συστημα δεικτων περιβαλλοντος και αειφοριας για τη θεσσαλονικη
13.07.2015 • Views
Share Embed Flag

συστημα δεικτων περιβαλλοντος και αειφοριας για τη θεσσαλονικη

συστημα δεικτων περιβαλλοντος και αειφοριας για τη θεσσαλονικη

συστημα δεικτων περιβαλλοντος και αειφοριας για τη θεσσαλονικη

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
meng.auth.gr

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

START NOW

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΚΑΙΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣΜΕ ΤΙΤΛΟ:ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2008

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑΑ’ ΜΕΡΟΣ - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥΕΙΣΑΓΩΓΗ ................................................................................................................................ 6ΣΥΝΘΕΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ .................................................................................. 9ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ................................................................................................... 10ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ .................................................................................................. 18ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΕΙΚΤΩΝ ...................................................................................................... 21ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ................................................................................................... 25ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ - ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΠΥΡΑΜΙΔΑ ..................................................................................... 26ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ...................................................................................................... 32ΑΕΠ ΑΝΑ ΚΑΤΟΙΚΟ - ΤΟΜΕΑΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΕΠ ................................................................ 37ΤΟΜΕΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ..................................................................................... 43ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ .................................................................................................... 50ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ - ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ .................................................................................................. 55ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ ............................................................................................................................... 56ΑΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΑΣΤΙΚΟ ΠΡΑΣΙΝΟ .......................................................................................... 61ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ............................................................................................... 66ΕΓΚΑΤΑΛΕΛΕΙΜΜΕΝΗ - ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΜΕΝΗ ΓΗ (BROWN FIELDS) ....................................... 69ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΕ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ ............................................................................ 73ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΝΕΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ - ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ........................................... 77ΕΝΕΡΓΕΙΑ ...................................................................................................................................... 81ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ........................................................................................................ 82ΤΟΜΕΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ........................................................... 89ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΕΝΤΑΣΗ ................................................................................................................ 94ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ........................................................................................... 98ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΚΑΙ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΩΝ ............................................................... 102ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΨΥΞΗΣ ............................................................ 109ΟΙΚΟ-ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ........................................................ 112ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ............................................................................................................................... 117ΖΗΤΗΣΗ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ........................................................................ 1181

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΣΤΙΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣΜΕΤΑΦΟΡΕΣ .............................................................................................................................. 122ΑΡΙΘΜΟΣ ΟΧΗΜΑΤΩΝ ............................................................................................................. 128ΗΛΙΚΙΑ ΟΧΗΜΑΤΩΝ - ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΟΧΗΜΑΤΩΝ ΑΝΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΚΑΥΣΙΜΟ ........ 133ΡΥΘΜΟΣ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΚΙΝΗΣΗ .................. 137ΜΕΣΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΚΙΝΗΣΗΣ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ...................................................... 142ΜΕΣΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΚΙΝΗΣΗΣ ΕΠΙΒΑΤΙΚΩΝ ΟΧΗΜΑΤΩΝ....................................................... 148ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΡΟΧΑΙΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ...................................................................................... 153ΟΙΚΟ-ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ .................................................... 158ΓΕΩΡΓΙΑ - ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ - ΑΛΙΕΙΑ ................................................................................... 162ΧΡΗΣΗ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ .............................................................................................................. 163ΧΡΗΣΗ ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΩΝ ........................................................................................................ 167ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ .............................................................................. 171ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΖΩΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ........................................................................................... 176ΒΟΣΚΟΦΟΡΤΩΣΗ ...................................................................................................................... 184ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕΝΗ ΕΚΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΖΩΟΤΡΟΦΩΝ ............................................... 189ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ........................................................................... 194ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΚΤΡΟΦΩΝ ..................................................................................... 199ΟΙΚΟ-ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ .................................................................. 203ΑΛΙΕΥΜΑΤΑ .............................................................................................................................. 207ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΒΑΡΕΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΣΕ ΨΑΡΙΑ ΚΑΙ ΟΣΤΡΑΚΟΕΙΔΗ .................................. 218ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ............................................................................................................................. 226ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΒΙΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ..................................................................... 227ΜΟΝΑΔΕΣ ΜΕ ΕΓΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ .............. 232ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΜΠΙΠΤΟΥΝ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ SEVESO ΚΑΙ IPPC ......... 236ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΜΕΣΗΣ ΚΑΙ ΥΨΗΛΗΣ ΟΧΛΗΣΗΣ ............................................ 240ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΑΠΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ................................... 243ΟΙΚΟ-ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ...................................................... 247ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ................................................................................................................................ 251ΑΦΙΞΕΙΣ ΤΟΥΡΙΣΤΩΝ ................................................................................................................ 252ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΤΟΥΡΙΣΤΩΝ ............................................................................................. 258ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΤΗΤΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΩΝ ....................................... 264ΤΟΜΕΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ..................................................................... 2712

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΟΙΚΟ-ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ .............................................................. 274ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ - ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ..................................................... 279ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝ ................................................................................... 280ΑΠΟΣΥΝΔΕΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ................. 284ΜΕΣΕΣ ΤΙΜΕΣ ΚΑΙ ΥΠΕΡΒΑΣΕΙΣ ΟΡΙΩΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝ ..................................... 289ΤΟΜΕΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝ ............................................ 300ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΑΠΟΔΕΚΤΗ ......................... 306ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΑΕΡΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ................................................................................. 310ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΑΕΡΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ............................................................................. 314ΤΟΜΕΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΕΡΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ............................................................ 322ΜΕΣΕΣ ΤΙΜΕΣ ΚΑΙ ΥΠΕΡΒΑΣΕΙΣ ΟΡΙΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝ .......................... 326ΥΔΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ - ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ................................................................. 333ΥΔΑΤΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ .................................................................................................................. 334ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ .................................................................................................. 341ΤΟΜΕΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ................................................................ 350ΕΥΤΡΟΦΙΣΜΟΣ .......................................................................................................................... 355ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΠΛΗΜΜΥΡΩΝ .................................................................... 367ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ........................................................................................... 375ΕΥΤΡΟΦΙΣΜΟΣ ΣΕ ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΥΔΑΤΑ .................................................................................... 391ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ........................................................... 399ΣΤΕΡΕΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ................................................................................................................. 403ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ...................................................................... 404ΣΥΣΤΑΣΗ ΑΣΤΙΚΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ .................................................................................... 410ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ................................................................................. 416ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ............................................. 421ΧΛΩΡΙΔΑ - ΠΑΝΙΔΑ - ΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ .................................................................................. 427ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ - ΚΑΜΕΝΗ ΕΚΤΑΣΗ - ΑΝΑΔΑΣΩΘΕΙΣΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ....... 428ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ ....................................................................... 432ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΧΕΡΣΑΙΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ................ 437ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ ............................................................................... 440ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΟΞΙΝΙΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ - ΔΙΑΒΡΩΣΗ ΕΔΑΦΩΝ .......................................................... 447ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ ΕΙΔΗ - ΕΝΔΗΜΙΚΑ ΕΙΔΗ ............................................................................... 4503

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑΓΡΑΝΑΠΑΥΣΕΙΣ ..................................................................................................................... 454ΥΓΕΙΑ ............................................................................................................................................ 459ΕΚΘΕΣΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΣΕ ΘΟΡΥΒΟ ........................................................................................ 460ΠΡΟΣΔΟΚΙΜΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΖΩΗΣ ............................................................................................... 465ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΙΤΙΕΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ........................................................................................ 469ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΕΡΕΥΝΑ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ .......................................................................... 475ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ....................................................................................................... 476ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ.......................................................................................................... 486ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΜΕΣΩ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ............................................................................................. 494ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΗΛΕ-ΕΡΓΑΣΙΑΣ ...................................................................................................... 499ΕΠΙΠΕΔΟ ΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ...................................................................................... 503ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ......... 510ΜΑΘΗΤΕΣ ΑΝΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΤΑΞΗ - ΣΧΟΛΙΚΑ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΑ ΔΙΠΛΗΣ ΒΑΡΔΙΑΣ ............. 516ΔΙΠΛΩΜΑΤΑ ΕΥΡΕΣΙΤΕΧΝΙΑΣ ................................................................................................. 5224

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑ’ ΜΕΡΟΣΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ5

ΕΙΣΑΓΩΓΗΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣτα πλαίσια <strong>τη</strong>ς έρευνας που πραγματοποιήθηκε σ<strong>τη</strong> διάρκεια του Ερευνητικού Προγράμματος«ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ», τοοποίο υλοποιείται από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) με <strong>τη</strong>ν υπ’ αριθμ.46596/04-07-2006 σύμβαση με τον Οργανισμό Ρυθμιστικού Σχεδίου <strong>και</strong> Προστασίας ΠεριβάλλοντοςΘεσσαλονίκης (ΟΡΘ), έλαβε χώρα η σύνθεση του Συστήματος Δεικτών Αειφόρου Ανάπτυξης <strong>και</strong>Περιβάλλοντος <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περιοχή μελέ<strong>τη</strong>ς. Περιοχή <strong>τη</strong>ς έρευνας αποτελεί η Ευρύτερη ΠεριοχήΘεσσαλονίκης (ΕΠΘ), όπως αυτή ορίζεται στον Ν.1561/85 (Εικόνα 1).Εικόνα 1: Περιοχή <strong>τη</strong>ς έρευναςΣ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 2 παρουσιάζεται το χρονοδιάγραμμα του έργου, όπως αυτό αποτυπώθηκε στο ΤεύχοςΠροδιαγραφών του ερευνητικού έργου.6

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 2: Χρονοδιάγραμμα έργουΠιο συγκεκριμένα, κατά <strong>τη</strong> διάρκεια των πρώτων δώδεκα μηνών του έργου (Στάδιο 1),επιγραμματικά έλαβαν χώρα οι παρακάτω δράσεις:• Φάση Α΄:• Επιλογή μεθοδολογιών <strong>και</strong> σχεδιασμός έρευνας.• Έρευνα αντίστοιχων Συσ<strong>τη</strong>μάτων Δεικτών <strong>και</strong> καταγραφή όλων των πιθανών δεικτών <strong>για</strong>ένταξη στο υπό ανάπτυξη Σύσ<strong>τη</strong>μα.• Επιλογή δεικτών προσαρμοσμένη στις ανάγκες του ΟΡΘ <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ.• Παρουσίαση του Συστήματος Δεικτών στο Συμβούλιο Περιβάλλοντος του ΑΠΘ.• Πραγματοποίηση δημόσιας διαβούλευσης <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν οριστικοποίηση του Συστήματος Δεικτών.• Υιοθέ<strong>τη</strong>ση σχολίων που προέκυψαν από το δημόσιο διάλογο, ενσωμάτωσή τους στο υπόδιαμόρφωση Σύσ<strong>τη</strong>μα <strong>και</strong> διαμόρφωση τελικού Συστήματος Δεικτών Περιβάλλοντος <strong>και</strong>Αειφορίας <strong>για</strong> <strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη.• Φάση Β΄:• Αναζή<strong>τη</strong>ση <strong>τη</strong>ς ύπαρξης επιμέρους πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό των δεικτών τουΣυστήματος <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ΕΠΘ.• Συγγραφή <strong>τη</strong>ς ενδιάμεσης έκθεσης του ερευνητικού έργου.7

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑντίστοιχα, κατά <strong>τη</strong> διάρκεια του δεύτερου έτους του έργου (Στάδιο 2), επιγραμματικά έλαβαν χώραοι παρακάτω δράσεις:• Φάση Γ΄:• Παρουσίαση του Συστήματος Δεικτών, όπως αυτό οριστικοποιήθηκε κατά το Στάδιο 1 τουερευνητικού έργου στον ΟΡΘ.• Αναζή<strong>τη</strong>ση <strong>και</strong> καταγραφή <strong>τη</strong>ς επιμέρους πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό των δεικτών τουΣυστήματος <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ΕΠΘ.• Καταγραφή των ελλέιψεων σε πληροφορία <strong>και</strong> δεδομένα <strong>και</strong> αναπροσαρμογή των δεικτώντου Συστήματος.• Φάση Δ΄:• Σχεδιασμός του τυποποιημένου φύλλου παρουσίασης των δεικτών του Συστήματος.Καταγραφή των πεδίων που περιλαμβάνονται στο τελικό παραδοτέο [(i) Περιγραφή τουδείκ<strong>τη</strong>, (ii) Σύνοψη αποτελεσμάτων, (iii) Πορεία του δείκ<strong>τη</strong>, (iv) Σκοπιμό<strong>τη</strong>τα ένταξης τουδείκ<strong>τη</strong> στο Σύσ<strong>τη</strong>μα, (v) Μεθοδολογία υπολογισμού, (vi) Αποτελέσματα, (vii) Σχολιασμόςαποτελεσμάτων, (viii) Σύγκριση δείκ<strong>τη</strong> με άλλες περιοχές, (ix) Σύνδεση με άλλους δείκτες,(x) Πηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>, (xi) Χωρικήκάλυψη δείκ<strong>τη</strong>, (xii) Χρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>, (xiii) Δυνατά σημεία <strong>και</strong> αδυναμίες του δείκ<strong>τη</strong>,(xiv) Καταγραφή ελλείψεων <strong>και</strong> προτάσεις μελλοντικών δράσεων, (xv) Παρα<strong>τη</strong>ρήσεις].• Υπολογισμός των δεικτών.• Δημιουργία αρχικής έκδοσης του τελικού παραδοτέου του ερευνητικού έργου <strong>και</strong> αποστολήσε όλα τα μέλη <strong>τη</strong>ς ερευνητικής ομάδας <strong>για</strong> σχόλια <strong>και</strong> παρα<strong>τη</strong>ρήσεις.• Οριστικοποίηση του τελικού παραδοτέου του ερευνητικού έργου.• Σχεδιασμός <strong>και</strong> δημιουργία τεύχους περίληψης του Συστήματος Δεικτών.8

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΝΘΕΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣΕπισ<strong>τη</strong>μονικός Υπεύθυνος:Μουσιόπουλος Νικόλαος, Καθηγητής Τμήματος Μηχανολόγων ΜηχανικώνΣυντονιστική Ομάδα:Κουτίτας Χριστόφορος, Καθηγητής Τμήματος Πολιτικών ΜηχανικώνΝάσ<strong>τη</strong>ς Αναστάσιος, Καθηγητής Σχολής Δασολογίας <strong>και</strong> Φυσικού ΠεριβάλλοντοςΕρευνητές:Δερμίσης Βασίλειος, Καθηγητής Τμήματος Πολιτικών ΜηχανικώνΚούκουρα Ζωή, Καθηγήτρια Σχολής Δασολογίας <strong>και</strong> Φυσικού ΠεριβάλλοντοςΤσιουβάρας Κωνσταντίνος, Καθηγητής Σχολής Δασολογίας <strong>και</strong> Φυσικού ΠεριβάλλοντοςΠαπαδόπουλος Άγις, Αναπλ. Καθηγητής Τμήματος Μηχανολόγων ΜηχανικώνΑβραάμ Ελένη, Λέκτορας Σχολής Δασολογίας <strong>και</strong> Φυσικού ΠεριβάλλοντοςΚαρατάσιου Μαρία, Λέκτορας Σχολής Δασολογίας <strong>και</strong> Φυσικού ΠεριβάλλοντοςΠαρίση Ζωή, Λέκτορας Σχολής Δασολογίας <strong>και</strong> Φυσικού ΠεριβάλλοντοςΕπισ<strong>τη</strong>μονικοί Συνεργάτες:Αναστασέλος Δημητριος, Μηχανολόγος ΜηχανικόςΑχίλλας Χαρίσιος, Μηχανολόγος Μηχανικός, ΜScΑψηλίδης Νικόλαος, Πολιτικός Μηχανικός, ΜScΒλαχοκώστας Χρίστος, Μηχανολόγος Μηχανικός, ΜScΔερμίση Σοφία, Πολιτικός ΜηχανικόςΚαλογερόπουλος Κωνσταντίνος, Περιβαλλοντολόγος, ΜScΚαλογνώμου Ευαγγελία-Άννα, Δρ. ΦυσικόςΚαρμίρης Ηλίας, Δρ. ΔασολόγοςΠούλιος Κωνσταντίνος, Μηχανικός ΠεριβάλλοντοςΣαμαράς Αχιλλέας, Πολιτικός Μηχανικός, ΜScΣπυρίδη Δήμητρα, Μηχανολόγος Μηχανικός, ΜScΕπιβλέπων από τον ΟΡΘ:Νικολάου Κωνσταντίνος, Δρ. Χημικός περιβαλλοντολόγος9

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣκοπός του ΈργουΣκοπός του Συστήματος Δεικτών Περιβάλλοντος <strong>και</strong> Αειφορίας <strong>για</strong> <strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη είναι ηυποστήριξη του ΟΡΘ σ<strong>τη</strong>ν κάλυψη των διαρκών αναγκών που υπάρχουν <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν αποτίμηση <strong>και</strong>σύγκριση <strong>τη</strong>ς πορείας <strong>τη</strong>ς περιοχής <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης σε σχέση με <strong>τη</strong>ν πρόοδο που επιτυγχάνεται σεεθνική κλίμακα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν πρόοδο σε σχέση με άλλες πόλεις <strong>τη</strong>ς Ελλάδας <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς Ευρώπης. Παράλληληεπιδίωξη είναι η υποστήριξη του ΟΡΘ κατά <strong>τη</strong> διαμόρφωση σχεδίων δράσης <strong>και</strong> <strong>τη</strong> λήψη αποφάσεων.Το Σύσ<strong>τη</strong>μα Δεικτών αποτελεί <strong>τη</strong>ν πλατφόρμα-πλαίσιο <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν καταγραφή των τάσεων αναφορικά με<strong>τη</strong>ν κατάσταση του περιβάλλοντος σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ. Παράλληλα επιτρέπει <strong>τη</strong>ν αξιολόγηση <strong>τη</strong>ςαποτελεσματικό<strong>τη</strong>τας πρωτοβουλιών <strong>για</strong> <strong>τη</strong> βελτίωση του περιβάλλοντος, συμβάλλει στον καθορισμόστόχων <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν καθοδήγηση <strong>τη</strong>ς διαδικασίας λήψης αποφάσεων με στόχο <strong>τη</strong>ν αειφορία. Το Σύσ<strong>τη</strong>μαΔεικτών θα έχει σημαντικές θετικές επιπτώσεις σ<strong>τη</strong>ν οργάνωση <strong>τη</strong>ς υπάρχουσας πληροφορίας μεαποτέλεσμα να υπάρχει ουσιαστική βελτίωση <strong>και</strong> διευκόλυνση στον τρόπο ενημέρωσης <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ςπαρουσίασης <strong>τη</strong>ς πληροφορίας στους λήπτες αποφάσεων αλλά <strong>και</strong> στο ευρύ κοινό, με στόχο <strong>τη</strong>νευαισθητοποίηση στα βασικά ζητήματα που αφορούν σ<strong>τη</strong>ν κοινωνία <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης.Αναζή<strong>τη</strong>ση αντίστοιχων Συσ<strong>τη</strong>μάτων Δεικτών σε διεθνές <strong>και</strong> εθνικό επίπεδοΚατά τα πρώτα στάδια εξέλιξης του ερευνητικού έργου, <strong>και</strong> στα πλαίσια <strong>τη</strong>ς συνεχούς συνεργασίαςμε τον ΟΡΘ, καθορίσ<strong>τη</strong>κε ο προσανατολισμός του Συστήματος Δεικτών. Πιο συγκεκριμένα, τοΣύσ<strong>τη</strong>μα που έχει αναπτυχθεί συμβαδίζει με τα υπάρχοντα διεθνή πρότυπα <strong>και</strong> καλύπτει σε μεγάλοβαθμό τις ανάγκες του ΟΡΘ ως προς <strong>τη</strong>ν παροχή πληροφορίας <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν αποτίμηση <strong>τη</strong>ς πορείας προςσυγκεκριμένους στόχους, τον σχεδιασμό στρα<strong>τη</strong>γικών <strong>και</strong> <strong>τη</strong> λήψη αποφάσεων.Επιγραμματικά, κατά <strong>τη</strong>ν πρώ<strong>τη</strong> φάση μελετήθηκαν αντίστοιχα συστήματα δεικτών που έχουναναπτυχθεί από διεθνείς οργανισμούς, όπως:• United Nations• Organisation for Economic Co-operation and Development• Eurostat• World Health Organization• Asia Development BankΠαράλληλα, εξετάσ<strong>τη</strong>κε ένας μεγάλος αριθμός διεθνώς αναγνωρισμένων ερευνητικών έργων, όπως:• European Common Indicators• Urban Audit• EU TEPI (Towards Environmental Pressure Indicators for the EU)• CRISP (Computer Retrieval of Information on Scientific Projects)• CEROI (Cities Environment Reports On the Internet)• Environmental Performance Index• Environmental Sustainability Index• MNP European Benchmark Indicators10

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑκόμα, στα πλαίσια <strong>τη</strong>ς δημιουργίας του Συστήματος λήφθηκαν υπόψη υπάρχουσες ελληνικέςπρωτοβουλίες όπως π.χ. το Σχέδιο Έκθεσης Δεικτών Αειφορίας του Εθνικού Κέντρου Περιβάλλοντος<strong>και</strong> Αειφόρου Ανάπτυξης, <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν παροχή πληροφορίας σε εθνική κλίμακα, αλλά <strong>και</strong> Ευρωπαϊκέςπρωτοβουλίες <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν παροχή πληροφορίας σε αστική κλίμακα.Χαρακ<strong>τη</strong>ριστικό είναι το γεγονός ότι από <strong>τη</strong>ν καταγραφή όλων των διαθέσιμων δεικτών πουπροέρχονται από τις παραπάνω πηγές σε βάση δεδομένων, ο αριθμός τους έφτασε τους 640 δείκτες.Ανάπτυξη Συσ<strong>τη</strong>μάτων ΔεικτώνΑπό <strong>τη</strong> μελέ<strong>τη</strong> αντίστοιχων Συσ<strong>τη</strong>μάτων Δεικτών σε διεθνές <strong>και</strong> εθνικό επίπεδο, <strong>και</strong> συνεκτιμώνταςτα ιδιαίτερα χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά <strong>τη</strong>ς περιοχής ενδιαφέροντος, ορίσ<strong>τη</strong>καν οι Θεματικές Περιοχές στιςοποίες επικεντρώνεται το υπό ανάπτυξη Σύσ<strong>τη</strong>μα Δεικτών Περιβάλλοντος <strong>και</strong> Αειφορίας <strong>για</strong> <strong>τη</strong>Θεσσαλονίκη. Σε στενή πάντα συνεργασία με τον ΟΡΘ, οι Θεματικές Περιοχές που αποτελούν τοπλαίσιο λειτουργίας του Συστήματος <strong>και</strong> αποτελούν <strong>τη</strong> βάση <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ολοκληρωμένη αποτίμηση <strong>τη</strong>ςπορείας <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ προς <strong>τη</strong>ν Αειφόρο Ανάπτυξη, ορίσ<strong>τη</strong>καν ως εξής:i) Οικονομία - Πληθυσμόςii) Χωροταξία - Πολεοδομίαiii) Ενέργειαiv) Μεταφορέςv) Γεωργία - Κ<strong>τη</strong>νοτροφία - Αλιείαvi) Βιομηχανίαvii) Τουρισμόςviii) Ατμοσφαιρική ρύπανση - Κλιματική αλλαγήix) Υδατικοί πόροι - Θαλάσσιο περιβάλλονx) Στερεά απόβληταxi) Χλωρίδα - Πανίδα - Ποικιλό<strong>τη</strong>ταxii) Υγείαxiii) Εκπαίδευση - Έρευνα & ΤεχνολογίαΣε επόμενο στάδιο, με <strong>τη</strong> στενή συνεργασία του ΟΡΘ <strong>και</strong> μετά από παρουσίαση του ΣυστήματοςΔεικτών, τόσο στο Συμβούλιο Περιβάλλοντος ΑΠΘ, όσο <strong>και</strong> μετά από <strong>τη</strong> δημόσια διαβούλευση,καθορίσ<strong>τη</strong>κε με σαφήνεια ένας κατάλογος 88 δεικτών. Στους Πίνακες 1 ως 13 που ακολουθούν,παρουσιάζονται επιγραμματικά οι δείκτες που επιλέχθηκαν ανά Θεματική Περιοχή.11

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠίνακας 1: Δείκτες Θεματικής Περιοχής «Οικονομία – Πληθυσμός»Popul1Popul2Popul3Popul4Popul5Πληθυσμός - Ηλικιακή πυραμίδαΠυκνό<strong>τη</strong>τα πληθυσμούΑΕΠ ανά κάτοικο - Τομεακή κατανομή ΑΕΠΤομεακή ανάλυση απασχόλησηςΜετακινήσεις <strong>για</strong> εργασίαΠίνακας 2: Δείκτες Θεματικής Περιοχής «Χωροταξία – Πολεοδομία»Land1Land2Land3Land4Land5Land6Χρήσεις γηςΑστικό <strong>και</strong> περιαστικό πράσινοΠυκνό<strong>τη</strong>τα οδικού δικτύουΕγκαταλελειμμένη - Υποβαθμισμένη γη (Brown fields)Πρόσβαση σε υποδομές αποχέτευσηςΚατασκευή νέων κατοικιών - Πολεοδομική ανάπτυξηΠίνακας 3: Δείκτες Θεματικής Περιοχής «Ενέργεια»Energy1Energy2Energy3Energy4Energy5Energy6Energy7Κατανάλωση ενέργειαςΤομεακή ανάλυση ενεργειακής κατανάλωσηςΕνεργειακή έντασηΑνανεώσιμες πηγές ενέργειαςΔιείσδυση φυσικού αερίου <strong>και</strong> βιοκαυσίμωνΒαθμός απόδοσης συσ<strong>τη</strong>μάτων θέρμανσης <strong>και</strong> ψύξηςΟικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τα του τομέα <strong>τη</strong>ς ενέργειας12

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠίνακας 4: Δείκτες Θεματικής Περιοχής «Μεταφορές»Trans1Trans2Trans3Trans4Trans5Trans6Trans7Trans8Trans9Ζή<strong>τη</strong>ση μετακινήσεων <strong>και</strong> μεταφορώνΠοσοστιαία συμμετοχή μεταφορικών μέσων στις μετακινήσεις <strong>και</strong> τις μεταφορέςΑριθμός οχημάτωνΗλικία οχημάτων - Κατανομή οχημάτων ανά τεχνολογία <strong>και</strong> καύσιμοΡυθμός διείσδυσης εναλλακτικών τεχνολογιών σ<strong>τη</strong>ν αυτοκίνησηΜέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης αστικών συγκοινωνιώνΜέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης επιβατικών οχημάτωνΕξέλιξη τροχαίων ατυχημάτωνΟικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τα του τομέα των μεταφορώνΠίνακας 5: Δείκτες Θεματικής Περιοχής «Γεωργία – Κ<strong>τη</strong>νοτροφία – Αλιεία»Agri1Agri2Agri3Agri4Agri5Agri6Agri7Agri8Agri9Agri10Agri11Χρήση λιπασμάτωνΧρήση φυτοφαρμάκωνΔιείσδυση βιολογικών καλλιεργειώνΠαραγωγή ζωικών προϊόντωνΒοσκοφόρτωσηΚαλλιεργούμενη έκταση <strong>και</strong> ποσό<strong>τη</strong>τα ζωοτροφώνΔιάρθρωση κ<strong>τη</strong>νοτροφικών μονάδωνΔιείσδυση βιολογικών εκτροφώνΟικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τα του τομέα γεωργίαςΑλιεύματαΣυγκέντρωση βαρέων μετάλλων σε ψάρια <strong>και</strong> οστρακοειδή13

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠίνακας 6: Δείκτες Θεματικής Περιοχής «Βιομηχανία»Ind1Ind2Ind3Ind4Ind5Ind6Βιομηχανικές <strong>και</strong> βιοτεχνικές μονάδεςΜονάδες με εγκατεσ<strong>τη</strong>μένο Σύσ<strong>τη</strong>μα Περιβαλλοντικής ΔιαχείρισηςΕγκαταστάσεις που εμπίπτουν στις Κοινοτικές Οδηγίες SEVESO <strong>και</strong> IPPCΑριθμός εγκαταστάσεων μέσης <strong>και</strong> υψηλής όχλησηςΠαραγωγή υγρών αποβλήτων από βιομηχανικές μονάδεςΟικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τα του βιομηχανικού τομέαΠίνακας 7: Δείκτες Θεματικής Περιοχής «Τουρισμός»Tour1Tour2Tour3Tour4Tour5Αφίξεις τουριστώνΔιανυκτερεύσεις τουριστώνΑριθμός <strong>και</strong> πληρό<strong>τη</strong>τα ξενοδοχειακών καταλυμάτωνΤομεακή ανάλυση τουριστικής κίνησηςΟικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τα του τομέα τουρισμούΠίνακας 8: Δείκτες Θεματικής Περιοχής «Ατμοσφαιρική ρύπανση – Κλιματική αλλαγή»Atm1Atm2Atm3Atm4Atm5Atm6Atm7Atm8Atm9Εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπωνΑποσύνδεση εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων από <strong>τη</strong>ν οικονομίαΜέσες τιμές <strong>και</strong> υπερβάσεις ορίων ατμοσφαιρικών ρύπωνΤομεακή ανάλυση εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπωνΈκθεση σ<strong>τη</strong>ν ατμοσφαιρική ρύπανση ανά κα<strong>τη</strong>γορία αποδέκ<strong>τη</strong>Ποιό<strong>τη</strong>τα αέρα εσωτερικών χώρωνΕκπομπές αερίων του θερμοκηπίουΤομεακή ανάλυση αερίων του θερμοκηπίουΜη ιοντίζουσες ακτινοβολίες14

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠίνακας 9: Δείκτες Θεματικής Περιοχής «Υδατικοί πόροι – Θαλάσσιο περιβάλλον»Nera1Nera2Nera3Nera4Nera5Nera6Nera7Nera8Υδατικό ισοζύγιοΠοιό<strong>τη</strong>τα πόσιμου νερούΤομεακή ανάλυση <strong>τη</strong>ς ζή<strong>τη</strong>σης του νερούΕυτροφισμόςΕπικινδυνό<strong>τη</strong>τα εμφάνισης πλημμυρώνΠοιό<strong>τη</strong>τα θαλάσσιων υδάτωνΕυτροφισμός σε παράκτια ύδαταΠαραγωγή <strong>και</strong> επεξεργασία υγρών αποβλήτωνΠίνακας 10: Δείκτες Θεματικής Περιοχής «Στερεά απόβλητα»Waste1Waste2Waste3Waste4Παραγωγή στερεών αστικών αποβλήτωνΣύσταση αστικών απορριμμάτωνΑνακύκλωση στερεών αποβλήτωνΠαραγωγή <strong>και</strong> επεξεργασία επικινδύνων αποβλήτωνΠίνακας 11: Δείκτες Θεματικής Περιοχής «Χλωρίδα – Πανίδα – Ποικιλό<strong>τη</strong>τα»Fisi1Fisi2Fisi3Fisi4Fisi5Fisi6Fisi7Αριθμός δασικών πυρκαγιών - Καμένη έκταση - Αναδασωθείσες εκτάσειςΕπικινδυνό<strong>τη</strong>τα εμφάνισης πυρκαγιώνΚατάσταση διατήρησης <strong>και</strong> αξιοποίησης χερσαίων οικοσυσ<strong>τη</strong>μάτωνΚατάσταση διατήρησης υγροτόπωνΚίνδυνος οξίνισης εδαφών - Διάβρωση εδαφώνΑπειλούμενα είδη - Ενδημικά είδηΑγραναπαύσεις15

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠίνακας 12: Δείκτες Θεματικής Περιοχής «Υγεία»Ygeia1Ygeia2Ygeia3Έκθεση πληθυσμού σε θόρυβοΠροσδόκιμος χρόνος ζωήςΝοσήματα <strong>και</strong> αιτίες θανάτουΠίνακας 13: Δείκτες Θεματικής Περιοχής «Εκπαίδευση - Έρευνα & Τεχνολογία»Edu1Edu2Edu3Edu4Edu5Edu6Edu7Edu8Ερευνητικό προσωπικόΔιείσδυση διαδικτύουΥπηρεσίες μέσω διαδικτύουΠοσοστό <strong>τη</strong>λε-εργασίαςΕπίπεδο μόρφωσης πληθυσμούΣυμμετοχή μαθητών σε προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσηςΜαθητές ανά σχολική τάξη - Σχολικά συγκροτήματα διπλής βάρδιαςΔιπλώματα ευρεσιτεχνίαςΠρέπει να σημειωθεί ότι οι δείκτες που εντάχθηκαν στο Σύσ<strong>τη</strong>μα έχουν δυναμικό χαρακτήρα <strong>και</strong>είναι δυνατό να ανανεώνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα, με <strong>τη</strong>ν προϋπόθεση ότι θα προκύπτουννέα δεδομένα, ώστε να μπορούν να εξάγονται χρήσιμα συμπεράσματα αναφορικά με <strong>τη</strong> βελτίωση ήεπιδείνωση <strong>τη</strong>ς κατάστασης στις επιμέρους θεματικές περιοχές.Μεθοδολογικό πλαίσιο DPSIRΣτα πλαίσια του έργου, η ερευνητική ομάδα σ<strong>τη</strong>ρίχθηκε στο μεθοδολογικό πλαίσιο DPSIR (DrivingForces, Pressures, State, Impact, Response), το οποίο <strong>και</strong> αποτελεί το πλέον διαδεδομένο πλαίσιοανάλυσης σε Ευρωπαϊκή κλίμακα (Εικόνα 3).16

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 3: Μεθοδολογικό πλαίσιο DPSIRΤο πλαίσιο ανάλυσης DPSIR απαρτίζεται από πέντε στοιχεία:• Η κοινωνική <strong>και</strong> οικονομική ανάπτυξη (Κινητήριες Δυνάμεις του προβλήματος) είναι οιπρωταρχικές αιτίες που ασκούν πίεση στο περιβάλλον. Παραδείγματα αποτελούν η ζή<strong>τη</strong>ση <strong>για</strong>ενέργεια, βιομηχανία, μεταφορές, γεωργία, <strong>και</strong> στέγαση.• Οι κινητήριες δυνάμεις οδηγούν σε Πιέσεις στο περιβάλλον, <strong>για</strong> παράδειγμα εκμετάλλευση τωνπόρων (έδαφος, νερό, ορυκτά καύσιμα κτλ.) <strong>και</strong> εκπομπές ρύπων.• Κατά συνέπεια, αλλάζει η Κατάσταση του περιβάλλοντος, όπως η ποιό<strong>τη</strong>τα των διαφόρωνπεριβαλλοντικών μέσων (ατμοσφαιρικός αέρας, έδαφος, νερό κτλ.) <strong>και</strong> συνεπώς μεταβάλλεται ηικανό<strong>τη</strong>τά τους να υποσ<strong>τη</strong>ρίζουν <strong>τη</strong>ν ζή<strong>τη</strong>ση, όπως <strong>τη</strong>ν παροχή ικανοποιητικών συνθηκών <strong>για</strong>υγιή διαβίωση, <strong>τη</strong>ν παροχή επαρκών φυσικών πόρων κτλ.• Οι αλλαγές σ<strong>τη</strong>ν κατάσταση του περιβάλλοντος μπορεί να έχουν Επιπτώσεις σ<strong>τη</strong>ν ανθρώπινηυγεία, στα οικοσυστήματα κτλ. Η επίδραση μπορεί να εκφραστεί σε σχέση με το μέγεθος <strong>τη</strong>ςμεταβολής <strong>τη</strong>ς κατάστασης του περιβάλλοντος.• Οι επιπτώσεις οδηγούν σ<strong>τη</strong>ν αναγ<strong>και</strong>ό<strong>τη</strong>τα λήψης Μέτρων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν αντιμετώπισή τους, τα οποίαανάλογα με <strong>τη</strong>ν υφή τους επιδρούν άμεσα στις κινητήριες δυνάμεις, τις πιέσεις προς τοπεριβάλλον, όπως επίσης <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν κατάσταση του περιβάλλοντος.17

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ<strong>τη</strong> διάρκεια των 12 πρώτων μηνών του ερευνητικού έργου πραγματοποιήθηκε δημοσιοποίηση τουΣυστήματος Δεικτών Περιβάλλοντος <strong>και</strong> Αειφορίας <strong>για</strong> <strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη με σκοπό <strong>τη</strong> συμμετοχήόλων των εμπλεκόμενων Φορέων σ<strong>τη</strong> διαμόρφωση του Συστήματος διαμέσου ενός εποικοδομητικού<strong>και</strong> καρποφόρου διαλόγου <strong>για</strong> <strong>τη</strong> σφαιρική αντιμετώπιση του εξεταζόμενου προβλήματος<strong>και</strong> <strong>τη</strong>νκαλύτερη αποτύπωση των αναγκών των Φορέων <strong>τη</strong>ς περιοχής <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης. Ο δημόσιοςδιάλογος πραγματοποιήθηκε σε δύο φάσεις:• Στο Συμβούλιο Περιβάλλοντος του Αριστοτελείου Πανεπισ<strong>τη</strong>μίου Θεσσαλονίκης.• Μέσω δημόσιας διαβούλευσης με φορείς <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ, όπως <strong>και</strong> εθνικούς φορείς.Διαβούλευση στο Συμβούλιο Περιβάλλοντος του ΑΠΘΚατά <strong>τη</strong>ν 52 η συνεδρίαση του Συμβουλίου Περιβάλλοντος του Αριστοτελείου Πανεπισ<strong>τη</strong>μίουΘεσσαλονίκης (ΣΠ-ΑΠΘ), η οποία πραγματοποιήθηκε στις 21 Δεκεμβρίου 2006, ο συντονιστής τουέργου κ. Μουσιόπουλος, παρουσία του επιβλέποντα εκ μέρους του ΟΡΘ κ. Νικολάου, ενημέρωσε ταμέλη του ΣΠ-ΑΠΘ σχετικά με το Σύσ<strong>τη</strong>μα Δεικτών Περιβάλλοντος <strong>και</strong> Αειφορίας σ<strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη<strong>και</strong> <strong>τη</strong> σχετική συνεργασία με τον Οργανισμό Ρυθμιστικού Θεσσαλονίκης. Αναφέρθηκε σ<strong>τη</strong>ν περιοχή<strong>τη</strong>ς έρευνας, η οποία είναι η ΕΠΘ, όπως αυτή ορίζεται στον Ν.1561/85 <strong>και</strong> στο στόχο <strong>τη</strong>ς έρευνας πουείναι η δημιουργία ενός συστήματος δεικτών αειφόρου ανάπτυξης <strong>και</strong> περιβάλλοντος <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ΕΠΘπου θα συμβαδίζει με τα υπάρχοντα διεθνή πρότυπα <strong>και</strong> θα καλύπτει τις ανάγκες του ΟΡΘ ως προς<strong>τη</strong>ν παροχή πληροφορίας <strong>για</strong> το σχεδιασμό στρα<strong>τη</strong>γικών, <strong>τη</strong>ν αποτίμηση <strong>τη</strong>ς πορείας προςσυγκεκριμένους στόχους <strong>και</strong> <strong>τη</strong> λήψη σχετικών αποφάσεων. Σημείωσε επίσης ότι, πηγές δεικτών <strong>και</strong>αειφορίας περιβάλλοντος αποτέλεσαν οι Διεθνείς Οργανισμοί <strong>και</strong> τα σχετικά έργα σε εθνικό <strong>και</strong>διεθνές επίπεδο.Το ΣΠ-ΑΠΘ συγκεντρώνει αντιπροσωπευτικό μέρος <strong>τη</strong>ς επισ<strong>τη</strong>μονικής κοινό<strong>τη</strong>τας που διερευνά <strong>και</strong>διαθέτει περιβαλλοντική πληροφορία σχετική με <strong>τη</strong>ν ΕΠΘ. Τα σχόλια του ΣΠ-ΑΠΘ ως προς <strong>τη</strong>νεπιλογή των δεικτών, <strong>τη</strong>ν εφικτό<strong>τη</strong>τα υπολογισμού τους, <strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>τα αξιολόγησης <strong>τη</strong>ς αξιοπιστίαςτους, συνεισέφεραν σημαντικά σ<strong>τη</strong> βέλτισ<strong>τη</strong> δυνατή επιλογή των δεικτών που τελικά εντάχθηκαν στοΣύσ<strong>τη</strong>μα. Παράλληλα, νέοι δείκτες προτάθηκαν <strong>και</strong> τελικά συμπεριλήφθηκαν στο υπό ανάπτυξηΣύσ<strong>τη</strong>μα Δεικτών.Αναλυτικά, στο ΣΠ-ΑΠΘ συμμετέχουν οι παρακάτω Σχολές <strong>και</strong> Τμήματα του ΑΠΘ:• Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Αγρονόμων <strong>και</strong> Τοπογράφων Μηχανικών• Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών• Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών <strong>και</strong> Μηχανικών Υπολογιστών• Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών• Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών• Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Χημικών Μηχανικών• Γεωπονική Σχολή• Σχολή Θετικών Επισ<strong>τη</strong>μών, Τμήμα Βιολογίας• Σχολή Θετικών Επισ<strong>τη</strong>μών, Τμήμα Γεωλογίας18

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ• Σχολή Θετικών Επισ<strong>τη</strong>μών, Τμήμα Φυσικής• Σχολή Θετικών Επισ<strong>τη</strong>μών, Τμήμα Χημείας• Σχολή Δασολογίας <strong>και</strong> Φυσικού Περιβάλλοντος• Σχολή Νομικών, Οικονομικών <strong>και</strong> Πολιτικών Επισ<strong>τη</strong>μών, Τμήμα Νομικής• Ιατρική Σχολή• Κ<strong>τη</strong>νιατρική Σχολή• Τμήμα Φαρμακευτικής• Παιδαγωγική Σχολή, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης• Θεολογική Σχολή, Τμήμα Θεολογίας• Θεολογική Σχολή, Τμήμα Ποιμαντικής <strong>και</strong> Κοινωνικής Θεολογίας• Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Ιστορίας <strong>και</strong> ΑρχαιολογίαςΔημόσια διαβούλευσηΟ κατάλογος δεικτών που προέκυψε από το διάλογο <strong>και</strong> με το ΣΠ-ΑΠΘ τέθηκε σ<strong>τη</strong> συνέχεια σεδημόσια διαβούλευση, ως μέρος κοινωνικού διαλόγου. Η συνάν<strong>τη</strong>ση <strong>και</strong> παρουσίαση του ΣυστήματοςΔεικτών Περιβάλλοντος <strong>και</strong> Αειφορίας <strong>για</strong> <strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη πραγματοποιήθηκε σ<strong>τη</strong>ν ΠολυτεχνικήΣχολή του ΑΠΘ, στις 11 Ιουνίου 2007.Πιο συγκεκριμένα, στα πλαίσια <strong>τη</strong>ς δημόσιας διαβούλευσης συμμετείχαν ενεργά οι παρακάτωαρμόδιοι φορείς:• ΑΠΘ, ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ• ΓΕΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΓΓΕΙΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΝ• ΔΗΜΟΣ ΕΧΕΔΩΡΟΥ, ΤΜ. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ• ΔΗΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ• ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΟΤΟΠΩΝ - ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ• ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ• ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ• ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΧΗΜΙΚΩΝ• ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΥΔΡΕΥΣΕΩΣ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΕΩΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ• ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ• ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ• ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ• ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΑΣΩΝ• ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ -ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ• ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ• ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΟΤΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ• ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ• ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ - ΘΡΑΚΗΣΕκτός των φορέων, υπήρξε <strong>και</strong> συμμετοχή πολιτών σ<strong>τη</strong> συζή<strong>τη</strong>ση, ενώ ακόμα συνεχίζεται από <strong>τη</strong>νπλευρά <strong>τη</strong>ς ερευνητικής ομάδας η προσπάθεια <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν εμπλοκή επιπλέον φορέων που δενσυμμετείχαν στο δημόσιο διάλογο. Η συνάν<strong>τη</strong>ση καλύφθηκε από τα τοπικά μέσα μαζικήςενημέρωσης.19

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤα αποτελέσματα <strong>τη</strong>ς δημόσιας διαβούλευσης λήφθηκαν υπόψη <strong>για</strong> <strong>τη</strong> δημιουργία του τελικούκαταλόγου δεικτών <strong>για</strong> τους οποίους θα δρομολογηθεί η συλλογή πληροφορίας στο δεύτερο έτος τουερευνητικού προγράμματος.20

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΕΙΚΤΩΝΣτο Σύσ<strong>τη</strong>μα Δεικτών συμπεριλήφθηκαν συνολικά 88 δείκτες, <strong>για</strong> κάθε έναν από τους οποίουςσυμπληρώθηκε μια τυποποιημένη φόρμα (factsheet), όπου καταγράφονται στοιχεία όπως:(i)(ii)(iii)(iv)(v)(vi)(vii)(viii)(ix)(x)(xi)(xii)(xiii)(xiv)(xv)Περιγραφή του δείκ<strong>τη</strong>Σύνοψη αποτελεσμάτωνΠορεία του δείκ<strong>τη</strong>Σκοπιμό<strong>τη</strong>τα ένταξης του δείκ<strong>τη</strong> στο Σύσ<strong>τη</strong>μαΜεθοδολογία υπολογισμούΑποτελέσματαΣχολιασμός αποτελεσμάτωνΣύγκριση δείκ<strong>τη</strong> με άλλες περιοχέςΣύνδεση με άλλους δείκτες του ΣυστήματοςΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>Χρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>Δυνατά σημεία <strong>και</strong> αδυναμίες του δείκ<strong>τη</strong>Καταγραφή ελλείψεων <strong>και</strong> προτάσεις μελλοντικών δράσεωνΠαρα<strong>τη</strong>ρήσειςΣτο Δεύτερο Μέρος <strong>τη</strong>ς παρούσας έκθεσης παρατίθενται αναλυτικά οι επιμέρους δείκτες πουσυμπεριλήφθηκαν στο «Σύσ<strong>τη</strong>μα Δεικτών Περιβάλλοντος <strong>και</strong> Αειφορίας <strong>για</strong> <strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη».21

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ22

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΒ’ ΜΕΡΟΣΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΕΙΚΤΩΝ23

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ24

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ25

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗPopul 1ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ - ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΠΥΡΑΜΙΔΑΘεματική περιοχή:Οικονομία - ΠληθυσμόςDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΑΡΝΗΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει 2 τιμές χαρακ<strong>τη</strong>ριστικών δεδομένων του πληθυσμού <strong>τη</strong>ς περιοχής ευθύνης τουΟΡΘ: Το Μόνιμο <strong>και</strong> Πραγματικό πληθυσμό <strong>τη</strong>ς περιοχής, ο οποίος αντιστοιχεί στο μέσο των ετών<strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν ηλικιακή πυραμίδα του πληθυσμού (ανδρών <strong>και</strong> γυναικών) στις εξής ηλικιακές κα<strong>τη</strong>γορίες:(α) 0-14, (β) 15-24, (γ) 25-39, (δ) 40-54, (ε) 55-64, (στ) 65-79, (ζ) 80 <strong>και</strong> άνω.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΜε βάση <strong>τη</strong>ν επίσημη απογραφή που πραγματοποιήθηκε από <strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ <strong>για</strong> το έτος 2001, ο Μόνιμοςπληθυσμός των Δήμων <strong>και</strong> Κοινοτήτων του Νομού Θεσσαλονίκης, που υπάγονται σ<strong>τη</strong>ν περιοχήευθύνης του ΟΡΘ, ανέρχεται σε 1.013.292 κατοίκους. Αντίστοιχα, ο Πραγματικός πληθυσμόςανέρχεται σε 981.933 κατοίκους. Αναφορικά με τα αποτελέσματα που προέκυψαν από <strong>τη</strong>νπροηγούμενη επίσημη απογραφή του 1991, ο αντίστοιχος Μόνιμος πληθυσμός ήταν 907.736 κάτοικοι<strong>και</strong> ο αντίστοιχος Πραγματικός 857.467 κάτοικοι. Με βάση τα στοιχεία αυτά, παρα<strong>τη</strong>ρείται ότι μέσασε μια δεκαετία καταγράφεται αύξηση στο Μόνιμο πληθυσμό <strong>τη</strong>ς τάξης του 11,63%, ενώ η αύξησηστον Πραγματικό πληθυσμό αγγίζει αντίστοιχα το 14,52%.Αναφορικά με <strong>τη</strong>ν ηλικιακή πυραμίδα του πληθυσμού ανά φύλο <strong>και</strong> ηλικιακή ομάδα <strong>για</strong> το έτος 2001,παρα<strong>τη</strong>ρείται τόσο <strong>για</strong> τον Μόνιμο, όσο <strong>και</strong> <strong>για</strong> τον Πραγματικό πληθυσμό, μια ισοκατανομήανάμεσα στα δύο φύλα <strong>και</strong> με το μεγαλύτερο ποσοστό πληθυσμού να αντιστοιχεί στις ηλικιακέςκλάσεις «25-39» (126.396 γυναίκες <strong>και</strong> 121.873 άνδρες) <strong>και</strong> «40-54» (106.237 γυναίκες <strong>και</strong> 98.105άνδρες). Αντίστοιχα, το μικρότερο ποσοστό παρουσιάζεται σ<strong>τη</strong>ν ηλικιακή κλάση «80 <strong>και</strong> άνω»(12.512 γυναίκες <strong>και</strong> 7.882 άνδρες).26

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠΛΗΘΥΣΜΟΣ – ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΠΥΡΑΜΙΔΑΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΗ σκοπιμό<strong>τη</strong>τα ένταξης του δείκ<strong>τη</strong> στο Σύσ<strong>τη</strong>μα Δεικτών έγκειται σ<strong>τη</strong>ν ανάγκη αποτύπωσης <strong>τη</strong>ςπίεσης που ασκείται στο περιβάλλον με <strong>τη</strong>ν αύξηση ή <strong>τη</strong> μείωση του πληθυσμού αντίστοιχα. Επίσης,ο δείκ<strong>τη</strong>ς κρίνεται σημαντικός <strong>για</strong> τον υπολογισμό των κατά κεφαλή μεγεθών, τα οποία δίνουνκαλύτερη εικόνα <strong>τη</strong>ς πορείας μιας σειράς δεικτών.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟι τιμές του δείκ<strong>τη</strong> Popul 1 «Πληθυσμός - Ηλικιακή πυραμίδα» υπολογίζονται από <strong>τη</strong>ν ΕθνικήΣτατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ) <strong>και</strong> αφορούν στον Πραγματικό <strong>και</strong> στο Μόνιμο πληθυσμό <strong>τη</strong>ςπεριοχής, σε επίπεδο Δήμων, Δημοτικών Διαμερισμάτων <strong>και</strong> Κοινοτήτων που ανήκουν σ<strong>τη</strong>ν περιοχήευθύνης του ΟΡΘ, τόσο συνολικά όσο <strong>και</strong> κατά φύλλο <strong>και</strong> ομάδες ηλικιών.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ1.100.0001.000.000900.000Πληθυσμός σε χιλ. κατοίκους800.000700.000600.000500.000400.000300.000200.000100.0000Μόνιμος1991 2001ΠραγματικόςΕικόνα 1: Μόνιμος <strong>και</strong> Πραγματικός πληθυσμός <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 1991 <strong>και</strong> 2001 <strong>για</strong> το Ν. Θεσσαλονίκης27

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ80+άνω65-7955-6440-5425-3915-240-14150000 100000 50000 0 50000 100000 150000ΆντρεςΓυναίκεςΕικόνα 2: Ηλικιακή πυραμίδα Μόνιμου πληθυσμού ανδρών-γυναικών <strong>για</strong> το Ν.Θεσσαλονίκης (2001)1.140.0001.130.0001.120.000Πληθυσμός σε χιλ. κατοίκους1.110.0001.100.0001.090.0001.080.0001.070.0001.060.0001.050.0002000 2001 2002 2003 2004 2005 2006Εικόνα 3: Υπολογιζόμενος πληθυσμός στο μέσο των ετών 2000 – 2006 <strong>για</strong> το Ν. Θεσσαλονίκης28

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΤα αποτελέσματα από τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong> προέκυψαν ύστερα από συγκέντρωση <strong>τη</strong>ςαπαιτούμενης πληροφορίας από <strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ. Η πληροφορία προέρχεται από τα αποτελέσματα <strong>τη</strong>ςεπίσημης απογραφής του 1991 <strong>και</strong> του 2001. Παρα<strong>τη</strong>ρείται ότι μέσα σε μια δεκαετία καταγράφεταιαύξηση στο Μόνιμο πληθυσμό <strong>τη</strong>ς τάξης του 11,63%, καθώς αυξήθηκε από 907.736 σε 1.013.292.Αντίστοιχα αποτελέσματα παρα<strong>τη</strong>ρήθηκαν <strong>και</strong> <strong>για</strong> τον Πραγματικό πληθυσμό, όπου η αύξηση <strong>για</strong> τοίδιο διάσ<strong>τη</strong>μα είναι <strong>τη</strong>ς τάξης του 14,52%, καθώς αυξήθηκε από 857.467 σε 981.933 (Εικόνα 1).Με βάση <strong>τη</strong>ν ηλικιακή πυραμίδα ανδρών-γυναικών που παρουσιάζεται σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 2 παρα<strong>τη</strong>ρείταιμια ισοκατανομή μεταξύ των δύο φύλων το 2001 <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν εκάστοτε ηλικιακή κλάση. Πιοσυγκεκριμένα, το μεγαλύτερο ποσοστό Μόνιμου πληθυσμού παρα<strong>τη</strong>ρείται σ<strong>τη</strong>ν ηλικιακή κλάση «25-39», με τους άνδρες να φτάνουν τους 121.873 <strong>και</strong> τις γυναίκες τις 126.396. Από <strong>τη</strong>ν άλλη, τόσο οιάνδρες όσο <strong>και</strong> οι γυναίκες παρουσιάζουν το μικρότερο ποσοστό σ<strong>τη</strong>ν ηλικιακή κλάση «80+άνω»,όπου οι πληθυσμοί φτάνουν τις 7.882 <strong>και</strong> 12.512 αντίστοιχα. Στις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες («0-14», «15-24», «55-64» <strong>και</strong> «65-79») η πληθυσμιακή κατανομή στα δύο φύλα παρουσιάζει μικρέςδιαφοροποιήσεις, ενώ εύκολα παρα<strong>τη</strong>ρεί κανείς ότι «ανεβαίνοντας» προς τα πάνω σ<strong>τη</strong>ν ηλικιακήπυραμίδα το ποσοστό του πληθυσμού μειώνεται αισθητά <strong>και</strong> στα δύο φύλλα αντίστοιχα.Τέλος, αναφορικά με τις εκτιμώμενες τιμές του πληθυσμού στο μέσο των ετών <strong>για</strong> το ΝομόΘεσσαλονίκης (Εικόνα 3), παρα<strong>τη</strong>ρείται μια σταθερά αυξητική τάση του τοπικού πληθυσμού. Οπληθυσμός (σε επίπεδο Νομού) εκτιμάται σε 1.130.226 κατοίκους <strong>για</strong> το έτος 2006. Η εν λόγωαύξηση κρίνεται σημαντική, καθώς σηματοδοτεί μεγαλύτερη πίεση <strong>και</strong> επιβάρυνση τουπεριβάλλοντος.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΟι τιμές του δείκ<strong>τη</strong> Popul 1 «Πληθυσμός - Ηλικιακή πυραμίδα» <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘσυγκρίνεται με τις αντίστοιχες <strong>τη</strong>ς Νομαρχίας Αθηνών. Σύμφωνα με <strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ, ο Μόνιμοςπληθυσμός το 1991 αντιστοιχούσε σε 2.665.065 κατοίκους <strong>και</strong> σε μία δεκαετία, το 2001, ο πληθυσμόςαυξήθηκε κατά 5,26%, φτάνοντας <strong>τη</strong> τιμή των 2.805.262 κατοίκων.Σχετικά με <strong>τη</strong>ν κατανομή του πληθυσμού ανά ηλικιακή κα<strong>τη</strong>γορία <strong>και</strong> φύλο <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ΝομαρχίαΑθηνών, σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 4 παρουσιάζεται η αντίστοιχη ηλικιακή πυραμίδα <strong>για</strong> το Μόνιμο πληθυσμό, μεβάση <strong>τη</strong>ν απογραφή του 2001.Παρα<strong>τη</strong>ρείται σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 4 μια ισοκατανομή του πληθυσμού μεταξύ ανδρών <strong>και</strong> γυναικών, με τιςμέγιστες τιμές (344.859 άνδρες <strong>και</strong> 351.912 γυναίκες) να παρουσιάζονται σ<strong>τη</strong>ν ηλικιακή κλάση «25-39». Και εδώ, όμοια με <strong>τη</strong>ν αντίστοιχη ανάλυση <strong>για</strong> το Νομό Θεσσαλονίκης (περιλαμβάνοντας μόνοτις περιοχές που ανήκουν σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ), το μικρότερο ποσοστό πληθυσμούεμφανίζεται σ<strong>τη</strong>ν ηλικιακή κλάση «80 <strong>και</strong> άνω».Αναφορικά με <strong>τη</strong>ν Περιφέρεια <strong>τη</strong>ς πρωτεύουσας (όπως αυτή ορίζεται στους πίνακες <strong>τη</strong>ς ΕΣΥΕ)σχετικά με <strong>τη</strong>ν εκτίμηση του πληθυσμού στο μέσο των ετών <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 2000-2006, οι τιμές αυτέςδιαμορφώνονται όπως παρουσιάζεται σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 5.Σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς πρωτεύουσας παρα<strong>τη</strong>ρείται ένας υψηλότερος ρυθμός αύξησης στον πληθυσμό απότο 2003 έως το 2006 (Εικόνα 5). Βάση των εκτιμήσεων, ο πληθυσμός σ<strong>τη</strong>ν Περιφέρεια <strong>τη</strong>ςπρωτεύουσας υπολογίζεται <strong>για</strong> το 2006 να είναι 3.435.891, αύξηση <strong>τη</strong>ς τάξης του 2,93% σε σχέση μετον αντίστοιχο πληθυσμό του 2000. Η αντίστοιχη αύξηση σ<strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη είναι αρκετά μεγαλύτερη,καθώς ανέρχεται σε 4,69%. Βέβαια, σε απόλυτα μεγέθη, ο πληθυσμός σ<strong>τη</strong>ν Περιφέρεια <strong>τη</strong>ς29

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗπρωτεύουσας αυξήθηκε από το 2000 έως το 2006 κατά 97.790 κατοίκους, ενώ αντίστοιχα σ<strong>τη</strong>Θεσσαλονίκη η αύξηση είναι 50.672 κάτοικοι.80+άνω65-7955-6440-5425-3915-240-14400000 300000 200000 100000 0 100000 200000 300000 400000ΆντρεςΓυναίκεςΕικόνα 4: Ηλικιακή πυραμίδα Μόνιμου πληθυσμού ανδρών-γυναικών <strong>για</strong> το Ν. Αθηνών (2001)3.460.0003.440.000Πληθυσμός σε χιλ. κατοίκους3.420.0003.400.0003.380.0003.360.0003.340.0003.320.0003.300.0003.280.0002000 2001 2002 2003 2004 2005 2006Εικόνα 5: Υπολογιζόμενος πληθυσμός στο μέσο των ετών <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν Περιφέρεια <strong>τη</strong>ς Πρωτεύουσας30

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Popul 1 «Πληθυσμός - Ηλικιακή πυραμίδα» χρησιμοποιείται σε όλους τους δείκτες πουσυλλέγουν κατά κεφαλή πληροφορία.ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα, αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή Θεσσαλονίκης, Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1991, 2001, 2002-2006Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από τις επίσημες απογραφές που πραγματοποιήθηκαν από<strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ <strong>και</strong> θεωρείται απόλυτα αξιόπισ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Ο υπολογισμός του δείκ<strong>τη</strong> με επίσημα στοιχεία πραγματοποιείται κάθε 10 χρόνια (1991,2001). Τα ευρήματά τους ίσως να μην είναι αντιπροσωπευτικά <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν αποτύπωση <strong>τη</strong>ς παρούσαςκατάστασης. Παράλληλα, δε δίνεται η δυνατό<strong>τη</strong>τα επαρκούς παρακολούθησης <strong>τη</strong>ς διαχρονικήςεξέλιξης των τιμών του δείκ<strong>τη</strong>. Τέλος, δίνεται η δυνατό<strong>τη</strong>τα μιας εικόνας <strong>τη</strong>ς εξέλιξης τουπληθυσμού, βάσει όμως εκτιμήσεων, παραδοχών <strong>και</strong> υπολογισμών που έχει πραγματοποιήσει η ΕΣΥΕ<strong>και</strong> όχι βάσει πραγματικών στοιχείων.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΗ έλλειψη πιο επι<strong>και</strong>ροποιημένων <strong>και</strong> επίσημων στοιχείων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν τιμή του πληθυσμού μιας περιοχήςαποτρέπει <strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>τα παρακολούθησης <strong>τη</strong>ς διαχρονικής εξέλιξης του δείκ<strong>τη</strong>.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣΩς Πραγματικός πληθυσμός ορίζεται ο αριθμός των κατοίκων που βρέθηκαν παρόντα κατά <strong>τη</strong>ν ημέρα<strong>τη</strong>ς απογραφής σε κάθε Περιφέρεια, Νομό, Δήμο ή Κοινό<strong>τη</strong>τα, Δημοτικό ή Κοινοτικό διαμέρισμα <strong>και</strong>αυτοτελή οικισμό.Ως Μόνιμος πληθυσμός ορίζεται ο αριθμός των κατοίκων που έχουν <strong>τη</strong> συνήθη διαμονή τους σε κάθεΠεριφέρεια, Νομό, Δήμο ή Κοινό<strong>τη</strong>τα, Δημοτικό ή Κοινοτικό διαμέρισμα <strong>και</strong> αυτοτελή οικισμό.31

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗPopul 2ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΘεματική περιοχή:Οικονομία - ΠληθυσμόςDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΕΛΛΕΙΨΗ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΑΣΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει τον πληθυσμό μιας συγκεκριμένης περιοχής ανά μονάδα επιφάνειας. O δείκ<strong>τη</strong>ςαποτελεί έμμεση μέτρηση <strong>τη</strong>ς πίεσης που δέχεται το περιβάλλον <strong>και</strong> περιλαμβάνει <strong>τη</strong>ν εκμετάλλευσητων φυσικών πόρων <strong>και</strong> <strong>τη</strong> μόλυνση του ατμοσφαιρικού αέρα <strong>και</strong> των υδάτων.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΚατόπιν συλλογής <strong>τη</strong>ς απαιτούμενης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong> από <strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ, ηπυκνό<strong>τη</strong>τα του πληθυσμού υπολογίσ<strong>τη</strong>κε σε επίπεδο Δήμων, Δημοτικών Διαμερισμάτων <strong>και</strong>Κοινοτήτων. Η πυκνό<strong>τη</strong>τα προσδιορίζεται ως το πηλίκο του Μόνιμου πληθυσμού που καταγράφηκεσ<strong>τη</strong>ν επίσημη απογραφή του 2001 προς <strong>τη</strong>ν επιφάνεια <strong>τη</strong>ς εκάστοτε περιοχής (σε km 2 ), χωρίς νασυμπεριλαμβάνονται τα εσωτερικά ύδατα. Ο συνολικός πληθυσμός των περιοχών του ΝομούΘεσσαλονίκης που ανήκουν σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ ανέρχεται σε 1.013.292. Με βάση <strong>τη</strong>συνολική επιφάνεια (χωρίς τα εσωτερικά ύδατα) που φτάνει τα 1.569 km 2 , η πυκνό<strong>τη</strong>τα υπολογίζεταισε 646 κατοίκους ανά km 2 . Ο Δήμος που εμφανίζει <strong>τη</strong> μεγαλύτερη πυκνό<strong>τη</strong>τα πληθυσμού είναι οΔήμος Νεαπόλεως (27.252 κατοίκους ανά km 2 ), ενώ αντίθετα, <strong>τη</strong> μικρότερη πυκνό<strong>τη</strong>τα παρουσιάζει οΔήμος Βασιλικών με 41 κατοίκους ανά km 2 . Αναλυτικά αποτελέσματα <strong>για</strong> κάθε Δήμο <strong>και</strong> Κοινό<strong>τη</strong>ταπαρουσιάζονται σε επόμενη ενό<strong>τη</strong>τα.32

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΗ γνώση <strong>τη</strong>ς πυκνό<strong>τη</strong>τας του πληθυσμού σε μια περιοχή <strong>και</strong> η παρακολούθηση <strong>τη</strong>ς εξέλιξής τουσυμβάλλει σημαντικά σε διάφορους τομείς, αν αναλογιστεί κανείς ότι όσο αυξάνει η πυκνό<strong>τη</strong>τα τουπληθυσμού, τόσο αυξάνονται οι περιβαλλοντικές πιέσεις <strong>και</strong> δυσχεραίνει η ποιό<strong>τη</strong>τα ζωής τουσυνολικού πληθυσμού <strong>τη</strong>ς περιοχής. Μεταξύ άλλων, επακόλουθα <strong>τη</strong>ς αύξησης <strong>τη</strong>ς πυκνό<strong>τη</strong>τας τουπληθυσμού είναι:• Αύξηση απαιτήσεων <strong>για</strong> υλικοτεχνική υποδομή, όπως σχολεία, νοσοκομεία, κατοικίες κλπ.• Αύξηση του κυκλοφοριακού φόρτου <strong>και</strong> ένταση <strong>τη</strong>ς έλλειψης χώρων στάθμευσης.• Μεγαλύτερη <strong>και</strong> εντατικότερη ανάγκη <strong>για</strong> καθαριό<strong>τη</strong>τα <strong>και</strong> φροντίδα περιορισμού των ρύπων κάθεμορφής.• Ανάγκη <strong>για</strong> υποδομές (δίκτυα παροχής ρεύματος, νερού <strong>και</strong> <strong>τη</strong>λεπικοινωνιών).• Ανάγκη <strong>για</strong> νέες θέσεις εργασίας - Αύξηση ποσοστών ανεργίας.Η γνώση <strong>τη</strong>ς πυκνό<strong>τη</strong>τας του πληθυσμού <strong>τη</strong>ς εκάστοτε περιοχής μπορεί να οδηγήσει τους λήπτεςαπόφασης να λάβουν τα απαραί<strong>τη</strong>τα μέτρα προκειμένου να βελτιωθεί η ποιό<strong>τη</strong>τα ζωής <strong>και</strong> κατ΄επέκταση να αυξηθεί η προστασία προς το περιβάλλον.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζεται από το πηλίκο «Πληθυσμός / Έκταση περιοχής». Για τον «Πληθυσμό»χρησιμοποιούνται τα στοιχεία από τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong> Popul 1 που αφορούν στο Μόνιμοπληθυσμό του κάθε Δήμου ή Κοινό<strong>τη</strong>τας <strong>για</strong> το 2001. Για <strong>τη</strong>ν «Έκταση», η πληροφορία αντλείταιαπό <strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ <strong>και</strong> αφορά σ<strong>τη</strong>ν επιφάνεια χωρίς να υπολογίζονται τα εσωτερικά ύδατα (σε km 2 ).33

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΠΕΥΚΩΝΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΕΥΚΑΡΠΙΑΣΔΗΜΟΣ ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥΔΗΜΟΣ ΧΟΡΤΙΑΤΗΔΗΜΟΣ ΧΑΛΚΗΔΟΝΟΣΔΗΜΟΣ ΧΑΛΑΣΤΡΑΣΔΗΜΟΣ ΤΡΙΑΝΔΡΙΑΣΔΗΜΟΣ ΣΥΚΕΩΝΔΗΜΟΣ ΣΤΑΥΡΟΥΠΟΛΕΩΣΔΗΜΟΣ ΠΥΛΑΙΑΣΔΗΜΟΣ ΠΟΛΙΧΝΗΣΔΗΜΟΣ ΠΑΝΟΡΑΜΑΤΟΣΔΗΜΟΣ ΝΕΑΠΟΛΕΩΣΔΗΜΟΣ ΜΙΚΡΑΣΔΗΜΟΣ ΜΗΧΑΝΙΩΝΑΣΔΗΜΟΣ ΜΕΝΕΜΕΝΗΣΔΗΜΟΣ ΚΟΥΦΑΛΙΩΝΔΗΜΟΣ ΚΑΛΛΙΘΕΑΣΔΗΜΟΣ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣΔΗΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΔΗΜΟΣ ΘΕΡΜΗΣΔΗΜΟΣ ΘΕΡΜΑΙΚΟΥΔΗΜΟΣ ΕΧΕΔΩΡΟΥΔΗΜΟΣ ΕΥΟΣΜΟΥΔΗΜΟΣ ΕΠΑΝΟΜΗΣΔΗΜΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥΔΗΜΟΣ ΒΑΣΙΛΙΚΩΝΔΗΜΟΣ ΑΞΙΟΥΔΗΜΟΣ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΥ ΠΑΥΛΟΥΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥΝΟΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ3.59248654811474847.9665.3609405.1296781264391.894103601599752295.523896.51441794.1959164613.72514.07521.63123.85827.2520 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000Εικόνα 1: Πυκνό<strong>τη</strong>τα Πληθυσμού Νομού Θεσσαλονίκης <strong>και</strong> Δήμων-Κοινοτήτων ΕΠΘΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΒάσει των αποτελεσμάτων υπολογισμού <strong>τη</strong>ς πυκνό<strong>τη</strong>τας πληθυσμού που παρουσιάζουν οι διάφοροιΔήμοι <strong>και</strong> Κοινό<strong>τη</strong>τες <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ, ο Δήμος Νεαπόλεως εμφανίζεται ως αυτός που παρουσιάζει <strong>τη</strong>νυψηλότερη τιμή πυκνό<strong>τη</strong>τας πληθυσμού, η οποία ανέρχεται σε 27.252 κατοίκους ανά km 2 . Ακολουθείο Δήμος Αμπελοκήπων με πυκνό<strong>τη</strong>τα πληθυσμού 23.858 κατοίκους ανά km 2 , ενώ τρίτος σ<strong>τη</strong> σειράείναι ο Δήμος Θεσσαλονίκης με πυκνό<strong>τη</strong>τα πληθυσμού 21.631 κατοίκους ανά km 2 . Αντίθετα, ο ΔήμοςΒασιλικών, με πυκνό<strong>τη</strong>τα πληθυσμού 41 κατοίκους ανά km 2 , παρουσιάζει <strong>τη</strong> μικρότερη τιμήπυκνό<strong>τη</strong>τας πληθυσμού από τις περιοχές που ανήκουν σ<strong>τη</strong>ν περιοχή έρευνας του έργου (ΕΠΘ). Οαντίστοιχος μέσος όρος πυκνό<strong>τη</strong>τας πληθυσμού <strong>για</strong> το Νομό Θεσσαλονίκης είναι 646 κάτοικοι ανάkm 2 .34

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΣυγκρίνοντας αντίστοιχα αποτελέσματα <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν πυκνό<strong>τη</strong>τα του πληθυσμού με <strong>τη</strong>ν Νομαρχία Αθηνών(Εικόνα 2) <strong>και</strong> με ορισμένους Δήμους <strong>τη</strong>ς περιοχής, παρα<strong>τη</strong>ρείται ο Δήμος Αθηναίων παρουσιάζειπυκνό<strong>τη</strong>τα ίση με 20.254 κατοίκους ανά km 2 , γεγονός που τον κατατάσσει ως ιδιαίτεραπυκνοκατοικημένο Δήμο. Βέβαια, σύγκριση με <strong>τη</strong>ν αντίστοιχή πυκνό<strong>τη</strong>τα πληθυσμού στο ΔήμοΘεσσαλονίκης δείχνει ότι η επιβάρυνση των δύο αστικών περιοχών είναι <strong>τη</strong>ς ίδιας τάξης μεγέθους.Από τα στοιχεία <strong>τη</strong>ς ΕΣΥΕ, οι Δήμοι Καλλιθέας <strong>και</strong> Νέας Σμύρνης παρουσιάζουν μια πιοπυκνοκατοικημένη εικόνα με 24.247 κατοίκους ανά km 2 <strong>και</strong> 21.711 ανά km 2 αντίστοιχα, χωρίς όμωςνα φτάνουν τα επίπεδα των πιο επιβαρυμένων περιοχών <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ (Δήμος Νεαπόλεως). Αντίθετα είναιτα συμπεράσματα <strong>για</strong> τον μέσο όρο <strong>τη</strong>ς πυκνό<strong>τη</strong>τας πληθυσμού σ<strong>τη</strong> Νομαρχία Αθηνών <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν οποίαυπολογίζεται σε 7.755 κατοίκους ανά km 2 , ο οποίος είναι αισθητά υψηλότερος από τους 646κατοίκους ανά km 2 στο Νομό Θεσσαλονίκης.Δήμος Καλλιθέας24.247Δήμος Νέας Σμύρνης21.711Δήμος Χαλανδρίου6.971Δήμος Κηφισιάς1.048Δήμος Ζωγράφου9.561Δήμος Γλυφάδας3.298Δήμος Αιγάλεω12.080Δήμος Αθηναίων20.254Νομαρχία Αθηνών7.7550 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000Εικόνα 2: Πυκνό<strong>τη</strong>τα Πληθυσμού Νομαρχίας Αθηνών <strong>και</strong> επιλεγμένων Δήμων (2001)ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Popul 2 «Πυκνό<strong>τη</strong>τα πληθυσμού» συνδέεται άμεσα με τον δείκ<strong>τη</strong> Popul 1 «Πληθυσμός -Ηλικιακή πυραμίδα» από <strong>τη</strong> στιγμή που ο πληθυσμός αποτελεί απαραί<strong>τη</strong>το δεδομένο <strong>για</strong> τονυπολογισμό του.35

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα, αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή Θεσσαλονίκης, Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2001Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από <strong>τη</strong>ν επίσημη απογραφή του πληθυσμού το 2001 <strong>και</strong>μετρήσεων που αφορά σ<strong>τη</strong>ν έκταση των περιοχών <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ, όπως πραγματοποιήθηκαν από <strong>τη</strong>νΕΣΥΕ, έναν αξιόπιστο φορέα που σχετίζεται με <strong>τη</strong> θεματική περιοχή του δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Η έλλειψη περισσότερο επι<strong>και</strong>ροποιημένων στοιχείων <strong>για</strong> τον πληθυσμό (ο πληθυσμόςπου χρησιμοποιήθηκε στον υπολογισμό προέρχεται από τα αποτελέσματα <strong>τη</strong>ς απογραφής του 2001)δεν παρέχει <strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>τα παρακολούθησης <strong>τη</strong>ς διαχρονικής εξέλιξης του δείκ<strong>τη</strong>.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΗ έλλειψη πιο επι<strong>και</strong>ροποιημένων <strong>και</strong> επίσημων στοιχείων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν τιμή του πληθυσμού δεν επιτρέπει<strong>τη</strong>ν παρακολούθηση <strong>τη</strong>ς διαχρονικής μεταβολής <strong>και</strong> εξέλιξης <strong>τη</strong>ς πυκνό<strong>τη</strong>τας του πληθυσμού <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νκάθε περιοχή <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣΓια τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong> χρησιμοποιήθηκε η επιφάνεια σε km 2 , χωρίς να συμπεριληφθούν ταεσωτερικά ύδατα.Βάση πληροφόρησης από <strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ, από <strong>τη</strong> στιγμή που οι επιφάνειες των επιμέρους περιοχών <strong>τη</strong>ςΕΠΘ δεν παρέμειναν σταθερές σε επίπεδο Δημοτικών Διαμερισμάτων <strong>και</strong> Κοινοτήτων (ΝόμοςΚαποδίστρια) από το 1991 έως το 2001, δεν υπολογίσ<strong>τη</strong>κε η πυκνό<strong>τη</strong>τα του πληθυσμού <strong>για</strong> το 1991,προκειμένου να μην υπάρξει κάποια παρανόηση.36

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗPopul 3ΑΕΠ ΑΝΑ ΚΑΤΟΙΚΟ - ΤΟΜΕΑΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΕΠΘεματική περιοχή:Οικονομία - ΠληθυσμόςDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζει (i) το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) που αντιστοιχεί σε κάθε κάτοικο <strong>και</strong>(ii) το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν που αντιστοιχεί στους διάφορους τομείς παραγωγικό<strong>τη</strong>τας σ<strong>τη</strong>νπεριοχή <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΤα αποτελέσματα που προέκυψαν από <strong>τη</strong> συλλογή <strong>τη</strong>ς απαιτούμενης πληροφορίας από <strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕείναι σε επίπεδο Περιφέρειας <strong>και</strong> Νομού. Το κατά κεφαλή Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν <strong>για</strong> το ΝομόΘεσσαλονίκης υπολογίσ<strong>τη</strong>κε με βάση τα στοιχεία του υπολογιζόμενου πληθυσμού στο μέσο των ετών(βλέπε Popul1). Για το 2000 το ΑΕΠ διαμορφώθηκε στις 11.587 € ανά κάτοικο, ενώ αντίστοιχα, το2005 το τοπικό ΑΕΠ άγγιξε τις 16.628 € ανά κάτοικο. Η αύξηση κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική, καθώςείναι <strong>τη</strong>ς τάξης του 43,5% μέσα σε μια πενταετία.Όσο αφορά στον τρόπο με τον οποίο κατανέμεται η Ακαθάρισ<strong>τη</strong> Προστιθέμενη Αξία στουςδιάφορους τομείς παραγωγικό<strong>τη</strong>τας κατά <strong>τη</strong> χρονική περίοδο 2000-2005 στο Νομό Θεσσαλονίκης,προκύπτει ότι τα περισσότερα κεφάλαια αποδίδονται στον τομέα «Χονδρικό <strong>και</strong> λιανικό εμπόριο,επισκευές οχημάτων <strong>και</strong> ειδών οικιακής χρήσης, ξενοδοχεία <strong>και</strong> εστιατόρια, μεταφορές <strong>και</strong>επικοινωνίες». Ο συγκεκριμένος τομέας κατά <strong>τη</strong> χρονική περίοδο 2000-2005 παρουσίασε αύξηση <strong>τη</strong>ςτάξης του 46,28%. Ο τομέας «Κατασκευές» κατά <strong>τη</strong>ν περίοδο 2000-2005 παρουσίασε <strong>τη</strong> μέγισ<strong>τη</strong> -συγκριτικά με τους άλλους τομείς - ποσοστιαία αύξηση καθώς από 880 εκ. € το 2000, ανήλθε σε1.863 εκ. € το 2005, μια αύξηση 111,7%. Στον τομέα «Άλλες Υπηρεσίες» οι επενδύσεις πουπραγματοποιήθηκαν άγγιξαν το 59,4% καθώς τα χρήματα που διατέθηκαν από 2.260 εκ. € έφτασαν τα3.602 εκ. €. Οι λιγότερες επενδύσεις στο Νομό Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκαν στον τομέα«Γεωργία, Δασοκομία, Αλιεία» όπου παρουσιάζονται μικρές αυξομειώσεις από έτος σε έτος εντός <strong>τη</strong>ςπενταετίας 2000-2005. Τέλος, ο κλάδος «Βιομηχανία» (συμπεριλαμβανομένης <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς ενέργειας)παρουσίασε αύξηση 60,24% (από 2.110 εκ. € το 2000 σε 3.381 εκ. € το 2005), <strong>και</strong> στον τομέα«Χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση, διαχείριση ακίνη<strong>τη</strong>ς περιουσίας, εκμίσθωση <strong>και</strong> επιχ/τικέςδρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες», όπου οι επενδύσεις αυξήθηκαν κατά 28,29%, με εξαίρεση <strong>τη</strong>ν χρονική περίοδο2000-2001 που παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε μια μείωση <strong>τη</strong>ς τάξης του 2,22%.37

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑΕΠ ΑΝΑ ΚΑΤΟΙΚΟ - ΤΟΜΕΑΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΕΠΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΗ ένταξη του δείκ<strong>τη</strong> «ΑΕΠ ανά κάτοικο - Τομεακή κατανομή ΑΕΠ» θεωρείται κρίσιμη, καθώςπροσδιορίζει πρωτίστως το κατά κεφαλή εισόδημα <strong>και</strong> επίσης τον τρόπο με τον οποίο το ΑΕΠκατανέμεται στους διάφορους τομείς παραγωγικό<strong>τη</strong>τας (πρωτογενής, δευτερογενής, τριτογενής).Αποτελεί ένα δείκ<strong>τη</strong> σημαντικό <strong>για</strong> το λόγο ότι αντικατοπτρίζει <strong>τη</strong>ν οικονομική κατάσταση μιαςχώρας, όπως επίσης <strong>και</strong> το οικονομικό επίπεδο <strong>τη</strong>ς κάθε περιοχής.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ υπολογισμός του δείκ<strong>τη</strong> πραγματοποιείται σε δύο σκέλη. Αρχικά, συλλέγεται πληροφορία <strong>για</strong> τοΑΕΠ που αντιστοιχεί σε κάθε κάτοικο των Δήμων <strong>και</strong> Κοινοτήτων <strong>τη</strong>ς περιοχής ενδιαφέροντος τουερευνητικού έργου. Σε δεύτερο επίπεδο προσδιορίζεται ο τρόπος με τον οποίο το ΑΕΠ κατανέμεταιστους διάφορους τομείς παραγωγικό<strong>τη</strong>τας που λαμβάνουν χώρα σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ενδιαφέροντος τουερευνητικού έργου. Κατά <strong>τη</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό τουδείκ<strong>τη</strong> στάθηκε αδύνα<strong>τη</strong> η πραγματοποίηση ανάλυσης σε επίπεδο Δήμων, καθώς η πληροφορίαυπήρξε διαθέσιμη μόνο σε επίπεδο Νομού Θεσσαλονίκης.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ18.00016.00014.00012.000ΑΕΠ / κάτοικο10.0008.0006.0004.0002.00002000 2001* 2002* 2003* 2004* 2005*Εικόνα 1: Κατά κεφαλή ΑΕΠ <strong>για</strong> το Νομό Θεσσαλονίκης σε τρέχουσες τιμές (σε €)* Σημείωση: Πρόκειται <strong>για</strong> προσωρινά στοιχεία.38

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑΕΠ / τομέα4.5004.0003.5003.0002.5002.0001.5001.00050002000 2001* 2002* 2003* 2004* 2005*Γεωργία, Δασοκομία, ΑλιείαΧονδρικό <strong>και</strong> λιανικό εμπόριο, επισκευές οχημάτων <strong>και</strong> ειδών οικιακής χρήσης, ξενοδοχεία <strong>και</strong> εστιατόρια, μεταφορές <strong>και</strong> επικοινωνίεςΒιομηχανία (συμπεριλαμβανομένης <strong>τη</strong>ς ενέργειας)Χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση,διαχείριση ακίνη<strong>τη</strong>ς περιουσίας,εκμίσθωση <strong>και</strong> επιχ/τικές δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τεςΚατασκευέςΆλλες υπηρεσίεςΕικόνα 2: Ακαθάρισ<strong>τη</strong> προστιθέμενη αξία <strong>για</strong> το Νομό Θεσσαλονίκης σε τρέχουσες τιμές (σε €)* Σημείωση: Πρόκειται <strong>για</strong> προσωρινά στοιχεία.ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΤο κατά κεφαλή Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν <strong>για</strong> το Νομό Θεσσαλονίκης ανέρχεται <strong>για</strong> το 2000 στα11.587 € ανά κάτοικο, <strong>για</strong> το 2001 στα 12.345 € ανά κάτοικο, <strong>για</strong> το 2002 στα 13.111 € ανά κάτοικο,<strong>για</strong> το 2003 στα 14.059 € ανά κάτοικο, <strong>για</strong> το 2004 στα 15.388 € ανά κάτοικο <strong>και</strong> <strong>για</strong> το 2005 στα16.628 € ανά κάτοικο. Παρα<strong>τη</strong>ρείται μια ετήσια αυξητική τάση, η οποία συνολικά <strong>για</strong> <strong>τη</strong> χρονικήπερίοδο 2000-2005 φτάνει το 43,5% (Εικόνα 1).Αναφορικά με <strong>τη</strong>ν τομεακή κατανομή του ΑΕΠ (Εικόνα 2) στο Νομό Θεσσαλονίκης, από τα στοιχείαπου συλλέχθηκαν, προκύπτει ότι τα περισσότερα χρήματα αποδίδονται στον τομέα «Χονδρικό <strong>και</strong>λιανικό εμπόριο, επισκευές οχημάτων <strong>και</strong> ειδών οικιακής χρήσης, ξενοδοχεία <strong>και</strong> εστιατόρια,μεταφορές <strong>και</strong> επικοινωνίες», τομέας ο οποίος παρουσιάζει συνεχή αυξητική τάση <strong>τη</strong>ν χρονικήπερίοδο 2000-2005, με μια αύξηση που αγγίζει το 46,28%. Οι λιγότερες επενδύσεις στο ΝομόΘεσσαλονίκης πραγματοποιούνται στον τομέα «Γεωργία, Δασοκομία, Αλιεία», όπου παρουσιάζονταιμικρές αυξομειώσεις. Τη μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση <strong>για</strong> <strong>τη</strong> χρονική περίοδο 2000-2005σημειώνει ο τομέας «Κατασκευές», καθώς αυξήθηκε από 880 εκ. € το 2000 σε 1.863 εκ. €.Αντίστοιχα, η «Βιομηχανία» (συμπεριλαμβανομένης <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς ενέργειας) παρουσίασε αύξηση 60,24%(από 2.110 εκ. € το 2000 σε 3.381 εκ. € το 2005), με εξαίρεση <strong>τη</strong>ν περίοδο 2001-2002 όπουπαρα<strong>τη</strong>ρήθηκε μία μείωση, η οποία περιορίσ<strong>τη</strong>κε σε λιγότερο από 1%. Αναφορικά με τον τομέα«Χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση, διαχείριση ακίνη<strong>τη</strong>ς περιουσίας, εκμίσθωση <strong>και</strong> επιχ/τικέςδρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες», οι επενδύσεις αυξήθηκαν κατά 28,29%, με εξαίρεση <strong>τη</strong> χρονική περίοδο 2000-2001που παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε μια μείωση <strong>τη</strong>ς τάξης του 2,22%. Τέλος, ο τομέας «Άλλες Υπηρεσίες» αυξήθηκεκατά 59,4%, καθώς τα χρήματα που διατέθηκαν στον τομέα αυτό <strong>τη</strong>ν περίοδο 2000-2005 από2.260 εκ. € έφτασαν τα 3.602 εκ. €.39

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΗ σύγκριση του δείκ<strong>τη</strong> <strong>για</strong> το τοπικό κατά κεφαλή ΑΕΠ πραγματοποιείται σε σχέση με το εθνικόεπίπεδο, καθώς <strong>και</strong> με κάποιες άλλες μεγάλες πόλεις <strong>τη</strong>ς Ελλάδας (Καβάλα, Λάρισα, Εύβοια,Ιωάννινα). Τα αποτελέσματα που προέκυψαν μετά <strong>τη</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενης πληροφορίαςαπό <strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ παρουσιάζονται σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 3.30.00025.00020.000ΑΕΠ / κάτοικο15.00010.0005.00002000 2001* 2002* 2003* 2004* 2005*Αττική Καβάλα Λάρισα Ιωάννινα Εύβοια Σύνολο Ελλάδας* Σημείωση: Πρόκειται <strong>για</strong> προσωρινά στοιχεία.Εικόνα 3: Κατά κεφαλή ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές (σε €)Φαίνεται ότι η Αττική είναι η περιοχή που παρουσιάζει το μεγαλύτερο κατά κεφαλή ΑΕΠ <strong>τη</strong>ν περίοδο2000-2005, με τις τιμές να κυμαίνονται από 15.757 € ανά κάτοικο (το 2000) μέχρι 24.325 € ανάκάτοικο (το 2005), αύξηση <strong>τη</strong>ς τάξης του 54,38%. Σε εθνικό επίπεδο, <strong>τη</strong> χρονική περίοδο 2000-2005παρουσιάσ<strong>τη</strong>κε μια αύξηση <strong>τη</strong>ς τάξης του 43,28%, ενώ όσο αφορά στις υπόλοιπες πόλεις, κατάφθίνουσα σειρά, η Λάρισα παρουσίασε αύξηση 38,68%, τα Ιωάννινα 38,6%, η Εύβοια 38,08% <strong>και</strong> ηΚαβάλα 27,51%. Χαρακ<strong>τη</strong>ριστικό πάντως είναι ότι όλες οι περιοχές που εξετάσ<strong>τη</strong>καν παρουσίασαναύξηση του ΑΕΠ ανά κάτοικό τους. Πιο συγκεκριμένα <strong>και</strong> συγκριτικά με το Νομό Θεσσαλονίκης, ηαύξηση του κατά κεφαλή ΑΕΠ άγγιξε το 43,51%, ποσοστό αντίστοιχο με αυτό που παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε σεεθνικό επίπεδο (43,28%). Από <strong>τη</strong>ν άλλη, στο Νομό Αττικής το κατά κεφαλή ΑΕΠ κυμάνθηκε σευψηλότερα επίπεδα σε σχέση με το Νομό Θεσσαλονίκης ενώ καμία από τις υπόλοιπες πόλεις <strong>τη</strong>ςΕλλάδας που μελετήθηκαν δεν παρουσίασαν αντίστοιχη αύξηση, καθώς κυμάνθηκαν σε χαμηλότεραεπίπεδα.Σχετικά με <strong>τη</strong>ν τομεακή κατανομή του ΑΕΠ <strong>για</strong> <strong>τη</strong> χρονική περίοδο 2000-2005 σε εθνικό επίπεδο,προκύπτει ότι τα περισσότερα χρήματα αποδίδονται (όπως <strong>και</strong> στο Νομό Θεσσαλονίκης) στον τομέα«Χονδρικό <strong>και</strong> λιανικό εμπόριο, επισκευές οχημάτων <strong>και</strong> ειδών οικιακής χρήσης, ξενοδοχεία <strong>και</strong>εστιατόρια, μεταφορές <strong>και</strong> επικοινωνίες». Πιο συγκεκριμένα, οι τιμές στον τομέα αυτό σε εθνικόεπίπεδο κυμάνθηκαν από 36.265 εκ. € το 2000 σε 55.249 εκ. € το 2005, αύξηση <strong>τη</strong>ς τάξης του52,35%, υψηλότερη από αυτήν που παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε <strong>τη</strong>ν ίδια χρονική περίοδο στο Νομό40

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΘεσσαλονίκης. Αντίστοιχα, τα λιγότερα κεφάλαια αποδίδονται στον τομέα «Γεωργία, Δασοκομία,Αλιεία» <strong>και</strong> στις «Κατασκευές». Στον τομέα «Γεωργία, Δασοκομία, Αλιεία» σε εθνικό επίπεδοπαρα<strong>τη</strong>ρήθηκαν κατά κύριο λόγο μειώσεις, με εξαίρεση <strong>τη</strong>ν αύξηση το έτος 2003, χρονιά κατά <strong>τη</strong>νοποία παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε επίσης αύξηση <strong>και</strong> στο Νομό Θεσσαλονίκης. Όσο αφορά στον τομέα«Κατασκευές» σε εθνικό επίπεδο παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε αύξηση κατά 50,28%, καθώς από 8.470 εκ.€ το 2000έφτασε τα 12.729 εκ.€ το 2005. Στον τομέα αυτό η αύξηση είναι σχεδόν η μισή από <strong>τη</strong>ν αντίστοιχηπου παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε στο Νομό Θεσσαλονίκης. Αναλυτική απόδοση των κεφαλαίων σε εθνικό επίπεδο<strong>για</strong> <strong>τη</strong> χρονική περίοδο 2000-2007 παρουσιάζεται σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 4.70.00060.00050.000ΑΕΠ / τομέα40.00030.00020.00010.00002000 2001* 2002* 2003* 2004* 2005* 2006* 2007*Γεωργία, Δασοκομία, ΑλιείαΧονδρικό <strong>και</strong> λιανικό εμπόριο, επισκευές οχημάτων <strong>και</strong> ειδών οικιακής χρήσης, ξενοδοχεία <strong>και</strong> εστιατόρια, μεταφορές <strong>και</strong>επικοινωνίεςΧρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση,διαχείριση ακίνη<strong>τη</strong>ς περιουσίας,εκμίσθωση <strong>και</strong> επιχ/τικές δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τεςΆλλες υπηρεσίεςΚατασκευέςΒιομηχανία (συμπεριλαμβανομένης <strong>τη</strong>ς ενέργειας)Εικόνα 4: Ακαθάρισ<strong>τη</strong> προστιθέμενη αξία κατά κλάδο σε εθνικό επίπεδο (σε τρέχουσες τιμές)* Σημείωση: Πρόκειται <strong>για</strong> προσωρινά στοιχεία.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Popul 3 «ΑΕΠ ανά κάτοικο - Τομεακή κατανομή ΑΕΠ» χρησιμοποιείται σε όλους τουςδείκτες που συλλέγουν πληροφορία με βάση <strong>τη</strong>ν οικονομική ανάπτυξη.41

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα, αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2000-2005Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από επίσημες μετρήσεις <strong>και</strong> συγκέντρωσης στοιχείων πουπραγματοποιήθηκαν από <strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ, έναν αξιόπιστο φορέα που σχετίζεται με <strong>τη</strong> θεματική περιοχή τουδείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Η διαθέσιμη πληροφορία είναι σε επίπεδο Περιφέρειας <strong>και</strong> Νομού. Δεν υπήρχε διαθέσιμηπληροφορία σε επίπεδο Δήμων <strong>και</strong> Κοινοτήτων, έτσι ώστε να καλύπτεται απόλυτα <strong>και</strong> αποκλειστικάη οριοθε<strong>τη</strong>μένη <strong>και</strong> υπό μελέ<strong>τη</strong> περιοχή του ερευνητικού έργου.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΚαταγράφεται έλλειψη πληροφορίας σε πιο λεπτομερές επίπεδο (επίπεδο Δήμων, ΔημοτικώνΔιαμερισμάτων, Κοινοτήτων). Επίσης, ο υπολογισμός του κατά κεφαλή ΑΕΠ γίνεται μετά απόεκτιμήσεις <strong>και</strong> παραδοχές <strong>τη</strong>ς ΕΣΥΕ αναφορικά με τον τοπικό πληθυσμό (βλ. Popul 1).ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-42

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗPopul 4ΤΟΜΕΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣΘεματική περιοχή:Οικονομία - ΠληθυσμόςDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει (i) <strong>τη</strong>ν τομεακή ανάλυση <strong>τη</strong>ς απασχόλησης εργαζομένων ανά τομέααπασχόλησης, (ii) το ποσοστό των ανέργων σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ <strong>και</strong> (iii) το σύνολο των εργαζομένων πουαντιστοιχεί σε οικονομικούς μετανάστες.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΒάσει <strong>τη</strong>ς επίσημης απογραφής που πραγματοποιήθηκε από <strong>τη</strong> ΕΣΥΕ, <strong>για</strong> το έτος 2001 προέκυψε ότιστους Δήμους <strong>και</strong> τις Κοινό<strong>τη</strong>τες του Νομού Θεσσαλονίκης που υπάγονται σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης τουΟΡΘ, 14.080 άτομα απασχολούνται στον Πρωτογενή τομέα, 103.945 άτομα στον Δευτερογενή τομέα,251.461 άτομα στον Τριτογενή τομέα, ενώ 21.559 άτομα δεν δηλώνουν κλάδο οικονομικήςδρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τας. Παρα<strong>τη</strong>ρείται ότι το μεγαλύτερο ποσοστό απασχόλησης παρουσιάζει ο Τριτογενήςτομέας με ποσοστό 64,3%, ακολουθεί ο Δευτερογενής με ποσοστό 26,6% <strong>και</strong> τέλος ο Πρωτογενής μεποσοστό 3,6%.Όσο αφορά στο μέσο ετήσιο ποσοστό ανεργίας, παρουσιάζεται μια πτωτική τάση μεταξύ των ετών2004-2007. Πιο συγκεκριμένα, ενώ το ποσοστό ανεργίας το 2004 κυμαινόταν σε ποσοστό 11,5%,μειώθηκε κατά 0,9% το 2005 (10,6%), ενώ <strong>για</strong> τα επόμενα δύο έ<strong>τη</strong> η μείωση ήταν ακόμα πιο αισθητή,καθώς το ποσοστό ανεργίας σ<strong>τη</strong>ν περιοχή έπεσε σε 8,9% <strong>και</strong> 8,8% <strong>για</strong> το 2006 <strong>και</strong> 2007 αντίστοιχα.Σχετικά με το σύνολο των εργαζομένων που αποτελούν οικονομικούς μετανάστες, αυτοί ανέρχονταισυνολικά στους 29.736, από τους οποίους οι 19.383 είναι άντρες <strong>και</strong> οι 10.353 είναι γυναίκες. Ηκατανομή τους στους διάφορους κλάδους οικονομικής δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τας διαμορφώνεται ως εξής: Οιπερισσότεροι από αυτούς απασχολούνται στις «Κατασκευές» (7.000) <strong>και</strong> σε «Λοιπές Υπηρεσίες»(6.799), ενώ αρκετοί είναι <strong>και</strong> εκείνοι οι οποίοι εργάζονται σε «Μεταποιητικές βιομηχανίες» (6.423)<strong>και</strong> στο «Εμπόριο, επισκευές, ξενοδοχεία, εστιατόρια» (5.077).43

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΟΜΕΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΗ σκοπιμό<strong>τη</strong>τα ένταξης του δείκ<strong>τη</strong> στο Σύσ<strong>τη</strong>μα έγκειται σ<strong>τη</strong>ν πληροφόρηση σχετικά με <strong>τη</strong>ν εικόναπου διαμορφώνεται σ<strong>τη</strong>ν αγορά εργασίας σε τοπικό επίπεδο. Η γνώση αυτή παρέχει <strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>ταπαρακολούθησης των ποσοστών των ατόμων που εργάζονται στους διάφορους τομείς απασχόλησης,καθώς <strong>και</strong> <strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>τα συγκριτικής ανάλυσης <strong>τη</strong>ς αγοράς εργασίας σε τοπικό επίπεδο με άλλεςαστικές περιοχές, τόσο σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα, όσο <strong>και</strong> στο εξωτερικό.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ υπολογισμός του δείκ<strong>τη</strong> πραγματοποιείται σε τρία στάδια. Αρχικά, με <strong>τη</strong> συγκέντρωση δεδομένωνπου αφορούν στον αριθμό των εργαζομένων οι οποίοι κατανέμονται στους διάφορους τομείςαπασχόλησης. Κατόπιν, σε στοιχεία που αφορούν στο ποσοστό <strong>τη</strong>ς ανεργίας σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ. Τέλος, ουπολογισμός του δείκ<strong>τη</strong> ολοκληρώνεται με δεδομένα που σχετίζονται με τον αριθμό των εργαζομένωνπου αντιστοιχούν σε οικονομικούς μετανάστες.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ275.000250.000225.000200.000Απασχολούμενοι175.000150.000125.000100.00075.00050.00025.0000Πρωτογενής Τομέας Δευτερορογενής Τομέας Τριτογενής Τομέας Δε δήλωσαν κλαδοοικονομικήςδρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>ταςΕικόνα 1: Τομεακή ανάλυση απασχολούμενων σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ (2001)44

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ14%12%Ποσοστό ανεργίας (%)10%8%6%4%2%0%2004 2005 2006 2007Εικόνα 2: Μέσο ετήσιο ποσοστό ανεργίας στο Νομό ΘεσσαλονίκηςΔήλωσαν ασαφώς ή δε δήλωσαν κλάδο οικ. δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>ταςΛοιπές υπηρεσίεςΕνδιάμεσοι χρηματο πιστωτικοί οργανισμοίΜεταφορές, αποθήκευση, επικοινωνίεςΕμπόριο, επισκευές ξενοδοχεία εστιατόριαΚατασκευέςΠαροχή ηλεκτρικού ρεύματος,φυσικού αερίου,νερούΜεταποιητικές βιομηχανίεςΟρυχεία, λατομείαΓεωργία, κ<strong>τη</strong>νοτροφία, θήρα,δασοκομία, αλιεία0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000Εικόνα 3: Απασχολούμενοι αλλοδαποί κατά κλάδο οικονομικής δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τας σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ (2001)45

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΒάσει <strong>τη</strong>ς πληροφορίας που συγκεντρώθηκε <strong>για</strong> τον προσδιορισμό του δείκ<strong>τη</strong>, παρα<strong>τη</strong>ρείται από <strong>τη</strong>νΕικόνα 1 ότι το μεγαλύτερο μέρος των οικονομικά ενεργών κατοίκων <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ δρασ<strong>τη</strong>ριοποιείταιστον Τριτογενή τομέα (251.461). Ακολουθεί η ενασχόληση στο Δευτερογενή τομέα (103.945) <strong>και</strong>τέλος στον Πρωτογενή τομέα (14.080). Σημειώνεται ότι τα στοιχεία αναφέρονται στο έτος 2001.Σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 2 παρουσιάζεται το μέσο ετήσιο ποσοστό ανεργίας, όπως αυτό διαμορφώθηκε μεταξύτων ετών 2004-2007. Παρα<strong>τη</strong>ρείται ότι από το 11,5% που ήταν το ποσοστό ανεργίας το 2004,μειώθηκε περίπου κατά 1% το 2005 (10,6%), ενώ η μείωση συνεχίσ<strong>τη</strong>κε με μεγαλύτερο ρυθμόφτάνοντας στο 8,9% <strong>και</strong> 8,8%, τα έ<strong>τη</strong> 2006 <strong>και</strong> 2007 αντίστοιχα. Μια τέτοια πτωτική τάση σε έναιδιαίτερα σημαντικό <strong>και</strong> ευαίσθητο τομέα, όπως είναι αυτός <strong>τη</strong>ς ανεργίας, αποτελεί ένα ιδιαίτεραενθαρρυντικό μήνυμα. Για το λόγο αυτό <strong>και</strong> η «Πορεία του Δείκ<strong>τη</strong>» επιλέχθηκε να δηλωθεί ως«Θετική». Βέβαια, παρόλο που τα ποσοστά ανεργίας έχουν μειωθεί αισθητά, παραμένουν ακόμα σεαρκετά υψηλά επίπεδα, με αποτέλεσμα να αποτελεί <strong>και</strong> σήμερα κρίσιμη παράμετρο <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν αειφορία<strong>τη</strong>ς περιοχής.Σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 3 παρουσιάζεται το πλήθος των εργαζομένων που αποτελούν οικονομικούς μετανάστες<strong>και</strong> πως οι τελευταίοι κατανέμονται στους διάφορους κλάδους οικονομικής δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τας. Τοπλήθος των οικονομικών μεταναστών (<strong>για</strong> το έτος 2001) ανέρχεται στα 29.736 άτομα, από τα οποία19.383 είναι άντρες <strong>και</strong> 10.353 είναι γυναίκες. Οι περισσότεροι από αυτούς δρασ<strong>τη</strong>ριοποιούνται στις«Κατασκευές» (7.000) <strong>και</strong> σε «Λοιπές Υπηρεσίες (6.799)», ενώ αρκετοί είναι <strong>και</strong> εκείνοι οι οποίοιεργάζονται σε «Μεταποιητικές βιομηχανίες» (6.423) <strong>και</strong> σε «Εμπόριο, επισκευές, ξενοδοχεία,εστιατόρια» (5.077).ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ1.200.0001.000.000Απασχολούμενοι800.000600.000400.000200.0000Πρωτογενής Τομέας Δευτερορογενής Τομέας Τριτογενής Τομέας Δε δήλωσαν κλαδοοικονομικήςδρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>ταςΝομός ΑττικήςΔήμος ΑθηναίωνΕικόνα 4: Τομεακή ανάλυση απασχολούμενων στο Νομό Αττικής <strong>και</strong> το Δήμο Αθηναίων (2001)46

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΔήλωσαν ασαφώς ή δε δήλωσαν κλάδο οικ. δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>ταςΛοιπές υπηρεσίεςΕνδιάμεσοι χρηματο πιστωτικοί οργανισμοίΜεταφορές, αποθήκευση, επικοινωνίεςΕμπόριο, επισκευές ξενοδοχεία εστιατόριαΚατασκευέςΠαροχή ηλεκτρικού ρεύματος,φυσικού αερίου,νερούΜεταποιητικές βιομηχανίεςΟρυχεία, λατομείαΓεωργία, κ<strong>τη</strong>νοτροφία, θήρα,δασοκομία, αλιεία0 20.000 40.000 60.000 80.000 100.000 120.000Νομαρχία Αθηνών Δήμος Αθηναίων Σύνολο ΕλλάδαςΕικόνα 5: Απασχολούμενοι αλλοδαποί κατά κλάδο οικονομικής δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τας σ<strong>τη</strong> ΝομαρχίαΑθηνών, Δήμο Αθηναίων <strong>και</strong> στο σύνολο <strong>τη</strong>ς χώρας (2001)14%12%Ποσοστό ανεργίας (%)10%8%6%4%2%0%2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008Εικόνα 6: Ποσοστό ανεργίας σε εθνικό επίπεδο κατά το Α΄τρίμηνο των ετώνΣ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 4 παρουσιάζεται η κατανομή των εργαζομένων ανά τομέα απασχόλησης στο ΝομόΑττικής, καθώς <strong>και</strong> τον Δήμο Αθηναίων (<strong>για</strong> το 2001). Παρα<strong>τη</strong>ρείται ότι το μεγαλύτερο ποσοστόαπασχολούμενων στο Νομό Αττικής δρασ<strong>τη</strong>ριοποιείται στον Τριτογενή τομέα (69,7%). Αντίστοιχα,47

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ<strong>για</strong> το Δήμο Αθηναίων, το ποσοστό αυτό αγγίζει το 71,2%. Τα ποσοστά είναι παρεμφερή με τααντίστοιχα του Δήμου Θεσσαλονίκης (72,1%).Σχετικά με <strong>τη</strong>ν κατανομή των εργαζομένων που αποτελούν οικονομικούς μετανάστες (Εικόνα 5), τοσύνολό τους <strong>για</strong> το έτος 2001 ανέρχεται σε 391.624 σε εθνικό επίπεδο. Από αυτούς, οι 142.913αντιστοιχούν στις περιοχές που υπάγονται σ<strong>τη</strong> Νομαρχία Αθηνών (36,5%). Το αντίστοιχο ποσοστό<strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ είναι 7,5%. Στο Δήμο Αθηναίων απασχολείται το 19,05% των οικονομικώνμεταναστών (74.508 εργαζόμενοι).Σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 6 παρουσιάζεται το ποσοστό ανεργίας σε εθνικό επίπεδο, όπως αυτό διαμορφώθηκε κατάτο Α΄τρίμηνο των ετών 2000-2008. Παρα<strong>τη</strong>ρείται ότι σε εθνικό επίπεδο η ανεργία παρουσίασεδιακυμάνσεις από το 2000 έως το 2004, ενώ από το 2004 έως το 2008 είχε σταθερά μειωτική τάση,φτάνοντας από το 11,3% κατά το Α’ τρίμηνο του 2004 στο 8,3% Α’ τρίμηνο του 2008. Παρόμοιαεικόνα παρουσιάζει <strong>και</strong> ο Νομός Θεσσαλονίκης <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο 2004-2007, καθώς το ποσοστόανεργίας μειώνεται συνεχώς από το 11,5% το 2004 στο 8,8% το 2007.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Popul l «Τομεακή ανάλυση απασχόλησης» συνδέεται με τον δείκ<strong>τη</strong> Popul 3 «ΑΕΠ ανάκάτοικο - Τομεακή κατανομή ΑΕΠ».ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας, τόσο μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα, όσο <strong>και</strong> κατόπιν αιτήματός.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή Θεσσαλονίκης, με εξαίρεση το μέσο ετήσιο ποσοστόανεργίας που αναφέρεται στο Νομό Θεσσαλονίκης.Χρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2001, 2004-2007, 2008Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε βάσει <strong>τη</strong>ς επίσημης απογραφής του πληθυσμού το 2001που πραγματοποιήθηκε από <strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ, έναν αξιόπιστο Φορέα που σχετίζεται με <strong>τη</strong> θεματική περιοχήτου δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Λόγω έλλειψης πιο πρόσφατων επίσημων <strong>και</strong> επι<strong>και</strong>ροποιημένων στοιχείων, δεν υπάρχειδυνατό<strong>τη</strong>τα παρακολούθησης <strong>τη</strong>ς διαχρονικής εξέλιξης του δείκ<strong>τη</strong>, με εξαίρεση το μέσο ετήσιοποσοστό ανεργίας που αναφέρεται στα έ<strong>τη</strong> 2004-2007.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 148

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΔεν υπάρχουν πιο πρόσφατες απογραφές του πληθυσμού με αποτέλεσμα να μη δίνεται η δυνατό<strong>τη</strong>ταπαρακολούθησης <strong>τη</strong>ς διαχρονικής εξέλιξης του δείκ<strong>τη</strong>.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-49

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗPopul 5ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΘεματική περιοχή:Οικονομία - ΠληθυσμόςDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΕΛΛΕΙΨΗ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΑΣΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς αναφέρεται σ<strong>τη</strong> μετακίνηση του περιαστικού πληθυσμού προς το ΠΣΘ με σκοπό <strong>τη</strong>νεργασία (commuters). Επίσης, υπολογίζεται ο αριθμός των ανθρώπων που μετακινούνται εκτός ΠΣΘ(π.χ. Βιομηχανική περιοχή Θεσσαλονίκης) με σκοπό <strong>τη</strong>ν εργασία.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΑπό <strong>τη</strong> Γενική Κυκλοφοριακή Μελέ<strong>τη</strong> που πραγματοποιήθηκε <strong>για</strong> το ΠΣΘ το 1998, προέκυψε ότι το33,59% των ατόμων που μετακινήθηκαν σε ημερήσια βάση προς το κέντρο <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης είχανως σκοπό <strong>τη</strong>ν «Εργασία», ενώ το 17,94% μετακινήθηκε με σκοπό <strong>τη</strong>ν «Αναψυχή - Κοινωνικά» <strong>και</strong> τουπόλοιπο 48,47% <strong>για</strong> άλλους σκοπούς. Πιο αναλυτικά, το μεγαλύτερο ποσοστό ατόμων μετακινήθηκεμε σκοπό <strong>τη</strong>ν εργασία με επιβατικό ΙΧ (44.911 άτομα), ενώ ακολουθούν αυτοί που χρησιμοποίησανδίκυκλο (7.566 άτομα). Τα άτομα που μετακινήθηκαν με σκοπό <strong>τη</strong>ν εργασία <strong>και</strong> χρησιμοποίησαν ταξί(6.384 άτομα), ημιφορ<strong>τη</strong>γό (2.839 άτομα), φορ<strong>τη</strong>γό 2 αξόνων (310 άτομα) <strong>και</strong> πολυαξονικό φορ<strong>τη</strong>γό(8 άτομα) αντίστοιχα, αναλογούν σε μικρότερα ποσοστά του συνολικού πληθυσμού. Οι περιοχές απότις οποίες έρχονται καθημερινά τα άτομα <strong>για</strong> να εργαστούν στο κέντρο <strong>τη</strong>ς πόλης είναι τοΑεροδρόμιο, οι περιφερειακοί Δήμοι <strong>και</strong> οι Κοινό<strong>τη</strong>τες του ΠΣΘ, η Αθήνα, οι Νομοί Καβάλας,Δράμας, Ημαθίας Πέλλας, Κιλκίς, Σερρών, Πιερίας, Χαλκιδικής, καθώς <strong>και</strong> σε μικρότερους αριθμούςαπό <strong>τη</strong> Θράκη, <strong>τη</strong>ν Πελοπόννησο, <strong>τη</strong> Στερεά Ελλάδα, <strong>τη</strong> Θεσσαλία, τις Σποράδες, <strong>τη</strong>ν Ήπειρο <strong>και</strong> τανησιά του Ιονίου. Επίσης, περιλαμβάνονται <strong>και</strong> χώρες του εξωτερικού όπως η Βουλγαρία <strong>και</strong>διάφορες χώρες <strong>τη</strong>ς πρώην Γιουγκοσλαβίας.50

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΗ ένταξη του δείκ<strong>τη</strong> Popul 5 «Μετακινήσεις <strong>για</strong> εργασία» στο Σύσ<strong>τη</strong>μα Δεικτών είναι ιδιαίτερασημαντική καθώς προβάλει το περιβαλλοντικό φόρτο που προκαλείται από τους ανθρώπους πουταξιδεύουν προς το κέντρο του ΠΣΘ με σκοπό να εργαστούν, τόσο από άποψη όξυνσης τουκυκλοφοριακού προβλήματος περιφερειακά <strong>τη</strong>ς πόλης, όσο <strong>και</strong> περιβαλλοντικής επιβάρυνσης με τιςσυνεχείς εκπομπές ρύπων από τα διάφορα μέσα μεταφοράς. Παράλληλα, ο δείκ<strong>τη</strong>ς δίνει μια εικόνατου πληθυσμού που κινείται στα όρια του ΠΣΘ, καθώς ο συγκεκριμένος αριθμός ανθρώπωνπροστίθεται στους μόνιμους κατοίκους <strong>τη</strong>ς περιοχής. Ο δείκ<strong>τη</strong>ς δίνει <strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>τα να υπάρχει μιακαλύτερη εικόνα <strong>τη</strong>ς τάξης μεγέθους του κυκλοφοριακού προβλήματος περιφερειακά <strong>τη</strong>ς πόλης <strong>και</strong>ειδικότερα σήμερα που ο καθένας χρησιμοποιεί το δικό του μεταφορικό μέσο <strong>για</strong> μεγαλύτερη άνεση.Είναι γεγονός ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων αυτών δεν χρησιμοποιεί Μέσα ΜαζικήςΜεταφοράς, εντείνοντας έτσι το κυκλοφοριακό πρόβλημα, ιδιαίτερα σε ώρες αιχμής (πρωί) <strong>και</strong>αυξάνοντας τους εκπεμπόμενους ρύπους.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟι τιμές <strong>για</strong> τον αριθμό των ατόμων που μετακινήθηκαν προς το κέντρο <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης με σκοπό<strong>τη</strong>ν εργασία αντλήθηκε από τα αποτελέσματα που προέκυψαν σ<strong>τη</strong> Γενική Μελέ<strong>τη</strong> Μεταφορών <strong>και</strong>Κυκλοφορίας <strong>για</strong> το πολεοδομικό συγκρό<strong>τη</strong>μα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιαστική ζώνη <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ60.00050.000Άτομα σε χιλιάδες40.00030.00020.00010.0000Δίκυκλο Επιβατικό Ι.Χ. Ταξί Ημιφορ<strong>τη</strong>γό Φορ<strong>τη</strong>γό 2αξόνωνΕργασία Αναψυχή - Κοινωνικά ΆλλοςΠολυαξονικόφορ<strong>τη</strong>γόΕικόνα 1: Μετακινήσεις ατόμων με προορισμό το κέντρο ανά σκοπό <strong>και</strong> τύπο οχήματος (1998)51

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΣ<strong>τη</strong> Εικόνα 1 απεικονίζονται τα αποτελέσματα <strong>τη</strong>ς Γενικής Κυκλοφοριακής Μελέ<strong>τη</strong>ς το 1998 σχετικάμε τις ημερήσιες μετακινήσεις των ατόμων με διάφορους τύπους οχήματος από διάφορες περιοχές <strong>τη</strong>ςΕλλάδας <strong>και</strong> του Εξωτερικού με σκοπό <strong>τη</strong>ν «Εργασία», <strong>τη</strong>ν «Αναψυχή - Κοινωνικά», καθώς <strong>και</strong> <strong>για</strong>«Άλλους» σκοπούς. Ο συνολικός αριθμός των ατόμων που μετακινήθηκαν προς το κέντρο <strong>τη</strong>ςΘεσσαλονίκης ανήλθε σε 184.658 άτομα από τα οποία το 33,59% έχει ως σκοπό <strong>τη</strong>ς «Εργασία»(62.018 άτομα), 17,94% έχει ως σκοπό <strong>τη</strong>ν «Αναψυχή - Κοινωνικά» (33.135 άτομα) <strong>και</strong> 48,47% έχει«Άλλους» σκοπούς μετακίνησης (89.505 άτομα). Από τα παραπάνω αποτελέσματα φαίνεται ότι τομεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων που μετακινήθηκαν με προορισμό το κέντρο <strong>τη</strong>ς πόλης ημερησίωςείχαν ως σκοπό μετακίνησης άλλους λόγους, ενώ ακολουθούν όσοι μετακινήθηκαν με σκοπό <strong>τη</strong>νεργασία <strong>και</strong> μικρότερο ποσοστό αντιστοιχούν αυτοί που επισκέφ<strong>τη</strong>καν το κέντρο <strong>τη</strong>ς πόλης <strong>για</strong>λόγους αναψυχής <strong>και</strong> κοινωνικούς σκοπούς.Πιο συγκεκριμένα, όσο αφορά στα άτομα που μετακινήθηκαν ημερησίως με σκοπό <strong>τη</strong>ν «Εργασία»προέκυψε ότι τα 7.566 άτομα μετακινήθηκαν <strong>για</strong> το σκοπό αυτό με δίκυκλο (ποσοστό 12,20%),44.911 άτομα μετακινήθηκαν με επιβατικό ΙΧ (ποσοστό 72,42%), 6.384 άτομα μετακινήθηκαν μεΤαξί (ποσοστό 10,29%), 2.839 άτομα με Ημιφορ<strong>τη</strong>γό (ποσοστό 4,58%), 310 άτομα με φορ<strong>τη</strong>γό 2αξόνων (ποσοστό 0,50%) <strong>και</strong> μόλις 8 άτομα με πολυαξονικό φορ<strong>τη</strong>γό (ποσοστό 0,01%). Από ταπαραπάνω αποτελέσματα φαίνεται ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων που μετακινήθηκαν μεπροορισμό το κέντρο <strong>τη</strong>ς πόλης ημερησίως <strong>και</strong> είχαν ως σκοπό μετακίνησης <strong>τη</strong>ν εργασίαχρησιμοποίησαν επιβατικό Ι.Χ. <strong>και</strong> με μικρότερο ποσοστό ακολουθούν όσοι έκαναν χρήση δικύκλου<strong>και</strong> Ταξί.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Popul 1 «Μετακινήσεις <strong>για</strong> εργασία» σχετίζεται με τους δείκτες <strong>τη</strong>ς θεματικής περιοχής«Μεταφορές» <strong>και</strong> συγκεκριμένα με τους δείκτες Trans1 (Ζή<strong>τη</strong>ση μετακινήσεων <strong>και</strong> μεταφορών),Trans2 (Ποσοστιαία συμμετοχή μεταφορικών μέσων στις μετακινήσεις <strong>και</strong> τις μεταφορές), Trans 3(Αριθμός οχημάτων), Trans 6 (Μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης αστικών συγκοινωνιών) <strong>και</strong> Trans 7 (Μέσηταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης επιβατικών οχημάτων). Επίσης, συνδέεται με τον δείκ<strong>τη</strong> Land 3 (Πυκνό<strong>τη</strong>τα οδικούδικτύου), Atm 1 (Εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων) <strong>και</strong> Atm 4 (Τομεακή ανάλυση εκπομπώνατμοσφαιρικών ρύπων).52

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου <strong>και</strong> Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης (ΟΡΘ): Άντλησηπληροφορίας από <strong>τη</strong> «Γενική Μελέ<strong>τη</strong> Μεταφορών <strong>και</strong> Κυκλοφορίας <strong>για</strong> το πολεοδομικό συγκρό<strong>τη</strong>μα<strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιαστική ζώνη Θεσσαλονίκης» (Τελική Έκθεση Εργασιών Σταδίου ΙΙ, Τεύχος Τέταρτο:Επεξεργασία – ανάλυση στοιχείων έρευνας παρά <strong>τη</strong>ν οδό <strong>και</strong> έρευνας μεταφοράς αγαθών), ΟΡΘ,1999.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1998Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από μελέτες αξιόπιστων φορέων σχετικών με <strong>τη</strong> θεματικήπεριοχή του δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη <strong>τη</strong>ς πορείας του δείκ<strong>τη</strong> κατά τα τελευταίαέ<strong>τη</strong>.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 3Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΗ έλλειψη επαρκούς χρονοσειράς αποτελεί το σημαντικότερο πρόβλημα του δείκ<strong>τη</strong>. Τα διαθέσιμαστοιχεία αφορούν μόνο στο έτος 1998. Λόγω <strong>τη</strong>ς σημαντικό<strong>τη</strong>τας του δείκ<strong>τη</strong>, κρίνεται απαραί<strong>τη</strong><strong>τη</strong> ηεπι<strong>και</strong>ροποίηση <strong>τη</strong>ς Γενικής Μελέ<strong>τη</strong>ς Μεταφορών <strong>και</strong> Κυκλοφορίας <strong>για</strong> το πολεοδομικό συγκρό<strong>τη</strong>μα<strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιαστική ζώνη <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-53

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ54

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΧΩΡΟΤΑΞΙΑ - ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ55

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗLand 1ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣΘεματική περιοχή:Χωροταξία - ΠολεοδομίαDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΕΛΛΕΙΨΗ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΑΣΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζει <strong>τη</strong>ν έκταση που χρησιμοποιείται <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν εκάστοτε δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα (κατοικίες,βιομηχανικές εγκαταστάσεις, γραφεία, δάση, γεωργία κλπ.) <strong>και</strong> το ποσοστό <strong>τη</strong>ς έκτασης στο σύνολο<strong>τη</strong>ς περιοχής ευθύνης του ΟΡΘ.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΓια <strong>τη</strong>ν ΕΠΘ στο έτος αναφοράς 1999-2000, σε μια συνολική έκταση 1.577,2 km 2 , η ποσοστιαίακατανομή των χρήσεων γης έχει ως εξής: Το 70% αποτελείται από καλλιεργούμενες εκτάσεις <strong>και</strong>αγραναπαύσεις, το 16% από δάση, το 8% από τον αστικό ιστό, το 3% από βοσκοτόπους, το 2% απόεκτάσεις καλυπτόμενες από νερά, <strong>και</strong> το 1% από άλλες εκτάσεις. Ελλείψει χρονοσειράς δεδομένωνδεν καθίσταται δυνατή η εξέταση <strong>τη</strong>ς διαχρονικής εξέλιξης των χρήσεων γης.56

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Land 1 «Χρήσεις γης» επιλέχθηκε να ενσωματωθεί στο Σύσ<strong>τη</strong>μα καθώς οι χρήσεις γης <strong>και</strong>οι αντίστοιχες αποφάσεις <strong>και</strong> επιλογές παίζουν κρίσιμο ρόλο σ<strong>τη</strong> διαμόρφωση του αστικούπεριβάλλοντος. Κακές πρακτικές διαχείρισης μπορούν να οδηγήσουν σ<strong>τη</strong>ν οικιστική ή βιομηχανικήανάπτυξη σε ακατάλληλες γεωλογικά περιοχές <strong>και</strong> ευαίσθητα οικοσυστήματα ή δασικές εκτάσεις.Επίσης η ύπαρξη ασυμβίβαστων χρήσεων γης, όπως η γειτνίαση <strong>τη</strong>ς πόλης με <strong>τη</strong> βιομηχανία, ή ηύπαρξη παράνομων μεταποιητικών δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων μέσα στον αστικό ιστό, μπορούν να οδηγήσουνσε σημαντική περιβαλλοντική υποβάθμιση. Διαχρονικά η αύξηση των αδιαπέρατων επιφανειών <strong>και</strong> ηελάττωση των δασικών εκτάσεων <strong>και</strong> των εκτάσεων που καλύπτονται από νερά εντείνουν <strong>τη</strong>νπεριβαλλοντική υποβάθμιση.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΤα ποσοστά των χρήσεων γης εξάγονται από <strong>τη</strong> συνολική έκταση που καλύπτεται από <strong>τη</strong>ν εκάστοτεχρήση. Οι εκτάσεις των επιμέρους χρήσεων γης υπολογίζονται από στοιχεία <strong>τη</strong>ς ΕΣΥΕ.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ69,2%1,3%8,1%2,5%16,0%2,8%Καλλιεργούμενες εκτάσεις <strong>και</strong> αγραναπαύσειςΔάσηΕκτάσεις οικισμών (κτίρια, δρόμοι κλπ)ΒοσκότοποιΕκτάσεις καλυπτόμενες από νεράΆλλες εκτάσειςΕικόνα 1: Ποσοστιαία κατανομή χρήσεων γης 1999-2000 σε γενικευμένες κα<strong>τη</strong>γορίες <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ΕΠΘ57

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ0,3%52,4%23,4%3,2%20,1%0,7%Καλλιεργούμενες εκτάσεις <strong>και</strong> αγραναπαύσειςΔάσηΕκτάσεις οικισμών (κτίρια, δρόμοι κλπ)ΒοσκότοποιΕκτάσεις καλυπτόμενες από νεράΆλλες εκτάσειςΕικόνα 2: Ποσοστιαία κατανομή χρήσεων γης 1999-2000 σε γενικευμένες κα<strong>τη</strong>γορίες <strong>για</strong> το ΠΣΘΠίνακας 1: Χρήσεις γης <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ΕΠΘ <strong>και</strong> το Νομό Θεσ/νίκης <strong>για</strong> το 1999-2000 (σε km 2 )ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΔΑΣΗ ΗΜΙ-ΦΥΣΙΚΕΣΕΚΤΑΣΕΙΣΕΚΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΙΑΠΌ ΝΕΡΑΤΕΧΝΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΠεριοχήΣύνολο εκτάσεωνΑρόσιμη γηΜόνιμες καλλιέργειεςΒοσκότοποι - Μεταβατικές δασώδεις /θαμνώδεις εκτάσειςΒοσκότοποι - συνδυασμοί θαμνώδουςή/<strong>και</strong> ποώδους βλάσ<strong>τη</strong>σηςΒοσκότοποι - εκτάσεις με αραιή ήκαθόλου βλάσ<strong>τη</strong>σηΕτερογενείς γεωργικές περιοχέςΔάσηΜεταβατικές δασώδεις - θαμνώδειςεκτάσειςΣυνδυασμοί θαμνώδους ή <strong>και</strong> ποώδουςβλάσ<strong>τη</strong>σηςΕκτάσεις με αραιή ή καθόλου βλάσ<strong>τη</strong>σηΧερσαία ύδαταΕσωτερικές υγρές ζώνεςΠαραθαλάσσιες υγρές ζώνεςΑστική δόμησηΒιομηχανικές <strong>και</strong> εμπορικές ζώνεςΔίκτυα συγκοινωνιώνΟρυχεία, χώροι διάθεσης αποβλήτων <strong>και</strong>εργοτάξιαΤεχνητές, μη γεωργικές ζώνες πρασίνου,χώροι αθλητικών <strong>και</strong> πολιτιστικώνδρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12) (13) (14) (15) (16) (17) (18) (19) (20)ΝΟΜΟΣΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 3.680,9 1.318,3 27,6 14,9 202,0 38,0 627,2 531,1 159,6 411,9 42,5 114,1 1,0 38,1 123,6 21,6 6,9 2,5 0,0ΕΠΘ 1.577,2 823,8 16,8 0,2 26,3 17,1 251,7 106,1 15,6 130,9 18,7 9,7 0,8 28,7 100,5 21,6 6,3 2,5 0,058

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ έλλειψη χρονοσειράς αποκλείει τον επαρκή σχολιασμό των αποτελεσμάτων. Όπως φαίνεται σ<strong>τη</strong>νEικόνα 1, σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ το μεγαλύτερο ποσοστό (69,2%) καλύπτεται από καλλιέργειες, με τις υπόλοιπεςχρήσεις να καλύπτουν σημαντικά μικρότερα ποσοστά: 16% δάση, 8,1% εκτάσεις οικισμών, δίκτυασυγκοινωνιών, βιομηχανία κλπ, 2,8% βοσκότοποι, 2,5% καλύπτεται από νερά <strong>και</strong> 1,3% άλλεςεκτάσεις. Στο ΠΣΘ, το 52,4% <strong>τη</strong>ς επιφάνειας καλύπτεται από εκτάσεις οικισμών, το 23,4% από δάση,το 20,1% από καλλιεργούμενες εκτάσεις, το 3,2% από βοσκότοπους, το 0,3% καλύπτεται από νερά<strong>και</strong> 0,7% από άλλες εκτάσεις. Από τα παραπάνω ποσοστά, παρα<strong>τη</strong>ρείται μια σημαντικήδιαφοροποίηση ανάμεσα σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ <strong>και</strong> το ΠΣΘ, κυρίως σε ότι αφορά στις εκτάσεις οικισμών <strong>και</strong> τιςκαλλιεργούμενες εκτάσεις. Ακόμα <strong>και</strong> εντός του ΠΣΘ οι ποσοστιαίες διακυμάνσεις είναι σημαντικές,με τις εκτάσεις οικισμών να καλύπτουν από το 100% <strong>τη</strong>ς επιφάνειας περιοχών όπως ο ΔήμοςΣταυρούπολης <strong>και</strong> Αμπελοκήπων, έως το 22% του Δ. Πυλαίας.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΗ σύγκριση με άλλες περιοχές δεν είναι εφικτή καθώς δεν υπάρχουν αντίστοιχα δεδομένα.Ενδεικτικά, σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 3 παρουσιάζονται οι χρήσεις γης <strong>για</strong> το έτος 1999-2000 <strong>για</strong> το ΝομόΑττικής.31,4% 5,8%3,6%14,3%44,7%0,2%Καλλιεργούμενες εκτάσεις <strong>και</strong> αγραναπαύσειςΔάσηΕκτάσεις οικισμών (κτίρια, δρόμοι κλπ)ΒοσκότοποιΕκτάσεις καλυπτόμενες από νεράΆλλες εκτάσειςΕικόνα 3: Ποσοστιαία κατανομή χρήσεων γης 1999-2000 σε γενικευμένες κα<strong>τη</strong>γορίες <strong>για</strong> το ΝομόΑττικήςΌπως φαίνεται, τα δάση στο Νομό Αττικής καλύπτουν σημαντικά μεγαλύτερο ποσοστό, καθώς <strong>και</strong> οιεκτάσεις οικισμών σε σχέση με <strong>τη</strong>ν ΕΠΘ, ενώ οι καλλιεργούμενες εκτάσεις λιγότερο από το μισό.Επίσης οι εκτάσεις που καλύπτονται από νερά εμφανίζονται μειωμένες στο Νομό Αττικής σε σχέσημε <strong>τη</strong>ν ΕΠΘ.59

