AZƏRBAYCAN RESPUBLĠKASI TƏHSĠL NAZĠRLĠYĠ BAKI ...

AZƏRBAYCAN RESPUBLĠKASI TƏHSĠL NAZĠRLĠYĠBAKI DÖVLƏT UNĠVERSĠTETĠÇĠN TARĠXĠfənnininP R O Q R A M I«HS 070000 – Tarix» istiqaməti üzrəBAKI – 2009AZƏRBAYCAN RESPUBLĠKASI TƏHSĠL NAZĠRLĠYĠBAKI DÖVLƏT UNĠVERSĠTETĠ

2ÇĠN TARĠXĠfənninin bakalavr təhsil pilləsi üçünP R O Q R A M I«HS 070000 – Tarix» istiqaməti üzrəBAKI – 2009Proqramın tərtibçisi:Q.ġ.DAVUDOVt.e.n., dos.

3Redaktor:R.B.ASLANOVt.e.n., dos.Rəyçilər:A.R.BAĞIROVAA.A.MƏMMƏDLĠt.e.n., dos.t.e.n., dos.İZAHAT VƏRƏQƏSİ«Çin tarixi» fənninin proqrammı universitetlərdə tarix vəĢərqĢünaslıq ixtisasları üzrə bakalavr pilləsində təhsil alanlar üçünnəzərdə tutulmuĢdur. Proqramda Çinin qədim dövr, orta əsrlər, yeni və ənyeni dövrləri üzrə daxili və xariji siyasət problemlərinə, mədəniyyətinədiqqət yetirilmiĢ, ayrı-ayrı məsələlər üzrə lazım olan materiallar əhatəolunmuĢdur. Proqram tədris planında nəzərdə tutulmuĢ saatlara uyğunĢəkildə tərtib olunmuĢdur.

4Mövcud tədris planına əsasən nəzərdə tutulan saatların bölgüsü:Tarix fakültəsi üzrə – cəmi 14 saatMövzuların adları jəmi m1. Çin orta əsrlərdə 4 saat2. Çin yeni dövrdə 4 saat3. Çin ən yeni dövrdə 6 saatC Ə M ĠġərqĢünaslıq fakültəsi üzrə – cəmi 90 saatMövzuların adları14 saatcəmi1. GiriĢ. Çin haqqında ümumi məlumat. Fənnin öyrənilməsininmənbəĢünaslığı və tarixĢünaslığı haqqında.2 saat2. Çin ibtidai icma quruluĢu dövründə 2 saat3. Çində quldarlıq münasibətləri 4 saat4. Çində feodal münasibətlərinin meydana gəlməsi (III-VIIəsrlər)4 saat5. Tan imperiyası 4 saat

629. Ən yeni dövrdə Çin mədəniyyəti 2 saat30. Çin Xalq Respublikası ilə Azərbaycan Respublikasıarasında siyasi və iqtisadi əlaqələrin yaranması və inkiĢafıC Ə M Ġ2 saat90 saatGİRİŞÇinin coğrafi mövqeyi, təbii Ģəraiti, ərazisi, əhalisi, iqlimi.«Çin» adı haqqında. Çinlilərin mənĢəyi haqqında. Çin tarixi vəmədəniyyətinin dünya sivilizasiyasında yeri və mövqeyi.Çin tarixinin öyrənilməsi. Çin tarixinə dair əsas mənbələr.TarixĢünaslıq. Çin tarixi kursunun vəzifələri və əhəmiyyəti.ÇİN QƏDİM DÖVRDƏÇin ibitidai icma quruluşu dövründə. DaĢ dövrü. Ġlk paleolitabidələri. Çin ərazisində ən qədim insan məskənləri. Yığıcılıq, ovçuluq,balıqçılıq. Əkinçiliyin meydana gəlməsi. Neolit dövrü. YanĢaokmədəniyyəti. LunĢan mədəniyyəti. Ġlkin dini inancların meydana gəlməsi.Dəfn mərasimləri və qəbir abidələri. Qəbilə daxilində qadının əsas roloynaması. Tunc dövrü mədəniyyəti. Qul əməyindən istifadənin meydanagəlməsi. Kurqanlar mədəniyyəti dövrü.

