Еднаков пристап до квалитетно образование за Ромите

Еднаков пристап до квалитетно образование за РомитеПедагогот во О.У „Гоце Делчев“ Штип,г-ѓа Цветанка Николова, истакна декасо оглед на фактот дека воучилиштето настава следат поголемброј на ромски деца и согласнозаконската регулатива ромските децаимаат право да изучуваат ромскијазик и култура како изборен предметкој влијае на успехот на ученикот.„Иако постои големазаинтересираност кај ромскитеродители и кај децата училиштето имапроблем да вработи квалификуванромски кадар. За изборен предметјазик и култура на Ромите не сезаинтересирани само ромски родителии деца, туку има големазаинтересираност и кај македонскитеродители. Согледувањето на оваасостојба налага итно да се залагамеза отворање на ромолошки студии коиќе бидат значајни за обезбедување наквалификуван кадар“ – истакнапедагогот Николова.Педагогот понатаму истакна декаразлични проекти кои сеспроведуваат имаат и позитина инегативна страна. Посебно вниманиетреба да обрне на хуманитарнатапомош како дел од проектот затоа штоима и многу македонски деца кои сесиромашни и се стекнува впечатокдека ромските деца иако не се редовни само тие добиваат помош како награда.На ова се надоврза и директорот на О.У„Б.К.Џинот“ од Велес,г-дин ТодорНајдов, кој истакна дека училиштето ево иста зграда со О.У „Благој Кирков“Велес и дека училиштето „БлагојКирков“ е вклучено во проектот„Еднакви образовни можности за децатаРоми“ кој го имплементира ФондацијатаИнститут Отворено ОпштествоМакедонија преку кој децата Ромивклучени во наставата добиваатбесплатни учебници, училишен прибор,бесплатна ужина. Од друга страна пак иво училиштето „Б.К.Џинот“ има ромскидеца и тие не се вклучени во овојпроект, значи се прави поделба, адецата учат во една иста зграда.Директорката на О.У „Славчо Стојменски“ Виница, г-ѓа Билјана Манасиева, истакнадека и во нивното училиште се спроведува проектот „Еднакви образовни можностиза децата Роми“ кој навистина им помага на децата Роми, но од друга страна имамногу мала заинтересираност на ромските родители за соработка со училиштето.„Родителите имаат потешкотии во комуникацијата со училиштето и затоа требамногу повеќе да се работи со родителите“ – истакна директорката Манасиева.- 5 -

Еднаков пристап до квалитетно образование за РомитеТркалезна маса, 3 март 2009, ПрилепПрисутните на средбата гипоздрави советникот заобразование во општина Прилеп,г-дин Марјан Матракоски, којпосака плодна дискусија и анализана сегашните состојби.Претставник на НационаленРомски Центар, г-дин АшметЕлезовски во својот поздравенговор истакна дека сите граѓани наРепублика Македонија треба дасфатат дека треба да направимезаеднички напори да јаискористиме Декадата завклучување на Ромите 2005-2015како процес за минимизирање наразликите помеѓу Ромите и припадниците на другите заедници, па така и восферата на образованието.Воведничарот на средбата,г-ѓа Назиктере Сулејмани, истакна дека образованието еодговорност на сите, а особено образованието на ромските деца. Во РепубликаМакедонија се развиени заложбите за унапредување на мултиетничкото општество,Македонија е потписник на Декада за вклучување на Ромите 2005-2015, меѓутоапотребно е поголемо дејствување во заедницата и поголема теренска работа,развивање на свеста на ромските родители да не се осипуваат децата. Владата наРепублика Македонија со низа закони и позитивни акции работи на прашањето наобразованието: задолжително основно и средно образование, бесплатни учебнициза сите деца чии семејства се приматели на социјална помош, стипендии за ромскидеца запишани во прва година во средно образование. Овие иницијативи треба дасе продолжат и понатаму и заедно со граѓанскиот сектор треба да допринесат даимаме поголем број на вклучени ромски деца во образовниот процес кои во иднинаќе бидат потенцијални наставници.„Ромите не се изолирана популацијаи треба да напредуваат во севкупнирамки во пристапот,децентрализацијата и квалитетот наобразованието“ – истакнаСтоименова.граѓанскиот сектор.Модераторот на средбата, г-ѓа НадаСтоименова, изрази благодарност доопштината Прилеп, ЗГ НационаленРомски Центар, EUMAP/OSI какосубјекти кои на агендата на тековнитеактивности го ставаат прашањето заобразованието на Ромите.Министерството за образование и наукае свесно дека и покрај сите напори штоги превзема не може да ги реши ситепроблеми, затоа и соработува соНа оваа средба треба да се земе во предвид поширокиот поим на пристапот дообразованието, поради тоа овие тркалезни средби ќе придонесат и запоттикнување на стандардите за квалитетот на образованието.- 6 -

