zmodyfikowanie, ulepszenie bądź uproszczenie Pipka ... - Elportal

SzkołaKonstruktorówRozwiązanie zadania powinno zawierać schemat elektrycznyi zwięzły opis działania. Model i schematy montażowe nie są wy−magane, ale przysłanie działającego modelu lub jego fotografiizwiększa szansę na nagrodę.Ponieważ rozwiązania nadsyłają Czytelnicy o różnym stopniuzaawansowania, mile widziane jest podanie swego wieku.Ewentualne listy do redakcji czy spostrzeżenia do erraty powinnybyć umieszczone na oddzielnych kartkach, również opatrzonychnazwiskiem i pełnym adresem. Prace należy nadsyłać w terminie45 dni od ukazania się numeru EdW (w przypadku prenumeratorów– od otrzymania pisma pocztą).Zadanie nr 61Pomysł zadania nadesłał Radosław Szyckoz Goleniowa. Oto fragment listu: Ostatniow moim mieście pojawili się złodzieje, którzypenetrują klatki schodowe budynków mie−szkalnych i sprawdzają, czy któreś drzwi niesą otwarte. (...) jedno takie zdarzenie miałomiejsce podczas obecności domownika.Z przedpokoju zginęły klucze i kurtka.Aby uchronić się przed taką sytuacją, na−leży zainstalować akustyczny sygnalizatorniezamkniętych drzwi.Najpierw podaję oficjalny temat zadania 61:Zaprojektować sygnalizator zam−knięcia drzwi na klucz lub zasuwę.Teraz ważne wyjaśnienia. Jak wynikaz zamieszczonego cytatu, układ ma spraw−dzać nie to, czy drzwi są uchylone czy nie.Zaprojektowane urządzenie ma kontrolować,czy są skutecznie zamknięte na zasuwę lubklucz. Oczywiście aby system mógł pełnićswą rolę, przez prawie cały czas drzwi musząbyć zamknięte na klucz (na zasuwę). Będąotwierane tylko na chwilę, gdy ktoś wchodzilub wychodzi.W najprostszym przypadku działanie sy−gnalizatora wyobrażam sobie tak: każdeotwarcie zamka uruchomi obwód odmierza−nia czasu, na przykład 10 sekund (lub nawetmniej). Te 10 sekund całkowicie wystarczy,by wejść/wyjść i zamknąć drzwi na klucz lubna zasuwę. Wtedy sygnalizator się nie ode−zwie. Jeśli jednak zamek będzie otwartyprzez więcej niż 10 sekund, ma się odezwaćsygnalizator dźwiękowy, przypominającydomownikowi o konieczności skutecznegozamknięcia drzwi.Układ elektroniczny będzie w tym wy−padku prosty. Nie jest to warunek konieczny,jednak proponuję zasilać sygnalizator z bate−rii. Trzeba więc zwrócić uwagę, by w spo−czynku pobierał znikomo mały prąd (do 10mikroamperów). Chodzi o to, by układ byłzasilany z baterii 9−woltowej (alkaliczna ok.450mAh) albo jednej czy dwóch litowych(100...150mAh) i by takie baterie wystarczy−ły na co najmniej rok pracy. Nie wszędzie bo−wiem dostępne będzie napięcie sieci.Układ czasowy do takiego prostego sy−gnalizatora to drobiazg. Znacznie więcejuwagi będzie wymagać zaprojektowanieczujnika zamknięcia zamka (zasunięcia zasu−wy). Poświęćcie tej sprawie baczną uwagę.Czujnik musi być przede wszystkim nieza−wodny, by mógł bezawaryjnie pracowaćprzez kilka... kilkanaście lat. W przypadkufutryny drewnianej sprawa jest prostsza –można wmontować jakikolwiek czujnik sty−kowy (mikrowyłącznik). Trochę trudniej bę−dzie w przypadku futryn metalowych, jednakjestem przekonany, że znajdziecie dobre roz−wiązania.Potraktujcie temat jak najbardziej poważ−nie, przyjmując, iż urządzenie będzie wyko−rzystane w Waszym domu (ale zastanówciesię, jakie uniwersalne rozwiązania stosowaćprzy różnych zamkach i zasuwach).Zadanie generalnie