica nr 385491Do umowy zbycia udziału w spółce z o.o. zawartej bezwarunkowo, mimo zastrzeżonegodla wspólników prawa pierwszeństwa nabycia udziału, możliwe jest odpowiedniestosowanie art. 59 kc.Rozporządzenie udziałem (ogółem praw i obowiązków) w spółkach osobowychPostanowienie Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 13 maja 2009 r. VIII Ga23/2009LexPolonica nr 2353452Przegląd Orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w Gdańsku 2010/1 poz. 8 str. 65Zbycie procentowe „udziałów” w spółce osobowej (części tego udziału) godzi w integralnośćudziału jako konglomeratu uprawnień o charakterze majątkowo – korporacyjnymi jest niedopuszczalne.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 października 2006 r. VI ACa394/2006LexPolonica nr 1954274OSA 2008/8 poz. 26 str. 50Skoro przepisy ksh uzależniają przeniesienie „udziału spółkowego” w spółce osobowejna innego wspólnika lub osobę trzecią od spełnienia dwóch przesłanek przewidzianychw art. 10 § 1 i § 2 ksh, to brak w umowie spółki postanowienia zezwalającego na przeniesienie„udziału spółkowego” powoduje bezwzględną nieważność czynności prawnejdokonanej z naruszeniem tego przepisu (art. 58 kc).2.3. Firma spółek handlowych (art. 432–4310 Kc)2.3.1. WstępFirma jest oznaczeniem przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą(art. 432 § 1 KC). Podlega ona ochronie zarówno na etapie naruszenia, jak i samego zagro-

Zagadnienia wspólne dla spółek handlowych 31żenia (art. 4310 KC w zw. z art. 23 i 24 KC). Prawo do firmy jest także chronione na mocy regulacjipublicznoprawnych (art. 3 i 18 ZKNU).Firma nie może być zbyta, możliwe jest jednak upoważnienie przez przedsiębiorcę innegoprzedsiębiorcy do korzystania ze swej firmy, pod warunkiem, iż nie wprowadza onaw błąd (art. 439 § 2 KC).2.3.2. Zasady prawa firmowegoTworzenie, a także korzystanie z firmy opiera się na kilku podstawowych zasadach.Są to zasady:(1) prawdziwości,(2) jedności,(3) jawności,(4) ciągłości (kontynuacji),(5) wyłączności.Ad (1)Używana przez przedsiębiorcę firma winna być zgodna z rzeczywistym stanem faktycznymi prawnym. Firma nie może wprowadzać w błąd (art. 433 § 2 KC).Ad (2)Przedsiębiorca może używać tylko jednej firmy. W przypadku oddziału jego firma powinnazawierać pełną nazwę tej osoby oraz określenie „oddział” ze wskazaniem miejscowości,w której oddział ma siedzibę (art. 436 KC).Ad (3)Firma winna być dostępna dla uczestników obrotu w związku z czym podlega ona obowiązkowiujawnienia we właściwym rejestrze (art. 432 KSH), także w przypadku jej zmiany(art. 437 KC).Ad (4)Umożliwia ona zachowanie dotychczasowej firmy w sytuacjach, w których przy zastosowaniuzasad ogólnych konieczne byłoby jej uaktualnienie (np. nabycie przedsiębiorstwa –art. 438 § 3 KC, przekształcenia spółek – art. 554 KSH).Ad (5)Firma powinna odróżniać się dostatecznie od firm innych przedsiębiorców prowadzącychdziałalność na tym samym rynku (art. 433 § 1 KC).2.3.3. Budowa firmyKażda firma składa się z:(1) rdzenia (korpusu),(2) dodatków, które dzielą się na:(a) obowiązkowe,(b) dowolne.Ad (1)W spółkach handlowych rdzeń (korpus) firmy powinien zawierać:(-) w sp.j. – nazwiska lub firmy jednego lub kilku wspólników;(-) w sp.p. – nazwiska jednego lub kilku partnerów;(-) w sp.k. – nazwiska lub firmy jednego lub kilku komplementariuszy;

32Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichDodatkowo, jeżeli komplementariuszem w sp.k. jest osoba prawna, firma powinna zawieraćpełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem „spółkakomandytowa”. Nie wyklucza to zamieszczenia nazwiska komplementariusza, który jestosobą fizyczną.Nazwisko/firma komandytariusza nie może być zamieszczona w firmie spółki. W przypadkuzamieszczenia nazwiska lub firmy (nazwy) komandytariusza w firmie spółki, komandytariuszten odpowiada wobec osób trzecich tak, jak komplementariusz (art. 104§ 3–4 KSH).(-) w S.K.A. – nazwiska lub firmy jednego lub kilku komplementariuszy;Dodatkowo, jeżeli komplementariuszem S.K.A. jest osoba prawna, firma spółki powinnazawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem„spółka komandytowo-akcyjna”. Nie wyklucza to zamieszczenia nazwiska komplementariusza,który jest osobą fizyczną.Nazwisko albo firma (nazwa) akcjonariusza nie może być zamieszczane w firmie spółki.W przypadku zamieszczenia nazwiska albo firmy (nazwy) akcjonariusza w firmie spółkiakcjonariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak, jak komplementariusz (art. 127§ 3–4 KSH).(-) w spółce z o.o. oraz akcyjnej dowolnie obraną nazwę bądź imię i nazwisko lub pseudonimosoby fizycznej, jeśli służy to ukazaniu związków tej osoby z powstaniem lubdziałalnością przedsiębiorcy. Umieszczenie w firmie nazwiska lub pseudonimu osobyfizycznej wymaga pisemnej zgody tej osoby, a w razie jej śmierci – zgody jej małżonkai dzieci (art. 435 § 3 KC).Ad (2)Dodatki obowiązkowe:(-) w przypadku spółek osobowych dodatek powinien zawierać oznaczenie formy prawnej,które może być użyte w skrócie (art. 24 KSH, art. 90 § 1–2 KSH, art. 104 § 1–2 KSH,art. 127 § 1–2 KSH),(-) w przypadku spółek kapitałowych dodatki winny określać ich formę prawną (art. 435§ 2 KC) czyli: spółka akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Określenie formyprawnej może być używane w skrócie (art. 160 § 2 KSH, art. 305 § 2 KSH).W razie utraty członkostwa przez wspólnika, którego nazwisko było umieszczone w firmie,spółka może zachować w swej firmie nazwisko byłego wspólnika tylko za wyrażoną napiśmie jego zgodą, a w razie jego śmierci – za zgodą jego małżonka i dzieci. Powyższe mazastosowanie także w przypadku kontynuowania działalności gospodarczej osoby fizycznejprzez inną osobę fizyczną będącą jej następcą prawnym (art. 438 § 1–2 KC).Dodatki nieobowiązkowe mają na celu bliższe określenie przedsiębiorcy (np. przedmiotdziałalności, siedzibę). Oznaczenia te winny się jednak odróżniać należycie od firminnych przedsiębiorców (art. 432 § 1 KC), nie mogą także wprowadzać w błąd, w szczególnościco do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu działalności przedsiębiorcy, miejsca działalności,źródeł zaopatrzenia (art. 433 § 2 KC), czyli np. kiosk nie powinien mieć w swojejfirmie określenia hurtownia.Istnieją także inne ograniczenia w zakresie treści firmy wynikające z ustaw szczególnych,zwłaszcza dotyczących różnego typu specjalistycznych typów spółek akcyjnych,np. oznaczenia „bank” nie może używać inna spółka niż tylko prowadząca działalność bankowąw rozumieniu przepisów prawa bankowego.

Zagadnienia wspólne dla spółek handlowych 33OrzecznictwoWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 października 2008 r. III CSK192/2008LexPolonica nr 1966743Brak obecnie możliwości uzupełnienia firmy oddziału dodatkiem dostatecznie odróżniającymnie świadczy o przyzwoleniu na oznaczenie oddziału w sposób niepozwalającyna dostateczne odróżnienie jej od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalnośćna tym samym rynku. Jeżeli oznaczenie takie, jak i posługiwanie się tym oznaczeniemw działalności oddziału, narusza prawo do firmy innego przedsiębiorcy, jest todziałanie bezprawne.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 6 maja 1998 r. II CKN 734/97LexPolonica nr 333054;Glosa 2000/4 str. 32;Jurysta 1999/2–3 str. 53;OSNC 1999/2 poz. 25;OSP 1999/2 poz. 31;Państwo i Prawo 2000/1 str. 102;Wokanda 1998/12 str. 2Spółka, która, będąc założycielem innej spółki, wyraziła zgodę na używanie przez niązbliżonej nazwy, nie może po zbyciu udziałów żądać zaniechania dalszego używanianazwy założonej spółki.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 14 grudnia 1990 r. I CR 529/90LexPolonica nr 296333OSNCP 1992/7–8 poz. 136Przegląd Sądowy 1991/4 str. 98Przegląd Sądowy 1992/11–12 str. 107Nazwa (firma) przedsiębiorstwa prowadzonego w formie spółki prawa cywilnego stanowidobro osobiste wspólników (art. 23 kc) podlegające ochronie stosownie do art. 24 kc.2.4. Prokura2.4.1. Pojęcie prokuryProkura jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa uregulowanym w art. 1091–1099 KC.Prokury może udzielić tylko przedsiębiorca podlegający wpisowi do rejestru przedsiębiorców.Zakresem prokury jest objęte umocowanie do czynności sądowych, jakie sązwiązane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Prokurentem może być jedynie osoba fizycznamająca pełną zdolność do czynności prawnych. Prokura nie może zostać przeniesiona –vide jednak art. 1096 in fine KC.

34Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich2.4.2. Ustanowienie i udzielenie prokuryUstanowienie prokury jest decyzją wewnętrzną należącą do stosunków wewnętrznychprzedsiębiorcy i nie wywołuje skutków prawnych wobec osób trzecich. Przy okazjiustanowienia prokury jest zazwyczaj podejmowana decyzja co do ewentualnego stosunkupodstawowego dotyczącego prokury (czy będzie on istniał i jakiego będzie on rodzaju,np. umowa zlecenia, umowa o pracę itp.). W sp.j. ustanowienie prokury wymaga zgodywszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki (art. 41 § 1 KSH). W spółcepartnerskiej, jeżeli nie powołano zarządu, decyzja o ustanowieniu prokury wymaga zgodywszystkich partnerów (art. 41 § 1 KSH w zw. z art. 89 KSH), jeżeli natomiast powołanozarząd i jest on wieloosobowy, konieczna jest zgoda wszystkich członków zarządu (art. 97§ 2 w zw. z art. 208 § 6 KSH). W spółce komandytowej ustanowienie prokury wymaga zgodywszystkich komplementariuszy i komandytariuszy (jako czynności przekraczającej zakreszwykłych czynności – art. 121 § 2 KSH). W S.K.A. ustanowienie prokury stanowi kompetencjęwszystkich komplementariuszy, o ile statut nie powierzył prowadzenia spraw spółkijednemu lub kilku komplementariuszom (art. 41 § 1 w zw. z art. 126 pkt 1 KSH oraz art. 140§ 1 i 2 KSH). W spółce z o.o. posiadającej wieloosobowy zarząd, ustanowienie prokury wymagazgody wszystkich członków zarządu (art. 208 § 6 KSH). W S.A. ustanowienie prokurywymaga zgody wszystkich członków zarządu (art. 371 § 4 KSH).Udzielenie prokury jest oświadczeniem woli składanym w stosunkach zewnętrznych(akt reprezentacji). W sp.j., o ile umowa nie przewiduje reprezentacji łącznej, oświadczenieo udzieleniu prokury może złożyć każdy wspólnik niepozbawiony prawa reprezentacji(art. 29–30 KSH). W innym przypadku, oświadczenie o udzieleniu prokury winno być złożonezgodnie z zasadami reprezentacji. W sp.p., jeżeli nie powołano zarządu, oświadczenieskłada samodzielnie każdy partner (o ile nie został pozbawiony prawa do reprezentowaniaspółki, względnie o ile umowa spółki nie stanowi inaczej – art. 96 i art. 89 KSH). W przypadkupowołania zarządu w sp.p., stosownie do postanowień umowy, oświadczenie o udzieleniuprokury spółki składa dwóch lub więcej członków zarządu (art. 97 oraz art. 201 KSH),bądź jeden z członków zarządu (art. 97, art. 204, art. 205 KSH). W spółce komandytowej,przy udzieleniu prokury spółkę reprezentuje każdy komplementariusz niepozbawiony prawareprezentowania spółki (art. 117 i art. 103 KSH). W S.K.A. ustanowienie prokury wymagadziałania komplementariuszy niepozbawionych prawa reprezezentowania spółki namocy statutu bądź orzeczenia sądu. W sp. z o.o., jeżeli zarząd jest wieloosobowy, wymaganejest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łączniez prokurentem, o ile umowa spółki nie stanowi w tym względzie inaczej (art. 205 § 1 KSH).W spółce akcyjnej ustanowienie prokury wymaga współdziałania dwóch członków zarządu(art. 373 § 1 KSH).2.4.3. Forma prokuryProkura powinna być pod rygorem nieważności udzielona na piśmie (art. 1092 § 1 KC).Do prokury nie stosuje się art. 99 KC. Wyjątek od wymogu formy pisemnej ma miejsce,gdy przedmiotem czynności jest:(1) zbycie przedsiębiorstwa, dokonanie czynności prawnej, na podstawie której następujeoddanie go do czasowego korzystania,(2) zbywanie i obciążanie nieruchomości.

Zagadnienia wspólne dla spółek handlowych 35W powyższych przypadkach wymagane jest pełnomocnictwo do poszczególnej czynności,do pełnomocnictwa tego należy stosować art. 98 i art. 99 § 1 KC i dlatego powinnoono być udzielone w formie przewidzianej dla danej czynności.W odniesieniu do czynności prawnych niewymienionych w art. 1093 KC nie ma obowiązkustosowania formy szczególnej wymaganej przez odrębne przepisy. Jeżeli więc właściwe przepisywymagają do takich czynności formy szczególnej nie będzie ona konieczna (np. nabycieprzez prokurenta nieruchomości nie wymaga prokury udzielonej w formie aktu notarialnego).2.4.4. Zakres umocowania prokurenta i jego przekroczenieProkurent jest umocowany do wszystkich czynności sądowych i pozasądowych związanychz prowadzeniem przedsiębiorstwa (art. 1091 § 1 KC), z wyłączeniem czynności określonychw art. 1093 KC. Należy pamiętać, iż prokura nie może być ograniczona ze skutkiemprawnym wobec osób trzecich (art. 1091 § 2 KC). Czynności niewchodzące w zakres art. 1091§ 1, art. 1093, art. 1095 K nie są objęte zakresem umocowania prokurenta (np. nie może onwnieść powództwa o rozwiązanie i likwidację spółki – nie jest to czynność związana z prowadzeniemprzedsiębiorstwa, a jego likwidacją). Sposób składania oświadczeń woli przezprokurenta określa art. 1099 KC.W przypadku przekroczenia zakresu umocowania prokurenta należy odpowiedniostosować przepisy dotyczące działania pełnomocnika bez umocowania, bądź przekraczającegojego zakres (art. 103–105 KC).W regulacji prokury brak przepisów dotyczących czynności z samym sobą – należywtedy odpowiednio stosować art. 108 KC.2.4.5. Rodzaje prokuryPrzepisy KC nie ograniczają ani liczby prokur, ani liczby podmiotów je tworzących.W związku z powyższym można wyróżnić:(1) prokurę oddzielną (samoistną),(2) prokurę łączną,(3) prokurę oddziałową,a także, rodzącą największe problemy praktyczne konstrukcję:(4) tzw. mieszanej reprezentacji łącznej.Ad (1)Występuje ona, gdy przedsiębiorca udziela prokury (uprawniającej do samodzielnegodziałania) jednej lub kilku osobom.Ad (2)Ma ona miejsce, gdy do złożenia oświadczenia woli w imieniu przedsiębiorcy koniecznejest współdziałanie co najmniej dwóch prokurentów. W takim przypadku konieczne jestjednak wskazanie, jaka liczba prokurentów łącznych musi działać razem, aby doszło do złożeniaoświadczenia woli (np. przedsiębiorca powołuje 5 prokurentów łącznych, określając,iż do złożenia oświadczenia woli konieczne jest współdziałanie minimum 3).W przypadku powoływania znaczniejszej liczby prokurentów, dopuszczalna jest dalszadywersyfikacja kryteriów ich współdziałania (dla uniknięcia wątpliwości konieczne jestwpisanie tego typu ograniczeń do rejestru). Można np. grupować ich w zespoły, stwierdza-

36Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichjąc, iż do określonego typu transakcji (określonych np. kwotowo przedziałów) koniecznejest współdziałanie 2 prokurentów, a powyżej np. 3.Oświadczenie woli w ramach prokury łącznej zostaje złożone z momentem złożeniaoświadczenia woli przez ostatniego z mających łącznie działać prokurentów (np. w przypadkureprezentacji minimum 3 prokurentów łącznych, gdy dwóch złożyło oświadczenie wolijednego dnia, a trzeci dwa dni później – jest ono ważne od momentu złożenia woli przeztego ostatniego). Do tego czasu druga strona może skorzystać z art. 103 § 2 KC.Ad (3)Prokura oddziałowa (art. 1095 KC) stanowi jeden z dopuszczalnych sposobów ograniczeniaprokury w stosunku do osób trzecich (art. 1091 § 2 KC). W takim przypadku następujeograniczenie przedmiotowe zakresu reprezentacji prokurenta (zakres spraw wpisanychdo rejestru oddziału przedsiębiorstwa). Aby móc wpisać prokurę oddziałową, koniecznejest uprzednie odnotowanie w KRS, iż dany przedsiębiorca posiada oddziały (art. 38 pkt 1lit. d KRSU). Problemem jest brak pojęcia oddziału (nie posługuje się nim ani KC, ani KRSU,a jedynie art. 5 pkt 4 SDGU). W przypadku złożenia wniosku o zarejestrowanie oddziału,KRS będzie uprawniony do badania, czy dana jednostka jest wystarczająco wyodrębniona(prawnie relewantna wobec osób trzecich).Ad (4)Mieszana reprezentacja łączna ma miejsce gdy dany podmiot jest reprezentowany łącznieprzez prokurenta (prokurentów) oraz podmiot uprawniony do reprezentowania przedsiębiorcyna podstawie innego tytułu prawnego (np. członków zarządu). W tym przypadkudochodzi do nałożenia się dwóch odrębnych podstaw reprezentacji – szczególnego rodzajupełnomocnictwa, którym jest prokura i zasad (sposobów) reprezentacji organicznej przezorgany spółki (członków zarządu).W spółkach handlowych możliwość ustanowienia mieszanej reprezentacji łącznej wynika:(-) w sp.j. – art. 30 § 1 KSH,(-) w sp.p, gdy nie powołano zarządu – art. 89 KSH w zw. z art. 30 § 1 KSH, gdy powołanozarząd – art. 205 KSH w zw. z art. 97 § 2 KSH,(-) w sp.k. komplementariusz (niewyłączny od prawa reprezentowania spółki) może reprezentowaćspółkę sam bądź łącznie z innym komplementariuszem lub prokurentem(art. 103 w zw. z art. 117), natomiast komandytariusz może reprezentować spółkę wyłączniejako pełnomocnik (art. 118 § 1 KSH), co obejmuje swym zakresem także prokurę(zarówno łączną, jak i samoistną),(-) w S.K.A. komplementariusz może zostać zobowiązany do reprezentowania spółki łączniez prokurentem (art. 126 § 1 pkt 1 KSH w zw. z art. 137 § 1 KSH), akcjonariusz S.K.A.może reprezentować tą spółkę wyłącznie jako pełnomocnik (co obejmuje swym zakresemtakże prokurę – art. 138 § 1 KSH),(-) w sp. z o.o. posiadającej wieloosobowy zarząd, sposób reprezentacji określa umowa,w przypadku gdy nie zawiera ona w tym względzie regulacji – art. 205 § 1 KSH, powyższenie wyklucza ustanowienia prokury jednoosobowej i łącznej, a także nie ograniczapraw prokurentów wynikających z przepisów o prokurze (art. 205 § 3 KSH),(-) zasady reprezentacji w S.A. określa art. 373 § 1 KSH, co do ustanowienia prokury –art. 373 § 3 KSH.

Zagadnienia wspólne dla spółek handlowych 37Mieszana reprezentacja łączna zawiera więc w sobie elementy zarówno reprezentacjiorganicznej (w odniesieniu do członków zarządu), jak i prokury (łącznej bądź samoistnej).Nie można więc utożsamiać prokury łącznej i mieszanej reprezentacji łącznej.Kwestią budzącą największe spory i wątpliwości jest możliwość udzielania tzw. prokuryłącznej niewłaściwej. Polega ona na możliwości udzielenia prokury jednej osobie z zastrzeżeniem,iż może ona działać tylko i wyłącznie z innym członkiem zarządu spółki, przyczym prokura taka nie jest traktowana jako łączna. Odrębną kwestią w ramach tego zagadnieniajest problematyka dopuszczalności udzielenia pełnomocnictwa (prokury) członkowizarządu. Tego typu rozwiązania często pojawiają się w praktyce obrotu, ale problematykata nie jest, jak dotychczas, jednoznacznie rozstrzygnięta przez doktrynę oraz orzecznictwo.2.4.6. Wygaśnięcie prokuryWygaśnięcie prokury oznacza wygaśnięcie uprawnienia do dokonywania czynnościw imieniu mocodawcy. Regulacja dotycząca wygaśnięcia prokury jest zawarta w KC(wprost art. 1099 KC oraz odpowiednio przepisy o wygaśnięciu pełnomocnictwa np. art. 102KC), a także w KSH (np. art. 41 § 2, art. 79 § 1, art. 208 § 7, art. 284 § 1, art. 371 § 5, art. 470§ 1 KSH). Wygaśnięcie prokury (niezależnie od jej przyczyny) winno być zgłoszone do KRS(art. 1098 § 1 KC).W ramach wygaśnięcia prokury można wyróżnić następujące grupy zagadnień:(1) odwołanie prokury, zrzeczenie się prokury przez prokurenta,(2) wygaśnięcie prokury z przyczyn leżących po stronie mocodawcy,(3) wygaśnięcie prokury z przyczyn dotyczących prokurenta.Ad (1)Prokura może być w każdym czasie odwołana (art. 1097 § 1 KC).W ramach spółek handlowych, podobnie jak przy jej ustanawianiu, należy odróżnićproblematykę czynności wewnętrznych dotyczących odwołania prokury (podjęcia decyzjio odwołaniu prokury ze skutkiem pro foro interno), od złożenia oświadczenia woli o odwołaniu.Decyzja o odwołaniu może być dokonana nawet przez jednego ze wspólników mającegoprawo prowadzenia spraw spółki (art. 41 § 2 KSH w sp.j., który to przepis znajdujeodpowiednie zastosowanie do innych spółek osobowych), bądź jednego z członków zarząduspółek kapitałowych (art. 208 § 7 i art. 371 § 5 KSH). Natomiast oświadczenie wolio odwołaniu (akt reprezentacji w stosunkach zewnętrznych), musi być dokonany zgodniez zasadami i sposobem reprezentacji w danej spółce. W przypadku oświadczeń woli o odwołaniuprokury istnieje jednak spór czy regulacje art. 208 § 7 i art. 371 § 5 KSH nie mogąbyć traktowane jako przepis specjalny dotyczący zasad reprezentacji spółek kapitałowych(przyjmując taką, dyskusyjną reprezentację możliwe będzie odwołanie prokurenta np. przez1 członka zarządu w sytuacji, gdy do składania oświadczeń woli w imieniu spółki koniecznejest współdziałanie co najmniej 2 członków zarządu).Pomimo braku regulacji zrzeczenia się prokury w przepisach KC, powszechnie przyjmujesię dopuszczalność jej dokonania przez prokurenta. W takim przypadku prokurentwinien złożyć oświadczenie woli mocodawcy o zrzeczeniu się prokury oraz zwrócić dokumentprokury (odpowiednio stosowany art. 102 KC o pełnomocnictwie).Ad (2)Prokura wygasa z przyczyn leżących po stronie mocodawcy, gdy ma miejsce (art. 1097§ 2 KC):

38Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich(-) wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru,(-) ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy (sporne jest czy chodzi tutaj o upadłość likwidacyjnączy także o układową),(-) otwarcie likwidacji,(-) przekształcenie przedsiębiorcy – sporne jest czy chodzi tutaj tylko o przekształceniasensu stricto (w przypadku spółek handlowych art. 551–584 KSH), czy także o pozostałeczynności restrukturyzacyjne (łączenie i podział). Także i w tym przypadku dojdziedo wygaśnięcia prokury ze względu na wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru. W przypadkupołączenia spółka przejmowana albo spółki łączące się przestają istnieć w dniuwykreślenia rejestru – art. 493 § 1 KSH, natomiast w przypadku podziału spółka dzielonazostaje wykreślona z rejestru w trybie art. 542 § 2 KSH.Ad (3)Wygaśnięcie prokury z przyczyn dotyczących prokurenta ma miejsce z chwilą:(-) śmierci prokurenta,(-) całkowitego albo częściowego ubezwłasnowolnienia prokurenta po ustanowieniu prokury.Dyskusyjne jest czy prokura wygasa gdy prokurent uzyska na podstawie postanowieńprzepisów prawa (np. KSH) szersze umocowanie niż przysługujące mu z mocy prokurynp. zostanie jednoosobowym członkiem zarządu spółki z o.o.OrzecznictwoProblematyka prokury łącznej niewłaściwej (reprezentacji mieszanej)Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 27 kwietnia 2001 r. III CZP6/2001LexPolonica nr 350892Biuletyn Sądu Najwyższego 2001/4 str. 12Glosa 2001/11 str. 47Glosa 2002/11 str. 48Glosa 2002/2 str. 48Glosa 2002/3 str. 48Glosa 2002/6 str. 48Glosa 2002/7 str. 48Jurysta 2001/7–8 str. 20Monitor Prawniczy 2001/12 str. 623Monitor Prawniczy 2001/16 str. 831Monitor Prawniczy 2001/22 str. 1134Monitor Prawniczy 2002/15 str. 707OSNC 2001/10 poz. 148OSP 2001/12 poz. 179OSP 2002/4 poz. 54Prawo Bankowe 2001/10 str. 25Prawo Gospodarcze 2001/10 str. 7Prokuratura i Prawo – dodatek 2001/10 poz. 32Przegląd Prawa Handlowego 2002/3 str. 44

Zagadnienia wspólne dla spółek handlowych 39Radca Prawny 2001/4 str. 122Wokanda 2001/6 str. 4Wokanda 2001/9 str. 1Dopuszczalne jest udzielenie prokury jednej osobie z zastrzeżeniem, że może ona działaćtylko łącznie z członkiem zarządu spółki lub wspólnikiem.Uchwała SN z dnia 23 sierpnia 2006 r. III CZP 68/06OSNC 2007, Nr 6, poz. 82Członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, uprawniony umową spółkido jej reprezentowania łącznie z drugim członkiem zarządu, może być ustanowionypełnomocnikiem do poszczególnych czynności.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 14 lutego 2006 r. III AUa 525/2005LexPolonica nr 2068568Wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością będący jednocześnie jej jednoosobowymzarządem może udzielić innemu wspólnikowi prokury w zakresie wynikającymz art. 61 § 1 k.h. Nie może jednak upoważnić go do zawarcia umowy o pracę z sobąlub innym członkiem zarządu, gdyż w umowach między spółką a członkiem zarząduspółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnicy powołani uchwałą wspólników(art. 203 k.h.). (…)Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i UbezpieczeńSpołecznych z dnia 30 kwietnia 1997 r. II UKN 82/97LexPolonica nr 326952Glosa 1998/8 str. 32OSNAPiUS 1998/7 poz. 217Radca Prawny 2003/4 str. 133Wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, będący jednocześnie jej jednoosobowymzarządem, może udzielić prokury innemu wspólnikowi w zakresie wynikającymz art. 61 § 1 kh. Nie może jednak upoważnić go do zawarcia umowy o pracę z sobąlub innymi członkami zarządu, gdyż w umowach między spółką a członkami zarząduspółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnicy powołani uchwałą wspólników(art. 203 kh).Prokura łączna a samoistnaWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 5 listopada 2006 r. V CSK 252/2006LexPolonica nr 1020934Monitor Prawniczy 2006/24 str. 1304Możliwe jest udzielenie pełnomocnictwa pracownikowi ustanowionemu wcześniej prokurentem.Pełnomocnik taki będzie mógł samodzielnie reprezentować spółkę przed sądem,nawet jeśli jako prokurent działał na zasadzie prokury łącznej.Wygaśnięcie prokuryUchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 21 lipca 2006 r. III CZP 45/2006LexPolonica nr 413499

40Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichBiuletyn Sądu Najwyższego 2006/7Monitor Prawniczy 2006/16 str. 848Monitor Prawniczy 2007/15 str. 859Monitor Prawniczy 2007/22 str. 1267OSNC 2007/5 poz. 65OSP 2008/1 poz. 10OSP 2008/4 poz. 43Rejent 2006/7–8 str. 220Wokanda 2006/9 str. 11Z chwilą ogłoszenia upadłości prokura wygasa, a nowa nie może być ustanowiona(art. 109[7] § 2 kc).Składanie oświadczeń przez prokurenta (dowody potwierdzające status prokurenta)Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 20 października 2005 r. II CK120/2005LexPolonica nr 390116Monitor Prawniczy 2005/22 str. 1095Jedynym dokumentem, który potwierdza status prokurenta, jest wyciąg z KrajowegoRejestru Sądowego. Jak nakazuje art. 109[8] kodeksu cywilnego, udzielenie i wygaśnięcieprokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru. Dlatego dokumentem, który pozwalaprokurentowi wykazać swój status, jest wypis z tego rejestru.2.5. Krajowy rejestr sądowyGłównymi zadaniami KRS jest pełnienie funkcji kontrolnej oraz informacyjnej. Z jednejstrony zapewnia on bowiem dostęp do informacji o podmiotach prowadzących działalnośćgospodarczą wpisanych do KRS, a z drugiej strony kontroluje poprawność rejestrowanych danych(w szczególności w sytuacjach gdy wpis ma charakter konstytutywny np. art. 255 KSH).2.5.1. Zagadnienia materialnoprawne2.5.1.1. Zasady KRSGłównymi zasadami regulującymi działanie KRS są:(1) zasada jawności,(2) zasada wiarygodności,(3) zasada nieusuwalności wpisu,Ad (1)W ramach zasady jawności wyróżnia się:(a) jawność formalną tj. możliwość powszechnego dostępu do informacji zawartych w rejestrze(art. 8 KRSU), przeglądania akt rejestrowych (art. 10 KRSU), a także obowiązekogłaszania wpisów do rejestru w MSiG (art. 13 KRS w zw. z art. 5 § 3 KSH).Najprostszą formą uzyskiwania informacji o podmiotach znajdującących sięw rejestrze (poza zapoznaniem się z danymi udostępnionymi na stronach internetowych:www.ms.gov.pl), jest wniosek o wydanie odpisu z KRS. W takim przypadku podmiot zaintere-

Zagadnienia wspólne dla spółek handlowych 41sowany winien złożyć druk wniosku o wydanie odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego (formularzCI KRS-COD) oraz uiścić stosowną opłatę (za odpis pełny 60 zł, za odpis aktualny 30 zł).(b) jawność materialną, która może występować w aspekcie:(i) negatywnym (art. 14 KRSU),(ii) pozytywnym (art. 15 oraz 16 KRSU).Ad (b) (i)Jawność materialna w aspekcie negatywnym oznacza, iż podmiot obowiązany do złożeniawniosku o wpis do rejestru nie może powoływać się wobec osób trzecich działającychw dobrej wierze na dane, które nie zostały wpisane do rejestru lub uległy wykreśleniu z rejestru.Jej celem jest ochrona osób trzecich.Ad (b) (ii)Natomiast jawność materialna w aspekcie pozytywnym ma na celu ochronę podmioturejestrowego. Dotyczy ona zarówno wpisów podlegających ogłoszeniu w MSiG, jak i niepodlegającychogłoszeniu.W przypadku wpisów podlegających ogłoszeniu:(-) od dnia ogłoszenia w MSiG nikt nie może zasłaniać się nieznajomością ogłoszonychwpisów. Jednak w odniesieniu do czynności dokonanych przed upływem szesnastegodnia od dnia ogłoszenia podmiot wpisany do rejestru nie może powoływać się na wpiswobec osoby trzeciej, jeżeli ta udowodni, że nie mogła wiedzieć o treści wpisu,(-) w przypadku rozbieżności między wpisem do rejestru a ogłoszeniem w MSiG obowiązujewpis w rejestrze. Jednak osoba trzecia może powoływać się na treść ogłoszenia,chyba że podmiot wpisany do rejestru udowodni, że osoba trzecia wiedziała o treściwpisu,(-) osoba trzecia może się powoływać na dokumenty i dane, w odniesieniu do których niedopełniono jeszcze obowiązku ogłoszenia, jeżeli niezamieszczenie ogłoszenia nie pozbawiajej skutków prawnych.Natomiast w przypadku wpisów nie podlegających ogłoszeniu w MSiG, nikt nie możezasłaniać się nieznajomością treści wpisu w rejestrze, chyba że mimo zachowania należytejstaranności nie mógł wiedzieć o wpisie.Ad (2)Zasada wiarygodności ma na celu ochronę osób trzecich działających w dobrej wierze.Domniemywa się, że dane wpisane do rejestru są prawdziwe. Jeżeli dane wpisano do rejestruniezgodnie ze zgłoszeniem podmiotu lub bez tego zgłoszenia, podmiot ten nie możezasłaniać się wobec osoby trzeciej działającej w dobrej wierze zarzutem, że dane te nie sąprawdziwe, jeżeli zaniedbał wystąpić niezwłocznie z wnioskiem o sprostowanie, uzupełnienielub wykreślenie wpisu.Dopełnieniem tej zasady jest odpowiedzialność podmiotu wpisanego do rejestru określonaw art. 18 KRSU. Odpowiedzialność ta jest odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka.Ad (3)Zasada nieusuwalności wpisów wynika z art. 12 ust. 1 KRSU.Wyjątkami od niej są sytuacje gdy sąd z urzędu (art. 12 ust. 2–3 KRSU):(-) sprostuje wpis jeżeli okaże się, że w rejestrze znajduje się wpis zawierający oczywistebłędy lub niezgodności z treścią postanowienia sądu,(-) wykreśla dane zamieszczone w rejestrze, gdy są one niedopuszczalne ze względu naobowiązujące przepisy prawa (uprzednio sąd winien wysłuchać zainteresowanych osóbna posiedzeniu lub po wezwaniu do złożenia oświadczenia pisemnego).

42Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichIstnieją w tym względzie także inne regulacje szczególne (np. art. 46 ust. 3 KRSU).2.5.1.2. Rodzaje wpisów do KRSRodzaje wpisów:(-) deklaratoryjne,(-) konstytutywne,(-) sanujące.Wpis ma charakter deklaratoryjny, jeżeli tylko informuje o już zaistniałych sytuacjach.W przypadku, gdy z wpisem łączy się określony efekt materialnoprawny wpis macharakter konstytutywny. Zasadą są wpisy deklaratoryjne (np. ustanowienie/odwołanieczłonków zarządu – art. 167 § 2, art. 168, art. 320 § 1 pkt 5 KSH, art. 321 § 3 KSH, otwarcielikwidacji spółki). Wpisy o charakterze konstytutywnym są wyjątkiem, należy tutajprzede wszystkim wymienić wpisy prowadzące do powstania bądź rozwiązania spółkihandlowej (art. 12, art. 251 § 1, art. 94, art. 109 § 1, art. 134 § 1, art. 84 § 2, art. 89, art. 103w zw. z art. 84 § 2, art. 478 w zw. z art. 150 § 1, art. 272 i art. 478 KSH), zmiany umowy/statutuspółki (art. 255, art. 430 KSH), połączenia, podziały i przekształcenia spółek (art. 493§ 2, art. 530, art. 552 KSH).Odrębną kategorią jest wpis sanujący (np. art. 21 § 1 KSH).2.5.1.3. Struktura KRSKRS składa się z:(1) rejestru przedsiębiorców,(2) rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnychpublicznych zakładów opieki zdrowotnej,(3) dłużników niewypłacalnych.Katalog podmiotów wpisywanych do rejestru przedsiębiorców zawiera art. 36 KRSU(wszystkie spółki handlowe, a także inne kategorie podmiotów).Katalog przedsiębiorców składa się z 6 działów, zawartość których określająart. 37–44 KRSU oraz stosowne rozporządzenia wykonawcze (tj. rozporządzenie MinistraSprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowego sposobu prowadzeniarejestrów wchodzących w skład Krajowego Rejestru Sądowego oraz szczegółowej treściwpisów w tych rejestrach).2.5.1.4. Centralna Informacja KRS (CI KRS)CI KRS posiada oddziały przy sądach rejestrowych. Pełni funkcje informacyjne (art. 4ust. 2 KRSU). Wydaje odpisy (np. odpis pełny bądź aktualny – formularz CI KRS-COD),wyciągi i zaświadczenia oraz udziela informacji z rejestru, które mają moc dokumentówurzędowych, jeżeli zostały wydane w formie papierowej. Wydaje także z katalogu, drogą elektroniczną,kopie dokumentów, które są poświadczane za zgodność z dokumentami znajdującymisię w aktach rejestrowych podmiotu.Udzielanie informacji, wydawanie odpisów, wyciągów lub zaświadczeń z rejestru orazudostępnianie kopii dokumentów z katalogu jest odpłatne. Bezpłatnie udostępniane są natomiast,w ogólnodostępnych sieciach informatycznych, podstawowe informacje o podmio-

Zagadnienia wspólne dla spółek handlowych 43tach wpisanych do rejestru przedsiębiorców i do rejestru stowarzyszeń, innych organizacjispołecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opiekizdrowotnej, w tym również o organizacjach i podmiotach, które uzyskały status organizacjipożytku publicznego, a także lista podmiotów, wobec których w dziale 6 rejestru przedsiębiorcówwpisano informację o ogłoszeniu upadłości.2.5.2. Zagadnienia proceduralnoprawne2.5.2.1. WstępW ramach postępowania rejestrowego wyróżnia się:(-) postępowanie rejestrowe sensu stricto (postępowanie o wpis do KRS),(-) postępowanie rejestrowe sensu largo (postępowanie dotyczące innych czynności niżwpis oraz czynności nadzorczych).Do postępowania przed sądami rejestrowymi stosuje się przepisy Kodeksu postępowaniacywilnego o postępowaniu nieprocesowym, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 7KRSU), w szczególności będą to art. 6941–art. 6948 KPC.Uczestnikiem postępowania rejestrowego może stać się osoba, której praw dotyczy topostępowanie, o ile weźmie udział w sprawie (art. 510 § 1 KPC).Wnioskodawcą w postępowaniu rejestrowym jest podmiot podlegający wpisowi do rejestru,o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej (art. 6943 § 1 KPC). Nawet jeżeli podmiotpodlegający wpisowi do rejestru nie był wnioskodawcą, staje się on uczestnikiem postępowania,nie stosuje się jednak art. 510 § 2 KPC. Podmiotem zawsze legitymowanym do byciauczestnikiem postępowania rejestrowego (od momentu zarejestrowania) jest podmiotpodlegający wpisowi do rejestru przedsiębiorców (art. 36 KRSU).2.5.2.2. Przebieg postępowania2.5.2.2.1. Wszczęcie postępowaniaPostępowanie co do zasady jest wszczynane na wniosek, o ile przepis szczególny nieprzewiduje wszczęcia postępowania z urzędu (art. 19 ust. 1 KRSU).Wniosek o wszczęcie postępowania winien być złożony w terminie 7 dni od dniazdarzenia uzasadniającego dokonanie wpisu, o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej(art. 22 KRSU).FormularzePostępowanie rejestrowe jest postępowaniem formularzowym – wniosek musi byćwięc złożony na urzędowym formularzu (wnioski można także składać na niebarwnychformularzach stanowiących wydruki komputerowe lub będących kserokopiami formularzyurzędowych; urzędowe formularze są udostępniane w siedzibach sądów oraz na stronieinternetowej Ministerstwa Sprawiedliwości: www.ms.gov.pl). Wzory formularzy określarozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2000 r. w sprawie określeniawzorów urzędowych formularzy wniosków o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego orazsposobu i miejsca ich udostępniania.Ważniejsze formularze dotyczące postępowania przed KRS:(a) rejestracja w rejestrze przedsiębiorców:

44Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich(-) KRS-W1 – formularz wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębiorców– spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa,(-) KRS-W2 – formularz wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębiorców– spółka komandytowo-akcyjna,(-) KRS-W3 – formularz wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębiorców– spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,(-) KRS-W4 – formularz wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębiorców– spółka akcyjna,oraz formularze załączników do ww. wniosków:(-) KRS-WA – formularz załącznika do wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrzeprzedsiębiorców lub rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych,fundacji i publicznych zakładów opieki zdrowotnej – oddziały, terenowejednostki organizacyjne,(-) KRS-WB – formularz załącznika do wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrzeprzedsiębiorców – wspólnicy spółki jawnej, komplementariusze spółki komandytowo-akcyjnej,(-) KRS-WC – formularz załącznika do wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrzeprzedsiębiorców – wspólnicy spółki komandytowej,(-) KRS-WD – formularz załącznika do wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrzeprzedsiębiorców – partnerzy,(-) KRS-WE – formularz załącznika do wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrzeprzedsiębiorców – wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podlegającywpisowi do rejestru,(-) KRS-WG – formularz załącznika do wniosku o rejestrację/zmianę danych podmiotuw rejestrze przedsiębiorców – emisje akcji,(-) KRS-WK – formularz załącznika do wniosku o rejestrację lub o zmianę danychpodmiotu w rejestrze przedsiębiorców lub rejestrze stowarzyszeń, innych organizacjispołecznych i zawodowych, fundacji i publicznych zakładów opieki zdrowotnej– organy podmiotu/wspólnicy uprawnieni do reprezentowania spółki,(-) KRS-WL – formularz załącznika do wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrzeprzedsiębiorców – prokurenci, pełnomocnicy spółdzielni, przedsiębiorstwa państwowego,instytutu badawczego,(-) KRS-WM – formularz załącznika do wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrzeprzedsiębiorców – przedmiot działalności,(b) zmiana danych w rejestrze przedsiębiorców:(-) KRS-Z1 – formularz wniosku o zmianę danych podmiotu w rejestrze przedsiębiorców– spółka jawna, spółka komandytowa, spółka partnerska,(-) KRS-Z2 – formularz wniosku o zmianę danych podmiotu w rejestrze przedsiębiorców– spółka komandytowo-akcyjna,(-) KRS-Z3 – formularz wniosku o zmianę danych podmiotu w rejestrze przedsiębiorców– spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna,a także formularze załączników do ww. wniosków:(-) KRS-ZA – formularz załącznika do wniosku o zmianę danych w KrajowymRejestrze Sądowym – zmiana – oddziały, terenowe jednostki organizacyjne,

Zagadnienia wspólne dla spółek handlowych 45(c)(-) KRS-ZB – formularz załącznika do wniosku o zmianę danych w rejestrze przedsiębiorców– zmiana – wspólnicy spółki jawnej, komplementariusze spółki komandytowo-akcyjnej,(-) KRS-ZC – formularz załącznika do wniosku o zmianę danych w rejestrze przedsiębiorców– zmiana – wspólnicy spółki komandytowej,(-) KRS-ZD – formularz załącznika do wniosku o zmianę danych w rejestrze przedsiębiorców– zmiana – partnerzy,(-) KRS-ZE – formularz załącznika do wniosku o zmianę danych w rejestrze przedsiębiorców– zmiana – wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podlegającywpisowi do rejestru,(-) KRS-ZF – formularz załącznika do wniosku o zmianę danych w rejestrze przedsiębiorców– zmiana – akcjonariusz spółki akcyjnej,(-) KRS-ZK – formularz załącznika do wniosku o zmianę danych w KrajowymRejestrze Sądowym – zmiana – organy podmiotu/wspólnicy uprawnieni do reprezentowaniaspółki,(-) KRS-ZL – formularz załącznika do wniosku o zmianę danych w rejestrze przedsiębiorców– zmiana – prokurenci, pełnomocnicy spółdzielni, przedsiębiorstwapaństwowego, instytutu badawczego,(-) KRS-ZM – formularz załącznika do wniosku o zmianę danych w rejestrze przedsiębiorców– zmiana – przedmiot działalności,(-) KRS-ZN – formularz załącznika do wniosku o wpis/zmianę danych w rejestrzeprzedsiębiorców – sprawozdania finansowe i inne dokumenty,(-) KRS-ZH – formularz załącznika do wniosku o zmianę danych w KrajowymRejestrze Sądowym – zmiana – połączenie, podział, przekształcenie,(-) KRS-ZY – formularz załącznika do wniosku o zmianę danych w KrajowymRejestrze Sądowym – numer identyfikacyjny REGON, numer identyfikacji podatkowejNIP,likwidacja, rozwiązanie, unieważnienie, zawieszenie działalności:(-) KRS-Z61 – formularz wniosku o zmianę wpisu w Krajowym Rejestrze Sądowym –likwidacja, rozwiązanie/unieważnienie,(-) KRS-Z62 – formularz wniosku o zmianę danych podmiotu w rejestrze przedsiębiorców– zawieszenie/wznowienie wykonywania działalności gospodarczej.Dodatkowo do wniosku należy załączyć informacje i dokumenty niezbędne do dokonaniawpisu.Określa je co do zasady KSH (np. art. 26 § 1–2, art. 74, art. 93, art. 110, art. 133, art. 164–168, art. 256, art. 265, art. 277, art. 316–321, art. 430, art. 507, art. 51613, art. 523 § 3, art. 535,art. 542, art. 569–570 i inne).KRS przewiduje następujące dokumenty, które muszą być załączone do wniosku:(-) umowę/statut – jeżeli podmiot wpisywany do rejestru działa na podstawie umowy lubstatutu, a w przypadku zmiany umowy lub statutu, tekst jednolity z uwzględnieniemwprowadzonych zmian. Do tekstu jednolitego nie stosuje się przepisów o formie czynnościprawnych (art. 9 ust. 3–4 KRSU),(-) wzory podpisów osób upoważnionych do reprezentowania podmiotu podlegającegoobowiązkowi wpisu do KRS (w tym także prokurenta), które powinny być uwierzytel-

46Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichnione notarialnie albo złożone przed sędzią lub upoważnionym pracownikiem sądu(art. 19a ust. 1 KRSU),(-) wraz z wnioskiem o wpis lub zmianę wpisu w rejestrze przedsiębiorców wnioskodawcama obowiązek złożyć także (art. 19 b ust. 1 z wyjątkiem przypadków wskazanychw art. 19 ust. 1c KRSU):(i) wniosek o wpis albo zmianę wpisu do krajowego rejestru urzędowego podmiotówgospodarki narodowej (REGON) – formularz RG–1,(ii) zgłoszenie płatnika składek albo jego zmiany w rozumieniu przepisów o systemieubezpieczeń społecznych (ZUS ZPA),(iii) zgłoszenie identyfikacyjne albo aktualizacyjne, o którym mowa w ustawie z dnia13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników(NIP–2) wraz ze wskazaniem właściwego naczelnika urzędu skarbowego podrygorem zwrotu wniosku.(-) do wniosku o pierwszy wpis do rejestru przedsiębiorców wnioskodawca powinien takżezałączyć dokument potwierdzający uprawnienie do korzystania z lokalu lub nieruchomości,w których znajduje się jego siedziba (art. 19b ust. 2 KRSU), a także dodatkowyodpis umowy spółki (art. 19b ust. 3 KRSU).Formę załączanych dokumentów określa art. 6944 KPC.Wreszcie niezależnie od powyższego, wraz ze złożeniem wniosku wnioskodawca bezwezwania (art. 19 ust. 2 in fine KRS) uiszcza:(A) opłatę sądową,(B) opłatę za ogłoszenie w MSiG, jeżeli wpis podlega ogłoszeniu.Ad (A)Opłaty sądowe dotyczące postępowania przed KRS regulują art. 52–64 KSCU1, do najważniejszychnależy:(-) 500 zł – opłata stała od wniosku o zarejestrowanie podmiotu w rejestrze przedsiębiorcóww KRS (art. 52 KSCU),(-) 250 zł – opata stała od wniosku o dokonanie zmiany wpisu dotyczącego podmiotu wpisanegodo rejestru przedsiębiorców (art. 55 KSCU),(-) 100 zł – opłata stała od skargi na orzeczenie referendarza sądowego, chociażby dotyczyłokilku wpisów w rejestrze przedsiębiorców lub rejestrze stowarzyszeń, innychorganizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opiekizdrowotnej (58 KSCU).W wypadku jednoczesnego wniesienia przez tego samego wnioskodawcę, na kilku formularzach,kilku wniosków o wpis lub o dokonanie zmian w KRS pobiera się tylko jednąopłatę, z tym że jeżeli przepis przewiduje dla danego rodzaju spraw opłaty w różnych wysokościach– pobiera się opłatę wyższą.Ad (B)1 W brzmieniu od 01.07.2011 r. nadanym przez ustawę z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barieradministracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz.U.2011.106.622).

Zagadnienia wspólne dla spółek handlowych 47Jeżeli wpis podlega ogłoszeniu (co jest zasadą – art. 13 ust. 1 KRSU), konieczne jest dodatkowodokonanie opłaty stałej z tytułu publikacji w MSiG2:(-) za ogłoszenie pierwszego wpisu – 500 zł,(-) za ogłoszenie kolejnych wpisów – 250 zł,(-) za ogłoszenie publikowane w toku postępowania sądowego, inne niż wymienione powyżej– 500 złotych.2.5.2.2.2. Etapy badania wnioskuWniosek o wpis sąd rejestrowy rozpoznaje nie później niż w terminie 7 dni od datyjego złożenia. Jeżeli rozpoznanie wniosku wymaga wezwania do usunięcia przeszkody dodokonania wpisu, wniosek powinien być rozpoznany w ciągu 7 dni od usunięcia przeszkodyprzez wnioskodawcę, co nie uchybia terminom określonym w przepisach szczególnych.Jeżeli rozpoznanie wniosku wymaga wysłuchania uczestników postępowania albo przeprowadzeniarozprawy, należy rozpoznać go nie później niż w ciągu miesiąca (art. 20a KRSU).Etapy badania wniosku:(1) badanie wstępne,(2) badanie formalne,(3) rozpoznanie merytoryczne.Ad (1)Przedmiotem badania wstępnego jest analiza dopuszczalności wszczęcia i prowadzeniapostępowania rejestrowego (art. 199 KPC i art. 1099 KPC).Ad (2)Braki formalne można podzielić na 2 grupy:(a) braki określone w art. 19 ust. 3 KRSU (w zw. z art. 5111 KPC), które skutkują zwrotembez wzywania do uzupełnienia braków, do której to sytuacji nie stosuje się art. 1301KPC. W razie zwrócenia wniosku może on być ponownie złożony w terminie 7 dni oddaty doręczenia zarządzenia o zwrocie. Jeżeli wniosek ponownie złożony nie jest dotkniętybrakami, wywołuje skutek od daty pierwotnego wniesienia. Skutek taki nie następujew razie kolejnego zwrotu wniosku, chyba że zwrot nastąpił na skutek brakówuprzednio niewskazanych.(b) braki inne niż określone w art. 19 ust. 3 KRSU – wnioskodawca jest wzywany pod rygoremzwrotu do ich uzupełnienia (art. 19 ust. 3, a w zw. z art. 130 KPC).Ad (3)W ramach badania merytorycznego sprawdzeniu podlega okoliczność czy: (i) wnioskodawcaposiada legitymację procesową, (ii) nie upłynął termin, w którym można było złożyćwniosek (np. art. 169, art. 256 § 3, art. 326, art. 430, art. 431 § 4 KSH) bądź czy wnioseknie jest przedwczesny (nie zakończyło się postępowanie likwidacyjne, a złożono już wnioseko wykreślenie spółki z rejestru), (iii) wniosek jest zasadny.Kluczowe znaczenie w ramach kontroli merytorycznej ma art. 23 KRSU, który jest źródłemnajwiększych wątpliwości w praktyce.2 Art. 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 kwietnia 1996 r. w sprawie organizacji,sposobu wydawania i rozpowszechniania oraz podstawy ustalania ceny numerów MonitoraSądowego i Gospodarczego i wysokości opłat za zamieszczenie w nim ogłoszenia lub obwieszczenia.

48Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichKonsekwencją badania merytorycznego na podstawie art. 23 KRSU może być:(1) stwierdzenie braku usuwalnego,(2) stwierdzenie braku nieusuwalnego,(3) stwierdzenie drobnych uchybień.Ad (1)W przypadku stwierdzenia braku usuwalnego sąd rejestrowy wyznacza spółce kapitałowejw organizacji stosowny termin do jego usunięcia pod rygorem odmowy wpisu doKRS (art. 165, art. 317 KSH). Podobnie kwestia wygląda w przypadku zmian umowy spółkikapitałowej (np. art. 256 § 3, art. 431 § 7 KSH). Problematyczne jest, czy sąd rejestrowy matakie uprawnienie w odniesieniu do spółek osobowych (brak jest w tym przypadku jednoznacznejpodstawy prawnej).Brakami usuwalnymi dotyczącymi umowy spółki są np. wadliwe oznaczenie wspólnikówobejmujących udziały (niezgodne z komparycją aktu notarialnego), brak dodatku spółkaz ograniczoną odpowiedzialnością, brak postanowienia, czy wspólnik może mieć tylkojeden czy więcej udziałów (art. 153 KSH).Ad (2)Brakiem nieusuwalnym jest np. upływ terminu do zgłoszenia spółki do KRS (bądź zgłoszeniazmiany umowy/statutu).Ad (3)W przypadku stwierdzenia drobnych uchybień, sąd rejestrowy nie może odmówić wpisaniaspółki do rejestru, jeżeli uchybienia te: (i) nie naruszają interesu spółki oraz interesupublicznego, a także (ii) nie mogą być usunięte bez poniesienia niewspółmiernie wysokichkosztów (art. 164 § 3, art. 317 § 2 KSH).Wpis do rejestru polega na wprowadzeniu do systemu informatycznego danych zawartychw postanowieniu sądu rejestrowego niezwłocznie po jego wydaniu.Wpis jest dokonany z chwilą zamieszczenia danych w rejestrze (art. 20 ust. 1 KRSU).OrzecznictwoZakres kognicji sądu rejestrowegoPostanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 2 października 2008 r.II CSK 186/2008LexPolonica nr 21363001. Obowiązek badania zgodności treści dokumentu z przepisami prawa należy rozumiećnie tylko jako obowiązek oceny, czy wszystkie dokumenty wymagane do wpisu przekształconejspółki z ograniczoną odpowiedzialnością zostały sporządzone i załączonedo wniosku, ale także jako obowiązek oceny złożonego wniosku i załączonych do niegodokumentów pod względem merytorycznym.2. Do zgłoszenia wniosku o wpis przekształconej spółki z ograniczoną odpowiedzialnościąma zastosowanie art. 169 k.s.h. w związku z art. 555 k.s.h., który wyłącza ogólnerozwiązanie przyjęte w art. 22 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym. Zawarcie umowyspółki jest odrębnym warunkiem przekształcenia, poprzedzającym złożenie wnioskuo rejestrację spółki przekształconej i wykreślenie z rejestru spółki przekształcanej.Sama uchwała walnego zgromadzenia akcjonariuszy przekształcanej spółki akcyjnej,chociażby zawierała zgodę na zaproponowaną treść umowy spółki, nie może zastą-

Zagadnienia wspólne dla spółek handlowych 49pić zawarcia umowy będącej wynikiem oświadczeń woli wspólników uprawnionych doudziału w spółce przekształconej.Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 20 stycznia 2010 r. III CZP122/2009LexPolonica nr 2126758Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/1OSNC 2010/7–8 poz. 107Sąd rejestrowy, na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o KrajowymRejestrze Sądowym (Tekst jednolity: Dz.U. 2007 r. Nr 168 poz. 1186 ze zm.) jest uprawnionydo badania wpływu naruszeń procedury podejmowania uchwał przez walne zgromadzenieakcjonariuszy spółki akcyjnej na ich treść.Wpływ skarżenia uchwał na postępowanie rejestroweUchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 21 lipca 2010 r. III CZP 49/2010LexPolonica nr 2333600Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/7OSNC 2011/1 poz. 7Rzeczpospolita 2010/169 str. C3Stosownie do art. 252 § 2 w związku z art. 249 § 2 k.s.h. postępowanie rejestrowe możezawiesić sąd rejestrowy. Nie wyłącza to jednak dopuszczalności zabezpieczenia roszczeniao stwierdzenie nieważności uchwały wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnościąprzez zawieszenie postępowania rejestrowego.2.5.3. Orzeczenia i ich zaskarżanieOrzeczenia sądu rejestrowego zapadają w formie postanowień (art. 516 KPC, art. 6945§ 1 KPC), które może także wydawać referendarz (art. 5091 KPC).Postanowienia co do istoty sprawy są skuteczne i wykonalne z chwilą ich wydania,z wyjątkiem postanowień dotyczących wykreślenia podmiotu z KRS (art. 6945 § 1 KPC).W postępowaniu rejestrowym od postanowień sądu pierwszej instancji orzekających codo istoty sprawy przysługuje apelacja. Na inne postanowienia, w przypadkach określonychw ustawie, przysługuje zażalenie (art. 516 KPC). Apelacja przysługuje więc od: (i) dokonaniawpisu, (ii) odmowy dokonania wpisu, (iii) stwierdzenia, iż brak podstaw do wszczęciapostępowania z urzędu.W postępowaniu rejestrowym możliwa jest także skarga na czynności referendarza(art. 5181 § 3a KPC w zw. z art. 39822 i nast. KPC).Skarga kasacyjna przysługuje jedynie od postanowień sądu drugiej instancji w przedmiociewpisu lub wykreślenia z rejestru podmiotu podlegającego rejestracji (art. 5191 § 3 KSH).W postępowaniu rejestrowym możliwe jest wznowienie postępowania rejestrowego(art. 524 KPC). Możliwa jest także skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnegoorzeczenia (art. 4241–art. 42412 KPC).

50Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich2.5.4. Koszty postępowaniaKoszty postępowania rejestrowego ponosi podmiot podlegający obowiązkowi wpisu dorejestru (art. 6948 § 1 KPC). Gdy wnioskodawca nie jest podmiotem uprawnionym do działaniaw imieniu podmiotu podlegającego wpisowi do rejestru, ponosi je wnioskodawca, chybaże jego wniosek został uwzględniony w całości lub w istotnej części (art. 6948 § 1 KPC).Zwolnione od kosztów są wpisy dokonywane przez sąd rejestrowy z urzędu w zakresiewskazanym w art. 6948 § 3 KPC.2.5.5. Postępowanie przymuszająceW razie stwierdzenia, że wniosek o wpis do rejestru lub dokumenty, których złożeniejest obowiązkowe, nie zostały złożone pomimo upływu terminu, sąd rejestrowy wzywaobowiązanych do ich złożenia, wyznaczając dodatkowy 7-dniowy termin, pod rygorem zastosowaniagrzywny przewidzianej w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego o egzekucjiświadczeń niepieniężnych. W razie niewykonania obowiązków w tym terminie, sądrejestrowy nakłada grzywnę na obowiązanych. Przepisów art. 1052 KPC i art. 1053 KPC niestosuje się. Powyższa grzywna może być ponawiana (art. 24. ust. 1–2 KRSU).Jeżeli powyższe środki nie spowodują złożenia wniosku o wpis lub dokumentów, którychzłożenie jest obowiązkowe, a w rejestrze jest zamieszczony wpis niezgodny z rzeczywistymstanem rzeczy, sąd rejestrowy wykreśla ten wpis z urzędu (art. 24 ust. 3 KRSU).W szczególnie uzasadnionych przypadkach sąd rejestrowy może dokonać z urzęduwpisu danych odpowiadających rzeczywistemu stanowi rzeczy, o ile dokumenty stanowiącepodstawę wpisu znajdują się w aktach rejestrowych, a dane te są istotne (art. 24 ust. 4 KRSU).Konsekwencje braku wykonywania obowiązków określonych w art. 24 ust. 1 KRSU,pomimo nałożenia grzywny, będą się różnić w zależności, czy będzie to spółka osobowa,czy kapitałowa:(a) w przypadku spółki osobowej sąd rejestrowy z urzędu może, z ważnych powodów, orzeco rozwiązaniu spółki oraz ustanowić likwidatora (art. 25 KRSU),(b) w przypadku spółki kapitałowej sąd rejestrowy może ustanowić dla niej kuratora naokres nieprzekraczający roku. Sąd rejestrowy może przedłużyć ustanowienie kuratorana okres nieprzekraczający 6 miesięcy, jeżeli czynności kuratora nie mogły zostać zakończoneprzed upływem okresu, na który został ustanowiony (art. 26 ust. 1 KRSU).Ad (b)Ustanowienie kuratora ze względu na brak wykonywania obowiązków rejestrowych(art. 26 ust. 1 KRSU) stanowi regulację szczególną w stosunku do art. 42 KC.Kuratorem może być tylko osoba fizyczna, która nie była karana za popełnione umyślnieprzestępstwo przeciwko mieniu, obrotowi gospodarczemu oraz obrotowi pieniędzmii papierami wartościowymi.Kompetencje i sposób działania kuratora ustanowionego w trybie art. 26 ust. 1 KRSUregulują art. 28–33 KRSU.W szczególności, kurator jest obowiązany do niezwłocznego przeprowadzenia czynnościwymaganych do wyboru lub powołania władz osoby prawnej. W przypadku, gdyw terminie trzech miesięcy od dnia ustanowienia kuratora nie dojdzie do wyboru lub powołaniawładz albo wybrane lub powołane władze nie wykonują obowiązków, o których mowaw art. 24 ust. 1 KRSU, kurator może podjąć czynności zmierzające do likwidacji osoby praw-

Zagadnienia wspólne dla spółek handlowych 51nej. Jeżeli powyższe czynności nie doprowadzą do rozwiązania osoby prawnej i wszczęcialikwidacji, kurator może wystąpić do sądu rejestrowego o rozwiązanie osoby prawnej orazustanowienie likwidatora z powodu braku jej władz lub z innej ważnej przyczyny.Niezależnie od powyższego, na spółkach handlowych ciążą obowiązki informacyjneokreślone w art. 34 KRSU, których naruszenie także może wiązać się z nałożeniem grzywnyprzez sąd rejestrowy (art. 34 ust. 3 KRSU).