7Çindəquldarlıq münasibətləri. Ġlk dövlət qurumları.Sya sülaləçi. ġan-Ġn dövləti. Çjou dövləti: Qərbi Çjou və ġərqi Çjou.Mu Vanın qanunlar toplusu. DöyüĢən padĢahlıqlar. Sin imperiyası. ĠnÇjenin tədbirləri. Böyük Çin səddi. Xan imperiyası: Qərbi (Böyük) Xanġərqi (Kiçik) Xan sülalələri. Lyu Banın, U-dinin tədbirləri. Böyük ipəkyolu. Van Manın islahatları. «Qırmızı qaĢlılar» üsyanı. Fan Çun. LyuSyunun tədbirləri.II əsrin son rübündə Çinin sosial-iqtisadi və siyasi vəziyyəti.«Sarısarıqlılar üsyanı». Çjan qardaĢları. Üsyanın nəticələri vəəhəmiyyəti.Eramızın əvvəllərində Çinin xarici siyasəti.ÇİN ORTA ƏSRLƏRDƏÇində feodal münasibətlərinin meydana gəlməsi (III-VII əsrlər).Xan imperiyası dağıldıqdan sonra Çində siyasi vəziyyət. Üç padĢahlıqdövrü. Feodal münasibətlərinin meydana gəlməsi və onun əsasxüsusiyyətləri. Erkən feodal dövlətinin yaranması. Sıma Yanın islahatlarıvə pay torpaq sisteminin bərqərar olması. IV-V əsrlərdə köçərilərinbasqınları. Ölkənin Ģimalında və cənubunda dövlətlərin yaranması. Aqrarmünasibətlər. ġimali Vey padĢahlığında və cənub dövlətlərində siyasi vəsosial quruluĢ. Buddizmin və daos dininin yayılması. Feodal quruluĢununmöhkəmləndirilməsində dini ideologiyanın rolu. Məbəd torpaq sahibliyi.Çin etnosunun təĢəkkülü və onun qonĢu xalqlarla qarĢılıqlı münasibətləriproblemləri.Çinin vahid dövlətdə birləĢdirilməsi. VI-VII əsrlərdə iqtisadiyüksəliĢ. Pay torpaq sisteminin möhkəmləndirilməsi və kəndlilərinvəziyyəti. ġəhərlər və ticarətin geniĢlənməsi. Suy imperiyasının daxili vəxarici siyasəti. Suy imperiyasının süqutu.Tan imperiyası. Tan imperiyasının yaranması. Ġlk Tanhakimlərinin siyasəti və onların aqrar tədbirləri. Pay torpaq sisteminininkiĢafı. Dövlət quruluĢu və qanunvericilik. Ġmtahan sistemi. Xariciəlaqələr və Tan imperatorlarının iĢğalçılıq siyasəti. Tan imperiyasınıniqtisadi inkiĢafı. Feodalların torpaqları ələ keçirməsi və pay torpaqsisteminin dağılması. Kəndlilərin istismarının güclənməsi. Hərbi-feodalqiyamları və onların iqtisadi nəticələri. Mərkəzi hakimiyyətin zəiflənməsi.Yan Yanın islahatları. ġəhərlərin artması, sənətkarlıq və ticarət.IX əsrdə kəndli müharibəsi, onun əsas mərhələləri, hərəkətvericiqüvvələri və ideologiyası. Van Syançji və Xuan Çaonun yürüĢləri. Kəndlimüharibəsinin məğlub olma səbəbləri və əhəmiyyəti.Çin X-XIV əsrlərdə. X əsrin I yarısında ara müharibələri və Sunimperiyasının yaranması. Sunn imperiyasının dövlət quruluĢu. Aqrarmünasibətlərin inkiĢafı. Kəndlilərin vəziyyəti. ġəhərlərin iqtisadi və mədəniəhəmiyyəti. Yeni sənət sahələrinin yaranması. Ticarət əlaqələrinin vəəyalətlərarası bazarın geniĢlənməsi. Dəniz ticarəti. Ticarət-sənətkarlıqtəĢkilatları. ġəhərlərin sosial quruluĢunun xüsusiyyətləri.