uważam za łatwei spodziewam się wielu prac. Konkurencjana pewno będzie duża, więc pomyślciei opracujcie układy, wyróżniające się spo−śród innych.Rozważcie różne przypadki, żeby urządze−nie było jak najbardziej praktyczne. Weźciepod uwagę różne możliwości. Jeśli układwspółpracowałby z dodatkową zasuwą zamy−kaną tylko od wewnątrz, to jak się zachowa powyjściu domowników i zamknięciu drzwi nastandardowy zamek? Czy byłby sens połą−czenia takiego sygnalizatora z normalnymsystemem alarmowym? Czy warto stosowaćkostkę ISD z zapisanym komunikatem głoso−wym? Czy warto rozbudowywać taki system,28 Elektronika dla Wszystkich

Szkoła KonstruktorówFot. 8 Model Piotra Wójtowicza Fot. 10 Układy Arkadiusza Zielińskiego Fot. 12 Model Filipa Karbowskiegoi membranę piezo. (Kempa1.gif) Jarek otrzy−muje nagrodę głównie za wykorzystanie ele−mentów SMD i staranne wykonanie maleń−kich płytek drukowanych do nich.Piotr Wójtowicz z Wólki Bodzechow−skiej wykorzystał niemal identyczny schemat(Wojtowicz1.gif). Model pokazany jest na fo−tografii 8. Również Piotr wykorzystał foto−diodę (BP34), co umożliwiłozastosowanie współpracujące−go z nią rezystora o wartości10MΩ i zmniejszenie tym prą−du spoczynkowego. I za to rów−nież otrzymuje nagrodę.Inni koledzy wykorzystali in−ne moduły wykonawcze. Jaro−sław Chudoba z GorzowaWlkp. (Chudoba1.gif)zastoso−wał „gadający moduł” i małygłośniczek – patrz fotografia 9.Arkadiusz Zieliński z Często−chowy wykonał dwa układy po−kazane na fotografii 10. Jedenz nich to klasyczny układ we−dług rysunku 2, drugi zawieratranzystorowy przerzutnik asta−bilny oraz moduł z telefonu−za−bawki, pozwalający wybrać jeden z ośmiudźwięków.Artur Filip z Legionowa w swoim ukła−dzie, pokazanym na fotografii 11, zrealizowałciekawą ideę. Zastosował dwa niezależne gene−ratory (14Hz i 1,4Hz) i dwa obwody RC skra−cające czas impulsów. Brzęczyk piezo odzywasię tylko wtedy, gdy oba generatory mają aku−rat na wyjściach stan wysoki. Pozwala to uzy−Fot. 9 Pipek Jarosława Chudobyskać dźwięki o różnej długości w pseudoprzy−padkowych odstępach czasu. Rysunek 6 poka−zuje przykładową realizacje takiej idei. Orygi−nalny schemat (Filip1.gif) jest inny i zawieraewidentny błąd (fotorezystor zwiera do plusazasilania wyjście bramki, poza tym układ po−biera znaczny prąd. Niemniej za oryginalny po−mysł Artur otrzymuje nagrodę.Inne rozwiązaniaOprócz pipków z kostką 4093 nadesłaliścieteż inne. Wspomniany już Jarosław Kempajeden z układów zrealizował z kostką 555w wersji CMOS SMD – patrz fotografia 7.Podał też schemat pipka z układem 4047.Filip Karbowski z Warszawy przysłałmodel pokazany na fotografii 12, zrealizo−Fot. 11 Model Artura FilipaRys. 6wany na układzie 4060. Układ działa, dźwię−ki są długie, więc pipka łatwo odnaleźć, war−to te dźwięki skrócić. Podobny układ, z kost−kami 4060 i 4093 nadesłał Jarosław Tarna−wa z Godziszki – patrz fotografia 13.Bartłomiej Sędek z Bud Barcząckichprzysłał wzmacniacz do pipka, zrealizowanyna układzie TDA820. Model pokazany jestna fotografii 14.Fot. 13 Pipek Jarosława TarnawyFot. 14 Układ Bartłomieja SędkaFot. 15 Pipek Andrzeja SadowskiegoElektronika dla Wszystkich31