Еднаков пристап до квалитетно образование за РомитеВо дискусијата за локалната самоуправа и образовните политики се вклучи исоветничката за образование во општина Битола, г-ѓа Снежана Петровска, којаистакна дека локалната самоуправа води голема грижа за образованието наромските деца. Предлог кој потекнува од локалната самоуправа Битола е воучилиштето О.У „Ѓорѓи Сугарев“ во советот на родители и училишниот одбор да имаромски претставници затоа што во ова училиште учат најголем број на ромски деца.Локалната самоуправа има изготвено и предлог за дневен престој за ромските децаза да имаат можност да ги избработуваат домашните задачи, да ги совладуваат нанаставни теми и содржини. Овој предлог е испратен до Министерството заобразование и наука и се чека одговор.За вклученоста на ромските деца вовоспитно-образовниотпроцесзборуваше и директорката на О.У„Кирил и Методиј“ Битола, г-ѓа ЛилиБошевска, која истакна дека не требада се прави генерализација дека ситеромски деца не посетуваат редовнонастава или пак не напредуваат, ноза жал во Битола е распространетапојава одреден број на деца дапитачат на улица. Училиштето заедно„Треба поголемо едуцирање иинформирање на родителите ипромовирање на позитивни примери ипрактики, затоа што децата запишаниво прво, второ и третто одделение неможат да одлучуваат сами за себе“ –истакна директорката Бошевска.со локалниот медијатор за образование на НРЦ прави максимални напори да севрата децата во училиште. Постојат случаи кога родителите земаат потврди деканивните деца се запишани на училиште за да ги достават потврдите за социјалнапомош, а децата не посетуваат редовно настава.Проблемот со осипувањето и нередовноста го истакна и директорката на О.У „МитеБогоевски“ Ресен, Мила Ноневска, која изјави дека ромските родители предпочетокот на учебната година заминуваат на сезонска работа (берење јаболка,гроздобер) и со себе ги носат и своите деца. Треба повеќе да работат социјалнитеслужби за да се елиминира и намали проблемот со сезонските миграции. Исто такатреба поголема работа со ромските семејства затоа што треба да се унапредат исемејните односи, поради фактот што честа глетка е поголемите деца, кои се второи третто одделение да не посетуваат настава затоа што ги чуваат помалите деца и ипомагаат на мајката. Децата честопати и работат и заработуваат за семејството. Сесоочуваме и со проблемот на неухранетост на децата. Треба да се актуелизира испроведувањето на легислативата затоа што работодавците што вработуваат децаостануваат неказнети. Министерството за труд и социјална политика и граѓанскиотсектор треба да превземат превентивни мерки и програми за заштита на овие деца.Проблемот не се решава централистички, не живеат Роми само во Скопје, воопштината Ресен нема никакви активности и информации за Декадата завклучување на Ромите 2005-2015.- 7 -