8X-XII əsrlərdə kəndli və Ģəhər üsyanları. Üsyançılarıntələblərinin xarakteri. Hakim sinfin daxilində ziddiyyətlərin kəskinləĢməsi.Siyasi qruplaĢmaların mübarizəsi və islahat cəhdləri. Van AnĢininislahatları.Sun imperiyasının tanqut, kidani və çjurçjenlərlə münasibətləri. TsinpadĢahlığı və cənubi Sun dövləti. Cənub rayonlarının iqtisadi inkiĢafı.Çində monqol iĢğallarının əsas mərhələləri. Yuan imperiyasınınyaranması. Çinin Ģimalında və cənubunda monqol feodallarının siyasəti.Kəndlilərin və Ģəhərlilərin vəziyyəti. Çinli feodalların iĢğalçılaramünasibəti. Yadelli ağalığına qarĢı Çin xalqının mübarizəsi. «Ağ lotos»(Ģanagüllə) gizli cəmiyyəti və «Qırmızı ordu» dəstələri. Çində monqolağalığına son qoyulması.Min imperiyası. Min dövlətinin yaranması. Min hakimlərinin aqrarsiyasəti və kəndlilərin vəziyyəti. Monqol hökmranlığının devrilmməsindənsonra Çində iqtisadi və mədəni dirçəliĢ. ġəhərlərin rolu. Cənub dənizləriölkələri ilə xarici əlaqələrin inkiĢafı.Kənd təsərrüfatı və sənətkarlığıninkiĢafı, manufakturaların meydana gəlməsi. Torpaq üzərində xüsusimülkiyyət formaları. Rentanın formaları. Kəndlilərin vəziyyəti. ġəhərlərinsosial quruluĢu. Kəndli və Ģəhər üsyanları. Ġdeoloji və siyasi mübarizə. ÇjanTszyuyçjenin vergi islahatı. Dunlin təĢkilatının iqtisadi və siyasi proqramı.Xarici ticarət və Çinin müstəmləkə siyasəti. Avropalıların Çinə soxulması.Mancurların Çinlə müharibələri.XVII əsrin baĢlanğıcında ölkədə daxili ziddiyyətlərinkəskinləĢməsi. Antifeodal üsyanlar. Kəndli müharibəsinin hərəkətvericiqüvvələri. Min sülaləsinin devrilməsi. XVII əsrdəki kəndli müharibəsininəhəmiyyəti.Qədim dövr və orta əsrlərdə Çin mədəniyyəti. Çinmədəniyyətinin çiçəklənməsi. Ġdeologiya sahəsində mübarizə. Din.Buddizm. Buddizmin zəifləməsi və neokonfusiyaçılığın formalaĢması.Təhsil sistemi, kitab çapı. Yazının meydana gəlməsi. Ġeroqlif yazısisteminin tətbiq edilməsi. Elmi biliklərin inkiĢafı. Fəlsəfə. Ədəbiyyat.Ġncəsənət. Memarlıq və heykəltaraĢlıq. Məbəd və monastr tikintisi. Yeniixtiralar.ÇİN YENİ DÖVRDƏXVII əsrin əvvəllərində Çində kəndli müharibəsi və mancur –Sin sülaləsinin hakimiyyətinin qurulması. XVII əsrin əvvəllərindəölkənin sosial-iqtisadi, siyasi və xarici vəziyyəti. Kəndli üsyanları. ġensiüsyanı. Xenan toplantısı. Üsyançıların idarəçilik və hərbi sahədətədbirləri. ġimal yürüĢü və Pekinin ələ keçirilməsi. Çin hakim dairələrininmancurlarla ittifaq yaratması. Min sülaləsinin devrilməsi. Çinə mancurmüdaxiləsinin nəticələri: kəndli üsyanının yatırılması və Çində manjurağalığının baĢlanması.Çin XVII əsrdə. Çin xalqının mancur iĢğalçılarına qarĢı mübarizəsivə Çinin manjurlar tərəfindən iĢğalının baĢa çatdırılması. Mancur ağalığıdövründə dövlət aparatı, mərkəzi və yerli idarəçilik sistemi. Boqdıxan.