Szkoła KonstruktorówAndrzej Sadowski ze Skarżyska−Kam.wykonał pipka w oparciu o kostkę 4541.Schemat pokazany jest na rysunku 7, a mo−del na fotografii 15. Choć pobór prądu niejest rewelacyjnie niski, jednak Andrzejotrzyma nagrodę za pomysł, by regulowaćwspółczynnik wypełnienia za pomocą wej−ścia programującego B kostki 4541.Rys. 7Rys. 8Schemati zdjęcie prościut−kiego pipka nade−słał przez Internet15−letni WojciechMacek z NowegoSącza. Model po−kazany jest na fo−tografii 16,a schemat na ry−sunku 8.Bardzo wyso−ko oceniłem pracę młodziutkiego Filipa Rusaz Zawiercia. Choć działanie układu pozostawiawiele do życzenia (piski są zbyt głośne, zbytdługie i powtarzane zbyt często), Filip otrzy−muje aż sześć punktów i nagrodę. Dlaczego?Odpowiedzią jest fotografia 17. Młody kandy−dat na konstruktora musi się jeszcze dużo nau−czyć o układach i podzespołach, niemniej po−mysł wykonania „pipającej baterii” jest znako−mity. Filip usunął jedno ogniwo, czyli ma dodyspozycji pozostałe dwa (3V) i dużo miejscaFot. 16 Model Wojciecha Mackawe wnętrzu obudowy do zakamuflowaniaukładu. Jestem przekonany, że wykorzystacieten pomysł także do innych celów.Dariusz Knull z Zabrza także świadomiezastosował kamuflaż umieszczając układ wpudełku od zapałek. Jego model pokazany jestna fotografii 18. Sercem układu jest kostka4541. Pracuje tu zupełnie nietypowo. Nie sąwykorzystanewewnętrzneliczniki, tylkooscylator. W re−zultacie układpracuje wedługkoncepcjipodobnej jak tana rysunku 2,z tym, że genera−tor jest inny (kla−syczny dwu−bramkowy). Do−łączony opis niezawiera uzasa−dnienia takiejdecyzji, a co gor−sza, w układzieoscylatora pra−cuje kondensator elektrolityczny (100µF).Wprawdzie przy niskim napięciu zasilania(3V) nie ulegnie on uszkodzeniu, jednak przynapięciach wyższych zastosowanie elektrolitabyłoby absolutnie niedopuszczalne. Nadesła−ny drugi projekt „Komarzyca bzykawica” niezawiera błędów rzucających się w oczy. Skie−rowałem go do Pracowni Konstrukcyjnej. Je−śli przejdzie testy, ukaże się w Forum Czytel−ników lub w dziale E−2000. Jak zwykle Da−riusz przeprowadził też szereg prób z sygnali−Fot. 17 Układ Filipa RusaFot. 18 Model Dariusza Knullazatorem od budzika oraz brzęczykiem piezo1,5V. Ostatecznie uznał jednak, że zasilaniez jednego ogniwa 1,5V jest złym pomysłem.Podał schematy dwóch testowanych układów,ale rzeczywiście wymagałyby one poprawek.Mariusz Chilmon z Augustowa, którydopiero trzeci raz bierze udział w Szkole,wykonał w pudełku od zapałek model poka−zany na fotografii 19. Wykorzystał klasycz−ny multiwibrator astabilny i dwa tranzystory.Jego układ zasilany jest z jednego mniejsze−go paluszka (AAA, R06) o znacznej pojem−ności, więc pobór prądu rzędu 0,4mA nie jesttragedią. Pomimo znacznego poboru prąduprzydzielam młodemu uczestnikowi nagrodęza niskie napięcie zasilania układu.Marcin Wiązania z Gacek przysłał aż czte−ry modele, pokazane na fotografiach 20...23.Trzy z nich są zasilane napięciem 3V i wyko−rzystują kostki 4093 (wg rysunku 2), 4047 oraz4541. Ostatni układ zawiera cztery tranzystoryi może być zasilany z jednego ogniwa 1,5V.Układy są prawidłowe, jednak nie zaskakująniczym szczególnym, zwłaszcza pobór prądudo najmniejszych nie należy.Ryszard Milewicz z Wrocławia nadesłałe−mail ze schematami i opisem. Zapowiada−ny model nie dotarł jednak do chwili pisaniaartykułu (dotarł dopiero po złożeniu artyku−łu, dlatego jego fotografia została umie−szczona na końcu tego odcinka Szkoły). Nie−mniej układy są bardzo interesujące. Orygi−nalne schematy można zobaczyć na rysunku9. Oto obszerne fragmenty listu: Wyszedłemz założenia, że układ powinien być zasilanyFot. 19 Pipek Mariusza ChilmonaFot. 20 Układ Marcina Wiązani (1)32Elektronika dla Wszystkich