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Land l «Χρήσεις γης» συνδέεται με τον δείκ<strong>τη</strong> Land 6 «Κατασκευή νέων κατοικιών -Πολεοδομική ανάπτυξη», καθώς <strong>και</strong> τους δείκτες Land 2 «Αστικό <strong>και</strong> περιαστικό πράσινο» <strong>και</strong>Nera 1 «Υδατικό ισοζύγιο».ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός Θεσσαλονίκης, Ευρύτερη Περιοχή Θεσσαλονίκης, ΠολεοδομικόΣυγκρό<strong>τη</strong>μα ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1999-2000Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από μελέτες <strong>και</strong> εκθέσεις αξιόπιστων φορέωνΑδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων <strong>για</strong> <strong>τη</strong> μελέ<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς διαχρονικής εξέλιξης <strong>τη</strong>ς πορείας του δείκ<strong>τη</strong>.Αναντιστοιχία ορισμού κα<strong>τη</strong>γοριών χρήσεων γης ανάμεσα στους Φορείς.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΗ έλλειψη χρονοσειράς αποτελεί το κυριότερο πρόβλημα <strong>και</strong> ως εκ τούτου προτείνεται η<strong>συσ<strong>τη</strong>μα</strong>τικότερη παρακολούθηση <strong>τη</strong>ς εξέλιξης των χρήσεων γης σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ. Σε δεύτερο βαθμόπαρα<strong>τη</strong>ρήθηκε αναντιστοιχία σ<strong>τη</strong>ν κα<strong>τη</strong>γοριοποίηση των χρήσεων γης όπως αυτές δίνονται από <strong>τη</strong>νΕΣΥΕ, σε σχέση με τον τρόπο που δίνονται στο από 23/2/1987 ΠΔ «Κα<strong>τη</strong>γορίες <strong>και</strong> περιεχόμενοχρήσεων γης» (ΦΕΚ 166Δ / 6.3.1987) που ορίζει το περιεχόμενο χρήσεων γης των εντός σχεδίουπεριοχών, καθώς <strong>και</strong> των κα<strong>τη</strong>γοριών που χρησιμοποιούνται κατά <strong>τη</strong>ν εκπόνηση ΓενικώνΠολεοδομικών Σχεδίων <strong>για</strong> το χαρακ<strong>τη</strong>ρισμό των εκτός σχεδίου περιοχών. Έτσι, η εύρεση <strong>τη</strong>ςπληροφορίας, αλλά <strong>και</strong> η σύγκρισή <strong>τη</strong>ς με άλλες περιοχές <strong>και</strong> η αξιοποίησή <strong>τη</strong>ς από τους Φορείςκαθίσταται πολύ δυσχερέστερη.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-60

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗLand 2ΑΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΑΣΤΙΚΟ ΠΡΑΣΙΝΟΘεματική περιοχή:Χωροταξία - ΠολεοδομίαDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΕΛΛΕΙΨΗ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΑΣΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζει <strong>τη</strong>ν έκταση των χώρων πρασίνου (δημόσια πάρκα, άλση, χώροι αναψυχής,παιδικές χαρές, κλπ.) που αναλογεί σε κάθε κάτοικο, καθώς <strong>και</strong> <strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>τα χρησιμοποίησηςαυτών από τους κατοίκους.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ συνολική επιφάνεια των χαρακ<strong>τη</strong>ρισμένων χώρων πρασίνου, υπολογίζοντας <strong>και</strong> τις προστατευμένεςζώνες του Γαλλικού <strong>και</strong> του Σέιχ-Σου, φθάνει τα 4.735 εκτ.Για τους Δήμους του ΠΣΘ, ο μέσος όρος των χώρων πρασίνου ανέρχεται σε 5,04 m 2 ανά κάτοικο. Ηκατανομή των χώρων πρασίνου είναι πολύ άνιση στο εσωτερικό του ΠΣΘ, καθώς κυμαίνεται από τοελάχιστο 0,83 m 2 ανά κάτοικο στο Ελευθέριο μέχρι <strong>και</strong> το 30,62 m 2 ανά κάτοικο σ<strong>τη</strong>ν Κοινό<strong>τη</strong>ταΠεύκων. Για το Δήμο Θεσσαλονίκης ο μέσος όρος των χώρων πρασίνου ανέρχεται σε μόλις 2,15 m 2ανά κάτοικο.61

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΑΣΤΙΚΟ ΠΡΑΣΙΝΟΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟι επιφάνειες πρασίνου, δημόσιες <strong>και</strong> ιδιωτικές, που βρίσκονται ενσωματωμένες με διάφορες μορφές<strong>και</strong> μεγέθη στον ευρύτερο αστικό χώρο, ανεξάρ<strong>τη</strong>τα από τις συγκεκριμένες χρήσεις τους, συμβάλλουνμε τρεις τρόπους σ<strong>τη</strong> λειτουργία του αστικού συστήματος: (α) Καθαρίζουν <strong>τη</strong>ν ατμόσφαιρα από τουςαέριους ρύπους <strong>και</strong> βελτιώνουν το μικροκλίμα, (β) αποτελούν πεδίο άσκησης των δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτωνελεύθερου χρόνου ικανοποιώντας τις ανάγκες αναψυχής, παιχνιδιού, ανάπαυσης κλπ. όλων τωνηλικιακών κα<strong>τη</strong>γοριών του πληθυσμού <strong>και</strong> (γ) συνιστούν καθοριστικό παράγοντα <strong>τη</strong>ς αρχιτεκτονικής<strong>τη</strong>ς πόλης, <strong>τη</strong>ς αισθητικής ποιό<strong>τη</strong>τας <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς επάρκειας των δημόσιων χώρων. Οι χώροι αστικούπρασίνου είναι επίσης σημαντικοί <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν αστική βιοποικιλό<strong>τη</strong>τα. Η προστασία <strong>και</strong> ανάπτυξη τουαστικού πρασίνου είναι μια από τις προτεραιό<strong>τη</strong>τες <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής θεματικής Στρα<strong>τη</strong>γικής <strong>για</strong> τοΑστικό Περιβάλλον.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΥπολογίζεται η συνολική έκταση των χώρων πρασίνου <strong>και</strong> πόσο αναλογεί σε κάθε κάτοικο.Επιπρόσθετα, υπολογίζεται το ποσοστό (%) των κατοίκων που οι κατοικίες τους βρίσκονται είτε 15΄μακριά (περπά<strong>τη</strong>μα), είτε προτιμότερα 300 ή 500 m από χώρους πράσινου που η έκτασή τους είναιμεγαλύτερη από 3 στρέμματα. Κατά τον υπολογισμό θα πρέπει να ληφθεί υπόψη <strong>και</strong> η έκταση τουπεριαστικού δάσους (Σέιχ Σου), η οποία όμως είναι διαθέσιμη στους κατοίκους <strong>για</strong> πάσης φύσεωςεκδηλώσεις αναψυχής (περίπατο, υπαίθρια γεύματα, κλπ.) <strong>και</strong> όχι η συνολική.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1: Αστικό Πράσινο σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ σε m 2 ανά κάτοικο (2005)62

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠίνακας 1: Αστικό Πράσινο σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ σε m 2 ανά κάτοικο (2005)ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ συνολική επιφάνεια των χαρακ<strong>τη</strong>ρισμένων χώρων πρασίνου, υπολογίζοντας <strong>και</strong> τις προστατευμένεςζώνες του Γαλλικού <strong>και</strong> του Σέιχ-Σου, φθάνει τα 4.735 εκτ. Η επιφάνεια αυτή κατανέμεταιανομοιόμορφα: Κατά το μέγιστο ποσοστό <strong>τη</strong>ς (4.178 εκτ. ή 88%) βρίσκεται στις περιαστικές περιοχές<strong>και</strong> μόνον 557 εκτ. (ή 12%) περιλαμβάνεται στα όρια των ΓΠΣ.Στο εσωτερικό του ΠΣΘ η κατανομή είναι πολύ άνιση: Κυμαίνεται από το ελάχιστο 0,83 m 2 ανάκάτοικο στο Ελευθέριο <strong>και</strong> το 30,62 m 2 ανά κάτοικο σ<strong>τη</strong>ν Κοινό<strong>τη</strong>τα Πεύκων. Χαμηλά μεγέθηκαταγράφονται στο εσωτερικό του ΠΣΘ: Στον Δήμο Θεσσαλονίκης αναλογούν μόλις 2,15 m 2 ανάκάτοικο, στον Αγ. Παύλο 2,88 m 2 ανά κάτοικο, σ<strong>τη</strong> Νεάπολη 0,99 m 2 ανά κάτοικο, στις Συκιές 3,0 m 2ανά κάτοικο <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong> Τριανδρία 1,06 m 2 ανά κάτοικο. Καλύτερη εμφανίζεται η κατάσταση σ<strong>τη</strong>Μενεμένη με 14,35 m 2 ανά κάτοικο <strong>και</strong> <strong>τη</strong> Σταυρούπολη με 14,33 τ m 2 ανά κάτοικο, το οποίο όμωςοφείλεται στο συνυπολογισμό ως χώρων πρασίνου των χώρων των στρατοπέδων που σύμφωνα με ταΓΠΣ προορίζονται <strong>για</strong> χώρους πρασίνου. Οι Αμπελόκηποι (5,96 m 2 ανά κάτοικο), ο Εύοσμος (6,27 m 2ανά κάτοικο), η Καλαμαριά (5,58 m 2 ανά κάτοικο), η Πολίχνη (8,71 m 2 ανά κάτοικο) <strong>και</strong> η Ευκαρπία(5,0 m 2 ανά κάτοικο) κινούνται σε μέσα επίπεδα.63

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΠίνακας 2: Συγκριτικά στοιχεία εκτάσεων των ελεύθερων <strong>και</strong> πράσινων χώρων σε διάφορεςευρωπαϊκές πόλειςΌπως αποτυπώνεται στον Πίνακα 2, σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ, όπως <strong>και</strong> στις υπόλοιπες ελληνικές πόλεις, η έλλειψηπρασίνου σε σχέση με τις ευρωπαϊκές πόλεις είναι εμφανής.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς συνδέεται άμεσα με το δείκ<strong>τη</strong> Land 1 «Χρήσεις γης».64

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου <strong>και</strong> Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης: Στρα<strong>τη</strong>γικό <strong>και</strong>Επιχειρησιακό Σχέδιο <strong>για</strong> το πράσινο σ<strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη, 2005.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2005Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από μελέτες <strong>και</strong> εκθέσεις αξιόπιστων φορέων.Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων <strong>για</strong> <strong>τη</strong> μελέ<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς διαχρονικής εξέλιξης <strong>τη</strong>ς πορείας του δείκ<strong>τη</strong>.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΣτα αποτελέσματα έχουν συνυπολογιστεί ως χώροι πρασίνου εκτάσεις όπως τα ρέματα, ταστρατόπεδα κλπ., οι οποίες προβλέπεται από το σχεδιασμό (ΓΠΣ) να γίνουν χώροι πρασίνου, παρόλοπου δεν είναι επί του παρόντος.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-65

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗLand 3ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥΘεματική περιοχή:Χωροταξία - ΠολεοδομίαDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς απεικονίζει το μήκος του οδικού δικτύου (km) στο σύνολο <strong>τη</strong>ς έκτασης (km 2 ).ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟ υπολογισμός του δείκ<strong>τη</strong> δεν είναι δυνατός λόγω ανεπάρκειας δεδομένων.66

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΗ πυκνό<strong>τη</strong>τα του οδικού δικτύου συνδέεται άμεσα με <strong>τη</strong> βιωσιμό<strong>τη</strong>τα των αστικών συγκοινωνιών <strong>και</strong>μεταφορών. Επίσης είναι ενδεικτική του κατακερματισμού των βιοτόπων.Παράλληλα, ο δείκ<strong>τη</strong>ς Land 3 «Πυκνό<strong>τη</strong>τα οδικού δικτύου» συμπεριλαμβάνεται στο Σύσ<strong>τη</strong>μαΔεικτών <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν καλύτερη παρακολούθηση <strong>τη</strong>ς διαχρονικής εξέλιξης του οδικού δικτύου <strong>και</strong> τονέλεγχο <strong>τη</strong>ς χωρητικό<strong>τη</strong>τας του οδικού δικτύου <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν αποτελεσματική εξυπηρέ<strong>τη</strong>ση <strong>τη</strong>ς επιβατικής<strong>και</strong> μεταφορικής ζή<strong>τη</strong>σης σ<strong>τη</strong>ν περιοχή μελέ<strong>τη</strong>ς.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ δέικ<strong>τη</strong>ς υπολογίζεται ως km οδικού δικτύου ανά km 2 έκτασης.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΟ υπολογισμός του δείκ<strong>τη</strong> δεν κατέσ<strong>τη</strong> δυνατός λόγω έλλειψης στοιχείων.ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟ υπολογισμός του δείκ<strong>τη</strong> δεν κατέσ<strong>τη</strong> δυνατός λόγω έλλειψης στοιχείων.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Land 3 «Πυκνό<strong>τη</strong>τα οδικού δικτύου» συνδέεται έμμεσα με τους περισσότερους δείκτες <strong>τη</strong>ςθεματικής περιοχής «Μεταφορές», όπως: Trans 1 «Ζή<strong>τη</strong>ση μετακινήσεων <strong>και</strong> μεταφορών», Trans 3«Αριθμός οχημάτων», Trans 6 «Μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης αστικών συγκοινωνιών», Trans 7 «Μέσηταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης επιβατικών οχημάτων» <strong>και</strong> Trans 8 «Εξέλιξη τροχαίων ατυχημάτων». Επίσης,συνδέεται έμμεσα με τον δείκ<strong>τη</strong> Land 6 «Κατασκευή νέων κατοικιών - Πολεοδομική ανάπτυξη».67

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Ο υπολογισμός του δείκ<strong>τη</strong> δεν κατέσ<strong>τη</strong> δυνατός λόγω έλλειψης στοιχείων.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: -Χρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: -Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: -Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: -Ακρίβεια: -Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: -Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: -ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΛόγω <strong>τη</strong>ς μεγάλης σημαντικό<strong>τη</strong>τας υπολογισμού του δείκ<strong>τη</strong>, προτείνεται η αναλυτική αποτύπωση τουοδικού δικτύου με σκοπό τον υπολογισμό του σε μεταγενέστερο στάδιο.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-68

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗLand 4ΕΓΚΑΤΑΛΕΛΕΙΜΜΕΝΗ - ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΜΕΝΗ ΓΗ (BROWN FIELDS)Θεματική περιοχή:Χωροταξία - ΠολεοδομίαDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς αφορά στις ρυπασμένες, εγκαταλελειμμένες <strong>και</strong> υποβαθμισμένες εκτάσεις, όπως είναιπαλιά εργοστάσια, στρατόπεδα, λατομεία κλπ χτισμένες <strong>και</strong> μη, καθώς <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν ανάπτυξη σε αυτές<strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν επανένταξή τους στον πολεοδομικό ιστό.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟ υπολογισμός του δείκ<strong>τη</strong> δεν είναι δυνατός λόγω ανεπάρκειας δεδομένων. Μετά από συνεννόηση μεστελέχη του ΟΡΘ, καταρτίσ<strong>τη</strong>κε ενδεικτική λίστα με εκτάσεις, οι οποίες είναι εν δυνάμει ρυπασμένες<strong>και</strong> χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης.69

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕΓΚΑΤΑΛΕΛΕΙΜΜΕΝΗ - ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΜΕΝΗ ΓΗ (BROWN FIELDS)ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΠολλές πόλεις <strong>και</strong> μεγαλουπόλεις περιλαμβάνουν μεγάλες εκτάσεις αχρησιμοποίητες,υποβαθμισμένες εκτάσεις («εγκαταλελειμμένες περιοχές») <strong>και</strong> μεγάλο αριθμό κενών ιδιοκ<strong>τη</strong>σιών.Κοινωνικές διακρίσεις μπορούν να δημιουργηθούν στις πόλεις των οποίων οι πιο εύποροι κάτοικοιεγκαταλείπουν αυτές τις μη ελκυστικές, λιγότερο ευημερούσες περιοχές. Οι υποβαθμισμένες περιοχές<strong>και</strong> οι κενές ιδιοκ<strong>τη</strong>σίες χρειάζεται να αποκτήσουν ξανά παραγωγική χρήση, έτσι ώστε να μετριαστείη πίεση <strong>για</strong> νέες κατασκευές εκτός αστικών περιοχών. Το κοινωνικό, οικονομικό <strong>και</strong> περιβαλλοντικόκόστος <strong>τη</strong>ς αναξιοποίη<strong>τη</strong>ς γης <strong>και</strong> ιδιοκ<strong>τη</strong>σίας σε αστικές περιοχές είναι υψηλό. Επίσης, οιρυπασμένες εκτάσεις (βιομηχανικές ιδιοκ<strong>τη</strong>σίες, στρατόπεδα κλπ), ταυτόχρονα με <strong>τη</strong>ν πιθανήσυνακόλουθη ρύπανση των υπογείων υδάτων, αποτελούν ένα σημαντικό κίνδυνο <strong>για</strong> το αστικόπεριβάλλον <strong>και</strong> <strong>τη</strong> δημόσια υγεία, <strong>και</strong> αποτρέπουν <strong>τη</strong>ν ανάπλασή τους, αν δεν προηγηθεί εξυγίανση.Η εξυγίανση ρυπασμένων εδαφών αποτελεί έναν από τους στόχους του Εθνικού ΣχεδιασμούΔιαχείρισης Επικινδύνων Αποβλήτων (ΚΥΑ 8668, ΦΕΚ 287Β’ / 2.3.2007). Επιπλέον ηαποκατάσταση των υποβαθμισμένων <strong>και</strong> εγκαταλελειμμένων περιοχών αποτελεί μια από τιςπροτεραιό<strong>τη</strong>τες Ευρωπαϊκών Θεματικών Στρα<strong>τη</strong>γικών.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζεται ως η έκταση υποβαθμισμένων <strong>και</strong> ρυπασμένων περιοχών σε στρέμματα <strong>και</strong>ως ποσοστό <strong>τη</strong>ς συνολικής έκτασης <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ. Μπορεί επίσης να εκφραστεί <strong>και</strong> σαν ποσοστό ανάευρύ τομέα <strong>τη</strong>ς πόλης.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΔεν έχουν βρεθεί στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.70

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΔεν υπάρχουν δεδομένα <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>. Σε συνεργασία με στελέχη του ΟΡΘ,καταρτίσ<strong>τη</strong>κε ενδεικτικός κατάλογος με περιοχές που είναι εν δυνάμει ρυπασμένες <strong>και</strong> χρήζουνπεραιτέρω διερεύνησης.• Βυρσοδεψεία• ΔΙΑΝΑ• Εγκαταλελειμμένες βιομηχανικές εκτάσεις στις ΒΙΠΕ• Εγκαταλελειμμένα στρατόπεδα• Αμαξοστάσια ΟΑΣΘ, ΚΤΕΛ• Εγκαταστάσεις ΟΣΕ• Αεροδρόμια• Εγκαταστάσεις επεξεργασίας υγρών αποβλήτων• Βιομηχανία Φωσφορικών Λιπασμάτων• Αποθήκες καυσίμων• ΧΑΔΑΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς συνδέεται έμμεσα με τον δείκ<strong>τη</strong> Land 1 «Χρήσεις γης».71

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Δεν έχουν βρεθεί στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: -Χρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: -Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: -Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: -Ακρίβεια: -Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: -Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: -ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΠαρα<strong>τη</strong>ρείται παντελής έλλειψη στοιχείων σε ότι αφορά το δείκ<strong>τη</strong> αυτό, τόσο σε επίπεδο καταγραφής<strong>και</strong> χαρτογράφησης των υποβαθμισμένων περιοχών, όσο <strong>και</strong> σε επίπεδο μετρήσεων τωνσυγκεντρώσεων ρύπων σε εδάφη <strong>και</strong> υπόγεια νερά. Το περίπλοκο ιδιοκ<strong>τη</strong>σιακό καθεστώς πολλών εξ’αυτών των χώρων δυσχεραίνει ιδιαίτερα <strong>τη</strong>ν πρόσβαση <strong>για</strong> <strong>τη</strong> λήψη δειγμάτων, καθώς <strong>και</strong> τον ορισμότου υπευθύνου <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν εφαρμογή <strong>τη</strong>ς αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν επιβολή του κόστουςεξυγίανσης. Εξ’ αιτίας <strong>τη</strong>ς σημασίας των υποβαθμισμένων <strong>και</strong> εγκαταλελειμμένων περιοχών <strong>για</strong> τοαστικό περιβάλλον προτείνεται η καταγραφή <strong>και</strong> χαρτογράφηση αυτών, καθώς <strong>και</strong> η διεξαγωγήμετρήσεων <strong>για</strong> τον καθορισμό των επιπέδων ρύπανσης <strong>και</strong> <strong>τη</strong> λήψη απόφασης <strong>για</strong> τα αναγκαία μέτρα<strong>και</strong> τεχνολογίες εξυγίανσης <strong>και</strong> αποκατάστασης.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-72

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗLand 5ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΕ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣΘεματική περιοχή:Χωροταξία - ΠολεοδομίαDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΑΡΝΗΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζει τον αριθμό συνδέσεων του κεντρικού αποχετευτικού δικτύου του ΠολεοδομικούΣυγκροτήματος Θεσσαλονίκης.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ χρονική πορεία του αριθμού των συνδέσεων κεντρικού αποχετευτικού δικτύου στο ΠολεοδομικόΣυγκρό<strong>τη</strong>μα Θεσσαλονίκης είναι συνεχόμενα αυξανόμενη. Από 25.046 συνδέσεις το έτος 1993έφτασαν στις 46.997 συνδέσεις το 2008 (αύξηση 88%). Η ετήσια αύξηση των συνδέσεων κυμαίνεταιαπό 2% έως 6% (το 2000 <strong>και</strong> το 1994 αντίστοιχα).73

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΕ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Land 5 «Πρόσβαση σε υποδομές αποχέτευσης» επιλέχθηκε <strong>για</strong> το λόγο ότι το αποχετευτικόσύσ<strong>τη</strong>μα αποτελεί έργο βασικής υποδομής <strong>και</strong> σημαντική συνιστώσα σ<strong>τη</strong>ν αειφόρο ανάπτυξη τωνσύγχρονων πόλεων. Oι σύγχρονες συνθήκες ζωής των ανθρώπων εντός των πόλεων είναισυνδεδεμένες με <strong>τη</strong> παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων λυμάτων. Περίπου το 80-90% του νερού τουδικτύου ύδρευσης, μετά <strong>τη</strong> χρησιμοποίηση του, πρέπει να συγκεντρωθεί, να μεταφερθεί <strong>και</strong> ναδιατεθεί στο φυσικό περιβάλλον. Η διάδοση επιδημιών μέσω των λυμάτων αποτέλεσε <strong>τη</strong>ν κύρια αιτία<strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν κατασκευή των σύγχρονων δικτύων αποχέτευσης στις πόλεις. Η σημαντικό<strong>τη</strong>τα του δείκ<strong>τη</strong>αποδεικνύεται <strong>και</strong> από <strong>τη</strong>ν ενσωμάτωση του σε συστήματα αποτίμησης <strong>τη</strong>ς βιώσιμης ανάπτυξης,όπως <strong>για</strong> παράδειγμα στο Environmental Performance Index.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟι τιμές του δείκ<strong>τη</strong> υπολογίζονται με βάση δεδομένα που χορηγήθηκαν από <strong>τη</strong>ν ΕΥΑΘ. Εξαιτίας <strong>τη</strong>ςαδυναμίας εύρεσης του κτιριακού αποθέματος <strong>για</strong> <strong>τη</strong> χρονοσειρά 1993-2008, ο δείκ<strong>τη</strong>ς παρουσιάζεταιως αριθμός συνδέσεων κεντρικού αποχετευτικού δικτύου σε απόλυτα μεγέθη <strong>και</strong> όχι ως ποσοστόκτιρίων που έχουν συνδεθεί με το κεντρικό αποχετευτικό δίκτυο, εκτός από το έτος 2000 <strong>για</strong> το οποίουπάρχει διαθέσιμη πληροφορία <strong>για</strong> το κτιριακό απόθεμα.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ50Αριθμός συνδέσεων (σε χιλ.)4030201001993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008Εικόνα 1: Αριθμός συνδέσεων αποχετευτικού δικτύου στο ΠΣΘ74

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟ αριθμός των συνδέσεων κεντρικού αποχετευτικού δικτύου του ΠΣΘ αυξάνεται κατά <strong>τη</strong> διάρκειατων ετών 1993-2008. Ο αριθμός των συνδέσεων το 1993 ήταν 25.046 ενώ το 2008 ανήλθε σε 46.997(Εικόνα 1). Ο αριθμός των συνδέσεων αυξήθηκε 88% τα τελευταία 15 έ<strong>τη</strong>. Ο αριθμός των συνδέσεωνανά έτος όπως εμφανίζονται σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 1 είναι οι συνδέσεις <strong>τη</strong>ς ΕΥΑΘ. Για τις συνδέσεις τουδικτύου αποχέτευσης που προυπήρχαν <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν ευθύνη είχε ο Δήμος Θεσσαλονίκης, η ΕΥΑΘ δεν έχεικαταγεγραμμένα στοιχεία. Η ετήσια αύξηση των συνδέσεων κυμαίνεται από 2% (2000) έως 6%(1994). Για το έτος 2000 υπάρχει καταγραφή του κτιριακού αποθέματος του ΠολεοδομικούΣυγκροτήματος <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης από <strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ. Το ποσοστό των κτιρίων που είναι συνδεδεμένα μεκεντρικό αποχετευτικό δίκτυο το 2000 είναι 46%. Το ποσοστό αυτό εμφανίζεται μικρό <strong>για</strong>τί οαριθμός των συνδέσεων περιλαμβάνει μόνο τις συνδέσεις <strong>τη</strong>ς ΕΥΑΘ <strong>και</strong> όχι τις συνδέσεις πουυπήρχαν πριν αναλάβει το αποχετευτικό δίκτυο η ΕΥΑΘ Σύμφωνα με εκτιμήσεις των αρμόδιωνυπαλλήλων <strong>τη</strong>ς ΕΥΑΘ το ποσοστό των κτιρίων που έχουν πρόσβαση στο αποχετευτικό δίκτυο είναι92-95%. Οι προσωρινές ελλείψεις καταγράφονται μόνο στις υπό επέκταση περιοχές των οικισμών <strong>και</strong>στις εκτός σχεδίου πόλεως οικοδομές.Λόγω <strong>τη</strong>ς αδυναμίας εύρεσης των δεδομένων του κτιριακού αποθέματος <strong>και</strong> του συνολικού αριθμούτων συνδέσεων συμπεριλαμβανομένων <strong>και</strong> των συνδέσεων του δικτύου που <strong>τη</strong>ν ευθύνη είχε ο ΔήμοςΘεσσαλονίκης, δεν είναι ασφαλής η εκτίμηση <strong>τη</strong>ς πορείας του δείκ<strong>τη</strong> <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 1993-2008.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΔεν είναι δυνατή η σύγκριση του δείκ<strong>τη</strong> με άλλες περιοχές <strong>για</strong>τί δεν καθέσ<strong>τη</strong> δυνατό να εκφραστεί σεποσοστό κτιρίων που έχουν πρόσβαση σε κεντρικό αποχετευτικό δίκτυο.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Land 5 «Πρόσβαση σε υποδομές αποχέτευσης» συνδέεται με τους δείκτες Land 6«Κατασκευή νέων κατοικιών - Πολεοδομική ανάπτυξη» <strong>και</strong> Nera 8 «Παραγωγή <strong>και</strong> επεξεργασίαυγρών αποβλήτων». Με <strong>τη</strong> σύγκριση των δεικτών Land 5 <strong>και</strong> Land 6 εκτιμάται το ποσοστό των νέωνκτιρίων που δεν έχουν πρόσβαση σε δίκτυο αποχέτευσης.75

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εταιρεία Ύδρευσης - Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ), Διεύθυνση Δικτύου Αποχέτευσης:Χορήγηση δεδομένων κατόπιν μετάβασης σ<strong>τη</strong>ν εταιρεία.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1993-2008Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Διαχρονική κάλυψη του δείκ<strong>τη</strong> (1993-2008).Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων κτιριακού αποθέματος του πολεοδομικού συγκροτήματοςΘεσσαλονίκης <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 1993-2008.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 2Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΠροκύπτει ανάγκη καταγραφής του κτιριακού αποθέματος <strong>για</strong> <strong>τη</strong> σωστή εκτίμηση <strong>τη</strong>ς πορείας τουδείκ<strong>τη</strong> <strong>και</strong> <strong>τη</strong> σύγκρισή του με άλλες περιοχές.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-76

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗLand 6ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΝΕΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ – ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΘεματική περιοχή:Χωροταξία - ΠολεοδομίαDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΑΡΝΗΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς αφορά τον αριθμό των νέων κατοικιών που κατασκευάζονται ε<strong>τη</strong>σίως (α) σε επεκτάσειςπόλεως (σε νέες επεκτάσεις πόλεως, αλλά <strong>και</strong> εκτός σχεδίου) <strong>και</strong> (β) από μετατροπές άλλωνκτιριακών χρήσεων (ο δείκ<strong>τη</strong>ς μπορεί να λάβει <strong>και</strong> αρνητικές τιμές).ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟ αριθμός των νέων κατοικιών, τόσο στο Νομό Θεσσαλονίκης, όσο <strong>και</strong> στο ΠΣΘ παρουσιάζει μιασταθερή αυξητική πορεία, με μια σημαντική αιχμή στο έτος 2005. Παράλληλη αυξητική πορείαακολουθεί <strong>και</strong> η συνολική χτισμένη επιφάνεια.77

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΝΕΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ – ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΗ αύξηση στον αριθμό των κατοικιών είναι ενδεικτική του επιπέδου διαβίωσης. Για τις περιπτώσειςόπου ο ρυθμός αύξησης είναι μικρότερος από το ρυθμό αύξησης του πληθυσμού, το γεγονός μπορείνα αποτελεί ένδειξη (α) αύξησης του μεγέθους των νοικοκυριών, ενδεικτικό αντίστοιχα κακώνσυνθήκών διαβίωσης εάν ο αριθμός των ατόμων ανά νοικοκυριό είναι πολύ μεγάλος, (β) έλλειψηςκατοικιών ή (γ) χειροτέρευσης των οικονομικών συνθηκών. Για τις περιπτώσεις όπου ο ρυθμόςαύξησης των κατοικιών είναι μεγαλύτερος από <strong>τη</strong>ν αύξηση του πληθυσμού, το γεγονός είναιενδεικτικό <strong>τη</strong>ς διαίρεσης των υπαρχόντων νοικοκυριών προς <strong>τη</strong> δημιουργία νέων.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΣτις μετατροπές άλλων κτιριακών χρήσεων περιλαμβάνονται οι νέες μονάδες που κατασκευάζονταισε εκτάσεις που δεν ήταν στο παρελθόν οικοδομημένες, συν τις υποδιαιρέσεις των υπαρχουσώνμονάδων, μείον τις μονάδες που καταστράφηκαν ή που μετατράπηκαν.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ25.0002.500.000Νέες κατοικίες20.00015.00010.0005.0002.000.0001.500.0001.000.000500.000Συνολική Επιφάνεια (τ.μ.)02000 2001 2002 2003 2004 2005 20060Νέες Κατοικίες (Ν. Θεσ/νίκης) Νέες Κατοικίες (ΠΣΘ)Συν. Επιφάνεια (Ν. Θεσ/νίκης) Συν. Επιφάνεια (ΠΣΘ)Εικόνα 1: Πολεοδομική ανάπτυξη στο Νομό Θεσσαλονίκης <strong>και</strong> το ΠΣΘ78

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΌπως εμφανίζεται σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 1, ο αριθμός των νέων κατοικιών δείχνει μια σταθερή αυξητική τάσητόσο στο Νομό Θεσσαλονίκης, όσο <strong>και</strong> στο ΠΣΘ, από 9.438 <strong>και</strong> 6.305 αντίστοιχα <strong>για</strong> το 2000, σε16.036 <strong>και</strong> 9.732 αντίστοιχα <strong>για</strong> το 2006. Συνακόλουθη είναι <strong>και</strong> η πορεία <strong>τη</strong>ς συνολικής επιφάνειαςτων κατοικιών, οι οποίες αυξήθηκαν από 1.143.000 m 2 <strong>και</strong> 727.000 m 2 που ήταν αντίστοιχα το 2000,σε 1.819.000 m 2 <strong>και</strong> 1.027.000 m 2 το 2006. Το 2005 παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε μια ιδιαίτερη αιχμή στον αριθμότων νέων κατοικιών <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong> συνολική επιφάνεια, γεγονός που οφείλεται κατά κύριο λόγο στις τότεαναμενόμενες αλλαγές του τρόπου έκδοσης των οικοδομικών αδειών.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Land 6 «Κατασκευή νέων κατοικιών - Πολεοδομική ανάπτυξη» συνδέεται έμμεσα με τονδείκ<strong>τη</strong> Land 1 «Χρήσεις γης», καθώς επίσης <strong>και</strong> με τους δείκτες Popul1 «Πληθυσμός - Ηλικιακήπυραμίδα» <strong>και</strong> Popul 2 «Πυκνό<strong>τη</strong>τα πληθυσμού».ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός Θεσσαλονίκης, Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2000 - 2006Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από μελέτες <strong>και</strong> εκθέσεις αξιόπιστων φορέωνΑδυναμίες: -Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ-79

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ80

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕΝΕΡΓΕΙΑ81

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗEnergy 1ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣΘεματική περιοχή:ΕνέργειαDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει <strong>τη</strong>ν πρωτογενή ενεργειακή ζή<strong>τη</strong>ση, καθώς <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν τελική ετήσια κατανάλωσηενέργειας ανά κάτοικο από όλες τις οικονομικές <strong>και</strong> κοινωνικές δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνηςτου ΟΡΘ. Η κατανάλωση προκύπτει από <strong>τη</strong> χρήση στερεών, υγρών <strong>και</strong> αερίων καυσίμων, ηλεκτρικήςενέργειας, καθώς <strong>και</strong> ενέργειας που παράγεται από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΣτοιχεία κατανάλωσης όλων των μορφών ενέργειας υπάρχουν μόνο <strong>για</strong> δύο χρόνια (2003 <strong>και</strong> 2005).Η κατανάλωση τελικής ενέργειας που προκύπτει <strong>για</strong> το έτος 2003 ανέρχεται σε 2.203.141 ΤΙΠ. Ησυνολική κατανάλωση ενέργειας σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα ανήλθε <strong>για</strong> το ίδιο έτος αναφοράς σε 20.200.000 ΤΙΠ,δηλαδή η κατανάλωση τελικής ενέργειας σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ προκύπτει ότι είναι περίπου το 11%<strong>τη</strong>ς συνολικής κατανάλωσης σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα. Η πρωτογενής ενεργειακή ζή<strong>τη</strong>ση κατά το έτος 2003ανέρχεται σε 2.430.907 ΤΙΠ. Η πρωτογενής ενεργειακή ζή<strong>τη</strong>ση υπολογίσ<strong>τη</strong>κε στα 2,19 ΤΙΠ/άτομο.Αντίθετα, <strong>για</strong> το 2005 η κατανάλωση τελικής ενέργειας ανέρχεται στα 2.112.086 ΤΙΠ σημειώνονταςπτώση κατά 4,13%. Η πρωτογενής ενεργειακή ζή<strong>τη</strong>ση κατά το ίδιο έτος ανέρχεται σε 2.346.242 ΤΙΠσημειώνοντας πτώση κατά 3,48%. Η κατανάλωση τελικής ενέργειας ανά κάτοικο υπολογίσ<strong>τη</strong>κε <strong>για</strong> το2005 σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ ότι ανέρχεται σε 1,88 ΤΙΠ/άτομο, ενώ η αντίστοιχη πρωτογενής ενεργειακή ζή<strong>τη</strong>σηυπολογίσ<strong>τη</strong>κε στα 2,09 ΤΙΠ/άτομο.Η συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκε τα τελευταία χρόνια κατά 21,5%. Αύξησηκατά 27,3% καταγράφηκε στον οικιακό τομέα, ενώ πολύ σημαντική είναι η αύξηση κατανάλωσηςηλεκτρικής ενέργειας στον εμπορικό τομέα (75,1%).82

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Energy1 «Κατανάλωση ενέργειας» αποτελεί έναν από τους κυριότερους δείκτες παροχήςπληροφοριών <strong>για</strong> <strong>τη</strong> συνολική ζή<strong>τη</strong>ση τελικής ενέργειας σ<strong>τη</strong>ν ευρύτερη περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ,καθώς <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν εξέλιξη των ενεργειακών αναγκών <strong>τη</strong>ς τοπικής οικονομίας. Παρέχει επίσηςπληροφορίες <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διάρθρωση του ενεργειακού μίγματος <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν κατανομή των δευτερογενώνμορφών ενέργειας σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ενδιαφέροντος. Η πρωτογενής ενεργειακή ζή<strong>τη</strong>ση ανά κάτοικοπαρέχει ένα μέτρο <strong>τη</strong>ς μέσης ζή<strong>τη</strong>σης ενεργειακών πόρων που είναι άμεσα συγκρίσιμο με ταδεδομένα του συνόλου <strong>τη</strong>ς χώρας, καθώς <strong>και</strong> διαφόρων άλλων πόλεων.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΓια <strong>τη</strong> βελτιστοποίηση σ<strong>τη</strong>ν άντληση διαθέσιμης πληροφορίας διαχωρίσ<strong>τη</strong>καν αρχικά οιδευτερογενείς μορφές ενέργειας στις κυριότερες μορφές, όπως αυτές καταναλώνονται σ<strong>τη</strong>ν περιοχήευθύνης του ΟΡΘ. Οι μορφές αυτές είναι φυσικό αέριο, ηλεκτρική ενέργεια, πετρέλαιο θέρμανσης,πετρέλαιο κίνησης, αμόλυβδη βενζίνη, μαζούτ, γαιάνθρακας <strong>και</strong> λιγνί<strong>τη</strong>ς. Σ<strong>τη</strong> συνέχεια, ανάλογα μετο φορέα παροχής <strong>τη</strong>ς συγκεκριμένης μορφής ενέργειας ξεκίνησε η αναζή<strong>τη</strong>ση των δεδομένων. Λόγωτων διαφορετικών μονάδων μέτρησης χρειάσ<strong>τη</strong>κε να γίνει η αναγωγή τους σε κοινή μονάδα, η οποίαεπιλέχθηκε να είναι ο τόνος ισοδύναμου πετρελαίου (ΤΙΠ). Για <strong>τη</strong> μετατροπή αυτή χρησιμοποιήθηκεη θερμογόνος δύναμη κάθε καυσίμου. Σ<strong>τη</strong> συνέχεια, από το άθροισμα των καταναλώσεων τωνδιαφορετικών μορφών ενέργειας προέκυψε η τελική κατανάλωση ενέργειας.Η εύρεση <strong>τη</strong>ς πρωτογενούς ενεργειακής ζή<strong>τη</strong>σης πραγματοποιήθηκε από <strong>τη</strong>ν τελική κατανάλωσηενέργειας, λαμβάνοντας υπόψη αφενός το βαθμό απόδοσης <strong>τη</strong>ς μονάδας μετατροπής του εκάστοτεκαυσίμου σε ενέργεια, αφετέρου ενδεχόμενες απώλειες οι οποίες υφίστανται κατά <strong>τη</strong> μεταφορά <strong>και</strong>διανομή τους σ<strong>τη</strong>ν τελική κατανάλωση. Ο πιο δύσκολος υπολογισμός αποτελεί αυτός <strong>τη</strong>ς παραγωγής<strong>τη</strong>ς ηλεκτρικής ενέργειας με δεδομένο ότι πραγματοποιείται με <strong>τη</strong> συμμετοχή αρκετών διαφορετικώνμορφών καυσίμου. Για <strong>τη</strong>ν αναγωγή αυτή στο συγκεκριμένο δείκ<strong>τη</strong> λήφθηκε υπόψη το συνολικόενεργειακό μίγμα <strong>τη</strong>ς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας του διασυνδεδεμένου συστήματος.Από <strong>τη</strong> διαίρεση των μεγεθών αυτών με τον πληθυσμό <strong>τη</strong>ς περιοχής ενδιαφέροντος προκύπτουν οιδείκτες που συμπεριλήφθηκαν στο Σύσ<strong>τη</strong>μα.83

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ900.000800.000700.000600.000500.000400.000300.000200.000100.0000Φυσικό αέριοΗλεκτρικήενέργειαDieselθέρμανσηςDiesel κίνησης Αμόλυβδη Σούπερ Μαζούτ2003 2005Εικόνα 1: Εξέλιξη κατανάλωσης τελικής ενέργειας σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ (σε ΤΙΠ)2.500.0002.400.0002.300.0002.200.0002.100.0002.000.0001.900.000Εικόνα 2:Κατανάλωση τελικής ενέργειας2003 2005Πρωτογενής ενεργειακή ζή<strong>τη</strong>σηΕξέλιξη κατανάλωσης τελικής ενέργειας <strong>και</strong> πρωτογενούς ενεργειακής ζή<strong>τη</strong>σης σ<strong>τη</strong>νΕΠΘ (σε ΤΙΠ)84

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ2,252,202,152,102,052,001,951,901,851,801,751,70Κατανάλωση τελικής ενέργειαςΠρωτογενής ενεργειακή ζή<strong>τη</strong>ση2003 2005Εικόνα 3:Εξέλιξη δεικτών κατανάλωσης τελικής ενέργειας <strong>και</strong> πρωτογενούς ενεργειακής ζή<strong>τη</strong>σηςσ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ (σε ΤΙΠ/άτομο)Εικόνα 4: Εξέλιξη κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας85

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ κατανάλωση τελικής ενέργειας που προκύπτει <strong>για</strong> το έτος 2003 <strong>για</strong> το οποίο υπάρχουν στοιχεία <strong>για</strong>όλες τις μορφές ενέργειας ανέρχεται σε 2.203.141 ΤΙΠ. Η συνολική κατανάλωση ενέργειας σ<strong>τη</strong>νΕλλάδα ανήλθε <strong>για</strong> το ίδιο έτος αναφοράς σε 20.200.000 ΤΙΠ, δηλαδή η κατανάλωση τελικήςενέργειας σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ προκύπτει ότι είναι περίπου το 11% <strong>τη</strong>ς συνολικής κατανάλωσηςσ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα. Η πρωτογενής ενεργειακή ζή<strong>τη</strong>ση κατά το έτος 2003 ανέρχεται σε 2.430.907 ΤΙΠ. Πιοσυγκεκριμένα υπολογίσ<strong>τη</strong>κε ότι απαιτούνται 434.625 ΤΙΠ στερεών καυσίμων, 1.767.462 ΤΙΠ υγρώνκαυσίμων καθώς <strong>και</strong> 177.137 ΤΙΠ φυσικού αερίου. Η κατανάλωση τελικής ενέργειας ανά κάτοικουπολογίσ<strong>τη</strong>κε <strong>για</strong> το 2003 σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ ότι ανέρχεται σε 1,99 ΤΙΠ/άτομο. Η πρωτογενής ενεργειακήζή<strong>τη</strong>ση υπολογίσ<strong>τη</strong>κε στα 2,19 ΤΙΠ/άτομο.Αντίθετα <strong>για</strong> το 2005 η κατανάλωση τελικής ενέργειας ανέρχεται στα 2.112.086 ΤΙΠ σημειώνονταςπτώση κατά 4,13%. Η πρωτογενής ενεργειακή ζή<strong>τη</strong>ση κατά το ίδιο έτος ανέρχεται σε 2.346.242 ΤΙΠσημειώνοντας πτώση κατά 3,48%. Πιο συγκεκριμένα υπολογίσ<strong>τη</strong>κε ότι απαιτούνται 446.882 ΤΙΠστερεών καυσίμων, 1.622.486 ΤΙΠ υγρών καυσίμων καθώς <strong>και</strong> 223.709 ΤΙΠ φυσικού αερίου. Ηκατανάλωση τελικής ενέργειας ανά κάτοικο υπολογίσ<strong>τη</strong>κε <strong>για</strong> το 2005 σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ ότι ανέρχεται σε1,88 ΤΙΠ/άτομο. Η πρωτογενής ενεργειακή ζή<strong>τη</strong>ση υπολογίσ<strong>τη</strong>κε στα 2,09 ΤΙΠ/άτομο.Παρα<strong>τη</strong>ρείται ότι κατά <strong>τη</strong> διάρκεια των δύο αυτών χρόνων <strong>για</strong> τα οποία υπάρχουν αναλυτικάστοιχεία, τα περισσότερα από τα μεγέθη μειώνονται. Τα μόνα μεγέθη που παρουσιάζουν αύξηση είναιη κατανάλωση φυσικού αερίου, ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς <strong>και</strong> η κατανάλωση αμόλυβδης βενζίνης,σε ποσοστά τα οποία πέραν του φυσικού αερίου είναι σχετικά μικρά.Αποκλειστικά <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία αποτελεί <strong>τη</strong> δεύτερη μεγαλύτερηκατανάλωση σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ, μπορεί να γίνει περαιτέρω ανάλυση, καθώς υπάρχουν διαθέσιμααναλυτικά στοιχεία από το 1996 έως το 2006. Επίσης, είναι δυνατός ο διαχωρισμός τους ανά τομέακατανάλωσης.Η συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκε τα τελευταία χρόνια κατά 21,5%. Αύξησηκατά 27,3% καταγράφηκε στον οικιακό τομέα, ενώ πολύ σημαντική είναι η αύξηση κατανάλωσηςηλεκτρικής ενέργειας στον εμπορικό τομέα (75,1%). Η αντίστοιχη αύξηση <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης σ<strong>τη</strong>βιομηχανία ανήλθε σε 0,97%, ενώ στο συγκεκριμένο τομέα παρα<strong>τη</strong>ρούνται αρκετές διακυμάνσεις(αυξήσεις <strong>και</strong> μειώσεις) κατά <strong>τη</strong> διάρκεια <strong>τη</strong>ς περιόδου 1996-2006 (Εικόνα 4).Η συνολική αύξηση σ<strong>τη</strong>ν κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας οφείλεται κατά κύριο λόγο σ<strong>τη</strong>νεγκατάσταση όλο <strong>και</strong> περισσότερων κλιματιστικών μονάδων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν αντιμετώπιση των ψυκτικώνφορτίων κατά <strong>τη</strong> διάρκεια <strong>τη</strong>ς θερινής περιόδου.86

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΕικόνα 5: Εξέλιξη πρωτογενούς ενεργειακής ζή<strong>τη</strong>σης σε εθνικό επίπεδοΗ πρωτογενής ενεργειακή ζή<strong>τη</strong>ση ακολουθεί σταθερά αυξητική πορεία <strong>και</strong> αμετάβλη<strong>τη</strong> σύνθεσημέχρι τα τέλη <strong>τη</strong>ς προηγούμενης δεκαετίας που αρχίζουν να διαφαίνονται τάσεις διαφοροποίησης τουενεργειακού μίγματος. Δεν μπορεί να γίνει άμεση σύγκριση με τα δεδομένα του παρόντος δείκ<strong>τη</strong>καθώς αναφέρονται σε διαφορετικές χρονολογίες (Εικόνα 5).Εικόνα 6: Εξέλιξη κατά κεφαλής ενεργειακής κατανάλωσηςΗ κατά κεφαλή κατανάλωση πρωτογενών μορφών ενέργειας που το 1990 ήταν κατά 39% μικρότερηαπό τον κοινοτικό μέσο όρο, ακολουθεί μια πορεία σύγκλισης παραμένοντας όμως το έτος 2000 κατά30% χαμηλότερή του. Η διαφορά αυτή ερμηνεύει <strong>τη</strong>ν ανοδική τάση που παρουσιάζει η κατανάλωσηενέργειας σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα <strong>και</strong> υποδηλώνει ισχυρές πιέσεις <strong>για</strong> περαιτέρω αύξηση, ως αποτέλεσμα <strong>τη</strong>ςανόδου του βιοτικού επιπέδου <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς σύγκλισης <strong>τη</strong>ς ελληνικής οικονομίας με <strong>τη</strong>ν Ευρωπαϊκή Ένωση(Εικόνα 6).87

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Energy 1 συνδέεται άμεσα με τον δείκ<strong>τη</strong> Energy 2 «Τομεακή ανάλυση κατανάλωσηςενέργειας» καθώς ο δεύτερος είναι ο επιμέρους διαχωρισμός σε τομείς του πρώτου. Επίσης συνδέεταιμε τον δείκ<strong>τη</strong> Energy 3 «Ενεργειακή Ένταση» καθώς αποτελεί τον αριθμητή του κλάσματοςυπολογισμού <strong>τη</strong>ς ενεργειακής έντασης. Τέλος, συνδέεται <strong>και</strong> με τον δείκ<strong>τη</strong> Energy 7 «Οικοαποδοτικό<strong>τη</strong>τατου τομέα <strong>τη</strong>ς ενέργειας» καθώς αποτελεί μία από τις δύο παραμέτρους του εν λόγωδείκ<strong>τη</strong>.ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Υπουργείο Ανάπτυξης: Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενης πληροφορίας κατόπιν επιστολής.Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα, αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Εταιρεία Παροχής Αερίου Θεσσαλονίκης (ΕΠΑ): Δελτίο Τύπου, Δεκέμβριος 2007.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2003, 2005Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από αξιόπιστους φορείς σχετικούς με <strong>τη</strong> θεματική περιοχήτου δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Διαθέσιμα στοιχεία μόνο <strong>για</strong> δύο έ<strong>τη</strong>. Η ύπαρξη περισσότερο επι<strong>και</strong>ροποιημένωνστοιχείων <strong>για</strong> καταναλώσεις ενέργειας θα παρείχε <strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>τα παρακολούθησης <strong>τη</strong>ς διαχρονικήςεξέλιξης των δεικτών.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΔεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα <strong>για</strong> περισσότερα από δύο χρόνια αναφορικά με <strong>τη</strong>ν κατανάλωσηενέργειας.Κρίνεται απόλυτα αναγκαία η <strong>συσ<strong>τη</strong>μα</strong>τική καταγραφή <strong>και</strong> δημοσιοποίηση των στοιχείων <strong>τη</strong>ςκατανάλωσης καυσίμων από <strong>τη</strong> Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος, όπως γίνεται <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίπτωση <strong>τη</strong>ςκατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-88

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗEnergy 2ΤΟΜΕΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣΘεματική περιοχή:ΕνέργειαDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΣΤΑΘΕΡΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζει <strong>τη</strong>ν ποσοστιαία συμμετοχή σ<strong>τη</strong>ν κατανάλωση ενέργειας σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ του (α)οικιακού, (β) βιομηχανικού, (γ) εμπορικού τομέα, καθώς <strong>και</strong> (δ) του τομέα των μεταφορών.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟ κτιριακός τομέας, καθώς <strong>και</strong> ο τομέας των μεταφορών, είναι οι κύριοι καταναλωτές ενέργειας σ<strong>τη</strong>νΕΠΘ με συνολικό ποσοστό που ανέρχεται στο 80%. Αντίθετα, τόσο ο βιομηχανικός τομέας όσο <strong>και</strong> οεμπορικός τομέας εμφανίζουν σχετικά χαμηλά επίπεδα ζή<strong>τη</strong>σης που ανέρχονται στο 13-14% <strong>και</strong> στο6-7% αντίστοιχα. Είναι επιτακτική επομένως η εφαρμογή μέτρων τα οποία θα οδηγήσουν σ<strong>τη</strong>νεξοικονόμηση ενέργειας, κυρίως στον οικιακό τομέα, καθώς τόσο το κόστος εφαρμογής τους αλλά<strong>και</strong> ο χρόνος υλοποίησής τους είναι χαμηλότερα σε σύγκριση με <strong>τη</strong>ν εφαρμογή μέτρων στον τομέατων μεταφορών.Η αδυναμία διαθεσιμό<strong>τη</strong>τας όλων των στοιχείων αναφορικά με <strong>τη</strong>ν κατανάλωση ενέργειας <strong>για</strong>περισσότερα χρόνια δεν μπορεί να οδηγήσει σε ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με <strong>τη</strong>ν διαχρονικήεξέλιξη <strong>τη</strong>ς τομεακής ανάλυσης <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης ενέργειας..89

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΟΜΕΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς είναι ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς εξετάζει <strong>τη</strong>ν κατανομή δευτερογενών μορφών ενέργειαςστους τομείς τελικής ζή<strong>τη</strong>σης <strong>και</strong> πληροφορεί <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν εξέλιξη των ενεργειακών αναγκών <strong>τη</strong>ς τοπικήςοικονομίας. Ο διαχωρισμός <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης ενέργειας ανά τομέα είναι ιδιαίτερα σημαντικός καθώςμέσω αυτού επιτυγχάνεται η αναγνώριση των τομέων με <strong>τη</strong> μεγαλύτερη συνεισφορά σ<strong>τη</strong>νκατανάλωση ενέργειας με αποτέλεσμα <strong>τη</strong> διεξοδική μελέ<strong>τη</strong> <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν εφαρμογή μέτρων που μπορούν ναοδηγήσουν σ<strong>τη</strong>ν επίτευξη εξοικονόμησης ενέργειας.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΗ τελική κατανάλωση ενέργειας <strong>για</strong> κάθε έναν τομέα υπολογίσ<strong>τη</strong>κε αναλυτικά στον δείκ<strong>τη</strong> Energy 1.Για <strong>τη</strong>ν ποσοστιαία συμμετοχή κάθε τομέα στο σύνολο αρκεί η διαίρεσή τους με <strong>τη</strong> συνολική ετήσιακατανάλωση ενέργειας.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1: Τομεακή ανάλυση ενεργειακής κατανάλωσης σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ (2003)90

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 2: Τομεακή ανάλυση ενεργειακής κατανάλωσης σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ (2005)ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΌπως αποτυπώθηκε στον δείκ<strong>τη</strong> Energy 1, η συνολική κατανάλωση ενέργειας που προκύπτει <strong>για</strong> τοέτος 2003 - <strong>για</strong> το οποίο υπάρχουν στοιχεία - <strong>για</strong> όλες τις μορφές ενέργειας ανέρχεται σε 2.203.141τόνους ισοδύναμου πετρελαίου (ΤΙΠ). Για το 2005 το ποσό αυτό μειώνεται σε 2.112.086 ΤΙΠ.Αναφορικά με <strong>τη</strong>ν τομεακή ανάλυση <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης ενέργειας <strong>για</strong> το έτος 2003, ο κτιριακόςτομέας αντιπροσωπεύει το 42% περίπου <strong>τη</strong>ς συνολικής κατανάλωσης τελικής ενέργειας(933.105 ΤΙΠ). Δεύτερος μεγαλύτερος καταναλωτής είναι ο τομέας των μεταφορών που εμφανίζονταινα απορροφούν περίπου το 38% του συνόλου <strong>τη</strong>ς καταναλισκόμενης τελικής ενέργειας(814.106 ΤΙΠ). Αντίθετα, ο βιομηχανικός τομέας εμφανίζει σχετικά χαμηλό επίπεδο ζή<strong>τη</strong>σης πουανέρχεται στο 14% (303.534 ΤΙΠ), γεγονός που δι<strong>και</strong>ολογείται από <strong>τη</strong>ν έλλειψη μεγάλωνβιομηχανικών μονάδων σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ. Τέλος, η συνεισφορά του εμπορικού τομέα είναι σχετικά μικρή<strong>και</strong> συνεισφέρει το 6% (122.395 ΤΙΠ), γεγονός που είναι αναμενόμενο.Για το έτος 2005, ο κτιριακός τομέας παρουσιάζει μια ελαφριά μείωση απορροφώντας το 40%περίπου <strong>τη</strong>ς συνολικής κατανάλωσης τελικής ενέργειας (837.019 ΤΙΠ). Το ίδιο ακριβώς ποσοστόδηλαδή το 40%, καταναλώνει ο τομέας των μεταφορών έχοντας όμως υψηλότερο ποσό κατανάλωσηςτελικής ενέργειας (851.029 ΤΙΠ). Αντίθετα, ο βιομηχανικός τομέας σημειώνει μικρή πτώση, με τοποσοστό να φτάνει στο 13% (269.244 ΤΙΠ). Τέλος, η συνεισφορά του εμπορικού τομέα αυξάνεταιελαφριά συνεισφέροντας το 7% (154.794 ΤΙΠ).Η αδυναμία διαθεσιμό<strong>τη</strong>τας όλων των στοιχείων αναφορικά με <strong>τη</strong>ν κατανάλωση ενέργειας <strong>για</strong>περισσότερα χρόνια δεν μπορεί να οδηγήσει σε ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με <strong>τη</strong>ν διαχρονικήεξέλιξη <strong>τη</strong>ς τομεακής ανάλυσης <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης ενέργειας.91

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΕικόνα 2: Τομεακή ανάλυση κατανάλωσης ενέργειας σε εθνικό επίπεδοΟ κτιριακός τομέας αντιπροσωπεύει το 40% περίπου <strong>τη</strong>ς τελικής κατανάλωσης ενέργειας, ενώπαράλληλα εμφανίζει <strong>και</strong> το μεγαλύτερο μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης <strong>τη</strong>ς ζή<strong>τη</strong>σης. Δεύτεροςμεγαλύτερος καταναλωτής είναι ο τομέας των μεταφορών που απορροφούν το 39% του συνόλου <strong>τη</strong>ςκατανάλωσης ενέργειας. Αντίθετα, ο βιομηχανικός τομέας εμφανίζει ένα σχετικά σταθερό επίπεδοζή<strong>τη</strong>σης. Τα στοιχεία που προέκυψαν από <strong>τη</strong> μελέ<strong>τη</strong> του παρόντος δείκ<strong>τη</strong> είναι άμεσα συγκρίσιμα <strong>και</strong>αρκετά κοντά με τα στοιχεία που παρουσιάζονται στο σχετικό διάγραμμα που αναφέρεται σε εθνικόεπίπεδο.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Energy 2 συνδέεται άμεσα με τον δείκ<strong>τη</strong> Energy 1 «Κατανάλωση ενέργειας» καθώς από τοάθροισμα των επιμέρους τομέων προκύπτει η συνολική κατανάλωση τελικής ενέργειας.92

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Υπουργείο Ανάπτυξης: Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενης πληροφορίας κατόπιν επιστολής.Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα, αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2003, 2005Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από αξιόπιστους φορείς σχετικούς με <strong>τη</strong> θεματική περιοχήτου δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Διαθέσιμα στοιχεία μόνο <strong>για</strong> δύο έ<strong>τη</strong>. Η έλλειψη περισσότερο επι<strong>και</strong>ροποιημένωνστοιχείων <strong>για</strong> καταναλώσεις ενέργειας δεν παρέχει <strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>τα παρακολούθησης <strong>τη</strong>ς διαχρονικήςεξέλιξης του δείκ<strong>τη</strong>.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΔεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα <strong>για</strong> περισσότερα από ένα χρόνια αναφορικά με <strong>τη</strong>ν κατανάλωσηκυρίως υγρών καυσίμων.Κρίνεται απόλυτα αναγκαία η <strong>συσ<strong>τη</strong>μα</strong>τική καταγραφή από το Υπουργείο Ανάπτυξης <strong>και</strong>δημοσιοποίηση των στοιχείων <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης υγρών καυσίμων από <strong>τη</strong> Στατιστική ΥπηρεσίαΕλλάδος, όπως γίνεται <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίπτωση <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-93

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗEnergy 3ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΕΝΤΑΣΗΘεματική περιοχή:ΕνέργειαDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει <strong>τη</strong>ν ενεργειακή ένταση σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ. Η ενεργειακή έντασηορίζεται ως ο λόγος <strong>τη</strong>ς ενεργειακής κατανάλωσης προς το ΑΕΠ <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ <strong>και</strong> παρακολουθεί <strong>τη</strong>σχετική εξέλιξη των δύο μεγεθών. Η ενεργειακή ένταση εκφράζει ένα ποσοτικό μέτρο <strong>τη</strong>ς μέσηςπαραγωγικό<strong>τη</strong>τας του ενεργειακού τομέα, άμεσα συγκρίσιμο με τις επιδόσεις άλλων χωρών ή/<strong>και</strong>περιοχών.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ ενεργειακή ένταση το 2003 ανέρχεται σε 141,35 Τόνους Ισοδύναμου Πετρελαίου (ΤΙΠ) ανά εκ. €,ενώ <strong>για</strong> το 2005 ανέρχεται σε 113,32 Τόνους Ισοδύναμου Πετρελαίου (ΤΙΠ) ανά εκ. €. Παρα<strong>τη</strong>ρείταιμείωση του συγκεκριμένου δείκ<strong>τη</strong> κατά 19,84% η οποία οφείλεται αφενός μεν σ<strong>τη</strong>ν μικρότερηκατανάλωση ενέργειας κατά το 2005 <strong>και</strong> αφετέρου σ<strong>τη</strong>ν μεγάλη αύξηση του ΑΕΠ.Η έλλειψη δεδομένων <strong>για</strong> περισσότερα χρόνια δεν μπορεί να οδηγήσει σε ασφαλή συμπεράσματασχετικά με <strong>τη</strong>ν διαχρονική εξέλιξη του δείκ<strong>τη</strong>.94

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΕΝΤΑΣΗΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΗ υψηλή κατά κεφαλήν κατανάλωση ενέργειας δεν αποτελεί, από μόνη <strong>τη</strong>ς τεκμήριο τεχνολογικής,κοινωνικής ή/<strong>και</strong> οικονομικής προόδου. Αντίθετα, μπορεί να αποτελεί ένδειξη ανεπάρκειας <strong>και</strong>σπατάλης, αφού σημασία δεν έχει η κατανάλωση ενέργειας, αλλά η παραγωγή ωφέλιμου έργου με <strong>τη</strong>χρήση <strong>τη</strong>ς. Το ζητούμενο επομένως είναι καταρχήν ο προσδιορισμός <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong> συνέχεια η βελτίωση <strong>τη</strong>ςενεργειακής απόδοσης. Για το λόγο αυτό είναι σημαντική η βοήθεια του δείκ<strong>τη</strong> ενεργειακής έντασης,ο οποίος εκφράζει το λόγο <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης ενέργειας προς το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν μίαςχώρας ή περιοχής, ή αλλιώς το σύνολο των παραγομένων αγαθών <strong>και</strong> υπηρεσιών.Ο δείκ<strong>τη</strong>ς αποτελεί έναν από τους διαρθρωτικούς δείκτες που εξετάζονται από το Εαρινό ΣυμβούλιοΚορυφής <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν αξιολόγηση <strong>τη</strong>ς πορείας προς <strong>τη</strong> βιώσιμη ανάπτυξη, στοπλαίσιο <strong>τη</strong>ς διαδικασίας <strong>τη</strong>ς Λισσαβόνας, επομένως κρίνεται κρίσιμη η ένταξη του στο παρόνΣύσ<strong>τη</strong>μα Δεικτών.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΗ συνολική κατανάλωση ενέργειας υπολογίζεται αναλυτικά στον δείκ<strong>τη</strong> Energy 1 «Κατανάλωσηενέργειας». Αντίστοιχα, το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν <strong>για</strong> το Νομό Θεσσαλονίκης υπολογίζεταιστον δείκ<strong>τη</strong> Popul 3 «ΑΕΠ ανά κάτοικο - Τομεακή κατανομή ΑΕΠ». Ο υπολογισμός του δείκ<strong>τη</strong>Energy 3 «Ενεργειακή ένταση» επιτυγχάνεται με <strong>τη</strong> διαίρεση των δύο αυτών μεγεθών.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ160140120100ΤΙΠ / εκ. €8060402002003 2005Εικόνα 1: Εξέλιξη ενεργειακής έντασης στο Νομό Θεσσαλονίκης95

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ ενεργειακή ένταση το 2003 ανέρχεται σε 141,35 Τόνους Ισοδύναμου Πετρελαίου (ΤΙΠ) ανά εκ. €.Η τιμή <strong>τη</strong>ς ενεργειακής έντασης προκύπτει από <strong>τη</strong> διαίρεση <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης ενέργειας <strong>για</strong> το 2003,η οποία όπως αναφέρθηκε στον δείκ<strong>τη</strong> Energy 1 είναι 2.203.141 ΤΙΠ με <strong>τη</strong>ν αντίστοιχη τιμή τουΑκαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος <strong>για</strong> το Νομό Θεσσαλονίκης, το οποίο <strong>για</strong> το ίδιο έτος αναφοράςανήλθε σε 15.586 εκ. €.Η ενεργειακή ένταση το 2005 ανέρχεται σε 113,32 Τόνους Ισοδύναμου Πετρελαίου (ΤΙΠ) ανά εκ. €.Η τιμή <strong>τη</strong>ς ενεργειακής έντασης προκύπτει από <strong>τη</strong> διαίρεση <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης ενέργειας <strong>για</strong> το 2005,η οποία όπως αναφέρθηκε στον δείκ<strong>τη</strong> Energy 1 είναι 2.112.086 ΤΙΠ με <strong>τη</strong>ν αντίστοιχη τιμή τουΑκαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος <strong>για</strong> το Νομό Θεσσαλονίκης, το οποίο <strong>για</strong> το ίδιο έτος αναφοράςανήλθε σε 18.639 εκ. €.Παρα<strong>τη</strong>ρείται μείωση του συγκεκριμένου δείκ<strong>τη</strong> κατά 19,84% η οποία οφείλεται αφενός μεν σ<strong>τη</strong>νμικρότερη κατανάλωση ενέργειας κατά το 2005 <strong>και</strong> αφετέρου σ<strong>τη</strong>ν μεγάλη αύξηση του ΑΕΠ.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΕικόνα 2: Εξέλιξη ενεργειακής έντασης σε εθνικό επίπεδοΗ ενεργειακή ένταση σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα κινείται σταθερά σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα ενώ η απόκλιση απότον μέσο όρο <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης φαίνεται να διευρύνεται. Αν <strong>και</strong> το φαινόμενο <strong>τη</strong>ς άτυπηςοικονομίας σ<strong>τη</strong> χώρα που αποκρύπτει σημαντικό μέρος του ΑΕΠ αυξάνει πλασματικά <strong>τη</strong>ν τιμή τουδείκ<strong>τη</strong>, η σημαντική απόκλιση <strong>τη</strong>ς τιμής του από τον κοινοτικό μέσο όρο (που στα τέλη <strong>τη</strong>ς δεκαετίαςπροσεγγίζει το 37%) φανερώνει <strong>τη</strong>ν μη παραγωγική χρήση <strong>τη</strong>ς ενέργειας σ<strong>τη</strong>ν ελληνική οικονομία.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Energy 3 συνδέεται άμεσα με τον Energy 1 «Κατανάλωση ενέργειας» <strong>και</strong> τον δείκ<strong>τη</strong>Popul 3 «ΑΕΠ ανά κάτοικο - Τομεακή κατανομή ΑΕΠ».96

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Υπουργείο Ανάπτυξης: Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενης πληροφορίας κατόπιν επιστολής.Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα, αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Εταιρεία Παροχής Αερίου Θεσσαλονίκης (ΕΠΑ): Δελτίο Τύπου, Δεκέμβριος 2007.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2003, 2005Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από αξιόπιστους φορείς σχετικούς με <strong>τη</strong> θεματική περιοχήτου δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Διαθέσιμα στοιχεία μόνο <strong>για</strong> δύο έ<strong>τη</strong>. Η έλλειψη περισσότερο επι<strong>και</strong>ροποιημένωνστοιχείων <strong>για</strong> καταναλώσεις ενέργειας δεν παρέχει <strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>τα παρακολούθησης <strong>τη</strong>ς διαχρονικήςεξέλιξης του δείκ<strong>τη</strong>. Η κατανάλωση ενέργειας αναφέρεται σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ, ενώ το Ακαθάριστο ΕγχώριοΠροϊόν στο Νομό Θεσσαλονίκης.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΔεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα <strong>για</strong> περισσότερα από δύο χρόνια αναφορικά με <strong>τη</strong>ν κατανάλωσηενέργειας.Κρίνεται απόλυτα αναγκαία η <strong>συσ<strong>τη</strong>μα</strong>τική καταγραφή <strong>και</strong> δημοσιοποίηση των στοιχείων <strong>τη</strong>ςκατανάλωσης καυσίμων από <strong>τη</strong> Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος, όπως γίνεται <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίπτωση <strong>τη</strong>ςκατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-97

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗEnergy 4ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣΘεματική περιοχή:ΕνέργειαDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς εκφράζει <strong>τη</strong>ν εγκατεσ<strong>τη</strong>μένη ισχύ των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) σ<strong>τη</strong>νπεριοχή ευθύνης του ΟΡΘ, οι οποίες συμμετέχουν σ<strong>τη</strong>ν ηλεκτροπαραγωγή. Παράλληλα, ο δείκ<strong>τη</strong>ςπαρουσιάζει <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη <strong>τη</strong>ς εγκατεσ<strong>τη</strong>μένης επιφάνειας ηλιακών συλλεκτών, όπως επίσης<strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν παραγόμενη ενέργεια σε GWh.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΣτο Νομό Θεσσαλονίκης υπάρχουν μόνο Φωτοβολταϊκοί (Φ/Β) σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικήςενέργειας, των οποίων η συνολική εγκατεσ<strong>τη</strong>μένη ισχύς ανέρχεται στα 151,3 kW. Η τοπικήεγκατεσ<strong>τη</strong>μένη ισχύς αποτελεί το 7,84% των συνολικής εγκατεσ<strong>τη</strong>μένης ισχύος των μονάδων ΑΠΕπου συμμετέχουν σ<strong>τη</strong>ν ηλεκτροπαραγωγή σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα.Η συνολική εγκατεσ<strong>τη</strong>μένη επιφάνεια ηλιακών συλλεκτών σ<strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη ανέρχεται σε345.000 m 2 , δηλαδή σε κάθε 1.000 κατοίκους αντιστοιχούν 305,25 m 2 ηλιακών συλλεκτών,υψηλότερα από το μέσο εθνικό επίπεδο, όπου το αντίστοιχο μέγεθος ανέρχεται σε 265 m 2 . Κάθεχρόνο υπολογίζεται ότι εγκαθίστανται πάνω από 35.000 m 2 επιφάνειας ηλιακών συλλεκτών σ<strong>τη</strong>νΕΠΘ.98

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς πληροφορεί <strong>για</strong> <strong>τη</strong> συμμετοχή <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ σ<strong>τη</strong>ν πορεία προσαρμογής <strong>τη</strong>ς χώρας με τιςαπαιτήσεις <strong>τη</strong>ς Κοινοτικής Οδηγίας 2001/77/EΚ που επιβάλλει <strong>τη</strong>ν επίτευξη μέχρι το 2010 ενόςποσοστού συμμετοχής των ΑΠΕ ίσο με 20,1%. Λόγω <strong>τη</strong>ς μεγάλης συμβολής των ΑΠΕ σ<strong>τη</strong> μείωσητων περιβαλλοντικών επιπτώσεων <strong>και</strong> ιδιαίτερα σ<strong>τη</strong>ν αντιμετώπιση του φαινομένου του θερμοκηπίου,ο δείκ<strong>τη</strong>ς αυτός συμπεριλαμβάνεται στο σύνολο των διαρθρωτικών δεικτών με τους οποίουςαξιολογείται η πρόοδος προς <strong>τη</strong> βιώσιμη ανάπτυξη στο πλαίσιο <strong>τη</strong>ς διαδικασίας <strong>τη</strong>ς Λισσαβόνας.Ο δείκ<strong>τη</strong>ς παρουσιάζει επίσης <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη <strong>τη</strong>ς εγκατεσ<strong>τη</strong>μένης επιφάνειας ηλιακώνσυλλεκτών παράλληλα με <strong>τη</strong>ν παραγόμενη ενέργεια σε GWh. Η χρήση ηλιακών συλλεκτώνσυμβάλλει άμεσα σ<strong>τη</strong>ν αύξηση του ποσοστού συμμετοχής των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας(ΑΠΕ) στο σύνολο <strong>τη</strong>ς πρωτογενούς ενεργειακής ζή<strong>τη</strong>σης <strong>και</strong> έμμεσα σ<strong>τη</strong> μεγιστοποίηση <strong>τη</strong>ςσυμβολής των ΑΠΕ σ<strong>τη</strong>ν ηλεκτροπαραγωγή λόγω υποκατάστασης ηλεκτρικής ενέργειας με ηλιακή.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΤα στοιχεία <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν εγκατεσ<strong>τη</strong>μένη ισχύς των μονάδων ΑΠΕ σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ, οι οποίες εντάσσονται στοδιασυνδεδεμένο σύσ<strong>τη</strong>μα ηλεκτροπαραγωγής, υπολογίζονται από τα στοιχεία του ΔιαχειριστήΕλληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΣΜΗΕ).Τα στοιχεία <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν εγκατεσ<strong>τη</strong>μένη επιφάνεια ηλιακών συλλεκτών σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ υπολογίζονται από ταστοιχεία <strong>τη</strong>ς Ένωσης Βιομηχανιών Ηλιακής Ενέργειας (ΕΒΗΕ).ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1: Εγκατεσ<strong>τη</strong>μένη ισχύς ΑΠΕ στο Νομό Θεσσαλονίκης (2008)99

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ συνολική εγκατεσ<strong>τη</strong>μένη ισχύς των ΑΠΕ που συμμετέχουν σ<strong>τη</strong>ν ηλεκτροπαραγωγή στο ΝομόΘεσσαλονίκης ανέρχεται το Μάϊο του 2008 στα 151,3 kW. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι κατάτα προηγούμενα χρόνια (πριν το 2008) δεν υπήρχαν εγκατεσ<strong>τη</strong>μένες μονάδες ΑΠΕ σ<strong>τη</strong>ν περιοχή (ησυνολική εγκατεσ<strong>τη</strong>μένη ισχύς των ΑΠΕ ήταν μηδενική), ενώ σήμερα το σύνολο των μονάδων αυτώναποτελούν Φωτοβολταϊκοί (Φ/Β) σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Σύμφωνα με τα στοιχείαδεν υπάρχουν αιολικά πάρκα, μικρά υδροηλεκτρικά καθώς <strong>και</strong> μονάδες αξιοποίησης βιομάζας που νασυμμετέχουν σ<strong>τη</strong>ν παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στο Νομό Θεσσαλονίκης.Η συνολική εγκατεσ<strong>τη</strong>μένη ισχύς των Φ/Β του διασυνδεδεμένου συστήματος σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα ανέρχεται<strong>τη</strong>ν ίδια περίοδο στα 1929 kW. Η ισχύς δηλαδή των Φ/Β σταθμών οι οποίοι είναι εγκατεσ<strong>τη</strong>μένοι στοΝομό Θεσσαλονίκης ανέρχεται στο 7,84% των συνολικής εγκατεσ<strong>τη</strong>μένης ισχύος.Η αυξητική τάση που εμφανίζει η συμμετοχή των ΑΠΕ δεν επαρκεί <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν κάλυψη του στόχου <strong>τη</strong>ςΚοινοτικής Οδηγίας 2001/77/ΕΚ. Κρίνεται επομένως απαραί<strong>τη</strong><strong>τη</strong> η ενίσχυση των προσπαθειώνπροκειμένου η Ελλάδα να πετύχει το στόχο <strong>για</strong> συμμετοχή κατά 20,1% των ΑΠΕ σ<strong>τη</strong>νηλεκτροπαραγωγή μέχρι το 2010, όπως ορίζει η Κοινοτική Οδηγία.Σύμφωνα με στοιχεία <strong>τη</strong>ς ΕΒΗΕ, η συνολική εγκατεσ<strong>τη</strong>μένη επιφάνεια ηλιακών συλλεκτών σ<strong>τη</strong>Θεσσαλονίκη ανέρχεται σε 345.000 m 2 . Ο πληθυσμός <strong>τη</strong>ς περιοχής <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης υπολογίσ<strong>τη</strong>κεστο δείκ<strong>τη</strong> Popul1 σε 1.130.226 κατοίκους. Δηλαδή σε κάθε 1.000 κατοίκους αντιστοιχούν 305,25 m 2ηλιακών συλλεκτών, υψηλότερα από το μέσο εθνικό επίπεδο όπου το αντίστοιχο μέγεθος ανέρχεταισε 265 m 2 . Κάθε χρόνο υπολογίζεται ότι εγκαθίστανται πάνω από 35.000 m 2 επιφάνειας ηλιακώνσυλλεκτών σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ.Ο στόχος που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ηλιοθερμικών Βιομηχανιών (ESTIF - EuropeanSolar Thermal Industry Federation) <strong>και</strong> συνεπώς <strong>και</strong> η ΕΒΗΕ <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν Ελλάδα, τίθεται η εγκατάστασηπερίπου 10 εκατομμυρίων τετραγωνικών μέτρων συλλεκτών έως το 2015 (περιλαμβανομένων τωνσυσ<strong>τη</strong>μάτων <strong>για</strong> θέρμανση <strong>και</strong> κλιματισμό). Ο στόχος αυτός (περίπου 1 m 2 ηλιακών συλλεκτών <strong>για</strong>κάθε κάτοικο) είναι ιδιαίτερα σημαντικός καθώς θα μπορούσε να συνεισφέρει σ<strong>τη</strong>ν αποφυγή <strong>τη</strong>ςέκλυσης τουλάχιστον 4 εκατομμυρίων τόνων διοξειδίου του άνθρακα (CO 2 ) ε<strong>τη</strong>σίως.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΗ συνολική εγκατεσ<strong>τη</strong>μένη ισχύς των Φ/Β του διασυνδεδεμένου συστήματος στο Νομό Αττικήςανέρχεται στα 188,6 kW, τιμή αρκετά κοντά σ<strong>τη</strong>ν αντίστοιχη <strong>για</strong> το Νομό Θεσσαλονίκης. Η συνολικήεγκατεσ<strong>τη</strong>μένη ισχύς των Φ/Β σ<strong>τη</strong>ν Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας ανέρχεται σε 504 kW, με τοΝομό Θεσσαλονίκης να συνεισφέρει το 30,02%. Αντίστοιχα, η συνολική εγκατεσ<strong>τη</strong>μένη ισχύς τωνΦ/Β σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα ανέρχεται σε 1929 kW, με το Νομό Θεσσαλονίκης να συνεισφέρει συνολικά το7,84%.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Energy 4 συνδέεται άμεσα με τον δείκ<strong>τη</strong> Energy 1 «Κατανάλωση ενέργειας» δεδομένο ότιοι μονάδες ΑΠΕ συμμετέχουν σ<strong>τη</strong>ν ηλεκτροπαραγωγή <strong>και</strong> αποτελούν συνιστώσες <strong>τη</strong>ς πρωτογενούςενεργειακής ζή<strong>τη</strong>σης <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ.100

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Διαχειριστής Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΣΜΗΕ): Συνοπτικόπληροφοριακό δελτίο - Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, Μάιος 2008.Ένωση Βιομηχανιών Ηλιακής Ενέργειας (ΕΒΗΕ): Προσωπική επαφή - Σεπτέμβριος 2008.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2008Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από αξιόπιστους φορείς σχετικούς με <strong>τη</strong> θεματική περιοχήτου δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Δεν υπάρχει επαρκής χρονοσειρά αναφορικά με <strong>τη</strong>ν εγκατεσ<strong>τη</strong>μένη επιφάνεια ηλιακώνσυλλεκτών.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΚρίνεται αναγκαία η αναλυτική καταγραφή των μονάδων ΑΠΕ που συμμετέχουν σ<strong>τη</strong>νηλεκτροπαραγωγή σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ. Επίσης, κρίνεται σημαντική η καταγραφή <strong>τη</strong>ς εγκατεσ<strong>τη</strong>μένηςεπιφάνειας ηλιακών συλλεκτών.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-101

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗEnergy 5ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΚΑΙ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΩΝΘεματική περιοχή:ΕνέργειαDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς παρουσιάζει <strong>τη</strong> διείσδυση του φυσικού αερίου (α) στον οικιακό, (β) εμπορικό <strong>και</strong> (γ)βιομηχανικό τομέα, σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ. Επίσης υπολογίζει <strong>τη</strong>ν κατανάλωση βιοκαυσίμων ωςποσοστό επί <strong>τη</strong>ς συνολικής κατανάλωσης ενέργειας στις μεταφορές.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΑναφορικά με <strong>τη</strong> διείσδυση του φυσικού αερίου παρα<strong>τη</strong>ρείται μεγάλη αύξηση του αριθμού τωνενεργών καταναλωτών, κυρίως στον οικιακό (από 42 έως 65% ανά έτος) <strong>και</strong> εμπορικό τομέα (από 24έως 33%). Ο βιομηχανικός τομέας παρουσιάζει σταθερή αύξηση κατά 12% περίπου κάθε χρόνο.Η διείσδυση των βιοκαυσίμων σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ είναι ακόμα σε σχετικά χαμηλά επίπεδα (2,5%) <strong>και</strong> σχετικάμακριά από τον Εθνικό στόχο, ο οποίος προβλέπει 5,75% μέχρι το Δεκέμβριο του 2010.102

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΚΑΙ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς πληροφορεί <strong>για</strong> <strong>τη</strong> εξέλιξη του αριθμού συνδέσεων των καταναλωτών στον οικιακό,εμπορικό <strong>και</strong> βιομηχανικό τομέα. Η χρήση του φυσικού αερίου αντί συμβατικών καυσίμων (όπως π.χ.πετρελαίου) είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς το φυσικό αέριο είναι η καθαρότερη πηγή πρωτογενούςενέργειας, μετά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Τα μεγέθη των εκπεμπόμενων ρύπων είναι σαφώςμικρότερα σε σχέση με τα συμβατικά καύσιμα, ενώ η βελτίωση του βαθμού απόδοσης πουεπιτυγχάνεται από τις μονάδες καύσης φυσικού αερίου μειώνει <strong>τη</strong> συνολική κατανάλωση καυσίμου<strong>και</strong> συνεπώς περιορίζει <strong>τη</strong>ν ατμοσφαιρική ρύπανση.Ο όρος βιοκαύσιμα αναφέρεται συνήθως σε υγρά καύσιμα από βιομάζα, που μπορούν ναχρησιμοποιηθούν στον τομέα των μεταφορών. Τα πιο συνηθισμένα στο εμπόριο είναι το βιοντίζελ κιη βιοαιθανόλη. Τα σημαντικότερα οφέλη που προκύπτουν από <strong>τη</strong> χρήση βιοκαυσίμων είναιπεριβαλλοντικά, οικονομικά <strong>και</strong> γεωπολιτικά. Είναι φιλικότερα προς το περιβάλλον από τα συμβατικάκαύσιμα <strong>για</strong>τί έχουν λιγότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO 2 ) <strong>και</strong> διοξειδίου του θείου(SO 2 ), ενώ <strong>και</strong> οι πρώτες ύλες από τις οποίες παράγονται είναι ανανεώσιμες. Τέλος με <strong>τη</strong>ν αύξηση <strong>τη</strong>ςδιείσδυσης των βιοκαυσίμων στο ενεργειακό ισοζύγιο κάθε χώρας επιτυγχάνεται μείωση <strong>τη</strong>ςεξάρ<strong>τη</strong>σης <strong>τη</strong>ς από το πετρέλαιο με τελικό αποτέλεσμα <strong>τη</strong>ν ενίσχυση <strong>τη</strong>ς ασφάλειας του ενεργειακούεφοδιασμού <strong>τη</strong>ς.Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εκδώσει Κοινοτική Οδηγία (2003/30/ΕΚ) σύμφωνα με <strong>τη</strong>ν οποία μέχρι το2010 το 5,75% του συνόλου των καυσίμων που χρησιμοποιούνται <strong>για</strong> μεταφορές στις χώρες <strong>τη</strong>ςΕυρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να είναι βιοκαύσιμα. Αναφορικά με <strong>τη</strong>ν εναρμόνιση <strong>τη</strong>ς ΕλληνικήςΝομοθεσίας με <strong>τη</strong>ν Κοινοτική Οδηγία 2003/30/ΕΚ, ψηφίσ<strong>τη</strong>κε ο Ν. 3423/2005 «Εισαγωγή σ<strong>τη</strong>νΕλληνική Αγορά των Βιοκαυσίμων <strong>και</strong> των Άλλων Ανανεώσιμων Καυσίμων» (ΦΕΚ Α' 304), οοποίος τέθηκε σε ισχύ στις 13 Δεκεμβρίου 2005. Μεταξύ άλλων, με το Νόμο αυτό καθορίζεταιεθνικός στόχος έως <strong>τη</strong>ν 31η Δεκεμβρίου 2010 το ποσοστό διείσδυσης των βιοκαυσίμων να ανέρχεταισε 5,75%.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ αριθμός των ενεργών καταναλωτών <strong>και</strong> συνδέσεων φυσικού αερίου σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ υπολογίζεται βάσειτων στοιχείων που δια<strong>τη</strong>ρεί η Εταιρεία Παροχής Αερίου Θεσσαλονίκης (ΕΠΑ). Αντίστοιχα, ηκατανάλωση βιοκαυσίμων υπολογίζεται από στοιχεία του Υπουργείου Ανάπτυξης. Ανάλογα με <strong>τη</strong>νκατανάλωση του πετρελαίου κίνησης υπολογίζεται το ποσοστό χρήσης βιοκαυσίμων ανά έτος.103

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ80.00070.00060.000Αριθμός καταναλωτών50.00040.00030.00020.00010.00002005 2006 2007Εικόνα 1: Συνολικός αριθμός ενεργών καταναλωτών φυσικού αερίου σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ70.00060.000Αριθμός καταναλωτών50.00040.00030.00020.00010.00002005 2006 2007Εικόνα 2: Αριθμός ενεργών καταναλωτών φυσικού αερίου στον οικιακό τομέα σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ104

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ1.6001.4001.200Αριθμός καταναλωτών1.00080060040020002005 2006 2007Εικόνα 3: Αριθμός ενεργών καταναλωτών φυσικού αερίου στον εμπορικό τομέα σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ6050Αριθμός καταναλωτών4030201002005 2006 2007Εικόνα 4: Αριθμός ενεργών καταναλωτών φυσικού αερίου στον βιομηχανικό τομέα σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ105

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ120%100%Ποσοστό αύξησης80%60%40%20%0%Οικιακοί καταναλωτές Εμπορικοί καταναλωτές Βιομηχανικοί καταναλωτές Συνολικοί καταναλωτές2006 2007Εικόνα 5: Ποσοστό αύξηση καταναλωτών φυσικού αερίου ανά τομέα σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ5%Ποσοστό διείσδυσης βιοκαυσίμων4%3%2%1%0%2005 2006 2007Εικόνα 6: Ποσοστό διείσδυσης βιοκαυσίμων106

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ επεξεργασία των στοιχείων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι <strong>και</strong> στους τρεις τομείς (οικιακός,εμπορικός, βιομηχανικός) παρουσιάζεται αύξηση του αριθμού των ενεργών καταναλωτών. Ημεγαλύτερη αύξηση καταγράφεται στον οικιακό τομέα (από 42 έως 65% ανά έτος), ακολουθεί στονεμπορικό τομέα (από 24 έως 33%) <strong>και</strong> τέλος ο βιομηχανικός τομέας, ο οποίος παρουσιάζει σταθερήαύξηση κατά 12% περίπου κάθε χρόνο.Η συνολική αύξηση <strong>τη</strong>ς χρήσης φυσικού αερίου οφείλεται κυρίως στα γνωστά περιβαλλοντικά οφέληπου απορρέουν από <strong>τη</strong> χρήση του συγκεκριμένου καυσίμου, αλλά <strong>και</strong> από το γεγονός ότι τα τελευταίαχρόνια παρα<strong>τη</strong>ρείται μια αλματώδης αύξηση <strong>τη</strong>ς τιμής του πετρελαίου, το οποίο αποτελεί ουσιαστικάτο κυρίως χρησιμοποιούμενο καύσιμο, ιδιαίτερα <strong>για</strong> <strong>τη</strong> θέρμανση χώρων στον οικιακό <strong>και</strong> εμπορικότομέα. Η κατά προσέγγιση 20% χαμηλότερη τιμή πώλησης του φυσικού αερίου σε σχέση με <strong>τη</strong>ναντίστοιχη του πετρελαίου αποτελεί κύριο παράγοντα στροφής των καταναλωτών προς τις συνδέσειςφυσικού αερίου.Η διείσδυση των βιοκαυσίμων σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ είναι ακόμα σε σχετικά χαμηλό επίπεδο. Κρίνεταιεξαιρετικά δύσκολο λόγω των συνθηκών που επικρατούν σ<strong>τη</strong>ν παραγωγή των βιοκαυσίμων ναπροσεγγίσουν το στόχο του 5,75% μέχρι τον Δεκέμβριο του 2010.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Energy 5 συνδέεται άμεσα με τον Energy 1 «Κατανάλωση ενέργειας», καθώς ηκατανάλωση των βιοκαυσίμων αποτελεί στοιχείο που λαμβάνεται υπόψη κατά τον υπολογισμό <strong>τη</strong>ςσυνολικής κατανάλωσης ενέργειας.107

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εταιρεία Παροχής Αερίου Θεσσαλονίκης (ΕΠΑ): Δελτίο Τύπου, Δεκέμβριος 2007.Υπουργείο Ανάπτυξης: Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενης πληροφορίας κατόπιν επιστολής.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2005-2007Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από αξιόπιστους φορείς σχετικούς με <strong>τη</strong> θεματική περιοχήτου δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Το δίκτυο <strong>τη</strong>ς ΕΠΑ κατά <strong>τη</strong> διάρκεια των πρώτων ετών που υπάρχουν δεδομένα δενκαλύπτει όλη <strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΚρίνεται αναγκαία η ανάπτυξη ενός συστήματος αναλυτικότερης καταγραφής <strong>και</strong> προσδιορισμού τωνποσοτήτων των βιοκαυσίμων που παράγονται σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-108

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗEnergy 6ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΨΥΞΗΣΘεματική περιοχή:ΕνέργειαDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς παρουσιάζει το βαθμό απόδοσης των συσ<strong>τη</strong>μάτων θέρμανσης <strong>και</strong> ψύξης σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ. Οβαθμός απόδοσης ορίζεται ως η θερμαντική ή ψυκτική ισχύς ανά τετραγωνικό μέτρο κατοικιών.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟ υπολογισμός του δείκ<strong>τη</strong> δεν είναι δυνατός λόγω ανεπάρκειας δεδομένων.109

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑΠΟΔΟΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΨΥΞΗΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΗ ενσωμάτωση του δείκ<strong>τη</strong> Energy 6 «Απόδοση συσ<strong>τη</strong>μάτων θέρμανσης <strong>και</strong> ψύξης» στο Σύσ<strong>τη</strong>μαεπιλέχθηκε λόγω <strong>τη</strong>ς σημαντικής κατανάλωσης ενέργειας που προκύπτει κατά <strong>τη</strong> διάρκεια <strong>τη</strong>ςλειτουργίας των συσ<strong>τη</strong>μάτων, τα οποία χρησιμοποιούνται <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν κάλυψη των θερμικών <strong>και</strong>ψυκτικών φορτίων. Τα τελευταία χρόνια, η μεγάλη αύξηση του ηλεκτρικού φορτίου αιχμής κατά τουςθερινούς μήνες, <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν οποία κατά μεγάλο ποσοστό είναι υπεύθυνη η αύξηση <strong>τη</strong>ς εγκατάστασηςκλιματιστικών μονάδων, καθιστά αναγκαία <strong>τη</strong>ν εύρεση δεδομένων αναφορικά με <strong>τη</strong> συνολικήεγκατεσ<strong>τη</strong>μένη επιφάνεια, καθώς <strong>και</strong> <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη των πωλήσεών τους.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΔεν έχουν βρεθεί αξιόπιστα στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΟ αριθμός των εγκατεσ<strong>τη</strong>μένων συσ<strong>τη</strong>μάτων θέρμανσης <strong>και</strong> ψύξης δεν μπόρεσε να υπολογιστείκαθώς δεν έχει πραγματοποιηθεί κάποια παρόμοια καταγραφή κατά το παρελθόν. Επίσης, δενκατέσ<strong>τη</strong> δυνατός ο υπολογισμός από στοιχεία εταιρειών διάθεσης <strong>και</strong> εμπορίας των συγκεκριμένωνσυσ<strong>τη</strong>μάτων, καθώς δεν υπάρχουν καταγεγραμμένα επίσημα στοιχεία.ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΔεν έχουν βρεθεί στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΣυνδέεται με δείκτες που αφορούν σ<strong>τη</strong>ν «Ενέργεια» <strong>και</strong> πιο συγκεκριμένα τους δείκτες Energy 1 <strong>και</strong>Energy 2. Η κατανάλωση πετρελαίου, φυσικού αερίου <strong>και</strong> ηλεκτρικής ενέργειας που προκύπτει από<strong>τη</strong> χρήση των συσ<strong>τη</strong>μάτων θέρμανσης <strong>και</strong> ψύξης αποτελεί μέρος <strong>τη</strong>ς συνολικής καταναλισκόμενηςενέργειας σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ <strong>τη</strong>ν οποία υπολογίζει ο δείκ<strong>τη</strong>ς Energy 1. Με παρόμοιο τρόπο συνδέεται με τονδείκ<strong>τη</strong> Energy 1 καθώς αποτελεί μέρος <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης ενέργειας στον οικιακό τομέα.110

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Δεν έχουν βρεθεί στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: -Χρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: -Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: -Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: -Ακρίβεια: -Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: -Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: -ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΛόγω <strong>τη</strong>ς σημαντικό<strong>τη</strong>τας <strong>τη</strong>ς επίδρασης <strong>τη</strong>ς απόδοσης των συσ<strong>τη</strong>μάτων σ<strong>τη</strong>ν τελική κατανάλωσηενέργειας είναι απαραί<strong>τη</strong>το μελλοντικά να πραγματοποιηθεί λεπτομερής έρευνα <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν καταγραφήτου αριθμού των εγκατεσ<strong>τη</strong>μένων συσ<strong>τη</strong>μάτων σε αντιπροσωπευτικό δείγμα κτιρίων σ<strong>τη</strong>ν περιοχή<strong>τη</strong>ς ΕΠΘ.Ο υπολογισμός του βαθμού απόδοσης των τυπικών συσ<strong>τη</strong>μάτων μπορεί να υπολογιστεί από <strong>τη</strong> μέσημηνιαία θερμοκρασία του αέρα του περιβάλλοντος σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ <strong>και</strong> σε συνδυασμό με <strong>τη</strong>ν επιθυμητήεσωτερική θερμοκρασία του χώρου, καθώς <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν κατανάλωση ενέργειας από τα αναλυτικά στοιχείατων δεικτών Energy 1 <strong>και</strong> Energy 2.Εναλλακτικά, προτείνεται είτε η άντληση στοιχείων από ιδιαίτερα διεξοδικές μελέτες αναφορικά με<strong>τη</strong>ν απόδοση των συσ<strong>τη</strong>μάτων σε διάφορες κα<strong>τη</strong>γορίες κτιρίων, είτε η προσομοίωση ενόςαντιπροσωπευτικού αριθμού κτιρίων με <strong>τη</strong> χρήση κατάλληλου λογισμικού <strong>και</strong> η εξαγωγήαποτελεσμάτων <strong>για</strong> το σύνολο των κτιρίων.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-111

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗEnergy 7ΟΙΚΟ-ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣΘεματική περιοχή:ΕνέργειαDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΘΕΤΙΚΗ - ΑΡΝΗΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς παρουσιάζει <strong>τη</strong>ν εξέλιξη <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης τελικής ενέργειας σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης τουΟΡΘ, σε σχέση με <strong>τη</strong>ν εξέλιξη των αέριων εκπομπών. Ο δείκ<strong>τη</strong>ς πληροφορεί <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν πορείααποσύνδεσης <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης ενέργειας από <strong>τη</strong>ν επιβάρυνση του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΛόγω έλλειψης επαρκών δεδομένων που σχετίζονται με <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη των δεικτών πουαφορούν σ<strong>τη</strong>ν κατανάλωση ενέργειας (Energy 1 <strong>και</strong> Energy 2) <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς τομεακής ανάλυσης τωνεκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων (Atm 4), δεν κατέσ<strong>τη</strong> δυνατός ο αναλυτικός υπολογισμός τουδείκ<strong>τη</strong> Energy 7. Παρόλα αυτά, παρατίθενται εκτιμήσεις <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποσοστιαία μεταβολή <strong>τη</strong>ςκατανάλωσης ενέργειας από τους διάφορους τομείς ενεργειακής κατανάλωσης <strong>και</strong> παραγωγικώνδρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων (βιομηχανία, οδικές μεταφορές, κεντρική θέρμανση) <strong>και</strong> των αντίστοιχων εκπομπώνατμοσφαιρικών ρύπων, σ<strong>τη</strong> βάση διαθέσιμων δεδομένων <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 1995 <strong>και</strong> 2002. Ενώ στον τομέα<strong>τη</strong>ς βιομηχανίας παρα<strong>τη</strong>ρείται μείωση σ<strong>τη</strong>ν κατανάλωση ενέργειας, οι εκπομπές των NMVOC <strong>και</strong>CH 4 αυξάνονται. Υπογραμμίζεται ότι οι εκπομπές των NO x <strong>και</strong> SO 2 μειώνονται με χαμηλότερο ρυθμόσε σχέση με <strong>τη</strong> μείωση <strong>τη</strong>ς ενεργειακής κατανάλωσης. Αντίστοιχα, στους τομείς των μεταφορών <strong>και</strong>θέρμανσης χώρων, τόσο η κατανάλωση ενέργειας, όσο <strong>και</strong> οι αντίστοιχες εκπομπές αυξάνονται, μεεξαίρεση τις εκπομπές SO 2 λόγω <strong>τη</strong>ς αποθείωσης των καυσίμων που σταδιακά εφαρμόσ<strong>τη</strong>κε.112

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΟΙΚΟ-ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ συγκεκριμένος δείκ<strong>τη</strong>ς παρουσιάζει <strong>τη</strong> σχετική εξέλιξη δύο κρίσιμων μεγεθών, όπως είναι ηκατανάλωση ενέργειας <strong>και</strong> οι εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων που προέρχονται από <strong>τη</strong>ν παραγωγήαυτής. Επομένως, η γνώση <strong>τη</strong>ς τιμής του δείκ<strong>τη</strong> κρίνεται σημαντική καθώς πληροφορεί <strong>για</strong> <strong>τη</strong>συνεισφορά του ενεργειακού τομέα σ<strong>τη</strong>ν επίτευξη <strong>τη</strong>ς αειφόρου ανάπτυξης. Αποτελεί μία στρα<strong>τη</strong>γικήδιαχείρισης που συνδέει <strong>τη</strong>ν οικονομική με <strong>τη</strong>ν περιβαλλοντική επίδοση ενός τομέα με στόχο <strong>τη</strong>δημιουργία μεγαλύτερης αξίας με τις λιγότερες δυνατές περιβαλλοντικές επιπτώσεις.Η έννοια <strong>τη</strong>ς οικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τας παρακινεί τις επιχειρήσεις που συνδέονται με <strong>τη</strong>ν κατανάλωσηενέργειας να πετύχουν μεγαλύτερη αξία με λιγότερη απορρόφηση ενέργειας <strong>και</strong> υλικών, όπως επίσης<strong>και</strong> με <strong>τη</strong>ν εκπομπή λιγότερων ατμοσφαιρικών ρύπων.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΗ συνολική κατανάλωση ενέργειας υπολογίζεται αναλυτικά στο δείκ<strong>τη</strong> Energy 1 «Κατανάλωσηενέργειας» <strong>και</strong> η αντίστοιχη τομεακή <strong>τη</strong>ς ανάλυση στο δείκ<strong>τη</strong> Energy 2. Επιπρόσθετα, οι εκπομπέςαερίων ρύπων που προέρχονται από τους διάφορους τομείς ενεργειακής κατανάλωσης <strong>και</strong>παραγωγικών δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων (βιομηχανία, οδικές μεταφορές, κεντρική θέρμανση) υπολογίζονταιστο δείκ<strong>τη</strong> Atm 4 «Τομεακή ανάλυση εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων». Ο υπολογισμός του δείκ<strong>τη</strong><strong>τη</strong>ς οικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τας του τομέα <strong>τη</strong>ς ενέργειας επιτυγχάνεται με <strong>τη</strong>ν ταυτόχρονη παρακολούθησητων δύο αυτών μεγεθών.113

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ150BIOMHXANIA100501995 2002Κατανάλωση ενέργειας Εκπομπές SO2 Εκπομπές NOxΕκπομπές CH4 Εκπομπές NMVOC200ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ150100501995 2002Κατανάλωση ενέργειας Εκπομπές SO2 Εκπομπές NOxΕκπομπές CΟ Εκπομπές NMVOC Εκπομπές PM10150ΘΕΡΜΑΝΣΗ100501995 2002Κατανάλωση ενέργειας Εκπομπές SO2 Εκπομπές NOxΕικόνα 1: Οικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τα του τομέα <strong>τη</strong>ς Ενέργειας114

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΛόγω έλλειψης επαρκών δεδομένων που σχετίζονται με <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη των δεικτών πουαφορούν σ<strong>τη</strong>ν κατανάλωση ενέργειας (Energy 1 <strong>και</strong> Energy 2) <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς τομεακής ανάλυσης τωνεκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων (Atm 4), δεν κατέσ<strong>τη</strong> δυνατός ο αναλυτικός υπολογισμός τουδείκ<strong>τη</strong> Energy 7. Παρόλα αυτά, σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 1 παρατίθενται εκτιμήσεις <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποσοστιαία μεταβολή<strong>τη</strong>ς κατανάλωσης ενέργειας από τους διάφορους τομείς ενεργειακής κατανάλωσης <strong>και</strong> παραγωγικώνδρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων (βιομηχανία, οδικές μεταφορές, κεντρική θέρμανση) <strong>και</strong> των αντίστοιχων εκπομπώνατμοσφαιρικών ρύπων, σ<strong>τη</strong> βάση διαθέσιμων δεδομένων <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 1995 <strong>και</strong> 2002. Ενώ στον τομέα<strong>τη</strong>ς βιομηχανίας παρα<strong>τη</strong>ρείται μείωση σ<strong>τη</strong>ν κατανάλωση ενέργειας, οι εκπομπές των NMVOC <strong>και</strong>CH 4 αυξάνονται. Υπογραμμίζεται ότι οι εκπομπές των NO x <strong>και</strong> SO 2 μειώνονται με χαμηλότερο ρυθμόσε σχέση με <strong>τη</strong> μείωση <strong>τη</strong>ς ενεργειακής κατανάλωσης. Αντίστοιχα, στους τομείς των μεταφορών <strong>και</strong>θέρμανσης χώρων, τόσο η κατανάλωση ενέργειας, όσο <strong>και</strong> οι αντίστοιχες εκπομπές αυξάνονται, μεεξαίρεση τις εκπομπές SO 2 λόγω <strong>τη</strong>ς αποθείωσης των καυσίμων που σταδιακά εφαρμόσ<strong>τη</strong>κε.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Energy 7 συνδέεται άμεσα με τον δείκ<strong>τη</strong> Energy 1 «Κατανάλωση ενέργειας» <strong>και</strong> τον δείκ<strong>τη</strong>Atm 4 «Τομεακή ανάλυση εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων» που αποτελεί τις δύο συνιστώσες πουεξετάζονται παράλληλα.115

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Υπουργείο Ανάπτυξης: Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενης πληροφορίας κατόπιν επιστολής.Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα, αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Εταιρεία Παροχής Αερίου Θεσσαλονίκης (ΕΠΑ): Δελτίο Τύπου, Δεκέμβριος 2007.Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας <strong>και</strong> Δημοσίων Έργων (Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.): «ΑνάπτυξηΕπιχειρησιακού Σχεδίου <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν καταπολέμηση <strong>τη</strong>ς ατμοσφαιρικής ρύπανσης σ<strong>τη</strong>ν Θεσσαλονίκη».Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου <strong>και</strong> Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης: «Εγκατάστασηπλήρους <strong>και</strong> αξιόπιστου συστήματος μαθηματικών μοντέλων ατμοσφαιρικής ρύπανσης στονΟργανισμό Θεσσαλονίκης», Τελική έκθεση, Τεύχος ΙΙ, Απογραφή εκπομπών αερίων ρύπων,Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2001.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1995, 2002Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: -Αδυναμίες: Έλλειψη διαχρονικών δεδομένων.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 3Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΜε δεδομένη <strong>τη</strong> σημασία <strong>τη</strong>ς παρακολούθησης <strong>τη</strong>ς σχετικής εξέλιξης <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης ενέργειας <strong>και</strong>των εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων σ<strong>τη</strong>ν επίτευξη <strong>τη</strong>ς αειφόρου ανάπτυξης, κρίνεται αναγκαία η<strong>συσ<strong>τη</strong>μα</strong>τική καταγραφή των εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων που σχετίζονται με τους διάφορουςτομείς ενεργειακής κατανάλωσης <strong>και</strong> παραγωγικών δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-116

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΜΕΤΑΦΟΡΕΣ117

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗTrans 1ΖΗΤΗΣΗ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝΘεματική περιοχή:ΜεταφορέςDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΕΛΛΕΙΨΗ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΑΣΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζεται ως το γινόμενο του αριθμού των ε<strong>τη</strong>σίως διακινηθέντων επιβατών <strong>και</strong>εμπορευμάτων (σε τόνους), με <strong>τη</strong> μέση χιλιομετρική απόσταση που διανύθηκε με κάθε μέσο.Πληροφορεί <strong>για</strong> <strong>τη</strong> συνολική ζή<strong>τη</strong>ση μεταφορικών υπηρεσιών του πληθυσμού.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΓια το έτος 1998, τα συνολικά επιβατο-χιλιόμετρα <strong>και</strong> οχηματο-χιλιόμετρα ανά ώρα αιχμήςυπολογίζονται σε 830.184 <strong>και</strong> 360.769 αντίστοιχα <strong>για</strong> το Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα Θεσσαλονίκης.Σχετικά με <strong>τη</strong> μεταφορά εμπορευμάτων <strong>και</strong> <strong>τη</strong> ζή<strong>τη</strong>ση σε τονο-χιλιόμετρα δεν υπάρχουν διαθέσιμαδεδομένα <strong>για</strong> κανένα έτος. Παράλληλα, η απουσία δεδομένων που να αναφέρονται σε άλλεςχρονολογίες δεν καθιστά δυνατή <strong>τη</strong> σύγκριση των στοιχείων διαχρονικά, έτσι ώστε να αντληθούνσυμπεράσματα <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν τάση σ<strong>τη</strong> ζή<strong>τη</strong>ση μετακινήσεων <strong>και</strong> μεταφορών.118

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΖΗΤΗΣΗ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Trans 1 «Ζή<strong>τη</strong>ση μετακινήσεων <strong>και</strong> μεταφορών» επιλέχθηκε λόγω <strong>τη</strong>ς σημαντικό<strong>τη</strong>τας τουσυνολικού μεταφορικού έργου, τόσο σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του περιβάλλοντος σε αστικές περιοχές, όσο <strong>και</strong>σ<strong>τη</strong>ν γενικότερη πορεία μιας περιοχής προς <strong>τη</strong>ν αειφόρο ανάπτυξη. Ο δείκ<strong>τη</strong>ς αντιπροσωπεύει τιςσυνολικές ανάγκες <strong>για</strong> μεταφορικό έργο σ<strong>τη</strong>ν μητροπολιτική περιοχή <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης <strong>και</strong>αντανακλά το επίπεδο, αλλά <strong>και</strong> το μοντέλο διαβίωσης που ακολουθείται από τον τοπικό πληθυσμό,όπως επίσης <strong>και</strong> το επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης, αλλά <strong>και</strong> <strong>τη</strong> γεωγραφική κατανομή <strong>τη</strong>ςοικονομικής δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τας. Συγχρόνως, οι εκπομπές ρύπων που οφείλονται στις μετακινήσειςαποτελούν μία από τις βασικότερες πιέσεις <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του αστικού περιβάλλοντος.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΗ πληροφορία σχετικά με <strong>τη</strong> ζή<strong>τη</strong>ση μετακινήσεων <strong>και</strong> μεταφορών αντλήθηκε από τα αποτελέσματατου συγκοινωνιακού μοντέλου ΕΜΜΕ-2, το οποίο εφαρμόσ<strong>τη</strong>κε σ<strong>τη</strong> Γενική Μελέ<strong>τη</strong> Μεταφορών <strong>και</strong>Κυκλοφορίας <strong>για</strong> το πολεοδομικό συγκρό<strong>τη</strong>μα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιαστική ζώνη <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1: Οχηματο-χιλιόμετρα <strong>και</strong> επιβατο-χιλιόμετρα <strong>για</strong> το έτος 1998* 1* 1 Σημείωση: Οι τιμές αναφέρονται <strong>για</strong> τις ώρες αιχμής <strong>και</strong> ανά ώρα αιχμής.119

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠίνακας 1: Χιλιόμετρα κίνησης επιβατικών οχημάτων <strong>και</strong> μέσων μαζικής μεταφοράς <strong>για</strong> το 1998* 2Οχηματοχιλιόμετρα ΕπιβατοχιλιόμετραΕπιβατικά οχήματα 360.769 551.977Μέσα μαζικής μεταφοράς - 278.207Σύνολο 360.769 830.184* 2 Σημείωση: Δεν υπάρχουν στοιχεία <strong>για</strong> τα οχηματο-χιλιόμετρα στα μέσα μαζικής μεταφοράςΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Trans 1 «Ζή<strong>τη</strong>ση μετακινήσεων <strong>και</strong> μεταφορών» παρουσιάζει σοβαρές ελλείψειςδεδομένων, καθώς τα μόνα διαθέσιμα στοιχεία αναφέρονται στο έτος 1998. Τα συνολικά επιβατοχιλιόμετρα<strong>και</strong> οχηματο-χιλιόμετρα ανά ώρα αιχμής είναι 830.184 <strong>και</strong> 360.769 αντίστοιχα <strong>για</strong> τοΠολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα Θεσσαλονίκης, ενώ δεν υπάρχουν δεδομένα <strong>για</strong> τις συνολικές μεταφορέςεμπορευμάτων σε τονο-χιλιόμετρα <strong>για</strong> κανένα έτος. Επίσης, δεν υπάρχουν στοιχεία <strong>για</strong> τα οχηματοχιλιόμετρατων μέσων μαζικής μεταφοράς <strong>για</strong> το έτος 1998.Ο συντελεστής μέσης πλήρωσης (occupancy rate) <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν πόλη <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης τις ώρες αιχμής <strong>και</strong>ανά ώρα αιχμής το 1998 είναι 1,53 <strong>για</strong> τα επιβατικά οχήματα. Ο μέσος όρος των επιβατώνσυμπεριλαμβανομένου του οδηγού υποδεικνύει ότι οι κάτοικοι τις Θεσσαλονίκης δε χρησιμοποιούνσυλλογικά τα επιβατικά οχήματα, γεγονός που έχει αρνητικές συνέπειες σ<strong>τη</strong>ν κυκλοφοριακήσυμφόρηση <strong>και</strong> τις αυξημένες εκπομπές ρύπων.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς συνδέεται με τον δείκ<strong>τη</strong> Trans 2 «Ποσοστιαία συμμετοχή μεταφορικών μέσων στιςμετακινήσεις <strong>και</strong> τις μεταφορές», Trans 6 «Μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα μετακίνησης αστικών συγκοινωνιών»,Trans 7 «Μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα μετακίνησης επιβατικών οχημάτων», Atm 1 «Εκπομπές ατμοσφαιρικώνρύπων» <strong>και</strong> Atm 4 «Τομεακή ανάλυση εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων».120

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου <strong>και</strong> Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης (ΟΡΘ): Άντλησηπληροφορίας από <strong>τη</strong> «Γενική Μελέ<strong>τη</strong> Μεταφορών <strong>και</strong> Κυκλοφορίας <strong>για</strong> το πολεοδομικό συγκρό<strong>τη</strong>μα<strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιαστική ζώνη Θεσσαλονίκης» (Τελική Έκθεση Εργασιών Σταδίου ΙV - V), η οποίαεκπονήθηκε <strong>για</strong> τις ανάγκες του ΟΡΘ το έτος 1999.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1998Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από μελέ<strong>τη</strong> ενός αξιόπιστου φορέα που σχετίζεται με <strong>τη</strong>θεματική περιοχή του δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη <strong>τη</strong>ς πορείας του δείκ<strong>τη</strong> κατά τα τελευταίαέ<strong>τη</strong> <strong>και</strong> έλλειψη δεδομένων <strong>για</strong> τις μεταφορές εμπορευμάτων, εξαιτίας μη περιοδικό<strong>τη</strong>ταςδημοσίευσης δεδομένων <strong>και</strong> εκπόνησης μελετών από τους αρμόδιους φορείς.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΗ έλλειψη επαρκούς χρονοσειράς αποτελεί το σημαντικότερο πρόβλημα του δείκ<strong>τη</strong>. Τα διαθέσιμαστοιχεία αφορούν μόνο στο έτος 1998. Κρίνεται απαραί<strong>τη</strong><strong>τη</strong> η επι<strong>και</strong>ροποίηση <strong>τη</strong>ς Γενικής Μελέ<strong>τη</strong>ςΜεταφορών <strong>και</strong> Κυκλοφορίας <strong>για</strong> το πολεοδομικό συγκρό<strong>τη</strong>μα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιαστική ζώνη <strong>τη</strong>ςΘεσσαλονίκης.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-121

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗTrans 2ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΣΤΙΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣΜΕΤΑΦΟΡΕΣΘεματική περιοχή:ΜεταφορέςDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΕΛΛΕΙΨΗ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΑΣΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς προσδιορίζει το ποσοστό συμμετοχής των μεταφορικών μέσων σ<strong>τη</strong>ν κάλυψη <strong>τη</strong>ς ζή<strong>τη</strong>σηςτου μεταφορικού έργου. Παράλληλα, ο δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζει το ποσοστό των μεταφορικών μέσωνανάλογα με το σκοπό μετακίνησης (π.χ. <strong>για</strong> εργασία, ψυχαγωγία, εκπαίδευση κλπ).ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΓια το έτος 1998, τα ιδιόκ<strong>τη</strong>τα μέσα μεταφοράς αθροιστικά φτάνουν στο ποσοστό 45,1% (ΙΧ <strong>και</strong>δίκυκλα), έναντι των μέσων μαζικής μεταφοράς τα οποία καταλαμβάνουν ποσοστό 27,5% <strong>τη</strong>ςμεταφορικής ζή<strong>τη</strong>σης. Η ποσοστιαία συμμετοχή των υπολοίπων μέσων μεταφοράς του επιβατικούκοινού είναι 4,2% <strong>για</strong> τα ταξί, 18,3% <strong>για</strong> τους πεζούς <strong>και</strong> 3,2% <strong>για</strong> τα ειδικά λεωφορεία. Είναι φανερόότι το επιβατικό κοινό σ<strong>τη</strong>ν Θεσσαλονίκη προτιμάει <strong>για</strong> τις μετακινήσεις του ιδιόκ<strong>τη</strong>τα μέσαμεταφοράς σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Η μη χρήση των μέσωνμαζικής μεταφοράς μεταφράζεται σε αύξηση των κυκλοφοριακών προβλημάτων, καθώς επίσης <strong>και</strong> σεπερισσότερους ατμοσφαιρικούς ρύπους <strong>και</strong> αυξημένα επίπεδα ηχορύπανσης.122

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΣΤΙΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣΚΑΙ ΤΙΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Trans 2 «Ποσοστιαία συμμετοχή μεταφορικών μέσων στις μετακινήσεις <strong>και</strong> τις μεταφορές»επιλέχθηκε λόγω <strong>τη</strong>ς σημαντικό<strong>τη</strong>τας του τομέα των μεταφορών, τόσο σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα τουπεριβάλλοντος σε αστικές περιοχές, όσο <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα ζωής του τοπικού πληθυσμού. Οιεκπομπές ρύπων που οφείλονται στις μετακινήσεις αποτελούν μία από τις βασικότερες πιέσεις <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νποιό<strong>τη</strong>τα του αστικού περιβάλλοντος. Η προώθηση των μέσων μαζικής μεταφοράς σε αντιδιαστολήμε <strong>τη</strong> χρήση ΙΧ αυτοκινήτων αποτελεί ιδιαίτερα κρίσιμη παράμετρο <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν αειφόρο πορεία <strong>τη</strong>ςπεριοχής.Το ποσοστό χρήσης των διαφόρων μεταφορικών μέσων από το ευρύ κοινό αποτελεί ενδεικτικήπαράμετρο <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς αποτελεσματικό<strong>τη</strong>τας του μεταφορικού συστήματος μιας περιοχής,αφού με τον τρόπο αυτό ικανοποιείται η ανάγκη <strong>για</strong> γρήγορη μεταφορά τόσο του επιβατικού κοινού,όσο <strong>και</strong> των εμπορευμάτων. Παράλληλα, το ποσοστό χρήσης των διαφόρων μεταφορικών μέσων είναισημαντική παράμετρος αναφορικά με <strong>τη</strong>ν αποτελεσματικό<strong>τη</strong>τα μέτρων <strong>και</strong> πολιτικών πουεφαρμόζονται στο συγκοινωνιακό σύσ<strong>τη</strong>μα <strong>για</strong> <strong>τη</strong> βελτίωση <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας ζωής.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟι τιμές <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποσοστιαία συμμετοχή των μεταφορικών μέσων στις μετακινήσεις <strong>και</strong> τις μεταφορέςαντλήθηκε από τα στοιχεία <strong>τη</strong>ς Γενικής Μελέ<strong>τη</strong>ς Μεταφορών <strong>και</strong> Κυκλοφορίας <strong>για</strong> το πολεοδομικόσυγκρό<strong>τη</strong>μα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιαστική ζώνη <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1: Ποσοστιαία κατανομή μετακινήσεων ανά μέσο μεταφοράς <strong>για</strong> το έτος 1998123

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 2: Ποσοστιαία κατανομή μετακινήσεων ανά σκοπό μεταφοράς <strong>για</strong> το έτος 1998Εικόνα 3: Κατανομή μετακινήσεων κατά χρήση γης προορισμού <strong>για</strong> το έτος 1998124

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠίνακας 1: Ποσοστά ημερήσιων μετακινήσεων ανά σκοπό μετακίνησης <strong>και</strong> μεταφορικό μέσο*Σκοπός μετακίνησης Πεζή ΠοδήλατοΜοτοποδήλατο-ΜηχανήΜε ΙΧ ωςοδηγόςΜε ΙΧ ωςεπιβά<strong>τη</strong>ςΕιδικόΛεωφορείοΛεωφορείοΔημ.ΣυγκοινωνιώνΤαξίΗμιφορ<strong>τη</strong>γό ήτρίκυκλοΦορ<strong>τη</strong>γόΣύνολο,ΗμερήσιεςΜετακινήσειςΣύνολο, %Επιστροφή στο σπίτι 42,5 50 45,7 45,1 46,8 45,7 42,4 49,3 35,4 34,5 703236 44,10%Εργασία 15,3 32,7 29,5 34,6 19,6 28,6 15,6 16,9 57,6 60,7 374626 23,50%Εκπαίδευση 13,8 5,2 7,6 1,6 4,9 20,4 11,6 2,4 0 0 124686 7,80%Ψώνια 6,3 0 1,2 2,3 2,4 0 4,9 3 1,6 0 57994 3,60%Λόγοι Υγείας 1,1 0 0,2 0,4 1,6 0,5 1,4 2,4 0 0 16106 1,00%Κοιν. Επαφές, Ψυχαγωγία 9,3 7,1 10,3 6,4 16,6 0,8 6,7 15,1 3,9 0 133202 8,40%Προσωπικές Υποθέσεις 5 5,1 3,2 3,7 3 0,4 4,5 5,9 1,3 0 63599 4,00%Συνοδεία προσώπου 0,9 0 2,3 4,5 2,5 0,5 0,4 2,6 0,2 0 33727 2,10%Αλλαγή Μεταφορικού Μέσου 5 0 0,1 0,3 1,4 2,6 11,9 2,2 0 0,7 73612 4,60%Άλλος 0,9 0 0 1,1 1,1 0,4 0,6 0,3 0 4,2 13259 0,80%Σύνολο 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 1594047 100,00%Ποσοστό ανά σκοπό 18,30% 0,20% 4,60% 30,50% 10,10% 3,20% 27,50% 4,20% 1,00% 0,40% 100,00%*Πηγή: Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου <strong>και</strong> Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης (ΟΡΘ) - Γενική Μελέ<strong>τη</strong>Μεταφορών <strong>και</strong> Κυκλοφορίας <strong>για</strong> το πολεοδομικό συγκρό<strong>τη</strong>μα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιαστική ζώνη Θεσσαλονίκης, ΤελικήΈκθεση Εργασιών Σταδίου ΙV & V, Σελ.:3.40 (1999)ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ ποσοστιαία συμμετοχή των μεταφορικών μέσων στο Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα Θεσσαλονίκης πουπαρουσιάζεται στον Πίνακα 1 αναφέρεται στο 1998 <strong>και</strong> πηγή των στοιχείων αποτελεί η ΓενικήΜελέ<strong>τη</strong> Μεταφορών <strong>και</strong> Κυκλοφορίας <strong>για</strong> το πολεοδομικό συγκρό<strong>τη</strong>μα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιαστική ζώνηΘεσσαλονίκης. Το 1998 είναι η μοναδική πηγή στοιχείων του πρόσφατου παρελθόντος <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νκυκλοφορία <strong>και</strong> τις χερσαίες μεταφορές σ<strong>τη</strong>ν μητροπολιτική περιοχή <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης.Σύμφωνα με <strong>τη</strong>ν εν λόγω μελέ<strong>τη</strong>, κυρίαρχο μέσο μεταφοράς αποτελούν τα ΙΧ αυτοκίνητα με ποσοστό30,5%. Ακολουθούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς (λεωφορεία του ΟΑΣΘ) με ποσοστό χρήσης 27,5%.Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το ποσοστό χρήσης των ΙΧ αυτοκινήτων αφορά μόνο στουςοδηγούς των οχημάτων <strong>και</strong> όχι τους συνεπιβάτες, οι οποίοι φτάνουν το ποσοστό του 10,1%. Δηλαδή,η συνολική μερίδα του επιβατικού κοινού που χρησιμοποιεί ΙΧ αυτοκίνητα <strong>για</strong> τις μετακινήσεις τουανέρχεται στο 40,6%. Οι υπόλοιπες επιβατικές μετακινήσεις σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ καλύπτονται με ταξί σεποσοστό 4,2%, ως πεζοί σε ποσοστό 18,3%, με ειδικά λεωφορεία σε ποσοστό 3,2% <strong>και</strong> μεμοτοποδήλατο ή μηχανή σε ποσοστό 4,6%.Είναι φανερό ότι κατά το 1998, το επιβατικό κοινό σ<strong>τη</strong>ν Θεσσαλονίκη προτιμούσε <strong>για</strong> τιςμετακινήσεις του ιδιόκ<strong>τη</strong>τα μέσα μεταφοράς που αθροιστικά φτάνουν στο ποσοστό 45,1% (ΙΧαυτοκίνητα <strong>και</strong> δίκυκλα) έναντι των μέσων μαζικής μεταφοράς τα οποία χρησιμοποιεί το 27,5%. Ημη χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς μεταφράζεται σε αύξηση των κυκλοφοριακώνπροβλημάτων, καθώς επίσης <strong>και</strong> σε περισσότερους ατμοσφαιρικούς ρύπους <strong>και</strong> αυξημένα επίπεδαηχορύπανσης. Σύμφωνα με εκτίμηση του ΣΑΣΘ, η επικείμενη λειτουργία μέσου σταθερής τροχιάςστο κέντρο του Πολεοδομικού Συγκροτήματος, σε συνδυασμό με <strong>τη</strong>ν αναδιάρθρωση τωνλεωφορειακών γραμμών, <strong>τη</strong> δημιουργία τερματικών σταθμών σ<strong>τη</strong>ν περιφέρεια <strong>τη</strong>ς πόλης <strong>και</strong> <strong>τη</strong>χρήση των λεωφορειακών διαδρομών (λεωφορειολωρίδες) σ<strong>τη</strong>ν ώρα αιχμής, θα βελτιώσει σημαντικάτα λειτουργικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά του δικτύου των δημόσιων συγκοινωνιών.125

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Trans 2 «Ποσοστιαία συμμετοχή μεταφορικών μέσων στις μετακινήσεις <strong>και</strong> τις μεταφορές»συνδέεται με τον δείκ<strong>τη</strong> Trans 1 «Ζή<strong>τη</strong>ση μετακινήσεων <strong>και</strong> μεταφορών». Η σύγκριση των δύοδεικτών αποτελεί ένα από τα μέτρα <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα των αστικών συγκοινωνιών σ<strong>τη</strong> Θεσσαλονίκηικανοποιώντας <strong>τη</strong>ν ανάγκη <strong>για</strong> γρήγορη μεταφορά του κοινού <strong>και</strong> επιπρόσθετα κριτήριο <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νεπιτυχία μέτρων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν προώθηση των μέσων μαζικής μεταφοράς.ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου <strong>και</strong> Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης (ΟΡΘ): Άντλησηπληροφορίας από <strong>τη</strong> «Γενική Μελέ<strong>τη</strong> Μεταφορών <strong>και</strong> Κυκλοφορίας <strong>για</strong> το πολεοδομικό συγκρό<strong>τη</strong>μα<strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιαστική ζώνη Θεσσαλονίκης» (Τελική Έκθεση Εργασιών Σταδίου ΙΙ, Τεύχος Όγδοο:Επεξεργασία - ανάλυση στοιχείων έρευνας στα μέσα μαζικής μεταφοράς), η οποία εκπονήθηκε <strong>για</strong> τιςανάγκες του ΟΡΘ το έτος 1999.Συμβούλιο Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης (ΣΑΣΘ): Προσωπική επικοινωνία με το στέλεχοςτου ΣΑΣΘ Δρ. Α. Παπα<strong>για</strong>ννάκη, <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν παραχώρηση στοιχείων του φορέα.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1998Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από μελέτες <strong>και</strong> εκθέσεις αξιόπιστων φορέων σχετικών με<strong>τη</strong> θεματική περιοχή του δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη <strong>τη</strong>ς πορείας του δείκ<strong>τη</strong>. Πλήρης απουσίαστοιχείων <strong>για</strong> το μεταφορικό έργο εμπορευμάτων.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 2Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΗ έλλειψη επαρκούς χρονοσειράς <strong>και</strong> προσφάτων δεδομένων αποτελεί το σημαντικότερο πρόβληματου δείκ<strong>τη</strong>. Τα διαθέσιμα στοιχεία αφορούν μόνο στο έτος 1998.Κρίνεται απαραί<strong>τη</strong><strong>τη</strong> η καταγραφή <strong>τη</strong>ς ζή<strong>τη</strong>σης μεταφορικού έργου <strong>και</strong> η ποσοστιαία συμμετοχή τωνδιαφόρων μέσων μεταφοράς στις μεταφορές εμπορευμάτων.126

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ127

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗTrans 3ΑΡΙΘΜΟΣ ΟΧΗΜΑΤΩΝΘεματική περιοχή:ΜεταφορέςDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΑΡΝΗΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει τον επιβατικό στόλο σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ, σε αριθμό των οχημάτων πουβρίσκονται ε<strong>τη</strong>σίως σε κυκλοφορία ανά 1000 κατοίκους.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΚατά <strong>τη</strong>ν διάρκεια των ετών 1999-2006, ο αριθμός των οχημάτων στο Νομό Θεσσαλονίκηςπαρουσιάζει συνεχή αύξηση με ραγδαίους ρυθμούς. Η ετήσια αύξηση των επιβατικών οχημάτων είναι<strong>τη</strong>ς τάξης του 5% ενώ η συνολική αύξηση <strong>για</strong> το διάσ<strong>τη</strong>μα 1999-2006 είναι 35,3%. Αντίστοιχα, ηετήσια αύξηση στα φορ<strong>τη</strong>γά οχήματα είναι 2,3%, στα λεωφορεία 0,5% <strong>και</strong> στα δίκυκλα 5,4%. Ηχρήση διαρκώς αυξανόμενου αριθμού ΙΧ επιβαρύνει <strong>τη</strong>ν περιοχή του Πολεοδομικού Συγκροτήματοςμε πρόσθετους ατμοσφαιρικούς ρύπους, αυξάνει τις ανάγκες <strong>για</strong> θέσεις στάθμευσης, μειώνει <strong>τη</strong>νταχύ<strong>τη</strong>τα των μέσων μετακίνησης <strong>και</strong> αυξάνει τις τιμές ηχορύπανσης. Η αυξανόμενη αγορά οχημάτωναντικατοπτρίζει εν μέρει <strong>τη</strong>ν οικονομική ευημερία των κατοίκων <strong>τη</strong>ς περιοχής <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν αύξηση <strong>τη</strong>ςαγοραστικής δύναμης τους, όπως αυτή αποτυπώνεται <strong>και</strong> στον δείκ<strong>τη</strong> Popul 3.128

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑΡΙΘΜΟΣ ΟΧΗΜΑΤΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Trans 3 «Αριθμός οχημάτων» επιλέχθηκε λόγω <strong>τη</strong>ς σημαντικό<strong>τη</strong>τας των μέσων μεταφοράς,τόσο σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του περιβάλλοντος σε αστικές περιοχές, όσο <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν αειφόρο πορείας μιαςπεριοχής. Οι εκπομπές ρύπων που οφείλονται στις μετακινήσεις αποτελούν μία από τις βασικότερεςπιέσεις <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του αστικού περιβάλλοντος <strong>και</strong> η προώθηση των μέσων μαζικής μεταφοράςσε αντιδιαστολή με <strong>τη</strong> χρήση ΙΧ αυτοκινήτων αποτελεί ιδιαίτερα κρίσιμη παράμετρο <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ναειφορία. Ο όγκος του στόλου οχημάτων αποτελεί μέτρο <strong>τη</strong>ς πίεσης που προκαλεί γενικά ο τομέαςτων μεταφορών.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΥπολογίζεται ο συνολικός αριθμός οχημάτων ανά 1000 κατοίκους που ταξινομήθηκαν στο ΝομόΘεσσαλονίκης κατά <strong>τη</strong> χρονική περίοδο 1999-2006 <strong>και</strong> η αντίστοιχη κα<strong>τη</strong>γοριοποίηση του στόλουοχημάτων στις επιμέρους κύριες κα<strong>τη</strong>γορίες.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΑριθμός Οχημάτων5004504003503002502001501005001999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006Επιβατικά Φορ<strong>τη</strong>γά Λεωφορεία ΜοτοσυκλέτεςΕικόνα 1: Σύνολο οχημάτων ανά 1000 κατοίκους στο Νομό Θεσσαλονίκης129

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ500450400350Αριθμός οχημάτων3002502001501005001999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006Εικόνα 2: Σύνολο επιβατικών οχημάτων ανά 1000 κατοίκους στο Νομό ΘεσσαλονίκηςΕπιβατικά; 462,2071,03%Μοτοσυκλέτες; 94,9414,59%Λεωφορεία 2,370,36%Φορ<strong>τη</strong>γά; 91,1814,01%Εικόνα 3: Κατανομή στόλου οχημάτων ανά 1000 κατοίκους στο Νομό Θεσσαλονίκης (2006)130