9Mancur ordusu. Aqrar sahədə həyata keçirilən tədbirlər. Sənətkarlıq vəticarətin inkiĢafı. Xarici siyasət: mancurların iĢğalçılıq müharibələri.Çin XVIII əsrdə. Aqrar münasibətlər. ġəhər sənayesi və ticarət.Xalq hərəkatı. Mancurlara qarĢı «Böyük qardaĢlar», «Ağ zanbaq» və«Triada» cəmiyyətlərinin fəaliyyəti. Tayvan üsyanı.Avropa dövlətlərinin Çinə nüfuz etmə cəhdləri. Çinin özünütəcridsiyasəti.Çin XIX əsrin I yarısında. XIX əsrin I yarısında Çinin sosialiqtisadivə siyasi vəziyyəti, feodal təsərrüfatı böhranının dərinləĢməsi.Sənətkarlıq və ticarətin vəziyyəti. «Qunxan» cəmiyyəti. Kəndlilərin vəĢəhər yoxsullarının üsyanları. Uyğuristan üsyanı.Taypinlər hərəkatı. Hərəkatın meydana gəlməsi. Xun Sütsüan və FenYunĢan. «Ġlahi Ata cəmiyyəti». Taypin Tyanqonun yaranması və həyatakeçirilən tədbirlər. Taypin ordusunun hərbi əməliyyatları. Xarici dövlətlərinmüdaxiləsi. Hərəkatın məğlubiyyət səbəbləri və əhəmiyyəti.Avropa dövlətlərinin Çinə müdaxilə cəhdləri. Çinə göndərilmiĢ ilknümayəndəliklər. Lord Nepirin komissarlığı. 1840-1842-ci illər Ġngiltərə-Çin müharibəsi. Xarici dövlətlərlə 1842-1844-cü illərdə imzalanmıĢmüqavilələr. Nankin və Xumın müqavilələri.Çin XIX əsrin II yarısında.II Tiryək müharibəsinin baĢlanması. Hərbi əməliyyatların birincimərhələsi. 1858-ci il Tyanszin müqavilələri. Hərbi əməliyyatların ikincimərhələsi. 1860-cı il Pekin müqavilələri. Qərb dövlətlərinə yenigüzəĢtlər. Rusiya ilə münasibətlər. Sərhədlər məsələsi. Ayqun və Pekinmüqavilələri.Çinin nüfuz dairələrinə bölünməsinin baĢlanması. Yaponiyanıntəcavüzü. 1884-1885-ci illər Çin-Fransa müharibəsi. Çinlə Fransa arasındaTyanszin müqaviləsinin imzalanması.Koreya uğrunda Yaponiya-Çin rəqabətinin güclənməsi. 1885-ci ilYaponiya-Çin (Tyanszin) müqaviləsi. Koreyada kəndli müharibəsininbaĢlanması və Çinlə Yaponiyanın Koreyaya hərbi qüvvə çıxartmaları. 1894-1895-ci illər Yaponiya-Çin müharibəsi. Müharibənin səbəbləri və xarakteri.Hərbi əməliyyatların baĢlanması. Müharibənin Koreyadan Mancuriyayakeçməsi. Dalyan (Dalni) və YunĢunkou (Port-Artur) istiqamətindəaparılan hərbi əməliyyatlar. Çinin ağır məğlubiyyətə uğraması. HiroĢimadailkin danıĢıqların baĢlanması və yarımçıq kəsilməsi. VeyxayveydöyüĢü.DanıĢıqların yenidən baĢlannması və 1895-ci ildə Simonesekidəsülh müqaviləsinin imzalanması. Müqavilənin Ģərtləri. Rusiya, Almaniya vəFransanın sülh danıĢıqlarına və müqavilənin Ģərtlərinə müdaxilə etmələri.1896-cı il Yaponiya-Çin ticarət müqaviləsi.XIX əsrin sonu - XX əsrin əvvəllərində Çinin sosial-iqtisadi vəsiyasiivəziyyəti. 1901-1905-ci illər islahatları. Mancur-Sin rejimininböranının dərinləĢməsi. Ġslahatçılıq hərəkatının meydana çıxması. KanYu-vey və «100 gün islahat». Konstitusiyaçılıq hərəkatı.

10Ġnqilabi-demokratik hərəkat. Ġnqilabi cəmiyyətlərin yaranması.«BirləĢmiĢ ittifaq» təĢkilatı. Sun Yatsen və onun üç xalq prinsipi. 1906-1908-ci illərdə mancurlara qarĢı baĢ vermiĢ üsyanlar.Tayvan respublikası.XIX əsrin sonu -XX əsrin əvvəllərində Çinin xarici siyasəti. XIXəsrin 90-cı illərində böyük dövlətlərin Uzaq ġərq siyasəti. Çinin nüfuzdairələrinə bölüĢdürülməsinin yeni mərhələsi. Avropa dövlətləri iləimzalanmıĢ yeni qeyri-bərabər müqavilələr. Almaniyanın Çinə müdaxiləsi.1898-ci il Almaniya-Çin müqaviləsi. 1896 və 1898-ci illər Rusiya-Çinmüqavilələri. ġərqi Çin dəmir yolunun çəkilməsi. ABġ-ın «açıq qapı»doktrinası. Səkkiz dövlətin Çinə müdaxiləsi. «Yekun protokolu».I Dünya müharibəsi ərəfəsində Çinin daxili və xarici siyasəti.Sinxay inqilabı ərəfəsində sosial-iqtisadi və siyasi vəziyyəti. Mancurhakimiyyətinə qarĢı kütləvi hərəkatın artması. Sinxay inqilabı: ilkinĢərtləri və xarakteri. Ġnqilabın birinci mərhələsi. Uçan üsyanı. Ġnqilabihökumətin yaradılması. Sun Yatsenin müvəqqəti prezident seçilməsi.Ġnqilabın iknci mərhələsi. Monarxiyanın devrilməsi və Çinin respublikaelan edilməsi. Yuan ġikayın prezident elan edilməsi. Homindanpartiyasının yaranması. Çin parlamentinin yaranması. Konstitusiyanınqəbul edilməsi. Yuan ġikayın diktaturası. «Ġkinci inqilab»a cəhd. Sinxayinqilabının nəticələri və əhəmiyyəti.Qərb dövlətlərinin və Yaponiyanın Sinxay inqilabına münasibəti.Çin I Dünya müharibəsi illərində. I dünya müharibəsininbaĢlanması. Çinin öz bitərəfliyini elan etməsi. Yaponiyanın Çinə qoĢunçıxartması. Çinin ġandun əyaləti uğrunda Yaponiya-Almaniya müharibəsi.Yaponiyanın Çinə «21 tələbi».Yuan ġikay tərəfindən monarxiyanın bərpası. «Respublikanımüdafiə» qüvvələri və mərkəzi hakimiyyətə qarĢı qiyamın baĢverməsi. 1916-cı ildə siyasi gərginliyin artması sosial qruplar arasındaziddiyyətlərin kəskinləĢməsi.Çinin Almaniyaya müharibə elan etməsi və I müharibəyə qoĢulması.I dünya müharibəsinin Çin iqtisadiyyatına təsiri.«Yeni mədəniyyət» uğrunda hərəkat. Xu ġi, Li Daçjao, Çen Dusyu.Yeni dövrdə Çin mədəniyyəti. Yeni dövrdə Çin mədəniyyətinininkiĢafının əsas xüsusiyyətləri. Maarif. Elm. Din. Ədəbiyyat. Memarlıq vəheykəltaraĢlıq. Tətbiqi sənət və rəssamlıq. Teatr.ÇİN ƏN YENİ DÖVRDƏÇin 1918-1924-cü illərdə. I Dünya müharibəsinin Çinin sosialiqtisadivə siyasi həyatına təsiri. Sənayenin və kənd təsərrüfatınınvəziyyəti.Paris sülh konfransı və Çin. «4 may hərəkatı».Siyasi qarĢıdurmanın güclənməsi. Cənub və ġimal qruplaĢmaları.Sun Yatsenin Quançjou hökuməti. Homindan partiyasının ilk qurultayı vəonun qərarları. Milli Ġnqilabi Ordunun yaradılması. Çan KayĢi.