Szkoła KonstruktorówFot. 21 Układ Marcina Wiązani (2)Fot. 22 Układ Marcina Wiązani (3)Fot. 23 Układ Marcina Wiązani (4)Punktacja Szkoły KonstruktorówMaciej Jurzak Rabka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15Bartłomiej Radzik Ostrowiec Św. . . . . . . . . . 13Artur Filip Legionowo . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12Ryszard Milewicz Wrocław . . . . . . . . . . . . . . 12Jacek Konieczny Poznań . . . . . . . . . . . . . . . 10Maciej Ciechowski Gdynia . . . . . . . . . . . . . . . 9Łukasz Cyga Chełmek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Jakub Kallas Gdynia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Filip Karbowski Warszawa . . . . . . . . . . . . . . . 9Dariusz Knull Zabrze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Bartosz Niżnik Puławy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Filip Rus Zawiercie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Emil Ulanowski Skierniewice . . . . . . . . . . . . . 9Marcin Wiązania Gacki . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Roland Belka Złotów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8Mariusz Chilmon Augustów . . . . . . . . . . . . . . 8Michał Kobierzycki Grójec . . . . . . . . . . . . . . . 8Łukasz Malec Tomaszów Lub. . . . . . . . . . . . . 8Jarosław Markiewicz Zielona Góra . . . . . . . . 8Marcin Biernat Rozalin . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Dariusz Bobrowski Tarnów . . . . . . . . . . . . . . 7Michał Grzemski Grudziądz . . . . . . . . . . . . . . 7Sebastian Mankiewicz Poznań . . . . . . . . . . . . 7Paweł Niedźwiedzki Wiechlice . . . . . . . . . . . . 7Adam Pałubski Piotrków Tryb. . . . . . . . . . . . . 7niskim napięciem i zużywać mało (kilka µA)prądu w stanie czuwania. Rys. 1 pokazujeukład zasilany napięciem 3V (2...5V), pobórprądu w czasie czuwania to ok. 1µA, przy ba−terii litowej 100mAh daje to 100000h (11 lat)czuwania. B1 − przetw. piezo, L1 zwiększagłośność.Zasadniczym założeniem było jednak zbu−dowanie układu zasilanego z jednego ogniwa1,5V. Założenia: Uzas=0,8...1,6V, czyli złączeB−E plus jedno C−E w nasyceniu, połączoneszeregowo. Zastosowano multiwibrator nie−symetryczny wg rys. 2. Układ testowy zasilo−no z częściowo zużytej baterii R6 dającej1,2V. Zastosowano R1=5M, R2=470k, Gł.1 −głośnik 57mm 8Ω. Układ działał w zakresieR1 10k−5M przy R2=0−300k przy R1=3M.Fotorezystor blokował przy słabym oświetle−niu, pobór prądu wynosił 0,5µA przyR1=3M. Następnie zastosowano jako Gł.1przetwornik elektromagnetyczny 12x9mmR=47Ω (nominalne napięcie pracy 5V),częstotliwość rezonans. 