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠίνακας 1: Σύνολο οχημάτων ανά 1000 κατοίκους που βρίσκονται σ<strong>τη</strong>ν κυκλοφορία ανά κα<strong>τη</strong>γορία<strong>και</strong> έτος στο Νομό ΘεσσαλονίκηςΈτος Επιβατικά Φορ<strong>τη</strong>γά Λεωφορεία Μοτοσυκλέτες1999 299,26 76,51 2,28 58,872000 323,21 78,40 2,30 63,462001 343,98 80,34 2,33 68,252002 367,88 82,51 2,35 72,192003 387,83 83,93 2,37 76,422004 413,34 86,14 2,35 81,732005 438,83 88,79 2,35 88,332006 462,20 91,18 2,37 94,94ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΣύμφωνα με τα αποτελέσματα του δείκ<strong>τη</strong> Trans 3, ο αριθμός των οχημάτων στο Νομό Θεσσαλονίκηςπαρουσιάζει συνεχή αύξηση <strong>για</strong> το χρονικό διάσ<strong>τη</strong>μα 1999-2006. Η ετήσια αύξηση των επιβατικώνοχημάτων είναι 5,04% ενώ η συνολική αύξηση <strong>για</strong> το διάσ<strong>τη</strong>μα 1999-2006 φτάνει το 35,3%.Αντίστοιχα, η ετήσια αύξηση στα φορ<strong>τη</strong>γά οχήματα είναι 2,3%, στα λεωφορεία 0,5% <strong>και</strong> στα δίκυκλα5,4%.Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του δείκ<strong>τη</strong> Trans 3, ο αριθμός των οχημάτων στο Νομό Θεσσαλονίκηςπαρουσιάζει συνεχή αύξηση <strong>για</strong> το χρονικό διάσ<strong>τη</strong>μα 1999-2006. Σε απόλυτες τιμές το 1999κυκλοφορούσαν 299,26 επιβατικά οχήματα ανά 1000 κατοίκους, ενώ το 2006 η τιμή αυξάνεται σε462,20. Η ετήσια αύξηση των επιβατικών οχημάτων είναι 5,04%, ενώ η συνολική αύξηση <strong>για</strong> τοδιάσ<strong>τη</strong>μα 1999-2006 φτάνει το 35,3%. Αντίστοιχα, η ετήσια αύξηση στα φορ<strong>τη</strong>γά οχήματα είναι 2,3%(από 76,51 σε 91,18 ανά 1000 κατοίκους), στα λεωφορεία 0,5% (από 2,28 σε 2,37) <strong>και</strong> στα δίκυκλα5,4% (από 58,87 σε 94,94).Οι μεγαλύτερες αυξήσεις παρα<strong>τη</strong>ρούνται στα ιδιόκ<strong>τη</strong>τα επιβατικά μέσα μεταφοράς (5,04% <strong>για</strong> τα ΙΧ<strong>και</strong> 5,43% <strong>για</strong> τα δίκυκλα), αυξάνοντας κατά πολύ το συνολικό αριθμό των οχημάτων που βρίσκονταισε κυκλοφορία στο Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα Θεσσαλονίκης. Η διευρυμένη αγορά επιβατικώνοχημάτων μπορεί να μεταφραστεί σ<strong>τη</strong>ν προτίμηση του επιβατικού κοινού σ<strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη <strong>για</strong>μετακινήσεις με ιδιόκ<strong>τη</strong>τα μέσα μεταφοράς, αντί των μέσων μαζικής μεταφοράς. Η χρήση ολοένααυξανόμενου αριθμού ΙΧ επιβαρύνει το Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα με ατμοσφαιρικούς ρύπους,αυξάνει <strong>τη</strong>ν ανάγκη <strong>για</strong> περισσότερες θέσεις στάθμευσης, μειώνει <strong>τη</strong>ν ταχύ<strong>τη</strong>τα των μέσωνμετακίνησης <strong>και</strong> αυξάνει τις τιμές ηχορύπανσης. Στον αντίποδα, η αυξανόμενη αγορά οχημάτωναντικατοπτρίζει <strong>τη</strong>ν οικονομική ευημερία των κατοίκων <strong>τη</strong>ς περιοχής <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν αύξηση <strong>τη</strong>ςαγοραστικής δύναμης τους.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΣύμφωνα με τον Πρόεδρο του Συλλόγου Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων, Γ. Χανδάνο, η αναλογίασήμερα στο Λεκανοπέδιο <strong>τη</strong>ς Αττικής ανέρχεται σε περίπου 400 οχήματα ανά 1.000 κατοίκους, ηοποία είναι ελαφρώς μειωμένη σε σχέση με τον Νομό Θεσσαλονίκης. Αξίζει να σημειωθεί ότι οαντίστοιχος ευρωπαϊκός μέσος όρος ανέρχεται στα 600 οχήματα ανά 1.000 κατοίκους, γεγονός πουπροδιαθέτει ότι η κατάσταση <strong>τη</strong>ς κυκλοφοριακής συμφόρησης σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα αναμένεται ναεπιδεινωθεί τα επόμενα χρόνια.131

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Trans 3 «Αριθμός οχημάτων» συνδέεται με τους δείκτες Land 3 «Πυκνό<strong>τη</strong>τα οδικούδικτύου», Trans 1 «Ζή<strong>τη</strong>ση μετακινήσεων <strong>και</strong> μεταφορών», Trans 2 «Ποσοστιαία συμμετοχήμεταφορικών μέσων στις μετακινήσεις <strong>και</strong> τις μεταφορές», Trans 4 «Ηλικία οχημάτων - Κατανομήοχημάτων ανά τεχνολογία <strong>και</strong> καύσιμο», Trans 6 «Μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα μετακίνησης αστικώνσυγκοινωνιών», Trans 7 «Μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα μετακίνησης επιβατικών οχημάτων» <strong>και</strong> Atm 4 «Τομεακήανάλυση εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων».ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας: Άντληση πληροφορίας από <strong>τη</strong>ν ιστοσελίδα(http://www.statistics.gr).Σύλλογος Ελλήνων Συγκοινωνιωλόγων: Άντληση πληροφορίας από <strong>τη</strong>ν ιστοσελίδα(http://www.ses.gr).του Φορέατου ΦορέαΧωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1999-2006Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από τις επίσημες απογραφές που πραγματοποιήθηκαν από<strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ <strong>και</strong> θεωρείται αξιόπισ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: -Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ-ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-132

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗTrans 4ΗΛΙΚΙΑ ΟΧΗΜΑΤΩΝ - ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΟΧΗΜΑΤΩΝ ΑΝΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΚΑΥΣΙΜΟΘεματική περιοχή:ΜεταφορέςDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΑΡΝΗΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει 3 χαρακ<strong>τη</strong>ριστικές τιμές του επιβατικού στόλου σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης τουΟΡΘ. Πιο συγκεκριμένα περιγράφεται η μέση ηλικία των οχημάτων που χρησιμοποιούνται σ<strong>τη</strong>νπεριοχή ευθύνης του ΟΡΘ όπου οι μεγάλες τιμές μέσης ηλικίας αντιστοιχούν σε υψηλές εκπομπέςρύπων, το ποσοστό των οχημάτων που χρησιμοποιούν παλιά ή νέα τεχνολογία <strong>και</strong> το είδος καυσίμουπου χρησιμοποιούν τα οχήματα.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ ηλικία των οχημάτων ισοκατανέμεται με ποσοστό περίπου 13%, με εξαίρεση τα οχήματα ηλικίας 3-4 ετών. Τα οχήματα αυτής <strong>τη</strong> ηλικίας έχουν μειωμένη ποσοστιαία συμμετοχή στο συνολικό στόλο, ηοποία κυμαίνεται περίπου στο 6,5%. Για το έτος 1997 <strong>για</strong> το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, οδιαχωρισμός του στόλου των οχημάτων ΙΧ ως προς <strong>τη</strong>ν τεχνολογία που χρησιμοποιούν είναι 53,8%καταλυτικά <strong>και</strong> 46,2% μη καταλυτικά. Για <strong>τη</strong>ν κατανομή των οχημάτων ως προς το είδος τουκαύσιμου που χρησιμοποιούν δεν υπάρχουν στοιχεία.Τα αποτελέσματα του δείκ<strong>τη</strong> Trans 4 δεν κρίνονται αντιπροσωπευτικά <strong>τη</strong>ς κατάστασης του στόλουτων οχημάτων που επικρατεί σήμερα σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ, καθώς δεν υπάρχουν επι<strong>και</strong>ροποιημένα δεδομένα.133

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΗΛΙΚΙΑ ΟΧΗΜΑΤΩΝ – ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΟΧΗΜΑΤΩΝ ΑΝΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙΚΑΥΣΙΜΟΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Trans4 «Ηλικία οχημάτων - Κατανομή οχημάτων ανά τεχνολογία <strong>και</strong> καύσιμο» επιλέχθηκελόγω <strong>τη</strong>ς σημαντικό<strong>τη</strong>τας των μέσων μεταφοράς, τόσο σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του περιβάλλοντος σε αστικέςπεριοχές, όσο <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα ζωής των κατοίκων μιας περιοχής. Η ηλικία των οχημάτων πουβρίσκονται σε κυκλοφορία σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ έχει άμεση σχέση με τις εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων πουπαράγουν. Όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία του οχήματος τόσο περισσότερες είναι <strong>και</strong> οι εκπομπέςτου. Οι εκπομπές ρύπων που οφείλονται στις μετακινήσεις αποτελούν μία από τις βασικότερες πιέσεις<strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του αστικού περιβάλλοντος.Επίσης, η πίεση στο αστικό περιβάλλον από τις εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων που οφείλονται στιςμετακινήσεις, σχετίζεται άμεσα τόσο με <strong>τη</strong>ν τεχνολογία (καταλυτικά ή μη), όσο <strong>και</strong> με το καύσιμοπου χρησιμοποιούν (βενζίνη, diesel, υβριδικά κ.α.).ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΗ πληροφορία προέρχεται από υπάρχουσες μελέτες <strong>και</strong> στατιστικά δεδομένα.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ400003500030000Αριθμός οχημάτων25000200001500010000500001έτος 2έτος 3έτος 4έτος 5έτος 6-7 έ<strong>τη</strong> 8-10 έ<strong>τη</strong> 11-15 έ<strong>τη</strong> >15 έ<strong>τη</strong>Δίκυκλη μηχ. Δίχρονη Δίκυκλη Μηχ. Τετράχρονη Ημιφορ<strong>τη</strong>γό ή Τρίκυκλο Φορ<strong>τη</strong>γό 3.5ton Ταξί Επιβατικό ΙΧΕικόνα 1: Κατανομή οχημάτων ανά ηλικία το 1997134

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠίνακας 1: Ηλικία οχημάτων ανά είδος το 1997* Πηγή: Γενική Μελέ<strong>τη</strong> Μεταφορών <strong>και</strong> Κυκλοφορίας <strong>για</strong> το πολεοδομικό συγκρό<strong>τη</strong>μα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιαστική ζώνηΘεσσαλονίκηςΠίνακας 2: Αριθμός <strong>και</strong> ποσοστό καταλυτικών ΙΧ.ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΤα αποτελέσματα του δείκ<strong>τη</strong> Trans 4 δεν είναι αντιπροσωπευτικά <strong>τη</strong>ς κατάστασης του στόλου τωνοχημάτων σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ καθώς αναφέρονται στο έτος 1997, ενώ δεν υπάρχουν διαθέσιμαεπι<strong>και</strong>ροποιημένα δεδομένα. Τα δεδομένα από <strong>τη</strong> Γενική Μελέ<strong>τη</strong> Μεταφορών <strong>και</strong> Κυκλοφορίας <strong>για</strong>το πολεοδομικό συγκρό<strong>τη</strong>μα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιαστική ζώνη Θεσσαλονίκης του 1997 παρουσιάζουν <strong>τη</strong>νηλικιακή κατανομή των οχημάτων, όπου στο σύνολό τους παρα<strong>τη</strong>ρείται σχετική ισοκατανομή μεεξαίρεση τα οχήματα ηλικίας 3-4 ετών. Τα οχήματα αυτής <strong>τη</strong> ηλικίας έχουν μειωμένη ποσοστιαίασυμμετοχή στον στόλο που κυμαίνεται περίπου στο 6,5%. Για το έτος 1997, ο διαχωρισμός τουστόλου των οχημάτων ΙΧ ως προς <strong>τη</strong>ν τεχνολογία που χρησιμοποιείται είναι 53,8% καταλυτικά <strong>και</strong>46,2% μη καταλυτικά..ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-135

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς 4 «Ηλικία οχημάτων - Κατανομή οχημάτων ανά τεχνολογία <strong>και</strong> καύσιμο» σχετίζεται μετους δείκτες Trans 3 «Αριθμός οχημάτων», Trans 9 «Οικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τα του τομέα τωνμεταφορών», Atm 1 «Εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων» <strong>και</strong> Atm 4 «Τομεακή ανάλυση εκπομπώνατμοσφαιρικών ρύπων».ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου <strong>και</strong> Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης (ΟΡΘ): Άντλησηπληροφορίας από <strong>τη</strong> «Γενική Μελέ<strong>τη</strong> Μεταφορών <strong>και</strong> Κυκλοφορίας <strong>για</strong> το πολεοδομικό συγκρό<strong>τη</strong>μα<strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιαστική ζώνη Θεσσαλονίκης» (Τελική Έκθεση Εργασιών Σταδίου ΙΙ, Τεύχος Όγδοο:Επεξεργασία – ανάλυση στοιχείων έρευνας στα μέσα μαζικής μεταφοράς), ΟΡΘ, 1999.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1997Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από μελέτες <strong>και</strong> εκθέσεις αξιόπιστων φορέων σχετικών με<strong>τη</strong> θεματική περιοχή του δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη <strong>τη</strong>ς πορείας του δείκ<strong>τη</strong>, μη περιοδικό<strong>τη</strong>ταδημοσίευσης δεδομένων <strong>και</strong> εκπόνησης μελετών από τους αρμόδιους φορείς.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 2Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΗ έλλειψη χρονοσειράς αποτελεί το σημαντικότερο πρόβλημα του δείκ<strong>τη</strong>. Τα διαθέσιμα στοιχείααφορούν μόνο στο έτος 1997. Κρίνεται αναγκαία η επι<strong>και</strong>ροποίηση <strong>τη</strong>ς Γενικής Μελέ<strong>τη</strong>ς Μεταφορών<strong>και</strong> Κυκλοφορίας <strong>για</strong> το πολεοδομικό συγκρό<strong>τη</strong>μα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιαστική ζώνη Θεσσαλονίκης.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-136

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗTrans 5ΡΥΘΜΟΣ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΚΙΝΗΣΗΘεματική περιοχή:ΜεταφορέςDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει το ρυθμό διείσδυσης εναλλακτικών τεχνολογιών σ<strong>τη</strong>ν αυτοκίνηση (ηλεκτρικά,υβριδικά, κυψέλες καυσίμου, υγραέριο, φυσικό αέριο) <strong>και</strong> <strong>τη</strong> σταδιακή απεξάρ<strong>τη</strong>ση από <strong>τη</strong> χρήση τωνβενζινοκινητήρων.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΤα αποτελέσματα στον δείκ<strong>τη</strong> Trans 5 «Ρυθμός διείσδυσης εναλλακτικών τεχνολογιών σ<strong>τη</strong>ναυτοκίνηση» παρουσιάζουν μια ανοδική τάση ως προς τον αριθμό των νέων υβριδικών οχημάτων τατελευταία χρόνια. Στο Νομό Θεσσαλονίκης, το 2006 πουλήθηκαν συνολικά 42 υβριδικά αυτοκίνητα,ενώ το 2007 οι πωλήσεις έφτασαν τα 68 αυτοκίνητα. Μέχρι <strong>και</strong> τον Μάιο του 2008 είχαν ήδηπουληθεί 60 υβριδικά αυτοκίνητα, γεγονός που υποδεικνύει ότι η αυξητική τάση αναμένεται νασυνεχιστεί <strong>και</strong> κατά το τρέχον έτος. Συνολικά στο Νομό Θεσσαλονίκης έχουν ταξινομηθεί 120αυτοκίνητα από το 2006 μέχρι <strong>και</strong> τον Μάιο του 2008.137

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΡΥΘΜΟΣ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΚΙΝΗΣΗΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Trans 5 «Ρυθμός διείσδυσης εναλλακτικών τεχνολογιών σ<strong>τη</strong>ν αυτοκίνηση» επιλέχθηκελόγω <strong>τη</strong>ς σημαντικό<strong>τη</strong>τας των εναλλακτικών τεχνολογιών <strong>τη</strong>ς αυτοκίνησης σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα τουπεριβάλλοντος σε αστικές περιοχές. Οι εναλλακτικές τεχνολογίες εξαιτίας των μειωμένων εκπομπώνρύπων που παράγουν αποτελούν μία βιώσιμη λύση <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του αστικού περιβάλλοντος.Παράλληλα, με <strong>τη</strong> διείσδυση των εναλλακτικών τεχνολογιών πραγματοποιείται μερική απεξάρ<strong>τη</strong>σηαπό <strong>τη</strong>ν ανάγκη <strong>για</strong> ορυκτά καύσιμα.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Trans5 «Ρυθμός διείσδυσης εναλλακτικών τεχνολογιών σ<strong>τη</strong>ν αυτοκίνηση» υπολογίζεταιαπό στοιχεία αντιπροσωπειών αυτοκινήτων σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα, οι οποίες εμπορεύονται οχήματα πουδιαθέτουν <strong>τη</strong>ν αντίστοιχη τεχνολογία. Επίσης, πληροφορία αντλήθηκε από τον ΣύνδεσμοΕισαγωγέων - Αντιπροσώπων Αυτοκινήτων (ΣΕΑΑ).ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ7060Αριθμός Αυτοκινήτων504030201002006 2007 2008Εικόνα 1: Αριθμός οχημάτων που χρησιμοποιούν υβριδική τεχνολογία στο Νομό Θεσσαλονίκης* 1* 1 Σημείωση: Τα στοιχεία <strong>για</strong> το 2008 αναφέρονται μέχρι <strong>και</strong> <strong>για</strong> τον μήνα Μάιο138

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠίνακας 1: Αριθμός οχημάτων που χρησιμοποιούν υβριδική τεχνολογία στο Νομό Θεσσαλονίκης* 1Κατασκευαστής Κα<strong>τη</strong>γορία Κυβ. Εκατ. Καύσιμο 2006 20072008(ως <strong>και</strong> τονΜάιο)HONDA CIVIC 1339 HYBRID - 15 23TOYOTA PRIUS 1497 HYBRID 19 16 20LEXUS GS450H 3456 HYBRID 1 5 5LEXUS RX400H 3311 HYBRID 22 22 10LEXUS LS600H 4969 HYBRID - - 2* 1 Σημείωση: Τα στοιχεία αναφέρονται <strong>για</strong> οχήματα που έχουν ταξινομηθεί στο Νομό Θεσσαλονίκης.ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΤα αποτελέσματα στον δείκ<strong>τη</strong> Trans 5 «Ρυθμός διείσδυσης εναλλακτικών τεχνολογιών σ<strong>τη</strong>ναυτοκίνηση» παρουσιάζουν μια ανοδική τάση ως προς τον αριθμό των νέων υβριδικών οχημάτων πουπωλούνται από τις αυτοκινητοβιομηχανίες τα τελευταία χρόνια. Το 2006 πουλήθηκαν συνολικά στοΝομό Θεσσαλονίκης 42 αυτοκίνητα, το 2007 οι πωλήσεις υβριδικών έφτασε τα 58, ενώ μέχρι <strong>και</strong> τονΜάιο 2008 οι πωλήσεις ανήλθαν σε 60 αυτοκίνητα, καταδεικνύοντας έτσι <strong>τη</strong>ν ανοδική τάση <strong>τη</strong>ςδιείσδυσής τους (Εικόνα 1). Συνολικά, στο Νομό Θεσσαλονίκης έχουν ταξινομηθεί 160 αυτοκίνητααπό το 2006 μέχρι <strong>και</strong> τον Μάιο του 2008. Επίσης, σύμφωνα με εκτιμήσεις <strong>τη</strong>ς εταιρίας ToyotaΕλλάς, στο Νομό Θεσσαλονίκης κυκλοφορούν επιπλέον οχήματα υβριδικής τεχνολογίας που πιθανώςέχουν ταξινομηθεί σε άλλη περιοχή <strong>τη</strong>ς χώρας. Η ποσοστιαία αύξηση που παρουσιάζουν οι πωλήσειςτων υβριδικών οχημάτων είναι 38,1% <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 2006 <strong>και</strong> 2007, ενώ <strong>για</strong> το πρώτο εξάμηνο του έτους2008 οι πωλήσεις είναι αρκετά αυξημένες <strong>και</strong> διαφαίνεται καθαρά η ανοδική τους τάση.Αξίζει να σημειωθεί ότι σε πανελλαδικό επίπεδο, οι πωλήσεις οχημάτων υβριδικής τεχνολογίαςπαρουσιάζουν επίσης αυξητική τάση. Πιο συγκεκριμένα, οι συνολικές πωλήσεις <strong>για</strong> το έτος 2006ανέρχονται σε 538 οχήματα, ενώ <strong>για</strong> το έτος 2007 (έως το Σεπτέμβριο) οι αντίστοιχες πωλήσειςέφτασαν τα 807 οχήματα, δηλαδή αύξηση που υπερβαίνει το 50%.139

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΣε πανελλαδικό επίπεδο, το 2006 κυκλοφόρησαν συνολικά 538 νέα οχήματα που χρησιμοποιούσανεναλλακτικές μορφές τεχνολογίας (υβριδικά, φυσικού αερίου <strong>και</strong> υγραερίου), ενώ το 2007 (μέχρι <strong>και</strong>τον Σεπτέμβριο) τα νέα οχήματα εναλλακτικής τεχνολογίας έφτασαν τα 808.Πίνακας 2: Αριθμός οχημάτων που χρησιμοποιούν υβριδική τεχνολογία σ<strong>τη</strong>ν ΕλλάδαΚατασκευαστής Κα<strong>τη</strong>γορία Κυβ. Εκατ. Καύσιμο Τύπος 20062007(ως <strong>και</strong> τονΣεπτέμβριο)BMW 5-SERIES 1995 HYBRID E 6 -HONDA CIVIC 1339 HYBRID C 1 -HONDA CIVIC 1339 HYBRID C 3 -HONDA CIVIC 1339 HYBRID C 5 182LEXUS GS450 3456 HYBRID F 32 47LEXUS GS450H 3456 HYBRID F - 1LEXUS RX400H 3311 HYBRID 4X4 - ATV 225 -LEXUS RX400H 3311 HYBRID 4X4 - ATV 45 287LEXUS LS600H 4969 HYBRID G - 2LEXUS LS600HL 4969 HYBRID G - 3TOYOTA PRIUS 1497 HYBRID D 1 -TOYOTA PRIUS 1497 HYBRID D 220 285MERCEDES E-SERIES 2149 NATURAL GAS E - 1538 808ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς συνδέεται άμεσα με τους δείκτες Trans 4 «Ηλικία οχημάτων - Κατανομή οχημάτων ανάτεχνολογία <strong>και</strong> καύσιμο», Trans 9 «Οικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τα του τομέα των μεταφορών» <strong>και</strong> Energy 5«Διείσδυση φυσικού αερίου <strong>και</strong> βιοκαυσίμων».140

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Σύνδεσμος Εισαγωγέων Αντιπροσώπων Αυτοκινήτων (ΣΕΑΑ): Άντληση πληροφορίας απόπροσωπική επικοινωνία με τον φορέα.Αντιπροσωπείες Αυτοκινήτων (Toyota Ελλάς <strong>και</strong> Honda Ελλάς): Άντληση πληροφορίας απόπροσωπική επικοινωνία με στελέχη των αντιπροσωπειών.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2006-2008 (μέχρι τον μήνα Μάιο)Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από το συλλογικό φορέα σχετικών με <strong>τη</strong> θεματική περιοχήτου δείκ<strong>τη</strong> <strong>και</strong> από στοιχεία των αυτοκινητιστικών αντιπροσωπειών που εισάγουν οχήματα υβριδικήςτεχνολογίας.Αδυναμίες: O δείκ<strong>τη</strong>ς Trans 5 αναφέρεται στα οχήματα που πωλήθηκαν <strong>και</strong> ταξινομήθηκαν στο ΝομόΘεσσαλονίκης <strong>και</strong> όχι <strong>για</strong> τα οχήματα που κυκλοφορούν στο Νομό.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 2Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΔεν υπάρχουν καταγεγραμμένα στοιχεία ή απουσιάζουν από τον Ελλαδικό χώρο άλλες εναλλακτικέςμορφές τεχνολογίας καυσίμων.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-141

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗTrans 6ΜΕΣΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΚΙΝΗΣΗΣ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝΘεματική περιοχή:ΜεταφορέςDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΑΡΝΗΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς δείχνει <strong>τη</strong> μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα μετακίνησης <strong>για</strong> ενδεικτικά δρομολό<strong>για</strong> μέσων μαζικήςμεταφοράς. Καθώς, προς το παρόν, τα μέσα μαζικής μεταφοράς περιορίζονται σε αστικά λεωφορεία(ΟΑΣΘ), ο δείκ<strong>τη</strong>ς θα περιοριστεί σ<strong>τη</strong>ν καταγραφή <strong>τη</strong>ς μέσης ταχύ<strong>τη</strong>τας κίνησης με <strong>τη</strong>ν οποία αυτάδιασχίζουν κατά μήκος το Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα Θεσσαλονίκης.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΓια το έτος αναφοράς 2005, η μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης των αστικών λεωφορείων βάσει τουσταθμισμένου μέσου όρου είναι 13,8 km/h <strong>για</strong> 13 επιλεγμένες γραμμές δρομολογίων που διασχίζουνκατά μήκος το Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα Θεσσαλονίκης. Η μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης αυξάνεται σε19,2 km/h όταν συμπεριλαμβάνονται όλες οι γραμμές δρομολογίων, συμπεριλαμβανομένων <strong>και</strong> τωνγραμμών επέκτασης εκτός του κέντρου του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης. Ηαντίστοιχη μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης των αστικών λεωφορείων <strong>για</strong> τις ίδιες 13 επιλεγμένες γραμμέςδρομολογίων <strong>για</strong> το έτος αναφοράς 1998 είναι 15,2 km/h, γεγονός που αποδεικνύει <strong>τη</strong>ν υποβάθμισητων συνθηκών κυκλοφορίας των μέσων μαζικής μεταφοράς.142

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΜΕΣΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΚΙΝΗΣΗΣ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Trans 6 «Μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης αστικών συγκοινωνιών» επιλέχθηκε λόγω <strong>τη</strong>ςσημαντικό<strong>τη</strong>τας των μέσων μαζικής μεταφοράς, τόσο σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του περιβάλλοντος σε αστικέςπεριοχές, όσο <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong> αειφορία μιας περιοχής. Οι εκπομπές ρύπων που οφείλονται στις μετακινήσειςαποτελούν μία από τις βασικότερες πιέσεις <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του αστικού περιβάλλοντος <strong>και</strong> ηπροώθηση των μέσων μαζικής μεταφοράς σε αντιδιαστολή με <strong>τη</strong> χρήση ΙΧ αυτοκινήτων αποτελείιδιαίτερα κρίσιμη παράμετρο <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν αειφορία.Η μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης των αστικών συγκοινωνιών, αποτελεί <strong>τη</strong>ν κυριότερη ίσως παράμετρο <strong>για</strong><strong>τη</strong>ν επιλογή των μέσων μαζικής μεταφοράς ως τρόπο μετακίνησης από το ευρύ κοινό, αφού με τοντρόπο αυτό ικανοποιείται η ανάγκη <strong>για</strong> γρήγορη μεταφορά του επιβατικού κοινού. Παράλληλα, ημέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης των αστικών συγκοινωνιών αποτελεί παράμετρο αναφορικά με <strong>τη</strong>ναποτελεσματικό<strong>τη</strong>τα μέτρων που λαμβάνονται <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν προώθηση των μέσων μαζικής μεταφοράς,όπως <strong>για</strong> παράδειγμα η εισαγωγή λεωφορειολωρίδων στο αστικό οδικό δίκτυο.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΗ μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης των αστικών συγκοινωνιών υπολογίζεται από το συνολικό χρόνο διαδρομής(συμπεριλαμβανομένων <strong>και</strong> όλων των καθυστερήσεων στις στάσεις) <strong>και</strong> το μήκος <strong>τη</strong>ς διαδρομής.Σ<strong>τη</strong>ν ποσοτικοποίηση του δείκ<strong>τη</strong> υπολογίζεται όλο το μήκος των γραμμών που δρομολογούνται, από<strong>τη</strong>ν αφε<strong>τη</strong>ρία έως το τέρμα <strong>τη</strong>ς διαδρομής, λαμβάνοντας υπόψη τρία τυπικά διαστήματα <strong>τη</strong>ς ημέρας(πρωινή αιχμή, μεσημεριανή αιχμή <strong>και</strong> εκτός αιχμής). Η μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα είναι ο σταθμισμένος μέσοςόρος με βάση τα οχηματο-χιλιόμετρα ανά κατεύθυνση γραμμής. Οι γραμμές των δρομολογίων <strong>για</strong> τιςοποίες υπολογίζονται οι μέσες ταχύ<strong>τη</strong>τες είναι κοινές <strong>για</strong> τις δυο χρονολογίες (1998 <strong>και</strong> 2005) πουείναι διαθέσιμες.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑkm/h16141210864201998 2005Εικόνα 1: Σταθμισμένη μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα (km/h) κίνησης λεωφορείων <strong>για</strong> το 1998 <strong>και</strong> 2005143

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ2520Μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα (km/h)15105003: Α.Σ. ΙΚΕΑ - Ν.Σ.ΣΤΑΘΜΟΣ05: ΝΕΑ ΚΡΗΝΗ -ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ06: ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ -ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ10: ΧΑΡΙΛΑΟΥ - Ν.Σ.ΣΤΑΘΜΟΣ11: ΠΥΛΑΙΑ - Ν.Σ.ΣΤΑΘΜΟΣ14: ΑΝΩ ΤΟΥΜΠΑ -Ν.Σ. ΣΤΑΘΜΟΣ27: ΣΤΑΥΡΟΥΠΟΛΗ -ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ28: ΣΥΚΙΕΣ -ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ29: ΠΟΛΙΧΝΗ -ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ31: ΒΟΥΛΓΑΡΗ -Κ.Τ.Ε.Λ.32: Κ. ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ -ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ34: Α. ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ -ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ56: Ν.Σ. ΣΤΑΘΜΟΣ -ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟ1998 2005Εικόνα 2: Μέσες ταχύ<strong>τη</strong>τες (km/h) κίνησης λεωφορείων <strong>για</strong> το 1998 <strong>και</strong> 2005 ανά γραμμήδρομολογίου * 1* 1 Σημείωση: Οι γραμμές των λεωφορείων που έχουν επιλεγεί είναι ενδεικτικές <strong>για</strong> το ΠΣΘ <strong>και</strong> αντιπροσωπεύουν κοινάδρομολό<strong>για</strong> <strong>για</strong> το 1998 <strong>και</strong> το 2005. Οι τιμές του γραφήματος παρουσιάζονται στον Πίνακα 1.Πίνακας 1: Μέσες ταχύ<strong>τη</strong>τες (km/h) κίνησης λεωφορείων <strong>για</strong> το 1998 <strong>και</strong> 2005* 2δρομολογίουανά γραμμήΓραμμή 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 200603: Α.Σ. ΙΚΕΑ - Ν.Σ. ΣΤΑΘΜΟΣ 16,4 - - - - - - 14,5 -05: ΝΕΑ ΚΡΗΝΗ - ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 19,2 - - - - - - 17,1 -06: ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ - ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 17,5 - - - - - - 16,0 -10: ΧΑΡΙΛΑΟΥ - Ν.Σ. ΣΤΑΘΜΟΣ 12,0 - - - - - - 11,6 -11: ΠΥΛΑΙΑ - Ν.Σ. ΣΤΑΘΜΟΣ 13,2 - - - - - - 12,2 -14: ΑΝΩ ΤΟΥΜΠΑ - Ν.Σ. ΣΤΑΘΜΟΣ 13,4 - - - - - - 11,9 -27: ΣΤΑΥΡΟΥΠΟΛΗ - ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ 15,5 - - - - - - 12,5 -28: ΣΥΚΙΕΣ - ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 12,9 - - - - - - 9,9 -29: ΠΟΛΙΧΝΗ - ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ 14,8 - - - - - - 14,2 -31: ΒΟΥΛΓΑΡΗ - Κ.Τ.Ε.Λ. 14,0 - - - - - - 14,9 -32: Κ. ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ - ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ 13,8 - - - - - - 14,0 -34: Α. ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ - ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ 14,3 - - - - - - 13,4 -56: Ν.Σ. ΣΤΑΘΜΟΣ - ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟ 21,4 - - - - - - 17,2 -Μέσος Όρος Γραμμών 15,2 - - - - - - 13,8 -* 2 Σημείωση: Για το 2005, οι γραμμές των λεωφορείων που έχουν επιλεγεί είναι οι ίδιες <strong>για</strong> τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμαστοιχεία <strong>για</strong> το έτος αναφοράς 1998. Το 2005, η μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης <strong>για</strong> το σύνολο των γραμμώνδρομολογίων ανέρχεται σε 19,2 km/h.144

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης των οχημάτων κατά μήκος των 13 επιλεγμένων γραμμών δρομολογίων πουδιασχίζουν κατά μήκος το Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα Θεσσαλονίκης <strong>και</strong> είναι κοινές <strong>για</strong> τις δυοχρονολογίες (1998 <strong>και</strong> 2005) που υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, παρουσιάζει μείωση <strong>τη</strong>ς τάξης του9,6%, καθώς μειώθηκε από 15,2 km/h σε 13,8 km/h αντίστοιχα. Η αύξηση των κυκλοφοριακώνφόρτων στο σύνολο του οδικού δικτύου που είναι αποτέλεσμα <strong>τη</strong>ς δημιουργίας νέων μετακινήσεωνκατά <strong>τη</strong>ν ώρα αιχμής, έχει σαν άμεση συνέπεια <strong>τη</strong>ν ανάλογη αύξηση των χρόνων διαδρομής <strong>για</strong> τιςμετακινήσεις που γίνονται με τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Οι μέγιστες αυξήσεις στους χρόνους τωνδρομολογίων αφορούν στις διαδρομές που διασχίζουν το κέντρο <strong>τη</strong>ς πόλης, με προέλευσή τους τιςανατολικές περιοχές <strong>και</strong> προορισμό τις βορειοδυτικές (Θέρμη, Πυλαία, Καλαμαριά, Χαριλάου, Β.Όλγας με προορισμό προς το Μητροπολιτικό Κέντρο, <strong>τη</strong> Νεάπολη <strong>και</strong> τον Εύοσμο).Η μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης των οχημάτων κατά μήκος των γραμμών δρομολόγησης <strong>για</strong> το σύνολο τωνδρομολογίων του 2005 είναι 19,2 km/h. Η μέση τιμή είναι αρκετά υψηλότερη από <strong>τη</strong> μέσησταθμισμένη τιμή <strong>για</strong> τις 13 συγκεκριμένες γραμμές δρομολογίων που επιλέχθηκαν, γεγονός πουοφείλεται στις υψηλές ταχύ<strong>τη</strong>τες που καταγράφονται στις γραμμές επέκτασης εκτός του κέντρου τουΠολεοδομικού Συγκροτήματος <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης. Παράλληλα, σύμφωνα με το Συμβούλιο ΑστικώνΣυγκοινωνιών Θεσσαλονίκης (ΣΑΣΘ), αξίζει να σημειωθεί ότι <strong>για</strong> το έτος αναφοράς 2005 δενπαρα<strong>τη</strong>ρούνται σημαντικές διαφοροποιήσεις ως προς τις μέσες ταχύ<strong>τη</strong>τες κίνησης των αστικώνσυγκοινωνιών μεταξύ των δύο χρονικών περιόδων: αιχμής <strong>και</strong> εκτός αιχμής.Σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΣΑΣΘ, η επικείμενη λειτουργία μέσου σταθερής τροχιάς στο κέντρο τουΠολεοδομικού Συγκροτήματος, σε συνδυασμό με <strong>τη</strong>ν αναδιάρθρωση των λεωφορειακών γραμμών, <strong>τη</strong>δημιουργία τερματικών σταθμών σ<strong>τη</strong>ν περιφέρεια <strong>τη</strong>ς πόλης <strong>και</strong> <strong>τη</strong> χρήση των λεωφορειακώνδιαδρομών (λεωφορειολωρίδες) κατά <strong>τη</strong>ν ώρα αιχμής, προβλέπεται να βελτιώσουν συνολικά ταλειτουργικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά του δικτύου των δημόσιων συγκοινωνιών. Οι λεωφορειολωρίδεςεφαρμόσ<strong>τη</strong>καν σταδιακά σε τέσσερις βασικούς οδικούς άξονες πριν από 15 χρόνια <strong>και</strong> αυξάνονταιδιαρκώς. Η εμπορική ταχύ<strong>τη</strong>τα των αστικών συγκοινωνιών κατά το έτος 1988 κυμαίνονταν περίπουστα 7-12 km/h στο κέντρο <strong>τη</strong>ς πόλης, ενώ στις εξωτερικές γραμμές στα 13-25 km/h.Ένα θετικό παράδειγμα εφαρμοσμένου μέτρου προς <strong>τη</strong>ν κατεύθυνση <strong>τη</strong>ς ενίσχυσης των αστικώνσυγκοινωνιών αποτελεί η λεωφορειολωρίδα <strong>τη</strong>ς οδού Bασ. Oλγας, όπου σε ώρες αιχμήςμετακινούνται με λεωφορεία καθημερινά περισσότεροι από 4.000 επιβάτες, οι οποίοι θα χρειάζοντανπερίπου 3.000 I.X. οχήματα <strong>για</strong> <strong>τη</strong> μετακίνησή τους. Η μέση πληρό<strong>τη</strong>τα των λεωφορείων κατά τιςώρες αιχμής σ<strong>τη</strong>ν οδό είναι υψηλότα<strong>τη</strong> <strong>και</strong> αγγίζει το 98%.Αντίστοιχα, η μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα των I.X. σε τμήματα παράλληλα στις λεωφορειολωρίδες δεν ξεπερνά τα15 km/h σε ώρες αιχμής ενώ στο σύνολο του πολεοδομικού συγκροτήματος το 1998 ανερχόταν στα30,5 km/h. Στις λεωφορειολωρίδες η ταχύ<strong>τη</strong>τα των αστικών συγκοινωνιών είναι κατά 2,6 km/hυψηλότερη (περίπου 18 km/h).ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΣ<strong>τη</strong>ν Αττική, από στοιχεία του Ο.Α.Σ.Α., η μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα των τρόλεϊ στις λεωφορειολωρίδες είναι<strong>τη</strong>ς τάξης των 20 km/h. Αντίστοιχα, <strong>για</strong> τα μέσα σταθερής τροχιάς, η μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης τωνσυρμών του ΗΣΑΠ ανέρχεται σε 30 km/h, ενώ η μέγισ<strong>τη</strong> ταχύ<strong>τη</strong>τά τους είναι 70 km/h. Η αντίστοιχημέγισ<strong>τη</strong> ταχύ<strong>τη</strong>τά των συρμών του Μετρό είναι 80 km/h (Πηγή ΕΠ ΣΑΑΣ, Αττικό Μετρό ΑΕ).145

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς συνδέεται με τον δείκ<strong>τη</strong> Trans 7 «Μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης επιβατικών οχημάτων». Ησύγκριση των δύο δεικτών αποτελεί ένα από τα μέτρα <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα των αστικών συγκοινωνιώνσ<strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη ικανοποιώντας <strong>τη</strong>ν ανάγκη <strong>για</strong> γρήγορη μεταφορά του κοινού <strong>και</strong> επιπρόσθετακριτήριο <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν επιτυχία μέτρων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν προώθηση των μέσων μαζικής μεταφοράς (π.χ.λεωφορειολωρίδες).ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Συμβούλιο Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης (ΣΑΣΘ): Προσωπική επικοινωνία με το στέλεχοςτου ΣΑΣΘ Δρ. Α. Παπα<strong>για</strong>ννάκη, <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν παραχώρηση στοιχείων του φορέα.Οργανισμός Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης (ΟΑΣΘ): Αναζή<strong>τη</strong>ση σ<strong>τη</strong>ν ιστοσελίδα του ΟΑΣΘ(http://www.oasth.gr/) <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν άντληση πληροφοριών σχετικά με τα δρομολό<strong>για</strong> των αστικώνσυγκοινωνιών στο ΠΣΘ.Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου <strong>και</strong> Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης (ΟΡΘ): Άντλησηπληροφορίας από <strong>τη</strong> «Γενική Μελέ<strong>τη</strong> Μεταφορών <strong>και</strong> Κυκλοφορίας <strong>για</strong> το πολεοδομικό συγκρό<strong>τη</strong>μα<strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιαστική ζώνη Θεσσαλονίκης» (Τελική Έκθεση Εργασιών Σταδίου ΙΙ, Τεύχος Όγδοο:Επεξεργασία – ανάλυση στοιχείων έρευνας στα μέσα μαζικής μεταφοράς), η οποία εκπονήθηκε <strong>για</strong> τιςανάγκες του ΟΡΘ το έτος 1999.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1998, Οκτώβριος 2005Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από μελέτες <strong>και</strong> εκθέσεις αξιόπιστων φορέων σχετικών με<strong>τη</strong> θεματική περιοχή του δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων <strong>για</strong> <strong>τη</strong> χρονική εξέλιξη <strong>τη</strong>ς πορείας του δείκ<strong>τη</strong>, μη περιοδικό<strong>τη</strong>ταδημοσίευσης δεδομένων <strong>και</strong> εκπόνησης μελετών από τους αρμόδιους φορείς.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1146

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΗ έλλειψη επαρκούς χρονοσειράς αποτελεί το σημαντικότερο πρόβλημα του δείκ<strong>τη</strong>. Τα διαθέσιμαστοιχεία αφορούν μόνο στο έτος 1998 <strong>και</strong> στον Οκτώβριο 2005.Η άντληση στοιχείων πραγματοποιήθηκε από δύο ξεχωριστούς φορείς (ΟΡΘ, ΣΑΣΘ). Δεν υπήρχεαπόλυ<strong>τη</strong> συμβατό<strong>τη</strong>τα του τρόπου διάθεσης των διαθέσιμων στοιχείων.Η έλλειψη άλλων μέσων μαζικής μεταφοράς στον αστικό ιστό προσαρμόζει το δείκ<strong>τη</strong> αποκλειστικάσ<strong>τη</strong>ν ταχύ<strong>τη</strong>τα των αστικών λεωφορείων. Εφόσον υπάρξουν νέα μέσα μαζικής μεταφοράς (μέσοσταθερής τροχιάς, θαλάσσιες μεταφορές), ο δείκ<strong>τη</strong>ς θα αναφέρεται ξεχωριστά σ<strong>τη</strong>ν ταχύ<strong>τη</strong>τα τουκάθε μέσου.Συντονισμός των δράσεων του ΟΡΘ με τις αντίστοιχες του αρμόδιου φορέα (ΣΑΣΘ), με σκοπό <strong>τη</strong>ντακτική συλλογή (ανά έτος) <strong>τη</strong>ς απαιτούμενης πληροφορίας σχετικά με <strong>τη</strong>ν ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης τωναστικών συγκοινωνιών. Ανάπτυξη άμεσης συνεργασίας μεταξύ των δύο φορέων (ΟΡΘ, ΣΑΣΘ) <strong>για</strong> τοείδος <strong>τη</strong>ς πληροφορίας που θα πρέπει να συλλέγεται, τον τρόπο που αυτή θα καταγράφεται <strong>και</strong> θαεπεξεργάζεται, έτσι ώστε να υπάρχει συνέχεια ως προς <strong>τη</strong> διαθεσιμό<strong>τη</strong>τα των στοιχείων πουαπαιτούνται <strong>για</strong> τον μελλοντικό υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣΤο συνολικό γραμμικό μήκος του δικτύου του ΟΑΣΘ <strong>για</strong> το 2007 προσεγγίζει τα 980 χλμ. Σύμφωναμε τον προγραμματισμό, εκτελούνται περισσότερα από 5.700 δρομολό<strong>για</strong> ημερησίως <strong>για</strong> τιςκαθημερινές, ενώ τα δρομολό<strong>για</strong> <strong>για</strong> το Σάββατο <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν Κυριακή μειώνονται κατά 9% περίπου. Ημέση προγραμματισμένη συχνό<strong>τη</strong>τα των λεωφορειακών γραμμών είναι περίπου 15 λεπτά. Ε<strong>τη</strong>σίωςδιανύονται 44.000.000 οχηματο-χιλιόμετρα στα προγραμματισμένα δρομολό<strong>για</strong> των λεωφορειακώνγραμμών. Η μεταφορική ικανό<strong>τη</strong>τα του συστήματος, σύμφωνα με τον προγραμματισμό, είναι <strong>τη</strong>ςτάξης των 430.000.000 θέσεων ε<strong>τη</strong>σίως. Οι μεταφερόμενοι επιβάτες υπερβαίνουν τα 173.000.000(έτος 2006) <strong>και</strong> η μέση πληρό<strong>τη</strong>τα του συστήματος είναι <strong>τη</strong>ς τάξης του 40%.147

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗTrans 7ΜΕΣΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΚΙΝΗΣΗΣ ΕΠΙΒΑΤΙΚΩΝ ΟΧΗΜΑΤΩΝΘεματική περιοχή:ΜεταφορέςDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΕΛΛΕΙΨΗ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΑΣΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς δείχνει <strong>τη</strong> μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα μετακίνησης των επιβατικών οχημάτων σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΓια το έτος 1998, η μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης των επιβατικών οχημάτων βάσει του σταθμισμένου μέσουόρου είναι 30,5 km/h στο Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα Θεσσαλονίκης.148

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΜΕΣΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΚΙΝΗΣΗΣ ΕΠΙΒΑΤΙΚΩΝ ΟΧΗΜΑΤΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Trans 7 «Μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης επιβατικών οχημάτων» επιλέχθηκε λόγω <strong>τη</strong>ςσημαντικό<strong>τη</strong>τας των επιβατικών οχημάτων σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του αστικού περιβάλλοντος, τόσο σε σχέσημε τις εκπομπές ρύπων όσο <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong> χωροταξία <strong>τη</strong>ς περιοχής. Οι εκπομπές ρύπων που οφείλονται στιςμετακινήσεις αποτελούν μία από τις βασικότερες πιέσεις <strong>και</strong> η προώθηση των μέσων μαζικήςμεταφοράς σε αντιδιαστολή με <strong>τη</strong> χρήση ΙΧ αυτοκινήτων αποτελεί ιδιαίτερα κρίσιμη παράμετρο <strong>για</strong><strong>τη</strong>ν βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης.Επίσης, η μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης των επιβατικών οχημάτων αποτελεί κρίσιμη παράμετρο <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νεπιλογή των μέσων μαζικής μεταφοράς ως τρόπο μετακίνησης από το ευρύ κοινό. Από <strong>τη</strong> σύγκρισητων μέσων ταχυτήτων των δύο εναλλακτικών τρόπων μετακίνησης του πολί<strong>τη</strong> είναι δυνατόν ναπροκριθεί η μετακίνησή του με τα μέσα μαζικής μεταφοράς ή με <strong>τη</strong> χρήση ΙΧ αυτοκινήτου, καθώς μετον τρόπο αυτό ικανοποιείται η ανάγκη <strong>για</strong> γρήγορη μεταφορά του επιβατικού κοινού.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΗ μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης των επιβατικών οχημάτων υπολογίζεται από το συγκοινωνιακό μοντέλοΕΜΜΕ-2 που εφαρμόσ<strong>τη</strong>κε σ<strong>τη</strong> Γενική Μελέ<strong>τη</strong> Μεταφορών <strong>και</strong> Κυκλοφορίας <strong>για</strong> το πολεοδομικόσυγκρό<strong>τη</strong>μα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιαστική ζώνη <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ6050Μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα (km/h)403020100ΚουντουριώτουΜητροπόλεωςΝίκηςΠολυτεχνίουΤσιμισκή (1)Τσιμισκή (2)ΒενιζέλουΕγνατία (1)Εγνατία (2)Εγνατία (3)Εγνατία (4)Εγνατία (5)Εγνατία (6)Παύλου ΜελάΑγγελάκηΛαγκαδά (1)Λαγκαδά (2)Αγ. ΣοφίαςΙ. Δραγούμη149Γ΄Σεπτεμβρίου (1)Γ΄Σεπτεμβρίου (2)Εθνικής Αμύνης25ης ΜαρτίουΒ. Όλγας (1)Β. Όλγας (2)Π. ΣυνδίκαΜ. ΜπότσαρηΝ. Εγνατία (1)Ν. Εγνατία (2)Περιφερειακή (1)Περιφερειακή (2)Εικόνα 1: Μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα (km/h) επιβατικών οχημάτων ανά οδικό άξονα

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠίνακας 1: Μέσες τιμές κίνησης επιβατικών οχημάτων <strong>για</strong> το 1998*Ημερήσιες μετακινήσεις Μέση διάνυση** Μέση Ταχύ<strong>τη</strong>τα**1.588.695 4,5 km 30,5 Km/h* Σημείωση: Αποτελέσματα του συγκοινωνιακού μοντέλου ΕΜΜΕ-2** Σημείωση: Οι τιμές αναφέρονται σ<strong>τη</strong>ν ώρα αιχμήςΠίνακας 2:Μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα (Km/h) ανά ώρα αιχμής επιβατικών οχημάτων κατά οδικό άξονα το1998*Επί του άξονα Από τον Κόμβο Προς τον Κόμβο Ταχήτυτα (km/h)Κουντουριώτου 26ης Οκτωβρίου Σαλαμίνος 18,5Μητροπόλεως Καρ. Ν<strong>τη</strong>λ Αγ. Σοφίας 20Νίκης Καρ. Ν<strong>τη</strong>λ Αγ. Σοφίας 11Πολυτεχνίου Ι.Δραγούμη Δωδεκανήσου 38,5Τσιμισκή (1) Αγ. Σοφίας Καρ. Ν<strong>τη</strong>λ 16Τσιμισκή (2) Καρ. Ν<strong>τη</strong>λ Βενιζέλου 21Βενιζέλου Ερμού Εγνατία 29Εγνατία (1) Γ΄Σεπτεμβρίου Εθνικής Αμύνης 10Εγνατία (2) Εθνικής Αμύνης Γ΄Σεπτεμβρίου 42Εγνατία (3) Ιασωνίδη Αγ. Σοφίας 13Εγνατία (4) Αγ. Σοφίας Ιασωνίδη 43Εγνατία (5) Αγ. Σοφίας Βενιζέλου 22,5Εγνατία (6) Βενιζέλου Αγ. Σοφίας 43Παύλου Μελά Τσιμισκή Μητροπόλεως 43Αγγελάκη Σβώλου Εγνατία 17Λαγκαδά (1) Δαγουμάνου Εγνατία 52Λαγκαδά (2) Εγνατία Δαγουμάνου 55Αγ. Σοφίας Ερμού Τσιμισκή 13Ι. Δραγούμη Ερμού Τσιμισκή 16Γ΄Σεπτεμβρίου (1) Εγνατία Αγ. Δημητρίου 10Γ΄Σεπτεμβρίου (2) Αγ. Δημητρίου Εγνατία 29Εθνικής Αμύνης Σβώλου Τσιμισκή 3025ης Μαρτίου Β. Όλγας Αλεξανδρίας 42Β. Όλγας (1) Θ. Σοφούλη 25ης Μαρτίου 36Β. Όλγας (2) Π. Συνδίκα Μ. Μπότσαρη 26Π. Συνδίκα Κρή<strong>τη</strong>ς Β. Όλγας 28Μ. Μπότσαρη Κρή<strong>τη</strong>ς Β. Όλγας 39Ν. Εγνατία (1) Μαρασλή 25ης Μαρτίου 30Ν. Εγνατία (2) 25ης Μαρτίου Μαρασλή 41Περιφερειακή (1) Τούμπας Κέντρου 18,5Περιφερειακή (2) Κέντρου Τούμπας 34*Πηγή: Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου <strong>και</strong> Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης (ΟΡΘ) - Γενική Μελέ<strong>τη</strong>Μεταφορών <strong>και</strong> Κυκλοφορίας <strong>για</strong> το πολεοδομικό συγκρό<strong>τη</strong>μα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιαστική ζώνη Θεσσαλονίκης, ΤελικήΈκθεση Εργασιών Σταδίου ΙV & V, Σελ.:3.40 (1999)150

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης των επιβατικών οχημάτων στο ΠΣΘ, καθώς <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν ευρύτερη περιαστικήζώνη, υπολογίζεται σε 30,5 km/h <strong>για</strong> το έτος 1998. Η παρακολούθηση <strong>τη</strong>ς πορείας <strong>τη</strong>ς τιμής <strong>τη</strong>ςμέσης ταχύ<strong>τη</strong>τας δεν είναι δυνατή, καθώς απουσιάζουν στοιχεία <strong>για</strong> ακόλουθα έ<strong>τη</strong>. Η μέσηυπολογιζόμενη τιμή των 30,5 km/h αναφέρεται στις ώρες αιχμής <strong>και</strong> είναι αποτέλεσμα τουσυγκοινωνιακού μοντέλου ΕΜΜΕ-2 που εφαρμόσ<strong>τη</strong>κε κατά <strong>τη</strong> Γενική Μελέ<strong>τη</strong> Μεταφορών <strong>και</strong>Κυκλοφορίας <strong>για</strong> το πολεοδομικό συγκρό<strong>τη</strong>μα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιαστική ζώνη <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης. Οικυκλοφοριακοί φόρτοι ελήφθησαν σύμφωνα με τα αποτελέσματα του κυκλοφοριακού μοντέλου <strong>για</strong>κάθε οδικό τμήμα <strong>τη</strong>ς περιοχής μελέ<strong>τη</strong>ς. Σύμφωνα με σενάρια του κυκλοφοριακού μοντέλου <strong>για</strong> ταεπόμενα έ<strong>τη</strong>, αναμένεται αύξηση των κυκλοφοριακών φορτιών στο σύνολο του οδικού δικτύου,γεγονός που είναι αποτέλεσμα <strong>τη</strong>ς δημιουργίας νέων μετακινήσεων κατά <strong>τη</strong>ν ώρα αιχμής. Άμεσησυνέπεια αποτελεί η ανάλογη αύξηση των χρόνων διαδρομής <strong>και</strong> η ταυτόχρονη μείωση τις ταχύ<strong>τη</strong>ταςστις μετακινήσεις των επιβατικών οχημάτων.Η μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα των αστικών συγκοινωνιών το αντίστοιχο έτος ανερχόταν στα 15,2 km/h, περίπουστο ήμισυ <strong>τη</strong>ς ταχύ<strong>τη</strong>τας των επιβατικών οχημάτων αλλά η μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα των ΙΧ σε τμήματαπαράλληλα σε λεωφορειολωρίδες στο κέντρο τις πόλης δεν ξεπερνά τα 15 km/h σε ώρες αιχμής.Οι τιμές του Πίνακα 2 αναφέρονται στο έτος 1998 <strong>για</strong> συγκεκριμένους οδικούς άξονες ανάκατεύθυνση <strong>και</strong> τμήμα <strong>τη</strong>ς οδού τις ώρες αιχμής.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς συνδέεται με τον δείκ<strong>τη</strong> Trans 6 «Μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης αστικών συγκοινωνιών», Land 3«Πυκνό<strong>τη</strong>τα οδικού δικτύου» <strong>και</strong> Trans 3 «Αριθμός οχημάτων».151

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου <strong>και</strong> Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης (ΟΡΘ): Άντλησηπληροφορίας από <strong>τη</strong> «Γενική Μελέ<strong>τη</strong> Μεταφορών <strong>και</strong> Κυκλοφορίας <strong>για</strong> το πολεοδομικό συγκρό<strong>τη</strong>μα<strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιαστική ζώνη Θεσσαλονίκης» (Τελική Έκθεση Εργασιών Σταδίου ΙV- V, ΚεφάλαιοΈβδομο), η οποία εκπονήθηκε <strong>για</strong> τις ανάγκες του ΟΡΘ το έτος 1999.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1998Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από μελέτες <strong>και</strong> εκθέσεις αξιόπιστων φορέων σχετικών με<strong>τη</strong> θεματική περιοχή του δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων <strong>για</strong> <strong>τη</strong> χρονική εξέλιξη <strong>τη</strong>ς πορείας του δείκ<strong>τη</strong>, μη περιοδικό<strong>τη</strong>ταδημοσίευσης δεδομένων <strong>και</strong> εκπόνησης μελετών από τους αρμόδιους φορείς.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΗ έλλειψη επαρκούς χρονοσειράς αποτελεί το σημαντικότερο πρόβλημα του δείκ<strong>τη</strong>. Τα διαθέσιμαστοιχεία αφορούν μόνο στο έτος 1998. Κρίνεται απαραί<strong>τη</strong><strong>τη</strong> η επι<strong>και</strong>ροποίηση <strong>τη</strong>ς Γενικής Μελέ<strong>τη</strong>ςΜεταφορών <strong>και</strong> Κυκλοφορίας <strong>για</strong> το πολεοδομικό συγκρό<strong>τη</strong>μα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιαστική ζώνη <strong>τη</strong>ςΘεσσαλονίκης.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-152

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗTrans 8ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΡΟΧΑΙΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝΘεματική περιοχή:ΜεταφορέςDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΑΡΝΗΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς παρουσιάζει <strong>τη</strong>ν εξέλιξη του συνολικού αριθμού των οδικών ατυχημάτων, στα οποίαπροκλήθηκαν τραυματισμοί, καθώς <strong>και</strong> των θανα<strong>τη</strong>φόρων ατυχημάτων (αριθμός θανάτων πουλαμβάνουν χώρα εντός 30 ημερών από το ατύχημα), αναγόμενο ανά μονάδα επιβατικού μεταφορικούέργου. Ο δείκ<strong>τη</strong>ς πληροφορεί <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ασφάλεια των οδικών μεταφορών <strong>και</strong> εξαρτάται από <strong>τη</strong>νποιό<strong>τη</strong>τα του οδικού δικτύου, <strong>τη</strong> σήμανση, αλλά <strong>και</strong> <strong>τη</strong> συμπεριφορά των οδηγών.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝKατά το χρονικό διάσ<strong>τη</strong>μα 2000-2006 σύμφωνα <strong>και</strong> με <strong>τη</strong>ν αύξηση των κυκλοφορούντων οχημάτων,ο αριθμός των θανόντων ανά 1.000.000 οχήματα μειώνεται. Το 2000 οι νεκροί φτάνουν τους 299 ανάεκατ. οχήματα, ενώ η αντίστοιχη τιμή <strong>για</strong> το 2006 μειώνεται στους 167 νεκρούς ανά εκατ. οχήματα(μείωση 79,05%). Ο αριθμός των τραυματιών το αντίστοιχο διάσ<strong>τη</strong>μα αυξάνεται κατά 30,2%.153

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕΞΕΛΙΞΗ ΤΡΟΧΑΙΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Trans8 «Εξέλιξη τροχαίων ατυχημάτων» επιλέχθηκε λόγω <strong>τη</strong>ς σημαντικό<strong>τη</strong>τας <strong>τη</strong>ςασφάλειας στις μετακινήσεις του πληθυσμού <strong>τη</strong>ς περιοχής. Οι ετήσιες μεταβολές των τροχαίωνατυχημάτων μπορεί να οφείλονται σε πολλούς παράγοντες από τους οποίους μπορεί να είναι ηποιό<strong>τη</strong>τα του οδικού δικτύου, η αστυνόμευσή του <strong>και</strong> η συμμόρφωση των παραβαινόντων, η οδικήπαιδεία του πληθυσμού, η κυκλοφοριακή συμφόρηση κ.α.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Trans 8 υπολογίζεται από στοιχεία που καταγράφει η Εθνική Στατιστική ΥπηρεσίαΕλλάδας (ΕΣΥΕ).ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ3.000Αριθμός ατυχημάτων - Παθόντων προσώπων2.5002.0001.5001.00050002000 2001 2002 2003 2004 2005 2006Σύνολο ΑτυχημάτωνΠαθόντων ΠροσώπωνΕικόνα 1: Σύνολο ατυχημάτων <strong>και</strong> παθόντων προσώπων στο Νομό Θεσσαλονίκης154

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ350300Νεκροί/ εκατ. οχήματα2502001501005002000 2001 2002 2003 2004 2005 2006Εικόνα 2: Αριθμός νεκρών ανά 1.000.000 οχήματα στο Νομό ΘεσσαλονίκηςΠίνακας 1: Τροχαία ατυχήματα στο Νομό Θεσσαλονίκης** Πηγή: ΕΣΥΕΠίνακας 2: Νεκροί ανά 1.000.000 οχήματα155

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΤα τροχαία ατυχήματα κατά το χρονικό διάσ<strong>τη</strong>μα 2000-2006 παρουσιάζουν εξελικτικά αρκετέςδιακυμάνσεις. Στο σύνολο των ατυχημάτων τα έ<strong>τη</strong> 2000 <strong>και</strong> 2001 παρα<strong>τη</strong>ρείται μείωση <strong>τη</strong>ς τάξης του46,1% (από 1.547 σε 1.059 ατυχήματα), ενώ τον επόμενο χρόνο σημειώνεται μια μικρή αύξηση <strong>τη</strong>ςτάξης του 15%. Τα ακόλουθα έ<strong>τη</strong>, μέχρι <strong>και</strong> το 2006, τα ατυχήματα αυξάνονται σημαντικά μέχρι <strong>τη</strong>ντιμή των 2.051, μια αύξηση <strong>τη</strong>ς τάξης του 32,6% από το έτος 2000. Παρόμοια διακύμανσηπαρα<strong>τη</strong>ρείται <strong>και</strong> στον αριθμό των παθόντων προσώπων (σύνολο τραυματιών <strong>και</strong> θανόντων), όπου το2000 η τιμή τους είναι 2.250, ενώ το 2006 φτάνει τους 2.787 (συνολική αύξηση 23,9%).Μείωση παρα<strong>τη</strong>ρείται μόνο στον ετήσιο αριθμό των νεκρών από τροχαία ατυχήματα από 148 το 2000σε 115 το 2006. Η μείωση είναι <strong>τη</strong>ς τάξης του 28,7% ενώ αντίστροφα ο αριθμός των τραυματιών τοαντίστοιχο διάσ<strong>τη</strong>μα αυξάνεται κατά 30,2%. Το έτος 2000, οι τραυματίες συνολικά ήταν 2.005, ενώτα ακόλουθα 2 έ<strong>τη</strong> μειώνονται περίπου κατά 30%, <strong>και</strong> τα έ<strong>τη</strong> 2003-2006 αυξάνονται μέχρι τον αριθμότων 2.610. Η παραπάνω διαφοροποίηση ανάμεσα στους τραυματίες <strong>και</strong> τους θανόντες μπορεί ναοφείλεται σ<strong>τη</strong>ν ανανέωση του στόλου των οχημάτων με νεότερα <strong>και</strong> ασφαλέστερα οχήματα.Παράλληλα με <strong>τη</strong>ν αύξηση των κυκλοφορούντων οχημάτων ο αριθμός των θανόντων ανά 1.000.000οχήματα μειώνεται κατά το διάσ<strong>τη</strong>μα 2000 με 2006. Το 2000 οι νεκροί φτάνουν τους 299 ανά εκατ.οχήματα, ενώ η αντίστοιχη τιμή <strong>για</strong> το 2006 πέφτει στους 167 νεκρούς ανά εκατ. οχήματα (μείωση44,15%).ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΗ Ελλάδα (μαζί με <strong>τη</strong>ν Πορτογαλία) βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο οδικής ασφάλειας μεταξύτων χωρών <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης με σχεδόν διπλάσιο - κατά κεφαλήν (150 νεκροί /εκατ.οχημάτων) - αριθμό θανα<strong>τη</strong>φόρων τροχαίων ατυχημάτων σε σχέση με τον μέσο όρο των χωρών <strong>τη</strong>ςΕυρωπαϊκής Ένωσης (85 νεκροί /εκατ. οχημάτων) <strong>και</strong> σχεδόν πενταπλάσιο από <strong>τη</strong> Σουηδία <strong>και</strong> τοΗνωμένο Βασίλειο, που πρωτεύουν στο επίπεδο οδικής ασφάλειας.Τα δύο τελευταία χρόνια, έχει καταγραφεί μικρή αναβάθμιση του επιπέδου οδικής ασφάλειας σ<strong>τη</strong>νΕλλάδα. Στο σύνολο <strong>τη</strong>ς χώρας, το χρονικό διάσ<strong>τη</strong>μα 2000-2006 σημειώνεται μείωση τωνατυχημάτων από 22.952 σε 14.626 (μείωση 56,9%), μείωση τραυματιών κατά 52,6% <strong>και</strong> μείωση τωννεκρών από τροχαία ατυχήματα κατά 40,9%.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ Trans 8 «Εξέλιξη τροχαίων ατυχημάτων» σχετίζεται με τον δείκ<strong>τη</strong> Trans 3 «Αριθμός οχημάτων».156

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα, αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2000-2006Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από μελέτες <strong>και</strong> εκθέσεις αξιόπιστων φορέων σχετικών με<strong>τη</strong> θεματική περιοχή του δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: -Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ-ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-157

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗTrans 9ΟΙΚΟ-ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝΘεματική περιοχή:ΜεταφορέςDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΑΡΝΗΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς εξετάζει <strong>τη</strong>ν εξέλιξη του μεταφορικού έργου σε σχέση με τις ενεργειακές ανάγκες τουτομέα των μεταφορών <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν εξέλιξη των αέριων εκπομπών <strong>για</strong> τις οποίες ο συγκεκριμένος τομέαςφέρει σημαντικό μερίδιο ευθύνης.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΛόγω έλλειψης επαρκών δεδομένων που σχετίζονται με <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη των δεικτών Trans 1«Ζή<strong>τη</strong>ση μετακινήσεων <strong>και</strong> μεταφορών», Energy 1 «Κατανάλωση ενέργειας», Energy 2 «Τομεακήανάλυση ενεργειακής κατανάλωσης» <strong>και</strong> Atm 4 «Τομεακή ανάλυση εκπομπών ατμοσφαιρικώνρύπων», δεν κατέσ<strong>τη</strong> δυνατός ο αναλυτικός υπολογισμός του συγκεκριμένου δείκ<strong>τη</strong>. Ωστόσο, σ<strong>τη</strong>νΕικόνα 1 παρατίθενται εκτιμήσεις <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποσοστιαία μεταβολή <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης ενέργειας από τοντομέα των οδικών μεταφορών <strong>και</strong> των αντίστοιχων εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων, σ<strong>τη</strong> βάσηδιαθέσιμων δεδομένων <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 1995 <strong>και</strong> 2002.Πιο συγκεκριμένα, <strong>για</strong> τα δύο έ<strong>τη</strong> αναφοράς, η ζή<strong>τη</strong>ση ενέργειας <strong>για</strong> οδικές μεταφορές αυξάνεται.Αξίζει να υπογραμμιστεί ότι <strong>και</strong> οι εκπομπές των ατμοσφαιρικών ρύπων PM 10 , NMVOC <strong>και</strong> NO xαυξάνονται, με ρυθμό μεγαλύτερο από τον αντίστοιχο <strong>τη</strong>ς ενεργειακής κατανάλωσης, ενώ οιεκπομπές CO αυξάνονται περίπου με τον ίδιο ρυθμό. Αντίθετα, λόγω <strong>τη</strong>ς αποθείωσης των καυσίμωνπου εφαρμόσ<strong>τη</strong>κε σταδιακά, οι εκπομπές SO 2 <strong>τη</strong>ν περίοδο 1995-2002 μειώνονται αισθητά, ιδιαίτερασε σύγκριση με <strong>τη</strong> μεταβολή <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης ενέργειας σ<strong>τη</strong>ν ίδια χρονική περίοδο.158

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΟΙΚΟ-ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Trans 9 «Οικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τα του τομέα των μεταφορών» παρουσιάζει <strong>τη</strong> σχετική εξέλιξηκρίσιμων μεγεθών, όπως είναι η ζή<strong>τη</strong>ση <strong>για</strong> μεταφορές, οι ενεργειακές ανάγκες <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νπραγματοποίησή τους <strong>και</strong> οι εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων που προέρχονται από το συγκεκριμένοτομέα. Ο δείκ<strong>τη</strong>ς πληροφορεί <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν πορεία αποσύνδεσης <strong>τη</strong>ς μεταφορικής δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τας από <strong>τη</strong>νεπιβάρυνση του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος <strong>και</strong> είναι ενδεικτικός <strong>τη</strong>ς προόδου που σημειώνεταισ<strong>τη</strong>ν τεχνολογία των μεταφορικών μέσων ή/<strong>και</strong> σ<strong>τη</strong> διαχείριση <strong>τη</strong>ς ζή<strong>τη</strong>σης μεταφορικών υπηρεσιών.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ υπολογισμός του δείκ<strong>τη</strong> πραγματοποιείται με <strong>τη</strong>ν ταυτόχρονη παρακολούθηση των τιμών τουδείκ<strong>τη</strong> Trans 1 που αναφέρεται σ<strong>τη</strong> ζή<strong>τη</strong>ση του συνολικού μεταφορικού έργου, των τιμών του δείκ<strong>τη</strong>Energy 2 που αναφέρεται στις ενεργειακές απαιτήσεις του τομέα <strong>και</strong> των εκπομπών ατμοσφαιρικώνρύπων που προέρχονται από τον τομέα των μεταφορών <strong>και</strong> υπολογίζονται από το δείκ<strong>τη</strong> Atm 4«Τομεακή ανάλυση εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων».ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ200150100501995 2002Κατανάλωση ενέργειας Εκπομπές SO2 Εκπομπές NOxΕκπομπές CΟ Εκπομπές NMVOC Εκπομπές PM10Εικόνα 1: Οικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τα του τομέα των οδικών μεταφορών159

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΛόγω έλλειψης επαρκών δεδομένων που σχετίζονται με <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη των δεικτών Trans 1«Ζή<strong>τη</strong>ση μετακινήσεων <strong>και</strong> μεταφορών», Energy 1 «Κατανάλωση ενέργειας», Energy 2 «Τομεακήανάλυση ενεργειακής κατανάλωσης» <strong>και</strong> Atm 4 «Τομεακή ανάλυση εκπομπών ατμοσφαιρικώνρύπων», δεν κατέσ<strong>τη</strong> δυνατός ο αναλυτικός υπολογισμός του συγκεκριμένου δείκ<strong>τη</strong>. Ωστόσο, σ<strong>τη</strong>νΕικόνα 1 παρατίθενται εκτιμήσεις <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποσοστιαία μεταβολή <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης ενέργειας από τοντομέα των οδικών μεταφορών <strong>και</strong> των αντίστοιχων εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων, σ<strong>τη</strong> βάσηδιαθέσιμων δεδομένων <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 1995 <strong>και</strong> 2002.Πιο συγκεκριμένα, <strong>για</strong> τα δύο έ<strong>τη</strong> αναφοράς, η ζή<strong>τη</strong>ση ενέργειας <strong>για</strong> οδικές μεταφορές αυξάνεται.Αξίζει να υπογραμμιστεί ότι <strong>και</strong> οι εκπομπές των ατμοσφαιρικών ρύπων PM 10 , NMVOC <strong>και</strong> NO xαυξάνονται, με ρυθμό μεγαλύτερο από τον αντίστοιχο <strong>τη</strong>ς ενεργειακής κατανάλωσης, ενώ οιεκπομπές CO αυξάνονται περίπου με τον ίδιο ρυθμό. Αντίθετα, λόγω <strong>τη</strong>ς αποθείωσης των καυσίμωνπου εφαρμόσ<strong>τη</strong>κε σταδιακά, οι εκπομπές SO 2 <strong>τη</strong>ν περίοδο 1995-2002 μειώνονται αισθητά, ιδιαίτερασε σύγκριση με <strong>τη</strong> μεταβολή <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης ενέργειας σ<strong>τη</strong>ν ίδια χρονική περίοδο.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Trans 9 «Οικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τα του τομέα των μεταφορών» συνδέεται άμεσα με τον δείκ<strong>τη</strong>Trans 1 «Ζή<strong>τη</strong>ση μετακινήσεων <strong>και</strong> μεταφορών» <strong>και</strong> τον δείκ<strong>τη</strong> Atm 4 «Τομεακή ανάλυση εκπομπώνατμοσφαιρικών ρύπων» που αποτελεί τις δύο συνιστώσες που εξετάζονται παράλληλα.160

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου <strong>και</strong> Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης (ΟΡΘ): «ΓενικήΜελέ<strong>τη</strong> Μεταφορών <strong>και</strong> Κυκλοφορίας <strong>για</strong> το πολεοδομικό συγκρό<strong>τη</strong>μα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιαστική ζώνηΘεσσαλονίκης» (Τελική Έκθεση Εργασιών Σταδίου ΙV - V), η οποία εκπονήθηκε <strong>για</strong> τις ανάγκες τουΟΡΘ το έτος 1999.Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας <strong>και</strong> Δημοσίων Έργων (Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.): «ΑνάπτυξηΕπιχειρησιακού Σχεδίου <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν καταπολέμηση <strong>τη</strong>ς ατμοσφαιρικής ρύπανσης σ<strong>τη</strong>ν Θεσσαλονίκη».Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου <strong>και</strong> Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης: «Εγκατάστασηπλήρους <strong>και</strong> αξιόπιστου συστήματος μαθηματικών μοντέλων ατμοσφαιρικής ρύπανσης στονΟργανισμό Θεσσαλονίκης», Τελική έκθεση, Τεύχος ΙΙ, Απογραφή εκπομπών αερίων ρύπων,Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2001.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1995, 2002Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: -Αδυναμίες: Έλλειψη διαχρονικών δεδομένων.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 2Ακρίβεια: 3Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΛόγω <strong>τη</strong>ς σημασίας <strong>τη</strong>ς παρακολούθησης <strong>τη</strong>ς σχετικής εξέλιξης <strong>τη</strong>ς ζή<strong>τη</strong>σης σε μεταφορικό έργο,των αντίστοιχων ενεργειακών αναγκών <strong>και</strong> των εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων, ιδιαίτερα σε μιααστική περιοχή όπως είναι αυτή <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ, κρίνεται αναγκαία η <strong>συσ<strong>τη</strong>μα</strong>τική καταγραφή των μεγεθώνπου σχετίζονται με τους διάφορους τομείς παραγωγικών δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων, μεταξύ των οποίων <strong>και</strong> τουτομέα των μεταφορών.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-161

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΓΕΩΡΓΙΑ - ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ - ΑΛΙΕΙΑ162

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗAgri 1ΧΡΗΣΗ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΓεωργία – Κ<strong>τη</strong>νοτροφία – ΑλιείαΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς αποτιμά <strong>τη</strong> συνολική κατανάλωση λιπασμάτων (N, P 2 O 5 , K 2 O). Αναφέρεται σ<strong>τη</strong> συνολικήποσό<strong>τη</strong>τα λιπασμάτων που χρησιμοποιήθηκε ε<strong>τη</strong>σίως στις γεωργικές εκτάσεις του ΝομούΘεσσαλονίκης, όπως προέκυψε μετά από αναγωγή των στοιχείων σε πανελλαδικό επίπεδο.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ μεγαλύτερη κατανάλωση λιπασμάτων (148,4 χιλ. τόνοι) σημειώθηκε το έτος 1990 που είναι <strong>και</strong> τοπρώτο έτος <strong>τη</strong>ς καταγραφής. Έκτοτε παρα<strong>τη</strong>ρείται σταδιακή μείωση <strong>τη</strong>ς ποσό<strong>τη</strong>τας λιπασμάτων πουχρησιμοποιείται ε<strong>τη</strong>σίως στις γεωργικές καλλιέργειες, με αποτέλεσμα το έτος 2002 να μειωθεί στους91,9 χιλ. τόνους. Η συνολική μείωση <strong>τη</strong>ς χρήσης λιπασμάτων κατά <strong>τη</strong>ν περίοδο 1990-2002 είναι 40%περίπου.163

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΧΡΗΣΗ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Agri 1 «Χρήση Λιπασμάτων» επιλέχθηκε λόγω <strong>τη</strong>ς σημαντικό<strong>τη</strong>τας <strong>τη</strong>ς χρήσηςλιπασμάτων σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του περιβάλλοντος. Η αλόγισ<strong>τη</strong> χρήση λιπασμάτων είναι τεκμηριωμένοότι προκαλεί ρύπανση των υδάτων (επιφανειακών <strong>και</strong> υπογείων), συμβάλλει στο φαινόμενο τουευτροφισμού που έχει αρνητικές επιπτώσεις σ<strong>τη</strong> βιοποικιλό<strong>τη</strong>τα <strong>και</strong> κατ’ επέκταση σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>ταζωής των ανθρώπων. Με το δείκ<strong>τη</strong> αυτό εξάγονται συμπεράσματα <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη <strong>τη</strong>ςποσό<strong>τη</strong>τας λιπασμάτων που εφαρμόζονται στις γεωργικές εκτάσεις του Νομού Θεσσαλονίκης <strong>και</strong>εμμέσως <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν επιβάρυνση που προκαλείται στο περιβάλλον.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ όρος χρήση λιπασμάτων (N, P 2 O 5 , K 2 O) αναφέρεται σ<strong>τη</strong>ν ποσό<strong>τη</strong>τα λιπασμάτων (χιλ. τόνοι) πουεφαρμόζεται ε<strong>τη</strong>σίως στις γεωργικές εκτάσεις του Νομού Θεσσαλονίκης. Τα πρωτογενή στοιχεία(FAOSTAT) αφορούν <strong>τη</strong> συνολική ποσό<strong>τη</strong>τα λιπασμάτων σε επίπεδο χώρας. Η συνολικήκατανάλωση υπολογίζεται από <strong>τη</strong>ν ετήσια εγχώρια παραγωγή <strong>και</strong> τις εισαγωγές (Ευρωπαϊκή Ένωση<strong>και</strong> τρίτες χώρες). Παρόμοια στοιχεία <strong>για</strong> συγκεκριμένες περιοχές (π.χ. Νομός Θεσσαλονίκης) δενείναι διαθέσιμα αφού δεν καταγράφεται που, πότε, πόσο <strong>και</strong> σε ποιον διατίθενται. Με <strong>τη</strong>ν παραδοχήότι η χρήση λιπασμάτων στο Νομό Θεσσαλονίκης ακολουθεί <strong>τη</strong>ν πανελλαδική τάση μπορεί να γίνειαναγωγή από τα πανελλαδικά στοιχεία. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκε συντελεστής πουπροέκυψε από <strong>τη</strong>ν αναλογία <strong>τη</strong>ς συνολικής γεωργικής έκτασης στο Νομό Θεσσαλονίκης προς <strong>τη</strong>ναντίστοιχη σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα (στοιχεία ΕΣΥΕ 1999/2000).ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1: Χρήση λιπασμάτων (χιλ. τόνοι) στο Νομό Θεσσαλονίκης (αναγωγή από πανελλαδικάστοιχεία)164

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΔιαπιστώθηκε σταδιακή μείωση <strong>τη</strong>ς ποσό<strong>τη</strong>τας λιπασμάτων που χρησιμοποιείται στις γεωργικέςεκτάσεις του Νομού Θεσσαλονίκης <strong>τη</strong>ν περίοδο 1990-2002. Από 148,4 χιλ. τόνους πουκαταναλώθηκαν το έτος 1990 μειώθηκε στους 91,9 χιλ. τόνους το 2002. Η μείωση <strong>τη</strong>ς ποσό<strong>τη</strong>τας τωνλιπασμάτων αποτελεί ενθαρρυντικό στοιχείο τόσο <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν προστασία <strong>και</strong> βελτίωση τουπεριβάλλοντος <strong>και</strong> κυρίως <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας των επιφανειακών <strong>και</strong> υπόγειων νερών, όσο <strong>και</strong> <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νάγρια ζωή, τα αγροτικά ζώα <strong>και</strong> τον άνθρωπο. Εκτιμάται ότι η τάση αυτή θα πρέπει να συνεχιστεί μεεντατικοποίηση <strong>τη</strong>ς ενημέρωσης <strong>και</strong> εκπαίδευσης των αγροτών <strong>για</strong> τις αρνητικές συνέπειες <strong>τη</strong>ςαλόγισ<strong>τη</strong>ς χρήσης των λιπασμάτων <strong>και</strong> πως αυτές θα μπορούσαν να περιοριστούν.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΗ μείωση <strong>τη</strong>ς χρήσης λιπασμάτων σ<strong>τη</strong>ν Ευρωπαϊκή Ένωση <strong>τη</strong>ν περίοδο 1990-2002 ήταν κατά μέσοόρο 23,5% <strong>και</strong> μεταξύ των Ευρωπαϊκών κρατών γενικότερα 17,5%. Η μείωση <strong>τη</strong>ς χρήσηςλιπασμάτων που παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα <strong>τη</strong>ν ίδια περίοδο ήταν ιδιαίτερα μεγάλη (41,8%),δηλαδή περίπου διπλάσια τόσο από <strong>τη</strong>ν αντίστοιχη μείωση των κρατών - μελών <strong>τη</strong>ς ΕυρωπαϊκήςΈνωσης, όσο <strong>και</strong> του συνόλου των Ευρωπαϊκών κρατών.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς συνδέεται με τους δείκτες γεωργίας (Agri 3, Agri 6, Agri 9), προστασίας περιβάλλοντος(Fisi 3, Fisi 4, Fisi 5) <strong>και</strong> ποιό<strong>τη</strong>τας νερού (Nera 2, Nera 4, Nera 6, Nera 7).ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:FAOSTAT: Ιστοσελίδα Φορέα: http://faostat.fao.org/site/395/default.aspxΧωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός Θεσσαλονίκης (αναγωγή πανελλαδικών στοιχείων)Χρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1990-2002Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Πρόκειται <strong>για</strong> τα επίσημα στοιχεία που χορηγούσε η χώρα μας στον FAO.Αδυναμίες: Τα αποτελέσματα προέκυψαν μετά από αναγωγή των πανελλαδικών στοιχείων. Υπάρχειαβεβαιό<strong>τη</strong>τα <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ορθό<strong>τη</strong>τα των στοιχείων καθώς δεν συμπεριλαμβάνονται οι εξαγωγές. Το έτος2002 είναι το τελευταίο που η χώρα μας υπέβαλλε τα σχετικά στοιχεία στο FAO.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2165

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΠρωτογενή στοιχεία υπάρχουν μόνο σε εθνικό επίπεδο, τα οποία προέκυψαν από τα συγκεντρωτικάστοιχεία των εισαγωγών <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς εγχώριας παραγωγής. Δεν υπάρχει η δυνατό<strong>τη</strong>τα να βρεθούν στοιχεία<strong>για</strong> περιοχές εντός <strong>τη</strong>ς Ελληνικής επικράτειας καθώς δεν υπάρχει καταγραφή <strong>τη</strong>ς διακίνησης τωνπροϊόντων αυτών. Επίσης, δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία μετά το έτος 2002.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-166

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗAgri 2ΧΡΗΣΗ ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΩΝΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΓεωργία – Κ<strong>τη</strong>νοτροφία – ΑλιείαΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΑΡΝΗΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς αποτιμά <strong>τη</strong> συνολική ποσό<strong>τη</strong>τα φυτοφαρμάκων <strong>και</strong> εντομοκτόνων (ενεργά συστατικά σε g)που εφαρμόζονται στις γεωργικές καλλιέργειες του Νομού Θεσσαλονίκης ε<strong>τη</strong>σίως. Τα στοιχεία αυτάπροέκυψαν μετά από αναγωγή <strong>τη</strong>ς πανελλαδικής χρήσης αυτών των ουσιών στο Νομό Θεσσαλονίκηςμε βάση <strong>τη</strong>ν αναλογία <strong>τη</strong>ς έκτασης των γεωργικών καλλιεργειών.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ ετήσια κατανάλωση φυτοφαρμάκων <strong>και</strong> εντομοκτόνων στο Νομό Θεσσαλονίκης <strong>τη</strong>ν περίοδο 1991-2001 αυξήθηκε σταδιακά, με εξαίρεση τα έ<strong>τη</strong> 1995 <strong>και</strong> 1996 που σημειώθηκαν οι μικρότερες τιμές.Τα τελευταία πέντε έ<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς καταγραφής, δηλαδή <strong>τη</strong>ν περίοδο 1997-2001, η ποσό<strong>τη</strong>τα τωνφυτοφαρμάκων <strong>και</strong> εντομοκτόνων σχεδόν σταθεροποιήθηκε σε υψηλά επίπεδα - σαφώς υψηλότερααπό τα πρώτα έ<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς χρονοσειράς.167

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΧΡΗΣΗ ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Agri 2 «Χρήση Φυτοφαρμάκων» επιλέχθηκε λόγω <strong>τη</strong>ς σημαντικό<strong>τη</strong>τας <strong>τη</strong>ς χρήσηςφυτοφαρμάκων <strong>και</strong> εντομοκτόνων σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα των υδάτων, <strong>τη</strong> βιοποικιλό<strong>τη</strong>τα, <strong>τη</strong> σταθερό<strong>τη</strong>τατων οικοσυσ<strong>τη</strong>μάτων <strong>και</strong> τελικά σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα ζωής των ανθρώπων. Η αλόγισ<strong>τη</strong> χρήσηφυτοφαρμάκων επιφέρει σοβαρή υποβάθμιση του περιβάλλοντος που δύσκολα είναι αναστρέψιμη. Οδείκ<strong>τη</strong>ς είναι ιδιαίτερα σημαντικός καθώς παρέχει πληροφορίες τόσο <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν επιβάρυνση τουπεριβάλλοντος (νερό, έδαφος, ατμόσφαιρα), όσο <strong>και</strong> των έμβιων οργανισμών, συμπεριλαμβανομένου<strong>και</strong> του ανθρώπου.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΗ ποσό<strong>τη</strong>τα φυτοφαρμάκων <strong>και</strong> εντομοκτόνων (ενεργά συστατικά) που καταναλώνεται κάθε χρόνοστο Νομό Θεσσαλονίκης αναφέρεται συνολικά χωρίς να γίνεται διάκριση στις διάφορες κα<strong>τη</strong>γορίες.Πρωτογενή στοιχεία υπάρχουν μόνο σε εθνικό επίπεδο (FAOSTAT) ενώ προς το παρόν είναι αδύνα<strong>τη</strong>η εύρεση στοιχείων <strong>για</strong> το Νομό Θεσσαλονίκης (βλέπε Agri 1). Παρόλα αυτά θεωρείται ότι ηαναγωγή των πανελλαδικών στοιχείων στο Νομό Θεσσαλονίκης με βάση <strong>τη</strong>ν αναλογία <strong>τη</strong>ς γεωργικήςέκτασης (στοιχεία ΕΣΥΕ 1999/2000) είναι εφικτή, παρέχοντας με ικανοποιητική προσέγγιση <strong>τη</strong>ναπαιτούμενη πληροφορία.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1: Χρήση φυτοφαρμάκων <strong>και</strong> εντομοκτόνων (χιλ. τόνοι) στo Νομό Θεσσαλονίκης168

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ ετήσια χρήση φυτοφαρμάκων <strong>και</strong> εντομοκτόνων στο Νομό Θεσσαλονίκης αυξήθηκε <strong>τη</strong>ν περίοδο1991-2001, με εξαίρεση τα έ<strong>τη</strong> 1995 <strong>και</strong> 1996 που καταγράφηκαν οι μικρότερες ποσό<strong>τη</strong>τες (167,9 <strong>και</strong>191,4 τόνοι αντίστοιχα). Κατά τα πρώτα 4 έ<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς χρονοσειράς (1991-1994) η κατανάλωσηφυτοφαρμάκων <strong>και</strong> εντομοκτόνων κυμάνθηκε γύρω στα 200-210 τόνους ε<strong>τη</strong>σίως. Τα τελευταία όμως5 έ<strong>τη</strong> (1997-2001) παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε σημαντική αύξηση <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης φυτοφαρμάκων <strong>και</strong>εντομοκτόνων (περί των 240 τόνων ε<strong>τη</strong>σίως). Τα στοιχεία αυτά προκαλούν ανησυχία <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν πολιτική<strong>και</strong> τις πρακτικές που εφαρμόζονται σ<strong>τη</strong> χρήση φυτοφαρμάκων <strong>και</strong> εντομοκτόνων στις γεωργικέςκαλλιέργειες στο Νομό Θεσσαλονίκης. Επειδή τα στοιχεία αυτά πηγάζουν από τα πρωτογενή στοιχείασε εθνικό επίπεδο σημαίνει ότι το ίδιο πρόβλημα υπάρχει <strong>και</strong> πανελλαδικά, υπονομεύοντας τοπεριβάλλον, <strong>τη</strong>ν άγρια ζωή <strong>και</strong> τον άνθρωπο. Απαιτείται η λήψη άμεσων μέτρων <strong>για</strong> περιορισμό <strong>τη</strong>ςχρήσης των ουσιών αυτών τόσο <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν προστασία του περιβάλλοντος <strong>και</strong> των έμβιων όντων, όσο <strong>και</strong><strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν υγεία <strong>και</strong> ποιό<strong>τη</strong>τα ζωής των ανθρώπων. Απαραί<strong>τη</strong><strong>τη</strong> θεωρείται επίσης ότι είναι η ενημέρωση<strong>και</strong> η εκπαίδευση των αγροτών <strong>για</strong> τους κινδύνους που ελλοχεύουν από <strong>τη</strong>ν αλόγισ<strong>τη</strong> χρήσηφυτοφαρμάκων <strong>και</strong> εντομοκτόνων.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΗ αύξηση <strong>τη</strong>ς χρήσης φυτοφαρμάκων <strong>και</strong> εντομοκτόνων που παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε σ<strong>τη</strong> χώρα μας <strong>τη</strong>νπερίοδο 1991-2001 αποτελεί εξαίρεση μεταξύ των περισσότερων Ευρωπαϊκών κρατών.Συγκεκριμένα, μεταξύ 24 χωρών, μόνο σε 3 (Ελλάδα, Μεγάλη Βρετανία <strong>και</strong> Σουηδία) υπήρξε αύξηση<strong>τη</strong>ς χρήσης αυτών των ουσιών στις γεωργικές καλλιέργειες. Αντίθετα, υπήρξε μείωση <strong>τη</strong>ς χρήσηςτους σε 10 χώρες (Αυστρία, Γερμανία, Δανία, Ελβετία, Ιταλία, Λιθουανία, Νορβηγία, Ουγγαρία,Ρουμανία <strong>και</strong> Σλοβακία), ενώ ήταν σχεδόν σταθερή σε 11 (Βέλγιο, Γαλλία, Εσθονία, Ιρλανδία,Ισπανία, Μάλτα, Ολλανδία, Πορτογαλία, Σλοβενία, Τσεχία <strong>και</strong> Φινλανδία).ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς συνδέεται με τους δείκτες γεωργίας (Agri 3, Agri 6, Agri 9), προστασίας περιβάλλοντος(Fisi 3, Fisi 4, Fisi 5, Fisi 7), ποιό<strong>τη</strong>τας νερού (Nera 2, Nera 4, Nera 6, Nera ) <strong>και</strong> υγείας (Ygeia 3).169

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:FAOSTAT: Ιστοσελίδα Φορέα: http://faostat.fao.org/site/395/default.aspxΧωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός Θεσσαλονίκης (αναγωγή πανελλαδικών στοιχείων)Χρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1991-2001Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Πρόκειται <strong>για</strong> επίσημα στοιχεία του Ελληνικού κράτους.Αδυναμίες: Τα πρωτογενή δεδομένα αναφέρονται στο σύνολο <strong>τη</strong>ς χώρας. Tα αποτελέσματα <strong>για</strong> τοΝομό Θεσσαλονίκης προέκυψαν από αναγωγή των αρχικών στοιχείων. Παύση χορήγησης στοιχείωνμετά το έτος 2001 από <strong>τη</strong> χώρα μας προς τον FAO.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΔεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία <strong>για</strong> το Νομό Θεσσαλονίκης λόγω έλλειψης μηχανισμούκαταγραφής <strong>τη</strong>ς διακίνησης των προϊόντων αυτών εντός <strong>τη</strong>ς Ελληνικής επικράτειας. Επίσης, δενυπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία μετά το έτος 2001.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-170

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗAgri 3ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΓεωργία – Κ<strong>τη</strong>νοτροφία – ΑλιείαΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς ορίζεται ως ο αριθμός των βιοκαλλιεργητών <strong>και</strong> η έκταση που καλύπτεται από βιολογικέςκαλλιέργειες. Οι βιολογικές καλλιέργειες πιστοποιούνται με βάση τον κανονισμό 2092/91 <strong>και</strong>ουσιαστικά αποτελούν προσπάθεια ενσωμάτωσης <strong>τη</strong>ς περιβαλλοντικής διάστασης σ<strong>τη</strong> γεωργικήπολιτική. Οι βιολογικές καλλιέργειες σ<strong>τη</strong>ρίζονται σε μία οικολογική λογική <strong>και</strong> απαιτούν μεγαλύτερηέκταση γης <strong>για</strong> δεδομένη ποσό<strong>τη</strong>τα παραγωγής.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟ αριθμός των βιοκαλλιεργητών στο Νομό Θεσσαλονίκης αυξήθηκε από 32 το 2002 σε 285 το 2005.Η μεγαλύτερη αύξηση παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε τα δύο τελευταία έ<strong>τη</strong>, δηλαδή το 2004 <strong>και</strong> το 2005. Αύξησηπαρα<strong>τη</strong>ρήθηκε <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong> συνολική έκταση που καλλιεργείται βιολογικά <strong>για</strong> το αντίστοιχο χρονικόδιάσ<strong>τη</strong>μα. Έτσι, ενώ το 2002 καλλιεργούνταν βιολογικά μόνο 191,5 ha, το 2005 η συνολική έκτασηανήλθε σε 5439,1 ha. Μολονότι η ποσοστιαία συμμετοχή των βιολογικών καλλιεργειών επί τουσυνόλου <strong>τη</strong>ς γεωργικής έκτασης στο Νομό Θεσσαλονίκης έχει ραγδαία αύξηση (εξαπλασιάσ<strong>τη</strong>κε) <strong>τη</strong>διετία 2002-2004, εξακολουθεί να κυμαίνεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα (0,7%).171

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Agri3 «Διείσδυση βιολογικών καλλιεργειών» παρέχει πληροφορία <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν έκταση <strong>και</strong> τοποσοστό των γεωργικών καλλιεργειών που χρησιμοποιούν ήπιες προς το περιβάλλον διαχειριστικέςπρακτικές παράγοντας ποιοτικά προϊόντα. Στις καλλιέργειες αυτές δεν χρησιμοποιούνται συνθετικάλιπάσματα, φυτοφάρμακα <strong>και</strong> γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί. Η πρακτική αυτή συμβάλλεισημαντικά σ<strong>τη</strong> μείωση <strong>τη</strong>ς επιβάρυνσης του περιβάλλοντος μιας περιοχής.Η μεταβολή του δείκ<strong>τη</strong> σχετίζεται άμεσα με <strong>τη</strong>ν αντίστοιχη καταναλωτική ζή<strong>τη</strong>ση σε βιολογικάπροϊόντα. Αυτά θεωρείται ότι υπερέχουν σε θρεπτική αξία των αντίστοιχων συμβατικών, καθώς είναιαπαλλαγμένα από επιβλαβή πρόσθετα χημικά συστατικά <strong>και</strong> επομένως η προώθησή τους έχειιδιαίτερη σημασία <strong>για</strong> <strong>τη</strong> βελτίωση <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας <strong>τη</strong>ς ζωής των ανθρώπων. Η διαρκώς αυξανόμενηκαταναλωτική ζή<strong>τη</strong>ση σε βιολογικά προϊόντα υποδεικνύει <strong>τη</strong>ν αυξανόμενη συνειδητοποίηση τωνκαταναλωτών <strong>για</strong> υγιεινή διατροφή <strong>και</strong> προστασία του περιβάλλοντος. Επιπλέον, οι βιολογικέςκαλλιέργειες συμβάλλουν σ<strong>τη</strong>ν αύξηση <strong>τη</strong>ς βιοποικιλό<strong>τη</strong>τας (ζώων <strong>και</strong> φυτών) <strong>και</strong> κατ’ επέκταση σ<strong>τη</strong>σταθεροποίηση <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν ευρωστία των γεωργικών οικοσυσ<strong>τη</strong>μάτων.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΚαταγράφεται ο αριθμός των βιοκαλλιεργητών <strong>και</strong> η συνολική έκταση των βιοκαλλιεργειών (χιλ. ha)στο Νομό Θεσσαλονίκης ε<strong>τη</strong>σίως. Υπολογίζεται επίσης η ετήσια ποσοστιαία συμμετοχή (%) <strong>τη</strong>ςβιολογικά καλλιεργούμενης έκτασης (ha) επί <strong>τη</strong>ς συνολικής γεωργικής έκτασης (ha) στο ΝομόΘεσσαλονίκης.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΑριθμός βιοκαλλιεργητών3002502001501005001109876543210Έκταση βιοκαλλιεργειών (χιλ. ha)Αριθμός βιοκαλλιεργητώνΈκταση βιοκαλλιεργειώνΕικόνα 1: Εξέλιξη του αριθμού των βιοκαλλιεργητών <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς συνολικής έκτασης (χιλ. ha) πουκαλλιεργείται βιολογικά στο Νομό Θεσσαλονίκης172

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠίνακας 1: Συγκεντρωτικά στοιχεία βιολογικής γεωργίας στο Νομό ΘεσσαλονίκηςΕικόνα 2: Ποσοστιαία συμμετοχή <strong>τη</strong>ς βιολογικά καλλιεργούμενης έκτασης επί <strong>τη</strong>ς συνολικήςγεωργικής έκτασης στο Νομό Θεσσαλονίκης173

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟ αριθμός των βιοκαλλιεργητών στο Νομό Θεσσαλονίκης από το έτος 2002 μέχρι το 2005, δηλαδήμέσα σε 4 έ<strong>τη</strong>, σχεδόν δεκαπλασιάσ<strong>τη</strong>κε (Εικόνα 1). Η μεγαλύτερη αύξηση παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε <strong>τη</strong> διετία,2004-2005. Μεγάλη αύξηση παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε επίσης <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong> βιολογικά καλλιεργούμενη έκταση. Έτσι,από το 2002 ως το 2005 η έκταση αυξήθηκε 28 φορές περίπου (Πίνακας 1). Το έτος 2005, τα σι<strong>τη</strong>ράκαταλάμβαναν <strong>τη</strong> μεγαλύτερη έκταση μεταξύ των βιολογικών καλλιεργειών (2759,3 ha) <strong>και</strong>ακολουθούσαν τα κ<strong>τη</strong>νοτροφικά φυτά (1913,0 ha). Το ποσοστό <strong>τη</strong>ς έκτασης των βιοκαλλιεργειών επίτου συνόλου <strong>τη</strong>ς γεωργικής έκτασης στο Νομό Θεσσαλονίκης σχεδόν εξαπλασιάσ<strong>τη</strong>κε μέσα σε δύοέ<strong>τη</strong> (2002-2004), εξακολουθεί όμως να είναι ιδιαίτερα μικρό καθώς ανέρχεται μόλις σε 0,71%. Τοποσοστό αυτό εκτιμάται ότι θα πρέπει να έχει συνεχή άνοδο τα επόμενα έ<strong>τη</strong> <strong>και</strong> απώτερος στόχοςείναι να ανέλθει ως το 10% περίπου.Γενικά, από τα παραπάνω προκύπτει ότι υπάρχει τάση μετάβασης των αγροτικών καλλιεργειών απότις συμβατικές καλλιέργειες προς τις βιολογικές. Οι βιολογικές καλλιέργειες είναι απαλλαγμένες απόυπολείμματα φυτοφαρμάκων <strong>και</strong> χημικών λιπασμάτων, καθώς χρησιμοποιούνται εναλλακτικέςμέθοδοι <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν αντιμετώπιση των εχθρών <strong>και</strong> <strong>τη</strong> θρέψη των φυτών. Για το λόγο αυτό, η βιολογικήγεωργία, εκτός από <strong>τη</strong>ν παραγωγή υγιεινών προϊόντων, συμβάλλει <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν εξοικονόμηση ενέργειας,<strong>τη</strong>ν προστασία του εδάφους, <strong>τη</strong>ν εξοικονόμηση <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του νερού, <strong>τη</strong> σταθερό<strong>τη</strong>τα τουκλίματος <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν προστασία <strong>τη</strong>ς βιοποικιλό<strong>τη</strong>τας. Συνεπώς η επέκταση των βιολογικών καλλιεργειώναναμένεται να συμβάλλει σ<strong>τη</strong> βελτίωση <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας <strong>και</strong> των συνθηκών ζωής των κατοίκων. Τααποτελέσματα από <strong>τη</strong>ν εφαρμογή των βιολογικών καλλιεργειών <strong>και</strong> οι όποιες θετικές επιπτώσεις στοπεριβάλλον <strong>τη</strong>ς περιοχής δεν θα είναι άμεσες, αλλά θα γίνουν αντιληπτές σε βάθος χρόνου. Αυτόδιότι, από <strong>τη</strong> μία πλευρά η επιβάρυνση του περιβάλλοντος ήταν μακροχρόνια <strong>και</strong> από <strong>τη</strong>ν άλλη οισυμβατικές καλλιέργειες εξακολουθούν να υπάρχουν <strong>και</strong> να το επιβαρύνουν.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΠαρόμοια αυξητική τάση του αριθμού των βιοκαλλιεργητών, των στρεμμάτων <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς ποσοστιαίαςσυμμετοχής των βιολογικών καλλιεργειών παρα<strong>τη</strong>ρείται <strong>και</strong> σε εθνικό επίπεδο. Η ελιά με ποσοστό47,5% είναι η κυριότερη βιολογική καλλιέργεια σε εθνικό επίπεδο <strong>και</strong> ακολουθούν τα σι<strong>τη</strong>ρά μεποσοστό 23%. Στο Νομό Θεσσαλονίκης κυριαρχούν τα σι<strong>τη</strong>ρά ενώ η καλλιέργεια <strong>τη</strong>ς ελιάς δεν είναιτόσο διαδεδομένη σε σύγκριση με περιοχές <strong>τη</strong>ς Νότιας Ελλάδας.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΣυνδέεται με δείκτες ποιό<strong>τη</strong>τας νερών (Nera 2, Nera 4, Nera 6, Nera 7), χρήσης λιπασμάτων <strong>και</strong>φυτοφαρμάκων (Agri 1, Agri 2), προστασίας περιβάλλοντος (Agri 9), βιοποικιλό<strong>τη</strong>τας (Fisi 7) <strong>και</strong>υγροτόπων (Fisi 4).174

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης <strong>και</strong> Τροφίμων - Διεύθυνση Βιολογικής Γεωργίας: Τα στοιχεία είναιδιαθέσιμα <strong>και</strong> από <strong>τη</strong>ν ιστοσελίδα του Φορέα.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2002-2005Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Τα στοιχεία προέρχονται από αξιόπισ<strong>τη</strong> πηγή (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης <strong>και</strong>Τροφίμων).Αδυναμίες: -Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ-ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-175

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗAgri 4ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΖΩΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΓεωργία – Κ<strong>τη</strong>νοτροφία – ΑλιείαΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΣΤΑΘΕΡΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει <strong>τη</strong>ν ετήσια παραγόμενη ποσό<strong>τη</strong>τα ποικιλίας ζωικών προϊόντων (κρέας, τυρί,δέρματα, αυγά, μέλι, κ.ά.) σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο 1995-2004.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ ετήσια ποσό<strong>τη</strong>τα των παραγόμενων ζωικών προϊόντων σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ <strong>τη</strong>ν περίοδο 1995-2004 είναιγενικά σταθερή. Μικρές ετήσιες αυξομειώσεις παρα<strong>τη</strong>ρούνται σ<strong>τη</strong>ν παραγωγή κρέατος αρνιών,ζυγουριών <strong>και</strong> προβάτων, κατσικιών, βιτουλιών <strong>και</strong> αιγών, μοσχαριών, δαμαλιών, αγελάδων <strong>και</strong>βοδιών. Τα τελευταία έ<strong>τη</strong> παρα<strong>τη</strong>ρείται μείωση <strong>τη</strong>ς ποσό<strong>τη</strong>τας παραγωγής χοιρινού κρέατος (κυρίωςαπό ζώα βάρους μεγαλύτερο των 20 kg <strong>και</strong> δευτερευόντως χοιριδίων βάρους μικρότερο των 20 kg),καθώς <strong>και</strong> των πουλερικών (εκτός των στρουθοκαμήλων). Επίσης η παραγωγή αυγών είχε σταθερήπτωτική τάση. Κατά μέσο όρο η ετήσια μείωση <strong>τη</strong>ς παραγόμενης ποσό<strong>τη</strong>τας αυγών σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ <strong>τη</strong>δεκαετία 1995-2004 ανήλθε σε 1,6%. Αντίθετα, έντονη αυξητική τάση διαπιστώθηκε <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νπαραγόμενη ποσό<strong>τη</strong>τα κρέατος κουνελιών. Η παραγωγή μαλακού τυριού αυξανόταν μέχρι το έτος1999, ενώ τα επόμενα έ<strong>τη</strong> παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε μείωση με αποτέλεσμα το έτος 2004 να φτάσει περίπου σταεπίπεδα του έτους 1995. Η παραγωγή μαλλιών προβάτων <strong>και</strong> τριχών αιγών μειώθηκε ελαφρώς τατελευταία 2-3 έ<strong>τη</strong>. Η παραγωγή μελιού δια<strong>τη</strong>ρήθηκε περίπου σταθερή <strong>τη</strong>ν περίοδο 1995-2003 <strong>και</strong>σημείωσε απότομη αύξηση το έτος (2004). Η παραγωγή των υπόλοιπων προϊόντων παρουσιάζεισχετικά μεγάλες διακυμάνσεις, χωρίς να διαφαίνεται κάποια σαφής τάση.176

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠΑΡΑΓΩΓΗ ΖΩΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Agri 4 «Παραγωγή ζωικών προϊόντων» περιγράφει <strong>τη</strong>ν ποσό<strong>τη</strong>τα των καλλιεργούμενωνζωοτροφών που παράγεται ε<strong>τη</strong>σίως <strong>και</strong> επομένως παρέχει σημαντική πληροφορία <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νπαραγωγικό<strong>τη</strong>τα του κ<strong>τη</strong>νοτροφικού κλάδου σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ. Συνδυαστικά με τους δείκτες Agri 5 <strong>και</strong>Agri 6 μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα σχετικά με <strong>τη</strong>ν τρέχουσα κατάσταση, <strong>τη</strong> διαχρονικήεξέλιξη <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν αποτελεσματικό<strong>τη</strong>τα των εφαρμοζόμενων διαχειριστικών πρακτικών στον τομέα <strong>τη</strong>ςκ<strong>τη</strong>νοτροφίας σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΥπολογίζεται η συνολική ποσό<strong>τη</strong>τα του παραγόμενου κρέατος (χιλιάδες τόνοι) αρνιών γάλακτος,κατσικιών γάλακτος, μοσχαριών, ζυγουριών <strong>και</strong> προβάτων, βιτουλιών <strong>και</strong> αιγών, δαμαλιών, αγελάδων<strong>και</strong> βοδιών, χοίρων άνω των 20 kg καθαρό βάρος, πουλερικών εκτός των στρουθοκαμήλων, χοιριδίωνμέχρι 20 kg καθαρό βάρος (τόνοι) <strong>και</strong> κουνελιών (τόνοι) σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ <strong>τη</strong> δεκαετία 1995-2004.Υπολογίζεται επίσης η παραγόμενη ποσό<strong>τη</strong>τα άλλων ζωικών προϊόντων (τόνοι), όπως τυρί μαλακό(φέτα, τελεμές, τουλουμοτύρι), μαλλιά προβάτων, τρίχες αιγών, μέλι <strong>και</strong> κερί, καθώς <strong>και</strong> άλλωνγαλακτοκομικών (τυρί σκληρό, βούτυρο, μυζήθρα, κρέμα: χιλ. τόνοι), αυγά (εκατομμύρια) <strong>και</strong>δέρματα νωπά αιγοπροβάτων <strong>και</strong> χοίρων (χιλιάδες).ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1:Ετήσια παραγωγή κρέατος αρνιών, κατσικιών <strong>και</strong> μοσχαριών γάλακτος (χιλ. τόνοι) σ<strong>τη</strong>νΕΠΘ177

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 2: Ετήσια παραγωγή κρέατος πουλερικών (χιλ. τόνοι) σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘΕικόνα 3: Ετήσια παραγωγή μαλακού τυριού (χιλ. τόνοι) σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ178

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 4: Ετήσια παραγωγή αυγών (εκατομμύρια) σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘΕικόνα 5: Ετήσια παραγωγή μελιού (τόνοι) σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ179

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠίνακας 1: Ετήσια παραγωγή ζωικών προϊόντων σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ <strong>τη</strong> δεκαετία 1995-2004180

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ ποσό<strong>τη</strong>τα κρέατος από αρνιά, ζυγούρια <strong>και</strong> πρόβατα, κατσίκια, βιτούλια <strong>και</strong> αίγες, μοσχάρια,δαμάλια, αγελάδες <strong>και</strong> βόδια ήταν σχετικά σταθερή. Αντίθετα, η ποσό<strong>τη</strong>τα κρέατος από χοίρουςβάρους μικρότερο των 20 kg αυξήθηκε από το έτος 1998 ως το έτος 2003, ενώ το έτος 2004σημειώθηκε μεγάλη πτώση (σχεδόν 50% σε σχέση με <strong>τη</strong>ν τριετία 2001-2003). Την τετραετία 2000-2003 παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε μείωση <strong>τη</strong>ς ποσό<strong>τη</strong>τας του χοιρινού κρέατος από ζώα μεγαλύτερα των 20 kg σεσχέση με εκείνη των προηγούμενων ετών (15-20% περίπου ανάλογα με το έτος σύγκρισης), ενώ το2004 η πτώση αυτή ήταν ιδιαίτερα μεγάλη (άνω του 80%). Η παραγόμενη ποσό<strong>τη</strong>τα κρέατοςκουνελιών είχε αυξητική τάση από το έτος 1998 ως το 2003 (περίπου διπλασιάσ<strong>τη</strong>κε σε σχέση με <strong>τη</strong>ντριετία 1995-1997), ενώ το 2004 η ποσό<strong>τη</strong>τα αυτή εκτινάχθηκε στους 225 τόνους (περίπουτετραπλασιάσ<strong>τη</strong>κε σε σχέση με <strong>τη</strong>ν εξαετία 1998-2003). Η ποσό<strong>τη</strong>τα κρέατος πουλερικών (χωρίς νασυνυπολογίζεται αυτό των στρουθοκάμηλων <strong>για</strong> το οποίο δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία) ήτανσχετικά σταθερή <strong>τη</strong>ν οκταετία 1995-2003, ενώ τα επόμενα δύο έ<strong>τη</strong> μειώθηκε κατά 17% περίπουε<strong>τη</strong>σίως. Η παραγωγή μαλακού τυριού (φέτα, τελεμές, τουλουμοτύρι) αυξανόταν σταδιακά από <strong>τη</strong>ναρχή <strong>τη</strong>ς χρονοσειράς (5,6 τόνοι) μέχρι το έτος 1999, όπου παρήχθη η μέγισ<strong>τη</strong> ποσό<strong>τη</strong>τα όλης <strong>τη</strong>ςδεκαετίας (10,1 τόνοι). Εξαίρεση αποτελεί το έτος 1996, όπου παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε μικρή μείωση <strong>τη</strong>ς τάξηςτου 7% σε σύγκριση με το 1995. Από το έτος 2000 όμως <strong>και</strong> έπειτα, η παραγόμενη ποσό<strong>τη</strong>ταμαλακού τυριού μειώθηκε σταδιακά, με αποτέλεσμα το 2004 η παραγωγή να μειωθεί στα αρχικάεπίπεδα (6,2 τόνοι). Η παραγωγή άλλων γαλακτοκομικών προϊόντων όπου υπάγεται το σκληρό τυρί,το νωπό <strong>και</strong> λιωμένο βούτυρο, η μυζήθρα (γκίζα, βουστίνα, κλοτσοτύρι) <strong>και</strong> η κρέμα σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘπαρουσιάσε σχετικά μεγάλες διακυμάνσεις από έτος σε έτος <strong>τη</strong> δεκαετία 1995-2004. Οι μεγαλύτερεςποσό<strong>τη</strong>τες καταγράφηκαν τα έ<strong>τη</strong> 2001 <strong>και</strong> 2004 (7,1 <strong>και</strong> 7,2 χιλ. τόνοι αντίστοιχα) <strong>και</strong> οι μικρότερεςτα έ<strong>τη</strong> 1995, 2002 <strong>και</strong> 2003 (5,5, 4,2 <strong>και</strong> 4,6 χιλ. τόνοι αντίστοιχα). Η παραγωγή αυγών είχε σταθερήπτωτική τάση με αμελητέες εξαιρέσεις με μέγιστο το έτος 1996 (214,1 εκατ. αυγά) <strong>και</strong> ελάχιστο το2003 (163,5 εκατ. αυγά). Κατά μέσο όρο η ετήσια μείωση <strong>τη</strong>ς παραγόμενης ποσό<strong>τη</strong>τας αυγών σ<strong>τη</strong>νΕΠΘ <strong>τη</strong> δεκαετία 1995-2004 ανέρχεται σε 1,6%. Η παραγωγή μαλλιών προβάτων δια<strong>τη</strong>ρήθηκεσχεδόν σταθερή κατά τα πρώτα οκτώ έ<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς χρονοσειράς (γύρω στους 100 τόνους ε<strong>τη</strong>σίως), ενώ ταδύο τελευταία έ<strong>τη</strong> παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε μικρή μείωση (<strong>τη</strong>ς τάξης του 10-15% περίπου). Η παραγόμενηποσό<strong>τη</strong>τα τριχών από αίγες αυξήθηκε σταδιακά <strong>τη</strong>ν περίοδο 1995-2001 (από 18,2 τόνους το 1995στους 30,2 τόνους το 2001). Έκτοτε όμως, η ποσό<strong>τη</strong>τα αυτή μειωνόταν σταδιακά <strong>για</strong> να φθάσει το2004 στους 20,1 τόνους, δηλαδή περίπου στα επίπεδα των πρώτων ετών που υπάρχουν διαθέσιμαστοιχεία. Η ποσό<strong>τη</strong>τα των νωπών δερμάτων παρουσιάσε έντονες ετήσιες αυξομειώσεις με μέγισ<strong>τη</strong>παραγωγή 96,5 χιλιάδων δερμάτων το έτος 2002 <strong>και</strong> ελάχισ<strong>τη</strong> μόλις το προηγούμενο έτος (2001)οπότε παρήχθησαν 17,6 χιλιάδες δέρματα. Τα υπόλοιπα έ<strong>τη</strong> η παραγωγή δερμάτων ήταν περίπουσταθερή στα 70 χιλιάδες δέρματα περίπου (1995-1996 <strong>και</strong> 2003-2004) <strong>και</strong> στα 30-40 χιλιάδες <strong>τη</strong>ντετραετία 1997-2000. Η παραγωγή μελιού δια<strong>τη</strong>ρήθηκε περίπου σταθερή <strong>τη</strong>ν περίοδο 1995-2003(ελάχιστο 80,4 τόνους το 2001 <strong>και</strong> μέγιστο 94,9 τόνους το 1995), με εξαίρεση το έτος 2000 όπου ηπαραγωγή μελιού περιορίσ<strong>τη</strong>κε στους 70,6 τόνους. Το έτος 2004 όμως, τελευταίο έτος <strong>τη</strong>ςχρονοσειράς, η παραγωγή μελιού σημείωσε απότομη αύξηση <strong>και</strong> ανήλθε στους 113,2 τόνους. Τέλος,όσον αφορά <strong>τη</strong>ν παραγωγή κεριού παρουσιάζει μεγάλες αυξομειώσεις από έτος σε έτος μεχαμηλότερες ποσό<strong>τη</strong>τες τα έ<strong>τη</strong> 1996, 1998, 1999 <strong>και</strong> 2003 (1,4-1,5 τόνοι) <strong>και</strong> μέγιστο το έτος 2004(2,7 τόνοι).Γενικά η ετήσια παραγωγή των περισσότερων ζωικών προϊόντων σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ <strong>τη</strong>ν περίοδο 1995-2004δια<strong>τη</strong>ρείται σταθερή με σχετικά μικρές αυξομειώσεις από έτος σε έτος. Συνδυαστικά με το δείκ<strong>τη</strong>Agri 5 «Βοσκοφόρτωση» (περίπου σταθερός ο αριθμός των αγροτικών ζώων σ<strong>τη</strong>ν ίδια περιοχή κατάτο ίδιο χρονικό διάσ<strong>τη</strong>μα), συμπεραίνουμε ότι υπάρχει σχετική σταθερό<strong>τη</strong>τα στον κλάδο <strong>τη</strong>ς181

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗσυμβατικής κ<strong>τη</strong>νοτροφίας σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ τα έ<strong>τη</strong> 1995-2004. Όμως η βοσκοφόρτωση σήμερασ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ κρίνεται γενικά υψηλή <strong>και</strong> όπως επισημάνεται στον δείκ<strong>τη</strong> Agri 6 «Καλλιεργούμενηέκταση <strong>και</strong> ποσό<strong>τη</strong>τα ζωοτροφών» η σημερινή κατάσταση πολλών λιβαδικών εκτάσεων σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘείναι μέτρια ως κακή, με αποτέλεσμα <strong>τη</strong>ν αυξημένη ανάγκη <strong>για</strong> χορήγηση ζωοτροφών ώστε νακαλυφθεί το έλλειμμα <strong>τη</strong>ς φυσικής βλάσ<strong>τη</strong>σης <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διατήρηση του υπάρχοντος ζωικού κεφαλαίου.Αυτό έχει ως συνέπεια, το κόστος παραγωγής των ζωικών προϊόντων να είναι σήμερα μεγάλο <strong>και</strong>υψηλότερο από ότι αν η παραγωγικό<strong>τη</strong>τα των λιβαδικών οικοσυσ<strong>τη</strong>μάτων ήταν σύμφωνη με τοδυναμικό του τόπου. Επομένως, εκτός από <strong>τη</strong> μη ορθολογική διαχείριση των λιβαδιών, που επί σειράετών συμβαίνει σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ, με ό,τι συνεπάγεται αυτό <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν προστασία του περιβάλλοντος, <strong>τη</strong>ςάγριας ζωής <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα ζωής των ανθρώπων, το αυξημένο κόστος παραγωγής ζωικώνπροϊόντων έχει ως αποτέλεσμα <strong>τη</strong> μείωση <strong>τη</strong>ς παραγωγικό<strong>τη</strong>τας των λιβαδιών, <strong>τη</strong>ς αποδοτικό<strong>τη</strong>ταςτων αγροτικών ζώων <strong>και</strong> του καθαρού κέρδους που απολαμβάνουν οι κ<strong>τη</strong>νοτρόφοι. Για <strong>τη</strong>ν εξυγίανση<strong>τη</strong>ς κ<strong>τη</strong>νοτροφίας σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ με στόχο <strong>τη</strong>ν ανόρθωση <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν ενίσχυση <strong>τη</strong>ς ευρωστίας των λιβαδικώνοικοσυσ<strong>τη</strong>μάτων, <strong>τη</strong> διατήρηση <strong>τη</strong>ς βιοποικιλό<strong>τη</strong>τας, <strong>τη</strong>ν παραγωγή ποιοτικών προϊόντων <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ναύξηση του οφέλους τόσο <strong>για</strong> τον παραγωγό-κ<strong>τη</strong>νοτρόφο, όσο <strong>και</strong> <strong>για</strong> τον καταναλωτή απαιτείται ηενημέρωση όλων των κοινωνικών ομάδων που εμπλέκονται σ<strong>τη</strong>ν αξιοποίηση των λιβαδικών πόρων<strong>και</strong> η άμεση εφαρμογή ορθολογικής διαχείρισης.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΣχετίζεται με δείκτες σχετικούς με κ<strong>τη</strong>νοτροφία (Agri 4, Agri 7, Agri 8), αειφορική διαχείριση τωνλιβαδιών (Agri 5), βιοποικιλό<strong>τη</strong>τα (Fisi 7), Ποιό<strong>τη</strong>τα νερών (Nera 4) <strong>και</strong> υγροτόπων (Fisi 4).182

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα, αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1995-2004Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από αξιόπιστο φορέα σχετικού με <strong>τη</strong> θεματική περιοχή τουδείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: -Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΣτοιχεία <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν αξία των παραγόμενων ζωικών προϊόντων σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ ή σε επίπεδο Νομού δενυπάρχουν <strong>και</strong> είναι μάλλον ήσσονος σημασίας αφού πλήθος προϊόντων πωλούνται σε διάφορεςπεριοχές <strong>τη</strong>ς Ελλάδας (νησιά, Αττική, νότια Ελλάδα) <strong>και</strong> στο εξωτερικό, στις οποίες υπάρχει συνήθωςσημαντική διαφοροποίηση στις τιμές των προϊόντων. Παρόλα αυτά, η διαχρονική εξέλιξη <strong>τη</strong>ςπαραγόμενης ποσό<strong>τη</strong>τας διαφόρων ζωικών προϊόντων σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ θεωρείται ότι αντικατοπτρίζειικανοποιητικά <strong>τη</strong>ν πορεία του κ<strong>τη</strong>νοτροφικού τομέα <strong>και</strong> παρέχει χρήσιμες πληροφορίες <strong>για</strong> τιςεφαρμοζόμενες λιβαδικές διαχειριστικές πρακτικές σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-183

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗAgri 5ΒΟΣΚΟΦΟΡΤΩΣΗΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΓεωργία – Κ<strong>τη</strong>νοτροφία – ΑλιείαΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΣΤΑΘΕΡΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΥπολογίζεται η βοσκοφόρτωση (αριθμός μικρών μηρυκαστικών ανά εκτάριο) <strong>για</strong> κάθε έτος <strong>τη</strong>νπερίοδο 1995-2004.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΚατά <strong>τη</strong> δεκαετία 1995-2004 δεν παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε σημαντική αλλαγή στο ζωικό κεφάλαιο σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ.Η βοσκοφόρτωση δια<strong>τη</strong>ρήθηκε περίπου σταθερή σε σχετικά υψηλά επίπεδα σε όλο αυτό το διάσ<strong>τη</strong>μα(1,8-1,9 μΖΜ/ha), εκτός από το έτος 2000 οπότε παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε μικρή πρόσ<strong>και</strong>ρη μείωση(1,7 μΖΜ/ha). Μόνο σ<strong>τη</strong>ν κα<strong>τη</strong>γορία των Ίππων (θηλέων <strong>και</strong> αρρένων) παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε αύξηση τουσυνολικού ετήσιου αριθμού τους μέσα σ<strong>τη</strong> δεκαετία, ενώ αντίθετα στους όνους σημειώθηκε μείωση.Αυτές οι δύο κα<strong>τη</strong>γορίες ζώων όμως, περιλαμβάνουν πλέον στις μέρες μας πολύ μικρό ως αμελητέοαριθμό ζώων <strong>και</strong> επομένως δεν έχουν ουσιαστική επίπτωση σ<strong>τη</strong> συνολική βοσκοφόρτωση σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ.184

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΒΟΣΚΟΦΟΡΤΩΣΗΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Agri 5 «Βοσκοφόρτωση» επιλέχθηκε διότι είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τον αριθμό τωνζώων που βόσκουν σε μία περιοχή, ώστε να είναι επιτυχής η εφαρμογή λελογισμένης βόσκησης. Έναςμικρός αριθμός αγροτικών ζώων πιθανώς να μην έχει ουσιαστική επίδραση στο οικοσύσ<strong>τη</strong>μα, με <strong>τη</strong>ναύξηση <strong>τη</strong>ς βοσκοφόρτωσης όμως, οι επιπτώσεις αρχικά αυξάνονται με αργό ρυθμό <strong>και</strong> πέρα απόκάποια όρια ραγδαία. Αν η βοσκοφόρτωση υπερβεί <strong>τη</strong> βοσκοϊκανό<strong>τη</strong>τα τότε αναπόφευκτα η έντασηβόσκησης θα ξεπεράσει το όριο που εξασφαλίζει <strong>τη</strong>ν κανονική χρήση <strong>τη</strong>ς παραγόμενης βοσκήσιμηςύλης, με αποτέλεσμα <strong>τη</strong>ν υποβάθμιση του βιοτόπου <strong>και</strong> <strong>τη</strong> μείωση <strong>τη</strong>ς παραγωγικό<strong>τη</strong>τας <strong>και</strong> τουοικονομικού οφέλους που μπορούν να αποφέρουν τα λιβάδια <strong>και</strong> τα αγροτικά ζώα. Επιπροσθέτως, ηυπερβόσκηση αυξάνει τον κίνδυνο διάβρωσης, επιταχύνοντας <strong>τη</strong>ν υποβάθμιση του βιότοπου που είναιο κυριότερος παράγοντας υποβάθμισης του εδάφους παγκόσμια. Η υπερβόσκηση σε συνδυασμό με<strong>τη</strong>ν αύξηση των γεωργικών εκτάσεων αλλά <strong>και</strong> των εσφαλμένων διαχειριστικών γεωργικώνπρακτικών ενοχοποιούνται εξίσου <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν υποβάθμιση του εδαφικού πόρου. Μία από τιςσημαντικότερες ενέργειες που απαιτείται να γίνει από τον υπεύθυνο διαχειριστή λιβαδικών εκτάσεωνείναι η εξισορρόπηση <strong>τη</strong>ς βοσκοϊκανό<strong>τη</strong>τας με <strong>τη</strong> βοσκοφόρτωση (μΖΜ/ha).ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΓια τον υπολογισμό <strong>τη</strong>ς βοσκοφόρτωσης χρησιμοποιήθηκε ο αριθμός των αγροτικών ζώων <strong>και</strong> ηβοσκόμενη έκταση σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ (πλην των ενσταυλισμένων). Για τον αριθμό των ζώων έγινε ηπαραδοχή ότι ένα μεγαλόσωμο ζώο (βοοειδές, ίππος) ισοδυναμεί με πέντε μικρά μηρυκαστικά (αίγεςή πρόβατα). Εκτιμήθηκε ότι το 35% <strong>τη</strong>ς ετήσιας κατανάλωσης των ζώων προέρχεται απόσυγκομισμένες τροφές. Η έκταση των λιβαδιών υπολογίσ<strong>τη</strong>κε από στοιχεία <strong>τη</strong>ς ΕΣΥΕ (Χρήσεις Γης2000) εκτιμώντας <strong>τη</strong> συνολική έκταση των Βοσκότοπων (Γεωργικές εκτάσεις, Μεταβατικέςδασώδεις/θαμνώδεις εκτάσεις, Συνδυασμοί θαμνώδους ή/<strong>και</strong> ποώδους βλάσ<strong>τη</strong>σης, Εκτάσεις με αραιήή καθόλου βλάσ<strong>τη</strong>ση), τα Δάση (βοσκόμενα), τις Μεταβατικές δασώδεις - θαμνώδεις εκτάσεις, τουςΣυνδυασμούς θαμνώδους ή/<strong>και</strong> ποώδους βλάσ<strong>τη</strong>σης, <strong>και</strong> τις Εκτάσεις με αραιή ή καθόλου βλάσ<strong>τη</strong>ση.Ο λόγος του ζωικού κεφαλαίου προς <strong>τη</strong>ν έκταση είναι η βοσκοφόρτωση.185

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 1: Ετήσια εξέλιξη <strong>τη</strong>ς βοσκοφόρτωσης σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘΠίνακας 1: Ετήσιος αριθμός ζώων κατά κα<strong>τη</strong>γορία <strong>και</strong> βοσκοφόρτωση (μΖΜ/ha)186

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ σημερινή κατάσταση μεγάλων λιβαδικών εκτάσεων σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ, όπως η πλειονό<strong>τη</strong>τα των λιβαδιώντων Δημ. Διαμερισμάτων Περιστεράς, Λιβαδίου, Βασιλικών, Ασβεστοχωρίου, Ωραιοκάστρου, κ.ά.,χαρακ<strong>τη</strong>ρίζεται ως κακή. Κύρια αιτία θεωρείται ο μεγάλος αριθμός των αγροτικών ζώων που επίπολλά έ<strong>τη</strong> χρησιμοποιούν έντονα <strong>τη</strong> φυσική βλάσ<strong>τη</strong>ση επηρεάζοντας αρνητικά το περιβάλλον <strong>και</strong>υποβαθμίζοντας <strong>τη</strong>ν αποδοτικό<strong>τη</strong>τα των λιβαδιών. Αυτό έχει ως συνέπεια <strong>τη</strong> μειωμένη παραγωγήβοσκήσιμης ύλης (σαφώς μικρότερη από το δυναμικό του τόπου) από τις λιβαδικές εκτάσεις <strong>και</strong>επομένως ο αριθμός των ζώων που μπορεί να βόσκει υπό κανονική χρήση είναι αρκετά μειωμένος.Εκτιμάται ότι σήμερα η βοσκοφόρτωση θα πρέπει να κατέλθει περίπου στο επίπεδο <strong>τη</strong>ς 1,0 μΖΜ/ha,ώστε να δοθεί η δυνατό<strong>τη</strong>τα στα πληγέντα (κακοδιαχειρισμένα) λιβαδικά οικοσυστήματα ναανακάμψουν. Με <strong>τη</strong>ν ανάκαμψη μπορεί να αρχίσει η σταδιακή αύξηση <strong>τη</strong>ς βοσκοφόρτωσης <strong>και</strong> ναανέλθει ακόμα <strong>και</strong> στα σημερινά επίπεδα <strong>τη</strong>ς 1,8-2,0 μΖΜ/ha. Επιπρόσθετα επικουρικά μέτρα, όπως οπεριορισμός <strong>τη</strong>ς έντασης βόσκησης ανάλογα με <strong>τη</strong>ν εποχή <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιοχή, η εφαρμογή περιτροπικώνκατά βάση συσ<strong>τη</strong>μάτων βόσκησης, η βελτίωση <strong>τη</strong>ς φυσικής βλάσ<strong>τη</strong>σης <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς υποδομής, <strong>τη</strong>ςχωροκατανομής <strong>και</strong> του είδους (συνδυασμός ειδών) των αγροτικών ζώων θα συνέβαλλαν ουσιαστικάσ<strong>τη</strong>ν επιτυχία <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong> συντόμευση του χρόνου αποκατάστασης των λιβαδικών οικοσυσ<strong>τη</strong>μάτων.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς συνδέεται με δείκτες κ<strong>τη</strong>νοτροφίας (Agri 4, Agri 7, Agri 8), ποιό<strong>τη</strong>τας νερών (Nera 2,Nera 4, Nera 6, Nera 7), βιοποικιλό<strong>τη</strong>τας (Fisi 7) <strong>και</strong> υγροτόπων (Fisi 4), επικινδυνό<strong>τη</strong>τας εμφάνισηςπυρκαγιών (Fisi 1, Fisi 2) <strong>και</strong> πλημμυρικών φαινομένων (Nera 5).187