11Çində marksist ideyalarının yayılması. Çin Kommunistpartiyasının yaranması. ÇKP-nin məqsəd və vəzifələri.ÇKP ilə Homindan arasında Vahid Milli Cəbhənin yaraldılması.Homindanın yeni «üç prinsipi».Çin-ABġ münasibətləri. Çinin RSFSR-lə münasibətlərininyaxĢılaĢması. 1924-cü il Çinlə SSRĠ arasında saziĢin imzalanması.VaĢinqton konfransında Çinə dair qərarların qəbul edilməsi.Çin 1925-1927-ci illərdə. 1925-ci il ġanxay və Tsindao hadisələrivə birinci vətəndaĢ müharibəsinin baĢlanması. ġimal yürüĢü. VətəndaĢmüharibəsinin son mərhələsi. Xarici qüvvələrin hərbi müdaxiləsi vəÇan KayĢinin təslimçilik siyasəti. Nankin hökumətinin yaradılması.Vahid Milli Cəbhənin süqutu. Birinci vətəndaĢ müharibəsinin nəticələri.Çin 1927-1937-ci illərdə. Çinin sosial-iqtisadi və siyasi vəziyyəti.Kəndli çıxıĢları. «Kanton kommunası». Çan KayĢi hökumətinin cəzatədbirləri. Hərbi-siyasi qruplaĢmalar arasında mübarizə. Yeni ġimalyürüĢü. Ümumilli hökumətin yaranması. «Siyasi himayədarlıq proqramı»və «Milli hökumətin yaradılmasına dair əsas qanun». «BeĢ hakimiyyət»prinsipi. Siyasi himayədarlıq dövrünün baĢlanması. 1931-ci ildə MilliMəclisin çağırılması və Müvəqqəti Konstitusiyanın qəbul edilməsi. 1929-1933-cü illər dünya iqtisadi böhranı və Çin.1929-1931-ci illərdə Çində siyasi qruplaĢmalar arasındaqarĢıdurmanın güclənməsi. Quançjou və Pekin hökumətləri. Kommunistlərtərəfindən azad edilmiĢ rayonların yaradılması. ÇKP-nin «lilisanevçilik»xətti. Çin Sovet Respublikasının yaradılması. ÇSR-nin Konstitusiyası.Mao Tszedun. Homindançılarla kommunistlər arasında mübarizə. «BöyükyürüĢ». 1935-1936-cı il hadisələri. «Sian böhranı». Çjou Enlay. YanyanrazılaĢması və vahid antiyapon milli cəbhəsinin yaradılması.Ġkinci vətəndaĢ müharibəsi dövründə Çinin xarici siyasəti. Çin-SSRĠ münasibətləri. Xabarovsk protokolu. 1931-ci ildə yapon qoĢunlarıtərəfindən Mancuriyanın iĢğalının baĢlanması. Yaponiyanın iĢğal edilmiĢMancuriya ərazisində oyuncaq «Mançjou-Qo» dövləti yaratması.Çin xalqının Yaponiyanın təcavüzünə qarşı mübarizəsi. 1937-ciilin iyununda Yaponiya tərəfindən Çinə qarĢı fəal hərbi əməliyyatlarınbaĢlanması. Çinin iĢğalının geniĢlənməsi. Çin-Yaponiya müharibəsininbirinci mərhələsi. Pekin və Tyanszinin iĢğal edilməsi. Hücum etməməkhaqqında Çin – SSRĠ müqaviləsi. Çin Respublikasının Xüsusi sərhədrayonunun yaradılması.Çinin Ģərqində Yaponiyanın nəzarətinin qurulması.Çunsin hökuməti.Çin II Dünya müharibəsi illərində. Ġkinci Dünya müharibəsininbaĢlanması və Çin hakimiyyət orqanlarının mövqeyi. Çin-Yaponiyamüharibəsinin birinci mərhələsi. Mao Tszedunun «Yeni demokratiyahaqqında» proqramı. «Çjenfın» («Fəaliyyət üslubunun nizamlanması»)siyasəti. Çinin Ġkinci Dünya müharibəsinə qoĢulması.