3Spółki osobowe3.1. Spółka jawna3.1.1. Powstanie spółki jawnejSpółka jawna może powstać w sposób:(a) pierwotny tj. na skutek zawarcia umowy spółki i jej wpisu do KRS (art. 251 KSH),(b) wtórny tj. na skutek (i) przekształcenia innej spółki handlowej w spółkę jawną (art. 551§ 1 KSH), (ii) przekształcenia w spółkę jawną spółki cywilnej (art. 26 § 4–6 KSH).Spółka jawna nie może powstać na skutek łączenia (art. 491 § 1 in fine KSH) bądź podziałuspółek handlowych (art. 528 § 2 KSH).3.1.1.1. Umowa spółki jawnejW ramach umowy spółki jawnej należy wyróżnić:(a) elementy obligatoryjne,(b) elementy fakultatywne.Ad (a)Elementy obligatoryjne umowy sp.j. określa art. 25 KSH, stosownie do treści któregowinna ona zawierać:(1) firmę i siedzibę spółki,(2) określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość,(3) przedmiot działalności spółki,(4) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.Ad (b)W ramach elementów dodatkowych, które mogą być uregulowane w umowie spółkijawnej należy w szczególności wspomnieć o:(1) możliwości wyłączenia jednomyślności wspólników przy dokonywaniu zmian umowyspółki (art. 9 KSH),

Spółki osobowe 53(2) możliwości przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę (art. 10§ 1 KSH), a także wyłączenia wymogu zgody wszystkich pozostałych wspólników napowyższą czynności (art. 10 § 2 KSH),(3) modyfikacji zasad prowadzenia spraw spółki (art. 39–47 KSH),(4) modyfikacji sposobu reprezentacji spółki (art. 30 § 1 KSH),(5) modyfikacji zasad partycypacji wspólników w zyskach i stratach (art. 51 KSH),(6) modyfikacji regulacji (art. 50 KSH),(7) możliwości wskazania przyczyn rozwiązania spółki (art. 58 pkt 1 KSH).Spółka jawna charakteryzuje się najszerszym spośród spółek zakresem swobody stronw kształtowaniu treści jej statutu (art. 25 KSH w zw. z art. 2 KSH w zw. z art. 3531 KC).Należy jednak pamiętać, iż w ramach jej regulacji istnieją normy bezwzględnie obowiązujące,których strony nie mogą zmodyfikować. W szczególności należy tutaj wymienić brakmożliwości zwolnienia wspólnika od obowiązku wniesienia wkładu (art. 3 KSH), a takżeinne bezwzględnie obowiązujące regulacje np. art. 38 KSH (w zw. z art. 37 § 2 KSH), art. 60KSH, art. 62 KSH, art. 63 KSH, art. 71 KSH, art. 73 KSH.Należy także pamiętać, iż spółka jawna musi być powołana w celu prowadzenia działalnościgospodarczej (art. 22 § 1 KSH), nie jest więc możliwe jej utworzenie w celu niegospodarczym(np. działalności charytatywnej).3.1.1.2. Rejestracja w KRSSpółka jawna powstaje z chwilą wpisu do rejestru. W okresie pomiędzy zawarciemumowy spółki jawnej a jej rejestracją w KRS można mówić o tzw. spółce osobowej w organizacji(vide wcześniejsze rozdziały), w szczególności art. 251 § 2 KSH (osoby, które działaływ imieniu spółki po jej zawiązaniu, a przed jej wpisaniem do rejestru, za zobowiązaniawynikające z tego działania odpowiadają solidarnie).Zgłoszenie spółki jawnej do sądu rejestrowego (niezależnie od innych dokumentówwymaganych m.in. przez ustawę o KRS) powinno zawierać:(1) firmę, siedzibę i adres spółki,(2) przedmiot działalności spółki,(3) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) wspólników oraz adresy wspólników albo ich adresydo doręczeń,(4) nazwiska i imiona osób, które są uprawnione do reprezentowania spółki i sposób reprezentacji.Postępowanie o rejestrację spółki jawnej jest postępowaniem formularzowym (głównyformularz to KRS-W1 wraz z obligatoryjnymi załącznikami KRS-WB, KRS-WK, KRS‐WM,oraz ewentualnymi załącznikami fakultatywnymi KRS-WA, KRS-WH, KRS-WL, KRS-ZN).W pozostałym zakresie mają zastosowanie ogólne zasady postępowania rejestrowego(vide wcześniejsze rozdziały).3.1.2. Zmiana umowy spółki jawnejZawarta przez wspólników umowa może być następnie (w toku istnienia spółki) zmieniana(oczywiście, zmiany te nie mogą naruszać bezwzględnie obowiązujących regulacjidotyczących sp.j.).

54Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichW zależności od przyjętego przez wspólników rozwiązania, będzie się to odbywać nazasadzie (i) jednomyślności albo (ii) większości (ustalonej przez wspólników – art. 9 in fineKSH). Nie jest możliwe umowne określenie większości niezbędnej do wykluczenia wspólnika(art. 63 § 2–3 KSH).Zmiana treści umowy spółki winna być odnotowana w KRS. W odniesieniu do elementówokreślonych w art. 26 § 1 KSH obowiązek ten wynika z art. 26 § 2 KSH, natomiastw pozostałym zakresie wynika on z przepisów KRS (art. 47 KRSU).3.1.3. Majątek, wkłady i udziały w spółce jawnejMajątkiem spółki jawnej jest wszelkie mienie:(-) wniesione jako wkład przez wspólników,lub(-) nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia.Wkład wspólnika może polegać na przeniesieniu lub obciążeniu własności rzeczy lubinnych praw, a także na dokonaniu innych świadczeń na rzecz spółki (art. 48 § 2 KSH).W przypadku, gdy jest wymagana szczególna forma dla wniesienia wkładów (np. art. 158KC), wniesienie wkładu winno nastąpić w tej szczególnej formie. W razie braku stosownychpostanowień w umowie spółki przyjmuje się, iż wkłady wspólników są równe.Powyższy opisany wkład jest określany mianem tzw. wkładu spółkowego czyli ogółupraw i obowiązków w spółce. Od wkładu spółkowego należy odróżnić tzw. udział kapitałowy(art. 50 § 1 KSH). Udział kapitałowy stanowi równowartość wkładu rzeczywiście wniesionegodo spółki i podstawę do szczególnych roszczeń finansowych wspólnika wobec spółki(art. 53 KSH, art. 65 KSH, art. 82 KSH). W przypadku, gdy przybiera on wartość ujemnąwspólnik musi wyrównać jego wartość (art. 65 § 4 KSH).W odniesieniu do majątku sp.j. obowiązuje zasada nienaruszalności. Oznacza to, iżjego uszczuplenie przez wspólników jest dopuszczalne tylko w przypadkach przewidzianychw KSH. Są to:(a) wypłata udziału w zysku na rzecz wspólników (art. 52 KSH),(b) wypłata odsetek od udziału kapitałowego (art. 53 KSH),(c) zwrot wydatków na rzecz wspólnika prowadzącego sprawy spółki (art. 45 KSHw zw. z art. 742 KC),(d) wypłata kwoty określonej w art. 65 KSH na rzecz wspólnika występującego ze spółki.Ogół praw i obowiązków wspólnika sp.j. może być przeniesiony na inną osobę tylkowówczas, gdy umowa spółki tak stanowi (art. 10 § 1 KSH). W przypadku, gdy umowa przewidujetego typu rozporządzenie udziałem, może ona określać także dodatkowe przesłanki(np. wskazanie kręgu osób, na rzecz których może ono nastąpić). Jeżeli umowa nie stanowiinaczej, do zbycia udziału wymagana jest zgoda wszystkich pozostałych wspólników.Art. 10 KSH nie przewiduje żadnej szczególnej formy dla przeniesienia, w praktyce jednakstosuje się formę pisemną celem uniknięcie problemów dowodowych.

Spółki osobowe 553.1.4. Prawa i obowiązki wspólników3.1.4.1. WstępOgół praw i obowiązków wspólników można podzielić na:(1) prawa i obowiązki organizacyjne (korporacyjne), obejmujące:(a) prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki,(b) prawo reprezentacji spółki,(c) prawo do informacji o spółce (art. 38 § 2 KSH),(d) obowiązek lojalności (art. 56–57 KSH),(e) prawo wypowiedzenia umowy spółki (art. 61 KSH) oraz prawo żądania rozwiązaniaspółki (art. 63 KSH);(2) prawa i obowiązki majątkowe:(a) obowiązek wniesienia wkładu (art. 3 KSH),(b) prawo do zysku i obowiązek partycypacji w stratach spółki,(c) prawo podziału zysku,(d) prawo do odsetek od udziału kapitałowego,(e) prawo do wypłaty określonej kwoty w przypadku wystąpienia ze spółki/likwidacjispółki.3.1.4.2. Prawa i obowiązki organizacyjne3.1.4.2.1. Prowadzenie spraw spółkiProwadzenie spraw spółki obejmuje dokonywanie przez wspólników wszelkich czynnościzwiązanych z prowadzeniem przez spółkę działalności gospodarczej (art. 22 § 1 KSH),które to czynności dokonywane są w stosunkach wewnętrznych. Natomiast dokonywanieczynności związanych z prowadzoną przez spółkę jawną działalnością w stosunkach zewnętrznychokreśla się mianem reprezentacji (art. 29 § 2 KSH).Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki (art. 39 § 1 KSH).W ramach prowadzenia spraw spółki wyróżnia się:(1) sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności,(2) sprawy przekraczające zakres zwykłych czynności,(3) czynności nagłe.Ad (1)Każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy nieprzekraczającezakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed załatwieniem sprawynieprzekraczającej zakresu zwykłych czynności choćby jeden z pozostałych wspólnikówsprzeciwi się jej dokonaniu, wymagana jest uprzednia uchwała wspólników. Uchwała winnabyć podjęta jednomyślnie (art. 42 KSH). Decyzja o ustanowieniu prokury wymagać będziejednak zgody wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki(art. 41 § 1 KSH).Ad (2)W sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest zgodawszystkich wspólników, w tym także wspólników wyłączonych od prowadzenia sprawspółki (art. 43 KSH).

56Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichAd (3)Wspólnik, któremu przysługuje prawo prowadzenia spraw spółki może bez uchwaływspólników wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby wyrządzić spółce poważnąszkodę.Powyższe zasady, ze względu na dyspozytywny w tym zakresie charakter regulacji KSH(z wyjątkiem art. 38 KSH), mogą zostać zmodyfikowane, przykładowo:(-) wspólnicy mogą w umowie bądź też późniejszej uchwale wspólników powierzyć prowadzeniespraw spółki jednemu lub kilku wspólnikom. Pozostali wspólnicy są wówczaswyłączeni od prowadzenia spraw spółki. W takim przypadku do prowadzenia przezwybranych wspólników spraw spółki stosuje się przepisy KSH dotyczące prowadzeniaspraw przez wszystkich wspólników. Uchwałę wszystkich wspólników zastępuje wówczasuchwała tych wspólników, którym powierzono prowadzenie spraw spółki. Jeżeliwspólnicy, którym zostało powierzone prowadzenie spraw spółki, mają mieć możliwośćdecydowania samodzielnie także w sprawach przekraczających zakres zwykłychczynności, konieczna jest w tym zakresie modyfikacja umowy (art. 43 in fine KSH),(-) wspólnicy mogą powierzyć prowadzenie spraw spółki osobom trzecim (z uwzględnieniemart. 38 § 1 KSH), w szczególności można wyłączyć część wspólników od prowadzeniaspraw spółki, a pozostałym wspólnikom umożliwić ich prowadzenie tylkołącznie z osobami trzecimi (art. 40 § 1 KSH w zw. z art. 38 § 1 KSH),(-) możliwe jest także modyfikowanie zasad podejmowania decyzji co do prowadzeniaspraw spółki określonych w art. 42 i 43 KSH.Prowadzenie spraw spółki może być odebrane wspólnikowi z ważnych powodów, namocy prawomocnego orzeczenia sądu, a z roszczeniem tym może wystąpić:(1) spółka,(2) wspólnik, który chce, aby zwolnić go od obowiązku prowadzenia spraw spółki (art. 47in fine KSH).Prawa i obowiązki wspólnika prowadzącego sprawy spółki ocenia się w stosunku międzynim a spółką według:(-) przepisów o zleceniu (art. 731–751 KC),(-) a gdy wspólnik działa bez umocowania albo przekracza swe uprawnienia – wedługprzepisów o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia (art. 752–757 KC).O ile umowa spółki nie stanowi inaczej, za prowadzenie spraw spółki wspólnik nieotrzymuje wynagrodzenia. Nawet jednak w przypadku braku wynagrodzenia za prowadzeniespraw spółki, jako iż do prowadzenia spraw spółki stosuje się odpowiednio przepisyo zleceniu (art. 45 KC), możliwe będzie żądanie przez wspólnika prowadzącego sprawy spółkizwrotu wydatków, które wspólnik poczynił w celu należytego wykonania swych czynnościw ramach prowadzenia spraw spółki (art. 742 KC w zw. z art. 45 KSH).3.1.4.2.2. Reprezentacja spółkiKażdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę. O ile więc wspólnicy nie postanowiliinaczej, spółkę może reprezentować każdy ze wspólników. Wspólnicy reprezentujący spółkęsą jej przedstawicielami ustawowymi (art. 2 KSH w zw. z art. 95 i nast. KC).Zakres reprezentacji obejmuje wszystkie czynności sądowe i pozasądowe (przed sądamipowszechnymi i administracyjnymi, karnymi), zarówno z osobami trzecimi, jak i z samymiwspólnikami (w przypadku, gdy drugą stroną umowy jest spółka).

Spółki osobowe 57Prawa reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich.Od ograniczenia prawa reprezentacji wobec osób trzecich należy odróżnić możliwośćokreślenia przez wspólników sposobu reprezentacji, co może polegać na konieczności reprezentowaniaspółki wraz z innym wspólnikiem (wspólnikami) bądź prokurentem (art. 30§ 1 in fine KSH).Pozbawienie prawa reprezentowania może nastąpić (i) w umowie spółki, (ii) namocy prawomocnego orzeczenia sądu (co może nastąpić tylko z ważnych powodów –art. 30 § 2 KSH).OrzecznictwoReprezentacja spółek osobowychWyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 listopada 2007 r. II OSK1591/2006LexPolonica nr 2055656Z mocy ustawy (art. 29 § 1 i § 2 Kodeksu Spółek handlowych) każdy wspólnik ma praworeprezentować spółkę we wszystkich czynnościach sądowych i pozasądowych. Skorowięc o wszystkich czynnościach dokonywanych w tej sprawie Sąd pierwszej instancji powiadamiałobu wspólników, to było to równoznaczne z powiadomieniem Spółki, któraw żaden sposób nie została pozbawiona możliwości obrony swoich praw.Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 30 maja 2008 r. III CZP 43/2008LexPolonica nr 1908537OSNC 2009/7–8 poz. 93Skuteczność pełnomocnictwa procesowego udzielonego przez spółkę jawną uzależnionajest od zachowania sposobu reprezentacji ujawnionego w Krajowym Rejestrze Sądowym.3.1.4.3. Prawa majątkowe3.1.4.3.1. Partycypacja w zysku/stracie spółkiKażdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratachw tym samym stosunku, bez względu na rodzaj i wartość wkładu (art. 51 § 1 KSH).Określony w umowie spółki udział wspólnika w zysku odnosi się, w razie wątpliwości,także do jego udziału w stratach. Dopuszczalne jest zwolnienie wspólnika w umowieod udziału w stratach.Z zysku, przed wypłatą dla wspólników, należy odjąć kwoty określone w art. 52 § 2 KSH.Regulacje KSH dotyczące partycypacji w zysku/stracie, mają charter dyspozytywny(art. 37 § 1 KSH).

58Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichOrzecznictwoWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 23 kwietnia 2009 r. IV CSK558/2008LexPolonica nr 2062813Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/7Umowne zwolnienie wspólnika spółki jawnej od udziału w stratach (art. 51 § 3 k.s.h.)nie modyfikuje jego odpowiedzialności na podstawie art. 22 § 2 k.s.h.3.1.5. Ustanie spółki jawnej3.1.5.1. Rozwiązanie spółkiRozwiązanie spółki powodują (art. 58 KSH):(1) przyczyny przewidziane w umowie spółki,(2) jednomyślna uchwała wszystkich wspólników,(3) ogłoszenie upadłości spółki,(4) śmierć wspólnika – art. 60 KSH (z uwzględnieniem jednak art. 583 KSH) lub ogłoszeniejego upadłości,(5) wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika (art. 61 KSH) lub wierzyciela wspólnika(art. 62 § 2 KSH),(6) prawomocne orzeczenie sądu (art. 63 KSH).W przypadku, gdy pomimo istnienia przyczyn rozwiązania przewidzianych w umowie,prowadzi ona swoją działalność za zgodą wszystkich wspólników, spółkę uważa się zaprzedłużoną na czas nieoznaczony (art. 59 KSH).Zasady wypłaty udziału wspólnika określa art. 65 KSH. Regulacje te znajdują także zastosowaniew przypadku gdy w spółce składającej się z dwóch wspólników po stronie jednegoz nich zaistnieje powód rozwiązania spółki. W takim przypadku sąd może przyznaćdrugiemu wspólnikowi prawo do przejęcia majątku spółki z obowiązkiem rozliczenia sięz występującym wspólnikiem (art. 66 KSH).3.1.5.2. Likwidacja spółkiZaistnienie przyczyn rozwiązania spółki (art. 58 KSH), powoduje konieczność przeprowadzenialikwidacji spółki, o ile wspólnicy nie uzgodnili innego sposobu zakończeniadziałalności spółki. W przypadku, gdy podstawą rozwiązania spółki jest wypowiedzeniejej umowy przez wierzyciela wspólnika lub ogłoszenie upadłości jej wspólnika, porozumieniew sprawie zakończenia działalności spółki wymaga zgody odpowiednio wierzycielalub syndyka.Likwidatorami są wszyscy wspólnicy. Wspólnicy mogą powołać na likwidatorów tylkoniektórych spośród siebie, jak również osoby spoza swego grona. Uchwała wymaga jednomyślności,chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 70 § 1 KSH). Jednomyślności wymagatakże odwołanie likwidatora (art. 72 KSH). Z ważnych powodów sąd rejestrowy może, nawniosek wspólnika lub innej osoby mającej interes prawny, ustanowić likwidatorami tylkoniektórych spośród wspólników, jak również inne osoby. Umowa spółki nie może wyłączyć

Spółki osobowe 59powyższego uprawnienia sądu rejestrowego (art. 71 § 2 KSH). Likwidatora ustanowionegoprzez sąd rejestrowy tylko sąd może odwołać (art. 73 § 2 KSH).Do spółki jawnej w okresie likwidacji stosuje się przepisy dotyczące jej stosunków wewnętrznychi zewnętrznych, o ile co innego nie wynika z regulacji zawartych w art. 67–85KSH bądź z celu likwidacji. W przypadku, gdy jest kilku likwidatorów, są oni upoważnienido reprezentowania spółki łącznie, chyba że wspólnicy lub sąd powołujący likwidatorówpostanowili inaczej. W sprawach, w których wymagana jest uchwała likwidatorów, rozstrzygawiększość głosów, chyba że wspólnicy lub sąd powołujący likwidatorów postanowiliinaczej (art. 75–76 KSH).Likwidatorzy winni zgłosić do sądu rejestrowego otwarcie likwidacji (szczegółowe wymogiw tym zakresie określa art. 74 KSH). W fazie spółki w likwidacji, firma spółki jawnejwinna zawierać obligatoryjne oznaczenie „w likwidacji”.Obowiązkiem likwidatorów jest zakończenie bieżących interesów spółki, ściągnięciewierzytelności, wypełnienie zobowiązań i upłynnienie majątku spółki. Nowe interesy mogąbyć podejmowane tylko w przypadku, gdy jest to niezbędne do ukończenia spraw w toku(art. 77 § 1 KSH, co do dalszych obowiązków likwidatorów – art. 77 § 2, art. 78, art. 81 KSH).Wpływ likwidacji na prokurę – art. 79 KSH.Podział majątku spółki w likwidacji w pierwszej kolejności polega na spłacie zobowiązańspółki, z jednoczesnym pozostawieniem odpowiednich kwot na pokrycie zobowiązańniewymagalnych bądź spornych (art. 82 § 1 KSH).Po zaspokojeniu, bądź zabezpieczeniu wierzycieli, jeżeli istnieje jeszcze majątek spółki,dzieli się go między wspólników stosownie do postanowień umowy spółki. W przypadkubraku stosownych postanowień umowy, spłaca się wspólnikom udziały. Nadwyżkędzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczą oni w zysku. Rzeczywniesione przez wspólnika do spółki tylko do używania zwraca się wspólnikowi w naturze.W przypadku, gdy majątek spółki nie wystarcza na spłatę udziałów oraz długów, zastosowaniema art. 83 KSH.Zakończenie likwidacji winno być zgłoszone przez likwidatorów do sądu rejestrowegowraz z wnioskiem o wykreślenie spółki z rejestru. W przypadku rozwiązania spółki bezprzeprowadzenia likwidacji obowiązek złożenia wniosku ciąży na wspólnikach.Rozwiązanie spółki następuje z chwilą wykreślenia jej z rejestru (art. 84 § 2 KSH).Przechowywanie ksiąg i dokumentów rozwiązanej spółki – art. 84 § 3 KSH.OrzecznictwoWyrok SN z 24.7.2009 r. II CSK 134/09Biul. SN Nr 10/2009, s. 16OSNC Nr A/2010, poz. 20Przepisu art. 67 § 1 KSH nie można rozumieć w ten sposób, że wspólnicy stwierdzą tylko,iż spółka zostaje rozwiązana bez przeprowadzenia likwidacji. W szczególności jeżelispółka jest dłużnikiem, nie można zakończyć jej działalności bez wskazania w jakisposób jej długi mają być zaspokojone. W razie gdy wspólnicy nie wskażą innego sposobuzaspokojenia długów spółki, to stają się jej następcami prawnymi do czasu zaspokojeniajej wierzycieli.

60Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichUchwała SN z 4.9.2009 r. III CZP 52/09OSNC Nr 3/2010, poz. 38Wykreślenie spółki jawnej z rejestru przedsiębiorców nie wyłącza nadania na podstawieart. 7781 KPC tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce klauzuli wykonalnościprzeciwko wspólnikowi ponoszącemu odpowiedzialność za zobowiązaniawymienione w tytule egzekucyjnym.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 23 października 2008 r. V CSK172/2008LexPolonica nr 1997744Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/1OSNC 2009/C poz. 65Wspólnik spółki jawnej może dochodzić wypłaty udziału w zysku (art. 52 § 1 ksh) tylkowobec spółki, a po otwarciu jej likwidacji przysługuje mu tylko roszczenie, o którymmowa w art. 82 § 2 zdanie trzecie ksh, co nie wyklucza roszczenia odszkodowawczegowobec innych wspólników za szkodę poniesioną w związku z niewypłaceniem w terminieudziału w zysku.3.1.6. Odpowiedzialność wspólników spółki jawnejKażdy wspólnik spółki jawnej odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczeniacałym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Wierzycielspółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątkuspółki okaże się bezskuteczna (subsydiarna odpowiedzialność wspólnika). Możliwe jestjednak wniesienie powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółkiokaże się bezskuteczna. Subsydiarna odpowiedzialność wspólnika nie dotyczy zobowiązańpowstałych przed wpisem do rejestru (art. 22 § 2 KSH w zw. z art. 31 KSH).Osoba przystępująca do spółki odpowiada za zobowiązania spółki powstałe przeddniem jej przystąpienia (art. 32 KSH).Kto zawiera umowę spółki jawnej z przedsiębiorcą jednoosobowym, który wniósł dospółki przedsiębiorstwo, odpowiada także za zobowiązania powstałe przy prowadzeniutego przedsiębiorstwa przed dniem utworzenia spółki, do wartości wniesionego przedsiębiorstwawedług stanu w chwili wniesienia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela(art. 33 KSH).Regulacje zawarte w art. 31–33 KSH mają charakter ius cogens.Odpowiedzialność subsydiarna jest podtypem odpowiedzialności solidarnej, w zakresiew niej nieuregulowanym znajdą więc zastosowanie regulacje KC (art. 366–378 KCw zw. z art. 2 KSH). Niezależnie od powyższego regulację szczególną w tym zakresie zawieraart. 35 KSH, zgodnie z którym:(i) wspólnik pozwany z tytułu odpowiedzialności za zobowiązania spółki może przedstawićwierzycielowi zarzuty przysługujące spółce wobec wierzyciela,(ii) jeżeli zarzut wymaga złożenia oświadczenia woli przez spółkę celem uchylenia się odskutków prawnych oświadczenia woli, potrącenia lub w innych podobnych przypadkach,wspólnik może odmówić zaspokojenia wierzyciela, dopóki spółka nie złoży takiegooświadczenia. Wierzyciel może wyznaczyć spółce dwutygodniowy termin do

Spółki osobowe 61złożenia oświadczenia woli, po którego bezskutecznym upływie wspólnik lub wierzycielmoże wykonać służące mu uprawnienie.W zakresie możliwości dokonywania potrąceń należy uwzględniać zasady ochrony majątkuspółki jawnej określone w art. 36 KSH.OrzecznictwoWyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 stycznia 2010 r. I ACa 978/2009LexPolonica nr 21234031. Zaprzestanie działalności spółki jawnej, a nawet jej rozwiązanie, nie zwalnia wspólnikówz odpowiedzialności za jej długi.2. Chodzi o tzw. subsydiarną odpowiedzialność, która polega na tym, że wierzycielspółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika, gdy egzekucja z majątkuspółki okaże się bezskuteczna (art. 31 kodeksu spółek handlowych). Co więcej, możnapozwać wspólnika razem ze spółką, zanim egzekucja z jej majątku okaże się(formalnie) bezskuteczna, czyli niejako na zapas. Kwestię subsydiarnej odpowiedzialnościbada się na etapie nadawania wyrokowi tzw. klauzuli wykonalności.Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 4 września 2009 r. III CZP52/2009LexPolonica nr 2072775Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/9Orzecznictwo Sądów w sprawach Gospodarczych 2010/3 poz. 19 str. 12OSNC 2010/3 poz. 38www.sn.plWykreślenie spółki jawnej z rejestru przedsiębiorców nie wyłącza nadania na podstawieart. 778[1] k.p.c. tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce klauzuli wykonalnościprzeciwko wspólnikowi ponoszącemu odpowiedzialność za zobowiązaniawymienione w tytule egzekucyjnym.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 23 października 2008 r. V CSK172/2008LexPolonica nr 1997744Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/1OSNC 2009/C poz. 65Wspólnik spółki jawnej może dochodzić wypłaty udziału w zysku (art. 52 § 1 ksh) tylkowobec spółki, a po otwarciu jej likwidacji przysługuje mu tylko roszczenie, o którymmowa w art. 82 § 2 zdanie trzecie ksh, co nie wyklucza roszczenia odszkodowawczegowobec innych wspólników za szkodę poniesioną w związku z niewypłaceniem w terminieudziału w zysku.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 lipca 2008 r. V CSK 72/2008LexPolonica nr 21432211. Akcesoryjność odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki oznacza ścisłyzwiązek z długiem głównym. Jeżeli zatem zobowiązanie wspólników jest ściśle zależneod zobowiązania spółki, to trudno podzielić pogląd, że skutki przedawnienia roszcze-

62Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichnia przeciw spółce nie rozciągają się na wspólników. (...) Przedawnienie roszczenia głównegoodnosi skutek wobec wspólników.2. Wytoczenie powództwa przeciwko wspólnikom spółki jawnej nie przerywa bieguprzedawnienia wobec spółki.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 10 października 2007 r. I CSK263/2007LexPolonica nr 20727051. Pozwany z tytułu odpowiedzialności za zobowiązania spółki jawnej – dłużnik, niemoże przedstawić zarzutu który przysługiwałby spółce, w momencie w którym spółkata w dacie wniesienia pozwu już nie istnieje.2. Z momentem ustania bytu prawnego spółki jawnej bez przeprowadzenia postępowanialikwidacyjnego, jej wspólnicy stają się sukcesorami spółki. Jeżeli w uchwale o rozwiązaniuspółki brak wyraźnego postanowienia kto jest takim sukcesorem, za następcówprawnych spółki, do czasu rozliczenia się jej z pozostałymi uczestnikami obrotu, powinnibyć uznani wszyscy wspólnicy spółki.Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 12 maja 2005 r. III CZP 21/2005LexPolonica nr 378462Biuletyn Sądu Najwyższego 2005/5Monitor Prawniczy 2006/22 str. 1219OSNC 2006/4 poz. 58Prokuratura i Prawo – dodatek 2006/1 poz. 51Radca Prawny 2006/3 str. 114Rejent 2006/3 str. 211Rejent 2006/6 str. 187Wokanda 2005/6 str. 10Wokanda 2005/9 str. 4www.sn.plTytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce jawnej, opatrzonemu na podstawieart. 778[1] kpc klauzulą wykonalności przeciwko wspólnikowi tej spółki, sąd niemoże nadać klauzuli wykonalności w trybie art. 787 kpc przeciwko jego małżonkowi.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 16 czerwca 2010 r. I CSK 453/2009LexPolonica nr 2297912Przewidziana w art. 22 § 2 k.s.h. solidarność ma swoisty charakter, gdyż jej skutki zostaływ pierwszej kolejności określone w przepisach szczególnych tj. w kodeksie spółekhandlowych, a nie w przepisach kodeksu cywilnego, w szczególności co do możliwościzgłoszenia zarzutów przez wspólnika wobec wierzycieli spółki. Nie ma wątpliwości, żewspólnikowi przysługują zarzuty osobiste wobec wierzyciela (art. 375 § 1 k.c. w związkuz art. 22 § 2 i art. 2 k.s.h.), jednak zarzuty wynikające z umowy podstawowej łączącejspółkę jawną z wierzycielem nie są zarzutami osobistymi wspólnika; są to zarzuty przysługującespółce, na które może się on powołać tylko z mocy art. 35 § 1 k.s.h., „przejęte”od spółki w ramach odpowiedzialności za cudzy dług. Ta pochodność zarzutów oznacza,że muszą one rzeczywiście przysługiwać spółce w chwili zgłoszenia ich wobec wierzyciela.

Spółki osobowe 63Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 23 kwietnia 2009 r. IV CSK558/2008LexPolonica nr 2062813Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/7Umowne zwolnienie wspólnika spółki jawnej od udziału w stratach (art. 51 § 3 k.s.h.)nie modyfikuje jego odpowiedzialności na podstawie art. 22 § 2 k.s.h.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 18 grudnia 2008 r. I ACa 726/2008LexPolonica nr 2060929Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach i Sądów Okręgowych 2009/2 poz. 5str. 20Uregulowanie art. 509 § 2 kc określa przedmiotowy zakres umowy przelewu wierzytelności,odnoszący się do jej stron, wierzyciela i osoby trzeciej. Skuteczność tej umowywzględem wspólników dłużnika oceniana być powinna w oparciu o przepisy normującezasady odpowiedzialności spółki jawnej i jej wspólników za zobowiązania spółki.Zgodnie z art. 22 § 2 ksh odpowiedzialność każdego wspólnika spółki jawnej jest osobista,nieograniczona i solidarna pomiędzy wspólnikami oraz ze spółką, przy uwzględnieniutego, że stosownie do art. 31 § 1 ksh, jest ona subsydiarna w zakresie egzekucji,bo możliwość zaspokojenia się z majątku osobistego wspólnika powstaje w razie bezskutecznościegzekucji z majątku spółki. Takie objęcie wspólników odpowiedzialnościąwynika z powołanej ustawy, która przewiduje możliwość różnicowania zobowiązań,a nadto określa solidarność odpowiedzialności, która nie może być umownie modyfikowana.Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki istnieje także wówczas,gdy dłużnik główny (spółka) uległa likwidacji, nie stanowi ona (likwidacja) przeszkodydo kierowania roszczeń z tytułu odpowiedzialności za długi spółki przeciwko wspólnikom.Nie zasługuje na podzielenie stanowisko skarżącej, iż skoro w umowie przelewuwierzytelności strony ją zawierające postanowiły, że na rzecz powódki zostały przeniesionewierzytelności (...) należne od dłużnika – spółki jawnej, a nie wymieniły jako dłużnikówwspólników to umowa uprawnia powódkę do dochodzenia nabytej wierzytelnościjedynie od spółki. Nie ma bowiem podstawy do przyjęcia, że strony umowy przelewuzwolniły dłużników od odpowiedzialności, co powinno być jednoznacznie wskazane.Przedmiotem umowy jest zatem wierzytelność wobec dłużnika jakim była spółka jawna,a doszło jedynie do zmiany wierzyciela. Wobec tego powódka jako nowy wierzycielspółki jawnej ma prawo domagać się zapłaty od wszystkich odpowiedzialnych za zobowiązaniatej spółki zgodnie z art. 22 § 2 ksh. Ustawowy charakter tej odpowiedzialnościprzemawia za stanowiskiem, że istnieje ona w każdym przypadku istnienia odpowiedzialnościspółki, niezależnie od kategorii zobowiązania, nawet po jej likwidacji.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 8 maja 2008 r. V CSK 573/2007LexPolonica nr 1936364Biuletyn Sądu Najwyższego 2008/7OSNC 2009/6 poz. 89OSP 2009/11 poz. 120Prawo Bankowe 2008/7–8 str. 19Art. 35 § 1 ksh jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 372 kc.

64Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 29 listopada 2006 r. II CSK250/2006LexPolonica nr 1079211Biuletyn Sądu Najwyższego 2007/2OSNC 2007/10 poz. 155Prawo Bankowe 2007/3 str. 5Wspólnik spółki jawnej jest wobec wierzyciela tej spółki dłużnikiem w rozumieniuart. 527 i 530 kc.3.2. Spółka komandytowa3.2.1. WstępSpółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwapod własną firmą, w której występują dwa rodzaje wspólników:(-) komplementariusze – odpowiadający wobec wierzycieli za zobowiązania spółki bezograniczenia (art. 22 w zw. z art. 103 KSH), którzy są zobowiązani i uprawnieni doprowadzenia spraw spółki (art. 39 § 1 w zw. z art. 103 KSH), a także jej reprezentacji(art. 29 § 1 w zw. z art. 103 KSH),(-) komandytariusze – ponoszący ograniczoną odpowiedzialność wobec wierzycieli(art. 111 KSH), którzy są wyłączeni od prowadzenia spraw spółki (dyspozytywnyart. 121 KSH), a także pozbawieni ustawowego prawa reprezentacji spółki (mogą ją reprezentowaćwyłącznie jako pełnomocnicy – art. 118 KSH).W kwestiach nieuregulowanych w art. 102–124 KSH do spółki komandytowej odpowiedniezastosowanie znajdują przepisy o spółce jawnej (art. 103 KSH). Modyfikacje reżimuprawnego spółki jawnej będą wynikać z występowania w ramach tej spółki wspólnikao szczególnym charakterze tj. komandytariusza. Będą one w szczególności dotyczyć zasadprowadzenia spraw spółki, jej reprezentacji, a także problematyki wkładów komandytariusza.Ze względu na relacje pomiędzy komplementariuszem a komandytariuszem możnawyróżnić dwa główne typy spółki komandytowej:(1) klasyczny (kodeksowy) – w tym przypadku rola komandytariusza jest ograniczona tylkodo roli dawcy kapitału, któremu przysługują uprawnienia kontrolne,(2) dynamiczny – w tym przypadku komandytariusz, na skutek modyfikacji dyspozytywnychregulacji KSH, będzie dysponował prawem prowadzenia spraw spółki i jej reprezentacji(jako pełnomocnik, prokurent).Dodatkowo, w praktyce obrotu gospodarczego, istotną rolę odgrywa inspirowana wzorcaminiemieckimi (GmbH & KG) spółka komandytowa, w której rolę jedynego komplementariuszapełni spółka kapitałowa (z o.o. lub akcyjna) czyli np. „ABC spółka z ograniczonąodpowiedzialnością” spółka komandytowa. W konstrukcji tej komandytariuszami są zazwyczajwspólnicy spółki z o.o., którzy są często także członkami zarządu (prokurentami)spółki z o.o. (a tym samym reprezentując jedynego komplementariusza reprezentują całąspółkę komandytową). Pełnienie funkcji jedynego komplementariusza przez spółkę z o.o.umożliwia wyłączenie ich osobistej odpowiedzialności za zobowiązania spółki (komandytariuszeponoszą powyższą odpowiedzialność tylko do wysokości sumy komandytowej,natomiast wspólnicy spółki z o.o. nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki).

Spółki osobowe 65Jednocześnie wspólnicy ustalają w umowie spółki komandytowej następujący sposób partycypacjiw zyskach: 99% przypada komandytariuszom (osobom fizycznym), natomiast 1%komplementariuszowi (osobie prawnej – sp. z o.o.). Dzięki temu dochody uzyskane przezkomandytariuszy są opodatkowane tylko PIT, natomiast ograniczenie dochodów komandytariuszatylko do 1% minimalizuje obciążenia fiskalne, którym podlega zysk wypracowanyprzez sp. z o.o. przyznawany jej wspólnikom (CIT na poziomie sp. z o.o., a następnie PIT, gdyzysk uzyskany przez sp. z o.o. jest przekazywany do jej wspólników w formie dywidendy).3.2.2. Powstanie spółki komandytowejSpółka komandytowa, podobnie jak spółka jawna, może powstać w sposób:(a) pierwotny tj. na skutek zawarcia umowy spółki i jej wpisu do KRS (art. 109 KSH),(b) wtórny tj. na skutek (i) przekształcenia innej spółki handlowej (osobowej albo kapitałowej)w spółkę komandytową (art. 551 § 1 KSH), (ii) przekształcenia spółki cywilnejw spółkę komandytową (art. 551 § 2 KSH).Szczególnym sposobem właściwym tylko dla spółki komandytowej jest:(c) przekształcenie sp.j. w sp.k. na żądanie spadkobiercy wspólnika spółki jawnej, połączonez przyznaniem mu statusu komandytariusza (art. 583 § 1–5 KSH),a także (co jednak jest sporne) utworzenie spółki komandytowej:(d) poprzez przystąpienie do spółki jawnej wspólnika, który będzie odpowiadał w sposóbograniczony (art. 114 KSH).3.2.2.1. Umowa spółki komandytowejW ramach umowy spółki komandytowej należy wyróżnić:(A) elementy obligatoryjne,(B) elementy fakultatywne.Ad (A)Kluczowe elementy umowy spółki komandytowej zawiera art. 105, stosownie do treściktórego umowa spółki komandytowej powinna zawierać:(1) firmę i siedzibę spółki,(2) przedmiot działalności spółki,(3) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,(4) oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość,(5) oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli(sumę komandytową).Ad (1)Poza regulacjami prawa firmowego należy tutaj w szczególności zwrócić uwagę na regulacjeart. 104 § 1–2 określającego budowę firmy, w tym także art. 104 § 3 KSH (brzmieniefirmy, gdy komplementariuszem jest osoba prawna).Nazwisko komandytariusza nie może być zamieszczane w firmie spółki. W przypadkuzamieszczenia nazwiska lub firmy (nazwy) komandytariusza w firmie spółki, komandytariuszten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz (art. 104 § 4 KSH).Ad (2)Przedmiotem działalności sp.k. musi być prowadzenie przedsiębiorstwa (art. 102 KSH),oznaczenie przedmiotu działalności spółki winno nastąpić zgodnie z art. 40 pkt 1 KRSU.

66Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichAd (4)Wspólnicy są zobligowani do wniesienia wkładu (art. 3 KSH), nie jest możliwe zwolnieniekomandytariusza od obowiązku wniesienia wkładu (art. 108 § 2 KSH). Jeżeli wkłademkomandytariusza do spółki jest w całości lub w części świadczenie niepieniężne, umowaspółki określa przedmiot tego świadczenia (aport), jego wartość, jak również osobę wspólnikawnoszącego takie świadczenie niepieniężne (art. 107 § 1 KSH).Ad (B)Elementy fakultatywne umowy spółki komandytowej, które strony mogą, ale nie musząumieścić/modyfikować to regulacje np. art. 108 § 1, art. 115, art. 117, art. 121 § 1–3,art. 123 § 1 KSH.Umowa spółki komandytowej powinna być zawarta w formie aktu notarialnego (art. 106KSH).3.2.2.2. Rejestracja spółki komandytowej w KRSSpółka komandytowa powstaje z chwilą wpisu do rejestru. Osoby, które działaływ imieniu spółki po jej zawiązaniu, a przed jej wpisem do rejestru, odpowiadają solidarnie(art. 109 KSH).Zgłoszenie spółki komandytowej do sądu rejestrowego powinno zawierać (art. 110§ 1 KSH):(1) firmę, siedzibę i adres spółki,(2) przedmiot działalności spółki,(3) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy oraz odrębnie nazwiskai imiona albo firmy (nazwy) komandytariuszy, a także okoliczności dotyczące ograniczeniazdolności wspólnika do czynności prawnych, jeżeli takie istnieją,(4) nazwiska i imiona osób uprawnionych do reprezentowania spółki i sposób reprezentacji;w przypadku, gdy komplementariusze powierzyli tylko niektórym spośród siebieprowadzenie spraw spółki – zaznaczenie tej okoliczności,(5) sumę komandytową.Należy tutaj także uwzględniać odpowiednie regulacje KRSU, jak np. art. 38 pkt 6lit. e, art. 39 pkt 1 KRSU.W pozostałym zakresie do rejestracji znajdą odpowiednio zastosowanie (via art. 103KSH) przepisy dotyczące rejestracji sp.j. (np. art. 26 § 3 KSH).Co do postępowania rejestrowego vide wcześniejsze rozdziały.3.2.3 Zmiana umowy spółki komandytowejW toku istnienia spółki komandytowej wspólnicy mogą dokonywać jej zmian, będądo nich miały odpowiednie zastosowanie przepisy o spółce jawnej, a także regulacje ogólneKSH (w szczególności art. 9, art. 3 KSH).Poniżej omówienie istotniejszych modyfikacji w stosunku do spółki jawnej.Zmiany umowy spółki wymagają formy aktu notarialnego (art. 106 KSH).Zmiany danych określonych w art. 110 § 1 KSH wymagają zgłoszenia do KRS. Do KRSnależy także zgłosić obniżenie sumy komandytowej. Istotne jest, iż obniżenie sumy komandytowejnie ma skutku prawnego wobec wierzycieli, których wierzytelności powstały przedchwilą wpisania obniżenia do rejestru (art. 113 KSH).

Spółki osobowe 673.2.4. Wkłady do spółki komandytowejDo wkładów komplementariuszy znajdą odpowiednie zastosowanie regulacje dotyczącewkładów wspólników do spółki jawnej (art. 103 w zw. z art. 28 oraz 48 i nast. KSH).Zasady dotyczące wkładów obowiązujące w sp.j. doznają największych modyfikacjiw odniesieniu do wkładów komandytariusza.W odniesieniu do komandytariusza należy rozróżnić:(1) wkład (rzeczywiście) wniesiony (art. 123 KSH) od wkładu umówionego (art. 105 pkt 4KSH, art. 107 § 1 KSH),(2) sumę komandytową (art. 105 pkt 5, art. 111, art. 113 KSH).I tak:Ad (1)Wkład rzeczywiście wniesiony stanowi element (realne aktywa) majątku spółki, natomiastwkład umówiony stanowi zobowiązanie wspólnika do dokonania określonego przysporzeniana rzecz spółki. Wkład wniesiony może pokrywać się z wkładem umówionym,bądź może być od niego niższy.W przypadku wnoszenia aportu przez komandytariusza winien on zostać opisanyw umowie zgodnie z art. 107 § 1 KSH.Zdolności aportowej nie mają następujące wkłady komandytariusza:(a) zobowiązanie do wykonania pracy lub świadczenia usług na rzecz spółki,(b) wynagrodzenie za usługi świadczone przy powstaniu spółki,chyba że wartość innych jego wkładów do spółki nie jest niższa od wysokości sumykomandytowej,a także – w przypadku, gdy komplementariuszem jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnościąlub spółka akcyjna, zaś komandytariuszem jest wspólnik tej spółki, zdolnościaportowej nie posiadają:(c) udziały komandytariusza w tej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcje tejspółki akcyjnej.Ad (2)Suma komandytowa jest abstrakcyjną wielkością, określoną przez komandytariusza,która oznacza maksymalny zakres jego odpowiedzialności. Wysokość sumy komandytowejnie jest, co do zasady, w żaden sposób skorelowana z wysokością wkładu do spółki komandytowej(umowa spółki może w tym zakresie zawierać odmienne postanowienia videart. 108 § 1 KSH).3.2.5. Prawa i obowiązki wspólnikówPrawa i obowiązki komplementariusza nie różnią się co do zasady od praw i obowiązkówwspólnika spółki jawnej. Istotne różnice będą natomiast występować w wybranychkwestiach dotyczących praw i obowiązków komandytariusza.3.2.5.1. Prawa organizacyjneW odniesieniu do praw i obowiązków organizacyjnych komandytariusza na uwagę zasługujeproblematyka:(1) prowadzenia spraw spółki,

68Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich(2) reprezentacji spółki,(3) obowiązku lojalności,(4) prawa do kontroli.Ad (1)Co do zasady, prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki spoczywa na komplementariuszach(art. 39 § 1 w zw. z art. 103 KSH), natomiast pozbawieni są go komandytariusze(art. 121 § 1 KSH).Możliwe jest jednak przyznanie prawa do prowadzenia spraw spółki także komandytariuszom.W takim przypadku do prowadzenia spraw przez komplementariuszy będzie miałzastosowanie mechanizm dotyczący prowadzenia spraw przez wspólników spółki jawnejz modyfikacjami wskazanymi poniżej.W przypadku przyznania prawa do prowadzenia spraw spółki komandytariuszowi:(-) w sprawach nieprzekraczających zakresu zwykłych czynności spółki komandytariuszbędzie miał takie same prawa, jak komplementariusz (np. art. 40, 42 i in. KSH),(-) w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana będzie zgodakomandytariusza, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 121 § 2 KSH),(-) będzie on uprawniony do dokonania czynności nagłej (art. 44 KSH).Ad (2)Problematykę reprezentacji sp.k. regulują art. 117 i 118 KSH, mające charakter bezwzględnieobowiązujący (art. 119 KSH).Zasadą jest, iż spółkę komandytową reprezentują komplementariusze niepozbawieniprawa reprezentacji spółki (art. 117 KSH):(-) z mocy umowy spółkialbo(-) prawomocnego orzeczenia sądu.W pozostałym zakresie będą tutaj miały zastosowanie regulacje art. 29 i 30 KSHw zw. z art. 103 KSH.Natomiast komandytariusze są pozbawieni możliwości reprezentacji spółki, z wyjątkiemdziałania jako pełnomocnik (co obejmuje swym zakresem także szczególny rodzaj pełnomocnictwatj. prokurę). Jednocześnie, jeżeli komandytariusz dokona w imieniu spółkiczynności prawnej nie ujawniając swojego pełnomocnictwa, odpowiada za skutki tej czynnościwobec osób trzecich bez ograniczenia; dotyczy to także reprezentowania spółki przezkomandytariusza, który nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres (art. 118 KSH).Ad (3)Obowiązek lojalności ma zastosowanie do komplementariuszy (art. 103 KSH). Nie będzieon miał zastosowania do komandytariuszy pozbawionych prawa prowadzenia sprawspółki lub jej reprezentowania, możliwe jest jednak umowne zmodyfikowanie tej zasady(art. 121 § 3 in fine KSH).Ad (4)Prawo kontroli przysługujące komandytariuszowi reguluje art. 120 § 1–2 KSH, mającycharakter bezwzględnie obowiązujący.3.2.5.2. Prawa majątkoweW zakresie praw majątkowych na uwagę zasługują regulacje dotyczące uczestnictwaw zysku i stracie. Do partycypacji przez komplementariusza w zysku/stracie spółki ko-

Spółki osobowe 69mandytowej znajdują odpowiednie zastosowanie przepisy o spółce jawnej (w szczególnościart. 51–54 KSH).Komandytariusz uczestniczy w zysku spółki proporcjonalnie do jego wkładu rzeczywiściewniesionego do spółki, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Zysk przypadającykomandytariuszowi za dany rok obrotowy jest przeznaczany w pierwszej kolejności na uzupełnieniejego wkładu rzeczywiście wniesionego do wartości umówionego wkładu. W raziewątpliwości komandytariusz uczestniczy w stracie jedynie do wartości umówionegowkładu (art. 123 KSH).3.2.6. Ustanie spółki komandytowejDo ustania spółki komandytowej znajdują odpowiednie zastosowanie przepisy o spółcejawnej (art. 103 KSH), z wyjątkiem art. 124 KSH.3.2.7. Odpowiedzialność wspólników spółki komandytowejKomplementariusze odpowiadają wobec wierzycieli za zobowiązania spółki bez ograniczenia(art. 22 w zw. z art. 103 KSH), także w pozostałym zakresie do ich odpowiedzialnościznajdują odpowiednie zastosowanie przepisy o spółce jawnej.Natomiast komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycielitylko do wysokości sumy komandytowej (art. 105 pkt 5 KSH).Obniżenie sumy komandytowej nie ma skutku prawnego wobec wierzycieli, którychwierzytelności powstały przed chwilą wpisania obniżenia do rejestru (konieczny jest więcw tym przypadku wpis do KRS obniżenia sumy komandytowej).Podmioty przystępujące do spółki w charakterze komandytariusza odpowiadają takżeza zobowiązania spółki istniejące w chwili wpisania ich do rejestru (aczkolwiek jest to odpowiedzialnośćdo wysokości sumy komandytowej).W przypadku zawarcia umowy spółki komandytowej z przedsiębiorcą prowadzącymprzedsiębiorstwo we własnym imieniu i na własny rachunek, komandytariusz odpowiadatakże za zobowiązania powstałe przy prowadzeniu tego przedsiębiorstwa, a istniejącew chwili wpisu spółki do KRS.Jeżeli umowa spółki komandytowej to przewiduje, możliwe jest przyjęcie do spółki nowegokomplementariusza, w takim przypadku dotychczasowy komandytariusz może uzyskaćstatus komplementariusza lub osoba trzecia może przystąpić do spółki w charakterzekomplementariusza, za zgodą wszystkich dotychczasowych wspólników.Komandytariusz jest wolny od odpowiedzialności w granicach wartości wkładu wniesionegodo spółki.W przypadku zwrotu wkładu w całości albo w części odpowiedzialność zostaje przywróconaw wysokości równej wartości dokonanego zwrotu. Jeżeli dojdzie do uszczupleniamajątku przez stratę, uważa się za zwrot wkładu w stosunku do wierzycieli każdą wypłatę dokonanąprzez spółkę na rzecz komandytariusza przed uzupełnieniem wkładu do pierwotnejwartości określonej w umowie spółki. Dokonanie takich wypłat nie wymaga wpisu do KRS.Komandytariusz nie jest obowiązany do zwrotu tego, co pobrał tytułem zysku na podstawiesprawozdania finansowego, chyba że działał w złej wierze.

70Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichOrzecznictwoWyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 26 października 2004 r. I ACa327/2004LexPolonica nr 383353Orzecznictwo Sądów Apelacji Białostockiej 2004/4–2005/1 str. 13OSA 2005/8 poz. 32 str. 511. Subsydiarność odpowiedzialności wspólników spółki komandytowej (art. 31 § 1 kshw zw. z art. 103 ksh) rzutuje nie na powinność świadczenia przez wspólników, alena kolejność zaspokojenia wierzyciela z określonych mas majątkowych.2. Występowanie przesłanki bezskuteczności egzekucji z majątku spółki komandytowej(art. 31 § 1 ksh w zw. z art. 103 ksh) badane jest na etapie postępowania o nadanieklauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko wspólnikomw oparciu o treść art. 31 § 2 ksh w zw. z art. 103 ksh).3. Upływ terminu przedawnienia przeciwko spółce komandytowej w czasie toczenia sięsprawy wniesionej przez wierzyciela przeciwko wspólnikom spółki może być skuteczniepodnoszony przez wspólników na podstawie art. 35 § 1 ksh w zw. z art. 103 ksh.

Wybrane zagadnienia wspólnedotyczące spółek kapitałowych44.1. Reprezentacja organiczna4.1.1. CharakterystykaOsoba prawna może być reprezentowana przez:(-) swoje organy (tzw. reprezentacja organiczna – art. 38 i nast. KC w zw. z art. 201 § 1,art. 204 KSH oraz art. 368, art. 372 KSH),(-) przedstawicieli ustawowych (np. kurator z art. 42 KC, kurator ustanowiony przez sądrejestrowy w przypadku określonym w art. 26 ust. 1 KRSU, art. 253 § 2 KSH, art. 426§ 2 KSH),(-) pełnomocników (art. 98 i nast. KC np. 210 § 1, 379 § 1 KSH), co obejmuje także szczególnypodtyp pełnomocnictwa tj. prokurę (art. 1091 KC i nast.).Możliwe jest także łączenie reprezentacji organicznej z działaniem pełnomocników/prokurentów (przykładowo art. 205 § 1, art. 373 § 1 KSH), tego typu reprezentacja nosi mianoreprezentacji łącznej mieszanej.W praktyce największe problemy prawne dotyczą wadliwości aktów reprezentacji organicznej.W praktyce należy tutaj wyróżnić następujące grupy zagadnień:(1) działanie tzw. kadłubowych organów spółki tj. sytuację, w której skład osobowy organujest mniejszy niż wymagany przez ustawę bądź umowę (statut) spółki;(2) działanie przez organ bez zgody:(a) innego organu spółki,(b) osoby trzeciej;(3) działanie przez organ poza zakresem działalności określonym w umowie spółki;(4) problematykę udzielania członkom zarządu pełnomocnictwa/prokury.Ad (1)Zgodnie z art. 39 KC nieważna jest umowa zawarta przez:(a) organ z przekroczeniem umocowania,(b) osobę działającą w imieniu osoby prawnej nie będącą jej organem,(c) osobę działającą w imieniu osoby prawnej, która nie istnieje (art. 39 § 2 KC).

72Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichLinia orzecznicza jednak w tym względzie nie jest jednoznaczna i dopuszcza możliwośćnastępczego potwierdzenia czynności wadliwej reprezentacji organicznej.Ad (2)Konsekwencje braku zgody w stosunkach wewnętrznych będą zależeć od tego czy będzieto zgoda wymagana przez:(i) przepisy prawa – zastosowanie znajdzie wtedy art. 17 § 1–2 KSH,(ii) postanowienia umowy/statutu spółki (art. 17 § 3 KSH).Natomiast w przypadku zgody osoby trzeciej (np. organu administracji rządowej) zastosowanieznajdzie art. 63 KSH.Ad (3)W prawie polskim, w przeciwieństwie do systemów anglosaskich, brak jest tzw. koncepcjiultra vires czyli działania poza przedmiotem przedsiębiorstwa spółki. Działaniapodjęte przez zarząd z naruszeniem określonego w umowie przedmiotu działalności będąwięc ważne, co nie wyklucza jednak odpowiedzialności członków zarządu wobec spółki(art. 293, art. 483 KSH).Ad (4)Sporna, zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie jest możliwość udzielenia członkowizarządu, zwłaszcza w przypadku reprezentacji łącznej z drugim członkiem zarządu, pełnomocnictwado samodzielnej reprezentacji spółki.OrzecznictwoMożliwość potwierdzania czynności zarząduUchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 2007-09-14 III CZP 31/07OSN Izba Cywilna rok 2008, Nr 2, poz. 14, str. 1Do umowy zawartej przez zarząd spółdzielni bez wymaganej do jej ważności uchwaływalnego zgromadzenia lub rady nadzorczej ma zastosowanie w drodze analogiiart. 103 § 1 i 2 KC.Wyrok SN – Izba Cywilna z 2009-10-08 II CSK 180/09Czynność prawna dokonana przez „fałszywy organ” osoby prawnej jest bezwzględnienieważna i nie podlega konwalidacji (art. 39 KC).Skutki braku umocowania wobec osób trzecichUchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 2008-12-05 III CZP 124/08OSN Izba Cywilna rok 2009, Nr 11, poz. 146, str. 23Osoba trzecia nie może skutecznie podnieść zarzutu nieważności umowy zawartej przezspółkę z o.o. reprezentowaną przez odwołanego członka zarządu, który w chwili zawieraniaumowy był nadal wpisany do rejestru przedsiębiorców.Możliwość ukształtowania zasad reprezentacji w zależności od wartości danejczynnościUchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 24 października 1996 r. IIICZP 112/96LexPolonica nr 313399

Wybrane zagadnienia wspólne dotyczące spółek kapitałowych 73Glosa 1997/3 str. 32Glosa 1997/6 str. 32Glosa 1997/8 str. 32Glosa 1998/1 str. 36Glosa 1998/12 str. 31OSNC 1997/2 poz. 20OSP 1997/3 poz. 62OSP 1997/4 poz. 87Prokuratura i Prawo – dodatek 1997/2 poz. 29Przegląd Sądowy 1998/9 str. 122W umowie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może być przewidziana reprezentacjałączna dla składania przez zarząd oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowychspółki powyżej określonej ich wartości.Zarząd kadłubowyWyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i SprawPublicznych z dnia 27 października 2004 r. I PK 680/2003LexPolonica nr 369906Rzeczpospolita 2004/254 str. C2Sąd Okręgowy trafnie stwierdził, że rezygnacja członka zarządu z pełnienia funkcjiw świetle umowy spółki nie powodowała przekształcenia zarządu wieloosobowego w zarządjednoosobowy. Wprowadzenie zarządu jednoosobowego wymagałoby odpowiedniejuchwały, co nie miało miejsca. Zarząd działający jedynie w osobie prezesa zarząduw świetle aktów wewnętrznych strony pozwanej był jedynie zarządem kadłubowym, którynie mógł w sposób prawnie skuteczny dokonywać czynności z zakresu prawa pracytj. zmieniać warunków zatrudnienia w drodze aneksu do umowy o pracę z powodem.Pełnomocnictwo dla członka zarząduUchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 23 sierpnia 2006 r. III CZP68/2006LexPolonica nr 415607Biuletyn Sądu Najwyższego 2006/8Monitor Prawniczy 2006/18 str. 958Monitor Prawniczy 2007/3 str. 149Monitor Prawniczy 2008/1 str. 44OSNC 2007/6 poz. 82Prokuratura i Prawo – dodatek 2007/3 poz. 35Rejent 2006/10 str. 199Rzeczpospolita 2006/198 str. C1Członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, uprawniony umową spółkido jej reprezentowania łącznie z drugim członkiem zarządu, może być ustanowionypełnomocnikiem do poszczególnych czynności.

74Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 27 listopada 2007 r. IV CSK263/2007LexPolonica nr 2424268Dopuszczone jest ustanowienie pełnomocnictwa do poszczególnych czynności dla członkazarządu spółki, który jest uprawniony umową spółki do jej reprezentowania łączniez drugim członkiem zarządu. Przyznanie członkowi zarządu legitymacji do działaniaw imieniu spółki w charakterze pełnomocnika nie przesądza, w jakiej faktycznie roliwystępował członek zarządu pozwanej spółki. Jest to kwestia stosownych ustaleń faktycznych,pozostających poza zakresem wniesionej skargi kasacyjnej.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 5 lutego 2008 r. I ACa 1255/2007LexPolonica nr 1932896Spółka jako osoba prawna jest samodzielnym podmiotem, który działa przez swe organy(art. 38 kc). Jej organem wykonawczo-reprezentacyjnym jest zarząd. Zgodnie z przepisemart. 201 ksh prowadzi on sprawy spółki i reprezentuje ją na zewnątrz, przy czymzasady reprezentacji mogą być ustalone przez wspólników w sposób odmienny od regulacjizawartej w art. 205 ksh. Już względny charakter tej regulacji prawnej przemawia,w ocenie Sądu Apelacyjnego, za dopuszczalnością ustanowienia pełnomocnikiemjednego z członków zarządu Spółki. Osoba będąca członkiem zarządu jest umocowanado wszelkich czynności prawnych (art. 204 ksh). Innymi słowy, z obwiązujących przepisównie można wywieść ogólnego ograniczenia uprawnień do umocowania zarząduw charakterze pełnomocnika czy zakazu łączenia funkcji piastuna organu spółki z jejpełnomocnikiem.Reprezentacja mieszanaUchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 27 kwietnia 2001 r. III CZP6/2001LexPolonica nr 350892Biuletyn Sądu Najwyższego 2001/4 str. 12Glosa 2001/11 str. 47Glosa 2002/11 str. 48Glosa 2002/2 str. 48Glosa 2002/3 str. 48Glosa 2002/6 str. 48Glosa 2002/7 str. 48Jurysta 2001/7–8 str. 20Monitor Prawniczy 2001/12 str. 623Monitor Prawniczy 2001/16 str. 831Monitor Prawniczy 2001/22 str. 1134Monitor Prawniczy 2002/15 str. 707OSNC 2001/10 poz. 148OSP 2001/12 poz. 179OSP 2002/4 poz. 54Prawo Bankowe 2001/10 str. 25Prawo Gospodarcze 2001/10 str. 7

Wybrane zagadnienia wspólne dotyczące spółek kapitałowych 75Prokuratura i Prawo – dodatek 2001/10 poz. 32Przegląd Prawa Handlowego 2002/3 str. 44Radca Prawny 2001/4 str. 122Wokanda 2001/6 str. 4Wokanda 2001/9 str. 1Dopuszczalne jest udzielenie prokury jednej osobie z zastrzeżeniem, że może ona działaćtylko łącznie z członkiem zarządu spółki lub wspólnikiem.4.2. Jednoosobowe spółki kapitałoweSpółką jednoosobową jest spółka kapitałowa, której wszystkie udziały albo akcje należądo jednego wspólnika albo akcjonariusza (art. 4 § 1 pkt 3 KSH).Do aktu założycielskiego sporządzonego przez jedynego wspólnika (akcjonariusza)spółki stosuje się przepisy o umowie spółki (art. 4 § 2 KSH).W przypadku funkcjonowania, a także przejmowania i przekształcania jednoosobowespółki kapitałowe charakteryzują się kilkoma odrębnościami w stosunku do spółek wieloosobowych.(1) Na etapie tworzenia spółki z o.o., jak i akcyjnej:(a) obowiązuje zakaz ich zawiązania wyłącznie przez inną jednoosobową spółkęz ograniczoną odpowiedzialnością (art. 151 § 2, art. 301 § 1 in fine KSH),(b) zgłoszenie do sądu rejestrowego spółki jednoosobowej (poza danymi określonymiw art. 166 § 1 bądź art. 318 KSH) powinno również zawierać nazwisko i imięalbo firmę (nazwę) i siedzibę oraz adres jedynego wspólnika/akcjonariusza, a takżewzmiankę, że jest on jedynym wspólnikiem/akcjonariuszem spółki (art. 166§ 2, art. 319 § 1 KSH).Powyższe zasady stosuje się odpowiednio w przypadku nabycia przez jednego wspólnikawszystkich udziałów po zarejestrowaniu spółki (art. 166 § 3 KSH, 319 § 2), przy czymw przypadku spółki akcyjnej zarząd ma 3 tygodnie na zgłoszenie tej okoliczności do sądurejestrowego w terminie trzech tygodni od dnia, w którym dowiedział się, że wszystkie akcjespółki zostały nabyte przez jedynego akcjonariusza.dodatkowo, tylko w odniesieniu do spółki z o.o.:(c) w jednoosobowej spółce z o.o. w organizacji jedyny wspólnik nie ma prawa reprezentowaniaspółki. Nie dotyczy to zgłoszenia spółki do sądu rejestrowego (art. 162KSH).(2) Na etapie funkcjonowania jednoosobowej spółki z o.o. i akcyjnej:(a) w spółce jednoosobowej jedyny wspólnik/akcjonariusz wykonuje wszystkie uprawnieniaprzysługujące zgromadzeniu wspólników/WZA zgodnie z przepisami regulującymifunkcjonowanie spółki z o.o./S.A. Przepisy o zgromadzeniu wspólników/WZA są stosowane odpowiednio (art. 156/303 § 1 KSH),(b) w przypadku gdy wszystkie udziały/akcje spółki przysługują jedynemu wspólnikowi/akcjonariuszowialbo jedynemu wspólnikowi/akcjonariuszowi i spółce,oświadczenie woli takiego wspólnika/akcjonariusza składane spółce wymaga formypisemnej pod rygorem nieważności, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 173§ 1, art. 303 § 2 KSH),

76Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich(c) w przypadku, gdy wspólnik, o którym stanowi art. 173 § 1 KSH, jest zarazem jedynymczłonkiem zarządu, umowa pomiędzy wspólnikiem a reprezentowaną przezniego spółką wymaga formy aktu notarialnego. O każdorazowym dokonaniu takiejczynności prawnej notariusz zawiadamia sąd rejestrowy, przesyłając wypisaktu notarialnego (art. 210 § 2 KSH). Analogicznie sytuacja ta wygląda w spółceakcyjnej (art. 379 § 2 KSH).Powyższe zasady dotyczące organizacji i funkcjonowania spółek jednoosobowych będąmiały odpowiednie zastosowanie do jednoosobowych spółek kapitałowych w organizacji(art. 11 § 2 KSH).(3) W przypadku przejmowania, przekształcania spółek:(a) gdy spółka przejmująca przejmuje swoją spółkę jednoosobową zastosowanie ma uproszczonytryb przejmowania (art. 516 § 6 KSH),(b) plan przekształcenia w spółce jednoosobowej sporządza się w formie aktu notarialnego(art. 557 § 3 KSH), gdy co do zasady wystarczająca jest forma pisemna pod rygoremnieważności – art. 557 § 2 KSH.(c) zgodnie ze znowelizowanymi przepisami możliwe będzie także przekształcenieprzedsiębiorcy jednoosobowego w jednoosobową spółkę kapitałową (art. 551 § 5 KSHw zw. z art. 5841 i nast. KSH).OrzecznictwoWyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznychz dnia 17 grudnia 1996 r. II UKN 37/96LexPolonica nr 323779Glosa 1997/12 str. 32OSNAPiUS 1997/17 poz. 320Radca Prawny 2003/4 str. 132Umowa o pracę zawarta w imieniu jednoosobowej spółki z o.o. z jej prezesem, przez pełnomocnika,któremu udzielił on pełnomocnictwa do zawarcia tej czynności jako nadzwyczajnezebranie wspólników, w skład którego wchodził jako jedyny wspólnik – jestnieważna.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i UbezpieczeńSpołecznych z dnia 5 lutego 1997 r. II UKN 86/96LexPolonica nr 324086Glosa 1998/4 str. 32OSNAPiUS 1997/20 poz. 404Radca Prawny 2003/4 str. 132Nieważna jest umowa o pracę, którą jedyny wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnościąi zarazem Prezes jej dwuosobowego – wraz z małżonkiem – zarządu zawarł z tąspółką za pośrednictwem pełnomocnika ustanowionego przez siebie działającego w charakterzezgromadzenia wspólników.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 21 czerwca 2007 r. IV CSK 88/2007LexPolonica nr 2088971

Wybrane zagadnienia wspólne dotyczące spółek kapitałowych 77W sytuacji, gdy jedyny wspólnik działając jako członek zarządu spełnił wszystkie wymogiprzewidziane w art. 203 kh dla ustanowienia pełnomocnika, nie ma podstaw dozakwestionowania ważności takiego pełnomocnictwa.4.3. Cywilnoprawna odpowiedzialność członków zarząduspółki kapitałowej – wybrane zagadnienia4.3.1. Odpowiedzialność w stosunkach wewnętrznychPodjęcie przez spółkę kapitałową decyzji dotyczącej odpowiedzialności w stosunkachwewnętrznych dotyczących roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy zawiązaniuspółki lub sprawowaniu zarządu lub nadzoru wymaga zgody zgromadzenia wspólników(art. 228 pkt 2 KSH) bądź walnego zgromadzenia akcjonariuszy (art. 393 pkt 2 KSH).W ramach odpowiedzialności w stosunkach wewnętrznych należy wyróżnić wspólnedla wszystkich spółek kapitałowych rodzaje odpowiedzialności:(1) odpowiedzialność z tytułu naruszenia zasad tworzenia:(-) w sp. z o.o. – art. 292 KSH,(-) w S.A. – art. 480–481 KSH,(2) odpowiedzialność z tytułu szkody wyrządzonej spółce działaniem (zaniechaniem)sprzecznym z prawem lub postanowieniami spółki (art. 293/483 KSH),(3) actio pro socio (art. 295/486 KSH),a także właściwe tylko dla spółki akcyjnej:(4) odpowiedzialność w trybie art. 484 KSH,I tak:Ad (1)Kto, biorąc udział w tworzeniu spółki, wbrew przepisom prawa z winy swojej wyrządziłspółce szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Regulacja ta jest analogiczna dlaspółki z o.o. i akcyjnej (art. 292/480 § 1 KSH). Przepisy o spółce akcyjnej dodatkowo zawierająw tym zakresie przykładowy katalog naruszeń, mianowicie obciążają one odpowiedzialnościątego kto:(1) zamieścił lub współdziałał w zamieszczeniu w statucie, sprawozdaniach, opiniach,ogłoszeniach i zapisach fałszywych danych lub dane te w inny sposób rozpowszechniałbądź też pominął lub współdziałał w pominięciu w tych dokumentach danych istotnychdla powstania spółki, w szczególności dotyczących wkładów niepieniężnych, nabyciamienia oraz przyznania akcjonariuszom lub innym osobom wynagrodzenia lubszczególnych korzyści,albo(2) współdziałał w czynnościach prowadzących do zarejestrowania spółki na podstawiedokumentu zawierającego fałszywe dane (art. 480 § 2 KSH).Dodatkowo przepisy o spółce akcyjnej przewidują odpowiedzialność odszkodowawcząpodmiotów, które w związku z powstaniem spółki akcyjnej lub podwyższeniem jej kapitałuzakładowego z winy swojej zapewniają sobie albo osobie trzeciej zapłatę nadmiernie wygórowanąponad wartość zbywczą wkładów niepieniężnych albo nabywanego mienia, lub też wynagrodzeniealbo korzyści szczególne, niewspółmierne z oddanymi usługami (art. 481 KSH).Ad (2)

78Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichCzłonek zarządu, rady nadzorczej oraz likwidator odpowiada wobec spółki za szkodęwyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutuspółki, chyba że nie ponosi winy.Członek zarządu, rady nadzorczej oraz likwidator powinien przy wykonywaniu swoichobowiązków dołożyć staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności(art. 293/483 KSH).OrzecznictwoWyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 18 października 2010 r.I ACa 826/2010LexPolonica nr 25218131. Dla wykazania interesu prawnego w wytoczeniu konkretnego powództwa nie wystarczypowołać się na swój status akcjonariusza i określone w Kodeksie spółek handlowychuprawnienia korporacyjne w stosunku do spółki akcyjnej, ale należy wskazać na konkretneprawa lub obowiązki (korzyści lub zagrożenia majątkowe), które dotyczą bezpośredniopowoda np. na czym polega jego korzyść lub strata w zależności od wyniku sprawy.2. Jeżeli na skutek czynności organów spółki doszło do zdarzeń powodujących szkodęw jej majątku, która to szkoda z reguły oznacza zarazem obniżenie wartości udziałuakcjonariusza w spółce, akcjonariuszowi przysługuje jedynie powództwo z art. 486 § 1w zw. z art. 483 § 1 k.s.h.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 25 listopada 2004 r. III CK592/2002LexPolonica nr 420818Rzeczpospolita 2006/272 str. C2Udzielenie absolutorium może zwolnić od odpowiedzialności odszkodowawczej członkazarządu (rady nadzorczej).Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 lutego 2006 r. V CSK 128/2005LexPolonica nr 401516Monitor Prawniczy 2006/5 str. 2261. Ustalenie bezprawności w rozumieniu art. 293 ksh nie może ograniczać się jedynie doogólnikowego stwierdzenia, że działanie lub zaniechanie było sprzeczne z prawem lubumową spółki, lecz powinno wskazywać – z przytoczeniem konkretnych przepisów prawalub postanowień umowy – na czym polegała sprzeczność zachowania członka organuspółki z oznaczonym przepisem prawa lub postanowieniem umowy.2. Wskazana w art. 293 ksh reguła dowodowa w postaci domniemania dotyczy jedyniewiny. Nie obejmuje ona natomiast bezprawności, szkody i związku przyczynowego międzynaruszeniem prawa lub postanowień umowy a szkodą, co oznacza, że obowiązek wykazaniatych przesłanek odpowiedzialności – zgodnie z art. 6 kc – spoczywa na powodzie.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 15 czerwca 2005 r. IV CK 731/2004LexPolonica nr 1576787OSP 2007/9 poz. 103

Wybrane zagadnienia wspólne dotyczące spółek kapitałowych 79Zarówno poszkodowana spółka, jak i jej wspólnik mogli dochodzić na podstawie art. 292albo art. 294 § 1 kh odszkodowania od członka zarządu zarówno wówczas, gdy jego czynwyrządzający szkodę, był naruszeniem umowy spółki lub przepisów kh, jak i wówczas,gdy był to także czyn niedozwolony.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 6 lutego 2004 r. II CK 407/2002LexPolonica nr 1548526Unormowanie zawarte w art. 201 kh (obecnie art. 208 ksh) odnosi się do prowadzeniaspraw spółki, a więc czynności w zakresie wewnętrznym spółki. Podjęcie przez członkazarządu działań wbrew regulacjom dokonywania czynności określonych w tym przepisienarazić go może na przewidzianą w art. 292 kh (obecnie: art. 293 ksh) odpowiedzialnośćwobec spółki za szkody tym spowodowane.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 17 grudnia 2003 r. IV CK 305/2002LexPolonica nr 365240Poniesienie przez osobę zatrudnioną w spółce handlowej i pełniącą jednocześnie funkcjęw zarządzie tej spółki, konsekwencji przewidzianych w kodeksie pracy nie wyklucza jejodpowiedzialności za te same zachowania na podstawie przepisów kodeksu handlowego.Skazanie pozwanej prawomocnym wyrokiem karnym w istocie stanowi spełnienie przesłankiodpowiedzialności z art. 292 kh, jaką jest wyrządzenie przez członka władz spółkiszkody przez działalność sprzeczną z prawem lub postanowieniami umowy spółki.Ad (3)Problematykę actio pro socio regulują art. 295 § 1 KSH/486 KSH.Jeżeli spółka nie wytoczy powództwa o naprawienie wyrządzonej jej szkody w terminieroku od dnia ujawnienia czynu wyrządzającego szkodę, każdy wspólnik może wnieśćpozew o naprawienie szkody wyrządzonej spółce.Na żądanie pozwanego, zgłoszone przy pierwszej czynności procesowej, sąd może nakazaćzłożenie kaucji na zabezpieczenie pokrycia szkody grożącej pozwanemu. Wysokośći rodzaj kaucji sąd określa według swojego uznania. W przypadku niezłożenia kaucji w wyznaczonymprzez sąd terminie pozew zostaje odrzucony. Na kaucji służy pozwanemu pierwszeństwoprzed wszystkimi wierzycielami powoda.Jeżeli powództwo okaże się nieuzasadnione, a powód, wnosząc je, działał w złej wierzelub dopuścił się rażącego niedbalstwa, obowiązany jest naprawić szkodę wyrządzonąpozwanemu.Osoby obowiązane do naprawienia szkody nie mogą powoływać się na uchwałę wspólnikówudzielającą im absolutorium, ani na dokonane przez spółkę zrzeczenie się roszczeńo odszkodowanie w przypadku:(-) actio pro socio,(-) w razie upadłości spółki.OrzecznictwoWyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 5 listopada 2009 r. V ACa 352/2009LexPolonica nr 2348325OSA 2011/2 poz. 3 str. 22Rejent 2011/10 str. 164

80Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichW razie bezczynności spółki w dochodzeniu zwrotu bezpodstawnej wypłaty, każdy wspólnikmoże wnieść pozew o naprawienie szkody wyrządzonej w ten sposób spółce w trybieart. 295 § 1 k.s.h., w którym przesłankowo podlegać będzie badaniu kwestia bezprawnościdokonanych wypłat, jak i bezczynności spółki w dochodzeniu ich zwrotu.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 15 czerwca 2005 r. IV CK 731/2004LexPolonica nr 1576787OSP 2007/9 poz. 103Zarówno poszkodowana spółka, jak i jej wspólnik mogli dochodzić na podstawie art. 292albo art. 294 § 1 kh odszkodowania od członka zarządu zarówno wówczas, gdy jego czyn,wyrządzający szkodę, był naruszeniem umowy spółki lub przepisów kh, jak i wówczasgdy był to także czyn niedozwolony.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 18 października 2010 r. I ACa826/2010LexPolonica nr 25218131. Dla wykazania interesu prawnego w wytoczeniu konkretnego powództwa nie wystarczypowołać się na swój status akcjonariusza i określone w Kodeksie spółekhandlowych uprawnienia korporacyjne w stosunku do spółki akcyjnej, ale należywskazać na konkretne prawa lub obowiązki (korzyści lub zagrożenia majątkowe),które dotyczą bezpośrednio powoda np. na czym polega jego korzyść lub strataw zależności od wyniku sprawy.2. Jeżeli na skutek czynności organów spółki doszło do zdarzeń powodujących szkodęw jej majątku, która to szkoda z reguły oznacza zarazem obniżenie wartościudziału akcjonariusza w spółce, akcjonariuszowi przysługuje jedynie powództwoz art. 486 § 1 w zw. z art. 483 § 1 k.s.h.4.3.3. Odpowiedzialność w stosunkach zewnętrznychOdpowiedzialność w stosunkach zewnętrznych obejmuje:(1) odpowiedzialność za podanie fałszywych danych określoną art. 291/479 KSHoraz właściwe tylko dla spółki z o.o.(2) art. 299 KSH.Możliwe jest także dochodzenie przez osoby trzecie odszkodowania w przypadku gdyponiosły szkodę na skutek działań określonych w art. 484 KSH.I tak:Ad (1)Jeżeli członkowie zarządu umyślnie lub przez niedbalstwo podali fałszywe danew oświadczeniu, o którym mowa w:(i) art. 167 § 1 pkt 2 KSH, art. 320 § 1 pkt 3 i 4 KSHlub(ii) art. 262 § 2 pkt 3 KSH, art. 441 § 2 pkt 5 (czyli w ramach podwyższenia kapitału zakładowego),odpowiadają wobec wierzycieli spółki solidarnie ze spółką przez trzy lata od dnia zarejestrowaniaspółki lub zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego.

Wybrane zagadnienia wspólne dotyczące spółek kapitałowych 81Istotne jest, iż członkowie zarządu odpowiadają solidarnie (nie subsydiarnie) ze spółkączyli wybór, od kogo będzie domagać się zaspokojenia, należy wyłącznie do wierzyciela.Nie jest także istotny zakres pomyłki np. 10 zł przy wysokości kapitału 10 000 000 zł,a także fakt, iż ów brak kapitału został niezwłocznie po rejestracji spółki (podwyższeniakapitału) uzupełniony.OrzecznictwoWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 14 stycznia 2004 r. I CK 93/2003LexPolonica nr 1526382(…)2. Odpowiedzialność członków zarządu na podstawie art. 470 kh, będąca swoistą karą„za fałsz” w oświadczeniu przewidzianym w art. 439 § 2 pkt 5 kh, dotyczy wszystkichzobowiązań spółki powstałych po zarejestrowaniu podwyższenia kapitału akcyjnego.Ad (2)Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadająsolidarnie za jej zobowiązania.Członek zarządu może się uwolnić od powyższej odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że:(i) we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanieukładowealbo(ii) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowegonastąpiło nie z jego winyalbo(iii) pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowaniaukładowego wierzyciel nie poniósł szkody.W doktrynie i orzecznictwie sporny jest charakter odpowiedzialności z art. 299 KSH.Doktryna opowiada się za jej gwarancyjnym charakterem, natomiast w orzecznictwie obecniedominuje pogląd o jej odszkodowawczym charakterze.Należy pamiętać, iż każdemu z członków zarządu spółki kapitałowej przysługuje samoistna(tj. niezależna od sposobu reprezentacji) legitymacja o złożenie wniosku o ogłoszenieupadłości (art. 20 ust. 2 pkt 2 in fine PrUpN). Członek zarządu nie może się więc zasłaniaćfaktem np. kadłubowości zarządu.Przepisy powyższe nie naruszają dalej idącej odpowiedzialności członków zarządu(art. 21 ust. 3 PrUpN) czyli odpowiedzialności osób zobowiązanych do zgłoszenia wnioskuo ogłoszenie upadłości (określonych w art. 21 ust. 1–2 PrUpN), za szkodę wyrządzonąniezłożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie 2 tygodni od zaistnienia przesłanekdo ogłoszenia upadłości.OrzecznictwoOdpowiedzialność w trybie art. 299 KSHWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 28 stycznia 2004 r. IV CK 176/2002LexPolonica nr 370603

82Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichMonitor Prawniczy 2006/17 str. 936Wokanda 2004/9 str. 7Roszczenie wierzyciela przeciwko członkom zarządu za zobowiązania spółki z o.o.(art. 298 kh(1), obecnie art. 299 ksh) ulega przedawnieniu w terminie określonymw art. 442 § 1(2) kc.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 15 grudnia 2004 r. IV CK 376/2004LexPolonica nr 2027912Odpowiedzialność odszkodowawcza członków zarządu jest odpowiedzialnością deliktową.Kwalifikacja ta umożliwia stosowanie do przedawnienia roszczenia wierzycielaspółki wobec członków zarządu przepisu art. 442 kc, a to oznacza poddanie tego roszczeniatrzyletniemu terminowi przedawnienia, rozpoczynającemu swój bieg w zasadzieod dnia bezskuteczności egzekucji wierzytelności objętej prawomocnym tytułemegzekucyjnym wystawionym przeciwko spółce, z reguły bowiem już wtedy, gdy egzekucjatej wierzytelności okaże się bezskuteczna, wierzyciele spółki dowiadują się o szkodziei o osobie odpowiedzialnej do jej naprawienia.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 14 czerwca 2005 r. V CK 719/2004LexPolonica nr 1631275Ocena reżimu ustanowionej w art. 298 kh odpowiedzialności członków zarządu spółkiwywoływała (podobnie jak pod rządem art. 299 ksh) rozbieżności nie tylko w literaturzeprzedmiotu, lecz także w orzecznictwie. Według zdecydowanie przeważającychw orzecznictwie ocen odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnościąz art. 298 kh ma charakter odszkodowawczy.Szkoda, jako podstawa odpowiedzialności, jest utożsamiana z obniżeniem potencjałumajątkowego spółki, a nie z bezpośrednim uszczerbkiem w majątku wierzyciela.Zarówno bowiem powstanie szkody, jak i inne przesłanki odpowiedzialności tj. winai związek przyczynowy pomiędzy tak rozumianą szkodą a zachowaniem członków zarząduspółki funkcjonują na zasadzie domniemania ustawowego.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 14 czerwca 2005 r. V CK 719/2004LexPolonica nr 405563Gazeta Prawna 2006/81 str. A51. Odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnościąz art. 299 ksh ma charakter odszkodowawczy.2. Szkoda, jako podstawa odpowiedzialności, jest utożsamiana z obniżeniem potencjałumajątkowego spółki, a nie z bezpośrednim uszczerbkiem w majątku wierzyciela.Zarówno bowiem powstanie szkody, jak i inne przesłanki odpowiedzialności tj. winai związek przyczynowy pomiędzy tak rozumianą szkodą a zachowaniem członków zarząduspółki, funkcjonują na zasadzie domniemania ustawowego.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 lipca 2005 r. V CK 839/2004LexPolonica nr 2424367Odpowiedzialność z art. 299 ksh jest dolegliwa (całym majątkiem), dlatego należy jednoznaczniewykazać obowiązek określonego postępowania przez członka zarządu oraz

Wybrane zagadnienia wspólne dotyczące spółek kapitałowych 83niedopełnienie tego obowiązku. Przesłanki tej szczególnej odpowiedzialności nie mogąpodlegać wykładni rozszerzającej.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 31 stycznia 2006 r. I CSK 417/2006LexPolonica nr 1162531Rzeczpospolita 2007/31 str. C1Jeżeli egzekucja przeciwko spółce z o.o. okaże się bezskuteczna, członkowie zarząduodpowiadają osobiście i solidarnie za jej zobowiązania (art. 298 kodeksu handlowegoi art. 299 kodeksu spółek handlowych). Termin przedawnienia roszczeń wobec członkówzarządu spółki z o.o. liczy się dla wierzyciela od momentu uzyskania świadomości,że wyegzekwowanie długu od spółki jest niemożliwe.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 19 października 2005 r. V CK258/2005LexPolonica nr 389471Gazeta Prawna 2005/205 str. 22Członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiada z art. 299 kshza szkodę spowodowaną niezgłoszeniem we właściwym czasie wniosku o upadłość.Decydujące znaczenie ma przy tym to, czy był członkiem zarządu w czasie, gdy powstałypodstawy do zgłoszenia wniosku, a nie to, czy był wtedy wpisany do rejestru sądowego.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 28 kwietnia 2006 r. V CSK 39/2006LexPolonica nr 2059688Wpis określonej osoby w charakterze członka zarządu nie rozstrzyga o ponoszeniu przeztę osobę odpowiedzialności na zasadach ustanowionych w art. 299 k.s.h.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 17 stycznia 2007 r. II CSK322/2006LexPolonica nr 2073235W zasadzie na podstawie art. 299 k.s.h. za zobowiązania spółki odpowiadają członkowiezarządu, którzy zajmowali to stanowisko w czasie od wymagalności zobowiązaniaaż do chwili wystąpienia wierzyciela z powództwem, oraz za wszystkie zobowiązania,które powstały w okresie sprawowania przez nich tej funkcji, a w tym powstałe takżedopiero po spełnieniu się przesłanek do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości.Postępowanie likwidacyjne nie powinno wyłączać odpowiedzialności członków zarząduokreślonej w art. 299 k.s.h. w wypadku, gdy wprawdzie zobowiązanie staje się wymagalnelub powstaje w toku likwidacji spółki, lecz nie powstałoby gdyby pozwani członkowiezarządu wystąpili z wnioskiem o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 lutego 2007 r. III CSK 227/2006LexPolonica nr 1854564OSNC 2008/A poz. 191. W sprawie z powództwa wierzyciela spółki przeciwko członkom jej zarządu, wszczętejna podstawie art. 299 ksh nie zachodzi współuczestnictwo konieczne spółkii członków zarządu.

84Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich2. Jeżeli wierzyciel dochodzący roszczenia przewidzianego w art. 299 ksh przedstawiaprawomocny wyrok stwierdzający zobowiązanie spółki, sąd nie może badać,czy stwierdzone w nim zobowiązanie istnieje i w jakim rozmiarze.Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 28 lutego 2007 r. III CZP143/2007LexPolonica nr 1843523Biuletyn Sądu Najwyższego 2008/2OSNC 2009/3 poz. 38OSP 2009/6 poz. 69www.sn.plOdpowiedzialność związaną z bezskutecznością egzekucji określonego zobowiązania wobecspółki z ograniczoną odpowiedzialnością ponoszą na podstawie art. 299 ksh osobybędące członkami jej zarządu lub likwidatorami w czasie istnienia tego zobowiązania.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 16 stycznia 2008 r. IV CSK430/2007LexPolonica nr 21432491. Z regulacji art. 299 k.s.h. wynika na rzecz wierzyciela domniemanie szkody w wysokościniewyegzekwowanego wobec spółki zobowiązania. Domniemany w świetle tejregulacji jest także związek przyczynowy między szkodą wierzyciela a niezłożeniem wewłaściwym czasie przez członka zarządu wniosku o ogłoszenie upadłości lub podaniao wszczęcie postępowania układowego oraz zawinienie przez niego niezgłoszenia wnioskuo ogłoszenie upadłości i niewszczęcia postępowania układowego.2. Odpowiedzialność z art. 299 k.s.h. jest sankcją za kierowanie przez zarząd sprawamispółki w sposób niekorzystny dla wierzycieli, który doprowadził do bezskutecznościegzekucji jej zobowiązań. Ostatecznym zaś przejawem tego nieprawidłowego, nagannegopostępowania zarządu jest zaniechanie złożenia we właściwym czasie wniosku o ogłoszenieupadłości spółki.3. Przyjęcie, że roszczenie z art. 299 k.s.h. jest roszczeniem odszkodowawczym suigeneris nie przesądza jeszcze kwestii zasad rządzących jego przedawnieniem. W tymwzględzie wchodzi tu w grę przedawnienie z art. 442 k.c.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 30 maja 2008 r. III CSK 12/2008LexPolonica nr 2019490Odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za jejzobowiązania, ukształtowana w art. 299 ksh, uzależniona jest od wykazania przez wierzycielatytułem egzekucyjnym istnienia niezaspokojonej wierzytelności w stosunku dospółki oraz bezskuteczności egzekucji tej wierzytelności z majątku spółki. Bezskutecznośćegzekucji rozumiana jest przy tym jako niemożność uzyskania zaspokojenia z całego majątkuspółki, a nie tylko z pewnych jego składników.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i SprawPublicznych z dnia 1 września 2009 r. I UK 95/2009LexPolonica nr 2127773Rzeczpospolita 2010/22 str. F5

Wybrane zagadnienia wspólne dotyczące spółek kapitałowych 85Za „właściwy czas” na złożenie wniosku o upadłość, uwalniający członka zarządu spółkiod odpowiedzialności za zobowiązania składkowe, nie może zostać uznany czas, w którymnależności składkowe są regulowane na bieżąco.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 stycznia 2007 r. I ACa 781/2006LexPolonica nr 1152372Rzeczpospolita 2006/23 str. C3Brak formalnego zakończenia postępowania upadłościowego nie uniemożliwia powodowi,który wytoczył powództwo z art. 299 ksh, wykazywania bezskuteczności egzekucjiprowadzonej przeciwko spółce na podstawie każdego dowodu, z którego wynika, żestan masy upadłości świadczy w sposób nie budzący wątpliwości o niemożności zaspokojeniajego wierzytelności w tym postępowaniu.Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 29 października 2003 r.IV CA 2/2003LexPolonica nr 2027903Dopuszczalna jest droga sądowa w sprawie z powództwa Zakładu UbezpieczeńSpołecznych przeciwko członkom zarządu spółki z o.o. o roszczenie przewidzianew art. 298 kh (obecnie w art. 299 ksh), gdy zobowiązanie spółki o zapłatę zaległychskładek na ubezpieczenie społeczne powstało przed dniem 1 stycznia 1998 r., także powejściu w życie art. 108 Ordynacji podatkowej i art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeńspołecznych.Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 2 marca 2004 r. III APz17/2004LexPolonica nr 377574Monitor Prawniczy 2006/17 str. 936Monitor Prawniczy 2006/22 str. 1219Monitor Prawniczy 2007/9 str. 515OSA 2005/1 poz. 5 str. 84Kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje możliwości nadania tytułowi egzekucyjnemu,wydanemu przeciwko spółce z o.o., klauzuli wykonalności przeciwko członkowizarządu tej spółki.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z roku 2005 I ACa 523/2005LexPolonica nr 409501Rzeczpospolita 2006/131 str. C2Z obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki nie zwalnia nawet usprawiedliwioneprzekonanie, że firma jest już w tak złej kondycji, że sąd oddali wniosekz powodu braku środków na pokrycie kosztów postępowania. Każdy, kto prowadzidziałalność w stanie niewypłacalności, przy kolejnym kontrakcie ryzykuje oskarżenieo działanie w celu wyłudzenia. Pozostając w zwłoce z wnioskiem o upadłość, narażasię też na odpowiedzialność karną. Oddalenie wniosku z braku środków nie zmieniastatusu przedsiębiorcy, ma jednak zasadnicze znaczenie dla wierzycieli. Pracownicy,którym nie wypłacono pensji, mogą od tej daty poszukiwać zaspokojenia z FunduszuGwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, a kontrahenci, którzy nie odzyskali na-

86Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichleżności, mogą wliczyć je w koszty działalności, zmniejszając straty przynajmniej w zakresiepodatkowym.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 26 czerwca 2003 r. V CKN416/2001LexPolonica nr 365457Biuletyn Sądu Najwyższego 2003/12 str. 15Jurysta 2004/3 str. 34Monitor Prawniczy 2004/2 str. 80Monitor Prawniczy 2006/17 str. 936OSNC 2004/7–8 poz. 129Radca Prawny 2004/6 str. 138Ustalenie przewidzianej w art. 298 § 1 kh (art. 299 § 1 ksh) przesłanki bezskuteczności egzekucjimoże nastąpić na podstawie każdego dowodu, z którego wynika, że spółka nie mamajątku pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela pozywającego członków zarządu.

5Spółka z ograniczonąodpowiedzialnością5.1. WstępSpółka z o.o. posiada pełną osobowość prawną. Możliwe więc będzie odpowiednie zastosowaniedo niej, w zakresie nieuregulowanym w KSH, przepisów dotyczących organizacjii funkcjonowania osób prawnych (art. 35–43 KC w zw. z art. 2 KSH).Spółka z o.o. może być powołana w każdym celu prawnie dopuszczalnym, nie musiona więc (w przeciwieństwie do spółek osobowych – art. 22 § 1 KSH), prowadzić przedsiębiorstwa.Wspólnicy spółki z o.o. nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki(w przeciwieństwie do wspólników spółek osobowych – art. 22 § 2 w zw. z art. 31 KSH).Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki z o.o. ma absolutnie wyjątkowy charakter(np. art. 13 § 2 KSH).5.2. Powstanie spółki z o.o.5.2.1 WprowadzenieNa gruncie KSH spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może powstać w sposób:(1) pierwotny – poprzez zawarcie umowy nowej spółki z o.o. oraz rejestrację w KRS(art. 163 i nast. KSH),(2) wtórny tj. poprzez:(a) połączenie spółek handlowych (art. 491 § 1 i nast. KSH)(b) podział spółek (art. 528 § 1 i nast. KSH)(c) przekształcenie, przy czym można tutaj wyodrębnić trzy możliwości:(-) przekształcenie spółki handlowej (osobowej bądź kapitałowej) w spółkęz o.o. (art. 551 § 1 KSH),(-) przekształcenie spółki cywilnej w spółkę z o.o. (art. 551 § 2–3 w zw. z art. 572KSH),

88Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich(-) przekształcenie osoby fizycznej wykonującej we własnym imieniu działalnośćgospodarczą w rozumieniu SDGU w jednoosobową spółkę z o.o.(art. 551 § 5, art. 5841–art. 58413 KSH).Do pierwotnego powstania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wymagane jest:(1) zawarcie umowy spółki,(2) wniesienie przez wspólników wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego, a w razieobjęcia udziału za cenę wyższą od wartości nominalnej, także wniesienie nadwyżki(agio),(3) powołanie zarządu, a także ustanowienie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeliwymaga tego ustawa lub umowa spółki,(4) zarejestrowanie spółki w KRS.Z chwilą zawarcia umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powstaje spółkaz ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji (art. 161 i nast. KSH w zw. z art. 11–13KSH). Co do problematyki spółki z o.o. w organizacji vide wcześniejsze rozdziały.5.2.2. Umowa spółkiUmowa spółki z o.o. winna być zawarta w formie aktu notarialnego (art. 157 § 2 KSH).W ramach umowy spółki z o.o. należy wyróżnić:(1) obligatoryjną treść umowy spółki (art. 157 § 1, art. 158 § 1, art. 159 w zw. z art. 3 KSH),(2) fakultatywną treść umowy spółki (art. 157 § 1 w zw. z art. 3531 KC).I tak:Ad (1)W ramach obligatoryjnej treści umowy spółki należy wyróżnić postanowienia dotyczące:(a) firmy i siedziby spółki,(b) przedmiotu działalności spółki,(c) wysokości kapitału zakładowego,(d) okoliczności, czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział,(e) liczby i wartości nominalnej udziałów objętych przez poszczególnych wspólników,a także, w sytuacji gdy:(f) wkładem do spółki w celu pokrycia udziału ma być w całości albo w części aport, umowaspółki powinna szczegółowo określać (art. 158 § 1 KSH):(-) przedmiot tego wkładu,(-) osobę wspólnika wnoszącego aport,(-) liczbę i wartość nominalną objętych w zamian udziałów,(g) wspólnikowi mają być przyznane (art. 159 KSH):(-) szczególne korzyścilub(-) na wspólników mają być nałożone, oprócz wniesienia wkładów na pokrycie udziałów,inne obowiązki wobec spółki,należy to pod rygorem bezskuteczności wobec spółki dokładnie określić w umowiespółki (art. 159 KSH),(h) intencją wspólników jest, aby czas trwania spółki był oznaczony:(-) wskazanie czasu, na jaki spółka została zawarta (art. 157 § 1 pkt 6 KSH).

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 89Ad (a)Firma spółki może być obrana dowolnie; powinna jednak zawierać dodatkowe oznaczenie„spółka z ograniczoną odpowiedzialnością”. Dopuszczalne jest używanie w obrocieskrótu „spółka z o. o.” lub „sp. z o. o.” (art. 160 KSH). W pozostałym zakresie mają do niejzastosowanie regulacje tzw. prawa firmowego (vide wcześniejsze rozdziały).Siedziba spółki – art. 41 KC w zw. z art. 2 KSH.Ad (b)Winien on być oznaczony zgodnie z PKD (art. 40 pkt 1 KRSU).Ad (c)–(f)Kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej 5 000 złotych (art. 154 § 1KSH). Kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały o równej albo nierównej wartości nominalnej.Wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 złotych (art. 154 § 2 KSH).Umowa spółki stanowi, czy wspólnik może mieć tylko jeden, czy więcej udziałów. Jeżeliwspólnik może mieć więcej niż jeden udział, wówczas wszystkie udziały w kapitale zakładowympowinny być równe i są niepodzielne (art. 152–153 KSH).Podstawowe zasady dotyczące wkładu do spółek kapitałowych i zdolności aportowej –vide wcześniejsze rozdziały (w szczególności regulacje art. 14 KSH).W przypadku spółki z o.o. nie jest dopuszczalne wypłacanie tzw. prowizji grynderskiej(wynagrodzenia za usługi świadczone przy powstaniu spółki) ze środków wpłaconychna pokrycie kapitału zakładowego, jak również zaliczanie jej na poczet wkładu wspólnika(art. 158 § 2 KSH).Dopuszczalne jest obejmowanie udziału po cenie wyższej od wartości nominalnej(tzw. agio). W takim przypadku agio przelewa się do kapitału zapasowego. Nie jest natomiastdopuszczalne obejmowanie udziałów poniżej ich wartości nominalnej (art. 154 § 3 KSH).W przypadku wnoszenia aportów należy szczegółowo wskazać dane określonew art. 158 § 1 KSH.Przedmiot wkładu pozostaje do wyłącznej dyspozycji zarządu spółki.Ad (g)Wspólnicy są zobowiązani jedynie do świadczeń określonych w umowie spółki (art. 153§ 3 KSH). Nałożenie więc na wspólników jakichkolwiek dodatkowych obowiązków poza obowiązkiemwniesienia wkładu (art. 163 pkt 2 KSH) wymagać będzie wyraźnego wyszczególnieniaich w umowie (np. art. 176, art. 177–179 KSH).Jeżeli wspólnikowi mają być przyznane szczególne korzyści lub jeżeli na wspólnikówmają być nałożone, oprócz wniesienia wkładów na pokrycie udziałów, inne obowiązki wobecspółki, należy to pod rygorem bezskuteczności wobec spółki dokładnie określić w umowiespółki (art. 159 KSH).Od pojęcia szczególnych korzyści i obowiązków (osobistego uprzywilejowania wspólnika)z art. 159 KSH, należy odróżnić uprzywilejowanie udziału wspólnika (art. 174 § 2–4KSH).Ad (2)W ramach fakultatywnej treści umowy spółki z o.o. należy w szczególności zwrócićuwagę na możliwość zmian jej treści:(a) w zakresie praw i obowiązków wspólników:(-) uprzywilejowanie udziału wspólnika (art. 174 § 2–4 KSH),(-) wprowadzenie obowiązku powtarzających się świadczeń niepieniężnych(art. 176 KSH),

90Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich(-) wprowadzenie dopłat (art. 177–179 KSH),(-) ograniczenie możliwości zbycia udziału, jego części bądź ułamkowej części, a takżejego zastawienia (art. 182 § 1 KSH),(-) ograniczenia wstąpienia do spółki spadkobierców (art. 183 KSH) bądź małżonkawspólnika (art. 1831 KSH),(-) modyfikację zasad podziału zysku (art. 191 § 2 KSH),(b) w ramach organizacji i funkcjonowania zarządu:(-) modyfikację zasad powoływania/odwoływania członków zarządu (art. 201 § 4KSH – z uwzględnieniem jednak art. 203 § 1 ab inito KSH),(-) modyfikację zasad wygaśnięcia mandatu członka zarządu w przypadku powołaniaczłonka zarządu na okres dłuższy niż rok, bądź w przypadku tzw. wspólnejkadencji (art. 202 § 2–3 KSH),(-) określenie zasad reprezentacji (art. 205 § 1 KSH),(-) nałożeniu dodatkowych ograniczeń na członków zarządu wobec spółki (art. 207KSH),(-) relacji w ramach zarządu wieloosobowego (art. 208 § 1 KSH),(-) zgody na zajmowanie się interesami konkurencyjnymi (art. 211 § 2 KSH),(c) w ramach organizacji i funkcjonowania rady nadzorczej:(-) ograniczenie lub wyłączenie prawa indywidualnej kontroli wspólnika (art. 213§ 3 KSH),(-) określenie zasad powoływania/odwoływania członków rady nadzorczej (art. 215§ 2 KSH), ich kadencji (art. 216 KSH) oraz wygaśnięcia ich mandatu (art. 218§ 1 KSH),(-) rozszerzenie uprawnień rady nadzorczej (art. 220 KSH),(-) ustanowienie surowszych wymogów co do kworum rady nadzorczej (art. 222 § 1in fine KSH),(d) w zakresie organizacji i funkcjonowania zgromadzenia wspólników:(-) poszerzenie zakresu spraw wymagających uchwały zgromadzenia (art. 228 ab initioKSH, art. 228 pkt 4 KSH),(-) wyłączenie obowiązku uchwały wspólników w sytuacji określonej w art. 229 KSHi art. 230 KSH,(-) określenie dodatkowych, poza określonymi w KSH sytuacji, kiedy konieczne jestzwołanie nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników (art. 232 KSH),(-) modyfikację miejsca zgromadzeń wspólników (art. 234 § 1 KSH),(-) przyznanie uprawnienia do zwołania zgromadzenia wspólników także innym osobom(art. 235 § 3 KSH),(-) obniżenie progu wspólników uprawnionych do zwoływania zgromadzenia wspólników(art. 236 § 2 KSH),(-) uprzywilejowanie co do prawa głosu (art. 242 KSH w zw. z art. 177 § 2–4 KSH),(-) wprowadzenie ograniczeń w zakresie uczestnictwa w zgromadzeniu wspólnikóworaz wykonywania prawa głosu przez pełnomocników (art. 243 § 1 KSH),(-) modyfikację wymogów co do ilości głosów koniecznych do pojęcia uchwały w zakresiewyznaczonym przez art. 245, art. 246 § 1–2 KSH,(e) w odniesieniu do zmian umowy spółki:(-) umożliwienie podwyższenia kapitału zakładowego na mocy dotychczasowych postanowieńumowy spółki (tj. bez trybu zmiany umowy spółki – art. 257 KSH),

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 91(-) modyfikację w umowie spółki zasad prawa pierwszeństwa do objęcia nowychudziałów (art. 258 KSH),a także:(-) modyfikację przesłanek wyłączenia wspólnika ze spółki (art. 266 § 2 KSH),(-) wprowadzenie dodatkowych, poza ustawowymi, przesłanek rozwiązania spółki(art. 270 pkt 1 KSH),(-) wskazanie innych podmiotów mogących pełnić funkcję likwidatorów (art. 270§ 1 KSH).5.2.3. Problematyka rejestracji spółki z o.o.Zgłoszenia zawiązania spółki dokonuje się do sądu rejestrowego właściwego ze względuna siedzibę spółki. Wniosek o wpis spółki do rejestru podpisują wszyscy członkowie zarządu(art. 164 § 1 w zw. z art. 19 KSH).Wniosek jest składany na stosownych formularzach (główny formularz to KRS-W3, doktórego obligatoryjnie należy załączyć formularz KRS-WK „Organy podmiotu/wspólnicyuprawnieni do reprezentowania spółki”, KRS-WM „Przedmiot działalności”, fakultatywnienp. KRS-WA „Oddziały/terenowe jednostki organizacyjne”, KRS-WE „Wspólnicy spółkiz ograniczoną odpowiedzialnością podlegający wpisowi do rejestru”, formularz KRS‐WL„Prokurenci, pełnomocnicy spółdzielni, przedsiębiorstwa państwowego, jednostki badawczo-rozwojowej”).Zgłoszenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do sądu rejestrowego powinnozawierać:(1) firmę,(2) siedzibę,(3) adres spółki,(4) przedmiot działalności spółki,(5) wysokość kapitału zakładowego,(6) określenie, czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział,(7) nazwiska, imiona członków zarządu oraz sposób reprezentowania spółki,(8) nazwiska i imiona członków rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli ustawa lubumowa spółki wymaga ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej,(9) jeżeli wspólnicy wnoszą do spółki wkłady niepieniężne – zaznaczenie tej okoliczności,(10) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,(11) jeżeli umowa wskazuje pismo przeznaczone do ogłoszeń spółki – oznaczenie tego pisma.Zgłoszenie do KRS jednoosobowej sp. z o.o. winno również zawierać nazwisko i imięalbo firmę (nazwę) i siedzibę oraz adres jedynego wspólnika, a także wzmiankę, że jest onjedynym wspólnikiem spółki. Zasada ta ma także zastosowanie w przypadku nabycia przezjednego wspólnika wszystkich udziałów po zarejestrowaniu spółki.Do zgłoszenia spółki należy dołączyć (jako załączniki):(1) umowę spółki,(2) oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wkłady na pokrycie kapitału zakładowegozostały przez wszystkich wspólników w całości wniesione,(3) jeżeli o powołaniu członków organów spółki nie stanowi akt notarialny zawierającyumowę spółki, dowód ich ustanowienia, z wyszczególnieniem składu osobowego,

92Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich(4) podpisaną przez wszystkich członków zarządu listę wspólników z podaniem nazwiskai imienia lub firmy (nazwy) oraz liczby i wartości nominalnej udziałów każdego z nich,(5) złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzory podpisów członków zarządu,(6) adresy członków zarządu,(7) inne dokumenty wymagane przez przepisy szczególne (w szczególności dokumentywskazane w KRSU, dowód uiszczenia odpowiedniej opłaty określonej w KSCU wrazz dowodem uiszczenia opłaty za ogłoszenie w MSiG i inne).W pozostałym zakresie mają tutaj zastosowanie zasady ogólne dotyczące załączników,opłat i postępowania przed KRS omówione we wcześniejszych rozdziałach.Jeżeli zawiązanie spółki nie zostało zgłoszone do sądu rejestrowego w terminie sześciumiesięcy od dnia zawarcia umowy spółki albo jeżeli postanowienie sądu odmawiające zarejestrowaniastało się prawomocne, umowa spółki ulega rozwiązaniu. W takim przypadku,jeżeli spółka w organizacji nie jest w stanie dokonać niezwłocznie zwrotu wszystkichwniesionych wkładów lub pokryć w pełni wierzytelności osób trzecich, zarząd dokona likwidacji.Jeżeli spółka w organizacji nie ma zarządu, zgromadzenie wspólników albo sądrejestrowy ustanawia likwidatora albo likwidatorów. Do likwidacji spółki w organizacjistosuje się odpowiednio przepisy dotyczące likwidacji spółki. Likwidatorzy ogłoszą jednokrotnieo otwarciu likwidacji, wzywając wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelnościw terminie miesiąca od dnia ogłoszenia. Spółka w organizacji ulega rozwiązaniu z dniemzatwierdzenia przez zgromadzenie wspólników sprawozdania likwidacyjnego. Sprawy rejestrowezwiązane z likwidacją spółki w organizacji należą do sądu rejestrowego właściwegoze względu na siedzibę spółki.5.3. Kapitał zakładowy i inne fundusze spółkiKapitał zakładowy jest podstawowym kapitałem (funduszem) spółki. Kapitał zakładowyma charakter obligatoryjny. Niezależnie od powyższego, spółka może także posiadaćinne fundusze własne (w szczególności kapitał zapasowy – art. 154 § 3 KSH, rezerwowynp. art. 260 § 1 KSH).Kapitał zakładowy winien być wpłacony przed rejestracją spółki/rejestracją jego podwyższenia(art. 163 pkt 2 KSH, art. 262 § 2 pkt 3 KSH) oraz wyrażony w pieniądzu polskim(art. 157 § 1 pkt 3 KSH). Wypłata z zysku nie jest możliwa, jeżeli spółka nie osiągnęła zyskubilansowego (art. 192 KSH).KSH przewiduje szereg przepisów mających zapewnić ochronę majątku spółki (art. 163pkt 2, art. 158 § 2, art. 175, art. 189, art. 190, art. 192, art. 200 § 1, art. 233).5.4. Udziały5.4.1. WstępUdział w spółce z o.o. może być rozumiany jako:(-) ogół praw i obowiązków w spółce,(-) część kapitału zakładowego.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 93Udziały nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej. Możliwe jest natomiastich objecie za cenę wyższą od nominalnej, w takim przypadku nadwyżkę (agio) przelewasię na kapitał zapasowy (art. 154 § 3 ab initio KSH).Wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 złotych.Na udziały lub prawa do zysku w spółce nie mogą być wystawiane dokumenty na okaziciela,jak również dokumenty imienne lub na zlecenie (art. 174 § 6 KSH).5.4.2. Rodzaje udziałówWyróżnia się:(1) udziały o równej/nierównej wartości nominalnej,(2) udziały zwykłe/uprzywilejowane,(3) udziały gotówkowe/aportowe.Ad (1)Kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały o równej albo nierównej wartości nominalnej(art. 152 KSH); o kwestii tej rozstrzyga umowa spółki.W przypadku, gdy wspólnik może mieć tylko jeden udział, wówczas wszystkie udziaływ kapitale zakładowym powinny być równe i są niepodzielne (art. 153 KSH).Ad (2)Zasadą jest, iż wspólnicy mają równe prawa i obowiązki w spółce (art. 174. § 1 KSH,art. 20 KSH).Wyjątkiem od powyższej zasady jest możliwość uprzywilejowania udziałów wspólników(art. 174 § 2–5 KSH).I tak:(a) uprzywilejowanie udziału musi być wyraźnie przewidziane w umowie spółki,(b) przykładowy katalog sposobów uprzywilejowania zawiera art. 174 § 3 KSH, są nimi:(i) uprzywilejowanie co do prawa głosu,(ii) uprzywilejowanie co do prawa do dywidendy,(iii) uprzywilejowanie co do sposobu uczestniczenia w podziale majątku w przypadkulikwidacji spółki,w praktyce spotyka się także często np. uprzywilejowanie:(iv) w zakresie wyboru członków organów spółki (zarządu, rady nadzorczej),(v) w zakresie prawa pierwszeństwa nabycia nowych udziałów spółki itp.;(c) umowa spółki może uzależnić przyznanie szczególnych uprawnień od spełnienia dodatkowychświadczeń na rzecz spółki, upływu terminu lub ziszczenia się warunku.Ad (b) (i)Uprzywilejowanie w zakresie prawa głosu nie może być zastosowane w odniesieniu doudziałów o nierównej wartości nominalnej. Maksymalny zakres uprzywilejowania prawagłosu to trzy głosy na jeden udział.Ad (b) (ii)Uprzywilejowanie dotyczące dywidendy nie może przewyższać więcej niż o połowędywidendy przysługującej udziałom nieuprzywilejowanym. O ile umowa nie stanowi inaczej,udziały uprzywilejowane w zakresie dywidendy nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojeniaprzed pozostałymi udziałami. Jeżeli umowa spółki przyznaje prawo do dywidendyuprzywilejowanej niewypłaconej w latach poprzednich, powinna określać najwyższą licz-

94Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichbę lat, za które dywidenda może być wypłacona z zysku w następnych latach; okres ten niemoże przekraczać pięciu lat (art. 196–197 KSH).Ad (3)Udziały obejmowane za wkłady pieniężne nie są określone w szczególny sposób w umowiespółki.Natomiast w przypadku udziałów obejmowanych za wkłady niepieniężne (aporty), zastosowanieznajduje art. 158 § 1 KSH szczegółowo określający zakres danych, które musząbyć uwidocznione w umowie spółki.5.4.3. Współwłasność udziałuWspółwłasność może dotyczyć zarówno udziałów o równej, jak i nierównej wartościnominalnej (art. 152 KSH).Współwłasność udziału (udziałów) może przybrać postać:(-) współwłasności ułamkowej, do której odpowiednie zastosowanie znajdują regulacjeKC (art. 2 KSH w zw. z art. 196 i nast. KC),(-) współwłasności łącznej, do której odpowiednie (art. 2 KSH) zastosowanie znajdująprzepisy dotyczące stosunków, z których ona wynika (art. 196 § 2 KC) czyli albo przepisyo spółce cywilnej albo regulacje KRiO dotyczące współwłasności łącznej majątkuwspólnego małżonków.Zgodnie z KSH współuprawnieni z udziału (udziałów):(i) wykonują swoje prawa w spółce przez wspólnego przedstawiciela, natomiast gdy niewskazali wspólnego przedstawiciela, oświadczenia spółki mogą być dokonywane wobecktóregokolwiek z nich (art. 184 KSH),(ii) za świadczenia związane z udziałem odpowiadają solidarnie.W przypadku współwłasności majątku wspólnego małżonków zastosowanie możeznaleźć art. 1831 KSH.5.4.4. Ograniczenia wstąpienia następców prawnych wspólnika do spółkiUmowa spółki może ograniczyć lub wyłączyć:(-) wstąpienie do spółki spadkobierców na miejsce zmarłego wspólnika. W tym przypadkuumowa spółki powinna określać warunki spłaty spadkobierców niewstępującychdo spółki pod rygorem bezskuteczności ograniczenia lub wyłączenia. Umowa spółkimoże wyłączyć lub ograniczyć podział udziałów między spadkobierców w przypadku,gdy zmarły wspólnik miał więcej niż jeden udział. Jeżeli według umowy spółki wspólnikmógł mieć tylko jeden udział, udział ten może być podzielony między spadkobierców,chyba że umowa spółki wyłącza lub ogranicza w określony sposób podział tegoudziału między spadkobierców. Wskutek podziału nie mogą powstać udziały o wartościniższej niż 50 złotych (art. 183 KSH),(-) wstąpienie do spółki współmałżonka wspólnika w przypadku, gdy udział lub udziałysą objęte wspólnością majątkową małżeńską (art. 1831 KSH).

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 95OrzecznictwoWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 5 października 2005 r. IV CK99/2005LexPolonica nr 405567Biuletyn Sądu Najwyższego 2006/3Monitor Prawniczy 2006/21 str. 1159OSNC 2006/7–8 poz. 127Radca Prawny 2006/5 str. 121Rejent 2006/4 str. 187Rejent 2006/9 str. 197Udział w spółce z o.o. nabyty przez jednego z małżonków ze środków z majątku wspólnego,może stać się składnikiem tego majątku, jeżeli małżonkowie tak postanowili (art. 184kh oraz art. 184 ksh).5.4.5. Księga udziałówWpisy do księgi udziałów mają charakter deklaratoryjny (w przeciwieństwie do S.A.,gdzie mają charakter legitymizacyjny vide art. 343 KSH).Do księgi udziałów należy wpisywać:(-) nazwisko i imię albo firmę (nazwę), siedzibę oraz adres każdego wspólnika,(-) liczbę i wartość nominalną jego udziałów,(-) ustanowienie zastawu lub użytkowania i wykonywanie prawa głosu przez zastawnikalub użytkownika,(-) a także wszelkie zmiany dotyczące osób wspólników i przysługujących im udziałów.Księgę udziałów prowadzi zarząd. Naruszenie przez zarząd obowiązków w tym zakresiemoże prowadzić do odpowiedzialności cywilnej (art. 293 KSH) i odpowiedzialności na zasadachogólnych (via art. 300 KSH), a także odpowiedzialności karnej (art. 594 § 1 pkt 2 KSH).Po każdym wpisaniu zmiany zarząd składa do KRS podpisaną przez wszystkich członkówzarządu nową listę wspólników z wymienieniem liczby i wartości nominalnej udziałówkażdego ze wspólników oraz wzmianką o ustanowieniu zastawu lub użytkowania udziału.Każdy wspólnik może przeglądać księgę udziałów (art. 188 § 2 KSH).OrzecznictwoUchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 22 września 1993 r. III CZP118/93LexPolonica nr 300699OSNCP 1994/5 poz. 99Sąd odmówi przyjęcia do rejestru spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nowej listywspólników, jeżeli zgłoszona w tym przedmiocie zmiana opiera się na nieważnej umowiezbycia udziałów.Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 29 sierpnia 1990 r. I CZ188/90LexPolonica nr 315432

96Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichW zasadzie dostatecznym dowodem pozwalającym na ustalenie, kto jest wspólnikiemspółki, jest lista wspólników sporządzona w sposób określony w art. 167 § 2 kh. Lista tapowinna uwzględniać wszystkie zmiany w składzie spółki (art. 188 § 3 kh). Wątpliwościco do prawdziwości listy wspólników mogą być wyjaśnione na podstawie prowadzonejprzez zarząd księgi udziałów, do której powinny być wpisane wszelkie zmiany,m. in. w osobach wspólników (art. 188 § 1 kh). Jeżeli zachodzi podejrzenie, że księgaudziałów nie zawiera wpisów odpowiadających rzeczywistemu stanowi faktycznemu,ustalenie osób wspólników może nastąpić na podstawie innych dowodów i przy uwzględnieniuwchodzących w grę przepisów prawa.5.4.6. Zbycie udziału5.4.6.1. Wymogi i proceduraPrzedmiotem zbycia może być:(1) cały udział (dotyczy to udziałów o równej bądź nierównej wartości nominalnej),(2) ułamkowa część udziału (dotyczy to zarówno udziałów o równej, jak i nierównej wartościnominalnej),(3) część udziału (dotyczy to udziałów o nierównej wartości nominalnej).I tak:Ad (2)W takim przypadku powstaje współwłasność ułamkowa udziału (art. 184 KSH).Ad (3)W przypadku udziałów o nierównej wartości nominalnej (art. 153 KSH) możliwe jesttakże zbycie części udziału (czyli podział udziału i rozporządzenie „fragmentem” uprawnieńudziałowych), w takim przypadku:(-) umowa spółki powinna przewidywać taką możliwość (art. 181 § 1 KSH),(-) w wyniku podziału nie mogą powstać udziały niższe niż 50 złotych.Zbycie udziału/ułamkowej części udziału/części udziału powinno być dokonane w formiepisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (art. 180 KSH).O przejściu udziału/części udziału/ułamkowej części udziału na inną osobę zainteresowanizawiadamiają spółkę, przedstawiając dowód przejścia.Przejście udziału/części udziału/ułamkowej części udziału jest skuteczne wobec spółkiod chwili, gdy spółka otrzyma od jednego z zainteresowanych zawiadomienie o tym wrazz dowodem dokonania czynności (art. 187 § 1 KSH).Zbycie udziału podlega:(-) wpisowi do księgi udziałów – art. 188 § 1 KSH,(-) wpisowi do KRS (art. 188 § 3 KSH), z uwzględnieniem wymogów wynikających z KRSU(w szczególności art. 38 pkt 8 lit. c KRSU).Nabywca udziału/części udziału/ułamkowej części udziału odpowiada wobec spółki solidarnieze zbywcą za niespełnione świadczenia należne spółce ze zbytego udziału lub zbytejczęści udziału. Roszczenia spółki do zbywcy z tytułu powyższych świadczeń przedawniająsię z upływem trzech lat od dnia, w którym zgłoszono spółce zbycie udziału, jego częścilub ułamkowej części udziału.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 975.4.6.2. Ograniczenia możliwości rozporządzania udziałemOgraniczenia rozporządzalności udziałem mogą mieć charakter:(1) ustawowy,(2) wynikający z umowy spółki z o.o.,(3) wynikający z umowy wspólników.I tak:Ad (1)Nieważne jest rozporządzenie udziałem dokonane przed (art. 16 KSH):(-) wpisem spółki kapitałowej do rejestru,(-) zarejestrowaniem podwyższenia kapitału zakładowego KRS.Nieważne jest także nabywanie udziałów własnych przez spółkę z o.o. (art. 200 § 1 KSHw zw. z art. 58 KC), z wyjątkiem sytuacji określonych w art. 200 § 1 in fine KSH.Ad (2)Zbycie udziału/części udziału/ułamkowej części udziału, a także jego zastawienie, możebyć ograniczone w umowie spółki poprzez:(a) uzależnienie ich dokonania od zgody spółki (art. 182 § 2–5 KSH),(b) inne ograniczenia.Ad (a)Zgody udziela zarząd w formie pisemnej. Zgoda ta ma charakter zgody osoby trzeciejw rozumieniu art. 63 § 1 KC.W przypadku odmowy wyrażenia zgody sąd rejestrowy może zezwolić na zbycie, jeżeliistnieją ku temu ważne powody. W takim przypadku spółka może, w terminie wyznaczonymprzez sąd rejestrowy, przedstawić innego nabywcę. W razie braku porozumienia, cenęnabycia i termin jej zapłaty ustala sąd rejestrowy na wniosek wspólnika lub spółki, po zasięgnięciu,w miarę potrzeby, opinii biegłego. Jeżeli wskazana przez spółkę osoba nie uiściłaceny nabycia w wyznaczonym terminie, wspólnik może swobodnie rozporządzać swoimudziałem, jego częścią lub ułamkową częścią udziału, chyba że nie przyjął oferowanej zapłaty.Powyższa regulacja ma charakter dyspozytywny (art. 182 § 2 in fine KSH).Ad (b)W przypadku wprowadzenia ograniczeń w rozporządzaniu prawami udziałowymi dotreści umowy spółki [w szczególności prawa pierwszeństwa, ang. right of first refusal, prawapierwokupu (art. 596–602 KC w zw. z art. 2 KSH)], dopuszcza się w doktrynie możliwośćbezskuteczności czynności dokonanej z naruszeniem ww. ograniczeń nie tylko w stosunkachpomiędzy stronami (inter partes), ale także w stosunkach pomiędzy nabywcą prawudziałowych a spółką. Ze względu jednak na brak w przepisach o spółce z o.o. odpowiednikaart. 304 § 2 pkt 4 KSH (ograniczenia co do zbywalności akcji, których brak w statuciepowoduje ich bezskuteczność wobec spółki), kwestia ta nie jest całkowicie jednoznaczna.Ad (3)W przypadku ograniczeń pomiędzy wspólnikami, zawartymi w umowie wspólników(ang. shareholders agreement – vide wcześniejsze rozdziały), wszelkie ograniczenia zbywalnościw tym zakresie skutkują wyłącznie w relacjach pomiędzy stronami (art. 57 § 2 KCw zw. z art. 2 KSH).

98Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichOrzecznictwoWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 16 marca 2006 r. III CSK 32/2006LexPolonica nr 403372OSP 2007/3 poz. 31Rzeczpospolita 2006/74 str. F9Normy wynikającej z art. 254 § 2 i 4 ksh nie stosuje się w przypadkach stwierdzenia nieważnościuchwały zgromadzenia wspólników zawierającej zgodę na zbycie udziałów.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 lutego 2007 r. III CSK 311/2006LexPolonica nr 1622391Gazeta Prawna 2007/201 str. A71. Czynność zbycia udziałów nie jest czynnością prawną spółki (dokonaną przez spółkę– art. 254 § 2 ksh), ale czynnością między zbywcą a nabywcą. W sprawie międzywspólnikiem a osobą trzecią art. 254 § 2 ksh nie znajduje zastosowania.2. Artykuł 182 ksh jest przepisem, który uzależnia dokonanie konkretnej czynnościprawnej od zgody spółki. Stosowne postanowienie umowy spółki ma wobec niegocharakter wykonawczy. Stąd czynność prawna dokonana bez zgody wymaganejprzepisem prawa (art. 182 ksh) jest czynnością niezupełną (negotium claudicans)dotkniętą tzw. bezskutecznością zawieszoną.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 lutego 2006 r. V CK 437/2005LexPolonica nr 399912Gazeta Prawna 2006/30 str. 19To w umowie spółki zostaje ukształtowane uprawnienie określane jako pierwszeństwonabycia udziałów przez pozostałych wspólników. Możliwe jest ukształtowanie tego prawajako prawa pierwokupu w rozumieniu art. 596 kc; dopuszczalne jest także zawarciew umowie spółki postanowień odbiegających od uregulowań zawartych w kodeksiecywilnym.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 29 listopada 2001 r. V CKN536/2000LexPolonica nr 385491Do umowy zbycia udziału w spółce z o.o. zawartej bezwarunkowo, mimo zastrzeżonegodla wspólników prawa pierwszeństwa nabycia udziału, możliwe jest odpowiedniestosowanie art. 59 kc.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 listopada 2000 r. II CKN341/2000LexPolonica nr 1611952Nie można przyjąć, że zgodę na zbycie udziału wyraziło zgromadzenie wspólnikóww uchwale podjętej in blanco. Istotą wymagania uzyskania zgody na zbycie udziałujest umożliwienie wspólnikom wpływania na kształt osobowy i kapitałowy spółki. Niemożna przyjąć, aby skuteczne były uchwały podejmowane in blanco, a więc dopuszczającezbycie udziału w dowolnym czasie przez któregokolwiek ze wspólników, dowolniewybranej osobie.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 99Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 11 lipca 2007 r. I ACa 332/2007LexPolonica nr 1932869Zgoda spółki jest zgodą osoby trzeciej i spółka może udzielić tej zgody zarówno przed,jak i po dokonaniu czynności prawnej przenoszącej udział, w tym ostatnim przypadkuze skutkiem wstecznym (art. 63 kc). Do czasu złożenia oświadczenia przez spółkęczynność mająca na celu przeniesienie udziału w spółce będzie czynnością niezupełną,a w razie odmowy będzie nieważna.Art. 182 ksh nie daje przyszłemu nabywcy uprawnienia do wystąpienia do SąduRejestrowego o wydanie zezwolenia po dokonaniu czynności prawnej mającej na celuprzeniesienie udziału (tj. zezwolenia ze skutkiem wstecznym).Art. 64 kc nie uprawnia sądu do wydania zezwolenia na przeniesienie udziałuw spółce z o.o. i nie może prowadzić do zobowiązania spółki do złożenia oświadczeniawoli zastępującego owo zezwolenie w sytuacji, gdy nie istnieje źródło takiego obowiązkuspółki w umowie bądź przepisie prawa.5.4.7. Zastaw, użytkowanie udziałuZastaw udziału w spółce z o.o. może przybrać postać:(1) zastawu zwykłego,(2) zastawu rejestrowego.Ad (2)Do zastawu rejestrowego znajdą zastosowanie przepisy ustawy z dnia 6 grudnia1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (tekst jednolity: Dz.U. 2009 r. Nr 67poz. 569 ze zm.) – dalej ZRRZU.Do ustanowienia zastawu rejestrowego są wymagane:(i) umowa o ustanowienie tego zastawu (umowa zastawnicza) między osobą uprawnionądo rozporządzania przedmiotem zastawu (zastawcą) a wierzycielem (zastawnikiem)oraz(ii) wpis do rejestru zastawów.Nie jest natomiast wymagane przeniesienie posiadania zastawionych udziałów na rzeczzastawnika (art. 2 ust. 2 ZRRZU), co przesądza o popularności tej konstrukcji w praktyce.Umowa zastawnicza winna być pod rygorem nieważności zawarta na piśmie (art. 3ust. 1 ZRRZU). Regulacja ta stanowi lex specialis wobec art. 180 KSH.Umowa zastawu na udziałach powinna określać co najmniej (art. 3 ust. 2 ZRRZU):(-) datę zawarcia umowy;(-) imię i nazwisko (nazwę) oraz miejsce zamieszkania (siedzibę) i adres zastawnika, zastawcyoraz dłużnika, jeżeli nie jest on zastawcą;(-) przedmiot zastawu w sposób odpowiadający jego właściwościom;(-) wierzytelność zabezpieczoną zastawem – przez oznaczenie stosunku prawnego, z któregota wierzytelność wynika lub może wynikać, oraz najwyższą sumę zabezpieczenia.Aby zastawnik/użytkownik udziału mógł wykonywać prawo głosu, okoliczność ta musibyć przewidziana w umowie spółki (art. 187 § 2 KRSU).Zarówno w przypadku ustanowienia zastawu, jak i użytkowania, konieczne jest zawiadomienieo tym fakcie spółki. W tym celu zainteresowani zawiadamiają spółkę przedstawiającdowód ustanowienia zastawu lub użytkowania. Ustanowienie zastawu lub użytkowania

100Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichjest skuteczne wobec spółki od chwili, gdy spółka otrzyma od jednego z zainteresowanychzawiadomienie o tym wraz z dowodem dokonania czynności (art. 187 § 1 KSH).Po uzyskaniu ww. zawiadomienia zarząd winien:(i) wpisać tą okoliczność do księgi udziałów, obejmującą w szczególności informację o ustanowieniuzastawu lub użytkowania, a także informację co do możliwości wykonywaniaprawa głosu przez zastawnika lub użytkownika (art. 188 § 1 KSH),(ii) złożyć sądowi rejestrowemu podpisaną przez wszystkich członków zarządu nową listęwspólników z wymienieniem liczby i wartości nominalnej udziałów każdego ze wspólnikóworaz wzmianką o ustanowieniu zastawu lub użytkowania udziału.5.4.8. Umorzenie udziałuUdział może być umorzony jedynie po wpisie spółki do rejestru i tylko w przypadku,gdy umowa spółki tak stanowi (art. 199 § 1 ab initio KSH).Ze względu na tryb, w ramach którego może dojść do umorzenia udziału, należy wyróżnić:(1) umorzenie dobrowolne,(2) umorzenie przymusowe,(3) umorzenie automatyczne.Ad (1)Do dobrowolnego umorzenia udziału konieczne jest:(a) zawarcie umowy nabycia udziału od wspólnika (art. 180 i nast. KSH),(b) podjęcie przez wspólników uchwały o umorzeniu udziału,(c) obniżenie kapitału (z wyjątkiem obniżenia z czystego zysku – art. 199 § 4 in fine KSH).Ad (b)Uchwała o umorzeniu winna określać w szczególności:(-) podstawę prawną umorzenia,(-) wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział.Za zgodą wspólnika umorzenie udziału może nastąpić bez wynagrodzenia (art. 199§ 3 KSH).Ad (c)Jeżeli umorzenie udziału łączy się z obniżeniem kapitału, musi zostać podjęta stosownauchwała i dokonana procedura obniżenia kapitału (art. 263 i nast. KSH). W takimprzypadku umorzenie następuje z chwilą zarejestrowania obniżenia kapitału zakładowego(art. 199 § 7 KSH).Jeżeli do umorzenia dochodzi z tzw. czystego zysku (bez obniżenia kapitału), umorzeniebędzie miało miejsce z chwilą nabycia udziału przez spółkę i zapłaty ceny wspólnikowi.Wreszcie, w przypadku, gdy umorzenie (za zgodą wspólnika) następuje nieodpłatnie,do umorzenia dochodzi z chwilą podjęcia przez zgromadzenie wspólników uchwały o obniżeniukapitału zakładowego.Ad (2)Umorzenie przymusowe polega na podjęciu przez zgromadzenie wspólników uchwałyo obniżeniu kapitału zakładowego w przypadku ziszczenia się określonych w umowiespółki przesłanek.Umorzenie udziału wymaga uchwały zgromadzenia wspólników, która powinna określaćw szczególności:

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 101(a) podstawę prawną umorzenia,(b) sprecyzowanie, jakie udziały są przedmiotem umorzenia (ich liczbę, wspólnika ich posiadającegoitp.),(c) wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział, które niemoże być niższe od wartości przypadających na udział aktywów netto, wykazanychw sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczonądo podziału między wspólników,(d) uzasadnienie.Jeżeli obniżenie przymusowe jest finansowane z czystego zysku, nie jest konieczne obniżeniekapitału zakładowego (art. 199 § 4 in fine KSH), w innym przypadku nastąpi onoz chwilą obniżenia kapitału zakładowego (art. 199 § 7 KSH).Ad (3)Umorzenie automatyczne polega na umorzeniu udziału w przypadku zaistnienia określonegow umowie spółki zdarzenia. Brak jest w takim przypadku konieczności uchwaływspólników, konieczna jest jedynie uchwała zarządu o obniżeniu kapitału (art. 199 § 5 KSH).Jeżeli obniżenie następuje z czystego zysku (bez obniżenia kapitału), bądź wspólnik wyraziłzgodę na umorzenie udziału bez wynagrodzenia (art. 199 § 3 KSH), wystarczająca jesttylko uchwała zarządu w formie aktu notarialnego o treści określonej w art. 265 § 4 KSH.Jeżeli natomiast obniżenie będzie się wiązać z obniżeniem kapitału zakładowego, koniecznebędzie podjęcie przez zarząd uchwały o obniżeniu kapitału zakładowego (art. 199 § 5 KSH).OrzecznictwoWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 września 2010 r. I CSK 530/2009LexPolonica nr 2380933Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/12OSNC 2011/3 poz. 36Rejent 2011/10 str. 159Rejent 2011/2 str. 143Wspólnik ma legitymację do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwałyzgromadzenia wspólników o umorzeniu jego udziałów (art. 252 § 1 w związku z art. 250pkt 2 k.s.h.).Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 12 maja 2005 r. V CK 562/2004LexPolonica nr 391416Biuletyn Sądu Najwyższego 2005/10Monitor Prawniczy 2006/13 str. 714Monitor Prawniczy 2007/20 str. 1156OSNC 2006/4 poz. 70SP 2007/11 poz. 122Radca Prawny 2006/3 str. 112Rejent 2005/11 str. 153Przymusowe umorzenie udziałów nie może być wykorzystywane do usunięcia wspólnikaze spółki z przyczyn przewidzianych w art. 266 § 1 ksh.

102Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 3 grudnia 1999 r. I CKN 266/98LexPolonica nr 344859Glosa 2000/8 str. 32Przegląd Prawa Handlowego 2000/5 str. 54Wspólnikowi spółki z o.o. zwraca się nominalną wartość umorzonego udziału, chybaże umowa stanowi inaczej.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 22 kwietnia 1999 r. II CKN 266/98LexPolonica nr 342815Biuletyn Sądu Najwyższego 1999/10 str. 4Glosa 2000/4 str. 32Glosa 2000/5 str. 32Glosa 2000/7 str. 32OSNC 2000/1 poz. 5OSP 2000/4 poz. 64Prawo Gospodarcze 2000/2 str. 13Radca Prawny 2000/1 str. 140Rejent 2000/2 str. 159Jeżeli mają być umorzone udziały jednego ze wspólników na podstawie postanowieniaumowy spółki nie określającego szczegółowych przesłanek umorzenia, jego zgodana umorzenie warunkuje prawidłowość uchwały zgromadzenia wspólników w przedmiocieumorzenia.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 stycznia 1998 r. III CKN 302/97LexPolonica nr 330258Biuletyn Sądu Najwyższego 1998/5 str. 12Glosa 1998/11 str. 30OSNC 1998/7–8 poz. 124OSP 1998/11 poz. 194W świetle treści art. 235 kh wspólnik nie jest wyłączony od głosowania w przedmiociepodjęcia uchwały co do umorzenia udziałów.Wytoczenie powództwa o unieważnienie uchwały przez wspólnika nie dopuszczonegodo głosowania na skutek wadliwej wykładni art. 235 kh nie jest uzależnione od zgłoszeniażądania zaprotokołowania sprzeciwu (art. 240 § 3 pkt 3 kh).Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 kwietnia 1997 r. III CZP 15/97LexPolonica nr 320376Glosa 1997/9 str. 32Glosa 1998/1 str. 36OSNC 1997/6–7 poz. 74Prokuratura i Prawo – dodatek 1997/7–8 poz. 29Wokanda 1997/6 str. 6W razie umorzenia w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością części udziałów z czystegozysku dopuszczalne jest powzięcie przez wspólników uchwały zmieniającej umowęspółki i dostosowującej wartość pozostałych po umorzeniu udziałów do niezmienionejwysokości kapitału zakładowego.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 103Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 28 września 1995 r. III CZP124/95LexPolonica nr 304250Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Łodzi 1996/1 poz. 10OSNC 1996/1 poz. 10OSP 1996/6 poz. 109Prokuratura i Prawo – dodatek 1996/1 poz. 39Wokanda 1995/11 str. 8W przypadku, gdy umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przewiduje możliwośćumorzenia udziałów, a nie zawiera postanowień co do odpłatności umorzenia,byłemu wspólnikowi przysługuje roszczenie o zapłatę ekwiwalentu według wartości bilansowejudziału także wówczas, gdy nie zaskarżył on uchwały zgromadzenia wspólnikówo umorzeniu udziałów i wypłacie ekwiwalentu według wartości nominalnejudziału.5.4.9. Problematyka obejmowania/nabywania udziałów własnych przez spółkęSpółka nie może:(-) obejmować,(-) nabywać,(-) przyjmować w zastawudziałów (części udziałów/ułamkowej części udziałów) własnych. Czynności dokonanez naruszeniem powyższego zakazu są nieważne (art. 200 § 1 KSH w zw. z art. 58 KC).W drodze wyjątku nabywanie udziałów własnych będzie jednak dopuszczalne w następującychsytuacjach:(1) egzekucji na zaspokojenie roszczeń spółki, których nie można zaspokoić z innego majątkuwspólnika. Udziały powinny być zbyte w ciągu 1 roku od nabycia. Jeżeli do zbycianie doszło, należy je umorzyć zgodnie z przepisami dotyczącymi obniżenia kapitałuzakładowego, chyba że w spółce został utworzony, w celu umorzenia udziałów, specjalnykapitał rezerwowy,(2) w przypadku nabycia celem umorzenia udziałów (art. 199 KSH),(3) nabycia udziałów o wartości nominalnej nieprzekraczającej 10% kapitału zakładowego,w celu:(-) umożliwienia objęcia udziałów lub akcji wspólnikom spółki przejmowanej (art. 515§ 2 KSH w zw. z art. 200 § 1 in fine KSH),bądź(-) wykupienia udziałów przypadających wspólnikom spółki dzielonej, w sytuacjigdy plan podziału przewiduje objęcie przez wspólników spółki dzielonej udziałóww spółce przejmującej lub nowo zawiązanej na warunkach mniej korzystnychniż w spółce dzielonej (art. 541 § 5 KSH w zw. z art. 200 § 1 in fine KSH),(4) nabycia udziałów o wartości nominalnej nieprzekraczającej 25% kapitału zakładowegow przypadku określonym w art. 516 § 6 KSH.Udziały własne należy umieścić w bilansie w osobnej pozycji kapitału własnego w wartościujemnej (art. 200 § 3 KSH).

104Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichOrzecznictwoWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 20 marca 2009 r. II CSK 608/2008LexPolonica nr 2441064W stosunkach pomiędzy spółką a wspólnikami ma znaczenie umorzenie udziałówz czystego zysku. Dla stosunków zewnętrznych takie umorzenie nie prowadzi do żadnychzmian w kapitale zakładowym. Natomiast ilość udziałów objętych przez wspólnikówmoże być wtedy mniejsza od wartości kapitału zakładowego. Skoro zaś wartośćbilansową udziału obliczamy poprzez podzielnie wartości bilansowej spółki przez liczbęudziałów w spółce, to z oczywistych względów nie można brać pod uwagę udziałówumorzonych, gdyż prawnie one nie istnieją.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 6 października 1998 r. II CKN291/98LexPolonica nr 333147Orzecznictwo Sądów w sprawach Gospodarczych 1999/7–8 poz. 100 str. 88OSNC 1999/4 poz. 73Rejent 1999/5 str. 101Wokanda 1999/2 str. 3Przewidziane w art. 194 § 1 zd. drugie kh nabycie udziałów celem ich umorzenia możenastąpić w drodze umowy kupna, której treść ograniczają jedynie klauzule generalnez art. 58 § 1 i 2 oraz art. 353[1] kc.5.5. Wspólnicy – prawa i obowiązkiW ramach praw i obowiązków wspólników spółki z o.o. za A. Herbetem3, wyróżnię:(1) uprawnienia:(-) czysto majątkowe (obligacyjne),(-) organizacyjne (korporacyjne),(2) obowiązki:(-) czysto majątkowe (obligacyjne),(-) organizacyjne (korporacyjne).Elementarne stosunki prawne, na podstawie których powstają uprawnienia i obowiązkiczysto majątkowe, mają charakter zobowiązaniowy, a one same mają normatywną postaćroszczeń. Z kolei typowe uprawnienia organizacyjne stanowią uprawnienia kształtujące4.I tak:Ad (1)Uprawnienia czysto majątkowe (obligacyjne) obejmują:(a) prawo do zysku (art. 191–197 KSH);(b) prawo poboru/pierwszeństwa do objęcia nowych udziałów w podwyższonym kapitalezakładowym (art. 258 § 1 KSH);3 A. Herbet [w] S. Sołtysiński (red.), System Prawa Prywatnego. Tom 17 A. Prawo spółek kapitałowych,Warszawa 2010, s 358 i nast.4 ibidem

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 105(c) prawo do udziałów gratisowych (art. 260 § 2 KSH);(d) prawo do zwrotu dopłat (art. 179 KSH);(e) prawo do wynagrodzenia za powtarzające się świadczenia niepieniężne (art. 176 § 2 KSH);(f) prawo rozporządzania udziałem (art. 180–182 KSH);(g) prawo do żądania wykupienia lub odkupu udziału (art. 516 § 3, art. 51611 § 1, art. 541§ 5 zd. 1 KSH);(h) prawo do wypłaty wynagrodzenia za udział umorzony (art. 199 § 2 KSH);(i) prawo do wynagrodzenia za udział w spółce przekształcanej (art. 565 KSH);(j) prawo do udziału w nadwyżce likwidacyjnej (art. 286 KSH).Natomiast uprawnienia organizacyjne (korporacyjne) obejmują:(a) prawo głosu (art. 242 KSH);(b) prawo udziału w zgromadzeniu wspólników i prawo uczestnictwa w podejmowaniuuchwał w trybie obiegowym (art. 243 § 1 i art. 227 § 2 KSH);(c) prawo sprzeciwu wobec odbycia zgromadzenia wspólników bez formalnego zwołaniaoraz podejmowania uchwał w sprawach nieobjętych porządkiem obrad (art. 240,art. 239 KSH);(d) indywidualne prawo kontroli (art. 212 KSH);(e) prawo do informacji;(f) prawo przeglądania księgi udziałów i księgi protokołów (art. 188 § 2, art. 248 § 4 KSH);a także:(g) uprawnienia członkowskie o charakterze kolektywnym, których wykonywanie jest uzależnioneod reprezentacji określonej części kapitału zakładowego, obejmujące:(i) prawo żądania zwołania zgromadzenia wspólników i postawienia poszczególnychspraw na jego porządku obrad (art. 236 § 1 KSH);(ii) prawo zwołania zgromadzenia na podstawie upoważnienia sądu rejestrowego(art. 237 § 1 KSH);(iii) prawo żądania wyznaczenia przez sąd biegłego rewidenta w celu zbadania rachunkowościi działalności spółki (art. 223 KSH);oraz uprawnienia o charakterze procesowym obejmujące:(h) prawo żądania uchylenia uchwały wspólników albo stwierdzenia jej nieważności(art. 249 i nast. KSH);(i) prawo żądania wyłączenia wspólnika (art. 266 KSH);(j) actio pro socio (art. 295 § 1 KSH)oraz(k) prawo żądania rozwiązania spółki (art. 271 pkt 1 KSH).Ad (2)Obowiązki czysto majątkowe (obligacyjne) wspólnika spółki z o.o. obejmują:(a) obowiązek wniesienia wkładu (art. 3 i 163 pkt 2 KSH);(b) obowiązki wynikające z nienależytego wniesienia wkładu (art. 14 § 2 i art. 175 KSH);(c) obowiązek zwrotu bezprawnej wypłaty (art. 198 § 1 KSH) oraz obowiązek pokryciaspowodowanego taką wypłatą niedoboru w kapitale zakładowym w razie braku możliwościwyegzekwowania zwrotu od odbiorcy i członków zarządu (art. 198 § 2 KSH);a także ustanowione w umowie spółki:(e) obowiązek dopłat (art. 177 i 178 KSH);oraz(f) obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych (art. 176 § 1 KSH).

106Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichNatomiast podstawowym obowiązkiem organizacyjnym (korporacyjnym) wspólnikaspółki z o.o. jest obowiązek lojalności (lojalnego współdziałania).5.6. Zarząd5.6.1. Legitymacja do pełnienia funkcji członka zarząduW skład zarządu mogą wchodzić wspólnicy lub osoby spoza ich grona (art. 201 § 3KSH), które:(-) są osobami fizycznymi,(-) mają pełną zdolność do czynności prawnych,(-) nie zostały skazane prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w przepisachrozdziałów XXXIII–XXXVII Kodeksu karnego oraz w art. 585, art. 587, art. 590i w art. 591 KSH. Zakaz ten ustaje z upływem piątego roku od dnia uprawomocnieniasię wyroku skazującego, jednakże nie może zakończyć się wcześniej niż z upływemtrzech lat od dnia zakończenia okresu odbywania kary. W terminie trzech miesięcyod dnia uprawomocnienia się powyższego wyroku skazany może złożyć wniosek dosądu, który wydał wyrok, o zwolnienie go z zakazu pełnienia funkcji w spółce handlowejlub o skrócenie czasu obowiązywania zakazu. Nie dotyczy to przestępstw popełnionychumyślnie. Sąd rozstrzyga o wniosku wydając postanowienie.(-) nie pełnią w danej spółce roli członka rady nadzorczej/komisji rewizyjnej (incompatibilitas),a także innych stanowisk wskazanych w art. 214 § 2–3 KSH.Umowa spółki może zawierać dodatkowe wymogi (ograniczenia) dla pełnienia funkcjiczłonka zarządu (np. określone wykształcenie).5.6.2. Powoływanie/odwoływanieCzłonek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowaspółki stanowi inaczej (art. 201 § 4 KSH). Nawet jednak w przypadku przyznania uprawnieniado powoływania/odwoływania członków zarządu innemu organowi (np. radzie nadzorczej)bądź podmiotowi (wybranemu wspólnikowi), wspólnicy mogą zawsze odwołaćczłonka zarządu (art. 203 § 1 ab initio KSH).Powołanie członka zarządu powoduje powstanie pomiędzy nim a spółką dwojakiegorodzaju więzów prawnych:(-) stosunku organizacyjnego (wynikającego z pełnienia określonej funkcji w strukturzeorganizacyjnej spółki),(-) stosunku cywilnoprawnego wynikającego z zawartej z członkiem zarządu umowy cywilnoprawnejregulującej wzajemne prawa i obowiązki spółki i członka zarządu (umowao pracę, kontrakt menedżerski, umowa zlecenia itp.).Umowa spółki może w odmienny sposób regulować problematykę odwołania, w szczególnościograniczać podstawy odwołania do ważnych powodów (art. 203 § 2 KSH).Odwołany członek zarządu jest uprawniony i obowiązany do złożenia wyjaśnieńw toku przygotowania sprawozdania zarządu z działalności spółki i sprawozdania finansowego,obejmujących okres pełnienia przez niego funkcji członka zarządu oraz do udziałuw zgromadzeniu wspólników zatwierdzającym sprawozdania, o których mowa w art. 231§ 2 pkt 1 KSH, chyba że akt odwołania stanowi inaczej (art. 203 § 3 KSH).

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 1075.6.2. Mandat a kadencjaKadencja to okres, na który został powołany członek zarządu (czas oznaczony albonieoznaczony).Mandat to upoważnienie do pełnienia funkcji członka zarządu.Mandat członka zarządu wygasa:(i) z upływem kadencji, na którą został powołany,(ii) wskutek śmierci członka zarządu,(iii) jego rezygnacji (w tym zakresie stosuje się odpowiednio przepisy o wypowiedzeniu zleceniaprzez przyjmującego zlecenie, w szczególności art. 746 § 2 KSH),(iv) odwołania z funkcji członka zarządu,(v) jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, mandat członka zarządu wygasa z dniem odbyciazgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za pierwszypełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu,(vi) w przypadku powołania członka zarządu na okres dłuższy niż rok, mandat członkazarządu wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników, zatwierdzającego sprawozdaniefinansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu,chyba że umowa spółki stanowi inaczej,(vii) jeżeli umowa spółki przewiduje, że członków zarządu powołuje się na okres wspólnejkadencji, mandat członka zarządu powołanego przed upływem danej kadencji zarząduwygasa równocześnie z wygaśnięciem mandatów pozostałych członków zarządu,chyba że umowa spółki stanowi inaczej.OrzecznictwoUchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 21 lipca 2010 r. III CZP 23/2010LexPolonica nr 2335730Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/7Orzecznictwo Sądów w sprawach Gospodarczych 2011/1 poz. 8 str. 80OSNC 2011/1 poz. 6OSP 2011/5 poz. 57Rejent 2010/7–8 str. 181Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, mandat członka zarządu wygasa w terminieprzewidzianym w art. 202 § 1 k.s.h. także wtedy, gdy według uchwały wspólników powołanienastąpiło na czas nieokreślony.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 27 stycznia 2010 r. II CSK 301/2009LexPolonica nr 2440310Likwidator może złożyć rezygnację z funkcji i ma do niej zastosowanie art. 202 § 5k.s.h. w zw. z art. 746 § 2 k.c. Odpowiednie stosowanie przepisów o zleceniu nakazujeprzyjąć prymat oświadczenia woli przyjmującego zlecenie (likwidatora) wobec interesówspółki. Z treści art. 746 § 2 wynika, że oświadczenie o rezygnacji likwidatorajest jednostronną czynnością prawną, a więc nie wymagającą przyjęcia przez spółkę,lecz wymagającą zakomunikowania innej osobie, gdyż do niej odnosi się unormowaniezawarte w art. 61 k.c.

108Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichWyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 2 kwietnia 2008 r. I ACa 1296/2007LexPolonica nr 1932885Funkcja członka zarządu spółki z reguły ma charakter odpłatny, jego rezygnacja bezważnego powodu będzie skutkowała jego odpowiedzialnością odszkodowawczą wobecspółki, o ile nie zostanie przez spółkę przyjęta. Oznacza to, że rezygnacja z funkcji członkazarządu to jednostronne oświadczenie woli, skuteczne z chwilą dojścia do spółki, niewymagające przyjęcia przez spółkę.Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 maja 2006 r. III APz16/2006LexPolonica nr 1218926Podkreślić należy, że wpis oraz wykreślenie członka zarządu z rejestru przedsiębiorcówma charakter deklaratoryjny, a nie konstytutywny, a więc potwierdza jedynie istniejącystan faktyczny. Omawiana norma prawna tworzy co prawda domniemanie prawdziwościtego wpisu, jednakże nie może stanowić generalnej zasady zmierzającej dobezwzględnego uznawania, że osoby formalnie figurujące w tym rejestrze jako członkowiezarządu spółki prawa handlowego wobec których zaniechano przeprowadzeniaprzewidzianych prawem procedur wykreślenia z rejestru, zgodnie z prawem reprezentująspółkę w ramach jej zarządu.Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 19 sierpnia 2004 r. V CK600/2003LexPolonica nr 24470531. Zgodnie z art. 222 § 6 k.s.h. zgromadzenie wspólników może uchwalić regulaminrady nadzorczej, określający jej organizację i sposób wykonywania czynności; możeteż upoważnić samą radę nadzorczą do uchwalenia jej regulaminu. Zatem regulamin,o którym mowa, może określać również sposób składania oświadczeń i dokonywaniadoręczeń radzie nadzorczej.2. W braku odmiennych postanowień regulaminu rady nadzorczej – dojście oświadczeniawoli o rezygnacji z funkcji członka zarządu do jednego z członków rady nadzorczejw sposób określony w art. 61 k.c. można uznać za chwilę złożenia rezygnacji.Trzeba dodać, że również w sytuacji, w której regulamin określa sposób składaniaradzie nadzorczej oświadczeń i dokonywania doręczeń, w praktyce najczęściejodbiorcą oświadczenia woli o rezygnacji z funkcji członka zarządu będzie jedynieurzędujący członek tego organu.5.6.2. Kompetencje zarząduZarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę (art. 201 § 1 KSH).Prawo członka zarządu do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania dotyczywszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki (art. 204 § 1 KSH).

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 1095.6.2.1. Prowadzenie spraw spółkiW stosunkach wewnętrznych (wobec spółki) członkowie zarządu podlegają ograniczeniomustanowionym w (i) art. 151–300 KSH tj. Dział I Tytułu III KSH, (ii) w umowie spółkioraz (iii) jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, w uchwałach wspólników (art. 207 KSH).Rada nadzorcza nie ma prawa wydawania zarządowi wiążących poleceń co do prowadzeniaspraw spółki (art. 219 § 2 KSH). Ze względu na brak w regulacji spółki z o.o. odpowiednikaart. 3751 KSH, sporne jest, czy zgromadzenie wspólników może wydawaćzarządowi wiążące polecenia dotyczące prowadzenia spraw spółki.Zarząd może być jedno bądź wieloosobowy (art. 201 § 2 KSH). Jeżeli zarząd jest jednoosobowy,ogół kwestii związanych z prowadzeniem spraw spółki wykonuje jedyny członekzarządu. Natomiast w przypadku zarządu wieloosobowego, jeżeli umowa spółki niestanowi inaczej:(-) każdy członek zarządu ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki,(-) każdy członek zarządu może prowadzić bez uprzedniej uchwały zarządu sprawy nieprzekraczającezakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed załatwieniemsprawy nieprzekraczającej zakresu zwykłych czynności choćby jeden z pozostałychczłonków zarządu sprzeciwi się jej przeprowadzeniu lub jeżeli sprawa przekracza zakreszwykłych czynności spółki, wymagana jest uprzednia uchwała zarządu,(-) uchwały zarządu mogą być powzięte jeżeli wszyscy członkowie zostali prawidłowozawiadomieni o posiedzeniu zarządu. Uchwały zarządu zapadają bezwzględną większościągłosów. Umowa spółki może przewidywać, że w przypadku równości głosówdecyduje głos prezesa zarządu, jak również przyznawać mu określone uprawnieniaw zakresie kierowania pracami zarządu,(-) powołanie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków zarządu. Odwołać prokuręmoże każdy członek zarządu.W przypadku sprzeczności interesów spółki z interesami członka zarządu, jego współmałżonka,krewnych i powinowatych do drugiego stopnia oraz osób, z którymi jest powiązanyosobiście, członek zarządu powinien wstrzymać się od udziału w rozstrzyganiu takichspraw i może żądać zaznaczenia tego w protokole (art. 209 KSH).5.6.2.2. Reprezentacja spółkiReprezentacja obejmuje składanie oświadczeń woli jako organ spółki we wszelkichczynnościach sądowych i pozasądowych spółki (art. 204 § 1 KSH).Prawa członka zarządu do reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiemprawnym wobec osób trzecich (art. 204 § 2 KSH). Wszelkie więc ograniczenia w tym zakresiemogą wywierać jedynie skutki w stosunkach wewnętrznych (pro foro interno), pozbawionenatomiast będą ograniczeń w zakresie stosunków zewnętrznych (pro foro externo).Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania określa umowa spółki. Jeżeliumowa spółki nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeńw imieniu spółki wymagane jest współdziałanie:(-) dwóch członków zarządualbo(-) jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.

110Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichW przypadku reprezentacji biernej (odbioru oświadczeń w imieniu spółki) wystarczającejest złożenie oświadczenia woli wobec jednego członka zarządu lub prokurenta(art. 205 § 2 KSH).Powyższe zasady reprezentacji nie wyłączają ustanowienia prokury jednoosobowej lubłącznej i nie ograniczają praw prokurentów wynikających z przepisów o prokurze.W przypadku reprezentacji istotne jest, iż niektóre czynności, niezależnie od zachowaniaokreślonego sposobu reprezentacji, wymagają uzyskania zgody zgromadzenia wspólnikówbądź rady nadzorczej. W przypadku, gdy konieczność uzyskania zgody ww. organówwynika z ustawy, sankcją za brak jej uzyskania jest nieważność czynności prawnej (art. 17§ 1–2 KSH). W sytuacji, gdy konieczność uzyskania ww. zgody wynika tylko z umowy spółki,czynność prawna jest ważna, co jednak nie wyklucza odpowiedzialności członków zarząduz tytułu naruszenia umowy spółki (art. 293 § 1 KSH).5.6.3. Zakaz konkurencjiCzłonek zarządu nie może bez zgody spółki (art. 211 KSH):(-) zajmować się interesami konkurencyjnymi wobec spółkiani też(-) uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowejlub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnejosobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnejspółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10%udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu.Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zgody udziela organ uprawniony do powołaniazarządu.5.6.4. Umowy/spory z członkami zarząduW przypadku:(-) umowy między spółką a członkiem jej zarządu,(-) sporu pomiędzy spółką a członkiem jej zarząduspółka jest reprezentowana przez (art. 210 § 1 KSH):(-) radę nadzorcząlub(-) pełnomocnika powołanego uchwałą zgromadzenia wspólników.W przypadku, gdy jedyny wspólnik spółki z o.o. jest zarazem jedynym członkiem jejzarządu, czynność prawna między tym wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółkąwymaga formy aktu notarialnego. O każdorazowym dokonaniu takiej czynności prawnejnotariusz zawiadamia sąd rejestrowy przesyłając wypis aktu notarialnego (art. 210 § 2 KSH).Niezależnie od powyższego zgody zgromadzenia wspólników wymaga zawarcie przezspółkę kapitałową z członkiem zarządu (a także likwidatorem, członkiem rady nadzorczej/komisji rewizyjnej, prokurentem) albo na jego rzecz umowy:(-) kredytu,(-) pożyczki,(-) poręczenia

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 111lub(-) innej podobnej umowy,chyba, że ustawa stanowi inaczej.W przypadku stosunków dominacji – zależności vide art. 15 § 2 KSH.Konsekwencją braku zgody zgromadzenia wspólników jest zastosowanie art. 17 § 1–2KSH.5.7. Rada nadzorcza/komisja rewizyjnaW odróżnieniu od spółki akcyjnej, wspólnikom spółki z o.o. przysługuje indywidualneprawo nadzoru (art. 212 KSH), a także stanowiące prawo mniejszości uprawnienie dopowołania biegłego rewidenta (art. 223–226 KSH). Powyższe uprawnienie może być przezumowę spółki ograniczone albo wręcz wyłączone w przypadku, gdy ustanowiona zostanierada nadzorcza/komisja rewizyjna (art. 213 § 3 KSH).Ustanowienie rady nadzorczej/komisji rewizyjnej jest obligatoryjne tylko w przypadkugdy:(-) kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500 000 złotych,a(-) wspólników jest więcej niż 25.W pozostałych przypadkach ustanowienie rady nadzorczej/komisji rewizyjnej ma charakterfakultatywny (art. 213 § 1 KSH).Zakaz łączenia funkcji nadzorczych i zarządczych (incompatibilitas) vide art. 214 KSH.Minimalny skład rady nadzorczej to co najmniej 3 członków (art. 215 § 1 ab initio KSH).Rada nadzorcza jest powoływana/odwoływana uchwałą wspólników, jeżeli umowaspółki nie stanowi inaczej (art. 215 § 2 KSH). Niezależnie jednak od modyfikacji umownychw tym zakresie, wspólnicy będą mogli zawsze odwołać członków rady nadzorczej(art. 216 § 2 KSH).Kadencja członków rady nadzorczej wynosi 1 rok jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej(art. 216 § 1 KSH).W ramach kompetencji rady nadzorczej można wyróżnić:(1) kompetencje ustawowe,(2) kompetencje przyznane w umowie spółki.Ad (1)Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinachjej działalności, nie ma jednak prawa wydawania zarządowi wiążących poleceń dotyczącychprowadzenia spraw spółki.Do szczególnych obowiązków rady nadzorczej należy:(a) ocena sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego zaubiegły rok obrotowy, będących przedmiotem obrad zwyczajnego zgromadzenia wspólników,w zakresie ich zgodności:(-) z księgami i dokumentami,(-) ze stanem faktycznym,(b) ocena wniosków zarządu dotyczących podziału zysku albo pokrycia straty,(c) składanie zgromadzeniu wspólników corocznego pisemnego sprawozdania z wynikówpowyższej oceny.

112Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichW celu wykonania swoich obowiązków rada nadzorcza może badać wszystkie dokumentyspółki, żądać od zarządu i pracowników sprawozdań i wyjaśnień oraz dokonywaćrewizji stanu majątku spółki.Zasadą obowiązującą przy wykonywaniu prawa nadzoru jest możliwość jego indywidualnego,a nie kolegialnego wykonywania. Modyfikację w tym zakresie może wprowadzićumowa spółki z o.o. (art. 219 § 5 KSH).Ad (2)Umowa spółki może rozszerzyć uprawnienia rady nadzorczej, w szczególności stanowić,że:(-) zarząd jest obowiązany uzyskać zgodę rady nadzorczej przed dokonaniem oznaczonychw umowie spółki czynnościoraz(-) rada nadzorcza ma prawo zawieszania w czynnościach, z ważnych powodów, poszczególnychlub wszystkich członków zarządu.W kontekście powyższej regulacji pojawia się wątpliwość czy możliwe jest delegowanieczłonków rady nadzorczej do pełnienia funkcji członków zarządu na kształt art. 383KSH w spółce akcyjnej.Rada nadzorcza (komisja rewizyjna) podejmuje uchwały na posiedzeniach, z przebieguktórych sporządza się protokół.Wymogami (semiiperatywnymi) dla ważności posiedzenia rady nadzorczej są:(-) prawidłowe zaproszenie wszystkich jej członków,(-) obecność co najmniej połowy jej członków.Ustawa dopuszcza dwa wyjątki od obowiązku osobistego uczestnictwa w posiedzeniurady nadzorczej:(-) umowa spółki może przewidywać, że członkowie rady nadzorczej mogą brać udziałw podejmowaniu uchwał rady nadzorczej oddając swój głos na piśmie za pośrednictweminnego członka rady nadzorczej. Oddanie głosu na piśmie nie może dotyczyćspraw wprowadzonych do porządku obrad na posiedzeniu rady nadzorczej;(-) umowa może także przewidywać podejmowanie uchwał przez radę nadzorczą w trybiepisemnym lub przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania sięna odległość. W takim przypadku uchwała jest ważna, gdy wszyscy członkowie radynadzorczej zostali powiadomieni o treści projektu uchwały.Wyjątki dotyczące osobistego stawiennictwa nie dotyczą jednak:(-) wyborów przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rady nadzorczej,(-) powołania członka zarządu,(-) odwołania i zawieszania w czynnościach ww. osób.Zgromadzenie wspólników może uchwalać regulamin rady nadzorczej określający jejorganizację i sposób wykonywania czynności. Zgromadzenie wspólników może upoważnićradę nadzorczą do uchwalenia jej regulaminu.Skład komisji rewizyjnej – art. 217 KSH.Wygaśnięcie mandatów członków rady nadzorczej – art. 218 KSH.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 1135.8. Zgromadzenie wspólników5.8.1. Charakterystyka i uprawnieniaZgromadzenie wspólników jest organem (art. 38 i nast. KC w zw. z art. 2 KSH) „stanowiącym”spółki z o.o. Wyraża ono swoją wolę w formie uchwał.Uchwały wspólników spółki z o.o. mogą zapadać:(a) na zgromadzeniu wspólników (art. 227 § 1 KSH),(b) bez odbycia zgromadzenia wspólników (art. 227 § 2 KSH).I tak:Ad (a)Podejmowanie uchwał na zgromadzeniu wspólników jest podstawową formą podejmowaniadecyzji przez zgromadzenie wspólników. Uchwały dotyczące spraw określonychw art. 231 § 2–3 KSH mogą zapadać tylko i wyłącznie na zgromadzeniu wspólników(art. 231 § 4 KSH).Ad (b)Uchwały mogą być podjęte bez odbycia zgromadzenia wspólników jeżeli wszyscy wspólnicy(i) wyrażą na piśmie zgodę na postanowienie, które ma być powzięte, albo (ii) na głosowaniepisemne.Katalog spraw, które wymagają uchwały wspólników jest dość obszerny. Uchwały wymaga:(1) rozpatrzenie i zatwierdzenie (art. 228 pkt 1 KSH):(-) sprawozdania zarządu z działalności spółki,(-) sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowyoraz(-) udzielenie absolutorium członkom organów spółki z wykonania przez nich obowiązków,(2) postanowienie dotyczące roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy zawiązaniuspółki lub sprawowaniu zarządu albo nadzoru (art. 228 pkt 2 KSH),(3) w przypadku przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części (art. 228 pkt 4 KSH)uchwały wymagać będzie ich:(-) zbycie,(-) wydzierżawienie,(-) ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego,(4) zwrot dopłat (art. 228 pkt 5 KSH),(5) zmiana umowy spółki (art. 255 § 1 KSH),(6) zawarcie umów holdingowych (art. 228 pkt 6 KSH w zw. z art. 7 KSH),(7) umorzenie udziału (art. 199 § 2 KSH),(8) zawarcie umowy o nabycie dla spółki nieruchomości albo udziału w nieruchomościlub środków trwałych za cenę przewyższającą jedną czwartą kapitału zakładowego,nie niższą jednak od 50 000 złotych, przed upływem dwóch lat od dnia zarejestrowaniaspółki, chyba że umowa ta była przewidziana w umowie spółki (art. 229 KSH),(9) powołanie pełnomocnika do (art. 210 § 1 KSH):(-) umów między spółką a członkiem zarządu,(-) sporów pomiędzy członkiem zarządu a spółką,(10) decyzja co do dalszego istnienia spółki jeżeli (art. 233 KSH):

114Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich(-) bilans sporządzony przez zarząd,(-) bilans sporządzony zgodnie z art. 223–225 KSHwykaże stratę przewyższającą sumę kapitałów zapasowego i rezerwowych oraz połowękapitału zakładowego,(11) rozwiązanie spółki albo przeniesienie jej siedziby za granicę (art. 270 pkt 2 KSH),(12) zbycie nieruchomości z wolnej ręki w toku likwidacji spółki (art. 282 § 1 KSH),(13) zawarcie przez spółkę kapitałową umowy kredytu, pożyczki, poręczenia lub innej podobnejumowy z członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, prokurentem,likwidatorem albo na rzecz którejkolwiek z tych osób (art. 15 § 1 KSH),(14) połączenie spółek (art. 506 § 1–2 KSH),(15) podział spółki (art. 541 KSH),(16) przekształcenie spółki (art. 562 KSH),a także jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej:(17) powoływanie i odwoływanie członków zarządu (art. 201 § 4 KSH), członków rady nadzorczej/komisjirewizyjnej (art. 215, art. 217 KSH),(18) określenie terminu i wysokości dopłat (art. 178 § 1 KSH),(19) wyrażanie zgody na zajmowanie się przez członka zarządu interesami konkurencyjnymi,uczestniczenie w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółkiosobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej, uczestniczenie w innej konkurencyjnejosobie prawnej jako członek organu, udział w konkurencyjnej spółce kapitałowejw przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lubakcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu (art. 211KSH),(20) podział zysku (art. 191 § 2 KSH),(21) nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości(art. 228 pkt 4 KSH),(22) uchwalenie regulaminu dla rady nadzorczej/komisji rewizyjnej (art. 222 § 6 KSH),(23) odwołanie likwidatorów (art. 276 § 2 KSH),(24) rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania do świadczenia o wartości dwukrotnieprzewyższającej wysokość kapitału zakładowego (art. 230 KSH). W tym przypadkuart. 17 § 1 KSH nie stosuje się.Niezależnie od powyższego umowa spółki może przewidywać obowiązek podjęciauchwały także w innych sytuacjach.5 8.2. Zwyczajne a nadzwyczajne zgromadzenie wspólnikówZgromadzenie wspólników może być:(A) zwyczajne,(B) nadzwyczajne.Ad (A)Zwyczajne zgromadzenie wspólników powinno odbyć się w terminie sześciu miesięcypo upływie każdego roku obrotowego.Obligatoryjny zakres spraw, które powinny być przedmiotem obrad zwyczajnego zgromadzeniawspólników określa art. 231 § 2 KSH. Winny one obejmować:(1) rozpatrzenie i zatwierdzenie:(-) sprawozdania zarządu z działalności spółki

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 115oraz(-) sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy,(2) powzięcie uchwały o podziale zysku albo pokryciu straty, jeżeli zgodnie z art. 191 § 2KSH sprawy te nie zostały wyłączone spod kompetencji zgromadzenia wspólników,(3) udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków.Powyższe sprawy nie mogą być przedmiotem głosowania pisemnego.Przedmiotem zwyczajnego zgromadzenia wspólników może być również rozpatrzeniei zatwierdzenie sprawozdania finansowego grupy kapitałowej w rozumieniu przepisówo rachunkowości oraz inne sprawy.Za rok obrotowy, w którym działalność spółki przez cały czas pozostawała zawieszonai nie doszło do zamknięcia ksiąg rachunkowych na koniec tego roku obrotowego, zwyczajnezgromadzenie wspólników może się nie odbyć na podstawie uchwały wspólników.W takim przypadku przedmiotem obrad następnego zwyczajnego zgromadzenia wspólnikówbędą sprawy określone w art. 231 § 2 KSH dotyczące roku obrotowego, w którym działalnośćspółki pozostawała zawieszona.Ad (1)Sprawozdanie finansowe składa się z (art. 45 ust. 2 RachU):(i) bilansu wykazującego stan aktywów i pasywów na dzień kończący bieżący i poprzednirok obrotowy (art. 46 i nast. RachU),(ii) rachunku zysków i strat, w którym wykazuje się oddzielnie przychody, koszty, zyskii straty oraz obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego za bieżący i poprzedni rokobrotowy (art. 47 RachU),(iii) informacji dodatkowej, obejmującej:(-) wprowadzenie do sprawozdania finansowego,a także(-) dodatkowe informacje i objaśnienia zawierające dane określone w art. 48 RachU.Do sprawozdania finansowego w przypadkach określonych w art. 45 ust. 4 RachU załączasię także:(iv) sprawozdanie z działalności jednostki zawierające dane określone w art. 49 RachU.Kierownik jednostki (czyli, co do zasady, zarząd) zapewnia sporządzenie rocznegosprawozdania finansowego, nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia bilansowego i przedstawiaje właściwym organom zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa i postanowieniamiumowy spółki.Sprawozdanie finansowe podpisuje, podając zarazem datę podpisu, osoba, której powierzonoprowadzenie ksiąg rachunkowych i kierownik jednostki, a jeżeli jednostką kierujeorgan wieloosobowy – wszyscy członkowie tego organu. Odmowa podpisu wymaga pisemnegouzasadnienia dołączonego do sprawozdania finansowego (art. 52 ust. 1–2 RachU).Roczne sprawozdanie finansowe jednostki podlega zatwierdzeniu przez jej organ zatwierdzającynie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia bilansowego. Przed zatwierdzeniemjednak roczne sprawozdanie finansowe w sytuacjach określonych w art. 64 i nast.RachU podlega badaniu przez biegłego rewidenta oraz ogłoszeniu (art. 53 ust. 1 RachU).Wyboru biegłego rewidenta do badania sprawozdania finansowego dokonuje organ zatwierdzającysprawozdanie finansowe jednostki (czyli co do zasady zgromadzenie wspólników),chyba że umowa lub inne wiążące jednostkę przepisy prawa stanowią inaczej. Zarządjednostki nie może dokonać takiego wyboru.

116Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichZarząd zawiera z podmiotem uprawnionym do badania sprawozdań finansowych umowęo badanie lub przegląd sprawozdania finansowego w terminie umożliwiającym jegoudział w inwentaryzacji znaczących składników majątkowych. Koszty wykonania czynnościrewizji finansowej ponosi jednostka (art. 66 ust. 4–5 RachU).Ad (2)Podział lub pokrycie wyniku finansowego netto (czyli zysku w rozumieniu art. 231§ 1 pkt 2 ab initio KSH) w przypadku, gdy spółka jest zobowiązana, zgodnie z art. 64 ust. 1RachU, do poddania badaniu biegłego rewidenta swojego rocznego sprawozdania finansowego,może nastąpić po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego przez organ zatwierdzający,poprzedzonym wyrażeniem przez biegłego rewidenta opinii o tym sprawozdaniu bezzastrzeżeń lub z zastrzeżeniami. Podział lub pokrycie wyniku finansowego netto dokonanebez spełnienia powyższego warunku jest nieważne z mocy prawa.Podział lub pokrycie wyniku finansowego netto w sytuacji, gdy spółka nie jest zobowiązana,stosownie do art. 64 ust. 1 RachU, do poddania badaniu biegłego rewidenta swojegorocznego sprawozdania finansowego może nastąpić po zatwierdzeniu sprawozdaniafinansowego przez organ zatwierdzający (art. 53 ust. 3–4 RachU).Ad (3)Udzielenie absolutorium dotyczy wszystkich osób, które pełniły funkcję członkówzarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki w ostatnim roku obrotowym.Członkowie organów spółki, których mandaty wygasły przed dniem zgromadzenia wspólników,mają prawo uczestniczyć w zgromadzeniu, przeglądać sprawozdanie zarządu i sprawozdaniefinansowe wraz z odpisem sprawozdania rady nadzorczej lub komisji rewizyjnejoraz biegłego rewidenta i przedkładać do nich opinie na piśmie. Żądanie dotyczące skorzystaniaz tych uprawnień powinno być złożone zarządowi na piśmie najpóźniej na tydzieńprzed zgromadzeniem wspólników.Członkowie zarządu nie mogą powoływać się na absolutorium w przypadkach określonychw art. 296 KSH.Ad (B)Nadzwyczajne zgromadzenie wspólników zwołuje się (art. 232 KSH):(i) obligatoryjnie w przypadkach określonych w:(-) ustawie (np. art. 233 KSH)lub(-) umowie spółki,(ii) fakultatywnie – na żądanie uprawnionych do zwołania zgromadzenia organów lubosób.5 8.3. Miejsce zgromadzeń wspólnikówZasadą jest, iż zgromadzenia wspólników odbywają się w siedzibie spółki (art. 41 KCw zw. z art. 2 KSH w zw. z art. 234 KSH).Wyjątki w tym zakresie mogą wynikać z:(-) umowy spółki, która może w tym zakresie wskazywać inne miejsce na terytoriumRzeczypospolitej Polskiej,(-) zgodnej woli wspólników wyrażonej na piśmie, w którym określą oni inne miejscena terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 1175 8.4. Zwoływanie zgromadzeń wspólnikówZgromadzenie wspólników zwołuje:(1) zarząd:(-) gdy uzna to za uzasadnione (art. 235 § 1 KSH),(-) na żądanie wspólnika/wspólników w sytuacji określonej w art. 236 § 1 KSH,(-) na żądanie rady nadzorczej/komisji rewizyjnej (art. 235 § 2 KSH),(-) w wykonaniu uchwały zgromadzenia wspólników,(-) w innych sytuacjach, gdy umowa spółki będzie przewidywała taką możliwość(art. 235 § 3 KSH),(2) rada nadzorcza/komisja rewizyjna w sytuacji określonej w art. 235 § 2 KSH,(3) wspólnicy – w sytuacji określonej w art. 237 § 1 KSH.Zgromadzenie wspólników zwołuje się poprzez przesłanie wspólnikom oraz innymosobom, które mają być obecne na zgromadzeniu wspólników, zaproszenia:Zaproszenie winno określać:(-) dzień, godzinę, miejsce zgromadzenia wspólników,oraz(-) szczegółowy porządek obrad.W przypadku zamierzonej zmiany umowy spółki należy wskazać istotne elementy treściproponowanych zmian.Zaproszenie winno być przesłane:(a) za pomocą listów poleconych,(b) za pomocą przesyłek nadanych pocztą kurierską,(c) pocztą elektroniczną, jeżeli uprzednio wspólnik wyraził na to pisemną zgodę podającadres, na który zawiadomienie powinno być wysłane.Wysłanie zaproszenia we wszystkich powyższych przypadkach powinno nastąpić naco najmniej dwa tygodnie przed terminem zgromadzenia wspólników.5 8.5. Ważność zgromadzenia wspólników i podejmowanych na nim uchwałZasadą jest, iż zgromadzenie wspólników jest ważne bez względu na liczbę reprezentowanychna nim udziałów (art. 241 KSH). Wyjątki w tym zakresie może przewidywać:(a) ustawa (np. art. 239 § 1 KSH, art. 240 KSH, art. 273 ab initio KSH, art. 246 § 3 KSH),(b) umowa spółki.Pomimo braku formalnego zwołania zgromadzenia wspólników, możliwe jest podjęcieprzez to zgromadzenie uchwały, jeżeli (art. 240 KSH):(-) cały kapitał zakładowy jest reprezentowany,(-) nikt z obecnych nie zgłosił sprzeciwu dotyczącego (i) odbycia zgromadzenia lub (ii)wniesienia poszczególnych spraw do porządku obrad.Zasadą jest związanie zgromadzenia wspólników porządkiem obrad. Zgromadzeniewspólników może podjąć uchwałę w sprawach nieobjętych porządkiem obrad tylko w sytuacji,gdy (i) cały kapitał zakładowy jest reprezentowany na zgromadzeniu, (ii) nikt z obecnychnie zgłosił sprzeciwu dotyczącego powzięcia uchwały.Na zasadzie wyjątku można podjąć rozstrzygnięcie w sprawach nieobjętych porządkiemobrad, a dotyczących:(-) wniosku o zwołanie nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników,

118Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich(-) wniosków o charakterze porządkowym.5 8.6. Wykonywanie prawa głosuPrawo głosu/prawo do uczestniczenia w zgromadzeniu wspólników nie musi być wykonywaneprzez wspólnika osobiście. Może on w tym celu korzystać z pełnomocnika (przedstawiciela).Ograniczenia w tym względzie może przewidywać:(a) ustawa (np. art. 243 § 3 KSH, art. 244 KSH),(b) umowa spółki.Warunkiem wykonywania prawa głosu przez pełnomocnika jest:(i) udzielenie pełnomocnictwa w formie pisemnej pod rygorem nieważności,(ii) złożenie pełnomocnictwa (dołączenie) do księgi protokołów.Na każdy udział o równej wartości nominalnej przypada jeden głos, chyba że umowaspółki (art. 174 § 3 KSH) stanowi inaczej.Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, na każde 10 złotych wartości nominalnejudziału o nierównej wysokości przypada jeden głos.Przez głosy rozumie się głosy „za”, „przeciw” oraz „wstrzymujące się” oddane podczasgłosowania w sposób zgodny z (i) ustawą lub (ii) umową spółki (art. 4 § 1 pkt 9 KSH).Zasadą jest, iż uchwały zapadają bezwzględną większością głosów (art. 245 KSH), cooznacza więcej niż połowę głosów oddanych (art. 4 § 1 pkt 10 KSH). Powyższe dotyczy takżeprzypadku określonego w art. 233 KSH (art. 246 § 2 KSH). Przy obliczaniu głosów niebierze się pod uwagę głosów nieważnych bądź objętych zakazem głosowania (art. 244 KSH).Surowsze wymogi w zakresie większości głosów co do ilości głosów mogą wynikać:(A) z ustawy,(B) z umowy spółki.Ad (A)W szczególności należy tutaj wymienić:(i) większości 2/3 głosów wymaga uchwała dotycząca (art. 246 § 1 KSH):(-) zmiany umowy spółki,(-) rozwiązania spółki (art. 270 pkt 2 KSH),(-) zbycia przedsiębiorstwa albo jego zorganizowanej części,(ii) większości 3/4 głosów wymaga uchwała:(-) dotycząca istotnej zmiany przedmiotu działalności spółki,(-) o przekształceniu spółki (art. 577 § 1 pkt 1 KSH),(-) o połączeniu spółek (art. 506 § 1 KSH),(-) dotycząca podziału spółki (art. 541 § 1 KSH),(iii) jednomyślności wymaga uchwała w sytuacji określonej w art. 273 KSH.Specyficzne wymogi co do głosowania przewiduje art. 246 § 3 KSH, zgodnie z którymuchwała dotycząca zmiany umowy spółki:(-) zwiększająca świadczenia wspólnikówlub(-) uszczuplająca prawa udziałowebądź(-) uszczuplająca prawa przyznane osobiście poszczególnym wspólnikom,wymaga zgody wszystkich wspólników, których dotyczy.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 119Ad (B)W szczególności mogą one dotyczyć uchwał określonych w art. 246 § 1–2 in fine KSH.Umowa spółki może ustanowić surowsze warunki powzięcia tych uchwał.Kolejną kwestią jest ustawowe wyłączenie prawa głosu wspólnika. Wspólnik nie możebowiem (art. 244 KSH):(-) osobiście (ani przez pełnomocnika)bądź(-) jako pełnomocnik innej osobygłosować przy powzięciu uchwał dotyczących:(-) jego odpowiedzialności wobec spółki z jakiegokolwiek tytułu, w tym udzielenia absolutorium,(-) zwolnienia go z zobowiązania wobec spółkioraz(-) sporu między nim a spółką.Wspólnik będzie więc mógł głosować w sprawach przyznawania mu wynagrodzeniaoraz zawierania z nim umów.Głosy wykonane z naruszeniem powyższego zakazu są nieważne.Zasadą jest jawność głosowania (art. 247 § 1 KSH). Głosowanie tajne zarządza się:(i) przy wyborach, przy czym zgromadzenie wspólników może powziąć uchwałę o uchyleniutajności głosowania w sprawach dotyczących wyboru komisji powoływanej przezzgromadzenie wspólników,(ii) przy wnioskach o odwołanie bądź o pociągnięcie do odpowiedzialności członków organówspółki lub likwidatorów,(iii) w sprawach osobowych,(iv) na żądanie choćby jednego ze wspólników obecnych lub reprezentowanych na zgromadzeniuwspólników.5 8.7. Protokołowanie uchwałUchwały zgromadzenia wspólników powinny zostać:(a) wpisane do księgi protokołów,(b) podpisane przez:(i) obecnychlub co najmniej przez:(ii) przewodniczącego i osobę sporządzającą protokół (protokolanta).Jeżeli protokół sporządza notariusz, zarząd składa wypis protokołu do księgi protokołów.Protokół powinien:(i) zawierać stwierdzenie o prawidłowości zwołania zgromadzenia wspólników,(ii) zawierać stwierdzenie, iż zgromadzenie posiada zdolność do powzięcia uchwał(tzw. zdolność postulacyjną),(iii) wymieniać:(-) powzięte uchwały,(-) liczbę głosów oddanych za każdą uchwałą (w praktyce także wstrzymujących sięi przeciw),(-) zgłoszone sprzeciwy.

120Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichZałącznikiem do protokołu powinna być lista obecności z podpisami uczestników zgromadzeniawspólników. Natomiast dowody zwołania zgromadzenia wspólników winny byćdołączone przez zarząd do księgi protokołów.Uchwały podjęte bez zwołania zgromadzenia wspólników zarząd wpisuje do księgi protokołów.Wspólnicy mogą przeglądać księgę protokołów, a także żądać wydania poświadczonychprzez zarząd odpisów uchwał.5.9. Zmiana umowy spółki5.9.1. Zagadnienia ogólneZmiana umowy spółki wymaga:(a) uchwały wspólników,(b) wpisu do rejestru.Ad (a)Zasadą jest, iż zmiana umowy spółki wymaga uchwały wspólników. Wyjątkiem w tymzakresie jest tzw. automatyczne umorzenie udziału (art. 199 § 4–5 KSH), w którym zamiastuchwały wspólników konieczna jest uchwała zarządu.Zarówno w przypadku uchwały wspólników, jak i uchwały zarządu zasadą jest, iż winnyone być umieszczone w protokole sporządzonym przez notariusza.Uchwała wspólników może być podjęta na zgromadzeniu wspólników bądź, gdy ustawana to zezwala, także w tzw. trybie obiegowym (art. 227 § 2 KSH).Ad (b)Zmianę umowy spółki zarząd zgłasza do sądu rejestrowego. Wpis zmiany umowy spółkido KRS ma charakter konstytutywny (do zmiany umowy spółki dochodzi więc dopieroz chwilą zarejestrowania zmiany w KRS).Za zmianę umowy spółki uważane są wszystkie (nawet redakcyjne) zmiany jej treści.W orzecznictwie przyjęło się, iż za zmianę umowy spółki nie jest uważane odwołanie ustanowionegow umowie spółki członka zarządu, a także zmiany w osobach wspólników wynikająceze zbycia udziałów spółki.Jeżeli na skutek zmiany umowy spółki zmianie ulegają dane obejmujące:(1) firmę, siedzibę i adres spółki,(2) przedmiot działalności spółki,(3) wysokość kapitału zakładowego,(4) określenie, czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział,(5) sposób reprezentowania spółki,(6) nazwiska i imiona członków rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli ustawa lubumowa spółki wymaga ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej,(7) okoliczność wniesienia do spółki wkładów niepieniężnych,(8) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,(9) pismo przeznaczone do ogłoszeń spółki,(10) w przypadku spółek jednoosobowych dane określone w art. 166 § 2–3 KSH,a także, nienastępująca w trybie zmiany umowy spółki, zmiana danych dotyczących:(11) nazwisk, imion i adresów członków zarządu

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 121zmiana powyższych danych podlega zgłoszeniu do KRS, jeżeli podlegają one wpisowi dotego rejestru.Sąd rejestrowy nie może odmówić wpisania spółki do rejestru z powodu drobnych uchybień,które nie naruszają interesu spółki oraz interesu publicznego, a nie mogą być usuniętebez poniesienia niewspółmiernie wysokich kosztów. W przypadku stwierdzenia w zgłoszeniubraku usuwalnego, sąd rejestrowy wyznaczy spółce stosowny termin do jego usunięciapod rygorem odmowy wpisu do rejestru.OrzecznictwoWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 5 lutego 1998 r. III CKN 363/97LexPolonica nr 331922Glosa 1998/10 str. 21Glosa 2000/3 str. 32OSNC 1998/10 poz. 159Przegląd Prawa Handlowego 1999/12 str. 52Członek zarządu ustanowionego w umowie spółki z ograniczoną odpowiedzialnościąmoże być odwołany przez zgromadzenie wspólników bezwzględną większością głosówbez konieczności zmiany umowy spółki.Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 20 maja 1992 r. III CZP 55/92LexPolonica nr 296008OSAiSN 1993/10 poz. 3 str. 60OSNCP 1992/12 poz. 221Wokanda 1992/9 str. 4Uchwała walnego posiedzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnościąw przedmiocie rozdzielenia udziałów wspólników – podjęta w następstwie podwyższeniakapitału zakładowego dokonanego w odrębnej uchwale zmieniającej umowę spółki– stanowi zmianę umowy spółki.Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 25 lutego 2009 r. II CSK498/2008LexPolonica nr 2081043Dziennik Gazeta Prawna 2009/193 str. B11Przewidziany w art. 255 § 1 k.s.h. sposób zmiany umowy spółki w drodze uchwały wspólnikówjest odstępstwem od zasad ogólnych. Stosowania tego wyjątku nie można rozszerzaćna czas poprzedzający moment wpisu spółki do rejestru.Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 25 lutego 2009 r. II CSK489/2008LexPolonica nr 2040673Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/5OSNC 2010/2 poz. 29OSP 2010/7–8 poz. 78Rejent 2011/9 str. 153

122Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichZmiana umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji następuje w drodzeumowy zawartej przez wspólników.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 3 marca 2006 r. II CSK 147/2005LexPolonica nr 19355041. Dopuszczalna jest zmiana umowy spółki z o.o. przez uchylenie jej dotychczasowegotekstu oraz uchwalenie w całości nowego. Dla skuteczności zmiany tychpostanowień umowy, których nie wymienia art. 166 ksh, jako podlegających obligatoryjnemuujawnieniu w rejestrze, wystarczające jest w takiej sytuacji wskazaniew postanowieniu o wpisie, że nastąpiła zmiana umowy spółki przez uchyleniedawnego tekstu i uchwalenie nowego, bez konieczności wymieniania zmienionychlub uchylonych postanowień (art. 255 i art. 166 w zw. z art. 256 ksh).2. Z uwagi na to, że zmiana umowy spółki z o.o. w zakresie przedłużenia kadencjizarządu nie należy do zmian danych wskazanych w art. 166 ksh, których ujawnieniew rejestrze jest obligatoryjne, dla jej skuteczności nie jest konieczne wskazaniew postanowieniu Sądu rejestrowego określonego postanowienia umowy spółki,które uległo zmianie, a wystarczające jest ogólne stwierdzenie, że nastąpiła zmianaumowy spółki przez uchylenie starego i uchwalenie nowego tekstu umowy.3. Nawet w sytuacji, gdy upłynął już okres, na jaki został powołany członek zarządu(jego kadencja), może trwać jeszcze jego mandat, do czasu odbycia określonegow tym przepisie zgromadzenia wspólników. Nie następuje w wyniku tego przedłużeniekadencji, która już upłynęła, a jedynie trwanie mandatu do określonego ustawowomomentu.5.9.2. Podwyższenie kapitału zakładowegoPodwyższenie kapitału zakładowego może być dokonane w trybie:(1) zmiany umowy spółki,(2) bez zmiany umowy spółki.Niezależnie od trybu, w którym dokonywane będzie podwyższenie kapitału zakładowego,do jego podwyższenia znajdą odpowiednie zastosowanie regulacje dotyczące(i) wartości nominalnej udziału, (ii) pełnej wpłaty na poczet kapitału zakładowego, (iii) agio,(iv) wnoszenia aportów.Podwyższenie może nastąpić poprzez podwyższenie wartości nominalnej udziałówistniejących lub ustanowienie nowych (art. 257 § 2 KSH).Ad (1)Podwyższenie kapitału zakładowego będzie wymagało zmiany umowy spółki, gdy:(i) brak będzie w umowie spółki regulacji umożliwiających dokonanie podwyższenia kapitałuzakładowego bez zmiany umowy spółki (art. 257 §1 KSH),bądź(ii) gdy ww. regulacje będą zawarte w umowie spółki, jednak w związku z podwyższeniemkapitału konieczna będzie zmiana umowy spółki (np. w umowie spółki nie przewidzianouczestnictwa nowych wspólników, podwyższenie nastąpi ze środków własnych spółki– art. 260 KSH).W takim przypadku konieczne będzie:(a) podjęcie uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego:

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 123(-) uchwała winna określać maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakładowegoi termin podwyższenia (art. 257 § 1 KSH),(-) uchwała winna być dokonana w formie aktu notarialnego (art. 256 § 3 KSH),(-) uchwała wymaga przegłosowania większością 2/3 głosów (art. 246 § 1 KSH),(b) zarejestrowanie zmiany umowy spółki w KRS.Ad (2)W sytuacji, gdy umowa spółki przewiduje:(-) maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakładowego,(-) termin, do którego podwyższenie kapitału zakładowego ma nastąpić,możliwe jest podwyższenie kapitału na mocy dotychczasowych postanowień umowy spółkitj. bez trybu zmiany umowy spółki.W takim przypadku konieczne jest podjęcie przez wspólników uchwał „uszczegóławiających”kwestie związane z podwyższeniem kapitału (rodzaj wkładu: pieniężne/aporty,ilości udziałów obejmowanych przez poszczególnych wspólników itp.).Powyższe uchwały winny być podjęte bezwzględną większością głosów (art. 245 KSH)i nie wymagają formy aktu notarialnego (a contrario z art. 255 § 3 KSH).Oświadczenia dotychczasowych wspólników o objęciu nowych udziałów wymagająformy pisemnej pod rygorem nieważności (art. 257 § 3 KSH).Ze względu na finansowanie podwyższenia kapitału należy wyróżnić:(1) finansowanie poprzez wkłady wspólników,(2) podwyższenie kapitału zakładowego ze środków własnych spółki (tzw. kapitalizacja rezerwspółki),(3) konwersję wierzytelności na kapitał zakładowy.Ad (1)Wkłady mogą pochodzić od dotychczasowych, bądź nowych wspólników.W przypadku obejmowania udziałów przez dotychczasowych wspólników zasadą jestobejmowanie ich proporcjonalnie do posiadanych przez nich udziałów (art. 257 § 1 KSH).W przypadku udziałów o nierównej wartości nominalnej (art. 152 KSH) proporcjonalneobjęcie udziałów będzie polegało na proporcjonalnym podwyższeniu wartości nominalnejprzysługującego każdemu ze wspólników udziału. Natomiast w przypadku udziałów o równejwartości nominalnej może ono polegać na podwyższeniu wartości nominalnej udziałówistniejących lub ustanowieniu nowych udziałów (art. 257 § 2 KSH).Jeżeli podwyższenie kapitału zakładowego następuje na podstawie dotychczasowychpostanowień umowy spółki (tzn. w trybie bez zmiany umowy spółki) oświadczenia dotychczasowychwspólników o objęciu nowych udziałów wymagają formy pisemnej pod rygoremnieważności (art. 257 § 3 KSH). W przypadku, gdy podwyższenie kapitału będzie następowaćw trybie zmiany umowy spółki, oświadczenia dotychczasowego wspólnika o objęciu nowegoudziału bądź udziałów lub o objęciu podwyższenia wartości istniejącego udziału bądźudziałów wymaga formy aktu notarialnego (pomimo nie do końca jasnej redakcji, w doktrynieprzyjmuje się, iż art. 258 § 2 KSH jest lex generalis dla art. 257 § 3 KSH).Prawo pierwszeństwa w objęciu udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym możebyć zmodyfikowane przez umowę spółki bądź uchwałę wspólników. W takim przypadkumożliwe jest np. wyłączenie prawa pierwszeństwa, przyznanie go nieproporcjonalnie dotychczasowymwspólnikom czy wyłączenie części prawa pierwszeństwa dotychczasowychudziałowców, a w pozostałym zakresie przyznanie prawa o decydowaniu, komu zostanąprzyznane nowe udziały – np. zarządowi.

124Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichPrawo pierwszeństwa należy wykonać w terminie miesiąca od dnia wezwania do jegowykonania. Wezwania zarząd przesyła wspólnikom jednocześnie (art. 258 § 1 in fine KSH).W przypadku objęcia udziałów przez nowego wspólnika jego oświadczenie powinnozawierać przystąpienie do spółki oraz objęcie udziału lub udziałów o oznaczonej wartościnominalnej. Oświadczenie to wymaga formy aktu notarialnego (art. 259 KSH).Prawo pierwszeństwa nie dotyczy udziałów własnych spółki, o których stanowi art. 200KSH.Ad (2)Podwyższenie kapitału zakładowego ze środków spółki:(a) wymaga obligatoryjnie uchwały wspólników (nie można go więc przeprowadzić namocy dotychczasowych postanowień umowy spółki),(b) jego źródłem może być wyłącznie kapitał zapasowy lub kapitały (fundusze) rezerwoweutworzone z zysku spółki (art. 260 § 1 in fine KSH),(c) jego uczestnikami mogą być tylko dotychczasowi wspólnicy,(d) nowe udziały przysługują wspólnikom w stosunku do ich dotychczasowych udziałówi nie wymagają objęcia (zasada ta ma także odpowiednie zastosowanie do podwyższeniawartości nominalnej dotychczasowych udziałów),(e) kapitalizacja rezerw nie jest możliwa w odniesieniu do udziałów własnych spółki, o którychstanowi art. 200 KSH.Ad (3)Wspólnik nie może potrącać swoich wierzytelności wobec spółki kapitałowej z wierzytelnościąspółki względem wspólnika z tytułu należnej wpłaty na poczet udziałów.Dopuszczalne jest natomiast potrącanie powyższych wierzytelności w trybie potrąceniaumownego (art. 14 § 4 in fine KSH).Do dokonania konwersji wierzytelności na kapitał konieczne jest więc:(a) wyłączenie prawa poboru dotychczasowych wspólników i przyznanie go wierzycielowispółki (może nim być określony wspólnik bądź osoba trzecia),(b) objęcie przez wierzyciela spółki udziałów spółki (z tym momentem staje się on równocześniedłużnikiem spółki z tytułu należnej wpłaty na poczet udziałów),(c) zawarcie przez spółkę i wierzyciela umowy potrącenia wzajemnych wierzytelności.W przypadku wszystkich sposobów podwyższenia kapitału zakładowego koniecznejest zgłoszenie podwyższenia do sądu rejestrowego (art. 262 § 1 KSH). Załączniki do zgłoszeniaokreśla art. 262 § 2–3 KSH.Podwyższenie kapitału zakładowego następuje z chwilą wpisania do rejestru (art. 262§ 4 KSH).OrzecznictwoUchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2006 r. III CZP 132/06OSNC 2007/10/148Biul. SN 2006/12/10Pr.Bankowe 2007/10/7Jeżeli nie wszyscy wspólnicy objęli – w stosunku określonym w art. 257 § 3 w związkuz art. 260 § 2 k.s.h. – udziały w kapitale zakładowym podwyższonym na podstawiedotychczasowych postanowień umowy spółki, podwyższenie kapitału nie dochodzido skutku.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 125Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2010 r. I CSK 384/09OSNC 2010/10/140M.Prawn. 2011/9/494Nowe udziały w kapitale podwyższonym na podstawie dotychczasowych postanowieńumowy spółki (art. 257 § 1 i 3 k.s.h.) mogą objąć tylko dotychczasowi wspólnicy proporcjonalniedo przysługujących im już udziałów; w razie nieobjęcia przez nich udziałóww ten sposób, podwyższenie kapitału zakładowego nie dochodzi do skutku.Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2010 r. II CSK 505/09OSNC 2011/1/8Biul. SN 2010/10/13Uchwałą zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością niebędącazmianą umowy spółki można wyłączyć prawo pierwszeństwa dotychczasowegowspólnika do objęcia udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym, chyba że co innegowynika z umowy spółki.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 3 grudnia 2008 r. V CSK 283/2008LexPolonica nr 2012288Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/2OSNC 2009/12 poz. 170Uchwała wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością o podwyższeniu kapitałuzakładowego przez zmianę umowy spółki nie wymaga jednomyślności.Dopuszczalność konwersji wierzytelności na kapitał zakładowyUchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 26 marca 1993 r. III CZP 20/93LexPolonica nr 300572OSNCP 1993/9 poz. 157OSP 1993/9 poz. 188Pokrycie udziałów, po podwyższeniu kapitału zakładowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,dopuszczalne jest także przez oświadczenie wspólnika o przeniesieniu– na poczet tego udziału – jego wierzytelności przysługującej mu wobec tej spółki.5.9.2. Obniżenie kapitału zakładowegoDo obniżenia kapitału zakładowego stosuje się przepisy dotyczące najniższej wysokościkapitału zakładowego oraz udziału.Uchwała o obniżeniu kapitału zakładowego powinna określać:(a) wysokość, o jaką kapitał zakładowy ma być obniżonyoraz(b) sposób obniżenia kapitału.Uchwała o obniżeniu musi być podjęta kwalifikowaną większością głosów (art. 246§ 1 KSH) oraz powinna być zawarta w protokole sporządzonym przez notariusza (art. 255§ 3 KSH).Obniżenie kapitału zakładowego nie może nastąpić w trybie dotychczasowych postanowieńumowy spółki (tj. bez zmiany umowy spółki).

126Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichO uchwalonym obniżeniu kapitału zakładowego zarząd niezwłocznie ogłasza wzywającwierzycieli spółki do wniesienia sprzeciwu w terminie trzech miesięcy licząc od dnia ogłoszenia,jeżeli nie zgadzają się na obniżenie (tzw. postępowanie konwokacyjne).Wierzyciele, którzy w powyższym terminie zgłosili sprzeciw, powinni być przez spółkęzaspokojeni lub zabezpieczeni. Wierzycieli, którzy sprzeciwu nie zgłosili, uważa się zazgadzających się na obniżenie kapitału zakładowego.Wyjątkiem od obowiązku przeprowadzenia postępowania konwokacyjnego jest sytuacja,gdy pomimo obniżenia kapitału zakładowego nie zwraca się wspólnikom wpłat dokonanychna kapitał zakładowy, a jednocześnie z obniżeniem kapitału zakładowego następujejego podwyższenie co najmniej do pierwotnej wysokości (art. 264 § 2 KSH).Obniżenie kapitału zakładowego zarząd zgłasza do sądu rejestrowego (art. 265 § 1 KSH).Do zgłoszenia obniżenia kapitału zakładowego należy dołączyć:(1) uchwałę o obniżeniu kapitału zakładowego,(2) dowody należytego wezwania wierzycieli,(3) oświadczenie wszystkich członków zarządu stwierdzające, że wierzyciele, którzyzgłosili sprzeciw w terminie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia o obniżeniu kapitału, zostali zaspokojenilub zabezpieczeni.Modyfikacje załączników do wniosku o wpis obniżenia kapitału zakładowego – art. 265§ 3 KSH. W przypadku tzw. umorzenia automatycznego udziału – art. 265 § 4 KSH.5.10. Rozwiązanie i likwidacja spółki z o.o.5.10.1. Przyczyny rozwiązania spółki z o.o.Rozwiązanie spółki powodują:(1) przyczyny przewidziane w umowie spółki,(2) uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicęstwierdzona protokołem sporządzonym przez notariusza,(3) ogłoszenie upadłości spółki,(4) inne przyczyny przewidziane prawem.Należy jednak pamiętać, iż pomimo zaistnienia przyczyn rozwiązania spółki, do dniazłożenia wniosku o wykreślenie spółki z rejestru jednomyślna uchwała wszystkich wspólnikówo dalszym istnieniu spółki może zapobiec jej rozwiązaniu, chyba że z żądaniem rozwiązaniawystąpił niebędący wspólnikiem członek organu spółki lub organ, o którym mowaw art. 271 pkt 2 KSH albo w przypadkach określonych w art. 21 KSH (art. 273 KSH).Ad (4)Inne przyczyny przewidziane prawem określone w KSH obejmują:(a) rozwiązanie spółki przez sąd rejestrowy,(b) rozwiązanie spółki przez sąd w trybie postępowania procesowego.Ad (a)Sąd rejestrowy może orzec o rozwiązaniu wpisanej do KRS spółki kapitałowej w przypadku,gdy:(i) nie zawarto umowy spółki,(ii) określony w umowie przedmiot działalności spółki jest sprzeczny z prawem,

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 127(iii) umowa spółki nie zawiera postanowień dotyczących firmy, przedmiotu działalnościspółki, kapitału zakładowego lub wkładów,(iv) wszystkie osoby zawierające umowę spółki nie miały zdolności do czynności prawnychw chwili jej zawarcia.W powyższych przypadkach, jeżeli braki nie zostaną usunięte w terminie wyznaczonymprzez sąd rejestrowy, sąd ten może, po wezwaniu zarządu spółki do złożenia oświadczenia,wydać postanowienie o rozwiązaniu spółki. Jeżeli natomiast powyższe braki niemogą być usunięte, sąd rejestrowy orzeka o rozwiązaniu spółki.Z powodu powyższych braków nie będzie jednak możliwe rozwiązanie spółki jeżeli odjej wpisu do rejestru upłynęło pięć lat (tzw. wpis konwalidujący do KRS).O rozwiązaniu spółki sąd rejestrowy orzeka na wniosek osoby mającej interes prawnyalbo z urzędu, po przeprowadzeniu rozprawy.Orzeczenie o rozwiązaniu spółki nie wpływa na ważność czynności prawnych zarejestrowanejspółki.Ad (b)Może ono być dokonane:(i) na żądanie wspólnika lub członka organu spółki, jeżeli osiągnięcie celu spółki stało sięniemożliwe albo jeżeli zaszły inne ważne przyczyny wywołane stosunkami spółki,(ii) na żądanie oznaczonego w odrębnej ustawie organu państwowego, jeżeli działalnośćspółki naruszająca prawo zagraża interesowi publicznemu.5.10.2. Reżim prawny spółki z o.o. w likwidacjiOtwarcie likwidacji następuje (art. 274 § 1 KSH):(-) z dniem uprawomocnienia się orzeczenia o rozwiązaniu spółki przez sąd,(-) z dniem powzięcia przez wspólników uchwały o rozwiązaniu spółkilub(-) z dniem zaistnienia innej przyczyny jej rozwiązania.Rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji, z chwilą wykreśleniaspółki z rejestru (art. 272 KSH).W czasie prowadzenia likwidacji spółka zachowuje osobowość prawną. Likwidację prowadzisię pod firmą spółki z dodaniem oznaczenia „w likwidacji”.Do spółki w okresie likwidacji stosuje się przepisy dotyczące organów spółki, prawi obowiązków wspólników, jeżeli:(-) przepisy o spółce z o.o. nie stanowią inaczejlub(-) z celu likwidacji nie wynika co innego.Otwarcie likwidacji powoduje wygaśnięcie prokury. W okresie likwidacji nie może byćustanowiona prokura.5.10.3. LikwidatorzyLikwidatorami są członkowie zarządu, chyba że umowa spółki lub uchwała wspólnikówstanowi inaczej. W przypadku, gdy o rozwiązaniu spółki orzeka sąd, może on jednocześnieustanowić likwidatorów. Likwidatorów ustanowionych przez sąd tylko sąd może odwołać.Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, likwidatorzy mogą być odwołani na mocy uchwa-

128Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichły wspólników. Na wniosek osób mających interes prawny sąd może, z ważnych powodów,odwołać likwidatorów i ustanowić innych. Sąd, który ustanowił likwidatorów, określa wysokośćich wynagrodzenia.Do likwidatorów stosuje się przepisy dotyczące członków zarządu, chyba że przepisyKSH stanowią inaczej.W granicach swoich kompetencji, określonych w art. 282 § 1 KSH, likwidatorzy mająprawo prowadzenia spraw oraz reprezentowania spółki. Ograniczenia kompetencji likwidatorównie mają skutku prawnego wobec osób trzecich. Wobec osób trzecich działającychw dobrej wierze czynności podjęte przez likwidatorów uważa się za czynności likwidacyjne.W stosunku wewnętrznym likwidatorzy są obowiązani stosować się do uchwał wspólników.Likwidatorzy, ustanowieni przez sąd, są obowiązani stosować się do jednomyślnychuchwał, powziętych przez wspólników oraz przez osoby, które spowodowały ich ustanowieniezgodnie z art. 276 § 4 KSH (art. 282 § 2 KSH).5.10.4. Postępowanie likwidacyjneOtwarcie likwidacji – art. 274 § 1 KSH.Każdy likwidator ma prawo i obowiązek dokonania zgłoszenia do sądu rejestrowego(art. 277 § 1 KSH):(-) otwarcia likwidacji,(-) nazwisk i imion likwidatorów oraz ich adresów,(-) sposobu reprezentowania spółki przez likwidatoróworaz wszelkich w tym zakresie zmian, nawet gdyby nie nastąpiła żadna zmiana w dotychczasowejreprezentacji spółki.Do zgłoszenia należy dołączyć złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzorypodpisów likwidatorów.Wpis likwidatorów ustanowionych przez sąd i wykreślenie likwidatorów przez sąd odwołanychnastępuje z urzędu.Zgłoszeniu podlega także uchylenie likwidacji (art. 278 KSH).W następnej kolejności likwidatorzy powinni ogłosić o rozwiązaniu spółki i otwarciulikwidacji wzywając wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności w terminie trzech miesięcyod dnia tego ogłoszenia.Likwidatorzy sporządzają bilans otwarcia likwidacji. Bilans ten likwidatorzy składajązgromadzeniu wspólników do zatwierdzenia. Likwidatorzy powinni po upływie każdegoroku obrotowego składać zgromadzeniu wspólników sprawozdanie ze swej działalnościoraz sprawozdanie finansowe. Do bilansu likwidacyjnego należy przyjąć wszystkie składnikiaktywów według ich wartości zbywczej.Likwidatorzy powinni wykonać czynności likwidacyjne tj. zakończyć interesy bieżącespółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki (czynnościlikwidacyjne). Nowe interesy mogą podejmować tylko wówczas, gdy to jest potrzebnedo ukończenia spraw w toku. Nieruchomości mogą być zbywane w drodze publicznejlicytacji, a z wolnej ręki – jedynie na mocy uchwały wspólników i po cenie nie niższej oduchwalonej przez wspólników.Sumy potrzebne do zaspokojenia lub zabezpieczenia znanych spółce wierzycieli, którzysię nie zgłosili lub których wierzytelności nie są wymagalne albo są sporne, należy złożyćdo depozytu sądowego.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 129Podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniuwierzycieli nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od daty ogłoszenia o otwarciulikwidacji i wezwaniu wierzycieli. Masa likwidacyjna jest dzielona pomiędzy wspólnikóww stosunku do ich udziałów. Umowa spółki może określać inne zasady podziału majątku.Wierzyciele spółki, którzy nie zgłosili swoich roszczeń we właściwym terminie, ani niebyli spółce znani, mogą żądać zaspokojenia swoich należności z majątku spółki jeszcze niepodzielonego.Wspólnicy, którzy po upływie terminu określonego w art. 286 § 1 KSH otrzymaliw dobrej wierze przypadającą na nich część majątku spółki, nie są obowiązani do jejzwrotu w celu pokrycia należności wierzycieli.Po zatwierdzeniu przez zgromadzenie wspólników sprawozdania finansowego na dzieńpoprzedzający podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniuwierzycieli (sprawozdanie likwidacyjne) i po zakończeniu likwidacji, likwidatorzypowinni ogłosić w siedzibie spółki to sprawozdanie i złożyć je sądowi rejestrowemu,z jednoczesnym zgłoszeniem wniosku o wykreślenie spółki z rejestru.Księgi i dokumenty rozwiązanej spółki powinny być oddane na przechowanie osobiewskazanej w umowie spółki lub w uchwale wspólników. W braku takiego wskazania, przechowawcęwyznacza sąd rejestrowy. Z upoważnienia sądu rejestrowego wspólnicy i osobymające w tym interes prawny mogą przeglądać księgi i dokumenty.O rozwiązaniu spółki likwidator albo syndyk zawiadamia właściwy urząd skarbowyprzekazując odpis sprawozdania likwidacyjnego.OrzecznictwoUchwała SN z 28.1.2010 r. III CZP 91/09OSNC Nr 6/2010, poz. 85Odpowiedzialność przewidzianą w art. 299 KSH ponosi także likwidator spółki z o.o.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 15 maja 2009 r. II CSK 18/2009LexPolonica nr 2128126Niemożność osiągnięcia celu spółki (art. 271 pkt 1 k.s.h.) może też zachodzić subiektywnie,jeżeli jest wywołana stosunkami spółki.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 10 kwietnia 2008 r. IV CSK20/2008LexPolonica nr 2038544Celem każdej spółki handlowej, zarówno osobowej, jak i kapitałowej, podobnie zresztąjak każdej korporacji, czyli zrzeszenia osób, jest dążenie do osiągnięcia wspólnego celu(art. 3 ksh). Chodzi tu zresztą nie tylko o cel gospodarczy, ale również społeczny, zaśpodstawową cechą każdej spółki jest idea współdziałania wspólników (akcjonariuszy).Wspólnicy spółki z o.o. powinni dążyć do osiągnięcia wspólnego celu w całym okresie jejistnienia. Konsekwentnie więc sytuacja, gdy osiągnięcie celu spółki stało się niemożliwe,została w ustawie wskazana jako podstawowa „ważna przyczyna” rozwiązania spółkiprzez sąd (art. 271 pkt 1 ksh). W piśmiennictwie podkreśla się, że niemożność osiągnięciacelu spółki może być spowodowana konfliktem istniejącym między wspólnikami, gdywskutek tarć między dwiema grupami wspólników o zrównoważonej liczbie głosów niejest możliwe podejmowanie uchwał, co utrudnia prawidłowe funkcjonowanie spółki.

130Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichPostanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 23 kwietnia 2008 r. IIICZP 34/2008LexPolonica nr 1888386Biuletyn Sądu Najwyższego 2008/4W sytuacji, w której jednomyślna uchwała wszystkich wspólników o dalszym istnieniuspółki zapadła wprawdzie po wydaniu przez sąd rejestrowy postanowienia o rozwiązaniuspółki, ale przed rozpoznaniem apelacji wniesionej przez spółkę od tego postanowienia,podlega ona wraz z uchwałą o podwyższeniu kapitału zakładowego i wnioskiemo rejestrację podwyższenia kapitału zakładowego uwzględnieniu przez sąd drugiej instancjiw ramach zasady aktualności. Zasada ta wynika z art. 316 § 1 kpc, zgodnie z którymsąd wydaje wyrok biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięciarozprawy. Jak wyjaśniał już Sąd Najwyższy, przez „stan rzeczy” należy rozumieć tu zarównookoliczności faktyczne sprawy, jak i przepisy prawa, na podstawie których mabyć podjęte rozstrzygnięcie.Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 18 stycznia 1994 r. III CZP 178/93LexPolonica nr 300737OSNCP 1994/7–8 poz. 154OSP 1994/9 poz. 172Prawo Gospodarcze 1994/4 str. 7Rejent 1994/1 str. 118Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, która nie rozpoczęła prowadzenia swegoprzedsiębiorstwa, ani nie zaciągała zobowiązań, może być wykreślona z rejestru handlowegodopiero po przeprowadzeniu likwidacji.Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 23 września 2010 r. III CZP54/2010LexPolonica nr 2386355Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/9Orzecznictwo Sądów w sprawach Gospodarczych 2011/2 poz. 9 str. 3OSNC 2011/3 poz. 24Rejent 2011/10 str. 158www.sn.plSąd może na podstawie art. 276 § 4 k.s.h. ustanowić likwidatora spółki z ograniczonąodpowiedzialnością także wtedy, gdy nie jest to połączone z odwołaniem dotychczasowegolikwidatora.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 26 czerwca 2003 r. V CKN 418/2001LexPolonica nr 2424377Likwidatorami ustawowymi są członkowie zarządu, w zależności zatem od liczby członkówzarządu likwidatorem ustawowym będzie jedna, dwie lub większa liczba osób.Zgodnie z powołanym art. 266 k.h. oraz § 31 pkt 4 umowy spółki, uchwałą o rozwiązaniuspółki wyznaczyć można innych likwidatorów. Oznacza to, że jeśli do powołania likwidatorównie dochodzi w drodze uchwały wspólników, likwidatorem (likwidatorami)zostają członkowie zarządu, gdy zaś w przedmiocie tym podjęta zostaje uchwała, liczbapowołanych likwidatorów nie musi odpowiadać liczbie członków zarządu.

6Spółka akcyjna6.1. Wstęp6.1.1. CharakterystykaSpółka akcyjna, podobnie jak sp. z o.o., posiada pełną osobowość prawną. W zakresienieuregulowanym w KSH odpowiednie zastosowanie do S.A. znajdą więc przepisy regulująceorganizację i funkcjonowanie osób prawnych (art. 35–43 KC w zw. z art. 2 KSH).W warstwie konstrukcyjnej jest ona „najczystszym” modelem korporacji kapitałowejczyli stanowi związek kapitałów, nie zaś związek osób. Zakres uprawnień poszczególnychakcjonariuszy zależy, co do zasady, od poziomu zainwestowanego (wniesionego) kapitału.Wspólnicy spółki akcyjnej nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki(art. 301 § 5 KSH).Spółka akcyjna może być powołana w każdym celu prawnie dopuszczalnym. Niektórerodzaje działalności mogą być prowadzone wyłącznie w postaci spółki akcyjnej (np. bankiprywatne – art. 21 i nast. Prawa bankowego).Spółka akcyjna, podobnie jak spółka z o.o., może być spółką jednoosobową. Nie możebyć jednak zawiązana wyłącznie przez jednoosobową spółkę z o.o. (art. 301 § 1 in fine KSH).6.1.2. Postacie (modele) spółki akcyjnej6.1.2.1. Informacje ogólneZe względu na źródło regulacji wyróżnia się następujące postacie spółki akcyjnej:(1) spółki kodeksowe (modelowe),(2) spółki specjalistyczne (szczególne).Ad (1)Do spółki kodeksowej zastosowanie znajdują wyłącznie regulacje KSH, bez jakichkolwiekmodyfikacji zawartych w leges speciales.

132Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichAd (2)W przypadku spółek specjalistycznych model kodeksowy jest modyfikowany przez rozmaiteregulacje szczególne. Wśród powyższych leges speciales należy wyróżnić:(-) regulacje dotyczące spółki publicznej,(-) regulacje dotyczące innych niż spółka publiczna, spółek akcyjnych (np. spółki bankowe,towarzystwa funduszy inwestycyjnych, towarzystwa emerytalne, Giełdę PapierówWartościowych i inne).Powyższy podział nie ma jednak charakteru rozłącznego (np. bank może być takżespółką publiczną).6.1.2.2. Spółka publiczna6.1.2.2.1. DefinicjaSystemową definicję spółki publicznej zawiera OfPublU (odwołuje się do niej zarównoart. 4 § 1 pkt 6 KSH, jak i art. 3 pkt 26 ObrInFinU).Zgodnie z art. 4 pkt 20 OfPublU spółką publiczną jest spółka:(-) w której co najmniej jedna akcja jest zdematerializowana w rozumieniu przepisów ustawyo obrocie instrumentami finansowymi,względnie(-) której akcje zostały zarejestrowane na podstawie art. 5a ust. 2 OIFU.Zgodnie z art. 5 OIFU dematerializacji podlegają papiery wartościowe:(-) będące przedmiotem oferty publicznejlub(-) dopuszczone do obrotu na rynku regulowanymlub(-) wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu.Emitent może jednak postanowić, iż emitowane przez niego papiery wartościowe niebędą podlegać dematerializacji – jest to wyjątek, który może znaleźć zastosowanie w odniesieniudo papierów wartościowych:(-) będących przedmiotem oferty publicznej, które nie będą podlegać dopuszczeniu doobrotu na rynku regulowanymalbo(-) wprowadzonych wyłącznie do alternatywnego systemu obrotu.W kontekście dematerializacji akcji kluczowe znaczenie ma pojęcie oferty publiczneji publicznego proponowania nabycia papierów wartościowych.Publiczne proponowanie nabycia papierów wartościowych może być dokonywane wyłączniew drodze oferty publicznej (art. 3 ust. 2 OfPublU).Publicznym proponowaniem nabycia papierów wartościowych jest proponowanie odpłatnegonabycia papierów wartościowych w dowolnej formie i w dowolny sposób jeżeli propozycjajest skierowana do co najmniej 100 osób lub do nieoznaczonego adresata.Ofertą publiczną jest udostępnianie co najmniej 100 osobom lub nieoznaczonemu adresatowi,w dowolnej formie i w dowolny sposób, informacji o papierach wartościowychi warunkach dotyczących ich nabycia, stanowiących dostateczną podstawę do podjęcia decyzjio odpłatnym nabyciu tych papierów wartościowych.

Spółka akcyjna 133Przeprowadzenie oferty publicznej wymaga sporządzenia odpowiedniego dokumentuinformacyjnego (prospektu emisyjnego, memorandum informacyjnego), uzyskania jegozatwierdzenia przez KNF, a następnie jego publicznego udostępnienia.Przeprowadzenie oferty publicznej (subskrypcji otwartej) nie oznacza, iż spółka będzieubiegać się o dopuszczenie do obrotu na rynku regulowanym (alternatywnym systemieobrotu). Stosownie do powyższego, na gruncie obowiązujących przepisów, spółka poprzeprowadzeniu obligatoryjnej procedury związanej z ofertą publiczną i zdematerializowaniuakcji, nie musi następnie dokonywać dalszej procedury mającej na celu dopuszczeniedo obrotu na rynku giełdowym (GPW) albo w alternatywnym systemie obrotu (NewConnect). Uzyskanie statusu spółki publicznej jest bowiem (paradoksalnie) związane wyłączniez dematerializacją akcji, nie zaś z uczestnictwem w zorganizowanym obrocie papieramiwartościowymi.6.1.2.2.2. Reżim prawny spółki publicznej (wzmianka)Regulacja prawna spółki publicznej jest rozproszona w szeregu przepisów, można w ichramach wyodrębnić:(1) przepisy dotyczące spółki publicznej zawarte w KSH (w szczególności art. 328§ 6, art. 336 § 3, art. 340 § 3, art. 348 § 3, art. 351 § 2 in fine, art. 362 § 1 pkt 2a, art. 385§ 1, art. 401 § 1–2 i 4, art. 4021–4023, art. 403 in fine, art. 4061–4063, art. 4065 § 3, art. 407§ 11, art. 4111–4112, art. 412 § 6, art. 4121 § 2, 4–5, art. 4122 § 2–3, art. 413 § 2, art. 4181§ 8, art. 424 § 2, art. 425 § 3, art. 431 § 3a–4, art. 432 § 2 i 4, art. 436 § 1, art. 437 § 1, art. 440§ 3, art. 441 § 2 pkt 6 i § 3, art. 445 § 1 zd 2 in fine i § 3, art. 449 w zw. z art. 445, art. 451§ 2, art. 452 § 4, art. 506 § 2, art. 516 § 1, art. 5162 pkt 2, art. 51611 § 4, art. 541 § 3, art. 590pkt 2, art. 591 pkt 4 i 5),(2) przepisy dotyczące spółek publicznych zawarte w regulacjach prawa rynku kapitałowego(OIFU, OfPublU, NRKU), w szczególności należy tutaj zwrócić uwagę na:(a) obowiązki informacyjne (art. 55a i nast. OfPublU), obejmujące konieczność przekazywaniaprzez spółkę publiczną:(i) informacji poufnych (art. 154 i nast. OIFU),(ii) informacji bieżących i okresowych,(b) obowiązek ujawnienia stanu posiadania w przypadku określonej liczby głosów w spółcepublicznej. Obowiązek ten ciąży zarówno na podmiocie, który przekroczył określonąilość głosów (art. 69 OfPublU), jak i na samej spółce publicznej (art. 70 OfPublU),(c) instytucję wezwań czyli szczególną procedurę nabywania akcji dających określony procentw ogólnej liczbie głosów (art. 72 i nast. OfPublU),(d) szczególne uprawnienia i obowiązki akcjonariuszy spółki publicznej obejmujące:(i) przymusowy wykup (art. 82 OfPublU),(ii) przymusowy odkup (art. 83 OfPublU),(iii) uprawnienie do ustanowienia rewidenta do spraw szczególnych (art. 84–86OfPublU).

134Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich6.2. Powstanie spółki akcyjnej6.2.1 SposobyNa gruncie KSH spółka akcyjna może powstać:(1) w sposób pierwotny poprzez zawiązanie spółki poprzedzone podpisaniem statutu przezjej założycieli (art. 301 § 3 KSH),(2) w sposób wtórny tj. poprzez:(a) połączenie spółek handlowych (art. 491 § 1 i nast. KSH),(b) podział spółek, z zastrzeżeniem, iż nie jest możliwy podział spółki akcyjnej jeżelikapitał zakładowy nie został w pełni pokryty (art. 528 § 1 i nast. KSH),(c) przekształcenie, przy czym można tutaj wyodrębnić trzy możliwości:(-) przekształcenie spółki handlowej (osobowej bądź kapitałowej) w spółkę akcyjną(art. 551 § 1 KSH),(-) przekształcenie spółki cywilnej w spółkę akcyjną (art. 551 § 2–3 w zw. z art. 572KSH),(-) przekształcenie osoby fizycznej wykonującej we własnym imieniu działalnośćgospodarczą w rozumieniu SDGU w jednoosobową spółkę akcyjną (art. 551 § 5,art. 5841–art. 58413 KSH).6.2.2. Pierwotne powstanie spółki akcyjnej (procedura)Pierwotne powstanie spółki akcyjnej jest złożonym ciągiem czynności. Do powstaniaspółki akcyjnej wymaga się:(1) zawarcia umowy założycielskiej. W przeciwieństwie do spółki z o.o. czynność ta jestbardziej rozbudowana, zawarcie umowy założycielskiej S.A. obejmuje bowiem:(a) akt zawiązania spółki akcyjnej,(b) uchwalenie statutu spółki (art. 301 § 2–3 KSH),(c) wyrażenie zgody przez jedynego założyciela albo założycieli lub łącznie z osobamitrzecimi na:(i) zawiązanie spółki akcyjnej,(ii) brzmienie statutu,(iii) objęcie akcji,a dodatkowo także, jeżeli przewidziane są aporty (w szczególności przedsiębiorstwo)albo spółka nabywa mienie lub dokonuje zapłaty wynagrodzenia za usługiświadczone przy jej powstaniu (tzw. prowizja grynderska), oświadczenie każdegoz przyszłych akcjonariuszy, iż zapoznał się (art. 314 KSH):(-) ze sprawozdaniem założycieli określonym w art. 311 KSH,(-) z opinią biegłego (biegłych) rewidentów z badania sprawozdania założycieli(art. 312–3121 KSH).Powyższe czynności powinny być dokonane w formie aktu notarialnego (w jednym lubwiększej liczbie aktów notarialnych – art. 313 § 1 KSH). Treść aktów o wyrażeniu zgodyna zawiązanie spółki akcyjnej, brzmienie statutu i objęcie akcji określa art. 313 § 2–4 KSH.(2) zawiązania spółki (art. 306 pkt 1 KSH), co następuje z chwilą:(a) objęcia wszystkich akcji (art. 310 § 1 KSH),chyba, że:

Spółka akcyjna 135(b) statut przewiduje tzw. widełkowe określenie kapitału zakładowego (czyli jego minimalnąlub maksymalną wysokość). W takim przypadku zawiązanie spółki następujez chwilą:(i) objęcia przez akcjonariuszy takiej liczby akcji, których łączna wartość nominalnajest równa co najmniej minimalnej wysokości kapitału zakładowego(tj. 100 000 zł)oraz(ii)złożenia przez zarząd, przed zgłoszeniem spółki do rejestru, oświadczeniaw formie aktu notarialnego o wysokości objętego kapitału zakładowego.Wysokość objętego kapitału powinna mieścić się w określonych przezstatut granicach (widełkach). Akt notarialny zawierający oświadczenie zarządupowinien zawierać postanowienie o dookreśleniu wysokości kapitałuzakładowego w statucie. Wysokość kapitału zakładowego określona w statuciepowinna być zgodna z oświadczeniem zarządu.Dopiero z chwilą zawiązania spółki powstaje spółka akcyjna w organizacji (art. 323KSH). Do chwili ustanowienia zarządu spółka w organizacji jest reprezentowana przezwszystkich założycieli działających łącznie albo przez pełnomocnika ustanowionego jednomyślnąuchwałą założycieli. Odpowiedzialność powyższych osób ustaje wobec spółkiz chwilą zatwierdzenia ich czynności przez walne zgromadzenie.Do praw i obowiązków oraz odpowiedzialności założycieli spółki w okresie przed powstaniemspółki w organizacji (tzw. przedspółka akcyjna) stosuje się odpowiednio przepisydotyczące spółki akcyjnej w organizacji (art. 323 § 4 KSH).(3) wniesienia przez akcjonariuszy wkładów (aportów/wkładów pieniężnych) na pokryciekapitału zakładowego. W przeciwieństwie do spółki z o.o. w spółce akcyjnej ustawodawcadopuszcza pokrycie części kapitału po rejestracji spółki. Minimalną wysokośćkapitału, którą należy wnieść przed rejestracją, ustala się według następujących kryteriów:(a) pokrycie akcji:(i) akcje aportowe powinny być pokryte w całości nie później niż przedupływem roku po zarejestrowaniu spółki,(ii) akcje gotówkowe powinny być opłacone przed zarejestrowaniem spółkico najmniej w ¼ ich wartości nominalnej,(b) pokrycie kapitału winno nastąpić co najmniej do wysokości 25 000 zł w przypadku,gdy:(i) akcje są obejmowane wyłącznie w zamian za aporty,albo(ii) w zamian za aporty i wkłady pieniężne.Akcje nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej. Jeżeli akcje są obejmowanepo cenie wyższej od wartości nominalnej agio winno być uiszczone w całości przedzarejestrowaniem spółki.Wpłaty na akcje powinny być dokonane bezpośrednio lub za pośrednictwem firmy inwestycyjnejna rachunek spółki w organizacji prowadzony przez bank na terytorium UniiEuropejskiej lub państwa będącego stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym.Przedmiot wkładu pozostaje do wyłącznej dyspozycji zarządu (art. 315 KSH).(4) powołania zarządu, a także ustanowienia rady nadzorczej (w spółce akcyjnej rada nadzorczama charakter obligatoryjny),

136Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich(5) złożenia wniosku o wpis do KRS.Wniosek o wpis składa zarząd. Sądem właściwym jest sąd siedziby spółki. Wnioseko wpis spółki do rejestru podpisują wszyscy członkowie zarządu (art. 19 w zw. z art. 316§ 1 in fine KSH).Postępowanie o wpis jest postępowaniem formularzowym (podstawowy formularz toKRS-W4 – wniosek o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębiorców – spółka akcyjna,wraz ze stosownymi formularzami uzupełniającymi). W zakresie nieuregulowanym w KSH,do rejestracji spółki akcyjnej zastosowanie znajdą KRSU, KPC, KSCU wraz ze stosownymirozporządzeniami wykonawczymi (vide wcześniejsze rozdziały).Treść zgłoszenia określa art. 318–319 KSH.Do zgłoszenia należy dołączyć (art. 320 KSH):(a) statut,(b) akty notarialne o zawiązaniu spółki i objęciu akcji,(c) oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wymagane statutem wpłaty na akcjeoraz wkłady niepieniężne zostały dokonane zgodnie z prawem,(d) potwierdzony przez bank lub firmę inwestycyjną dowód wpłaty na akcje, dokonanejna rachunek spółki w organizacji; w przypadku, gdy statut przewiduje pokrycie kapitałuzakładowego wkładami niepieniężnymi po dokonaniu rejestracji, należy dołączyćoświadczenie wszystkich członków zarządu, że wniesienie tych wkładów do spółki jestzapewnione zgodnie z postanowieniami statutu przed upływem terminu określonegow art. 309 § 3 KSH,(e) dokument stwierdzający ustanowienie organów spółki z wyszczególnieniem ich składuosobowego,(f) zezwolenie lub dowód zatwierdzenia statutu przez właściwy organ władzy publicznej,jeżeli są one wymagane do powstania spółki,(g) w przypadku widełkowego określenia kapitału zakładowego, oświadczenie zarząduo wysokości objętego kapitału zakładowego,(h) w przypadku określonym w art. 311 § 1 KSH także sprawozdanie założycieli oraz opiniębiegłego rewidenta,(i) notarialnie poświadczone wzory podpisów członków zarządu (art. 321 § 3 KSH).Po pozytywnym przejściu postępowania rejestrowego sąd wydaje postanowienie o wpisie(art. 6945 § 1 KPC). Wpis jest dokonany z chwilą zamieszczenia danych w rejestrze (art. 20ust. 1 in fine KRSU). Z tym momentem spółka akcyjna staje się spółką w swej docelowej formie,uzyskuje pełną osobowość prawną (art. 37 KC) i wstępuje w ogół praw i obowiązkówspółki akcyjnej w organizacji (art. 12 in fine KSH).Jeżeli w terminie sześciu miesięcy od daty sporządzenia statutu spółka nie zostaniezgłoszona do zarejestrowania lub jeżeli postanowienie sądu odmawiające zarejestrowaniastało się prawomocne, konieczne będzie przeprowadzenie likwidacji spółki akcyjnej w organizacjizgodnie z zasadami określonymi w art. 325–326 KSH.Na akcje i prawa uczestnictwa w zysku bądź podziale majątku spółki spółka w organizacjinie może wydawać dokumentów na okaziciela, świadectw tymczasowych, jak równieżdokumentów imiennych lub na zlecenie (art. 322 KSH).Szczegółowe omówienie problematyki spółek kapitałowych w organizacji znajduje sięwe wcześniejszych rozdziałach.

Spółka akcyjna 137OrzecznictwoWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 23 października 2008 r. V CSK131/2008LexPolonica nr 1964650Orzecznictwo Sądów w sprawach Gospodarczych 2010/1 poz. 2 str. 181. Odmowa przeprowadzenia dowodów powołanych przez stronę nie stanowi pozbawieniajej możności obrony swych praw powodującego nieważność postępowania.Może zaś – w zależności od okoliczności – stanowić uchybienie procesowe mogącemieć istotny wpływ na wynik sprawy.2. Ustawowo przewidzianą drogę (art. 418 § 3 w zw. z art. 417 § 1 i art. 312 § 8 k.s.h.),która zapewnia wystarczającą ochronę praw akcjonariuszy mniejszościowych przedich pokrzywdzeniem na skutek zaniżonej wyceny akcji podlegających przymusowemuwykupowi, należy uznać za drogę wyłączną, wykluczającą możliwość kwestionowaniawyceny akcji podlegających wykupowi na jakiejkolwiek innej drodze,bez względu na wybraną przez akcjonariusza podstawę prawną żądania.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 20 lutego 2008 r. II CSK 441/2007LexPolonica nr 1877126Jeżeli pierwotna cena wykupu (ustalona przez biegłego) została zmodyfikowana przezsąd w ten sposób, że uległa podwyższeniu po uiszczeniu przez akcjonariuszy większościowychceny wykupu zgodnej z wyliczeniem biegłego, to spoczywa na nich obowiązekuiszczenia różnicy w stosunku do wpłaconej wcześniej ceny wykupu na rachunek spółki.Obowiązek ten winien zostać zrealizowany w terminie trzech tygodni od dnia ogłoszeniaceny wykupu ostatecznie ustalonej orzeczeniem sądu. Orzeczenie sądu ma charakterkonstytutywny. Na jego podstawie dochodzi do zmiany stosunku zobowiązaniowegopoprzez modyfikację ceny wykupu akcji.6.3. Statut spółki akcyjnejStatut spółki akcyjnej wymaga formy aktu notarialnego (art. 301 § 2 KSH).Postanowienia statutu spółki akcyjnej można podzielić na:(A) obligatoryjne,(B) fakultatywne.Ad (A)W ramach postanowień obligatoryjnych należy w pierwszej kolejności wyróżnić postanowienia,których brak zamieszczenia wiązał się będzie z odmową rejestracji spółki akcyjnejprzez KRS. Są to postanowienia dotyczące:(1) firmy (art. 304 § 1 pkt 1 w zw. z art. 305 KSH),(2) siedziby spółki (art. 304 § 1 pkt 1 KSH w zw. z art. 41 KC),(3) przedmiotu działalności spółki (art. 304 § 1 pkt 2 KSH w zw. z art. 40 pkt 1 KRSU),(4) wysokości kapitału zakładowego (art. 304 § 1 pkt 4 KSH w zw. z art. 308 § 1, art. 310§ 2–4 KSH) oraz kwoty wpłaconej przed zarejestrowaniem na pokrycie kapitału zakładowego(art. 309 KSH),

138Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich(5) wartości nominalnej akcji (art. 304 § 1 pkt 5 KSH w zw. z art. 308 § 2 KSH) i ich liczbyze wskazaniem, czy akcje są imienne czy na okaziciela,(6) nazwisk i imion albo firmy (nazwy) założycieli (art. 304 § 1 pkt 7 KSH w zw. z art. 301§ 2 KSH),(7) liczby członków zarządu i rady nadzorczej albo co najmniej minimalnej lub maksymalnejliczby członków tych organów oraz podmiotu uprawnionego do ustalenia składuzarządu lub rady nadzorczej (art. 304 § 1 pkt 8 KSH).Od powyższych postanowień obligatoryjnych należy odróżnić postanowienia, którychbrak zamieszczenia w statucie nie spowoduje odmowy rejestracji przez KRS, ale wiązał siębędzie z innymi konsekwencjami.Bezskuteczność wobec spółki spowoduje brak postanowień dotyczących:(8) liczby i rodzajów tytułów uczestnictwa w zysku lub w podziale majątku spółki orazzwiązanych z nimi praw,(9) wszelkich związanych z akcjami obowiązków świadczenia na rzecz spółki, poza obowiązkiemwpłacenia należności za akcje,(10) warunków i sposobu umorzenia akcji (art. 359–360 KSH),(11) ograniczeń zbywalności akcji (chodzi tutaj oczywiście o statutowe ograniczenia zbywalnościakcji – art. 337 § 2–4 KSH),(12) uprawnień osobistych przyznanych akcjonariuszom (art. 354 KSH),(13) co najmniej przybliżonej wielkości wszystkich kosztów poniesionych lub obciążającychspółkę w związku z jej utworzeniem.Natomiast brak odmiennego uregulowania w odniesieniu do powyższych postanowieńspowoduje, iż:(14) w spółce nie będzie akcji uprzywilejowanych jeżeli statut nie będzie określał (i) liczbyakcji poszczególnych rodzajów, (ii) związanych z nimi uprawnień (art. 304 § 1pkt 6 KSH),(15) spółka zawarta będzie na czas nieoznaczony jeżeli brak będzie wyraźnego rozstrzygnięciaco do czasu jej trwania (art. 304 § 1 pkt 3 KSH),(16) ogłoszenia spółki będą publikowane tylko w Monitorze Sądowym i Gospodarczymjeżeli statut nie wskaże innego pisma do ogłoszeń (art. 304 § 1 pkt 10 w zw. art. 5 § 3KSH).Ad (B)W odniesieniu do konstytucji spółki akcyjnej obowiązuje tzw. zasada surowości statutu.Oznacza to największe, w porównaniu do innych spółek handlowych, ograniczenie zakresuswobody stron przy kształtowaniu jego treści (art. 3531 KC w zw. z art. 304 § 3–4 KSH).Regulacje dotyczące spółki akcyjnej mogą być modyfikowane przez strony tylko w przypadku,gdy ustawa wyraźnie na to zezwala (art. 304 § 3 KSH). W pozostałym zakresie dopuszczalnejest umieszczanie w statucie dodatkowych postanowień przy łącznym spełnieniunastępujących przesłanek (art. 304 § 4 KSH):(a) z ustawy wynika, iż nie przewiduje ona wyczerpującego uregulowania,(b) dodatkowe postanowienia statutu nie są sprzeczne z:(i) naturą spółki akcyjnejlub(ii) dobrymi obyczajami.

Spółka akcyjna 139OrzecznictwoWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 grudnia 2007 r. III CSK 195/2007LexPolonica nr 1762428Wprowadzenie do statutu spółki akcyjnej przepisu dotyczącego obowiązku wykupu akcjinie powoduje, że przepis ten jest nieważny. Należy go traktować jak zobowiązanie dozłożenia oświadczenia woli, które należy wykonać.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 20 czerwca 2007 r. V CSK 154/2007LexPolonica nr 1467418Monitor Prawniczy 2007/14 str. 764Orzecznictwo Sądów w sprawach Gospodarczych 2009/3 poz. 20 str. 15Zgodnie z art. 411 § 1 zdanie drugie ksh – w brzmieniu obowiązującym przed zmianądokonaną ustawą z dnia 3 czerwca 2005 r. o szczególnych uprawnieniach SkarbuPaństwa oraz ich wykonywaniu w spółkach kapitałowych o istotnym znaczeniu dla porządkupublicznego lub bezpieczeństwa publicznego – przesłanką ograniczenia prawagłosu akcjonariusza jest zamieszczenie odpowiedniego postanowienia w statucie spółki.W unormowaniu tym nie wskazano możliwych sposobów ograniczenia prawa głosu. Nieulega jednak wątpliwości, że ograniczenia przewidziane w statucie nie mogą prowadzićdo pozbawienia akcjonariusza prawa głosu w ogóle bądź też do całkowitego oderwanialiczby przysługujących mu głosów od liczby i rodzaju posiadanych akcji. Wprowadzenietego rodzaju ograniczeń nie dałoby się pogodzić z wyrażoną w art. 20 ksh zasadą równegotraktowania wszystkich akcjonariuszy, odpowiedniego do wniesionego wkładu.Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 8 lutego 1994 r. III CZP 187/93LexPolonica nr 303795Orzecznictwo Sądów w sprawach Gospodarczych 1994/5–6 poz. 84Prawo Gospodarcze 1994/4 str. 6Wokanda 1994/3 str. 6Przewidziane w statucie spółki akcyjnej podwyższenie kapitału akcyjnego w drodzeprzeniesienia do tego kapitału części kapitału zapasowego lub funduszu rezerwowegoalbo w drodze wydania akcjonariuszom nowych akcji w miejsce należnej im dywidendy,wymaga zmiany postanowienia statutu określającego wysokość kapitału akcyjnego.Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 19 marca 1990 r. III CRN43/90LexPolonica nr 315460Zamieszczenie w statucie spółki zakresu i kosztów związanych z akcjami niepieniężnychobowiązków akcjonariuszy do świadczeń na rzecz spółki (art. 309 § 2 pkt 2 kh) niejest warunkiem ważności umowy spółki. Zakres i koszty takich obowiązków określonychw statucie mogą być przedmiotem odrębnej umowy. Fakt, że statut spółki nie precyzujezakresu i kosztów obowiązków akcjonariuszy do świadczeń na rzecz spółki i że okolicznościtych nie wyjaśnił sąd rejestrowy przed wpisaniem spółki do rejestru nie stanowiwięc naruszenia prawa przez zaskarżone postanowienie.

140Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichPostanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 14 listopada 1936 r.II. C.Z.(X) 1060/36LexPolonica nr 302803Przegląd Prawa Handlowego 1937 poz. 1623W myśl intencji art. 309 § 1 pkt 1 kh statut spółki akcyjnej nie może podawać jako „siedzibyspółki” miejscowości, w której nie znajdują się ani zakłady przemysłowe spółki,ani też w której nie mieści się zarząd sprawami spółki. Bez znaczenia zaś prawnego jestokoliczność, iż założyciele spółki mają interes (np. ze względu na ulgi podatkowe obowiązującena danym obszarze) w ustanowieniu siedziby w miejscowości nie odpowiadającejfaktycznemu stanowi rzeczy.6.4. Akcje6.4.1. WstępAkcja może być rozumiana jako:(-) ogół praw i obowiązków w spółce,(-) część kapitału zakładowego,(-) papier wartościowy.Akcje (jako ogół praw i obowiązków) powstają z momentem rejestracji spółki bądźw przypadku akcji nowych emisji z datą zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego(z wyjątkiem określonym w art. 452 § 1 KSH). Ogół praw i obowiązków akcjonariuszawynikający z akcji jest określany legitymacją materialną.Od legitymacji materialnej akcjonariusza należy odróżnić legitymację formalną ucieleśnionąw dokumencie akcji. Powstanie praw z akcji uprawnia akcjonariusza do domaganiasię wydania dokumentu akcji (w przypadku rejestracji spółki – art. 328 § 5 KSH, w przypadkuakcji nowej emisji – art. 437 § 7 KSH w zw. z art. 328 § 5 KSH). Należy jednak zauważyć,iż utrata dokumentu akcji nie powoduje utraty legitymacji materialnej (np. art. 357 KSH).Akcje winny mieć równą wartość nominalną (art. 302 KSH) i są niepodzielne (art. 334§ 1 KSH). Wartość nominalna akcji nie może być niższa niż 1 grosz (art. 308 § 2 KSH).Statut spółki akcyjnej winien obligatoryjnie (pod rygorem odmowy rejestracji spółki)określać:(-) wartość nominalną akcji,oraz(-) ich liczbę,a także wskazywać, czy akcje są:(-) imienne czy na okaziciela (art. 304 § 1 pkt 5 KSH w zw. z art. 334 § 1 KSH).Brak zawarcia w statucie postanowień dotyczących akcji określonych w art. 304 § 1pkt 2–5 KSH powoduje, iż będą one bezskuteczne wobec spółki.Akcje nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej (art. 309 § 1 KSH).Pokrycie akcji (309 § 3 KSH):(i) aportowych – powinno nastąpić w całości nie później niż przed upływem roku po zarejestrowaniuspółki,(ii) gotówkowych – powinno nastąpić przed zarejestrowaniem spółki co najmniej w ¼ ichwartości nominalnej.

Spółka akcyjna 141Jeżeli akcje są obejmowane po cenie wyższej od wartości nominalnej, agio winno byćuiszczone w całości przed zarejestrowaniem spółki (art. 309 § 2 KSH).Akcjonariusz obowiązany jest do wniesienia pełnego wkładu na akcje. Wpłaty powinnybyć dokonane równomiernie na wszystkie akcje. Wpłaty na akcje powinny być dokonane bezpośredniolub za pośrednictwem firmy inwestycyjnej, na rachunek spółki prowadzony przezbank na terytorium Unii Europejskiej lub państwa będącego stroną umowy o EuropejskimObszarze Gospodarczym (art. 329 § 3 KSH).Terminy i wysokość wpłat na akcje określa:(i) statutlub(ii) uchwała walnego zgromadzenia,(iii) zarząd, jeżeli został upoważniony przez walne zgromadzenie do określenia terminówwpłat na akcje (zarząd nie może decydować o wysokości wpłat).Szczegółową procedurę dokonywania wpłat określa art. 330 § 2–4 KSH.Sankcją za opóźnienie we wpłacie na akcje, o ile statut nie stanowi inaczej, jest koniecznośćzapłacenia:(-) odsetek ustawowychlub(-) odszkodowania.Opóźnienie o miesiąc we wpłacie na akcje może prowadzić do tzw. sankcyjnego unieważnieniadokumentu akcji (art. 331 KSH), z czym wiązać się będzie utrata uprawnieńudziałowych w spółce. Jeżeli unieważnieniu ulegną wszystkie akcje, oznaczać to będzie takżeutratę członkostwa w spółce.Akcjonariusz lub poprzednik prawny akcjonariusza, który opóźnił się z wniesieniemwkładu lub innych związanych z nim świadczeń, w przypadku pokrycia niedoboru mazwrotne roszczenia do swego następcy. Roszczenia te przedawniają się z upływem trzechlat (art. 332 KSH).6.4.2. Treść dokumentu akcji6.4.2.1. Wymogi dotyczące treści dokumentu akcjiDokument akcji powinien być sporządzony na piśmie.Dokument akcji powinien być opatrzony pieczęcią spółki oraz podpisem zarządu (podpismoże być mechanicznie odtwarzany) i winien zawierać następujące dane (art. 328 § 1KSH):(1) firmę, siedzibę i adres spółki,(2) oznaczenie sądu rejestrowego i numer, pod którym spółka jest wpisana do rejestru,(3) datę zarejestrowania spółki i wystawienia akcji,(4) wartość nominalną, serię i numer, rodzaj danej akcji i uprawnienia szczególne z akcji,(5) wysokość dokonanej wpłaty w przypadku akcji imiennych,(6) ograniczenia co do rozporządzania akcją (ustawowe, jak i statutowe),(7) postanowienia statutu o związanych z akcją obowiązkach wobec spółki.W praktyce, pomimo iż nie jest to wymagane przez art. 328 § 1 KSH, dodaje się takżeinformację czy dana akcja jest imienna czy na okaziciela.

142Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichNieważność dokumentu akcji powoduje:(-) brak postanowień określonych w pkt (1)–(2) lub (4),a także(-) brak na dokumencie akcji pieczęci spółki oraz podpisu zarządu.Statut może przewidywać dodatkowe postanowienia dotyczące treści dokumentu akcjioraz jego formy.Od nieważności dokumentu akcji należy odróżnić unieważnienie dokumentu akcji,które nastąpi w przypadku:(a) tzw. sankcyjnego unieważnienia akcji (art. 331 KSH) oraz unieważnienia dokumentuakcji w przypadku określonym w art. 418 § 2a KSH,(b) znacznego uszkodzenia dokumentu akcji, wydania wadliwego lub nieważnego dokumentuakcji (art. 357 KSH),(c) utraty aktualności treści dokumentu wskutek zmiany stosunków prawnych, w szczególnościw przypadku zmiany wartości nominalnej albo połączenia akcji (art. 358 KSH).Z wyjątkiem przypadków określonych w pkt (a), unieważnienie dokumentu akcji nieprowadzi do utraty praw udziałowych w spółce.OrzecznictwoWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 27 lutego 2009 r. V CSK 346/2008LexPolonica nr 2092263OSNC 2010/B poz. 35Rejent 2011/7–8 str. 176Według art. 328 § 4 ksh tylko brak ściśle określonych danych w dokumencie akcji powodujeich nieważność. Sankcja nieważności odnosi się wyłącznie do braku lub nieprawdziwościzapisów określających: firmę, siedzibę i adres spółki, sąd rejestrowy i numer,pod którym spółka jest wpisana, wartość nominalną, serię i numer, rodzaj danej akcjii uprawnienia szczególne z akcji.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 2 października 2008 r. II CSK194/2008LexPolonica nr 2136301Rygor nieważności przewidziany w art. 328 § 4 k.s.h. jest uzależniony od kumulatywnegospełnienia dwóch przesłanek: mylnego oznaczenia sądu rejestrowego i numeru, podktórym spółka jest wpisana do rejestru. Wskazuje na to spójnik „i”, właściwy dla koniunkcji,która pozwala zastosować wymieniony rygor.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 27 lutego 2009 r. V CSK 319/2008LexPolonica nr 2222066OSP 2010/5 poz. 46Zamieszczenie na dokumencie akcji oznaczenia „zwykłe na okaziciela” oraz właścicielaakcji zamiast akcjonariusza nie powoduje nieważności dokumentu akcji.