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα, αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1995-2004Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία είναι αξιόπισ<strong>τη</strong> <strong>και</strong> έγκυρη καθώς προέκυψε μετά από επεξεργασίατων πρωτογενών δεδομένων που χορηγήθηκαν από <strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ.Αδυναμίες: -Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ-ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-188

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗAgri 6ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕΝΗ ΕΚΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΖΩΟΤΡΟΦΩΝΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΓεωργία – Κ<strong>τη</strong>νοτροφία – ΑλιείαΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΣΤΑΘΕΡΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζει <strong>τη</strong>ν έκταση (χιλ. ha) <strong>και</strong> <strong>τη</strong> συνολική ποσό<strong>τη</strong>τα (εκατ. τόνοι) <strong>τη</strong>ς παραγόμενηςποσό<strong>τη</strong>τας ζωοτροφών σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο 1995-2004.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΠερίπου 4,5 χιλιάδες ha καλλιεργούνται <strong>και</strong> παράγονται περίπου 100 εκατομμύρια τόνοι ζωοτροφώνε<strong>τη</strong>σίως σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ <strong>για</strong> το χρονικό διάσ<strong>τη</strong>μα 1995-2004. Οι μεταβλητές αυτές παρουσιάζουν ετήσιεςαυξομειώσεις που μπορεί να είναι <strong>και</strong> σχετικά μεγάλες, όπως συνέβη σε 2 από τα 10 έ<strong>τη</strong> πουυπάρχουν στοιχεία. Συγκεκριμένα, το πρώτο έτος (1995) καλλιεργήθηκε η μικρότερη συνολικάέκταση (3,9 χιλιάδες ha) <strong>και</strong> παρήχθη η μικρότερη ποσό<strong>τη</strong>τα ζωοτροφών (79,2 εκατομμύρια τόνοι),ενώ το έτος 2000 καλλιεργήθηκε η μεγαλύτερη έκταση (5,5 χιλιάδες ha) <strong>και</strong> παρήχθη η μεγαλύτερηποσό<strong>τη</strong>τα (περίπου 142 εκατομμύρια τόνοι).189

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕΝΗ ΕΚΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΖΩΟΤΡΟΦΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Agri 6 «Καλλιεργούμενη έκταση <strong>και</strong> ποσό<strong>τη</strong>τα ζωοτροφών» παρέχει πληροφορία σχετικήμε <strong>τη</strong>ν έκταση <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν ποσό<strong>τη</strong>τα των καλλιεργούμενων ζωοτροφών. Αποτελεί ένδειξη <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νποσό<strong>τη</strong>τα των συγκομισμένων ζωοτροφών που χορηγούνται στα αγροτικά ζώα <strong>και</strong> επομένως <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νανεξαρ<strong>τη</strong>τοποίησης <strong>τη</strong>ς κ<strong>τη</strong>νοτροφίας από <strong>τη</strong>ν ανάγκη <strong>για</strong> τροφή πλέον <strong>τη</strong>ς φυσικής βλάσ<strong>τη</strong>σης.Συνδυαστικά με άλλους δείκτες του κ<strong>τη</strong>νοτροφικού τομέα (Agri 4, Agri 5) μπορούν να εξαχθούνσυμπεράσματα σχετικά με <strong>τη</strong>ν τρέχουσα κατάσταση, <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ναποτελεσματικό<strong>τη</strong>τα των εφαρμοζόμενων διαχειριστικών πρακτικών στον τομέα <strong>τη</strong>ς κ<strong>τη</strong>νοτροφίαςσ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΥπολογίζεται η συνολική έκταση (χιλ. ha) <strong>και</strong> ποσό<strong>τη</strong>τα (εκατ. τόνοι) των παραγόμενων ζωοτροφώνσ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1: Έκταση καλλιεργούμενων ζωοτροφών σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ190

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 2: Παραγόμενη ποσό<strong>τη</strong>τα ζωοτροφών σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ191

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ ετήσια καλλιεργούμενη έκταση <strong>και</strong> η ποσό<strong>τη</strong>τα των παραγόμενων ζωοτροφών σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘπαρουσιάζουν αυξομειώσεις <strong>τη</strong>ν περίοδο 1995-2004. Η μεγαλύτερη καλλιεργούμενη έκταση (5,5χιλιάδες ha) <strong>και</strong> η μεγαλύτερη ποσό<strong>τη</strong>τα που παρήχθη (περίπου 142 εκατομμύρια τόνοι) ήταν το έτος2000, ενώ η μικρότερη έκταση (3,9 χιλιάδες ha) <strong>και</strong> ποσό<strong>τη</strong>τα (79,2 εκατομμύρια τόνοι) το έτος 1995που αποτελεί <strong>και</strong> το πρώτο έτος <strong>τη</strong>ς χρονοσειράς. Ουσιαστικά τα υπόλοιπα έ<strong>τη</strong> οι αυξομειώσεις είναισχετικά μικρές (εύρος έκτασης 4,2-4,7 χιλιάδες ha <strong>και</strong> εύρος ποσό<strong>τη</strong>τας 86,3-116,2 εκατομμύριατόνοι).Η αναγωγή <strong>τη</strong>ς ποσό<strong>τη</strong>τας ζωοτροφών που καταναλώνεται από το ζωικό κεφάλαιο σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ ή στοΝομό Θεσσαλονίκης δεν είναι δυνατή, επειδή δεν υπάρχουν στοιχεία <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποσό<strong>τη</strong>τα που πωλείται<strong>και</strong> χρησιμοποιείται σε άλλες περιοχές. Η υπάρχουσα όμως συνολική τάση (σχεδόν σταθερή μεετήσιες αυξομειώσεις) τόσο <strong>τη</strong>ς καλλιεργούμενης έκτασης, όσο <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς παραγόμενης ποσό<strong>τη</strong>ταςζωοτροφών σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ, υποδηλώνει ότι η χορηγούμενη τροφή στα αγροτικά ζώα παρέμεινε επίσηςσταθερή το χρονικό διάσ<strong>τη</strong>μα 1995-2004. Σε συνδυασμό με τους δείκτες Agri 4 «Ποσό<strong>τη</strong>τα ζωικώνπροϊόντων» <strong>και</strong> Agri 5 «Βοσκοφόρτωση» (περίπου σταθερός ο αριθμός των αγροτικών ζώων <strong>και</strong> ηποσό<strong>τη</strong>τα των ζωικών προϊόντων σ<strong>τη</strong>ν ίδια περιοχή κατά το ίδιο χρονικό διάσ<strong>τη</strong>μα), συμπεραίνεταιότι υπάρχει σχετική σταθερό<strong>τη</strong>τα στον κλάδο <strong>τη</strong>ς συμβατικής κ<strong>τη</strong>νοτροφίας σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ ταέ<strong>τη</strong> 1995-2004. Όπως όμως επισημάνεται στον δείκ<strong>τη</strong> Agri 5 «Βοσκοφόρτωση», η σημερινήκατάσταση πολλών λιβαδικών εκτάσεων σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ είναι κακή, με αποτέλεσμα <strong>τη</strong>ν αυξημένη ανάγκη<strong>για</strong> παραγωγή ζωοτροφών ώστε να καλυφθεί το έλλειμμα <strong>τη</strong>ς φυσικής βλάσ<strong>τη</strong>σης <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διατήρησητου υπάρχοντος ζωικού κεφαλαίου. Η κατάσταση αυτή οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, κυρίωςόμως στον τρόπο <strong>τη</strong>ς επιδό<strong>τη</strong>σης (ανά κεφάλι) που λαμβάνουν οι κ<strong>τη</strong>νοτρόφοι. Στο μεσοπρόθεσμοχρονικό διάσ<strong>τη</strong>μα (έτος 2013) οι επιδοτήσεις θα παύσουν, γεγονός που αναμένεται να αποβεί σεόφελος του περιβάλλοντος αλλά <strong>και</strong> των κ<strong>τη</strong>νοτροφικών επιχειρήσεων σε βάθος χρόνου, αφού ηδιατήρηση υπερβολικού αριθμού ζώων δεν θα είναι πλέον συμφέρουσα λόγω του κόστους <strong>τη</strong>ςχορήγησης συμπληρωματικής τροφής. Σήμερα, το κόστος αυτό υπερκαλύπτεται από τις επιδοτήσεις<strong>και</strong> αποτελεί τροχοπέδη στις προσπάθειες <strong>για</strong> εξυγίανση <strong>και</strong> αναβάθμιση του τομέα <strong>τη</strong>ς κ<strong>τη</strong>νοτροφίας,όχι μόνο σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ, αλλά <strong>και</strong> πανελλαδικά. Επιπλέον, η αύξηση του ποσοστού <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης <strong>τη</strong>ςφυσικής βλάσ<strong>τη</strong>σης από τα αγροτικά ζώα <strong>και</strong> η μείωση των συμπληρωματικών τροφών αναμένεται νασυμβάλλει <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν αναβάθμιση <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας των παραγόμενων ζωικών προϊόντων.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΣυνδέεται με δείκτες σχετικούς με βιολογική κ<strong>τη</strong>νοτροφία (Agri 8) <strong>και</strong> αειφορική διαχείριση τωνλιβαδιών (Agri 4, Agri 5).192

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα, αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1995-2004Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από αξιόπιστο φορέα σχετικού με <strong>τη</strong> θεματική περιοχή τουδείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: -Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΟ δείκ<strong>τη</strong>ς δεν μπορεί να θεωρηθεί απολύτως αξιόπιστος στο κατά πόσο καλύπτει τις ανάγκες τωναγροτικών ζώων σε τροφή, διότι μεγάλη ποσό<strong>τη</strong>τα ζωοτροφών που παράγονται σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ είναιπιθανό να πωλείται <strong>και</strong> να χορηγείται σε ζώα εκτός <strong>τη</strong>ς περιοχής ενδιαφέροντος. Η εύρεση αυτών τωνστοιχείων είναι ιδιαίτερα δύσκολη <strong>και</strong> αμφίβολη αφού αγοραπωλησίες συχνά συμβαίνουν σε ατομικόεπίπεδο (μεταξύ καλλιεργητών <strong>και</strong> κ<strong>τη</strong>νοτρόφων). Παρόλα αυτά, η χρονική εξέλιξη <strong>τη</strong>ς έκτασης <strong>και</strong><strong>τη</strong>ς ποσό<strong>τη</strong>τας των καλλιεργούμενων ζωοτροφών σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ θεωρείται ως ικανοποιητικός δείκ<strong>τη</strong>ς <strong>για</strong><strong>τη</strong>ν εξαγωγή πληροφορίας σχετικής με <strong>τη</strong>ν πορεία <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν κατάσταση των εφαρμοζόμενωνδιαχειριστικών πρακτικών στον τομέα <strong>τη</strong>ς κ<strong>τη</strong>νοτροφίας σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-193

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗAgri 7ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΓεωργία – Κ<strong>τη</strong>νοτροφία – ΑλιείαΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΕΛΛΕΙΨΗ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΑΣΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει τις διαχρονικές μεταβολές του μέσου όρου του αριθμού των αγροτικών ζώωνανά κ<strong>τη</strong>νοτροφική μονάδα στο Νομό Θεσσαλονίκης.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟι κ<strong>τη</strong>νοτροφικές εκμεταλλεύσεις στο Νομό Θεσσαλονίκης έχουν κατά μέσο όρο ή 50 βοοειδή, ή 140αίγες <strong>και</strong> πρόβατα ή 60 χοίρους ανά εκμετάλλευση, σύμφωνα με <strong>τη</strong>ν απογραφή του 1999/2000. Ταεκτρεφόμενα ιπποειδή (ίπποι <strong>και</strong> όνοι) έχουν περιοριστεί δραστικά (μόλις δύο άτομα ανά μονάδα). Οιμονάδες κονικλοτροφίας στο Νομό Θεσσαλονίκης είναι ως επί το πλείστον οικογενειακού χαρακτήρα(21 κουνέλια ανά εκμετάλλευση). Το μέσο μέγεθος των μονάδων εκτροφής πουλερικών ανέρχεταιπερίπου σε 1.000 άτομα. Σ<strong>τη</strong> μελισσοτροφία κατά μέσο όρο καταγράφηκαν 120 κυψέλες ανάεκμετάλλευση.194

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑΡΙΘΜΟΣ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΚΑΙ ΑΡΙΘΜΟΣ ΖΩΩΝ ΑΝΑΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Agri 7 «Διάρθρωση κ<strong>τη</strong>νοτροφικών μονάδων» επιλέχθηκε λόγω <strong>τη</strong>ς σπουδαιό<strong>τη</strong>τας τουμέσου μεγέθους των κ<strong>τη</strong>νοτροφικών μονάδων στους τεχνικοοικονομικούς συντελεστές του κλάδου<strong>τη</strong>ς ζωικής παραγωγής. Μονάδες με μεγάλο αριθμό ζώων παραπέμπουν σε οργανωμένες <strong>και</strong><strong>συσ<strong>τη</strong>μα</strong>τικές κ<strong>τη</strong>νοτροφικές εκμεταλλεύσεις, ενώ αντίθετα μικρό μέσο μέγεθος κ<strong>τη</strong>νοτροφικώνμονάδων υποδηλώνει ότι ο κλάδος παραγωγής δεν είναι κύριος αλλά συμπληρωματικός τουγεωργικού εισοδήματος των κατοίκων του Νομού Θεσσαλονίκης.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ μέσος όρος του αριθμού των εκτρεφόμενων ζώων (<strong>για</strong> κάθε είδος ζώου) ανά κ<strong>τη</strong>νοτροφική μονάδαστο Νομό Θεσσαλονίκης υπολογίζεται από <strong>τη</strong>ν αναλογία του συνολικού αριθμού των αγροτικώνζώων προς το συνολικό αριθμό των κ<strong>τη</strong>νοτροφικών μονάδων.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1: Αριθμός εκτρεφόμενων ζώων ανά εκμετάλλευση στο Νομό Θεσσαλονίκης κατά <strong>τη</strong>ναπογραφή 1999/2000195

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠίνακας 1: Αριθμός εκτρεφόμενων ζώων ανά εκμετάλλευση στο Νομό Θεσσαλονίκης κατά <strong>τη</strong>ναπογραφή 1999/2000* Αριθμός κυψελώνΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟ μέσος αριθμός των βοοειδών ανά κ<strong>τη</strong>νοτροφική μονάδα στο Νομό Θεσσαλονίκης ανήλθε σε 52περίπου ζώα. Το μέσο μέγεθος των κ<strong>τη</strong>νοτροφικών μονάδων αιγών <strong>και</strong> προβάτων ήταν περίπου 140ζώα <strong>και</strong> των χοίρων 61. Η διάρθρωση του κλάδου <strong>τη</strong>ς κ<strong>τη</strong>νοτροφίας σ<strong>τη</strong>ν περιοχή του ΝομούΘεσσαλονίκης θεωρείται ικανοποιητική <strong>και</strong> ικανή να εξασφαλίσει απασχόληση <strong>και</strong> εισόδημα <strong>για</strong> <strong>τη</strong>συντήρηση μιας οικογένειας. Παρόλα αυτά υπάρχουν μικρού μεγέθους εκμεταλλεύσεις που σημαίνειότι οι κ<strong>τη</strong>νοτρόφοι συνδυάζουν <strong>τη</strong>ν εκτροφή ζώων με άλλους κλάδους παραγωγής (π.χ. γεωργία).Μόνο δύο ιπποειδή (ίπποι <strong>και</strong> όνοι) ανά εκμετάλλευση καταγράφηκαν κατά <strong>τη</strong>ν απογραφή του1999/2000, υποδεικνύοντας <strong>τη</strong>ν ελάχισ<strong>τη</strong> πλέον σημασία <strong>και</strong> χρήση των ζώων αυτών στις αγροτικέςεργασίες σε αντίθεση με τις προηγούμενες δεκαετίες. Μόλις 21 κουνέλια ανά εκμετάλλευσηεκτρέφονταν στο Νομό Θεσσαλονίκης, υποδηλώνοντας <strong>τη</strong>ν εκτατική μορφή των εκμεταλλεύσεωναυτών που σ<strong>τη</strong>ν πλειονό<strong>τη</strong>τά τους επρόκειτο <strong>για</strong> οικογενειακές επιχειρήσεις <strong>και</strong> όχι <strong>για</strong> εντατικέςμονάδες κονικλοτροφίας. Αντίθετα, το μέσο μέγεθος των μονάδων εκτροφής πουλερικών πλησίασε τα1.000 π<strong>τη</strong>νά, γεγονός που σημαίνει ότι επρόκειτο κυρίως <strong>για</strong> μονάδες εντατικής εκτροφής <strong>και</strong>δευτερευόντως <strong>για</strong> μικρές μονάδες οικογενειακού χαρακτήρα. Όσο αφορά <strong>τη</strong> μελισσοτροφία, κατάμέσο όρο υπήρχαν 120 κυψέλες ανά μονάδα.196

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΟ μέσος αριθμός των βοοειδών ανά κ<strong>τη</strong>νοτροφική μονάδα σ<strong>τη</strong> Περιφέρεια <strong>τη</strong>ς ΚεντρικήςΜακεδονίας ήταν 116 <strong>και</strong> 126 ζώα τα έ<strong>τη</strong> 2004 <strong>και</strong> 2005 αντίστοιχα. Οι αριθμοί αυτοί είναιυπερδιπλάσιοι από τον αντίστοιχο <strong>για</strong> το Νομό Θεσσαλονίκης (περίπου 52 ζώα) όπως υπολογίσ<strong>τη</strong>κεαπό τα στοιχεία <strong>τη</strong>ς πανελλαδικής απογραφής του 1999/2000. Το μέσο μέγεθος των εκμεταλλεύσεωνστο Νομό Θεσσαλονίκης είναι περίπου διπλάσιο από το αντίστοιχο σε πανελλαδικό επίπεδο (περίπου26 ζώα <strong>τη</strong> διετία 2004-2005). Επομένως, κατά μέσο όρο, οι κ<strong>τη</strong>νοτροφικές εκμεταλλεύσεις στο ΝομόΘεσσαλονίκης είναι πιο <strong>συσ<strong>τη</strong>μα</strong>τικές <strong>και</strong> οργανωμένες από ότι σε πανελλαδικό επίπεδο, αλλά σαφώςμικρότερες από ότι σ<strong>τη</strong>ν Κεντρική Μακεδονία.Το μέσο μέγεθος των κ<strong>τη</strong>νοτροφικών μονάδων αιγών σ<strong>τη</strong>ν Κεντρική Μακεδονία <strong>και</strong> πανελλαδικάήταν περίπου 95 <strong>και</strong> 41 ζώα αντίστοιχα <strong>τη</strong> διετία 2004-2005. Στο Νομό Θεσσαλονίκης οικ<strong>τη</strong>νοτροφικές μονάδες αιγών αποτελούνταν κατά μέσο όρο από 145 περίπου ζώα. Το σημαντικάμεγαλύτερο μέγεθος των κ<strong>τη</strong>νοτροφικών μονάδων αιγών στο Νομό Θεσσαλονίκης υποδηλώνει ότι οιεκμεταλλεύσεις στο Νομό Θεσσαλονίκης είναι σαφώς πιο <strong>συσ<strong>τη</strong>μα</strong>τικές από ότι σ<strong>τη</strong>ν ΚεντρικήΜακεδονία <strong>και</strong> κυρίως στο σύνολο <strong>τη</strong>ς χώρας.Το μέσο μέγεθος των κ<strong>τη</strong>νοτροφικών μονάδων προβάτων σ<strong>τη</strong>ν Κεντρική Μακεδονία ήταν περίπου135 ζώα <strong>τη</strong> διετία 2004-2005, περίπου δηλαδή ίσο με αυτό που υπολογίσ<strong>τη</strong>κε <strong>για</strong> το ΝομόΘεσσαλονίκης κατά <strong>τη</strong>ν πανελλαδική απογραφή του 1999/2000 (139 περίπου ζώα). Αντίθετα, το μέσομέγεθος σε όλη <strong>τη</strong> χώρα <strong>τη</strong> διετία 2004-2005 ήταν μόλις 75 ζώα. Επομένως, οι κ<strong>τη</strong>νοτροφικέςεκμεταλλεύσεις προβάτων στο Νομό Θεσσαλονίκης <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν Κεντρική Μακεδονία, που είναιμεγαλύτερες από ότι σ<strong>τη</strong>ν υπόλοιπη Ελλάδα, είναι ικανές να εξασφαλίσουν ικανοποιητικό εισόδημασε μία οικογένεια.Οι χοιροτροφικές εκμεταλλεύσεις σ<strong>τη</strong>ν Κεντρική Μακεδονία περιελάμβαναν κατά μέσο όρο 60 ζώα<strong>τη</strong>ν περίοδο 2004-2005, όσα περίπου υπολογίσ<strong>τη</strong>καν <strong>και</strong> <strong>για</strong> το Νομό Θεσσαλονίκης. Αντίθετα, σεπανελλαδικό επίπεδο το μέσο μέγεθος των χοιροτροφικών εκμεταλλεύσεων ανήλθε σε 30 περίπουζώα.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΣυνδέεται με δείκτες κ<strong>τη</strong>νοτροφίας (Agri 4, Agri 7, Agri 8), ποιό<strong>τη</strong>τας νερών (Nera 2, Nera 4, Nera 6,Nera 7), βιοποικιλό<strong>τη</strong>τας (Fisi 7) <strong>και</strong> υγροτόπων (Fisi 4), επικινδυνό<strong>τη</strong>τας εμφάνισης πυρκαγιών (Fisi1, Fisi 2) <strong>και</strong> πλημμυρικών φαινομένων (Nera 5).197

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα, αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Η πληροφορία που αντλήθηκε <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong> αναφέρεταισ<strong>τη</strong>ν πανελλαδική απογραφή <strong>τη</strong>ς ΕΣΥΕ του 1999/2000.Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από αξιόπιστο φορέα σχετικού με <strong>τη</strong> θεματική περιοχή τουδείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Διαθέσιμα στοιχεία υπήρχαν μόνο από <strong>τη</strong>ν απογραφή του 1999/2000.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΟ δείκ<strong>τη</strong>ς αυτός υπολογίζεται από τα στοιχεία <strong>τη</strong>ς ΕΣΥΕ (απογραφή 1999/2000). Ετήσια στοιχεία δεχορηγήθηκαν από <strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ, ίσως λόγω <strong>τη</strong>ς σχετικής σταθερό<strong>τη</strong>τας που συνήθως παρουσιάζει ησυγκεκριμένη μεταβλητή (μέσο μέγεθος κ<strong>τη</strong>νοτροφικών μονάδων) από έτος σε έτος. Αν <strong>και</strong> θεωρείταιπροτιμότερο η μεταβλητή αυτή να υπολογίζεται σε ετήσια βάση, έστω <strong>και</strong> αν υπάρχουν μικρέςδιακυμάνσεις, εντούτοις ο υπολογισμός <strong>τη</strong>ς ανά μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα (π.χ. δεκαετία)αναμένεται επίσης να αντανακλά με ευκρίνεια <strong>τη</strong>ν τάση μεταβολής <strong>τη</strong>ς.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-198

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗAgri 8ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΚΤΡΟΦΩΝΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΓεωργία – Κ<strong>τη</strong>νοτροφία – ΑλιείαΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς ορίζεται ως ο αριθμός των κ<strong>τη</strong>νοτροφικών μονάδων, οι οποίες εκτρέφουν ζώα με βάση τονκανονισμό 2092/91 <strong>και</strong> αποτελεί ένα χαρακ<strong>τη</strong>ριστικό μέτρο <strong>τη</strong>ς προσπάθειας ενσωμάτωσης <strong>τη</strong>ςπεριβαλλοντικής διάστασης σ<strong>τη</strong> γεωργική πολιτική. Οι βασικές αρχές στις οποίες σ<strong>τη</strong>ρίζεται ηβιολογική κ<strong>τη</strong>νοτροφία είναι η φυσική διαβίωση των ζώων, η χρησιμοποίηση πιστοποιημένωνβιολογικών ζωοτροφών <strong>και</strong> ο περιορισμός σ<strong>τη</strong> χρήση συνθετικών φαρμάκων.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟ αριθμός των βιολογικών κ<strong>τη</strong>νοτρόφων στο Νομό Θεσσαλονίκης σχεδόν εξαπλασιάσ<strong>τη</strong>κε <strong>τη</strong>ντετραετία 2002-2005. Ο ρυθμός αύξησης μάλιστα έγινε μεγαλύτερος τα έ<strong>τη</strong> 2004 <strong>και</strong> 2005. Ακόμαμεγαλύτερη αύξηση παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε <strong>και</strong> στο συνολικό αριθμό των ζώων (βοοειδή, αιγοπρόβατα <strong>και</strong>χοίροι) που εκτρέφονται βιολογικά ο οποίος σχεδόν 40πλασιάσ<strong>τη</strong>κε το ίδιο χρονικό διάσ<strong>τη</strong>μα (2002-2005). Έτσι το έτος 2005, ο συνολικός αριθμός των βιολογικά εκτρεφόμενων ζώων ανήλθε σε 20.000περίπου. Ιδιαίτερα μεγάλη αύξηση του αριθμού των βιολογικά εκτρεφόμενων πουλερικών (κρεο- <strong>και</strong>ωο-παραγωγής) παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε επίσης <strong>τη</strong>ν τετραετία 2002-2005 (αύξηση σχεδόν 100 φορές). Το έτος2005 ήταν η πρώ<strong>τη</strong> φορά που η εκτροφή μέλισσας πιστοποιείται ως βιολογική στο ΝομόΘεσσαλονίκης (120 κυψέλες).199

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΚΤΡΟΦΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Agri 8 «Διείσδυση βιολογικών εκτροφών» παρέχει πληροφορίες <strong>για</strong> τον αριθμό τωνκ<strong>τη</strong>νοτροφικών μονάδων που χρησιμοποιούν ήπιες προς το περιβάλλον διαχειριστικές πρακτικέςπαράγοντας ποιοτικά προϊόντα. Οι μονάδες αυτές εκτρέφουν τα ζώα τους σε φυσικές συνθήκες,χρησιμοποιούν ζωοτροφές που προέρχονται από βιολογικές καλλιέργειες <strong>και</strong> κάνουν περιορισμένηχρήση των συνθετικών φαρμάκων. Σ<strong>τη</strong> βιολογική εκτροφή, η συνολική μεταχείριση των ζώωνδιασφαλίζει <strong>τη</strong>ν υγεία <strong>και</strong> <strong>τη</strong> φυσιολογική τους ανάπτυξη, καθώς <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν αειφορική χρήση τουοικοσυστήματος στο οποίο ζουν. Αυτό έχει ως συνέπεια <strong>τη</strong> μείωση <strong>τη</strong>ς επιβάρυνσης τουπεριβάλλοντος.Επιπλέον, η μεταβολή του δείκ<strong>τη</strong> σχετίζεται στενά με <strong>τη</strong>ν αντίστοιχη καταναλωτική ζή<strong>τη</strong>ση σεβιολογικά προϊόντα. Η διαρκώς αυξανόμενη καταναλωτική ζή<strong>τη</strong>ση σε βιολογικά προϊόνταυποδεικνύει αφενός <strong>τη</strong>ν τάση <strong>για</strong> υγιεινή διατροφή <strong>και</strong> αφετέρου <strong>τη</strong>ν αυξανόμενη συνειδητοποίησητων καταναλωτών σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΥπολογίζεται ο αριθμός των βιολογικών κ<strong>τη</strong>νοτρόφων <strong>και</strong> των αγροτικών ζώων (βοοειδή, αίγες,πρόβατα) καθώς <strong>και</strong> χοίρων, ορνίθων <strong>και</strong> πουλερικών, κυψέλες μελισσιών που πιστοποιημέναεκτρέφονται βιολογικά στο Νομό Θεσσαλονίκης <strong>τη</strong>ν περίοδο 2002-2005.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1: Εξέλιξη των βιολογικών κ<strong>τη</strong>νοτρόφων στο Νομό Θεσσαλονίκης200

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠίνακας 1: Συγκεντρωτικά στοιχεία βιολογικής κ<strong>τη</strong>νοτροφίας στο Νομό ΘεσσαλονίκηςΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟ αριθμός των βιολογικών κ<strong>τη</strong>νοτρόφων στο Νομό Θεσσαλονίκης αυξήθηκε από 4 το 2002 σε 26 το2005, δηλαδή μέσα σε τέσσερα χρόνια σχεδόν εξαπλασιάσ<strong>τη</strong>κε (Εικόνα 1). Η μεγαλύτερη αύξησηπαρα<strong>τη</strong>ρήθηκε <strong>τη</strong>ν τελευταία διετία δηλαδή το 2004 με 2005. Αύξηση παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε επίσης <strong>και</strong> στοναριθμό των αγροτικών ζώων (βοοειδή, αίγες, πρόβατα) που εκτρέφεται βιολογικά. Έτσι ενώ το 2002στο Νομό Θεσσαλονίκης εκτρέφονταν βιολογικά μόνο 286 ζώα, το 2005 έφθασαν τα 5.845 ζώαμεταξύ των οποίων τα 2/3 περίπου είναι αίγες (Πίνακας 1). Παρόμοια εξέλιξη παρα<strong>τη</strong>ρείται <strong>και</strong> στονκλάδο των πουλερικών (ωοπαραγωγής <strong>και</strong> κρεατοπαραγωγής), όπου ο συνολικός αριθμός τωνεκτρεφόμενων π<strong>τη</strong>νών το 2005 ανήλθε τα 11.070. Για πρώ<strong>τη</strong> φορά πιστοποιείται βιολογική εκτροφήμέλισσας το έτος 2005 στο Νομό Θεσσαλονίκης (120 κυψέλες).Υπάρχει τάση μετάβασης των κ<strong>τη</strong>νοτρόφων από τις συμβατικές εκτροφές προς τις βιολογικές. Ηβιολογική κ<strong>τη</strong>νοτροφία εκτός από <strong>τη</strong>ν παραγωγή υγιεινών ειδών διατροφής <strong>και</strong> εξοικονόμησηενέργειας συμβάλλει σημαντικά σ<strong>τη</strong>ν αειφορική διαχείριση του οικοσυστήματος, <strong>τη</strong> διατήρηση τουγενετικού αποθέματος (κυρίως εκτρέφονται ντόπιες φυλές ζώων) <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν προστασία <strong>τη</strong>ςβιοποικιλό<strong>τη</strong>τας. Συνεπώς, η επέκταση των βιολογικών εκτροφών στο Νομό Θεσσαλονίκηςαναμένεται να συντελέσει σ<strong>τη</strong> βελτίωση των παραγόμενων προϊόντων, <strong>τη</strong>ν προστασία τουπεριβάλλοντος <strong>και</strong> γενικά σ<strong>τη</strong>ν αναβάθμιση <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας <strong>και</strong> των συνθηκών ζωής των κατοίκων <strong>τη</strong>ςευρύτερης περιοχής. Όπως έχει αναφερθεί <strong>και</strong> στο δείκ<strong>τη</strong> Agri 3, τα αποτελέσματα από <strong>τη</strong>ν εφαρμογήτων βιολογικών εκτροφών <strong>και</strong> οι όποιες θετικές επιπτώσεις θα έχουν στο περιβάλλον <strong>τη</strong>ς περιοχής δενθα είναι άμεσες, αλλά θα φανούν σε βάθος χρόνου.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΠαρόμοια αυξητική τάση του αριθμού των βιολογικών κ<strong>τη</strong>νοτρόφων <strong>και</strong> του αριθμού των βιολογικάεκτρεφόμενων ζώων υπάρχει <strong>και</strong> σε εθνικό επίπεδο. Η διαφορά με το Νομό Θεσσαλονίκης είναι ότισε εθνικό επίπεδο το μεγαλύτερο μερίδιο σ<strong>τη</strong> βιολογική εκτροφή κατέχουν οι αίγες με ποσοστό 49%,ακολουθούν τα πρόβατα με ποσοστό 30% <strong>και</strong> μετά τα πουλερικά με ποσοστό 16%. Τα στοιχεία αυτάαναφέρονται <strong>για</strong> το έτος 2004.201

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΣυνδέεται με δείκτες ποιό<strong>τη</strong>τας νερών (Nera 2, Nera 4, Nera 6, Nera 7) <strong>και</strong> υγροτόπων (Fisi 3, Fisi 4),ποικιλό<strong>τη</strong>τας (Fisi 7), αειφορικής διαχείρισης (Agri 5), παραγωγής ζωικών προϊόντων (Agri 4) <strong>και</strong>ζωοτροφών (Agri 6).ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης <strong>και</strong> Τροφίμων - Διεύθυνση Βιολογικής Γεωργίας: Εύρεση <strong>τη</strong>ςαπαιτούμενης πληροφορίας μετά από επικοινωνία με το Φορέα, αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2002-2005Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Τα δεδομένα προέρχονται από αξιόπισ<strong>τη</strong> πηγή (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης <strong>και</strong>Τροφίμων.Αδυναμίες: -Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ-ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-202

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗAgri 9ΟΙΚΟ-ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΓεωργία – Κ<strong>τη</strong>νοτροφία – ΑλιείαΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει <strong>τη</strong>ν εξέλιξη <strong>τη</strong>ς χρήσης λιπασμάτων (N, P 2 O 5 , K 2 O) <strong>και</strong> φυτοφαρμάκων -εντομοκτόνων σε συνδυασμό με <strong>τη</strong> συνολική γεωργική έκταση στο Νομό Θεσσαλονίκης. Η συνολικήποσό<strong>τη</strong>τα λιπασμάτων <strong>και</strong> φυτοφαρμάκων - εντομοκτόνων προέκυψε με αναγωγή των στοιχείων σεεθνικό επίπεδο.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ συνολική γεωργική έκταση στο Νομό Θεσσαλονίκης μειώνεται ε<strong>τη</strong>σίως με πολύ μικρό ρυθμό, ενώη κατανάλωση λιπασμάτων μειώνεται με σαφώς ταχύτερο ρυθμό. Σε αντίθεση με τις δύο αυτέςμεταβλητές, η κατανάλωση φυτοφαρμάκων - εντομοκτόνων σημείωσε σημαντική αύξηση από το έτος1995 <strong>και</strong> μετά.203

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΟΙΚΟ-ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Agri 9 «Οικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τα γεωργικού τομέα» παρέχει πολύτιμη πληροφορία σχετικά με<strong>τη</strong>ν επιβάρυνση του περιβάλλοντος από τις εφαρμοζόμενες γεωργικές πρακτικές. Είναι τεκμηριωμένοότι η κατανάλωση λιπασμάτων <strong>και</strong> φυτοφαρμάκων - εντομοκτόνων αποτελούν τις σημαντικότερεςαιτίες περιβαλλοντικής μόλυνσης. Η αλόγισ<strong>τη</strong> χρήση αυτών των ουσιών προκαλεί ρύπανση τωνεπιφανειακών <strong>και</strong> υπογείων υδάτων, έχει αρνητικές επιπτώσεις σ<strong>τη</strong> βιοποικιλό<strong>τη</strong>τα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>σταθερό<strong>τη</strong>τα των οικοσυσ<strong>τη</strong>μάτων, καθώς <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα ζωής των ανθρώπων.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΗ συνολική κατανάλωση λιπασμάτων (N, P 2 O 5 , K 2 O) <strong>και</strong> φυτοφαρμάκων - εντομοκτόνων πουκαταναλώνεται ε<strong>τη</strong>σίως στο Νομό Θεσσαλονίκης προέκυψε μετά από αναγωγή των στοιχείων σεεθνικό επίπεδο (βλέπε Agri 1 <strong>και</strong> Agri 2). Η συνολική γεωργική έκταση στο Νομό Θεσσαλονίκηςσυμπεριλαμβάνει τις αρδευόμενες εκτάσεις <strong>και</strong> τις αγραναπαύσεις. Ως έτος αναφοράς ορίσ<strong>τη</strong>κε το1995, που είναι το πρώτο έτος <strong>για</strong> το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία <strong>και</strong> <strong>για</strong> τις 3 μεταβλητές.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1: Οικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τα γεωργικού τομέα στο Νομό Θεσσαλονίκης204

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ συνολική γεωργική έκταση στο Νομό Θεσσαλονίκης μειώνεται σταδιακά με πολύ αργό ρυθμό.Κατά <strong>τη</strong> διάρκεια μίας δεκαετίας (1995-2004) η μείωση αυτή ανήλθε μόλις στο 4%, δηλαδή περίπου0,4% ε<strong>τη</strong>σίως. Κύρια αιτία θεωρείται η οικοπεδοποίηση <strong>και</strong> η ανέγερση κατοικιών σε αγροτικέςεκτάσεις. Η κατανάλωση λιπασμάτων μειώθηκε με σαφώς ταχύτερο ρυθμό <strong>τη</strong>ν περίοδο 1990-2002(περίπου 40% μείωση ή σχεδόν 3% ε<strong>τη</strong>σίως). Το γεγονός αυτό θεωρείται ιδιαίτερα ικανοποιητικό,προσεγγίζει τους στόχους που έχουν τεθεί από <strong>τη</strong>ν Ευρωπαϊκή Ένωση <strong>και</strong> θα πρέπει να συνεχιστεί ηπαρα<strong>τη</strong>ρούμενη τάση ανεξαρ<strong>τη</strong>τοποίησης <strong>τη</strong>ς γεωργίας από <strong>τη</strong>ν αλόγισ<strong>τη</strong> <strong>και</strong> υπερβολική χρήσηλιπασμάτων που παρα<strong>τη</strong>ρούνταν κυρίως τα πρώτα έ<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς χρονοσειράς.Αντίθετα, η κατανάλωση φυτοφαρμάκων - εντομοκτόνων αυξήθηκε σημαντικά, ιδίως μετά το έτος1995. Οι όποιες προσπάθειες <strong>για</strong> μείωση <strong>τη</strong>ς χρήσης των ουσιών αυτών απέβησαν επομένως άκαρπες.Απαιτείται επαναπροσδιορισμός <strong>τη</strong>ς στρα<strong>τη</strong>γικής που ακολουθείται <strong>για</strong> να επιτευχθεί η μείωση <strong>τη</strong>ςχρήσης των φυτοφαρμάκων - εντομοκτόνων, με κύρια σημεία <strong>τη</strong>ν αναγνώριση <strong>και</strong> τον περιορισμότων αιτιών που προκάλεσαν <strong>τη</strong>ν αύξηση <strong>τη</strong>ς χρήσης τους, <strong>τη</strong>ν έγκυρη ενημέρωση των εμπλεκόμενωνφορέων <strong>και</strong> των πολιτών, <strong>τη</strong>ν επιμόρφωση <strong>και</strong> εκπαίδευση των αγροτών με απώτερο σκοπό να γίνουναντιληπτά τα ολέθρια αποτελέσματα που έχει η αλόγισ<strong>τη</strong> χρήση των ουσιών αυτών στο περιβάλλον<strong>και</strong> το σύνολο των έμβιων όντων. Η αποκατάσταση όμως ήδη επιβαρημένων οικοσυσ<strong>τη</strong>μάτων δενείναι άμεση ή έστω μεσοπρόθεσμη, αλλά συνήθως απαιτεί <strong>τη</strong>ν πάροδο πολλών ετών. Η υπερβολικήχρήση των φυτοφαρμάκων - εντομοκτόνων, πέραν των συνεπειών προς το περιβάλλον, έχει επίσηςαρνητικές επιπτώσεις <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα των παραγόμενων προϊόντων, πλήττοντας άμεσα <strong>τη</strong>ν υγείατου καταναλωτή <strong>και</strong> ιδίως των παιδιών. Για τους λόγους αυτούς οι προσπάθειες <strong>για</strong> μείωση <strong>τη</strong>ςκατανάλωσης των ουσιών αυτών θα πρέπει να εντατικοποιηθούν.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΔείκτες γεωργίας (Agri 3, Agri 6, Agri 9), προστασίας περιβάλλοντος (Fisi 3, Fisi 4, Fisi 5) <strong>και</strong>ποιό<strong>τη</strong>τας νερού (Nera 2, Nera 4, Nera 6, Nera 7).205

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα, αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.FAOSTAT: Ιστοσελίδα Φορέα: http://faostat.fao.org/site/395/default.aspxΧωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός Θεσσαλονίκης (αναγωγή πανελλαδικών στοιχείων)Χρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1990-2004Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Τα στοιχεία προέρχονται από αξιόπιστες πηγές.Αδυναμίες: Δεν υπάρχει χρονική συνέχεια των στοιχείων σχετικά με <strong>τη</strong> χρήση λιπασμάτων <strong>και</strong>φυτοφαρμάκων - εντομοκτόνων μετά τα έ<strong>τη</strong> 2002 <strong>και</strong> 2001 αντίστοιχα, καθώς η χώρα μας σταμά<strong>τη</strong>σενα τα υποβάλλει στον FAO.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ-ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-206

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗAgri 10ΑΛΙΕΥΜΑΤΑΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΓεωργία – Κ<strong>τη</strong>νοτροφία – ΑλιείαΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΑΡΝΗΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς παρουσιάζει <strong>τη</strong>ν εξέλιξη βασικών χαρακ<strong>τη</strong>ριστικών που αφορούν στα αλιεύματα, όπωςείναι η αλιευτική παραγωγή, το μέγεθος του αλιευτικού στόλου <strong>και</strong> η ποιό<strong>τη</strong>τα των αλιευμάτων.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ μελέ<strong>τη</strong> των στοιχείων που αφορούν σ<strong>τη</strong> συνολική αλιευτική παραγωγή, καταδεικνύει μια τάσησταθεροποίησης (πάνω από τους 35.000 τόνους ε<strong>τη</strong>σίως) <strong>και</strong> αύξησής <strong>τη</strong>ς <strong>τη</strong>ν 6ετία 1999-2004, ηοποία ακολουθεί μια ασταθή περίοδο με έντονες μεταβολές σ<strong>τη</strong> δεκαετία του ’90. Στους επιμέρουςκλάδους, η παραγωγή αλιευμάτων εκτός οστρακοειδών, κατά <strong>τη</strong>ν 3ετία 2002-2004 φαίνεται ναανακάμπτει μετά από μία παρατεταμένη περίοδο ύφεσης (1990-2001), οπότε <strong>και</strong> έφτασε στο 40,0%<strong>τη</strong>ς αρχικής <strong>τη</strong>ς τιμής (35.000 τόνοι το 1990). Αντίθετα, η παραγωγή οστρακοειδών αυξήθηκεσημαντικά σε σχέση με το 1990 <strong>και</strong> - με εξαίρεση το 1998 - παρουσιάζει μια σταθεροποίηση στοεύρος των 18.000-25.000 τόνων, έχοντας φτάσει πλέον σε επίπεδα συναγωνισμού με <strong>τη</strong>ν αλιευτικήπαραγωγή των υπολοίπων ειδών. Τα στοιχεία <strong>για</strong> το μέγεθος του αλιευτικού στόλου οδηγούν σεγενικές παρα<strong>τη</strong>ρήσεις σχετικά με <strong>τη</strong>ν υπεροχή <strong>τη</strong>ς παράκτιας ως προς <strong>τη</strong> μέση αλιεία σε αριθμόσκαφών, <strong>τη</strong>ν υπεροχή <strong>τη</strong>ς αλιείας εκτός οστρακοειδών στον τομέα <strong>τη</strong>ς μέσης αλιείας <strong>και</strong> <strong>τη</strong>νπροτίμηση των οστρακοαλιέων σ<strong>τη</strong> χρήση του αργαλειού ως εργαλείο αλίευσης. Η έλλειψη στοιχείωνσε ετήσια βάση δεν επιτρέπει <strong>τη</strong>ν περαιτέρω ανάλυση <strong>και</strong> σύνδεση του δείκ<strong>τη</strong> με <strong>τη</strong>ν αλιευτικήπαραγωγή. Τέλος, όσο αφορά σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα των αλιευμάτων, ενθαρρυντικά κρίνονται τααποτελέσματα των ελέγχων <strong>για</strong> βιοτοξίνες σ<strong>τη</strong> σάρκα των οστρακοειδών <strong>και</strong> τοξικό φυτοπλαγκτόνστο θαλάσσιο περιβάλλον, καθώς <strong>τη</strong> διετία 2005-2006 τα ποσοστά των υπερβάσεων των ορίωνεπικινδυνό<strong>τη</strong>τας έπεσαν κάτω από το 3% <strong>και</strong> το 11% αντίστοιχα. Από <strong>τη</strong>ν άλλη πλευρά, ανησυχίαεμπνέουν τα υψηλά ποσοστά υπερβάσεων στα αποτελέσματα των μικροβιολογικών ελέγχων, τόσοσ<strong>τη</strong> σάρκα των οστρακοειδών, όσο <strong>και</strong> στο νερό, εκτός από τους ελέγχους <strong>για</strong> παρουσία σαλμονέλας.Οι υπερβάσεις σε συγκεντρώσεις Κοπρανωδών Κολοβακ<strong>τη</strong>ριοειδών <strong>και</strong> Escherichia Coli σε μύδια <strong>και</strong>κυδώνια πολλές φορές ξεπερνούν το 30% ή/<strong>και</strong> 40% επί του αριθμού των ελέγχων, ενώ σε ανάλογαεπίπεδα κυμαίνονται <strong>και</strong> τα ποσοστά των υπερβάσεων στους ελέγχους συγκέντρωσης ολικώνκολοβακ<strong>τη</strong>ριδίων στο νερό, αποτελώντας απόδειξη <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν εξακολούθηση <strong>τη</strong>ς επιβάρυνσης τουθαλασσίου περιβάλλοντος <strong>τη</strong>ς πόλης.207

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑΛΙΕΥΜΑΤΑΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Agri 10 «Αλιεύματα» επιλέχθηκε λόγω <strong>τη</strong>ς σημαίνουσας θέσης που κατέχει ο τομέας <strong>τη</strong>ςαλιείας σ<strong>τη</strong> ζωή των κατοίκων, αλλά <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν οικονομία <strong>τη</strong>ς περιοχής ευθύνης του ΟΡΘ. Τα ψάρια<strong>και</strong> τα οστρακοειδή αποτελούνε βασικές διατροφικές επιλογές <strong>για</strong> τους Θεσσαλονικείς. Είναι ευνόητοότι κάθε μεταβολή σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τά τους πρέπει να παρακολουθείται <strong>και</strong> να ελέγχεται, καθώς μπορεί ναθέτει άμεσα σε κίνδυνο <strong>τη</strong> δημόσια υγεία. Επιπλέον, ο αριθμός των απασχολούμενων στονπαραγωγικό αυτό τομέα είναι σημαντικός, με τα οικονομικά μεγέθη που απορρέουν από αυτόν να τοντοποθετούν σε πρωταγωνιστική θέση σε τοπικό, εθνικό (το 80% <strong>τη</strong>ς εθνικής παραγωγής μυδιώνπροέρχεται από <strong>τη</strong>ν περιοχή μελέ<strong>τη</strong>ς) <strong>και</strong> διεθνές επίπεδο (εξαγωγές οστρακοειδών).ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΗ αλιευτική παραγωγή υπολογίσ<strong>τη</strong>κε βάσει των στοιχείων <strong>τη</strong>ς Εθνικής Στατιστικής ΥπηρεσίαςΕλλάδος (ΕΣΥΕ) <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 1990-2004. Τα στοιχεία αφορούν 66 είδη ιχθύων <strong>και</strong> λοιπών αλιευμάτων,εκτός των οστρακοειδών <strong>και</strong> 5 είδη οστρακοειδών. Από <strong>τη</strong>ν άθροιση των ποσοτήτων που αλιεύ<strong>τη</strong>καναπό κάθε είδος ανά έτος, προκύπτουν η ετήσια αλιευτική παραγωγή εκτός οστρακοειδών <strong>και</strong> η ετήσιαπαραγωγή οστρακοειδών από <strong>τη</strong>ν αλιεία <strong>και</strong> τις καλλιέργειες (Εικόνα 2). Σ<strong>τη</strong> συνέχεια, η άθροιση τωνανωτέρω μεγεθών οδηγεί στον υπολογισμό <strong>τη</strong>ς συνολικής ετήσιας αλιευτικής παραγωγής (Εικόνα 2).Σημειώνεται ότι από το έτος 2000 <strong>και</strong> έπειτα τα στοιχεία <strong>τη</strong>ς ΕΣΥΕ <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν παραγωγή μυδιών δενπεριλαμβάνουν <strong>τη</strong>ν παραγωγή των μυδοκαλλιεργειών. Οι παραγόμενες ποσό<strong>τη</strong>τες από το 2000 έως το2004 προέκυψαν από επεξεργασία των στοιχείων του «Food and Agriculture Organization of theUnited Nations (FAO)» που αφορούσαν σ<strong>τη</strong>ν εθνική παραγωγή των μυδοκαλλιεργειών, με <strong>τη</strong>νπαραδοχή ότι το 80% αυτής προέρχεται από <strong>τη</strong>ν περιοχή μελέ<strong>τη</strong>ς.Πρέπει να αναφερθεί ότι τα στοιχεία <strong>τη</strong>ς ΕΣΥΕ αφορούν σ<strong>τη</strong> Στατιστική Περιοχή 13, όπως αυτήπαρουσιάζεται σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 1, η οποία περιλαμβάνει το Θερμαϊκό Κόλπο <strong>και</strong> τους Κόλπους <strong>τη</strong>ςΧαλκιδικής. Η αναγωγή τους σε μικρότερη περιοχή (π.χ. παράκτια περιοχή ΠΣΘ) κρίθηκε ιδιαίτεραεπισφαλής <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ακρίβεια <strong>τη</strong>ς έρευνας <strong>και</strong> δεν επιχειρήθηκε, αφενός λόγω <strong>τη</strong>ς φύσης τωνμελετώμενων μεγεθών <strong>και</strong> αφετέρου λόγω του τρόπου με τον οποίο προκύπτουν τα στοιχεία <strong>τη</strong>ςΕΣΥΕ (συμπλήρωση ειδικών δελτίων από τους αλιείς <strong>τη</strong>ς περιοχής των οποίων η δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα δενμπορεί να διακριτοποιηθεί χωρικά εντός <strong>τη</strong>ς περιοχής μελέ<strong>τη</strong>ς). Τέλος, σημειώνεται ότι σ<strong>τη</strong> διάθεση<strong>τη</strong>ς ερευνητικής ομάδας βρίσκονται, εκτός των προαναφερθέντων, τα Συγκεντρωτικά ΣτατιστικάΔελτία Αλιευμάτων <strong>τη</strong>ς Ιχθυόσκαλας Θεσσαλονίκης <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο 2000-2006. Ωστόσο, τα στοιχείααυτά κρίθηκε επίσης ότι δεν είναι αντιπροσωπευτικά με τα αντίστοιχα <strong>τη</strong>ς ΕΣΥΕ, καθώς: α) σύμφωναμε εκτιμήσεις, το 60% αυτών αφορά σε αλιεύματα άλλων περιοχών του Βορείου Αιγαίου <strong>και</strong> β)μεγάλες ποσό<strong>τη</strong>τες αλιευμάτων από <strong>τη</strong>ν περιοχή μελέ<strong>τη</strong>ς δεν καταγράφονται σ<strong>τη</strong>ν ΙχθυόσκαλαΘεσσαλονίκης, αλλά καταγράφονται σε άλλες Ιχθυόσκαλες (π.χ. Χαλκιδικής) ή ακόμη προωθούνταιαπευθείας σ<strong>τη</strong>ν αγορά <strong>τη</strong>ς πόλης, λόγω του αντιτίμου που καλούνται να καταβάλλουν οι αλιείς σεαυτήν.208

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 1: Οι 16 στατιστικές περιοχές <strong>τη</strong>ς Ελλάδας (Stergiou et al.,1997)Το μέγεθος του αλιευτικού στόλου προέκυψε από συγκεντρωτικά στοιχεία <strong>τη</strong>ς Διεύθυνσης Αλιείας<strong>τη</strong>ς Νομαρχίας Θεσσαλονίκης, βάσει απογραφής που πραγματοποιήθηκε στα τέλη του 2007.Λεπτομερέστερα στοιχεία ειδικά <strong>για</strong> το στόλο των οστρακοαλιευτικών, προήλθαν από έρευνα <strong>τη</strong>ςΚαλαϊτζή (2007) <strong>και</strong> αφορούν στο έτος 2006. Τα αλιευτικά σκάφη χωρίζονται σε σκάφη παράκτιας<strong>και</strong> μέσης αλιείας (υπερπόντιας αλιείας προφανώς <strong>και</strong> δεν δρασ<strong>τη</strong>ριοποιούνται εντός <strong>τη</strong>ς περιοχήςμελέ<strong>τη</strong>ς), ενώ περαιτέρω διαχωρισμός γίνεται: α) <strong>για</strong> τα σκάφη <strong>τη</strong>ς παράκτιας αλιείας σεοστρακοαλιευτικά <strong>και</strong> λοιπά σκάφη, β) <strong>για</strong> τα οστρακοαλιευτικά σε σκάφη που χρησιμοποιούναργαλειό, καταδυτική συσκευή ή <strong>και</strong> τα δύο εργαλεία, <strong>και</strong> γ) <strong>για</strong> τα σκάφη μέσης αλιείας σεμηχανότρατες, γρι-γρι <strong>και</strong> μικτά σκάφη. Τα ανωτέρω παρουσιάζονται στις Εικόνες 3 <strong>και</strong> 4.Η ποιό<strong>τη</strong>τα των αλιευμάτων αξιολογείται βάσει των στοιχείων <strong>τη</strong>ς Διεύθυνσης Κ<strong>τη</strong>νιατρικής <strong>τη</strong>ςΝομαρχία Θεσσαλονίκης <strong>και</strong> του Προγράμματος Ελέγχων που αυτή διενεργεί. Το συγκεκριμένοπρόγραμμα περιλαμβάνει τακτικές δειγματοληψίες <strong>και</strong> ελέγχους παραμέτρων ποιό<strong>τη</strong>τας στο νερό <strong>και</strong>σ<strong>τη</strong> σάρκα αλιευμάτων, σε διάφορες θέσεις <strong>τη</strong>ς παράκτιας περιοχής <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης. Βάσει τωναποτελεσμάτων τους εκδίδονται οδηγίες ελεύθερης αλίευσης, απαγόρευσης αλίευσης ή αλίευσης υπόπεριορισμούς, προκειμένου να διαφυλαχτεί η δημόσια υγεία*. Σημειώνεται ότι οι έλεγχοι σεαλιεύματα αφορούν κυρίως στα οστρακοειδή, λόγω <strong>τη</strong>ς μεγαλύτερης ευπάθειας τους σε ρυπαντικούς<strong>και</strong> μολυσματικούς παράγοντες. Αναλυτικότερα:α) Διενεργούνται σε εβδομαδιαία βάση δειγματοληψίες <strong>για</strong> τον έλεγχο ύπαρξης τοξικούφυτοπλαγκτού στο θαλάσσιο περιβάλλον. Εφόσον παρα<strong>τη</strong>ρηθούν υπερβάσεις (ως όριο λήψης μέτρωνορίζεται η συγκέντρωση >1000 κυττάρων Dinophysis spp. σε όγκο 1l νερού/δείγματος), λαμβάνεταιαπόφαση <strong>για</strong> απαγόρευση αλίευσης έως ότου οι τιμές <strong>τη</strong>ς παραμέτρου που ελέγχεται να επανέλθουν209

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗστα φυσιολογικά επίπεδα. Τα αποτελέσματα <strong>τη</strong>ς έρευνας πάνω στους ελέγχους αυτούς (αριθμόςελέγχων - αριθμός υπερβάσεων) παρουσιάζονται σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 5.β) Διενεργούνται σε εβδομαδιαία βάση δειγματοληψίες <strong>για</strong> τον έλεγχο παρουσίας βιοτοξινών σ<strong>τη</strong>σάρκα των οστρακοειδών (μύδια <strong>και</strong> κυδώνια). Εφόσον παρα<strong>τη</strong>ρηθούν υπερβάσεις (ο έλεγχοςπαρουσίας βιοτοξινών θεωρείται «θετικός» όταν παρα<strong>τη</strong>ρηθεί θάνατος 3 πειραματόζωων),λαμβάνεται απόφαση <strong>για</strong> απαγόρευση αλίευσης. Για να επιτραπεί εκ νέου η αλίευση, θα πρέπει τααποτελέσματα να προκύψουν «αρνητικά» σε δύο διαδοχικούς ελέγχους, οι οποίοι θαπραγματοποιηθούν σε διάσ<strong>τη</strong>μα μεγαλύτερο ή ίσο των τριών ημερών. Τα αποτελέσματα <strong>τη</strong>ς έρευναςπάνω στους ελέγχους (αριθμός ελέγχων - αριθμός υπερβάσεων) παρουσιάζονται σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 6.γ) Διενεργούνται σε μηνιαία βάση μικροβιολογικές εξετάσεις σ<strong>τη</strong> σάρκα των οστρακοειδών (μύδια<strong>και</strong> κυδώνια), κατά τις οποίες ελέγχονται οι συγκεντρώσεις Κοπρανωδών Κολοβακ<strong>τη</strong>ριοειδών <strong>και</strong>Escherichia Coli <strong>και</strong> η παρουσία Σαλμονέλας. Εφόσον παρα<strong>τη</strong>ρηθούν υπερβάσεις (ως όριο λήψηςμέτρων ορίζεται η συγκέντρωση >300 κυττάρων Κοπρανωδών Κολοβακ<strong>τη</strong>ριοειδών σε όγκο 100 mlδείγματος ή η συγκέντρωση >230 κυττάρων Escherichia Coli σε όγκο 100 ml δείγματος ή η παρουσίαΣαλμονέλας), λαμβάνεται απόφαση <strong>για</strong> απαγόρευση αλίευσης έως ότου οι τιμές των παραπάνωμεγεθών επανέλθουν στα φυσιολογικά επίπεδα (μείωση συγκεντρώσεων σε Κ.Κ. <strong>και</strong> E.Coli <strong>και</strong>απουσία σαλμονέλας). Τα αποτελέσματα <strong>τη</strong>ς έρευνας πάνω στους ελέγχους αυτούς (αριθμόςελέγχων - αριθμός υπερβάσεων) παρουσιάζονται σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 7.δ) Διενεργούνται σε μηνιαία βάση μικροβιολογικές εξετάσεις στο νερό, κατά τις οποίες ελέγχονται οισυγκεντρώσεις των Ολικών Κολοβακ<strong>τη</strong>ριδίων. Εφόσον παρα<strong>τη</strong>ρηθούν υπερβάσεις (ως όριο λήψηςμέτρων ορίζεται η συγκέντρωση >70 κυττάρων σε όγκο 100 ml νερού/δείγματος), λαμβάνεταιαπόφαση <strong>για</strong> απαγόρευση αλίευσης έως ότου οι τιμές <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης να επανέλθουν σταφυσιολογικά επίπεδα. Τα αποτελέσματα <strong>τη</strong>ς έρευνας πάνω στους ελέγχους αυτούς (αριθμός ελέγχων -αριθμός υπερβάσεων) παρουσιάζονται σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 7.Περισσότερες πληροφορίες μπορούν να αναζη<strong>τη</strong>θούν στους Κανονισμούς του ΕυρωπαϊκούΚοινοβουλίου 852/2004, 853/2004 <strong>και</strong> 854/2004, καθώς <strong>και</strong> στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις:http://www.ec.eurora.eu/food/food/index_el.htmhttp://europa.eu.int/eur-lex/lex/el/index.htmhttp://www.efet.gr* Οι συγκεκριμένες οδηγίες που εκδίδονται από <strong>τη</strong> Διεύθυνση Κ<strong>τη</strong>νιατρικής αντιστοιχούν σε 3 ζώνεςαλίευσης: i) <strong>τη</strong> Ζώνη Α, από όπου επιτρέπεται η αλίευση οστρακοειδών <strong>για</strong> άμεση κατανάλωση, ii)<strong>τη</strong> Ζώνη Β, από όπου επιτρέπεται η αλίευση με τις προϋποθέσεις είτε μεταφοράς των οστρακοειδώνσε άλλη περιοχή (Ζώνη μετεγκατάστασης) έως ότου υπάρχει πτώση του μικροβιακού φορτίου, είτεαποστολής τους σε κέντρο καθαρισμού <strong>και</strong> παραμονής τους εκεί μέχρι να εξυ<strong>για</strong>νθούν <strong>και</strong> iii) <strong>τη</strong>Ζώνη Γ, από όπου απαγορεύεται η αλίευση.210

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ4000060000Αλιευτική Παραγωγή35000300002500020000150001000050005000040000300002000010000Συνολική Αλιευτική Παραγωγή01990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004Αλιευτική Παραγωγή (εκτός οστρακοειδών) Παραγωγή Οστρακοειδών Συνολική Αλιευτική Παραγωγή0Εικόνα 2: Διαχρονική εξέλιξη αλιευτικής παραγωγής (1990-2004)800700600Αριθμός Σκαφών5004003002001000Σκάφη Παράκτιας ΑλιείαςΤύπος ΣκαφώνΣκάφη Μέσης ΑλιείαςΟστρακοαλιευτικά Λοιπά Σκάφη Μηχανότρατες Γρι-Γρι ΜικτάΕικόνα 3: Αριθμός αλιευτικών σκαφών ανά κα<strong>τη</strong>γορία211

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ500450400350Αριθμός Σκαφών300250200150100500ΟστρακοαλιευτικάΤύπος ΣκαφώνΛοιπά ΣκάφηΑργαλειός Καταδυτική Συσκευή Αργαλειός <strong>και</strong> Καταδυτική Συσκευή Λοιπά ΣκάφηΕικόνα 4: Αριθμός σκαφών παράκτιας αλιείας ανά κα<strong>τη</strong>γορία25030%Αριθμός ελέγχων / υπερβάσεων2001501005025%20%15%10%5%Ποσοστό υπερβάσεων02002 2003 2004 2005 20060%Μύδια - Αριθμός ΕλέγχωνΚυδώνια - Αριθμός ΕλέγχωνΜύδια - Ποσοστό υπερβάσεωνΜύδια - Αριθμός ΥπερβάσεωνΚυδώνια - Αριθμός ΥπερβάσεωνΚυδώνια - Ποσοστό υπερβάσεωνΕικόνα 5:Αποτελέσματα ελέγχων παρουσίας βιοτοξινών σ<strong>τη</strong> σάρκα των οστρακοειδών(μύδια - κυδώνια)212

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ60040%Αριθμός ελέγχων / υπερβάσεων50040030020010035%30%25%20%15%10%5%Ποσοστό υπερβάσεων02002 2003 2004 2005 20060%Αριθμός ελέγχων Αριθμός Υπερβάσεων Ποσοστό υπερβάσεωνΕικόνα 6: Αποτελέσματα δειγματοληψιών <strong>για</strong> τον έλεγχο ύπαρξης τοξικού φυτοπλαγκτού στοθαλάσσιο περιβάλλον60%50%Ποσοστό Υπέρβασης Ορίων40%30%20%10%0%2002 2003 2004 2005 2006Σ<strong>τη</strong> σάρκα των μυδιών (Κοπρ. Κολ.) Σ<strong>τη</strong> σάρκα των μυδιών (Ε.Coli) Σ<strong>τη</strong> σάρκα των μυδιών (Σαλμονέλα)Σ<strong>τη</strong> σάρκα των κυδωνιών (Κοπρ. Κολ.) Σ<strong>τη</strong> σάρκα των κυδωνιών (Ε.Coli) Σ<strong>τη</strong> σάρκα των κυδωνιών (Σαλμονέλα)Στο νερό (Ολικά Κολ.)Εικόνα 7: Αποτελέσματα μικροβιολογικών εξετάσεων σ<strong>τη</strong> σάρκα των οστρακοειδών (μύδια -κυδώνια) <strong>και</strong> στο νερό213

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΑπό <strong>τη</strong> μελέ<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς Εικόνας 2 παρα<strong>τη</strong>ρούνται σημαντικές μεταβολές σ<strong>τη</strong>ν αλιευτική παραγωγή μέσασ<strong>τη</strong>ν εξεταζόμενη 15ετία. Όσο αφορά σ<strong>τη</strong>ν παραγωγή εκτός οστρακοειδών, αυτή κυμαίνεται μεταξύ35.000 τόνους <strong>και</strong> 15.000 τόνους, με μέσο όρο παραγωγής τους 24.159 τόνους. Η μέγισ<strong>τη</strong> τιμή <strong>τη</strong>ςπαρουσιάζεται το 1990 <strong>και</strong> από τότε ακολουθεί μια πτωτική πορεία, η οποία <strong>τη</strong>ν οδηγεί κάτω <strong>και</strong> απότον υποδιπλασιασμό το 2001. Την τελευταία 3ετία η πορεία <strong>τη</strong>ς είναι ανοδική, παραμένοντας ωστόσοαρκετά χαμηλότερη από το μέγιστο του 1990. Όσο αφορά σ<strong>τη</strong>ν παραγωγή των οστρακοειδών, αυτήξεκινάει το 1990 από ποσό<strong>τη</strong>τες <strong>τη</strong>ς τάξης των 8.500 τόνων ώστε να φτάσει να τριπλασιαστεί το έτος1997, παρουσιάζοντας παράλληλα <strong>και</strong> <strong>τη</strong> μέγισ<strong>τη</strong> τιμή <strong>τη</strong>ς. Την απότομη πτώση του 1998 διαδέχεταιμια 6ετία σταθεροποίησης σε μεγαλύτερες τιμές, με <strong>τη</strong>ν παραγωγή το 2004 να βρίσκεται σημαντικάπάνω από το μέσο όρο των 19.349 τόνων. Προφανής σε όλο αυτό το διάσ<strong>τη</strong>μα είναι η επίδραση <strong>τη</strong>ςανάπτυξης <strong>και</strong> εξέλιξης των μυδοκαλλιεργειών σ<strong>τη</strong>ν ευρύτερη περιοχή. Τέλος, η συνολική αλιευτικήπαραγωγή παρουσιάζει αυξομειώσεις μέσα στο υπό μελέ<strong>τη</strong> χρονικό διάσ<strong>τη</strong>μα λόγω <strong>τη</strong>ςανομοιόμορφης ανάπτυξης των επιμέρους κλάδων <strong>τη</strong>ς, κυμαινόμενη μεταξύ 35.000 <strong>και</strong> 53.000 τόνων.Μέσα από διαδοχικές αυξήσεις <strong>και</strong> μειώσεις οδηγείται σ<strong>τη</strong>ν ελάχισ<strong>τη</strong> τιμή <strong>τη</strong>ς το 1998. Ακολουθείταιμια 5ετία σταθεροποίησης <strong>και</strong> ανόδου με <strong>τη</strong>ν παραγωγή το 2004 να προσεγγίζει τις μέγιστεςεμφανιζόμενες τιμές <strong>τη</strong>ς. Κάτι στο οποίο αξίζει να δοθεί προσοχή, είναι το γεγονός ότι μόνο τατελευταία χρόνια παρα<strong>τη</strong>ρείται «σύμπτωση» των τάσεων ανάπτυξης <strong>και</strong> των απόλυτων μεγεθών τωνδύο κλάδων αλιευτικής παραγωγής, καθώς το σύνηθες ήταν να υπάρχει απόκλιση μεταξύ τους.Η μελέ<strong>τη</strong> των Εικόνων 3 <strong>και</strong> 4 δίνει μια σαφή εικόνα <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν τάξη μεγέθους του αλιευτικού στόλουπου δρασ<strong>τη</strong>ριοποιείται σ<strong>τη</strong>ν περιοχή μελέ<strong>τη</strong>ς. Τα σκάφη <strong>τη</strong>ς παράκτιας αλιείας είναι 7 φορέςπερισσότερα από τα αντίστοιχα <strong>τη</strong>ς μέσης αλιείας, κάτι το οποίο βέβαια δεν πρέπει να δημιουργείπαρανοήσεις, καθώς τα δεύτερα είναι αρκετά μεγαλύτερης δυναμικό<strong>τη</strong>τας <strong>και</strong> απασχολούνπερισσότερο προσωπικό. Σ<strong>τη</strong>ν παράκτια αλιεία τα οστρακοαλιευτικά υπολείπονται των λοιπώνσκαφών με <strong>τη</strong>ν αναλογία μεταξύ τους να είναι περίπου 1:2, ενώ αποκλειστικά στον τομέα <strong>τη</strong>ςοστρακοαλιείας, παρα<strong>τη</strong>ρείται μια ελαφρά προτίμηση σ<strong>τη</strong> χρήση του αργαλειού ως αλιευτικόεργαλείο έναντι <strong>τη</strong>ς καταδυτικής συσκευής. Αντίθετα, στον τομέα <strong>τη</strong>ς μέσης αλιείας, οι τύποι τωνσκαφών (γρι-γρι, μηχανότρατες) χρησιμοποιούνται σχεδόν το ίδιο, με μεγάλο ποσοστό τους ωστόσονα αντιστοιχεί σε μικτά σκάφη. Πέραν των ανωτέρω, τα συγκεκριμένα στοιχεία δεν επιδέχονταιπεραιτέρω σχολιασμού λόγω του γεγονότος ότι δεν είναι διαθέσιμα σε μορφή χρονοσειράς. Τογεγονός οφείλεται σύμφωνα με τους υπευθύνους <strong>τη</strong>ς Διεύθυνσης Αλιείας <strong>τη</strong>ν ΝομαρχίαςΘεσσαλονίκης, στις συχνές νηολογήσεις, αλλαγές χρήσης, αλλαγές ιδιοκ<strong>τη</strong>σίας <strong>και</strong> αποσύρσειςαλιευτικών σκαφών, κάτι που δεν καθιστά εύκολη <strong>τη</strong>ν γνώση του ακριβή αριθμού τους ανά πάσαχρονική στιγμή.Περνώντας στους ελέγχους ποιό<strong>τη</strong>τας των αλιευμάτων, από <strong>τη</strong> μελέ<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς Εικόνας 5 εξάγονταιχρήσιμα συμπεράσματα όσο αφορά σ<strong>τη</strong>ν παρουσία βιοτοξινών σ<strong>τη</strong> σάρκα των οστρακοειδών πουπροέρχονται από <strong>τη</strong> θαλάσσια περιοχή <strong>τη</strong>ς πόλης <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν 5ετία 2002-2006. Αναλυτικότερα, τις πολύυψηλές τιμές υπερβάσεων των ορίων επικινδυνό<strong>τη</strong>τας του έτους 2002 (23% <strong>και</strong> 25% <strong>για</strong> μύδια <strong>και</strong>κυδώνια αντίστοιχα), διαδέχεται μια μεγάλη πτώση το 2003 με τις υπερβάσεις να μην ξεπερνούν το5%. Το 2004 παρα<strong>τη</strong>ρείται <strong>και</strong> πάλι μια σημαντική άνοδος συγκεκριμένου ποσοστού, ειδικά σταμύδια, όπου αυτό φτάνει το 18%. Την τελευταία διετία <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν οποία υπάρχουν στοιχεία (2005-2006)οι τιμές των υπερβάσεων παρουσιάζουν αξιοσημείω<strong>τη</strong> μείωση, τόσο σε απόλυτα, όσο <strong>και</strong> σε σχετικάμεγέθη (ποσοστά μικρότερα του 3%), κάτι το οποίο είναι ιδιαίτερα ευοίωνο εφόσον συνεχίσει ναυφίσταται <strong>και</strong> τα επόμενα χρόνια. Από <strong>τη</strong> μελέ<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς Εικόνας 6, προκύπτουν ανάλογα συμπεράσματα<strong>και</strong> <strong>για</strong> τους ελέγχους ύπαρξης τοξικού φυτοπλαγκτού στο θαλάσσιο περιβάλλον, οι οποίοισχετίζονται άμεσα με <strong>τη</strong>ν παρουσία βιοτοξινών στους οργανισμούς. Το 2002 παρουσιάζεται να έχουν214

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗκαταγραφεί υπερβάσεις σε ποσοστό 36% επί των διενεργηθέντων ελέγχων, κάτι που πιθανά οφείλεταισ<strong>τη</strong>ν έλλειψη αναλυτικών καταγραφών των ελέγχων στο αρχείο <strong>τη</strong>ς Διεύθυνσης Κ<strong>τη</strong>νιατρικής <strong>τη</strong>ςΝομαρχίας Θεσσαλονίκης, καθώς <strong>για</strong> το διάσ<strong>τη</strong>μα από τις 3/7/2002 <strong>και</strong> μέχρι το τέλος του χρόνουεπισημαίνονται τα εξής: «Από τις 3/7/2002 μέχρι <strong>και</strong> τις 26/11/2002, τα είδη του δινοφύκουςDinophysis ήταν κάτω από τα όρια επαγρύπνησης. Στις 26/11/2002 ανιχνεύθηκαν κύτταρα του είδους"Prorocentrum lima" σε συγκεντρώσεις πάνω από τα επιτρεπτά όρια <strong>και</strong> λήφθηκαν υγειονομικά μέτρα.Μέχρι το τέλος του έτους 2002 η κατάσταση παρέμεινε όμοια με αυτή <strong>τη</strong>ς 3/7/2002». Παρά ταύτα,ιδιαίτερη αξία <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν επαλήθευση του ανωτέρου ισχυρισμού περί «σύνδεσης» βιοτοξινών <strong>και</strong>τοξικού φυτοπλαγκτού, έχει η πορεία του ποσοστού των υπερβάσεων από το 2003 έως το 2006. Κατά<strong>τη</strong>ν περίοδο αυτή παρα<strong>τη</strong>ρείται <strong>και</strong> πάλι μία «αιχμή» στο έτος 2004, η οποία προφανώς αποτελείένδειξη κάποιου ακραίου γεγονότος φυσικής προέλευσης ή ατυχηματικής φύσεως στο θαλάσσιοπεριβάλλον. Τα έ<strong>τη</strong> 2005 <strong>και</strong> 2006 η κατάσταση βελτιώνεται σταθερά, με το ποσοστό τωνυπερβάσεων να καταλήγει σε τιμές μικρότερες του 10%. Τέλος, όσο αφορά στις μικροβιολογικέςεξετάσεις σ<strong>τη</strong> σάρκα μυδιών/κυδωνιών <strong>και</strong> στο νερό, τα αποτελέσματα δεν μπορούν ναχαρακ<strong>τη</strong>ριστούν εξίσου ενθαρρυντικά. Όπως φαίνεται σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 7, εκτός από τους ελέγχους <strong>για</strong>Σαλμονέλα στους οποίους παρα<strong>τη</strong>ρήθηκαν μόνο ελάχιστες υπερβάσεις στα μύδια το 2006, οιυπερβάσεις στις συγκεντρώσεις Κοπρανωδών Κολοβακ<strong>τη</strong>ριοειδών <strong>και</strong> Escherichia Coli <strong>για</strong> ταπερισσότερα έ<strong>τη</strong> κυμαίνονται σε ποσοστά μεγαλύτερα του 20%, τα οποία σε κάποιες περιπτώσειςξεπερνούν ακόμη <strong>και</strong> το 40% ή <strong>και</strong> 50%. Ανάλογη είναι η κατάσταση <strong>και</strong> στις συγκεντρώσεις ΟλικώνΚολοβακ<strong>τη</strong>ριδίων στο νερό. Η ελαφρά ύφεση του 2003 ακολουθείται από μία 3ετία ανόδου προςυψηλότερες τιμές, απόδειξη <strong>τη</strong>ς μικροβιολογικής επιβάρυνσης του θαλάσσιου περιβάλλοντος <strong>τη</strong>ςπόλης. Σημειώνεται ότι δεν υπάρχουν καταγραφές ελέγχων στο νερό <strong>για</strong> το 2002 <strong>και</strong> καταγραφέςελέγχων σ<strong>τη</strong> σάρκα των κυδωνιών <strong>για</strong> το 2006.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς συνδέεται με το δείκ<strong>τη</strong> Nera 6 «Ποιό<strong>τη</strong>τα Θαλασσίων Υδάτων». Είναι προφανές ότιοποιαδήποτε μεταβολή σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του θαλασσίου περιβάλλοντος επηρεάζει άμεσα <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τατων αλιευμάτων <strong>και</strong> κατ’επέκταση το σύνολο των σχετιζομένων με αυτή δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων.215

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Διεύθυνση Αλιείας Νομαρχίας Θεσσαλονίκης: Στοιχεία <strong>για</strong> τα Στατιστικά Δελτία Αλιευμάτων <strong>τη</strong>ςΙχθυόσκαλας Θεσσαλονίκης, το μέγεθος του αλιευτικού στόλου <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν εκτιμώμενη παραγωγή τωνοστρακοκαλλιεργειών. Η προσωπική επαφή με τους υπευθύνους <strong>τη</strong>ς Υπηρεσίας διευκόλυνε <strong>τη</strong>νκατανόηση του μελετώμενου αντικειμένου <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς υφιστάμενης κατάστασης.Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών: Παροχή στοιχείων ΕΣΥΕ <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν αλιευτική παραγωγή. Ηπροσωπική επικοινωνία με τον Διευθυντή του Ινστιτούτου Θαλάσσιων <strong>και</strong> Βιολογικών Πόρωνδιευκόλυνε <strong>τη</strong>ν κατανόηση του μελετώμενου αντικειμένου <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς υφιστάμενης κατάστασης.ΑΤΕΙΘ - Τμήμα Τεχνολογίας Αλιείας <strong>και</strong> Υδατοκαλλιεργειών: Καλαϊτζή, Λ. (2007). Η αλιεία τωνοστράκων στο Βόρειο Αιγαίο. Πτυχιακή Εργασία, Τμήμα Τεχνολογίας Αλιείας <strong>και</strong>Υδατοκαλλιεργειών, Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης (Παράρ<strong>τη</strong>μαΝέων Μουδανιών), Νέα Μουδανιά. Η προσωπική επαφή με <strong>τη</strong>ν Αν. Καθηγήτρια του Τμήματος κα.Γαληνού-Μητσούδη διευκόλυνε <strong>τη</strong>ν κατανόηση του μελετώμενου αντικειμένου <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς υφιστάμενηςκατάστασης.Food and Agriculture Organization of the United Nations: http://www.fao.org/fishery/topic/16140.Στοιχεία εθνικής παραγωγής μυδοκαλλιεργειών <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 1990-2005.Διεύθυνση Κ<strong>τη</strong>νιατρικής Νομαρχίας Θεσσαλονίκης: Στοιχεία <strong>για</strong> το Πρόγραμμα Ελέγχων <strong>τη</strong>ςποιό<strong>τη</strong>τας των αλιευμάτων που διενεργεί η Υπηρεσία. Προσωπική επικοινωνία με τον Διευθυντή τουΤμήματος Αλιευμάτων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν κατανόηση του μελετώμενου αντικειμένου <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς υφιστάμενηςκατάστασης.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Η αλιευτική παραγωγή αφορά σ<strong>τη</strong> «Στατιστική Περιοχή 13» (βλ.Εικόνα 1). Το μέγεθος του αλιευτικού στόλου αφορά στο Νομό Θεσσαλονίκης. Οι έλεγχοι ποιό<strong>τη</strong>ταςτων αλιευμάτων αφορούν σ<strong>τη</strong>ν παράκτια περιοχή <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης όπου διενεργούνται έλεγχοι από<strong>τη</strong> Διεύθυνση Κ<strong>τη</strong>νιατρικής <strong>τη</strong>ς Νομαρχίας.Χρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Τα στοιχεία αλιευτικής παραγωγής αφορούν σ<strong>τη</strong>ν περίοδο 1990-2004. Ταστοιχεία του μεγέθους του αλιευτικού στόλου αφορούν στις απογραφές <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 2006 <strong>και</strong> 2007. Τααποτελέσματα του προγράμματος ελέγχων <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας των αλιευμάτων αφορούν στα έ<strong>τη</strong> 2002-2006.Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από μελέτες <strong>και</strong> εκθέσεις αξιόπιστων φορέων σχετικών με<strong>τη</strong> θεματική περιοχή του δείκ<strong>τη</strong>. Οι πηγές που επιλέχ<strong>τη</strong>καν εξασφαλίζουν <strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>τα μελλοντικήςαναζή<strong>τη</strong>σης <strong>και</strong> συλλογής <strong>τη</strong>ς πληροφορίας σ<strong>τη</strong>ν ίδια μορφή.Αδυναμίες: Μη διαθεσιμό<strong>τη</strong>τα στοιχείων <strong>για</strong> το μέγεθος του αλιευτικού στόλου σε ετήσια βάση.Αδυναμία άντλησης στοιχείων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα των αλιευμάτων (Πρόγραμμα Ελέγχων) πριν από το2002.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2216

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΟι προτάσεις μελλοντικών δράσεων σχετίζονται με τις αδυναμίες του δείκ<strong>τη</strong> <strong>και</strong> άπτονται θεμάτωνδιοίκησης/διαχείρισης των Δημοσίων Υπηρεσιών από όπου αντλήθηκε η πληροφορία. Εκτιμάται ότι ηπροώθηση ενός οργανωμένου προγράμματος μηχανογράφησης τους θα ενίσχυε σημαντικά, τόσο <strong>τη</strong>δυνατό<strong>τη</strong>τα εσωτερικής διαχείρισης <strong>και</strong> λήψης αποφάσεων, όσο <strong>και</strong> <strong>τη</strong> διασύνδεσή τους με <strong>τη</strong>νέρευνα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν κοινωνία.Σε μια τέτοια περίπτωση θα είναι εύκολο να υπάρχει γνώση του ακριβούς αριθμού των εν ενεργείααλιευτικών σκαφών (αλλά <strong>και</strong> λεπτομερέστερων στοιχείων τους, όπως η δυναμικό<strong>τη</strong>τα <strong>και</strong> ηιπποδύναμη), έτσι ώστε να μπορεί αυτός να συσχετίζεται με <strong>τη</strong>ν αλιευτική παραγωγή ανά έτος.Επιπλέον, θα μπορούσαν να προκύπτουν χρήσιμα συμπεράσματα σχετικά με τις εφαρμοζόμενεςαλιευτικές πρακτικές <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν αποτελεσματικό<strong>τη</strong>τά τους ή να λαμβάνονται διορθωτικά μέτρα προςαποκατάσταση των όποιων περιβαλλοντικών προβλημάτων.Όσο αφορά σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα των αλιευμάτων, η μερική μηχανοργάνωση του Συστήματος Ελέγχωνκαθιστά ιδιαίτερα δύσκολη <strong>τη</strong>ν καταγραφή <strong>και</strong> επεξεργασία στοιχείων απολύτων τιμών τωνμετρώμενων παραμέτρων (συγκεντρώσεις), οδηγώντας σ<strong>τη</strong>ν αξιοποίηση μόνο ποιοτικών στοιχείων(αριθμός ελέγχων, αριθμός υπερβάσεων ορίων), όπως έγινε <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν παρούσα έρευνα.Τέλος, σημειώνεται ότι παρά <strong>τη</strong>ν αρχική πρόθεση <strong>τη</strong>ς ερευνητικής ομάδας <strong>για</strong> ένταξη στοσυγκεκριμένο δείκ<strong>τη</strong> <strong>και</strong> παραμέτρων ιχθυογένεσης, κατέσ<strong>τη</strong> σαφές μετά <strong>τη</strong>ν ολοκλήρωση τωνεπαφών με τους ειδικούς επιστήμονες <strong>τη</strong>ς Διεύθυνσης Αλιείας <strong>τη</strong>ς Νομαρχίας Θεσσαλονίκης, τουΕΛΚΕΘΕ <strong>και</strong> του Τμήματος Τεχνολογίας Αλιείας <strong>και</strong> Υδατοκαλλιεργειών του ΑΤΕΙΘ, ότι παρόμοιεςμελέτες δεν έχουν εκπονηθεί παρά μόνο σποραδικά <strong>και</strong> ότι δεν υπάρχουν εκτός αυτών άλλααξιοποιήσιμα στοιχεία.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-217

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗAgri 11ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΒΑΡΕΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΣΕ ΨΑΡΙΑ ΚΑΙ ΟΣΤΡΑΚΟΕΙΔΗΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΓεωργία – Κ<strong>τη</strong>νοτροφία – ΑλιείαΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΣΤΑΘΕΡΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς παρουσιάζει τα αποτελέσματα των ελέγχων που διενεργούνται <strong>για</strong> τον εντοπισμό ύπαρξηςβαρέων μετάλλων στα ψάρια <strong>και</strong> τα οστρακοειδή <strong>τη</strong>ς περιοχής ενδιαφέροντος.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΑπό <strong>τη</strong> μελέ<strong>τη</strong> των αποτελεσμάτων των δειγματοληψιών/ελέγχων, τόσο <strong>τη</strong>ς Διεύθυνσης Κ<strong>τη</strong>νιατρικής<strong>τη</strong>ς Νομαρχίας Θεσσαλονίκης, όσο <strong>και</strong> του ΕΛΚΕΘΕ <strong>για</strong> λογαριασμό Δημοσίων Φορέων <strong>τη</strong>ς πόλης,δεν παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε καμία υπέρβαση των θεσμοθε<strong>τη</strong>μένων ορίων συγκεντρώσεων βαρέων μετάλλων(Pb, Cd, Hg) στα αλιεύματα <strong>τη</strong>ς περιοχής. Όσο αφορά σ<strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη των συγκεντρώσεωνάλλων μετάλλων (Cr, Cu, Ni, Fe, Zn, Μn), παρά το ότι αυτή φαίνεται να παρουσιάζει μία αυξητικήτάση, δεν εμπνέει προς το παρόν ανησυχία σχετικά με <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα των αλιευμάτων. Τέλος, από <strong>τη</strong>νανάλυση <strong>τη</strong>ς οριζόντιας κατανομής των συγκεντρώσεων των ανωτέρω χημικών στοιχείων, προκύπτειη σαφής επίδραση σε αυτή τοπικών, αλλά <strong>και</strong> γενικών ρυπογόνων παραγόντων (εκβολές ποταμών,στραγγιστικών τάφρων, κλπ.).218

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΒΑΡΕΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΣΕ ΨΑΡΙΑ ΚΑΙ ΟΣΤΡΑΚΟΕΙΔΗΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Agri 11 «Συγκέντρωση βαρέων μετάλλων σε ψάρια <strong>και</strong> οστρακοειδή» επιλέχθηκε ναπαρουσιαστεί ανεξάρ<strong>τη</strong>τα <strong>και</strong> όχι ως μία από τις παραμέτρους ποιό<strong>τη</strong>τας των αλιευμάτων στο δείκ<strong>τη</strong>Agri 10 «Αλιεύματα». Αυτό έγινε αφενός λόγω <strong>τη</strong>ς χρήσης του σε αυτή <strong>τη</strong> μορφή <strong>και</strong> από άλλουςφορείς (π.χ. Eurostat), όπως επίσης <strong>και</strong> εξαιτίας <strong>τη</strong>ς μεγάλης επικινδυνό<strong>τη</strong>τας των συγκεκριμένωνχημικών στοιχείων, καθώς η κατανάλωση τους μέσω των τροφών επιβαρύνει συσσωρευτικά <strong>τη</strong>νανθρώπινη υγεία. Γενικά, ισχύουν όσα αναφέρονται <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν αντίστοιχη ενό<strong>τη</strong>τα του Agri 10: «Ταψάρια <strong>και</strong> τα οστρακοειδή αποτελούν βασικές διατροφικές επιλογές <strong>για</strong> τους Θεσσαλονικείς. Είναιευνόητο ότι κάθε μεταβολή σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τά τους πρέπει να παρακολουθείται <strong>και</strong> να ελέγχεται, καθώςμπορεί να θέτει άμεσα σε κίνδυνο <strong>τη</strong> δημόσια υγεία. Επιπλέον, ο αριθμός των απασχολούμενων στονπαραγωγικό αυτό τομέα είναι σημαντικός, με τα οικονομικά μεγέθη που απορρέουν από αυτόν να τοντοποθετούν σε πρωταγωνιστική θέση σε τοπικό, εθνικό (το 80% <strong>τη</strong>ς εθνικής παραγωγής μυδιώνπροέρχεται από <strong>τη</strong>ν περιοχή μελέ<strong>τη</strong>ς) <strong>και</strong> διεθνές επίπεδο (εξαγωγές οστρακοειδών)».ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΗ συγκέντρωση των βαρέων μετάλλων στα αλιεύματα, αλλά <strong>και</strong> η διαχρονική εξέλιξή <strong>τη</strong>ς,αξιολογούνται βάσει: α) των στοιχείων <strong>τη</strong>ς Διεύθυνσης Κ<strong>τη</strong>νιατρικής <strong>τη</strong>ς Νομαρχία Θεσσαλονίκης<strong>και</strong> του Προγράμματος Ελέγχων που αυτή διενεργεί <strong>και</strong> β) των αποτελεσμάτων των μελετώνπαρακολούθησης <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας του θαλασσίου περιβάλλοντος του Κόλπου <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης, οιοποίες εκπονήθηκαν από το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών / ΕΛΚΕΘΕ (πρώην ΕθνικόΚέντρο Θαλασσίων Ερευνών / ΕΚΘΕ) <strong>για</strong> λογαριασμό <strong>τη</strong>ν Εταιρείας Ύδρευσης <strong>και</strong> ΑποχέτευσηςΘεσσαλονίκης (ΕΚΘΕ, 2003) <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς Ειδικής Υπηρεσίας Δημοσίων Έργων Ύδρευσης Αποχέτευσης<strong>και</strong> Επεξεργασίας Λυμάτων Μείζονος Περιοχής Θεσσαλονίκης (ΕΛΚΕΘΕ 2006 <strong>και</strong> 2008).Όσο αφορά στο Πρόγραμμα Ελέγχων <strong>τη</strong>ς Διεύθυνσης Κ<strong>τη</strong>νιατρικής, αυτό περιλαμβάνει εξαμηνιαίεςδειγματοληψίες αλιευμάτων (κυρίως οστρακοειδών λόγω <strong>τη</strong>ς μεγαλύτερης ευπάθειας τους) απόαντιπροσωπευτικές θέσεις <strong>τη</strong>ς παράκτιας περιοχής <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης. Ανάλογα με τα αποτελέσματατων ελέγχων παρουσίας βαρέων μετάλλων σ<strong>τη</strong> σάρκα των οργανισμών, εκδίδονται οδηγίες ελεύθερηςαλίευσης, απαγόρευσης αλίευσης ή αλίευσης υπό περιορισμούς, προκειμένου να διαφυλαχτεί ηδημόσια υγεία*. Οι έλεγχοι αφορούν το μόλυβδο (Pb), το κάδμιο (Cd) <strong>και</strong> τον υδράργυρο (Hg) <strong>και</strong>θεωρούνται «θετικοί» (εκδίδεται απαγόρευση αλίευσης) όταν οι συγκεντρώσεις των ανωτέρωστοιχείων υπερβούν τα 1,5 mg, 1,0 mg <strong>και</strong> 0,5 mg ανά kg δείγματος αντίστοιχα. Τα αποτελέσματα <strong>τη</strong>ςέρευνας (αριθμός ελέγχων - ποσοστό υπερβάσεων) παρουσιάζονται σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 2. Σημειώνεται ότιαπό το 2001 βρίσκεται σε ισχύ απαγόρευση αλίευσης <strong>για</strong> τα χάβαρα, λόγω των πολύ υψηλώνσυγκεντρώσεων βαρέων μετάλλων που είχαν παρα<strong>τη</strong>ρηθεί.Περισσότερες πληροφορίες μπορούν να αναζη<strong>τη</strong>θούν στους Κανονισμούς του ΕυρωπαϊκούΚοινοβουλίου 852/2004, 853/2004 <strong>και</strong> 854/2004, καθώς <strong>και</strong> στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις:http://www.ec.eurora.eu/food/food/index_el.htmhttp://europa.eu.int/eur-lex/lex/el/index.htmhttp://www.efet.gr219

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΌσο αφορά στις μελέτες που εκπονήθηκαν <strong>για</strong> λογαριασμό Δημοσίων Φορέων <strong>τη</strong>ς πόλης, αυτέςαφορούν περισσότερα στοιχεία [Υδράργυρος (Hg), Κάδμιο (Cd), Χρώμιο (Cr), Χαλκός (Cu), Νικέλιο(Ni), Σίδηρος (Fe), Ψευδάργυρος (Zn), Μαγγάνιο (Μn) <strong>και</strong> Μόλυβδος (Pb)] <strong>και</strong> υπεισέρχονται σελεπτομερέστερη ανάλυση των αποτελεσμάτων των διενεργούμενων δειγματοληψιών/ελέγχων. Οιδειγματοληψίες αφορούν στις περιόδους: α) από τον Απρίλιο του 2000 έως το Φεβρουάριο του 2002(ΕΚΘΕ, 2003), β) από τον Οκτώβριο του 2004 έως τον Αύγουστο του 2005 (ΕΛΚΕΘΕ, 2006) <strong>και</strong> γ)από το Νοέμβριο του 2006 έως το Νοέμβριο του 2007 (ΕΛΚΕΘΕ, 2008). Τα δείγματα - αποκλειστικάμύδια - προέρχονται από αντιπροσωπευτικές θέσεις αλίευσης ή καλλιέργειάς τους στο ΘερμαϊκόΚόλπο (Εικόνα 1) <strong>και</strong> σε αυτά μελετάται τόσο η πορεία <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης των μετάλλων, όσο <strong>και</strong> ηεξελικτική πορεία <strong>τη</strong>ς βιοσυσσώρευσης αυτών. Σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 3 παρουσιάζονται ενδεικτικά ταδιαγράμματα συχνό<strong>τη</strong>τας συγκεντρώσεων μετάλλων στα δείγματα μυδιών <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο 2004-2005.Το σύνολο των αποτελεσμάτων μπορεί να αναζη<strong>τη</strong>θεί στις μελέτες των ΕΚΘΕ (2003 / σελ.181-206)<strong>και</strong> ΕΛΚΕΘΕ (2006 / σελ.147-170 <strong>και</strong> 2008 / Κεφ.10).Εικόνα 1. Θέσεις δειγματοληψιών από το ΕΛΚΕΘΕ* Οι συγκεκριμένες οδηγίες που εκδίδονται από <strong>τη</strong> Διεύθυνση Κ<strong>τη</strong>νιατρικής αντιστοιχούν σε 3 ζώνες αλίευσης:i) <strong>τη</strong> Ζώνη Α, από όπου επιτρέπεται η αλίευση οστρακοειδών <strong>για</strong> άμεση κατανάλωση, ii) <strong>τη</strong> Ζώνη Β, από όπουεπιτρέπεται η αλίευση με τις προϋποθέσεις είτε μεταφοράς των οστρακοειδών σε άλλη περιοχή (Ζώνημετεγκατάστασης) έως ότου υπάρξει πτώση του μικροβιακού φορτίου, είτε αποστολής τους σε κέντροκαθαρισμού <strong>και</strong> παραμονής τους εκεί μέχρι να εξυ<strong>για</strong>νθούν <strong>και</strong> iii) <strong>τη</strong> Ζώνη Γ, από όπου απαγορεύεται ηαλίευση.220

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ8100%Αριθμός ελέγχων765432190%80%70%60%50%40%30%20%10%Ποσοστό υπερβάσεων02000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 20070%Αριθμός ελέγχωνΠοσοστό υπερβάσεωνΕικόνα 2: Αποτελέσματα δειγματοληψιών <strong>για</strong> τον έλεγχο ύπαρξης βαρέων μετάλλων (Pb, Cd, Hg) σεψάρια <strong>και</strong> οστρακοειδή221

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 3: Διαγράμματα συχνό<strong>τη</strong>τας συγκεντρώσεων μετάλλων στα δείγματα μυδιών <strong>τη</strong>ς περιόδου2004-2005 (άξονας Χ = συγκεντρώσεις σε µg·g -1 ξηρού βάρους ή ppm)222

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΑπό <strong>τη</strong> μελέ<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς Εικόνας 2 παρα<strong>τη</strong>ρείται ότι κατά <strong>τη</strong>ν 5ετία 2003-2007 δεν υπήρξε καμία υπέρβασητων θεσμοθε<strong>τη</strong>μένων ορίων συγκέντρωσης βαρέων μετάλλων (Pb, Cd, Hg) στα αλιεύματα, βάσειτων δειγματοληψιών/ελέγχων <strong>τη</strong>ς Διεύθυνσης Κ<strong>τη</strong>νιατρικής <strong>τη</strong>ς Νομαρχίας Θεσσαλονίκης.Ανάλογα αποτελέσματα προκύπτουν <strong>και</strong> από τις μελέτες των ΕΚΘΕ (2003) <strong>και</strong> ΕΛΚΕΘΕ (2006 <strong>και</strong>2008) <strong>για</strong> τα μύδια <strong>τη</strong>ς περιοχής μελέ<strong>τη</strong>ς. Για τα μέταλλα <strong>για</strong> τα οποία υπάρχουν θεσμοθε<strong>τη</strong>μένα όριατων μέγιστων συγκεντρώσεων τους (Pb, Cd, Hg), δεν παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε επίσης καμία υπέρβαση τωνορίων αυτών. Οι συγκεντρώσεις των υπολοίπων μετάλλων (Cr, Cu, Ni, Fe, Zn, Μn) χαρακ<strong>τη</strong>ρίζονταισε γενικές γραμμές χαμηλές, με μόνο αυτές των Fe <strong>και</strong> Mn να έχουν παρα<strong>τη</strong>ρηθεί <strong>συσ<strong>τη</strong>μα</strong>τικάυψηλότερες από τις αντίστοιχες άλλων ελληνικών περιοχών. Η διαχρονική εξέλιξη τους ωστόσοφαίνεται να παρουσιάζει μία αυξητική τάση (εκτός από το Pb <strong>και</strong> το Cd), η οποία χρίζει περαιτέρωπαρακολούθησης, χωρίς προς το παρόν να εμπνέει κάποια ανησυχία. Τέλος, η οριζόντια κατανομήτων συγκεντρώσεων σ<strong>τη</strong>ν παράκτια ζώνη του Θερμαϊκού εμφανίζεται ανομοιόμορφη, με σαφή <strong>τη</strong>νεπίδραση διαφόρων τοπικών ή γενικών ρυπογόνων παραγόντων (εκβολές ποταμών, στραγγιστικώντάφρων, κλπ) σε αυτή.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΣτις μελέτες των ΕΚΘΕ (2003) <strong>και</strong> ΕΛΚΕΘΕ (2006 <strong>και</strong> 2008) παρατίθενται κατά περίπτωσησυγκριτικά στοιχεία <strong>για</strong> τις συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων στα μύδια, με αποτελέσματα άλλωνερευνητών στον Ελληνικό <strong>και</strong> στον Ευρωπαϊκό χώρο. Η αναλυτική παράθεση των στοιχείων αυτώνξεφεύγει από τους σκοπούς <strong>τη</strong>ς παρούσας έκθεσης <strong>και</strong> <strong>για</strong> το λόγο αυτό παραλείπεται. Ο αναγνώσ<strong>τη</strong>ςκαλείται να ανατρέξει στις μελέτες των ΕΚΘΕ <strong>και</strong> ΕΛΚΕΘΕ <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν άντληση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς συνδέεται με το δείκ<strong>τη</strong> Nera 6 «Ποιό<strong>τη</strong>τα Θαλασσίων Υδάτων». Είναι προφανές ότιοποιαδήποτε μεταβολή σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του θαλασσίου περιβάλλοντος επηρεάζει άμεσα <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τατων αλιευμάτων <strong>και</strong> κατ’ επέκταση το σύνολο των σχετιζομένων με αυτή δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων. Επίσης, οδείκ<strong>τη</strong>ς συνδέεται με το τμήμα του δείκ<strong>τη</strong> Agri 10 «Αλιεύματα» που αφορά σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα τωναλιευμάτων, συμπληρώνοντας <strong>τη</strong> συγκεκριμένη θεματική περιοχή.223

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Διεύθυνση Κ<strong>τη</strong>νιατρικής Νομαρχίας Θεσσαλονίκης: Στοιχεία <strong>για</strong> το Πρόγραμμα Ελέγχων <strong>τη</strong>ςποιό<strong>τη</strong>τας των αλιευμάτων που διενεργεί η Υπηρεσία. Προσωπική επικοινωνία με το Διευθυντή τουΤμήματος Αλιευμάτων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν κατανόηση του μελετώμενου αντικειμένου <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς υφιστάμενηςκατάστασης.Εταιρεία Ύδρευσης <strong>και</strong> Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ): «Εθνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών(ΕΚΘΕ), 2003. Παρακολούθηση <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας του θαλασσίου περιβάλλοντος του Κόλπου <strong>τη</strong>ςΘεσσαλονίκης (Θερμαϊκός 2000). Τελική Τεχνική Έκθεση, Μελέ<strong>τη</strong> <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν Εταιρεία Ύδρευσης <strong>και</strong>Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ ΑΕ), Θεσσαλονίκη». Προσωπική επικοινωνία με τον ΥπεύθυνοΈρευνας <strong>και</strong> Ανάπτυξης <strong>τη</strong>ς ΕΥΑΘ <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν κατανόηση του μελετώμενου αντικειμένου <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ςυφιστάμενης κατάστασης.Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Έργων Ύδρευσης Αποχέτευσης <strong>και</strong> Επεξεργασίας Λυμάτων ΜείζονοςΠεριοχής Θεσσαλονίκης (ΕΥΔΕ Θεσσαλονίκης):«Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), 2006. Παρακολούθηση <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας τουθαλασσίου περιβάλλοντος του Κόλπου <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης (Θερμαϊκός 2004). Τελική ΤεχνικήΈκθεση, Μελέ<strong>τη</strong> <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Έργων Θεσσαλονίκης (ΕΥΔΕ Θεσσαλονίκης),Θεσσαλονίκη».«Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), 2008. Παρακολούθηση <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας τουθαλασσίου περιβάλλοντος του Κόλπου <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης (Θερμαϊκός 2006). Τελική ΤεχνικήΈκθεση, Μελέ<strong>τη</strong> <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Έργων Θεσσαλονίκης (ΕΥΔΕ Θεσσαλονίκης),Θεσσαλονίκη».Προσωπική επικοινωνία με <strong>τη</strong>ν Υπεύθυνη του Τμήματος Μελετών <strong>τη</strong>ς ΕΥΔΕ Θεσσαλονίκης <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νκατανόηση του μελετώμενου αντικειμένου <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς υφιστάμενης κατάστασης.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Οι έλεγχοι συγκέντρωσης βαρέων μετάλλων στα αλιεύματα αφορούν σ<strong>τη</strong>νπαράκτια περιοχή <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης, όπου διενεργούνται έλεγχοι από <strong>τη</strong> Διεύθυνση Κ<strong>τη</strong>νιατρικής<strong>τη</strong>ς Νομαρχίας <strong>και</strong> τις θέσεις στον Θερμαϊκό Κόλπο, όπου διενεργήθηκαν δειγματοληψίες από τοΕΛΚΕΘΕ στα μύδια (Εικόνα 1).Χρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Τα στοιχεία του Προγράμματος Ελέγχων <strong>τη</strong>ς Διεύθυνσης Κ<strong>τη</strong>νιατρικήςαφορούν σ<strong>τη</strong>ν περίοδο 2003-2007. Τα στοιχεία από τις μελέτες του ΕΛΚΕΘΕ αφορούν στις χρονικέςπεριόδους πραγματοποίησης των δειγματοληψιών από το 2000 έως το 2007.Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από μελέτες <strong>και</strong> εκθέσεις αξιόπιστων φορέων σχετικών με<strong>τη</strong> θεματική περιοχή του δείκ<strong>τη</strong>. Η Διεύθυνση Κ<strong>τη</strong>νιατρικής <strong>τη</strong>ς Νομαρχίας Θεσσαλονίκης ως πηγή,εξασφαλίζει <strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>τα μελλοντικής αναζή<strong>τη</strong>σης <strong>και</strong> συλλογής <strong>τη</strong>ς πληροφορίας σ<strong>τη</strong>ν ίδια μορφή.Αδυναμίες: Αδυναμία άντλησης στοιχείων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα των αλιευμάτων (Πρόγραμμα Ελέγχων)πριν από το 2003. Το τρέχον πρόγραμμα παρακολούθησης του Θερμαϊκού Κόλπου που υλοποιείταιαπό το ΕΛΚΕΘΕ <strong>για</strong> λογαριασμό <strong>τη</strong>ς ΕΥΔΕ Θεσσαλονίκης είναι το τελευταίο που χρηματοδοτείται<strong>και</strong> πραγματοποιείται σε αυτή <strong>τη</strong> μορφή.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1224

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑκρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΩς έλλειψη μπορεί να καταγραφεί η μερική μηχανοργάνωση του Συστήματος Ελέγχων <strong>τη</strong>ςΔιεύθυνσης Κ<strong>τη</strong>νιατρικής <strong>τη</strong>ς Νομαρχίας Θεσσαλονίκης, η οποία καθιστά σχετικά δύσκολη <strong>τη</strong>νκαταγραφή <strong>και</strong> επεξεργασία στοιχείων απολύτων τιμών των μετρώμενων παραμέτρων(συγκεντρώσεις), οδηγώντας σ<strong>τη</strong>ν αξιοποίηση μόνο ποιοτικών στοιχείων (αριθμός ελέγχων, αριθμόςυπερβάσεων ορίων), όπως έγινε <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν παρούσα έρευνα.Όσο αφορά στις προτεινόμενες μελλοντικές δράσεις, αυτές σχετίζονται με το μέλλον των ελέγχων <strong>για</strong>βαρέα μέταλλα στα αλιεύματα <strong>τη</strong>ς περιοχής μελέ<strong>τη</strong>ς. Με δεδομένη <strong>τη</strong> μη εκπόνησης νέουπρογράμματος παρακολούθησης από το ΕΛΚΕΘΕ, θεωρείται ότι θα ήταν χρήσιμο το ΠρόγραμμαΕλέγχων <strong>τη</strong>ς Διεύθυνσης Κ<strong>τη</strong>νιατρικής <strong>για</strong> τις συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων να τροποποιηθεί, μετέτοιο τρόπο ώστε να περιλαμβάνει λεπτομερέστερες αναλύσεις των αποτελεσμάτων του.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-225

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ226

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗInd 1ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΒΙΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣΘεματική περιοχή:ΒιομηχανίαDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΑΡΝΗΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς παρουσιάζει το συνολικό αριθμό των μονάδων που εντάσσονται στον κλάδο <strong>τη</strong>ςμεταποίησης <strong>και</strong> απασχολούν τουλάχιστον 10 άτομα, σε συνδυασμό με το ποσοστό τωνκατασ<strong>τη</strong>μάτων που απασχολούν περισσότερα από 50 άτομα. Η διαχρονική εξέλιξη των δύο αυτώνμεγεθών πληροφορεί <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν τάση συγκέντρωσης <strong>τη</strong>ς βιομηχανικής παραγωγής, αντανακλώνταςταυτόχρονα <strong>και</strong> <strong>τη</strong> διασπορά των πηγών περιβαλλοντικών πιέσεων.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΓια το έτος 1999, ο αριθμός των κατασ<strong>τη</strong>μάτων άνω των 10 ατόμων <strong>για</strong> το σύνολο βιομηχανίας <strong>για</strong>τον Νομό Θεσσαλονίκης είναι 825. Αντίστοιχα, <strong>για</strong> τα ακόλουθα έ<strong>τη</strong> ο αριθμός των βιομηχανικώνκατασ<strong>τη</strong>μάτων άνω των 10 ατόμων αυξάνεται μέχρι το έτος 2002 <strong>και</strong> μειώνεται φτάνοντας <strong>τη</strong>ν τιμήτων 515 το 2004. Η μείωση αυτή παρα<strong>τη</strong>ρείται μόνο <strong>για</strong> τα καταστήματα άνω των 10 ατόμων, καθώς<strong>για</strong> το σύνολο των κατασ<strong>τη</strong>μάτων ανεξαρτήτως του αριθμού των ατόμων που απασχολούν ο αριθμόςπαραμένει σταθερός με μικρή τάση αύξησης. Ενδεικτικά, <strong>για</strong> το έτος 2002 το σύνολο τωνκατασ<strong>τη</strong>μάτων είναι 12.284, ενώ το 2003 είναι 12.663.227

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΒΙΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Ind 1 «Βιομηχανικές <strong>και</strong> βιοτεχνικές μονάδες» επιλέχθηκε <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν εκτίμηση <strong>τη</strong>ςβιομηχανικής <strong>και</strong> βιοτεχνικής δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τας στο Νομό Θεσσαλονίκης <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν επίπτωση σ<strong>τη</strong>νποιό<strong>τη</strong>τα του περιβάλλοντος <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν αειφορία μιας περιοχής. Η ένταση <strong>και</strong> το μέγεθος <strong>τη</strong>ςβιομηχανικής <strong>και</strong> βιοτεχνικής δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τας σχετίζονται άμεσα με τις εκπομπές ρύπων πουαποτελούν μία από τις βασικότερες πιέσεις <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του αστικού περιβάλλοντος.Παράλληλα, ο δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει διαχρονικά <strong>τη</strong> δυναμικό<strong>τη</strong>τα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν προσαρμοστικό<strong>τη</strong>τα τουσυγκεκριμένου τομέα στις οικονομικές <strong>και</strong> παραγωγικές ανάγκες του Νομού <strong>και</strong> των γύρω περιοχών.Οι εσωτερικές οικονομίες κλίμακας σ<strong>τη</strong>ν κάλυψη των παραγωγικών αναγκών αποτελούν καθοριστικόπαράγοντα <strong>τη</strong>ς αειφόρου ανάπτυξης <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς οικονομικής δύναμης μιας περιοχής.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ αριθμός των βιομηχανικών <strong>και</strong> βιοτεχνικών κατασ<strong>τη</strong>μάτων άνω των 10 ατόμων υπολογίζεται απότα δημοσιευμένα μητρώα βιομηχανικών επιχειρήσεων ανά τάξη μεγέθους απασχόλησης <strong>τη</strong>ς ΕΣΥΕ <strong>για</strong>τα έ<strong>τη</strong> που έχουν εκδοθεί. Από τα μητρώα βιομηχανικών επιχειρήσεων γίνεται άθροιση τωνκαταγραφών <strong>για</strong> τις επιχειρήσεις που απασχολούν περισσότερα από 10 άτομα.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1: Αριθμός βιομηχανικών <strong>και</strong> βιοτεχνικών κατασ<strong>τη</strong>μάτων άνω των 10 ατόμων228

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ600Βιομηχανικές & Βιοτεχνικές Μονάδες500400300200100010-19 20-29 30-49 50-99 100 <strong>και</strong> άνωΤάξεις απασχόλησης2002 2003Εικόνα 2: Βιομηχανικές <strong>και</strong> βιοτεχνικές μονάδες ανά τάξη απασχόλησης12001000Αριθμός Επιχειρήσεων80060040020002002 2003>10 άτομα >50 άτομαΕικόνα 3: Βιομηχανικές <strong>και</strong> βιοτεχνικές μονάδες <strong>για</strong> τάξεις απασχόλησης >10 <strong>και</strong> >50 άτομα229

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠίνακας 1: Αριθμός βιομηχανικών <strong>και</strong> βιοτεχνικών κατασ<strong>τη</strong>μάτων ανά έτος <strong>και</strong> τάξη μεγέθους*Πηγή: ΕΣΥΕΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟ αριθμός των βιομηχανικών <strong>και</strong> βιοτεχνικών κατασ<strong>τη</strong>μάτων στο Νομό Θεσσαλονίκης δενμεταβάλεται σημαντικά ως προς το σύνολό τους, ανεξαρτήτως τάξης μεγέθους απασχόλησης,σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία (έ<strong>τη</strong> 2002 <strong>και</strong> 2003). Για <strong>τη</strong> συγκεκριμένη χρονική περίοδοπαρα<strong>τη</strong>ρείται αύξηση <strong>τη</strong>ς τάξεως του 3%, η οποία οφείλεται σε νέες επιχειρήσεις μικρού μεγέθουςπου απασχολούν μέχρι 10 άτομα.Οι επιχειρήσεις μεγαλύτερης κλίμακας, με τάξεις μεγέθους απασχόλησης μεγαλύτερες των 10απασχολούμενων ατόμων, παρουσιάζουν διακυμάνσεις ως προς το πλήθος τους κατά <strong>τη</strong>ν εξαετία πουμελετάται (1999-2004), <strong>και</strong> συνολικά μειώνονται. Λαμβάνοντας ως έτος αναφοράς το 1999, ο αριθμόςτων κατασ<strong>τη</strong>μάτων μειώνεται ελαφρώς το έτος 2000 <strong>και</strong> αυξάνεται μέχρι το 2002. Το μέγεθος <strong>τη</strong>ςαύξησης σε σχέση με το έτος αναφοράς είναι 13,8%. Συνολικά <strong>για</strong> όλα τα έ<strong>τη</strong>, ο αριθμός τωνκατασ<strong>τη</strong>μάτων που απασχολούν περισσότερα από 10 άτομα μειώνεται σημαντικά με ποσοστό πουφτάνει το 38%.Παρόμοια τάση παρα<strong>τη</strong>ρείται <strong>και</strong> <strong>για</strong> τις επιχειρήσεις που απασχολούν περισσότερα από 50 άτομα.Για τα έ<strong>τη</strong> 2002 <strong>και</strong> 2003 η μείωση του αριθμού τους φτάνει το 21% ενώ η αντίστοιχη μείωση <strong>για</strong> τακαταστήματα τάξης μεγέθους μεγαλύτερη των 10 απασχολούμενων ατόμων είναι 18%.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-230

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Ind 1 συνδέεται με τους δείκτες Ind 2 «Μονάδες με εγκατεσ<strong>τη</strong>μένο Σύσ<strong>τη</strong>μαΠεριβαλλοντικής Διαχείρισης», Ind 3 «Εγκαταστάσεις που εμπίπτουν στις Κοινοτικές ΟδηγίεςSEVESO <strong>και</strong> IPPC», Ind 4 «Αριθμός εγκαταστάσεων μέσης <strong>και</strong> υψηλής όχλησης», Ind 5 «Παραγωγήυγρών αποβλήτων από βιομηχανικές μονάδες», Ind 6 «Οικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τα του βιομηχανικούτομέα», Atm 1 «Εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων», Atm 4 «Τομεακή ανάλυση εκπομπώνατμοσφαιρικών ρύπων», Atm 7 «Εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (GHGs)», Atm 8 «Τομεακήανάλυση αερίων του θερμοκηπίου (GHGs)», Popul 3 «ΑΕΠ ανά κάτοικο - Τομεακή κατανομή ΑΕΠ»,Popul 4 «Τομεακή ανάλυση απασχόλησης», Energy 1 «Κατανάλωση ενέργειας», Energy 2 «Τομεακήανάλυση ενεργειακής κατανάλωσης» <strong>και</strong> Waste 4 «Παραγωγή <strong>και</strong> επεξεργασία επικινδύνωναποβλήτων».ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα (http://www.statistics.gr), αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Βιοτεχνικό επιμελητήριο Θεσσαλονίκης (ΒΕΘ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα (http://www.veth.gov.gr), αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1999-2004Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από μελέτες <strong>και</strong> εκθέσεις αξιόπιστων φορέων σχετικών με<strong>τη</strong> θεματική περιοχή του δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν παρακολούθηση <strong>τη</strong>ς διαχρονικής πορείας του δείκ<strong>τη</strong>.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΚρίνεται αναγκαία η <strong>συσ<strong>τη</strong>μα</strong>τική παρακολούθηση <strong>και</strong> καταγραφή των βιομηχανικώνεγκαταστάσεων τόσο αναφορικά με το σύνολό τους, όσο <strong>και</strong> ανά κα<strong>τη</strong>γορία δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τας σ<strong>τη</strong>νΕΠΘ.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-231

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗInd 2ΜΟΝΑΔΕΣ ΜΕ ΕΓΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣΘεματική περιοχή:ΒιομηχανίαDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΕΛΛΕΙΨΗ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΑΣΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς εκφράζει των αριθμό των μονάδων <strong>τη</strong>ς περιοχής ευθύνης του ΟΡΘ, στις οποίες έχειεγκατασταθεί Σύσ<strong>τη</strong>μα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟι μονάδες με εγκατεσ<strong>τη</strong>μένο Σύσ<strong>τη</strong>μα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης στο Νομό Θεσσαλονίκης πουέχουν πιστοποιηθεί κατά ΕΛΟΤ ήταν 3 το 1999 <strong>και</strong> 8 το 2006. Αντίστοιχα, οι μονάδες που έχουνπιστοποιηθεί κατά EMAS είναι 7 το έτος 2007. Σύμφωνα με στοιχεία που παραχωρήθηκαν απόιδιωτικές εταιρίες πιστοποίησης, μέχρι <strong>και</strong> τον μήνα Ιούνιο του έτους 2008 έχουν πιστοποιηθεί 25εταιρίες κατά ISO 14001. Τα αποτελέσματα δεν είναι συγκεντρωτικά, καθώς τα δεδομένα που έχουνσυλλεχθεί κρίνονται σχετικά ελλιπή.232

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΜΟΝΑΔΕΣ ΜΕ ΕΓΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Ind 2 καταγράφει τις μονάδες με εγκατεσ<strong>τη</strong>μένο Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης(ΣΠΔ) <strong>και</strong> παρουσιάζει <strong>τη</strong>ν τάση αύξησης ή μείωσής τους σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ. Ένα ΣΠΔ αποσκοπεί σ<strong>τη</strong>συνεχή βελτίωση <strong>τη</strong>ς περιβαλλοντικής επίδοσης των μονάδων μέσα από <strong>τη</strong>ν οργάνωση ενόςεσωτερικού μηχανισμού <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν προστασία του περιβάλλοντος, το οποίο διασφαλίζει (α)συμμόρφωση με <strong>τη</strong>ν περιβαλλοντική νομοθεσία, (β) επίτευξη <strong>τη</strong>ς περιβαλλοντικής πολιτικής <strong>και</strong> (γ)προστασία του περιβάλλοντος σε ισορροπία με τις κοινωνικο-οικονομικές ανάγκες <strong>τη</strong>ς μονάδας.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ αριθμός των μονάδων με εγκατεσ<strong>τη</strong>μένο Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης υπολογίζεταιαπό δημοσιευμένα μητρώα των οργανισμών πιστοποίησης <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> που έχουν εκδοθεί. Από ταμητρώα των οργανισμών πιστοποίησης γίνεται άθροιση των καταγραφών <strong>για</strong> τις μονάδες με Σύσ<strong>τη</strong>μαΠεριβαλλοντικής Διαχείρισης.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΠίνακας 1: Μονάδες με εγκατεσ<strong>τη</strong>μένο ΣΠΔ στο Νομό ΘεσσαλονίκηςΑριθμόςΚαταχωρηθέντωνΟντοτήτων: 2007 2008Κατά ISO 14001 - 25Κατά EMAS 7 -*Σημείωση: Για τα κελιά με «-» δεν υπάρχουν δεδομέναΑριθμόςΚαταχωρηθέντωνΟντοτήτων: 1999 2006Κατά ΕΛΟΤ 3 8233

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΣύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν συλλεχθεί, οι μονάδες με εγκατεσ<strong>τη</strong>μένο Σύσ<strong>τη</strong>μαΠεριβαλλοντικής Διαχείρισης στο Νομό Θεσσαλονίκης που έχουν πιστοποιηθεί κατά ΕΛΟΤ ήταν 3το 1999 <strong>και</strong> 8 το 2006. Η αύξηση των πιστοποιήσεων ανάμεσα σε αυτό το χρονικό διάσ<strong>τη</strong>μα μπορείνα είναι αρκετά μεγάλη, ωστόσο ο αριθμός των πιστοποιημένων μονάδων είναι αρκετά μικρός.Αντίστοιχα, οι μονάδες που έχουν πιστοποιηθεί κατά EMAS είναι 7 κατά το έτος 2007. Το έτος 2008,μέχρι <strong>και</strong> τον μήνα Ιούνιο, έχουν πιστοποιηθεί συνολικά 25 εταιρίες κατά ISO 14001 από ιδιωτικέςεταιρίες πιστοποίησης με τις οποίες κατέσ<strong>τη</strong> δυνατή επικοινωνία. Τα στοιχεία <strong>για</strong> αυτό το έτοςπροέρχονται από επικοινωνία <strong>και</strong> παραχώρηση στοιχείων από τις εταιρίες «Bureau Veritas», «QMSCERT», «ΤÜV Austria Hellas» <strong>και</strong> «ΤÜV Hellas».Η τιμή του δείκ<strong>τη</strong> Ind 2 δίνεται κατά προσέγγιση, καθώς ο συνολικός αριθμός των πιστοποιημένωνμονάδων σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ είναι άγνωστος από <strong>τη</strong> στιγμή που η κάθε εταιρία ή επιχείρηση μπορεί ναπιστοποιηθεί από οποιονδήποτε φορέα πιστοποίησης, χωρίς να είναι υποχρεωτική η δημοσίευση τουκαταλόγου των πιστοποιήσεων από τον εν λόγω φορέα. Βέβαια, αξίζει να σημειωθεί ότι οι ιδιωτικέςεταιρίες που παραχώρησαν στοιχεία πιστοποιήσεων, καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μερίδιο αγοράςσ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΟι μονάδες που έχουν πιστοποιηθεί κατά EMAS (τα στοιχεία είναι διαθέσιμα <strong>για</strong> όλη <strong>τη</strong>ν Ελλάδα)είναι 58 στο σύνολο <strong>τη</strong>ς Ελλάδας κατά το έτος 2007. Οι επιχειρήσεις που έχουν ως έδρα <strong>τη</strong>ν ΕΠΘείναι αντίστοιχα 7 <strong>και</strong> αντιστοιχούν σε ποσοστό 12%. Αντίστοιχα, οι μονάδες που έχουν πιστοποιηθείκατά EMAS <strong>και</strong> έχουν έδρα <strong>τη</strong>ν Ευρύτερη Περιοχή <strong>τη</strong>ς Αθήνας <strong>και</strong> <strong>τη</strong> Στερεά Ελλάδα είναι 40 <strong>και</strong>αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο ποσοστό των συνολικών εγκατεσ<strong>τη</strong>μένων ΣΠΔ (ποσοστό 69%).ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Ind 2 «Μονάδες με εγκατεσ<strong>τη</strong>μένο Σύσ<strong>τη</strong>μα περιβαλλοντικής διαχείρισης» συνδέεται μετον δείκ<strong>τη</strong> Ind 1 «Βιομηχανικές <strong>και</strong> βιοτεχνικές μονάδες».234

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:ΥΠΕΧΩΔΕ, Τμήμα Διεθνών Δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων <strong>και</strong> Θεμάτων ΕΟΚ: Προσωπική επικοινωνία με <strong>τη</strong>ν κα.Αγγ. Τσαχάλη, e-mail: ang.tsachali@tmeok.minenv.gr, <strong>τη</strong>λ.: 210-6465762Ελληνικός Οργανισμός Τυποποίησης (ΕΛΟΤ): e-mail: info@elot.gr, <strong>τη</strong>λ: 210 2120100Ελληνική επιτροπή EMAS: Αναζή<strong>τη</strong>ση σ<strong>τη</strong>ν επίσημη ιστοσελίδα του Φορέα: http://www.minenv.gr/emas.Bureau Veritas: Προσωπική επικοινωνία με <strong>τη</strong>ν εταιρία.QMS CERT: Προσωπική επικοινωνία με <strong>τη</strong>ν εταιρία.ΤÜV Austria Hellas: Προσωπική επικοινωνία με <strong>τη</strong>ν εταιρία.ΤÜV Hellas: Προσωπική επικοινωνία με <strong>τη</strong>ν εταιρία.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1999, 2006, 2007, 2008Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από στοιχεία δημόσιων <strong>και</strong> ιδιωτικών φορέων σχετικών μετο αντικείμενο του δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διαχρονική πορεία του δείκ<strong>τη</strong>. Μη περιοδικό<strong>τη</strong>τα δημοσίευσηςδεδομένων <strong>και</strong> εκπόνησης μελετών από τους αρμόδιους φορείς. Τα στοιχεία που έχουν συλλεχθεί δενείναι συγκρίσιμα μεταξύ τους καθώς διαφοροποιούνται χρονικά <strong>και</strong> δεν είναι απολύτωςσυγκεντρωτικά.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΗ έλλειψη επαρκούς χρονοσειράς αποτελεί το σημαντικότερο πρόβλημα του δείκ<strong>τη</strong>. Τα διαθέσιμαστοιχεία αφορούν μόνο στα έ<strong>τη</strong> 1999, 2006, 2007 <strong>και</strong> 2008, αλλά <strong>και</strong> <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> αυτά η διαθέσιμηπληροφορία δεν είναι συμβατή μεταξύ τους.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣΓια τον δείκ<strong>τη</strong> δεν είναι δυνατή η σύγκριση των αποτελεσμάτων εξαιτίας <strong>τη</strong>ς φύσης τους <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ςέλλειψης πρόσβασης σε συγκεντρωτικά δεδομένα.235

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗInd 3ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΜΠΙΠΤΟΥΝ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ SEVESO ΚΑΙ IPPCΘεματική περιοχή:ΒιομηχανίαDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΕΛΛΕΙΨΗ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΑΣΠΕΡΙΓΡΑΦΗO δείκ<strong>τη</strong>ς καταγράφει τον αριθμό των εγκαταστάσεων που εμπίπτουν στις Κοινοτικές ΟδηγίεςSEVESO <strong>και</strong> IPPC (Οδηγία <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν Ολοκληρωμένη Πρόληψη <strong>και</strong> Έλεγχο <strong>τη</strong>ς Ρύπανσης).ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ Κοινοτική Οδηγία SEVESO στοχεύει σ<strong>τη</strong>ν πρόληψη μεγάλων ατυχημάτων σχετιζομένων μεεπικίνδυνες ουσίες, <strong>και</strong> στον περιορισμό των συνεπειών τους στον άνθρωπο <strong>και</strong> το περιβάλλον,προκειμένου να εξασφαλισθεί κατά συνεκτικό <strong>και</strong> αποτελεσματικό τρόπο υψηλή διακοινοτικήπροστασία. Η Κοινοτική Οδηγία <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν Ολοκληρωμένη Πρόληψη <strong>και</strong> Έλεγχο <strong>τη</strong>ς Ρύπανσης (IPPC)(Οδηγία 96/61/ΕΚ) αποσκοπεί σε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν πρόληψη <strong>και</strong> τον έλεγχο <strong>τη</strong>ςρύπανσης, η οποία προκαλείται από τις βιομηχανικές δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες. Η εφαρμογή <strong>τη</strong>ς Οδηγίας IPPCσ<strong>τη</strong>ν Ευρωπαϊκή Ένωση στοχεύει σ<strong>τη</strong>ν επίτευξη ενός υψηλού επιπέδου ολοκληρωμένηςπεριβαλλοντικής προστασίας. Προδιαγράφονται μέτρα πρόληψης ή, όπου αυτή δεν είναι εφικτή,μείωσης των αερίων, υγρών <strong>και</strong> στερεών αποβλήτων που προκαλούνται από τις βιομηχανικέςδρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες.Οι εγκαταστάσεις που εμπίπτουν σ<strong>τη</strong>ν Κοινοτική Οδηγία SEVESO σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ είναι συνολικά 22.Αντίστοιχα, οι εγκαταστάσεις που εμπίπτουν σ<strong>τη</strong>ν Κοινοτική Οδηγία IPPC (Οδηγία <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νΟλοκληρωμένη Πρόληψη <strong>και</strong> Έλεγχο <strong>τη</strong>ς Ρύπανσης) είναι συνολικά 42.236

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΜΠΙΠΤΟΥΝ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ SEVESOΚΑΙ IPPCΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Ind 3 καταγράφει το ποσοστό των βιομηχανικών εγκαταστάσεων που έχουν εναρμονιστείμε <strong>τη</strong> Νομοθεσία σε θέματα περιβάλλοντος <strong>και</strong> ασφάλειας. Οι Οδηγίες προβλέπουν έναολοκληρωμένο σύσ<strong>τη</strong>μα χορήγησης αδειών, βασισμένο στις Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές, οι οποίεςσυνιστούν το πλέον εξελιγμένο <strong>και</strong> αποτελεσματικό στάδιο των διεργασιών <strong>και</strong> μεθόδων παραγωγής<strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν προστασία του περιβάλλοντος <strong>και</strong> <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν προστασία από κινδύνους που ενυπάρχουν σεορισμένες βιομηχανικές δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τεςΤα στοιχεία που απαιτούν οι Οδηγίες περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων, συνθήκες λειτουργίας <strong>τη</strong>ςμονάδας, όρια εκπομπών σ<strong>τη</strong>ν ατμόσφαιρα στο νερό <strong>και</strong> στο έδαφος, ετήσια αναφορά <strong>για</strong> τουςεκπεμπόμενους ρύπους, προσδιορισμό του κινδύνου <strong>και</strong> τρόπους ελάττωσής του, καθώς επίσης <strong>και</strong>εκτίμηση των επιπτώσεων <strong>και</strong> τον περιορισμό αυτών στον άνθρωπο <strong>και</strong> το περιβάλλον. Όπουαπαιτείται οι άδειες περιλαμβάνουν επίσης όρους <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων <strong>τη</strong>ςρύπανσης <strong>και</strong> πέρα από τα εθνικά σύνορα.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ δείκ<strong>τη</strong>ς καταγράφει τον αριθμό των εγκαταστάσεων που εμπίπτουν στις Κοινοτικές ΟδηγίεςSEVESO <strong>και</strong> IPPC με εξόρυξη δεδομένων από καταγραφές των αρμόδιων υπηρεσιών τουΥΠΕΧΩΔΕ.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1: Αριθμός εγκαταστάσεων που εμπίπτουν στις Κοινοτικές Οδηγίες SEVESO <strong>και</strong> IPPC** Σημείωση: Οι καταγραφές αναφέρονται στο έτος 2007 <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν SEVESO <strong>και</strong> στο έτος 2006 <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν IPPC237