12Müharibə illərində Çinin antihitler koalisiyasına daxil olandövlətlərlə münasibətləri. 1945-ci il Çin-SSRĠ müqaviləsi.Çin 1946-1949-cu illərdə. Ġkinci dünya müharibəsindən sonraÇinin sosial-iqtisadi və siyasi vəziyyəti. Homindan – ÇKP qarĢıdurması.Çunsin danıĢıqlarının uğursuzluğu. Çində yeni vətəndaĢ müharibəsininbaĢlanması və hərbi əməliyyatların gediĢi.VətəndaĢ müharibəsi illərində Çinin xarici siyasəti. SSRĠ vəABġ-ın bu müharibədə siyasi planları.VətəndaĢ müharibəsində ÇKP-nin Xalq Azadlıq Ordusununqələbəsi. Xalq Siyasi Məsləhət ġurasının I sessiyası. Çin XalqRespublikasının elan edilməsi.Çin Xalq Respublikası XX əsrin 1950-1960-cı illərində. Çininsosialist inkiĢaf yoluna qədəm qoyması. Təsərrüfatın bərpası üçün görüləntədbirlər. 1950-ci ilin aqrar islahatı. Birinci beĢillik plan. Ġqtisadiyyatdadövlət bölməsinin yaranması. «Xalq kommunaları». Ġkinci beĢillik planvə «böyük sıçrayıĢ» xətti. «Üç qırmızı bayraq» kursunun iflası vəiqtisadi böhranın baĢ verməsi. Ġqtisadiyyatın tənzimlənməsinə cəhdlər.Yeni hakimiyyət orqanlarının yaradılması. 1953-1954-cü illərseçkiləri və Ümumçin Xalq Nümayəndələri Məclisinin çağrılması. ÇXR-ninKonstitusiyasının qəbul edilməsi. ÇKP-nin VIII qurultayı. «Mədəniinqilab»ın birinci mərhələsi.XX əsrin 50-60-cı illərində Çinin xarici siyasəti. «Ġki Çindövrü»nün baĢlanması. Tayvan məsələsi. SSRĠ-Çin münasibətləri. ÇinləSSRĠ arasında 1950-ci ildə imzalanmıĢ Moskva müqaviləsi. Çinin Koreyamüharibəsində iĢtirakı. 1957-ci il Sovet-Çin müqaviləsi. Çin-ABġmünasibətləri.Çin Xalq Respublikası XX əsrin 1970-1980-ci illərində.«Mədəni inqilab»ın ikinci mərhələsi və siyasi böhranındərinləĢməsi. Mao Tszedunun vəfatı və «Dördlər qrupu»na qarĢımübarizə. 1978-ci il plenumu və onun əhəmiyyəti. Çində geniĢislahatların baĢlanması. Den Syaopin və «dörd modernləĢmə» kursu.Sosializmin yeni – Çin modeli. ÇKP-nin XIII qurultayı və siyasisistemdə islahatçılıq cəhdləri.Xarici siyasətdə «özünütəcrid» siyasəti. Çinin beynəlxalqvəziyyətinin dəyiĢməsi. ÇXR-SSRĠ münasibətlərinin kəskinləĢməsi. ÇininABġ və Yaponiya ilə yaxınlaĢması. ÇKP-nin XII qurultayı və xaricisiyasətdə əsaslı dönüĢün baĢ verməsi.Müasir dövrdə Çin Xalq Respublikasının sosial-iqtisadi və siyasivəziyyəti. 90-cı illərin birinci yarısında Çinin sosial-iqtisadi inkiĢafı. Müasirdövrdə Çinin əsas güc mərkəzlərindən birinə çevrilməsi.Rusiya-Çin münasibətlərinin yaxĢılaĢması. 90-cı illərin ikinciyarısında Çinin xarici siyasətdə əldə etdiyi uğurlar. Honqkok və Tayvanməsələləri.Müasir dövrdə Çin Xalq Respublikasının xarici siyasəti. Soyuqmüharibənin baĢa çatmasından sonra ÇXR-nin xarici siyasətinin əsasistiqamətləri. Çin-Avropa, Amerika Asiya və Afrika ölkələri ilə