Еднаков пристап до квалитетно образование за РомитеЗа вклученоста на децата во образовниот процес директорката на О.У „ДобреЈовановски„ Прилеп, г-ѓа Виолета Лашовска, забележа дека големо влијание имаатсезонските миграции, ромските семејства и 2 до 3 пати во годината мигрираат, адецата се најголеми жртви на овие миграции поради непосетување на наставата. Вопоследните 3 години имаме драгоцена помош од граѓанскиот сектор за да сесправиме со овие проблеми. За осипувањето на децата и за нередовноста има исанкции и казни, но не помагаат. Казните не допираат до семејствата, треба повеќеда се работи со родителите за редовно посетување на наставата, но и за хигиената.Проблемот за децата што се надвор од образовниот процес го посочи директорот наО.У „Д.А.Габерот“ Кавадарци, г-дин Ангел Козаринов. Тој истакна дека воКавадарци има голем број на деца без завршено задолжително основнообразование, а според возраста не го исполнуваат условот да се запишат ворегуларно основно образование. Тој апелираше до надлежното министерство даизнајде начин и решение за упис и на овие деца кои се на возраст од 9 години илипостари од ова возраст.Директорката на О.У „Д.А.Габерот“ Ваташа, Кавадарци, г-ѓа Гордана Јордановска,истакна дека училиштето се соочува со проблем кога децата се во погорнитеодделенија, кога родителите ги носат да работат заедно со нив. Децата од петтоодделение и од погорните одделенија нередоно ја следат наставата и се осипувааттокму поради лошиот економски статус и социјалната необезбеденост.Кога станува збор за вклученоста на ромските деца и за структурата на самотоучилиште, педаготот на О.У „Ѓорѓи Сугарев“ од Битола, Валентина Петреска, изнесесерозен проблем кој се појавува во последно време. Во училиштето се запишаниголем број на ромски деца, и се случува македонските родители да ги отпишуваатсвоите деца.На прашање од модераторот на сребата што превзема училиштето за се надминеваквата ситуација и какви иницијативи се превземаат за зближување на децата,педаготот истакна дека ромските деца сакаат да учат во хетероген состав и заедносо сите останати деца. Модераторот упати апел училиштето да организираработилници со ромските и македонските родители и поголема работа сородителските совети.Директорот на О.У „Елпида Караманди“ од Битола, г-дин Илчо Белџигеровски,посочи на фактот дека честа појава е ромските деца во Битола да питачат и туказатајуваат надлежните институции. Според него Владата треба да превземепосеопфатна кампања и акција за инклузија на Ромите.Советникот за образование во општината Прилеп, г-динот Матракоски, посочинеколку позитивни примери кои се спроведуваат во градот, пред се програмата задооформување на образованието и проектот на локално ниво на Министерството затруд и социјална политика за вклучување на ромските деца во градинки. Овојпроект е подржан и од локалната самоуправа и е вработена Ромка каковоспитувачка.Педаогот од О.У „Климент Охридски“ Прилеп, г-дин Спире Филипоски, истакна декасите деца што се запишани во посебни паралелки во ова училиште имаат документза категоризација. Но во исто време тие се соочени со проблем затоа училиштетоима испратено барање за пререгистрација од училиште за деца со лесни пречки воразвој во училиште за деца со лесни, умерени и комбинирани пречки во развој, носеуште немаат одговор. Децата немаат направено рекатегоризација, и училиштетосеуште нема податоци за нивната способност. Педагогот истакна дека требапоголема едукација на родителите за да не бараат тие самите да ги запишат своитедеца во посебни паралелки поради материјални придобивки.- 8 -

Еднаков пристап до квалитетно образование за РомитеСвое видување на состојбата со Ромите во општинаПрилеп истакна и правникот од Центарот за социјалниработи Прилеп, г-дин Сами Јашаровски, наведувајќидека повеќето ромски семејства во Прилеп сесоцијално необезбедени и се корисници на социјалнапомош. Проблемот во образованието е дека ромскитедеца се запишуваат но од најразлични причини не гозавршуваат образованието, исто така проблем е инередовноста и осипувањето, работа на црно намалолетни деца, и треба итно и превентивно да седејствува.„20% од населението во регионот наКавадарци, Неготино, Демир Капија и Велесе со незавршено образование, од кои 15%се припадници на ромската заедницапокажува нашето истражување од 2004година. Сите овие лица треба да се вклучатво образование за возрасни“, изјави г-динБорис Трајков, директор на О.У „ТошоВелков Пепето, Кавадарци.„Проблемот е скоро ист изаеднички за сите училишта.Факт е дека ромскатазаедница има проблем и содомувањето и со лошиотсоцио-економски статус.Треба повеќе да се влучиМинистерството за труд исоцијална политика илокалните центри засоцијална работа. „Ромскитедеца се талентирани замузика зошто не се отворатповеќе основни и среднимузички училишта?“- истакнаг-динот Илија Андреев,директор на О.У „ГоцеДелчев“Кавадарци.- 9 -