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ Κοινοτική Οδηγία SEVESO στοχεύει σ<strong>τη</strong>ν πρόληψη μεγάλων ατυχημάτων σχετιζομένων μεεπικίνδυνες ουσίες, <strong>και</strong> στον περιορισμό των συνεπειών τους στον άνθρωπο <strong>και</strong> το περιβάλλον,προκειμένου να εξασφαλισθεί κατά συνεκτικό <strong>και</strong> αποτελεσματικό τρόπο υψηλή διακοινοτικήπροστασία. Η Κοινοτική Οδηγία <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν Ολοκληρωμένη Πρόληψη <strong>και</strong> Έλεγχο <strong>τη</strong>ς Ρύπανσης (IPPC)(Οδηγία 96/61/ΕΚ) αποσκοπεί σε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν πρόληψη <strong>και</strong> τον έλεγχο <strong>τη</strong>ςρύπανσης, η οποία προκαλείται από τις βιομηχανικές δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες. Η εφαρμογή <strong>τη</strong>ς Οδηγίας IPPCσ<strong>τη</strong>ν Ευρωπαϊκή Ένωση στοχεύει σ<strong>τη</strong>ν επίτευξη ενός υψηλού επιπέδου ολοκληρωμένηςπεριβαλλοντικής προστασίας. Προδιαγράφονται μέτρα πρόληψης ή, όπου αυτή δεν είναι εφικτή,μείωσης των αερίων, υγρών <strong>και</strong> στερεών αποβλήτων που προκαλούνται από τις βιομηχανικέςδρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες.Η καταγραφή των εγκαταστάσεων που εμπίπτουν στις Κοινοτικές Οδηγίες SEVESO <strong>και</strong> IPPCπραγματοποιείται από μελέτες των αρμόδιων υπηρεσιών του ΥΠΕΧΩΔΕ. Σύμφωνα με τιςκαταγραφές, μέχρι το Σεπτέμβριο του 2007, οι εγκαταστάσεις που εμπίπτουν σ<strong>τη</strong>ν Κοινοτική ΟδηγίαSEVESO σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ είναι 22, από τις οποίες 4 εμπίπτουν επίσης <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν Κοινοτική Οδηγία IPPC. Οιεγκαταστάσεις που εμπίπτουν σ<strong>τη</strong>ν Κοινοτική Οδηγία IPPC σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ είναι συνολικά 42 <strong>και</strong>κατανέμονται ως εξής: 36% σε βιομηχανίες τροφίμων, 12% σε χημικές βιομηχανίες, 4% σεβιομηχανίες παραγωγής <strong>και</strong> επεξεργασίας μετάλλων, 18% σε κλωστοϋφαντουργικές <strong>και</strong> χάρτου, 2%σε βιομηχανίες παραγωγής ενέργειας <strong>και</strong> 28% σε εξορυκτικές βιομηχανίες. Τα στοιχεία που αφορούνσ<strong>τη</strong>ν Κοινοτική Οδηγία IPPC αναφέρονται μέχρι <strong>και</strong> το έτος 2006.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΣύμφωνα με αποτελέσματα καταγραφών από μελέτες του ΥΠΕΧΩΔΕ, σ<strong>τη</strong>ν Κοινοτική Οδηγία IPPCεμπίπτουν 663 βιομηχανικές μονάδες σε πανελλαδικό επίπεδο, από τις οποίες περίπου το 1/3 είναιεγκατασ<strong>τη</strong>μένες σε βιομηχανικές περιοχές γύρω από <strong>τη</strong>ν Αθήνα <strong>και</strong> <strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ-238

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:ΥΠΕΧΩΔΕ - Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος - Διεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού: Ταστοιχεία είναι διαθέσιμα σ<strong>τη</strong>ν ιστοσελίδα http://hermes.edpp.gr.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2006 (IPPC), 2007 (SEVESO)Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από μελέτες <strong>και</strong> εκθέσεις αξιόπιστων φορέων σχετικών με<strong>τη</strong> θεματική περιοχή του δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη <strong>τη</strong>ς πορείας του δείκ<strong>τη</strong> πριν το 2006.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ-ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-239

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗInd 4ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΜΕΣΗΣ ΚΑΙ ΥΨΗΛΗΣ ΟΧΛΗΣΗΣΘεματική περιοχή:ΒιομηχανίαDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑΠΕΡΙΓΡΑΦΗO δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει τον αριθμό των εγκαταστάσεων μέσης <strong>και</strong> υψηλής όχλησης σ<strong>τη</strong>ν περιοχήευθύνης του ΟΡΘ.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΔεν έχουν βρεθεί στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.240

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑΡΙΘΜΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΜΕΣΗΣ ΚΑΙ ΥΨΗΛΗΣ ΟΧΛΗΣΗΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Ind 4 «Αριθμός εγκαταστάσεων μέσης <strong>και</strong> υψηλής όχλησης» εστιάζεται σ<strong>τη</strong>ν καταγραφήτων βιομηχανικών, βιοτεχνικών μονάδων <strong>και</strong> τα επαγγελματικά εργαστήρια μέσης <strong>και</strong> υψηλήςόχλησης που βρίσκονται σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ. Με δεδομένο ότι οι βιομηχανικές <strong>και</strong> βιοτεχνικές μονάδεςσυνδέονται άμεσα με σοβαρές περιβαλλοντικές πιέσεις, είναι αναγκαία η καταγραφή <strong>και</strong> ηπαρακολούθηση τους σύμφωνα με το βαθμό όχλησης. Παράλληλα, η γνώση <strong>τη</strong>ς τιμής του δείκ<strong>τη</strong>κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική <strong>για</strong> μια αστική περιοχή όπως αυτή <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης, καθώς γενικάπρέπει να αποθαρρύνεται η διάσπαρ<strong>τη</strong> χωροθέ<strong>τη</strong>ση βιομηχανικών μονάδων μέσης <strong>και</strong> υψηλήςόχλησης σε περιαστικές ζώνες.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΔεν έχουν βρεθεί στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΔεν έχουν βρεθεί στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΣχετικά με <strong>τη</strong>ν κα<strong>τη</strong>γοριοποίηση των δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων ανάλογα με <strong>τη</strong>ν περιβαλλοντική όχληση πουπροκαλούν έχει εκδοθεί η ΚΥΑ 13727/724/2003 (ΦΕΚ 1087/2003). Η συγκεκριμένη ΚΥΑκατατάσσει όλες τις δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες σε 3 κα<strong>τη</strong>γορίες όχλησης (χαμηλή, μέση <strong>και</strong> υψηλή), ανάλογαμε 2 κριτήρια:• Τη δυναμικό<strong>τη</strong>τα - παραγωγικό<strong>τη</strong>τα <strong>τη</strong>ς μονάδας.• Την εγκατεσ<strong>τη</strong>μένη ισχύ <strong>τη</strong>ς μονάδας.Για <strong>τη</strong>ν ΕΠΘ δεν υπάρχει καταχωρημένη πληροφορία που να αφορά στον αριθμό των μονάδων ανάβθμό όχλησής τους.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-241

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Ind 4 «Αριθμός εγκαταστάσεων μέσης <strong>και</strong> υψηλής όχλησης» σχετίζεται με τους δείκτεςInd 1 «Βιομηχανικές <strong>και</strong> βιοτεχνικές μονάδες», Ind 2 «Μονάδες με εγκατεσ<strong>τη</strong>μένο Σύσ<strong>τη</strong>μαΠεριβαλλοντικής Διαχείρισης», Ind 6 «Οικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τα του βιομηχανικού τομέα», Atm 1«Εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων», Atm 4 «Τομεακή ανάλυση εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων»,Atm 5 «Έκθεση σ<strong>τη</strong>ν ατμοσφαιρική ρύπανση ανά κα<strong>τη</strong>γορία αποδέκ<strong>τη</strong>» <strong>και</strong> Atm 7 «Εκπομπές αερίωντου θερμοκηπίου (GHGs)».ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Δεν έχουν βρεθεί στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: -Χρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: -Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: -Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: -Ακρίβεια: -Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: -Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: -ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΛόγω <strong>τη</strong>ς σημαντικό<strong>τη</strong>τας του βαθμού όχλησης των εγκαταστάσεων σε μια περιοχή, κρίνεταιαναγκαία η καταγραφή των βιομηχανικών <strong>και</strong> βιοτεχνικών εγκαταστάσεων μέσης <strong>και</strong> υψηλήςόχλησης από φορέα (δημόσιο ή ιδιωτικό) έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα αντίστοιχο μητρώο.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣΗ στρα<strong>τη</strong>γική <strong>για</strong> <strong>τη</strong> βιομηχανική δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα πρέπει να έχει διπλό στόχο. Αφενός <strong>τη</strong> βελτίωσητων περιβαλλοντικών συνθηκών <strong>και</strong> αφετέρου <strong>τη</strong> διατήρηση υγιούς οικονομίας <strong>και</strong> αειφορίας.242

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗInd 5ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΑΠΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣΘεματική περιοχή:ΒιομηχανίαDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΕΛΛΕΙΨΗ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΑΣΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει <strong>τη</strong>ν ποσό<strong>τη</strong>τα των υγρών αποβλήτων που παράγονται από τις βιομηχανικέςμονάδες.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ συνολική παραγωγή βιομηχανικών υγρών αποβλήτων σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ το 2007 ανήλθε σε 66.348.360 m 3 .Το 89,3% οδηγήθηκε <strong>για</strong> επεξεργασία σ<strong>τη</strong>ν Εγκατάσταση Επεξεργασίας Λυμάτων (ΕΕΛ)Θεσσαλονίκης, το 6,7% σ<strong>τη</strong> μονάδα επεξεργασίας βιομηχανικών αποβλήτων <strong>τη</strong>ς ΒΙΠΕΘ <strong>και</strong> το 4%σ<strong>τη</strong>ν ΕΕΛ τουριστικών περιοχών Θεσσαλονίκης. Ελλείψει χρονοσειράς δεδομένων δεν καθίσταταιδυνατή η εξέταση <strong>τη</strong>ς διαχρονικής εξέλιξης <strong>τη</strong>ς ποσό<strong>τη</strong>τας των παραγόμενων βιομηχανικών υγρώναποβλήτων.243

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠΑΡΑΓΩΓΗ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΑΠΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΤα υγρά απόβλητα αποτελούν ένα άμεσο αποτέλεσμα <strong>τη</strong>ς βιομηχανικής δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τας σε μια πόλη.Η εν δυνάμει περιεκτικό<strong>τη</strong>τά τους σε επικίνδυνες ουσίες που δεν βρίσκονται στα αστικά λύματα τακαθιστά πολλές φορές ακατάλληλα <strong>για</strong> επεξεργασία σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας αστικών υγρώναποβλήτων. Μέσο- <strong>και</strong> μακροπρόθεσμα, η μείωση <strong>τη</strong>ς ποσό<strong>τη</strong>τας των παραγόμενων βιομηχανικώνυγρών αποβλήτων χωρίς ταυτόχρονη μείωση <strong>τη</strong>ς βιομηχανικής δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τας θα μπορούσε νασημαίνει βελτίωση <strong>τη</strong> περιβαλλοντικής επίδοσης των αντίστοιχων επιχειρήσεων.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟι ποσό<strong>τη</strong>τες των παραγόμενων υγρών αποβλήτων εξάγονται από τα στοιχεία <strong>τη</strong>ς ΕΥΑΘ <strong>για</strong> τιςεπεξεργαζόμενες ποσό<strong>τη</strong>τες.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1: Παραγωγή βιομηχανικών υγρών αποβλήτων κατά μονάδα επεξεργασίαςΠίνακας 1: Παραγωγή υγρών βιομηχανικών αποβλήτων σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ244

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΌπως φαίνεται στον Πίνακα 1, <strong>για</strong> το έτος αναφοράς 2007 η συνολική ποσό<strong>τη</strong>τα βιομηχανικών υγρώναποβλήτων, τα οποία κατέληξαν σ<strong>τη</strong> μονάδα επεξεργασίας <strong>τη</strong>ς ΒΙΠΕΘ, ανήλθε σε περίπου 4,5εκατομμύρια m 3 . Η ποσό<strong>τη</strong>τα αυτή αντιστοιχεί στο 6,7% <strong>τη</strong>ς συνολικής παραχθείσας ποσό<strong>τη</strong>ταςυγρών αποβλήτων σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ (Εγκαταστάσεις Επεξεργασίας Λυμάτων Θεσσαλονίκης, ΤουριστικώνΠεριοχών <strong>και</strong> ΒΙΠΕΘ), η οποία ανήλθε σε 66,4 εκατομμύρια m 3 .Η έλλειψη στοιχείων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν παρακολούθηση <strong>τη</strong>ς διαχρονικής πορείας των τιμών του δείκ<strong>τη</strong> δενεπιτρέπει <strong>τη</strong>ν εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων σχετικά με <strong>τη</strong>ν εξέλιξη του δείκ<strong>τη</strong>..ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς συνδέεται έμμεσα με τον Ind 1 «Βιομηχανικές <strong>και</strong> βιοτεχνικές μονάδες».ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εταιρεία Ύδρευσης - Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ): Χορήγηση δεδομένων κατόπινμετάβασης σ<strong>τη</strong>ν εταιρεία <strong>και</strong> κατάθεσης σχετικής αί<strong>τη</strong>σης.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2007Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από μελέτες <strong>και</strong> εκθέσεις αξιόπιστων φορέωνΑδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων <strong>για</strong> <strong>τη</strong> μελέ<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς διαχρονικής εξέλιξης <strong>τη</strong>ς πορείας του δείκ<strong>τη</strong>. Τααποτελέσματα δείχνουν τα βιομηχανικά απόβλητα που έτυχαν επεξεργασίας <strong>και</strong> όχι απαραί<strong>τη</strong>τα <strong>τη</strong>συνολική παραγωγή.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2245

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΔεν έχουν βρεθεί στοιχεία <strong>για</strong> το ποσοστό των βιομηχανικών υγρών αποβλήτων τα οποία δενπαράγονται εντός <strong>τη</strong>ς ΒΙΠΕΘ. Οι παραγόμενες ποσό<strong>τη</strong>τες των υγρών αποβλήτων από τιςβιομηχανικές αυτές μονάδες είτε διατίθενται ανεξέλεγκτα στο περιβάλλον, είτε καταλήγουν στιςάλλες δυο εγκαταστάσεις επεξεργασίας αστικών λυμάτων (Εγκαταστάσεις Επεξεργασίας ΛυμάτωνΘεσσαλονίκης <strong>και</strong> Τουριστικών Περιοχών), αν <strong>και</strong> σύμφωνα με <strong>τη</strong>ν ΕΥΑΘ το ποσοστό τωνποσοτήτων αυτών είναι αμελητέο.Λόγω <strong>τη</strong>ς ιδιαίτερης σημασίας, καθώς <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς υψηλής επικινδυνό<strong>τη</strong>τας του ρεύματος των υγρώνβιομηχανικών αποβλήτων, κρίνεται αναγκαία η <strong>συσ<strong>τη</strong>μα</strong>τική <strong>και</strong> διαχρονική παρακολούθηση <strong>τη</strong>ςσυνολικής τους ποσό<strong>τη</strong>τας (τόσο των ποσοτήτων που προέρχονται από τις βιομηχανικές μονάδες πουείναι εγκατεσ<strong>τη</strong>μένες εντός <strong>τη</strong>ς ΒΙΠΕΘ, όσο <strong>και</strong> από τις υπόλοιπες εκτός αυτής) σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ςΕΠΘ.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-246

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗInd 6ΟΙΚΟ-ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑΘεματική περιοχή:ΒιομηχανίαDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς παρουσιάζει <strong>τη</strong>ν εξέλιξη <strong>τη</strong>ς βιομηχανικής παραγωγής σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ, σεσχέση με <strong>τη</strong>ν εξέλιξη των αέριων εκπομπών που προέρχονται από το βιομηχανικό τομέα. Ο δείκ<strong>τη</strong>ςπληροφορεί <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν πορεία αποσύνδεσης <strong>τη</strong>ς παραγωγής βιομηχανικών προϊόντων από <strong>τη</strong>νεπιβάρυνση του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΛόγω έλλειψης επαρκών δεδομένων που σχετίζονται με <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη των δεικτών Atm 4«Τομεακή ανάλυση εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων» <strong>και</strong> Atm 8 «Τομεακή ανάλυση αερίων τουθερμοκηπίου», ο αναλυτικός υπολογισμός του συγκεκριμένου δείκ<strong>τη</strong> δεν κατέσ<strong>τη</strong> δυνατός. Ωστόσο,σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 1 παρατίθενται εκτιμήσεις <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποσοστιαία μεταβολή των εκπομπών ατμοσφαιρικώνρύπων που προέρχονται από τον τομέα <strong>τη</strong>ς βιομηχανίας <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς συνολικής βιομηχανικής παραγωγήςσ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ, <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 1995 <strong>και</strong> 2002, <strong>για</strong> τα οποία υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία.Πιο συγκεκριμένα, στο χρονικό διάσ<strong>τη</strong>μα που μελετάται, η συνολική βιομηχανική παραγωγή με βάσητο παραγόμενο ΑΕΠ αυξάνεται σε απόλυτες τιμές, παρόλο που η σχετική συνεισφορά του τομέα <strong>τη</strong>ςβιομηχανίας στο συνολικό ΑΕΠ <strong>τη</strong>ς περιοχής ευθύνης του ΟΡΘ μειώνεται. Αντίθετα, οι εκπομπέςόλων των υπό εξέταση ατμοσφαιρικών ρύπων μειώνονται. Υπογραμμίζεται ότι οι εκπομπές των SO 2<strong>και</strong> NO x μειώνονται με σημαντικά υψηλότερο ρυθμό σε σύγκριση με τον αντίστοιχο ρυθμό μείωσηςπου παρα<strong>τη</strong>ρείται <strong>για</strong> τις εκπομπές των CH 4 <strong>και</strong> NMVOC.247

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΟΙΚΟ-ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Ind 6 εντάσσεται στο Σύσ<strong>τη</strong>μα Δεικτών, καθώς αντικατοπτρίζει <strong>τη</strong>ν οικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τα<strong>τη</strong>ς βιομηχανικής παραγωγής <strong>και</strong> <strong>τη</strong> σχετική εξέλιξή <strong>τη</strong>ς. Ο συγκεκριμένος δείκ<strong>τη</strong>ς παρουσιάζει <strong>τη</strong>σχετική εξέλιξη δύο κρίσιμων μεγεθών, <strong>τη</strong>ς βιομηχανικής παραγωγής <strong>και</strong> των εκπομπώνατμοσφαιρικών ρύπων που προέρχονται από τις παραγωγικές διαδικασίες. Η αποσύνδεση <strong>τη</strong>ςοικονομικής επίδοσης από <strong>τη</strong>ν περιβαλλοντική επιβάρυνση του τομέα <strong>τη</strong>ς βιομηχανίας αποτυπώνεταισ<strong>τη</strong> βάση του υπολογισμού του δείκ<strong>τη</strong> Ind 6, με στόχο <strong>τη</strong> διερεύνηση <strong>τη</strong>ς τάσης <strong>για</strong> <strong>τη</strong> δημιουργίαμεγαλύτερης αξίας με τις χαμηλότερες δυνατές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η χρήση νέωντεχνολογιών, όπως επίσης <strong>και</strong> περισσότερο φιλικών προς το περιβάλλον καυσίμων, μπορούν νασυμβάλουν σ<strong>τη</strong> μείωση των εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong> βελτίωση <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας ζωήςστο αστικό περιβάλλον.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ δείκ<strong>τη</strong>ς συσχετίζει <strong>τη</strong> συνολική βιομηχανική παραγωγή σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ με τις εκπομπές ατμοσφαιρικώνρύπων από τον τομέα <strong>τη</strong>ς βιομηχανίας. Η συνολική βιομηχανική παραγωγή υπολογίζεται από στοιχείαπου διαθέτει η ΕΣΥΕ <strong>και</strong> αντιστοιχεί στο ΑΕΠ που προέρχεται από το συγκεκριμένο τομέα <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νπεριοχή ευθύνης του ΟΡΘ. Τα στοιχεία των εκπομπών των ατμοσφαιρικών ρύπων προέρχονται απότους σχετικούς δείκτες Atm 4 «Τομεακή ανάλυση εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων» <strong>και</strong> Atm 8«Τομεακή ανάλυση αερίων του θερμοκηπίου» <strong>τη</strong>ς θεματικής περιοχής «Ατμοσφαιρική ρύπανση -Κλιματική αλλαγή».ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ150100501995 2002Μεταβολή ΑΕΠ (Βιομηχανία) Εκπομπές SO2 Εκπομπές NOxΕκπομπές CH4Εκπομπές NMVOCΕικόνα 1: Οικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τα του τομέα <strong>τη</strong>ς βιομηχανίας248

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΛόγω έλλειψης επαρκών δεδομένων που σχετίζονται με <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη των δεικτών Atm 4«Τομεακή ανάλυση εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων» <strong>και</strong> Atm 8 «Τομεακή ανάλυση αερίων τουθερμοκηπίου», ο αναλυτικός υπολογισμός του συγκεκριμένου δείκ<strong>τη</strong> δεν κατέσ<strong>τη</strong> δυνατός. Ωστόσο,σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 1 παρατίθενται εκτιμήσεις <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποσοστιαία μεταβολή των εκπομπών ατμοσφαιρικώνρύπων που προέρχονται από τον τομέα <strong>τη</strong>ς βιομηχανίας <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς συνολικής βιομηχανικής παραγωγήςσ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ, <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 1995 <strong>και</strong> 2002, <strong>για</strong> τα οποία υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία.Πιο συγκεκριμένα, στο χρονικό διάσ<strong>τη</strong>μα που μελετάται, η συνολική βιομηχανική παραγωγή με βάσητο παραγόμενο ΑΕΠ αυξάνεται σε απόλυτες τιμές, παρόλο που η σχετική συνεισφορά του τομέα <strong>τη</strong>ςβιομηχανίας στο συνολικό ΑΕΠ <strong>τη</strong>ς περιοχής ευθύνης του ΟΡΘ μειώνεται. Αντίθετα, οι εκπομπέςόλων των υπό εξέταση ατμοσφαιρικών ρύπων μειώνονται. Υπογραμμίζεται ότι οι εκπομπές των SO 2<strong>και</strong> NO x μειώνονται με σημαντικά υψηλότερο ρυθμό σε σύγκριση με τον αντίστοιχο ρυθμό μείωσηςπου παρα<strong>τη</strong>ρείται <strong>για</strong> τις εκπομπές των CH 4 <strong>και</strong> NMVOC.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Ind 6 συνδέεται άμεσα με τον δείκ<strong>τη</strong> Atm 4 «Τομεακή ανάλυση εκπομπών ατμοσφαιρικώνρύπων» που αποτελεί μία τις δύο συνιστώσες που εξετάζονται παράλληλα. Επίσης σχετίζεται με τουςδείκτες Ind 1 «Βιομηχανικές <strong>και</strong> βιοτεχνικές μονάδες» <strong>και</strong> Atm 1 «Εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων».249

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα, αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας <strong>και</strong> Δημοσίων Έργων (Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.): «ΑνάπτυξηΕπιχειρησιακού Σχεδίου <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν καταπολέμηση <strong>τη</strong>ς ατμοσφαιρικής ρύπανσης σ<strong>τη</strong>ν Θεσσαλονίκη».Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου <strong>και</strong> Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης: «Εγκατάστασηπλήρους <strong>και</strong> αξιόπιστου συστήματος μαθηματικών μοντέλων ατμοσφαιρικής ρύπανσης στονΟργανισμό Θεσσαλονίκης», Τελική έκθεση, Τεύχος ΙΙ, Απογραφή εκπομπών αερίων ρύπων,Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2001.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1995, 2002Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: -Αδυναμίες: Έλλειψη διαχρονικών δεδομένων.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 3Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΜε δεδομένη <strong>τη</strong> σημασία του τομέα <strong>τη</strong>ς βιομηχανίας, τόσο σ<strong>τη</strong>ν περιβαλλοντική πίεση που ασκείταισε μια περιοχή, όσο σ<strong>τη</strong>ν οικονομική <strong>τη</strong>ς πρόοδο <strong>και</strong> αειφόρο ανάπτυξη, κρίνεται αναγκαία η<strong>συσ<strong>τη</strong>μα</strong>τική παρακολούθηση <strong>και</strong> καταγραφή των εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων που προέρχονταιαπό τον εν λόγω τομέα.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-250

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΟΥΡΙΣΜΟΣ251

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗTour 1ΑΦΙΞΕΙΣ ΤΟΥΡΙΣΤΩΝΘεματική περιοχή:ΤουρισμόςDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς αποτυπώνει τον αριθμό των τουριστών που επισκέπτονται <strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ. Οσυνολικός αριθμός αφίξεων αποτελεί ένα αντιπροσωπευτικό μέτρο <strong>τη</strong>ς συνολικής πίεσης πουασκείται σ<strong>τη</strong>ν περιοχή από <strong>τη</strong>ν τουριστική δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΑπό <strong>τη</strong> συλλογή των δεδομένων <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong> προκύπτει ότι οι αφίξεις τωντουριστών κατά <strong>τη</strong>ν περίοδο 2002-2006 παρουσιάζουν αυξητική τάση <strong>για</strong> το Νομό Θεσσαλονίκης.Συγκεκριμένα, οι αφίξεις των τουριστών το 2002 έφταναν τους 649.258 χιλιάδες τουρίστες συνολικάσε κάθε είδος ξενοδοχειακού καταλύματος, συμπεριλαμβανομένων <strong>και</strong> των camping. Ο αριθμόςαυτός αυξήθηκε το έτος 2003, φτάνοντας τους 742.288 χιλιάδες τουρίστες, μια αύξηση <strong>τη</strong>ς τάξης του14,33%. Αντίθετα, το 2004 παρα<strong>τη</strong>ρείται σχετική μείωση <strong>τη</strong>ς τουριστικής κίνησης, καθώς ο αριθμόςτων τουριστών μειώνεται σε 653.938 χιλιάδες (μείωση που έφτασε το 11,90%). Την επόμενη χρονιά,ο τουρισμός στο Νομό Θεσσαλονίκης σημειώνει <strong>και</strong> πάλι σημαντική αύξηση που φτάνει το 27,29%,με τους τουρίστες που επισκέπτονται <strong>τη</strong>ν περιοχή να φτάνουν τους 802.977 χιλιάδες. Τέλος, το 2006παρα<strong>τη</strong>ρείται <strong>και</strong> πάλι αύξηση σ<strong>τη</strong>ν τουριστική κίνηση (7,97%), με συνολική τουριστική κίνηση866.981 χιλιάδες τουρίστες.252

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑΦΙΞΕΙΣ ΤΟΥΡΙΣΤΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΗ ένταξη του δείκ<strong>τη</strong> Tour 1 «Αφίξεις τουριστών» στο σύσ<strong>τη</strong>μα κρίθηκε ουσιαστικής σημασίας,καθώς απεικονίζει από <strong>τη</strong> μία πλευρά <strong>τη</strong>ν τάση που παρουσιάζει η τουριστική κίνηση <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περιοχή<strong>τη</strong>ν δεδομένη χρονική περίοδο με ότι αντίκτυπο έχει αυτή σ<strong>τη</strong>ν τοπική οικονομική ανάπτυξη <strong>και</strong>αειφορία, ενώ από <strong>τη</strong>ν άλλη εκφράζει <strong>τη</strong>ν πίεση που ασκείται εποχιακά στο περιβάλλον λόγω <strong>τη</strong>ςδιαφοροποίησης (αύξηση ή μείωση) που παρα<strong>τη</strong>ρείται στον πληθυσμό <strong>τη</strong>ν κάθε περίοδο.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζεται με βάση <strong>τη</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενης πληροφορίας η οποία αποτυπώνειτις αφίξεις των τουριστών στα πάσης φύσεως ξενοδοχειακά καταλύματα <strong>και</strong> camping, ανά έτος, Δήμο<strong>και</strong> Δημοτικό Διαμέρισμα, όπως επίσης <strong>και</strong> ανά κα<strong>τη</strong>γορία ποιό<strong>τη</strong>τας καταλύματος.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ900.000800.000700.000Αφίξεις τουριστών600.000500.000400.000300.000200.000100.00002002 2003 2004 2005 2006Εικόνα 1: Αφίξεις τουριστών σε ξενοδοχειακά καταλύματα <strong>και</strong> camping στο Νομό Θεσσαλονίκης253

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ280.000260.000240.000220.000200.000Αφίξεις τουριστών180.000160.000140.000120.000100.00080.00060.00040.00020.0000ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ5*****ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ4****ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ3***ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ2**ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ1*2005 2006ΞΕΝΟΔ. ΤΥΠΟΥΕΠΙΠΛ.ΔΙΑΜ/ΤΩΝΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑΚΑΜΠΙΝΓΚΕικόνα 2: Αφίξεις τουριστών ανά κα<strong>τη</strong>γορία ποιό<strong>τη</strong>τας καταλύματος στο Νομό Θεσσαλονίκης254

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΣ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 1, παρα<strong>τη</strong>ρείται αύξηση <strong>τη</strong>ς τουριστικής κίνησης στο Νομό Θεσσαλονίκης κατά τα έ<strong>τη</strong>2002-2006, με μοναδική εξαίρεση <strong>τη</strong> χρονική περίοδο 2003-2004. Η τέλεση των Ολυμπιακών αγώνωνσ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα το 2004 είχε ως άμεσο αποτέλεσμα η τουριστική κίνηση να επικεντρωθεί σ<strong>τη</strong>ν Αθήνα<strong>και</strong> να μειωθεί στις περιοχές εκείνες που παρουσίαζαν μειωμένο ενδιαφέρον από πλευράς αθλητικούθεάματος. Έτσι, η τουριστική κίνηση παρουσίασε μια μείωση <strong>τη</strong>ς τάξης του 11,90%, φτάνοντας από742.288 τουρίστες το 2003, τους 653.938 τουρίστες το 2004. Κατά <strong>τη</strong>ν επόμενη χρονιά (2005), ητουριστική κίνηση ανέκαμψε, σημειώνοντας αύξηση <strong>τη</strong>ς τάξης του 27,29% (802.977 τουρίστες). Τηναύξηση αυτή μπορεί κανείς να <strong>τη</strong> συνδυάσει με <strong>τη</strong>ν προβολή <strong>τη</strong>ς χώρας κατά το 2004, λόγω τωνΟλυμπιακών αγώνων, με αποτέλεσμα η χώρα να αποκτήσει μεγαλύτερο τουριστικό ενδιαφέρον <strong>τη</strong>νεπόμενη χρονιά. Η αύξηση αυτή του τουρισμού, παρα<strong>τη</strong>ρείται <strong>και</strong> κατά το 2006, με ποσοστόμικρότερο αυτή <strong>τη</strong> φορά, <strong>τη</strong>ς τάξης του 7,97%, φτάνοντας τους 866.981 τουρίστες.Βάσει του ιστογράμματος <strong>τη</strong>ς Εικόνας 2, σ<strong>τη</strong>ν οποία απεικονίζονται οι αφίξεις των τουριστών ανάείδος καταλύματος <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 2005 <strong>και</strong> 2006, παρα<strong>τη</strong>ρείται ότι μεγαλύτερη προτίμηση διαμονήςπαρουσιάζουν τα Ξενοδοχεία 3 αστέρων, ενώ ακολουθούν αυτά των 5 αστέρων <strong>και</strong> κατόπιν των 4αστέρων. Είναι σημαντικό να επισημανθεί η μειωμένη προτίμηση των τουριστών σε καταλύματατύπου επιπλωμένων δωματίων, καθώς <strong>και</strong> camping. Αυτό μπορεί να δι<strong>και</strong>ολογηθεί με βάση τογεγονός ότι τα τελευταία χρόνια τα τουριστικά «πακέτα» που οργανώνουν <strong>και</strong> προσφέρουν ταπερισσότερα ξενοδοχεία, καθώς <strong>και</strong> οι προσφορές που διαθέτουν <strong>για</strong> τους αλλοδαπούς τουρίστες,επιτρέπουν στους τελευταίους να διαλέξουν κάποιο ξενοδοχείο που έχει περισσότερες ανέσεις, χωρίςπαράλληλα να αυξάνεται η οικονομική τους επιβάρυνση. Ειδικότερα <strong>για</strong> τα camping, ο αριθμός τωνοποίων έχει σχεδόν εξαλειφθεί στο Νομό Θεσσαλονίκης, κάτι που αποτυπώνεται επίσης στον αριθμότων τουριστών που καταλύουν σε τέτοιου είδους καταλύματα (Εικόνα 2).Επίσης, στο Νομό Θεσσαλονίκης υπάρχουν <strong>και</strong> παραδοσιακά καταλύματα, τα οποία κατά το 2006παρουσίασαν σημαντική αύξηση. Αυτό πιθανότατα οφείλεται στο γεγονός ότι ο Νομός Θεσσαλονίκηςδιαθέτει παραδοσιακούς οικισμούς, η εντατική αξιοποίηση των οποίων <strong>και</strong> η αύξηση του ρυθμούκατασκευής παραδοσιακών καταλυμάτων έχει ως αποτελέσματα <strong>τη</strong>ν προσέλκυση ολοένα <strong>και</strong>μεγαλύτερου όγκου τουριστών.255

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ14.500.00014.000.00013.500.000Αφίξεις τουριστών13.000.00012.500.00012.000.00011.500.00011.000.0002003 2004 2005 2006Εικόνα 3: Αφίξεις τουριστών σε ξενοδοχειακά καταλύματα <strong>και</strong> camping σε εθνικό επίπεδοΗ τουριστική κίνηση σε άλλες περιοχές <strong>τη</strong>ς χώρας πλην <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης, καθώς <strong>και</strong> σε εθνικόεπίπεδο, κατά τα έ<strong>τη</strong> 2005–2006 παρουσίασε αυξητική τάση. Πιο συγκεκριμένα, <strong>για</strong> τις περιοχές πουμελετήθηκαν, σ<strong>τη</strong> Νομαρχία Αθηνών παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε αύξηση κατά 8,40% (από 2.345.200 τουρίστεςτο 2005, έφτασε τους 2.542.084 το 2006), ο Νομός Ιωαννίνων παρουσίασε αύξηση στις αφίξειςτουριστών κατά 8,80% (από 202.943 τουρίστες το 2005, έφτασε τους 220.795 το 2006), ο ΝομόςΗρακλείου παρουσίασε αύξηση κατά 5,69% (από 784.474 τουρίστες το 2005, έφτασε τους 829.133 το2006), ο Νομός Χαλκιδικής παρουσίασε αύξηση στις αφίξεις τουριστών κατά 11,13% (από 460.310τουρίστες το 2005, έφτασε τους 511.550 το 2006), ενώ ο Νομός Λάρισας παρουσίασε αύξηση κατά1,00% (από 113.604 τουρίστες το 2005, έφτασε τους 114.745 το 2006). Αντίθετα, στο ΝομόΚαβάλας, μεταξύ 2005-2006 παρουσιάσ<strong>τη</strong>κε μείωση <strong>τη</strong>ς τάξης του 3,99%, καθώς οι αφίξεις τωντουριστών μειώθηκαν από 212.276 το 2005 σε 203.802 τουρίστες, όπως επίσης <strong>και</strong> στον ΝομόΠιερίας παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε μείωση κατά 1,57% καθώς οι αφίξεις κινήθηκαν από 147.401 το 2005 σε145.084 το 2006. Συγκριτικά με το Νομό Θεσσαλονίκης, ο Νομός Ηρακλείου παρουσίασε σε απόλυταμεγέθη παρόμοια τουριστική κίνηση, όσο αφορά στις αφίξεις των τουριστών, παρόλο που σε επίπεδοποσοστού οι υπόλοιπες περιοχές που μελετήθηκαν παρουσίασαν υψηλότερο ποσοστό αφίξεων σεσχέση με το Νομό Θεσσαλονίκης (7,97% κατά τα έ<strong>τη</strong> 2005-2006). Σε εθνικό επίπεδο, ο αριθμός τωναφίξεων αλλοδαπών <strong>και</strong> ημεδαπών τουριστών στα πάσης φύσεως τουριστικά καταλύματα <strong>και</strong>camping απεικονίζεται σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 3.Βάσει <strong>τη</strong>ς Εικόνας 3, κατά <strong>τη</strong>ν περίοδο 2003-2006 παρα<strong>τη</strong>ρείται σε εθνικό επίπεδο αύξηση στιςαφίξεις των τουριστών με εξαίρεση <strong>τη</strong>ν περίοδο 2003-2004, κατά <strong>τη</strong>ν οποία παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε μείωση<strong>τη</strong>ς τάξης του 2,95%, καθώς οι αφίξεις μειώθηκαν από 12.499.809 σε 12.131.583. Από <strong>τη</strong>ν άλλη, <strong>τη</strong>νπερίοδο 2004-2006 οι αφίξεις των τουριστών αυξήθηκαν κατά 15,25% καθώς το 2006 έφτασαν τους13.982.021 τουρίστες. Την ίδια περίοδο, στο Νομό Θεσσαλονίκης σημειώθηκε σαφώς εντονότερηαύξηση <strong>τη</strong>ς τουριστικής κίνησης, καθώς αυτή ανήλθε σε 32,58%.256

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Tour 1 «Αφίξεις τουριστών» συνδέεται με το δείκ<strong>τη</strong> Tour 2 «Διανυκτερεύσεις τουριστών»,καθώς η αύξηση (ή μείωση) των τουριστών έχει άμεσο αντίκτυπο σ<strong>τη</strong>ν αύξηση (ή μείωση) τωνδιανυκτερεύσεων που παρουσιάζουν τα τουριστικά καταλύματα <strong>και</strong> camping. Επίσης, συνδέεται μετους δείκτες Tour 3 «Αριθμός <strong>και</strong> πληρό<strong>τη</strong>τα ξενοδοχειακών καταλυμάτων» <strong>και</strong> Tour 4 «Τομεακήανάλυση τουριστικής κίνησης». Τέλος, συνδέεται με το δείκ<strong>τη</strong> Popul 4 «ΑΕΠ ανά κάτοικο - Τομεακήκατανομή ΑΕΠ», καθώς η αύξηση (ή μείωση) των αφίξεων των τουριστών έχει σημαντικό αντίκτυπο(αύξηση ή μείωση αντίστοιχα) στο τοπικό ΑΕΠ.ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα, αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2002-2006Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν προέρχονται από <strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ <strong>και</strong> θεωρούνται απόλυτααξιόπιστα.Αδυναμίες: Δεν υπάρχουν στοιχεία <strong>για</strong> όλους τους Δήμους <strong>και</strong> Κοινό<strong>τη</strong>τες που εντάσσονται σ<strong>τη</strong>νπεριοχή ενδιαφέροντος του ερευνητικού έργου.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΔεν κατέσ<strong>τη</strong> δυνατή η συλλογή <strong>και</strong> καταγραφή των αφίξεων <strong>για</strong> κάθε Δήμο <strong>και</strong> Κοινό<strong>τη</strong>τα <strong>τη</strong>ςπεριοχής ευθύνης του ΟΡΘ.Δεν υπήρχε κατά <strong>τη</strong> συλλογή των δεδομένων ομοιομορφία σε σχέση με τον χαρακ<strong>τη</strong>ρισμό τωνκαταλυμάτων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο 2002-2006. Για το λόγο αυτό, η αντιστοίχηση δεν ήταν πάντα εφικτή,καθώς επίσης δεν ήταν <strong>για</strong> όλες τις χρονιές ίδιος ο τρόπος συλλογής <strong>και</strong> καταγραφής των δεδομένων.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-257

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗTour 2ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΤΟΥΡΙΣΤΩΝΘεματική περιοχή:ΤουρισμόςDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει τον αριθμό των διανυκτερεύσεων των τουριστών ανά έτος σ<strong>τη</strong>ν περιοχήευθύνης του ΟΡΘ. Η ανάλυση των διανυκτερεύσεων τουριστών πραγματοποιείται σε συνδυασμό με<strong>τη</strong>ν εποχικό<strong>τη</strong>τα που παρουσιάζει η τουριστική κίνηση.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΚατόπιν συλλογής δεδομένων <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong> προέκυψε ότι κατά <strong>τη</strong> χρονική περίοδο2002-2006 ο αριθμός των διανυκτερεύσεων των τουριστών (αλλοδαποί <strong>και</strong> ημεδαποί) παρουσιάζειδιακυμάνσεις <strong>για</strong> το Νομό Θεσσαλονίκης, με τα δύο τελευταία χρόνια να παρουσιάζει σταθερήαύξηση. Πιο συγκεκριμένα, οι διανυκτερεύσεις των τουριστών <strong>για</strong> το 2002 υπολογίζονται σε1.339.548 συνολικά, <strong>για</strong> κάθε είδος ξενοδοχειακού καταλύματος συμπεριλαμβανομένων <strong>και</strong> τωνcamping. Ο αριθμός αυτός αυξήθηκε το 2003 φτάνοντας τις 1.506.678 διανυκτερεύσεις, αύξηση <strong>τη</strong>ςτάξης του 12,48%. Αντίθετα, το 2004 παρα<strong>τη</strong>ρείται σ<strong>τη</strong>ν περιοχή μείωση <strong>τη</strong>ς τουριστικής κίνησης(όπως παρουσιάζεται <strong>και</strong> στον δείκ<strong>τη</strong> Tour 1), με αποτέλεσμα οι διανυκτερεύσεις των τουριστών ναπεριοριστούν σε 1.336.392, μείωση που έφτασε το ποσοστό του 11,30%. Το 2005, ο αριθμός τωνδιανυκτερεύσεων των τουριστών στο Νομό Θεσσαλονίκης σημειώνει <strong>και</strong> πάλι αύξηση που φτάνει το22,15%. Τέλος, η αύξηση κατά το 2006 συνεχίζεται σε ποσοστό 5,46%, με τον αριθμό τωνδιανυκτερεύσεων να φτάνει τις 1.721.490.258

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΤΟΥΡΙΣΤΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΗ ένταξη του δείκ<strong>τη</strong> Edu 2 «Διανυκτερεύσεις τουριστών» είναι εξίσου σημαντική με <strong>τη</strong>ν αντίστοιχητου δείκ<strong>τη</strong> που απεικονίζει τις αφίξεις των τουριστών (βλέπε Edu 1). Η γνώση <strong>τη</strong>ς τάξης μεγέθους τουαριθμού των διανυκτερεύσεων παρέχει <strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>τα παρακολούθησης <strong>τη</strong>ς εξέλιξης που λαμβάνειχώρα σ<strong>τη</strong>ν τουριστική κίνηση σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ενδιαφέροντος. Αύξηση στον αριθμό τωνδιανυκτερεύσεων σηματοδοτεί αυτόματα <strong>και</strong> ενίσχυση <strong>τη</strong>ς τοπικής ανάπτυξης εξαιτίας <strong>τη</strong>ςμεγαλύτερης τουριστικής κίνησης, από <strong>τη</strong>ν άλλη όμως με <strong>τη</strong>ν εισροή περισσότερων τουριστώνπροκαλείται μεγαλύτερη πίεση στο περιβάλλον, καθώς ο αριθμός των τουριστών προστίθεται στοΜόνιμο πληθυσμό <strong>τη</strong>ς περιοχής, αυξάνοντας έτσι οι ανάγκες σε φυσικούς πόρους, υπηρεσίες κτλ.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζεται με βάση <strong>τη</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενης πληροφορίας που αποτυπώνει τιςδιανυκτερεύσεις των τουριστών στα πάσης φύσεως ξενοδοχειακά καταλύματα ανά έτος, Νομό, Δήμο<strong>και</strong> Δημοτικό Διαμέρισμα, όπως επίσης <strong>και</strong> ανά κα<strong>τη</strong>γορία ποιό<strong>τη</strong>τας καταλύματος.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ2.000.0001.750.000Διανυκτερεύσεις τουριστών1.500.0001.250.0001.000.000750.000500.000250.00002002 2003 2004 2005 2006Εικόνα 1: Διανυκτερεύσεις τουριστών σε ξενοδοχειακά καταλύματα <strong>και</strong> camping στο ΝομόΘεσσαλονίκης259

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ600.000500.000Διανυκτερεύσεις τουριστών400.000300.000200.000100.0000ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ5*****ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ4****ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ3***ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ2**ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ1*ΞΕΝΟΔ. ΤΥΠΟΥΕΠΙΠΛ.ΔΙΑΜ/ΤΩΝΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑΚΑΜΠΙΝΓΚ2005 2006Εικόνα 2: Διανυκτερεύσεις τουριστών ανά κα<strong>τη</strong>γορία ποιό<strong>τη</strong>τας καταλύματος στο ΝομόΘεσσαλονίκης260

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΑπό <strong>τη</strong>ν Εικόνα 1 προκύπτει ότι οι διανυκτερεύσεις των τουριστών στο σύνολο του ΝομούΘεσσαλονίκης παρουσιάζει αύξηση κατά <strong>τη</strong> χρονική περίοδο 2002-2006, με μοναδική εξαίρεση <strong>τη</strong>νπερίοδο 2003-2004. Αυτό έρχεται φυσικά <strong>και</strong> σε συνάρ<strong>τη</strong>ση με τις αφίξεις των τουριστών (δείκ<strong>τη</strong>ςTour 1), καθώς όσο μειώνονται οι αφίξεις των τουριστών, τόσο περιορίζεται <strong>και</strong> το σύνολο τωνσυνολικών διανυκτερεύσεων. Έτσι, η τουριστική κίνηση, όσο αφορά στις διανυκτερεύσεις,παρουσιάζει μείωση κατά το 2004. Η τουριστική κίνηση δείχνει να ανακάμπτει κατά <strong>τη</strong>ν επόμενηχρονιά (2005), σημειώνοντας αύξηση <strong>τη</strong>ς τάξης του 22,15%. Τέλος, αύξηση του τουρισμούπαρα<strong>τη</strong>ρείται <strong>και</strong> κατά <strong>τη</strong>ν επόμενη χρονιά (2006), αν <strong>και</strong> αυτή είναι αισθητά μικρότερης τάξης(5,46%).Με βάση <strong>τη</strong>ν Εικόνα 2, σ<strong>τη</strong>ν οποία απεικονίζονται οι διανυκτερεύσεις των τουριστών ανά κα<strong>τη</strong>γορίαποιό<strong>τη</strong>τας καταλύματος <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 2005 <strong>και</strong> 2006, παρα<strong>τη</strong>ρείται ότι <strong>τη</strong> μεγαλύτερη κίνησηπαρουσιάζουν τα Ξενοδοχεία 3 αστέρων. Και <strong>για</strong> τον δείκ<strong>τη</strong> αυτό, λόγω άμεσης σύνδεσης με τονδείκ<strong>τη</strong> Tour 1 που απεικονίζει τις αφίξεις των τουριστών, η μειωμένη προτίμηση των τουριστών σεκαταλύματα τύπου επιπλωμένων δωματίων, καθώς <strong>και</strong> camping είναι εμφανής <strong>και</strong> οφείλεται κατάκύριο λόγο στο γεγονός ότι κατά τα τελευταία χρόνια οι τιμές διανυκτέρευσης που προσφέρουν ταπερισσότερα ξενοδοχεία διαμορφώνονται σε χαμηλά σχετικά επίπεδα, έτσι ώστε να επιτρέπουν τουςτουρίστες να διαλέξουν τελικά κάποιο ξενοδοχείο που προσφέρει περισσότερες ανέσεις. Παράλληλα,η προτίμηση καταλλυμάτων καλύτερης ποιό<strong>τη</strong>τας αποτελεί ένδειξη προσέλκυσης τουριστώναυξημένου βιοτικού επιπέδου.Τέλος, σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 2 αποτυπώνεται η σημαντική αύξηση του ενδιαφέροντος των επισκεπτών <strong>τη</strong>ςπεριοχής του Νομού Θεσσαλονίκης στα Ξενοδοχεία των 5 αστέρων, των 3 αστέρων, καθώς <strong>και</strong> σταπαραδοσιακά καταλύματα. Αντίθετα, μείωση <strong>τη</strong>ς προτίμησης διαμονής των τουριστών παρουσίασαντα Ξενοδοχεία 4, 2 <strong>και</strong> 1 αστέρων <strong>και</strong> τα ξενοδοχεία τύπου επιπλωμένων δωματίων. Η κατασκευήνέων, πολυτελών ξενοδοχειακών μονάδων φαίνεται να προσέλκυσε το ενδιαφέρον πολλώνεπισκεπτών <strong>και</strong> έτσι η αύξηση σ<strong>τη</strong>ν προτίμηση των συγκεκριμένων τύπων καταλύματος κρίνεταιαναμενόμενη.Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο αριθμός των διανυκτερεύσεων των τουριστών σχετίζεται άμεσαμε <strong>τη</strong>ν πληρό<strong>τη</strong>τα που παρουσιάζουν τα διαφόρων τύπων καταλύματα. Την περίοδο 2005-2006παρα<strong>τη</strong>ρείται αντίστοιχη αύξηση <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν πληρό<strong>τη</strong>τα, η οποία κυμαίνεται από 42,80% σε 43,00% στοΝομό Θεσσαλονίκης. Η παράλληλη αυξητική τάση τόσο του αριθμού των τουριστών (Tour 1) <strong>και</strong> τωνδιανυκτερεύσεων (Tour 2), όσο <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς πληρό<strong>τη</strong>τας των καταλυμάτων (Tour 3), δίνει <strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>ταμια πλήρους αποτύπωσης <strong>τη</strong>ς εικόνας που παρουσιάζει η τουριστική κίνηση σ<strong>τη</strong>ν περιοχή.261

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ59.000.00058.000.00057.000.000Διανυκτερεύσεις τουριστών56.000.00055.000.00054.000.00053.000.00052.000.00051.000.00050.000.00049.000.0002003 2004 2005 2006Εικόνα 3: Διανυκτερεύσεις τουριστών σε ξενοδοχειακά καταλύματα <strong>και</strong> camping σε εθνικό επίπεδοΗ τουριστική κίνηση, όπως <strong>και</strong> <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίπτωση <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης, κατά τα έ<strong>τη</strong> 2005–2006παρουσίασε αυξητική τάση, τόσο σε εθνικό επίπεδο, όσο <strong>και</strong> σε άλλες περιοχές <strong>τη</strong>ς χώρας. Σε εθνικόεπίπεδο, ο αριθμός των διανυκτερεύσεων που σημειώθηκαν <strong>τη</strong>ν περίοδο 2003-2006 απεικονίζεταισ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 3.Κατά <strong>τη</strong>ν περίοδο 2003-2006 παρα<strong>τη</strong>ρείται σε εθνικό επίπεδο αύξηση στις διανυκτερεύσεις τωντουριστών με εξαίρεση <strong>τη</strong>ν περίοδο 2003-2004, όπως <strong>και</strong> στις αφίξεις των τουριστών (βλέπε Tour1),σ<strong>τη</strong>ν οποία παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε μείωση <strong>τη</strong>ς τάξης του 3,57%, καθώς ο αριθμός των διανυκτερεύσεωναλλοδαπών <strong>και</strong> ημεδαπών τουριστών στα πάσης φύσεως τουριστικά καταλύματα <strong>και</strong> campingμειώθηκαν από 54.502.104 σε 52.554.021. Από <strong>τη</strong>ν άλλη, <strong>τη</strong>ν περίοδο 2004-2006 οι διανυκτερεύσειςτων τουριστών παρουσιάζουν αύξηση κατά 9,98%, καθώς το 2006 έφτασαν τους 57.796.551τουρίστες, ενώ <strong>τη</strong>ν ίδια περίοδο στο Νομό Θεσσαλονίκης η αντίστοιχη αύξηση ανήλθε στο 28,82%.Για επιμέρους ενδεικτικές περιοχές που εξετάσ<strong>τη</strong>καν, η Νομαρχία Αθηνών παρουσίασε αύξηση στιςδιανυκτερεύσεις των τουριστών κατά 10,60% (από 4.968.204 τουρίστες το 2005 έφτασε τους5.494.590 το 2006), στο Νομό Ιωαννίνων οι διανυκτερεύσεις των τουριστών αυξήθηκαν κατά 12,48%(από 352.461 τουρίστες το 2005 έφτασε τους 396.449 το 2006), ο Νομός Χαλκιδικής παρουσίασεαύξηση στις διανυκτερεύσεις των τουριστών κατά 23,50% (από 2.616.454 τουρίστες το 2005 έφτασετους 3.231.444 το 2006), ενώ η αύξηση στο Νομό Ηρακλείου ήταν 7,14% (από 5.830.802 τουρίστεςτο 2005 έφτασε τους 6.247.331 το 2006). Συγκριτικά με το Νομό Θεσσαλονίκης, οι ΝομοίΗρακλείου, Ιωαννίνων <strong>και</strong> η Νομαρχία Αθηνών παρουσίασαν μεγαλύτερο ποσοστό αύξησης στιςδιανυκτερεύσεις των τουριστών, καθώς στο Νομό Θεσσαλονίκης παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε <strong>τη</strong>ν περίοδο 2005-2006 αύξηση κατά 5,46%. Σ<strong>τη</strong>ν αντίθε<strong>τη</strong> κατεύθυνση, ο Νομός Καβάλας, κατά <strong>τη</strong>ν περίοδο 2005-2006 παρουσίασε μείωση <strong>τη</strong>ς τάξης του 2,33% καθώς οι διανυκτερεύσεις των τουριστών μειώθηκαναπό 787.479 το 2005 σε 769.107 τουρίστες, καθώς μείωση στον αριθμό των διανυκτερεύσεωνπαρουσιάσ<strong>τη</strong>κε <strong>και</strong> στο Νομό Λάρισας που έφτασε το 5,30% (από 231.063 το 2005 σε 218.816 το2006) <strong>και</strong> στο Νομό Πιερίας κατά 1,29% (από 698.364 το 2005 σε 689.363 το 2006).262

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Tour 2 «Διανυκτερεύσεις τουριστών» συνδέεται άμεσα με τον δείκ<strong>τη</strong> του συστήματος Tour1 «Αφίξεις τουριστών», καθώς αύξηση <strong>τη</strong>ς τουριστικής κίνησης (Tour 1) συνοδεύεται από αντίστοιχηαύξηση του αριθμού συνολικών διανυκτερεύσεων (Tour 2). Επίσης, συνδέεται με τους δείκτες Tour 3«Αριθμός <strong>και</strong> πληρό<strong>τη</strong>τα ξενοδοχειακών καταλυμάτων», Tour 4 «Τομεακή ανάλυση τουριστικήςκίνησης» <strong>και</strong> με τον δείκ<strong>τη</strong> Popul 4 «ΑΕΠ ανά κάτοικο - Τομεακή κατανομή ΑΕΠ», αφού αύξηση (ήμείωση) των διανυκτερεύσεων των τουριστών αυτομάτως έχει αντίκτυπο (αύξηση ή μείωσηαντίστοιχα) έχει σημαντικό αντίκτυπο (αύξηση ή μείωση αντίστοιχα) στο τοπικό ΑΕΠ.ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα, αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2002-2006Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν προέρχονται από <strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ <strong>και</strong> θεωρούνται απόλυτααξιόπιστα.Αδυναμίες: Δεν υπάρχουν στοιχεία <strong>για</strong> όλους τους Δήμους <strong>και</strong> Κοινό<strong>τη</strong>τες που εντάσσονται σ<strong>τη</strong>νπεριοχή ενδιαφέροντος του ερευνητικού έργου.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΔεν κατέσ<strong>τη</strong> δυνατή η συλλογή <strong>και</strong> καταγραφή των αφίξεων <strong>για</strong> κάθε Δήμο <strong>και</strong> Κοινό<strong>τη</strong>τα <strong>τη</strong>ςπεριοχής ευθύνης του ΟΡΘ.Δεν υπήρχε κατά <strong>τη</strong> συλλογή των δεδομένων ομοιομορφία σε σχέση με τον χαρακ<strong>τη</strong>ρισμό τωνκαταλυμάτων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο 2002-2006. Για το λόγο αυτό, η αντιστοίχηση δεν ήταν πάντα εφικτή,καθώς επίσης δεν ήταν <strong>για</strong> όλες τις χρονιές ίδιος ο τρόπος συλλογής <strong>και</strong> καταγραφής των δεδομένων.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-263

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗTour 3ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΤΗΤΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΩΝΘεματική περιοχή:ΤουρισμόςDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει τον αριθμό των ξενοδοχειακών <strong>και</strong> άλλων ομοειδών καταλυμάτων(καταλύματα, κλίνες, δωμάτια), καθώς <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν πληρό<strong>τη</strong>τά τους σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΒάσει των στοιχείων από <strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ <strong>για</strong> το Νομό Θεσσαλονίκης κατά <strong>τη</strong>ν χρονική περίοδο 1998-2006παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε σταδιακή αύξηση στον αριθμό των ξενοδοχειακών καταλυμάτων, κάτι πουσυνεπάγεται <strong>και</strong> ταυτόχρονη αύξηση του αριθμού διαθέσιμων δωματίων <strong>και</strong> κλινών. Η αύξηση αυτήαφορά σε ξενοδοχεία <strong>και</strong> ομοειδή καταλύματα, καθώς δεδομένα <strong>για</strong> τα ενοικιαζόμενα δωμάτια δενυπάρχουν διαθέσιμα. Πιο συγκεκριμένα, <strong>τη</strong>ν περίοδο 1998-2003 ο αριθμός ξενοδοχειακών <strong>και</strong> άλλωνομοειδών καταλυμάτων παρουσίασαν αύξηση <strong>τη</strong>ς τάξης του 23,16%, καθώς αυξήθηκαν από 95 σε117. Ακολούθως, <strong>τη</strong>ν περίοδο 2003-2004 ο αριθμός καταλυμάτων έφτασε τα 125, παραμένονταςσταθερός κατά το 2005, ενώ το 2006 αυξήθηκε κατά 2,40%, φτάνοντας τελικά τα 128 ξενοδοχειακά<strong>και</strong> άλλα ομοειδή καταλύματα. Όσο αφορά στον αριθμό των δωματίων στα ξενοδοχεία <strong>και</strong> τα ομοειδήκαταλύματα, <strong>τη</strong>ν περίοδο 1998-2003 αυξήθηκαν από 4.579 δωμάτια σε 6.266 δωμάτια (ποσοστό36,84%). Κατά <strong>τη</strong>ν περίοδο 2003-2004 ο αριθμός αυτών έφτασε τα 6.861 δωμάτια, παραμένονταςσταθερός <strong>για</strong> το 2005, ενώ το 2006 παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε επιπλέον αύξηση 5,13% φτάνοντας τα 7.231δωμάτια. Τέλος, σε ότι αφορά στον αριθμό κλινών κατά <strong>τη</strong>ν περίοδο 1998-2003 παρα<strong>τη</strong>ρήθηκεαύξηση 22,10% καθώς αυξήθηκαν από 9.400 κλίνες σε 11.477 κλίνες. Το 2003-2004 σημειώθηκεμικρότερης τάξης αύξηση (9,67%), καθώς αυξήθηκαν σε 12.587 κλίνες. Ο αριθμός παρέμεινε σχεδόνίδιος κατά το 2005 (12.613 κλίνες), ενώ <strong>για</strong> το 2006 σημειώθηκε αύξηση 5,53%, καθώς ο αριθμόςκλινών έφτασε τις 13.310 κλίνες. Σχετικά με τα τουριστικά camping, <strong>τη</strong>ν περίοδο 1998-2006παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε σταδιακή μείωση τόσο στον αριθμό των καταλυμάτων όσο <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς δυναμικό<strong>τη</strong>τάςτους.Τέλος, η μεγαλύτερη πληρό<strong>τη</strong>τα καταλυμάτων στο Νομό Θεσσαλονίκης παρουσιάσ<strong>τη</strong>κε κατά το έτος2005 (46,78%) στα Ξενοδοχεία 5 αστέρων, ενώ η μικρότερη στα Επιπλωμένα διαμερίσματα(22,26%). Αντίστοιχα, κατά το έτος 2006 η μεγαλύτερη πληρό<strong>τη</strong>τα παρουσιάσ<strong>τη</strong>κε στα Επιπλωμέναδιαμερίσματα με ποσοστό 57,86%, ενώ η μικρότερη στα Ξενοδοχεία 2 αστέρων (37,39%).264

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΤΗΤΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Tour 3 «Αριθμός <strong>και</strong> πληρό<strong>τη</strong>τα ξενοδοχειακών καταλυμάτων» <strong>και</strong> η τάση πουπαρουσιάζει (αύξηση ή μείωση) βρίσκονται σε άμεση συνάρ<strong>τη</strong>ση με τους δείκτες που απεικονίζουντις αφίξεις των τουριστών (Tour 1) <strong>και</strong> τις διανυκτερεύσεις των τουριστών (Tour 2). Οι αυξομειώσειςπου παρουσιάζονται τόσο στις αφίξεις των τουριστών, όσο <strong>και</strong> στις διανυκτερεύσεις αυτών,επηρεάζουν άμεσα <strong>τη</strong>ν πληρό<strong>τη</strong>τα των ξενοδοχειακών <strong>και</strong> των άλλων ομοειδών καταλυμάτων. Είναισημαντικό να δίνεται η δυνατό<strong>τη</strong>τα παρακολούθησης <strong>τη</strong>ς διαχρονικής εξέλιξης των τιμών πουλαμβάνει ο δείκ<strong>τη</strong>ς, καθώς αποτελεί ικανό εργαλείο <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν εξαγωγή ορθών συμπερασμάτων τόσο <strong>τη</strong>ςτουριστικής κίνησης, όσο <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς πίεσης που ασκείται εποχιακά στο περιβάλλον.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζεται με βάση τον αριθμό των κλινών (ξενοδοχειακών μονάδων <strong>και</strong> ενοικιαζόμενωνδωματίων) που υπάρχουν στους Δήμους <strong>και</strong> τις Κοινό<strong>τη</strong>τες <strong>τη</strong>ς περιοχής ευθύνης του ΟΡΘ.Επιπλέον, προσδιορίζεται το ποσοστό <strong>τη</strong>ς πληρό<strong>τη</strong>τας των ξενοδοχειακών <strong>και</strong> άλλων ομοειδώνκαταλυμάτων στο Νομό Θεσσαλονίκης.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΑριθμός κλινών & δωματίων13.00012.00011.00010.0009.0008.0007.0006.0005.0004.0003.0002.0001.00001998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006Αριθμός κλινών Αριθμός δωματίων Αριθμός καταλυμάτων140130120110100908070605040Αριθμός καταλυμάτωνΕικόνα 1: Δυναμικό<strong>τη</strong>τα ξενοδοχειακών <strong>και</strong> ομοειδών καταλυμάτων (εκτός camping) στο ΝομόΘεσσαλονίκης265

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ60%50%40%Πληρό<strong>τη</strong>τα (%)30%20%10%0%Ξενοδοχεία5*****Ξενοδοχεία4****Ξενοδοχεία3***Ξενοδοχεία2**Ξενοδοχεία 1* ΕπιπλωμέναΔιαμερ/ταΠαραδοσιακάκαταλύματα2005 2006Εικόνα 2: Πληρό<strong>τη</strong>τα κατά είδος καταλύματος στο Νομό Θεσσαλονίκης7.00066.0005Αριθμός κλινών5.0004.0003.0002.000432Αριθμός καταλυμάτων1.000101998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006Εικόνα 3: Δυναμικό<strong>τη</strong>τα τουριστικών camping στο Νομό Θεσσαλονίκης0266

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΣ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 1 απεικονίζεται η δυναμικό<strong>τη</strong>τα των ξενοδοχειακών <strong>και</strong> άλλων ομοειδών καταλυμάτων.Γενικά, παρα<strong>τη</strong>ρείται αυξητική τάση σ<strong>τη</strong>ν δυναμικό<strong>τη</strong>τα κατά τα έ<strong>τη</strong> 1998-2006 στο ΝομόΘεσσαλονίκης, τόσο στον αριθμό κλινών, όσο <strong>και</strong> καταλυμάτων <strong>και</strong> δωματίων. Επίσης, η αύξησηαυτή δεν παρουσιάζει απότομες αλλαγές, αλλά είναι ιδιαίτερα ομαλή <strong>και</strong> σταδιακή. Αξίζει ναεπισημανθεί ότι η πιο μεγάλη αύξηση στον αριθμό κλινών παρουσιάσ<strong>τη</strong>κε μεταξύ των ετών 2003-2004, κάτι που πιθανότατα αποτέλεσε απόρροια των Ολυμπιακών αγώνων <strong>τη</strong>ς Αθήνας. Πιοσυγκεκριμένα, <strong>τη</strong>ν περίοδο 1998-2003 ο αριθμός ξενοδοχειακών <strong>και</strong> άλλων ομοειδών καταλυμάτωνπαρουσίασαν αύξηση <strong>τη</strong>ς τάξης του 23,16%, καθώς αυξήθηκαν από 95 σε 117. Ακολούθως, <strong>τη</strong>νπερίοδο 2003-2004 παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε αύξηση 6,84%, καθώς ο αριθμός καταλυμάτων έφτασε τα 125. Οαριθμός αυτών παρέμεινε ο ίδιος <strong>και</strong> το 2005, ενώ το 2006 αυξήθηκε κατά 2,40%, φτάνοντας τα 128ξενοδοχειακά <strong>και</strong> άλλα ομοειδή καταλύματα. Όσο αφορά στον αριθμό των δωματίων στα ξενοδοχεία<strong>και</strong> άλλα ομοειδή καταλύματα κατά <strong>τη</strong>ν περίοδο 1998-2003, αυτά αυξήθηκαν από 4.579 δωμάτια σε6.266 δωμάτια (ποσοστό 36,84%). Κατά <strong>τη</strong>ν περίοδο 2003-2004 ο αριθμός αυτών αυξήθηκε λίγοακόμα σε 6.861 δωμάτια (ποσοστό 9,50%) παραμένοντας σχεδόν τα ίδια <strong>για</strong> το 2005 (6.878 δωμάτια).Την περίοδο 2005-2006 παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε επιπλέον αύξηση κατά 5,13% με τον αριθμό των δωματίων ναφτάνει τα 7.231. Τέλος, σε ότι αφορά στον αριθμό κλινών κατά <strong>τη</strong>ν περίοδο 1998-2003παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε αύξηση 22,10%, καθώς κυμάνθηκαν από 9.400 κλίνες σε 11.477 κλίνες. Το 2003-2004σημειώθηκε μικρότερης τάξης αύξηση (9,67%), καθώς οι κλίνες αυξήθηκαν σε 12.587. Ο αριθμόςπαρέμεινε σχεδόν ίδιος <strong>και</strong> το 2005 (12.613 κλίνες) ενώ <strong>για</strong> το 2006 σημειώθηκε αύξηση 5,53%,καθώς ο αριθμός κλινών έφτασε τις 13.310 κλίνες.Στο ιστόγραμμα <strong>τη</strong>ς Εικόνας 2 απεικονίζεται η πληρό<strong>τη</strong>τα των ξενοδοχειακών καταλυμάτων κατά ταέ<strong>τη</strong> 2005 <strong>και</strong> 2006. Παρα<strong>τη</strong>ρείται ότι <strong>τη</strong> μέγισ<strong>τη</strong> πληρό<strong>τη</strong>τα το 2005 παρουσιάζουν τα Ξενοδοχεία 5αστέρων με ποσοστό 46,78%, ενώ το 2006 έρχονται σ<strong>τη</strong>ν τρί<strong>τη</strong> θέση με ποσοστό προτίμησης 45,57%,καθώς <strong>τη</strong>ν πρώ<strong>τη</strong> θέση λαμβάνουν τα Επιπλωμένα διαμερίσματα με ποσοστό 57,86%. Φαίνεταιλοιπόν να υφίσταται μια σημαντική αλλαγή σ<strong>τη</strong>ν προτίμηση των τουριστών όσο αφορά σ<strong>τη</strong>νπροτίμηση <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν επιλογή <strong>τη</strong>ς διαμονής τους. Όσο αφορά στις υπόλοιπες κα<strong>τη</strong>γορίες ξενοδοχείων, ταποσοστά προτίμησης τα δύο αυτά έ<strong>τη</strong> δεν διαφοροποιούνται σημαντικά, αλλά κυμαίνονται περίπουστα ίδια επίπεδα ανά έτος, καθώς σημαντική θέση σ<strong>τη</strong>ν προτίμηση των τουριστών κατέχουν <strong>και</strong> ταΠαραδοσιακά καταλύματα με ποσοστό 38,40% το 2005 <strong>και</strong> αύξηση <strong>τη</strong>ς τάξης του 5,24% το 2006(43,64%). Αξιοσημείω<strong>τη</strong> είναι στο σημείο αυτό η αύξηση <strong>τη</strong>ς τάξης 35,60% που καταγράφηκε σ<strong>τη</strong>νπροτίμηση των Επιπλωμένων διαμερισμάτων μεταξύ 2005 <strong>και</strong> 2006.Ολοκληρώνοντας με <strong>τη</strong>ν Εικόνα 3 <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν κίνηση που παρουσίασαν τα Τουριστικά camping, κατά ταέ<strong>τη</strong> 1998-2006 παρα<strong>τη</strong>ρείται μια σχεδόν σταθερή εικόνα αριθμού κλινών <strong>και</strong> καταλυμάτων έως <strong>και</strong> το2001, ενώ το 2002 <strong>και</strong> 2003 παρουσιάζεται μείωση <strong>και</strong> στα δύο. Ιδιαίτερα μεγάλη μείωσηπαρα<strong>τη</strong>ρείται στον αριθμό κλινών με τις τιμές αυτών να φτάνουν από τις 5.898 (2001) στις 1.510(2003), ενώ <strong>και</strong> πάλι το 2004 έως <strong>και</strong> το 2006 παρα<strong>τη</strong>ρείται αύξηση με τον αριθμό κλινών να φτάνειτις 4.456 (2006).267

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ90%80%70%60%Πληρό<strong>τη</strong>τα (%)50%40%30%20%10%0%2003 2004 2005 2006Ελλάδα Ν.Πιερίας Ν.Χαλκιδικής Ν.Ιωαννίνων Ν.ΛαρίσηςΕικόνα 4: Πληρό<strong>τη</strong>τα ξενοδοχείων <strong>και</strong> ομοειδών καταλυμάτων σε Εθνικό επίπεδο <strong>και</strong> ενδεικτικούςΝομούς600500Αριθμός καταλυμάτων40030020010002003 2004 2005 2006Ν.Πιερίας Ν.Χαλκιδικής Ν.Ιωαννίνων Ν.ΛάρισαςΕικόνα 5: Αριθμός καταλυμάτων σε ξενοδοχεία <strong>και</strong> ομοειδή καταλύματα (εκτός camping) σεδιάφορους Νομούς <strong>τη</strong>ς ΕλλάδαςΣ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 4 παρουσιάζεται η πληρό<strong>τη</strong>τα των ξενοδοχείων <strong>και</strong> ομοειδών καταλυμάτων σε επίπεδοχώρας, καθώς <strong>και</strong> ενδεικτικά σε άλλους Νομούς <strong>τη</strong>ς χώρας (Πιερίας, Χαλκιδικής, Ιωαννίνων <strong>και</strong>268

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΛάρισας). Πιο συγκεκριμένα, σε εθνικό επίπεδο <strong>τη</strong>ν περίοδο 2003-2004 η πληρό<strong>τη</strong>τα σημείωσεμείωση από 60,70% σε 55,60%, ενώ ανέκαμψε <strong>τη</strong>ν επόμενη χρονιά (2005) φτάνοντας το ποσοστό του58,60% <strong>και</strong> το 2006 το 59,80%. Σε επίπεδο Νομών, κατά <strong>τη</strong>ν περίοδο 2003-2006 οι Νομοί Πιερίας<strong>και</strong> Ιωαννίνων παρουσίασαν αύξηση <strong>τη</strong>ς πληρό<strong>τη</strong>τας κατά 2,50% <strong>και</strong> 5,96% αντίστοιχα. Από <strong>τη</strong>νάλλη οι Νομοί Χαλκιδικής <strong>και</strong> Λάρισας παρουσίασαν μείωση <strong>τη</strong>ς πληρό<strong>τη</strong>τας κατά 10,19% <strong>και</strong>16,89% αντίστοιχα. Συγκριτικά, ο Νομός Θεσσαλονίκης <strong>τη</strong>ν ίδια περίοδο (2003-2006) παρουσίασεμείωση <strong>τη</strong>ς πληρό<strong>τη</strong>τας των ξενοδοχειακών μονάδων καθώς μειώθηκε από 47,80% το 2003 σε43,00% το 2006, μείωση που πιθανότατα σχετίζεται με <strong>τη</strong>ν αύξηση που παρουσιάσ<strong>τη</strong>κε <strong>τη</strong>ν ίδιαπερίοδο σ<strong>τη</strong> δυναμικό<strong>τη</strong>τα των ξενοδοχειακών μονάδων (Εικόνα 1).Σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 5 παρουσιάζεται ο αριθμός των καταλυμάτων σε επιλεγμένους Νομούς <strong>τη</strong>ς χώρας πουμελετήθηκαν. Με βάση τα στοιχεία που συλλέχθηκαν παρα<strong>τη</strong>ρείται ότι στο Νομό Χαλκιδικής <strong>τη</strong>νπερίοδο 2003-2006 παρουσιάζει σταδιακή αύξηση στον αριθμό των καταλυμάτων κατά 5,97%, καθώςτα καταλύματα αυξήθηκαν από 486 το 2003 σε 515 το 2006. Επίσης, ο Νομός Πιερίας <strong>τη</strong>ν ίδιαπερίοδο παρουσίασε αύξηση αριθμού καταλυμάτων από 341 σε 365 (ποσοστό 7,04%) <strong>και</strong> στο ΝομόΛάρισας σημειώθηκε αύξηση κατά 4,76% (από 42 σε 44 καταλύματα). Στο Νομό Ιωαννίνωνσημειώθηκε μεγαλύτερης τάξης αύξηση (26,85%). Σε εθνικό επίπεδο, η αντίστοιχη αύξηση τουαριθμού καταλυμάτων ανέρχεται σε 4,86% <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο 2003-2006 (από 8.689 σε 9.111καταλύματα). Συγκριτικά με το Νομό Θεσσαλονίκης (με εξαίρεση το Νομό Ιωαννίνων)παρουσιάσ<strong>τη</strong>καν μικρότερα ποσοστά αύξησης, καθώς ο αριθμός των καταλυμάτων στο ΝομόΘεσσαλονίκης αυξήθηκε κατά 9,40% (από 117 το 2003 σε 125 το 2006). Τέλος, σε εθνικό επίπεδο οαριθμός των καταλυμάτων <strong>τη</strong> περίοδο 2003-2006 σημείωσε αύξηση 4,86%, καθώς τα καταλύματααυξήθηκαν από 8.689 το 2003 σε 9.111 το 2006.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Tour 3 «Αριθμός <strong>και</strong> πληρό<strong>τη</strong>τα ξενοδοχειακών καταλυμάτων» συνδέεται άμεσα με τουςδείκτες Tour 1 «Αφίξεις τουριστών» καθώς <strong>και</strong> με τους δείκτες Tour 2 «Διανυκτερεύσεις τουριστών»<strong>και</strong> Tour 4 «Τομεακή ανάλυση τουριστικής κίνησης».269

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα, αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1998-2006Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Τα στοιχεία συλλέχθηκαν από <strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ <strong>και</strong> θεωρούνται απόλυτα αξιόπιστα.Αδυναμίες: Δεν υπάρχουν στοιχεία <strong>για</strong> όλους τους Δήμους <strong>και</strong> Κοινό<strong>τη</strong>τες που εντάσσονται σ<strong>τη</strong>νπεριοχή ενδιαφέροντος του ερευνητικού έργου.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΟι ελλείψεις που παρουσιάσ<strong>τη</strong>καν κατά <strong>τη</strong> συλλογή δεδομένων <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>συνοψίζονται στα εξής κύρια σημεία:• Αδυναμία συγκέντρωσης στοιχείων <strong>για</strong> κάθε περιοχή του πεδίου έρευνας του ΟΡΘ.• Έλλειψη στοιχείων <strong>για</strong> τα ενοικιαζόμενα δωμάτια.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-270

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗTour 4ΤΟΜΕΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣΘεματική περιοχή:ΤουρισμόςDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει <strong>τη</strong>ν τομεακή ανάλυση <strong>τη</strong>ς τουριστικής κίνησης (εκδρομικός τουρισμός,συνεδριακός τουρισμός, οικο-αγροτουρισμός κλπ) σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΔεν έχουν βρεθεί στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.271

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΟΜΕΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Tour 4 «Τομεακή ανάλυση τουριστικής κίνησης» επιλέχθηκε να ενταχθεί στο Σύσ<strong>τη</strong>μαΔεικτών λόγω <strong>τη</strong>ς σημαντικό<strong>τη</strong>τας που έχει η τουριστική κίνηση, καθώς <strong>και</strong> οι τομείς στους οποίουςαυτή κατανέμεται, ανά χρονική περίοδο. Ο τουρισμός συμβάλλει τόσο σ<strong>τη</strong>ν κοινωνική, όσο <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>νοικονομική ανάπτυξη <strong>τη</strong>ς εκάστοτε περιοχής. Επιπλέον, η γνώση <strong>τη</strong>ς εικόνας που παρουσιάζει ητουριστική κίνηση ανά τομέα (εκδρομικός τουρισμός, συνεδριακός τουρισμός, οικο-αγροτουρισμόςκλπ) παρέχει στις τοπικές αρχές <strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>τα <strong>για</strong> λήψη κατάλληλων μέτρων με βάση τα ειδικάχαρακ<strong>τη</strong>ριστικά των διαφόρων τύπων τουρισμού (ανάγκες <strong>για</strong> ειδικού τύπου καταλύματα, συνεδριακάκέντρα, παραδοσιακά εστιατόρια κλπ). Παράλληλα, η τουριστική κίνηση ανά τομέα παρουσιάζεισχετικά διαφορετική εποχικό<strong>τη</strong>τα αυξημένης ζή<strong>τη</strong>σης. Η γνώση <strong>τη</strong>ς εποχικό<strong>τη</strong>τας <strong>τη</strong>ς τουριστικήςκίνησης αποτελεί ιδιαίτερα κρίσιμο παράγοντα <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ανάπτυξη ενός ορθολογικού <strong>και</strong> αειφόρουπλάνου τουριστικής ανάπτυξης, ενώ είναι απαραί<strong>τη</strong>το <strong>για</strong> το σχεδιασμό <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν υλοποίηση τωναπαιτούμενων υποδομών.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζεται ως ποσοστό των επιμέρους κα<strong>τη</strong>γοριών τουριστικής κίνησης (εκδρομικόςτουρισμός, συνεδριακός τουρισμός, οικο-αγροτουρισμός κλπ.) προς το σύνολο <strong>τη</strong>ς τουριστικήςκίνησης σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΔεν έχουν βρεθεί στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΑπό <strong>τη</strong>ν έρευνα που πραγματοποιήθηκε τόσο σ<strong>τη</strong>ν Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας, όσο <strong>και</strong>στο Σύνδεσμο Τουριστικών Επιχειρήσεων δε βρέθηκαν στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>,καθώς οι εν λόγω Φορείς δεν καταγράφουν επαρκή στοιχεία <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν κίνηση του τουρισμού στοζητούμενο επίπεδο ανάλυσης. Παρόλα αυτά, η ανάλυση <strong>τη</strong>ς τουριστικής κίνησης ανά τομέα(συνεδριακός, εκδρομικός, οικο-τουρισμός κλπ) θεωρείται σημαντική, καθώς η γνώση αυτή παρέχει<strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>τα <strong>τη</strong>ς καταγραφής ελλείψεων (π.χ. σε συνεδριακούς χώρους), ενώ παράλληλα βοηθά τιςτοπικές αρχές να βελτιώσουν τις διαθέσιμες υποδομές τους σε εκείνους τους τομείς στους οποίους οτουρισμός παρουσιάζει ιδιαίτερα αυξημένα ποσοστά ζή<strong>τη</strong>σης <strong>και</strong> προτίμησης.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-272

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Tour 4 «Τομεακή ανάλυση τουριστικής κίνησης» συνδέεται με τους δείκτες Tour 1«Αφίξεις τουριστών», Tour 2 «Διανυκτερεύσεις τουριστών», Tour 3 «Αριθμός <strong>και</strong> πληρό<strong>τη</strong>ταξενοδοχειακών καταλυμάτων» <strong>και</strong> Tour 5 «Οικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τα του τομέα τουρισμού».ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Δεν έχουν βρεθεί στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: -Χρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: -Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: -Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: -Ακρίβεια: -Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: -Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: -ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΛόγω <strong>τη</strong>ς σημαντικό<strong>τη</strong>τας <strong>τη</strong>ς τομεακής ανάλυσης <strong>τη</strong>ς τουριστικής κίνησης, κρίνεται αναγκαία ηπραγματοποίηση έρευνας σχετικά με <strong>τη</strong>ν κατανομή <strong>τη</strong>ς τουριστικής κίνησης σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-273

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗTour 5ΟΙΚΟ-ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥΘεματική περιοχή:ΤουρισμόςDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς παρουσιάζει <strong>τη</strong> σχετική εξέλιξη <strong>τη</strong>ς τουριστικής κίνησης σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ,σε σύγκριση τόσο με <strong>τη</strong>ν εξέλιξη των εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων, όσο <strong>και</strong> με <strong>τη</strong>ν κατανάλωσηνερού σ<strong>τη</strong>ν περιοχή, εξαιτίας <strong>τη</strong>ς αύξησης των αναγκών λόγω τουριστικής κίνησης.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟ δείκ<strong>τη</strong>ς απεικονίζει <strong>τη</strong> συσχέτιση των αφίξεων των τουριστών (Tour 1) με <strong>τη</strong>ν κατανάλωση νερού(Nera 1), καθώς <strong>και</strong> με τις εκπομπές των ρύπων (Atm 1). Εξαιτίας <strong>τη</strong>ς έλλειψης διαθέσιμηςπληροφορίας <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν κατανάλωση νερού σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν εξυπηρέ<strong>τη</strong>ση των αναγκών <strong>τη</strong>ςτουριστικής κίνησης, η συσχέτιση πραγματοποιείται με <strong>τη</strong> συνολική ζή<strong>τη</strong>ση πόσιμου νερού σ<strong>τη</strong>νπεριοχή. Κατά <strong>τη</strong>ν περίοδο 2004-2006, η συσχέτιση των αφίξεων των τουριστών με <strong>τη</strong>ν κατανάλωσηνερού περιγράφηκε ως ποσοστιαία μεταβολή με τιμή αναφοράς το 100. Με τον τρόπο αυτόαπεικόνισης <strong>τη</strong>ς συσχέτισης των δύο παραμέτρων φαίνεται η αισθητή αύξηση των αφίξεων τωντουριστών στο Νομό Θεσσαλονίκης καθώς οι τουρίστες που επισκέφ<strong>τη</strong>καν το Νομό Θεσσαλονίκηςαπό 653.938 το 2004 έφτασαν το 2006 τους 866.981 (ποσοστό αύξησης 32,58%). Την ίδια περίοδο, ηποσοστιαία αύξηση <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης νερού θεωρείται ελάχισ<strong>τη</strong>, καθώς φτάνει μόλις το 1,69%, αφούαυξήθηκε από 88.500.000 σε 90.000.000 m 3 .Σχετικά με <strong>τη</strong>ν συσχέτιση των αφίξεων τουριστών με τις εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων, δενπροκύπτει κάποιο συμπέρασμα, λόγω έλλειψης διαθέσιμων στοιχείων διαχρονικής εξέλιξης τωνεκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων, που προέρχονται τόσο από <strong>τη</strong>ν αύξηση του τοπικού πληθυσμούλόγω τουριστικής κίνησης, όσο <strong>και</strong> συνολικά.274

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΟΙΚΟ-ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΗ ένταξη του δείκ<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς οικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τας του τομέα τουρισμού στο Σύσ<strong>τη</strong>μα Δεικτών είναιιδιαίτερα σημαντική καθώς απεικονίζεται η συσχέτιση <strong>τη</strong>ς πληθυσμιακής μεταβολής λόγωτουριστικής κίνησης σ<strong>τη</strong>ν υπό μελέ<strong>τη</strong> περιοχή, τόσο με <strong>τη</strong>ν κατανάλωση του νερού, όσο <strong>και</strong> με τιςεκπομπές των ρύπων. Η γνώση <strong>τη</strong>ς ποσοστιαίας μεταβολής αυτών των τριών παραμέτρων έναντι τωνυπολοίπων παρέχει <strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>τα εξαγωγής χρήσιμων συμπερασμάτων όσο αφορά σ<strong>τη</strong> διαχρονικήπορεία των τιμών που λαμβάνουν οι συγκεκριμένες παράμετροι. Περίοδοι υψηλής τουριστικήςκίνησης έχουν ως αποτέλεσμα τόσο <strong>τη</strong>ν αύξηση των αναγκών <strong>για</strong> κατανάλωση νερού, όσο <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ναύξηση των εκπεμπόμενων ρύπων (κυρίως λόγω αυξημένης ζή<strong>τη</strong>σης σε μεταφορικό φορτίο). Με τοντρόπο αυτό το τοπικό περιβάλλον δέχεται μεγαλύτερες πιέσεις. Εν συντομία, με τον δείκ<strong>τη</strong> Tour 5«Οικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τα του τομέα τουρισμού» επιχειρείται η συσχέτιση <strong>τη</strong>ς ανάγκης <strong>για</strong> τουριστικήκίνηση με τις κρίσιμες πιέσεις <strong>για</strong> το φυσικό περιβάλλον, όπως η κατανάλωση νερού <strong>και</strong> οι εκπομπέςατμοσφαιρικών ρύπων.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζεται συσχετίζοντας τον αριθμό των αφίξεων των τουριστών σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνηςτου ΟΡΘ (Tour 1), με τις εκπομπές των ατμοσφαιρικών ρύπων (Atm 1) <strong>και</strong> το υδατικό ισοζύγιο(Nera 1). Αναφορικά με το υδατικό ισοζύγιο, η ανάλυση επικεντρώνεται τόσο σ<strong>τη</strong> συνολική ζή<strong>τη</strong>σηνερού, όσο <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong> συνολική διαθεσιμό<strong>τη</strong>τά τους σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ140130120110100908070602004 2005 2006Αφίξεις ΤουριστώνΚατανάλωση ΝερούΕικόνα 1: Οικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τα του τομέα τουρισμού275

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΣτο γράφημα <strong>τη</strong>ς Εικόνας 1 παρουσιάζεται η συσχέτιση των αφίξεων των τουριστών με <strong>τη</strong>νκατανάλωση νερού <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 2004-2006, ως ποσοστιαία μεταβολή <strong>και</strong> έχοντας τιμή αναφοράς το100. Με τον τρόπο αυτό απεικόνισης <strong>τη</strong>ς συσχέτισης των δύο παραμέτρων φαίνεται η αισθητήαύξηση των αφίξεων των τουριστών στο Νομό Θεσσαλονίκης κατά <strong>τη</strong> χρονική περίοδο 2004-2006,καθώς από 653.938 το 2004 έφτασαν τους 866.981 το 2006 τουρίστες (ποσοστό αύξησης 32,58%) σεσχέση με <strong>τη</strong>ν ελάχισ<strong>τη</strong> αύξηση <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης νερού από 88.500.000 m 3 το 2004 σε 90.000.000 m 3το 2006 (ποσοστό αύξησης 1,69%).ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Tour 5 «Οικο-αποδοτικό<strong>τη</strong>τα του τομέα τουρισμού» σχετίζεται με τον δείκ<strong>τη</strong> Tour 1«Αφίξεις τουριστών», καθώς <strong>και</strong> με τους δείκτες Atm 1 «Εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων» <strong>και</strong>Nera 1 «Κατανάλωση νερού», από τους οποίους αντλεί τα δεδομένα <strong>για</strong> τον υπολογισμό του.276

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα, αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Εταιρεία Ύδρευσης - Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ): Χορήγηση δεδομένων κατόπινμετάβασης σ<strong>τη</strong>ν εταιρεία <strong>και</strong> κατάθεσης σχετικής αί<strong>τη</strong>σης.Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης - Αποχέτευσης Δήμων Αγίου Αθανασίου, Αξιού, Βασιλικών,Επανομής, Κουφαλίων, Μηχανιώνας, Χαλάστρας (ΔΕΥΑ): Χορήγηση δεδομένων κατόπιν μετάβασηςστις εταιρείες <strong>και</strong> κατάθεσης σχετικών αιτήσεων.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2004-2006Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Τα στοιχεία που αφορούν στις αφίξεις των τουριστών συλλέχθηκαν από <strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ<strong>και</strong> θεωρούνται απόλυτα αξιόπιστα. Αξιόπιστα θεωρούνται <strong>και</strong> τα δεδομένα <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν κατανάλωσηνερού.Αδυναμίες: Δεν υπάρχουν στοιχεία <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν αύξηση <strong>τη</strong>ς ζή<strong>τη</strong>σης νερού που προέρχεται από <strong>τη</strong>ναντίστοιχη αύξηση <strong>τη</strong>ς τουριστικής κίνησης. Ομοίως <strong>και</strong> <strong>για</strong> τις εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 3Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΔεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία <strong>για</strong> το υδατικό ισοζύγιο, όπως επίσης <strong>και</strong> <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν κατανάλωσηπόσιμου νερού από τους τουρίστες που επισκέπτονται <strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ. Για το λόγο αυτόπραγματοποιείται συσχέτιση των αφίξεων με <strong>τη</strong> συνολική κατανάλωση νερού, όπως αποτυπώνεταιστο δείκ<strong>τη</strong> Nera 1. Επίσης, δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία διαχρονικής εξέλιξης των εκπομπώνατμοσφαιρικών ρύπων, που προέρχονται τόσο από <strong>τη</strong>ν αύξηση του τοπικού πληθυσμού λόγωτουριστικής κίνησης, όσο <strong>και</strong> συνολικά. Η ενσωμάτωση <strong>τη</strong>ς εν λόγω συσχέτισης πραγματοποιείται<strong>για</strong> λόγους πληρό<strong>τη</strong>τας, αλλά <strong>και</strong> <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ανάγκη υπολογισμού <strong>τη</strong>ς συγκεκριμένης παραμέτρου σεενδεχόμενη μελλοντική επι<strong>και</strong>ροποίηση του Συστήματος Δεικτών.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-277

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ278

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ - ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ279

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗAtm 1ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝΘεματική περιοχή: Ατμοσφαιρική ρύπανση – Κλιματική αλλαγήDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΕΛΛΕΙΨΗ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΑΣΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Atm 1 εκφράζει <strong>τη</strong> συνολική ποσό<strong>τη</strong>τα των ετήσιων εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων(εξαιρουμένων των εκπομπών των αερίων του φαινομένου θερμοκηπίου) <strong>τη</strong>ς περιοχής ευθύνης τουΟΡΘ. Πιο αναλυτικά, σκοπός του συγκεκριμένου δείκ<strong>τη</strong> αποτελεί η συνολική αποτύπωση τωνεκπομπών των αερίων ρύπων στους οποίους αναφέρεται η σχετική νομοθεσία: SO 2 , ΝΟ 2 , ΝΗ 3 ,NMVOCs, CO, PM 10 , PM 2,5 , C 6 H 6 , βαρέα μέταλλα, βενζοπυρένιο.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ πληροφορία που αντλήθηκε <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong> αναφέρεται στο έτος 2002. Λόγωέλλειψης δεδομένων <strong>για</strong> άλλα έ<strong>τη</strong>, δεν κατέσ<strong>τη</strong> δυνατός ο υπολογισμός <strong>τη</strong>ς διαχρονικής εξέλιξης τουδείκ<strong>τη</strong>. Πιο συγκεκριμένα, <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ <strong>και</strong> σύμφωνα με το παραδοτέο τουέργου «Ανάπτυξη Επιχειρησιακού Σχεδίου <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν καταπολέμηση <strong>τη</strong>ς ατμοσφαιρικής ρύπανσης σ<strong>τη</strong>Θεσσαλονίκη» που πραγματοποιήθηκε <strong>για</strong> λογαριασμό του ΥΠΕΧΩΔΕ, οι εκπομπές <strong>για</strong> τα ΝΟ xεκτιμώνται στους 29,58 kt, <strong>για</strong> τα NMVOCs στους 17,48 kt, <strong>για</strong> το CO στους 106,11 kt <strong>για</strong> τα PM 10στους 6,17 kt, ενώ <strong>για</strong> το SO 2 στους 12,76 kt.280

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕΚΠΟΜΠΕΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΣτις μέρες μας παρα<strong>τη</strong>ρείται μια συσσώρευση των ανθρωπίνων δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων σε σχετικά μικρέςπεριοχές εντός των αστικών συγκρο<strong>τη</strong>μάτων. Πιο συγκεκριμένα, οι περισσότερες οικονομικέςδρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες, στις οποίες κυρίαρχο ρόλο καταλαμβάνουν η παραγωγή <strong>και</strong> χρήση ενέργειας,συνοδεύονται από εκπομπές αερίων ρύπων, με συνέπεια <strong>τη</strong>ν υποβάθμιση του περιβάλλοντος,ιδιαιτέρως δε του αστικού. Η ατμοσφαιρική ρύπανση σε αστικό επίπεδο αποτελεί <strong>τη</strong>ν αιτία εμφάνισης<strong>για</strong> ένα ευρύ φάσμα προβλημάτων, σημαντικότερα εκ των οποίων θεωρούνται ο κίνδυνος <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νανθρώπινη υγεία λόγω <strong>τη</strong>ς εισπνοής σωματιδίων <strong>και</strong> αέριων ρύπων, η επιτάχυνση <strong>τη</strong>ς διάβρωσης <strong>και</strong>υποβάθμισης των υλικών, η καταστροφή ιστορικών μνημείων <strong>και</strong> κτιρίων, καθώς <strong>και</strong> η καταστροφή<strong>τη</strong>ς χλωρίδας εντός <strong>και</strong> γύρω από τις πόλεις. Κατά συνέπεια, γίνεται αντιληπτό το γεγονός ότι ηέκθεση σε αέρια ρύπανση αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα <strong>για</strong> έναν ιδιαίτερα υψηλό αριθμόπόλεων, τόσο εντός <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσο <strong>και</strong> σε παγκόσμια κλίμακα.Για <strong>τη</strong> δημιουργία ενός αποδοτικού σχεδίου διαχείρισης <strong>και</strong> βελτίωσης <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας αέρα, η ύπαρξηπεριεκτικών <strong>και</strong> επι<strong>και</strong>ροποιημένων απογραφών εκπομπών ρύπων αποτελεί ζή<strong>τη</strong>μα μείζονοςσημασίας, με δεδομένο το γεγονός ότι αποτελούν <strong>τη</strong> σημαντικότερη παράμετρο οποιουδήποτεπρογράμματος ελέγχου <strong>τη</strong>ς ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Ο δείκ<strong>τη</strong>ς Atm 1 «Εκπομπές Ατμοσφαιρικώνρύπων» εντάσσεται στο Σύσ<strong>τη</strong>μα Δεικτών, ώστε να αποτυπωθεί συνολικά το ρυπαντικό φορτίο πουπροέρχεται από <strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ <strong>και</strong> κατ’ επέκταση η συμβολή <strong>τη</strong>ς περιοχής σ<strong>τη</strong>νυποβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟι τιμές του δείκ<strong>τη</strong> Atm 1 λαμβάνονται από το παραδοτέο του έργου «Ανάπτυξη ΕπιχειρησιακούΣχεδίου <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν καταπολέμηση <strong>τη</strong>ς ατμοσφαιρικής ρύπανσης σ<strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη». Η συγκεκριμένημελέ<strong>τη</strong> εκπονήθηκε <strong>για</strong> λογαριασμό του ΥΠΕΧΩΔΕ.281

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ120100Ετήσιες εκπομπές (kt)806040200NOx NMVOC CO PM10 SO2Εικόνα 1: Εκτιμήσεις εκπομπών αέριων ρύπων σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ (2002)ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΓια <strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ, η συνολική αποτύπωση των εκπομπών των ατμοσφαιρικών ρύπων<strong>για</strong> το έτος 2002 απεικονίζεται σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 1. Πιο συγκεκριμένα, απεικονίζονται οι εκπομπές τωναερίων ρύπων ΝΟ x , NMVOCs, CO, PM 10 , SO 2 , <strong>για</strong> τους οποίους υπάρχουν διαθέσιμες εκτιμήσεις <strong>και</strong>οι οποίοι προκύπτουν από το σύνολο των παραγωγικών τομέων <strong>και</strong> λοιπών δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων.Χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά, <strong>και</strong> σύμφωνα με τα αποτελέσματα που προέκυψαν από το έργο «ΑνάπτυξηΕπιχειρησιακού Σχεδίου <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν καταπολέμηση <strong>τη</strong>ς ατμοσφαιρικής ρύπανσης σ<strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη», <strong>για</strong>το έτος 2002 οι εκπομπές <strong>για</strong> τα ΝΟ x ανέρχονται στους 29,58 kt, <strong>για</strong> τα NMVOCs στους 17,48 kt, <strong>για</strong>το CO στους 106,11 kt, <strong>για</strong> τα PM 10 στους 6,17 kt, ενώ <strong>για</strong> το SO 2 στους 12,76 kt.Η αδυναμία διαθεσιμό<strong>τη</strong>τας διαχρονικών στοιχείων αναφορικά με τις εκπομπές των ατμοσφαιρικώνρύπων (με εξαίρεση το έτος 2002), δεν είναι δυνατό να οδηγήσει σε ασφαλή συμπεράσματα σχετικάμε <strong>τη</strong>ν εξέλιξη του δείκ<strong>τη</strong>.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-282

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Atm 1 σχετίζεται με όλους τους δείκτες που είναι δυνατό να αποτελέσουν είτε κινητήριαδύναμη, είτε να επηρεάσουν το φορτίο των συνολικών εκπομπών. Κυρίως, είναι άμεσα συνδεδεμένοςμε τους δείκτες <strong>τη</strong>ς θεματικής περιοχής «Ενέργεια», «Μεταφορές» <strong>και</strong> «Βιομηχανία». Επίσης, οδείκ<strong>τη</strong>ς Atm 1 είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με <strong>τη</strong> θεματική περιοχή «Υγεία», καθώς έχει συσχετιστείμε πληθώρα επιπτώσεων που αφορούν σ<strong>τη</strong> δημόσια υγεία.ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας <strong>και</strong> Δημοσίων Έργων (Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.): «ΑνάπτυξηΕπιχειρησιακού Σχεδίου <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν καταπολέμηση <strong>τη</strong>ς ατμοσφαιρικής ρύπανσης σ<strong>τη</strong>ν Θεσσαλονίκη»Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2002Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από αξιόπιστους φορείς, σχετικούς με <strong>τη</strong> θεματική περιοχήτου δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Έλλειψη διαχρονικών στοιχείων εκπομπών ρύπων (υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία μόνο <strong>για</strong>ένα έτος) <strong>και</strong> <strong>για</strong> περιορισμένο αριθμό ρύπων στους οποίους αναφέρεται η σχετική νομοθεσία.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 2Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΔεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα <strong>για</strong> διαχρονικής εξέλιξης αναφορικά με τις εκπομπές τωνατμοσφαιρικών ρύπων σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ. Επίσης, δεν υπάρχουν στοιχεία <strong>για</strong> τουςυπόλοιπους ρύπους στους οποίους αναφέρεται η σχετική νομοθεσία.Αξίζει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σ<strong>τη</strong>ν ανάγκη <strong>συσ<strong>τη</strong>μα</strong>τικής καταγραφής του συνόλου των αέριωνρύπων. Η σπουδαιό<strong>τη</strong>τα <strong>τη</strong>ς δυναμικής επι<strong>και</strong>ροποίησης των απογραφών εκπομπών έγκειται στογεγονός ότι παρέχουν τα απαραί<strong>τη</strong>τα δεδομένα εισόδου κατά τις διαδικασίες προσομοίωσης <strong>τη</strong>ςποιό<strong>τη</strong>τας αέρα με χρήση υπολογιστικών εργαλείων από τους αρμόδιους φορείς.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-283

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗAtm 2ΑΠΟΣΥΝΔΕΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΘεματική περιοχή: Ατμοσφαιρική ρύπανση – Κλιματική αλλαγήDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Atm 2 αποτυπώνει <strong>τη</strong> σχετική τάση <strong>τη</strong>ς εξέλιξης των εκπομπών βασικών αερίων ρύπων,παράλληλα με <strong>τη</strong>ν εξέλιξη του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ. Οδείκ<strong>τη</strong>ς πληροφορεί <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν πορεία αποσύνδεσης <strong>τη</strong>ς οικονομικής ανάπτυξης <strong>τη</strong>ς περιοχής από <strong>τη</strong>νεπιβάρυνση του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΛόγω έλλειψης επαρκών δεδομένων που σχετίζονται με <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη των σχετικών δεικτών<strong>τη</strong>ς θεματικής περιοχής «Ατμοσφαιρική ρύπανση - Κλιματική αλλαγή», δεν κατέσ<strong>τη</strong> δυνατός οαναλυτικός υπολογισμός του δείκ<strong>τη</strong> Atm 2. Ωστόσο, σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 1 παρατίθενται εκτιμήσεις <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νποσοστιαία μεταβολή <strong>τη</strong>ς εξέλιξης των εκπομπών βασικών αερίων ρύπων από τους διάφορους τομείςενεργειακής κατανάλωσης <strong>και</strong> παραγωγικών δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων (βιομηχανία, οδικές μεταφορές,κεντρική θέρμανση), αποσυνδεδεμένων από το παραγόμενο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν σ<strong>τη</strong>νπεριοχή ευθύνης του ΟΡΘ.Για το σύνολο των αποσυνδεδεμένων από <strong>τη</strong>ν οικονομία εξεταζόμενων ατμοσφαιρικών ρύπων σεόλους τους τομείς ενεργειακής κατανάλωσης <strong>και</strong> παραγωγικών δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων εμφανίζεται τάσημείωσης <strong>τη</strong>ς σχετικής τους εξέλιξης σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ, με μοναδική εξαίρεση τα PM 10που προέρχονται από <strong>τη</strong>ν οδική κυκλοφορία. Το γεγονός αυτό είναι δυνατό να αποδοθεί σ<strong>τη</strong>νιδιαίτερα σημαντική αύξηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος κατά <strong>τη</strong> διάρκεια <strong>τη</strong>ς χρονικήςπερίοδο 1995-2002 που μελετάται.284

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑΠΟΣΥΝΔΕΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΗ παραγωγή <strong>και</strong> η κατανάλωση ενέργειας, ανάλογα με <strong>τη</strong>ν πηγή, μπορούν να οδηγήσουν σε εκπομπέςτων ατμοσφαιρικών ρύπων <strong>και</strong> αερίων του θερμοκηπίου, καθώς επίσης <strong>και</strong> σε άλλες περιβαλλοντικέςπιέσεις. Προκειμένου να καταπολεμηθεί η κλιματική αλλαγή, αλλά <strong>και</strong> να προστατευθούν ηανθρώπινη υγεία <strong>και</strong> οι φυσικοί πόροι, είναι αναγκαίο να μειωθεί η ενεργειακή ένταση <strong>και</strong> κατάσυνέπεια οι εκπομπές των αερίων ρύπων. Ο δείκ<strong>τη</strong>ς Atm 2 παρουσιάζει το βαθμό <strong>τη</strong>ς αποσύνδεσηςανάμεσα σ<strong>τη</strong>ν περιβαλλοντική πίεση που ασκείται στο ατμοσφαιρικό περιβάλλον (με κινητήριαδύναμη <strong>τη</strong>ν κατανάλωση ενέργειας) <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν οικονομική ανάπτυξη, η οποία μπορεί να διαδραματίσεισημαντικό ρόλο σ<strong>τη</strong> μείωση των αρνητικών επιπτώσεων <strong>τη</strong>ς χρήσης ενέργειας στο περιβάλλον.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟι συνολικές εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων παρουσιάζονται αναλυτικά στους δείκτες Atm 1«Εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων» <strong>και</strong> Atm 7 «Εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου», ενώ ηαντίστοιχη τομεακή τους ανάλυση αποτυπώνεται στους δείκτες Atm 4 <strong>και</strong> Atm 8. Αντίστοιχα, τοΑκαθάριστο Εγχώριο Προϊόν <strong>για</strong> το Νομό Θεσσαλονίκης παρατίθεται στο δείκ<strong>τη</strong> Popul 3 «ΑΕΠ ανάκάτοικο - Τομεακή κατανομή ΑΕΠ». Ο υπολογισμός του δείκ<strong>τη</strong> Atm 2 επιτυγχάνεται με <strong>τη</strong> διαίρεσητων δύο μεγεθών.285

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ125BIOMHXANIA10075502501995 2002SO2 NOx CH4 NMVOC125ΘΕΡΜΑΝΣΗ10075502501995 2002SO2NOx125ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ10075502501995 2002SO2 NOx CΟ NMVOC PM10Εικόνα 1: Αποσύνδεση εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων από <strong>τη</strong>ν οικονομία286

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΛόγω έλλειψης επαρκών δεδομένων που σχετίζονται με <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη των σχετικών δεικτών<strong>τη</strong>ς θεματικής περιοχής «Ατμοσφαιρική ρύπανση - Κλιματική αλλαγή», δεν κατέσ<strong>τη</strong> δυνατός οαναλυτικός υπολογισμός του δείκ<strong>τη</strong> Atm 2. Ωστόσο, σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 1 παρατίθενται εκτιμήσεις <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νποσοστιαία μεταβολή <strong>τη</strong>ς εξέλιξης των εκπομπών βασικών αερίων ρύπων από τους διάφορους τομείςενεργειακής κατανάλωσης <strong>και</strong> παραγωγικών δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων (βιομηχανία, οδικές μεταφορές,κεντρική θέρμανση), αποσυνδεδεμένων από το παραγόμενο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν σ<strong>τη</strong>νπεριοχή ευθύνης του ΟΡΘ.Για το σύνολο των αποσυνδεδεμένων από <strong>τη</strong>ν οικονομία εξεταζόμενων ατμοσφαιρικών ρύπων σεόλους τους τομείς ενεργειακής κατανάλωσης <strong>και</strong> παραγωγικών δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων εμφανίζεται τάσημείωσης <strong>τη</strong>ς σχετικής τους εξέλιξης σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ, με μοναδική εξαίρεση τα PM 10που προέρχονται από <strong>τη</strong>ν οδική κυκλοφορία. Το γεγονός αυτό είναι δυνατό να αποδοθεί σ<strong>τη</strong>νιδιαίτερα σημαντική αύξηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος κατά <strong>τη</strong> διάρκεια <strong>τη</strong>ς χρονικήςπερίοδο 1995-2002 που μελετάται.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Atm 2 συνδέεται άμεσα με τον Atm 1 «Eκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων» <strong>και</strong> Atm 7«Εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (GHGs)», καθώς επίσης <strong>και</strong> το δείκ<strong>τη</strong> Popul 3 «ΑΕΠ ανάκάτοικο - Τομεακή κατανομή ΑΕΠ».287

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα, αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας <strong>και</strong> Δημοσίων Έργων (Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.): «ΑνάπτυξηΕπιχειρησιακού Σχεδίου <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν καταπολέμηση <strong>τη</strong>ς ατμοσφαιρικής ρύπανσης σ<strong>τη</strong>ν Θεσσαλονίκη».Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου <strong>και</strong> Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης: «Εγκατάστασηπλήρους <strong>και</strong> αξιόπιστου συστήματος μαθηματικών μοντέλων ατμοσφαιρικής ρύπανσης στονΟργανισμό Θεσσαλονίκης», Τελική έκθεση, Τεύχος ΙΙ, Απογραφή εκπομπών αερίων ρύπων,Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2001.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1995, 2002Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: -Αδυναμίες: Έλλειψη διαχρονικών δεδομένων.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 3Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΛόγω <strong>τη</strong>ς σημασίας <strong>τη</strong>ς ταυτόχρονης παρακολούθησης <strong>τη</strong>ς εξέλιξης των εκπομπών βασικών αερίωνρύπων με <strong>τη</strong>ν αντίστοιχη του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος προς <strong>τη</strong>ν επίτευξη <strong>τη</strong>ς αειφόρουανάπτυξης, κρίνεται αναγκαία η <strong>συσ<strong>τη</strong>μα</strong>τική καταγραφή των εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων πουσχετίζονται με τους διάφορους τομείς ενεργειακής κατανάλωσης <strong>και</strong> παραγωγικών δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-288

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗAtm 3ΜΕΣΕΣ ΤΙΜΕΣ ΚΑΙ ΥΠΕΡΒΑΣΕΙΣ ΟΡΙΩΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝΘεματική περιοχή: Ατμοσφαιρική ρύπανση – Κλιματική αλλαγήDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΑΡΝΗΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς προσδιορίζει τις ετήσιες υπερβάσεις των ορίων που θέτουν οι σχετικές Κοινοτικές Οδηγίες<strong>για</strong> τους ρύπους SO 2 , ΝΟ 2 , ΝΟ x , NMVOCs, CO, PM 10 , PM 2,5 , C 6 H 6 , Ο 3 , βαρέα μέταλλα,βενζοπυρένιο.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΜε βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, εξάγεται το συμπέρασμα ότι οι συγκεντρώσεις των SO 2 , CO <strong>και</strong> ΝΟ 2σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ κυμαίνονται σε ικανοποιητικά επίπεδα. Για το ΝΟ 2 παρα<strong>τη</strong>ρούνται υπερβάσεις των ορίων<strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης στα σημεία αιχμής <strong>τη</strong>ς οδικής κυκλοφορίας. Εντούτοις, ο συγκεκριμένοςρύπος δείχνει σε βάθος χρόνου να εμφανίζει πτωτικές τάσεις. Αντίθετα, όσο αφορά στο Ο 3 <strong>και</strong> ταΡΜ 10 η κατάσταση σε σχέση με τα όρια <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν μπορεί να χαρακ<strong>τη</strong>ριστεί σεκαμία περίπτωση ως ικανοποιητική. Για το O 3 , μόνο ο σταθμός <strong>τη</strong>ς Αγ. Σοφίας φαίνεται να ικανοποιείτα θεσπισμένα όρια <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ πολύ πάνω από τα όρια βρίσκονται οισυγκεντρώσεις στις περιαστικές περιοχές του Πανοράματος <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς Νεοχωρούδας. Για τα ΡΜ 10 ,υφίσταται σημαντικό πρόβλημα υπερβάσεων σε όλους τους σταθμούς, με εξαίρεση το σταθμό τουΠανοράματος.289

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΜΕΣΕΣ ΤΙΜΕΣ ΚΑΙ ΥΠΕΡΒΑΣΕΙΣ ΟΡΙΩΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Atm 3 «Μέσες τιμές <strong>και</strong> υπερβάσεις ορίων ατμοσφαιρικών ρύπων» επιλέχθηκε λόγω τωνσημαντικών επιπτώσεων <strong>τη</strong>ς ατμοσφαιρικής ρύπανσης εντός αστικών περιοχών πρώτιστα σ<strong>τη</strong>δημόσια υγεία. Για το λόγο αυτό, τα υψηλά επίπεδα συγκεντρώσεων αέριων ρύπων αποτελούν μίααπό τις βασικότερες πιέσεις <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του αστικού περιβάλλοντος <strong>και</strong> η συμμόρφωση με τιςοριακές τιμές που έχει θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί μια κρίσιμη παράμετρο <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ναειφορία. Κατά συνέπεια, αποτελεί ζή<strong>τη</strong>μα μείζονος σημασίας η παρακολούθηση <strong>και</strong> αξιολόγηση τωνεπιπέδων <strong>τη</strong>ς ατμοσφαιρικής ρύπανσης.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟι συγκεντρώσεις των αερίων ρύπων προέρχονται από μετρήσεις του δικτύου <strong>τη</strong>ς ΠεριφέρειαςΚεντρικής Μακεδονίας (ΠΚΜ) <strong>και</strong> του αντιστοίχου του Δήμου Εχεδώρου. Το δίκτυο <strong>τη</strong>ς ΠΚΜελέγχει τα επίπεδα ποιό<strong>τη</strong>τας αέρα <strong>για</strong> 5 ρύπους <strong>για</strong> τους οποίους έχουν θεσπιστεί συγκεκριμένα όρια:Το διοξείδιο του θείου (SO 2 ), το διοξείδιο του αζώτου (NO 2 ), τα οξείδια του αζώτου (NO x ), τομονοξείδιο του άνθρακα (CO), το όζον (O 3 ) <strong>και</strong> τα αιωρούμενα σωματίδια (PM 10 ). Αντίστοιχα, τοδίκτυο του Δήμου Εχεδώρου ελέγχει τα επίπεδα ποιό<strong>τη</strong>τας αέρα <strong>για</strong> 3 ρύπους: Το SO 2 , το NO 2 <strong>και</strong> τοO 3 . Για τον υπολογισμό των συγκεντρώσεων των αερίων ρύπων κατά τα τελευταία 5 έ<strong>τη</strong> δενυπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα από το αντίστοιχο δίκτυο του Δήμου Θεσσαλονίκης.Από <strong>τη</strong> στατιστική επεξεργασία των μέσων ωριαίων τιμών συγκεντρώσεων προκύπτουν οι μέσεςημερήσιες <strong>και</strong> μέσες ετήσιες τιμές των συγκεντρώσεων <strong>για</strong> κάθε έναν από τους υπό εξέταση ρύπους,όπως επίσης <strong>και</strong> οι σχετικές υπερβάσεις των ορίων. Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, εξετάζονται οιυφιστάμενες συνθήκες <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας αέρα σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ σε σύγκριση με τα όρια που έχει θεσπίσει ηΕυρωπαϊκή Ένωση <strong>και</strong> εντοπίζονται τα προβλήματα σχετικά με <strong>τη</strong>ν ατμοσφαιρική ρύπανση εντόςαυτής. Στον Πίνακα 1 αποτυπώνονται οι οριακές τιμές <strong>για</strong> τον κάθε ρύπο.290

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠίνακας 1: Όρια <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα αέρα σύμφωνα με <strong>τη</strong>ν Ευρωπαϊκή Νομοθεσία291

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗμ g/m 335302520151050SO 22001 2002 2003 2004 2005 2006Σίνδος Κορδελιό Αγία Σοφία ΑΠΘΚαλαμαριά Διαβατά Σίνδος 2 ΚαλοχώριΕικόνα 1: Διαχρονική μεταβολή μέσης ετήσιας συγκέντρωσης SO 2mg/m 31,81,61,41,210,80,60,40,202001 2002 2003 2004 2005Αγ. Σοφίας Κορδ. Καλ. Σινδ.COΕικόνα 2: Διαχρονική μεταβολή μέσης ετήσιας συγκέντρωσης CO7060ΝΟ 2μ g/m 350403020100Όριο ΕΕ: 40 μg/m 32001 2002 2003 2004 2005 2006Σινδ. Νεοχ. Κορδ. Πλ. Δημ.Αγ. Σοφίας ΑΠΘ Παν. Καλ.Διαβ. Σιν.2 Καλοχ.Εικόνα 3: Διαχρονική μεταβολή μέσης ετήσιας συγκέντρωσης NO 2292

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ120100Ο 380μg/m 360402002001 2002 2003 2004 2005 2006Σινδ. Νεοχ. Κορδ. Αγ. Σοφίας ΑΠΘΠαν. Καλ. Διαβ. Σιν.2 Καλοχ.Εικόνα 4: Διαχρονική μεταβολή μέσης ετήσιας συγκέντρωσης O 38070PM 1060μg/m 3504030201002001 2002 2003 2004 2005 2006Σινδ. Κορδ. Αγ. Σοφίας Παν.Εικόνα 5: Διαχρονική μεταβολή μέσης ετήσιας συγκέντρωσης PM 1030NO 2Αριθμός Υπερβάσεων2418126Όριο ΕΕ: 18 ώρες02001 2002 2003 2004Αγ. Σοφίας ΑΠΘ Παν. Νεοχ. Καλ. Κορδ.Εικόνα 6: Διαχρονική μεταβολή του αριθμού των υπερβάσεων <strong>τη</strong>ς ωριαίας οριακής τιμής <strong>για</strong> το ΝΟ 2293

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 7: Διαχρονική μεταβολή του αριθμού ημερήσιων υπερβάσεων <strong>για</strong> το O 3Αριθμός υπερβάσεων300250200150100500Όριο ΕΕ: 35 ημέρεςPM 102001 2002 2003 2004 2005 2006Σινδ. (όριο 2005) Σινδ. (ετήσιο όριο) Παν. (όριο 2005)Παν. (ετήσιο όριο) Αγ.Σοφίας (όριο 2005) Αγ.Σοφίας (ετήσιο όριο)Κορδ. (όριο 2005)Κορδ. (ετήσιο όριο)Εικόνα 8: Διαχρονική μεταβολή του αριθμού ημερήσιων υπερβάσεων των ορίων <strong>για</strong> τα PM 10Εικόνα 9: Διαχρονική μεταβολή μέσης ετήσιας συγκέντρωσης NO x294

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΌσο αφορά στο CO, κατά <strong>τη</strong> διάρκεια του διαστήματος 2001-2006 δεν παρα<strong>τη</strong>ρήθηκαν υπερβάσεις<strong>τη</strong>ς μέσης 8-ωρης κυλιόμενης μέσης τιμής των 10 mg/m 3 που τίθεται σε ισχύ το 2010. Μοναδικήεξαίρεση αποτελεί ο σταθμός <strong>τη</strong>ς Αγ. Σοφίας, όπου το έτος 2001 καταγράφηκαν 11 μέρες μευπέρβαση του εν λόγω ορίου, ενώ καταγράφηκαν <strong>και</strong> 2 μέρες με υπέρβαση του ορίου των 16 mg/m 3που ήταν σε ισχύ το 2001. Σχετικά με το SO 2 , το όριο των τριών υπερβάσεων ανά έτος <strong>τη</strong>ς μέσηςημερήσιας συγκέντρωσης των 125 μg/m 3 ικανοποιείται στο σύνολο των σταθμών <strong>για</strong> όλη <strong>τη</strong> διάρκεια<strong>τη</strong>ς υπό εξέταση περιόδου. Όσο αφορά στο όριο των 24 υπερβάσεων <strong>τη</strong>ς μέσης ωριαίαςσυγκέντρωσης των 350 μg/m 3 ανά έτος, ο μέγιστος ετήσιος αριθμός υπερβάσεων παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε στοσταθμό του ΑΠΘ (4 υπερβάσεις <strong>για</strong> το 2004), γεγονός που καταδεικνύει <strong>τη</strong> μη ύπαρξη προβλήματος<strong>για</strong> το συγκεκριμένο ρύπο. Κατά συνέπεια, εξάγεται το συμπέρασμα ότι δεν υφίσταται πρόβλημασχετικά με τα επίπεδα CO <strong>και</strong> SO 2 σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ.Όσο αφορά στον ετήσιο αριθμό υπερβάσεων <strong>τη</strong>ς ωριαίας οριακής τιμής των 200 µg/m³ <strong>για</strong> το ΝΟ 2 ,δεν υφίσταται καμία παραβίαση του αντίστοιχου ορίου <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης καθ’ όλη <strong>τη</strong> διάρκεια<strong>τη</strong>ς υπό εξέταση περιόδου, αφού σε κανένα σταθμό δεν παρα<strong>τη</strong>ρείται υπέρβαση <strong>τη</strong>ς μέσης ωριαίαςσυγκέντρωσης των 200 µg/m³ <strong>για</strong> περισσότερες από 18 φορές ανά έτος (Εικόνα 6). Η σύγκριση με<strong>τη</strong>ν επικείμενη οριακή τιμή των 40 µg/m³, όσο αφορά σ<strong>τη</strong>ν ετήσια μέση τιμή που τίθεται σε ισχύ το2010 (Εικόνα 3), εμφανίζει μία σαφή τάση υπέρβασης του εν λόγω ορίου στους αστικούς σταθμούς<strong>τη</strong>ς Αγ. Σοφίας, <strong>τη</strong>ς Πλ. Δημοκρατίας <strong>και</strong> του ΑΠΘ, καθώς <strong>και</strong> στο σταθμό του Κορδελιού. Παρότιστο σταθμό <strong>τη</strong>ς Καλαμαριάς δεν παρα<strong>τη</strong>ρούνται υπερβάσεις, οι μέσες τιμές του έτους κυμαίνονται σεεπίπεδα πολύ κοντά στα 40 μg/m 3 . Για τους περιαστικούς σταθμούς του Πανοράματος, <strong>τη</strong>ςΝεοχωρούδας <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς Σίνδου, δεν εμφανίζεται καμία υπέρβαση.Για το Ο 3 παρα<strong>τη</strong>ρούνται υπερβάσεις <strong>τη</strong>ς οριακής τιμής που τίθεται σε ισχύ το 2010 <strong>για</strong> ένασημαντικό αριθμό ημερών (ημέρες με μέγισ<strong>τη</strong> κυλιόμενη 8-ωρη μέση συγκέντρωση που υπερβαίνει<strong>τη</strong>ν οριακή τιμή των 120 μg/m 3 ) <strong>για</strong> κάθε έτος κατά <strong>τη</strong> διάρκεια <strong>τη</strong>ς περιόδου 2001-2004 (Εικόνα 7).Η φαινομενική μείωση στον ετήσιο αριθμό υπερβάσεων που παρα<strong>τη</strong>ρείται σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 7 <strong>για</strong> το έτος2004 είναι απόρροια του χαμηλού αριθμού έγκυρων μετρήσεων που έλαβαν χώρα κατά <strong>τη</strong> διάρκειατου συγκεκριμένου έτους <strong>και</strong>, συνεπώς, δε συνιστά ένδειξη τάσης που θα πρέπει να ληφθεί σοβαράυπόψη.Για τα ΡΜ 10 <strong>και</strong> <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 2001-2006, ο ετήσιος αριθμός υπερβάσεων <strong>τη</strong>ς ημερήσιας οριακής τιμής(δε θα πρέπει να υπερβαίνει τα 50 μg/m 3 <strong>για</strong> περισσότερες από 35 φορές το χρόνο) κυμάνθηκε σειδιαιτέρως αυξημένα επίπεδα. Ο χαμηλότερος αριθμός υπερβάσεων παρα<strong>τη</strong>ρείται στο σταθμό τουΠανοράματος, ενώ στους σταθμούς <strong>τη</strong>ς Σίνδου, του Κορδελιού <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς Αγ. Σοφίας ο ετήσιος αριθμόςυπερβάσεων κυμαίνεται σε επίπεδα σημαντικά υψηλότερα από το προαναφερθέν όριο. Αξίζει νασημειωθεί ότι αν κατά <strong>τη</strong> διάρκεια <strong>τη</strong>ς περιόδου 2001-2004 ίσχυε το όριο που τέθηκε σε ισχύ <strong>τη</strong>ν1/1/2005 <strong>και</strong> όχι το εκάστοτε όριο του έτους (λόγω του περιθωρίου ανοχής που θέσπισε η Οδηγία99/30/ΕΚ), έτσι ο παρα<strong>τη</strong>ρούμενος αριθμός υπερβάσεων θα κυμαίνονταν σε σημαντικά υψηλότεραεπίπεδα. Το «χάσμα σύγκλισης» μπορεί εύκολα να γίνει αντιληπτό από <strong>τη</strong>ν Εικόνα 8, σ<strong>τη</strong>ν οποίααπεικονίζεται ο ετήσιος αριθμός υπερβάσεων <strong>για</strong> τα ΡΜ 10 κατά <strong>τη</strong> διάρκεια <strong>τη</strong>ς περιόδου 2001-2006,τόσο με βάση το όριο που ίσχυε ανά έτος κατά <strong>τη</strong> διάρκεια <strong>τη</strong>ς εν λόγω περιόδου, όσο <strong>και</strong> με βάση τοόριο που τέθηκε σε ισχύ το 2005.Επίσης, σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 5 παρουσιάζεται η διαχρονική μεταβολή <strong>τη</strong>ς ετήσιας συγκέντρωσης των PM 10<strong>για</strong> το διάσ<strong>τη</strong>μα 2001-2006, στο οποίο παρα<strong>τη</strong>ρείται καθαρά μια τάση σταθεροποίησης των μέσωνετήσιων συγκεντρώσεων PM 10 σε επίπεδα πάνω από το όριο <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης (40 μg/m 3 )στους σταθμούς <strong>τη</strong>ς Σίνδου, του Κορδελιού <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς Αγ. Σοφίας, ενώ ακόμη <strong>και</strong> στο σταθμό του295

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠανοράματος, ο οποίος είναι περιαστικός σταθμός με σχετικά χαμηλό φόρτο οδικής κυκλοφορίας, ταεπίπεδα PM 10 εμφανίζονται πολύ κοντά στο προαναφερθέν όριο. Τα παραπάνω καταδεικνύουν ότισ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ, <strong>και</strong> ειδικότερα εντός του αστικού ιστού, υφίσταται ιδιαίτερα σημαντικό πρόβλημα όσοαφορά στις συγκεντρώσεις ΡΜ 10 , το οποίο χρίζει όσο το δυνατόν άμεσης αντιμετώπισης.Όσο αφορά σ<strong>τη</strong>ν ετήσια οριακή τιμή <strong>για</strong> τα ΝΟ x σχετικά με <strong>τη</strong>ν προστασία των οικοσυσ<strong>τη</strong>μάτων(30 μg/m 3 ), υπερβάσεις του εν λόγω ορίου παρα<strong>τη</strong>ρούνται στους αστικούς σταθμούς <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ.Ωστόσο, <strong>για</strong> τους περιαστικούς <strong>και</strong> αγροτικούς σταθμούς, όπου το όριο <strong>τη</strong>ς προστασίας τωνοικοσυσ<strong>τη</strong>μάτων επιδεικνύει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, οι παρα<strong>τη</strong>ρούμενες τιμές κυμαίνονται σεσημαντικά χαμηλότερα επίπεδα (Εικόνα 9).ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΣύγκριση τιμών δείκ<strong>τη</strong> με αντίστοιχες μετρήσεις που έλαβαν χώρα σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς Αθήνας:Εικόνα 10: Διαχρονική διακύμανση ετήσιας μέσης τιμής του ΝO 2Εικόνα 11: Διαχρονική διακύμανση ετήσιας μέσης τιμής των PM 10296

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 12: Ετήσιος αριθμός υπερβάσεων <strong>για</strong> τα ΡΜ 10 το έτος 2006 (με κόκκινο χρώμα οι σταθμοίστους οποίους υφίσταται παραβίαση του ορίου των 35 υπερβάσεων ανά έτος)Τα επίπεδα ρύπανσης σ<strong>τη</strong>ν Ευρύτερη Περιοχή Αθηνών (ΕΠΑ) είναι σε γενικές γραμμές παρόμοια μετα αντίστοιχα <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ. Πιο συγκεκριμένα, όσο αφορά στους ρύπους SO 2 , CO, C 6 Η 6 , Ni, As, Cd <strong>και</strong>Pb δεν υπάρχει ιδιαίτερο πρόβλημα, αφού είτε δεν υφίστανται υπερβάσεις των αντίστοιχων ορίων είτεοι παρα<strong>τη</strong>ρούμενες υπερβάσεις των ορίων <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης κυμαίνονται σε επίπεδασημαντικά χαμηλότερα από τα επιτρεπόμενα.Όσο αφορά στο ΝΟ 2 , υπερβάσεις <strong>τη</strong>ς ετήσιας οριακής τιμής παρα<strong>τη</strong>ρούνται διαχρονικά στουςπερισσότερους σταθμούς μέτρησης (Εικόνα 10). Σημαντική επίδραση σε αυτό έχει το γεγονός ότι οιπερισσότεροι από τους σταθμούς <strong>τη</strong>ς ΕΠΑ είναι αστικοί. Σε ότι αφορά στον ετήσιο αριθμόυπερβάσεων <strong>για</strong> το ΝΟ 2 , δεν παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε καμία υπέρβαση κατά <strong>τη</strong> διάρκεια του έτους 2006, ενώ ητελευταία υπέρβαση του εν λόγω ορίου καταγράφηκε το 2001. Για το Ο 3 , τα επίπεδα αέριας ρύπανσηςστους περιαστικούς σταθμούς είναι παρεμφερή με αυτά που καταγράφονται στους αντίστοιχους <strong>τη</strong>ςΕΠΘ. Σχετικά με τα επίπεδα σωματιδιακής ρύπανσης, οι τιμές των PM 10 είναι εξίσου αυξημένες,όπως αυτές <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ. Υπερβάσεις <strong>τη</strong>ς ετήσιας οριακής τιμής παρα<strong>τη</strong>ρούνται διαχρονικά στουςπερισσότερους σταθμούς <strong>για</strong> τους οποίους υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία (Εικόνα 11), ενώ παρόμοιασυμπεριφορά εμφανίζει <strong>και</strong> ο ετήσιος αριθμός υπερβάσεων <strong>τη</strong>ς ημερήσιας οριακής τιμής (Εικόνα 12).ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Atm 3 «Μέσες τιμές <strong>και</strong> υπερβάσεις ορίων ατμοσφαιρικών ρύπων» συνδέεται με τουςδείκτες Atm 1 «Εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων», Atm 5 «Έκθεση σ<strong>τη</strong>ν ατμοσφαιρική ρύπανση ανάκα<strong>τη</strong>γορία αποδέκ<strong>τη</strong>» <strong>και</strong> Atm 6 «Ποιό<strong>τη</strong>τα αέρα εσωτερικών χώρων».297

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Δίκτυο Καταγραφής Αέριας Ρύπανσης AIRBASE: Άντληση από <strong>τη</strong>ν ιστοσελίδα <strong>τη</strong>ς Airbase(http://etc-acc.eionet.eu.int/databases/airbase.html) των μέσων ωριαίων τιμών των μετρήσεων τουΔικτύου Ελέγχου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης που λειτουργεί σ<strong>τη</strong>ν ΠΚΜ <strong>και</strong> αποτελείται από 8μετρητικούς σταθμούς.Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας: Τεχνική έκθεση «Η ατμοσφαιρική ρύπανση στο ΠολεοδομικόΣυγκρό<strong>τη</strong>μα <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης» (Έ<strong>τη</strong> 2001-2006).Δήμος Εχεδώρου: Τεχνική έκθεση «Αποτελέσματα μετρήσεων ατμοσφαιρικής ρύπανσης στο ΔήμοΕχεδώρου» (Έ<strong>τη</strong> 2003-2005).Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Η πληροφορία που αντλήθηκε <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong> αναφέρεταισ<strong>τη</strong>ν περίοδο 2001-2006. Λόγω έλλειψης διαθέσιμων επεξεργασμένων δεδομένων δεν κατέσ<strong>τη</strong>δυνατός ο υπολογισμός του δείκ<strong>τη</strong> όσο αφορά τα PM 10 <strong>για</strong> το έτος 2005. Για τον Δήμο Εχεδώρου <strong>τη</strong>χρονική περίοδο 2001-2002 δεν υπήρξαν μετρήσεις διότι έλαβε χώρα η αντικατάσταση των παλαιώνοργάνων μέτρησης με νέα.Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από μελέτες <strong>και</strong> εκθέσεις αξιόπιστων φορέων σχετικών με<strong>τη</strong> θεματική περιοχή του δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων <strong>για</strong> το έτος 2005 όσο αφορά στα επίπεδα ΡΜ 10 . Έλλειψη δεδομένωνμέσων ωριαίων τιμών των μετρήσεων του Δικτύου Ελέγχου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης του ΔήμουΘεσσαλονίκης, παρότι υπήρξε σχετικό αί<strong>τη</strong>μα.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1298