13münasibətləri. Çin-Yaponiya münasibətləri yeni müstəvidə.ASEAN ölkələri ilə əməkdaĢlığın davam etdirilməsi.Ən yeni dövrdə Çin mədəniyyəti. Maarif. Maarif sisteminin yenidənqurulması. Ali təhsil müəssisələri Ģəbəkəsinin geniĢlənməsi. Maaraif. Elm.Ədəbiyyat. Mamarlıq. Tətbiqi sənət. Teatr. Kino. Musiqi.Çinlə Xalq Respublikası ilə Azərbaycan Respublikası arasındasiyasi və iqtisadi əlaqələrin yaranması və inkişafı. Azərbaycanprezidentləri H.Əliyevin Çinə səfərinin iki dövlət arasında sıx əlaqələrinqurulmasında əhəmiyyəti. Ġ.Əliyevin prezidentliyi dövründə iki dövlətarasında əlaqələrin daha da geniĢləndirilməsi.

14ÇİN TARİXİNƏ DAİR ƏDƏBİYYATÜMUMİ ƏSƏRLƏR1. Адамчик В. История Китая. М., 20042. Васильев Л.С., Лапина З.Г.,Меликсетов А.В., Писарев А.А.История Китая. М., 20073. Говоров Ю.Л. История стран Азии и Африки. М., 20044. История и культура Китая. М., 1974.5. История Китая с древнейших времен до наших дней. М., 1974.6. История Китая. М.,20047. Итс Р.,Смолин П.Я. Очерки истории Китая с древнейших времендо середины XVIII в. Л.,19618. Международные отношения на Дальнем Востоке (1870-1949).М.,19569. Международные отношения на Дальнем Востоке. Кн.1, М.,197310. Очерки истории Китая. М.,195011. Симоновская Л.В., Эренбург Г.В., Юрьев М.Ф. Очерк историиКитая. М.,195612. Тихвинский С.Л. Китай и всемирная история. М.,1988QƏDİM DÜNYA1. Yusifov Y.B. Qədim ġərq tarixi. Bakı., 1993ORTA ƏSRLƏR1. Бокщанин А. А. Китай и страны Южных морей. М., 1968.2. Бокщанин А. А. Императорский Китай в нач. ХV в. М., 1976.3. Бокщанин А. А. Удельная система в позднесредневековом Китае:период Мин. М., 1986.4. Васильев Л.С. История религий Востока. М., 19705. Васильев Л. С. Культы, религии, традиции в Китае. М., 1970.6. Гончаров С. Н. Китайская средневековая дипломатия: отношениямежду империями Цзинь и Сун 1127-1142. М., 1986.7. Дао и даосизм в Китае. М., 1982.8. Ġsmayılov R.Ġ., Axundova N.Ç. Asiya və Afrika ölkələri tarixi. Bakı,19969. История стран зарубежного Востока в средние века. М., 195710. История стран зарубежной Азии в средние века. М., 197011. История стран Азии и Африки в средние века. М., 196812. История стран Азии и Африки в средние века. М., 198513. Историография стран Востока (проблемы феодализма). М., 1977