Spółka akcyjna 143Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 10 kwietnia 2008 r. V ACa 79/2008LexPolonica nr 2064177Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach i Sądów Okręgowych 2008/4 poz. 9str. 35Art. 328 ksh określa ściśle jakie dane musi zawierać dokument akcji. Brak któregokolwiekz tych elementów pozbawia taki dokument mocy prawnej. Dokonując analizy treścidokumentów (nazywanych odcinkami zbiorowymi akcji) przedstawionych przez powódkęnależy dojść do wniosku, że zawierają one wszystkie elementy wskazane w art. 328§ 1 ksh, w szczególności wskazują rodzaj akcji – „zwykłe na okaziciela”. Wskazanie w tymdokumencie także właściciela akcji nie ma wpływu na określenie rodzaju akcji. Takaakcja nadal pozostaje wszak akcją zwykłą na okaziciela, bo taki rodzaj akcji wpisanow stosownej rubryce (art. 328 § 1 pkt 4 ksh). Dlatego przyjąć należało, że zamieszczeniew dokumentach akcji dodatkowej informacji (nie wymaganej przez art. 328 § 1 ksh) niemoże mieć wpływu na ważność samego dokumentu, jest prawnie obojętne. (...) Wskazaniewłaściciela akcji w odcinku zbiorczym akcji mogłoby mieć wpływ na ważność dokumentugdyby w samej rubryce „rodzaj akcji” wpisano zarazem, że są to akcje na okazicielaoraz wpisano firmę właściciela akcji. Wtedy dopiero mógłby powstać dylemat czy są toakcje na okaziciela czy też akcje imienne i jedynie w takiej sytuacji należałoby dojść downiosku, że dokument taki byłby nieważny – bo nie byłoby jednoznacznego wskazaniarodzaju akcji (jak żąda tego zapis art. 328 § 1 pkt 4 ksh).Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 5 marca 2008 r. V CSK 467/2007LexPolonica nr 1970945OSNC 2008/D poz. 124OSP 2009/11 poz. 119Jeżeli dokument akcji na okaziciela – także duplikat wydany w zamian za akcję umorzoną– jest nieważny, zbycie akcji nie powoduje przeniesienia na nabywcę praw wynikającychz akcji.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 maja 2004 r. III APa 115/2003LexPolonica nr 396993OSA 2005/5 poz. 15 str. 66Posiadanie świadectwa depozytowego potwierdzającego konkretną ilość akcji stoczniuzyskanych nieodpłatnie w toku prywatyzacji, ale nie wydanie tych akcji w naturze, niejest równoznaczne z zaistnieniem szkody i obowiązkiem jej naprawienia przez SkarbPaństwa – Ministra Skarbu Państwa.6.4.2.2. Klasyfikacja akcjiAkcje mogą być klasyfikowane według różnych kryteriów.Najistotniejszy jest podział akcji na:(1) akcje imienne i na okaziciela,(2) akcje zwykłe i uprzywilejowane,(3) akcje zdematerializowane (art. 7 ust. 1–4 OIFU) i akcje zmaterializowane,(4) akcje gotówkowe i akcje aportowe (art. 336 KSH),(5) akcje nieme (art. 353 § 3 KSH) i akcje dające prawo głosu,

144Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich(6) akcje związane z obowiązkiem powtarzających się świadczeń pieniężnych (art. 356KSH) oraz akcje z którymi nie wiąże się taki obowiązek.Najistotniejsze są klasyfikacje akcji określone w pkt (1)–(2).Ad (1)Akcje mogą być imienne lub na okaziciela (art. 334 § 1 KSH). Rozstrzygnięcie tej kwestiimusi obligatoryjnie znajdować się w statucie (art. 304 § 1 pkt 5 KSH).Akcje imienne zaliczają się do imiennych papierów wartościowych (art. 9218 KC).Legitymują one osobę ich posiadacza. Ich przeniesienie następuje w drodze czynności konsensualnej(art. 339 KSH). W połączeniu z ograniczeniami statutowymi stanowią znakomityinstrument utrzymania określonego osobowego składu akcjonariatu (art. 337 § 2 KSH).Mogą być wydawane przed pełną wpłatą (art. 335 § 2 KSH).Akcje na okaziciela zaliczają się do dokumentów na okaziciela, o których stanowiart. 92110 KC. Ich przeniesienie stanowi więc czynność realną. Nie jest możliwe statutoweograniczenie rozporządzania tymi akcjami (art. 337 § 2 KSH). Nie mogą być wydawaneprzed pełną wpłatą.Zamiana akcji imiennych na akcje na okaziciela albo odwrotnie może być dokonanana żądanie akcjonariusza. Ograniczenia w tym zakresie mogą wynikać z ustawy (art. 336§ 1 KSH) lub statutu (winien on zawierać w tym zakresie wyraźne postanowienie o zakaziezamiany).Ad (2)Uprzywilejowanie akcji wymaga regulacji zawartych w statucie (art. 304 §2 pkt 6 KSH).Akcje uprzywilejowane powinny być akcjami imiennymi (wyjątek – akcje nieme, któremogą być także akcjami na okaziciela). Zmiana akcji z imiennych na okaziciela powodujewygaśnięcie uprzywilejowania (art. 352 in fine KSH).Uprzywilejowanie jest związane w tym przypadku z akcją, nie zaś osobą akcjonariusza,zbycie akcji nie powoduje więc wygaśnięcia uprzywilejowania.Katalog przywilejów jest otwarty, przykładową regulację w tym zakresie zawieraart. 351 § 2 KSH wskazując na możliwość uprzywilejowania co do:(i) prawa głosu (maksymalnie 2 głosy na jedną akcję – art. 352 KSH, nie jest dopuszczalneuprzywilejowanie głosowe akcji spółki publicznej – art. 351 § 2 in fine KSH),(ii) prawa do dywidendy (maksymalnie o połowę więcej, niż dywidenda z akcji nieuprzywilejowanych– art. 353 § 1 KSH) lub podziału majątku w przypadku likwidacji spółki.Ustawową przesłanką dopuszczalności wykonywania szczególnych uprawnień związanychz akcją jest zakończenie roku obrotowego, w którym akcjonariusz wniósł w pełniswój wkład na pokrycie kapitału zakładowego.Dodatkowo statut może wprowadzić dodatkowe ograniczenia związane z wykonywaniemszczególnych uprawnień poprzez uzależnienie ich od:(i) terminu, warunku,(ii) spełnienia dodatkowych świadczeń wobec spółki.W każdym jednak przypadku przy konstruowaniu przywilejów akcyjnych należyuwzględniać ograniczenia autonomii stron w ramach spółki akcyjnej (art. 304 § 3 i 4 KSH).Od akcji uprzywilejowanych należy odróżnić osobiste uprawnienia akcjonariuszy(art. 354 KSH). Związane są one z osobą akcjonariusza, nie zaś z akcją. Ze względu napowyższe wygasają z momentem utraty statusu akcjonariusza spółki (art. 354 § 4 KSH).

Spółka akcyjna 145Wymagają one pod rygorem bezskuteczności wobec spółki uregulowania w statucie spółki(art. 304 § 2 pkt 6 KSH).Także i w tym przypadku brak zamkniętego katalogu osobistych uprawnień akcjonariuszy,ich przykładowy zakres zawiera art. 354 § 1 in fine KSH wskazując, iż mogą one dotyczyć:(i) powoływania lub odwoływania członków zarządu, rady nadzorczej,lub(ii) prawa do otrzymywania oznaczonych świadczeń od spółki.Ustawowym ograniczeniem realizacji uprawnień osobistych jest konieczność pełnegoopłacenia akcji (art. 354 § 4 w zw. z art. 352 § 4 KSH).Możliwe jest statutowe ograniczenie realizacji uprawnień osobistych poprzez uzależnienieich od:(i) terminu,(ii) warunku,(iii) spełnienia dodatkowych świadczeń wobec spółki.Także i w tym przypadku należy ze szczególną ostrożnością uwzględniać zasadę surowościstatutu (art. 304 § 3 i 4 KSH).OrzecznictwoWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 12 maja 2005 r. V CK 583/2004LexPolonica nr 391417Biuletyn Sądu Najwyższego 2005/10OSP 2007/3 poz. 28Rejent 2005/11 str. 153Czynność prawna przeniesienia akcji imiennych wymaga obecnie m.in. przeniesieniaich posiadania (art. 339 ksh), a nie wyłącznie wręczenia (art. 350 kh), a więc pod rządemprzepisów ksh utraciła ona charakter czynności realnej.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i SprawPublicznych z dnia 17 lutego 2005 r. II PK 238/2004LexPolonica nr 386450OSNP 2005/18 poz. 287Odmowa zamiany akcji zwykłych na okaziciela emitowanych w serii B, na akcje zwykłeimienne emitowane w serii A, nie uzasadnia odpowiedzialności spółki akcyjnej wobecakcjonariusza na podstawie art. 416 kc, jeżeli ten nie poniósł szkody wskutek niedokonaniażądanej konwersji.6.4.2.3. Inne dokumenty związane z akcjamiZ akcjami pozostają związane także inne dokumenty, takie jak:(1) świadectwo tymczasowe,(2) świadectwo założycielskie,(3) świadectwo użytkowe,(4) warrant subskrypcyjny,(5) kwity depozytowe (ADR, GDR – art. 3 pkt 20 OIFU),(6) kupony dywidendowe,

146Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskicha także związane z akcjami zdematerializowanymi:(7) imienne świadectwo depozytowe (art. 9–12 OIFU),(8) imienne zaświadczenie o prawie uczestnictwa w walnym zgromadzeniu spółki publicznej(art. 4063 § 2–3 KSH).I tak:Ad (1)Przed pełną wpłatą mogą być wydawane tylko dokumenty akcji imiennych, nie jest natomiastmożliwe wydawanie dokumentów akcji na okaziciela. Na dowód częściowej wpłatyna akcje na okaziciela wydaje się imienne świadectwa tymczasowe (art. 335 KSH).Ad (2)Imienne świadectwa założycielskie są wydawane w celu wynagrodzenia usług świadczonychprzy powstaniu spółki. Dają prawo uczestnictwa w podziale zysku spółki w granicachustalonych przez statut, po uprzednim odliczeniu na rzecz akcjonariuszy określonejw statucie minimalnej dywidendy. Świadectwa założycielskie mogą być wydawane najwyżejna okres dziesięciu lat od chwili zarejestrowania spółki (art. 355 KSH).Ad (3)Jeżeli statut tak stanowi, w zamian za umorzone akcje spółka wydaje świadectwa użytkowebez określonej wartości nominalnej. Świadectwa użytkowe mogą być imienne lubna okaziciela. Świadectwa użytkowe uczestniczą na równi z akcjami w dywidendzie orazw nadwyżce majątku spółki pozostałej po pokryciu wartości nominalnej akcji, o ile statutnie stanowi inaczej (art. 361 KSH).Ad (4)Jest to papier wartościowy, imienny lub na okaziciela, uprawniający jego posiadacza do:(i) zapisu na akcje – w przypadku określonym w art. 444 § 7 KSH,(ii) objęcia akcji – w przypadku określonym w art. 448 § 2 pkt 3 KSH,z wyłączeniem prawa poboru.Uchwała o przyznaniu warrantów uprawniających do zapisu/objęcia akcji powinna nietylko wyłączać prawo poboru tych akcji, ale także wyłączać prawo poboru warrantów subskrypcyjnych(art. 433 § 8 KSH).Ad (5)Inkorporują one w sobie uprawnienie dla ich właściciela do domagania się zamianytego papieru na określone papiery wartościowe w określonej proporcji, pobierania pożytkówpodlegających wymianie papierów, a także możliwość składania wiążącej dyspozycjico do wykonywania prawa głosu.Ad (6)Kupony dywidendowe (art. 357 § 1 KSH) dotyczą tylko akcji zmaterializowanych.Upoważniają ich okaziciela do poboru dywidendy za poszczególne okresy obrotowe spółki.Z chwilą wyczerpania arkusza dywidendowego, akcjonariusz może wystąpić o wydanienowego.6.4.3. Księga akcyjna6.4.3.1. WstępWpisy do księgi akcyjnej, w przeciwieństwie do księgi udziałów w sp. z o.o., mają charakterlegitymizacyjny. Nabycie akcji imiennych niepołączone z wpisem wiązać się będzie

Spółka akcyjna 147z brakiem możliwości wykonywania wobec spółki praw przez nowego akcjonariusza (art. 343§ 1 KSH). Powyższa zasada ma odpowiednie zastosowanie do zastawcy/użytkownika akcji.Uprawnionym do przeglądania księgi akcyjnej jest każdy akcjonariusz (art. 341 § 7KSH), a także członek zarządu i rady nadzorczej, zastawnik, użytkownik. Nie jest do końcajasne czy prawo przeglądania przysługuje także osobom spoza spółki (np. znaczącemu inwestorowi,który chce zbadać stan prawny akcji, które będzie nabywał).Księgę akcyjną prowadzi zarząd. Naruszenie przez zarząd obowiązków w tym zakresiemoże prowadzić do odpowiedzialności cywilnej (art. 483 KSH) i odpowiedzialności na zasadachogólnych (via art. 490 KSH), a także odpowiedzialności karnej (art. 594 § 1 pkt 2 KSH).Księga akcyjna może być prowadzona w formie cyfrowej (art. 341 § 8 KSH). Może prowadzićją zarówno zarząd osobiście (art. 341 § 1 ab initio KSH), jak też zarząd może zlecićjej prowadzenie podmiotom wskazanym w art. 342 KSH.Księga akcyjna obejmuje swym zakresem wpisy dotyczące:(i) akcji imiennych,(ii) świadectw tymczasowych.Do księgi akcyjnej podlegają wpisowi następujące informacje:(a) nazwisko i imię albo firma (nazwa) akcjonariusza,(b) siedziba i adres akcjonariusza albo adres do doręczeń,(c) wysokość dokonanych wpłat,(d) na wniosek osoby uprawnionej, informację o przeniesieniu akcji na inną osobę wrazz datą wpisu tej informacji,(e) na żądanie zastawcy/użytkownika można dodatkowo umieścić w niej wpis o (i) ustanowieniuna akcji ograniczonego prawa rzeczowego, (ii) przysługującym zastawcy/użytkownikowiprawie wykonywania głosu z obciążonej akcji,(f) w przypadku nabycia akcji lub praw zastawniczych na akcji w drodze sukcesji generalnejzarząd dokonuje wpisu w księdze akcyjnej na wniosek osoby uprawnionej.OrzecznictwoWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 4 grudnia 2009 r. III CSK 85/2009LexPolonica nr 2221906Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/3OSNC 2010/7–8 poz. 113Rejent 2011/9 str. 153Wpis do księgi akcyjnej ma znaczenie jedynie legitymacyjno-dowodowe (art. 343§ 1 k.s.h.).Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 3 lipca 2003 r. III CKN 309/2001LexPolonica nr 365726Biuletyn Sądu Najwyższego 2004/1 str. 9Monitor Prawniczy 2004/6 str. 278OSNC 2004/9 poz. 148Radca Prawny 2004/6 str. 138Wpis do księgi akcyjnej kształtuje stosunek prawny pomiędzy akcjonariuszem a spółkąi w stosunku między tymi podmiotami ma charakter konstytutywny.

148Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 22 listopada 2002 r. II CKN 642/2000LexPolonica nr 355225Monitor Prawniczy 2004/6 str. 279Zbycie akcji nie wygasza wierzytelności spółki wobec zbywcy nadal wpisanego do księgiakcyjnej (art. 352 kh; obecnie art. 343 § 1 ksh).Orzeczenie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 13 maja 1958 r. 4 CR 721/57LexPolonica nr 303115OSN 1959/III poz. 85Legitymujący się zaświadczeniem o utraconych akcjach na okaziciela wydanym mu napodstawie art. 2 dekretu z dnia 3 lutego 1947 r. o rejestracji i umarzaniu niektórych dokumentówna okaziciela emitowanych przed dniem 1 września 1939 r. (Tekst jednolity:Dz.U. 1948 r. Nr 28 poz. 190), ma prawo uczestniczenia w walnym zgromadzeniu spółkiakcyjnej tak jak akcjonariusz, który spełnił warunki unormowane w art. 399 § 2 kh.6.4.3.2. Procedura postępowania o wpisPrzed dokonaniem zmian w księdze akcyjnej zarząd powiadamia o swoim zamiarzeosoby zainteresowane (czyli osoby, których uprawnienia wpisane w księdze akcyjnej majązostać wykreślone lub obciążone przez wpis ograniczonego prawa rzeczowego) wyznaczającim co najmniej dwutygodniowy termin dla zgłoszenia sprzeciwu. Zgłoszenie pisemnegosprzeciwu w tym terminie powoduje wstrzymanie zmiany wpisu.Osoby występujące z wnioskiem o wpis są obowiązane przedłożyć spółce dokumentyuzasadniające dokonanie wpisu. Zarząd nie ma obowiązku badania prawdziwości podpisówzbywcy akcji i osób ustanawiających zastaw lub użytkowanie na akcji.Wpis do księgi akcyjnej jest czynnością wewnątrzorganizacyjną spółki. Nie mają tutajwięc zastosowania ograniczenia czynności z członkami zarządu (art. 379 KSH).6.4.4. Zbycie akcji6.4.4.1. WymogiWymogi dotyczące zbywania akcji różnić się będą w zależności od tego czy przedmiotemzbycia będzie:(A) akcja imienna,(B) akcja na okaziciela,(C) akcja zdematerializowana.Ad (A)Do zbycia akcji imiennej konieczne jest:(1) pisemne oświadczenie:(i) na samym dokumencie akcji,(ii) w osobnym dokumencie,(2) przeniesienie posiadania (art. 348–351 KC),ze względów praktycznych należy dodatkowo pamiętać o złożeniu przez nabywcę wniosku o:(3) dokonanie stosownego wpisu do księgi akcyjnej.

Spółka akcyjna 149Akcja imienna zalicza się do kategorii imiennych papierów wartościowych (art. 9217 KC).Stosownie do powyższego przeniesienie praw z akcji następuje w oparciu o odpowiednio stosowaneprzepisy o przelewie (art. 9217 KC w zw. z art. 509 i nast. KC), natomiast wymaganadla imiennych papierów wartościowych czynność wydania dokumentu została zastąpionaczynnością przeniesienia posiadania (art. 339 KSH stanowi lex specialis dla art. 9217 in finew tym zakresie). Konsekwencją powyższego jest kauzalny charakter zbycia akcji (art. 510§ 2 KC). Jako podstawę kauzalnego charakteru zbycia akcji wskazuje się także art. 156 KC.Ad (1)Praktyką w zakresie zbywania akcji jest umieszczanie oświadczenia o przeniesieniu akcjiw odrębnej umowie – w przypadku umowy sprzedaży akcji mają one bardzo rozbudowanąstrukturę, przejście akcji jest w nich często obwarowane szeregiem warunków, częstotakże zawiera się odrębnie umowę o skutku zobowiązującym, a następnie w jej wykonaniuumowę o skutku rozporządzającym.Ad (2)Przeniesienie posiadania jest terminem szerszym od wydania akcji. Poza zwykłym wydaniemakcji (art. 348 ab initio KC), obejmuje ono także:(a) wydanie dokumentów umożliwiających faktyczne rozporządzanie akcją, jak też środkówdających faktyczną władzę nad rzeczą (art. 348 in fine KC),(b) przeniesienie z zachowaniem władztwa określone w art. 349 KC,(c) przeniesienie posiadania z zachowaniem zależnego posiadania przez osobę trzecią(art. 350 KC),(d) przeniesienie posiadania samoistnego na dotychczasowego posiadacza zależnego(art. 351 KC).Ad (3)Nabycie praw z akcji następuje po spełnieniu przesłanek określonych w pkt (1) oraz (2).Aby nowy akcjonariusz uzyskał legitymację formalną wobec spółki, konieczne jest wpisaniego do księgi akcyjnej (art. 343 § 1 KSH). Wpisanie do księgi akcyjnej umożliwia takżewykonywanie innych praw przez właściciela akcji imiennej np. uczestnictwo w WZA(art. 406 § 1 KSH).Ad (B)W związku z brakiem w KSH szczególnych regulacji dotyczących przenoszenia papierówakcji na okaziciela, zastosowanie znajdą w tym zakresie ogólne regulacje dotycząceprzenoszenia papierów wartościowych na okaziciela (art. 92112 KC). Do przeniesienia własnościkonieczne będzie zawarcie umowy przenoszącej własność oraz wydanie dokumentu.Umowa zbycia akcji na okaziciela jest czynnością realną.Ad (C)Umowa zobowiązująca do przeniesienia zdematerializowanych papierów wartościowychprzenosi te papiery z chwilą dokonania odpowiedniego zapisu na rachunku papierówwartościowych (art. 7 ust. 2 OIFU). Dokonanie zapisu na rachunku papierów wartościowychnastępuje po dokonaniu zarejestrowania przeniesienia papierów wartościowych pomiędzyodpowiednimi kontami depozytowymi prowadzonymi przez KDPW.6.4.4.2. Ograniczenia możliwości rozporządzania akcjąZasadą jest zbywalność akcji (art. 337 § 1 KSH).

150Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichOgraniczenia możliwości rozporządzania akcjami można podzielić na:(1) zawarte w ustawie,(2) zawarte w statucie,(3) zawarte w umowie wspólników.I tak:Ad (1)Nieważne jest rozporządzenie akcją (imienną, jak i na okaziciela) dokonane przed(art. 16 KSH):(-) wpisem spółki kapitałowej do rejestrualbo(-) przed zarejestrowaniem podwyższenia kapitału zakładowego.Nieważne będzie także rozporządzenie akcją imienną z naruszeniem art. 336 § 1 KSH.Natomiast bezskutecznością zawieszoną będzie dotknięte zbycie akcji imiennejzwiązanej z obowiązkiem powtarzających się świadczeń pieniężnych (art. 356 § 2 KSHw zw. z art. 63 KC).Poza wyjątkami wskazanymi w art. 362 § 1 KSH, zakazane jest także nabywanie (orazobejmowanie – art. 366 KSH) akcji własnych przez spółkę. Nabycie akcji z naruszeniem powyższegozakazu jest jednak ważne (art. 364 § 1 KSH). Sankcją jest brak możliwości wykonywaniauprawnień z nabytych akcji (art. 364 § 2 KSH).Ad (2)Ograniczenia statutowe mogą dotyczyć wyłącznie akcji imiennych (art. 337 § 2 ab initioKSH). Można wśród nich wyróżnić dwa modele ograniczeń tj.:(a) model kodeksowy (art. 337 § 3–4 KSH), którego naruszenie powoduje bezskutecznośćzawieszoną (art. 63 KC) dokonanych rozporządzeń,(b) model pozakodeksowy (art. 337 § 2 in fine KSH) – w tym zakresie możliwe jest przyznanieprawa pierwszeństwa, pierwokupu, czy też opcji na akcje. Sankcje z tytułu naruszeniatego zakazu wywołują spory w doktrynie. Nie jest bowiem jednoznacznierozstrzygnięte, czy sankcją winna być bezskuteczność wobec spółki wynikająca z naruszeniaart. 304 § 2 pkt 4 KSH, czy też w drodze analogii można tutaj zastosować sankcjęz art. 63 KC.Ad (3)Ograniczenia umowne odnoszą skutek wyłącznie inter partes. Mogą dotyczyć zarównoakcji imiennych, jak i na okaziciela. Przybierają one zazwyczaj postać kupna (ang. calloption) bądź sprzedaży (ang. put option), prawa pierwszeństwa (ang. right of first refusal),prawa pierwokupu (ang. pre-emption right), klauzul typu tag-along/drag-along itp. (szerzejna ten temat Rozdział I).6.4.5. Umorzenie akcjiAkcja może być umorzona jedynie po wpisie spółki do rejestru i tylko w przypadku,gdy statut spółki tak stanowi (art. 359 § 1 ab initio KSH). Statut, pod rygorem bezskutecznościwobec spółki, winien określać warunki i sposób umorzenia akcji (art. 304 § 2 pkt 3KSH). Umorzenie wiąże się z utratą prawa udziałowego, jednocześnie powinno mu towarzyszyćumorzenie dokumentu akcji.Umorzenie akcji wymaga zawsze obniżenia kapitału zakładowego (art. 360 § 1 ab initoKSH).

Spółka akcyjna 151Podobnie jak w sp. z o.o., w spółce akcyjnej można wyróżnić:(1) umorzenie dobrowolne,(2) umorzenie przymusowe,(3) umorzenie automatyczne.Ad (1)Umorzenie dobrowolne nie może być dokonywane częściej niż raz w roku obrotowym.Statut musi przewidywać możliwość umorzenia.Do dobrowolnego umorzenia konieczne jest:(a) zawarcie umowy nabycia akcji od akcjonariusza (art. 359 KSH),(b) podjęcie przez walne zgromadzenie:(i) uchwały o umorzeniu akcji, o treści określonej w art. 359 § 2 KSH, podjętej większością¾ głosów (art. 415 § 1 KSH), przy czym jeżeli na walnym zgromadzeniu jestreprezentowana co najmniej połowa kapitału zakładowego, do powzięcia uchwałyo umorzeniu akcji wystarczy zwykła większość głosów (art. 415 § 4 KSH),a następnie na tym samym zgromadzeniu:(ii) uchwały o obniżeniu kapitału (art. 360 § 1 KSH), podjętej większością ¾ głosów(art. 415 § 1 KSH),(c) ogłoszenie uchwały o umorzeniu,(d) przeprowadzenie procedury obniżenia kapitału zakładowego, przy czym w przypadkachwskazanych w art. 360 § 2 KSH nie będzie konieczne przeprowadzanie postępowaniakonwokacyjnego (art. 456 KSH),(e) umorzenie kapitału następuje z chwilą obniżenia kapitału (art. 362 § 4 KSH) czyliz chwilą zarejestrowania stosownej zmiany statutu w KRS,(f) jeżeli obniżenie jest finansowane:(i) ze środków „uwolnionych” z kapitału zakładowego na skutek umorzenia – akcjonariuszmoże uzyskać swoje wynagrodzenie dopiero z upływem 6 miesięcy od dniaogłoszenia wpisu obniżenia kapitału zakładowego do rejestru (art. 456 § 3 KSH),(ii) z tzw. czystego zysku (art. 360 § 2 pkt. 2 KSH w zw. z art. 348 § 1 KSH) – akcjonariuszmoże uzyskać wynagrodzenie za umorzone akcje przed zarejestrowaniemobniżenia kapitału, jednakże od momentu spełnienia świadczenia przez spółkę akcjonariusznie może wykonywać praw z umarzanych praw udziałowych (art. 360§ 4 KSH).Umorzenie dobrowolne może nastąpić za wynagrodzeniem albo bez wynagrodzenia.Możliwe jest także przyznanie akcjonariuszowi, w zamian za umorzone akcje, świadectwtymczasowych.Ad (2)Przesłanki i tryb przymusowego umorzenia muszą być określone w statucie (art. 304§ 2 pkt 3 KSH w zw. z art. 359 § 1 in fine KSH).Nie jest możliwe przymusowe umorzenie akcji objętych przed wpisem do rejestru(art. 359 § 5 KSH).Do przymusowego umorzenia akcji konieczne jest:(a) podjęcie przez walne zgromadzenie:(i) uchwały o umorzeniu akcji o treści określonej w art. 359 § 2 KSH, przy czym minimalnawysokość wynagrodzenia przyznanego za umorzone akcje nie może byćniższa od wartości przypadających na akcję aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniufinansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przezna-

152Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichczoną do podziału między akcjonariuszy; uchwała winna być podjęta większością¾ głosów (art. 415 § 1 KSH), przy czym jeżeli na walnym zgromadzeniu jest reprezentowanaco najmniej połowa kapitału zakładowego, do powzięcia uchwałyo umorzeniu akcji wystarczy zwykła większość głosów (art. 415 § 4 KSH),a następnie na tym samym walnym zgromadzeniu:(ii) uchwały o obniżeniu kapitału (art. 360 § 1 KSH), podjętej większością ¾ głosów(art. 415 § 1 KSH),(b) ogłoszenie uchwały o umorzeniu przymusowym,(c) przeprowadzenie procedury obniżenia kapitału zakładowego, przy czym w przypadkachwskazanych w art. 360 § 2 KSH nie będzie konieczne przeprowadzanie postępowaniakonwokacyjnego (art. 456 KSH),(e) umorzenie kapitału następuje z chwilą obniżenia kapitału (art. 362 § 4 KSH) czyliz chwilą zarejestrowania stosownej zmiany statutu w KRS,(f) jeżeli obniżenie jest finansowane:(i) ze środków „uwolnionych” z kapitału zakładowego na skutek umorzenia – akcjonariuszmoże uzyskać swoje wynagrodzenie dopiero z upływem 6 miesięcy oddnia ogłoszenia wpisu do obniżenia kapitału zakładowego do rejestru (art. 456§ 3 KSH),(ii) z tzw. czystego zysku (art. 360 § 2 pkt. 2 KSH w zw. z art. 348 § 1 KSH) – akcjonariuszmoże uzyskać wynagrodzenie za umorzone akcje przed zarejestrowaniemobniżenia kapitału, jednakże od momentu spełnienia świadczenia przez spółkę akcjonariusznie może wykonywać praw z umarzanych praw udziałowych (art. 360§ 4 KSH).Ad (3)Umorzenie automatyczne jest podtypem umorzenia przymusowego. Jego istota polegana tym, iż do umorzenia dochodzi w przypadku zaistnienia określonego w statuciespółki zdarzenia, a uchwałę w tym względzie podejmuje zarząd zamiast walnego zgromadzenia(art. 359 § 7 KSH).6.5. Akcjonariusze – prawa i obowiązkiW ramach praw i obowiązków wspólników spółki akcyjnej za A. Szumańskim5 wyróżnię:(1) prawa akcjonariuszy, w ramach których należy wyróżnić:(a) prawa majątkowe tj.:(i) prawo do dywidendy,(ii) prawo poboru nowych akcji,(iii) prawo do udziału w masie likwidacyjnej,(b) prawa korporacyjne, które można podzielić na:(i) podstawowe prawa korporacyjne, do których zalicza się prawo do:(-) uczestniczenia w walnym zgromadzeniu,(-) głosu na walnym zgromadzeniu,5 A. Szumański [w] A. Szumański (red) A. Chłopecki, M. Dyl, M. Michalski, L. Sobolewski, I. WeissSystem Prawa Prywatnego. Tom 19. Prawo papierów wartościowych Warszawa 2006 s. 168–274.

Spółka akcyjna 153(-) informacji o spółce,(ii) prawa kolektywne akcjonariuszy, do których zalicza się:(-) prawa mniejszości,(-) prawa większości,(iii) prawa indywidualne akcjonariusza, obejmujące prawo do:(-) zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia,(-) wytoczenia powództwa na rzecz spółki (actio pro socio),(-) zablokowania nieformalnych procedur zwoływania i odbywania walnegozgromadzenia,(2) obowiązki akcjonariuszy, w ramach których należy wyróżnić:(a) obowiązek lojalności (co do istnienia którego zdania są podzielone),(b) obowiązek wniesienia wkładu do spółki (pokrycia akcji),(c) obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych,(d) obowiązek spełnienia świadczeń dodatkowych (wniesienie dopłat).6.6. Zarząd6.6.1. Legitymacja do pełnienia funkcji członka zarząduW skład zarządu mogą wchodzić akcjonariusze lub osoby spoza ich grona (art. 368§ 3 KSH), które:(-) są osobami fizycznymi,(-) mają pełną zdolność do czynności prawnych,(-) nie zostały skazane prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w przepisachrozdziałów XXXIII–XXXVII Kodeksu karnego oraz w art. 585, art. 587, art. 590i w art. 591 KSH. Zakaz ten ustaje z upływem piątego roku od dnia uprawomocnieniasię wyroku skazującego, jednakże nie może zakończyć się wcześniej niż z upływemtrzech lat od dnia zakończenia okresu odbywania kary. W terminie trzech miesięcyod dnia uprawomocnienia się powyższego wyroku skazany może złożyć wniosek dosądu, który wydał wyrok, o zwolnienie go z zakazu pełnienia funkcji w spółce handlowejlub o skrócenie czasu obowiązywania zakazu. Nie dotyczy to przestępstw popełnionychumyślnie. Sąd rozstrzyga o wniosku, wydając postanowienie.(-) nie pełnią w danej spółce roli członka rady nadzorczej (incompatibilitas) – art. 387§ 2–3 KSH.6.6.2. Powoływanie/odwoływanieZasadą jest, iż członek zarządu jest powoływany i odwoływany przez radę nadzorczą.Statut może jednak wskazywać inny organ lub podmiot (np. dominującego inwestora) uprawnionydo powoływania/odwoływania członków zarządu (art. 368 § 4 KSH).Niezależnie od treści regulacji statutowych WZA zawsze będzie mogło odwoływać(a także zawiesić w czynnościach) członka zarządu (art. 368 § 4 in fine KSH).Powołanie członka zarządu powoduje powstanie pomiędzy nim a spółką dwojakiegorodzaju więzów prawnych:

Spółka akcyjna 1556.6.4.1. Prowadzenie spraw spółkiW stosunkach wewnętrznych (wobec spółki) członkowie zarządu podlegają ograniczeniomustanowionym w:(a) art. 301–490 (Dział II Tytułu III KSH),(b) statucie spółki,(c) regulaminie zarządu,(d) a także uchwałach:(i) rady nadzorczej,(ii) WZA.Jednakże zarówno WZA, jak i rada nadzorcza nie mogą wydawać zarządowi wiążącychpoleceń co do prowadzenia spraw spółki (art. 3751 KSH).Zarząd może być jedno albo wieloosobowy (art. 368 § 2 KSH).Jeżeli zarząd jest wieloosobowy:(-) wszyscy jego członkowie są obowiązani i uprawnieni do wspólnego prowadzenia sprawspółki, chyba że statut stanowi inaczej (w przypadku spółki akcyjnej zasadą jest więckolegialność działań członków zarządu w przeciwieństwie do spółki z o.o. vide art. 208§ 2–4 KSH),(-) powołanie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków zarządu, natomiast odwołaćprokurę może każdy członek zarządu,(-) zarząd może uchwalić swój regulamin jeżeli statut nie przyznaje radzie nadzorczej lubwalnemu zgromadzeniu prawa do jego uchwalenia lub zatwierdzenia.Uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów, chyba że statut stanowiinaczej. Statut może przewidywać, że w przypadku równości głosów decyduje głos prezesazarządu, jak również przyznawać mu określone uprawnienia w zakresie kierowania pracamizarządu. Uchwały zarządu mogą być powzięte jeżeli wszyscy członkowie zostali prawidłowozawiadomieni o posiedzeniu zarządu.W przypadku sprzeczności interesów spółki z interesami członka zarządu, jego współmałżonka,krewnych i powinowatych do drugiego stopnia oraz osób, z którymi jest powiązanyosobiście, członek zarządu powinien wstrzymać się od udziału w rozstrzyganiu takichspraw i może żądać zaznaczenia tego w protokole.Uchwały zarządu są protokołowane.Protokoły powinny zawierać:(-) porządek obrad,(-) nazwiska i imiona obecnych członków zarządu,(-) liczbę głosów oddanych na poszczególne uchwały oraz zdania odrębne.Protokoły podpisują obecni członkowie zarządu.6.6.4.2. Reprezentacja spółkiReprezentacja obejmuje składanie oświadczeń woli jako organ spółki we wszelkichczynnościach sądowych i pozasądowych spółki (art. 372 KSH).Prawa członka zarządu do reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiemprawnym wobec osób trzecich.

156Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichJeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania spółki określa jej statut(art. 373 § 1 KSH). Jeżeli statut nie reguluje tej problematyki, do reprezentacji czynnej spółkiwymagane jest:(-) współdziałanie dwóch członków zarządualbo(-) jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.Natomiast reprezentacja bierna (przyjmowanie oświadczeń składanych spółce) oraz doręczaniepism spółce mogą być dokonywane wobec jednego członka zarządu lub prokurenta.Powyższe zasady reprezentacji nie wyłączają ustanowienia prokury jednoosobowej lubłącznej i nie ograniczają praw prokurentów wynikających z przepisów o prokurze. W przypadkureprezentacji należy pamiętać, iż do dokonania niektórych czynności, niezależnieod zachowania określonego sposobu reprezentacji, konieczne jest uzyskanie zgody WZA(bądź rady nadzorczej). W przypadku, gdy konieczność uzyskania zgody ww. organów wynikaz ustawy, sankcją za brak jej uzyskania jest nieważność czynności prawnej (art. 17§ 1–2 KSH). W sytuacji, gdy konieczność uzyskania ww. zgody wynika tylko ze statutu spółki,czynność prawna jest ważna, co jednak nie wyklucza odpowiedzialności członków zarząduz tytułu naruszenia statutu (art. 483 § 1 KSH).6.6.5. Zakaz konkurencjiCzłonek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymiani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowejlub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnejosobie prawnej jako członek organu, a także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej,w przypadku posiadania w niej przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów albo akcjibądź prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu. Jeżeli statut nie stanowiinaczej, zgody udziela organ uprawniony do powoływania zarządu.6.6.6. Umowy/spory z członkami zarząduW przypadku:(-) umowy między spółką a członkiem zarządu,(-) sporu pomiędzy spółką a członkiem zarządu,spółka jest reprezentowana przez (art. 379 § 1 KSH):(-) radę nadzorcząlub(-) pełnomocnika powołanego uchwałą WZA.W przypadku, gdy jedyny akcjonariusz jest zarazem jedynym członkiem zarządu, czynnośćprawna między tym wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formyaktu notarialnego. O każdorazowym dokonaniu takiej czynności prawnej notariusz zawiadamiasąd rejestrowy przesyłając wypis aktu notarialnego (art. 379 § 2 KSH).Niezależnie od powyższego, zgody zgromadzenia wspólników wymaga zawarcie przezspółkę kapitałową z członkiem zarządu (a także likwidatorem, członkiem rady nadzorczej,prokurentem) albo na jego rzecz umowy:(-) kredytu,(-) pożyczki,

Spółka akcyjna 157(-) poręczenialub(-) innej podobnej umowy.W przypadku stosunków dominacji–zależności vide art. 15 § 2 KSH. Konsekwencją,braku zgody walnego zgromadzenia akcjonariuszy jest konieczność zastosowania art. 17§ 1–2 KSH.OrzecznictwoWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 25 listopada 2004 r. III CK592/2003LexPolonica nr 1627847Były członek zarządu lub rady nadzorczej spółki akcyjnej jest uprawniony do zaskarżeniauchwały walnego zgromadzenia w przedmiocie udzielenia mu absolutorium.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i SprawPublicznych z dnia 23 stycznia 2004 r. I PK 213/2003LexPolonica nr 365591Monitor Prawniczy 2004/5 str. 203Jeżeli rada nadzorcza nie wypowie umowy o pracę prezesowi (członkowi zarządu) spółkikapitałowej jednocześnie z jego odwołaniem z funkcji prezesa (członka zarządu), topóźniej tego nie może zrobić. Odwołany staje się bowiem zwykłym pracownikiem, a kompetencjepracownicze wykonuje wobec niego nie rada nadzorcza, ale zarząd spółki.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 16 lutego 2005 r. III CK 296/2004LexPolonica nr 382276Biuletyn Sądu Najwyższego 2005/6Monitor Prawniczy 2006/6 str. 315OSNC 2006/2 poz. 31Przegląd Sądowy 2007/11–12 str. 205Radca Prawny 2006/2 str. 118Rejent 2006/1 str. 163Wokanda 2005/7–8 str. 14Podjęcie przez zarząd spółki akcyjnej uchwały o zwołaniu walnego zgromadzenia bezobecności jednego z członków zarządu, który o posiedzeniu nie był zawiadomiony, niepowoduje bezskuteczności jego zwołania, a podjętych na nim uchwał za nieistniejące.Uchwały takie mogą być zaskarżone na podstawie art. 425 § 1 ksh.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 18 lutego 2010 r. II CSK 449/2009LexPolonica nr 2274179Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/4OSNC 2010/D poz. 103Rejent 2010/5 str. 144Rejent 2011/2 str. 142

158Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichUchwała rady nadzorczej spółki akcyjnej o odwołaniu członka jej zarządu może być zaskarżonapowództwem o stwierdzenie nieważności tej uchwały na podstawie art. 189k.p.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 20 lutego 2002 r. V CKN 902/2000LexPolonica nr 379785Ograniczenie praw członków zarządu do reprezentacji spółki akcyjnej wynikające ze statutulub uchwały (innej niż objęta dyspozycją art. 369 § 2 w zw. z art. 388 kh) nie wywierałoskutków w stosunkach zewnętrznych spółki.Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 maja 2004 r. III CK249/2003LexPolonica nr 371491Biuletyn Sądu Najwyższego 2004/11Monitor Prawniczy 2005/2 str. 111Monitor Prawniczy 2005/9 str. 454Monitor Prawniczy 2006/12 str. 664OSNC 2005/5 poz. 87Radca Prawny 2005/3 str. 100Rejent 2005/5 str. 164Kurator spółki akcyjnej ustanowiony w celu powołania jej organów nie ma uprawnieniado powołania zarządu i nie zastępuje walnego zgromadzenia ani rady nadzorczejtej spółki.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 24 października 2007 r. IV CKN260/2007LexPolonica nr 1664511Rzeczpospolita 2007/259 str. C4Mandat członka zarządu wygasa najpóźniej z dniem odbycia walnego zgromadzeniazatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni rok obrotowy pełnienia funkcjiczłonka zarządu.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 6 listopada 2002 r. I CKN1279/2000LexPolonica nr 375470Stan utrzymywania się mandatu członka zarządu bez atrybutu sprawowania funkcjiczłonka zarządu kończy się z momentem zakończenia zebrania wspólników (walnegozgromadzenia) zatwierdzającego sprawozdanie, bilans oraz rachunek zysków i strat zaostatni rok urzędowania.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i SprawPublicznych z dnia 15 marca 2006 r. II PK 167/2005LexPolonica nr 1204789OSNP 2007/5–6 poz. 70W umowie o pracę strony mogą ustalić, że odszkodowanie (odprawa) dla członka zarząduspółki akcyjnej na wypadek odwołania z pełnienia tej funkcji przed terminem

Spółka akcyjna 159ma charakter świadczenia na wypadek utraty miejsca pracy w związku z odwołaniem,a nie w związku z samym pozbawieniem funkcji; odszkodowanie to nie ma charakteruwynagrodzenia za pracę.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 25 listopada 2004 r. III CK592/2003LexPolonica nr 1627847Były członek zarządu lub rady nadzorczej spółki akcyjnej jest uprawniony do zaskarżeniauchwały walnego zgromadzenia w przedmiocie udzielenia mu absolutorium.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i SprawPublicznych z dnia 27 stycznia 2004 r. I PK 191/2003LexPolonica nr 370551OSNP 2004/23 poz. 403Prawo członka zarządu spółki akcyjnej do ustalonego w umowie o pracę odszkodowaniaza jej rozwiązanie może być uzależnione od przyczyn odwołania z zarządu spółki.Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 13 czerwca 2008 r. I CSK6/2008LexPolonica nr 1913369Orzecznictwo Sądów w sprawach Gospodarczych 2009/6 poz. 42 str. 16Wprowadzenie do umowy spółki reprezentacji łącznej nie stanowi ograniczenia bądźpozbawienia prawa reprezentacji poszczególnych członków zarządu. Umowa określawówczas, w jaki sposób istniejące nadal dla każdego członka zarządu prawo reprezentacjima być wykonywane.6.7. Rada nadzorcza6.7.1. WstępW spółce akcyjnej, w przeciwieństwie do sp. z o.o. (art. 212 KSH), akcjonariuszom nieprzysługuje indywidualne prawo nadzoru. W S.A. prawo nadzoru jest wykonywane w sposóbzinstytucjonalizowany przez stworzony w tym celu organ – radę nadzorczą.Rada nadzorcza w S.A. ma charakter obligatoryjny, niezależny od liczby akcjonariuszy,ani wysokości kapitału zakładowego (art. 381 KSH).6.7.2. KompetencjeGłównym celem rady nadzorczej jest sprawowanie stałego nadzoru nad działalnościąspółki we wszystkich dziedzinach jej działalności.Do szczególnych obowiązków rady nadzorczej należy:(1) ocena (i) sprawozdań zarządu z działalności i (ii) sprawozdania finansowego w zakresieich zgodności z księgami i dokumentami, jak i ze stanem faktycznym, oraz (iii) wnioskówzarządu dotyczących podziału zysku albo pokrycia straty, a także (iv) składanieWZA corocznego pisemnego sprawozdania z wyników tej oceny,

160Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich(2) zawieszanie, z ważnych powodów, w czynnościach poszczególnych lub wszystkichczłonków zarządu,(3) delegowanie członków rady nadzorczej, na okres nie dłuższy niż trzy miesiące, do czasowegowykonywania czynności członków zarządu, którzy zostali odwołani, złożyli rezygnacjęalbo z innych przyczyn nie mogą sprawować swoich czynności,(4) podejmowanie niezwłocznie odpowiednich działań w celu dokonania zmiany w składziezarządu w przypadku niemożności sprawowania czynności przez członka zarządu,(5) wyrażanie zgody na dokonywanie przez zarząd czynności określonych w statucie; jeżelirada nadzorcza nie wyrazi zgody, zarząd może wystąpić o tzw. arbitraż wewnątrzkorporacyjny(art. 384 § 2 KSH), rada nadzorcza jednak nie może wydawać zarządowiwiążących poleceń co do prowadzenia spraw spółki (art. 3751 KSH),(6) inne czynności przewidziane w statucie (art. 384 § 1 ab initio KSH).6.7.3. Skład, wybór, wykonywanie obowiązkówMinimalny skład rady nadzorczej to 3 członków (art. 385 § 1 ab initio KSH), w spółkachpublicznych – minimum 5 osób.Rada nadzorcza jest powoływana/odwoływana uchwałą WZA, jeżeli statut nie stanowiinaczej (art. 385 § 2 KSH). Niezależnie jednak od modyfikacji statutowych w tym zakresieakcjonariusze będą mogli zawsze odwołać członków rady nadzorczej (art. 385 § 1 in fineKSH). Szczególnym uprawnieniem występującym w ramach rady nadzorczej jest możliwośćwyboru jej członków w drodze głosowania oddzielnymi grupami (art. 385 § 3–9 KSH).Kadencja członka rady nadzorczej – art. 386 KSH, incompatibilitas – art. 387 KSH.Zasadą jest wykonywanie obowiązków rady nadzorczej w sposób kolegialny (art. 390§ 1 KSH). Określone czynności nadzorcze mogą jednak być wykonywane przez delegowanychdo tego celu członków rady nadzorczej. Szczególne uprawnienia w tym zakresie przysługująradzie nadzorczej wybranej w drodze odrębnego głosowania grupami (art. 385§ 3–9 KSH – w takim przypadku każda grupa może delegować jednego spośród wybranychprzez siebie członków rady nadzorczej do stałego indywidualnego wykonywania czynnościnadzorczych. Członkowie ci mają prawo uczestniczenia w posiedzeniach zarządu z głosemdoradczym. Zarząd obowiązany jest zawiadomić ich uprzednio o każdym swoim posiedzeniu.Członkowie rady nadzorczej delegowani do stałego indywidualnego wykonywanianadzoru otrzymują osobne wynagrodzenie, którego wysokość ustala walne zgromadzenie.Walne zgromadzenie może powierzyć to uprawnienie radzie nadzorczej. Do członków takichstosuje się zakaz konkurencji, o którym mowa w art. 380 KSH (art. 390 § 2–3 KSH).Członkom rady nadzorczej może zostać przyznane wynagrodzenie. Wynagrodzenieokreśla statut lub uchwała walnego zgromadzenia. Wynagrodzenie członków rady w formieprawa do udziału w zysku spółki za dany rok obrotowy przeznaczonym do podziałumiędzy akcjonariuszy może uchwalić tylko walne zgromadzenie. Członkom rady nadzorczejprzysługuje zwrot kosztów związanych z udziałem w pracach rady.6.7.4. Posiedzenia radyDo wystąpienia z żądaniem zwołania posiedzenia rady uprawniony jest:(1) zarząd

Spółka akcyjna 161lub(2) członek rady nadzorczej.Osoby występujące z żądaniem zwołania posiedzenia rady winny podać proponowanyporządek obrad.Przewodniczący rady nadzorczej zwołuje posiedzenie w terminie dwóch tygodni oddnia otrzymania wniosku. Jeżeli przewodniczący rady nadzorczej nie zwoła posiedzeniaw powyższym terminie, wnioskodawca może je zwołać samodzielnie, podając datę, miejscei proponowany porządek obrad.Rada nadzorcza winna być zwoływana co najmniej trzy razy w roku obrotowym.O ile statut nie przewiduje surowszego quorum, rada nadzorcza może podejmowaćuchwały jeżeli na posiedzeniu jest obecna co najmniej połowa jej członków, a wszyscy jejczłonkowie zostali zaproszeni.Jeżeli statut tak stanowi, możliwe są wyjątki od osobistego stawiennictwa na posiedzeniu,są to:(a) oddawanie głosu na piśmie za pośrednictwem innego członka rady nadzorczej (niemoże ono dotyczyć spraw wprowadzonych do porządku obrad na posiedzeniu radynadzorczej),(b) podejmowanie uchwał przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewaniasię na odległość (uchwała jest ważna, gdy wszyscy członkowie rady zostali powiadomienio treści projektu uchwały).Członek rady musi jednak osobiście i bezpośrednio uczestniczyć w głosowaniach dotyczących:(i) wyboru/odwołania przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rady nadzorczej,(ii) powołania/odwołania członka zarządu oraz jego zawieszania w czynnościach.Jeżeli statut nie stanowi inaczej, uchwały rady nadzorczej zapadają bezwzględną większościągłosów. Statut może także przewidywać, że w przypadku równości głosów rozstrzygagłos przewodniczącego rady nadzorczej.Protokół z rady nadzorczej powinien zawierać porządek obrad, nazwiska i imiona obecnychczłonków rady nadzorczej, liczbę głosów oddanych na poszczególne uchwały oraz zdaniaodrębne. Protokół podpisują obecni członkowie rady nadzorczej.Możliwe jest uchwalenie regulaminu rady nadzorczej określającego jej organizację i sposóbwykonywania czynności. Uprawnienie to co do zasady przysługuje WZA, jeżeli jednakstatut tak stanowi, możliwe jest upoważnienie rady nadzorczej do uchwalenia jej regulaminu.Uchwały rady nadzorczej mogą być skarżone w trybie powództwa o ustalenie istnienia/nieistnieniastosunku prawnego (art. 189 KPC) przez osoby posiadające interes prawnyw wystąpieniu z tym powództwem. W orzecznictwie pojawiały się także poglądy, iż możliwejest tutaj odpowiednie stosowanie przepisów o skarżeniu uchwał WZA.OrzecznictwoWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 3 listopada 2009 r. II CSK 181/2009LexPolonica nr 23000121. Umowa o świadczenie usług nadzoru, która przewiduje m.in. przewodniczenie radzienadzorczej i kierowanie jej pracą oraz osobiste pełnienie czynności nadzorczych,określa wysokość wynagrodzenia, przewiduje także wypadki, w jakich możenastąpić jej wypowiedzenie przez zarząd i powoduje, że w określonym zakresie

162Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichprzewodniczący rady nadzorczej podlega zarządowi spółki, skoro to zarząd przyznajewynagrodzenie i może przewodniczącego odwołać. Istotą nadzoru jest uprawnieniedo podejmowania decyzji wiążących kontrolowanego (art. 382–384 k.s.h.).Jeżeli jednak kontrolowany może decydować o wypowiedzeniu umowy w stosunkudo przewodniczącego organu kontrolującego to dochodzi do zamazania ról i kompetencjiorganu kontrolującego oraz organu kontrolowanego. Umowa dopuszczającataką możliwość musi być uznana za sprzeczną z istotą zobowiązania, co skutkujejej nieważnością w świetle art. 353[1] k.c.2. Podstawą roszczenia o zasądzenie wynagrodzenia za czynności członka rady nadzorczejspółki akcyjnej delegowanego do samodzielnego pełnienia czynności nadzorczychjest – o ile statut nie stanowi inaczej – uchwała walnego zgromadzeniaokreślająca wysokość tego wynagrodzenia.3. Jeżeli wymogiem wynikającym z art. 392 § 1 zd. drugie k.s.h. jest określenie wynagrodzeniaczłonków rady nadzorczej w uchwale, pozostawienie tej kwestii załącznikowi,który nie stanowi integralnej części protokołu, sprawia, że uchwała w tymprzedmiocie jest nieważna.4. Walne zgromadzenie spółki akcyjnej narzucając zarządowi obowiązek zawarciaumowy o świadczenie usług nadzoru z przewodniczącym rady nadzorczej, zobowiązujączarząd do określenia w umowie i wypłacania wynagrodzenia w wysokościustalonej przez walne zgromadzenie, narusza określony w art. 375[1] k.s.h. zakazwydawania wiążących poleceń dotyczących prowadzenia spraw spółki.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 18 października 2008 r. II CSK304/2008LexPolonica nr 1970638Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/2OSNC 2009/C poz. 73Uchwała walnego zgromadzenia spółki akcyjnej o usunięciu – na wniosek akcjonariuszyreprezentujących co najmniej jedną piątą kapitału zakładowego – z porządku obradwyboru członków rady nadzorczej w drodze głosowania oddzielnymi grupami jestsprzeczna z ustawą (art. 385 § 3 k.s.h.).Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 13 grudnia 2007 r. I CSK 329/2007LexPolonica nr 1855332Biuletyn Sądu Najwyższego 2008/2Monitor Prawniczy 2008/21 str. 1167OSNC 2008/B poz. 59Wybór rady nadzorczej spółki akcyjnej w drodze głosowania oddzielnymi grupami(art. 385 § 3 ksh) wymaga uchwały walnego zgromadzenia podjętej z zachowaniem przewidzianegostatutem quorum.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 21 stycznia 2005 r. I CK 505/2004LexPolonica nr 379628Biuletyn Sądu Najwyższego 2005/5Monitor Prawniczy 2006/3 str. 149OSNC 2006/1 poz. 10

Spółka akcyjna 163Radca Prawny 2006/1 str. 98Rejent 2006/1 str. 164Walne zgromadzenie może odwołać członka rady nadzorczej wybranego w głosowaniugrupami. Taki rodzaj głosowania nie wyłącza ponownych wyborów do rady nadzorczejprzy zastosowaniu art. 385 § 1 i 2 ksh.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 31 marca 2004 r. III CK 392/2002LexPolonica nr 409354Monitor Prawniczy 2006/3 str. 1511. Pomimo użytego w art. 379 § 5 kh sformułowania o wygaśnięciu mandatów wszystkichczłonków rady nadzorczej przedterminowo „z dniem odbycia walnego zgromadzenia”rzeczywiście chodzi o ich wygaśnięcie z momentem dokonania wyborunowej rady. Do tego też czasu dotychczasowa rada ma obowiązek pełnić swoje funkcje.2. W razie dokonania, w drodze wyboru grupami, wyboru choćby jednego członkarady nadzorczej, dochodzi do powołania (chociaż w niepełnym składzie) rady nadzorczej.Nieutworzenie pozostałych grup mających wybrać dalszych członków radynie pozbawia zgromadzenia możliwości ich wyboru, które może dokonać go w drodzezwykłego głosowania, już bez udziału akcjonariuszy, którzy utworzyli grupę.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 13 czerwca 2003 r. III CK 11/2001LexPolonica nr 366749Rzeczpospolita 2004/116 str. C3Jeśli w porządku dziennym walnego zgromadzenia akcjonariuszy spółki akcyjnej umieszczonyzostał wniosek o wybór rady nadzorczej grupami, nie jest możliwe usunięcie gow wyniku podjęcia przez to zgromadzenie uchwały o zmianie porządku obrad.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 13 czerwca 2003 r. III CKN111/2001LexPolonica nr 361579Biuletyn Sądu Najwyższego 2003/12 str. 13OSNC 2004/9 poz. 141Radca Prawny 2004/6 str. 138Umieszczenie w porządku dziennym walnego zgromadzenia akcjonariuszy wniosku określonegow art. 379 § 3 kh wyłączało możliwość usunięcia tego wniosku w drodze podjęciastosownej uchwały przez to zgromadzenie.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 maja 2002 r. I CKN 832/2000LexPolonica nr 359561Biuletyn Sądu Najwyższego 2003/2 str. 9Monitor Prawniczy 2003/20 str. 944OSNC 2003/7–8 poz. 105Radca Prawny 2003/5 str. 135Wokanda 2003/3 str. 3Członek rady nadzorczej spółki akcyjnej mógł być na podstawie przepisów Kodeksu handlowegoodwołany przez walne zgromadzenie w każdym czasie.

164Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 24 września 1998 r. I CKN 517/98LexPolonica nr 333732Glosa 2000/3 str. 32Monitor Prawniczy 1999/3 str. 27OSNC 1999/3 poz. 57Prawo Gospodarcze 1999/5 str. 1Przegląd Prawa Handlowego 1999/12 str. 47Rejent 1999/4 str. 41Zgłoszenie przez akcjonariuszy reprezentujących przynajmniej 1/5 część kapitału akcyjnegowniosku o dokonanie wyboru rady nadzorczej w drodze głosowania oddzielnymigrupami zobowiązuje walne zgromadzenie akcjonariuszy do dokonania takiego wyboru(z zastrzeżeniem wyjątku przewidzianego w art. 379 § 3 kh). Realizacja tego obowiązkuuzależniona jest jednak od utworzenia przez akcjonariuszy oddzielnej grupy lub grupdo wyboru członków rady nadzorczej oraz połączenia grup mniejszościowych celem dokonaniawspólnego wyboru pozostałych członków rady nadzorczej.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i SprawPublicznych z dnia 25 maja 2005 r. I PK 249/2004LexPolonica nr 379352OSNP 2006/9–10 poz. 142Przepis art. 17 § 3 ksh może mieć odpowiednie zastosowanie do dokonania czynnościprawnej przez spółkę akcyjną reprezentowaną przez radę nadzorczą (art. 379 ksh), gdywymagana jest zgoda (uchwała) walnego zgromadzenia. Brak uchwały walnego zgromadzeniaspółki akcyjnej nie powoduje nieważności umowy o pracę z członkiem zarząduspółki jeżeli wymaganie zgody walnego zgromadzenia na jej zawarcie przez radę nadzorcząwynika wyłącznie ze statutu, a nie z ustawy.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i SprawPublicznych z dnia 4 grudnia 2008 r. II PK 134/2008LexPolonica nr 1970639Zgodnie z art. 379 § 1 i art. 390 § 1 kodeksu spółek handlowych umowę z członkiem zarządu(tu jej prezesem) albo podpisują wszyscy członkowie rady albo podejmują uchwałęokreślającą warunki tego zatrudnienia. Podpisanie umowy przez upoważnionegoczłonka rady ma jedynie charakter techniczny. Dodatkowe uprawnienia dopisane wtedydo umowy są więc nieważne.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 lutego 2005 r. III CK 301/2004LexPolonica nr 24234141. Z art. 390 § 3 k.s.h. wynika, że rada nadzorcza wykonuje swoje obowiązki kolegialnie,tylko wyjątkowo może delegować swoich członków do samodzielnego pełnieniaokreślonych czynności nadzorczych. Taki wyjątek od reguły należy interpretowaćw sposób ścisły. Taka delegacja ogranicza się tylko do określonych (w uchwale radyo delegowaniu) czynności nadzorczych i ma charakter okresowy.2. Rada nadzorcza mogłaby skorzystać z możliwości delegowania swych członkówdo indywidualnego wykonywania czynności nadzorczych, gdyby została wybrana

Spółka akcyjna 165odrębnymi grupami. W takiej sytuacji każda grupa miałaby prawo delegowaniajednego spośród wybranych przez siebie członków do stałego indywidualnego wykonywaniaczynności nadzorczych (art. 390 § 2 k.s.h.). Do tych członków stosuje sięzakaz konkurencji przewidziany w art. 380 k.s.h.3. Stały indywidualny nadzór członka rady wybranego w ramach głosowania grupamijest wykonywany przede wszystkim w interesie akcjonariuszy mniejszościowych,którzy utworzyli grupę i doprowadzili do wybrania członka rady.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 27 listopada 2003 r. IV CK218/2002LexPolonica nr 366678Biuletyn Sądu Najwyższego 2004/4Jurysta 2004/10 str. 33Jurysta 2004/6 str. 37Prawo Bankowe 2004/9 str. 22Przewidziane w art. 390 § 3 ksh osobne wynagrodzenie przysługiwać może jedynie członkowirady nadzorczej delegowanemu do stałego indywidualnego wykonywania czynnościnadzorczych na podstawie art. 390 § 2 ksh.6.8. Walne zgromadzenie akcjonariuszy (wza)6.8.1. Charakterystyka i kompetencjeWalne zgromadzenie akcjonariuszy jest organem (art. 38 i nast. KC w zw. z art. 2 KSH)„stanowiącym” spółki akcyjnej. Wyraża ono swoją wolę w formie uchwał.Uchwały akcjonariuszy mogą zapadać wyłącznie na walnym zgromadzeniu (nie jestmożliwe, tak jak w sp. z o.o., podejmowanie uchwał bez zgromadzenia wspólników – art. 227§ 2 KSH).Uchwały WZA, ze względu na ich skutki, można podzielić na:(-) uchwały o skutku wewnętrznym (wywołują tylko skutki prawne w stosunkach wewnętrznych– pro foro interno),(-) uchwały o skutku zewnętrznym (wywołują nie tylko skutki wewnętrzne, ale także sąkonieczne do wywołania skutków zewnętrznych – pro foro externo).Sytuacje, których dotyczyć mogą uchwały WZA, można pogrupować na:(1) rozstrzygnięcia dotyczące bieżących spraw spółki, w szczególności należy tutaj wymienić:(a) rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki orazsprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy oraz udzielenie absolutoriumczłonkom organów spółki z wykonania przez nich obowiązków (art. 393pkt 1 KSH),(b) postanowienie dotyczące roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy zawiązaniuspółki lub sprawowaniu zarządu albo nadzoru (art. 393 pkt 2 KSH),(c) zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części orazustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego (art. 393 pkt 3 KSH),

166Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich(d) nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości,chyba że statut stanowi inaczej (art. 393 pkt 4 KSH),(e) emisję obligacji zamiennych lub z prawem pierwszeństwa i emisję warrantów subskrypcyjnych(art. 393 pkt 5 KSH),(f) nabycie własnych akcji w przypadku określonym w art. 362 § 1 pkt 2 KSH orazupoważnienie do ich nabywania w przypadku określonym w art. 362 § 1 pkt 8 KSH(art. 393 pkt 6 KSH),(g) zawarcie umowy holdingowej (art. 393 pkt 7 w zw. z art. 7 KSH),(h) zawarcie umowy o nabycie dla spółki jakiegokolwiek mienia za cenę przewyższającąjedną dziesiątą wpłaconego kapitału zakładowego od założyciela lub akcjonariuszaalbo dla spółki lub spółdzielni zależnej od założyciela lub akcjonariuszaspółki, zawarte przed upływem dwóch lat od dnia zarejestrowania spółki (art. 394§ 1 KSH),(i) decyzję co do dalszego istnienia spółki w sytuacji, gdy bilans sporządzony przezzarząd wykazał stratę przewyższającą sumę kapitałów: zapasowego i rezerwowychoraz 1/3 części kapitału zakładowego (art. 397 KSH);(2) decyzje w sprawach członków pozostałych organów spółki, w szczególności należy tutajwymienić:(a) powoływanie/odwoływanie członków rady nadzorczej (art. 385 § 1 KSH),(b) odwoływanie/zawieszanie w czynnościach członków zarządu, a jeżeli statut takstanowi – także ich powoływanie (art. 394 § 4 KSH),(c) ustalenie wynagrodzenia członków zarządu i rady nadzorczej w postaci prawa doudziału w zysku spółki, jeśli statut tak stanowi (art. 378, art. 392 KSH),(d) powołanie pełnomocników spółki do zawarcia umów z członkami zarządu, gdyspółki nie reprezentuje rada nadzorcza (art.379 § 1 KSH),(3) decyzje dotyczące zmian struktury organizacyjnej spółki (jej formy ustrojowej), w szczególnościnależy tutaj zaliczyć:(a) zmianę statutu (art. 430 § 1 KSH) oraz upoważnienie rady nadzorczej do ustaleniajednolitego tekstu zmienionego statutu lub wprowadzenia innych zmian o charakterzeredakcyjnym określonych w uchwale zgromadzenia (art. 430 § 5 KSH),(b) pozbawianie prawa poboru (art. 433 § 2 KSH),(c) podwyższenie kapitału zakładowego ze środków spółki (art. 442 § 1 KSH),(d) upoważnienie zarządu do dokonywania podwyższenia w ramach kapitału zakładowego(art. 445 § 1 KSH),(e) warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego (art. 448 § 1 KSH),(f) obniżenie kapitału zakładowego (art. 455 § 1 KSH),(g) uchwały o połączeniu spółek (art. 506 KSH),(h) uchwały o podziale spółki (art. 541 KSH),(i) uchwałę o przekształceniu spółki (art. 562 KSH).6.8.2. Zwyczajne a nadzwyczajne zgromadzenie wspólnikówZgromadzenie wspólników może być:(a) zwyczajne,(b) nadzwyczajne

Spółka akcyjna 167Ad (a)Zwyczajne zgromadzenie wspólników powinno odbyć się w terminie sześciu miesięcypo upływie każdego roku obrotowego.Obligatoryjny zakres spraw, które powinny być przedmiotem obrad zwyczajnego zgromadzeniawspólników określa art. 395 KSH.Ad (b)Nadzwyczajne zgromadzenie wspólników zwołuje się (art. 398 KSH):(a) obligatoryjnie w przypadkach określonych w:(-) ustawie (np. art. 397 KSH)lub(-) statucie spółki,(b) fakultatywnie – na żądanie uprawnionych do zwołania zgromadzenia organów lubosób.OrzecznictwoWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 26 listopada 2008 r. III CSK168/2008LexPolonica nr 1967860Walne zgromadzenie spółki akcyjnej wyraziło zgodę na zbycie użytkowania wieczystegogruntu i własności znajdujących się na nim budynków w całości. Rozdzielenie ich naudziały i sprzedaż dwoma umowami decyzją zarządu nie oznacza, że sprzedający niezbył całości. Był to tylko sposób realizacji uchwały, a nie jej modyfikacja.6.8.3. Czynności poprzedzające odbycie walnego zgromadzenia6.8.3.1. Zwołanie WZA6.8.3.1.1. Podmioty uprawnione do zwołania/wystąpienia z żądaniem zwołania WZAUprawnionymi do zwołania WZA są:(1) zarząd (art. 399 § 1 KSH),(2) rada nadzorcza, jeżeli zarząd nie zwoła go w terminie określonym w art. 301–490 KSHlub w statucie (art. 399 § 2 KSH),(3) nadzwyczajne walne zgromadzenie, jeżeli zwołanie go uzna za wskazane (art. 399 § 2in fine KSH),(4) akcjonariusze reprezentujący co najmniej połowę kapitału zakładowego lub co najmniejpołowę ogółu głosów (art. 399 § 3 KSH),(5) inne osoby w warunkach określonych w art. 399 § 4 KSH,(6) akcjonariusz lub akcjonariusze reprezentujący co najmniej jedną dwudziestą kapitałuzakładowego upoważnieni przez sąd rejestrowy w sytuacji określonej w art. 400 KSH.Od prawa do zwołania/żądania zwołania WZA należy odróżnić:(1) prawo umieszczenia określonych spraw w porządku obrad najbliższego WZA (art. 401§ 1–3 KSH),(2) prawo do zgłoszenia (art. 401 § 4 KSH):

168Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich(a) projektów uchwał dotyczących spraw wprowadzonych do porządku obrad walnegozgromadzenialub(b) spraw, które mają zostać wprowadzone do porządku obrad,(3) prawo do zgłaszania projektów uchwał dotyczących spraw wprowadzonych do porządkuobrad określonego w art. 401 § 5 KSH.6.8.3.1.2. Sposób zwołaniaSposób zwoływania WZA będzie się różnił w zależności od tego, czy będzie chodziłoo spółkę publiczną czy niepubliczną.Walne zgromadzenie zwoływane będzie:(1) w przypadku spółki niepublicznej:(a) poprzez ogłoszenie w MSiG (art. 5 § 3 KSH) na co najmniej 3 tygodnie przed terminemWZA, w ogłoszeniu należy oznaczyć:(-) datę, godzinę i miejsce walnego zgromadzenia oraz szczegółowy porządekobrad,(-) w przypadku zamierzonej zmiany statutu powołać należy dotychczas obowiązującepostanowienia, jak również treść projektowanych zmian. Jeżelijest to uzasadnione znacznym zakresem zamierzonych zmian, ogłoszeniemoże zawierać projekt nowego tekstu jednolitego statutu wraz z wyliczeniemnowych lub zmienionych postanowień statutu,(b) w przypadku, gdy wszystkie akcje wyemitowane w spółce są imienne, WZA możebyć zwołane:(-) za pomocą listów poleconych lub przesyłek nadanych pocztą kurierską, wysłanychco najmniej dwa tygodnie przed terminem walnego zgromadzenia,przy czym dzień wysłania listów uważa się za dzień ogłoszenia,(-) za pomocą poczty elektronicznej, jeżeli akcjonariusz uprzednio wyraził nato pisemną zgodę, podając adres, na który zawiadomienie powinno być wysłane,(2) w przypadku spółki publicznej (art. 4021 KSH):(a) poprzez ogłoszenie dokonywane na stronie internetowej spółki, na co najmniej26 dni przed terminem WZA. Ogłoszenie o walnym zgromadzeniu spółki publicznej powinno zawierać co najmniej(art. 4022 KSH):(i) datę, godzinę i miejsce WZA, szczegółowy porządek obrad,(ii) precyzyjny opis procedur dotyczących uczestniczenia w WZA i wykonywaniaprawa głosu, w szczególności informacje o:(-) prawie akcjonariusza do żądania umieszczenia określonych spraww porządku obrad WZA (art. 401 § 1 KSH),(-) prawie akcjonariusza do zgłaszania projektów uchwał dotyczącychspraw wprowadzonych do porządku obrad WZA lub spraw, któremają zostać wprowadzone do porządku obrad przed terminem walnegozgromadzenia (art. 401 § 4 KSH),

Spółka akcyjna 169(-) prawie akcjonariusza do zgłaszania projektów uchwał dotyczącychspraw wprowadzonych do porządku obrad podczas WZA (art. 401§ 5 KSH),(-) sposobie wykonywania prawa głosu przez pełnomocnika, w tymw szczególności o formularzach stosowanych podczas głosowaniaprzez pełnomocnika oraz sposobie zawiadamiania spółki przy wykorzystaniuśrodków komunikacji elektronicznej o ustanowieniu pełnomocnika(art. 412 – art. 413 KSH),(-) możliwości i sposobie uczestniczenia w walnym zgromadzeniu przywykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej (art. 4065 KSH),(-) sposobie wypowiadania się w trakcie walnego zgromadzenia przy wykorzystaniuśrodków komunikacji elektronicznej,(-) sposobie wykonywania prawa głosu drogą korespondencyjną lub przywykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej,(iii) dzień rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu (record date –art. 406 KSH),(iv) informację, że prawo uczestniczenia w walnym zgromadzeniu mają tylkoosoby będące akcjonariuszami spółki w dniu rejestracji uczestnictwa w walnymzgromadzeniu,(v) wskazanie, gdzie i w jaki sposób osoba uprawniona do uczestnictwa w WZAmoże uzyskać pełny tekst dokumentacji, która ma być przedstawiona walnemuzgromadzeniu, oraz projekty uchwał lub, jeżeli nie przewiduje siępodejmowania uchwał, uwagi zarządu lub rady nadzorczej spółki dotyczącespraw wprowadzonych do porządku obrad walnego zgromadzenia lubspraw, które mają zostać wprowadzone do porządku obrad przed terminemwalnego zgromadzenia,(vi) wskazanie adresu strony internetowej, na której będą udostępnione informacjedotyczące walnego zgromadzenia,(b) w sposób określony dla przekazywania informacji bieżących zgodnie z przepisamiart. 56 ust. 2 pkt 2 w zw. z art. 60 ust. 2 bądź 61 OfPublU,niezależnie od powyższych obowiązków:(c) spółka publiczna winna zamieścić na własnej stronie internetowej, począwszy od dniazwołania WZA, następujące dane i informacje (art. 4023 KSH):(i) ogłoszenie o zwołaniu walnego zgromadzenia,(ii) informację o ogólnej liczbie akcji w spółce i liczbie głosów z tych akcji w dniu ogłoszenia,a jeżeli akcje są różnych rodzajów – także o podziale akcji na poszczególnerodzaje i liczbie głosów z akcji poszczególnych rodzajów,(iii) dokumentację, która ma być przedstawiona walnemu zgromadzeniu,(iv) projekty uchwał lub, jeżeli nie przewiduje się podejmowania uchwał, uwagi zarządulub rady nadzorczej spółki, dotyczące spraw wprowadzonych do porządkuobrad walnego zgromadzenia lub spraw, które mają zostać wprowadzone do porządkuobrad przed terminem walnego zgromadzenia,(v) formularze pozwalające na wykonywanie prawa głosu przez pełnomocnika lubdrogą korespondencyjną, jeżeli nie są one wysyłane bezpośrednio do wszystkichakcjonariuszy.

170Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichJeżeli powyższe formularze z przyczyn technicznych nie mogą zostać udostępnione nastronie internetowej, spółka publiczna wskazuje na tej stronie sposób i miejsce uzyskaniaformularzy. W takim przypadku spółka publiczna wysyła formularze nieodpłatnie pocztąkażdemu akcjonariuszowi na jego żądanie.Formularze powinny zawierać proponowaną treść uchwały WZA i umożliwiać:(-) identyfikację akcjonariusza oddającego głos oraz jego pełnomocnika, jeżeli akcjonariuszwykonuje prawo głosu przez pełnomocnika,(-) oddanie głosu w rozumieniu art. 4 § 1 pkt 9 KSH,(-) złożenie sprzeciwu przez akcjonariuszy głosujących przeciwko uchwale,(-) zamieszczenie instrukcji dotyczących sposobu głosowania w odniesieniu do każdejz uchwał, nad którą głosować ma pełnomocnik.Miejsce walnych zgromadzeń akcjonariuszy – art. 403 KSH.OrzecznictwoUchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 17 grudnia 2010 r. III CZP96/2010LexPolonica nr 2427680Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/12OSNC 2011/7–8 poz. 81Rejent 2011/2 str. 143Odmowa zamieszczenia przez zarząd ogłoszenia, o którym mowa w art. 402[1] k.s.h.,gdy z inicjatywą zwołania walnego zgromadzenia akcjonariuszy spółki publicznej występująakcjonariusze na podstawie art. 399 § 3 k.s.h., oznacza niezwołanie przez zarządwalnego zgromadzenia, w rozumieniu art. 594 § 1 pkt 3 k.s.h.6.8.3.1.3. Podmioty uprawnione do uczestnictwa w WZAUprawnionymi do uczestnictwa w WZA są:(1) w spółce publicznej, jak i niepublicznej, uprawnionymi będą aktualni członkowie zarządui rady nadzorczej (art. 4066 KSH), w przypadku określonym w art. 395 § 3 KSHuprawnienie to posiadają także byli członkowie zarządu.(2) w spółce niepublicznej (art. 406 KSH):(a) w przypadku:(i) uprawnionych z akcji imiennych,(ii) uprawnionych ze świadectw tymczasowych,(iii) zastawników, którym przysługuje prawo głosu,(iv) użytkowników, którym przysługuje prawo głosu,konieczne jest wpisane tych osób do księgi akcyjnej co najmniej na tydzień przedodbyciem walnego zgromadzenia,(b) w przypadku:(i) uprawnionych z akcji na okaziciela jeżeli dokumenty akcji zostaną złożone w spółce co najmniej na tydzień przed terminemtego zgromadzenia i nie będą odebrane przed jego ukończeniem. Zamiastakcji może być złożone zaświadczenie wydane na dowód złożenia akcji u (i) notariusza,(ii) w banku lub (iii) firmie inwestycyjnej, mających siedzibę lub oddział na

Spółka akcyjna 171terytorium Unii Europejskiej lub państwa będącego stroną umowy o EuropejskimObszarze Gospodarczym, wskazanych w ogłoszeniu o zwołaniu walnego zgromadzenia.W zaświadczeniu wskazuje się numery dokumentów akcji i stwierdza, żedokumenty akcji nie będą wydane przed zakończeniem walnego zgromadzenia.(2) w spółce publicznej (art. 4061 – art. 4063 KSH):W spółce publicznej podstawą do określenia podmiotów legitymowanych jest ustalenietzw. dnia rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu (ang. record date). Celemwprowadzenia do KSH record date było zachęcenie akcjonariuszy do uczestnictwa w WZApoprzez umożliwienie im przenoszenia należących do nich akcji w okresie między dniemrejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu a dniem zakończenia walnego zgromadzenia(art. 4064 KSH).Prawo uczestniczenia w WZA spółki publicznej mają tylko osoby będące akcjonariuszamispółki na 16 dni przed datą walnego zgromadzenia. Dzień rejestracji uczestnictwa w walnymzgromadzeniu jest jednolity dla uprawnionych z akcji na okaziciela i akcji imiennych.Procedura ustalania uprawnionych do uczestnictwa w WZA zależy od tytułu uprawniającegodo uczestnictwa, a także od tego, czy akcje mają postać dokumentu czy też są zdematerializowane(art. 4062 KSH):(a) uprawnieni akcji imiennych,(b) uprawnieni ze świadectw tymczasowych,(c) zastawnicy, którym przysługuje prawo głosu,(d) użytkownicy, którym przysługuje prawo głosuwinni być wpisani do księgi akcyjnej w dniu rejestracji uczestnictwa w WZA, natomiastw przypadku:(e) uprawnionych z akcji na okaziciela, uzależnione to będzie od postaci akcji tj. czy mająone postać dokumentu (zmaterializowaną) czy też mają charakter zdematerializowany,w przypadku:(i) akcji mających postać dokumentu:konieczne będzie złożenie dokumentów akcji w spółce nie później niż w dniu rejestracjiuczestnictwa w WZA i ich nieodbieranie przed zakończeniem tego dnia. Jako równoważneze złożeniem akcji jest traktowane zaświadczenie wydane na dowód złożeniaakcji u notariusza, w banku lub firmie inwestycyjnej mających siedzibę lub oddziałna terytorium Unii Europejskiej lub państwa będącego stroną umowy o EuropejskimObszarze Gospodarczym, wskazanych w ogłoszeniu o zwołaniu walnego zgromadzenia.W zaświadczeniu wskazuje się numery dokumentów akcji i stwierdza, że dokumentyakcji nie będą wydane przed upływem dnia rejestracji uczestnictwa w walnymzgromadzeniu. Lista uprawnionych ze zmaterializowanych akcji na okaziciela będzie ustalanaw oparciu o powyższą procedurę (art. 4063 § 1 i § 6 KSH),(ii) akcji zdematerializowanych:konieczne jest wystąpienie przez uprawnionego o wystawienie mu imiennego zaświadczeniao prawie uczestnictwa w walnym zgromadzeniu (art. 4063 § 2 KSH), w oparciuo powyższe zaświadczenie KDPW przygotowuje i udostępnia spółce wykaz uprawnionychdo uczestnictwa w WZA (art. 4063 § 6–8 KSH).Na co najmniej 3 dni powszednie (czyli nie licząc sobót i niedziel) przed odbyciemWZA, w lokalu zarządu spółki publicznej powinna być wyłożona podpisana przez zarządlista akcjonariuszy uprawnionych do uczestnictwa w WZA. Lista uprawnionych akcjona-

172Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichriuszy winna zawierać nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) uprawnionych, ich miejsce zamieszkania(siedzibę), liczbę, rodzaj i numery akcji oraz liczbę przysługujących im głosów.Osoba fizyczna może podać adres do doręczeń zamiast miejsca zamieszkania. Akcjonariuszmoże przeglądać listę akcjonariuszy w lokalu zarządu oraz żądać odpisu listy za zwrotemkosztów jego sporządzenia. Jeżeli prawo głosu z akcji przysługuje zastawnikowi lub użytkownikowi,okoliczność tę zaznacza się na liście akcjonariuszy na wniosek uprawnionego(art. 407 § 1 i 3 KSH).Dodatkowe uprawnienia akcjonariuszy w tym zakresie:(-) art. 407 § 2 (spółki publiczne, jak i niepubliczne),(-) art. 407 § 11 KSH (tylko spółki publiczne).OrzecznictwoWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 10 czerwca 2005 r. II CK 715/2004LexPolonica nr 379682Biuletyn Sądu Najwyższego 2005/10OSP 2006/5 poz. 55Rejent 2005/11 str. 153Akcjonariusz spełniający warunki formalne uczestnictwa w walnym zgromadzeniu,określone w art. 406 ksh, nie może być pozbawiony tego uczestnictwa przez zarząd spółkiani też przez przewodniczącego walnego zgromadzenia.6.8.4. Przebieg WZA6.8.4.1. Przesłanki ważności WZA i zdolności do podejmowania uchwałZasadą jest, iż nie jest możliwe podjęcie uchwał w przypadku braku formalnego zwołaniaWZA. W drodze wyjątku art. 405 § 1 KSH dopuszcza możliwość podjęcia uchwały pomimobraku formalnego zwołania walnego zgromadzenia jeżeli (i) cały kapitał zakładowyjest reprezentowany, (ii) nikt z obecnych nie zgłosił sprzeciwu dotyczącego odbycia walnegozgromadzenia lub wniesienia poszczególnych spraw do porządku obrad.Podobnie nie jest możliwe podjęcie uchwały w sprawach nieobjętych porządkiem obradz dwoma wyjątkami:(a) zawsze mogą być uchwalone, mimo że nie były umieszczone w porządku obrad:(i) wniosek o zwołanie nadzwyczajnego walnego zgromadzeniaoraz(ii) wnioski o charakterze porządkowym,(b) inne uchwały, nieobjęte porządkiem obrad mogą być podjęte wyłącznie, jeżeli:(i) cały kapitał zakładowy jest reprezentowany na walnym zgromadzeniuoraz(ii) nikt z obecnych nie zgłosi sprzeciwu dotyczącego powzięcia uchwały.Zasadą jest także ważność WZA bez względu na ilość reprezentowanych na nim akcji(czyli brak wymogu quorum). Wyjątki w tym zakresie mogą przewidywać regulacje(i) art. 301–490 KSH, (ii) statutu spółki akcyjnej (art. 408 § 1 KSH).

Spółka akcyjna 1736.8.4.2. Przebieg i organizacja WZA – informacje ogólneUchwały WZA winny być umieszczone w protokole sporządzonym przez notariusza(art. 421 § 1 KSH).WZA otwiera przewodniczący wybrany w sposób określony w art. 409 KSH (w głosowaniutajnym – art. 420 § 2 KSH, bezwzględną większością głosów – art. 414 KSH), następnieprzewodniczący zarządza sporządzenie listy obecności w trybie określonym w art. 410KSH, stwierdza prawidłowość zwołania walnego zgromadzenia i jego zdolność do powzięciauchwał (art. 421 § 1 ab initio KSH).Następnie przewodniczący zarządza głosowanie w sprawie powołania komisji skrutacyjnej(może ono nastąpić w głosowaniu jawnym – art. 420 § 3 KSH) oraz przyjęcia porządkuobrad walnego zgromadzenia.W dalszej kolejności przewodniczący zarządza dyskusję oraz głosowanie nad poszczególnymiuchwałami (co do treści protokołu w tym zakresie – art. 421 § 2 KSH).WZA może podjąć większością 2/3 głosów uchwały o zarządzeniu przerwy w obradach.Łącznie przerwy nie mogą trwać dłużej niż 30 dni (art. 408 § 2 KSH).W trakcie obrad WZA zarząd jest obowiązany do udzielenia akcjonariuszowi na jego żądanieinformacji dotyczących spółki w trybie i na zasadach określonych w art. 428–429 KSH.Po wyczerpaniu porządku obrad przewodniczący zarządza zamknięcie obrad WZA.Dane podlegające załączeniu do księgi akcyjnej – art. 421 § 3 KSH, dane podlegająceujawnieniu na stronie internetowej spółki – art. 421 § 4 KSH.6.8.4.3. Wykonywanie prawa głosu6.8.4.3.1. Zagadnienia wstępneAkcja daje prawo do jednego głosu na walnym zgromadzeniu (art. 411 § 1 KSH).Zasada ta ma w pełni zastosowanie do akcji na okaziciela (mających postać dokumentu,jak i zdematerializowanych), w przypadku akcji imiennych możliwe jest natomiast ichuprzywilejowanie poprzez przyznanie 2 głosów na jedną akcję (art. 351 KSH). Akcje nieme(art. 353 § 3 KSH) nie dają prawa do jakiegokolwiek głosu.Prawo głosu przysługuje od pełnego pokrycia akcji, chyba że statut zawiera w tymwzględzie inną regulację (art. 411 § 2 KSH).W przypadku jeżeli statut tak stanowi (art. 304 § 3 KSH w zw. z art. 411 § 3–4 KSH),możliwe jest:(1) ograniczenie prawa głosu akcjonariuszy dysponujących powyżej 1/10 ogółu głosóww spółce. Do liczby głosów, jakimi dysponuje akcjonariusz dolicza się głosy przysługującemu jako zastawnikowi lub użytkownikowi lub na podstawie innego tytułu prawnego.Ograniczenie może również dotyczyć innych osób dysponujących prawem głosujako zastawnik, użytkownik lub na podstawie innych tytułów prawnych. Ograniczenieto może dotyczyć wyłącznie wykonywania prawa głosu z akcji przekraczających limitgłosów określony w statucie,(2) skumulowanie głosów należących do akcjonariuszy, między którymi istnieje stosunekdominacji lub zależności w rozumieniu KSH lub odrębnej ustawy, a także określeniezasad redukcji głosów. W takim przypadku, do głosów z akcji spółki dominującej doliczasię głosy z akcji spółki lub spółdzielni zależnej.

174Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichNowością wprowadzoną niedawno do KSH jest tzw. możliwość niejednolitego wykonywaniaprawa głosu (art. 4113 KSH). Polega ona na możliwości odmiennego głosowaniaprzez akcjonariusza z każdej swojej akcji (np. akcjonariusz posiadający 1500 akcji podczasgłosowania za konkretną uchwałą ze 100 akcji głosuje za, z 1000 wstrzymuje się, natomiastz 400 głosuje przeciw).Jeżeli statut przewiduje taką możliwość, dopuszczalne jest uczestnictwo w WZA zapomocą środków komunikacji elektronicznej vide art. 4065 KSH (tzw. wirtualne WZA).6.8.4.3.2. Ustawowe wyłączenie prawa głosu (art. 413 KSH)W przypadku spółki niepublicznej akcjonariusz nie może ani osobiście, ani przez pełnomocnika,ani jako pełnomocnik innej osoby głosować przy powzięciu uchwał dotyczących:(a) jego odpowiedzialności wobec spółki z jakiegokolwiek tytułu, w tym udzielenia absolutorium,(b) zwolnienia z zobowiązania wobec spółki,(c) sporu pomiędzy nim a spółką.Powyższe zakazy nie dotyczą spółki publicznej. Akcjonariusz spółki publicznej możegłosować jako pełnomocnik przy powzięciu uchwał dotyczących jego osoby, określonychw art. 413 § 1 KSH. W takim przypadku pełnomocnictwo może upoważniać do reprezentacjitylko na jednym WZA. Udzielenie dalszego pełnomocnictwa jest wyłączone. Pełnomocnikma obowiązek ujawnić akcjonariuszowi okoliczności wskazujące na istnienie bądź możliwośćwystąpienia konfliktu interesów. Pełnomocnik głosuje zgodnie z instrukcjami udzielonymiprzez akcjonariusza.6.8.4.3.3. Większości głosów (art. 413 KSH)Zasadą jest, iż uchwały zapadają bezwzględną większością głosów jeżeli przepisy KSHlub statut nie stanowią inaczej (art. 414 KSH).Kwalifikowane większości głosów przewidują w szczególności następujące przepisyKSH:(1) większości 95% wymaga przymusowy wykup (squeeze out) określony w art. 418 KSH,(2) większości 4/5 – uchwała o pozbawieniu prawa poboru określona w art. 433 § 2 KSH,winna ona także zawierać w tym względzie dodatkowe postanowienia,(3) większości 3/4 głosów (art. 415 § 1 KSH) – uchwała dotycząca:(a) zmiany statutu,(b) umorzenia akcji, przy czym jeżeli na WZA jest reprezentowana co najmniej połowakapitału zakładowego, do powzięcia uchwały o umorzeniu akcji wystarczyzwykła większość głosów,(c) obniżenia kapitału zakładowego,(d) zbycia przedsiębiorstwa albo jego zorganizowanej części (vide dodatkowo takżeart. 393 § pkt 3 KSH w z zw. z art. 17 KSH),(e) rozwiązania spółki, przy czym w przypadku określonym w art. 397 KSH – powzięciauchwały o rozwiązaniu spółki wystarczy bezwzględna większość głosówjeżeli statut nie stanowi inaczej,(e) emisji obligacji zamiennych i obligacji z prawem pierwszeństwa objęcia akcji,(4) większości 2/3 wymaga:

Spółka akcyjna 175(a) uchwała dotycząca finansowania przez spółkę nabycia lub objęcia emitowanychprzez nią akcji (art. 343 KSH), jeżeli jednak na WZA jest reprezentowana co najmniejpołowa kapitału zakładowego, do podjęcia uchwały wystarczy bezwzględnawiększość głosów,(b) uchwała o istotnej zmianie przedmiotu działalności spółki (art. 416 § 1 KSH),przy czym występują w tym przypadku dodatkowe ograniczenia co do głosowania(art. 416 § 2–3 KSH) oraz dodatkowe przesłanki skuteczności tej uchwały (art. 416§ 4 oraz art. 417 KSH).Uchwała dotycząca zmiany statutu zwiększająca świadczenia akcjonariuszy lub uszczuplającaprawa przyznane osobiście poszczególnym akcjonariuszom (określone w art. 354KSH) wymaga zgody wszystkich akcjonariuszy, których dotyczy (art. 415 § 3 KSH).Statut może ustanowić surowsze warunki powzięcia uchwał, o których mowa w art. 414§ 1–4 KSH.6.8.4.3.4. Tajność/jawność, oddzielne głosowanie grupami (rodzajami) akcji/możliwość głosowania korespondencyjnegoZasad dotyczących tajności/jawności nie stosuje się, gdy w WZA uczestniczy tylko jedenakcjonariusz (art. 420 § 4 KSH).Zasadą jest jawność głosowania (art. 420 § 1 KSH).Tajne głosowanie zarządza się:(1) zawsze:(a) przy wyborach,(b) nad wnioskami o odwołanie członków organów spółki lub likwidatorów,(c) o pociągnięcie do odpowiedzialności członków zarządu oraz likwidatorów,(d) w sprawach osobowych (WZA może jednak podjąć uchwałę o uchyleniu tajnościgłosowania w sprawach dotyczących wyboru komisji powoływanej przez walnezgromadzenie),(2) na żądanie choćby jednego z akcjonariuszy obecnych lub reprezentowanych na WZA(nieważne jakiej sprawy dotyczy).Przepisy KSH wykluczają czasami możliwość głosowania nad pewnymi sprawamiw drodze głosowania tajnego (np. art. 416 § 2 KSH, art. 418 in fine KSH, art. 4181 in fine§ 1 KSH).Jeżeli w spółce istnieją akcje o różnych uprawnieniach (czyli akcje zwykłe i uprzywilejowane),uchwały o (art. 419 § 1–2 KSH):(1) zmianie statutu (art. 430 i nast. KSH),(2) obniżeniu kapitału zakładowego (art. 455 i nast. KSH),(3) umorzeniu akcji (art. 359–360 KSH w zw. z art. 455 i nast. KSH),(4) emisji nowych akcji uprzywilejowanych, które przyznają uprawnienia tego samegorodzaju, jakie służą dotychczasowym akcjom uprzywilejowanym albo przyznają inneuprawnienia mogące naruszyć prawa dotychczasowych akcjonariuszy uprzywilejowanych,z wyjątkiem sytuacji gdy statut przewiduje emisję nowych akcji uprzywilejowanych,mogące naruszyć prawa akcjonariuszy danego rodzaju akcji, powinny być powziętew drodze oddzielnego głosowania w każdej grupie (rodzaju) akcji. W każdej grupie akcjonariuszyuchwała powinna być powzięta większością głosów, jaka jest wymagana do powzięciatego rodzaju uchwały na walnym zgromadzeniu.

176Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichNowością wprowadzoną do KSH w przypadku spółek publicznych jest możliwość głosowaniakorespondencyjnego w trybie i na zasadach określonych w art. 4111–4112 KSH.6.8.4.3.5. PełnomocnictwoAkcjonariusz może uczestniczyć w walnym zgromadzeniu oraz wykonywać prawo głosuosobiście lub przez pełnomocnika.Jeżeli co innego nie wynika z treści pełnomocnictwa, pełnomocnik wykonuje wszystkieuprawnienia akcjonariusza na walnym zgromadzeniu. Natomiast do udzielenia dalszegopełnomocnictwa konieczne jest wyraźne postanowienie w treści pełnomocnictwa.Możliwe jest udzielanie przez kilku akcjonariuszy pełnomocnictwa jednemu pełnomocnikowi.Pełnomocnik może głosować odmiennie z akcji każdego akcjonariusza. Niemożna ograniczać prawa ustanawiania pełnomocnika na walnym zgromadzeniu i liczbypełnomocników.Przepisy o wykonywaniu prawa głosu przez pełnomocnika stosuje się do wykonywaniaprawa głosu przez innego przedstawiciela.Forma pełnomocnictwa (ma ona zastosowanie zarówno do ustanowienia, jak i odwołaniapełnomocnictwa) w przypadku:(a) spółki niepublicznej – wymaga ono formy pisemnej pod rygorem nieważności (art. 4121§ 1 KSH).(b) spółki publicznej – może być udzielone:(-) na piśmielub(-) w postaci elektronicznej w tym przypadku nie jest wymagane opatrzenie bezpiecznympodpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanegocertyfikatu. Spółka ma obowiązek wskazać akcjonariuszom co najmniejjeden sposób zawiadamiania przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznejo udzieleniu pełnomocnictwa w postaci elektronicznej. O sposobiezawiadamiania rozstrzyga regulamin walnego zgromadzenia, zaś w braku regulaminu– zarząd spółki. Spółka podejmuje odpowiednie działania służące weryfikacjiważności pełnomocnictwa udzielonego elektronicznie. Działania te powinnybyć proporcjonalne do celu.Statut nie może wprowadzać dalej idących ograniczeń dotyczących formy udzieleniapełnomocnictwa.Ustawowe wyłączenia możliwości działania jako pełnomocnik – w ich ramach należywyróżnić:(1) wyłączenia o charakterze podmiotowym (art. 4122 KSH),(2) wyłączenia o charakterze przedmiotowym (art. 413 KSH).Ad (1)Wyłączenia o charakterze podmiotowym wyglądają inaczej w przypadku spółek publicznychi niepublicznych:(a) w spółkach niepublicznych pełnomocnikami na WZA nie mogą być:(i) członek zarządu,(ii) pracownik spółki,(b) w spółkach publicznych pełnomocnikiem na WZA może być członek zarządu, członekrady nadzorczej, likwidator, pracownik spółki publicznej lub członek organów lub pra-

Spółka akcyjna 177cownik spółki lub spółdzielni zależnej od tej spółki. Jednakże pełnomocnictwo dla powyższychosób jest obwarowane szeregiem ograniczeń i dodatkowych wymogów (tzw.pełnomocnictwo związane).Pełnomocnictwo związane:(i) może upoważniać do reprezentacji tylko na jednym WZA,(ii) udzielenie dalszego pełnomocnictwa jest wyłączone,(iii) pełnomocnik ma obowiązek ujawnić akcjonariuszowi okoliczności wskazujące na istnieniebądź możliwość wystąpienia konfliktu interesów,(iv) pełnomocnik głosuje zgodnie z instrukcjami udzielonymi przez akcjonariusza (mocodawcę).Ad (2)Wyłączenia o charakterze przedmiotowym zostały omówione w ramach ustawowychograniczeń prawa głosu (art. 413 KSH).6.9. Zmiana statutu6.9.1. Zagadnienia ogólneZmiana statutu spółki wymaga (art. 430 KSH):(A) uchwały WZA,(B) wpisu do rejestru.Ad (A)Przez zmianę statutu należy rozumieć każdą jego zmianę (nawet stylistyczną).Zasadą jest, iż zmiana statutu spółki wymaga uchwały WZA.W drodze wyjątku uprawnionym do (współ)decydowania o zmianie statutu może byćzarząd. Będzie to miało miejsce w następujących przypadkach:(1) tzw. kapitału docelowego (art. 455 § 3 KSH),(2) przy obniżeniu kapitału:(a) przy automatycznym umorzeniu akcji (art. 359 § 7 KSH),(b) przy umorzeniu ustawowym (art. 363 § 5 KSH),(3) przy dookreśleniu kwoty w ramach tzw. widełkowego określenia kapitału zakładowego(w spółce niepublicznej: art. 431 § 7 w zw. z art. 310 § 2 KSH, natomiast w spółcepublicznej WZA może upoważnić do tego zarząd albo radę nadzorczą vide art. 342§ 5 KSH).Rada nadzorcza może zostać upoważniona przez WZA do ustalenia jednolitego tekstuzmienionego statutu lub wprowadzenia innych zmian o charakterze redakcyjnym określonychw uchwale zgromadzenia (art. 430 § 5 KSH).Zwoływanie WZA dotyczących zmiany statutu podlega co do zasady tym samym zasadom,co zwoływanie każdego WZA. W spółkach niepublicznych konieczne więc będzieogłoszenie w trybie art. 402 § 2 KSH. W przypadku zamierzonej zmiany statutu powołaćnależy dotychczas obowiązujące postanowienia, jak również treść projektowanych zmian.Jeżeli jest to uzasadnione znacznym zakresem zamierzonych zmian, ogłoszenie może zawieraćprojekt nowego tekstu jednolitego statutu wraz z wyliczeniem nowych lub zmienionychpostanowień statutu (art. 402 § 2 KSH). Analogiczne obowiązki ciążyć będą na spółcepublicznej (art. 4021–4032 KSH, w szczególności art. 4022 pkt 5 KSH). W przypadku pod-

178Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichwyższeń kapitału konieczne będzie dodatkowo wskazanie proponowanego dnia prawa poboru(art. 432 § 2–3 KSH).Ad (B)Zgłoszenia zmiany statutu do KRS dokonuje zarząd.KSH przewiduje w tym zakresie terminy zawite na dokonanie zgłoszenia:(1) zasadą jest 3 miesięczny termin od dnia powzięcia uchwały (art. 432 § 2 KSH), któryto termin może podlegać wydłużeniu w przypadku:(a) podwyższenia kapitału zakładowego:(-) w ciągu 6 miesięcy,(-) w przypadku akcji nowej emisji będących przedmiotem oferty publicznej objętejprospektem emisyjnym (memorandum informacyjnym), zgodnie z OfPublU –w ciągu 12 miesięcy od dnia zatwierdzenia prospektu emisyjnego (albo innegodokumentu informacyjnego) oraz nie później niż w ciągu 1 miesiąca od dnia przydziałuakcji, przy czym wniosek o zatwierdzenie odpowiedniego dokumentu informacyjnegonie może zostać złożony po upływie 4 miesięcy od dnia powzięciauchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego,(b) obniżenia kapitału zakładowego:(-) w ciągu 6 miesięcy od dnia powzięcia uchwały,(-) a w przypadku, gdy równocześnie z obniżeniem kapitału zakładowego następujejego podwyższenie co najmniej do pierwotnej wysokości w drodze nowej emisjiakcji od dnia ustalonego zgodnie z pkt (a) ppkt (2).Równocześnie z wpisem o zmianie statutu należy wpisać do rejestru zmiany danychwymienionych w art. 318 i art. 319 KSH. Do zarejestrowania zmian statutu stosuje się odpowiednioprzepisy art. 324 i art. 327 KSH. Jeżeli WZA nie ustaliło tekstu jednolitego, a takżenie upoważniło do tego rady nadzorczej (art. 430 § 5 KSH), upoważnionym do sporządzeniatekstu jednolitego jest zarząd spółki (art. 9 ust. 4 KRSU).W pozostałym zakresie mają tutaj zastosowanie odpowiednie przepisy dotyczące postępowaniarejestrowego (vide wcześniejsze rozdziały).Zmiana statutu następuje z chwilą rejestracji uchwały zmieniającej statut w KRS.Wśród zmian statutu najbardziej rozbudowaną jest regulacja zmiany statutu dotyczącapodwyższenia kapitału zakładowego (art. 431–454 KSH) oraz obniżenia kapitału zakładowego(art. 455–458 KSH).6.9.2. Podwyższenie kapitału zakładowegoW ramach podwyższenia kapitału zakładowego można wyróżnić następujące jegosposoby:(A) zwykłe podwyższenie kapitału zakładowego,(B) podwyższenie kapitału zakładowego ze środków własnych spółki,(C) podwyższenie w ramach kapitału docelowego (art. 444–447 KSH),(D) warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego (art. 448–454 KSH).Ad (A)Podstawowym trybem podwyższenia kapitału zakładowego jest zwykłe podwyższeniekapitału zakładowego będące schematem konstrukcyjnym na którym bazują pozostałe sposobypodwyższenia kapitału zakładowego (np. 453 § 1 KSH).

Spółka akcyjna 179Podwyższenie kapitału zakładowego może być dokonane dopiero po całkowitym wpłaceniuco najmniej dziewięciu dziesiątych dotychczasowego kapitału zakładowego. Przepisunie stosuje się w przypadku łączenia się spółek (art. 431 § 3 KSH).Zwykłe podwyższenie kapitału zakładowego wymaga zmiany statutu i następuje w drodzeemisji:(i) nowych akcjilub(ii) podwyższenia wartości nominalnej dotychczasowych akcji.Uchwała o zwykłym podwyższeniu kapitału zakładowego jest podejmowana większością3/4 głosów (art. 415 § 1 KSH). Brak jest wymogu co do kworum (art. 408 § 1 KSH).Wyjątkiem w tym zakresie jest podejmowanie przez WZA spółki publicznej uchwały w sprawiepodwyższenia kapitału zakładowego przewidującej objęcie nowych akcji w drodze subskrypcjiprywatnej lub subskrypcji otwartej przez oznaczonego adresata (vide art. 431 § 3aKSH).Ogłoszony porządek obrad WZA winien wskazywać proponowany dzień prawa poboru(art. 432 § 3 KSH).Do podwyższenia kapitału zakładowego stosuje się odpowiednio przepisy art. 308–3121, art. 315 § 2, art. 316 § 2, art. 317, art. 321 § 2, art. 322 i art. 328 § 5 KSH.W przypadku obejmowania nowych akcji dotychczasowym akcjonariuszom przysługujetzw. prawo poboru czyli prawo pierwszeństwa ich objęcia w stosunku do liczby posiadanychakcji (art. 433 § 1 KSH). W interesie spółki WZA może pozbawić akcjonariuszy prawapoboru akcji w całości lub w części. Uchwała WZA wymaga większości co najmniej 4/5 głosów.Pozbawienie akcjonariuszy prawa poboru akcji może nastąpić w przypadku, gdy zostałoto zapowiedziane w porządku obrad WZA. Zarząd przedstawia walnemu zgromadzeniupisemną opinię uzasadniającą powody pozbawienia prawa poboru oraz proponowaną cenęemisyjną akcji bądź sposób jej ustalenia. Wyłączenie prawa poboru nie będzie koniecznew przypadkach określonych w art. 433 § 3–5 KSH. Wyłączenie prawa poboru nie musi dotyczyćcałości emitowanych akcji, może być nim objęta tylko część.W zależności od sposobu określenia podmiotów, którym zaoferowane będą nowe akcjedo objęcia, można wyróżnić:(1) subskrypcję prywatną,(2) subskrypcję zamkniętą,(3) subskrypcję otwartą.Procedura podwyższenia kapitału zakładowego różnić się będzie w zależności od zastosowanegosposobu subskrypcji.I tak:Ad (1)Subskrypcja prywatna polega na złożeniu oferty przez spółkę i jej przyjęciu przez oznaczonegoadresata; przyjęcie oferty następuje na piśmie pod rygorem nieważności (art. 431§ 2 pkt 1 KSH). Objęcie akcji w tym trybie nie może być uzależnione od warunku lub terminu(art. 431 § 6 KSH). W następstwie przyjęcia oferty przez subskrybenta strony zawierająumowę o objęciu akcji (art. 441 § 2 pkt 6 KSH), która w szczególności winna zawieraćzobowiązanie spółki do przyznania określonej liczby akcji nowej emisji zgodnie z warunkamiwynikającymi z uchwały WZA za określoną cenę, zobowiązanie subskrybenta do wniesieniawkładu w całości lub części, a także zgodę subskrybenta na brzmienie statutu, jeżelinie jest on akcjonariuszem spółki (art. 437 § 2 pkt 3 KSH).

180Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichAby było możliwe złożenie subskrybentowi (subskrybentom) prywatnym oferty objęcianowych akcji, konieczne jest wyłączenie w odniesieniu do ww. akcji prawa poboru (art. 433§ 2 KSH). Nie oznacza to, iż spółka pragnąca przeprowadzić subskrypcję prywatną musiwyłączyć całe prawo poboru przysługujące jej akcjonariuszom, możliwe jest np. wyłączenieprawa poboru tylko do 40% akcji, które będą następnie przyznane subskrybentowi prywatnemu,a zachowanie go w pozostałych 60% (ich subskrypcja nastąpi wtedy w ramachsubskrypcji zamkniętej).Podwyższenie kapitału należy zgłosić do KRS zgodnie z art. 441 § 1–2 KSH.Podwyższenie następuje z chwilą wpisania do rejestru (art. 441 § 4 KSH).Ad (2)Subskrypcja zamknięta polega na zaoferowaniu akcji wyłącznie akcjonariuszom, którymsłuży prawo poboru – nie ma więc konieczności wyłączania prawa poboru (art. 431§ 1 KSH).Zaoferowanie nowych akcji akcjonariuszom, którym przysługuje prawo poboru, możenastąpić w drodze ogłoszenia (art. 434 § 1 KSH) bądź w przypadku, gdy wszystkie akcje sąakcjami imiennymi, ogłoszenie może być wysłane listami poleconymi.Treść ogłoszenia określa art. 434 § 2 KSH.Następnie akcjonariusze wykonują prawo poboru w pierwszym terminie, a gdy całośćakcji nie została objęta, także w drugim terminie (art. 435 KSH). Wykonywanie prawa poboruw ramach spółki publicznej następuje w trybie i na zasadach określonych w art. 436KSH (główną różnicą jest tutaj wykonywanie prawa poboru w ramach jednego terminu,a nie dwóch).Co do treści, formy i terminów zapisu na akcje – art. 437–438 KSH.Zarząd, w terminie 2 tygodni od upływu terminu zamknięcia subskrypcji, dokonujeprzydziału akcji subskrybentom zgodnie z ogłoszonymi zasadami przydziału akcji, jeżeli conajmniej minimalna liczba akcji przeznaczonych do objęcia została subskrybowana i należycieopłacona (art. 439 § 1 KSH). Wykazy subskrybentów ze wskazaniem liczby i rodzajuprzyznanych każdemu z nich akcji należy wyłożyć najpóźniej w terminie tygodnia od dniaprzydziału akcji i pozostawić do wglądu w ciągu następnych dwóch tygodni w miejscach,gdzie zapisy były przyjmowane. Osoby, którym akcji nie przydzielono, należy wezwać doodbioru wpłaconych kwot najpóźniej z upływem dwóch tygodni od dnia zakończenia przydziałuakcji. Termin odbioru wpłaconych kwot nie może być dłuższy niż dwa tygodnie oddnia zakończenia przydziału akcji.Podwyższenie kapitału zakładowego zarząd zgłasza do KRS wraz z załącznikami określonymiw art. 441 § 2–3 KSH.Podwyższenie kapitału zakładowego następuje z chwilą wpisania do rejestru (art. 441§ 4 KSH).Należy pamiętać, iż subskrypcja zamknięta w przypadku, gdy będzie kierowana doponad 100 akcjonariuszy, spełni wymogi oferty publicznej6. W takim przypadku do przeprowadzeniasubskrypcji zamkniętej, niezależnie od wymogów określonych w KSH, zastosowanieznajdą regulacje dotyczące oferty publicznej. W szczególności konieczne będzie6 Zgodnie z art. 3 ust. 3 OfPublU ofertą publiczną jest udostępnianie, co najmniej 100 osobom lubnieoznaczonemu adresatowi, w dowolnej formie i w dowolny sposób, informacji o papierach wartościowychi warunkach dotyczących ich nabycia stanowiących dostateczną podstawę do podjęciadecyzji o odpłatnym nabyciu tych papierów wartościowych.

Spółka akcyjna 181w tym przypadku sporządzenie odpowiedniego dokumentu informacyjnego (co do zasadyprospektu emisyjnego), jego zatwierdzenie przez KNF, a także udostępnienie do publicznejwiadomości (art. 7 ust. 1 OfPublU).Ad (3)Subskrypcja otwarta polega na zaoferowaniu akcji osobom, którym nie służy prawopoboru, w drodze ogłoszenia wzywającego do zapisywania się na akcje (art. 440 § 1 KSH).Subskrypcja otwarta może być dokonana w oparciu o dwa modele:(a) subskrypcji otwartej, która nie będzie dokonywana w trybie oferty publicznej. Jest tomodel rzadko występujący, bowiem kierowanie oferty publicznej do nieoznaczonegoadresata ex definitio wypełnia przesłanki oferty publicznej określone art. 3 ust. 3OfPublU. W praktyce model ten będzie miał zastosowanie do sytuacji, w których nagruncie OfPublU brak będzie obowiązku sporządzania jakiegokolwiek dokumentu informacyjnego(prospektu, memorandum itp.). Subskrypcja akcji w tym przypadku regulowanajest przez art. 440–441 KSH.(b) subskrypcji otwartej dokonywanej w ramach oferty publicznej.W tym przypadku subskrypcja akcji uregulowana będzie przez art. 440 § 2w zw. z art. 437–439 KSH oraz art. 441 KSH, a także odpowiednie regulacje prawa rynkukapitałowego (w szczególności OfPublU, OIFU).OrzecznictwoWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 17 czerwca 1997 r. III CKN 95/97LexPolonica nr 325721Glosa 1998/7 str. 29OSNC 1997/12 poz. 203Radca Prawny 1998/1 str. 69Objęcie określonych akcji nowej emisji w związku z podwyższeniem kapitału akcyjnego– tak akcji pieniężnych, jak i aportowych, oraz objęcie ich zarówno przez dotychczasowychakcjonariuszy, jak i osoby trzecie, związane jest każdorazowo z konkretnąuchwałą walnego zgromadzenia akcjonariuszy o podwyższeniu kapitału. Jeżeli uchwaław tej sprawie pozbawiona była skutków prawnych, to w razie ponownego uchwaleniapodwyższenia kapitału akcyjnego konieczne jest powtórne objęcie określonej liczbyakcji przez zainteresowane osoby.Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 11 marca 1997 r. III CZP 6/97LexPolonica nr 320452Glosa 1997/8 str. 32Monitor Prawniczy 1997/6 str. VOSNC 1997/6–7 poz. 73OSP 1997/9 poz. 167Prokuratura i Prawo – dodatek 1997/9 poz. 27Podwyższenie kapitału akcyjnego może być dokonane także przez zwiększenie nominalnejwartości akcji z równoczesnym przeniesieniem do kapitału akcyjnego odpowiedniejczęści środków z funduszu rezerwowego.

182Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichPostanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 15 marca 2007 r. II CSK529/2006LexPolonica nr 20732481. Zgodnie z art. 431 § 1 k.s.h. podwyższenie kapitału zakładowego może nastąpićw drodze emisji nowych akcji lub podwyższenia wartości nominalnej akcji dotychczasowych.Użyty w tym przepisie spójnik „lub” nie oznacza alternatywy rozłącznej. Możliwejest zastosowanie obu wskazanych sposobów podwyższenia kapitału zakładowego równolegle,nawet w drodze uchwały podjętej na tym samym walnym zgromadzeniu.2. Konstytutywny charakter wpisu do rejestru zmiany statutu spółki w związkuz uchwałą o podwyższeniu kapitału zakładowego sprawia, że podjęcie uchwały o podwyższeniukapitału zakładowego przez emisję nowych akcji i – jednocześnie – przezpodwyższenie wartości akcji dotychczasowych do wysokości ustalonej dla akcji nowoemitowanych, nie łamie bezwzględnie obowiązującej zasady równej wartości nominalnejakcji wyrażonej w art. 302 k.s.h. Zasady tej nie narusza też wpis takiej uchwały dorejestru.3. Przepisy Kodeksu spółek handlowych nie określają wprost, w jaki sposób powinnybyć wnoszone pieniężne wkłady uzupełniające na akcje w związku z podwyższeniem ichwartości nominalnej. Istnieją natomiast unormowania regulujące tę materię w odniesieniudo wkładów wnoszonych przy tworzeniu spółki akcyjnej (art. 329, art. 330 k.s.h.).Na gruncie tych przepisów należy dopuścić – w razie braku odmiennego zastrzeżeniaw statucie – wniesienie wkładu pieniężnego na akcje przez osobę trzecią na rachunekakcjonariusza.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 października 2009 r. V ACa358/2009LexPolonica nr 2289044Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach i Sądów Okręgowych 2010/1 poz. 10str. 28Przepis art. 431 ksh reguluje kwestie związane z podwyższeniem kapitału zakładowegospółki akcyjnej wskazując w § 2 dopuszczalne sposoby podwyższenia kapitału zakładowego.Tym sposobem na wypadek podwyższenia kapitału zakładowego w drodze emisjinowych akcji jest także subskrypcja prywatna polegająca na złożeniu przez spółkęoferty i jej przyjęciu przez oznaczonego adresata. Adresatem takiej oferty może być zarównoosoba, której nie służy prawo poboru, a więc osoba trzecia spoza grona akcjonariuszy,jak i dotychczasowy akcjonariusz, któremu spółka oferuje większy niż wynikającyz prawa poboru pakiet akcji. Nie ulega wątpliwości, że zastosowanie tego sposobu podwyższeniakapitału, gdy oferta kierowana jest do osoby spoza grona dotychczasowychakcjonariuszy musi nastąpić przy uwzględnieniu wszystkich uregulowań, które dotyczątakże praw akcjonariuszy. Takim przepisem jest art. 433 § 1 ksh, który stanowi, iż akcjonariuszemają prawo pierwszeństwa objęcia nowych akcji w stosunku do liczby posiadanychakcji (prawo poboru). Prawo poboru rozumiane jako uprawnienie do objęciaakcji nowej emisji przyznane zatem zostało wyłącznie akcjonariuszom i niewątpliwiema ono na celu ochronę interesu dotychczasowych akcjonariuszy, a to zachowania przysługującychim praw udziałowych na ten wypadek gdyby zarząd udostępnił akcje nowejemisji albo tylko niektórym akcjonariuszom albo w ogóle osobom trzecim. W tymcelu ustawodawca ustanowił szereg warunków pod jakimi dotychczasowi akcjonariu-

Spółka akcyjna 183sze mogą być pozbawieni w całości lub w części prawa poboru i przepisy te, a to art. 433§ 1–6 ksh mają charakter bezwzględnie obowiązujący, zaś ich naruszenie powoduje nieważnośćczynności prawnej, w tym uchwały akcjonariuszy podejmowanej na WalnymZgromadzeniu. Przepis art. 433 § 2 ksh przewiduje wyraźnie, że nie tylko całkowite, lecztakże częściowe pozbawienie akcjonariuszy prawa poboru akcji może nastąpić tylko napodstawie uchwały Walnego Zgromadzenia, bowiem prawo poboru nie może być ograniczoneani zniesione przez zapisy statutu, a jedynie uchwałą walnego zgromadzenia,a więc decyzją akcjonariuszy, których prawo poboru ma być wyłączone lub ograniczone.(…). Oznacza to, że podwyższenie kapitału zakładowego w trybie subskrypcji prywatnejskierowanej do adresata, któremu nie służy prawo poboru musi być połączone z wyłączeniemprawa poboru dotychczasowych akcjonariuszy, a uchwała w tym przedmiociepowinna być powzięta najpóźniej razem z uchwałą o podwyższeniu kapitału zakładowego.Uregulowanie bowiem art. 433 § 1 i 2 ksh wskazuje na to, że aby akcje nowej emisjimogły być zaoferowane osobie, której prawo poboru nie przysługuje, konieczne jestwyłączenie lub ograniczenie tego prawa dotychczasowym akcjonariuszom, którym codo zasady przysługuje prawo pierwszeństwa objęcia nowych akcji. Pierwej musi zatemzostać wyłączone lub ograniczone uprawnienie, by następnie mogła z prawa tego skorzystaćosoba, której uprawnienie to z mocy prawa nie służy.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 24 października 1996 r. III CKN 4/96LexPolonica nr 313402Glosa 1997/11 str. 31Glosa 1997/5 str. 32Glosa 1998/1 str. 36OSNC 1997/2 poz. 23OSP 1997/3 poz. 64Wokanda 1997/2 str. 6Objęcie akcji kolejnej emisji przez osobę trzecią, wskazaną przez organ spółki, przy jednoczesnymwyłączeniu dotychczasowych akcjonariuszy od poboru tych akcji, następujew trybie indywidualnej umowy.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 31 stycznia 2002 r. IV CKN 641/2000LexPolonica nr 2027951„Interes spółki”, o którym mowa w art. 435 § 2 kh występuje, gdy osoby, na rzecz którychdokonano wyłączenia od prawa poboru akcji dotychczasowych akcjonariuszy, mogą zapewnićspółce środki finansowe, których nie są w stanie wnieść dotychczasowi akcjonariuszei przeprowadzić stosowny program naprawczy.Ad (B)Jest to podtyp zwykłego podwyższenia kapitału zakładowego.WZA może podwyższyć kapitał zakładowy, przeznaczając na to środki z:(a) kapitałów rezerwowych utworzonych z zysku, jeżeli mogą być one użyte na ten cel,(b) kapitałów rezerwowych utworzonych w przypadku określonym w art. 457 § 2 KSH,(c) kapitałów rezerwowych utworzonych z zysku, które zgodnie ze statutem nie mogą byćprzeznaczone do podziału między akcjonariuszy,(d) z kapitału zapasowego.

184Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichNależy jednakże pozostawić taką część kapitałów, które mogą być przeznaczone do podziału,jaka odpowiada niepokrytym stratom oraz akcjom własnym.Uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego ze środków spółki może zostać powzięta,jeżeli zatwierdzone sprawozdanie finansowe za poprzedni rok obrotowy wykazujezysk i opinia biegłego rewidenta nie zawiera istotnych zastrzeżeń dotyczących sytuacji finansowejspółki. Jeżeli ostatnie sprawozdanie finansowe zostało sporządzone na dzień bilansowyprzypadający co najmniej na sześć miesięcy od dnia walnego zgromadzenia, naktórym przewiduje się powzięcie takiej uchwały, biegły rewident spółki wybrany do badaniasprawozdania finansowego spółki albo inny biegły rewident wybrany przez radę nadzorcząbada nowy bilans i rachunek zysków i strat wraz z informacją dodatkową, które powinnybyć przedstawione na tym zgromadzeniu.Nowe akcje, które mają być przydzielone akcjonariuszom na mocy uchwały walnegozgromadzenia, nie wymagają objęcia, z wyjątkiem sytuacji gdy akcjonariuszom miałybyprzypaść ułamkowe części akcji (art. 443 § 2 KSH).Akcje przydzielone przysługują akcjonariuszom w stosunku do ich udziałów w dotychczasowymkapitale zakładowym. Zasada ta nie może być modyfikowana przez postanowieniastatutu lub uchwały.Przyznawanie ułamkowych części akcji – art. 443 § 2 KSH.Zarząd powinien wezwać akcjonariuszy do złożenia dokumentów akcji celem ich aktualizacjilub wymiany nie później niż w terminie miesiąca od dnia zarejestrowania podwyższeniakapitału zakładowego.Ad (C)O ile przepisy art. 444–454 KSH nie stanowią inaczej, do docelowego podwyższeniakapitału zakładowego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zmiany statutu i zwykłegopodwyższenia kapitału zakładowego (czyli rozdziału 4 Działu II KSH).Istotą kapitału docelowego jest przyznanie zarządowi upoważnienia do dokonywaniapodwyższenia kapitału zakładowego (czyli dokonywania zmian statutu spółki w tym zakresie).Upoważnienie zarządu do dokonywania podwyższenia kapitału zakładowego w ramachkapitału docelowego nie narusza kompetencji WZA do dokonywania zwykłego podwyższeniakapitału zakładowego (art. 454 KSH).Upoważnienie to musi być zawarte w statucie spółki, zaś maksymalny okres upoważnieniato 3 lata. Zarząd może wykonywać przysługujące mu upoważnienie poprzez dokonaniejednego albo kilku kolejnych podwyższeń kapitału zakładowego.Wysokość kapitału docelowego nie może przekraczać trzech czwartych kapitału zakładowegona dzień udzielenia upoważnienia zarządowi.Upoważnienie zarządu do podwyższenia kapitału zakładowego może zostać udzielonena kolejne okresy, nie dłuższe jednak niż trzy lata. Udzielenie upoważnienia wymaga zmianystatutu. Upoważnienie zarządu do podwyższenia kapitału nie może obejmować uprawnieniado podwyższenia kapitału ze środków własnych spółki.Wkłady w kapitale podwyższonym w ramach kapitału docelowego winny mieć charakterpieniężny. Wkłady aportowe są dopuszczalne tylko wtedy, gdy upoważnienie do podwyższeniakapitału zakładowego przewiduje możliwość objęcia akcji w zamian za aporty.Zarząd nie może wydawać akcji uprzywilejowanych lub przyznawać uprawnień, o którychmowa w art. 354 KSH.

Spółka akcyjna 185Podejmowanie uchwały przez WZA w sprawie zmiany statutu przewidującej upoważnieniezarządu do podwyższenia kapitału zakładowego w granicach kapitału docelowego –art. 445 KSH.Podejmowanie przez zarząd uchwały w granicach statutowego upoważnienia – art. 446 KSH.Pozbawienie prawa poboru w granicach kapitału zakładowego – art. 447 KSH.Wnoszenie aportów w ramach kapitału docelowego – art. 4471 KSH.Specyficznym papierem wartościowym związanym z podwyższeniem kapitału zakładowegow ramach kapitału docelowego są warranty subskrypcyjne (art. 444 § 7 ab initioKSH). Są one papierami wartościowymi imiennymi lub na okaziciela uprawniającymi ichposiadacza do zapisu na akcje (art. 444 § 7 KSH) z wyłączeniem prawa poboru (art. 447 § 1w zw. z art. 444 § 7 KSH w zw. z art. 453 § 2 KSH).Treść uchwały o emisji warrantów subskrypcyjnych określa art. 453 § 3 KSH.OrzecznictwoWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 13 maja 2004 r. V CK 452/2003LexPolonica nr 377953Monitor Prawniczy 2006/14 str. 775Monitor Prawniczy 2006/7 str. 376OSNC 2005/5 poz. 89Radca Prawny 2005/3 str. 100Rejent 2005/5 str. 164Skuteczność zamieszczenia w statucie spółki akcyjnej upoważnienia zarządu do wyłączenialub ograniczenia prawa niektórych akcjonariuszy poboru akcji – przy podwyższeniukapitału zakładowego w ramach kapitału docelowego – należy oceniać przedewszystkim z punktu widzenia interesów spółki.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 13 maja 2004 r. V CK 458/2003LexPolonica nr 366740Monitor Prawniczy 2004/12 str. 534Monitor Prawniczy 2006/7 str. 376Dopuszczalne jest zapisanie w statucie spółki akcyjnej, że zarząd podwyższając kapitałdocelowy może wyłączyć lub ograniczyć prawo poboru akcji wobec niektórych jejakcjonariuszy.Ad (D)O ile przepisy art. 444–454 KSH nie stanowią inaczej, do warunkowego podwyższeniakapitału zakładowego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zmiany statutu i zwykłegopodwyższenia kapitału zakładowego (czyli rozdziału 4 Działu II KSH).Uchwalenie warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego nie narusza kompetencjiWZA do dokonywania zwykłego podwyższenia kapitału zakładowego (art. 454 KSH).Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego polega na tym, iż WZA podejmujeuchwałę z zastrzeżeniem, iż osoby, którym przyznano prawo do objęcia akcji wykonają jena warunkach określonych w uchwale w trybie określonym w art. 448–452 KSH.Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego może zostać powzięte wyłączniew celu (art. 448 § 2 KSH):

186Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich(1) przyznania praw do objęcia akcji przez obligatariuszy obligacji zamiennych lub obligacjiz prawem pierwszeństwaalbo(2) przyznania praw do objęcia akcji pracownikom, członkom zarządu lub rady nadzorczejw zamian za wkłady niepieniężne stanowiące wierzytelności, jakie przysługują imz tytułu nabytych uprawnień do udziału w zysku spółki lub spółki zależnejalbo(3) przyznania praw do objęcia akcji przez posiadaczy warrantów subskrypcyjnych, o którychmowa w art. 453 § 2 KSH.Wartość nominalna warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego nie może przekraczaćdwukrotności kapitału zakładowego z chwili podejmowania uchwały o warunkowympodwyższeniu kapitału zakładowego.Treść uchwały o warunkowym podwyższeniu – art. 449 KSH.Po podjęciu przez WZA uchwały o warunkowym podwyższeniu kapitału zakładowegozarząd zgłasza podwyższenie do KRS w trybie określonym w art. 450 KSH.Osoby uprawnione obejmują akcje w warunkowo podwyższonym kapitale.Po zarejestrowaniu warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego akcjonariusze,którzy w pełni wnieśli wkłady, otrzymują dokumenty akcji (art. 451 § 3 KSH). Jest to wyjątekod zasady deklaratoryjnego charakteru dokumentu akcji, bowiem w tym przypadku nabyciepraw przez akcjonariusza (czyli także legitymacja materialna) powstaje z chwilą wydaniadokumentów akcji (art. 452 § 1 KSH).Zarząd każdorazowo po dokonaniu wpłat dokonuje zgłoszenia aktualizującego, w którymwskazuje wykaz akcji objętych w danym roku (w spółce niepublicznej w terminie 30dni po upływie każdego roku kalendarzowego – art. 452 § 2–3 KSH, w spółce publicznejw terminie tygodnia po upływie każdego kolejnego miesiąca licząc od wydania pierwszegodokumentu akcji – art. 452 § 4 KSH).Specyficznym papierem wartościowym związanym z warunkowym podwyższeniem kapitałuzakładowego są warranty subskrypcyjne „objęciowe” (art. 448 § 2 pkt 3 KSH). Są onepapierami wartościowymi imiennymi lub na okaziciela uprawniającymi ich posiadacza doobjęcia akcji z wyłączeniem prawa poboru (art. 448 § 2 pkt 3 KSH w zw. z art. 453 § 2 KSH).Treść uchwały o emisji warrantów subskrypcyjnych określa art. 453 § 3 KSH.6.9.3. Obniżenie kapitału zakładowegoObniżenie kapitału zakładowego wymaga zmiany statutu (art. 455 § 1 KSH).Obniżenie kapitału następuje:(a) poprzez zmniejszenie wartości nominalnej akcji,(b) poprzez połączenie akcji,(c) poprzez umorzenie części akcji,(d) w przypadku podziału przez wydzielenie (tj. art. 529 § 1 pkt 4 i nast. KSH).Ogłoszenie o zwołaniu WZA, a także uchwała o obniżeniu kapitału zakładowego powinnyokreślać cel obniżenia, kwotę, o którą kapitał zakładowy ma być obniżony, jak równieżsposób obniżenia.W przypadku umorzenia akcji w trybie art. 359 § 7 lub art. 363 § 5 KSH uchwałę walnegozgromadzenia zastępuje uchwała zarządu zaprotokołowana przez notariusza.