2400Hz. Układdziałał w zakresie R1=620k...5M (przyR2=225k) i R1=142k...5M (przy R2=0).Przy wartości R2 mniejszej od 18k głośnośćzmniejszała się, powyżej 53k była duża. Ma−ksymalną głośność zanotowano dlaR1=1,77M, R2=224k oraz R1=525k,R2=85k. Dla wartości typowychR1=1M, R2=100k głośność też była du−ża. Do włączania jednego generatoraużyto drugiego (rys. 3). W czasie próbstwierdzono, że do blokowania genera−tora R3 musi być mniejszy od 6k. Powy−żej pojawiała się modulacja (wtedyukład może służyć jako syrena lub gene−rator efektów − i ton ciągły − brak bloko−wania). W generatorze kluczującym zre−zygnowano z R2 (wg rys. 2), gdyż wy−starczy to do generowania krótkich pi−sków. Okres powtarzania pisków wynosi ok.3 min. 10 s. przy słabym oświetleniu wzrastado 4 min. Do testowania zakresu napięć zasi−lania i poboru prądu zastosowano zasilaczregulowany wg rys. 2a zasilany z nowej bate−rii (U=1,594V). Pobór prądu przy generowa−niu dźwięku dla Uzas=1,594V wyniósłIz=7mA; dla Uzas 0,93V − 3mA, dla 0,67V −0,3mA. Dla napięć zasilajacych powyżej0,80V ton był w miarę normalny, spadała tyl−ko głośność. Poniżej 0,755V zaczęła wyra−źnie wzrastać częstotliwość. Przy0,66V układ jeszcze generował słyszalnydźwięk. Przy zmniejszonym napięciu zasila−nia wydłużał się czas pisku. W czasie spoczyn−ku układ pobierał 0,7µA(3µA przy R1=470k).Układ jest energooszczędny, zużywa0,019mAh na godzinę pracy (piszczenie w od−stępach czasu) przy Uz=1,59V, długość pi−sków 0,5s, okres powtarzania 3’10“. Bateriaalkaliczna (1500mAh) powinna wystarczyć naprawie 9 lat, nie licząc samorozładowania. Wcelu zmniejszenia wymiarów można użyć bate−rii zegarkowej. Czułość (oświetlenie) możnaregulować przez zmianę R1 (mniejsza rezy−stancja − większa wartość natężenia światładla zablokowania układu). Do zachowaniastałego okresu powtarzania należy propor−cjonalnie zwiększyć C1. Do zwiększenia czę−stotliwości pisków na−Rys. 9leży zmniejszyć C1.Długość pisków moż−na zwiększyć dodającw szereg z C1 rezystoro wartości od kilkusetomów do kilku kiloo−mów. Zastosowano fo−torezystor o średnicy4,4mm o rezystancji20k w zacienionym po−koju. Układ można za−silać z wyższego na−pięcia − powinien byćodporny na odwrotnewłączenie zasilania(złącza B−E przebijąsię powyżej 6V).Oczywiście Ry−szard otrzymuje na−grodę.Na zakończeniewymienię jeszcze Au−torów, którzy nade−słali tylko schematy.Klasyczny układ we−dług rysunku 2 zapro−ponował CzesławSzutowicz z Wło−cławka (pozdrawiam,Elektronika dla Wszystkich33

Szkoła Konstruktorówmam nadzieję, że ręka jest już sprawna). Pro−sty układ z jedną bramką proponuje Sławo−mir Orkisz z Kuślina. Fabian Niemiecz Krzepic podał schemat układu z kostką4093. Do skracania impulsów generatora za−stosował nie diodę, tylko tranzystor. Choćoryginalny schemat nie jest godny polecenia,a obwód z tranzystorem zawiera istotnąusterkę, warto odnotować sam pomysł wyko−rzystania tranzystora. Ideę pokazuje rysunek10. Tranzystor pozwoli ominąć problem, naktóry natknęło się kilku eksperymentatorówprzy niskich napięciach zasilania, gdy okaza−ło się, że sposób skracania impulsu z diodąjest nieskuteczny.Rys. 10Uwagi końcowePonieważ prace były do siebie podobne, abyotrzymać nagrodę, trzeba było wyróżnić sięspośród konkurencji. Premiowałem przedewszystkim doniesienia o eksperymentachi wnioskach z nich płynących. Atutem byłmłody wiek oraz pomysłowość. Nie miałemwątpliwości, jak przydzielić punkty i nagro−dy, gdy podobne prace nadesłali 22−letni stu−dent i 14−letni gimnazjalista. Tym razem niemiałem też problemu z przydziałem punk−tów. Przecież stawiając to zadanie wyraźnienapisałem, że chodzi mi nie tyle o pipka, tyl−ko o to, żebyście zajęli się układami zasilany−mi niskimi napięciami, pobierającymi jaknajmniej