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΑξίζει να υπογραμμιστεί η ανάγκη ενίσχυσης των διαθέσιμων υποδομών καταγραφής των επιπέδωνατμοσφαιρικής ρύπανσης σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ. Πιο συγκεκριμένα, απαιτούνται σταθμοίμέτρησης των επιπέδων <strong>τη</strong>ς ατμοσφαιρικής ρύπανσης <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν παρακολούθηση <strong>και</strong> καταγραφή (σεσυνεχή βάση) των συγκεντρώσεων των ρύπων PM 2,5 , NMVOC, Pb, C 6 H 6 , As, Cd, Ni <strong>και</strong> PAHs, μεδεδομένο το γεγονός ότι οι παραπάνω ρύποι έχουν θεσμοθε<strong>τη</strong>μένα όρια (ή επίκειται η θεσμοθέ<strong>τη</strong>σήτους). Η εν λόγω ανάγκη ενισχύεται από το γεγονός ότι αποτελούν ουσίες που έχουν συσχετιστεί μευψηλό δείκ<strong>τη</strong> επικινδυνό<strong>τη</strong>τας <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ανθρώπινη υγεία. Ειδικότερα <strong>για</strong> τα αιωρούμενα σωματίδια, ηκαταγραφή των συγκεντρώσεων όλων των επιμέρους κα<strong>τη</strong>γοριών προτείνεται να πραγματοποιείται σεμεγαλύτερο εύρος περιοχών <strong>και</strong> σε συνεχή βάση. Με τον τρόπο αυτό είναι εφικτή η διαχρονική <strong>και</strong>περισσότερο <strong>συσ<strong>τη</strong>μα</strong>τική παρακολούθησή τους, γεγονός που επιτρέπει <strong>τη</strong>ν αποτίμηση <strong>τη</strong>ς πορείαςπρος συγκεκριμένους στόχους <strong>και</strong> <strong>τη</strong> λήψη αποφάσεων.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς έχει ενταχθεί στο σύνολο των διαρθρωτικών δεικτών με τους οποίους ελέγχεται η πρόοδοςπρος <strong>τη</strong>ν αειφόρο ανάπτυξη από <strong>τη</strong>ν Ευρωπαϊκή Ένωση.299

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗAtm 4ΤΟΜΕΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝΘεματική περιοχή: Ατμοσφαιρική ρύπανση – Κλιματική αλλαγήDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΕΛΛΕΙΨΗ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΑΣΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Atm 4 αναφέρεται σ<strong>τη</strong>ν ανάλυση <strong>τη</strong>ς συνεισφοράς των τομέων ενεργειακής κατανάλωσης<strong>και</strong> παραγωγικών δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων (βιομηχανία, οδικές μεταφορές, κεντρική θέρμανση κ.ά.) στιςσυνολικές εκπομπές των αερίων ρύπων <strong>τη</strong>ς υπάρχουσας νομοθεσίας.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΣτα πλαίσια του υπολογισμού του δείκ<strong>τη</strong> Atm 4, δεν κατέσ<strong>τη</strong> δυνατή η τομεακή ανάλυση τωνεκπομπών των βασικών ατμοσφαιρικών ρύπων <strong>για</strong> περισσότερα από ένα έ<strong>τη</strong>. Ωστόσο, όσον αφοράσ<strong>τη</strong>ν τομεακή ανάλυση των εκπομπών των βασικών ρύπων σ<strong>τη</strong> περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ <strong>για</strong> το έτοςαναφοράς (2002), το μεγαλύτερο ποσοστό των εκπομπών NO x οφείλεται σ<strong>τη</strong>ν οδική κυκλοφορία.Επίσης, οι οδικές μεταφορές είναι υπεύθυνες <strong>για</strong> το μεγαλύτερο ποσοστό των εκπομπών NMVOCs,ενώ <strong>και</strong> <strong>για</strong> τις εκπομπές του CO οι οδικές μεταφορές είναι υπεύθυνες <strong>για</strong> <strong>τη</strong> συντριπτική πλειοψηφίατου ρυπαντικού φορτίου. Παράλληλα, όσον αφορά στα PM 10 είναι σαφές ότι ο κύριος όγκος τωνεκπομπών προέρχεται από τις βιομηχανικές δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες. Η βιομηχανική δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα <strong>τη</strong>ςπεριοχής ευθύνης του ΟΡΘ υποδεικνύεται ως υπεύθυνη <strong>και</strong> <strong>για</strong> το μεγαλύτερο ποσοστό τωνεκπομπών SO 2 .300

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΟΜΕΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΠροκειμένου να υπάρξει μια πλήρης <strong>και</strong> σε βάθος ανάλυση <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας αέρα σ<strong>τη</strong>ν περιοχήμελέ<strong>τη</strong>ς, καθώς <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς συσχέτισής <strong>τη</strong>ς με τις εκπομπές ρύπων που εκλύονται στον αέρα <strong>τη</strong>ς περιοχήςαπό τις πηγές εκπομπών, απαιτείται η τομεακή ανάλυση των εκπομπών των ρύπων <strong>για</strong> τους οποίουςυπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία. Η τομεακή ανάλυση αποτελεί το υπόβαθρο <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν υποστήριξη <strong>τη</strong>ςδράσης των τοπικών αρμοδίων φορέων, με τρόπο τέτοιο ώστε να καταστεί δυνατή η αξιολόγηση τωνεπιπτώσεων που ενδέχεται να έχουν πιθανές παρεμβάσεις σε τοπικό επίπεδο.Η ένταξη του δείκ<strong>τη</strong> Atm 4 «Τομεακή ανάλυση εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων» θεωρείται κρίσιμη,με δεδομένο ότι ο δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζει <strong>τη</strong>ν ποσοστιαία συμμετοχή παραγωγικών τομέων <strong>και</strong> λοιπώνδρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων (βιομηχανία, οδικές μεταφορές, κεντρική θέρμανση κ.ά.) στις συνολικές εκπομπέςτων ατμοσφαιρικών ρύπων στους οποίους αναφέρεται η σχετική νομοθεσία.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟι τιμές του δείκ<strong>τη</strong> Atm 4 λαμβάνονται από το παραδοτέο του έργου «Ανάπτυξη ΕπιχειρησιακούΣχεδίου <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν καταπολέμηση <strong>τη</strong>ς ατμοσφαιρικής ρύπανσης σ<strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη». Η συγκεκριμένημελέ<strong>τη</strong> εκπονήθηκε <strong>για</strong> λογαριασμό του ΥΠΕΧΩΔΕ.301

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 1: Τομεακή ανάλυση εκπομπών NO x σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ (2002)Εικόνα 2: Τομεακή ανάλυση εκπομπών NMVOCs σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ (2002)Εικόνα 3: Τομεακή ανάλυση εκπομπών CO σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ (2002)302

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 4: Τομεακή ανάλυση εκπομπών PM 10 σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ (2002)Εικόνα 5: Τομεακή ανάλυση εκπομπών SO 2 σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ (2002)303

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΌπως απεικονίζεται σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 1, το μεγαλύτερο ποσοστό των εκπομπών NO x προέρχεται από <strong>τη</strong>νοδική κυκλοφορία (53%), ενώ σημαντική είναι <strong>και</strong> η συμβολή των βιομηχανικών δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων(13%). Επίσης, οι οδικές μεταφορές είναι υπεύθυνες <strong>για</strong> <strong>τη</strong> συντριπτική πλειοψηφία, τόσο τωνεκπομπών NMVOCs (87%), όσο <strong>και</strong> των εκπομπών CO (85%) (Εικόνες 2 <strong>και</strong> 3 αντίστοιχα). Όσοναφορά στα PM 10 , από <strong>τη</strong>ν Εικόνα 4 είναι σαφές ότι ο κύριος όγκος των εκπομπών προέρχεται από τιςβιομηχανικές δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες (73%). Άξια λόγου είναι <strong>και</strong> η συνεισφορά του τομέα των οδικώνμεταφορών, με ποσοστό που ανέρχεται στο 13%. Σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 5, αποτυπώνεται η τομεακή ανάλυσητων εκπομπών SO 2 <strong>για</strong> το έτος αναφοράς. Η βιομηχανική δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα <strong>τη</strong>ς περιοχής ευθύνης τουΟΡΘ είναι υπεύθυνη <strong>για</strong> το μεγαλύτερο ποσοστό των εκπομπών του SO 2 (63%). Εξίσου σημαντικήείναι <strong>και</strong> η συνεισφορά, τόσο του τομέα των μεταφορών με ποσοστό που ανέρχεται στο 24%, όσο <strong>και</strong>του τομέα <strong>τη</strong>ς θέρμανσης εσωτερικών χώρων από <strong>τη</strong> λειτουργία των κεντρικών θερμάνσεων μεποσοστό που ανέρχεται στο 12%.Η αδυναμία διαθεσιμό<strong>τη</strong>τας διαχρονικών στοιχείων αναφορικά με τις εκπομπές των ατμοσφαιρικώνρύπων (με εξαίρεση το έτος 2002), δεν είναι δυνατό να οδηγήσει σε ασφαλή συμπεράσματα σχετικάμε <strong>τη</strong>ν εξέλιξη του δείκ<strong>τη</strong>.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Atm 4 σχετίζεται με όλους τους δείκτες που είναι δυνατό να αποτελέσουν είτε κινητήριαδύναμη, είτε να επηρεάσουν το φορτίο των συνολικών εκπομπών. Κυρίως, είναι άμεσα συνδεδεμένοςμε τους δείκτες <strong>τη</strong>ς θεματικής περιοχής «Ενέργεια», «Μεταφορές» <strong>και</strong> «Βιομηχανία». Επίσης, οδείκ<strong>τη</strong>ς Atm 4 είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με <strong>τη</strong> θεματική περιοχή «Υγεία», καθώς έχει συσχετιστείμε πληθώρα επιπτώσεων που αφορούν σ<strong>τη</strong> δημόσια υγεία.304

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας <strong>και</strong> Δημοσίων Έργων (Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.): «ΑνάπτυξηΕπιχειρησιακού Σχεδίου <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν καταπολέμηση <strong>τη</strong>ς ατμοσφαιρικής ρύπανσης σ<strong>τη</strong>ν Θεσσαλονίκη»Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2002Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από αξιόπιστους φορείς, σχετικούς με <strong>τη</strong> θεματική περιοχήτου δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Έλλειψη διαχρονικών στοιχείων εκπομπών ρύπων (υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία μόνο <strong>για</strong>ένα έτος) <strong>και</strong> <strong>για</strong> περιορισμένο αριθμό ρύπων στους οποίους αναφέρεται η σχετική νομοθεσία.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 2Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΔεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα <strong>για</strong> διαχρονικής εξέλιξης αναφορικά με τις εκπομπές τωνατμοσφαιρικών ρύπων σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ. Επίσης, δεν υπάρχουν στοιχεία <strong>για</strong> τουςυπόλοιπους ρύπους στους οποίους αναφέρεται η σχετική νομοθεσία.Αξίζει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σ<strong>τη</strong>ν ανάγκη <strong>συσ<strong>τη</strong>μα</strong>τικής καταγραφής του συνόλου των αέριωνρύπων. Η σπουδαιό<strong>τη</strong>τα <strong>τη</strong>ς δυναμικής επι<strong>και</strong>ροποίησης των απογραφών εκπομπών έγκειται στογεγονός ότι παρέχουν τα απαραί<strong>τη</strong>τα δεδομένα εισόδου κατά τις διαδικασίες προσομοίωσης <strong>τη</strong>ςποιό<strong>τη</strong>τας αέρα με χρήση υπολογιστικών εργαλείων από τους αρμόδιους φορείς.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-305

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗAtm 5ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΑΠΟΔΕΚΤΗΘεματική περιοχή: Ατμοσφαιρική ρύπανση – Κλιματική αλλαγήDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει <strong>τη</strong>ν έκθεση σ<strong>τη</strong>ν ατμοσφαιρική ρύπανση ανά κα<strong>τη</strong>γορία αποδέκ<strong>τη</strong>. Με τονδείκ<strong>τη</strong> υπολογίζονται η υπόβαθρη (background) ατμοσφαιρική ρύπανση (επίπεδο οροφής κτιρίου),καθώς <strong>και</strong> η συνεισφορά <strong>τη</strong>ς κυκλοφορίας σ<strong>τη</strong>ν ατμοσφαιρική ρύπανση, υπολογίζοντας <strong>τη</strong> διαφοράτων μετρήσεων ατμοσφαιρικών ρύπων σε επίπεδο δρόμου (hotspot) από τις μετρήσεις υποβάθρου(background).ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΔεν έχουν βρεθεί στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.306

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕΚΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΑΠΟΔΕΚΤΗΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΣτο δομημένο αστικό περιβάλλον η πυκνό<strong>τη</strong>τα <strong>τη</strong>ς κυκλοφορίας είναι μεγαλύτερη <strong>και</strong> οισυγκεντρώσεις των αερίων από τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων είναι σε υψηλότερα επίπεδα από ότιστις περιαστικές ή στις αγροτικές περιοχές. Κατά συνέπεια η έκθεση του πληθυσμού σε αυξημένεςσυγκεντρώσεις είναι ακόμη υψηλότερη στις πυκνοκατοικημένες αστικές περιοχές <strong>και</strong> καθώς τανομοθε<strong>τη</strong>μένα όρια ποιό<strong>τη</strong>τας αέρα <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν προστασία <strong>τη</strong>ς υγείας ισχύουν παντού, ιδιαίτερη σημασίααποκτά η μελέ<strong>τη</strong> των συγκεντρώσεων σε επίπεδο δρόμου, στις λεγόμενες «αστικές χαράδρες» πουαποτελούν τα κύρια σημεία αιχμής των αστικών περιοχών. Με τον όρο «αστική χαράδρα»περιγράφεται ένας δρόμος με υψηλή πυκνό<strong>τη</strong>τα οδικής κυκλοφορίας <strong>και</strong> με χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά τέτοια,ώστε να περιορίζεται σημαντικά η διάλυση των ρύπων από <strong>τη</strong>ν παρουσία κτιρίων, με άμεση συνέπεια<strong>τη</strong> δημιουργία σημείου αιχμής συγκεντρώσεων. Το φαινόμενο <strong>τη</strong>ς αστικής χαράδρας παρουσιάζεταισε δρόμους με σχετικά μικρό πλάτος, όπου κατά μήκος <strong>και</strong> των δυο πλευρών του υπάρχουν κτίρια μεύψος σημαντικά μεγαλύτερο από το πλάτος του δρόμου.Στο εσωτερικό μιας αστικής χαράδρας, <strong>και</strong> κυρίως όταν η διεύθυνση του ανέμου είναι κάθε<strong>τη</strong> σ<strong>τη</strong>διεύθυνση του δρόμου, δημιουργείται ανακυκλοφορία του ανέμου ανάμεσα στις δυο πλευρές τουδρόμου, με αποτέλεσμα να παγιδεύονται οι ρύποι σε αυτόν <strong>και</strong> να αυξάνουν οι συγκεντρώσεις τουςμέσα σε αυτήν. Το φαινόμενο αυτό αφορά κυρίως στους πρωτογενείς ρύπους, καθώς δενπρολαβαίνουν να ολοκληρωθούν οι χημικές αντιδράσεις που απαιτούνται <strong>για</strong> <strong>τη</strong> δημιουργία τωνδευτερογενών ρύπων. Η κατανομή <strong>τη</strong>ς ρύπανσης επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, κυρίως όμωςαπό <strong>τη</strong>ν υφιστάμενη μετεωρολογία. Το φαινόμενο <strong>τη</strong>ς αστικής χαράδρας έχει φέρει σ<strong>τη</strong>νεπι<strong>και</strong>ρό<strong>τη</strong>τα ένα πολύ σημαντικό ερώ<strong>τη</strong>μα <strong>τη</strong>ς επισ<strong>τη</strong>μονικής κοινό<strong>τη</strong>τας <strong>και</strong> αφορά στο κατά πόσοοι σταθμοί μέτρησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης των αστικών περιοχών μετράνε τις συγκεντρώσεις τωνρύπων που πραγματικά εισπνέουν οι κάτοικοί <strong>τη</strong>ς <strong>και</strong> αποτελεί <strong>τη</strong>ν πιο σύγχρονη έκφανση τουπροβλήματος υποβάθμισης <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας αέρα σε αστικές περιοχές.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΔεν έχουν βρεθεί στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΔεν έχουν βρεθεί στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.307

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΤο πιο χαρακ<strong>τη</strong>ριστικό γνώρισμα <strong>τη</strong>ς ροής του ανέμου σε μια αστική χαράδρα είναι ο σχηματισμόςστροβίλου, έτσι ώστε η διεύθυνση του ανέμου στο επίπεδο του δρόμου να είναι αντίθε<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς ροήςπάνω από το επίπεδο <strong>τη</strong>ς οροφής. Από <strong>τη</strong>ν έρευνα που πραγματοποιήθηκε δεν βρέθηκαν δυστυχώςμετρήσεις συγκεντρώσεων αερίων ρύπων, ούτε σε επίπεδο οροφής, ούτε σε επίπεδο δρόμου <strong>για</strong> μιααστική χαράδρα σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ. Κατά συνέπεια δεν είναι δυνατή η εκτίμηση <strong>τη</strong>ςσυνεισφοράς <strong>τη</strong>ς κυκλοφορίας σ<strong>τη</strong>ν ατμοσφαιρική ρύπανση, υπολογίζοντας <strong>τη</strong> διαφορά τωνμετρήσεων ατμοσφαιρικών ρύπων σε επίπεδο δρόμου (hotspot) από τις μετρήσεις υποβάθρου(background).ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς συνδέεται έμμεσα ή άμεσα με όλους δείκτες που αφορούν σ<strong>τη</strong> Θεματική Περιοχή«Οικονομία - Πληθυσμός». Από αυτούς πιο άμεση σύνδεση υπάρχει με τον Popul 5 (Μετακινήσεις<strong>για</strong> εργασία), ενώ συνδέεται <strong>και</strong> με τον δείκ<strong>τη</strong> Land 3 (Πυκνό<strong>τη</strong>τα οδικού δικτύου).Επίσης, σχετίζεται με όλους τους δείκτες τις θεματικής περιοχής «Μεταφορές». Όσο μικρότερο είναιτο μεταφορό φορτίο σε αστικές χαράδρες, τόσο μικρότερη θα είναι <strong>και</strong> η συνεισφορά στιςσυγκεντρώσεις σε επίπεδο δρόμου. Αντίστοιχα, όπως <strong>και</strong> <strong>για</strong> τον δείκ<strong>τη</strong> Atm 1, ο δείκ<strong>τη</strong>ς Atm 4 είναιδυνατό να συνδεθεί <strong>και</strong> με τους δείκτες Ygeia 2 (Προσδόκιμος χρόνος ζωής) <strong>και</strong> Ygeia 3 (Νοσήματα<strong>και</strong> αιτίες θανάτου), διότι όσο μεγαλύτερη είναι η επιβάρυνση των ανθρώπινων αποδεκτών σε επίπεδοδρόμου, τόσο περισσότερα περιστατικά πρόωρης θνησιμό<strong>τη</strong>τας <strong>και</strong> νοσηρό<strong>τη</strong>τας είναι δυνατό νααποδοθούν σ<strong>τη</strong>ν αέρια ρύπανση αστικής κλίμακας.ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Δεν έχουν βρεθεί στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: -Χρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: -Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: -Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: -Ακρίβεια: -Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: -Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: -308

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΗ συγκέντρωση όλο <strong>και</strong> περισσότερο απτών αποδείξεων <strong>και</strong> τεκμηριωμένων επισ<strong>τη</strong>μονικών μελετώνπου αφορούν στις επιπτώσεις <strong>τη</strong>ς αέριας ρύπανσης σ<strong>τη</strong> δημόσια υγεία, έχει οδηγήσει κυβερνήσεις σεπαγκόσμιο επίπεδο, τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, καθώς <strong>και</strong> άλλους αρμόδιους σχετικούςφορείς σ<strong>τη</strong> χρήση δεδομένων επιδημιολογικών μελετών, ώστε να ενημερωθούν οι λήπτες αποφάσεωνμε ποσοτικές εκτιμήσεις <strong>τη</strong>ς επίπτωσης <strong>τη</strong>ς αέριας ρύπανσης σ<strong>τη</strong> δημόσια υγεία. Λόγω <strong>τη</strong>ςσημαντικό<strong>τη</strong>τας <strong>τη</strong>ς συνεισφοράς <strong>τη</strong>ς οδικής κυκλοφορίας σε επίπεδο δρόμου σε αστικές περιοχές <strong>και</strong><strong>τη</strong>ν κατ’ επέκταση επιπρόσθε<strong>τη</strong> επιβάρυνση των κατοίκων μιας περιοχής σε χώρους καθημερινήςδρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τας, κρίνεται αναγκαία η δημιουργία σταθμού σταθερών σημειακών μετρήσεων σεαστικές χαράδρες <strong>τη</strong>ς περιοχής ευθύνης του ΟΡΘ, τόσο σε επίπεδο οροφής, όσο <strong>και</strong> σε επίπεδοδρόμου.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-309

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗAtm 6ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΑΕΡΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝΘεματική περιοχή: Ατμοσφαιρική ρύπανση – Κλιματική αλλαγήDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΕΛΛΕΙΨΗ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΑΣΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς παρουσιάζει τα αποτελέσματα μελετών που πραγματοποιήθηκαν σε αντιπροσωπευτικάκτίρια σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ αναφορικά με τα επίπεδα συγκέντρωσης των κυρίων ρύπων <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας τουαέρα των εσωτερικών τους χώρων.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΑπό τα αποτελέσματα προκύπτει ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση του εξωτερικού αέρα των πόλεωνεισέρχεται μέσα στα κτίρια <strong>και</strong> εγκλωβίζεται εκεί, προστιθέμενη σ<strong>τη</strong> ρύπανση που προέρχεται από τοεσωτερικό των κτιρίων (κάπνισμα, εκπομπές από υλικά των κτιρίων κλπ).Υψηλότερες τιμές συγκέντρωσης ρύπων παρουσιάζονται στα γραφεία <strong>τη</strong>ς ΕΥΑΘ, όπου τομετρούμενο βενζόλιο ήταν 63,7 μg/m 3 . Στο κτίριο του ΟΡΘ η αντίστοιχη μέτρηση ήταν 51,6 μg/m 3 ,στο κτίριο <strong>τη</strong>ς Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας 8 με 8,5 μg/m 3 , ενώ στα σχολεία Χαριλάου <strong>και</strong>Δελφών περίπου 7,5 μg/m 3 . Στο σχολικό συγκρό<strong>τη</strong>μα των Πεύκων, το βενζόλιο μετρήθηκε στα2,6 μg/m 3 .310

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠΟΙΟΤΗΤΑ ΑΕΡΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Atm 6 «Ποιό<strong>τη</strong>τα αέρα εσωτερικών χώρων» εντάσσεται στο Σύσ<strong>τη</strong>μα Δεικτών λόγω <strong>τη</strong>ςσημαντικό<strong>τη</strong>τάς <strong>τη</strong>ς σ<strong>τη</strong>ν ανθρώπινη υγεία. Η κακή ποιό<strong>τη</strong>τα του εσωτερικού αέρα των κτιρίων έχειως αποτέλεσμα επιζήμιες επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό, ενώ συνδέεται με <strong>τη</strong>ν εμφάνισηδιαφόρων αλλεργιών <strong>και</strong> συνδρόμων, όπως το «σύνδρομο του άρρωστου κτιρίου» («sick buildingsyndrome») <strong>και</strong> ασθένειες που σχετίζονται με το κτίριο («building related illnesses»). Πέρα από ταπαραπάνω, είναι αποδεδειγμένο ότι η φτωχή ποιό<strong>τη</strong>τα του εσωτερικού αέρα επηρεάζει αρνητικά <strong>τη</strong>ναπόδοση <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν παραγωγικό<strong>τη</strong>τα των χρηστών των χώρων.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΤα στοιχεία αναφορικά με <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του αέρα στο εσωτερικό των χώρων αντλούνται από μελέτες,οι οποίες αναφέρονται σε αντιπροσωπευτικά κτίρια <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ. Η κυριότερη από αυτέςπραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Προγράμματος AIRMEX (European Indoor AirMonitoring and Exposure Assessment Project). To ερευνητικό πρόγραμμα υλοποιήθηκε σε διάφορεςΕυρωπαϊκές πόλεις μεταξύ των οποίων <strong>και</strong> η Θεσσαλονίκη. To πρόγραμμα περιλάμβανε μετρήσειςτων συγκεντρώσεων ατμοσφαιρικών ρύπων διάρκειας 7 ημερών στον εξωτερικό <strong>και</strong> εσωτερικό αέρα3 δημόσιων κτιρίων <strong>και</strong> 3 σχολείων, σε συνδυασμό με 9 άτομα εθελοντές (εργαζόμενους στα κτίριααυτά), που έφεραν μαζί τους μικρούς δειγματολήπτες καθ' όλο το 24ωρο <strong>για</strong> 3 μέρες. Σ<strong>τη</strong> συνέχειαπροσδιορίσ<strong>τη</strong>καν οι συγκεντρώσεις (α) των π<strong>τη</strong>τικών οργανικών ενώσεων: βενζόλιο, τολουόλιο,εθυλ-βενζόλιο, m/p-ξυλένιο, ο-ξυλένιο, D-λεμονένιο, 1,2,4-τριμεθυλ-βενζόλιο <strong>και</strong> (β) τωνκαρβονυλικών ενώσεων: φορμαλδεϋδη, ακεταλδεϋδη, προπανάλη, εξανάλη.Τα κτίρια που εξετάζονται είναι:• Δημόσιο κτίριο επί <strong>τη</strong>ς οδού Βασ. Όλγας, με μεγάλη κυκλοφορία οχημάτων.• Δημόσιο κτίριο επί <strong>τη</strong>ς οδού Τάκη Οικονομίδη σ<strong>τη</strong>ν Καλαμαριά, με μικρή κυκλοφορία οχημάτων.• Δημόσιο κτίριο επί <strong>τη</strong>ς οδού Τσιμισκή στο κέντρο <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης, με μεγάλη κυκλοφορίαοχημάτων.• Σχολικό κτίριο επί <strong>τη</strong>ς οδού Παπαναστασίου, σ<strong>τη</strong> συνοικία Χαριλάου, με σημαντική κυκλοφορίαοχημάτων.• Σχολικό κτίριο επί <strong>τη</strong>ς οδού Δελφών, με σημαντική κυκλοφορία οχημάτων.• Σχολικό κτίριο που βρίσκεται εκτός του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης (Π.Σ.Θ.),με ελάχισ<strong>τη</strong> κυκλοφορία οχημάτων.311

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ90ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ80706050403020100Βασ. Όλγας Καλαμαριά Τσιμισκή Παπαναστασίου Δελφών Εκτός ΠΣΘβενζόλιο τολουόλιο εθυλ-βενζόλιο m/p-ξυλένιο ο-ξυλένιο 1,2,4-τριμεθυλ-βενζόλιοΕικόνα 1:Συγκεντρώσεις π<strong>τη</strong>τικών οργανικών ενώσεων στο εσωτερικό των κτιρίων τουπρογράμματος AIRMEXΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις βενζολίου παρα<strong>τη</strong>ρήθηκαν σ<strong>τη</strong>ν οδό Τσιμισκή. Οι συγκεκριμένεςτιμές βρέθηκαν να είναι σημαντικά πάνω από τα όρια. Σ<strong>τη</strong>ν Τσιμισκή, <strong>για</strong> τις μέρες των μετρήσεων, ησυγκέντρωση βενζολίου ήταν 15 μg/m 3 <strong>και</strong> αποτελεί <strong>τη</strong>ν υψηλότερη τιμή που καταγράφηκε.Ακολουθούν η οδός Βασ. Όλγας, με 8 μg/m 3 , η οδός Δελφών με 7 μg/m 3 , η οδός Παπαναστασίου με5 μg/m 3 , η οδός Τ. Οικονομίδη με 4,4 μg/m 3 , ενώ τελευταία μετρήθηκε η περιοχή εκτός του Π.Σ.Θ.με 1,8 μg/m 3 .Ακριβώς <strong>τη</strong>ν ίδια κατάταξη έχει <strong>και</strong> η ποιό<strong>τη</strong>τα του αέρα των εσωτερικών χώρων των κτιρίων αυτών,ως προς τις συγκεντρώσεις του βενζολίου. Υψηλότερες τιμές παρουσιάζονται στο κτίριο επί <strong>τη</strong>ς οδούΤσιμισκή, όπου το μετρούμενο βενζόλιο ήταν 63,7 μg/m 3 . Στο κτίριο επί <strong>τη</strong>ς Βασ. Όλγας η αντίστοιχημέτρηση ήταν 51,6 μg/m 3 , στο κτίριο σ<strong>τη</strong>ν Καλαμαριά 8 με 8,5 μg/m 3 , ενώ στα σχολικά κτίρια επί <strong>τη</strong>ςΠαπαναστασίου <strong>και</strong> Δελφών περίπου 7,5 μg/m 3 . Στο σχολικό συγκρό<strong>τη</strong>μα εκτός του Π.Σ.Θ., τοβενζόλιο μετρήθηκε στα 2,6 μg/m 3 .Τα παραπάνω αποτελέσματα δείχνουν ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση του εξωτερικού αέρα των πόλεωνεισέρχεται εντός των κτιρίων με οποιοδήποτε τρόπο <strong>και</strong> εγκλωβίζεται εκεί, προστιθέμενη σ<strong>τη</strong>ρύπανση που προέρχεται από το εσωτερικό των κτιρίων (κάπνισμα, εκπομπές από υλικά των κτιρίωνκλπ).312

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Atm 6 συνδέεται με τον δείκ<strong>τη</strong> Atm 1 «Εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων» <strong>και</strong> τον Atm 3«Μέσες τιμές <strong>και</strong> υπερβάσεις ατμοσφαιρικών ρύπων». Οι μετρήσεις δείχνουν ότι η ποιό<strong>τη</strong>τα του αέραεσωτερικών χώρων επηρεάζεται άμεσα από <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του αέρα στο εξωτερικό των κτιρίων.ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα AIRMEX (European Indoor Air Monitoring and Exposure AssessmentProject): Αποτελέσματα έργουΧωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2004Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Τα αποτελέσματα βασίζονται στα συμπεράσματα ερευνητικού έργου.Αδυναμίες: Σχετικά μικρός αριθμός υπό εξέταση κτιρίων. Αποσπασματικά δεδομένα. Έλλειψηχρονοσειράς.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 2Ακρίβεια: 3Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΚρίνεται αναγκαία η διεξαγωγή ενδεικτικών μετρήσεων σε κτίρια αντιπροσωπευτικά του οικιακούτομέα. Επίσης, είναι απαραί<strong>τη</strong>το οι μετρήσεις αυτές να συμπεριλαμβάνουν περισσότερες κα<strong>τη</strong>γορίεςρύπων.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-313

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗAtm 7ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΑΕΡΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥΘεματική περιοχή: Ατμοσφαιρική ρύπανση – Κλιματική αλλαγήDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΕΛΛΕΙΨΗ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΑΣΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς εκφράζει <strong>τη</strong>ν ποσό<strong>τη</strong>τα εκπεμπόμενων αερίων του θερμοκηπίου (Greenhouse Gases –GHGs) σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ. Πιο αναλυτικά, σκοπός του συγκεκριμένου δείκ<strong>τη</strong> αποτελεί ησυνολική αποτύπωση του ρυπαντικού φορτίου των εκπεμπόμενων αερίων του θερμοκηπίου (CO 2 ,CH 4 , Ν 2 O, HFCs, PFC, SF 6 ).ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ συνολική αποτύπωση του ρυπαντικού φορτίου των εκπεμπόμενων αερίων του θερμοκηπίου δενκατέσ<strong>τη</strong> δυνατή, με δεδομένο ότι δεν υπήρχαν διαθέσιμα στοιχεία τόσο <strong>για</strong> όλους τους ρύπους πουεξετάζονται, όσο <strong>και</strong> <strong>για</strong> όλους τους τομείς από τους οποίους προέρχονται οι ρύποι αυτοί. Πιοσυγκεκριμένα, διαθέσιμα στοιχεία βρέθηκαν μόνο <strong>για</strong> τους ρύπους CO 2 <strong>και</strong> CH 4 <strong>και</strong> <strong>για</strong> αυτούς μόνο<strong>για</strong> συγκεκριμένους τομείς (βιομηχανία, κεντρική θέρμανση, οδικές μεταφορές, στερεά απορρίματα).Ειδικότερα, <strong>για</strong> τον τομέα των οδικών μεταφορών <strong>και</strong> όσο αφορά στο CO 2 ήταν δυνατή η εύρεσημόνο πανελλαδικών εκτιμήσεων.Ενδεικτικά, <strong>για</strong> το έτος 2000 το ρυπαντικό φορτίο εκπομπών CO 2 από <strong>τη</strong> βιομηχανική δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>ταστο Νομό Θεσσαλονίκης ανέρχεται σε 1.426 kt. Επίσης, <strong>για</strong> το ίδιο έτος το ρυπαντικό φορτίο του CO 2που μπορεί να αποδοθεί σ<strong>τη</strong> λειτουργία των κεντρικών θερμάνσεων στο πολεοδομικό συγκρό<strong>τη</strong>μαΘεσσαλονίκης ανέρχεται στους 1.425 kt. Παράλληλα, το ρυπαντικό φορτίο εκπομπών του CH 4 από <strong>τη</strong>βιομηχανική δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα στο Νομό Θεσσαλονίκης <strong>για</strong> το έτος 2000 ανέρχεται στους 27 t. Τορυπαντικό φορτίο των εκπομπών CO 2 από τις οδικές μεταφορές, σε πανελλαδική κλίμακα, <strong>για</strong> το1995 ανερχόταν στους 12.876 kt, το 2000 στους 16.740 kt, με <strong>τη</strong>ν ραγδαία αύξηση του οδικούμεταφορικού στόλου το φορτίο αυξήθηκε στους 18.830 kt <strong>για</strong> το έτος 2005. Μια εκτίμηση <strong>τη</strong>ς τάξηςμεγέθους του 10% των συνολικών εκπομπών είναι δυνατό να αποδοθεί <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης τουΟΡΘ. Κατά συνέπεια, είναι δυνατό να θεωρηθεί ότι στο Νομό Θεσσαλονίκης το ρυπαντικό φορτίοαπό τις οδικές μεταφορές ανέρχεται στους 1.674 kt <strong>για</strong> το έτος 2000. Με βάση τα παραπάνω, ησυνολική αποτύπωση του ρυπαντικού φορτίου του CO 2 σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ υπερβαίνεικατά προσέγγιση τους 4.500 kt <strong>για</strong> το έτος 2000. Το ρυπαντικό φορτίο των εκπομπών CH 4 από <strong>τη</strong>διάθεση στερεών αποβλήτων <strong>για</strong> το 2000 εκτιμάται σε 13.575 t (χωματερή Ταγαράδων). Για τιςεκπομπές CH 4 από <strong>τη</strong> γεωργική <strong>και</strong> κ<strong>τη</strong>νοτροφική δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ,δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία.314

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕΚΠΟΜΠΕΣ ΑΕΡΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΤα τελευταία χρόνια οι ανθρωπογενείς δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες (βιομηχανία, οδικές μεταφορές, κτλ.) έχουναυξήσει σημαντικά τις συγκεντρώσεις των αερίων του θερμοκηπίου στα κατώτερα στρώματα <strong>τη</strong>ςατμόσφαιρας. Ο δείκ<strong>τη</strong>ς Atm 7 «Εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου» εντάσσεται στο Σύσ<strong>τη</strong>μαΔεικτών, έτσι ώστε να αποτυπωθεί συνολικά το ρυπαντικό φορτίο που προέρχεται από <strong>τη</strong>ν περιοχήευθύνης του ΟΡΘ <strong>και</strong> κατ’ επέκταση να προσδιοριστεί η συμβολή <strong>τη</strong>ς περιοχής σ<strong>τη</strong>ν κλιματικήαλλαγή.Κάθε μεταβολή στις συγκεντρώσεις αυτών των αεριών διαταράσσει το ενεργειακό ισοζύγιο, προκαλείμεταβολή <strong>τη</strong>ς θερμοκρασίας <strong>και</strong> ως εκ τούτου κλιματικές αλλαγές. Πιο συγκεκριμένα, στιςσημαντικότερες επιπτώσεις του φαινομένου του θερμοκηπίου εντάσσονται η ανύψωση <strong>τη</strong>ς στάθμηςτων θαλασσών λόγω τήξεως των πάγων των πόλων <strong>και</strong> η ερημοποίηση εκτεταμένων περιοχών <strong>τη</strong>ςεύκρα<strong>τη</strong>ς ζώνης με μετακίνηση των ζωνών βροχόπτωσης από τον ισημερινό προς το βορρά. Πέραναυτών όμως, οι επιπτώσεις <strong>τη</strong>ς παγκόσμιας θέρμανσης ενδεχομένως θα είναι απρόβλεπτες, τόσο στιςκλιματικές επιπτώσεις, όσο <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν ανακατανομή <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας των εδαφών. Άγνωστος επίσης είναι<strong>και</strong> ο τρόπος <strong>και</strong> ο βαθμός προσαρμογής <strong>τη</strong>ς τοπικής πανίδας <strong>και</strong> χλωρίδας στις νέες συνθήκες.Τέλος, η αξιοποίηση <strong>τη</strong>ς πληροφορίας που παρέχεται από τον δείκ<strong>τη</strong> Atm 7 αποτελεί σημαντικόεργαλείο περιφερειακού <strong>και</strong> χωροταξικού σχεδιασμού <strong>για</strong> το λήπ<strong>τη</strong> αποφάσεων, με δεδομένο ότιμέσω <strong>τη</strong>ς αποτύπωσης του ρυπαντικού φορτίου των αερίων του θερμοκηπίου θα καταστεί δυνατή ηανάπτυξη του κατάλληλου στρα<strong>τη</strong>γικού σχεδιασμού <strong>για</strong> <strong>τη</strong> μείωση των αρνητικών συνεπειών τουφαινομένου του θερμοκηπίου σε τοπικό επίπεδο. Επιπρόσθετα, με δεδομένο ότι το φαινόμενο τουθερμοκηπίου αποτελεί πρόβλημα παγκόσμιας κλίμακας, η αποτύπωση του ρυπαντικού φορτίουεπικουρεί <strong>τη</strong>ν πολιτεία σ<strong>τη</strong> συμμόρφωση με τις διεθνείς υποχρεώσεις σε εθνικό επίπεδο.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟι τιμές του δείκ<strong>τη</strong> Atm 7 λαμβάνονται από το έργο: «Απογραφή αέριων ρύπων, στερεών <strong>και</strong> υγρώναποβλήτων από <strong>τη</strong> βιομηχανία <strong>και</strong> εκπομπών από <strong>τη</strong>ν κεντρική θέρμανση» με αντικείμενο <strong>τη</strong>ναπογραφή των εκπομπών από σταθερές πηγές ρύπανσης. Το Έργο χρηματοδοτήθηκε από τοΕπιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον» (ΕΠΠΕΡ), του Β' Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης <strong>και</strong>εντάσσεται στο πλαίσιο <strong>τη</strong>ς δημιουργίας υποδομής <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν κάλυψη των αναγκών του ΕυρωπαϊκούΟργανισμού Περιβάλλοντος, <strong>τη</strong>ς παρακολούθησης του περιβάλλοντος <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς τήρησης τωνπεριβαλλοντικών όρων (Υποπρόγραμμα 1 του ΕΠΠΕΡ).Επιπλέον, χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από <strong>τη</strong> μελέ<strong>τη</strong>: «Καύσιμα Μεταφορών & ΑειφόροςΑνάπτυξη». Η συγκεκριμένη μελέ<strong>τη</strong> εκπονήθηκε <strong>για</strong> το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας / ΤμήμαΚεντρικής Μακεδονίας. Η εν λόγω μελέ<strong>τη</strong> επιχειρεί <strong>τη</strong>ν αποτύπωση <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν ανάλυση <strong>τη</strong>ςυφιστάμενης κατάστασης <strong>και</strong> των προοπτικών εξέλιξης στον τομέα των καυσίμων οδικών μεταφορών<strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν Ελλάδα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας (ΠΚΜ).315

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ70.000ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ60.000Εκπoμπές CO2 [kt]50.00040.00030.00020.00010.0000Ν. ΘΕΣ/NΙΚΗΣΝ. ΒΟΙΩΤΙΑΣΝ. ΕΥΒΟΙΑΣΝ. ΑΡΚΑΔΙΑΣΝ. ΑΧΑΪΑΣΝ.ΜΑΓΝΗΣΙΑΣΝ. ΚΟΖΑΝΗΣΝ. ΦΛΩΡΙΝΑΣΝ.ΗΡΑΚΛΕΙΟΥΝ. ΑΤΤΙΚΗΣΣΥΝΟΛΟΕΛΛΑΔΑΣΕικόνα 1: Ρυπαντικό φορτίο εκπομπών CO 2 από <strong>τη</strong> βιομηχανική δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα στους πιορυπογόνους Νομούς <strong>τη</strong>ς Ελλάδας <strong>και</strong> στο σύνολο <strong>τη</strong>ς ελληνικής επικράτειας <strong>για</strong> το έτος20003.5003.000Εκπομπές CO 2 [kt]2.5002.0001.5001.0005000ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΑΘΗΝΩΝΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΛΑΡΙΣΑΣΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΠΑΤΡΩΝΕικόνα 2: Ρυπαντικό φορτίο εκπομπών CO 2 από <strong>τη</strong> λειτουργία των κεντρικών θερμάνσεων σετέσσερα από τα μεγαλύτερα Πολεοδομικά Συγκροτήματα <strong>τη</strong>ς Ελλάδας <strong>για</strong> το έτος 2000316

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ2.500Εκπομπές CO 2 [kg/κάτοικο]2.0001.5001.0005000ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΑΘΗΝΩΝΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΛΑΡΙΣΑΣΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΠΑΤΡΩΝΕικόνα 3: Ρυπαντικό φορτίο των εκπομπών CO 2 ανά κάτοικο, από <strong>τη</strong> λειτουργία των κεντρικώνθερμάνσεων σε τέσσερα από τα μεγαλύτερα Πολεοδομικά Συγκροτήματα <strong>τη</strong>ς Ελλάδας <strong>για</strong>το έτος 2000700600Εκπομπές CH 4 [t]5004003002001000Ν. ΘΕΣ/NΙΚΗΣΝ. ΒΟΙΩΤΙΑΣΝ. ΕΥΒΟΙΑΣΝ. ΑΡΚΑΔΙΑΣΝ. ΑΧΑΪΑΣΝ.ΜΑΓΝΗΣΙΑΣΝ. ΚΟΖΑΝΗΣΝ. ΦΛΩΡΙΝΑΣΝ.ΗΡΑΚΛΕΙΟΥΝ. ΑΤΤΙΚΗΣΣΥΝΟΛΟΕΛΛΑΔΑΣΕικόνα 4:Ρυπαντικό φορτίο εκπομπών CH 4 από <strong>τη</strong> βιομηχανική δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα στους πιορυπογόνους Νομούς <strong>τη</strong>ς Ελλάδας <strong>και</strong> στο σύνολο <strong>τη</strong>ς ελληνικής επικράτειας <strong>για</strong> το έτος2000317

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ20.00018.00016.000Εκπομπές CO 2 [kt]14.00012.00010.0008.0006.0004.0002.00001995 2000 2005ΕΛΛΑΔΑΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 5: Εξέλιξη ρυπαντικού φορτίου των εκπομπών CO 2 από τις οδικές μεταφορές318

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΓια <strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ, η συνολική αποτύπωση του ρυπαντικού φορτίου τωνεκπεμπόμενων αερίων του θερμοκηπίου δεν κατέσ<strong>τη</strong> δυνατή, με δεδομένο ότι δεν υπήρχαν διαθέσιμαστοιχεία τόσο <strong>για</strong> όλους του ρύπους, όσο <strong>και</strong> <strong>για</strong> όλους τους τομείς από τους οποίους προέρχονται οιρύποι αυτοί. Πιο συγκεκριμένα, διαθέσιμα στοιχεία βρέθηκαν μόνο <strong>για</strong> τους ρύπους CO 2 <strong>και</strong> CH 4 <strong>και</strong><strong>για</strong> αυτούς μόνο <strong>για</strong> συγκεκριμένους τομείς (βιομηχανία, κεντρική θέρμανση, οδικές μεταφορές,στερεά απορρίμματα). Ειδικότερα, <strong>για</strong> τον τομέα των οδικών μεταφορών <strong>και</strong> όσο αφορά στο CO 2ήταν δυνατή η εύρεση μόνο πανελλαδικών εκτιμήσεων.Βάσει <strong>τη</strong>ς απογραφής των εκπομπών από σταθερές πηγές ρύπανσης, η οποία πραγματοποιήθηκε σταπλαίσια του έργου: «Απογραφή αέριων ρύπων, στερεών <strong>και</strong> υγρών αποβλήτων από <strong>τη</strong> βιομηχανία <strong>και</strong>εκπομπών από <strong>τη</strong>ν κεντρική θέρμανση» <strong>και</strong> όσο αφορά στο ρυπαντικό φορτίο εκπομπών του CO 2 από<strong>τη</strong> βιομηχανική δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα στο Νομό Θεσσαλονίκης, αυτό ανέρχεται στους 1.426 kt <strong>για</strong> το έτος2000 (Εικόνα 1). Επίσης, το ρυπαντικό φορτίο του CO 2 που μπορεί να αποδοθεί σ<strong>τη</strong>ν λειτουργία τωνκεντρικών θερμάνσεων στο πολεοδομικό συγκρό<strong>τη</strong>μα Θεσσαλονίκης ανέρχεται στους 1.425 kt(Εικόνα 2).Από <strong>τη</strong>ν ίδια μελέ<strong>τη</strong>, προέκυψαν <strong>και</strong> τα ποσοτικά στοιχεία που αφορούν στο ρυπαντικό φορτίο τωνεκπομπών του CH 4 από <strong>τη</strong> βιομηχανική δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα. Πιο συγκεκριμένα, το ρυπαντικό φορτίοεκπομπών του CH 4 από <strong>τη</strong> βιομηχανική δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα στο Νομό Θεσσαλονίκης ανέρχεται στους 27 tτο έτος 2000 (Εικόνα 4).Στα πλαίσια <strong>τη</strong>ς μελέ<strong>τη</strong>ς: «Καύσιμα Μεταφορών & Αειφόρος Ανάπτυξη», αποτυπώθηκε η εξέλιξητου ρυπαντικού φορτίου του CO 2 σε πανελλαδική κλίμακα. Πιο συγκεκριμένα, ενώ το 1995 τορυπαντικό φορτίο των εκπομπών του CO 2 από τις οδικές μεταφορές ανερχόταν στους 12.876 kt <strong>και</strong> το2000 στους 16.740 kt, με <strong>τη</strong>ν ραγδαία αύξηση του οδικού μεταφορικού στόλου το φορτίο αυξήθηκεστους 18.830 kt <strong>για</strong> το έτος 2005. Μια εκτίμηση <strong>τη</strong>ς τάξης μεγέθους του 10% των συνολικώνεκπομπών είναι δυνατό να αποδοθεί <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ. Κατά συνέπεια, είναι δυνατόννα θεωρηθεί ότι στο Νομό Θεσσαλονίκης το ρυπαντικό φορτίο από τις οδικές μεταφορές ανέρχεταιστους 1.674 kt (Εικόνα 5). Με βάση τα παραπάνω, η συνολική αποτύπωση του ρυπαντικού φορτίουτου CO 2 σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ υπερβαίνει τους 4.500 kt.Η αδυναμία διαθεσιμό<strong>τη</strong>τας όλων των στοιχείων αναφορικά με τις εκπομπές των αερίων τουθερμοκηπίου (με εξαίρεση το έτος 2000) δεν μπορεί να οδηγήσει σε ασφαλή συμπεράσματα σχετικάμε <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη του δείκ<strong>τη</strong>.Σχετικά με <strong>τη</strong>ν παραγωγή βιοαερίου σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ, το 2000 πάνω από το 80% τωναπορριμματων που παρήχθησαν στο Νομό κατέληγαν σ<strong>τη</strong> χωματερή των Ταγαράδων, οπότεθεωρείται ορθολογική παραδοχή ότι η εν λόγω ποσό<strong>τη</strong>τα αντιστοιχεί στο βιοαέριο που παράγεταισ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ. Στους ΧΑΔΑ (χωματερές) λόγω συχνά μικρού βάθους <strong>και</strong> μηχωματοκάλυψης επικρατούν αερόβιες συνθήκες οπότε το βιοαέριο έχει ελάχισ<strong>τη</strong> ή μηδενικήπεριεκτικό<strong>τη</strong>τα σε μεθάνιο. Επίσης λόγω καύσης (εσκεμμένης ή λόγω πυρκαγιών) καταστρέφεται τοβιοαποικοδομήσιμο τμήμα των απορριμμάτων, οπότε πάλι δεν παράγεται βιοαέριο. Η παραγωγή CH 4το 2000 σ<strong>τη</strong> χωματερή των Ταγαράδων εκτιμάται σε 13.575 t (Τσατσαρέλης, 2008).Αναφορικά με το ρυπαντικό φορτίο των εκπομπών του CH 4 από <strong>τη</strong> γεωργική <strong>και</strong> κ<strong>τη</strong>νοτροφικήδρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ, δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία.319

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΤο ρυπαντικό φορτίο των εκπομπών CO 2 που προέρχεται από <strong>τη</strong> βιομηχανική δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα στοΝομό Θεσσαλονίκης είναι συγκριτικά μικρό σε σχέση με υπόλοιπους Νομούς <strong>τη</strong>ς ελληνικήςεπικράτειας. Χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά, σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 1 αποτυπώνεται το ρυπαντικό φορτίο CO 2 από <strong>τη</strong>βιομηχανική δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα στο σύνολο <strong>τη</strong>ς επικράτειας <strong>και</strong> στους πιο ρυπογόνους Νομούς <strong>τη</strong>ςχώρας <strong>για</strong> το έτος 2000. Οι εκπομπές που προκύπτουν από <strong>τη</strong> βιομηχανική δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα σ<strong>τη</strong>Θεσσαλονίκη είναι συγκριτικά μικρές <strong>για</strong> το μέγεθος του Νομού, ενώ αντίθετα το φορτίο εκπομπώνCO 2 του Νομού Κοζάνης είναι το μεγαλύτερο μεταξύ των υπολοίπων νομών <strong>τη</strong>ς Ελλάδας, μεδεδομένη <strong>τη</strong>ν έντονη δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα ηλεκτροπαραγωγής σ<strong>τη</strong>ν περιοχή (ΔΕΗ). Το ίδιο ισχύει <strong>και</strong> <strong>για</strong><strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς Φλώρινας, σ<strong>τη</strong>ν οποία βρίσκονται τέσσερις σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής <strong>τη</strong>ς ΔΕΗ.Πιο συγκεκριμένα, ο Νομός Θεσσαλονίκης είναι υπεύθυνος <strong>για</strong> το 2,3% των συνολικών εκπομπώντου CO 2 <strong>τη</strong>ς Ελλάδας, ενώ ο Νομός <strong>τη</strong>ς Κοζάνης είναι υπεύθυνος <strong>για</strong> το 47% των παραγόμενωνεκπομπών CO 2 . Ιδιαίτερα υψηλό είναι <strong>και</strong> το φορτίο εκπομπών CO 2 στους Νομούς Βοιωτίας <strong>και</strong>Εύβοιας, με δεδομένη <strong>τη</strong>ν έντονη βιομηχανική δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα που αναπτύσσεται στις ευρύτερεςπεριοχές των συγκεκριμένων Νομών (Εικόνα 2).Σε επίπεδο πολεοδομικών συγκρο<strong>τη</strong>μάτων <strong>και</strong> όσο αφορά στις εκπομπές CO 2 λόγω <strong>τη</strong>ς λειτουργίαςτων κεντρικών θερμάνσεων, το υψηλότερο ρυπαντικό φορτίο εκπομπών, όπως αναμένεται,παρουσιάζεται στο Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα Αθηνών. Σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 3, αποτυπώνεται το ρυπαντικόφορτίο των εκπομπών CO 2 που αντιστοιχεί σε κάθε κάτοικο, από <strong>τη</strong> λειτουργία των κεντρικώνθερμάνσεων στα τέσσερα μεγαλύτερα πολεοδομικά συγκροτήματα <strong>τη</strong>ς Ελλάδας <strong>για</strong> το έτος 2000.Χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά, η υψηλότερη ποσό<strong>τη</strong>τα εκπομπών CO 2 αντιστοιχεί στους κατοίκους τουΠολεοδομικού Συγκροτήματος Λάρισας με 2,3 t <strong>για</strong> το έτος 2000. Αντίστοιχα, <strong>και</strong> <strong>για</strong> το έτοςαναφοράς, στους κατοίκους του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης αντιστοιχούν 1,9 tεκπομπών CO 2 , ενώ <strong>για</strong> τους κατοίκους <strong>τη</strong>ς Αθήνας <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς Πάτρας αναλογούν 0,97 t <strong>και</strong> 0,67 tεκπομπών CO 2 αντίστοιχα.Όσο αφορά στο ρυπαντικό φορτίο των εκπομπών του CH 4 από <strong>τη</strong> βιομηχανική δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα τουΝομού Θεσσαλονίκης, αυτό είναι συγκριτικά μικρό σε σχέση με τους υπόλοιπους Νομούς <strong>τη</strong>ςελληνικής επικράτειας. Χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά, ο Νομός Θεσσαλονίκης είναι υπεύθυνος <strong>για</strong> το 4,6% τωνσυνολικών εκπομπών του CH 4 <strong>τη</strong>ς Ελλάδας, ενώ ο Νομός <strong>τη</strong>ς Κοζάνης είναι υπεύθυνος <strong>για</strong> το 24,8%των παραγόμενων εκπομπών CH 4 .ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΤο ρυπαντικό φορτίο ενός ατμοσφαιρικού ρύπου είναι ανάλογο, τόσο του ρυθμού δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τας,όσο <strong>και</strong> του εκπεμπόμενου φορτίου εκπομπών αυτής. Ο δείκ<strong>τη</strong>ς Atm 7 σχετίζεται με όλους τουςδείκτες εκείνου που μπορούν να αποτελέσουν, είτε κινητήρια δύναμη είτε να επηρεάζουν αυξητικά τιςσυνολικές εκπομπές. Ενδεικτικά, ο Atm 7 είναι άμεσα συνδεδεμένος με τους δείκτες <strong>τη</strong>ς θεματικήςπεριοχής «Ενέργεια», «Μεταφορές», «Βιομηχανία» κ.α.320

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας - Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας: Μόνιμη Επιτροπή Ενέργειας,Ομάδα εργασίας «Καύσιμα Μεταφορών & Αειφόρος Ανάπτυξη».Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος: Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον» (ΕΠΠΕΡ),Β' Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης, «Απογραφή αέριων ρύπων, στερεών <strong>και</strong> υγρών αποβλήτων από <strong>τη</strong>βιομηχανία <strong>και</strong> εκπομπών από <strong>τη</strong>ν κεντρική θέρμανση».Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης: Τσατσαρέλης Θ. (2008) Ανάπτυξη μεθοδολογίας <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νανάκ<strong>τη</strong>ση υλικών <strong>και</strong> ενέργειας από εγκαταστάσεις <strong>και</strong> χώρους τελικής διάθεσης στερεώναποβλήτων, Διδακτορική Διατριβή, Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών, ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2000Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από αξιόπιστους φορείς σχετικούς με <strong>τη</strong> θεματική περιοχήτου δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Διαθέσιμα στοιχεία μόνο <strong>για</strong> ένα έτος <strong>και</strong> <strong>για</strong> μόνο δυο ρύπους από το σύνολο των ρύπωντου φαινομένου του θερμοκηπίου.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 2Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΔεν υπάρχουν διαχρονικά διαθέσιμα δεδομένα <strong>για</strong> περισσότερα από ένα έ<strong>τη</strong> αναφορικά με τιςεκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ.Δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία <strong>για</strong> τους ρύπους: Ν 2 O, HFCs, PFC, SF 6 .Ανάγκη <strong>συσ<strong>τη</strong>μα</strong>τικής καταγραφής του συνόλου των αέριων ρύπων που ευθύνονται <strong>για</strong> το φαινόμενοτου θερμοκηπίου, η οποία θα πρέπει να ανακοινώνεται από <strong>τη</strong> Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-321

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗAtm 8ΤΟΜΕΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΕΡΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥΘεματική περιοχή: Ατμοσφαιρική ρύπανση – Κλιματική αλλαγήDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΕΛΛΕΙΨΗ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΑΣΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζει <strong>τη</strong>ν ποσοστιαία συμμετοχή παραγωγικών τομέων <strong>και</strong> λοιπών δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτωνστις συνολικές εκπομπές κάθε αερίου του θερμοκηπίου. Η τομεακή ανάλυση πληροφορεί <strong>για</strong> τομερίδιο ευθύνης κάθε τομέα <strong>και</strong> αναδεικνύει τις αναγκαίες προτεραιό<strong>τη</strong>τες στο σχεδιασμό τωνπολιτικών αντιρρύπανσης.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ συνολική αποτύπωση του ρυπαντικού φορτίου των εκπεμπόμενων αερίων του θερμοκηπίου ανάτομέα δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τας δεν κατέσ<strong>τη</strong> δυνατή, με δεδομένο ότι δεν υπήρχαν διαθέσιμα στοιχεία τόσο <strong>για</strong>όλους τους ρύπους που εξετάζονται, όσο <strong>και</strong> <strong>για</strong> όλους τους τομείς από τους οποίους προέρχονται οιρύποι αυτοί. Στον δείκ<strong>τη</strong> Atm 8 αποτυπώνεται η τομεακή ανάλυση του ρυπαντικού φορτίουεκπομπών CO 2 <strong>για</strong> το έτος 2000, με <strong>τη</strong>ν εκτίμηση 10% <strong>και</strong> με <strong>τη</strong>ν υπόθεση ότι οι τρείς τομείς(βιομηχανία, οδικές μεταφορές, κεντρική θέρμανση) καλύπτουν σχεδόν όλο το ρυπαντικό φορτίο τουCO 2 . Χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά, οι οδικές μεταφορές είναι υπεύθυνες <strong>για</strong> το 37% του συνολικού ρυπαντικούφορτίου εκπομπών CO 2 στο Νομό Θεσσαλονίκης. Το αντίστοιχο ποσοστό ρυπαντικού φορτίουεκπομπών CO 2 τόσο από <strong>τη</strong> βιομηχανική δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα, όσο <strong>και</strong> από <strong>τη</strong> λειτουργία των κεντρικώνθερμάνσεων ανέρχεται στο 31,5%.322

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΟΜΕΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΕΡΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΗ ένταξη του δείκ<strong>τη</strong> «Τομεακή ανάλυση αερίων του θερμοκηπίου» θεωρείται κρίσιμη, με δεδομένοότι ο δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζει <strong>τη</strong>ν ποσοστιαία συμμετοχή παραγωγικών τομέων <strong>και</strong> λοιπώνδρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων (βιομηχανία, οδικές μεταφορές, κεντρική θέρμανση) στις συνολικές εκπομπές κάθεαερίου του θερμοκηπίου. Αποτελεί ένα σημαντικό δείκ<strong>τη</strong> <strong>για</strong> το λόγο ότι αντικατοπτρίζει τοεπιμέρους ρυπαντικό φορτίο των αερίων του θερμοκηπίου που εκπέμπεται από τις ανθρωπογενείςδρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες, κάτι το οποίο είναι δυνατό να ενισχύσει τα σχέδια στρα<strong>τη</strong>γικών αντιρρύπανσης τωναρμόδιων τοπικών αλλά <strong>και</strong> εθνικών φορέων.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟι τιμές του δείκ<strong>τη</strong> Atm 8 λαμβάνονται από το έργο: «Απογραφή αέριων ρύπων, στερεών <strong>και</strong> υγρώναποβλήτων από <strong>τη</strong> βιομηχανία <strong>και</strong> εκπομπών από <strong>τη</strong>ν κεντρική θέρμανση» με αντικείμενο <strong>τη</strong>ναπογραφή των εκπομπών από σταθερές πηγές ρύπανσης. Το Έργο χρηματοδοτήθηκε από τοΕπιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον» (ΕΠΠΕΡ), του Β' Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης <strong>και</strong>εντάσσεται στο πλαίσιο <strong>τη</strong>ς δημιουργίας υποδομής <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν κάλυψη των αναγκών του ΕυρωπαϊκούΟργανισμού Περιβάλλοντος, <strong>τη</strong>ς παρακολούθησης του περιβάλλοντος <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς τήρησης τωνπεριβαλλοντικών όρων (Υποπρόγραμμα 1 του ΕΠΠΕΡ).Επιπλέον, χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από <strong>τη</strong> μελέ<strong>τη</strong>: «Καύσιμα Μεταφορών & ΑειφόροςΑνάπτυξη». Η συγκεκριμένη μελέ<strong>τη</strong> εκπονήθηκε <strong>για</strong> το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας / ΤμήμαΚεντρικής Μακεδονίας. Η εν λόγω μελέ<strong>τη</strong> επιχειρεί <strong>τη</strong>ν αποτύπωση <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν ανάλυση <strong>τη</strong>ςυφιστάμενης κατάστασης <strong>και</strong> των προοπτικών εξέλιξης στον τομέα των καυσίμων οδικών μεταφορών<strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν Ελλάδα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας (ΠΚΜ).ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1: Ποσοστιαία συμμετοχή παραγωγικών τομέων <strong>και</strong> λοιπών δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων (βιομηχανία,οδικές μεταφορές, κεντρική θέρμανση) στο ρυπαντικό φορτίο εκπομπών CO 2 <strong>για</strong> το έτος2000323

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΣ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 1, αποτυπώνεται η τομεακή ανάλυση του ρυπαντικού φορτίου εκπομπών CO 2 <strong>για</strong> το έτος2000, με <strong>τη</strong>ν εκτίμηση 10% <strong>και</strong> με <strong>τη</strong>ν υπόθεση ότι οι τρείς τομείς καλύπτουν σχεδόν όλο τορυπαντικό φορτίο του CO 2 . Χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά, οι οδικές μεταφορές είναι υπεύθυνες <strong>για</strong> το 37% τουσυνολικού ρυπαντικού φορτίου εκπομπών CO 2 στο Νομό Θεσσαλονίκης. Το αντίστοιχο ποσοστόρυπαντικού φορτίου εκπομπών CO 2 τόσο από <strong>τη</strong> βιομηχανική δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα, όσο <strong>και</strong> από <strong>τη</strong>λειτουργία των κεντρικών θερμάνσεων ανέρχεται στο 31,5%.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Atm 8 σχετίζεται άμεσα με τον δείκ<strong>τη</strong> Atm 7 που αναφέρεται στο σύνολο των εκπομπώναερίων του θερμοκηπίου <strong>και</strong> επομένως με όλους τους δείκτες εκείνου που μπορούν να αποτελέσουν,είτε κινητήρια δύναμη είτε να επηρεάζουν αυξητικά τις συνολικές εκπομπές (ενδεικτικά με τουςδείκτες <strong>τη</strong>ς θεματικής περιοχής «Ενέργεια», «Μεταφορές», «Βιομηχανία» κ.α.).ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας - Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας: Μόνιμη επιτροπή ενέργειας, Ομάδαεργασίας «Καύσιμα Μεταφορών & Αειφόρος Ανάπτυξη».Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος: Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον» (ΕΠΠΕΡ),Β' Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης, «Απογραφή αέριων ρύπων, στερεών <strong>και</strong> υγρών αποβλήτων από <strong>τη</strong>βιομηχανία <strong>και</strong> εκπομπών από <strong>τη</strong>ν κεντρική θέρμανση».Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2000Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από αξιόπιστους φορείς σχετικούς με <strong>τη</strong> θεματική περιοχήτου δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Διαθέσιμα στοιχεία μόνο <strong>για</strong> ένα έτος <strong>και</strong> <strong>για</strong> μόνο ένα ρύπο.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 3Ακρίβεια: 3Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3324

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΔεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα <strong>για</strong> περισσότερα από ένα χρόνια αναφορικά με τις εκπομπές τωναερίων του θερμοκηπίου.Δεν υπάρχει αναλυτική καταγεγραμμένη τομεακή ανάλυση.Δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία <strong>για</strong> τους ρύπους: Ν 2 O, HFCs, PFC, SF 6 .Ανάγκη <strong>συσ<strong>τη</strong>μα</strong>τικής καταγραφής του συνόλου των αέριων ρύπων που ευθύνονται <strong>για</strong> το φαινόμενοτου θερμοκηπίου, η οποία θα πρέπει να ανακοινώνεται από <strong>τη</strong> Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-325

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗAtm 9ΜΕΣΕΣ ΤΙΜΕΣ ΚΑΙ ΥΠΕΡΒΑΣΕΙΣ ΟΡΙΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝΘεματική περιοχή: Ατμοσφαιρική ρύπανση – Κλιματική αλλαγήDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΣΤΑΘΕΡΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Atm 9 «Μέσες τιμές <strong>και</strong> υπερβάσεις ορίων ηλεκτρομαγνητικών ρύπων» - γνωστός διεθνώςμε τον όρο SEQ (Sum of exposure quotients) - προσδιορίζει τις κανονικοποιημένες μέσες τιμές <strong>και</strong> τιςυπερβάσεις κατά <strong>τη</strong> διάρκεια ενός έτους, κατά τις οποίες οι πυκνό<strong>τη</strong>τες ηλεκτρομαγνητικής ισχύος RF<strong>και</strong> μικροκυμάτων κανονικοποιημένες ως προς <strong>τη</strong>ν ανώτα<strong>τη</strong> <strong>για</strong> <strong>τη</strong> συχνό<strong>τη</strong>τα προδιαγραφόμενη τιμήυπερβαίνουν τα όρια που θέτουν οι σχετικές Κοινοτικές Οδηγίες.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΜε βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, εξάγεται το συμπέρασμα ο δείκ<strong>τη</strong>ς Atm 9 (SEQ) σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘκυμαίνεται σε ικανοποιητικά επίπεδα. Δεν παρα<strong>τη</strong>ρούνται υπερβάσεις σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς ΕΠΘγενικώς. Σε ένα μόνο σημείο, που βρίσκεται πολύ κοντά στο πάρκο κεραιών Χορτιά<strong>τη</strong> παρα<strong>τη</strong>ρούνταιπροσεγγίσεις <strong>τη</strong>ς ανώτα<strong>τη</strong>ς τιμής (είναι η μονάδα) του ορίου που τίθεται από <strong>τη</strong>ν ΕλληνικήΝομοθεσία <strong>και</strong> το Ελληνικό πρότυπο. Ο συγκεκριμένος ρύπος δείχνει σε βάθος χρόνου σταθερό<strong>τη</strong>ταή ελαφρά διακύμανση.326

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΜΕΣΕΣ ΤΙΜΕΣ ΚΑΙ ΥΠΕΡΒΑΣΕΙΣ ΟΡΙΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Atm 9 (SEQ) επιλέχθηκε να ενταχθεί στο Σύσ<strong>τη</strong>μα Δεικτών λόγω των σημαντικώνθερμογόνων επιπτώσεων που μπορεί να έχει η η/μ ακτινοβολία ραδιο- <strong>και</strong> μικροκυμάτων εντόςαστικών περιοχών κυρίως σ<strong>τη</strong> δημόσια υγεία. Για το λόγο αυτό, τα υψηλά επίπεδά του αποτελούν μίααπό τις βασικές πιέσεις <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του αστικού περιβάλλοντος <strong>και</strong> η συμμόρφωση με τιςοριακές τιμές που έχει θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση <strong>και</strong> η Ελληνική νομοθεσία αποτελεί μια κρίσιμηπαράμετρο <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν αειφορία. Κατά συνέπεια, αποτελεί ζή<strong>τη</strong>μα μείζονος σημασίας η παρακολούθηση<strong>και</strong> αξιολόγηση των επιπέδων του.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟι πυκνό<strong>τη</strong>τες ισχύος RF <strong>και</strong> μW προκύπτουν από μετρήσεις που πραγματοποιεί το EργαστήριοΤηλεπικοινωνιών σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς μείζονος Θεσσαλονίκης. Δυο φορές το χρόνο περίπου γίνεταιμέτρηση σε προεπιλεγμένες θέσεις του ΠΣΘ <strong>τη</strong>ς πυκνό<strong>τη</strong>τας ισχύος <strong>και</strong> υπολογίζεται <strong>και</strong> αξιολογείταιο δείκ<strong>τη</strong>ς SEQ.Εικόνα 1: Όρια <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα αέρα σύμφωνα με <strong>τη</strong>ν Ευρωπαϊκή Νομοθεσία327

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 2: Απεικόνιση <strong>τη</strong>ς η/μ πυκνό<strong>τη</strong>τας ισχύος στο ΠΣΘ328

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 3: Λεπτομέρεια απεικόνισης στις θέσεις αυξημένης η/μ πυκνό<strong>τη</strong>τας ισχύος329

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 3: Λεπτομέρεια απεικόνισης <strong>τη</strong>ς η/μ πυκνό<strong>τη</strong>τας ισχύος εντός του Δήμου Θεσσαλονίκης330

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΣτο ΠΣΘ δεν παρα<strong>τη</strong>ρούνται υπερβάσεις <strong>τη</strong>ς μέγισ<strong>τη</strong>ς τιμής του δείκ<strong>τη</strong> SEQ παρά μόνον σε μια θέσηκοντά στο πάρκο κεραιών του Χορτιά<strong>τη</strong>. Αυτό βεβαίως ισχύει εφόσον οι μετρήσεις κανονικοποιηθούνμε το θερμικό όριο που προτείνει η Ελληνική νομοθεσία. Εφόσον όμως κανονικοποιηθούν με όρια μηθερμικά τότε παρα<strong>τη</strong>ρούνται υπερβάσεις σε αρκετές θέσεις.Πράγματι, τα αποτελέσματα των μετρήσεων καταδεικνύουν ότι σε αρκετές θέσεις <strong>τη</strong>ς μείζονοςπεριοχής <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης σημειώνονται υπερβάσεις ακόμη <strong>και</strong> του λιγότερο αυσ<strong>τη</strong>ρού ορίου των100 mW/m 2 κυρίως μάλιστα στα περίχωρα, ενώ μέσα στο ΠΣΘ υπάρχουν θέσεις, όπουπαρα<strong>τη</strong>ρούνται σημαντικές υπερβάσεις του ορίου των 10 mW/m 2 <strong>και</strong> οπωσδήποτε <strong>και</strong> αυτού του1 mW/m 2 .ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Atm 9 συνδέεται έμμεσα με τον δείκ<strong>τη</strong> Ygeia 5 «Νοσήματα <strong>και</strong> αιτίες θανάτου».ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης - Πολυτεχνική Σχολή - Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών<strong>και</strong> Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών - Eργαστήριο Τηλεπικοινωνιών: Καθ. Θ. Ξένος(Στοιχεία επικοινωνίας - Τηλ: 2310996394, email: tdxenos@auth.gr)Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2006Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Οι πυκνό<strong>τη</strong>τες ισχύος RF <strong>και</strong> μW προκύπτουν από μετρήσεις που πραγματοποιούνταισχετικά τακτικά (περίπου δυο φορές το χρόνο) από αξιόπιστο φορέα.Αδυναμίες: -Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ-331

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ332

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΥΔΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ - ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ333

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗNera 1ΥΔΑΤΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΥδατικοί πόροι – Θαλάσσιο περιβάλλονΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΑΡΝΗΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει 4 τιμές χαρακ<strong>τη</strong>ριστικών δεδομένων που αφορούν στους υδατικούς πόρους <strong>τη</strong>ςπεριοχής ευθύνης του ΟΡΘ. Πιο συγκεκριμένα, ο δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζει <strong>τη</strong>ν κατανάλωση νερού από τανοικοκυριά σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ, το υδατικό ισοζύγιο τμήματος <strong>τη</strong>ς λεκάνης απορροής τουΥδατικού Διαμερίσματος <strong>τη</strong>ς Κεντρικής Μακεδονίας, τις συνολικές απολήψεις νερού (εκφραζόμενεςως προς τα ανανεώσιμα αποθέματα υδάτων), καθώς επίσης <strong>και</strong> <strong>τη</strong> διαθεσιμό<strong>τη</strong>τα επιφανειακών νερών(σε σχέση με το πληθυσμιακό δυναμικό <strong>τη</strong>ς περιοχής ευθύνης του ΟΡΘ <strong>και</strong> σε σχέση με <strong>τη</strong>ν έκταση<strong>τη</strong>ς αρδευόμενης επιφάνειάς <strong>τη</strong>ς).ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΜε βάση τα διαθέσιμα στοιχεία η κατανάλωση νερού από τα νοικοκυριά παρουσιάζει σταθερή πορείαστους Δήμους <strong>τη</strong>ς περιοχής ευθύνης <strong>τη</strong>ς ΕΥΑΘ <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 2004-2006. Ομοίως, στο Δήμο Επανομής,τα έ<strong>τη</strong> 2005-2006, η κατανάλωση νερού ανά κάτοικο <strong>και</strong> ανά ημέρα παραμένει σταθερή. ΣτουςΔήμους Χαλάστρας <strong>και</strong> Κουφαλίων παρα<strong>τη</strong>ρείται αύξηση <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης του νερού, ενώ ο ΔήμοςΝ. Μηχανιώνας είναι ο μόνος Δήμος από τους εξεταζόμενους στον οποίο παρα<strong>τη</strong>ρείται μείωση <strong>τη</strong>ςκατανάλωσης του νερού με <strong>τη</strong>ν πάροδο των ετών. Στο Δήμο Βασιλικών δεν υπάρχει ικανοποιητικήδιαχρονική καταγραφή των τιμών των καταναλώσεων <strong>για</strong> ασφαλή εξαγωγή συμπερασμάτων.Για <strong>τη</strong>ν περίοδο 1980-2001, το υδατικό ισοζύγιο <strong>τη</strong>ς λεκάνης Αξιού, Γαλλικού, «Υπόλοιπα 44» <strong>και</strong>«Υπόλοιπα 51» είναι θετικό με επιφανειακή απορροή 2321,39 mm <strong>και</strong> αύξηση των υπογείωναποθεμάτων κατά 407,52 mm. Στα υδρολογικά έ<strong>τη</strong> 1984-1985, 1989-1990, 1991-1992, 1992-1993 <strong>και</strong>1996-1997 <strong>για</strong> τα οποία ο συντελεστής απορροής είναι πολύ μικρός, η επιφανειακή απορροή μικρή, ηβροχόπτωση μικρή <strong>και</strong> η εξατμισοδιαπνοή μεγάλη, παρα<strong>τη</strong>ρείται έλλειμμα στα υπόγεια αποθέματανερού. Για τα υπόλοιπα υδρολογικά έ<strong>τη</strong> το ετήσιο υδρολογικό ισοζύγιο είναι θετικό με επιφανειακήαπορροή <strong>και</strong> αύξηση των υπογείων αποθεμάτων.Αναφορικά με τις δύο επιπλέον χαρακ<strong>τη</strong>ριστικές τιμές του δείκ<strong>τη</strong> (συνολικές απολήψεις νερού,διαθεσιμό<strong>τη</strong>τα επιφανειακών νερών) δεν έχουν βρεθεί στοιχεία <strong>για</strong> τον ακριβή υπολογισμό τους.334

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΥΔΑΤΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Νera 1 «Υδατικό ισοζύγιο» επιλέχθηκε λόγω <strong>τη</strong>ς αναγκαίας ορθολογικής διαχείρισης τωνυδατικών πόρων. Σε αυτό συμβάλουν:• Η καταγραφή <strong>τη</strong>ς ποσό<strong>τη</strong>τας του νερού που εισρέει <strong>και</strong> απορρέει από τις υδρολογικές λεκάνες.• Η διαχρονική εξέλιξη των ετήσιων απολήψεων νερού από επιφανειακά <strong>και</strong> υπόγεια νερά <strong>για</strong>τίυποδηλώνει <strong>τη</strong>ν πίεση που υφίστανται τα διαθέσιμα αποθέματα νερού.• Η καταγραφή <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης του νερού από τα νοικοκυριά. Η αλόγισ<strong>τη</strong> χρήση του πόσιμουνερού δημιουργεί σοβαρά προβλήματα λειψυδρίας, που είναι πιθανό να επιδεινωθούν από <strong>τη</strong>διαφαινόμενη κλιματική μεταβολή. Η κατά κεφαλή κατανάλωση νερού ανά έτος παρέχει έναμέτρο <strong>τη</strong>ς ζή<strong>τη</strong>σης νερού <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν κάλυψη των αναγκών των κατοίκων.• Η διαθεσιμό<strong>τη</strong>τα των επιφανειακών νερών σε σχέση με το πληθυσμιακό δυναμικό <strong>τη</strong>ς περιοχής<strong>και</strong> σε σχέση με <strong>τη</strong>ν αρδευόμενη έκταση <strong>για</strong>τί ελέγχεται η επάρκεια των επιφανειακών υδάτων <strong>για</strong>τις δύο χρήσεις με <strong>τη</strong> μεγαλύτερη ζή<strong>τη</strong>ση νερού <strong>τη</strong>ν ύδρευση <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν άρδευση.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟι τιμές του δείκ<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης νερού υπολογίζονται με βάση τα δεδομένα που χορηγήθηκαναπό <strong>τη</strong>ν ΕΥΑΘ <strong>και</strong> από τις ΔΕΥΑ των Δήμων <strong>τη</strong>ς περιοχής ευθύνης του ΟΡΘ. Οι τιμές του δείκ<strong>τη</strong><strong>για</strong> το υδατικό ισοζύγιο υπολογίζονται από μελέ<strong>τη</strong> του Υπουργείου Ανάπτυξης - ΔιεύθυνσηΑναβάθμισης <strong>και</strong> Προστασίας Υδατικών Πόρων.335

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ10080Κατανάλωση νερού(σε εκ. m 3 )6040200198119821983198419851986198719881989199019911992199319941995199619971998199920002001200220032004200520062007Εικόνα 1 : Κατανάλωση νερού στους Δήμους δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τας <strong>τη</strong>ς ΕΥΑΘΚατανάλωση νερού (σε χιλ. m 3 )2.5002.0001.5001.00050002003 2004 2005 2006 2007Δήμος Επανομής Δήμος N. Μηχανιώνας Δήμος ΒασιλικώνΔήμος Kουφαλίων Δήμος Χαλάστρας Δήμος Αγίου ΑθανασίουΔήμος ΑξιούΕικόνα 2 : Κατανάλωση νερού στους Δήμους ευθύνης του ΟΡΘ336

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ0,60,5Κατανάλωση νερού(σε m 3 /κατ/ημ)0,40,30,20,10,02003 2004 2005 2006Περιοχή ευθύνης Ε.Υ.Α.Θ.Δήμος Ν. ΜηχανιώναςΔήμος ΚουφαλίωνΔήμος ΕπανομήςΔήμος ΒασιλικώνΔήμος ΧαλάστραςΕικόνα 3 : Κατανάλωση νερού ανά κάτοικο <strong>και</strong> ανά ημέρα8000,4Βροχόπτωση (mm), Εξατμισοδιαπνοή, Απορροήομοιώματος (mm), Μεταβολή ποσό<strong>τη</strong>τας υπόγειου ύδατος(mm)7006005004003002001000-1001980-19811981-19821982-19831983-19841984-19851985-19861986-19871987-19881988-19891989-19901990-19911991-19921992-19931993-19941994-19951995-19961996-19971997-19981998-19991999-20002000-20010,30,30,20,20,10,10,0Συντελεστής απορροήςΒροχόπ τωσηΑπ ορροή ομοιώματοςΣυντελεστής απ ορροήςΠραγματική εξατμισοδιαπνοήΜεταβολή π οσό<strong>τη</strong>τας υπ όγειου ύδατοςΕικόνα 4 : Ετήσιο υδατικό ισοζύγιο <strong>τη</strong>ς συνολικής λεκάνης337

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΣ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης <strong>τη</strong>ς ΕΥΑΘ παρα<strong>τη</strong>ρείται παρα<strong>τη</strong>ρείται σταθερή πορεία <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης τουνερού (Εικόνα 1) με τιμή 0,29 m 3 ανά άτομο <strong>και</strong> ημέρα <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 2004-2006 (Εικόνα 3).Στο Δήμο Ν. Μηχανιώνας παρα<strong>τη</strong>ρείται μείωση (Εικόνα 2) από 0,23 σε 0,21 m 3 ανά άτομο <strong>και</strong> ημέρα<strong>τη</strong>ς κατανάλωσης του νερού <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 2003-2006 (Εικόνα 3).Στο Δήμο Κουφαλίων παρα<strong>τη</strong>ρείται μεγάλη άνοδος <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης του νερού (Εικόνα 2) από0,11 m 3 ανά άτομο <strong>και</strong> ημέρα <strong>για</strong> το έτος 2003 σε 0,49 m 3 ανά άτομο <strong>και</strong> ημέρα <strong>για</strong> το έτος 2006(Εικόνα 3). Σύμφωνα με τα στοιχεία που διατέθηκαν <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν τετραετία 2003-2007, οι αντλούμενεςποσό<strong>τη</strong>τες δείχνουν να είναι σταθερές <strong>και</strong> ανέρχονται στα 2.000.000 m 3 το χρόνο. Ωστόσο, εξαιτίαςτων απωλειών του δικτύου <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς μη εγκατάστασης υδρομέτρων στο σύνολο των ιδιοκ<strong>τη</strong>σιών, οιβεβαιωμένες καταναλώσεις <strong>για</strong> το 2003 ανέρχονται στα 438.000 m 3 , <strong>για</strong> το 2004 στα 732.985 m 3 <strong>και</strong><strong>για</strong> το 2005 στα 810.922 m 3 .Στο Δήμο Επανομής, το 2004 η τιμή <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης νερού ήταν 0,14 m 3 ανά άτομο <strong>και</strong> ημέρα, ενώτα έ<strong>τη</strong> 2005 <strong>και</strong> 2006 δια<strong>τη</strong>ρείται σταθερή (0,13 m 3 ανά άτομο <strong>και</strong> ημέρα) (Εικόνα 2 <strong>και</strong> Εικόνα 3) .Στο Δήμο Χαλάστρας, το έτος 2004 η κατανάλωση ήταν 0,09 m 3 ανά άτομο <strong>και</strong> ημέρα, ενώ το 2005αυξήθηκε σε 0,11 m 3 ανά άτομο <strong>και</strong> ημέρα (Εικόνα 2 <strong>και</strong> Εικόνα 3).Στο Δήμο Βασιλικών, το έτος 2006 η κατανάλωση ήταν 0,22 ανά άτομο <strong>και</strong> ημέρα (Εικόνα 2 <strong>και</strong>Εικόνα 3) .Η περιοχή του μοντέλου υδατικού ισοζυγίου από τα αποτελέσματα του οποίου ελήφθη το διάγραμμα<strong>τη</strong>ς Εικόνας 4 αφορά στις Λεκάνες Αξιού, Γαλλικού, «Υπόλοιπα 44» (Βαθύλακκος) <strong>και</strong> «Υπόλοιπα51», όπου το μεγαλύτερο μέρος <strong>τη</strong>ς λεκάνης καταλαμβάνει το Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα <strong>τη</strong>ςΘεσσαλονίκης. Η συνολική περιοχή εφαρμογής του μοντέλου αποτελεί περίπου το 1/3 <strong>τη</strong>ς συνολικήςέκτασης του Υδατικού Διαμερίσματος <strong>τη</strong>ς Κεντρικής Μακεδονίας. Περιλαμβάνει το σύνολο ήτμήματα 44 Δήμων <strong>και</strong> Κοινοτήτων. Τα στοιχεία σχετικά με τον ποταμό Αξιό αφορούν στο τμήμα τουποταμού που διασχίζει το Υδατικό διαμέρισμα <strong>τη</strong>ς Κεντρικής Μακεδονίας, το οποίο καταλαμβάνει το5% <strong>τη</strong>ς συνολικής λεκάνης απορροής. Κύριο υδατόρευμα <strong>τη</strong>ς λεκάνης «Υπόλοιπα 44» είναι το ρέμαΒαθυλάκκου, το οποίο καταλήγει στον Αξιό ποταμό, ενώ τα απορρέοντα ύδατα <strong>τη</strong>ς λεκάνηςκαταλήγουν στο Θερμαϊκό κόλπο μέσω πολλαπλών μικρών υδατορευμάτων, στραγγιστικών τάφρων<strong>και</strong> παράκτιων αντλιοστασίων. Η υπολεκάνη «Υπόλοιπα 51», σ<strong>τη</strong>ν οποία βρίσκεται <strong>και</strong> η πόλη <strong>τη</strong>ςΘεσσαλονίκης, αποτελεί αστική περιοχή <strong>και</strong> αποστραγγίζεται από τα δίκτυα αποχέτευσης ομβρίωνυδάτων.Το υδατικό ισοζύγιο μίας λεκάνης απορροής εκφράζεται με <strong>τη</strong>ν εξίσωση:Βροχόπτωση = εξάτμιση + απορροή + διήθησηΗ ετήσια βροχόπτωση κυμαίνεται από 343,69 mm (υδρολογικό έτος 1989-1990) έως 718,23 mm(υδρολογικό έτος 1982-1983). Στο έτος 1982-1983 κατά το οποίο παρα<strong>τη</strong>ρείται η μεγαλύτερηεξατμισοδιαπνοή με τιμή 509,03 mm, η μεταβολή <strong>τη</strong>ς ποσό<strong>τη</strong>τας του υπόγειου ύδατος είναι θετική(38,92 mm) ενώ η επιφανειακή απορροή είναι 170,27 mm. Στα υδρολογικά έ<strong>τη</strong> 1984-1985, 1989-1990, 1991-1992, 1992-1993 <strong>και</strong> 1996-1997 ο συντελεστής απορροής είναι πολύ μικρός, ηεπιφανειακή απορροή μικρή, η βροχόπτωση μικρή <strong>και</strong> η εξατμισοδιαπνοή μεγάλη, παρα<strong>τη</strong>ρείταιέλλειμμα στα υπόγεια αποθέματα νερού. Για τα υπόλοιπα υδρολογικά έ<strong>τη</strong> το ετήσιο υδρολογικόισοζύγιο είναι θετικό με επιφανειακή απορροή <strong>και</strong> αύξηση των υπογείων αποθεμάτων (Εικόνα 4).Η τιμή του συντελεστή απορροής εξαρτάται από το ρυθμό διήθησης του νερού στο έδαφος, <strong>τη</strong>φυτοκάλυψη <strong>τη</strong>ς λεκάνης, <strong>τη</strong>ν αποθηκευτική ικανό<strong>τη</strong>τα του υδατορεύματος <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς περιοχής, τις338

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗσυνθήκες που επικρατούσαν σ<strong>τη</strong> λεκάνη πριν <strong>τη</strong>ν ατμοσφαιρική κατακρήμνιση καθώς <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν ένταση<strong>τη</strong>ς κατακρήμνισης. Ο συντελεστής απορροής κυμαίνεται από 0,05 (1989-1990) έως 0,33 (1985-1986)<strong>για</strong> <strong>τη</strong> συνολική περιοχή (Εικόνα 4). Στο υδρολογικό έτος 1989-1990, όπου παρουσιάζεται <strong>και</strong> ημικρότερη τιμή του συντελεστή απορροής (0,05), η επιφανειακή απορροή ήταν μικρή (17,39 mm) <strong>και</strong>παρα<strong>τη</strong>ρείται έλλειμμα στο νερό του υπόγειου υδροφορέα. Στο υδρολογικό έτος 1985-1986, όπουπαρουσιάζεται η μεγαλύτερη τιμή του συντελεστή απορροής (0,33), η επιφανειακή απορροή ήτανμεγάλη (235,89 mm) <strong>και</strong> η μεταβολή <strong>τη</strong>ς ποσό<strong>τη</strong>τας του υπόγειου ύδατος ήταν 57,88 mm.Γενικά <strong>για</strong> <strong>τη</strong> συνολική περίοδο 1980-2001 το υδατικό ισοζύγιο είναι:Βροχόπτωση (11342,65 mm) = Εξατμισοδιαπνοή (8613,74 mm) + Απορροή (2321,39 mm) +Μεταβολή ποσό<strong>τη</strong>τας υπόγειου ύδατος (407,52 mm)Το υδατικό ισοζύγιο <strong>τη</strong>ς λεκάνης <strong>για</strong> <strong>τη</strong> συνολική περίοδο είναι θετικό με επιφανειακή απορροή <strong>και</strong>αύξηση των υπογείων αποθεμάτων. Παρόλα αυτά, μεγάλο ποσοστό <strong>τη</strong>ς βροχόπτωσης χάνεται λόγω<strong>τη</strong>ς εξατμισοδιαπνοής. Η καλύτερη διαχείριση του υδατικού δυναμικού μίας λεκάνης μπορεί ναεπιτευχθεί με <strong>τη</strong>ν κατασκευή έργων <strong>και</strong> εφαρμογή μεθόδων <strong>για</strong> <strong>τη</strong> μείωση των απωλειώνεξατμισοδιαπνοής.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΓια τα εξεταζόμενα έ<strong>τη</strong>, δε βρέθηκαν στοιχεία συγκρίσιμα με τα δεδομένα που υπολογίσ<strong>τη</strong>καν <strong>για</strong> τονδείκ<strong>τη</strong> Nera 1.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Nera 1 «Υδατικό ισοζύγιο» συνδέεται με τον δείκ<strong>τη</strong> Popul 1 «Πληθυσμός - Ηλικιακήπυραμίδα». Η τιμή <strong>τη</strong>ς κατά κεφαλής κατανάλωσης νερού από τα νοικοκυριά επηρεάζεται από τονπληθυσμό μίας περιοχής.339

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εταιρεία Ύδρευσης - Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ): Χορήγηση δεδομένων κατόπινμετάβασης σ<strong>τη</strong>ν εταιρεία <strong>και</strong> κατάθεσης σχετικής αί<strong>τη</strong>σης.Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης - Αποχέτευσης Δήμων Αγίου Αθανασίου, Αξιού, Βασιλικών,Επανομής, Κουφαλίων, Μηχανιώνας, Χαλάστρας (ΔΕΥΑ): Χορήγηση δεδομένων κατόπιν μετάβασηςστις εταιρείες <strong>και</strong> κατάθεσης σχετικών αιτήσεων.Υπουργείο Ανάπτυξης - Διεύθυνση Αναβάθμισης <strong>και</strong> Προστασίας Υδατικών Πόρων: Χορήγησηδεδομένων υδατικού ισοζυγίου κατόπιν μετάβασης <strong>και</strong> κατάθεσης σχετικής αί<strong>τη</strong>σης. Τα στοιχείαπεριλαμβάνονται σε υπό έκδοση μελέ<strong>τη</strong>.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ο δείκ<strong>τη</strong>ς αναφέρεται σε τμήμα <strong>τη</strong>ς περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ. ΥπήρχανΔήμοι που δεν ανταποκρίθηκαν στο αί<strong>τη</strong>μα <strong>για</strong> χορήγηση στοιχείων.Χρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Η πληροφορία που αντλήθηκε <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong> αναφέρεταιστα έ<strong>τη</strong> 2003 – 2006 <strong>για</strong> τις καταναλώσεις <strong>και</strong> στα έ<strong>τη</strong> 1980-2001 <strong>για</strong> το υδατικό ισοζύγιο.Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από στοιχεία που παρασχέθηκαν από αρμόδιους φορείς(ΕΥΑΘ, ΔΕΥΑ Δήμων, Υπουργείο Ανάπτυξης).Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων <strong>για</strong> προγενέστερα έ<strong>τη</strong> από τις ΔΕΥΑ. Έλλειψη διαχρονικής εξέλιξηςτου υδατικού ισοζυγίου <strong>για</strong> τα τελευταία έ<strong>τη</strong>.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 2Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΔεν κατέσ<strong>τη</strong> δυνατό να βρεθούν στοιχεία αναφορικά με τις δύο επιπλέον χαρακ<strong>τη</strong>ριστικές τιμές τουδείκ<strong>τη</strong> (συνολικές απολήψεις νερού, διαθεσιμό<strong>τη</strong>τα επιφανειακών νερών) που είχαν αρχικάπροδιαγραφεί.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣΣτο υδρολογικό έτος 1991-1992, σύμφωνα με τα αποτελέσματα του μοντέλου υδατικού ισοζυγίου <strong>τη</strong>ςσυνολικής λεκάνης, η εξατμισοδιαπνοή είναι μεγαλύτερη <strong>τη</strong>ς βροχόπτωσης. Η ερευνητική ομάδακρίνει ότι η τιμή <strong>τη</strong>ς εξατμισοδιαπνοής μπορεί να είναι διαφορετική.340

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗNera 2ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΥδατικοί πόροι – Θαλάσσιο περιβάλλονΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζει <strong>τη</strong>ν τιμή συγκεκριμένων φυσικοχημικών παραμέτρων του πόσιμου νερού <strong>και</strong>σύγκριση των τιμών τους με εθνικές <strong>και</strong> διεθνώς καθορισμένες οριακές τιμές.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟι τιμές των φυσικοχημικών παραμέτρων του πόσιμου νερού των Δήμων όπου δρασ<strong>τη</strong>ριοποιείται ηΕΥΑΘ, όπως επίσης <strong>και</strong> στους Δήμους Επανομής, Ν. Μηχανιώνας, Βασιλικών, Αξιού, ΑγίουΑθανασίου, Κουφαλίων, Χαλάστρας <strong>και</strong> Χαλκηδόνας είναι εντός των ποιοτικών ορίων που θα πρέπεινα πληρεί το πόσιμο νερό σύμφωνα με το Παράρ<strong>τη</strong>μα Ι <strong>τη</strong>ς ΚΥΑ Υ2/2600/2001 «Ποιό<strong>τη</strong>τα του νερούανθρώπινης κατανάλωσης». Εξαίρεση αποτελεί η τιμή του σιδήρου στους Δήμους Βασιλικών <strong>και</strong>Νέας Μηχανιώνας, καθώς <strong>και</strong> η τιμή του μαγνησίου στο Δήμο Βασιλικών.341

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠΟΙΟΤΗΤΑ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΗ ένταξη του δείκ<strong>τη</strong> Νera 2 «Ποιό<strong>τη</strong>τα πόσιμου νερού» στο Σύσ<strong>τη</strong>μα Δεικτών θεωρείται ιδιαίτερακρίσιμη λόγω <strong>τη</strong>ς σημαντικό<strong>τη</strong>τας <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας του πόσιμου νερού σ<strong>τη</strong> δημόσια υγεία. Παράλληλα,η εξασφάλιση <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας του πόσιμου νερού αποτελεί υποχρέωση <strong>τη</strong>ς πολιτείας, καθώς έχουννομοθε<strong>τη</strong>θεί όρια ποιό<strong>τη</strong>τας του πόσιμου νερού από <strong>τη</strong>ν 25/12/2003 σύμφωνα με <strong>τη</strong>ν ΚΥΑΥ2/2600/2001 «Ποιό<strong>τη</strong>τα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης» (ΦΕΚ 892 / Β’ / 11.7.2001) <strong>και</strong> σεσυμμόρφωση με <strong>τη</strong>ν Κοινοτική Οδηγία 98/83/ΕΚ του Συμβουλίου <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης <strong>τη</strong>ς 3 ηςΝοεμβρίου 1998. Τα ποιοτικά όρια που θα πρέπει να πληρεί το πόσιμο νερό αναφέρονται στοΠαράρ<strong>τη</strong>μα Ι <strong>τη</strong>ς Κοινής Υπουργικής Απόφασης.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟι τιμές του δείκ<strong>τη</strong> υπολογίζονται με βάση δεδομένα που χορηγήθηκαν από το τμήμα Εργασ<strong>τη</strong>ριακούΕλέγχου Πόσιμου Ελέγχου <strong>τη</strong>ς ΕΥΑΘ <strong>και</strong> τις Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης Αποχέτευσης τωνΔήμων <strong>τη</strong>ς περιοχής ευθύνης του ΟΡΘ.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ109pH8765Δήμοιδρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>ταςΕ.Υ.Α.Θ.ΔήμοςΕπανομήςΔήμος N.ΜηχανιώναςΔήμοςΒασιλικώνΔήμος ΑξιούΔήμος ΑγίουΑθανασίουΔήμοςΚουφαλίωνΔήμοςΧαλάστραςπαραμετρική τιμή (6,5-9,5)Εικόνα 1 : Τιμή του pH <strong>για</strong> το έτος 2007342

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ300040Αγωγιμό<strong>τη</strong>τα (σε μS/cm)20001000302010Ολική σκληρό<strong>τη</strong>τα (σε oD)00Δήμοιδρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>ταςΕ.Υ.Α.Θ.ΔήμοςΕπανομήςΔήμος N.ΜηχανιώναςΔήμοςΒασιλικώνΔήμος ΑξιούΔήμος ΑγίουΑθανασίουΔήμοςΚουφαλίωνΔήμοςΧαλάστραςΑγωγιμό<strong>τη</strong>τα Ολική σκληρό<strong>τη</strong>τα Παραμετρική τιμή αγωγιμό<strong>τη</strong>τας (2500μS/cm)Εικόνα 2 : Τιμή <strong>τη</strong>ς αγωγιμό<strong>τη</strong>τας, ολικής σκληρό<strong>τη</strong>τας <strong>για</strong> το έτος 20071200,4Συγκέντρωση χλωριούχων,νιτρικών, θεικών (σε mg/L)804000,20Δήμοιδρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>ταςΕ.Υ.Α.Θ.ΔήμοςΕπανομήςΔήμος N.ΜηχανιώναςΔήμοςΒασιλικώνΣυγκέντρωση φωσφορικών(σε mg/l)Δήμος ΑξιούΔήμος ΑγίουΑθανασίουΔήμοςΚουφαλίωνΔήμοςΧαλάστραςΧλωριούχαΘεικάΑνώτατο επιτρεπτό όριο νιτρικών (50mg/l)ΝιτρικάΦωσφορικάΕικόνα 3 : Τιμή χημικών παραμέτρων (ανιόντα) <strong>για</strong> το έτος 2007343

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ1604012080400Δήμοιδρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>ταςΕ.Υ.Α.Θ.ΔήμοςΕπανoμήςΔήμος N.ΜηχανιώναςΔήμοςΒασιλικώνΔήμος ΑξιούΔήμος ΑγίουΑθανασίουΔήμοςΚουφαλίωνΔήμοςΧαλάστραςΣυγκέντρωση νατρίου, ασβεστίου,μαγνησίου (σε mg/L)302010Συγκέντρωση καλίου, σιδήρου (σε mg/l)0ΝάτριοΜαγνήσιοΣίδηροςΑνώτατο επ ιτρεπ τό όριο σιδήρου(0,2mg/l)ΑσβέστιοΚάλιοΑνώτατο επιτρεπτό όριο καλίου(12mg/l)Εικόνα 4 : Τιμές χημικών παραμέτρων (κατιόντα) <strong>για</strong> το έτος 20071098pH7652001 2002 2003 2004 2005 2006 2007Παραμετρική τιμή (6,5-9,5)Εικόνα 5 : Τιμή του pH του νερού του Δήμου Χαλκηδόνας344

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ203Ολική σκληρό<strong>τη</strong>τα ( σε οD)151052,521,510,5Αγωγιμό<strong>τη</strong>τα (σε mS/cm)02001 2002 2003 2004 2005 2006 20070Ολική σκληρό<strong>τη</strong>τα Αγωγιμό<strong>τη</strong>τα παραμετρική τιμή αγωγιμό<strong>τη</strong>τας (2,5mS/cm)Εικόνα 6 : Τιμή <strong>τη</strong>ς αγωγιμό<strong>τη</strong>τας, ολικής σκληρό<strong>τη</strong>τας του νερού του Δήμου Χαλκηδόνας5000,6Συγκέντρωση χλωριούχων, όξινωνανθρακικών, θεικών, νιτρικών (σε mg/l)4003002001000,40,2Συγκέντρωση νιτρωδών,φωσφορικών (σε mg/l)02001 2002 2003 2004 2005 2006 20070ΧλωριούχαΘεικάΝιτρώδηΑνώτατο επιτρεπτό όριο νιτρικών (50mg/l)Όξινα ΑνθρακικάΝιτρικάΦωσφορικάΑνώτατο επιτρεπτό όριο νιτρωδών (0,5mg/l)Εικόνα 7 : Τιμές χημικών παραμέτρων (ανιόντα) του νερού του Δήμου Χαλκηδόνας345

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ1206Συγκέντρωση νατρίου, καλίου,ασβεστίου, μαγνησίου (σε mg/l)804002001 2002 2003 2004 2005 2006 2007420Συγκέντρωση σιδήρου,ψευδαργύρου, μαγγανίου,αμμωνιακών, χαλκού, φωσφόρου (σεmg/l)ΝάτριοΑσβέστιοΣίδηροςΜαγγάνιοΧαλκόςΑνώτατο επιτρεπτό όριο σιδήρου (0,2mg/l)Ανώτατο επιτρεπτό όριο χαλκού (2mg/l)Ανώτατο επιτρεπτό όριο καλίου (12mg/l)ΚάλιοΜαγνήσιοΨευδάργυροςΑμμωνιακάΦώσφοροςΑνώτατο επιτρεπτό όριο μαγγανίου (0,05mg/l)Ανώτατο επιτρεπτό όριο φωσφόρου (5mg/l)Εικόνα 8 : Τιμές χημικών παραμέτρων (κατιόντα) του νερού του Δήμου Χαλκηδόνας346

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ τιμή του pH, στους εξεταζόμενους δήμους, κυμαίνεται από 6,2 στο Δήμο Βασιλικών έως 7,9 στοΔήμο Αξιού. Η τιμή του pH στο Δήμο Βασιλικών είναι μικρότερη από το κατώτερο όριο <strong>τη</strong>ςπαραμετρικής τιμής του που είναι 6,5 (Εικόνα 1). Παρόλα αυτά το pH δεν έχει άμεση επίπτωση σ<strong>τη</strong>νυγεία.Η τιμή <strong>τη</strong>ς αγωγιμό<strong>τη</strong>τας κυμαίνεται από 540 μS/cm στο Δήμο Χαλάστρας έως 1123 μS/cm στο ΔήμοΒασιλικών. Οι τιμές αυτές είναι μικρότερες από <strong>τη</strong>ν παραμετρική τιμή <strong>τη</strong>ς αγωγιμό<strong>τη</strong>τας που είναι2500 μS/cm (Εικόνα 2). Η τιμή <strong>τη</strong>ς ολικής σκληρό<strong>τη</strong>τας κυμαίνεται από 7,5 o D στο Δήμο Χαλάστραςέως 32 ο D στο Δήμο Βασιλικών (Εικόνα 2). Δεν υπάρχει ανώτατο επιτρεπτό όριο <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ολικήσκληρό<strong>τη</strong>τα.Όσο αφορά στα ανιόντα, η τιμή των χλωριούχων κυμαίνεται από 16,3 mg/l στο Δήμο Βασιλικών έως92 mg/l στο Δήμο Αγίου Αθανασίου (Εικόνα 3). Η παραμετρική τιμή των χλωριούχων είναι 250 mg/l.Η τιμή των νιτρικών κυμαίνεται από 4,2 mg/l στο Δήμο Αξιού έως 35 mg/l στο Δήμο Ν. Μηχανιώνας(Εικόνα 3). Το ανώτατο επιτρεπτό όριο συγκέντρωσης νιτρικών στο πόσιμο νερό είναι 50 mg/l. Ητιμή των θειικών στους Δήμους δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τας <strong>τη</strong>ς ΕΥΑΘ, Επανομής <strong>και</strong> Χαλάστρας είναι12,6 mg/l, 26 mg/l <strong>και</strong> 23,4 mg/l αντίστοιχα (Εικόνα 3). Η παραμετρική τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης τωνθεϊκών είναι 250 mg/l. Η τιμή των φωσφορικών στους Δήμους δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τας <strong>τη</strong>ς ΕΥΑΘ, Επανομής<strong>και</strong> Ν. Μηχανιώνας είναι 0,00175 mg/l, 0,2 mg/l <strong>και</strong> 0,14 mg/l αντίστοιχα (Εικόνα 3). Οι τιμές τωνανιόντων <strong>για</strong> όλους τους Δήμους είναι εντός ορίων.Όσο αφορά στα κατιόντα, η τιμή του νατρίου κυμαίνεται από 38,7 mg/l στο Δήμο Βασιλικών έως108 mg/l στο Δήμο Αξιού (Εικόνα 4). Η παραμετρική τιμή του νατρίου είναι 200 mg/l. Η τιμή τουασβεστίου κυμαίνεται από 30,2 mg/l στο Δήμο Χαλάστρας έως 142 mg/l στο Δήμο Βασιλικών(Εικόνα 4). Το ασβέστιο δεν έχει αρνητικές επιπτώσεις σ<strong>τη</strong>ν υγεία <strong>και</strong> δεν υπάρχει όριο. Η τιμή τουμαγνησίου κυμαίνεται από 11,5 mg/l στο Δήμο Αξιού έως 53 mg/l στο Δήμο Βασιλικών (Εικόνα 4).Το ανώτατο επιτρεπτό όριο <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης του μαγνησίου είναι 50 mg/l. Η τιμή του μαγνησίουστο Δήμο Βασιλικών είναι μεγαλύτερη από ανώτατο επιτρεπτό όριο. Η τιμή του σιδήρου είναι 0 mg/lστους Δήμους δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τας <strong>τη</strong>ς ΕΥΑΘ <strong>και</strong> στο Δήμο Αξιού, 0,04 mg/l στο Δήμο Επανομής, 0,14mg/l στο Δήμο Χαλάστρας, 0,39 mg/l στο Δήμο Βασιλικών <strong>και</strong> 30 mg/l στο Δήμο Νέας Μηχανιώνας(Εικόνα 4). Το ανώτατο επιτρεπτό όριο <strong>τη</strong>ς συγκέντρωση του σιδήρου στο πόσιμο νερό είναι 0,2 mg/l.Στο Δήμο Βασιλικών <strong>και</strong> στο Δήμο Νέας Μηχανιώνας η τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης του σιδήρου είναιμεγαλύτερη από το ανώτατο επιτρεπτό όριο. Η τιμή του καλίου κυμαίνεται από 2,1 mg/l στο ΔήμοΕπανομής έως 7 mg/l στο Δήμο Χαλάστρας (Εικόνα 4). Το ανώτατο επιτρεπτό όριο <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσητου καλίου είναι 12 mg/l.Ο Δήμος Χαλκηδόνας διέθεσε μετρήσεις φυσικοχημικών παραμέτρων του πόσιμου νερού <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong>2001, 2003, 2005-2007 (Εικόνες 5,6,7,8). Η τιμή του pH κυμαίνεται από 6,8 το έτος 2005 έως 7,8 τοέτος 2001 (Εικόνα 5). Οι τιμές είναι εντός τις παραμετρικής τιμής του pH που είναι 6,5-9,5. Η τιμή<strong>τη</strong>ς αγωγιμό<strong>τη</strong>τας κυμαίνεται από 0,69 mS/cm το έτος 2001 <strong>και</strong> 2006 έως 0,91 mS/cm το έτος 2007(Εικόνα 6). Οι τιμές είναι μικρότερες <strong>τη</strong>ς παραμετρικής τιμής <strong>τη</strong>ς αγωγιμό<strong>τη</strong>τας που είναι 2,5 μS/cm.Η τιμή <strong>τη</strong>ς ολικής σκληρό<strong>τη</strong>τας κυμαίνεται από 12 o D το έτος 2007 έως 18,6 ο D το έτος 2006 (Εικόνα6). Η τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωση των χλωριούχων κυμαίνεται από 10 mg/l το έτος 2001 έως 124 mg/l τοέτος 2005 (Εικόνα 7). Η παραμετρική τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης των χλωριούχων είναι 250 mg/l. Η τιμή<strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης των όξινων ανθρακικών κυμαίνεται από 116 mg/l το έτος 2001 έως 457 mg/l τοέτος 2006 (Εικόνα 7). Η τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης των θειικών κυμαίνεται από 22 mg/l το έτος 2007έως 44 mg/l το έτος 2003 (Εικόνα 7). Η παραμετρική τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης των θεϊκών είναι250 mg/l. Η τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης των νιτρικών κυμαίνεται από 11 mg/l το έτος 2001 έως 31 mg/l347

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗτο έτος 2006 (Εικόνα 7). Το ανώτατο επιτρεπτό όριο <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης των νιτρικών στο πόσιμονερό είναι 50 mg/l. Η τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης των νιτρωδών κυμαίνεται από

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εταιρεία Ύδρευσης - Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ), Τμήμα Ελέγχου Ποιό<strong>τη</strong>τας ΠόσιμουΝερού: Χορήγηση δεδομένων κατόπιν μετάβασης σ<strong>τη</strong>ν εταιρεία.Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης - Αποχέτευσης Δήμων (ΔΕΥΑ) που ανήκουν σ<strong>τη</strong> περιοχή ευθύνηςτου ΟΡΘ: Χορήγηση δεδομένων κατόπιν μετάβασης σ<strong>τη</strong>ν εταιρείαΧωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Τμήμα <strong>τη</strong>ς Ευρύτερης Περιοχής ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Η πληροφορία που αντλήθηκε <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong> αναφέρεταιστο έτος 2007, εκτός από το Δήμο Χαλκηδόνας, όπου υπάρχουν στοιχεία <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 2001, 2003,2005-2007.Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από στοιχεία που παρασχέθηκαν από τους αρμόδιουςφορείς (ΕΥΑΘ, ΔΕΥΑ).Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν παρακολούθηση <strong>τη</strong>ς διαχρονικής εξέλιξης του δείκ<strong>τη</strong> <strong>για</strong> ταέ<strong>τη</strong> πριν το 2007.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΠροκύπτει έλλειψη διαχρονικής εξέλιξης του δείκ<strong>τη</strong> <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> πριν το 2007. Κρίνεται απαραί<strong>τη</strong><strong>τη</strong> ηανάγκη <strong>για</strong> αυσ<strong>τη</strong>ρή <strong>και</strong> οργανωμένη τήρηση αρχείων από <strong>τη</strong>ν ΕΥΑΘ <strong>και</strong> τις ΔΕΥΑ των Δήμων <strong>τη</strong>ςΕΠΘ σχετικά με τις χαρακ<strong>τη</strong>ριστικές τιμές <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας του πόσιμου νερού.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣΗ ΕΥΑΘ δρασ<strong>τη</strong>ριοποιείται στους Δήμους: Θεσσαλονίκης, Αμπελοκήπων, Καλαμαριάς, Νεάπολης,Συκεών, Αγίου Παύλου, Μενεμένης, Πολίχνης, Τριανδρίας, Ελευθερίου - Κορδελιού, Σταυρούπολης,Πανοράματος, Εύοσμου, Ωραιόκαστρου, Εχεδώρου.349

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗNera 3ΤΟΜΕΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΥδατικοί πόροι – Θαλάσσιο περιβάλλονΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΣΤΑΘΕΡΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζει <strong>τη</strong>ν κατανάλωση νερού προερχόμενου από επιφανειακά νερά <strong>για</strong> ύδρευση,άρδευση <strong>και</strong> βιομηχανική χρήση.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΜε βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, η κατανάλωση του επιφανειακού νερού σ<strong>τη</strong> Βιομηχανική Περιοχή<strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης παρουσιάζει σταθερή πορεία <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 1995-2007. Η τιμή <strong>τη</strong>ς κυμαίνεται από1.514.000 m 3 το 1995 έως 2.973.000 m 3 το 2003, σχεδόν δυόμιση φορές μεγαλύτερη. Εξαίρεσηαποτελεί το έτος 1998 στο οποίο παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε κατακόρυφη αύξηση στα 7.037.000 m 3 .Το επιφανειακό νερό που καταναλώνεται <strong>για</strong> αρδευτική χρήση προέρχεται από <strong>τη</strong>ν ΥδρολογικήΛεκάνη του Αξιού ποταμού (τμήμα Νομού Θεσσαλονίκης). Για τα έ<strong>τη</strong> 1995-2007 η κατανάλωσηνερού <strong>για</strong> άρδευση παρουσιάζει σταθερή πορεία. Η τιμή <strong>τη</strong>ς κυμαίνεται από 12.150 m 3 /ha το 2002έως 15.170 m 3 /ha το έτος 1997. Η μέγισ<strong>τη</strong> αύξηση κατανάλωσης νερού <strong>για</strong> άρδευση σημειώθηκε τοέτος 2003 με τιμή 13.600 m 3 /ha <strong>και</strong> αύξηση 11,9%. Το έτος 2001 η κατανάλωση μειώθηκε κατά11,8% (12.830 m 3 /ha). Τα τρία τελευταία έ<strong>τη</strong> παρα<strong>τη</strong>ρείται συνεχής μείωση <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης. Το2005 η τιμή <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης ήταν 13.750 m 3 /ha, το έτος 2006 ήταν 12.880 m 3 /ha (μείωση 6,3%) <strong>και</strong>το 2007 ήταν 12.530 m 3 /ha (μείωση 2,7%).350

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΟΜΕΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Nera 3 «Τομεακή ανάλυση <strong>τη</strong>ς ζή<strong>τη</strong>σης του νερού» επιλέχθηκε λόγω <strong>τη</strong>ς αναγ<strong>και</strong>ό<strong>τη</strong>τας<strong>για</strong> ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων. Η αυξανόμενη χρήση του νερού <strong>για</strong> λόγουςύδρευσης, άρδευσης <strong>και</strong> <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν εξυπηρέ<strong>τη</strong>ση των τοπικών βιομηχανικών αναγκών αποτελεί σοβαρήπεριβαλλοντική πίεση <strong>για</strong> τα οικοσυστήματα <strong>και</strong> προκαλεί προβλήματα λειψυδρίας. Είναιχαρακ<strong>τη</strong>ριστικό ότι ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών αναγνωρίζοντας <strong>τη</strong> σοβαρό<strong>τη</strong>τα των συνεπειώναπό <strong>τη</strong>ν εξάντληση ή υποβάθμιση των υδατικών πόρων, προωθεί το συντονισμό των δράσεων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νορθολογική τους διαχείριση.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟι τιμές του δείκ<strong>τη</strong> υπολογίζονται με βάση δεδομένα που χορηγήθηκαν από το Γενικό ΟργανισμόΕγγείων Βελτιώσεων. Τα δεδομένα <strong>τη</strong>ς χρήσης του επιφανειακού νερού <strong>για</strong> άρδευση αναφέρονταισ<strong>τη</strong>ν Υδρολογική Λεκάνη του Αξιού ποταμού (τμήμα Νομού Θεσσαλονίκης). Τα δεδομένα τουεπιφανειακού νερού <strong>για</strong> βιομηχανική χρήση αναφέρονται στο νερό που καταναλώνεται σ<strong>τη</strong>Βιομηχανική Περιοχή Θεσσαλονίκης.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΚατανάλωση νερού (σε εκ. m 3 )864201995199619971998199920002001200220032004200520062007Εικόνα 1: Κατανάλωση νερού προερχόμενου από επιφανειακά νερά <strong>για</strong> βιομηχανική χρήση351

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ50040030020010001995199619971998199920002001200220032004200520062007Κατανάλωση νερού (σε εκ. m 3 )Εικόνα 2: Κατανάλωση νερού προερχόμενου από επιφανειακά νερά <strong>για</strong> αρδευτική χρήσηΚατανάλωση νερού(σε m 3 /ha)16.00012.0008.0004.00003130,830,630,430,230199519961997199819992000200120022003Αρδευόμενη έκταση (σε χιλ. ha)2004200520062007Κατανάλωση νερού ανά αρδευόμενη έκτασηΑρδευόμενη έκτασηΕικόνα 3 : Κατανάλωση νερού προερχόμενου από επιφανειακά νερά ανά αρδευόμενη έκταση352

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ κατανάλωση νερού σ<strong>τη</strong> Βιομηχανική Περιοχή <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης (Εικόνα 1) παρουσιάζει σταθερήπορεία <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 1995-2007. Η τιμή <strong>τη</strong>ς κυμαίνεται από 1.514.000 m 3 το 1995 έως 2.973.000 m 3 το2003, σχεδόν δυόμιση φορές μεγαλύτερη. Εξαίρεση αποτελεί το έτος 1998 στο οποίο παρα<strong>τη</strong>ρήθηκεκατακόρυφη αύξηση στα 7.037.000 m 3 σύμφωνα με τα δεδομένα του Γ.Ο.Ε.Β. <strong>για</strong> <strong>τη</strong> συγκεκριμένηχρονιά.Το επιφανειακό νερό που καταναλώνεται <strong>για</strong> αρδευτική χρήση προέρχεται από <strong>τη</strong>ν ΥδρολογικήΛεκάνη του Αξιού ποταμού (τμήμα Νομού Θεσσαλονίκης). Οι πηγές υδροδό<strong>τη</strong>σης είναι οι ποταμοί:Αξιός, Αλιάκμονας <strong>και</strong> Λουδίας. Οι περιοχές που δεν αρδεύονται από <strong>τη</strong>ν Υδρολογική Λεκάνη τουΑξιού ποταμού αρδεύονται με γεωτρήσεις. Για τα έ<strong>τη</strong> 1995-2007 η κατανάλωση νερού <strong>για</strong> άρδευση(Εικόνα 2, Εικόνα 3) παρουσιάζει σταθερή πορεία. Η τιμή <strong>τη</strong>ς κυμαίνεται από 12.150 m 3 /ha το 2002έως 15.170 m 3 /ha το έτος 1997. Η μέγισ<strong>τη</strong> αύξηση κατανάλωσης νερού <strong>για</strong> άρδευση σημειώθηκε τοέτος 2003 με τιμή 13.600 m 3 /ha <strong>και</strong> αύξηση 11,9%. Το προηγούμενο έτος (2002) η τιμή ήταν12.150 m 3 /ha. Η μέγισ<strong>τη</strong> μείωση <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης σημειώθηκε το έτος 2001. Ενώ η τιμή <strong>τη</strong>ςκατανάλωσης νερού το έτος 2000 ήταν 14.550 m 3 /ha, το 2001 μειώθηκε κατά 11,8% (12.830 m 3 /ha).Τα τρία τελευταία έ<strong>τη</strong> παρα<strong>τη</strong>ρείται συνεχής μείωση <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης. Το 2005 η τιμή <strong>τη</strong>ςκατανάλωσης ήταν 13.750 m 3 /ha , το έτος 2006 ήταν 12.880 m 3 /ha (μείωση 6,3%) <strong>και</strong> το 2007 ήταν12.530 m 3 /ha (μείωση 2,7%) (Εικόνα 3).ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΗ τιμή <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης νερού σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος <strong>και</strong> ΑειφόρουΑνάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) σε εθνικό επίπεδο <strong>για</strong> το 1997 είναι περίπου ίση με τον αντίστοιχο ευρωπαϊκόμέσο όρο που ανέρχεται στα 620 m 3 ανά στρέμμα (Εικόνα 4). Η αντίστοιχη τιμή <strong>για</strong> το 1997 πουαναφέρεται σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης είναι 1.517 m 3 ανά στρέμμα. Επομένως, είναι φανερή ημη ορθολογική χρήση του νερού σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ενδιαφέροντος του ερευνητικού έργου, καθώς η ενλόγω τιμή είναι σχεδόν δυόμιση φορές μεγαλύτερη από τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μέσο όρο του1997.Εικόνα 4 : Ένταση χρήσης νερού σ<strong>τη</strong> γεωργία σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα353

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Nera 3 «Τομεακή ανάλυση <strong>τη</strong>ς ζή<strong>τη</strong>σης του νερού», συνδέεται άμεσα με τον δείκ<strong>τη</strong> Nera 1«Υδατικό Ισοζύγιο». Εξαιτίας <strong>τη</strong>ς χρονικής <strong>και</strong> χωρικής ασυνέχειας σ<strong>τη</strong> διαθέσιμη πληροφορίασχετικά με <strong>τη</strong>ν κατανάλωση νερού <strong>για</strong> ύδρευση, δεν κατέσ<strong>τη</strong> δυνατή η αξιοποίηση των δεδομένωντου δείκ<strong>τη</strong> Nera 1.ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Γενικός Οργανισμός Εγγείων Βελτιώσεων (ΓΟΕΒ): Χορήγηση δεδομένων κατόπιν μετάβασης στονΟργανισμό <strong>και</strong> κατάθεσης σχετικής αί<strong>τη</strong>σης.Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος <strong>και</strong> Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ): Περιβαλλοντικά Σήματα: Σχέδιοέκθεσης δεικτών αειφορίας 2003. Δεδομένα <strong>για</strong> <strong>τη</strong> χρήση νερού σ<strong>τη</strong> γεωργία σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Τμήμα του Νομού ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1995-2007Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία προέρχεται από στοιχεία που παρασχέθηκαν από αρμόδιο φορέα(ΓΟΕΒ).Αδυναμίες: Αδυναμία υπολογισμού του δείκ<strong>τη</strong> <strong>για</strong> το ποσοστό κατανάλωσης του νερού ανά τομέα(ύδρευση, άρδευση, βιομηχανία). Χρονική <strong>και</strong> χωρική ασυνέχεια πληροφορίας σχετικής μεκατανάλωση νερού <strong>για</strong> ύδρευση.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 2Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΗ ποσοστιαία κατανομή <strong>τη</strong>ς ζή<strong>τη</strong>σης του νερού ανά τομέα δεν είναι δυνατόν να αποτυπωθεί λόγω: (α)<strong>τη</strong>ς χρονικής <strong>και</strong> χωρικής ασυνέχειας των καταναλώσεων νερού <strong>για</strong> ύδρευση <strong>και</strong> (β) <strong>τη</strong>ς αδυναμίαςκαταγραφής <strong>τη</strong>ς κατανάλωσης του νερού στις περιοχές που αρδεύονται με ιδιωτικές γεωτρήσεις.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-354

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗNera 4ΕΥΤΡΟΦΙΣΜΟΣΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΥδατικοί πόροι – Θαλάσσιο περιβάλλονΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΑΡΝΗΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς καταγράφει τις ημερήσιες συγκεντρώσεις των συστατικών που συντελούν σ<strong>τη</strong> δημιουργίατου φαινομένου του ευτροφισμού στα υδάτινα οικοσυστήματα. Πιο συγκεκριμένα, καταγράφει τιςμηνιαίες τιμές <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης νιτρικών <strong>και</strong> φωσφορικών σε ποτάμια <strong>και</strong> λίμνες.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ τιμή των νιτρικών στον ποταμό Αξιό <strong>για</strong> όλα τα έ<strong>τη</strong> <strong>και</strong> στις τρεις θέσεις δειγματοληψίας είναι, στιςπερισσότερες των μηνιαίων τιμών, υψηλές σε σχέση με το κριτήριο των 0,1 mg/l N-NO 3 πουαναφέρεται ως όριο <strong>για</strong> μη ρυπασμένα ποτάμια (Meybeck, 1982 <strong>και</strong> Meybeck and Helmer, 1989). Ημέση τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης των νιτρικών <strong>για</strong> το 2007 είναι 5,7 mg/l, 17,7 mg/l <strong>για</strong> το έτος 2001,14,6 mg/l <strong>για</strong> το έτος 2000, 14,0 mg/l <strong>για</strong> το έτος 1999, 16,7 mg/l <strong>για</strong> το έτος 1998 <strong>και</strong> 11,2 mg/l <strong>για</strong>το έτος 1997. Η συγκέντρωση των φωσφορικών είναι διαφορετική στις τρεις θέσεις δειγματοληψίαςτου ποταμού Αξιού. Η μέση ετήσια συγκέντρωση <strong>για</strong> το 2007 ήταν 0,31 mg/l.Οι συγκεντρώσεις των νιτρικών ξεπερνούν <strong>και</strong> στον Λουδία <strong>τη</strong>ν τιμή των 0,1 mg/l που αναφέρεται ωςόριο <strong>για</strong> μη ρυπασμένα ποτάμια (Meybeck, 1982 <strong>και</strong> Meybeck and Helmer, 1989), αφού η μέσηετήσια συγκέντρωση είναι 6,31 mg/l. Βασικό πρόβλημα του ποταμού Λουδία είναι οι πολύ αυξημένεςσυγκεντρώσεις φωσφορικών. Η μέση ετήσια τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης είναι 1,01 mg/l.Η τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης τόσο των νιτρικών, όσο <strong>και</strong> των φωσφορικών σ<strong>τη</strong> λίμνη Κορώνεια είναιυψηλή καθ΄ όλη <strong>τη</strong> διάρκεια των ετών. Παρόλα αυτά παρουσιάζεται σημαντική μείωση στο έτος2007. Η μέση τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης των νιτρικών <strong>για</strong> το 2007 ήταν 3,9 mg/l, <strong>για</strong> το 1998 75,1 mg/l,<strong>για</strong> το 1997 55,7 mg/l, <strong>για</strong> το 1996 32,8 mg/l <strong>και</strong> <strong>για</strong> το 1995 43,1 mg/l. Η μέση τιμή <strong>τη</strong>ςσυγκέντρωσης των φωσφορικών <strong>για</strong> το 2007 ήταν 0,35 mg/l, <strong>για</strong> το 1998 22,5 mg/l, <strong>για</strong> το 19973,0 mg/l, <strong>για</strong> το 1996 0,75 mg/l <strong>και</strong> <strong>για</strong> το 1995 0,42 mg/l.355

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕΥΤΡΟΦΙΣΜΟΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Nera 4 «Ευτροφισμός» επιλέχθηκε λόγω <strong>τη</strong>ς σημαντικό<strong>τη</strong>τας <strong>τη</strong>ς καταγραφής <strong>τη</strong>ςρύπανσης των ποταμών <strong>και</strong> των λιμνών <strong>τη</strong>ς περιοχής. Ο ευτροφισμός είναι η διαδικασία με <strong>τη</strong>ν οποίατα υδάτινα οικοσυστήματα εμπλουτίζονται με θρεπτικά συστατικά (ενώσεις του αζώτου <strong>και</strong> τουφωσφόρου). Αποτέλεσμα αυτής <strong>τη</strong>ς διαδικασίας είναι η ανάπτυξη <strong>τη</strong>ς βιομάζας, η οποία οδηγεί σ<strong>τη</strong>νποιοτική υποβάθμιση του νερού.Σύμφωνα με <strong>τη</strong>ν Κοινοτική Οδηγία 2000/60/ΕΚ «<strong>για</strong> <strong>τη</strong> θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στοντομέα <strong>τη</strong>ς πολιτικής των υδάτων», τα κρά<strong>τη</strong> μέλη <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι υποχρεωμένα ναεξασφαλίσουν <strong>τη</strong>ν κατάρτιση προγραμμάτων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν παρακολούθηση <strong>τη</strong>ς κατάστασης (ποιοτικής <strong>και</strong>ποσοτικής) των επιφανειακών υδάτων. Η εξασφάλιση επιφανειακού νερού καλής ποιό<strong>τη</strong>ταςσυμβάλλει σ<strong>τη</strong> βιώσιμη χρήση του ύδατος.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟι τιμές του δείκ<strong>τη</strong> υπολογίζονται με βάση δεδομένα που χορηγήθηκαν από <strong>τη</strong> Διεύθυνση Υδάτων<strong>τη</strong>ς Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, το Φορέα Διαχείρισης Κορώνειας - Βόλβης, το ΥπουργείοΓεωργίας - Τμήμα Προστασίας Αρδευτικών Υδάτων <strong>και</strong> το Εθνικό Δίκτυο ΠεριβαλλοντικήςΠληροφορίας του ΥΠΕΧΩΔΕ.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ50Συγκέντρωση Νιτρικών (σε mg/L)403020100ΙανουάριοςΦεβρουάριοςΜάρτιοςΑπρίλιοςΜάιοςΙούνιοςΙούλιοςΑύγουστοςΣεπτέμβριοςΟκτώβριοςΝοέμβριοςΔεκέμβριος2007 2001 20001999 1998 1997Χαμηλή συγκέντρωσηΠολύ υψηλή συγκέντρωσηΕικόνα 1 : Μέτρηση νιτρικών σ<strong>τη</strong> Θέση 1 (Γέφυρα Πολυκάστρου) στον ποταμό Αξιό356

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ90Συγκέντρωση Νιτρικών (σε mg/L)80706050403020100ΙανουάριοςΦεβρουάριοςΜάρτιοςΑπρίλιοςΜάιοςΙούνιοςΙούλιοςΑύγουστοςΣεπτέμβριοςΟκτώβριοςΝοέμβριοςΔεκέμβριος2007 2001 20001999 1998 1997Χαμηλή συγκέντρωσηΠολύ υψηλή συγκέντρωσηΕικόνα 2 : Μέτρηση νιτρικών σ<strong>τη</strong> Θέση 2 (Γέφυρα Προχώματος – Κουφαλίων) στον ποταμό Αξιό50Συγκέντρωση Νιτρικών (σε mg/L)403020100ΙανουάριοςΦεβρουάριοςΜάρτιοςΑπρίλιοςΜάιοςΙούνιοςΙούλιοςΑύγουστοςΣεπτέμβριοςΟκτώβριοςΝοέμβριοςΔεκέμβριος2007 2001 20001999 1998 1997Χαμηλή συγκέντρωσηΠολύ υψηλή συγκέντρωσηΕικόνα 3 : Μέτρηση νιτρικών σ<strong>τη</strong> Θέση 3 (Γέφυρα Χαλάστρας) στον ποταμό Αξιό357