Spółka akcyjna 187Obniżenie kapitału zakładowego nie może naruszać regulacji dotyczących najniższejwysokości kapitału zakładowego oraz akcji.Terminem zawitym do zgłoszenia uchwały o obniżeniu kapitału zakładowego do KRSjest 6 miesięcy od:(-) dnia powzięcia uchwały,(-) dnia ustalonego zgodnie z art. 431 § 4 KSH w przypadku, gdy równocześnie z obniżeniemkapitału zakładowego następuje jego podwyższenie do co najmniej pierwotnejwysokości w drodze nowej emisji akcji.W przypadku obniżenia kapitału zakładowego konieczne jest przeprowadzenie tzw. postępowaniakonwokacyjnego określonego art. 456 § 1–2 KSH (wyjątki od obowiązku przeprowadzeniapostępowania konwokacyjnego – art. 457 KSH).Zarząd zgłasza do KRS obniżenie kapitału zakładowego (art. 458 § 1 KSH) wraz ze stosownymizałącznikami określonymi w art. 458 § 2 KSH.Roszczenia przysługujące akcjonariuszom z tytułu obniżenia kapitału zakładowegomogą być zaspokojone przez spółkę najwcześniej po upływie sześciu miesięcy od dnia ogłoszeniawpisu obniżenia kapitału zakładowego do rejestru (art. 456 § 3 KSH).6.10. Rozwiązanie i likwidacja spółkiPrzyczynami rozwiązania spółki akcyjnej są (art. 459 KSH):(1) przyczyny przewidziane w statucie,(2) uchwała walnego zgromadzenia o rozwiązaniu spółki,(3) uchwała walnego zgromadzenia o przeniesieniu siedziby spółki za granicę,(4) ogłoszenie upadłości spółki,(5) inne przyczyny przewidziane prawem.Z wyjątkiem przypadków, gdy rozwiązanie następuje z mocy prawomocnego orzeczeniasądu, do dnia złożenia wniosku o wykreślenie spółki z rejestru (tj. art. 475 § 1 in fineKSH) możliwe jest zapobieżenie rozwiązaniu spółki poprzez podjęcie przez WZA uchwaływiększością 3/4 głosów oddanych w obecności akcjonariuszy reprezentujących co najmniejpołowę kapitału zakładowego.Zaistnienie przyczyn rozwiązania spółki nie powoduje, iż spółka traci byt prawny, jestto dopiero pierwszy z elementów wchodzących w skład procedury prowadzącej do utratyprzez spółkę osobowości prawnej. Z chwilą zaistnienia przyczyn rozwiązania spółka wchodziw fazę likwidacji. Po zakończeniu procedury likwidacyjnej likwidatorzy składają do sądurejestrowego wniosek o wykreślenie spółki. Spółka traci byt prawny dopiero z chwilą jej wykreśleniaz KRS (art. 478 KSH).Likwidatorami są członkowie zarządu, chyba że (i) statut lub (ii) uchwała walnego zgromadzeniastanowi inaczej. Natomiast jeżeli o likwidacji orzeka sąd, może on jednocześnieustanowić likwidatorów. Na wniosek osób mających w tym interes prawny sąd rejestrowymoże, z ważnych powodów, odwołać likwidatorów i ustanowić innych. Likwidatorów ustanowionychprzez sąd tylko sąd może odwołać. Sąd, który ustanowił likwidatorów, określawysokość ich wynagrodzenia. O ile przepisy art. 459–478 KSH nie stanowią inaczej, do likwidatorówstosuje się przepisy dotyczące członków zarządu.Do spółki w okresie likwidacji stosuje się przepisy dotyczące organów spółki, prawi obowiązków akcjonariuszy oraz inne regulacje zawarte w art. 301–490 KSH, jeżeli prze-

188Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichpisy KSH nie stanowią inaczej lub z celu likwidacji nie wynika co innego. Otwarcie likwidacjipowoduje wygaśnięcie dotychczas udzielonych prokur. W okresie likwidacji nie możebyć ustanowiona nowa prokura.W czasie prowadzenia likwidacji spółka zachowuje osobowość prawną. Likwidację prowadzisię pod firmą spółki z dodaniem oznaczenia „w likwidacji”.W okresie likwidacji nie można, nawet częściowo, wypłacać akcjonariuszom zyskówani dokonywać podziału majątku spółki przed spłaceniem wszystkich zobowiązań.Procedura likwidacji:(1) otwarcie likwidacji następuje z dniem:(a) uprawomocnienia się orzeczenia o rozwiązaniu spółki przez sąd,(b) powzięcia przez walne zgromadzenie uchwały o rozwiązaniu spółkilub(c) zaistnienia innej przyczyny jej rozwiązania.(2) w pierwszej kolejności, każdy likwidator ma prawo i obowiązek dokonania zgłoszeniado KRS następujących informacji:(a) otwarcie likwidacji,(b) nazwiska i imiona likwidatorów oraz ich adresy albo adresy do doręczeń,(c) sposób reprezentacji spółki przez likwidatorów i wszelkie w tym względzie zmiany. Obowiązek powyższy istnieje nawet w sytuacji, gdy nie nastąpiła żadna zmianaw dotychczasowej reprezentacji spółki. Do powyższego zgłoszenia należy dołączyć złożone wobec sądu albo poświadczonenotarialnie wzory podpisów likwidatorów. Wpis likwidatorów ustanowionych przez sąd i wykreślenie likwidatorów odwołanychprzez sąd następuje z urzędu.(3) następnie likwidatorzy powinni ogłosić (art. 5 § 3 KSH) dwukrotnie o rozwiązaniu spółkii otwarciu likwidacji wzywając wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności w terminiesześciu miesięcy od dnia ostatniego ogłoszenia. Powyższe ogłoszenia nie mogą byćdokonywane w odstępie czasu dłuższym niż miesiąc ani krótszym niż dwa tygodnie.(4) likwidatorzy sporządzają bilans likwidacyjny w trybie i na zasadach określonychw art. 467 KSH.(5) likwidatorzy dokonują czynności likwidacyjnych obejmujących (i) zakończenie interesówbieżących spółki, (ii) ściągnięcie wierzytelności, (iii) wypełnienie zobowiązań,(iv) upłynnienie majątku spółki, w trybie i na zasadach określonych w art. 468 § 2 –art. 472 KSH. Istotne jest, iż sumy potrzebne do zaspokojenia lub zabezpieczeniaznanych spółce wierzycieli, którzy się nie zgłosili lub których wierzytelności nie są wymagalnealbo są sporne, należy złożyć do depozytu sądowego (art. 473 KSH).(6) po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli oraz upływie roku od ostatniego ogłoszeniao otwarciu likwidacji (art. 465 § 1 KSH) likwidatorzy przystępują do podziałumajątku pomiędzy akcjonariuszy, w trybie i na zasadach określonych w art. 474 § 2–4KSH. W tym samym czasie może także dojść do zaspokojenia tzw. spóźnionych wierzycielio których stanowi art. 475 KSH.(7) po dokonaniu powyższych czynności likwidatorzy przedstawiają tzw. sprawozdanie likwidacyjnedo zatwierdzenia przez walne zgromadzenie, które po zatwierdzeniu podlegaogłoszeniu w MSiG, a także złożeniu do akt rejestrowych i ogłoszeniu w siedzibiespółki (art. 476 §1 KSH). Wraz ze złożeniem powyższego sprawozdania do KRS likwidatorzypowinni wnieść wniosek o wykreślenie spółki z rejestru.(8) spółka traci byt prawny w chwilą wykreślenia z rejestru (art. 478 KSH).

Skarżenie uchwałzgromadzenia wspólników(walnego zgromadzenia akcjonariuszy)77.1. Zagadnienia ogólne7.1.1. WstępUchwały organów spółek kapitałowych, a w szczególności zgromadzenia wspólników(ZW), czy też walnego zgromadzenia akcjonariuszy (WZA), są traktowane przez dominującynurt doktryny i orzecznictwa jako czynności prawne.Głosy oddawane przez poszczególnych wspólników/akcjonariuszy, zgodnie z dominującympoglądem są traktowane jako oświadczenia woli bądź też akty do nich zbliżone.Wadliwość uchwał może być konsekwencją zarówno naruszenia procedury ich podejmowania(zwoływania ZW/WZA, podejmowania uchwał w sprawach nieobjętych porządkiemobrad, podjęcia uchwał w głosowaniu jawnym zamiast w tajnym itp.), jak teżnaruszania przez ich treść merytoryczną przepisów prawa (np. przyznawanie udziałomw spółce z o.o. uprzywilejowania w wysokości 4 głosów na jeden udział).Ze względu na stopień wadliwości uchwał wyróżnia się (w porządku malejącym):(1) uchwały nieistniejące (negotium non existens), które mogą być skarżone za pomocą powództwao stwierdzenie nieistnienia uchwały (art. 189 KPC),(2) uchwały nieważne, które mogą być skarżone za pomocą powództwa o stwierdzenienieważności uchwały (art. 252, art. 425 KSH),(3) uchwały wzruszalne, które mogą być skarżone za pomocą powództwa o uchylenieuchwały (art. 249, art. 422 KSH).Odrębną grupą zagadnień jest problematyka skarżenia uchwał pozostałych organówkolegialnych spółek kapitałowych tj. zarządu oraz rady nadzorczej/komisji rewizyjnej.W tym zakresie sporne jest czy winno to następować w drodze powództwa o ustalenie istnienia/nieistnieniaprawa lub stosunku prawnego czyli art. 189 KPC (pogląd dominujący),czy też można w tym zakresie w drodze analogii stosować powództwa o stwierdzenie nieważności/uchylenieuchwały (mniejszościowy pogląd, który pojawia się czasem w orzecznictwie– vide wyrok poniżej).

190Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichOrzecznictwoWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 20 stycznia 2009 r. II CSK419/2008LexPolonica nr 2073242W doktrynie istnieją rozbieżności co do tego, czy uchwały rady można klasyfikować jakoczynność prawną. Przeciwko temu rozwiązaniu przemawia też deklaratoryjny charakterwyroku ustalającego wydanego na podstawie art. 189 kpc. Z tych przyczyn należyprzyjąć, że w drodze analogii ma zastosowanie unormowanie art. 249–252 k.s.h. dotyczącezaskarżania uchwał zgromadzenia wspólników, gdyż ratio legis zaskarżaniatych uchwał przez odwołanych członków organów spółki jest analogiczne do zaskarżaniaprzez takich członków uchwał rady. Jest nią ochrona stabilności stosunków spółkioraz zapewnienie bezpieczeństwa obrotu, do czego prowadzi eliminacja podmiotowonieograniczonej dopuszczalności zaskarżania uchwał.7.1.2. Stwierdzenie nieważności uchwałyPodstawą do wystąpienia z powództwem o stwierdzenie nieważności uchwały jest jejsprzeczność z prawem (art. 252, art. 425 KSH). W przypadku wystąpienia z powództwemo stwierdzenie nieważności nie stosuje się przepisu art. 189 KPC (nie jest więc koniecznewykazywanie interesu prawnego w uzyskaniu rozstrzygnięcia w tej sprawie).Przez sprzeczność z prawem należy rozumieć sprzeczność ze wszystkimi aktami powszechnieobowiązującymi (czyli nie tylko KSH, ale także KC, KRSU, RachU).Ze względu na okoliczność, iż czynność prawna sprzeczna z prawem jest nieważna,dominującym poglądem jest, iż wyrok w sprawie o stwierdzenie nieważności uchwały macharakter deklaratoryjny (nie jest to jednak pogląd jednoznacznie akceptowany w orzecznictwie).Legitymowanymi czynnie do wystąpienia z powództwem o stwierdzenie nieważnościuchwały są (art. 250, art. 422 § 2 KSH):Legitymowanymi do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwaływspólników/WZA jest:(1) zarząd działający in corpore (czyli jako organ), jak też poszczególni jego członkowie,(2) rada nadzorcza (a w przypadku spółki z o.o. także komisja rewizyjna – jeżeli zostałaustanowiona) działająca in corpore, jak też poszczególni jej członkowie,(3) wspólnik/akcjonariusz:(a) który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowaniasprzeciwu (w przypadku WZA – wymóg głosowania nie dotyczy akcjonariuszaakcji niemej),(b) bezzasadnie niedopuszczony do udziału w ZW/WZA,(c) który nie był obecny na ZW/WZA, co jednak ma zastosowanie tylko w przypadku:(i) wadliwego zwołania ZW/WZAlub(ii) powzięcia uchwały w sprawie nieobjętej porządkiem obrad.a także, wyłącznie w odniesieniu do sp. z o.o.:(d) wspólnik, który w przypadku pisemnego głosowania (art. 227 § 2 KSH):

Skarżenie uchwał zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia akcjonariuszy) 191(i)lub(ii)albo(iii)został pominięty przy głosowaniunie zgodził się na głosowanie pisemnegłosował przeciwko uchwaleoraz po otrzymaniu wiadomości o uchwale w terminie dwóch tygodni zgłosiłsprzeciw.Ustawa przewiduje terminy zawite do wystąpienia z powództwem o stwierdzenie nieważnościuchwały:(1) w przypadku spółki z o.o. – prawo do wniesienia powództwa wygasa (art. 252 § 3 KSH):(-) z upływem 6 miesięcy od dnia otrzymania wiadomości o uchwale,jednakże nie później niż(-) z upływem trzech lat od dnia powzięcia uchwały,(2) w przypadku spółki akcyjnej:(a) będącej spółką niepubliczną, z upływem(-) 6 miesięcy od dnia, w którym uprawniony powziął wiadomość o uchwale,nie później jednak niż(-) z upływem 2 lat od dnia powzięcia uchwały,(b) będącej spółką publiczną:(-) w terminie 30 dni od dnia jej ogłoszenia,(-) nie później jednak niż w terminie 1 roku od dnia powzięcia uchwały.Upływ terminów do domagania się stwierdzenia nieważności uchwały nie wyłącza możliwościpodniesienia zarzutu nieważności uchwały (art. 252 § 4, art. 425 § 4 KSH).Specyficzną sankcją związaną ze skarżeniem uchwał spółek akcyjnych (zarówno publicznych,jak i niepublicznych), jest możliwość domagania się odszkodowania od powodaw przypadku wniesienie oczywiście bezzasadnego powództwa o stwierdzenie nieważnościuchwały WZA. W takim przypadku spółka może domagać się od powoda zasądzenia kwotydo dziesięciokrotnej wysokości (i) kosztów sądowych oraz (ii) wynagrodzenia jednegoadwokata lub radcy prawnego. W przypadku jeżeli szkoda przekraczała wysokość tej kwotyspółka będzie uprawniona do dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych (art. 423§ 2 KSH w zw. z art. 425 § 5 KSH).OrzecznictwoSpółka z o.o.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 września 2010 r. I CSK 530/2009LexPolonica nr 2380933Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/12OSNC 2011/3 poz. 36Rejent 2011/10 str. 159Rejent 2011/2 str. 143Wspólnik ma legitymację do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwałyzgromadzenia wspólników o umorzeniu jego udziałów (art. 252 § 1 w związku z art. 250pkt 2 k.s.h.).

192Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 16 kwietnia 2009 r. I CSK 362/2008LexPolonica nr 2395682Naruszenie art. 240 w związku z art. 243 § 1 i 3 k.s.h. podobnie jak uchybienie wymaganiomprzewidzianym w art. 402 § 2 i art. 404 § 1 k.s.h. oraz wymaganiom określonymw art. 238 § 2 i art. 239 § 1 k.s.h. należy zaliczyć do tego rodzaju naruszeń przepisównormujących sposób podejmowania uchwał, które zawsze tj. w okolicznościach każdegokonkretnego przypadku, są doniosłe z punktu widzenia treści podjętej uchwały tzn.mogły mieć istotny wpływ na jej treść. Ustawodawca w art. 240 k.s.h. określił przesłankidopuszczalnego odstępstwa od wymagań dotyczących zwołania zgromadzeniawspólników, w rezultacie każde odstępstwo od tych wymagań przy podjęciu uchwałyniemieszczące się w określonych w art. 240 k.s.h. granicach (przy uwzględnieniu w raziegłosowania przez pełnomocników art. 243 k.s.h.) powinno uzasadniać stwierdzenienieważności podjętej uchwały na podstawie art. 252 § 1 k.s.h.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 26 marca 2009 r. I CSK 253/2009LexPolonica nr 2147827Dziennik Gazeta Prawna 2010/42 str. D5Uchybienia dotyczące przestrzegania procedury zgromadzenia wspólników mogą miećwpływ na ważność podjętych uchwał. Najistotniejsze uchybienia, takie jak podjęcieuchwał nieobjętych porządkiem obrad pomimo braku obecności lub zgody wszystkichwspólników albo też z pominięciem ustawowych lub umownych wymogów kworum, mogąstanowić podstawę do uchylenia lub stwierdzenia nieważności takich uchwał. Jednakjeżeli uchybienia mają charakter jedynie techniczny, a co najważniejsze – nie wpływająna treść podjętej uchwały, nie mogą stanowić samodzielnej podstawy do jej uchylenialub stwierdzenia nieważności.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 26 marca 2009 r. I CSK 253/2008LexPolonica nr 2019568Skoro ustawodawca powiązał – w aktualnym brzmieniu normy art. 238 § 1 ksh – sposobyzwoływania zgromadzenia wspólników z nadaniem lub wysłaniem z zachowaniemwskazanego ustawą terminu określonych w tym przepisie przesyłek, a nie z ich doręczaniemadresatowi, to w tej sytuacji uznać należy, że wymieniony przepis stwarza tylkominimalne gwarancje zapewnianej wspólnikom ochrony ustawowej. Zawiadomienieich dokonane w inny sposób pozwalający wszakże na powzięcie z określonym wyprzedzeniemczasowym informacji o terminie, miejscu i porządku obrad zwołanego zgromadzeniawspólników nie może być traktowane jako zwołane wadliwie i pozbawioneuprawnienia do podejmowania uchwał.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 30 stycznia 2009 r. II CSK355/2008LexPolonica nr 1995076Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/5OSNC 2009/D poz. 100Rejent 2010/1 str. 175Na podstawie zajęcia udziałów dłużnika w spółce z ograniczoną odpowiedzialnościąwierzyciel jest legitymowany do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności

Skarżenie uchwał zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia akcjonariuszy) 193uchwały wspólników zagrażającej możliwości uzyskania zaspokojenia (art. 910[2] § 1in fine kpc).Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 3 grudnia 2008 r. V CSK 283/2008LexPolonica nr 2012288Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/2OSNC 2009/12 poz. 170Uchwała wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością o podwyższeniu kapitałuzakładowego przez zmianę umowy spółki nie wymaga jednomyślności.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 26 lipca 2007 r. V CSK 130/2007LexPolonica nr 1522246Nie znajduje uzasadnienia ocena, że w przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnościąwpis w księdze udziałów rozstrzyga, kto jest wspólnikiem. Tego rodzaju wpis maznaczenie deklaratywne i pełni funkcję porządkową. Decyzje co do treści wpisów podejmujezarząd spółki z o.o., a jego ocena nie pozbawia rzeczywistego wspólnika jego praww wypadku bezzasadnego wykreślenia go z listy wspólników bądź bezzasadnej odmowyumieszczenia go na liście wspólników.Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 1 marca2007r. III CZP 94/2006LexPolonica nr 1224234Biuletyn Sądu Najwyższego 2007/3Monitor Prawniczy 2007/19 str. 1068Monitor Prawniczy 2007/19 str. 1079Monitor Prawniczy 2007/19 str. 1096Monitor Prawniczy 2007/7 str. 388Monitor Prawniczy 2008/19 str. 1036OSNC 2007/7–8 poz. 95Osobie odwołanej ze składu organu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie przysługujelegitymacja do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały wspólnikówsprzecznej z ustawą (art. 252 § 1 w zw. z art. 250 pkt 1 ksh).Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 listopada 2006 r. I ACa 562/2006LexPolonica nr 420723Rzeczpospolita 2006/271 str. C3Niezgodny z prawem wybór przewodniczącego walnego zgromadzenia wspólników niedyskwalifikuje jego uchwał. Tym bardziej jeśli wyboru takiego nie zaskarżono do sądu.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 31 marca 2006 r. IV CSK 46/2005LexPolonica nr 2059665Członkom zarządu przysługuje legitymacja czynna do zaskarżenia uchwały wspólnikówpo ich „odwołaniu” w sytuacji, gdy uchwała o takiej treści stoi w sprzeczności z ustawąi jest nieważna od chwili jej podjęcia. Przyjęcie innego poglądu oznaczałoby zniweczeniekonstrukcji stwierdzenia nieważności uchwały od momentu jej powzięcia.

194Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 21 grudnia 2005 r. IV CK 318/2005LexPolonica nr 2120681Wykonywanie uprawnień określanych zazwyczaj jako uprawnienia korporacyjne wspólnika,z których podstawowym jest uprawnienie do uczestniczenia w Zgromadzeniui głosowaniu nad uchwałami, nie jest konieczne dla realizacji celu zajęcia i uzyskaniazaspokojenia wierzyciela i nie mieści się w granicach uprawnień, o których mowaw art. 887 § 1 k.p.c.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 15 grudnia 2005 r. II CSK 19/2005LexPolonica nr 2050866Przepis art. 252 k.s.h. dotyczący uchwały sprzecznej z prawem nie wymienia interesuspółki jako przesłanki zaskarżania uchwały. Jest to zrozumiałe, ponieważ, jak zauważonow piśmiennictwie, spółka zawsze powinna mieć interes prawny w wyeliminowaniuuchwały sprzecznej z ustawą. Zaskarżenie uchwały przez odwołane osoby może leżećw interesie spółki; jest tak, gdy wadliwa decyzja większości została podporządkowanainteresom określonej ich grupy. W takim wypadku możliwość skorzystania z prawa dozaskarżenia uchwały przez członka organu spółki dotkniętego zakwestionowaną uchwałąma na celu również ochronę interesu spółki albo części wspólników.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 27 października 2004 r. IV CK116/2004LexPolonica nr 370325Biuletyn Sądu Najwyższego 2005/3Monitor Prawniczy 2005/21 str. 1079OSNC 2005/11 poz. 190Radca Prawny 2005/6 str. 107Radca Prawny 2005/6 str. 117Rejent 2005/11 str. 149Rejent 2006/10 str. 178Uchwały podjęte przez walne zgromadzenie wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnościązwołane po upływie terminu oznaczonego przez sąd w postanowieniu wydanymna podstawie art. 237 § 1 ksh, są nieważne.Spółka akcyjnaWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 5 lipca 2007 r. II CSK 163/2007LexPolonica nr 1797487Biuletyn Sądu Najwyższego 2007/12Monitor Prawniczy 2008/20 str. 1109OSNC 2008/9 poz. 104Artykuł 425 § 1 ksh stosuje się także do uchwał podjętych z naruszeniem ustawowych wymagańproceduralnych jeżeli naruszenie to mogło mieć istotny wpływ na treść uchwał.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 sierpnia 2008 r. I ACa 440/2008LexPolonica nr 1940651Kwestia prawidłowości wpisów w księdze akcyjnej, które mają charakter wzruszalny,może być przedmiotem badania nie tylko w postępowaniu opartym na treści art. 189

Skarżenie uchwał zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia akcjonariuszy) 195k.p.c., a więc w sposób poprzedzający odbycie walnego zgromadzenia, lecz może być badanarównież w trybie zaskarżenia uchwał walnego zgromadzenia, w sytuacji, gdy żądaniestwierdzenia nieważności podjętych na walnym zgromadzeniu uchwał oparte jestna zarzucie wadliwości wpisów w księdze akcyjnej.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 17 października 2007 r. II CSK248/2007LexPolonica nr 1900383Biuletyn Sądu Najwyższego 2008/4Monitor Prawniczy 2008/20 str. 1106OSNC 2008/12 poz. 144OSP 2009/7–8 poz. 85Uchwała walnego zgromadzenia podjęta z uwzględnieniem głosów z akcji wykonanychwbrew zakazowi, o którym mowa w art. 89 ust. 1 lub 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r.o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanegosystemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz.U. 2005 r. Nr 184 poz. 1539ze zm.), podlega zaskarżeniu w drodze powództwa przewidzianego w art. 425 § 1 ksh.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 19 września 2007 r. II CSK165/2007LexPolonica nr 2423327Artykuł 425 § 1 k.s.h. ma przede wszystkim na względzie przypadki sprzeczności z ustawątreści uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy, jednakże zastosowanie tegoprzepisu nie ogranicza się do tych przypadków. Jego hipotezą są objęte także naruszeniaprzepisów ustawowych określających procedurę podejmowania uchwał, o ile miały onewpływ na treść podjętej uchwały. Uchybienie wymaganiom przewidzianym w art. 402§ 2 i art. 404 § 1 k.s.h. należy zaliczyć do tego rodzaju naruszeń proceduralnych regulacjiustawowych, które zawsze są doniosłe z punktu widzenia treści podjętej uchwały.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 12 maja 2006 r. V CSK 59/2006LexPolonica nr 1631147Przewidziane w art. 339 kh wymagania dotyczące treści dokumentu akcyjnego nie miałycharakteru wyłącznie porządkowego. Akcja wydana zatem z naruszeniem określonychw tym przepisie wymagań była nieważna i nie nadawała się do obrotu. Wprawdzieart. 339 kh nie przewidywał wyraźnie sankcji nieważności, ale nie jest to – ze względuna charakter postanowień dotyczących treści akcji – wystarczający argument przeciwkojej stosowaniu.Jeżeli statut spółki lub przepis szczególny nie stanowią inaczej, to walne zgromadzeniemoże obradować i podejmować uchwały, jeżeli jest na nim obecny co najmniej jeden akcjonariuszdysponujący jedną akcją lub jego przedstawiciel.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 lutego 2006 r. IV CSK 41/2005LexPolonica nr 401512Monitor Prawniczy 2007/19 str. 1068OSP 2006/9 poz. 108

196Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichByły akcjonariusz zachowuje legitymację do zaskarżenia uchwały walnego zgromadzenia,która dotyczy jego praw korporacyjnych lub majątkowych, natomiast traci legitymacjędo zaskarżania uchwał, które nie dotykają jego praw.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 10 marca 2005 r. III CK 477/2004LexPolonica nr 391196Monitor Prawniczy 2006/6 str. 316Wokanda 2005/7–8 str. 15Podstawą żądania stwierdzenia nieważności uchwał walnego zgromadzenia akcjonariuszymogą być zarówno przesłanki o charakterze materialnym związane z treściąpodjętych uchwał, jak i przesłanki o charakterze formalnym związane ze sposobemprowadzenia zgromadzenia lub też nawet poprzedzające jego zwołanie np. wadliwymzwołaniem walnego zgromadzenia akcjonariuszy. Uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszyo treści sprzecznej z przepisami ustawy niewątpliwie już z tego względu mogąbyć zaskarżone na gruncie art. 425 ksh. Natomiast w przypadku uchybień formalnychpodstawą żądania stwierdzenia nieważności uchwał walnego zgromadzenia akcjonariuszymogą być tylko takie uchybienia formalne, które wywarły wpływ na treść uchwał.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 16 lutego 2005 r. III CK 296/2004LexPolonica nr 382276Biuletyn Sądu Najwyższego 2005/6Monitor Prawniczy 2006/6 str. 315OSNC 2006/2 poz. 31Przegląd Sądowy 2007/11–12 str. 205Radca Prawny 2006/2 str. 118Rejent 2006/1 str. 163Wokanda 2005/7–8 str. 14Podjęcie przez zarząd spółki akcyjnej uchwały o zwołaniu walnego zgromadzenia bezobecności jednego z członków zarządu, który o posiedzeniu nie był zawiadomiony, niepowoduje bezskuteczności jego zwołania, a podjętych na nim uchwał za nieistniejące.Uchwały takie mogą być zaskarżone na podstawie art. 425 § 1 ksh.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 24 listopada 2004 r. II CK 210/2004LexPolonica nr 376969Biuletyn Sądu Najwyższego 2005/3Monitor Prawniczy 2006/3 str. 151Monitor Prawniczy 2006/6 str. 317Artykuł 425 § 1 ksh wymienia tylko jedną podstawę stwierdzenia nieważności w postacisprzeczności z ustawą. W myśl art. 2 zd. 1 ksh w sprawach tworzenia, organizacji, funkcjonowania,rozwiązywania, łączenia, podziału i przekształcenia spółek handlowychprzepisy kc stosuje się wówczas, gdy określane zagadnienie nie jest uregulowane w ksh.Stwierdzenie nieważności uchwały sprzecznej z ustawą mieści się w zakresie spraw dotyczącychfunkcjonowania spółki w rozumieniu art. 2 zd. 1 ksh. Powyższe uregulowaniew ksh wyłącza stosowanie w omawianym zakresie powołanego w kasacji przepisuart. 58 § 1 i 2 kc.

Skarżenie uchwał zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia akcjonariuszy) 197Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 13 lutego 2004 r. II CK 438/2002LexPolonica nr 366259Monitor Prawniczy 2004/6 str. 246Monitor Prawniczy 2006/6 str. 317Monitor Prawniczy 2006/7 str. 376Monitor Prawniczy 2007/19 str. 1068OSP 2006/5 poz. 531. Zawarte w art. 422 § 2 kodeksu spółek handlowych wyliczenie osób i organów spółkiuprawnionych do zaskarżenia uchwały walnego gromadzenia akcjonariuszy napodstawie art. 422 § 1 lub na podstawie art. 425 § 1 ksh jest, z zastrzeżeniem wyjątkówwynikających z odrębnych przepisów, wyczerpujące.2. Wykładnia systemowa i celowościowa art. 422 § 2 pkt 1 (art. 250 pkt 1) ksh przemawiateż za uznaniem uprawnienia byłego członka zarządu lub rady nadzorczejdo zaskarżenia na podstawie art. 425 (252) ksh uchwały walnego zgromadzeniaw przedmiocie udzielenia mu absolutorium.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 2 października 2003 r. V CK240/2002LexPolonica nr 363380Statut spółki musi być zgodny z ustawą. Ponieważ ustawa o specjalnych strefach ekonomicznychwprowadza ograniczenia w liczbie członków walnego zgromadzenia, sąd powinienzająć się wpływem tego przepisu na statut. Dopiero wtedy będzie mógł ocenić,czy podjęta uchwała jest ważna.7.1.3. Uchylenie uchwałyPodstawą do wystąpienia z pozwem o uchylenie uchwały ZW/WZA jest (art. 249 § 1,art. 422 § 1 KSH):(-) jej sprzeczność z umową/statutem bądź dobrymi obyczajami,a także(-) godzenie w interes spółki lub posiadanie na celu pokrzywdzenie akcjonariusza.Zakres koniunkcji powyższych przesłanek jest sporny (w szczególności czy wystarczysama sprzeczność z umową/statutem nie połączona ze sprzecznością z dobrymi obyczajami,a także godzenie w interes spółki/pokrzywdzenie akcjonariusza, aby można było domagaćsię uchylenia uchwały).Legitymowanymi do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały wspólników są:(1) zarząd działający in corpore (czyli jako organ), jak też poszczególni jego członkowie,(2) rada nadzorcza (a w przypadku spółki z o.o. także komisja rewizyjna – jeżeli zostałaustanowiona) działająca in corpore, jak też poszczególni jej członkowie,(3) wspólnik/akcjonariusz:(a) który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowaniasprzeciwu (w przypadku WZA – wymóg głosowania nie dotyczy akcjonariuszaakcji niemej),(b) bezzasadnie niedopuszczony do udziału w ZW/WZA,(c) który nie był obecny na ZW/WZA, co jednak ma zastosowanie tylko w przypadku:(i) wadliwego zwołania ZW/WZA

198Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichlub(ii) powzięcia uchwały w sprawie nieobjętej porządkiem obrad,a także, wyłącznie w odniesieniu do sp. z o.o.:(d) który w przypadku pisemnego głosowania (art. 227 § 2 KSH):(i) został pominięty przy głosowaniulub(ii) nie zgodził się na głosowanie pisemnealbo(iii) głosował przeciwko uchwaleoraz po otrzymaniu wiadomości o uchwale w terminie dwóch tygodni zgłosił sprzeciw.Zgodnie z dominującym poglądem, przyjmuje się, iż wyrok w sprawie o uchylenieuchwały ma charakter deklaratoryjny (nie jest on jednak jednoznacznie przyjęty przezorzecznictwo).Ustawa przewiduje terminy zawite do wystąpienia z powództwem o uchylenie uchwały:(1) w przypadku spółki z o.o. prawo do wniesienia powództwa wygasa (art. 251 KSH):(-) z upływem 1 miesiąca od dnia otrzymania wiadomości o uchwale,jednakże nie później niż(-) z upływem 6 miesięcy od dnia powzięcia uchwały,(2) w przypadku spółki akcyjnej (art. 424 KSH) prawo to wygasa w przypadku spółki:(a) będącej spółką niepubliczną:(-) z upływem 1 miesiąca od dnia, w którym uprawniony powziął wiadomośćo uchwale,nie później jednak niż(-) w terminie 6 miesięcy od dnia powzięcia uchwały,(b) będącej spółką publiczną:(-) w terminie 1 miesiąca od otrzymania wiadomości o uchwale,nie później jednak niż(-) w terminie 3 miesięcy od dnia powzięcia uchwały.Specyficzną sankcją związaną ze skarżeniem uchwał spółek akcyjnych (zarówno publicznych,jak i niepublicznych), jest możliwość domagania się odszkodowania od powodaw przypadku wniesienia oczywiście bezzasadnego powództwa o uchylenie uchwały WZA.W takim przypadku spółka może domagać się od powoda zasądzenia kwoty do dziesięciokrotnejwysokości (i) kosztów sądowych oraz (ii) wynagrodzenia jednego adwokata lubradcy prawnego. W przypadku jeżeli szkoda przekraczała wysokość tej kwoty, spółka będzieuprawniona do dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych (art. 423 § 2 KSH).OrzecznictwoSpółka z o.o.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 15 października 2009 r. I CSK94/2009LexPolonica nr 2128965Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/12Rejent 2010/2 str. 135Podjęcie przez zgromadzenie wspólników uchwały w sprawie pozbawienia wspólnikaczłonkostwa w spółce z o.o. nie pozbawia go możliwości zaskarżenia tej uchwały.

Skarżenie uchwał zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia akcjonariuszy) 199Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 10 lipca 2009 r. II CSK 91/2009LexPolonica nr 2440308Stosownie do przepisu art. 249 § 1 k.s.h. uchwała może być zaskarżona nawet w przypadkuzgodności z postanowieniami umowy spółki, jeżeli wbrew dobrym obyczajom kupieckimgodzi w interesy spółki lub ma na celu pokrzywdzenie wspólnika.Pokrzywdzenie wspólnika to nie tylko powstanie szkody w jego majątku, ale także wtedy,gdy w wyniku podjętej uchwały jego pozycja w spółce zmniejsza się, co może wiązaćsię z pogorszeniem jego sytuacji udziałowej bądź osobistej.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 maja 2009 r. III CSK 315/2008LexPolonica nr 2378343Nie należy co do zasady wykluczyć, że naruszenie przy podejmowaniu uchwały zasadypacta sunt servanda może prowadzić do sprzeczności uchwały z dobrymi obyczajami.Jeżeli bowiem przykładowo aktualnych wspólników w spółce wiąże umowa co do sposobugłosowania na zgromadzeniu wspólników nie można wykluczyć, że oddanie głosówsprzecznie z tą umową mogłoby być potraktowane jako naruszenie dobrych obyczajów.Należy jednak zwrócić uwagę, że pewniejszym sposobem zabezpieczenia interesówstron takiej umowy są instrumenty przewidziane w kodeksie cywilnym dotyczące skutkównienależytego jej wykonania, na przykład zastrzeżenie wysokich kar umownych.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 6 marca 2009 r. II CSK 522/2008LexPolonica nr 2073246Decyzja o przeznaczeniu zysku rocznego na cele związane z działalnością spółki i dalszymjej rozwojem, która wyłącza prawo do dywidendy, powinna uwzględniać, międzyinnymi, cel jej działalności, konieczne do jego realizacji i dalszego rozwoju przedsięwzięciaoraz uwarunkowania rynkowe, jak również to, że prawo do udziału w wypracowanymzysku jest jednym z najważniejszych uprawnień wspólnika. Właściwe rozważenie interesuspółki i wspólnika decyduje o pozytywnej ocenie uchwały zgromadzenia wspólników.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 29 kwietnia 2008 r. I ACa 1341/2007LexPolonica nr 1932343Instytucja przymusowego umorzenia udziałów nie może być wykorzystywana do usunięciawspólnika ze spółki z przyczyn, które ma na względzie art. 266 § 1 ksh. Takie jejwykorzystywanie stanowiłoby obejście art. 266 ksh.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 11 grudnia 2007 r. I ACa 654/2007LexPolonica nr 2212987Fakt rezygnacji z realizacji projektu w sytuacji, gdy spółka nie dysponowała środkamifinansowymi na jego realizację, nawet jeśli według wstępnych szacunków realizacjaprojektu miała przynieść zwiększenie obrotów, nie może być uznany, jak tego oczekujepowód, za działanie niemoralne, a tym samym sprzeczne z dobrymi obyczajami.Podniesiony w apelacji zarzut, iż pozostali wspólnicy podejmując zaskarżoną uchwałędziałali „metodą faktów dokonanych” uznać należy za gołosłowny. Powód bowiemmiał świadomość, iż planowana inwestycja może nie dojść do skutku, oczekiwał od pozostałychwspólników podjęcia decyzji w tej kwestii.

200Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichWyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 lipca 2006 r. I ACa 188/2006LexPolonica nr 1114643OSA 2008/2 poz. 9 str. 431. W razie powzięcia uchwały przez zgromadzenie wspólników z naruszeniem bezwzględnie,jak i względnie obowiązujących przepisów prawnych pomimo wadliwościuchwały (jako podjętej z naruszeniem prawa) obowiązuje ona dopóty, dopóki sądwyrokiem konstytutywnym nie orzeknie o jej nieważności (tzn. nieważność względnauchwały).2. Skoro przepis art. 615 § 2 ksh dotyczy wygaśnięcia mandatu członka organu wskutekupływu czasu, a zarówno pod rządami Kodeksu handlowego, jak i obecnie obowiązującegoKodeksu spółek handlowych (art. 202) dopuszczalna była i jest możliwośćpowołania członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na czas nieoznaczonyi obydwa te akty prawne regulują kwestię terminu wygaśnięcia mandatuwskutek upływu czasu, to zgodnie z powołanym przepisem do terminu wygaśnięciamandatu członka zarządu powołanego przed wejściem w życie Kodeksu spółekhandlowych, stosować należy przepisy dotychczasowe, a więc art. 196 kh.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 13 października 2004 r. III CK459/2002LexPolonica nr 2423424Zmiana w uchwale polegająca na dodaniu postanowienia umożliwiającego wejściew skład rady nadzorczej osoby nie mającej jednocześnie statusu udziałowca i pracownika,prowadzi w rezultacie do oczywistego ograniczenia uprawnień wspólników będącychjednocześnie pracownikami pozwanej spółki. Udział reprezentanta pracownikóww radzie nadzorczej oznaczał bowiem możliwość odpowiedniego wpływania na decyzjerady nadzorczej, nawet gdyby znajdowały się w niej także osoby reprezentujące interesywspólnika większościowego. Pozbawienie takiej minimalnej reprezentacji pracownikówspółki mogło być zatem ocenione jako działanie sprzeczne z dobrymi obyczajami i mającena celu pokrzywdzenie wspólników mniejszościowych (art. 249 § 1 k.s.h.).Spółka akcyjnaWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 5 listopada 2009 r. I CSK 158/2009LexPolonica nr 2097054Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/1OSNC 2010/4 poz. 63Interes spółki handlowej (art. 422 k.s.h.) odpowiada interesom wszystkich grup jej wspólnikówz uwzględnieniem wspólnego celu określonego w statucie spółki.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 17 czerwca 2010 r. III CSK290/2009LexPolonica nr 2460064OSNC 2011/A poz. 10Pokrzywdzenie akcjonariusza spółki akcyjnej w rozumieniu art. 422 § 1 k.s.h. może nastąpićtakże w sferze jego interesów pozamajątkowych związanych z funkcjonowaniemspółki, w tym – w zakresie jego praw i obowiązków korporacyjnych.

Skarżenie uchwał zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia akcjonariuszy) 201Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 października 2009 r. I ACa418/2009LexPolonica nr 2151607Każdy z członków zarządu powinien wyrazić wolę wytoczenia powództwa o uchylenieuchwały, aby można było je uznać za wniesione w imieniu zarządu. Wola taka możezostać wyrażona w formie uchwały zarządu.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 11 stycznia 2008 r. V CSK 363/2007LexPolonica nr 1912174Biuletyn Sądu Najwyższego 2008/5OSNC 2008/D poz. 101Odwołanemu członkowi zarządu spółki akcyjnej nie przysługuje prawo do wystąpieniaz powództwem o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia odmawiającej udzieleniamu absolutorium.Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 czerwca 2009 r. SK 31/2008LexPolonica nr 2037781OTK ZU 2009/6A poz. 83Art. 422 § 2 pkt 1 w związku z art. 422 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeksspółek handlowych (Dz.U. 2000 r. Nr 94 poz. 1037 ze zm.), w zakresie pozbawiającym odwołanegoczłonka zarządu spółki akcyjnej legitymacji do wytoczenia powództwa o uchylenieuchwały walnego zgromadzenia o nieudzieleniu mu absolutorium z wykonaniaprzez niego obowiązków, jest zgodny z art. 32, art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 KonstytucjiRzeczypospolitej Polskiej oraz nie jest niezgodny z art. 47 Konstytucji.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 16 października 2008 r. III CSK100/2008LexPolonica nr 1997743Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/1OSNC 2009/A poz. 30Uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy spółki akcyjnej, podjęte z naruszeniemwymagania lojalności wobec akcjonariusza tej spółki mającego znaczący pakiet akcji,mogą być uznane za sprzeczne z dobrymi obyczajami i godzić w interes spółki (art. 422§ 1 ksh).Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 maja 2007 r. I ACa 339/2007LexPolonica nr 1400993Podjęcie uchwały o przeznaczeniu całego zysku na kapitał zapasowy skutkujące pozbawieniemakcjonariuszy mniejszościowych dywidendy, jest sprzeczne z dobrymi obyczajamii narusza prawa tychże akcjonariuszy.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 lutego 2006 r. IV CSK 41/2005LexPolonica nr 401512Monitor Prawniczy 2007/19 str. 1068OSP 2006/9 poz. 108

202Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichByły akcjonariusz zachowuje legitymację do zaskarżenia uchwały walnego zgromadzenia,która dotyczy jego praw korporacyjnych lub majątkowych, natomiast traci legitymacjędo zaskarżania uchwał, które nie dotykają jego praw.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z roku 2006 VI ACa 98/2006LexPolonica nr 1947753Gazeta Prawna 2008/185 str. 19Naruszenie dóbr osobistych oraz podważenie wiarygodności menedżerskiej nie możebyć podstawą do uchylenia uchwały walnego zgromadzenia spółki w trybie art. 422 kodeksuspółek handlowych, na mocy której odmówiono prezesowi zarządu absolutorium.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 8 marca 2005 r. IV CK 607/2004LexPolonica nr 24242171. Sprzeczność uchwały z dobrymi obyczajami w rozumieniu art. 422 k.s.h. występujewówczas, gdy w obrocie handlowym może być ona uznana za nieetyczną. Chodziprzy tym jednak raczej nie o ocenę z punktu widzenia etyki przeciętnego, uczciwegoczłowieka, lecz o oceny nastawione na zapewnienie niezakłóconego funkcjonowaniaspółki pod względem ekonomicznym.2. W interesy spółki może godzić podjęcie uchwały o rozszerzeniu przedmiotu działalności,które wiązałoby się ze znacznymi kosztami w sytuacji, gdy spółka znajdujesię w niezbyt korzystnym położeniu finansowym (brak środków na wypłatę dywidendy).Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 lutego 2005 r. III CZP 82/2004LexPolonica nr 373859Biuletyn Sądu Najwyższego 2005/2Monitor Prawniczy 2006/7 str. 374Monitor Prawniczy 2007/17 str. 970OSNC 2005/12 poz. 205Prokuratura i Prawo – dodatek 2005/7–8 poz. 50Radca Prawny 2006/1 str. 98Rejent 2005/3 str. 141Wokanda 2005/3 str. 9www.sn.plAkcjonariusz spółki, który był członkiem jej zarządu, nie jest legitymowany do wystąpieniaz powództwem o stwierdzenie nieważności uchwały walnego zgromadzenia w przedmiociewyrażenia zgody na dochodzenie przeciwko niemu roszczeń o naprawienie szkodywyrządzonej przy sprawowaniu zarządu.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 lutego 2005 r. I ACa 471/2004LexPolonica nr 378716Sama sprzeczność uchwały z dobrymi obyczajami nie jest wystarczającą przesłanką dlauchylenia takiej uchwały. Wykazanie sprzeczności uchwały z dobrymi obyczajami niejest równoznaczne z tym, że taka uchwała automatycznie godzi w interesy spółki lubma na celu pokrzywdzenie akcjonariusza.

Skarżenie uchwał zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia akcjonariuszy) 203Nie ma podstaw, aby odmówić co do zasady Walnemu Zgromadzeniu prawa do odwołaniaczłonka Rady Nadzorczej powołanego w drodze głosowania odrębnymi grupami.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 25 listopada 2004 r. III CK592/2003LexPolonica nr 1627847Były członek zarządu lub rady nadzorczej spółki akcyjnej jest uprawniony do zaskarżeniauchwały walnego zgromadzenia w przedmiocie udzielenia mu absolutorium.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 16 kwietnia 2004 r. I CK 537/2003LexPolonica nr 370345Biuletyn Sądu Najwyższego 2004/10Monitor Prawniczy 2005/4 str. 210OSNC 2004/12 poz. 204Radca Prawny 2004/6 str. 138Uchwała walnego zgromadzenia akcjonariuszy może być uznana za krzywdzącą akcjonariuszazarówno wówczas, gdy cel pokrzywdzenia istniał w czasie podejmowaniauchwały, jak i wtedy, gdy treść uchwały spowodowała, że jej wykonanie doprowadziłodo pokrzywdzenia akcjonariusza.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 13 lutego 2004 r. II CK 438/2002LexPolonica nr 366259Monitor Prawniczy 2004/6 str. 246Monitor Prawniczy 2006/6 str. 317Monitor Prawniczy 2006/7 str. 376Monitor Prawniczy 2007/19 str. 1068OSP 2006/5 poz. 531. Zawarte w art. 422 § 2 kodeksu spółek handlowych wyliczenie osób i organów spółkiuprawnionych do zaskarżenia uchwały walnego gromadzenia akcjonariuszy napodstawie art. 422 § 1 lub na podstawie art. 425 § 1 ksh jest, z zastrzeżeniem wyjątkówwynikających z odrębnych przepisów, wyczerpujące.2. Wykładnia systemowa i celowościowa art. 422 § 2 pkt 1 (art. 250 pkt 1) ksh przemawiateż za uznaniem uprawnienia byłego członka zarządu lub rady nadzorczejdo zaskarżenia na podstawie art. 425 (252) ksh uchwały walnego zgromadzeniaw przedmiocie udzielenia mu absolutorium.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 16 kwietnia 2003 r. I C 537/2003LexPolonica nr 366436Rzeczpospolita 2004/94 str. C5Kodeks spółek handlowych przyznaje walnemu zgromadzeniu spółki akcyjnej znacznąwładzę. Nie oznacza to jednak pełnej dowolności. Granice tej władzy podlegają kontrolisądu. Nie należy jednak do niego kontrola polityki ekonomicznej spółki.

204Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich7.1.4. Problematyka tzw. „uchwał nieistniejących”Uchwały nieistniejące są uchwałami podjętymi z tak rażącym naruszeniem przepisówprawa, iż wątpliwym jest, czy w tym przypadku można mówić o podjęciu jakiejkolwiek decyzjiprzez organ (art. 38 KC) spółki (np. przez akcjonariuszy bez zwołania zgromadzenia,przez osoby wyłączone od głosowania itp.). Pomimo, iż tego typu przypadki są objęte zakresemstwierdzenia nieważności uchwały (ustawa stanowi o sprzeczności z prawem niewskazując na to, jak istotna ma być ta sprzeczność), co może rodzić wątpliwości co do zasadnościwyróżniania tego typu uchwał, praktyka orzecznicza dopuszcza możliwość występowaniaz powództwem o stwierdzenie nieistnienia uchwały (za jego dopuszczalnościąprzemawia także brzmienie art. 29 pkt 5 KSCU, który posługuje się wprost sformułowaniemustalenia istnienia lub nieistnienia uchwały organu spółki).Podstawą materialno-prawną dla tego typu powództw jest odpowiednio stosowanyart. 58 KC (via art. 2 KSH), zaś środkiem proceduralno-prawnym dla tego typu powództwjest powództwo o ustalenie istnienia stosunku prawnego lub prawa z art. 189 KPC.Zaletami praktycznymi powództw o stwierdzenie nieistnienia uchwały, jest:(-) brak zawężenia podmiotów legitymowanych do wystąpienia z tym powództwem wyłączniedo podmiotów określonych w art. 250/422 § 2 KSH. Podmiotem legitymowanymw tym przypadku będą wszyscy posiadający interes prawny (w rozumieniu art. 189KPC) w stwierdzeniu nieistnienia uchwały,(-) brak zastosowania do powództw o stwierdzenie nieistnienia uchwały rygorystycznychterminów przewidzianych przez przepisy o stwierdzeniu nieważności (art. 252 § 3/425§ 2 i 3 KSH).W pozostałym zakresie do powództw o stwierdzenie nieistnienia uchwały stosuje sięodpowiednio przepisy o skarżeniu uchwał (w szczególności do reprezentacji spółki w tegotypu postępowaniach).OrzecznictwoWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 4 stycznia 2008 r. III CSK 238/2007LexPolonica nr 2077158Brak zachowania kworum należy do uchybień czyniących uchwałę nieistniejącą.Zawarty w statucie wymóg dotyczący kworum normuje sposób działania walnegozgromadzenia spółki jako organu uprawnionego do składania w jej imieniu oświadczeńwoli. Jeśli statut przewiduje możliwość podjęcia uchwały jedynie przy istnieniu określonegokworum i jeśli uchwała stanowi oświadczenie woli spółki, to w konsekwencji należyuznać, że podjęcie uchwały przy braku tego kworum nie może w ogóle być uznaneza złożenie oświadczenia woli.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z roku 2006 VI ACa 54/2006LexPolonica nr 1299045Rzeczpospolita 2007/79 str. C3Osoba niezadowolona z uchwały w spółce nie może jej zanegować na podstawie tzw. powództwao ustalenie, gdy można ją zaskarżyć na podstawie kodeksu spółek handlowych.

Skarżenie uchwał zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia akcjonariuszy) 2057.2. Skarżenie uchwał a postępowanie rejestrowe przed KRSZasadą jest, iż zaskarżenie uchwały walnego zgromadzenia nie wstrzymuje postępowaniarejestrowego.Sąd rejestrowy może jednakże zawiesić postępowanie rejestrowe po przeprowadzeniurozprawy (art. 249 § 2 KSH w zw. z art. 252 § 2 KSH art. 423 § 1 w zw. z art. 425 § 5 KSH).Niezależnie od powyższego w przypadku uchwał sprzecznych z prawem możliwa jestodmowa ich zarejestrowania na podstawie art. 23 KRSU.W przypadku zarejestrowania uchwały sprzecznej z prawem podnosi się także możliwośćskorzystania przez sąd rejestrowy z art. 12 ust. 3 KRSU.OrzecznictwoUchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 20 stycznia 2010 r. III CZP122/2009LexPolonica nr 2126758Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/1OSNC 2010/7–8 poz. 107Rejent 2010/2 str. 135Rejent 2011/9 str. 152www.sn.plSąd rejestrowy na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o KrajowymRejestrze Sądowym (Tekst jednolity: Dz.U. 2007 r. Nr 168 poz. 1186 ze zm.) jest uprawnionydo badania wpływu naruszeń procedury podejmowania uchwał przez walne zgromadzenieakcjonariuszy spółki akcyjnej na ich treść.Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 2 października 2008 r.II CSK 186/2008LexPolonica nr 21363001. Obowiązek badania zgodności treści dokumentu z przepisami prawa należy rozumiećnie tylko jako obowiązek oceny, czy wszystkie dokumenty wymagane do wpisuprzekształconej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zostały sporządzonei załączone do wniosku, ale także jako obowiązek oceny złożonego wniosku i załączonychdo niego dokumentów pod względem merytorycznym.2. Do zgłoszenia wniosku o wpis przekształconej spółki z ograniczoną odpowiedzialnościąma zastosowanie art. 169 k.s.h. w związku z art. 555 k.s.h., który wyłączaogólne rozwiązanie przyjęte w art. 22 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym.Zawarcie umowy spółki jest odrębnym warunkiem przekształcenia poprzedzającymzłożenie wniosku o rejestrację spółki przekształconej i wykreślenie z rejestruspółki przekształcanej. Sama uchwała walnego zgromadzenia akcjonariuszy przekształcanejspółki akcyjnej, chociażby zawierała zgodę na zaproponowaną treśćumowy spółki, nie może zastąpić zawarcia umowy będącej wynikiem oświadczeńwoli wspólników uprawnionych do udziału w spółce przekształconej.

206Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichPostanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 5 maja 2005 r. IV CK 18/2005LexPolonica nr 21049571. Na podstawie art. 12 ust. 3 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym nie jest dopuszczalnewykreślenie podmiotu wpisanego uprzednio do rejestru. Przepis ten nie możeprowadzić do obchodzenia przewidzianego prawem spółdzielczym trybu likwidacjispółdzielni.2. Kompetencja sądu rejestrowego do badania prawidłowości (zgodności z przepisamiprawa spółdzielczego) uchwały o podziale spółdzielni stanowiącej podstawęwpisu nowopowstałej spółdzielni przysługuje sądowi rejestrowemu w postępowaniuo dokonanie wpisu. Nie sposób natomiast kompetencji takiej przyznać sądowirejestrowemu w toku postępowania wszczętego z urzędu i mającego na celu dokonanieoceny, czy znajdujące się w rejestrze dane są dopuszczalne ze względu naobowiązujące przepisy prawa. Poza granicami takiego postępowania musi pozostaćmerytoryczne badanie dokumentów, które były już uprzednio badane w tokupostępowania o wpisane danego podmiotu do rejestru.7.3. Konsekwencje prawomocnego wyroku w przypadkuskarżenia uchwałKonsekwencje prawomocnego wyroku uchylającego/stwierdzającego nieważnośćuchwały (art. 427 KSH) będą odmienne w skutkach wewnętrznych (pro foro interno) orazw skutkach zewnętrznych (pro foro externo).W stosunkach wewnętrznych prawomocny wyrok uchylający/stwierdzający nieważnośćuchwały ma moc obowiązującą w stosunkach:(-) między spółką a wszystkimi akcjonariuszami,a także(-) spółką a członkami organów spółki.W stosunkach zewnętrznych, gdy ważność czynności dokonanej przez spółkę jest zależnaod uchwały ZW/WZA (np. art. 17 w zw. z art. 229 KSH), uchylenie/stwierdzenie nieważnościtakiej uchwały nie ma skutku wobec osób trzecich działających w dobrej wierze(należy tutaj pamiętać o domniemaniu dobrej wiary z art. 7 KC w zw. z art. 2 KSH).Na zarządzie ciąży obowiązek zgłoszenia w KRS w terminie tygodnia od uprawomocnieniasię wyroku uchylającego/stwierdzającego nieważność uchwały.OrzecznictwoSpółka z o.o.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 lutego 2007 r. III CSK 311/2006LexPolonica nr 1912543Czynność zbycia udziałów nie jest czynnością prawną spółki, ale czynnością międzyzbywcą a nabywcą. Do tego przypadku więc art. 254 § 2 ksh nie znajduje zastosowania.

Skarżenie uchwał zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia akcjonariuszy) 207Spółka akcyjnaWyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 26 czerwca 2008 r. II CSK 49/2008LexPolonica nr 1922501Monitor Prawniczy 2008/15 str. 790OSNC 2009/9 poz. 126OSP 2011/4 poz. 46Prawomocny wyrok uchylający uchwałę, o której mowa w art. 17 § 1 ksh, lub stwierdzającyjej nieważność nie wywiera skutków wobec osób trzecich działających w dobrejwierze (art. 427 § 2 i 4 ksh).7.4. Wybrane aspekty proceduralnoprawne dotycząceskarżenia uchwałW sporze dotyczącym uchylenia lub stwierdzenia nieważności uchwały ZW/WZA pozwanąspółkę reprezentuje (art. 253, art. 426 KSH):(1) pełnomocnik ustanowiony na mocy uchwały ZW/WZA,a jeżeli to nie nastąpiło:(2) zarząd,(3) kurator ustanowiony przez sąd właściwy dla rozstrzygnięcia powództwa, jeżeli zarządnie może działać za spółkę, a brak jest uchwały ZW/WZA o ustanowieniu pełnomocnika.Spory dotyczące ważności (istnienia) uchwał są sporami „ze stosunku spółki” w rozumieniuart. 4791 § 2 pkt. 1 ab inito KPC, będą więc podlegać rozpoznaniu w postępowaniugospodarczym. Stosownie do powyższego będą podlegać wszystkim ograniczeniom właściwymdla tego postępowania (np. prekluzja dowodowa).Pozew dotyczący uchylenia/stwierdzenia nieważności/stwierdzenia nieistnienia uchwałypodlega opłacie stałej w kwocie 2 000 zł (od każdej skarżonej uchwały – art. 29 pkt 3–5KSCU).Standardowym środkiem zabezpieczenia powództw skarżących uchwały ZW/WZA jestwystąpienie o wstrzymanie jej wykonania, względnie wystąpienie o dokonanie stosownejwzmianki w księdze wieczystej (gdy przedmiotem uchwały jest czynność dotycząca nieruchomości).Możliwe jest także ubieganie się o zabezpieczenie powództwa poprzez zawieszeniepostępowania rejestrowego.OrzecznictwoReprezentacja spółkiUchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 22 października 2009 r. IIICZP 63/2009LexPolonica nr 2089177Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/10Orzecznictwo Sądów w sprawach Gospodarczych 2010/3 poz. 18 str. 3OSNC 2010/4 poz. 55Przegląd Sądowy 2010/11–12 str. 175Przegląd Sądowy 2011/2 str. 113

208Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskichRejent 2010/5 str. 144www.sn.pl1. Zarząd spółki z o.o. nie może działać za spółkę w sporze o uchylenie uchwały zgromadzeniawspólników wytoczonym przez wspólnika będącego jednocześnie członkiemzarządu pozwanej spółki.2. W pozostałym zakresie odmawia podjęcia uchwały.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 marca 2005 r. I ACa 167/2004LexPolonica nr 379470W sporze toczącym się na podstawie art. 189 kpc, artykuł 253 ksh jako przepis szczególnyregulujący sposób reprezentacji spółki w ściśle określonych w nim przypadkach,nie ma wprost zastosowania. O reprezentacji spółki w takiej sytuacji decyduje ogólnaregulacja zawarta w art. 210 ksh, która wskazuje na radę nadzorczą lub pełnomocnikapowołanego uchwałą wspólników jako podmioty uprawnione do reprezentacji w sporzespółki z członkiem zarządu.Inne zagadnieniaUchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 21 lipca 2010 r. III CZP 49/2010LexPolonica nr 2333600Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/7Orzecznictwo Sądów w sprawach Gospodarczych 2011/1 poz. 2 str. 17OSNC 2011/1 poz. 7Rejent 2010/7–8 str. 181www.sn.pl1. Stosownie do art. 252 § 2 w związku z art. 249 § 2 k.s.h. postępowanie rejestrowemoże zawiesić sąd rejestrowy, nie wyłącza to jednak dopuszczalności zabezpieczeniaroszczenia o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników spółki z ograniczonąodpowiedzialnością przez zawieszenie postępowania rejestrowego.2. Dopuszczalne jest zabezpieczenie roszczenia o stwierdzenie nieważności uchwaływspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez zawieszenie postępowaniarejestrowego dotyczącego wpisu zmian na podstawie tej uchwały.Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 24 czerwca 2009 r. I CSK 510/2008LexPolonica nr 2046939Inne są przesłanki uchylenia uchwały wspólników (art. 249 § 1 ksh), a inne stwierdzenianieważności takiej uchwały (art. 252 § 1 ksh), aczkolwiek mogą być przypadki, gdy równocześniespełnione są przesłanki uchylenia i stwierdzenia nieważności uchwały. Jeślizatem zgłoszono żądanie określane w nauce procesu cywilnego jako żądanie ewentualne,oznacza to, że o uchyleniu zaskarżonej uchwały wspólników sąd może orzec tylkow razie uprzedniego oddalenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały.Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z roku 2005 I ACa 944/2005LexPolonica nr 418794Rzeczpospolita 2006/249 str. C2

Skarżenie uchwał zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia akcjonariuszy) 209Jeśli udziałowiec spółki chce skutecznie zaskarżyć uchwałę, musi przestrzegać wymogówformalnych na zgromadzeniu. Musi też pamiętać o rygorach obowiązujących w sprawachgospodarczych.Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 listopada 2008 r.VI ACz 1842/2008LexPolonica nr 2216013Dziennik Gazeta Prawna 2010/66 str. C3Jeżeli w pozwie sformułowano żądanie ewentualne np. stwierdzenia nieważności, ewentualnieuchylenia uchwały zgromadzenia, to wówczas opłata pobierana jest jedynie odżądania zasadniczego. W przypadku zgłoszenia obu tych żądań uznać bowiem należy,że żądanie ewentualne nie ma samodzielnego bytu – sąd orzeka o nim tylko w sytuacji,gdy oddala roszczenie główne. Nie zachodzi zatem kumulacja roszczeń uzasadniającawnoszenie opłaty w podwójnej wysokości.

Wykaz skrótówKC ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.Kodeks cywilny(Dz.U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm.)KPC ustawa z dnia 17 listopada 1964 r.Kodeks postępowania cywilnego(Dz.U. z 1964 Nr 43, poz. 296 ze zm.)KRSU ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r.o Krajowym Rejestrze Sądowym(Dz.U. z 2003 Nr. 121, poz. 769)KSCU ustawa z dnia 28 lipca 2005 r.o kosztach sądowych w sprawach cywilnych(Dz.U. 2006, Nr 167, poz. 1398 ze zm.)KSH ustawa z dnia 15 września 2000 r.Kodeks spółek handlowych(Dz.U. z 2000 r. Nr 94, poz. 1037 ze zm.)NRKU ustawa z dnia 29 lipca 2005 r.o nadzorze nad rynkiem kapitałowym(Dz.U. z 2005 r. Nr. 183 poz. 1537 ze zm.)OIFinU ustawa z dnia 29 lipca 2005 r.o obrocie instrumentami finansowymi(Dz.U. Nr 183, poz. 1538 ze zm.)OfPublU ustawa z dnia 29 lipca 2005 r.o ofercie publicznej i warunkach wprowadzaniainstrumentów finansowych dozorganizowanego systemu obrotu orazo spółkach publicznych(tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 185,poz. 1439)PrUpN ustawa z dnia 28 lutego 2003 r.Prawo upadłościowe i naprawcze(Dz.U. Nr. 60 poz. 535 ze zm.)RachU ustawa z dnia 29 września 1994 r.o rachunkowości(tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 152,poz. 1223 ze zm.)SDGU ustawa z dnia 2 lipca 2004o swobodzie działalności gospodarczej(Dz.U. z 2004 r. Nr. 173, poz. 1807z późn. zm.)ZKNU ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r.o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji(Dz.U. 03.153.1503 ze zm.)ZRRZU ustawa z dnia 6 grudnia 1996 r.o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów(tekst jednolity: Dz.U. 2009 r. Nr 67poz. 569 ze zm.).