prądu. Właśnie przez brak dogłęb−nych eksperymentów znacznie mniej punk−tów otrzymują Koledzy, którzy po prostu za−projektowali przeciętnego pipka nr N+1, li−cząc na jego publikację w EdW.Bardzo się cieszę, że wielu uczestnikówprzeprowadziło wnikliwe eksperymenty.Niewątpliwie wzbogacili swą wiedzę, którazaowocuje w przyszłości. Gratuluję też naj−młodszym uczestnikom, którzy przysłali sze−reg sensownych układów.A oto fragment listu wspomnianego jużBartka Radzika: Chcę przedstawić wynikieksperymentów, które przeprowadziłem z ele−mentami światłoczułymi. Badania miały nacelu znalezienie elementu, który pracowałbyz jak najmniejszym prądem. Sprawdziłemwszystko, począwszy od fotorezystorów, skoń−czywszy na diodach LED (!). Okazało się, żeprzy polaryzacji prądem rzędu 90nA najle−piej pracują fotodiody. Wobec tego właśniefotodioda pełni rolę „oka” pipka.Bartek zastosował też kondensatoropóźniający włączenie pipka po zgaszeniuświatła.Zwróćcie uwagę, że większość układówzawiera fotorezystory i fototranzystory. Ro−zumiem, że nie wszyscy mają pod ręką pełnyzestaw podzespołów. Niektórzy uczestnicyskarżyli się na przykład, że nie mogli kupićpotrzebnych elementów SMD. Wygląda jed−nak na to, że często bez zastanowienia stoso−wano dzielnik z fotoelementem, który akuratbył pod ręką, częstokroć nie bacząc na wy−miary czujnika. Tylko w kilku układach za−stosowano fotodiody. Tymczasem to jestistotna sprawa! Wielu Kolegów chciałozmniejszyć prąd spoczynkowy, więc po pro−stu zwiększali oporność rezystora współpra−cującego z fotoelementem. Tylko czy spraw−dzili w praktyce, przy jakim minimalnymoświetleniu układ przestaje „pipać”?Niestety, zwiększanie tej współpracującejrezystancji powoduje, że układ zaczyna pra−cować dopiero w głębokiej ciemności,Fot. 24 Model do zadania 55 Filipa RusaFot. 25 Model do zadania 55Piotra WójtowiczaFot. 26 Model do zadania 56Piotra WójtowiczaR E K L A M A · R E K L A M A · R E K L A M A · R E K L A M A · R E K L A M A34Elektronika dla Wszystkich

Szkoła Konstruktorównieosiągalnej w typowych warunkach miej−skich, gdy przez okno wpada światło ulicznejlatarni. Aby uzyskać sensowną czułość przymałych prądach, należało zastosować foto−diodę albo ograniczyć dostęp światła do in−nego fotoelementu.Zwróćcie też uwagę, że w niektórychukładach o schematach zamieszczonych nastronie internetowej, cały czas pracują gene−ratory, wobec czego układy pobierają znacz−ny prąd. Fotoelement tylko blokuje pracę pi−szczyka. Czy nie lepiej blokować też genera−tor, co w przypadku układów CMOS jestdziecinnie łatwe?Prawie nikt (jest tylko jeden chlubny wy−jątek) nie zainteresował się popularną kostką74HC132, która choć wywodzi się z rodzinyTTL, jest układem CMOS, mogącym wedługkatalogu pracować przy napięciach zasilania2...6V. Co ważne, kostka ta ma wydajnośćprądową znacznie większą niż układ 4093.Niektórzy zupełnie niepotrzebnie się mar−twili, że dźwięk ich pipka jest za cichy. W nocynaprawdę wystarczy cichutki, krótki dźwięk.Wiem to z dobrego źródła − od mojej żony,która była ofiarą Nocnych Dręczycieli, zbudo−wanych na potrzeby Oślej łączki. Ja opracowu−jąc przed kilkoma miesiącami projekt do Oślejłączki (patrz EdW 2/2001 strona 37) musiałemzastosować najprostsze rozwiązanie z najpopu−larniejszymi, najtańszymi tranzystorami i