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ25,0Μέσες τιμές Νιτρικών (σε mg/l)20,015,010,05,00,01997 1998 1999 2000 2001 2007κατά μήκος του ποταμού Αξιούχαμηλή συγκέντρωσηοριακά χαμηλή συγκέντρωσημέτρια συγκέντρωσηΕικόνα 4 : Μέσες τιμές συγκέντρωσης νιτρικών ανά έτος κατά μήκος του Αξιού ποταμούΠίνακας 1 : Κατάταξη των ποταμών ανάλογα με <strong>τη</strong> συγκέντρωση νιτρικών358

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ1,2Συγκέντρωση Φωσφορικών (σε mg/l)10,80,60,40,20ΙανουάριοςΦεβρουάριοςΜάρτιοςΑπρίλιοςΜάιοςΙούνιοςΙούλιοςΑύγουστοςΣεπτέμβριοςΟκτώβριοςΝοέμβριοςΔεκέμβριοςΘέση 1 Θέση 2Θέση 3Υψηλή συγκέντρωσηΠολύ υψηλή συγκέντρωσηΥπερβολικά υψηλή συγκέντρωσηΕικόνα 5 : Μέτρηση φωσφορικών στις Θέσεις 1, 2 <strong>και</strong> 3 στον ποταμό Αξιό (έτος 2007)Πίνακας 2 : Κατάταξη των ποταμών ανάλογα με <strong>τη</strong> συγκέντρωση φωσφορικών359

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ181614121086420ΙανουάριοςΦεβρουάριοςΜάρτιοςΑπρίλιοςΜάιοςΙούνιοςΙούλιοςΑύγουστοςΣεπτέμβριοςΣυγκέντρωση Νιτρικών (σε mg/l)ΟκτώβριοςΝοέμβριοςΔεκέμβριοςΘέση 1 Θέση 2Θέση 3Χαμηλή συγκέντρωσηΟριακά χαμηλή συγκέντρωσηΕικόνα 6 : Μέτρηση νιτρικών στις Θέσεις 1, 2 <strong>και</strong> 3 στον ποταμό Λουδία (έτος 2007)2,521,510,50ΙανουάριοςΦεβρουάριοςΜάρτιοςΑπρίλιοςΜάιοςΙούνιοςΙούλιοςΑύγουστοςΣεπτέμβριοςΟκτώβριοςΝοέμβριοςΔεκέμβριοςΣυγκέντρωση Φωσφορικών(σε mg/l)Θέση 1 Θέση 2Θέση 3Πολύ υψηλή συγκέντρωσηΥπερβολικά υψηλή συγκέντρωσηΕικόνα 7 : Μέτρηση φωσφορικών στις Θέσεις 1, 2 <strong>και</strong> 3 στον ποταμό Λουδία (έτος 2007)360

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ120100806040200ΙανουάριοςΦεβρουάριοςΜάρτιοςΑπρίλιοςΜάιοςΙούνιοςΙούλιοςΑύγουστοςΣεπτέμβριοςΟκτώβριοςΝοέμβριοςΔεκέμβριοςΣυγκέντρωση Νιτρικών(σε mg/l)2007 - Θέση 1 2007 - Θέση 2 1998 1997 1996 1995Εικόνα 8 : Μέτρηση νιτρικών στις Θέσεις 1, 2 <strong>και</strong> 3 σ<strong>τη</strong> λίμνη Κορώνεια7060Συγκέντρωση Φωσφορικών(σε mg/l)50403020100ΙανουάριοςΦεβρουάριοςΜάρτιοςΑπρίλιοςΜάιοςΙούνιοςΙούλιοςΑύγουστοςΣεπτέμβριοςΟκτώβριοςΝοέμβριοςΔεκέμβριος2007 - Θέση 1 2007 - Θέση 2 1998 1997 1996 1995Εικόνα 9 : Μέτρηση φωσφορικών στις Θέσεις 1, 2 <strong>και</strong> 3 σ<strong>τη</strong> λίμνη Κορώνεια361

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟι δειγματοληψίες <strong>για</strong> τις μετρήσεις των νιτρικών <strong>και</strong> φωσφορικών πραγματοποιήθηκαν σε τρίασημεία κατά μήκος του ποταμού Αξιού (Θέση 1: Γέφυρα Πολυκάστρου, Θέση 2: ΓέφυραΠροχώματος - Κουφαλίων, Θέση 3: Γέφυρα Χαλάστρας). Οι πηγές ρύπανσης του ποταμού είναι οιαγροτικές δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες, τα αστικά λύματα, καθώς <strong>και</strong> τα βιομηχανικά - αγροτοβιομηχανικάλύματα. Το δέλτα του ποταμού Αξιού προστατεύεται σύμφωνα με <strong>τη</strong> συνθήκη Ramsar. Η τιμή τωννιτρικών <strong>για</strong> όλα τα έ<strong>τη</strong> <strong>και</strong> στις τρεις θέσεις δειγματοληψίας είναι, στις περισσότερες των μηνιαίωντιμών, υψηλές σε σχέση με το κριτήριο των 0,1mg/l N-NO3 που αναφέρεται ως όριο <strong>για</strong> μηρυπασμένα ποτάμια (Meybeck, 1982 <strong>και</strong> Meybeck and Helmer, 1989) (Εικόνες 1, 2, 3). Για το έτος2007 παρα<strong>τη</strong>ρείται αύξηση <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης των νιτρικών <strong>και</strong> στις τρεις θέσεις κατά <strong>τη</strong> διάρκειατων δειγματοληψιών του Φεβρουαρίου <strong>και</strong> του Οκτωβρίου, λόγω <strong>τη</strong>ς έκπλυσής τους με <strong>τη</strong> βροχή απότις αγροτικές καλλιέργειες. Η μέση τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης <strong>για</strong> το 2007 ήταν 5,7 mg/l.Το 2001 η μέση τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης των νιτρικών ήταν 17,7 mg/l.Για το 2000 παρα<strong>τη</strong>ρείται μία πολύ υψηλή τιμή νιτρικών (81 mg/l) κατά το μήνα Οκτώβριο σ<strong>τη</strong>Γέφυρα Προχώματος - Κουφαλίων ένδειξη ότι το ρυπαντικό φορτίο προήλθε από <strong>τη</strong> γύρω περιοχή.Εκτός από <strong>τη</strong> συγκεκριμένη συγκέντρωση, οι υπόλοιπες τιμές των συγκεντρώσεων των νιτρικών <strong>για</strong>όλες τις θέσεις <strong>και</strong> <strong>για</strong> όλα τα έ<strong>τη</strong> δεν ξεπερνούν το ανώτατο επιτρεπτό όριο των 50 mg/l <strong>τη</strong>ς Οδηγίαςσχετικά με το πόσιμο νερό. Η μέση τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης <strong>για</strong> το 2000 ήταν 14,6 mg/l.Η μέση τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης των νιτρικών <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 1999 <strong>και</strong> 1998 ήταν 14,0 mg/l <strong>και</strong> 16,7 mg/lαντίστοιχα.Το 1997 παρα<strong>τη</strong>ρούνται δύο πολύ υψηλές τιμές νιτρικών σ<strong>τη</strong> Γέφυρα Πολυκάστρου κατά τους μήνεςΜάιο (47,5 mg/l) <strong>και</strong> Αύγουστο (29,1 mg/l). Το ρυπαντικό φορτίο φαίνεται να προήλθε από <strong>τη</strong> γύρωπεριοχή. Σ<strong>τη</strong> Γέφυρα Χαλάστρας που βρίσκεται κατάν<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς Γέφυρας Πολυκάστρου, η υψηλότερητιμή νιτρικών (35,9 mg/l) παρα<strong>τη</strong>ρείται το μήνα Αύγουστο. Το ρυπαντικό αυτό φορτίο δενμεταφέρθηκε από τα ανάν<strong>τη</strong> σ<strong>τη</strong> Γέφυρα Χαλάστρας, αλλά προήλθε από <strong>τη</strong> γύρω περιοχή. Η μέσητιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης <strong>για</strong> το 1997 ήταν 11,2 mg/l.Η μέση ετήσια τιμή νιτρικών το 2007 είναι κατά πολύ μικρότερη των προηγούμενων ετών. Σύμφωναμε το σύσ<strong>τη</strong>μα κατάταξης των ποταμών σε κα<strong>τη</strong>γορίες του Enviroment Agency U.K. (Πίνακας 1),ενώ ο ποταμός Αξιός <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 1997-2001 θεωρείται Κα<strong>τη</strong>γορίας 3, το έτος 2007 θεωρείταιΚα<strong>τη</strong>γορίας 2 (Εικόνα 4 <strong>και</strong> Πίνακας 1). Πάντως σε όλες τις θέσεις <strong>και</strong> έ<strong>τη</strong> οι μέσες ετήσιεςσυγκεντρώσεις των νιτρικών κυμαίνονται μεταξύ των 5 mg/l <strong>και</strong> 19 mg/l γεγονός που υποδεικνύει ότιη κύρια πηγή ρύπανσης προέρχεται σε μεγάλο βαθμό <strong>και</strong> από <strong>τη</strong>ν ΠΓΔΜ (βλέπε Fisi 4).Η συγκέντρωση των φωσφορικών είναι διαφορετική στις τρεις θέσεις δειγματοληψίας <strong>για</strong> το έτος2007. Η Θέση 3 (Γέφυρα Χαλάστρας) που βρίσκεται στις εκβολές του ποταμού Αξιού παρουσιάζει <strong>τη</strong>μεγαλύτερη μέση συγκέντρωση 0,35 mg/l, ενώ κατά <strong>τη</strong> δειγματοληψία του Μαρτίου, Ιουλίου <strong>και</strong>Οκτωβρίου εμφανίζονται οι μέγιστες τιμές <strong>για</strong> <strong>τη</strong> συγκεκριμένη θέση. Σ<strong>τη</strong> Θέση 2 (ΓέφυραΠροχώματος-Κουφαλίων) παρα<strong>τη</strong>ρούνται τα χαμηλότερα επίπεδα φωσφορικών με μέση τιμή 0,27mg/l <strong>και</strong> μέγιστα <strong>για</strong> <strong>τη</strong> συγκεκριμένη θέση κατά <strong>τη</strong> δειγματοληψία του Φεβρουαρίου <strong>και</strong> τουΟκτωβρίου. Σ<strong>τη</strong> Θέση 1 (Γέφυρα Πολύκαστρου) με μέση τιμή 0,30 mg/l παρουσιάζονται αιχμές κατά<strong>τη</strong> δειγματοληψία του Φεβρουαρίου <strong>και</strong> Οκτωβρίου (Εικόνα 5). Τα μέγιστα που παρουσιάζονται κατά<strong>τη</strong> εαρινή <strong>και</strong> φθινοπωρινή περίοδο οφείλονται σ<strong>τη</strong> μεταφορά των φωσφορικών από τις αγροτικέςκαλλιέργειες λόγω βροχών. Αντίθετα, το μέγιστο σ<strong>τη</strong> Θέση 3 κατά <strong>τη</strong>ν περίοδο του καλο<strong>και</strong>ριούαποτελεί ένδειξη <strong>για</strong> επιβάρυνση από οικιστικά ή βιομηχανικά λύματα ή από καλλιέργειες πουυπεραρδεύονται, δεδομένου ότι κατά <strong>τη</strong>ν περίοδο αυτή οι βροχοπτώσεις είναι ελάχιστες. Η μέση362

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗετήσια τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης φωσφορικών στον ποταμό Αξιό <strong>για</strong> το 2007 είναι 0,31 mg/l, γεγονόςπου τον κατατάσσει σ<strong>τη</strong>ν Κα<strong>τη</strong>γορία 5 (Πίνακας 2).Η δειγματοληψία του ποταμού Λουδία έγινε επίσης σε τρία σημεία <strong>για</strong> το 2007 (Θέση 1: Ν.Ε.Ο.Θεσσαλονίκης-Αθηνών, Θέση 2: Π.Ε.Ο. Θεσσαλονίκης-Αθηνών - χωριό Λουδίας, Θέση 3: Ε.Ο.Κρύας Βρύσης-Αλεξάνδρειας). Τα νιτρικά βρίσκονται σε αυξημένες συγκεντρώσεις <strong>και</strong> στις τρειςθέσεις με <strong>τη</strong> μεγαλύτερη τιμή σ<strong>τη</strong> Θέση 3. Μέγιστα στις τιμές των νιτρικών παρα<strong>τη</strong>ρούνται κατά <strong>τη</strong>φθινοπωρινή <strong>και</strong> χειμερινή περίοδο λόγω των βροχοπτώσεων αλλά <strong>και</strong> το καλοκαίρι λόγω εφαρμογήςλιπασμάτων <strong>και</strong> υπεράρδευσης των καλλιεργειών (Εικόνα 6). Γενικά οι συγκεντρώσεις των νιτρικώνξεπερνούν <strong>και</strong> στον Λουδία <strong>τη</strong> τιμή των 0,1 mg/l που αναφέρεται ως όριο <strong>για</strong> μη ρυπασμένα ποτάμια(Meybeck, 1982 <strong>και</strong> Meybeck and Helmer, 1989) <strong>και</strong> σύμφωνα με τον Πίνακα 1 κατατάσσεται <strong>για</strong> τοέτος 2007σ<strong>τη</strong>ν Κα<strong>τη</strong>γορία 2, αφού η μέση ετήσια συγκέντρωση είναι 6,31 mg/l. Η συγκέντρωση τωννιτρικών είναι πολύ χαμηλή σε σχέση με το ανώτατο επιτρεπτό όριο των 50 mg/l που έχει θέσει ηΟδηγία σχετικά με το πόσιμο νερό.Βασικό πρόβλημα του ποταμού Λουδία είναι οι πολύ αυξημένες συγκεντρώσεις φωσφορικών με <strong>τη</strong>μεγαλύτερη τιμή σ<strong>τη</strong> Θέση 1 (Εικόνα 7). Γενικά, οι τιμές ξεπερνούν <strong>τη</strong> συγκέντρωση των 0,31 mg/lπου θέτει το Ηνωμένο Βασίλειο ως μέση τιμή στα τρεχούμενα επιφανειακά νερά με σκοπό <strong>τη</strong>ναποφυγή του ευτροφισμού. Επίσης, υπερβαίνουν το όριο των 0,54 mg/l που είναι το ανώτατοεπιτρεπτό όριο των φωσφορικών σε επιφανειακά νερά που προορίζονται <strong>για</strong> υδροληψία πόσιμουνερού. Η μέση ετήσια τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης <strong>για</strong> το 2007 είναι 1,01 mg/l, γεγονός που κατατάσσειτον ποταμό Λουδία σ<strong>τη</strong>ν Κα<strong>τη</strong>γορία 6 (Πίνακας 2). Οι συγκεντρώσεις των φωσφορικώνμεταβάλλονται σε κάθε δειγματοληψία αλλά παραμένουν σταθερά υψηλές με εξαίρεση το μήναΔεκέμβριο. Προφανώς λόγω των έντονων βροχοπτώσεων προκλήθηκε αραίωση των φωσφορικών Οιαυξημένες τιμές σε μήνες όπου δεν παρα<strong>τη</strong>ρούνται έντονες βροχοπτώσεις αποδεικνύουν ότι εκτός απόγεωργικές δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες, τα οικιστικά <strong>και</strong> βιομηχανικά λύματα αποτελούν κύρια πηγή εισροήςφωσφόρου στο ποτάμι.Σ<strong>τη</strong> λίμνη Κορώνεια πραγματοποιήθηκαν δειγματοληψίες σε δύο θέσεις κατά <strong>τη</strong> διάρκεια του 2007(Θέση 1: Π.Ε.Ο. Θεσσαλονίκης-Καβάλας - Άγιος Βασίλειος, Θέση 2: Ε.Ο. Ανάληψης-Ευαγγελισμού). Η τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης τόσο των νιτρικών όσο <strong>και</strong> των φωσφορικών σ<strong>τη</strong> λίμνηΚορώνεια είναι υψηλή καθ΄ όλη <strong>τη</strong> διάρκεια των ετών (Εικόνες 8 <strong>και</strong> 9). Παρόλα αυτάπαρουσιάζεται μία σημαντική μείωση στο έτος 2007.Η μέση τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης των νιτρικών <strong>για</strong> το 2007 ήταν 3,9 mg/l , <strong>για</strong> το 1998 75,1 mg/l, <strong>για</strong> το1997 55,7 mg/l, <strong>για</strong> το 1996 32,8 mg/l <strong>και</strong> <strong>για</strong> το 1995 43,1 mg/l.Η μεγαλύτερη τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης των φωσφορικών <strong>για</strong> το έτος 2007 παρα<strong>τη</strong>ρείται το μήναΜάρτιο, ενώ <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 1995- 1998 παρα<strong>τη</strong>ρείται τους μήνες Φεβρουάριο <strong>και</strong> Αύγουστο. Τα μέγισταπου παρουσιάζονται σ<strong>τη</strong> φθινοπωρινή περίοδο οφείλονται σ<strong>τη</strong> μεταφορά τους από τις αγροτικέςκαλλιέργειες λόγω βροχών. Αντίθετα οι μέγιστες τιμές στο μήνα Αύγουστο αποτελεί ένδειξη <strong>για</strong>επιβάρυνση από οικιστικά ή βιομηχανικά λύματα ή κινητοποίηση από καλλιέργειες πουυπεραρδεύονται, με δεδομένο ότι <strong>τη</strong>ν περίοδο αυτή οι βροχοπτώσεις είναι ελάχιστες. Η μέση τιμή <strong>τη</strong>ςσυγκέντρωσης των φωσφορικών <strong>για</strong> το 2007 ήταν 0,35 mg/l, <strong>για</strong> το 1998 22,5 mg/l <strong>για</strong> το 1997 3,2mg/l, <strong>για</strong> το 1996 0,75 mg/l <strong>και</strong> <strong>για</strong> το 1995 0,42 mg/l. Το έτος 1998 η τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης τωνφωσφορικών είναι πολύ υψηλή.Σύμφωνα με τον Vollenweider (1968), λίμνες που έχουν συγκέντρωση φωσφόρου μεταξύ 0,01 mg/l<strong>και</strong> 0,02 mg/l θεωρούνται μεσότροφες, ενώ λίμνες με συγκέντρωση κάτω από 0,01 mg/l είναιολιγότροφες. Οι λίμνες με συγκέντρωση πάνω από 0,02 mg/l θεωρούνται εύτροφες. Δεδομένου ότι οι363

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗμέσες τιμές ανά έτος σ<strong>τη</strong> λίμνη Κορώνεια είναι κατά πολύ μεγαλύτερες των 0,02 mg/l κατατάσσεταιστις εύτροφες λίμνες.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΣύμφωνα με <strong>τη</strong>ν έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος του 2003 <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν αξιολόγησητων υδάτων, οι συγκεντρώσεις φωσφόρου στους ποταμούς <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης <strong>και</strong> των υπόένταξη χωρών μειώθηκαν γενικά κατά 30-40 % <strong>τη</strong> δεκαετία του 1990. Ειδικότερα, οι χώρες οι οποίεςστις αρχές <strong>τη</strong>ς δεκαετίας του 1990 παρουσίαζαν μέσες συγκεντρώσεις φωσφόρου άνω των 0,2 mg/l,επίπεδο που υποδεικνύει υψηλή ρύπανση από σημειακές πηγές, παρουσίασαν αξιοσημείω<strong>τη</strong> μείωσητων συγκεντρώσεων φωσφόρου (Εικόνα 10). Οι μειώσεις αυτές αντανακλούν αφενός <strong>τη</strong> γενικήβελτίωση σ<strong>τη</strong>ν επεξεργασία λυμάτων κατά <strong>τη</strong> διάρκεια <strong>τη</strong>ς περιόδου αυτής, αλλά <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν ύφεση στιςυπό ένταξη χώρες. Σε αντίθεση με τον φώσφορο, δεν διαπιστώνονται σαφείς τάσεις <strong>για</strong> τις νιτρικέςενώσεις στους ποταμούς παρά το γεγονός ότι οι συγκεντρώσεις τους είναι χαμηλότερες στις υπόένταξη <strong>και</strong> στις βόρειες χώρες λόγω <strong>τη</strong>ς χαμηλότερης έντασης <strong>τη</strong>ς γεωργίας (Εικόνα 10). Συνολικά, οιτρέχουσες συγκεντρώσεις φωσφόρου <strong>και</strong> νιτρικών ενώσεων εξακολουθούν να είναι σημαντικάυψηλότερες από τα θεωρούμενα ως φυσικά ή συνήθη επίπεδα.Εικόνα 10 : Φωσφορικές <strong>και</strong> νιτρικές ενώσεις σε ευρωπαϊκούς ποταμούςΟι μέσες συγκεντρώσεις του φωσφόρου <strong>για</strong> τους δύο εξεταζόμενους ποταμούς (Αξιό <strong>και</strong> Λουδία) <strong>για</strong>το 2007 είναι μεγαλύτερες των 0,2 mg/l. Συγκεκριμένα <strong>για</strong> τον Αξιό είναι 0,31 mg/l <strong>και</strong> <strong>για</strong> το Λουδία1,01 mg/l αντίστοιχα. Οι τιμές αυτές φανερώνουν υψηλή ρύπανση από σημειακές πηγές <strong>και</strong> πρέπει να364

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗληφθούν μέτρα <strong>για</strong> <strong>τη</strong> μείωσή τους. Ομοίως <strong>και</strong> οι μέσες τιμές των νιτρικών στα δύο ποτάμια είναιυψηλές σε σχέση με τις συγκεντρώσεις που εμφανίζονται στα ευρωπαϊκά ποτάμια. Ειδικά <strong>για</strong> τονΑξιό, η μέση τιμή <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης ανά έτος είναι 17,7 mg/l (2001), 16,7 mg/l (1998), 14,6 mg/l(2000), 14 mg/l (1999), 11,2 mg/l (1997) <strong>και</strong> 5,7 mg/l (2007). Οι περισσότερες από τις τιμές στονΑξιό είναι μεγαλύτερες <strong>τη</strong>ς μέγισ<strong>τη</strong>ς τιμής <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης των νιτρικών (12 mg/l) των ποταμών<strong>τη</strong>ς Δυτικής Ευρώπης, όπου εμφανίζεται <strong>και</strong> το μεγαλύτερο πρόβλημα.Τα τελευταία 20 έ<strong>τη</strong>, το ποσοστό των λιμνών <strong>και</strong> των ταμιευτήρων σ<strong>τη</strong>ν Ευρώπη με χαμηλέςσυγκεντρώσεις φωσφόρου (

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας - Διεύθυνση Υδάτων: Στοιχεία ποιό<strong>τη</strong>τας επιφανειακών υδάτωνΠεριφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, Ετήσια Έκθεση 2007 (δεδομένα <strong>για</strong> το έτος 2007).Υπουργείο Μακεδονίας - Θράκης, Τμήμα Προστασίας Περιβάλλοντος, Τομέας ρύπανσης νερών:Χορήγηση δεδομένων <strong>για</strong> <strong>τη</strong> λίμνη Κορώνεια <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 1995-1998 από το Φορέα Διαχείρισης <strong>τη</strong>ςΛίμνης Κορώνειας - Βόλβης.Υπουργείο Γεωργίας - Τμήμα Προστασίας Αρδευτικών Υδάτων: Άντληση δεδομένων από <strong>τη</strong>νιστοσελίδα του Φορέα (δεδομένα περιόδου 1997-2001).Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας <strong>και</strong> Δημοσίων Έργων - Εθνικό Δίκτυο ΠεριβαλλοντικήςΠληροφορίας: Άντληση δεδομένων από <strong>τη</strong>ν ιστοσελίδα του Φορέα (δεδομένα περιόδου 1997-2001).Environment Agency of U.K.: Άντληση πληροφορίας από <strong>τη</strong>ν ιστοσελίδα του Φορέα <strong>για</strong> το σύσ<strong>τη</strong>μακατάταξης των ποταμών ανάλογα με <strong>τη</strong> συγκέντρωση των νιτρικών <strong>και</strong> φωσφορικών (Πίνακας 1,Πίνακας 2).Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1995-2001, 2007Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από εκθέσεις <strong>και</strong> ιστοσελίδες αξιόπιστων φορέων σχετικώνμε <strong>τη</strong> θεματική περιοχή του δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διαχρονική πορεία του δείκ<strong>τη</strong>.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΠροκύπτει έλλειψη διαχρονικής εξέλιξης του δείκ<strong>τη</strong>. Επίσης, παρα<strong>τη</strong>ρείται βασική έλλειψημετρήσεων νιτρικών <strong>και</strong> φωσφορικών <strong>για</strong> <strong>τη</strong> λίμνη Κορώνεια.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-366

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗNera 5ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΠΛΗΜΜΥΡΩΝΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΥδατικοί πόροι – Θαλάσσιο περιβάλλονΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΕΛΛΕΙΨΗ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΑΣΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς προσδιορίζει <strong>τη</strong>ν προτεραιό<strong>τη</strong>τα υλοποίησης των κατά περίπτωση κατάλληλωναντιπλημμυρικών έργων σε ευάλωτες - ως προς <strong>τη</strong>ν εμφάνιση πλημμυρικών φαινομένων - περιοχές. Οκαθορισμός του σχετικού βαθμού προτεραιό<strong>τη</strong>τας πραγματοποιείται με <strong>τη</strong>ν εφαρμογή μεθοδολογίαςπολυκρι<strong>τη</strong>ριακής ανάλυσης. Κριτήρια προτεραιό<strong>τη</strong>τας των έργων αποτελούν οι εξής τέσσερις ομάδες:i) Βαθμός ωριμό<strong>τη</strong>τας, ii) Πλημμυρικά φαινόμενα, iii) Δυσκολίες υλοποίησης, iv) Προοπτικήπεριοχής έργου. Τα πλημμυρικά φαινόμενα αποτελούν ομάδα κρι<strong>τη</strong>ρίων από <strong>τη</strong>ν οποία προκύπτουνδύο επιμέρους δείκτες: α) Επικινδυνό<strong>τη</strong>τα εμφάνισης πλημμυρικών φαινομένων, β) Συχνό<strong>τη</strong>ταεμφάνισης πλημμυρικών φαινομένων.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΜε βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, εξάγεται το συμπέρασμα ότι σημαντικός αριθμός των συνολικάεξεταζόμενων περιοχών έχρηζε - κατά το έτος 2003 - <strong>τη</strong>ς άμεσης λήψης μέτρων αντιπλημμυρικήςπροστασίας. Πιο συγκεκριμένα, σε 14 από τις 27 συνολικά εξεταζόμενες περιοχές, η σχετικήπροτεραιό<strong>τη</strong>τα εκτέλεσης έργων υπερέβαινε το 50% (με βαθμό απόλυ<strong>τη</strong>ς προτεραιό<strong>τη</strong>τας το 100%).Ωστόσο, η διαφοροποίηση <strong>τη</strong>ς κατάταξης των έργων καθιστά επισφαλή <strong>τη</strong>ν εξαγωγή ενιαίωνσυμπερασμάτων. Η αδυναμία αυτή ενισχύεται <strong>και</strong> από το γεγονός του χρονικού περιορισμού <strong>τη</strong>ςδιαθέσιμης πληροφορίας σε μόνο ένα έτος.367

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΠΛΗΜΜΥΡΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Νera 5 «Επικινδυνό<strong>τη</strong>τα εμφάνισης πλημμυρών» επιλέχθηκε εξαιτίας των σημαντικώνεπιπτώσεων που επιφέρουν τα πλημμυρικά φαινόμενα σε διάφορους τομείς (περιβαλλοντικός,κοινωνικός, οικονομικός). Το γεγονός αυτό πιστοποιείται από <strong>τη</strong>ν πρόσφατα εκδοθείσα ΚοινοτικήΟδηγία 2007/60/ΕΚ <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης περί <strong>τη</strong>ς «Αποτίμησης <strong>και</strong> Διαχείρισης τουΠλημμυρικού κινδύνου». Βάσει του περιεχομένου <strong>τη</strong>ς, τα κρά<strong>τη</strong>-μέλη υποχρεούνται μέχρι το 2011 ναέχουν προβεί σε προκαταρκτική εκτίμηση των κινδύνων πλημμυρών <strong>για</strong> τις λεκάνες απορροής <strong>και</strong> τιςαντίστοιχες παράκτιες περιοχές <strong>τη</strong>ς επικράτειάς τους. Επιπλέον, στις περιπτώσεις όπου υφίσταταιπραγματικός κίνδυνος ζημιών από πλημμύρες, οφείλουν να εκπονήσουν μέχρι το 2013, χάρτεςεπικινδυνό<strong>τη</strong>τας <strong>και</strong> χάρτες κινδύνου πλημμυρών. Τέλος, προβλέπεται η κατάρτιση διαχείρισης τωνκινδύνων πλημμυρών <strong>για</strong> τις συγκεκριμένες περιοχές (2015). Συνεπώς, ο υπολογισμός <strong>και</strong> ηπαρακολούθηση <strong>τη</strong>ς εξέλιξης των τιμών του συγκεκριμένου δείκ<strong>τη</strong> αποτελεί ζή<strong>τη</strong>μα άμεσης <strong>και</strong>ουσιαστικής προτεραιό<strong>τη</strong>τας όσο αφορά σ<strong>τη</strong>ν αποτίμηση <strong>τη</strong>ς βιωσιμό<strong>τη</strong>τας ανάπτυξης <strong>τη</strong>ς περιοχήςενδιαφέροντος.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟι τιμές του δείκ<strong>τη</strong> λαμβάνονται από <strong>τη</strong>ν κυρίως μελέ<strong>τη</strong> του «Γενικού ρυθμιστικού σχεδίουαντιπλημμυρικής προστασίας <strong>και</strong> αποχέτευσης ομβρίων περιοχών Νομού Θεσσαλονίκης». Η μελέ<strong>τη</strong>εκπονήθηκε <strong>για</strong> λογαριασμό <strong>τη</strong>ς Ειδικής Υπηρεσίας Δημοσίων Έργων (ΕΥΔΕ) Ύδρευσης -Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης, από <strong>τη</strong>ν «Εξάρχου, Νικολόπουλος, Μπενσασσών» Ε.Π.Ε., τονΟκτώβριο του 2003. Στο πλαίσιό <strong>τη</strong>ς πραγματοποιήθηκε η καταγραφή <strong>και</strong> αξιολόγηση <strong>τη</strong>ςυφιστάμενης κατάστασης μελετών <strong>και</strong> έργων <strong>και</strong> επιχειρήθηκε ο προγραμματισμός <strong>και</strong> καθορισμόςπροτεραιοτήτων <strong>για</strong> το σχεδιασμό <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν εκτέλεση νέων έργων.Τα κριτήρια που επιλέχθηκαν <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διαμόρφωση του δείκ<strong>τη</strong> προτεραιό<strong>τη</strong>τας ήταν ο βαθμόςωριμό<strong>τη</strong>τας των έργων, οι παράμετροι σχετικά με τα πλημμυρικά φαινόμενα, οι δυσκολίεςυλοποίησης <strong>και</strong> η προοπτική περιοχής έργου. Καθένα από αυτά αναλύεται σε επιμέρους κα<strong>τη</strong>γορίεςσύμφωνα με τον Πίνακα 1. Στον ίδιο Πίνακα, καταγράφεται επίσης η κλίμακα βαθμολόγησης τωνυπο-κρι<strong>τη</strong>ρίων.368

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠίνακας 1: Κριτήρια βαρύ<strong>τη</strong>τας βαθμολογίας του δείκ<strong>τη</strong> προτεραιό<strong>τη</strong>τας <strong>για</strong> το σχεδιασμό <strong>και</strong> <strong>τη</strong>νεκτέλεση νέων έργων αντιπλημμυρικής προστασίας369

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΚατάντες τμήμα χειμάρρου Πολίχνης, στα όρια των Δήμων Πολίχνης <strong>και</strong>ΣυκεώνΡέμα Περαίας στο τμήμα κατάν<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς οδού Θεσ/νίκης-ΜηχανιώναςΡέματα Σταγειρί<strong>τη</strong> <strong>και</strong> Ελαιορέματος (κόμβος οδών Αιακού - Σταγειρί<strong>τη</strong> -Εγνατίας)Ρέματα Δ. Θερμαϊκού στο τμήμα κατάν<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς οδού Θεσ/νίκης-ΜηχανιώναςΡέμα Δόξης (Αγ.Δημητρίου μέχρι Νέα Εγνατία)Ρέματα Ν. Επ ιβατών κατάν<strong>τη</strong> οδού Θεσ/νίκης-ΜηχανιώναςΧείμαρροι Ωραιοκάστρου <strong>και</strong> κατάν<strong>τη</strong> τμημάτων αυτών σ<strong>τη</strong> Νικόπ ολη-ΣταυρούποληΧείμαρρος π εριοχής κοινό<strong>τη</strong>τας ΠεύκωνΚλάδος 1.1 του χειμάρρου Ωραιοκάστρου (Υψηλάντους μέχριΚονταξοπ ούλου)Χείμαρρος Διαβατών <strong>και</strong> κλάδοι αυτούΣυλλεκτήρας ομβρίων Ν.Μαγνησίας (Αριστοτέλους μέχρι Χ.Διαβατών)Χείμαρρος Πολίχνης <strong>και</strong> κλάδοι αυτού (ανάντες τμήμα)Χείμαρροι Ευκαρπ ίας, Ορτανσίας, Μαλακοπής, Χαλίλ Ντερέ, Κυψέλης,ΠανοράματοςΑντιπ λημμυρική προστασία ΛαχαναγοράςΧείμαρρος Ν.Τύπ α (Περιφερειακή έως Κ.Καραμανλή)Αποχέτευση ομβρίων Αγίου ΑθανασίουΧείμαρροι ΕυόσμουΧείμαρρος Δενδροποτάμου (ΤΙΤΑΝ έως εσωτερική π εριφερειακή οδό)Χείμαρροι Ταγαράδων <strong>και</strong> Ν.Ραιδεστού ΘέρμηςΑντιπ λημμυρική προστασία Ιχθυόσκαλας Ν.ΜηχανιώναςΧείμαρος δυτικής ΘέρμηςΈργα ανάσχεσης π λημμυρών ανάν<strong>τη</strong> τμήματος Δενδροποτάμου <strong>και</strong> κλάδωναυτούΑύξηση παροχετευτικής ικανό<strong>τη</strong>τας χώρου Δ.Ε.Θ.Κατάντες τμήμα Ξηροπ οτάμου σ<strong>τη</strong>ν ΠολίχνηΧείμαρρος Κυβερνείου (Περιφερειακή τάφρος έως οδό Κανάρη)Αποχέτευση ομβρίων παραλιακής οδού ΑγγελοχωρίουΧείμαρορος Κωνσταντινίδη (Παπ άφη έως Χαρίση)0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%Εικόνα 1: Σχετική προτεραιό<strong>τη</strong>τα έργων (<strong>για</strong> το έτος 2003)370

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΧείμαρροι Ταγαράδων <strong>και</strong> Ν.Ραιδεστού ΘέρμηςΑπ οχέτευση ομβρίων παραλιακής οδού ΑγγελοχωρίουΧείμαρορος Κωνσταντινίδη (Παπ άφη έως Χαρίση)Χείμαρρος Κυβερνείου (Περιφερειακή τάφρος έως οδό Κανάρη)Αντιπ λημμυρική προστασία Ιχθυόσκαλας Ν.ΜηχανιώναςΑπ οχέτευση ομβρίων Αγίου ΑθανασίουΑύξηση π αροχετευτικής ικανό<strong>τη</strong>τας χώρου Δ.Ε.Θ.Κατάντες τμήμα Ξηροπ οτάμου σ<strong>τη</strong>ν ΠολίχνηΚλάδος 1.1 του χειμάρρου Ωραιοκάστρου (Υψηλάντους μέχριΚονταξοπ ούλου)Χείμαρροι ΕυόσμουΧείμαρρος Ν.Τύπ α (Περιφερειακή έως Κ.Καραμανλή)Χείμαρος δυτικής ΘέρμηςΧείμαρρος Δενδροποτάμου (ΤΙΤΑΝ έως εσωτερική π εριφερειακή οδό)Ρέμα Δόξης (Αγ.Δημητρίου μέχρι Νέα Εγνατία)Χείμαρροι Ευκαρπ ίας, Ορτανσίας, Μαλακοπ ής, Χαλίλ Ντερέ, Κυψέλης,ΠανοράματοςΧείμαρρος π εριοχής κοινό<strong>τη</strong>τας ΠεύκωνΧείμαρρος Διαβατών <strong>και</strong> κλάδοι αυτούΧείμαρροι Ωραιοκάστρου <strong>και</strong> κατάν<strong>τη</strong> τμημάτων αυτών σ<strong>τη</strong> Νικόπολη-ΣταυρούποληΣυλλεκτήρας ομβρίων Ν.Μαγνησίας (Αριστοτέλους μέχρι Χ.Διαβατών)Έργα ανάσχεσης π λημμυρών ανάν<strong>τη</strong> τμήματος Δενδροποτάμου <strong>και</strong>κλάδων αυτούΑντιπ λημμυρική προστασία ΛαχαναγοράςΧείμαρρος Πολίχνης <strong>και</strong> κλάδοι αυτού (ανάντες τμήμα)Ρέματα Ν. Επ ιβατών κατάν<strong>τη</strong> οδού Θεσ/νίκης-ΜηχανιώναςΡέματα Δ. Θερμαϊκού στο τμήμα κατάν<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς οδού Θεσ/νίκης-ΜηχανιώναςΡέμα Περαίας στο τμήμα κατάν<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς οδού Θεσ/νίκης-ΜηχανιώναςΚατάντες τμήμα χειμάρρου Πολίχνης, στα όρια των Δήμων Πολίχνης <strong>και</strong>ΣυκεώνΡέματα Σταγειρί<strong>τη</strong> <strong>και</strong> Ελαιορέματος (κόμβος οδών Αιακού - Σταγειρί<strong>τη</strong> -Εγνατίας)0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20Εικόνα 2: Επικινδυνό<strong>τη</strong>τα εμφάνισης πλημμυρικών φαινομένων (<strong>για</strong> το έτος 2003)371

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑντιπ λημμυρική προστασία Ιχθυόσκαλας Ν.ΜηχανιώναςΧείμαρροι Ταγαράδων <strong>και</strong> Ν.Ραιδεστού ΘέρμηςΑποχέτευση ομβρίων παραλιακής οδού ΑγγελοχωρίουΑπ οχέτευση ομβρίων Αγίου ΑθανασίουΈργα ανάσχεσης πλημμυρών ανάν<strong>τη</strong> τμήματος Δενδροποτάμου <strong>και</strong>κλάδων αυτούΑντιπ λημμυρική προστασία ΛαχαναγοράςΑύξηση παροχετευτικής ικανό<strong>τη</strong>τας χώρου Δ.Ε.Θ.Χείμαρροι Ευκαρπ ίας, Ορτανσίας, Μαλακοπής, Χαλίλ Ντερέ, Κυψέλης,ΠανοράματοςΧείμαρρος περιοχής κοινό<strong>τη</strong>τας ΠεύκωνΧείμαρρος Διαβατών <strong>και</strong> κλάδοι αυτούΧείμαρροι Ωραιοκάστρου <strong>και</strong> κατάν<strong>τη</strong> τμημάτων αυτών σ<strong>τη</strong> Νικόπολη-ΣταυρούποληΣυλλεκτήρας ομβρίων Ν.Μαγνησίας (Αριστοτέλους μέχρι Χ.Διαβατών)Χείμαρρος Πολίχνης <strong>και</strong> κλάδοι αυτού (ανάντες τμήμα)Ρέματα Ν. Επ ιβατών κατάν<strong>τη</strong> οδού Θεσ/νίκης-ΜηχανιώναςΡέματα Δ. Θερμαϊκού στο τμήμα κατάν<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς οδού Θεσ/νίκης-ΜηχανιώναςΡέμα Περαίας στο τμήμα κατάν<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς οδού Θεσ/νίκης-ΜηχανιώναςΚατάντες τμήμα χειμάρρου Πολίχνης, στα όρια των Δήμων Πολίχνης<strong>και</strong> ΣυκεώνΡέμα Δόξης (Αγ.Δημητρίου μέχρι Νέα Εγνατία)Κλάδος 1.1 του χειμάρρου Ωραιοκάστρου (Υψηλάντους μέχριΚονταξοπ ούλου)Χείμαρροι ΕυόσμουΧείμαρρος Ν.Τύπ α (Περιφερειακή έως Κ.Καραμανλή)Χείμαρος δυτικής ΘέρμηςΧείμαρορος Κωνσταντινίδη (Παπ άφη έως Χαρίση)Κατάντες τμήμα Ξηροπ οτάμου σ<strong>τη</strong>ν ΠολίχνηΧείμαρρος Κυβερνείου (Περιφερειακή τάφρος έως οδό Κανάρη)Ρέματα Σταγειρί<strong>τη</strong> <strong>και</strong> Ελαιορέματος (κόμβος οδών Αιακού - Σταγειρί<strong>τη</strong>- Εγνατίας)Χείμαρρος Δενδροποτάμου (ΤΙΤΑΝ έως εσωτερική περιφερειακή οδό)0 2 4 6 8 10 12 14 16Εικόνα 3: Συχνό<strong>τη</strong>τα εμφάνισης πλημμυρικών φαινομένων (<strong>για</strong> το έτος 2003)372

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΌσο αφορά σ<strong>τη</strong> σχετική προτεραιό<strong>τη</strong>τα των απαιτούμενων αντιπλημμυρικών έργων, υψηλότερα σ<strong>τη</strong>νκατάταξη εμφανίζονται αυτά που έχουν να κάνουν με διευθετήσεις χειμμάρων σε συγκεκριμένασημεία του Νομού Θεσσαλονίκης (Εικόνα 1). Η αντιπλημμυρική προστασία μέσω <strong>τη</strong>ςαποτελεσματικής παροχέτευσης των ομβρίων σε οικιστικά αναπτυγμένες περιοχές (Νέα Μαγνησία,Άγιος Αθανάσιος) <strong>και</strong> η προστασία παράκτιων περιοχών (ιχθυόσκαλα Μηχανιώνας) καταλαμβάνουνχαμηλότερες θέσεις σ<strong>τη</strong>ν κατάταξη.Όσο αφορά σ<strong>τη</strong>ν επικινδυνό<strong>τη</strong>τα εμφάνισης πλημμυρικών φαινομένων, <strong>τη</strong>ν ανώτα<strong>τη</strong> τιμήβαθμολόγησης (20) λαμβάνουν 7 υδατορεύματα (Δενδροποτάμου, Πολίχνης σε δύο διαφορετικάσημεία, Ν. Επιβατών, Περαίας, Δ. Θερμαϊκού <strong>και</strong> Σταγειρί<strong>τη</strong> - Ελαιορέματος) <strong>και</strong> μία ευρύτερηπεριοχή, αυτή <strong>τη</strong>ς Λαχαναγοράς (Εικόνα 2). Αντίθετα, η εμφάνιση πλημμυρών είναι συχνότερη σ<strong>τη</strong>νιχθυόσκαλα <strong>τη</strong>ς Μηχανιώνας, <strong>τη</strong>ν μοναδική παράκτια περιοχή που λαμβάνει μέρος σ<strong>τη</strong> συνολικήκατάταξη.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ-373

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Ειδικής Υπηρεσίας Δημοσίων Έργων (ΕΥΔΕ) Ύδρευσης - Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης: Τεύχοςκυρίως μελέ<strong>τη</strong>ς «Γενικού ρυθμιστικού σχεδίου αντιπλημμυρικής προστασίας <strong>και</strong> αποχέτευσηςομβρίων περιοχών Ν.Θεσσαλονίκης» (Έτος 2003).Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Η πληροφορία που αντλήθηκε <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong> αναφέρεταιστο έτος 2003. Παρόλα αυτά, τα στοιχεία <strong>τη</strong>ς μελέ<strong>τη</strong>ς αποτελούν σύνοψη πληροφοριών διαφόρωνμελετών που εκπονήθηκαν σε προγενέστερες χρονικές περιόδους.Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από μελέ<strong>τη</strong> που εκπονήθηκε <strong>για</strong> λογαριασμό αξιόπιστουφορέα (ΕΥΔΕ) αρμόδιου Φορέα <strong>για</strong> ζητήματα σχετικά με <strong>τη</strong> θεματική περιοχή του δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων <strong>για</strong> προγενέστερα <strong>και</strong> μεταγενέστερα του 2003 έ<strong>τη</strong>. Έλλειψηδεδομένων <strong>για</strong> περισσότερες από τις καταγεγραμμένες περιοχές <strong>και</strong> τα αντίστοιχα έργα.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΜε δεδομένο ότι η μελέ<strong>τη</strong> από <strong>τη</strong>ν οποία αντλήθηκε η πληροφορία εκπονήθηκε το έτος 2003,προκύπτει άμεση η ανάγκη επι<strong>και</strong>ροποίησής <strong>τη</strong>ς. Επιπρόσθετα, η μεθοδολογία αποτίμησης <strong>τη</strong>ςπλημμυρικής επικινδυνό<strong>τη</strong>τας που υιοθετήθηκε θα πρέπει να εξακολουθεί να εφαρμόζεται,προκειμένου να υπάρξει δυνατό<strong>τη</strong>τα τροφοδό<strong>τη</strong>σης του δείκ<strong>τη</strong> με νέα δεδομένα. Ωστόσο, το γεγονόςότι η εκπόνηση πραγματοποιήθηκε χρονικά σε προγενέστερη περίοδο από <strong>τη</strong>ν έκδοση <strong>τη</strong>ς Οδηγίας<strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν αντιπλημμυρική θωράκιση των κρατών-μελών, καθιστά <strong>τη</strong> μελέ<strong>τη</strong>σε μεγάλο βαθμό ασύμβα<strong>τη</strong> με τις προδιαγραφές <strong>και</strong> απαιτήσεις που τέθηκαν σε ισχύ το 2007. Κατάσυνέπεια, η επισημαίνεται η ανάγκη εναρμόνισης με τα νέα δεδομένα, γεγονός που ενδεχομένως ναοδηγήσει σ<strong>τη</strong>ν τροποποίηση των χαρακ<strong>τη</strong>ριστικών του δείκ<strong>τη</strong> στο μέλλον.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣΜέχρι το 2002, η αντιπλημμυρική προστασία των περιοχών του ΠΣΘ <strong>και</strong> οι διευθετήσεις τωνχειμάρρων που βρίσκονται σ<strong>τη</strong> συγκεκριμένη περιοχή ήταν αρμοδιό<strong>τη</strong>τα <strong>τη</strong>ς ΕΥΑΘ. Με το Π.Δ.203/08.08.2002, τροποποιητικό του Π.Δ. 132/1983, η ευθύνη πέρασε σ<strong>τη</strong> δι<strong>και</strong>οδοσία <strong>τη</strong>ς ΕΥΔΕΘεσσαλονίκης (υπηρεσία που υπάγεται διοικητικά απευθείας στο ΥΠΕΧΩΔΕ), με ταυτόχρονηεπέκταση <strong>τη</strong>ς αρμοδιό<strong>τη</strong>τας <strong>και</strong> στο αντικείμενο <strong>τη</strong>ς συντήρησης.374

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗNera 6ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΥΔΑΤΩΝΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΥδατικοί πόροι – Θαλάσσιο περιβάλλονΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΘΕΤΙΚΗ - ΑΡΝΗΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς παρουσιάζει <strong>τη</strong>ν εξέλιξη βασικών χαρακ<strong>τη</strong>ριστικών που αφορούν σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα τωνθαλασσίων υδάτων σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ενδιαφέροντος, όπως οι φυσικές/χημικές παράμετροι <strong>και</strong> ησυγκέντρωση επιβλαβών ουσιών σε αυτό, ο αριθμός των ακτών που έχουν βραβευθεί με «ΓαλάζιαΣημαία» <strong>και</strong> τα περιστατικά ρύπανσης από πετρέλαιο <strong>και</strong> άλλες ουσίες.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ ποιό<strong>τη</strong>τα των θαλασσίων υδάτων σ<strong>τη</strong>ν περιοχή μελέ<strong>τη</strong>ς δεν μπορεί να χαρακ<strong>τη</strong>ριστεί μονοσήμανταβάσει των παραμέτρων που μελετήθηκαν (φυσικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά, χημικές παράμετροι, μικροβιολογικοίέλεγχοι <strong>και</strong> συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων), παρά <strong>τη</strong>ν αξιοπιστία των μελετών πουέχουν διενεργηθεί κατά τα προηγούμενα χρόνια <strong>για</strong> λογαριασμό Δημοσίων Φορέων <strong>τη</strong>ς πόλης <strong>τη</strong>ςΘεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ, ΕΥΔΕ Θεσσαλονίκης). Αυτό οφείλεται αφενός στο μεγάλο πλήθος τωνπαραμέτρων αυτών <strong>και</strong> αφετέρου σ<strong>τη</strong>ν έλλειψη ενός συστήματος καταγραφής <strong>και</strong> παρακολούθησηςτου θαλασσίου περιβάλλοντος, το οποίο θα επέτρεπε <strong>τη</strong> συνεχή αξιολόγηση <strong>τη</strong>ς κατάστασής του <strong>και</strong><strong>τη</strong> λεπτομερή ανάλυση <strong>τη</strong>ς συσχέτισης μεταξύ των ποιοτικών του χαρακ<strong>τη</strong>ριστικών. Όσο αφορά σταυπόλοιπα στοιχεία που συλλέχθηκαν στα πλαίσια <strong>τη</strong>ς παρούσας έρευνας, η αξιολόγησή τους είναιαπλούστερη. Η διαχρονική εξέλιξη του αριθμού των ακτών που έχουν βραβευθεί με «ΓαλάζιαΣημαία» κρίνεται επί του παρόντος θετική, καθώς αυτός έχει αυξηθεί κατά 57,1% από το 1996 (6ακτές) έως το 2007 (11 ακτές). Ωστόσο, δεν πρέπει να παραβλέπεται η σταθεροποίησή του στα ίδιαπερίπου επίπεδα εδώ <strong>και</strong> 7 χρόνια, κάτι το οποίο είναι πιθανόν να παρέχει ενδείξεις <strong>και</strong> <strong>για</strong> <strong>τη</strong>μελλοντική του πορεία. Αντίθετα, η εξέλιξη του αριθμού των καταγεγραμμένων περιστατικώνρύπανσης του θαλασσίου περιβάλλοντος δημιουργεί απαισιοδοξία, καθώς παρουσιάζει σημαντικήαύξηση κατά <strong>τη</strong>ν περίοδο 2003-2007, δεδομένης <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς αδυναμίας ελέγχου μιας τόσο μεγάληςπαράκτιας περιοχής. Οι κύριες θέσεις εκδήλωσης των περιστατικών αυτών όπως προκύπτουν από ταστοιχεία του Λιμεναρχείου Θεσσαλονίκης, είναι ο Λιμένας <strong>και</strong> η Νέα Παραλία <strong>τη</strong>ς πόλης.375

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠΟΙΟΤΗΤΑ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΥΔΑΤΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Agri 6 «Ποιό<strong>τη</strong>τα Θαλασσίων Υδάτων», πέρα από <strong>τη</strong>ν περιβαλλοντική του διάσταση,επιλέχθηκε λόγω <strong>τη</strong>ς άρρηκ<strong>τη</strong>ς σύνδεσής του με <strong>τη</strong> δημόσια υγεία, <strong>τη</strong>ν κοινωνική <strong>και</strong> οικονομική ζωή<strong>τη</strong>ς περιοχής μελέ<strong>τη</strong>ς. Σ<strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη αναπτύσσεται αξιόλογη αλιευτική δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα, τόσο σεεπίπεδο παραγωγής, όσο <strong>και</strong> σε επίπεδο συνεισφοράς σ<strong>τη</strong>ν οικονομική ζωή <strong>τη</strong>ς πόλης. Η ποιό<strong>τη</strong>τατων υδάτων σχετίζεται άμεσα με <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα των αλιευμάτων <strong>και</strong> είναι αυτονόητο ότι η υποβάθμισή<strong>τη</strong>ς θέτει σε άμεσο κίνδυνο <strong>τη</strong> δημόσια υγεία, πλήττοντας παράλληλα <strong>και</strong> τον κλάδο των αλιέων (βλ.<strong>και</strong> Δείκ<strong>τη</strong> «Agri 10»). Επιπλέον, η σημαντική ανάπτυξη δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων αναψυχής σε επαφή ή μέσαστο θαλάσσιο περιβάλλον (κολύμβηση, θαλάσσια αθλήματα, χώροι εστίασης - αναψυχής), καθιστάαυτονόη<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ν ανάγκη προστασίας του <strong>και</strong> συνεχούς παρακολούθησης <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τάς του.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΗ ποιό<strong>τη</strong>τα των υδάτων προσδιορίζεται βάσει των αποτελεσμάτων των μελετών παρακολούθησης<strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας του θαλασσίου περιβάλλοντος του Κόλπου <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης, οι οποίες εκπονήθηκαναπό το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) (πρώην Εθνικό Κέντρο ΘαλασσίωνΕρευνών / ΕΚΘΕ) <strong>για</strong> λογαριασμό <strong>τη</strong>ν Εταιρείας Ύδρευσης <strong>και</strong> Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΚΘΕ,2003) <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς Ειδικής Υπηρεσίας Δημοσίων Έργων Ύδρευσης Αποχέτευσης <strong>και</strong> ΕπεξεργασίαςΛυμάτων Μείζονος Περιοχής Θεσσαλονίκης (ΕΛΚΕΘΕ 2006 <strong>και</strong> 2008). Η περιοχή μελέ<strong>τη</strong>ς είναι οΌρμος <strong>και</strong> ο Κόλπος <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης <strong>και</strong> οριοθετείται προς Νότο από <strong>τη</strong> νοητή γραμμή που ενώνειτις εκβολές του Αξιού ποταμού <strong>και</strong> το ακρωτήριο Μεγάλο Έμβολο (βλ. Εικόνα 1). Η περιοχή αυτήέχει ορισθεί ως «ευαίσθη<strong>τη</strong>» (Προεδρικό Διάταγμα 19661/1982/1999 <strong>και</strong> ΚΥΑ 48392/939 ΦΕΚ Β’ /3.4.2002 «Κατάλογος ευαίσθητων περιοχών Τροποποίηση <strong>τη</strong>ς 5673/400/97») <strong>και</strong> κατά συνέπειαχρήζει συνεχούς παρακολούθησης. Η τακτική παρακολούθηση των χαρακ<strong>τη</strong>ριστικών παραμέτρων <strong>τη</strong>ςποιό<strong>τη</strong>τας του εν λόγω υδάτινου οικοσυστήματος πραγματοποιήθηκε µε μηνιαίες δειγματοληψίες,μετρήσεις <strong>και</strong> συλλογή δειγμάτων προς ανάλυση, σε πρότυπα βάθη, σε ένα πλέγμα συνολικά 24υδρογραφικών σταθμών, όπως φαίνεται <strong>και</strong> στον χάρ<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς Εικόνας 1 (σημειώνεται οιμετρήσεις/δειγματοληψίες δεν πραγματοποιήθηκαν στο σύνολο των σταθμών <strong>για</strong> όλες τιςπαραμέτρους <strong>και</strong> ότι το πλέγμα αυτών τροποποιείται κατά τι μεταξύ των διαδοχικών μελετών τουΕΛΚΕΘΕ). Από το σύνολο των σταθμών, οι ΤP01, TP02, TP03, TP04 <strong>και</strong> TP05 στον εσωτερικόΚόλπο <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης είναι αυτοί οι οποίοι βρίσκονται πλησιέστερα στο ΠΣΘ <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν περιοχήευθύνης του ΟΡΘ <strong>και</strong> σε αυτούς εστιάζεται το ενδιαφέρον <strong>τη</strong>ς παρούσας έρευνας. Οι δειγματοληψίεςαφορούν στις χρονικές περιόδους (α) από το Δεκέμβριο του 1999 μέχρι το Δεκέμβριο του 2000 <strong>και</strong>από το Φεβρουάριο του 2001 μέχρι το Φεβρουάριο του 2002 (δύο ετήσιοι κύκλοι / ΕΚΘΕ, 2003), (β)από τον Ιούνιο του 2004 μέχρι τον Ιούνιο του 2005 (ένας ετήσιος κύκλος / ΕΛΚΕΘΕ, 2006) <strong>και</strong> (γ)από τον Οκτώβριο του 2006 μέχρι το Νοέμβριο του 2007 (ένας ετήσιος κύκλος / ΕΛΚΕΘΕ, 2008).Σημειώνεται ότι δειγματοληψίες/μετρήσεις δεν πραγματοποιήθηκαν <strong>για</strong> το σύνολο των μηνών πουπεριλαμβάνονται στις προαναφερθείσες περιόδους. Σ<strong>τη</strong>ν επόμενη παράγραφο παρουσιάζονταιενδεικτικά αποτελέσματα που αφορούν στα φυσικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά (θερμοκρασία, αλατό<strong>τη</strong>τα,πυκνό<strong>τη</strong>τα), τις χημικές παραμέτρους (διαλυμένο οξυγόνο <strong>και</strong> θρεπτικά άλατα), τουςμικροβιολογικούς ελέγχους (ολικά κολοβακ<strong>τη</strong>ρίδια, Escherichia Coli, εντερόκοκκοι <strong>και</strong> ετερότροφαβακτήρια) <strong>και</strong> τις μετρήσεις συγκεντρώσεων βαρέων μετάλλων (Cd, Cu, Ni, Zn, Pb, Mn) στοθαλάσσιο περιβάλλον. Με δεδομένο ότι στα τεύχη των μελετών του ΕΛΚΕΘΕ η μεθοδολογία πουακολουθήθηκε, τα αποτελέσματα <strong>και</strong> ο σχολιασμός τους παρουσιάζονται με ενδελέχεια, στο παρόν376

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗτεύχος αποτυπώνονται μόνο τα κύρια συμπεράσματα. Για περισσότερα στοιχεία <strong>και</strong> μεγαλύτεροβάθος ανάλυσης είναι απαραί<strong>τη</strong><strong>τη</strong> η αναζή<strong>τη</strong>ση πληροφορίας απ’ ευθείας από τα τεύχη μελετών τουΕΛΚΕΘΕ.Εικόνα 1:Η περιοχή μελέ<strong>τη</strong>ς µε το δίκτυο σταθμών μετρήσεων <strong>και</strong> δειγματοληψιών <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νπαρακολούθηση <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας του θαλάσσιου περιβάλλοντος του αποδέκ<strong>τη</strong> κόλπου <strong>τη</strong>ςΘεσσαλονίκης (ΕΚΘΕ, 2003)Όσο αφορά στα φυσικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά, σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 2 παρουσιάζονται ενδεικτικά τα διαγράμματαμεταβολής <strong>τη</strong>ς θερμοκρασίας, <strong>τη</strong>ς αλατό<strong>τη</strong>τας <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς πυκνό<strong>τη</strong>τας σ<strong>τη</strong> στήλη του νερού στο σταθμόTP1, <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο από τον Ιούνιο του 2004 έως τον Ιούνιο του 2005. Το σύνολο τωναποτελεσμάτων μπορεί να αναζη<strong>τη</strong>θεί στις μελέτες των ΕΚΘΕ (2003 / σελ.11-42) <strong>και</strong> ΕΛΚΕΘΕ(2006 / σελ.11-56 <strong>και</strong> 2008 / Κεφ.2).Όσο αφορά στις χημικές παραμέτρους, σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 3 παρουσιάζονται ενδεικτικά οι μέσεςολοκληρωμένες τιμές σ<strong>τη</strong>ν υδάτινη στήλη των φωσφορικών, πυριτικών, νιτρικών <strong>και</strong> αμμωνιακώναλάτων αντίστοιχα, <strong>για</strong> το σύνολο των σταθμών <strong>και</strong> ανά δειγματοληψία, <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο από τονΙούνιο του 2004 έως τον Ιούνιο του 2005. Το σύνολο των αποτελεσμάτων μπορεί να αναζη<strong>τη</strong>θεί στιςμελέτες των ΕΚΘΕ (2003 / σελ.43-110) <strong>και</strong> ΕΛΚΕΘΕ (2006 / σελ.57-90 <strong>και</strong> 2008 / Κεφ.3).Όσο αφορά στους μικροβιολογικούς ελέγχους στο νερό, στον Πίνακα 1 παρουσιάζονται ενδεικτικάτα αποτελέσματα των συγκεντρώσεων ολικών κολοβακ<strong>τη</strong>ριοειδών, Escherichia Coli, εντερόκοκκων<strong>και</strong> ετερότροφων βακ<strong>τη</strong>ρίων στους σταθμούς TP02 <strong>και</strong> TP05 (έλεγχοι σ<strong>τη</strong>ν επιφάνεια <strong>και</strong> τονπυθμένα), <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο από τον Ιούλιο του 2004 έως τον Ιούνιο του 2005. Με κόκκινο χρώμασημειώνονται οι συγκεντρώσεις οι οποίες υπερβαίνουν τα όρια που έχουν θεσπιστεί από <strong>τη</strong>νΕυρωπαϊκή <strong>και</strong> Ελληνική Νομοθεσία. Το σύνολο των αποτελεσμάτων μπορεί να αναζη<strong>τη</strong>θεί στιςμελέτες των ΕΚΘΕ (2003 / σελ.167-180) <strong>και</strong> ΕΛΚΕΘΕ (2006 / σελ.133-140 <strong>και</strong> 2008 / Κεφ.8).Τέλος, όσο αφορά στις συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων, σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 4 παρουσιάζονται ενδεικτικάοι συγκεντρώσεις Καδμίου (Cd), Χαλκού (Cu), Νικελίου (Ni), Ψευδαργύρου (Zn), Μολύβδου (Pb)<strong>και</strong> Μαγγανίου (Mn) - σε επιφανειακά <strong>και</strong> βαθιά νερά - στους σταθμούς του Κόλπου <strong>τη</strong>ςΘεσσαλονίκης κατά τις τέσσερις περιόδους δειγματοληψίας από τον Αύγουστο του 2004 έως τον377

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΙούνιο του 2005. Το σύνολο των αποτελεσμάτων μπορεί να αναζη<strong>τη</strong>θεί στις μελέτες των ΕΚΘΕ(2003 / σελ.235-238) <strong>και</strong> ΕΛΚΕΘΕ (2006 / σελ.141-146 <strong>και</strong> 2008 / Κεφ.9).Ο αριθμός των «Γαλάζιων Σημαιών» με τις οποίες έχουν βραβευθεί ακτές κολύμβησης εντός <strong>τη</strong>ςπεριοχής ενδιαφέροντος, προέκυψε από τα στοιχεία <strong>τη</strong>ς Ελληνικής Εταιρείας Προστασίας <strong>τη</strong>ς Φύσης(ΕΕΠΦ), η οποία είναι <strong>και</strong> ο συντονιστής του Διεθνούς Προγράμματος «Γαλάζιες Σημαίες» σ<strong>τη</strong>νΕλλάδα. Τα στοιχεία αφορούσαν στον κατάλογο των ακτών του Νομού Θεσσαλονίκης, οι οποίεςέχουν βραβευτεί από το 1996 μέχρι <strong>και</strong> το 2007 με «Γαλάζια Σημαία». Κατόπιν επεξεργασίαςπροέκυψε η διαχρονική εξέλιξη του αριθμού αυτών που εντάσσονται σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ,η οποία <strong>και</strong> παρουσιάζεται σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 5.Η ρύπανση <strong>τη</strong>ς θάλασσας από πετρέλαιο <strong>και</strong> άλλες ουσίες αξιολογήθηκε βάσει των περιστατικώνρύπανσης που έχουν καταγραφεί από το Γραφείο Προστασίας Θαλασσίου Περιβάλλοντος τουΚεντρικού Λιμεναρχείου Θεσσαλονίκης. Τα περιστατικά αφορούν σ<strong>τη</strong>ν περιοχή δι<strong>και</strong>οδοσίας τουΛιμεναρχείου στο Θερμαϊκό Κόλπο, η οποία εκτείνεται μέχρι <strong>τη</strong> νοητή γραμμή μεταξύ των εκβολώντου ποταμού Λουδία <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς περιοχής <strong>τη</strong>ς Σμίλας (μεταξύ Επανομής <strong>και</strong> Νέας Ηράκλειας). Βάσει τουημερολογίου με τις καταγραφές των περιστατικών <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο από το 2003 έως το 2007 (τυπικάέως τις αρχές του 2008), αυτά κα<strong>τη</strong>γοριοποιήθηκαν ανάλογα με τον τύπο <strong>τη</strong>ς ουσίας που αφορούσαν<strong>και</strong> ανάλογα με <strong>τη</strong> θαλάσσια περιοχή σ<strong>τη</strong>ν οποία εκδηλώθηκαν. Η πρώ<strong>τη</strong> κα<strong>τη</strong>γοριοποίηση έγινε σεπεριστατικά ρύπανσης από: α) πετρέλαιο <strong>και</strong> πετρελαιοειδή, β) απόβλητα, γ) λύματα <strong>και</strong> δ) άλλεςουσίες <strong>και</strong> η δεύτερη κα<strong>τη</strong>γοριοποίηση σε περιστατικά ρύπανσης: α) εντός του Λιμένα Θεσσαλονίκης,β) σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς Νέας Παραλίας, γ) στις παράκτιες περιοχές παραθαλάσσιων Δήμων <strong>και</strong> δ) σ<strong>τη</strong>νπεριοχή του Όρμου Θεσσαλονίκης. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στις Εικόνες 6 <strong>και</strong> 7αντίστοιχα.378

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 2: Μεταβολές θερμοκρασίας, αλατό<strong>τη</strong>τας <strong>και</strong> πυκνό<strong>τη</strong>τας σ<strong>τη</strong> στήλη του νερού,στο σταθμό TP01 <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο Ιούνιος 2004 - Ιούνιος 2005 (ΕΛΚΕΘΕ, 2006)379

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 3: Μέσες ολοκληρωμένες τιμές σ<strong>τη</strong>ν υδάτινη στήλη των φωσφορικών, πυριτικών, νιτρικών<strong>και</strong> αμμωνιακών αλάτων, <strong>για</strong> το σύνολο των σταθμών <strong>και</strong> ανά δειγματοληψία, <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νπερίοδο Ιούνιος 2004 - Ιούνιος 2005 (ΕΛΚΕΘΕ, 2006)380

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠίνακας 1: Αποτελέσματα μικροβιολογικών ελέγχων στους σταθμούς TP02 <strong>και</strong> TP05 (επιφάνεια <strong>και</strong>πυθμένας), <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο Ιούλιος 2004 - Ιούνιος 2005 (ΕΛΚΕΘΕ, 2006)381

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 4: Συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων στο θαλάσσιο περιβάλλον κατά τις τέσσερις περιόδουςδειγματοληψίας σ<strong>τη</strong>ν περίοδο Αύγουστος 2004 - Ιούνιος 2005. Η σειρά των σταθμών <strong>για</strong>κάθε δειγματοληψία είναι: ΤΡ02, ΤΡ05, ΤΡ08, ΝΜ1 (ΕΛΚΕΘΕ, 2006)382

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ1210Αριθμός Βραβευμένων Ακτών864201996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007Εικόνα 5: Διαχρονική εξέλιξη αριθμού ακτών βραβευμένων με «Γαλάζια Σημαία» (1996-2007)487Αριθμός Περιστατικών32165432Συνολικός Αριθμός Περιστατικών102003 2004 2005 2006 2007Πετρέλαιο & Πετρελαιοειδή Απόβλητα Λύματα Άλλες Ουσίες Σύνολο Περιστατικών0Εικόνα 6: Διαχρονική εξέλιξη αριθμού περιστατικών ρύπανσης ανά κα<strong>τη</strong>γορία ουσίας (2003-2007)383

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ714Αριθμός Πειστατικών65432112108642Συνολικός Αριθμός Περιστατικών0Λιμένας Θεσσαλονίκης Νέα Παραλία Θεσσαλονίκης Παραθαλάσσιοι Δήμοι Όρμος ΘεσσαλονίκηςΠεριοχήΠετρέλαιο & Πετρελαιοειδή Απόβλητα Λύματα Άλλες Ουσίες Σύνολο Περιστατικών0Εικόνα 7: Αριθμός περιστατικών ρύπανσης ανά περιοχή εκδήλωσης <strong>και</strong> κα<strong>τη</strong>γορία ουσίας <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νπερίοδο 2003-2007384

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΤα αποτελέσματα που παρουσιάζονται στις Εικόνες 2, 3, 4 <strong>και</strong> στον Πίνακα 1, είναι αποσπασματικά<strong>και</strong> δεν μπορούν από μόνα τους να δώσουν σαφή εικόνα <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα των παράκτιων υδάτωνσ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης. Τα συμπεράσματα των ερευνητικών ομάδων που διενέργησαν τιςδειγματοληψίες/μετρήσεις μπορούν να αναζη<strong>τη</strong>θούν στις μελέτες των ΕΚΘΕ (2003) <strong>και</strong> ΕΛΚΕΘΕ(2006). Ωστόσο, αυτά που μπορούν να επισημανθούν γενικά - όπως προέκυψαν από <strong>τη</strong> μελέ<strong>τη</strong> τωνανωτέρω - είναι: α) η εξάρ<strong>τη</strong>ση των χημικών παραμέτρων, του μικροβιολογικού φορτίου <strong>και</strong> τωνσυγκεντρώσεων βαρέων μετάλλων από τα φυσικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά των θαλασσίων υδάτων, τα οποίαμε <strong>τη</strong> σειρά τους χαρακ<strong>τη</strong>ρίζονται από έντονες εποχικές μεταβολές, <strong>και</strong> β) η εξάρ<strong>τη</strong>ση του συνόλουτων ποιοτικών χαρακ<strong>τη</strong>ριστικών από <strong>τη</strong>ν επίδραση του φυσικού (εκβολές ποταμών) <strong>και</strong> τουανθρωπογενούς (εκροή λυμάτων/αποβλήτων/ρύπων, ποιοτική αλλοίωση του νερού των ποταμών)περιβάλλοντος στο χώρο των ακτών <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης.Από <strong>τη</strong> μελέ<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς Εικόνας 5 παρα<strong>τη</strong>ρείται μια σαφής ανοδική πορεία του αριθμού των βραβευμένωνμε «Γαλάζια Σημαία» ακτών σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ. Οι 7 βραβευμένες ακτές το 1996γίνονται 11 το 2007, αυξανόμενες κατά 57.1%. Ο αριθμός τους φαίνεται να έχει σταθεροποιηθεί σεαυτά τα επίπεδα (10 με 11 ακτές) τα τελευταία 7 χρόνια, κάτι το οποίο μπορεί να εξηγηθεί από <strong>τη</strong>νδεδομένη έλλειψη ελεύθερων παράκτιων περιοχών στο Νομό Θεσσαλονίκης. Παράλληλα, η συνεχήςεπέκταση του αστικού ιστού στους παραθαλάσσιους Δήμους προκαλεί προβληματισμό <strong>για</strong> <strong>τη</strong>μελλοντική πορεία του δείκ<strong>τη</strong>, κυρίως λόγω <strong>τη</strong>ς αναπόφευκ<strong>τη</strong>ς υποβάθμισης του περιβάλλοντος πουαυτή συνεπάγεται. Ένδειξη <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διατύπωση του ανωτέρω ισχυρισμού, μπορεί να θεωρηθεί ότιαποτελούν τα στοιχεία από το Πρόγραμμα Ελέγχων <strong>τη</strong>ς Διεύθυνσης Κ<strong>τη</strong>νιατρικής <strong>τη</strong>ς ΝομαρχίαςΘεσσαλονίκης <strong>για</strong> το μικροβιακό φορτίο στο νερό, όπως αυτά παρουσιάζονται στον αντίστοιχο δείκ<strong>τη</strong>«Agri 10».Οι Εικόνες 6 <strong>και</strong> 7 δίνουν σαφή εικόνα <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν εξέλιξη των περιστατικών ρύπανσης, αλλά <strong>και</strong> τιςθέσεις όπου αυτά συνήθως εκδηλώνονται. Συγκεκριμένα, ο συνολικός αριθμός των περιστατικώνπαρουσιάζει σημαντική αύξηση κατά <strong>τη</strong>ν τελευταία 5ετία, καθώς από <strong>τη</strong> μόλις μία καταγραφή το2003 φτάνουμε στις 7 το 2007. Τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι τα λύματα αποτελούν <strong>τη</strong> βασικότερηπηγή ρύπανσης του θαλασσίου περιβάλλοντος <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης, με τις καταγραφές να είναισταθεροποιημένες στις 3 ανά έτος <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο 2005-2007. Κατά <strong>τη</strong>ν ίδια περίοδο, εμφανίζονταιπαράλληλα <strong>και</strong> καταγραφές σχετιζόμενες με διαφυγή/απόρριψη πετρελαιοειδών <strong>και</strong> άλλων ουσιών,κάτι το οποίο δεν είχε παρα<strong>τη</strong>ρηθεί τα προηγούμενα χρόνια (2003-2004). Η εμφάνιση περιστατικώναπόρριψης βιομηχανικών αποβλήτων το 2004 εκτιμάται ότι αποτέλεσε μεμονωμένη πρακτική η οποίαδιακόπηκε έκτοτε, όπως προκύπτει <strong>και</strong> από <strong>τη</strong>ν αναλυτική μελέ<strong>τη</strong> του ημερολογίου καταγραφών (<strong>και</strong>τα 3 περιστατικά έλαβαν χώρα σε διάσ<strong>τη</strong>μα μικρότερο των 2 μηνών).Όσο αφορά στις θέσεις εκδήλωσής τους, τα περισσότερα περιστατικά - όπως ήταν <strong>και</strong> αναμενόμενο -έλαβαν χώρα εντός <strong>τη</strong>ς περιοχής του Λιμένα Θεσσαλονίκης. Η μεγάλη εμπορική <strong>και</strong> επιβατική κίνησηευνοεί <strong>τη</strong>ν εκδήλωση περιστατικών διαρροής διαφόρων ουσιών (πετρελαιοειδή, χημικά), αλλά <strong>και</strong>εσκεμμένης απόρριψής τους (ακάθαρτο έρμα, λύματα) στο θαλάσσιο περιβάλλον. Το φαινόμενοενισχύεται περαιτέρω λόγω <strong>τη</strong>ς γειτνίασης του Λιμένα με τις εγκαταστάσεις μεταφόρτωσης/επεξεργασίας πετρελαιοειδών, <strong>τη</strong>ν περιοχή εκροής αγωγών αποχέτευσης <strong>τη</strong>ς ΕΥΑΘ <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν εκροή <strong>τη</strong>ςστραγγιστικής τάφρου <strong>τη</strong>ς Σίνδου στα δυτικά. Στις υπόλοιπες περιοχές, το γνωστό πρόβλημα με <strong>τη</strong>νεκροή λυμάτων σ<strong>τη</strong> Νέα Παραλία επαληθεύεται <strong>και</strong> από τα στοιχεία του Λιμεναρχείου, στουςπαραθαλάσσιους Δήμους - εκτός των μεμονωμένων περιστατικών απόρριψης βιομηχανικώναποβλήτων που προαναφέρθηκαν - δεν παρα<strong>τη</strong>ρήθηκαν σημαντικά προβλήματα, ενώ τέλος, σ<strong>τη</strong>νευρύτερη περιοχή του Όρμου <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης υπάρχουν καταγραφές από 2 περιστατικά απόρριψηςπετρελαιοειδών <strong>και</strong> 1 περιστατικό απόρριψης λυμάτων.385

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΣτις μελέτες των ΕΚΘΕ (2003) <strong>και</strong> ΕΛΚΕΘΕ (2006 <strong>και</strong> 2008) παρατίθενται κατά περίπτωσησυγκριτικά στοιχεία <strong>για</strong> τις μελετώμενες παραμέτρους ποιό<strong>τη</strong>τας των θαλασσίων υδάτων, μεαποτελέσματα άλλων ερευνητών στον Ελληνικό χώρο. Η αναλυτική παράθεση των στοιχείων αυτώνξεφεύγει από τους σκοπούς <strong>τη</strong>ς παρούσας έκθεσης <strong>και</strong> <strong>για</strong> το λόγο αυτό παραλείπεται. Ο αναγνώσ<strong>τη</strong>ςκαλείται να ανατρέξει στις μελέτες των ΕΚΘΕ <strong>και</strong> ΕΛΚΕΘΕ <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν άντληση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς συνδέεται με το δείκ<strong>τη</strong> Agri 10 «Αλιεύματα». Είναι προφανές ότι οποιαδήποτε μεταβολήσ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του θαλασσίου περιβάλλοντος επηρεάζει άμεσα <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα των αλιευμάτων <strong>και</strong> κατ’επέκταση το σύνολο των σχετιζομένων με αυτή δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων.ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εταιρεία Ύδρευσης <strong>και</strong> Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ):«Εθνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΚΘΕ), 2003. Παρακολούθηση <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας του θαλασσίουπεριβάλλοντος του Κόλπου <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης (Θερμαϊκός 2000). Τελική Τεχνική Έκθεση, Μελέ<strong>τη</strong><strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν Εταιρεία Ύδρευσης <strong>και</strong> Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ ΑΕ), Θεσσαλονίκη».Προσωπική επικοινωνία με τον Υπεύθυνο Έρευνας <strong>και</strong> Ανάπτυξης <strong>τη</strong>ς ΕΥΑΘ <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν κατανόηση τουμελετώμενου αντικειμένου <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς υφιστάμενης κατάστασης.Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Έργων Ύδρευσης Αποχέτευσης <strong>και</strong> Επεξεργασίας Λυμάτων ΜείζονοςΠεριοχής Θεσσαλονίκης (ΕΥΔΕ Θεσσαλονίκης):«Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), 2006. Παρακολούθηση <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας τουθαλασσίου περιβάλλοντος του Κόλπου <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης (Θερμαϊκός 2004). Τελική ΤεχνικήΈκθεση, Μελέ<strong>τη</strong> <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Έργων Θεσσαλονίκης (ΕΥΔΕ Θεσσαλονίκης),Θεσσαλονίκη».«Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), 2008. Παρακολούθηση <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας τουθαλασσίου περιβάλλοντος του Κόλπου <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης (Θερμαϊκός 2006). Τελική ΤεχνικήΈκθεση, Μελέ<strong>τη</strong> <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Έργων Θεσσαλονίκης (ΕΥΔΕ Θεσσαλονίκης),Θεσσαλονίκη».Προσωπική επικοινωνία με <strong>τη</strong>ν Υπεύθυνη του Τμήματος Μελετών <strong>τη</strong>ς ΕΥΔΕ Θεσσαλονίκης <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νκατανόηση του μελετώμενου αντικειμένου <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς υφιστάμενης κατάστασης.Ελληνική Εταιρεία Προστασίας <strong>τη</strong>ς Φύσης (ΕΕΠΦ): Στοιχεία των βραβευμένων με «ΓαλάζιαΣημαία» ακτών <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο 1996-2007.Κεντρικό Λιμεναρχείο Θεσσαλονίκης (ΚΛΘ): Στοιχεία περιστατικών ρύπανσης <strong>τη</strong>ς θαλάσσιαςπεριοχής δι<strong>και</strong>οδοσίας του ΚΛΘ.Προσωπική επικοινωνία με τους Υπευθύνους του Γραφείου Προστασίας Θαλασσίου Περιβάλλοντος<strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν κατανόηση του μελετώμενου αντικειμένου <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς υφιστάμενης κατάστασης.386

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΧωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Η ποιό<strong>τη</strong>τα των υδάτων αφορά στις θέσεις στο Θερμαϊκό κόλπο, όπουδιενεργήθηκαν δειγματοληψίες από το ΕΛΚΕΘΕ (Εικόνα 1). Οι βραβευμένες ακτές ανήκουν σ<strong>τη</strong>νπεριοχή ευθύνης του ΟΡΘ Τα περιστατικά ρύπανσης αφορούν σ<strong>τη</strong> θαλάσσια περιοχή δι<strong>και</strong>οδοσίαςτου ΚΛΘ.Χρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Τα στοιχεία ποιό<strong>τη</strong>τας υδάτων αφορούν στις χρονικές περιόδουςπραγματοποίησης των δειγματοληψιών από το ΕΛΚΕΘΕ, από το 2000 έως το 2007. Τα στοιχεία τωνβραβευμένων ακτών αφορούν σ<strong>τη</strong>ν περίοδο 1996-2007. Τα στοιχεία των περιστατικών ρύπανσηςαφορούν σ<strong>τη</strong>ν περίοδο από 1/1/2003 έως 26/2/2008.Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από μελέτες <strong>και</strong> εκθέσεις αξιόπιστων φορέων σχετικών με<strong>τη</strong> θεματική περιοχή του δείκ<strong>τη</strong>. Οι πηγές που επιλέχθηκαν <strong>για</strong> τα στοιχεία των βραβευμένων με«Γαλάζια Σημαία» ακτών <strong>και</strong> των περιστατικών ρύπανσης εξασφαλίζουν <strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>τα μελλοντικήςαναζή<strong>τη</strong>σης <strong>και</strong> συλλογής <strong>τη</strong>ς πληροφορίας σ<strong>τη</strong>ν ίδια μορφή.Αδυναμίες: Μη διαθεσιμό<strong>τη</strong>τα χρονοσειρών καταγραφών των παραμέτρων ποιό<strong>τη</strong>τας του θαλασσίουπεριβάλλοντος. Το τρέχον πρόγραμμα παρακολούθησης του Θερμαϊκού Κόλπου που υλοποιείται απότο ΕΛΚΕΘΕ <strong>για</strong> λογαριασμό <strong>τη</strong>ς ΕΥΔΕ Θεσσαλονίκης, είναι το τελευταίο που χρηματοδοτείται <strong>και</strong>πραγματοποιείται σε αυτή <strong>τη</strong> μορφή.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1-2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΗ βασικότερη έλλειψη, η οποία επισημαίνεται <strong>και</strong> στις αδυναμίες του δείκ<strong>τη</strong>, αφορά στα διαθέσιμαστοιχεία παραμέτρων ποιό<strong>τη</strong>τας του νερού. Σε έναν τόσο δυναμικά εξελισσόμενο χώρο, όπως είναι τοθαλάσσιο περιβάλλον όπου οι συνθήκες μεταβάλλονται από ώρα σε ώρα, σε πολλές περιπτώσεις οιμηνιαίες μετρήσεις παραμέτρων ποιό<strong>τη</strong>τας δεν επαρκούν <strong>για</strong> να περιγράψουν <strong>τη</strong>ν υφιστάμενηκατάσταση <strong>και</strong> - κυρίως - τις μεταβολές που λαμβάνουν χώρα εντός αυτού. Παρά το γεγονός ότι ταπρογράμματα παρακολούθησης <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας του Θερμαϊκού που υλοποιούνται από το ΕΛΚΕΘΕείναι εδώ <strong>και</strong> χρόνια η μόνη αξιόπισ<strong>τη</strong> πηγή άντλησης ανάλογης πληροφορίας, αυτά αφενόςεπηρεάζονται από <strong>τη</strong> μη ύπαρξη εγκατεσ<strong>τη</strong>μένου δικτύου μέτρησης παραμέτρων ποιό<strong>τη</strong>τας του νερού<strong>και</strong> αφετέρου (σύμφωνα με πληροφόρηση από <strong>τη</strong>ν ΕΥΑΘ <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν ΕΥΔΕ Θεσσαλονίκης) πρόκειται νασταματήσουν μετά <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν ολοκλήρωση <strong>τη</strong>ς τρέχουσας μελέ<strong>τη</strong>ς. Άλλωστε, η εναρμόνιση με <strong>τη</strong>νΚοινοτική Οδηγία 2000/60/ΕΚ επιβάλλει <strong>τη</strong> δημιουργία δικτύου παρακολούθησης των παράκτιωνυδάτων, στα πλαίσια <strong>τη</strong>ς «Προστασίας <strong>και</strong> Διαχείρισης των Υδάτων» <strong>τη</strong>ς κάθε χώρας. Παρά το ότιαυτό προβλέπεται <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα από το Νόμο 3199/2003, η έως τώρα έλλειψη ανάλογων δράσεων<strong>και</strong> αποτελεσμάτων επιβάλλει <strong>τη</strong>ν επίσπευση <strong>τη</strong>ς εφαρμογής του Νόμου, με πρώτο βήμα - όσο αφοράστο θαλάσσιο περιβάλλον - <strong>τη</strong>ν προμήθεια <strong>και</strong> εγκατάσταση πλωτών μονάδων μέτρησης <strong>και</strong><strong>τη</strong>λεμετάδοσης παραμέτρων ποιό<strong>τη</strong>τας νερού. Συγκεκριμένα, <strong>για</strong> <strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη, αυτό προτείνεταινα γίνει αρχικά σε τέσσερις θέσεις, οι οποίες αποτελούν <strong>και</strong> τα κυριότερα σημεία επίδρασης <strong>τη</strong>ς πόληςσ<strong>τη</strong> θάλασσα: α) σ<strong>τη</strong>ν ακτή Βόρεια του Αεροδρομίου «Μακεδονία», όπου εκβάλλουν οι387

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗστραγγιστικές τάφροι <strong>τη</strong>ς κοιλάδας του Ανθεμούντα, β) σ<strong>τη</strong>ν περιοχή του Λιμένα Θεσσαλονίκης <strong>και</strong>των εκβολών του Δενδροποτάμου, όπου λόγω μη λειτουργίας αντλιοστασίων <strong>τη</strong>ς ΕΥΑΘ εισρέουν σ<strong>τη</strong>θάλασσα ανεξέλεγκτα μάζες ανεπεξέργαστων λυμάτων, γ) στις εκβολές <strong>τη</strong>ς στραγγιστικής τάφρου <strong>τη</strong>ςΣίνδου μέσω <strong>τη</strong>ς οποίας μεταφέρονται απόβλητα <strong>τη</strong>ς Βιομηχανικής Περιοχής Θεσσαλονίκης μεάγνωστο βαθμό επεξεργασίας <strong>και</strong> δ) σ<strong>τη</strong>ν περιοχή των μυδοκαλλιεργειών (Παλιομάννα, Λευκούδι),καθώς κοντά στις εκβολές του ποταμού Αξιού εκβάλλουν τα επεξεργασμένα λύματα <strong>τη</strong>ςΘεσσαλονίκης με υποβρύχιο αγωγό.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣΕπισημαίνεται ότι ο αριθμός των περιστατικών ρύπανσης που προκύπτει από τα στοιχεία τουΛιμεναρχείου, αφορά σε περιστατικά στα οποία είτε γίνονται αντιληπτά κατά τους ελέγχους <strong>και</strong> τιςπεριπολίες των μελών του Λιμενικού Σώματος, είτε καταγγέλλονται στο Γραφείο ΠροστασίαςΘαλασσίου Περιβάλλοντος. Είναι προφανές ότι το εγχείρημα <strong>τη</strong>ς παρακολούθησης μιας τόσο μεγάληςθαλάσσιας περιοχής είναι εξαιρετικά δυσχερές, καθιστώντας από δύσκολη έως <strong>και</strong> αδύνα<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>νεκτίμηση του πραγματικού αριθμού των περιστατικών που λαμβάνουν χώρα δίχως να γίνονται άμεσααντιληπτά, καθώς <strong>και</strong> των αντιστοίχων ποσοτήτων των ουσιών που διαφεύγουν/απορρίπτονται στοθαλάσσιο περιβάλλον.Διαδικασία Βράβευσης σύμφωνα με το Πρόγραμμα “ΓΑΛΑΖΙΕΣ ΣΗΜΑΙΕΣ” από <strong>τη</strong>ν ΕΕΠΦ:Το εθελοντικό Πρόγραμμα “ΓΑΛΑΖΙΕΣ ΣΗΜΑΙΕΣ”(“BLUE FLAGS”) ξεκίνησε πιλοτικά <strong>για</strong> πρώ<strong>τη</strong>φορά σ<strong>τη</strong> Γαλλία, το 1985, αλλά η ουσιαστική έναρξή του ήταν <strong>τη</strong>ν 5 η Ιουνίου 1987, διεθνή ημέραΠεριβάλλοντος, οπότε <strong>και</strong> παρουσιάσ<strong>τη</strong>κε στο Συμβούλιο <strong>τη</strong>ς Ευρώπης <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν Ευρωπαϊκή Ένωσηως «πρωτότυπη Περιβαλλοντική Δράση <strong>για</strong> ακτές με μεγάλο αριθμό λουομένων».Από το 2000 συμμετέχουν στο εθελοντικό αυτό πρόγραμμα 49 σήμερα χώρες από όλες σχεδόν τιςηπείρους <strong>και</strong> ο υπεύθυνος, διεθνώς πλέον, χειριστής του Προγράμματος, το FΕΕ (Foundation forEnvironmental Education ή Ίδρυμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης), σε συνεργασία με τουςΣυντονιστές των χωρών μελών του, αναμορφώνει κατά <strong>και</strong>ρούς τα κριτήρια βράβευσης, καθιστώνταςσυνεχώς αυσ<strong>τη</strong>ρότερη <strong>τη</strong>ν εφαρμογή τους, με στόχο <strong>τη</strong> βελτίωση, <strong>για</strong> τους επισκέπτες τους, τωνσυνθηκών στις ακτές <strong>και</strong> μαρίνες που βραβεύονται.Τα Κριτήριά του είναι δεδομένα από <strong>τη</strong>ν αρχή <strong>και</strong> σχεδόν όλα «Υποχρεωτικά όσο <strong>και</strong> Αυσ<strong>τη</strong>ρά».Τα Κριτήρια αναφέρονται σε όλα τα σχετικά με τις «Γαλάζιες Σημαίες» έντυπα <strong>τη</strong>ς ΕλληνικήςΕταιρίας Προστασίας <strong>τη</strong>ς Φύσης (ΕΕΠΦ), που είναι ο Συντονιστής του προγράμματος <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νΕλλάδα. Αναφέρονται επίσης περιληπτικά, κατά κα<strong>τη</strong>γορίες, στο τρίπτυχο ενημερωτικό φυλλάδιο πουεκδίδεται <strong>και</strong> το οποίο τοποθετείται στον Πίνακα Ανακοινώσεων <strong>τη</strong>ς κάθε βραβευμένης ακτής, καθώς<strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν ιστοσελίδα <strong>τη</strong>ς Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας <strong>τη</strong>ς Φύσης (http://www.eepf.gr/).Το βασικό Κριτήριο <strong>για</strong> το ξεκίνημα <strong>τη</strong>ς υποψηφιό<strong>τη</strong>τας μιας ακτής που επιθυμεί να συμμετάσχει στοΠρόγραμμα είναι η ύπαρξη ενός τουλάχιστον σημείου δειγματοληψίας από το οποίο λαμβάνεταιδείγμα <strong>για</strong> μικροβιολογική ανάλυση. Απαραί<strong>τη</strong>τος όρος του Διεθνούς Προγράμματος «ΓαλάζιεςΣημαίες» είναι ο υπεύθυνος φορέας <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διεξαγωγή <strong>τη</strong>ς διαδικασίας <strong>τη</strong>ς παρακολούθησης <strong>τη</strong>ςποιό<strong>τη</strong>τας των νερών κολύμβησης να είναι κρατικός. Ο φορέας αυτός σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα είναι τοΥΠΕΧΩΔΕ - συγκεκριμένα η Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων - όπου ελέγχονται τα αποτελέσματα όλωντων συμβεβλημένων με το Υπουργείο μικροβιολογικών εργασ<strong>τη</strong>ρίων, τα οποία σ<strong>τη</strong> συνέχειαπαρουσιάζονται, από <strong>τη</strong>ν ίδια Υπηρεσία, σ<strong>τη</strong>ν ιστοσελίδα http://iason.minenv.gr, κατά τακτά388

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗδιαστήματα. Οι διαχειριστές οφείλουν να επισκέπτονται τακτικά <strong>τη</strong>ν ιστοσελίδα <strong>και</strong> να εκτυπώνουντα αντίστοιχα αποτελέσματα <strong>τη</strong>ς ακτής τους, τοποθετώντας τα πλέον πρόσφατα στον ΠίνακαΑνακοινώσεων.Η παραπάνω ιστοσελίδα του ΥΠΕΧΩΔΕ, όλη <strong>τη</strong>ν περσινή καλο<strong>και</strong>ρινή περίοδο, παρουσιάζει ταμικροβιολογικά αποτελέσματα των ακτών. Τα αποτελέσματα αυτά παραμένουν σ<strong>τη</strong>ν ιστοσελίδα μέχριτις αρχές Ιουνίου <strong>τη</strong>ς επόμενης χρονιάς (2007). Από <strong>τη</strong>ν 5 η Ιουνίου αρχίζει να παρουσιάζει τα νέααποτελέσματα, <strong>τη</strong>ς παρούσας θερινής περιόδου, η οποία ξεκινά από <strong>τη</strong>ν 1 η Ιουνίου <strong>και</strong> τελειώνει <strong>τη</strong>ν31 η Οκτωβρίου.Οι πρώτες δειγματοληψίες κάθε χρονιάς πραγματοποιούνται μέσα στο τελευταίο δεκαπενθήμερο τουΜαΐου <strong>και</strong> σε χρονική απόσταση όχι σε μικρότερη των πέντε ημερών από <strong>τη</strong>ν 1 η Ιουνίου. Τα πρώτααποτελέσματα θα εμφανισθούν σ<strong>τη</strong>ν ιστοσελίδα http://iason.minenv.gr <strong>και</strong> ο κάθε ενδιαφερόμενοςδιαχειριστής ακτής θα πρέπει να εκτυπώσει <strong>και</strong> να τοποθετήσει στο Πίνακα Ανακοινώσεων το έντυπο<strong>τη</strong>ς δειγματοληψίας αυτής.Οι ακτές που έχουν βραβευθεί <strong>για</strong> <strong>τη</strong> συμμετοχή τους <strong>τη</strong>ν περασμένη χρονιά, 2006, ξεκινούν ναετοιμάζουν <strong>τη</strong>ν ακτή τους στις αρχές του φετινού Ιουνίου, έχοντας λάβει από <strong>τη</strong>ν ΕΕΠΦ όλα ταέντυπα <strong>τη</strong>ς νέας χρονιάς. Έχουν το δικαίωμα, αφού ετοιμάσουν σύμφωνα με τα γνωστά κριτήρια <strong>τη</strong>νακτή τους, να αναρτήσουν <strong>τη</strong> Γαλάζια Σημαία έως <strong>τη</strong>ν 1 η Ιουλίου. Δεν μπορούν όμως να <strong>τη</strong>ναναρτήσουν εάν δεν έχουν <strong>και</strong> τα αποτελέσματα μικροβιολογικών αναλύσεων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ακτή τους,εκτός αν υπάρχει άλλη εντολή από το Διεθνές Συντονιστικό Γραφείο.Οι εθελοντές επιθεωρητές Έλληνες <strong>και</strong> ξένοι, επισκέπτονται τις βραβευμένες ακτές μεταξύ Ιουλίου<strong>και</strong> Σεπτεμβρίου <strong>και</strong> ελέγχουν αν <strong>τη</strong>ρούνται σε αυτές όλα τα Κριτήρια του Διεθνούς Προγράμματος.Βασικό στοιχείο <strong>τη</strong>ς βράβευσης ακτής είναι ο Πίνακας Ανακοινώσεων, στον οποίο παρουσιάζεται όληη πληροφόρηση που απαιτεί το Διεθνές Πρόγραμμα. Στον Πίνακα Ανακοινώσεων οφείλει, όπωςπροαναφέρθηκε, να υπάρχει το έντυπο με τα αποτελέσματα των μικροβιολογικών αναλύσεων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νποιό<strong>τη</strong>τα των νερών κολύμβησης, προερχόμενο από <strong>τη</strong>ν ιστοσελίδα του ΥΠΕΧΩΔΕ. Η αναφερόμενηστο έντυπο ημερομηνία ελέγχου δεν πρέπει να απέχει πέραν του ενός μηνός.Πρέπει επίσης να υπάρχει στον Πίνακα το σχεδιάγραμμα όπου εμφανίζονται όλες οι παρεχόμενεςυπηρεσίες (χώροι υγιεινής, σημείο εφοδίων Ναυαγοσωστικών καθώς <strong>και</strong> Α΄ βοηθειών, κλπ.), οιδράσεις Περιβαλλοντικής Διαχείρισης σ<strong>τη</strong> συγκεκριμένη παράκτια περιοχή από το διαχειριστή, καθώς<strong>και</strong> πληροφορίες <strong>για</strong> το φυσικό περιβάλλον <strong>τη</strong>ς περιοχής <strong>τη</strong>ς βραβευμένης ακτής - <strong>και</strong> βέβαια οικα<strong>τη</strong>γορίες των Κρι<strong>τη</strong>ρίων του Προγράμματος, περιληπτικά.Αν κατά <strong>τη</strong>ν επιθεώρηση υπάρξει μικρό πρόβλημα ή παράλειψη που μπορεί να διορθωθεί <strong>και</strong>αντιμετωπίζεται αμέσως, δεν δίνεται εντολή απόσυρσης <strong>τη</strong>ς Γαλάζιας Σημαίας. Αν όμως το πρόβλημαείναι σοβαρότερο, απαιτείται η απόσυρση <strong>τη</strong>ς Γαλάζιας Σημαίας <strong>για</strong> χρονικό διάσ<strong>τη</strong>μα 3 ως 15ημερών, με αντίστοιχη πληροφόρηση στον Πίνακα Ανακοινώσεων. Σε περίπτωση πολύ σοβαρούλόγου παράλειψης ή κακής παρουσίασης, αποσύρεται η Γαλάζια Σημαία <strong>και</strong> η ακτή αφαιρείται απότους καταλόγους στις ιστοσελίδες του Διεθνούς Προγράμματος «Γαλάζιες Σημαίες» <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς ΕΕΠΦ.Τα τρία τελευταία χρόνια, η Διεθνής Επιτροπή απαιτεί στα κριτήρια να <strong>τη</strong>ρούνται με ακρίβεια οιεπιβεβλημένες από το Πρόγραμμα χρονικές αποστάσεις μεταξύ των δειγματοληψιών <strong>και</strong> να μηναπέχουν η μία με <strong>τη</strong>ν άλλη πάνω από 15 ως το πολύ 17 μέρες. Επί πλέον απαιτεί η πρώ<strong>τη</strong>δειγματοληψία να έχει γίνει από 15 μέχρι 5 μέρες πριν από <strong>τη</strong>ν έναρξη <strong>τη</strong>ς κολυμβητικής περιόδου,δηλαδή, με έναρξη 1 η Ιουνίου, η πρώ<strong>τη</strong> δειγματοληψία οφείλει να έχει πραγματοποιηθεί από 15 ως 27Μαΐου. Η τελευταία δειγματοληψία οφείλει να πραγματοποιηθεί μέσα στο τελευταίο 15νθήμερο (17ημέρες) που προηγείται <strong>τη</strong>ς ημερομηνίας τέλους <strong>τη</strong>ς κολυμβητικής περιόδου.389

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤο βιβλίο <strong>τη</strong>ς ΕΕΠΦ με τις Οδηγίες <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν διεξαγωγή του Προγράμματος αναφέρει με κάθελεπτομέρεια όλες τις απαιτούμενες παραμέτρους <strong>και</strong> όλα τα στοιχεία των κρι<strong>τη</strong>ρίων, ενώ υπάρχουνεπιπλέον <strong>και</strong> χρήσιμες οδηγίες <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διευκόλυνση <strong>τη</strong>ς συμπλήρωσης των αιτήσεων.Η Γραμματεία του Προγράμματος σ<strong>τη</strong>ν ΕΕΠΦ πληροφορεί <strong>και</strong> διευκολύνει τους διαχειριστέςπροφορικά, γραπτά, με fax <strong>και</strong> ηλεκτρονικά όλο το χρόνο. Τρεις (3) φορές το χρόνο, μεταξύ Απριλίου<strong>και</strong> Δεκεμβρίου, κυκλοφορεί ένα Δελτίο με τα Νέα του Προγράμματος «Γαλάζιες Σημαίες»(Newsletter), όπου παρουσιάζονται οι καλές περιβαλλοντικές εκπαιδευτικές δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες <strong>και</strong> οισωστές περιβαλλοντικές δράσεις, τόσο στις ακτές βραβεύ<strong>τη</strong>καν <strong>τη</strong>ν τρέχουσα χρονιά, όσο <strong>και</strong> σεαυτές που ετοιμάζονται <strong>για</strong> βράβευση <strong>τη</strong>ν επόμενη. Παρουσιάζονται όμως <strong>και</strong> τα δυσάρεστα νέα,αυτά που επιφέρουν απόσυρση Γαλάζιας Σημαίας από συγκεκριμένη ακτή <strong>και</strong> απόσυρση <strong>τη</strong>ς ακτήςαπό τους καταλόγους του Προγράμματος στις σχετικές ιστοσελίδες.Η βραβευμένη ακτή πρέπει βεβαίως να <strong>τη</strong>ρεί <strong>και</strong> τα υπόλοιπα, 28 σήμερα κριτήρια του ΔιεθνούςΠρογράμματος, που συνοψίζονται σε καθαριό<strong>τη</strong>τα, παροχή υπηρεσιών, πληροφορίες <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νπεριβαλλοντική διαχείριση σ<strong>τη</strong>ν ακτή καθώς <strong>και</strong> τις δράσεις του διαχειριστή <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν προστασία τουφυσικού περιβάλλοντος. Επίσης πληροφορίες <strong>για</strong> ασφάλεια επισκεπτών <strong>και</strong> λουομένων, ώστε να μηνυπάρξει κίνδυνος απόσυρσης του βραβείου «Γαλάζια Σημαία» <strong>και</strong> κατά συνέπεια <strong>τη</strong>ς ακτής από τοΠρόγραμμα.Το καλοκαίρι αρχίζει <strong>και</strong> οι ακτές δέχονται ήδη τους επισκέπτες, να τις χαρούν αλλά <strong>και</strong> να τιςαξιολογήσουν. Ακόμη δε να τις φωτογραφίσουν <strong>και</strong> να στείλουν <strong>τη</strong> δική τους φωτογραφία σταγραφεία <strong>τη</strong>ς Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας <strong>τη</strong>ς Φύσης με τα προσωπικά τους σχόλια, στα οποία θαδοθεί η δέουσα προσοχή. Όλα λαμβάνονται υπόψη <strong>και</strong> αντίστοιχα μεταφέρονται στους διαχειριστές,στους οποίους επιβάλλονται από <strong>τη</strong>ν ΕΕΠΦ, ως Συντονιστή του Προγράμματος σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα,ενέργειες επανόρθωσης <strong>και</strong> τακτοποίησης.Σε περίπτωση που τυχόν, <strong>τη</strong>ν ίδια χρονική περίοδο (τέλη Μαΐου - τέλη Οκτωβρίου), <strong>για</strong> τιςβραβευμένες με Γαλάζια Σημαία ακτές διατίθενται από άλλους φορείς στοιχεία διαφορετικά από αυτάπου αναφέρονται στα αποτελέσματα των μικροβιολογικών αναλύσεων του Κρατικού Προγράμματος«Παρακολούθησης Ποιό<strong>τη</strong>τας Νερών Κολύμβησης», οφείλουν αυτά να τίθενται επισήμως υπόψη <strong>τη</strong>ςΚεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων του ΥΠΕΧΩΔΕ, η οποία είναι η μόνη που μπορεί να δώσει <strong>τη</strong>νανάλογη πληροφόρηση επί του θέματος.390

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗNera 7ΕΥΤΡΟΦΙΣΜΟΣ ΣΕ ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΥΔΑΤΑΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΥδατικοί πόροι – Θαλάσσιο περιβάλλονΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΑΡΝΗΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς παρουσιάζει τα αποτελέσματα των ελέγχων που διενεργούνται <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν εκτίμηση <strong>τη</strong>ςτροφικής κατάστασης του θαλασσίου περιβάλλοντος του Θερμαϊκού Κόλπου.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΑπό <strong>τη</strong> μελέ<strong>τη</strong> των αποτελεσμάτων των δειγματοληψιών/ελέγχων του ΕΛΚΕΘΕ <strong>για</strong> λογαριασμόΔημοσίων Φορέων <strong>τη</strong>ς πόλης, παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε μία σχετική επιδείνωση <strong>τη</strong>ς τροφικής κατάστασης σ<strong>τη</strong>νπεριοχή των εκβολών των ποταμών, η οποία από μεσοτροφική - ανώτερα μεσοτροφική στο παρελθόνμετατράπηκε τα τελευταία χρόνια σε ανώτερα μεσοτροφική - ευτροφική. Ο Όρμος <strong>και</strong> ο Κόλπος <strong>τη</strong>ςΘεσσαλονίκης παρουσιάζουν διαχρονικά ανώτερο μεσότροφο έως ευτροφικό χαρακτήρα, ενώ οεσωτερικός Θερμαϊκός Κόλπος, σ<strong>τη</strong>ν περιοχή του Μεγάλου Εμβόλου, κατώτερο μεσοτροφικόχαρακτήρα. Ο μέσος όρος των συγκεντρώσεων των φωσφορικών αλάτων παρουσιάζει διακυμάνσειςχωρίς ωστόσο να οδηγεί σε μεταβολή <strong>τη</strong>ς κα<strong>τη</strong>γοριοποίησης <strong>τη</strong>ς τροφικής κατάστασης (ΑνώτεροΜεσότροφο σύσ<strong>τη</strong>μα), ενώ αντίθετα ο μέσος όρος των συγκεντρώσεων νιτρικών αλάτων παρουσιάζεισημαντική μείωση τα τελευταία χρόνια, χαρακ<strong>τη</strong>ρίζοντας πλέον το σύσ<strong>τη</strong>μα ως ΚατώτεροΜεσότροφο <strong>και</strong> όχι Ανώτερο Μεσότροφο όπως στο παρελθόν. Κάτι αντίστοιχο φαίνεται να συμβαίνει<strong>και</strong> με τις συγκεντρώσεις των αμμωνιακών αλάτων, οι οποίες είναι πλέον χαρακ<strong>τη</strong>ριστικέςΟλιγοτροφικού <strong>και</strong> όχι Ανώτερου Μεσότροφου συστήματος. Ο μέσος όρος <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσηςχλωροφύλλης-α αυξάνεται μετά <strong>τη</strong>ν κάμψη που παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε <strong>τη</strong>ν περίοδο 2004-2005 (ΑνώτεροΜεσότροφο σύσ<strong>τη</strong>μα), αν <strong>και</strong> απέχει αρκετά από <strong>τη</strong>ν αντίστοιχη τιμή <strong>τη</strong>ς περιόδου 1997-1998(Εύτροφο σύσ<strong>τη</strong>μα). Επίσης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σημαντική μείωση του λόγου ΣΝ/P,καταδεικνύοντας μεγάλη ανισορροπία στις αναλογίες των ανόργανων θρεπτικών αλάτων. Ηπεραιτέρω επιδείνωση <strong>τη</strong>ς κατάστασης εμπνέει ανησυχία, καθώς αυτή σχετίζεται με προβλήματαόπως η - συχνή τα τελευταία έ<strong>τη</strong> - εμφάνιση εξάρσεων τοξικού φυτοπλαγκτού. Τέλος, σύμφωνα µε<strong>τη</strong>ν προκαταρτική προσπάθεια συσχέτισης των τάξεων <strong>τη</strong>ς κλίμακας ευτροφισμού <strong>και</strong> των τάξεωνποιό<strong>τη</strong>τας που ορίζει η WFD (Water Framework Directive 2000/60/EC), οι περιοχές του ΘερμαϊκούΚόλπου που μελετήθηκαν σ<strong>τη</strong> δειγματοληπτική περίοδο από τον Ιούνιο του 2004 έως τον Ιούνιο του2005 χαρακ<strong>τη</strong>ρίζονται ότι έχουν οικολογική κατάσταση από μέτρια έως κακή, ενώ <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδοαπό τον Οκτώβριο του 2006 έως το Νοέμβριο του 2007, η οικολογική κατάσταση <strong>για</strong> το σύνολο τουΚόλπου χαρακ<strong>τη</strong>ρίζετια φτωχή.391

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΦΥΚΩΝ ΣΕ ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΥΔΑΤΑΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Agri 7 «Ευτροφισμός στα Παράκτια Ύδατα» επιλέχθηκε να ενταχθεί στο Σύσ<strong>τη</strong>μα, λόγω<strong>τη</strong>ς ιδιαίτερης σημασίας του συγκεκριμένου φαινομένου στο γενικότερο χαρακ<strong>τη</strong>ρισμό <strong>τη</strong>ς ποιοτικήςκατάστασης του θαλασσίου περιβάλλοντος σε μία περιοχή. Επιπλέον, η ιδιαίτερα βεβαρημένηκατάσταση του Θερμαϊκού Κόλπου λόγω <strong>τη</strong>ς εισροής σε αυτόν υδάτων από διάφορους - φυσικούς <strong>και</strong>μη – αποδέκτες, καθιστά αναγκαία <strong>τη</strong>ν παρακολούθηση <strong>τη</strong>ς τροφικής του κατάστασης, η οποία ωςπαράμετρος αποτελεί εξάλλου βασικό αντικείμενο μελέ<strong>τη</strong>ς <strong>και</strong> από διεθνείς οργανισμούς (βλ.Παρα<strong>τη</strong>ρήσεις). Ενδεικτικά αναφέρονται τα όσα παρατίθενται σ<strong>τη</strong> μελέ<strong>τη</strong> του ΕΛΚΕΘΕ (2006):«… ο εσωτερικός Θερμαϊκός Κόλπος <strong>και</strong> ειδικά ο Όρμος <strong>και</strong> ο κόλπος <strong>τη</strong>ς Θεσ/νίκης είναι οι θαλάσσιοιαποδέκτες αστικών <strong>και</strong> βιομηχανικών λυμάτων <strong>τη</strong>ς ευρύτερης περιοχής <strong>τη</strong>ς πόλης <strong>τη</strong>ς Θεσ/νίκης, αλλά<strong>και</strong> αποβλήτων από τις αγροτικές δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες που αναπτύσσονται σ<strong>τη</strong>ν ευρύτερη χερσαία περιοχή, ηοποία περιλαμβάνει λεκάνες απορροής ποταμών <strong>και</strong> χειμάρρων που εκβάλλουν στον Θερμαϊκό Κόλπο.Συγχρόνως αποτελεί ένα εκτενές πεδίο οστρακοκαλλιεργειών <strong>και</strong> αλιευτικών δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων, αλλά <strong>και</strong>χώρο αναψυχής μεγάλου αριθμού κατοίκων <strong>τη</strong>ς Θεσ/νίκης <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς Κεντρικής Μακεδονίας. Η εισροήσημαντικών ποσοτήτων γλυκών νερών σ<strong>τη</strong> θάλασσα από τα ποτάμια, εμπλουτισμένων σε θρεπτικάάλατα (από τα προϊόντα απόπλυσης <strong>τη</strong>ς γης) καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό <strong>τη</strong>ν τροφική κατάσταση τουοικοσυστήματος, αλλά <strong>και</strong> αποτελούν μετά τα αστικά λύματα, µία ακόμη σοβαρή επιβάρυνση τωνπαράκτιων περιοχών».ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΗ τροφική κατάσταση του Θερμαϊκού Κόλπου αξιολογήθηκε βάσει των αποτελεσμάτων των μελετώνπαρακολούθησης <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας του θαλασσίου περιβάλλοντος του Κόλπου <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης, οιοποίες εκπονήθηκαν από το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών / ΕΛΚΕΘΕ (πρώην ΕθνικόΚέντρο Θαλασσίων Ερευνών / ΕΚΘΕ) <strong>για</strong> λογαριασμό <strong>τη</strong>ν Εταιρείας Ύδρευσης <strong>και</strong> ΑποχέτευσηςΘεσσαλονίκης (ΕΚΘΕ, 2003) <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς Ειδικής Υπηρεσίας Δημοσίων Έργων Ύδρευσης Αποχέτευσης<strong>και</strong> Επεξεργασίας Λυμάτων Μείζονος Περιοχής Θεσσαλονίκης (ΕΛΚΕΘΕ 2006 <strong>και</strong> 2008).Σημειώνεται ότι ανάλογα µε <strong>τη</strong>ν τροφική κατάσταση μιας περιοχής, αυτή μπορεί να χαρακ<strong>τη</strong>ριστεί ωςα) ολιγότροφη, όταν παρουσιάζει χαμηλές συγκεντρώσεις θρεπτικών αλάτων <strong>και</strong> χαμηλή βιομάζαφυτοπλαγκτού, β) μεσότροφη, µε σχετικά υψηλές συγκεντρώσεις θρεπτικών αλάτων <strong>και</strong> βιομάζαςφυτοπλαγκτού, ή γ) εύτροφη, όταν χαρακ<strong>τη</strong>ρίζεται από υψηλές συγκεντρώσεις θρεπτικών αλάτων <strong>και</strong>φυτοπλαγκτού, µε συνέπεια το έντονο πράσινο χρώμα του νερού. Ο όρος «δύστροφη»χρησιμοποιείται ιδιαίτερα <strong>για</strong> μια εύτροφη περιοχή, όταν λόγω ανθρωπογενών επιδράσεωναυξάνονται τα ανωτέρω χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά με συνέπεια <strong>τη</strong>ν εμφάνιση φαινομένων ανοξίας, υψηλούμικροβιακού φορτίου κλπ. Γενικότερα, συγκρινόμενες µε τις άλλες θάλασσες <strong>τη</strong>ς γης, οι ελληνικέςθάλασσες είναι ολιγότροφες, όπως άλλωστε <strong>και</strong> ολόκληρη η Μεσόγειος (ΕΚΘΕ, 2003).Για <strong>τη</strong>ν εκτίμηση <strong>τη</strong>ς τροφικής κατάστασης του Εσωτερικού Θερμαϊκού Κόλπου χρησιμοποιηθήκανοι μηνιαίες μετρήσεις θρεπτικών αλάτων <strong>και</strong> χλωροφύλλης (δείκ<strong>τη</strong>ς βιομάζας φυτοπλαγκτού) πουπραγματοποιηθήκαν στον Κόλπο κατά τις περιόδους: α) από το Μάιο του 1997 έως το Μάιο του1998, αλλά <strong>και</strong> αποτελέσματα άλλων μελετών έως το 2001 (ΕΚΘΕ, 2003), β) από τον Ιούνιο του 2004έως τον Ιούνιο του 2005 (ΕΛΚΕΘΕ, 2006) <strong>και</strong> γ) από τον Οκτώβριο του 2006 έως το Νοέμβριο του392

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ2007 (ΕΛΚΕΘΕ, 2008). Οι θέσεις των δειγματοληψιών - με μικρές διαφοροποιήσεις ανά μελέ<strong>τη</strong> -παρουσιάζονται σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 1.Εικόνα 1. Θέσεις δειγματοληψιών από το ΕΛΚΕΘΕΤα περιβαλλοντικά δεδομένα συγκρίθηκαν µε κλίμακα ευτροφισμού, η οποία βασίσ<strong>τη</strong>κε σεεκτιμήσεις που απορρέουν από έρευνες στον ελληνικό χώρο <strong>και</strong> των οποίων τα δεδομένα έτυχανειδικής στατιστικής επεξεργασίας (Καρύδης, 1999*). Σ<strong>τη</strong>ν κλίμακα αυτή έχει προστεθεί ωςπαράμετρος <strong>και</strong> η συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς χλωροφύλλης-α, <strong>τη</strong>ς οποίας τα όρια των τιμών επελέγησαν µε ταίδια κριτήρια όπως <strong>και</strong> των άλλων παραμέτρων (Καρύδης, αδημοσίευτα στοιχεία). Βάσει τωνανωτέρω, η κλίμακα ευτροφισμού που χρησιμοποιήθηκε είναι αυτή που παρουσιάζεται στονΠίνακα 1. Για <strong>τη</strong> σύγκριση των δεδομένων του Εσωτερικού Θερμαϊκού Κόλπου µε τον Πίνακα 1,χρησιμοποιηθήκαν οι μέσες ετήσιες τιμές που προέκυψαν από <strong>τη</strong>ν επεξεργασία των μέσωνολοκληρωμένων τιμών των παραμέτρων: φωσφορικά/νιτρικά/αμμωνιακά άλατα <strong>και</strong> χλωροφύλλη-ασ<strong>τη</strong>ν υδάτινη στήλη, η οποία συμπίπτει µε <strong>τη</strong>ν εύφω<strong>τη</strong> ζώνη στις εξεταζόμενες περιοχές λόγω τουμικρού βάθους. Τα αποτελέσματα αυτά παρουσιάζονται στους Πίνακες 3, 4 <strong>και</strong> 5.Τέλος, σ<strong>τη</strong> μελέ<strong>τη</strong> του ΕΛΚΕΘΕ (2006) πραγματοποιήθηκε συσχέτιση των τάξεων <strong>τη</strong>ς κλίμακαςευτροφισμού <strong>και</strong> των τάξεων ποιό<strong>τη</strong>τας που ορίζει η WFD, η οποία - σύμφωνα µε τις προτάσεις τωνPagou et al. (2002)** <strong>και</strong> Simboura et al. (2005)*** - παρουσιάζεται στον Πίνακα 2. Βέβαια πρέπεινα ληφθεί υπόψη ότι η ενσωμάτωση των ταξινόμησης των κλιμάκων ευτροφισμού <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ςταξινόμησης <strong>τη</strong>ς οικολογικής κατάστασης δεν έχει ολοκληρωθεί. Το έργο αυτό αποτελεί αντικείμενοομάδας εργασίας <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν εφαρμογή <strong>τη</strong>ς Οδηγίας <strong>για</strong> τα Νερά <strong>και</strong> συγκεκριμένα <strong>τη</strong>ς ομάδας WFDWorking Group: the WG 2.A ‘‘Eutrophication Activity’’. Τα αποτελέσματα των εργασιών <strong>τη</strong>ς ομάδαςαυτής αναμένονται στο τέλος του 2006, αφού ληφθούν υπόψη τα αποτελέσματα των ομάδων εργασίας<strong>για</strong> <strong>τη</strong> διαβαθµονόµηση των BQEs “BQEs: Biological Quality Elements: Βιολογικά Στοιχεία393

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠοιό<strong>τη</strong>τας,”. Επομένως, ο Πίνακας 2 µόνο ως μεταβατικός ή προσωρινός μπορεί να χρησιμοποιηθείπλέον, ωστόσο εκφράζει µία ιδιό<strong>τη</strong>τα του βιολογικού στοιχείου του φυτοπλαγκτού, χρήσιμη <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νκα<strong>τη</strong>γοριοποίηση του οικοσυστήματος.Πίνακας 1. Κλίμακα ευτροφισμού που βασίζεται σε συγκεντρώσεις θρεπτικών αλάτων (φωσφορικών,νιτρικών <strong>και</strong> αμμωνίας) <strong>και</strong> χλωροφύλλης (δείκ<strong>τη</strong>ς βιομάζας φυτοπλαγκτού). Δίνονται ταεύρη <strong>για</strong> ολιγότροφο, κατώτερο μεσότροφο, ανώτερο μεσότροφο <strong>και</strong> εύτροφο σύσ<strong>τη</strong>μα.Οι συγκεντρώσεις των αλάτων δίδονται σε μΜ <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς χλωροφύλλης σε μg/l(ΕΛΚΕΘΕ, 2006).Πίνακας 2. Συσχέτιση κλίμακας ευτροφισμού (συμφωνά µε Καρύδη (1999)* <strong>και</strong> Pagou et al.(2002)** <strong>και</strong> οικολογικής ποιό<strong>τη</strong>τας <strong>τη</strong>ς WFD, σύµφωνα µε Simboura et al. (2005)***(ΕΛΚΕΘΕ, 2006).* ΚΑΡΥ∆ΗΣ, Μ. (1999). Έκθεση αξιολόγησης του επιπέδου ευτροφισμού σε παράκτιες ελληνικέςπεριοχές. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Μυτιλήνη.** PAGOU K., SIOKOU-FRANGOU I. & PAPATHANASSIOU E. (2002). Nutrients and theirratios in relation to eutrophication and HAB occurrence. The case of Eastern Mediterraneancoastal waters. Second Workshop on "Thresholds of Environmental Sustainability: The case ofnutrients". 18-19 June 2002, Brussels, Belgium.*** SIMBOURA N., PANAYOTIDIS P. & PAPATHANASSIOU E. (2005). A synthesis of thebiological quality elements for the implementation of the European Water Framework Directivein the Mediterranean ecoregion: The case of Saronikos Gulf. Ecological Indicators, 5: 253–266.394

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠίνακας 3: Μέσες ετήσιες τιμές που προέκυψαν από <strong>τη</strong>ν επεξεργασία των μέσων ολοκληρωμένωντιμών των μελετώμενων παραμέτρων σ<strong>τη</strong>ν υδάτινη στήλη των περιοχών του ΘερμαϊκούΚόλπου <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο Μάιος 1997 - Μάιος 1998, όπου Ε = Εύτροφο, ΑΜ = ΑνώτεροΜεσότροφο, ΚΜ = Κατώτερο Μεσότροφο <strong>και</strong> Ο = Ολιγοτροφικό Σύσ<strong>τη</strong>μα(ΕΚΘΕ, 2003, ΕΛΚΕΘΕ, 2006)Πίνακας 4: Μέσες ετήσιες τιμές που προέκυψαν από <strong>τη</strong>ν επεξεργασία των μέσων ολοκληρωμένωντιμών των μελετώμενων παραμέτρων σ<strong>τη</strong>ν υδάτινη στήλη των περιοχών του ΘερμαϊκούΚόλπου <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο Ιούνιος 2004 - Ιούνιος 2005, όπου Ε = Εύτροφο, ΑΜ = ΑνώτεροΜεσότροφο, ΚΜ = Κατώτερο Μεσότροφο <strong>και</strong> Ο = Ολιγοτροφικό Σύσ<strong>τη</strong>μα(ΕΛΚΕΘΕ, 2006)Πίνακας 5: Μέσες ετήσιες τιμές που προέκυψαν από <strong>τη</strong>ν επεξεργασία των μέσων ολοκληρωμένωντιμών των μελετώμενων παραμέτρων σ<strong>τη</strong>ν υδάτινη στήλη των περιοχών του Θερμαϊκού Κόλπου <strong>για</strong><strong>τη</strong>ν περίοδο Οκτώβριος 2006 - Νοέμβριος 2007, όπου Ε = Εύτροφο, ΑΜ = Ανώτερο Μεσότροφο, ΚΜ= Κατώτερο Μεσότροφο <strong>και</strong> Ο = Ολιγοτροφικό Σύσ<strong>τη</strong>μα (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε., 2008)Περιοχή PO 4(μΜ)NO 3(μΜ)NH 4(μΜ)ΣN/P Chl α(μΜ)Εσωτερικός Θερμαϊκόςμ.ο. (γιά όλες τις περιοχές)0.34 (AM) 0.62 (ΚΜ) 0.54 (Ο) 3.99 1.34 (ΑΜ)395

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΑπό <strong>τη</strong> μελέ<strong>τη</strong> των αποτελεσμάτων του Πίνακα 3, προκύπτει ότι ο Όρμος <strong>και</strong> ο Κόλπος <strong>τη</strong>ςΘεσσαλονίκης παρουσίαζαν <strong>τη</strong>ν εν λόγω περίοδο ανώτερο μεσότροφο έως ευτροφικό χαρακτήρα, ηπεριοχή των εκβολών των ποταμών μπορούσε να χαρακ<strong>τη</strong>ριστεί γενικά ως μεσότροφη (που τείνειπρος ανώτερη μεσότροφη), ενώ ο εσωτερικός Θερμαϊκός Κόλπος παρουσίαζε κατώτερο μεσοτροφικόχαρακτήρα (ΕΚΘΕ, 2003). Από <strong>τη</strong>ν ανάλυση τάσεων των χρονοσειρών των μελετώμενωνπαραμέτρων, προέκυψε ότι παρά τον - γενικά - μεσότροφο χαρακτήρα του Κόλπου, οι συγκεντρώσειςθρεπτικών αλάτων <strong>και</strong> χλωροφύλλης εμφάνιζαν τάσεις μείωσης τα τελευταία χρόνια πριν <strong>τη</strong>δημοσίευση <strong>τη</strong>ς μελέ<strong>τη</strong>ς του ΕΚΘΕ (2003).Από <strong>τη</strong> μελέ<strong>τη</strong> των αποτελεσμάτων του Πίνακα 4, προκύπτει ότι ο Όρμος <strong>και</strong> ο Κόλπος <strong>τη</strong>ςΘεσσαλονίκης <strong>και</strong> η περιοχή των εκβολών των ποταμών παρουσίαζαν <strong>τη</strong>ν εν λόγω περίοδο ανώτερομεσότροφο έως ευτροφικό χαρακτήρα, ενώ ο εσωτερικός Θερμαϊκός Κόλπος σ<strong>τη</strong>ν περιοχή τουΜεγάλου Εμβόλου, παρουσίαζε κατώτερο μεσοτροφικό χαρακτήρα. Επιπλέον, σύμφωνα µε <strong>τη</strong>νπροκαταρτική προσπάθεια συσχέτισης των τάξεων <strong>τη</strong>ς κλίμακας ευτροφισμού <strong>και</strong> των τάξεωνποιό<strong>τη</strong>τας που ορίζει η WFD (Pagou et al. 2002, Simboura et al. 2005), οι περιοχές του ΘερμαϊκούΚόλπου που μελετήθηκαν σ<strong>τη</strong> συγκεκριμένη δειγματοληπτική περίοδο χαρακ<strong>τη</strong>ρίζονται ότι έχουνοικολογική κατάσταση από μέτρια έως κακή.Από <strong>τη</strong>ν μελέ<strong>τη</strong> του Πίνακα 5 γίνεται φανερό ότι o εσωτερικός Θερμαϊκός κόλπος παρουσιάζεται ωςανώτερος μεσότροφος όσον αφορά στα φωσφορικά <strong>και</strong> <strong>τη</strong> χλωροφύλλη γιά <strong>τη</strong>ν περίοδο Οκτώβριος2006 - Νοέμβριος 2007 <strong>και</strong> στά όρια του ανώτερου <strong>και</strong> κατώτερου μεσότροφου όσον αφορά στιςπαραμέτρους νιτρικά <strong>και</strong> αμμωνία. Ενδιαφέρον παρουσιάζει <strong>και</strong> η τιμή του λόγου ΣΝ/Ρ, η οποίαφαίνεται να μειώνεται με <strong>τη</strong> πάροδο του χρόνου <strong>και</strong> παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε να είναι στον Εσωτ. Θερμαϊκούκόλπο κατά πολύ μικρότερη από <strong>τη</strong> κανονική του Redfield ratio (16:1). Τέτοιες τιμές υποδεικνύουνιδιαίτερα ισχυρό έλλειμμα αζώτου σε σχέση με το διαθέσιμο φωσφόρο. Επιπλέον, σύμφωνα µε <strong>τη</strong>νπροκαταρτική προσπάθεια συσχέτισης των τάξεων <strong>τη</strong>ς κλίμακας ευτροφισμού <strong>και</strong> των τάξεωνποιό<strong>τη</strong>τας που ορίζει η WFD (Pagou et al., 2002 <strong>και</strong> Simboura et al., 2005), οι περιοχές τουΘερμαϊκού Κόλπου που μελετήθηκαν σ<strong>τη</strong> συγκεκριμένη δειγματοληπτική περίοδο χαρακ<strong>τη</strong>ρίζονταιότι έχουν φτωχή οικολογική κατάσταση (ΕΛΚΕΘΕ, 2008).Αναλυτική παρουσίαση <strong>και</strong> σχολιασμός των ανωτέρω μπορεί να αναζη<strong>τη</strong>θεί στις μελέτες των ΕΚΘΕ(2003 / σελ.139-150) <strong>και</strong> ΕΛΚΕΘΕ (2006 / σελ.111-118 <strong>και</strong> 2008 / Κεφ.4).ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΌσο αφορά σ<strong>τη</strong>ν περίοδο 2004-2005, με εξαίρεση τα αμμωνιακά άλατα, οι μέσες ετήσιες τιμές τωνθρεπτικών αλάτων στο Θερμαϊκό Κόλπο ήταν υψηλότερες από αυτές που έχουν καταγραφεί στονεσωτερικό Σαρωνικό κόλπο, ενώ αντίθετα ο λόγος, ΣΝ/P εμφανίσ<strong>τη</strong>κε χαμηλότερος.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς συνδέεται με <strong>τη</strong>ν ευρύτερη έννοια με το δείκ<strong>τη</strong> Nera 6 «Ποιό<strong>τη</strong>τα Θαλασσίων Υδάτων»,καθώς <strong>και</strong> ο ευτροφισμός αποτελεί μια παράμετρο προσδιορισμού <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας του θαλασσίουπεριβάλλοντος.396

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εταιρεία Ύδρευσης <strong>και</strong> Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ): «Εθνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών(ΕΚΘΕ), 2003. Παρακολούθηση <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας του θαλασσίου περιβάλλοντος του Κόλπου <strong>τη</strong>ςΘεσσαλονίκης (Θερμαϊκός 2000). Τελική Τεχνική Έκθεση, Μελέ<strong>τη</strong> <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν Εταιρεία Ύδρευσης <strong>και</strong>Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ ΑΕ), Θεσσαλονίκη». Προσωπική επικοινωνία με τον ΥπεύθυνοΈρευνας <strong>και</strong> Ανάπτυξης <strong>τη</strong>ς ΕΥΑΘ <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν κατανόηση του μελετώμενου αντικειμένου <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ςυφιστάμενης κατάστασης.Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Έργων Ύδρευσης Αποχέτευσης <strong>και</strong> Επεξεργασίας Λυμάτων ΜείζονοςΠεριοχής Θεσσαλονίκης (ΕΥΔΕ Θεσσαλονίκης):«Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), 2006. Παρακολούθηση <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας τουθαλασσίου περιβάλλοντος του Κόλπου <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης (Θερμαϊκός 2004). Τελική ΤεχνικήΈκθεση, Μελέ<strong>τη</strong> <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Έργων Θεσσαλονίκης (ΕΥΔΕ Θεσσαλονίκης),Θεσσαλονίκη».«Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), 2008. Παρακολούθηση <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας τουθαλασσίου περιβάλλοντος του Κόλπου <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης (Θερμαϊκός 2006). Τελική ΤεχνικήΈκθεση, Μελέ<strong>τη</strong> <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Έργων Θεσσαλονίκης (ΕΥΔΕ Θεσσαλονίκης),Θεσσαλονίκη».Προσωπική επικοινωνία με <strong>τη</strong>ν Υπεύθυνη του Τμήματος Μελετών <strong>τη</strong>ς ΕΥΔΕ Θεσσαλονίκης <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νκατανόηση του μελετώμενου αντικειμένου <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς υφιστάμενης κατάστασης.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Η εκτίμηση <strong>τη</strong>ς τροφικής κατάστασης αφορά στο Θερμαϊκό Κόλπο, όπωςπροέκυψε από τις δειγματοληψίες του ΕΛΚΕΘΕ σε αντιπροσωπευτικές περιοχές αυτού.Χρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Τα στοιχεία από τις μελέτες του ΕΛΚΕΘΕ αφορούν στις χρονικέςπεριόδους πραγματοποίησης των δειγματοληψιών από το 2000 έως το 2007.Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από μελέτες <strong>και</strong> εκθέσεις αξιόπιστων φορέων σχετικών με<strong>τη</strong> θεματική περιοχή του δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Το τρέχον πρόγραμμα παρακολούθησης του Θερμαϊκού Κόλπου που υλοποιείται από τοΕΛΚΕΘΕ <strong>για</strong> λογαριασμό <strong>τη</strong>ς ΕΥΔΕ Θεσσαλονίκης, είναι το τελευταίο που χρηματοδοτείται <strong>και</strong>πραγματοποιείται σε αυτή <strong>τη</strong> μορφή.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1397