Еднаков пристап до квалитетно образование за РомитеЗаклучоци од тркалезните масиЕднаквиот пристап до квалитетно образование за Ромите е интегративен проблем закој е потребна меѓусекторска соработка на сите надлежни институции и установи исоработка со граѓанскиот сектор. Квалитетот на образованието, не само пристапот,може да се подигне со редовен мониторинг на редовноста, со усовршување наквалитетот на наставата, со постојана помош од училишните стручни служби и соактивно вклучување на сите релевантни субјекти и пошироката заедница.Проблемот со нередовноста и осипувањето може да се надмине со поголема работасо родителите во заедницата. Треба да се мотивираат ромските родители да зематактивно учество во работата на родителските совети. Беше спомната исегрегацијата како проблем, кога ромските деца се запишуваат во најблискотоучилиште или во училиште каде учат нивните другарчиња, треба да се внимава напоголема распределеност на ромски деца по одделенија за да се избегнатпаралелки со значителен број само на ромски деца. Иако училиштата се ограничениво упис на децата со реонизација, сепак има тенденции во некои училишта да сезапишуваат сите ромски деца, што не води кон интеграција и развивање намултиетнички карактер. Да се обрне посебно внимание на распоредот на ученицитево текот на наставата и да се надмине јазичната бариера.Посебно внимание треба да се обрне на ромските деца во посебни паралелки, да сеинформираат родителите за постапката, да се организира рекатегоризација надецата. Поактивно да се вклучи Министерството за труд и социјална политика ицентрите за социјална заштита за надминување на проблемот со сезонскитемиграции.- 10 -

Еднаков пристап до квалитетно образование за РомитеПрепоракиИнституциите да го разгледаат извештајот за „Еднаков пристап доквалитетно образование за Ромите“ во Македонија изготвен од EUMonitoring and Advocacy Program/OSIДа се направи анализа за вклученоста на ромските деца во посебнипаралелкиЗа изборен предмет јазик и култура на Ромите училиштата да ги подржатродителите во изборотДа се унапреди соработката помеѓу Министерството за образование инаука и Министерството за труд и социјална политика за да се овозможиподобра заштита на учениците и да се развијат механизми занадминување на осипувањето и сезонските миграцииДа се воведат информации за ромската историја и култура во основнанаставна програма на училиштетоДа се отвори катедра за ромолошки студииДа се воведе задолжително предучилишно образование со цел да сеовозможи подобра подготовка на ромските деца за запишување воучилиштеДа се организираат јавни дебати за сегрегацијаВо училишта каде се запишани ромски деца да се гарантира вработувањена ромски кадар и застапеност на родители во родителски совети иучилишни одбориДа се направи ажурирање на податоци во евиденцијата на деца за упис напочетокот на учебната година.Локалните власти да превземаат проактивни мерки за вклучување надецата во образованието.ДодатокФотографии од тркалезни маси се достапни на: Штип http://www.nationalromacentrum.org/gallery/eumap/stip_04.02.09 Прилеп http://www.nationalromacentrum.org/gallery/eumap/prilep_03.03.09Видео запис е достапен на http://www.nationalromacentrum.org/mk/eumap-stip/Известувања на медиумите се достапни на: http://www.idividi.com.mk/vesti/makedonija/502492/index.html http://www.mia.com.mk/default.aspx?vId=62566386&lId=1- 11 -