foto−tranzystorami, bowiem fotodiody będą używa−ne dopiero podczas trzeciej wyprawy.Jeśli chodzi o prace z zadania 57, zdecy−dowanie najwyżej oceniłem propozycje Bar−tłomieja Radzika, Macieja Jurzaka i Ry−szarda Milewicza. Nagrody otrzymają tak−że: Michał Bielecki, Jarosław Kempa,Piotr Wójtowicz, Artur Filip, Andrzej Sa−dowski, Filip Rus i Mariusz Chilmon.Drobne upominki otrzymają: Witold Krzak,Szymon Janek, Arkadiusz Zieliński, Jaro−sław Chudoba, Krzysztof Kraska, WojtekMacek, Filip Karbowski, Jarosław Tarna−wa, Marcin Wiązania i Dariusz Knull.Na sam koniec jeszcze remanenty. FilipRus oprócz interesującego modelu „baterii”przysłał zdjęcia i opis modelu do zadania 55.Jak pisze, padł ofiarą poczty, która kilkakrot−nie zwracała mu paczkę adresowaną naskrytkę pocztową AVT. Udowodnił, że wy−konał model (fotografia 24) w terminie, dla−tego do jego konta dodaję dodatkowe trzypunkty. Nie mogę natomiast przyznać punk−tów Piotrowi Wójtowiczowi, jednemu z naj−bardziej obiecujących uczestników naszejSzkoły. Wraz z rozwiązaniem bieżącego za−dania nadesłał modele i opisy do dwóch po−przednich zadań. Modele można zobaczyć nafotografiach 25 i 26. Czekam natomiast nietylko na rozwiązania zadań do Szkoły, alei na kolejne projekty do publikacji.Fot. Pipek Ryszarda MilewiczaJak zwykle pozdrawiam wszystkich ucze−stników i sympatyków Szkoły.Piotr GóreckiCo tu nie gra?− Szkoła Konstruktorów klasa IIRozwiązanie zadania 57Na rysunku A moż−Ana zobaczyć schematzaprezentowanyw EdW 11/2000.Miał to być fragment„Uniwersalnego od−straszacza”. Pomy−słodawca tego sche−matu powinien sta−rannie przeanalizo−wać dalsze rozważa−nia, by w swych na−stępnych pracach ro−bić mniej błędów.Zachęcam go też do prób praktycznych –wtedy takie błędy wychodzą na jaw.W tym prostym układzie, nadesłanymprzez początkującego adepta elektroniki, wy−kryliście wiele błędów. Nadeszły dziesiątkiodpowiedzi, prawie wszystkie trafne. Tylkokilku zupełnie początkujących nie rozpozna−ło żadnej z rzeczywistych usterek.Przede wszystkim zwracaliście uwagę, żewyjście bramki CMOS w żadnym wypadkunie dostarczy do głośników odpowiedniej mo−cy. Rzeczywiście, oporność wyjściowa bram−ki jest rzędu 100Ω, więc na oporności głośni−ków (4Ω lub 8Ω) napięcie będzie mniejsze niż1Vmiędzyszczytowo, co oznacza moc rzęduco najwyżej kilkunastu miliwatów.Niektórzy proponowali połączenie równo−ległe kilku inwerterów lub buforów mocy(4049, 4050). Najczęściej proponowaliściejednak dodanie tranzystorowego stopnia mocywedług rysunku B. Istotnie zwiększy to moci głośność. Moc maksymalna przy zasilaniu12V i obciążeniu 4Ω wyniesie wtedy 4...6W.Niewiele osób zwróciło uwagę na możliwośćwykorzystania układu mostkowego wedługrysunku C, co jeszcze zwiększyłoby moc.Kilka osób zaleca usunięcie głośnikówi zastąpienieich membraną Bpiezo.Kolejnąpoważną i ła−twą do wy−krycia uster−ką, sygnalizo−Cwaną przez liczną grupę uczestników, jestzbyt mała pojemność kondensatora sprzęga−jącego wzmacniacz z głośnikiem. Kondensa−tor o pojemności 47µF tworzy z rezystancjągłośnika 4Ω filtr górnoprzepustowy i obcinasygnały o częstotliwościach mniejszych niż845Hz. Dla 8Ω częstotliwość graniczna wy−nosi ponad 400Hz.Całkowicie przekreśla to sens stosowaniatrzech głośników. Zapewne pomysłodawcyR E K L A M A · R E K L A MElektronika dla Wszystkich35