1514. Историография стран Востока (проблемы нового времени). М.,197815. Китай: государство и общество. М., 1977.16. Китай: традиции и современность. М., 1976.17. Конфуцианство в Китае: проблемы теории и практики. М., 1982.18. Кычанов Е. И. Основы средневекового китайского права. М., 1986.19. Лапина З. Г. Политическая борьба в средневековом Китае (40-70 гг.XI в.). М., 1970.20. Лапина 3. Г. Учение об управлении государством в средневековомКитае. М., 1985.21. Малявин В. В. Гибель древней империи. М., 1983.22. Малявин В. В. Китай в ХVI-ХVII вв. Традиции и культура. М.,1995.23. Переломов Л. С. Конфуций: жизнь, учение, судьба. М., 1993.24. Поршнева Е. Б. Религиозные движения позднесредневековогоКитая. Проблемы идеологии. М., 199125. Стужина Э. П. Китайский город XI-XIII вв. Экономическая исоциальная жизнь. М., 1979.26. Тайные общества в старом Китае. М., 1970.27. Торчинов Е. Даосизм. М., 1993.28. Тяпкина Н. И. Деревня и крестьянство в социально-политическойсистеме Китая. М., 1984.29. У Хань. Жизнеописание Чжу Юаньчжана. М., 1980YENİ DÖVR1. Аграрное отношение и крестьянское движение в Китае. М., 19742. Алексеев А.И. Освоение русскими людьми Дальнего Востока иРусской Америки (до конца XIX века). М., 19823. Верисоцкая Е.В. Идеология японского экспансионизма в Азии вконце XIX - начале ХХ вв. М.,19904. Вержховский Д.В., Ляхов В.Ф. Первая мировая война. М., 19645. Qarayeva G.Ġ. Asiya və Afrika ölkələrinin yeni tarixi (metodik vəsait).Bakı, 19986. Григорцевич С.С. Дальневосточная политика империалистическихдержав. 1908-1917 гг. Томск., 19657. Губер А.А., Ким Г.Ф., Хейфец А.Н. Новая история стран Азии иАфрики. М., 19828. Демидова Н.Ф., Мясников В.С. Первые русские дипломаты вКитае. М., 19669. Илюшечкин В.П. Аграрная политика тайпинов. М., 196010. Илюшечкин В.П. Крестьянская война тайпинов. М., 196711. История стран зарубежного Востока в новое время. М., 197012. История стран Азии и Африки в новое время. М., 197113. История стран Азии и Африки ( новая время). М.,198514. Кара Мурза Г.С. Тайпины. М., 1957

1615. Мясников В.С. Империя Цин и Русское государство в XVIIвеке. М., 198016. Нарочницкий А.Л. К вопросу о японской агрессии в Корее ипричинах японо-китайской войны 1894-1895 гг. – «Вопросыистории», 1950, № 517. Нарочницкий А.Л. Колониальная политика капиталистическихдержав на Дальнем Востоке.1860-1895.М.,195618. Новиков Н.Н. Японо-китайская война. М., 193919. Первая мировая война 1914-1918 гг. М.,196820. Русско-китайские отношения в XVIII в. Материалы и документы.1608-1683. В 2-х томах. М., 1969-197221. Сидихменов В. Я. Маньчжурские правители Китая. М., 1985.22. Скачков К.А. Пекин в дни Тайпинского восстания. М.,195823. Табохаси Киѐси. Дипломатическая история японо-китайскойвойны (1894-1895 гг.). М.,195624. Тодер Ф.А. Тайвань и его история (XIX в.). М.,197825. Xarici Asiya və Afrika ölkələrinin yeni tarixi. Bakı, 1962ƏN YENİ DÖVR1. Аварин В.Я. Борьба за Тихий океан. М., 19472. Бажанов Е. Тайваньская проблема. М., 2002.3. Вторая мировая война. Краткая история.М.,19844. Ġsmayıl R.Ġ., Axundova N.Ç. Asiya və Afrika ölkələrinin çağdaĢ tarixi(1945-2000-ci illər).Bakı, 20015. История войны на Тихом океане. В 5-ти томах. М.,1957-19586. История второй мировой войны 1939-1945 гг.,т.3, М.,19747. История стран Азии и Африки в новейшее время. ч. I-II, М.,1976,19798. Захарова Г.Ф. Политика Японии в Маньчжурии. 1932-1945. М.,19909. КНР и Тайвань : некоторые вопросы взаимоотношений. М., 199210. Кунадзе Г.Ф. Японо-китайские отношения на современном этапе(1972-1982).М.,198311. Мироненков Е.Г. Тайваньский фактор в американо-китайскихотношениях. (1972-84). М., 198512. Новейшая история стран Азии и Африки. ХХ век. Часть 1, 1900-1945 гг, М.,200113. Новейшая история стран Азии и Африки. ХХ век. Часть 2, 1945-2000 гг, М.,200114. Носов М.Г. Японо-китайские отношения(1949-1975). М.,197815. Сапожников Б.Г. Японо-китайская война и колониальнаяполитика Японии в Китае(1937-1941).М.,197016. Сапожников Б.Г. Китайский фронт во второй мировой войне.М.,197117. Schaller M. The US and the China in the twentieth century. N.Y., 199018. Тайваньский вопрос и объединение Китая(Белая Книга).М.,2004

1719. Tucker N.Taiwan , Hong Kong and the United States. 1945-92.N.Y., 199420. Цветков И.А. Политика США по отношению к тайваньскойпроблеме , 1949-99 гг. СПб., 200021. Цветков И.А. Роль конгресса в формировании тайваньскойполитики США (1995 – 1998 гг.) СПб., 200022. Цыганов Ю.Тайвань в стуктуре региональной безопасностиВосточной Азии. М., 1998Çap olunub: «Çin tarixi» fənninin proqramı.Bakı, 2010