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΌσο αφορά στις προτεινόμενες μελλοντικές δράσεις, αυτές σχετίζονται με το μέλλον τωνδειγματοληψιών/ελέγχων <strong>για</strong> τον προσδιορισμό <strong>τη</strong>ς τροφικής κατάστασης του Θερμαϊκού Κόλπου.Δεδομένης <strong>τη</strong>ς μη εκπόνησης νέου προγράμματος παρακολούθησης από το ΕΛΚΕΘΕ, θεωρείται ότιανάλογες μελέτες θα πρέπει να συνεχίσουν να εκπονούνται στα πλαίσια <strong>τη</strong>ς «Προστασίας <strong>και</strong>Διαχείρισης των Υδάτων» <strong>τη</strong>ς κάθε χώρας, η οποία προβλέπεται από <strong>τη</strong>ν Ελληνική <strong>και</strong> ΔιεθνήΝομοθεσία. Σ<strong>τη</strong> συγκεκριμένη προσπάθεια ιδιαίτερα χρήσιμη θα είναι η προμήθεια <strong>και</strong> εγκατάστασηπλωτών μονάδων μέτρησης <strong>και</strong> <strong>τη</strong>λεμετάδοσης παραμέτρων ποιό<strong>τη</strong>τας νερού, όπως προτείνεται <strong>και</strong>σ<strong>τη</strong>ν αντίστοιχη παράγραφο του δείκ<strong>τη</strong> Nera 6 «Ποιό<strong>τη</strong>τα Θαλασσίων Υδάτων».ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ«…Ο ευτροφισμός αποτελεί αντικείμενο διάφορων πολιτικών <strong>και</strong> οδηγιών <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ταεπίπεδα των θρεπτικών αλάτων που περιγράφουν <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του νερού έχουν αναφερθεί σε πολλέςοδηγίες <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης από δεκαετίες (π.χ. Οδηγία <strong>για</strong> τα Ψάρια Γλυκών Νερών: FreshwaterFish Directive 78/659/EEC). Οι κύριες ανθρωπογενείς πηγές φορτίων θρεπτικών προσδιορίζονται σεδύο οδηγίες του 1991. Η Οδηγία <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν Επεξεργασία των Αστικών Λυμάτων (UWWT: UrbanWastewater Treatment Directive 91/271/EEC) προσδιορίζει τις κύριες σημειακές πηγές, κυρίως τιςεκροές αστικών λυμάτων. Η Οδηγία <strong>για</strong> τα Νιτρικά (Nitrates Directive 91/676/EEC) ασχολείται µε τιςµη σημειακές πηγές ρύπανσης µε άζωτο από <strong>τη</strong> γεωργία. Και οι δύο οδηγίες ορίζουν τον «ευτροφισμό».Επιπλέον ο προσδιορισμός «ευαίσθητων περιοχών» (που είναι ευτροφικές ή πιθανόν να γίνουνευτροφικές στο μέλλον, αν δεν ληφθούν μετρά) που καθορίζουν η Οδηγία <strong>για</strong> τα Αστικά Απόβλητα <strong>και</strong> ηΟδηγία <strong>για</strong> τα Νιτρικά, παρέχουν μέτρα <strong>για</strong> <strong>τη</strong> καταπολέμηση του ευτροφισμού. Ακόμη ο ευτροφισμόςαναφέρεται έμμεσα <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν Οδηγία <strong>για</strong> Επικίνδυνους Ρύπους (Dangerous Substance Directive76/464/EEC), η οποία συμπεριλαμβάνει τον ανόργανο φωσφόρο (σημαντικό θρεπτικό άλας, το οποίοβρίσκεται σε αυξημένες συγκεντρώσεις <strong>και</strong> αναλογίες σε σχέση µε τα άλλα θρεπτικά άλατα στονΘερμαϊκό), αλλά <strong>και</strong> άλλες ενώσεις, κυρίως <strong>τη</strong>ν αμμωνία <strong>και</strong> τα νιτρώδη, που έχουν αρνητικέςεπιπτώσεις σ<strong>τη</strong>ν ισορροπία του οξυγόνου.Άλλες οδηγίες που σχετίζονται µε <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα των θαλασσινών νερών <strong>και</strong> οφείλει <strong>και</strong> η Ελλάδα ναεφαρμόζει είναι: η Οδηγία <strong>για</strong> τα Νερά Κολύμβησης 76/160/ΕΟΚ, η Πρόταση <strong>για</strong> Νέα Οδηγία <strong>για</strong> ταΝερά Κολύμβησης 2002/0254(COD), η Οδηγία <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν Ποιό<strong>τη</strong>τα των Νερών <strong>για</strong> Όστρακα 79/923/ΕΟΚ.Ωστόσο πρέπει να τονιστεί ότι το 2000, η Οδηγία Πλαίσιο <strong>για</strong> τα Νερά (WFD: Water FrameworkDirective 2000/60/EC) εισήγαγε µμεταξύ άλλων απαιτήσεων, <strong>τη</strong> περιεκτική εκτίμηση <strong>τη</strong>ς οικολογικήςποιό<strong>τη</strong>τας όλων των τύπων νερών, η οποία περιγράφει αυτή <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα (θεωρώντας όλο το κύκλο τούνερού µε µία ολιστική άποψη) µε ένα αριθμό βιολογικών, υδροµορφολογικών <strong>και</strong> φυσικοχηµικώνποιοτικών στοιχείων. Η WFD παρέχει <strong>τη</strong> βάση <strong>για</strong> µία καθαρή <strong>και</strong> λεπτομερή εκτίμηση τουευτροφισμού, αλλά παρέχει <strong>και</strong> <strong>τη</strong> δυναμική <strong>για</strong> µία περισσότερο συνεπή <strong>και</strong> ολοκληρωμένη προσέγγισησ<strong>τη</strong> διαχείριση των εισροών θρεπτικών στο νερό, ενώ λαμβάνει υπόψη καθ’ολοκληρία τις απαιτήσειςτων προηγούμενων οδηγιών <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπό <strong>τη</strong>ν Κοινή Στρα<strong>τη</strong>γική Εφαρμογής <strong>τη</strong>ς WFD(Common Implementation Strategy of the Water Framework Directive) <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν Ευρωπαϊκή Στρα<strong>τη</strong>γική<strong>για</strong> <strong>τη</strong> Θάλασσα (European Marine Strategy) ξεκίνησε µία δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα µε σκοπό να παρέχεικαθοδήγηση <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν εναρμόνιση των μεθοδολογιών εκτίμησης <strong>και</strong> των κρι<strong>τη</strong>ρίων <strong>για</strong> τα συμφωνημέναστοιχεία/παραμέτρους/δείκτες ευτροφισμού, <strong>και</strong> να παρέχει κατάλληλες τιμές ορίων <strong>για</strong> κάθε ένα απόαυτά, αλλά <strong>και</strong> συντονισμό <strong>τη</strong>ς παρακολούθησης <strong>και</strong> καταγραφής (monitoring & reporting) τουευτροφισμού μεταξύ των διάφορων ευρωπαϊκών <strong>και</strong> εθνικών πολιτικών…» (ΕΛΚΕΘΕ, 2006).398

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗNera 8ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΥδατικοί πόροι – Θαλάσσιο περιβάλλονΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΕΛΛΕΙΨΗ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΑΣΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζει <strong>τη</strong>ν ποσό<strong>τη</strong>τα των υγρών αποβλήτων που παράγονται σε ετήσια βάση ωςκατάλοιπο αστικών <strong>και</strong> βιομηχανικών δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων. Επιπλέον, καταγράφονται οι ποσό<strong>τη</strong>τες τωνλυμάτων που υφίστανται επεξεργασία σε κάποιο βαθμό (α-βάθμια, β-βάθμια ή γ-βάθμια), σε σχέση μεαυτή των ανεπεξέργαστων λυμάτων.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΜε βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, προκύπτει ότι ο κύριος όγκος των παραγόμενων υγρών αποβλήτων<strong>για</strong> το έτος 2007 παράγεται σ<strong>τη</strong>ν περιοχή του ΠΣΘ (ποσοστό 89,3% επί του συνόλου) <strong>και</strong>επεξεργάζεται από <strong>τη</strong>ν κεντρική Εγκατάσταση Επεξεργασίας Λυμάτων Θεσσαλονίκης. Ταβιομηχανικά απόβλητα συνιστούν το 6,7% (μονάδα επεξεργασίας ΒΙΠΕΘ). Επιπρόσθετα, η χρονικήκατανομή των λιγοστών επιμέρους στοιχείων που συλλέχθηκαν <strong>για</strong> <strong>τη</strong> συγκεκριμένη κα<strong>τη</strong>γορίαλυμάτων δεν είναι τέτοια ώστε να επιτρέπει <strong>τη</strong>ν εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων. Τέλος, ηΕγκατάσταση Επεξεργασίας Λυμάτων Τουριστικών Περιοχών Θεσσαλονίκης δέχεται το μικρότεροφορτίο (4% του συνόλου).Όσο αφορά στο βαθμό επεξεργασίας των υγρών αποβλήτων, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχείαπροκύπτει ότι το σύνολο των υπό επεξεργασία λυμάτων σ<strong>τη</strong>ν περιοχή έρευνας υφίσταταιδευτεροβάθμια επεξεργασία με απομάκρυνση αζώτου <strong>και</strong> απολύμανση σ<strong>τη</strong>ν έξοδο των μονάδων.399

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Νera 8 «Παραγωγή <strong>και</strong> επεξεργασία υγρών αποβλήτων» επιλέχθηκε βάσει του σκεπτικούότι ο τομέας <strong>τη</strong>ς διαχείρισης των υγρών αποβλήτων αποτελεί μία από τις βασικές συνιστώσεςαποτίμησης <strong>τη</strong>ς αειφόρου ανάπτυξης σε διεθνές επίπεδο. Το γεγονός αυτό τεκμηριώνεται από <strong>τη</strong>νενσωμάτωση του δείκ<strong>τη</strong> στα συστήματα αποτίμησης <strong>τη</strong>ς βιώσιμης ανάπτυξης φορέων όπως οΟργανισμός <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν Οικονομική Συνεργασία <strong>και</strong> Ανάπτυξη <strong>και</strong> η European Environment Agency.Επιπλέον, ο βαθμός επεξεργασίας των υγρών αποβλήτων αποτελεί παράμετρο πρωταρχικής σημασίας<strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα των υδάτινων οικοσυσ<strong>τη</strong>μάτων που λειτουργούν ως αποδέκτες των καταλοίπων <strong>τη</strong>ςανθρώπινης δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τας. Εξάλλου, σύμφωνα με <strong>τη</strong>ν Κοινοτική Οδηγία 91/271/ΕΟΚ, οι πόλεις<strong>και</strong> κωμοπόλεις των κρατών-μελών με ισοδύναμο πληθυσμό που υπερβαίνει τους 15.000 κατοίκουςόφειλαν έως το τέλος του 2000 να έχουν αποκτήσει Εγκαταστάσεις Επεξεργασίας Λυμάτων μεβιολογικό καθαρισμό (δευτέρου βαθμού).ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟι τιμές του δείκ<strong>τη</strong> υπολογίζονται με βάση δεδομένα που χορηγήθηκαν από <strong>τη</strong> ΔιεύθυνσηΕγκαταστάσεων <strong>τη</strong>ς ΕΥΑΘ <strong>και</strong> του Τμήματος Περιβάλλοντος <strong>τη</strong>ς ΕΤΒΑ ΒΙΠΕ ΑΕ. Εξαιτίας <strong>τη</strong>ςαδυναμίας εύρεσης δεδομένων <strong>για</strong> το σύνολο των εγκαταστάσεων <strong>και</strong> <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> πριν το 2007, ηπαρουσίαση των αποτελεσμάτων επιλέχθηκε να πραγματοποιηθεί σε απόλυτες ποσό<strong>τη</strong>τες τωναποβλήτων (σε m 3 ) <strong>και</strong> όχι σε τιμές ανά κάτοικο.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΌγκος αποβλήτων (σε εκ. m 3 )706050403020100Θεσσαλονίκη ΒΙΠΕΘ Τουριστικές περιοχέςΘεσ/νίκηςΘεσσαλονίκη ΒΙΠΕΘ Τουριστικές περιοχές Θεσ/νίκηςΕικόνα 1: Παραγωγή αποβλήτων (σε εκ. m 3 ) ανά μονάδα επεξεργασίας (2007)400

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΜε βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, προκύπτει ότι ο κύριος όγκος των παραγόμενων υγρών αποβλήτων<strong>για</strong> το έτος 2007 παράγεται σ<strong>τη</strong>ν περιοχή του ΠΣΘ (59.243.417 m 3 ) <strong>και</strong> επεξεργάζεται από <strong>τη</strong>νκεντρική Εγκατάσταση Επεξεργασίας Λυμάτων Θεσσαλονίκης. Τα βιομηχανικά απόβλητα πουκαταλήγουν σ<strong>τη</strong> μονάδα επεξεργασίας <strong>τη</strong>ς ΒΙΠΕΘ <strong>για</strong> το 2007 είναι 4.460.481 m 3 . Η ΕγκατάστασηΕπεξεργασίας Λυμάτων Τουριστικών Περιοχών Θεσσαλονίκης (Δήμοι Νέας Μηχανιώνας <strong>και</strong>Θερμαϊκού) δέχεται το μικρότερο φορτίο (2.644.459 m 3 ) (Εικόνα 1).Ειδικά <strong>για</strong> <strong>τη</strong> μονάδα <strong>τη</strong>ς ΒΙΠΕΘ, είναι διαθέσιμες κάποιες μηνιαίες ποσό<strong>τη</strong>τες βιομηχανικών υγρώναποβλήτων <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 1994, 1995, 2002. Παρόλα αυτά δεν κατέσ<strong>τη</strong> δυνατή η επεξεργασία τους λόγωτου αποσπασματικού τους χαρακτήρα.Όσον αφορά στο βαθμό επεξεργασίας των υγρών αποβλήτων, προκύπτει ότι το σύνολο των υπόεπεξεργασία λυμάτων, σε όλες τις παραπάνω εγκαταστάσεις, υφίστανται δευτεροβάθμια επεξεργασίαμε απομάκρυνση αζώτου <strong>και</strong> απολύμανση σ<strong>τη</strong>ν έξοδο των μονάδων.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΔε μπορεί να γίνει σύγκριση του δείκ<strong>τη</strong> με άλλες περιοχές <strong>για</strong>τί η τιμή του εκφράζεται σε κυβικάμέτρα υγρών αποβλήτων ανά έτος <strong>και</strong> όχι σε κυβικά μέτρα υγρών αποβλήτων ανά κάτοικο.ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εταιρεία Ύδρευσης - Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ), Διεύθυνση Εγκαταστάσεων, ΤμήμαΜεγάλων Εγκαταστάσεων: Χορήγηση δεδομένων κατόπιν κατάθεσης σχετικής αί<strong>τη</strong>σης.ΕΤΒΑ ΒΙΠΕ ΑΕ, Τμήμα Περιβάλλοντος: Χορήγηση δεδομένων κατόπιν μετάβασης στιςεγκαταστάσεις <strong>τη</strong>ς ΕΤΒΑ σ<strong>τη</strong> ΒΙ.ΠΕ.Θ.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Τμήμα <strong>τη</strong>ς Ευρύτερης Περιοχής ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Η πληροφορία αναφέρεται στο έτος 2007. Για <strong>τη</strong> μονάδα <strong>τη</strong>ς ΒΙΠΕΘ είναιδιαθέσιμη αποσπασματική πληροφορία <strong>για</strong> ορισμένους μήνες του 1994, 1995 <strong>και</strong> 2002.Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από στοιχεία που παρασχέθηκαν από τους κατά περίπτωσηαρμόδιους φορείς (ΕΥΑΘ, Τμήμα Περιβάλλοντος <strong>τη</strong>ς ΕΤΒΑ).Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων <strong>για</strong> προγενέστερα <strong>και</strong> μεταγενέστερα του 2007 έ<strong>τη</strong> <strong>για</strong> το σύνολο τωνμονάδων επεξεργασίας υγρών αποβλήτων. Έλλειψη πλήρους χρονοσειράς δεδομένων <strong>για</strong> <strong>τη</strong> μονάδα<strong>τη</strong>ς ΒΙΠΕΘ.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2401

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Νera 8 «Παραγωγή <strong>και</strong> επεξεργασία υγρών αποβλήτων» συνδέεται με τον δείκ<strong>τη</strong> Land 5«Πρόσβαση σε υποδομές αποχέτευσης» <strong>και</strong> Ind 5 «Παραγωγή υγρών αποβλήτων από βιομηχανικέςμονάδες».ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΜε βάση <strong>τη</strong>ν έρευνα που πραγματοποιήθηκε, προκύπτει η ελλιπής καταγραφεί των ποσοτήτων υγρώναποβλήτων που επεξεργάζονται οι διάφορες εγκαταστάσεις σ<strong>τη</strong>ν περιοχή, όπως επίσης <strong>και</strong> η άμεσηανάγκη <strong>για</strong> <strong>τη</strong> συμπλήρωση <strong>τη</strong>ς χρονοσειράς των ποσοτήτων.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣΜέχρι το 2002, <strong>τη</strong>ν ευθύνη λειτουργίας <strong>τη</strong>ς Εγκατάστασης Επεξεργασίας Λυμάτων σ<strong>τη</strong> ΒΙΠΕΘ είχε ηΕΤΒΑ ΒΙΠΕ ΑΕ. Από το συγκεκριμένο χρονικό σημείο <strong>και</strong> έπειτα, η αρμοδιό<strong>τη</strong>τα μεταβιβάσ<strong>τη</strong>κεσ<strong>τη</strong>ν ΕΥΑΘ, η οποία έχει αναθέσει <strong>τη</strong> λειτουργία σε εργολάβο.402

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΤΕΡΕΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ403

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗWaste 1ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝΘεματική περιοχή:Στερεά απόβληταDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΣΤΑΘΕΡΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς αναφέρεται στο λόγο <strong>τη</strong>ς παραγόμενης ποσό<strong>τη</strong>τας στερεών αποβλήτων αστικού τύπου,προς τον πληθυσμό <strong>τη</strong>ς περιοχής ευθύνης του ΟΡΘ, σε μία δεδομένη χρονική στιγμή. O δείκ<strong>τη</strong>ςπαρέχει ένα μέτρο <strong>τη</strong>ς μέσης απορριπτόμενης ποσό<strong>τη</strong>τας που είναι άμεσα συγκρίσιμο με δεδομέναάλλων χωρών.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΣτον δείκ<strong>τη</strong> Waste 1 «Παραγωγή αστικών στερεών αποβλήτων», η μηνιαία διακύμανση <strong>τη</strong>ςΜοναδιαίας Παραγωγής Απορριμμάτων (ΜΠΑ) <strong>για</strong> το 2006 παρουσιάζει αυξομειώσεις με μέσο όρο<strong>τη</strong>ν τιμή 1,55 kg ανά άτομο <strong>και</strong> ημέρα <strong>και</strong> παρουσιάζει αύξηση <strong>τη</strong>ς τάξης του 24% σε σχέση με <strong>τη</strong>ναντίστοιχη τιμή που είχε καταγραφεί το 1998. Η ετήσια ποσό<strong>τη</strong>τα απορριμμάτων που αντιστοιχούν σεκάθε κάτοικο παρουσιάζει μια αυξητική πορεία από το έτος 2000 μέχρι <strong>και</strong> το έτος 2003, αφούαυξάνεται από 515 kg σε 630 kg αντίστοιχα, ενώ τελικά μειώνεται το 2006 σε 566 kg. Η παραγωγήΑστικών Στερεών Απορριμμάτων (ΑΣΑ) σ<strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη είναι συγκρίσιμη με τις αντίστοιχες τιμέςτων Ευρωπαϊκών χωρών, ενώ είναι αισθητά μεγαλύτερη των αντιστοίχων τιμών των χωρών πουεντάχθηκαν σ<strong>τη</strong>ν Ευρωπαϊκή Ένωση τα τελευταία χρόνια.404

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Waste 1 «Παραγωγή αστικών στερεών αποβλήτων» αντικατοπτρίζει <strong>τη</strong> συνεχή τάσημεγέθυνσης του πληθυσμού <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ, όπως <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν τάση αλλαγής των καταναλωτικών του προτύπων.Επίσης, η συνεχώς αυξανόμενη παραγωγή αστικών στερεών αποβλήτων χωρίς τις κατάλληλεςπολιτικές διαχείρισης προκαλεί περιβαλλοντική υποβάθμιση, σπατάλη φυσικών πόρων <strong>και</strong> εκτάσεων<strong>και</strong> γενικότερη δυσλειτουργία του αστικού ιστού. Η παραγωγή <strong>και</strong> η διαχείριση των στερεώναποβλήτων αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα τις ποιό<strong>τη</strong>τας ζωής <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς αειφορίας <strong>τη</strong>ς περιοχής.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟι τιμές <strong>για</strong> τον δείκ<strong>τη</strong> Waste 1 «Παραγωγή αστικών στερεών αποβλήτων» υπολογίζεται με βάση τααποτελέσματα <strong>τη</strong>ς μελέ<strong>τη</strong>ς «Ποιοτική <strong>και</strong> ποσοτική ανάλυση αστικών στερεών αποβλήτων ΣΟΤΑΜΘεσσαλονίκης» που πραγματοποιήθηκε από τον Τομέα Υδραυλικής & Τεχνικής Περιβάλλοντος τουΤμ. Πολιτικών Μηχανικών του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1: Παραγωγή ΑΣΑ σε kg ανά κάτοικο <strong>και</strong> έτος σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ405

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠίνακας 1: Ετήσιες ποσό<strong>τη</strong>τες ΑΣΑ ανά κάτοικο (σε kg) σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ*Ετος ΕΠΘ Kg/ κάτοικο/ έτοςΕΠΘ (Χωρίς ιλύ <strong>και</strong>ιδιωτικά)2000 515 4952001 554 5042002 610 5492003 630 5772004 601 5552005 628 5722006 566 560Πίνακας 2: Ημερήσιες ποσό<strong>τη</strong>τες ΑΣΑ ανά κάτοικο (σε kg) σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ*ΕΠΘ Kg/ κάτοικο/Ετοςημέρα2000 1,352001 1,382002 1,502003 1,582004 1,522005 1,572006 1,54*Σημείωση: Ο εξυπηρετούμενος πληθυσμός έχει υπολογιστεί βάσει των στοιχείων των απογραφών του 1991 <strong>και</strong> του 2001,υπολογίζοντας το ρυθμό μεταβολής του πληθυσμού.406

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΣύμφωνα με <strong>τη</strong> μελέ<strong>τη</strong> «Ποιοτική <strong>και</strong> ποσοτική ανάλυση αστικών στερεών αποβλήτων ΣΟΤΑΜΘεσσαλονίκης» επικρατεί μια σταθεροποίηση <strong>τη</strong>ς μέσης ημερήσιας ποσό<strong>τη</strong>τας των εισερχομένωνποσοτήτων των απορριμμάτων που καταλήγουν στον ΧΥΤΑ, η οποία κυμαίνεται γύρω από μια μέσητιμή των 2000 t ανά ημέρα, σε αντίθεση με <strong>τη</strong>ν προηγούμενη έρευνα του (που πραγματοποιήθηκε το1998), όπου οι εισερχόμενες ποσό<strong>τη</strong>τες των απορριμμάτων έδειχναν μια σταθερά αυξανόμενη τάση.Οι εμφανιζόμενοι ρυθμοί αύξησης αποδίδονται σ<strong>τη</strong> συνεχή αύξηση του εξυπηρετούμενου πληθυσμού,όπως επίσης <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν αύξηση του συνολικού πληθυσμού <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ. Η σταθεροποίηση των ποσοτήτωνΑΣΑ που καταλήγουν σε ΧΥΤΑ οφείλεται κατά κύριο λόγο σ<strong>τη</strong>ν ελάττωση του ρυθμού αύξησης τουπληθυσμού σε σχέση με <strong>τη</strong>ν προηγούμενη δεκαετία.Η παραγόμενη ποσό<strong>τη</strong>τα στερεών αποβλήτων χωρίς <strong>τη</strong>ν ιλύ <strong>τη</strong>ς διαχείρισης υγρών αποβλήτων <strong>και</strong> ταιδιωτικά στερεά απόβλητα κατά το έτος 2000 είναι 495 kg ανά κάτοικο <strong>και</strong> έτος <strong>και</strong> το έτος 2006καταλήγει να είναι 560 kg ανά κάτοικο <strong>και</strong> έτος. Η αύξηση στο χρονικό διάσ<strong>τη</strong>μα 2000-2006 είναι13,1%. Η μέγισ<strong>τη</strong> τιμή αυτό το διάσ<strong>τη</strong>μα σημειώνεται το 2003 με 577 kg ανά κάτοικο <strong>και</strong> έτος.Η μηνιαία διακύμανση <strong>τη</strong>ς Μοναδιαίας Παραγωγής Απορριμμάτων (ΜΠΑ) παρουσιάζειαυξομειώσεις γύρω από μια μέση τιμή των 1,55 kg ανά άτομο <strong>και</strong> ημέρα, ενώ παρουσιάζει αύξηση<strong>τη</strong>ς τάξης του 24% σε σχέση με <strong>τη</strong>ν αντίστοιχη τιμή που είχε καταγραφεί το 1998. Η αύξησηοφείλεται κατά κύριο λόγο σ<strong>τη</strong>ν υιοθέ<strong>τη</strong>ση σύγχρονων καταναλωτικών προτύπων, κοινών <strong>για</strong> τοσύνολο των οικονομικά αναπτυγμένων χωρών. Η παραγωγή ΑΣΑ σ<strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη είναι συγκρίσιμημε τις αντίστοιχες τιμές των προηγμένων Ευρωπαϊκών χωρών, ενώ είναι αισθητά μεγαλύτερη τωνχωρών που εντάχθηκαν σ<strong>τη</strong>ν Ευρωπαϊκή Ένωση τα τελευταία χρόνια.Οι ποσό<strong>τη</strong>τες των απορριμμάτων που διαχειρίζεται ο ιδιωτικός τομέας παρουσιάζει αυξητική τάση<strong>και</strong> αποτελεί ένα σημαντικό ποσοστό των εισερχομένων ποσοτήτων στο ΧΥΤΑ, καθώς είναι <strong>τη</strong>ςτάξης του 10-12%. Παράλληλα, παρά <strong>τη</strong>ν σημαντική αύξηση των απορριμμάτων πουανακυκλώνονται, δεν επηρεάζονται σημαντικά οι συνολικές ποσό<strong>τη</strong>τες που καταλήγουν στον ΧΥΤΑ,καθώς ακόμα το ποσοστό των ανακυκλωμένων απορριμμάτων είναι ιδιαίτερα μικρό σε σχέση με τοσύνολο των παραγόμενων ΑΣΑ.407

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΠίνακας 3: Ετήσιες ποσό<strong>τη</strong>τες απορριμμάτων ανά κάτοικο (kg) <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 2000-2006 σ<strong>τη</strong>ν ΕλλάδαΕλλάδα, (Kg/ κάτοικο/ έτος)408417423428433438Πίνακας 4: Ετήσιες ποσό<strong>τη</strong>τες απορριμμάτων ανά κάτοικο (kg) <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 2000-2006 σ<strong>τη</strong>ν ΕΕ-27EU (27 χώρες)518517527519518518700600500Kg/κάτοικο/έτος40030020010002000 2001 2002 2003 2004 2005ΕΠΘ Ελλάδα EU (27)Εικόνα 2: Παραγωγή ΑΣΑ σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ, <strong>τη</strong>ν Ελλάδα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν ΕΕ-27, σε kg ανά κάτοικο <strong>και</strong> έτοςΟ Πίνακας 3 περιγράφει <strong>τη</strong>ν μέση παραγωγή στερεών απορριμμάτων του κάθε κατοίκου σ<strong>τη</strong>νΕλλάδα. Οι τιμές αντιστοιχούν στον αστικό, περιαστικό <strong>και</strong> αγροτικό χώρο <strong>και</strong> εμφανίζονται να είναισημαντικά μειωμένες σε σχέση με αυτές <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ. Η διαφοροποίηση σ<strong>τη</strong>ν παραγωγή στερεών408

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗαποβλήτων του γενικότερου Ελλαδικού χώρου από <strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης φτάνει περίπουστο 20%.Στον Πίνακα 4 <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν Εικόνα 2 παρουσιάζεται συγκριτικά η παραγωγή στερεών αποβλήτων - όχιαποκλειστικά του αστικού χώρου - ανάμεσα σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ, στον Ελλαδικό χώρο <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν ΕυρωπαϊκήΈνωση των 27 (ΕΕ-27). Γίνεται φανερό ότι οι τιμές σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης είναι αρκετάμεγαλύτερες.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Waste 1 «Παραγωγή <strong>και</strong> επεξεργασία αστικών στερεών αποβλήτων» σχετίζεται άμεσα μετους δείκτες Waste 2 «Σύσταση αστικών απορριμμάτων», Waste 3 «Ανακύκλωση στερεώναποβλήτων» <strong>και</strong> Waste 4 «Παραγωγή <strong>και</strong> επεξεργασία επικινδύνων αποβλήτων».ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Τομέας Υδραυλικής & Τεχνικής Περιβάλλοντος: Μελέ<strong>τη</strong> «Ποιοτική<strong>και</strong> ποσοτική ανάλυση αστικών στερεών αποβλήτων ΣΟΤΑΜ Θεσσαλονίκης», ΑριστοτέλειοΠανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ιούνιος 2007.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1995-2006Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η διαχρονική πορεία του δείκ<strong>τη</strong> αντικατοπτρίζεται με επάρκεια, ενώ η πηγή τωνδεδομένων προέρχεται από έγκυρη μελέ<strong>τη</strong> που ταυτίζεται απόλυτα με τις ανάγκες του δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: -Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ-ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-409

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗWaste 2ΣΥΣΤΑΣΗ ΑΣΤΙΚΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝΘεματική περιοχή:Στερεά απόβληταDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΣΤΑΘΕΡΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς προσδιορίζει <strong>τη</strong>ν ποσοστιαία κατά βάρος συμμετοχή των βασικών κα<strong>τη</strong>γοριών υλικών πουπεριλαμβάνονται σ<strong>τη</strong>ν παραγόμενη ποσό<strong>τη</strong>τα οικιακών απορριμμάτων. Ο δείκ<strong>τη</strong>ς παρέχειπληροφορίες <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν οικονομική <strong>και</strong> οικολογική αξία των απορριμμάτων, καθώς επίσης <strong>και</strong> τιςπροσφερόμενες μεθόδους διάθεσης.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΣτα ποιοτικά στοιχεία των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ), όπως αυτά προέκυψαν από τιςδειγματοληψίες που πραγματοποιήθηκαν, παρα<strong>τη</strong>ρείται η παρουσία τριών μεγάλων ομάδωνκλασμάτων: (α) Ζυμώσιμα, (β) χαρτί <strong>και</strong> (γ) πλαστικά. Τα ποσοστά των τριών επιμέρους κλασμάτωνείναι 26,29%, 25,86% <strong>και</strong> 19,71% αντίστοιχα, <strong>για</strong> το έτος 2006. Διαπιστώνεται γενικά ότι οιδιαφοροποιήσεις σ<strong>τη</strong> σύσταση των ΑΣΑ μεταξύ των δειγματοληψιών που πραγματοποιήθηκαν σταέ<strong>τη</strong> 1998 <strong>και</strong> 2006 είναι μικρές. Αντίθετα, ανάμεσα στις αντίστοιχες δειγματοληψίες πουπραγματοποιήθηκαν στα έ<strong>τη</strong> 1987 <strong>και</strong> 1998 είναι εντυπωσιακή η αύξηση των ποσοτήτων χαρτιού <strong>και</strong>πλαστικών, καθώς επίσης <strong>και</strong> η μείωση των ποσοτήτων των ζυμώσιμων. Η σημερινή εικόνα <strong>τη</strong>ςποιοτικής σύστασης των ΑΣΑ που καταλήγουν σε ΧΥΤΑ αποδίδεται κατά κύριο λόγο σ<strong>τη</strong>ν αύξησητου βιοτικού επιπέδου του πληθυσμού, σ<strong>τη</strong>ν αύξηση των ποσοστών <strong>τη</strong>ς ανακύκλωσης <strong>και</strong> στιςμεταβολές του πληθυσμού του ΠΣΘ στο χρονικό διάσ<strong>τη</strong>μα ανάμεσα στις δειγματοληψίες.410

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΣΤΑΣΗ ΑΣΤΙΚΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Waste 2 «Σύσταση αστικών απορριμμάτων» επιλέχθηκε λόγω <strong>τη</strong>ς ιδιαιτερό<strong>τη</strong>τάς του να«ερμηνεύει» τις μεταβολές του βιοτικού επιπέδου <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν αλλαγή των καταναλωτικών συνηθειών τουπληθυσμού. Επίσης, αποτελεί ένα ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν οργάνωση <strong>τη</strong>ς διαχείρισης τωνΑΣΑ, καθώς <strong>και</strong> τις προδιαγραφές των απαιτούμενων υποδομών των μονάδων επεξεργασίας.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟι τιμές <strong>για</strong> το δείκ<strong>τη</strong> Waste 2 «Σύσταση αστικών απορριμμάτων» υπολογίζονται από τααποτελέσματα <strong>τη</strong>ς μελέ<strong>τη</strong>ς «Ποιοτική <strong>και</strong> ποσοτική ανάλυση αστικών στερεών αποβλήτων ΣΟΤΑΜΘεσσαλονίκης» που πραγματοποιήθηκε από τον Τομέα Υδραυλικής & Τεχνικής Περιβάλλοντος τουΤμήματος Πολιτικών Μηχανικών του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ60%50%Ποσοστό κ.β.40%30%20%10%0%ΑδρανήΜέταλλαΑλουμίνιοΓυαλίΔ.Ξ.Λ.Υ.ΧαρτίΖυμώσιμαΠλαστικάΥπόλοιπα1987 1998 2006Εικόνα 1: Σύσταση αστικών στερεών απορριμμάτων411

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 2: Ποσοστιαία σύσταση των αστικών στερεών απορριμμάτων (2006)Πίνακας 1: Ποσοστιαία (κ.β.) σύσταση των αστικών στερεών απορριμμάτων σ<strong>τη</strong>ν ΠΣΘΥλικά σύστασης 1987 1998 2006Αδρανή 4,00% 4,00% 5,49%Μέταλλα 5,90% 3,40% 3,39%Αλουμίνιο 0,00% 1,03% 0,67%Γυαλί 4,10% 3,61% 3,66%Δ.Ξ.Λ.Υ. 9,40% 9,13% 9,84%Χαρτί 17,70% 29,21% 25,86%Ζυμώσιμα 51,70% 26,66% 26,29%Πλαστικά 7,20% 17,90% 19,71%Υπόλοιπα 0,00% 5,06% 5,76%412

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΓια τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong> Waste 2 «Σύσταση αστικών απορριμμάτων» υπάρχουν αξιόπιστα <strong>και</strong>επαρκή δεδομένα, τα οποία προέρχονται από <strong>τη</strong> μελέ<strong>τη</strong> διαφόρων δειγματοληψιών πουπραγματοποιήθηκαν κατά τα προηγούμενα έ<strong>τη</strong> <strong>για</strong> λογαριασμό του ΣΟΤΑΜ Θεσσαλονίκης. Ταποιοτικά στοιχεία των ΑΣΑ που προέκυψαν από τις δειγματοληψίες παρουσιάζονται συνοπτικά στονΠίνακα 1 <strong>και</strong> τα γραφήματα των Εικόνων 1 <strong>και</strong> 2. Από τα στοιχεία <strong>τη</strong>ς Εικόνας 1 παρα<strong>τη</strong>ρείται ηπαρουσία τριών μεγάλων κα<strong>τη</strong>γοριών κλασμάτων. Αυτά των ζυμώσιμων, του χαρτιού <strong>και</strong> τωνπλαστικών με αντίστοιχα ποσοστά 26,29%, 25,86% <strong>και</strong> 19,71%, <strong>για</strong> το έτος αναφοράς 2006 (Εικόνα2). Σ<strong>τη</strong> σύγκριση των κλασμάτων των προηγούμενων ετών διαπιστώνεται ότι το κλάσμα τωνζυμώσιμων δεν έχει μεταβληθεί ουσιαστικά από το 1998, ενώ παρα<strong>τη</strong>ρείται μεγάλη μείωση σε σχέσημε <strong>τη</strong>ν αντίστοιχη τιμή του 1987, καθώς αυτή είναι <strong>τη</strong>ς τάξης του 25% περίπου. Το κλάσμα τωνπλαστικών αυξάνεται κατά 1,8% από το 1998 μέχρι το 2006, ενώ η αντίστοιχη αύξηση κατά <strong>τη</strong>νπροηγούμενη δεκαετία (1987-1996) είναι πολύ μεγαλύτερη, <strong>τη</strong>ς τάξης του 10% περίπου. Αντίστοιχα,το ποσοστό του χαρτιού αυξάνεται από το 1987 μέχρι το 1998 κατά 12% περίπου <strong>και</strong> μειώνεται κατάένα μικρό ποσοστό το 2006. Στα υπόλοιπα κλάσματα των ΑΣΑ δεν παρα<strong>τη</strong>ρούνται μεγάλεςδιακυμάνσεις. Διαπιστώνεται γενικά ότι οι διαφοροποιήσεις σ<strong>τη</strong> σύσταση των ΑΣΑ ανάμεσα στα έ<strong>τη</strong>1998 <strong>και</strong> 2006 είναι μικρές, ενώ ανάμεσα στα έ<strong>τη</strong> 1987 <strong>και</strong> 1998 η αντίστοιχη διαφοροποίηση είναιεντυπωσιακή, ιδιαίτερα εξαιτίας <strong>τη</strong>ς αύξησης των ποσοτήτων χαρτιού <strong>και</strong> πλαστικών <strong>και</strong> <strong>τη</strong> μείωσητων ποσοτήτων των ζυμώσιμων. Η σημερινή εικόνα <strong>τη</strong>ς ποιοτικής σύστασης των απορριμμάτων πουκαταλήγουν στο ΧΥΤΑ αποδίδεται σ<strong>τη</strong>ν αύξηση του βιοτικού επιπέδου του πληθυσμού, σ<strong>τη</strong>ν αύξησητων ποσοστών <strong>τη</strong>ς ανακύκλωσης, καθώς <strong>και</strong> στις μεταβολές του πληθυσμού του ΠΣΘ.413

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΣύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Θεματικού Κέντρου Διαχείρισης Πόρων <strong>και</strong> Απορριμμάτων(ETC/RWM), η μέση σύσταση των ΑΣΑ σ<strong>τη</strong>ν Ευρωπαϊκή Ένωση είναι: Αλουμίνιο 1%, Σιδηρούχαμέταλλα 2%, Γυαλί 6%, Πλαστικά 11%, Χαρτί 35%, Δ.Ξ.Λ.Υ. 2%, Ζυμώσιμα 25% <strong>και</strong> άλλα 18%. Ησύσταση των αστικών απορριμμάτων σ<strong>τη</strong>ν Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ-27) παρουσιάζει ομοιό<strong>τη</strong>τες μεαυτήν των αστικών απορριμμάτων <strong>τη</strong>ς ΠΣΘ με μικρές μόνο μεταβολές.Εικόνα 3: Ποσοστιαία σύσταση των ΑΣΑ σ<strong>τη</strong>ν Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ-27)ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Waste 2 «Σύσταση αστικών απορριμμάτων» σχετίζεται άμεσα με τους δείκτες Waste 1«Παραγωγή <strong>και</strong> επεξεργασία αστικών στερεών αποβλήτων», Waste 3 «Ανακύκλωση στερεώναποβλήτων» <strong>και</strong> Waste 4 «Παραγωγή <strong>και</strong> επεξεργασία επικινδύνων αποβλήτων».414

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Τομέας Υδραυλικής & Τεχνικής Περιβάλλοντος: Μελέ<strong>τη</strong> «Ποιοτική<strong>και</strong> ποσοτική ανάλυση αστικών στερεών αποβλήτων ΣΟΤΑΜ Θεσσαλονίκης», ΑριστοτέλειοΠανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ιούνιος 2007.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1987, 1998, 2006Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από μελέτες <strong>και</strong> εκθέσεις αξιόπιστων φορέων σχετικών με<strong>τη</strong> θεματική περιοχή του δείκ<strong>τη</strong>. Τα δεδομένα που αντλήθηκαν καλύπτουν πλήρως τις ανάγκες τουδείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Έλλειψη πληρέστερων δεδομένων <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη <strong>τη</strong>ς πορείας του δείκ<strong>τη</strong>. Ταστοιχεία βασίζονται σε δειγματοληψίες που πραγματοποιήθηκαν <strong>και</strong> δεν αντιστοιχούν στο σύνολοτων ΑΣΑ.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ-ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-415

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗWaste 3ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝΘεματική περιοχή:Στερεά απόβληταDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς εκφράζει το ποσοστό των στερεών αποβλήτων που ανακυκλώνεται σε σύγκριση με <strong>τη</strong>συνολική ποσό<strong>τη</strong>τα αστικών απορριμμάτων. Επίσης, υπολογίζει το ποσοστό κάθε είδους (γυαλί,χαρτί, μέταλλο, πλαστικά, κλπ) ως προς <strong>τη</strong> συνολική ποσό<strong>τη</strong>τα ανακυκλωμένων υλικών.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΓια το δείκ<strong>τη</strong> Waste 3 «Ανακύκλωση στερεών αποβλήτων» χαρακ<strong>τη</strong>ριστική είναι η σημαντικήαύξηση που παρουσίασε η ανακύκλωση γυαλιού, αλουμινίου <strong>και</strong> πλαστικού το 2006 σε σχέση με το2005, η οποία είναι <strong>τη</strong>ς τάξης του 70% περίπου <strong>και</strong> <strong>για</strong> τα τρία υλικά. Το σύνολο των υλικών πουανακυκλώθηκαν παρουσίασε αύξηση <strong>τη</strong>ς τάξης του 26%. Παρά <strong>τη</strong>ν αύξηση των ποσοστώνανακύκλωσης, από το σύνολο των ΑΣΑ εκτρέπεται μόνο ένα μικρό ποσοστό που κυμαίνεται από0,5% <strong>για</strong> το 1995, έως 1% <strong>για</strong> το 2006. Τα ποσοστά αυτά δεν ισοδυναμούν με <strong>τη</strong> συνολική ποσό<strong>τη</strong>ταανακύκλωσης, καθώς δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία <strong>για</strong> άλλες δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες αξιοποίησης ήανακύκλωσης. Αναφέρονται μόνο στις ποσό<strong>τη</strong>τες ανακύκλωσης του ΣΟΤΑΜ Θεσσαλονίκης. Από ταανακυκλώσιμα υλικά, το χαρτί αποτελεί <strong>τη</strong> συντριπτική πλειοψηφία, καθώς αντιπροσωπεύει το 84%των υλικών αυτών, ενώ δεύτερο ακολουθεί το γυαλί με ποσοστό 14%.416

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Waste 3 «Ανακύκλωση στερεών αποβλήτων» περιγράφει <strong>τη</strong>ν ευαισθητοποίηση <strong>τη</strong>ς τοπικήςκοινωνίας αναφορικά με <strong>τη</strong>ν εκμετάλλευση των φυσικών πόρων <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν επαναχρησιμοποίησή τους.Με <strong>τη</strong>ν ανακύκλωση των στερεών αποβλήτων εξοικονομείται ενέργεια, καθώς η ενέργεια πουχρειάζεται <strong>για</strong> να παραχθούν είναι πολλαπλάσια <strong>τη</strong>ς αντίστοιχης όταν αυτά παράγονται απόανακυκλωμένα υλικά, ενώ επίσης εξοικονομούνται φυσικοί πόροι που θα απαιτούνταν <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νπαραγωγή νέων υλικών. Παράλληλα, οι ποσό<strong>τη</strong>τες των αστικών στερεών απορριμμάτων πουανακυκλώνονται μειώνουν τον όγκο των απορριμμάτων που τελικά καταλήγουν να ενταφιαστούν σεΧΥΤΑ.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟι τιμές <strong>για</strong> τον δείκ<strong>τη</strong> Waste 3 «Ανακύκλωση στερεών αποβλήτων» υπολογίζονται από τααποτελέσματα <strong>τη</strong>ς μελέ<strong>τη</strong>ς «Ποιοτική <strong>και</strong> ποσοτική ανάλυση αστικών στερεών αποβλήτων ΣΟΤΑΜΘεσσαλονίκης» που πραγματοποιήθηκε από τον Τομέα Υδραυλικής & Τεχνικής Περιβάλλοντος τουΤμήματος Πολιτικών Μηχανικών του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ4,5%4,0%3,5%3,0%2,5%2,0%1,5%1,0%0,5%0,0%Χαρτί Πλαστικά Αλουμίνιο ΓυαλίΕικόνα 1: Ποσοστά ανακύκλωσης ανά υλικό σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ (2006)417

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 2: Ποσοστά ανακυκλώσιμων υλικών <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ΕΠΘ (2006)Πίνακας 1: Ποσοστιαία (κ.β.) σύσταση υλικών που ανακυκλώθηκαν σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ2006Χαρτί 83,87%Πλαστικά 2,48%Αλουμίνιο 0,27%Γυαλί 13,39%Πίνακας 2: Ποσοστά ανακύκλωσης ανά υλικό το 2006 σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ2006Χαρτί 3,90%Πλαστικά 0,10%Αλουμίνιο 0,40%Γυαλί 3,50%418

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΓια το δείκ<strong>τη</strong> Waste 3 «Ανακύκλωση στερεών αποβλήτων» τα συνολικά ποσοστά <strong>για</strong> το κάθε ένα απότα τέσσερα ανακυκλώσιμα υλικά παρουσιάζονται στις Εικόνες 1 <strong>και</strong> 2. Η ποσοστιαία κατά βάροςσύσταση υλικών που ανακυκλώθηκαν είναι 83,87% <strong>για</strong> το χαρτί, 2,48% <strong>για</strong> τα πλαστικά, 0,27% <strong>για</strong>το αλουμίνιο <strong>και</strong> 13,39% <strong>για</strong> το γυαλί. Τα ποσοστά ανακύκλωσης από το σύνολο των ποσοτήτων πουσυλλέχθηκαν φτάνουν στο 3,90% <strong>για</strong> το γυαλί, 0,10% <strong>για</strong> τα πλαστικά, 0,40% <strong>για</strong> το αλουμίνιο <strong>και</strong>3,50% <strong>για</strong> το γυαλί. Τα ποσοστά αυτά είναι ιδιαίτερα μικρά με αποτέλεσμα μεγάλες ποσό<strong>τη</strong>τεςυλικών να απορρίπτονται <strong>και</strong> να μην επαναχρησιμοποιούνται. Επισημαίνεται ότι όλα τα στοιχείααφορούν αποκλειστικά στις ποσό<strong>τη</strong>τες που συλλέγονται <strong>και</strong> ανακυκλώνονται στο Κέντρο ΔιαλογήςΑνακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) που λειτουργεί στον χώρο του ΧΥΤΑ Ταγαράδων. Από στοιχεία<strong>τη</strong>ς μελέ<strong>τη</strong>ς «Ποιοτική <strong>και</strong> ποσοτική ανάλυση αστικών στερεών αποβλήτων ΣΟΤΑΜ Θεσσαλονίκης»σημαντική αύξηση <strong>για</strong> το έτος 2006 παρουσιάζουν τα ποσοστά ανακύκλωσης γυαλιού, αλουμινίου <strong>και</strong>πλαστικού, σε σχέση με τα αντίστοιχα <strong>για</strong> το 2005. Η εν λόγω αύξηση είναι 70% περίπου <strong>και</strong> <strong>για</strong> τατρία υλικά, ενώ το σύνολο των υλικών που ανακυκλώθηκαν παρουσίασε αύξηση <strong>τη</strong>ς τάξης του 26%.Η αύξηση αυτή οφείλεται τόσο σ<strong>τη</strong>ν πύκνωση των κάδων συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών, όσο <strong>και</strong>σ<strong>τη</strong>ν πρόσληψη προσωπικού.Ο ΣΟΤΑΜ Θεσσαλονίκης, μέσω του ΚΔΑΥ Ταγαράδων, εκτρέπει από το σύνολο των ΑΣΑ ποσοστόπου κυμαίνεται από το 0,5% <strong>για</strong> το 1995, έως 1% <strong>για</strong> το 2006. Τα ποσοστά αυτά δεν ισοδυναμούν με<strong>τη</strong> συνολική ποσό<strong>τη</strong>τα ανακύκλωσης, καθώς δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία <strong>για</strong> άλλεςδρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες αξιοποίησης ή ανακύκλωσης <strong>και</strong> αναφέρονται μόνο στις ποσό<strong>τη</strong>τες ανακύκλωσης τουΣΟΤΑΜ Θεσσαλονίκης.Από τις Εικόνες 1 <strong>και</strong> 2 είναι εμφανές ότι το χαρτί αποτελεί <strong>τη</strong> μεγάλη πλειονό<strong>τη</strong>τα τωνανακυκλωμένων υλικών σε ποσοστό 84%, με δεύτερο το γυαλί, <strong>για</strong> το οποίο το ποσοστό ανέρχεται σε14%. Τα σχετικά χαμηλά ποσοστά ανακύκλωσης καταδεικνύουν τις μεγάλες δυνατό<strong>τη</strong>τες ανάπτυξηςπου παραμένουν αναξιοποίητες <strong>για</strong> υλικά όπως το πλαστικό.Τα ποσοστά ανακύκλωσης ανά υλικό <strong>για</strong> το 2006 παρουσιάζονται στον Πίνακα 2. Στουςυπολογισμούς λαμβάνεται υπόψη η συνολική ποσό<strong>τη</strong>τα του κάθε υλικού με εξαίρεση το χαρτί, <strong>για</strong> τοοποίο λαμβάνεται υπόψη μόνο το χαρτί συσκευασίας <strong>και</strong> το έντυπο υλικό.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΣε εθνικό επίπεδο, τα ποσοστά ανακύκλωσης στα υλικά συσκευασίας κατά είδος είναι: Χαρτί 65%,Πλαστικά 3%, Μέταλλα 10% <strong>και</strong> Γυαλί 19%. Τα παραπάνω ποσοστά διαφοροποιούνται ελαφρώς απόαυτά <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ <strong>και</strong> ιδιαίτερα ως προς <strong>τη</strong>ν ανακύκλωση των μετάλλων.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Waste 3 «Ανακύκλωση στερεών αποβλήτων» σχετίζεται άμεσα με τους δείκτες Waste 1«Παραγωγή <strong>και</strong> επεξεργασία αστικών στερεών αποβλήτων» <strong>και</strong> Waste 2 «Σύσταση αστικώναπορριμμάτων».419

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Τομέας Υδραυλικής & Τεχνικής Περιβάλλοντος: Μελέ<strong>τη</strong> «Ποιοτική<strong>και</strong> ποσοτική ανάλυση αστικών στερεών αποβλήτων ΣΟΤΑΜ Θεσσαλονίκης», ΑριστοτέλειοΠανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ιούνιος 2007.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2006Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν προέρχονται από <strong>τη</strong>ν επίσημη έκθεση πουπραγματοποιήθηκε <strong>για</strong> τον ΣΟΤΑΜ Θεσσαλονίκης.Αδυναμίες: Έλλειψη πληρέστερων δεδομένων <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη <strong>τη</strong>ς πορείας του δείκ<strong>τη</strong>.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ-ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-420

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗWaste 4ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝΘεματική περιοχή:Στερεά απόβληταDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΑΡΝΗΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει <strong>τη</strong>ν ποσό<strong>τη</strong>τα των επικίνδυνων αποβλήτων που παράγονται σ<strong>τη</strong>ν περιοχήευθύνης του ΟΡΘ, καθώς επίσης <strong>και</strong> το αντίστοιχο ποσοστό τους το οποίο επεξεργάζεται.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΣτο δείκ<strong>τη</strong> Waste 4 «Παραγωγή <strong>και</strong> επεξεργασία επικινδύνων αποβλήτων», η διαχείριση τωνεπικίνδυνων αποβλήτων παρουσιάζεται να είναι σχετικά προβληματική. Οι ποσό<strong>τη</strong>τες επικίνδυνωναποβλήτων που παράχθηκαν στο Νομό Θεσσαλονίκης ανέρχονται σε 11.677, 11.090 <strong>και</strong> 12.126τόνους <strong>για</strong> το 2001, 2002 <strong>και</strong> 2003 αντίστοιχα. Η κατάσταση εμφανίζεται ακόμα περισσότεροπροβληματική σε ότι αφορά <strong>τη</strong>ν επεξεργασία τους, καθώς το 79,9% των παραγόμενων επικίνδυνωναποβλήτων απλά αποθηκεύ<strong>τη</strong>κε, ενώ μόνο το υπόλοιπο ποσοστό (20,1%) έχει δεχτεί οποιασδήποτεμορφής επεξεργασία.421

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Waste 4 «Παραγωγή <strong>και</strong> επεξεργασία επικινδύνων αποβλήτων» χρησιμοποιείται διότι ταεπικίνδυνα απόβλητα είναι συνδεδεμένα με σοβαρούς κινδύνους <strong>για</strong> <strong>τη</strong> δημόσια υγεία <strong>και</strong> τοπεριβάλλον, ενώ επιβάλλεται η λήψη άμεσων <strong>και</strong> αποτελεσματικών μέτρων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ασφαλήδιαχείρισή τους. Επίσης, η ένταξη του δείκ<strong>τη</strong> στο Σύσ<strong>τη</strong>μα κρίθηκε κρίσιμη καθώς η διαχείριση τωνεπικινδύνων αποβλήτων αποτελεί σημαντικό περιβαλλοντικό πρόβλημα <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν Ελλάδα, κυρίως λόγω<strong>τη</strong>ς σημαντικής ανεπάρκειας <strong>τη</strong>ς χώρας σε υποδομές ασφαλούς διαχείρισής τους.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟι τιμές <strong>για</strong> τον δείκ<strong>τη</strong> Waste4 «Παραγωγή <strong>και</strong> επεξεργασία επικινδύνων αποβλήτων» υπολογίζονταισύμφωνα με τα αποτελέσματα <strong>τη</strong>ς έκθεσης «Διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων», η οποίααποτέλεσε παραδοτέο σχετικής Ομάδας Εργασίας του ΤΕΕ – Τμήμα κεντρικής Μακεδονίας, τονΙανουάριο 2005.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1: Επικίνδυνα απόβλητα που παράχθηκαν στο Νομό Θεσσαλονίκης422

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ100%90%80%70%60%50%40%30%20%10%0%Ανακύκλωση(ανάκ<strong>τη</strong>σηψευδαργύρου)Αποτέφρωση (μεανάκ<strong>τη</strong>σηενέργειας)Προσωρινήαποθήκευση (στουςχώρουςπαραγωγής)Άλλοι τρόποιανάκ<strong>τη</strong>σης (πχΑνάκ<strong>τη</strong>σηυδρογονανθράκων)Προσωρινήαποθήκευση (<strong>για</strong>τελική διαχείρισηδιάθεση)Εξαγωγή σε άλλεςχώρεςΕικόνα 2: Μέσος όρος ποσοστών τρόπου διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 2001-2003Πίνακας 1: Ποσό<strong>τη</strong>τες επικίνδυνων αποβλήτων στο Νομό Θεσσαλονίκης <strong>και</strong> τρόπος διαχείρισής τους2001 2002 2003Μέσος όρος2001-2003Παράχθησαν στο Ν.Θεσσαλονίκης 11.677 11.090 12.126Ανακύκλωση (ανάκ<strong>τη</strong>ση ψευδαργύρου) 647 658 180 4,30%Αποτέφρωση (με ανάκ<strong>τη</strong>ση ενέργειας) - 28 - 0,50%Προσωρινή αποθήκευση (στους χώρουςπαραγωγής)9.280 9.280 9.280 79,90%Άλλοι τρόποι ανάκ<strong>τη</strong>σης (πχ Ανάκ<strong>τη</strong>σηυδρογονανθράκων)542 428 2.084 8,50%Προσωρινή αποθήκευση (<strong>για</strong> τελική διαχείρισηδιάθεση)1.103 501 510 6,00%Εξαγωγή σε άλλες χώρες 106 194 73 1,00%423

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ συνολική ποσό<strong>τη</strong>τα των παραγόμενων επικίνδυνων αποβλήτων υπολογίζονται σε 11.677, 11.090<strong>και</strong> 12.126 τόνους <strong>για</strong> το 2001, 2002 <strong>και</strong> 2003 αντίστοιχα. Η παραγόμενη ποσό<strong>τη</strong>τα των επικίνδυνωναποβλήτων προέρχεται από <strong>τη</strong> λειτουργία 19 βιομηχανικών κλάδων, οι οποίοι είναι οι εξής: (i)Διύλιση πετρελαίου, (ii) άντληση πετρελαίου, (iii) άλλες δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες παραγωγής πετρελαιοειδώνκαταλοίπων, (iv) αναγέννηση χρησιμοποιημένων ορυκτελαίων, (v) παραγωγή λιπασμάτων, (vi)παραγωγή χάλυβα, (vii) παραγωγή σιδηρονικελίου, (ix) παραγωγή αλουμινίου, (x) παραγωγήαμιαντοτσιμέντου, (xi) παραγωγή υπεροξειδίου του μαγγανίου, (xii) επιφανειακή κατεργασίαμετάλλων, (xiii) παραγωγή ηλεκτρικών σ<strong>τη</strong>λών <strong>και</strong> συσσωρευτών μολύβδου, (xiv) ανακύκλωσησυσσωρευτών μολύβδου, (xv) βυρσοδεψεία, (xvi) βαφεία - φινιριστήρια, (xvii) παραγωγή χημικώνπροϊόντων, τεχνητών ινών, (xviii) τεχνητής ξυλείας - ρητινών - συνθετικών υλών, καθώς <strong>και</strong> (xix)παραγωγή <strong>και</strong> συσκευασία γεωργικών φαρμάκων. Από τους παραπάνω κλάδους, υπάρχουν ορισμένοιυψηλής παραγωγικό<strong>τη</strong>τας (πρωτογενούς μεταλλουργίας, διύλισης αργού πετρελαίου, άλλεςδρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες παραγωγής πετρελαιοειδών καταλοίπων, παραγωγής λιπασμάτων, παραγωγήςχημικών προϊόντων) με συνολικό αριθμό μονάδων περίπου 20, οι οποίες είναι υπεύθυνες <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νπαραγωγή του 90% κατά βάρος <strong>τη</strong>ς συνολικής ποσό<strong>τη</strong>τας των επικίνδυνων αποβλήτων.Παρά τις προσπάθειες που έχουν πραγματοποιηθεί κατά το παρελθόν προκειμένου να δημιουργηθείμια βασική υποδομή σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα σχετικά με <strong>τη</strong> διαχείριση των επικινδύνων αποβλήτων, εντούτοιςδεν έχει υλοποιηθεί καμία από αυτές. Αποτέλεσμα <strong>τη</strong>ς μη ορθολογικής διαχείρισης των επικινδύνωναποβλήτων είναι η δημιουργία μιας σοβαρής πηγής πρόκλησης ρύπανσης τόσο στο έδαφος, όσο <strong>και</strong>στα ύδατα <strong>τη</strong>ς περιοχής. Μέχρι στιγμής, στο Νομό Θεσσαλονίκης υπάρχουν 9 αδειοδο<strong>τη</strong>μένεςεταιρίες συλλογής <strong>και</strong> μεταφοράς επικινδύνων αποβλήτων <strong>και</strong> 2 χώροι που διαθέτουν άδεια <strong>για</strong>προσωρινή αποθήκευση επικινδύνων αποβλήτων. Σ<strong>τη</strong>ν περιοχή Ασπροπύργου Αττικής λειτουργείκατά τα τελευταία χρόνια βιομηχανία επεξεργασίας <strong>και</strong> αξιοποίησης επικινδύνων αποβλήτων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νπαραγωγή κυρίως εναλλακτικών καυσίμων.Το ποσοστό των επικινδύνων αποβλήτων που μεταφέρεται στο εξωτερικό <strong>για</strong> τελική διάθεση είναιπολύ μικρό σε σχέση με τις παραγόμενες ποσό<strong>τη</strong>τες. Σύμφωνα με τα στοιχεία που διαθέτει ηΔιεύθυνση Προστασίας Περιβάλλοντος <strong>τη</strong>ς Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Θεσσαλονίκης, το ποσοστότων επικινδύνων αποβλήτων <strong>για</strong> το Νομό Θεσσαλονίκης φτάνει το 1% του συνόλου των αποβλήτων.Το μεγαλύτερο ποσοστό παραμένει αποθηκευμένο στους χώρους παραγωγής τους, εξαιτίας κυρίωςτου αυξημένου κόστους μεταφοράς των επικινδύνων αποβλήτων στο εξωτερικό. Ειδικά οι μικρέςδρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες είναι εξαιρετικά δύσκολο να αντεπεξέλθουν σ<strong>τη</strong>ν υψηλή αυτή δαπάνη, μεαποτέλεσμα πολλά από τα παραγόμενα επικίνδυνα απόβλητα να διατίθενται είτε μαζί με τα μηεπικίνδυνα σε χώρους διάθεσης μη επικινδύνων ή να απορρίπτονται ανεξέλεγκτα. Ωστόσο, είναιαρκετές οι περιπτώσεις όπου βιομηχανικά συγκροτήματα αναζητούν εναλλακτικούς τρόπουςδιαχείρισης κάποιων συγκεκριμένων κα<strong>τη</strong>γοριών αποβλήτων.Με βάση στοιχεία που είναι διαθέσιμα <strong>για</strong> το 1988 (Πηγή: ΥΠΕΧΩΔΕ, Τμήμα Στερεών Αποβλήτων),η συνολική παραγωγή επικινδύνων αποβλήτων σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα <strong>για</strong> το έτος αυτό ήταν περίπου 340.000τόνοι. Η μείωση αυτή μέσα στο χρονικό διάσ<strong>τη</strong>μα <strong>τη</strong>ς δεκαετίας, οφείλεται στο ότι πολλές μονάδες,τόσο μικρού όσο <strong>και</strong> μεγάλου μεγέθους, έχουν αναστείλει <strong>τη</strong> λειτουργία τους <strong>και</strong> οι βιομηχανικέςμονάδες κυρίως μεγάλης δυναμικό<strong>τη</strong>τας που ανήκουν στους βιομηχανικούς κλάδους που είναιυπεύθυνοι <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν παραγωγή του μεγαλύτερου ποσοστού των συνολικά παραγόμενων αποβλήτωνέχουν εκσυγχρονίσει <strong>τη</strong>ν τεχνολογία που χρησιμοποιούν (χρήση καθαρών τεχνολογιών), ενώ άλλεςεφαρμόζουν - έστω <strong>και</strong> σε περιορισμένη προς το παρόν κλίμακα - τεχνικές προεπεξεργασίας ή/<strong>και</strong>αξιοποίησης των επικινδύνων αποβλήτων που παράγουν.424

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΗ παραγόμενη ποσό<strong>τη</strong>τα στερεών επικινδύνων αποβλήτων <strong>και</strong> ιλύων στο σύνολο <strong>τη</strong>ς χώρας έχεισταθεροποιηθεί <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong> 1998, 1999 <strong>και</strong> 2000 στους 287.000 περίπου τόνους ε<strong>τη</strong>σίως,παρουσιάζοντας μείωση <strong>τη</strong>ς τάξης του 33% σε σχέση με το 1988.Τα επικίνδυνα απόβλητα αποτελούν περίπου το 1% <strong>τη</strong>ς συνολικά παραγόμενης ποσό<strong>τη</strong>τας αποβλήτωνσ<strong>τη</strong>ν Ευρωπαϊκή Ένωση, ποσοστό που εμφανίζεται <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν περιοχή μελέ<strong>τη</strong>ς. Η περιοχή <strong>τη</strong>ςΘεσσαλονίκης παράγει σε ποσοστό περίπου το 4,2% του συνόλου των επικίνδυνων αποβλήτων πουπαράγονται σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Waste 4 «Παραγωγή <strong>και</strong> επεξεργασία επικινδύνων αποβλήτων» σχετίζεται άμεσα με τουςδείκτες Waste 1 «Παραγωγή <strong>και</strong> επεξεργασία αστικών στερεών αποβλήτων», Waste 2 «Σύστασηαστικών απορριμμάτων», Nera 8 «Παραγωγή <strong>και</strong> επεξεργασία υγρών αποβλήτων», Land 4«Εγκαταλελειμμένες <strong>και</strong> υποβαθμισμένες περιοχές (Brown fields)».ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:ΤΕΕ - Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας: Έκθεση <strong>για</strong> <strong>τη</strong> «Διαχείριση των Επικίνδυνων Αποβλήτων»,Ομάδα Εργασίας, Ιανουάριος 2005.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2001-2003Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Τα δεδομένα συλλέχθηκαν από μελέ<strong>τη</strong> που πραγματοποιήθηκε από Ομάδα Εργασίαςτου ΤΕΕ <strong>τη</strong>ς Κεντρικής Μακεδονίας.Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν εξέλιξη <strong>τη</strong>ς διαχρονικής πορείας του δείκ<strong>τη</strong> τα τελευταίαχρόνια.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΕίναι σημαντική η συνεχής παρακολούθηση των παραγόμενων ποσοτήτων <strong>και</strong> ο τρόπος διαχείρισηςτους, καθώς αποτελούν σοβαρό κίνδυνο <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν δημόσια υγεία <strong>και</strong> το περιβάλλον.425

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΜε τον όρο επικίνδυνα απόβλητα εννοούνται εκείνα τα απόβλητα που περιέχουν ουσίες πουχαρακ<strong>τη</strong>ρίζονται ως τοξικές, εκρηκτικές, εύφλεκτες, καρκινογόνες, ραδιενεργές, ερεθιστικές <strong>και</strong>μεταλλαξιογόνες, καθώς <strong>και</strong> κάθε ουσία που μπορεί να προκαλέσει αλλοιώσεις στα νερά(επιφανειακά ή υπόγεια), τον αέρα ή το έδαφος.Οι πλέον σημαντικές κα<strong>τη</strong>γορίες επικίνδυνων αποβλήτων είναι:• Βιομηχανικά απόβλητα (κυρίως από τους κλάδους <strong>τη</strong>ς μεταλλουργίας, <strong>τη</strong>ς διύλισης του αργούπετρελαίου <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς παραγωγής χημικών προϊόντων <strong>και</strong> λιπασμάτων)• Νοσοκομειακά απόβλητα.• Χρησιμοποιημένα ορυκτέλαια.• Πολυχλωροδιφαινύλια <strong>και</strong> πολυχλωροτριφαινύλια (PCB / PCT).• Συσσωρευτές μολύβδου <strong>και</strong> ηλεκτρικές στήλες.Για <strong>τη</strong>ν προσωρινή αντιμετώπιση του υφιστάμενου προβλήματος διαχείρισης των επικινδύνωναποβλήτων, οι παραγωγοί ή οι κάτοχοι τους οφείλουν να προβαίνουν στις προβλεπόμενες από <strong>τη</strong>νομοθεσία ενέργειες <strong>για</strong> να τους χορηγηθεί από τις αρμόδιες υπηρεσίες άδεια προσωρινήςαποθήκευσης, κυρίως στους χώρους των εργοστασίων ή σε άλλους κατάλληλους χώρους, όπουλαμβάνονται τα αναγκαία μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος.Σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός ρυπασμένων χώρων, είτε εξαιτίας <strong>τη</strong>ς ανεξέλεγκ<strong>τη</strong>ςδιάθεσης αποβλήτων, είτε εξαιτίας των καταλοίπων σε περιοχές με μεταλλευτικές δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες,αποθήκευσης πετρελαιοειδών κλπ. Το πρόβλημα εντείνεται από τις ελλείψεις που παρα<strong>τη</strong>ρούνται στονομοθετικό πλαίσιο <strong>τη</strong>ς θεματικής περιοχής.426

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΧΛΩΡΙΔΑ - ΠΑΝΙΔΑ - ΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ427

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗFisi 1ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ - ΚΑΜΕΝΗ ΕΚΤΑΣΗ - ΑΝΑΔΑΣΩΘΕΙΣΕΣΕΚΤΑΣΕΙΣΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΧλωρίδα – Πανίδα – Ποικιλό<strong>τη</strong>ταΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς αναφέρεται στον αριθμό των συμβάντων (πυρκαγιές) <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν έκταση που καταστρέφεταικάθε έτος από πυρκαγιές στο Νομό Θεσσαλονίκης.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΤο έτος 2000 παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε ο μεγαλύτερος αριθμός συμβάντων (508 πυρκαγιές) <strong>και</strong> κάηκε ημεγαλύτερη έκταση (2.486,9 ha) στο Νομό Θεσσαλονίκης, σε σχέση με όλα τα υπόλοιπα έ<strong>τη</strong> <strong>για</strong> ταοποία υπήρχαν στοιχεία (2000-2005). Το έτος αυτό (2000) κάηκε επίσης η μεγαλύτερη έκτασηδάσους (67,9 ha) <strong>και</strong> δασικών εκτάσεων (831,9 ha) σε σύγκριση με τα υπόλοιπα έ<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς χρονοσειράς.Έκτοτε υπήρξε σημαντική μείωση τόσο στον αριθμό των συμβάντων όσο <strong>και</strong> στο σύνολο τωνκαμένων εκτάσεων σε όλες τις κα<strong>τη</strong>γορίες βλάσ<strong>τη</strong>σης <strong>και</strong> χρήσης γης συμπεριλαμβανομένου τουδάσους <strong>και</strong> των δασικών εκτάσεων. Το έτος 2003 καταγράφηκαν μόλις 174 περιστατικά πυρκαγιάς(κανένα σε δάσος) καίγοντας συνολικά 80 ha, εκ των οποίων μόνο τα 3,7 ha σε δασική έκταση.428

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑΡΙΘΜΟΣ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ - ΚΑΜΕΝΗ ΕΚΤΑΣΗ -ΑΝΑΔΑΣΩΘΕΙΣΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Fisi 1 «Αριθμός δασικών πυρκαγιών - Καμένη έκταση - Αναδασωθείσες εκτάσεις»επιλέχθηκε λόγω <strong>τη</strong>ς σημαντικό<strong>τη</strong>τας των δασικών εκτάσεων σ<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα ζωής <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν προστασίατου περιβάλλοντος. Οι πυρκαγιές προκαλούν σοβαρές μεταβολές σ<strong>τη</strong> δομή των οικοσυσ<strong>τη</strong>μάτων (σεορισμένες περιπτώσεις καταστροφικές), συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, μειώνουνσυνήθως <strong>τη</strong> βιοποικιλό<strong>τη</strong>τα, αλλοιώνουν <strong>τη</strong>ν αισθητική του τοπίου <strong>και</strong> επιδρούν αρνητικά σ<strong>τη</strong>νποιό<strong>τη</strong>τα ζωής των ανθρώπων. Τη μεγαλύτερη επίπτωση στο περιβάλλον προφανώς έχουν κυρίως οιπυρκαγιές σε δάση <strong>και</strong> δευτερευόντως σε δασικές εκτάσεις. Αντίθετα, οι συνέπειες από πυρκαγιές σεγεωργικές, χορτολιβαδικές εκτάσεις κλπ. είναι ως επί το πλείστον πρόσ<strong>και</strong>ρες <strong>και</strong> αμελητέες.Με τον υποδείκ<strong>τη</strong> «Αναδασωθείσες εκτάσεις» ελέγχεται (δεν υπήρχαν διαθέσιμα στοιχεία αλλά είναιπιθανό να υπάρξουν στο μέλλον) η ετοιμό<strong>τη</strong>τα των υπευθύνων οργανισμών <strong>και</strong> υπηρεσιών <strong>για</strong>αποκατάσταση των καμένων εκτάσεων.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΥπολογίζεται ο συνολικός αριθμός φυσικών <strong>και</strong> ανθρωπογενών πυρκαγιών ανά κα<strong>τη</strong>γορία βλάσ<strong>τη</strong>σης<strong>και</strong> χρήσης γης που σημειώθηκαν ε<strong>τη</strong>σίως στο Νομό Θεσσαλονίκης <strong>τη</strong> χρονική περίοδο 2000-2005<strong>και</strong> η αντίστοιχη συνολική έκταση (ha) που πλήττεται κάθε χρόνο από πυρκαγιές.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1: Ετήσιος αριθμός συμβάντων <strong>και</strong> <strong>και</strong> συνολική καμένη έκταση (χιλ. ha) στο NομόΘεσσαλονίκης429

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 2: Καμένη έκταση (ha) σε δάσος <strong>και</strong> δασική έκταση στο Νομό ΘεσσαλονίκηςΠίνακας 1: Καμένη έκταση (ha) ανά είδος βλάσ<strong>τη</strong>σης <strong>και</strong> χρήσης γης στο Νομό ΘεσσαλονίκηςΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟι δύο μεταβλητές που υπολογίσ<strong>τη</strong>καν (αριθμός συμβάντων <strong>και</strong> καμένες εκτάσεις) εξαρτώνται απόποικίλους <strong>και</strong> πολλές φορές δύσκολα προβλέψιμους παράγοντες (φυσικούς, κοινωνικούς, πολιτικούςκ.ά.) <strong>και</strong> επομένως η διαχρονική τάση των δύο εξεταζόμενων μεταβλητών αναμένεται να μην είναισαφής. Παρόλα αυτά, ο αριθμός των συμβάντων στο Νομό Θεσσαλονίκης μειώθηκε κατά 47%περίπου <strong>τη</strong> χρονική περίοδο 2000-2005. Μείωση παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε επίσης <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν έκταση των καμένωνεκτάσεων κατά 93% περίπου <strong>τη</strong>ν ίδια εξαετία.Ο μεγαλύτερος αριθμός συμβάντων (508) καταγράφηκε το 2000 <strong>και</strong> ο μικρότερος (174) το 2003. Τηδιετία 2004-2005 ο αριθμός των συμβάντων δια<strong>τη</strong>ρήθηκε σχεδόν σταθερός (περίπου 280 πυρκαγιέςε<strong>τη</strong>σίως). Η μεγαλύτερη καμένη έκταση ε<strong>τη</strong>σίως καταγράφηκε το 2000 (περίπου 2,5 χιλιάδες ha) <strong>και</strong>η μικρότερη το έτος 2003 (80 ha) που σημειώθηκαν τα λιγότερα συμβάντα. Τα έ<strong>τη</strong> 2004 <strong>και</strong> 2005 οαριθμός των συμβάντων <strong>και</strong> η ετήσια καμένη έκταση αυξήθηκαν ελαφρώς σε σχέση με το 2003εξακολουθώντας όμως να παραμένουν σε χαμηλό επίπεδο. Όσο αφορά τις σημαντικότερες κα<strong>τη</strong>γορίεςβλάσ<strong>τη</strong>σης (κυρίως το δάσος <strong>και</strong> δευτερευόντως οι δασικές εκτάσεις) οι μεγαλύτερες καμένεςεκτάσεις καταγράφηκαν το έτος 2000 (67,9 ha δασών <strong>και</strong> 831,9 ha δασικών εκτάσεων). Αντίθετα, ταεπόμενα έ<strong>τη</strong> οι καμένες εκτάσεις δασών <strong>και</strong> δασικών εκτάσεων ήταν αμελητέες.430

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΔείκτες σχετικούς με επικινδυνό<strong>τη</strong>τα εμφάνισης πυρκαγιών <strong>και</strong> πλημμυρικών φαινομένων (Fisi 2,Nera 5), διατήρηση <strong>τη</strong>ς ποικιλό<strong>τη</strong>τας των έμβιων οργανισμών <strong>και</strong> του τοπίου (Fisi 7), διάβρωσηεδαφών (Fisi 5), αναπνευστικές παθήσεις (Ygeia 3), φαινόμενο του θερμοκηπίου (Atm 7, Atm 8),τουρισμό (Tour 1, Tour 2, Tour 3), κ<strong>τη</strong>νοτροφία (Agri 5), εξάπλωση οδικού δικτύου <strong>και</strong> οικισμών(Land 3, Land 6).ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Πυροσβεστική Υπηρεσία Θεσσαλονίκης, Γραφείο ΠυροπροστασίαςΧωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2000-2005Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία προέρχεται από αξιόπισ<strong>τη</strong> πηγή.Αδυναμίες: -Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΔυσκολία σ<strong>τη</strong> συγκέντρωση των στοιχείων <strong>για</strong> τις αναδασωθείσες εκτάσεις λόγω έλλειψηςοργάνωσης <strong>τη</strong>ς Δ/νσης Αναδασώσεων Θεσσαλονίκης. Πιθανόν τα στοιχεία αυτά να είναι διαθέσιματα επόμενα χρόνια.Προτείνεται να εισαχθεί δείκ<strong>τη</strong>ς με <strong>τη</strong>ν ονομασία «Επεμβάσεις <strong>για</strong> πρόληψη πυρκαγιών» όπου θαπεριγράφεται η διαχρονική εξέλιξη των παρεμβάσεων <strong>και</strong> των έργων που διεξάγονται από τιςαρμόδιες φορείς <strong>και</strong> υπηρεσίες (Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, Δασαρχεία, Δ/νσηΑναδασώσεων), όπως διάνοιξη αντιπυρικών λωρίδων, καθαρισμοί, αραιώσεις βλάσ<strong>τη</strong>σης, περιπολίες,υδατοδεξαμενές, κ.ά.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-431

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗFisi 2ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΧλωρίδα – Πανίδα – Ποικιλό<strong>τη</strong>ταΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΑΡΝΗΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς αναφέρεται στον κίνδυνο εμφάνισης πυρκαγιών στις περιοχές των ΔασαρχείωνΘεσσαλονίκης, Λαγκαδά <strong>και</strong> Σταυρού <strong>τη</strong>ν περίοδο 2005-2007.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΣτις περιοχές των δασαρχείων Θεσσαλονίκης, Λαγκαδά <strong>και</strong> Σταυρού παρα<strong>τη</strong>ρείται μικρή μείωση τουποσοστού των ημερών με χαμηλό δείκ<strong>τη</strong> επικινδυνό<strong>τη</strong>τας <strong>και</strong> αντίστοιχη αύξηση του ποσοστού τωνημερών με υψηλό δείκ<strong>τη</strong> επικινδυνό<strong>τη</strong>τας κατά <strong>τη</strong>ν περίοδο 2005-2007.432

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Fisi 2 «Επικινδυνό<strong>τη</strong>τα εμφάνισης πυρκαγιών» περιγράφει τον κίνδυνο εμφάνισηςπυρκαγιών σε τρεις περιοχές του Νομού Θεσσαλονίκης <strong>και</strong> επομένως αποτελεί σημαντικό δείκ<strong>τη</strong> <strong>για</strong><strong>τη</strong>ν προστασία <strong>και</strong> <strong>τη</strong> σταθερό<strong>τη</strong>τα των δασικών οικοσυσ<strong>τη</strong>μάτων. Ο κίνδυνος εμφάνισης πυρκαγιάςείναι συνάρ<strong>τη</strong>ση διαφόρων παραγόντων, όπως <strong>τη</strong>ς θερμοκρασίας, <strong>τη</strong>ς σχετικής υγρασίας, <strong>τη</strong>ς έντασηςτων ανέμων <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς κατάστασης <strong>τη</strong>ς βλάσ<strong>τη</strong>σης. Χρησιμοποιείται <strong>για</strong> τον προληπτικό σχεδιασμόαντιμετώπισης καταστροφικών πυρκαγιών, θέτοντας σε ετοιμό<strong>τη</strong>τα τις αντίστοιχες υπηρεσίες <strong>και</strong>μηχανισμούς ανάλογα με <strong>τη</strong>ν επικινδυνό<strong>τη</strong>τα εμφάνισης πυρκαγιάς. Για <strong>τη</strong>ν εξαγωγή αξιόπιστωνσυμπερασμάτων σχετικά με <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη του κινδύνου εμφάνισης πυρκαγιάς σε μίασυγκεκριμένη περιοχή ουσιαστικά απαιτούνται στοιχεία πολλών ετών. Πάντως, με τις αναμενόμενεςκλιματικές αλλαγές, που ήδη έχουν γίνει αισθητές <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong> χώρα μας, αναμένεται το ετήσιο ποσοστότων ημερών με υψηλό δείκ<strong>τη</strong> επικινδυνό<strong>τη</strong>τας να αυξηθεί τις επόμενες δεκαετίες.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζεται καθημερινά <strong>τη</strong>ν περίοδο 1 Μαΐου - 31 Οκτωβρίου (τα δύο πρώτα έ<strong>τη</strong>υπολογίσ<strong>τη</strong>κε από 2 Ιουνίου) από <strong>τη</strong> Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας του ΥπουργείουΕσωτερικών. Οι τιμές του κυμαίνονται από το 1 (πολύ χαμηλός κίνδυνος) έως το 5 (πολύ υψηλόςκίνδυνος). Ο Νομός Θεσσαλονίκης χωρίσ<strong>τη</strong>κε σε τρεις περιοχές (περιοχές των ΔασαρχείωνΘεσσαλονίκης, Λαγκαδά <strong>και</strong> Σταυρού) <strong>για</strong> τις οποίες υπολογίζεται ο συγκεκριμένος δείκ<strong>τη</strong>ς. Οδείκ<strong>τη</strong>ς αυτός υπολογίσ<strong>τη</strong>κε <strong>για</strong> πρώ<strong>τη</strong> φορά κατά <strong>τη</strong> θερινή περίοδο του έτους 2004, επομένως δενυπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία πριν από το έτος αυτό. Τιμές του δείκ<strong>τη</strong> «1 <strong>και</strong> 2» υποδηλώνουν χαμηλήεπικινδυνό<strong>τη</strong>τα, «3» μεσαία επικινδυνό<strong>τη</strong>τα <strong>και</strong> «4 <strong>και</strong> 5» υψηλή επικινδυνό<strong>τη</strong>τα. Στα διαγράμματαπου ακολουθούν υπολογίσ<strong>τη</strong>κε το ποσοστό των ημερών ανά έτος με χαμηλή, μεσαία <strong>και</strong> υψηλήεπικινδυνό<strong>τη</strong>τα <strong>για</strong> τις τρεις διακριθείσες περιοχές του Νομού Θεσσαλονίκης <strong>τη</strong>ν τελευταία τριετία(2005-2007).ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1: Ποσοστό ημερών με χαμηλό (1, 2), μεσαίο (3) <strong>και</strong> υψηλό (4, 5) δείκ<strong>τη</strong> επικινδυνό<strong>τη</strong>ταςεμφάνισης πυρκαγιών σ<strong>τη</strong>ν περιοχή Δασαρχείου Θεσσαλονίκης433

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 2: Ποσοστό ημερών με χαμηλό (1, 2), μεσαίο (3) <strong>και</strong> υψηλό (4, 5) δείκ<strong>τη</strong> επικινδυνό<strong>τη</strong>ταςεμφάνισης πυρκαγιών σ<strong>τη</strong>ν περιοχή Δασαρχείου ΛαγκαδάΕικόνα 3: Ποσοστό ημερών με χαμηλό (1, 2), μεσαίο (3) <strong>και</strong> υψηλό (4, 5) δείκ<strong>τη</strong> επικινδυνό<strong>τη</strong>ταςεμφάνισης πυρκαγιών σ<strong>τη</strong>ν περιοχή Δασαρχείου Σταυρού434

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΤο ποσοστό των ημερών με χαμηλό δείκ<strong>τη</strong> επικινδυνό<strong>τη</strong>τας είναι ιδιαίτερα υψηλό <strong>και</strong> στις τρειςπεριοχές του Νομού Θεσσαλονίκης (από 76,6% ως 100% ε<strong>τη</strong>σίως <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν τριετία 2005-2007).Επομένως, τις περισσότερες ημέρες <strong>τη</strong>ς περιόδου που υπολογίζεται ο δείκ<strong>τη</strong>ς ε<strong>τη</strong>σίως, ο κίνδυνοςεκδήλωσης πυρκαγιάς είναι σχετικά μικρός. Παρόλα αυτά παρα<strong>τη</strong>ρείται μείωση του ποσοστού αυτούαπό έτος σε έτος <strong>και</strong> αντίστοιχη αύξηση του ποσοστού των ημερών με υψηλό δείκ<strong>τη</strong> επικινδυνό<strong>τη</strong>τας<strong>και</strong> στις τρεις περιοχές. Η μεγαλύτερη αύξηση σημειώθηκε σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης (από 0%το έτος 2005 σε 3,8% το 2007). Σ<strong>τη</strong>ν περιοχή του Σταυρού το ποσοστό αυτό αυξήθηκε από 0% τοέτος 2005 σε 1,6% το 2007 <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν περιοχή του Λαγκαδά από 0% το έτος 2005 σε 1,1% το 2007.Χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά αναφέρεται ότι τα έ<strong>τη</strong> 2005 <strong>και</strong> 2006 μόνο στις 31/8/2006 (μία ημέρα) υπήρξευψηλός δείκ<strong>τη</strong>ς επικινδυνό<strong>τη</strong>τας (4) σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης <strong>και</strong> καμία στις άλλες περιοχές.Αντίθετα, το έτος 2007 καταγράφηκαν 7, 2 <strong>και</strong> 3 ημέρες με υψηλό δείκ<strong>τη</strong> επικινδυνό<strong>τη</strong>τας (4) στιςπεριοχές Θεσσαλονίκης, Λαγκαδά <strong>και</strong> Σταυρού αντίστοιχα. Προφανώς, οι ιδιαίτερα υψηλέςθερμοκρασίες <strong>και</strong> οι σχετικά παρατεταμένες περίοδοι με συνθήκες καύσωνα που σημειώθηκαν το έτος2007 αποτέλεσαν <strong>τη</strong>ν κύρια αιτία <strong>για</strong> <strong>τη</strong> σημαντική αύξηση του ποσοστού των ημερών με υψηλόκίνδυνο εκδήλωσης πυρκαγιάς σε όλο το Νομό Θεσσαλονίκης.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΔείκτες σχετικούς με καμένες εκτάσεις (Fisi 1), πλημμυρικά φαινόμενα (Nera 5), διατήρηση <strong>τη</strong>ςποικιλό<strong>τη</strong>τας των έμβιων οργανισμών <strong>και</strong> του τοπίου (Fisi 7), διάβρωση εδαφών (Fisi 5),αναπνευστικές παθήσεις (Ygeia 3), φαινόμενο του θερμοκηπίου (Atm 7, Atm 8), τουρισμό (Tour 1,Tour 2, Tour 3), κ<strong>τη</strong>νοτροφία (Agri 5), εξάπλωση οδικού δικτύου <strong>και</strong> οικισμών (Land 3, Land 6).435

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Διεύθυνση Σχεδιασμού & Αντιμετώπισης Έκτακτων Αναγκών, Γενική Γραμματεία ΠολιτικήςΠροστασίας, Υπουργείο Εσωτερικών.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2005-2007Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία προέρχεται από αξιόπισ<strong>τη</strong> πηγή.Αδυναμίες: Δεν υπάρχουν στοιχεία πριν το έτος 2004.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΤα δεδομένα <strong>για</strong> το έτος 2004 στις περιοχές των δασαρχείων του Νομού Θεσσαλονίκης θα είναιδιαθέσιμα μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία μηχανογράφησής τους.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Fisi 2 παρέχει πολύτιμη πληροφορία που είναι χρήσιμη σε πολλούς τομείς (πρόληψη <strong>και</strong>καταστολή πυρκαγιών, ετοιμό<strong>τη</strong>τα φορέων, ενημέρωση κοινού, τουριστικά γραφεία, νοσοκομεία,κ.ά.), <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν αξιολόγηση <strong>τη</strong>ς κατάστασης <strong>τη</strong>ς βλάσ<strong>τη</strong>σης, καθώς <strong>και</strong> <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν εκτίμηση τωνκλιματικών αλλαγών στο Νομό Θεσσαλονίκης. Για <strong>τη</strong>ν εξαγωγή όμως αξιόπιστων συμπερασμάτων<strong>και</strong> κυρίως <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη των κλιματικών συνθηκών απαιτείται η συλλογή στοιχείωνπολλών ετών.436

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗFisi 3ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΧΕΡΣΑΙΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΧλωρίδα – Πανίδα – Ποικιλό<strong>τη</strong>ταΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑΠΕΡΙΓΡΑΦΗΗ προστασία <strong>και</strong> η ορθή διαχείριση του περιαστικού δάσους <strong>και</strong> γενικότερα των δασικών εκτάσεωνγύρω από <strong>τη</strong>ν πόλη <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης πρέπει να αποτελούν προτεραιό<strong>τη</strong>τα <strong>για</strong> <strong>τη</strong> βελτίωση <strong>τη</strong>ςποιό<strong>τη</strong>τας ζωής <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν αειφόρο ανάπτυξη <strong>τη</strong>ς πόλης.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΔεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.437

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑΡΙΘΜΟΣ, ΤΥΠΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΓια να αποδώσει τον άριστο συνδυασμό αγαθών <strong>και</strong> υπηρεσιών το περιαστικό δάσος είναι ανάγκη όχιμόνο να προστατεύεται αλλά <strong>και</strong> να διαχειρίζεται. Οι σημαντικότερες υπηρεσίες που μπορεί ναπροσφέρει το περιαστικό δάσος στους κατοίκους είναι:i) Αισθητική <strong>και</strong> διέξοδος αναψυχής.ii)Καθαρισμός ρύπων με τα ρεύματα του αέρα που δημιουργεί, ρύθμιση των ακραίωνθερμοκρασιών <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς σχετικής υγρασίας.iii) Ρύθμιση φωτισμού (αντιθαμβωτική προστασία).iv) Μείωση θορύβου στα σημεία που παρεμβάλλεται μεταξύ δομημένου ιστού <strong>και</strong> περιφερειακήςοδού.Για τους λόγους αυτούς κρίνεται απαραί<strong>τη</strong><strong>τη</strong> η συμμετοχή δεικτών σχετικών με <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>σταθερό<strong>τη</strong>τα του οικοσυστήματος του περιαστικού δάσους.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΧαρακ<strong>τη</strong>ρίζονται οι διαθέσιμοι οικότοποι ανάλογα με τα κυρίαρχα είδη <strong>τη</strong>ς επικρατούσας βλάσ<strong>τη</strong>σης(δάσος, δασολίβαδο, θαμνολίβαδο, φρυγανολίβαδο, ποολίβαδο, κλπ.) <strong>και</strong> προσδιορίζεται ο βαθμόςφυτοκάλυψης (%), η σύνθεση <strong>τη</strong>ς βλάσ<strong>τη</strong>σης (%), ο δείκ<strong>τη</strong>ς ποικιλό<strong>τη</strong>τας των Shannon-Wiener (Η΄):όπου P i το ποσοστό των ατόμων του i είδους <strong>και</strong> n το σύνολο των ειδών.Επίσης υπολογίζεται ο ημερήσιος αριθμός επισκεπτών σε χώρους αναψυχής <strong>και</strong> ο μέσος χρόνοςεπίσκεψης ανά άτομο <strong>και</strong> προσδιορίζονται οι εποχιακές <strong>και</strong> ετήσιες μεταβολές τους.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΔεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ-ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-438

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΔείκτες σχετικούς με πυρκαγιές (Fisi 1, Fisi 2), πλημμυρικά φαινόμενα (Nera 5), περιαστικό πράσινο<strong>και</strong> αναψυχή (Land 1, Land 2), διατήρηση <strong>τη</strong>ς ποικιλό<strong>τη</strong>τας των έμβιων οργανισμών <strong>και</strong> του τοπίου(Fisi 7), διάβρωση εδαφών (Fisi 5).ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: -Χρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: -Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: -Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: -Ακρίβεια: -Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: -Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: -ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΣήμερα, ουσιαστικά καμία υπηρεσία δεν λαμβάνει σε τακτικά ή ακανόνιστα χρονικά διαστήματαστοιχεία, τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν <strong>τη</strong> βάση <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν κατασκευή δεικτών. Αναμένεταιόμως η συγκρό<strong>τη</strong>ση ενός νέου φορέα (είναι ήδη υπό συζή<strong>τη</strong>ση) με <strong>τη</strong> συμμετοχή <strong>και</strong> <strong>τη</strong> σύμφωνηγνώμη διάφορων υπηρεσιών <strong>και</strong> άλλων φορέων (Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, ΝομαρχίαΘεσσαλονίκης, ΟΤΑ, Διεύθυνση Δασών, Δασαρχείο Θεσσαλονίκης, Πυροσβεστική, κ.ά.), ο οποίοςθα μεριμνά <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν αναβάθμιση <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν αειφορική διαχείριση του περιαστικού δάσους. Η συγκρό<strong>τη</strong>σήτου μάλιστα, αναμένεται να επιταχυνθεί με <strong>τη</strong>ν ολοκλήρωση ποικίλων τεχνικών έργων περιβάλλοντοςπου θα αναβαθμίσουν αισθητικά το περιαστικό δάσος <strong>και</strong> εκτιμάται ότι πρόκειται να αποτελέσουν τοέναυσμα <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ανάδειξή του ως σύγχρονο πάρκο - υπόδειγμα σ<strong>τη</strong> νοτιοανατολική Ευρώπη. Σ<strong>τη</strong>νπερίπτωση αυτή, αναμφίβολα θα υπάρξουν στοιχεία <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν κατασκευή δεικτών που θα μπορούσαν νααποτελέσουν υπο-ενό<strong>τη</strong>τα ή <strong>και</strong> ξεχωριστή ενό<strong>τη</strong>τα στο προτεινόμενο Σύσ<strong>τη</strong>μα ΔεικτώνΠεριβάλλοντος <strong>και</strong> Αειφορίας <strong>για</strong> <strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη, όπως οι διαχρονικές μεταβολές του βαθμούφυτοκάλυψης, <strong>τη</strong>ς σύνθεσης <strong>τη</strong>ς βλάσ<strong>τη</strong>σης, <strong>τη</strong>ς ποικιλό<strong>τη</strong>τας φυτών <strong>και</strong> ζώων, <strong>τη</strong>ς δυναμικής τωνζωικών πληθυσμών, του αριθμού των επισκεπτών, του μέσου χρόνου επίσκεψης, κ.ά.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-439

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗFisi 4ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΧλωρίδα – Πανίδα – Ποικιλό<strong>τη</strong>ταΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΑΡΝΗΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΠεριγράφεται η κατάσταση ευαίσθητων <strong>και</strong> προστατευμένων υγροτόπων στο Νομό Θεσσαλονίκηςπου αποτελούν πολύτιμα οικοσυστήματα πολλαπλών λειτουργιών. Ο δείκ<strong>τη</strong>ς αναφέρεται στον ποταμόΑξιό <strong>και</strong> <strong>τη</strong> λίμνη Κορώνεια, δύο από τους σημαντικούς <strong>και</strong> ιδιαίτερα επιβαρημένους υδάτινουςόγκους στο Νομό Θεσσαλονίκης. Συγκεκριμένα, <strong>για</strong> τον Αξιό παρατίθενται στοιχεία <strong>για</strong> <strong>τη</strong> μέσηετήσια ροή νερού <strong>και</strong> <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν επιβάρυνση των νερών του ποταμού με νιτρικά άλατα. Για <strong>τη</strong>νΚορώνεια δίνονται στοιχεία <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη του μέγιστου βάθους <strong>τη</strong>ς λίμνης.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ μέση ετήσια ροή (m/sec) του ποταμού Αξιού εμφανίζει τάση αύξησης από το έτος 1975 μέχρι <strong>και</strong>το 1980. Από το έτος 1980 όμως ως <strong>και</strong> το 1994 παρα<strong>τη</strong>ρείται σταδιακή μείωση. Παράλληλα με <strong>τη</strong>μείωση <strong>τη</strong>ς ροής, η μέση ετήσια ποσό<strong>τη</strong>τα νιτρικών αυξάνει γραμμικά από το έτος 1975 ως το 1994.Την περίοδο 1997-2001 η μέση ετήσια ποσό<strong>τη</strong>τα νιτρικών κυμαίνεται στα υψηλότερα επίπεδα πουέχουν καταγραφεί (από 12,2 ως 19,2 mg/l), ενώ το έτος 2007 η τιμή αυτή περιορίσ<strong>τη</strong>κε στα 7,0 mg/l,περίπου δηλαδή στα επίπεδα των αρχικών ετών <strong>τη</strong>ς δεκαετίας του ’90.Το μέγιστο βάθος (m) <strong>τη</strong>ς λίμνης Κορώνειας μειώθηκε δραματικά από το έτος 1970 μέχρι το 2003. Ηχαμηλότερη τιμή παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε το έτος 2002, όταν η λίμνη σχεδόν αποξηράνθηκε.440

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΟΙ ΒΙΟΤΟΠΟΙ – ΑΠΩΛΕΙΑ ΥΔΡΟΒΙΟΤΟΠΩΝ –ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Fisi 4 είναι βασικός δείκ<strong>τη</strong>ς <strong>τη</strong>ς θεματικής περιοχής «Χλωρίδα - Πανίδα - Ποικιλό<strong>τη</strong>τα»,τόσο σε επίπεδο ειδών, όσο <strong>και</strong> σε επίπεδο τοπίου. Αντανακλά <strong>τη</strong> συνολική επίπτωση τωνανθρωπογενών δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων στα ευαίσθητα υδατικά οικοσυστήματα <strong>τη</strong>ς περιοχής μελέ<strong>τη</strong>ς.Ο ποταμός Αξιός αποτελεί σημαντικό υδροβιότοπο με πλούσια χλωρίδα <strong>και</strong> πανίδα. Μόνο το 25%του συνολικού μήκους του ποταμού ανήκει σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα, ενώ το υπόλοιπο ανήκει σ<strong>τη</strong>ν ΠρώηνΓιουγκοσλαβική Δημοκρατία <strong>τη</strong>ς Μακεδονίας (ΠΓΔΜ). Τμήμα του καλύπτεται από <strong>τη</strong> Ζώνη ΕιδικήςΠροστασίας ΔΕΛΤΑ ΑΞΙΟΥ - ΛΟΥΔΙΑ - ΑΛΙΑΚΜΟΝΑ - ΑΛΥΚΗ ΚΙΤΡΟΥΣ (GR1220010). Ηευρύτερη περιοχή του Δέλτα Αξιού αποτελεί κύριο διάδρομο <strong>για</strong> τα μεταναστευτικά πουλιά, ενώέχουν καταγραφεί επίσης αποικίες σπάνιων <strong>και</strong> προστατευόμενων π<strong>τη</strong>νών. Παράλληλα μεγάλεςγεωργικές καλλιέργειες αρδεύονται από τα νερά του. Η οποιαδήποτε ποσοτική <strong>και</strong> ποιοτικήυποβάθμιση του νερού θα έχει άμεση επίδραση σ<strong>τη</strong> χλωρίδα <strong>και</strong> πανίδα καθώς <strong>και</strong> στο ευρύτεροπεριβάλλον <strong>τη</strong>ς περιοχής.Εξίσου σημαντικό υδροβιότοπο <strong>τη</strong>ς περιοχής αποτελεί η λίμνη Κορώνεια, η οποία έχει ανακηρυχθείπεριοχή «Natura 2000», υδροβιότοπος διεθνούς σημασίας προστατευόμενος από <strong>τη</strong> συνθήκη Ramsar<strong>και</strong> εθνικό πάρκο. Επίσης αποτελούσε σημαντική πηγή εισοδήματος <strong>για</strong> τους κατοίκους <strong>τη</strong>ς περιοχής.Παρόλα αυτά τις τελευταίες δεκαετίες απειλείται με εξαφάνιση λόγω <strong>τη</strong>ς ρύπανσης <strong>και</strong> τουπεριορισμού των αποθεμάτων νερού. Ο συνδυασμός των δύο αυτών παραγόντων συμβάλλει σ<strong>τη</strong>νυποβάθμιση του σημαντικού αυτού βιοτόπου, με τεράστιο οικολογικό, κοινωνικό <strong>και</strong> οικονομικόαντίκτυπο σ<strong>τη</strong>ν ευρύτερη περιοχή.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΤα δεδομένα <strong>για</strong> <strong>τη</strong> μέση ετήσια ροή στον ποταμό Αξιό (1970-1994) <strong>και</strong> <strong>για</strong> <strong>τη</strong> μέση ετήσια ποσό<strong>τη</strong>τανιτρικών (1980-1994) προέρχονται από <strong>τη</strong>ν εργασία των Karageorgis et al. (2003). Επίσης τα στοιχεία<strong>για</strong> <strong>τη</strong> μέση ετήσια ποσό<strong>τη</strong>τα νιτρικών <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο 1997-2001 πάρθηκαν από <strong>τη</strong>ν ιστοσελίδα τουΥπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης <strong>και</strong> Τροφίμων <strong>και</strong> <strong>για</strong> το έτος 2007 από μελέ<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς ΔιεύθυνσηςΥδάτων <strong>τη</strong>ς Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (2008). Τα στοιχεία <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη τουμέσου βάθους <strong>τη</strong>ς λίμνης Κορώνειας προέρχονται από τις εργασίες των Ψιλοβίκου (1977),Παπακωνσταντίνου <strong>και</strong> συν. (1995), Ζαλίδη <strong>και</strong> συν. (2004) <strong>και</strong> Γεράκη <strong>και</strong> συν. (2007).441

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 1: Εξέλιξη <strong>τη</strong>ς μέσης ετήσιας ροής νερού στον ποταμό Αξιό κοντά στα σύνορα με ΠΓΔΜ(Πηγή: Karageorgis et al. 2003)Εικόνα 2: Εξέλιξη <strong>τη</strong>ς μέσης ετήσιας ποσό<strong>τη</strong>τας νιτρικών (mg/l) στον ποταμό Αξιό κοντά στασύνορα με ΠΓΔΜ (Πηγή: Karageorgis et al. 2003)442

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 3: Εξέλιξη <strong>τη</strong>ς μέσης ετήσιας ποσό<strong>τη</strong>τας νιτρικών (mg/l) στον ποταμό Αξιό κοντά στασύνορα με ΠΓΔΜ (Πηγές: Ιστοσελίδα Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης <strong>και</strong> Τροφίμων,Μελέ<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς Διεύθυνσης Υδάτων <strong>τη</strong>ς Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας)Εικόνα 4: Εξέλιξη του μέγιστου βάθους (m) <strong>τη</strong>ς λίμνης Κορώνειας (Πηγές: Ψιλοβίκος 1977,Παπακωνσταντίνου <strong>και</strong> συν. 1995, Ζαλίδης <strong>και</strong> συν. 2004, Γεράκης <strong>και</strong> συν. 2007)443

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ μέση ετήσια ροή νερού m 3 /sec του ποταμού Αξιού αυξήθηκε σταδιακά από 100 m 3 /sec το 1970 σε250 m 3 /sec το 1980 (Εικόνα 1). Από το έτος 1980 όμως <strong>και</strong> μετά, παρα<strong>τη</strong>ρείται διαρκή μείωση μεαποτέλεσμα το 1994 η μέση ετήσια ροή νερού να φθάσει στα 50 m 3 /sec (Εικόνα 1). Αντίστροφηπορεία ακολούθησε η μέση ετήσια ποσό<strong>τη</strong>τα νιτρικών (mg/l), η οποία από 4 mg/l το 1980 έφθασε στα10 mg/l το 1994 (Εικόνα 2), δηλαδή υπερδιπλασιάσ<strong>τη</strong>κε. Την περίοδο 1997-2001 η μέση ετήσιαποσό<strong>τη</strong>τα νιτρικών κυμάνθηκε στα υψηλότερα επίπεδα όλων των ετών. Το έτος 2007 έγιναν επιπλέον9 μηνιαίες δειγματοληψίες <strong>και</strong> η μέση ετήσια ποσό<strong>τη</strong>τα νιτρικών υπολογίσ<strong>τη</strong>κε σε 7,0 mg/l ενώυπήρξαν <strong>και</strong> μέγιστες μηνιαίες τιμές άνω των 10 mg/l. Οι τιμές αυτές κρίνονται υπερβολικές αφού <strong>για</strong>το χαρακ<strong>τη</strong>ρισμό ενός ποταμού ως μη ρυπασμένο ανώτα<strong>τη</strong> τιμή θεωρείται το 0,1 mg/l. Σ<strong>τη</strong>ν ουσίαδηλαδή, από τις αρχές <strong>τη</strong>ς δεκαετίας του ’90 η μέση ετήσια ποσό<strong>τη</strong>τα νιτρικών στον ποταμό Αξιόκοντά στα σύνορα με <strong>τη</strong>ν ΠΓΔΜ δια<strong>τη</strong>ρείται σε πολύ υψηλό επίπεδο. Η ποσό<strong>τη</strong>τα των νιτρικώναλάτων παραμένει σταθερή ή <strong>και</strong> μειώνεται κατά μήκος του Ελληνικού τμήματος του ποταμού μεελάχιστες εξαιρέσεις σε συγκεκριμένες σύντομες χρονικές περιόδους των ετών 1997 <strong>και</strong> 2000 (βλέπεNera4) <strong>και</strong> επομένως η κύρια πηγή ρύπανσης των νερών του ποταμού οφείλεται στο γειτονικό κράτος.Από τα παραπάνω προκύπτει η ύπαρξη σταδιακής ποσοτικής <strong>και</strong> ποιοτικής υποβάθμισης των νερώντου ποταμού Αξιού. Η μείωση <strong>τη</strong>ς ποσό<strong>τη</strong>τας του νερού μπορεί να αποδοθεί αφενός στις κλιματικέςαλλαγές <strong>και</strong> αφετέρου στα αρδευτικά φράγματα. Απειλή <strong>για</strong> το ευρύτερο οικοσύσ<strong>τη</strong>μα του Αξιούαποτελεί η ρύπανση από αστικά, βιομηχανικά απόβλητα <strong>και</strong> από τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις. Τοποτάμι δέχεται απόβλητα από διάφορες βιομηχανίες σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς λεκάνης του σ<strong>τη</strong>ν ΠΓΔΜ, απόόπου πηγάζει. Οι βιομηχανίες αυτές δεν διαθέτουν μονάδες επεξεργασίας των αποβλήτων μεαποτέλεσμα να επιτείνουν το πρόβλημα <strong>τη</strong>ς ρύπανσης του ποταμού. Τα παραπάνω περιβαλλοντικάπροβλήματα μεταφέρονται στις εκβολές του ποταμού, οι οποίες αποτελούν το πλέον ευαίσθητοοικοσύσ<strong>τη</strong>μα. Σε αυτά τα προβλήματα θα πρέπει να προστεθούν <strong>και</strong> οι φερτές ύλες που αποτίθενταιστις εκβολές του <strong>και</strong> μεγαλώνουν το Δέλτα. Όλα αυτά έχουν ως συνέπεια <strong>τη</strong>ν υποβάθμιση του Δέλτατου ποταμού με αρνητικές επιπτώσεις σ<strong>τη</strong> βιοποικιλό<strong>τη</strong>τα.Σ<strong>τη</strong>ν περίπτωση <strong>τη</strong>ς λίμνης Κορώνειας το μέγιστο βάθος <strong>τη</strong>ς (m) μειώθηκε από 8,5 m το 1970 σε3,5 m το 2003 (Εικόνα 4). Χειρότερη χρονιά από άποψη ποσό<strong>τη</strong>τας νερού μπορεί να χαρακ<strong>τη</strong>ριστεί τοέτος 2002, όταν η λίμνη σχεδόν αποξηράνθηκε. Η μείωση <strong>τη</strong>ς ποσό<strong>τη</strong>τας νερού <strong>τη</strong>ς λίμνης μπορεί νααποδοθεί αφενός σ<strong>τη</strong>ν υπεράντληση <strong>για</strong> άρδευση των γεωργικών καλλιεργειών <strong>τη</strong>ς περιοχής <strong>και</strong>αφετέρου σ<strong>τη</strong> μείωση <strong>τη</strong>ς ποσό<strong>τη</strong>τας του νερού που εισρέει σ<strong>τη</strong> λίμνη από <strong>τη</strong>ν ευρύτερη λεκάνηςαπορροής. Σ<strong>τη</strong> μείωση αυτή συντέλεσε ο περιορισμός των ανοικτών λιβαδικών εκτάσεων <strong>και</strong> τωνπρινώνων <strong>και</strong> η αντικατάσταση τους από πυκνή δενδρώδη βλάσ<strong>τη</strong>ση, η οποία γενικά συγκρατεί <strong>και</strong>καταναλώνει μεγαλύτερες ποσό<strong>τη</strong>τες νερού συγκριτικά με <strong>τη</strong>ν ποώδη <strong>και</strong> <strong>τη</strong> θαμνώδη βλάσ<strong>τη</strong>ση.Ταυτόχρονα σ<strong>τη</strong> λίμνη καταλήγουν τα βιομηχανικά απόβλητα των βαφείων <strong>και</strong> άλλων εργοστασίων<strong>τη</strong>ς περιοχής καθώς <strong>και</strong> τα λύματα <strong>τη</strong>ς πόλης του Λαγκαδά, των γύρω οικισμών <strong>και</strong> τωνκ<strong>τη</strong>νοτροφικών μονάδων με αποτέλεσμα <strong>τη</strong>ν περαιτέρω επιβάρυνσή <strong>τη</strong>ς. Η ρύπανση αυτή σεσυνδυασμό με <strong>τη</strong> μείωση <strong>τη</strong>ς ποσό<strong>τη</strong>τας του νερού συνέβαλε σ<strong>τη</strong> δραματική αλλοίωση τουυγροτοπικού οικοσυστήματος, στον εκμηδενισμό <strong>τη</strong>ς αλιευτικής αξίας <strong>και</strong> σε συχνές εμφανίσειςμαζικών θανάτων πουλιών. Εκτός από τις οικολογικές συνέπειες που προκύπτουν από <strong>τη</strong>νκαταστροφή του οικοσυστήματος <strong>τη</strong>ς λίμνης αναμένονται επίσης <strong>και</strong> άμεσες οικονομικές συνέπειες,αφού η λίμνη αποτελεί κινητήριο δύναμη <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν οικονομία <strong>τη</strong>ς περιοχής.Συμπερασματικά, παρα<strong>τη</strong>ρείται υποβάθμιση των δύο υδάτινων οικοσυσ<strong>τη</strong>μάτων <strong>τη</strong>ς περιοχήςμελέ<strong>τη</strong>ς. Η κατάσταση σ<strong>τη</strong> λίμνη Κορώνεια είναι κρισιμότερη συγκριτικά με αυτή του Αξιού <strong>και</strong> ίσωςμη αναστρέψιμη. Η υποβάθμιση αυτή θα επηρεάσει <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του περιβάλλοντος <strong>τη</strong>ς ευρύτερηςπεριοχής.444

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΔείκτες σχετικούς με γεωργία (Agri 1, Agri 2, Agri 9), συχνό<strong>τη</strong>τα εμφάνισης, έντασης <strong>και</strong> διάρκειαςτων πλημμυρικών φαινομένων (Nera 5), διατήρηση <strong>τη</strong>ς ποικιλό<strong>τη</strong>τας των έμβιων οργανισμών <strong>και</strong> τουτοπίου (Fisi 7), τουρισμού (Tour 1, Tour 2, Tour 3), ποιό<strong>τη</strong>τα ζωής των κατοίκων (Ygeia 3).ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Δημοσιευμένες εργασίες (Βλ. μεθοδολογία υπολογισμού).Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1970-2007Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Τα δεδομένα προέρχονται από δημοσιευμένες εργασίες <strong>και</strong> μελέτες αξιόπιστωνφορέων.Αδυναμίες: Έλλειψη <strong>συσ<strong>τη</strong>μα</strong>τικής παρακολούθησης <strong>τη</strong>ς διαχρονικής εξέλιξης των μεταβλητών(ποσό<strong>τη</strong>τα νιτρικών <strong>και</strong> νερού, μέγιστο βάθος) <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περιγραφή <strong>τη</strong>ς κατάστασης των υγροτοπικώνοικοσυσ<strong>τη</strong>μάτων.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΗ ποσό<strong>τη</strong>τα <strong>και</strong> η ποιό<strong>τη</strong>τα του νερού στα υδατικά οικοσυστήματα <strong>τη</strong>ς περιοχής ελέγχεται απόδιάφορους φορείς ανάλογα με τις ανάγκες τους <strong>και</strong> δεν υπάρχει ένα συγκεντρωτικό πρόγραμμαπαρακολούθησης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι πληροφορίες να είναι διασκορπισμένες σε διάφορουςφορείς <strong>και</strong> να υπάρχει σοβαρό πρόβλημα εύρεσης <strong>και</strong> πρόσβασης των στοιχείων.445

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣΒιβλιογραφίαΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΓεράκης Π.Α., Τσιούρης Σ. <strong>και</strong> Τσιαούση Β. (Συντονιστές έκδοσης). 2007. Υδατικό καθεστώς <strong>και</strong>βιωτή υγροτόπων-Προτεινόμενη ελάχισ<strong>τη</strong> στάθμη λιμνών <strong>και</strong> παροχή ποταμών Μακεδονίας <strong>και</strong>Θράκης. Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας / Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων – Υγροτόπων, Θέρμη.256 σελ.Ζαλίδης Γ.Χ., Τακαβάκογλου Β. <strong>και</strong> Αλεξανδρίδης Θ. 2004. Αναθεωρημένο σχέδιο αποκατάστασης<strong>τη</strong>ς Λίμνης Κορώνειας του Νομού Θεσσαλονίκης. Εργ. Εφαρμοσμένης Εδαφολογίας, ΓεωπονικήΣχολή, ΑΠΘ. 236 σελ.Karageorgis A.P., Nikolaidis N.P., Karamanos H. and Skoulikidis N. 2003. Water and sedimentquality assessment of the Axios River and its coastal environment. Continental Shelf Research 23:1929-1944.Παπακωνσταντίνου Α., Κατιρτζόγλου Κ., Γρηγοριάδης Γ. <strong>και</strong> Κατσανόπουλος Γ. 1995. Επιπτώσειςτοξικών ουσιών στο οικοσύσ<strong>τη</strong>μα μιας υδροδυναμικά φθίνουσας λίμνης: περίπτωση λίμνηςΚορώνειας Νομού Θεσσαλονίκης. Πρακτικά 9 ου σεμιναρίου <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν Προστασία του Περιβάλλοντος«Τοξικές <strong>και</strong> επικίνδυνες ουσίες στο περιβάλλον». Εργ. Ελέγχου Ρύπανσης Περιβάλλοντος ΑΠΘ. 27-30 Νοεμβρίου 1995, σελ. 167-174.Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, Διεύθυνση Υδάτων. 2008. Στοιχεία ποιό<strong>τη</strong>τας επιφανειακώνυδάτων περιφέρειας κεντρικής Μακεδονίας. Ετήσια Έκθεση 2007. 45 σελ.Ψιλοβίκος Α. 1977. Παλαιογεωγραφική εξέλιξης <strong>τη</strong>ς λεκάνης <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς λίμνης <strong>τη</strong>ς Μυγδονίας(Λαγκαδά-Βόλβης). Διδακτορική Διατριβή. Φυσικομαθηματική Σχολή, ΑΠΘ.446

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗFisi 5ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΟΞΙΝΙΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ - ΔΙΑΒΡΩΣΗ ΕΔΑΦΩΝΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΧλωρίδα – Πανίδα – Ποικιλό<strong>τη</strong>ταΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑΠΕΡΙΓΡΑΦΗΠεριγράφεται η διαχρονική εξέλιξη <strong>τη</strong>ς έκτασης <strong>και</strong> του ποσοστού των καλλιεργειών που απειλούνταιαπό <strong>τη</strong>ν οξίνηση του εδάφους στο Νομό Θεσσαλονίκης. Κατατάσσονται επίσης τα εδάφη ανάλογα μετο βαθμό διάβρωσής τους.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΔεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.447

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΚΙΝΔΥΝΟΣ ΟΞΙΝΙΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ – ΔΙΑΒΡΩΣΗ ΕΔΑΦΩΝΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΗ οξίνιση του εδάφους (soil acidification) οφείλεται σε υψηλές συγκεντρώσεις ανόργανων οξέων στοέδαφος, όπως το νιτρικό <strong>και</strong> το θειικό. Η οξίνηση προκαλείται συνήθως από ανθρωπογενείςδρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες (π.χ. αλόγισ<strong>τη</strong> λίπανση). Ο υποδείκ<strong>τη</strong>ς διάβρωσης των εδαφών είναι απαραί<strong>τη</strong>τος <strong>για</strong><strong>τη</strong>ν κατάρτιση διαχειριστικών σχεδίων βελτίωσης <strong>και</strong> συνεισφέρει ουσιαστικά στις επεμβάσειςπρόληψης πλημμυρικών φαινομένων. Η διάβρωση μπορεί να προσδιοριστεί με <strong>τη</strong> δομή <strong>και</strong> το βάθοςτου εδάφους καθώς <strong>και</strong> με το ποσοστό φυτοκάλυψης.Ο δείκ<strong>τη</strong>ς Fisi 5 «Κίνδυνος οξίνισης εδαφών - Διάβρωση εδαφών» θεωρείται σημαντικός δείκ<strong>τη</strong>ςκαθώς εμπεριέχει τις επιπτώσεις ανθρωπογενών κυρίως δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων στα χερσαία οικοσυστήματα<strong>και</strong> συμβάλλει ουσιαστικά σ<strong>τη</strong> διαμόρφωση των μελλοντικών διαχειριστικών σχεδίων <strong>για</strong> <strong>τη</strong>βελτίωση <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας του περιβάλλοντος σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΥπολογίζεται η έκταση (στρέμματα) <strong>και</strong> το ποσοστό (%) των καλλιεργειών που απειλούνται απόεδαφική οξίνιση. Επίσης υπολογίζεται το ποσοστό (%) <strong>τη</strong>ς έκτασης διαβρωμένων εδαφών επί τουσυνόλου <strong>τη</strong>ς έκτασης των χερσαίων οικοσυσ<strong>τη</strong>μάτων σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ. Τα εδάφη μπορούν να διακριθούνσε διάφορες κα<strong>τη</strong>γορίες ανάλογα με το μέγεθος <strong>τη</strong>ς διάβρωσης.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΔεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ-ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΔείκτες σχετικούς με γεωργία - κ<strong>τη</strong>νοτροφία (Agri 1, Agri 3, Agri 4, Agri 5, Agri 7, Agri 8, Agri 9),υποβάθμιση περιβάλλοντος <strong>και</strong> βιοποικιλό<strong>τη</strong>τα (Fisi 3, Fisi 4, Fisi 7) <strong>και</strong> κίνδυνο πλημμύρων(Nera 5).448

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Δεν έχουν βρεθεί στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: -Χρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: -Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: -Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: -Ακρίβεια: -Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: -Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: -ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΣτοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό των δύο υποδεικτών (οξίνιση - διάβρωση) που αφορούν το ΝομόΘεσσαλονίκης δεν υπάρχουν. Σ<strong>τη</strong>ν ουσία δεν υπάρχει <strong>συσ<strong>τη</strong>μα</strong>τική καταγραφή <strong>και</strong> παρακολούθησηαπό καμία υπηρεσία <strong>και</strong> όπου υπάρχουν στοιχεία αυτά δεν είναι μηχανογραφημένα. Υπάρχουν μόνολίγες σε αριθμό δημοσιευμένες εργασίες <strong>και</strong> μελέτες που υπολογίζουν <strong>τη</strong>ν οξίνηση <strong>και</strong> <strong>τη</strong> διάβρωσητου εδάφους σε τοπικό επίπεδο (π.χ. συγκεκριμένες μικρής έκτασης επιφάνειες) <strong>και</strong> χωρίς χρονικήεπανάληψη. Για τους παραπάνω λόγους τα υπάρχοντα στοιχεία δεν δύναται να αξιοποιηθούν <strong>για</strong> τονυπολογισμό δεικτών <strong>για</strong> το Νομό Θεσσαλονίκης.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-449

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗFisi 6ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ ΕΙΔΗ - ΕΝΔΗΜΙΚΑ ΕΙΔΗΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΧλωρίδα – Πανίδα – Ποικιλό<strong>τη</strong>ταΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιλαμβάνει το πλήθος των ειδών (φυτών <strong>και</strong> ζώων) που απειλούνται με εξαφάνιση, όπωςεπίσης τον αριθμό <strong>και</strong> το ποσοστό του συνόλου των ενδημικών ειδών (φυτών <strong>και</strong> ζώων) σ<strong>τη</strong>ν περιοχήμελέ<strong>τη</strong>ς επί του συνόλου των ενδημικών ειδών <strong>τη</strong>ς Ελλάδας ανά ταξινομική κα<strong>τη</strong>γορία <strong>και</strong>παρακολουθείται η διαχρονική εξέλιξη <strong>τη</strong>ς βιοποικιλό<strong>τη</strong>τας σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΔεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.450

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ ΕΙΔΗ – ΕΝΔΗΜΙΚΑ ΕΙΔΗΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Fisi 6 «Απειλούμενα είδη - Ενδημικά είδη» παρέχει πληροφορίες <strong>για</strong> το ρυθμό εξαφάνισηςειδών σ<strong>τη</strong>ν περιοχή μελέ<strong>τη</strong>ς <strong>και</strong> <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν παρουσία σπάνιων <strong>και</strong> ενδημικών ειδών στο ΝομόΘεσσαλονίκης. Αποτελεί σημαντικό δείκ<strong>τη</strong> σχετικό με <strong>τη</strong>ν προστασία <strong>τη</strong>ς βιοποικιλό<strong>τη</strong>τας <strong>και</strong> <strong>τη</strong>σημασία που έχει η περιοχή του Νομού Θεσσαλονίκης <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διατήρηση σπάνιων <strong>και</strong> ενδημικώνειδών (φυτών <strong>και</strong> ζώων). Τις τελευταίες δεκαετίες παρα<strong>τη</strong>ρείται μείωση <strong>τη</strong>ς βιοποικιλό<strong>τη</strong>τας σε όλοτον πλανή<strong>τη</strong>. Ως κύριες αιτίες θεωρούνται η αλματώδης αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού <strong>και</strong> ησυνεχώς αυξανόμενη ζή<strong>τη</strong>ση <strong>για</strong> κατανάλωση ενέργειας σε συνδυασμό με τις ποικίλες ανθρωπογενείςδρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες που συχνά προκαλούν σοβαρές αρνητικές συνέπειες στο αβιοτικό περιβάλλον <strong>και</strong> σταέμβια όντα. Ο δείκ<strong>τη</strong>ς Fisi 6 μπορεί να χρησιμοποιηθεί σ<strong>τη</strong> λήψη αποφάσεων <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διαχείρισηευαίσθητων περιοχών (π.χ. περιοχών που αποτελούν ενδιαί<strong>τη</strong>μα <strong>για</strong> προστατευόμενα είδη) <strong>και</strong> νασυμβάλλει στον καθορισμό των κατάλληλων μέτρων <strong>και</strong> των δρασ<strong>τη</strong>ριοτήτων που θα εφαρμοστούν.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΥπολογίζεται ο συνολικός αριθμός <strong>και</strong> η ποσοστιαία αναλογία (%) των ειδών (φυτών <strong>και</strong> ζώων) πουαπειλούνται με εξαφάνιση ως προς το σύνολο των γνωστών ειδών <strong>τη</strong>ς κάθε υπό εξέταση ταξινομικήςομάδας. Επίσης υπολογίζεται ο αριθμός <strong>και</strong> το ποσοστό του συνόλου των ενδημικών ειδών (φυτών<strong>και</strong> ζώων) σ<strong>τη</strong>ν περιοχή μελέ<strong>τη</strong>ς επί του συνόλου των ενδημικών ειδών <strong>τη</strong>ς Ελλάδας ανά ταξινομικήκα<strong>τη</strong>γορία.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΔεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ-ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΔείκτες σχετικούς με προστασία περιβάλλοντος <strong>και</strong> βιοποικιλό<strong>τη</strong>τα (Fisi 1, Fisi 3, Fisi 4, Fisi 7).451

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Δεν έχουν βρεθεί στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: -Χρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: -Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: -Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: -Ακρίβεια: -Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: -Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: -ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΔεν υπάρχουν στοιχεία σχετικά με τον αριθμό των ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση <strong>και</strong> τωνενδημικών ειδών στο Νομό Θεσσαλονίκης. Η δυσκολία έγκειται σ<strong>τη</strong>ν οριοθέ<strong>τη</strong>ση <strong>τη</strong>ς εξάπλωσης τωνειδών, αφού οι καταγραφές που διεξάγονται αναφέρονται σε συγκεκριμένα οικοσυστήματα (π.χ.Δέλτα Αξιού). Δεν είναι επομένως γνωστό αν ένα είδος π<strong>τη</strong>νού που εθεάθη στο Δέλτα Αξιού ότιταυτοχρόνως υπήρχε π.χ. <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong> λιμνοθάλασσα <strong>τη</strong>ς Επανομής η στις λίμνες Βόλβη <strong>και</strong> Κορώνεια.Έτσι σε μία άλλη περίοδο το είδος αυτό μπορεί να μη χρησιμοποιεί το Δέλτα Αξιού, αλλά έναν άλλουγρότοπο εντός <strong>τη</strong>ς περιοχής του Νομού Θεσσαλονίκης. Απαιτείται επομένως ταυτόχρονη ή σχεδόνταυτόχρονη κάλυψη όλων των πιθανών περιοχών <strong>για</strong> να θεωρηθεί ότι το είδος αυτό εξαφανίσ<strong>τη</strong>κεέστω <strong>και</strong> προσωρινά από το Νομό Θεσσαλονίκης. Από <strong>τη</strong>ν άλλη πλευρά υπάρχουν χάρτες εξάπλωσηςειδών (φυτών <strong>και</strong> ζώων), οι οποίοι εκτός από το άνωθεν πρόβλημα εμπεριέχουν επίσης αβεβαιό<strong>τη</strong>τα<strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ύπαρξη αυτών των ειδών σε μία συγκεκριμένη περιοχή, όπως ο Νομός Θεσσαλονίκης. Γιαπαράδειγμα, σε αρκετές περιπτώσεις υπάρχει η ένδειξη ότι ένα είδος φυτού απαντήθηκε π.χ. στονορεινό όγκο του Χολομώντα. Στις περιπτώσεις αυτές, απλώς σημειώθηκε η ύπαρξη του είδους αυτούχωρίς να ελεγχθεί η ευρύτερη περιοχή. Η αποτύπωση στο χάρ<strong>τη</strong> γίνεται συνήθως στο κέντρο περίπουτου ορεινού όγκου (όπως αυτός απεικονίζεται στο χάρ<strong>τη</strong>) χωρίς να μπορεί να διακριθεί αν υπάρχει <strong>και</strong>στο Νομό Θεσσαλονίκης ή όχι. Η ύπαρξη επομένως στοιχείων <strong>για</strong> τα σπάνια <strong>και</strong> ενδημικά είδη στοΝομό Θεσσαλονίκης κρίνεται αμφίβολη <strong>και</strong> η αξιοποίηση γενικότερων στοιχείων δεν θα έδινεαξιόπιστα αποτελέσματα. Μπορεί όμως να γίνει (αναμένεται τα επόμενα έ<strong>τη</strong> να υπάρξουν στοιχεία)<strong>για</strong> συγκεκριμένες <strong>και</strong> σαφώς μικρότερης έκτασης περιοχές (π.χ. είδη π<strong>τη</strong>νών σε συγκεκριμένουςυγροτόπους). Σ<strong>τη</strong>ν περίπτωση όμως αυτή, ο δείκ<strong>τη</strong>ς θα παρείχε σημαντική πληροφορία <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νκατάσταση διατήρησης των υγροτόπων αυτών <strong>και</strong> όχι <strong>για</strong> <strong>τη</strong> σημασία <strong>τη</strong>ς ευρύτερης περιοχής τουΝομού Θεσσαλονίκης σ<strong>τη</strong>ν προστασία <strong>τη</strong>ς βιοποικιλό<strong>τη</strong>τας. Επομένως, τέτοια στοιχεία προσιδιάζουνπερισσότερο σ<strong>τη</strong> θεματολογία των δεικτών Fisi 3 <strong>και</strong> Fisi 4 <strong>και</strong> θα πρέπει να ενταχθούν σε αυτούς.452

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ453

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗFisi 7ΑΓΡΑΝΑΠΑΥΣΕΙΣΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΧλωρίδα – Πανίδα – Ποικιλό<strong>τη</strong>ταΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΣΤΑΘΕΡΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει το ποσοστό των γεωργικών εκτάσεων σε αγρανάπαυση ε<strong>τη</strong>σίως επί <strong>τη</strong>ςσυνολικά καλλιεργούμενης έκτασης σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΤο ποσοστό των εκτάσεων σε αγρανάπαυση σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ ε<strong>τη</strong>σίως είναι σχετικά χαμηλό <strong>για</strong> <strong>τη</strong> χρονικήπερίοδο 1995-2004. Κυμαίνεται από 1,8% (1999) ως 4,0% (1996). Δεν υπάρχει σαφής τάσηαυξομείωσης, παρά μόνο ετήσιες μεταβολές. Ουσιαστικά, η πορεία του δείκ<strong>τη</strong> αυτού είναι σταθερή <strong>τη</strong>δεκαετία 1995-2004 που αναφέρονται τα στοιχεία <strong>και</strong> κυμαίνεται γύρω στο 3%. Κατά μέσο όρο 2,4χιλιάδες ha είναι υπό αγρανάπαυση ε<strong>τη</strong>σίως σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ.454

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΑΓΡΑΝΑΠΑΥΣΕΙΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΓεωργικές εκτάσεις υπό αγρανάπαυση θεσπίσ<strong>τη</strong>καν πρώ<strong>τη</strong> φορά το έτος 1992 <strong>και</strong> αποτελούν μία απότις αρχικές μεταρρυθμίσεις <strong>τη</strong>ς Κοινής Αγροτικής Πολιτικής <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρόκειται <strong>για</strong>εκτάσεις οι οποίες αποσύρονται από <strong>τη</strong> γεωργική παραγωγή <strong>για</strong> ένα ή περισσότερα έ<strong>τη</strong> με αντίστοιχηαποζημίωση προς τον ιδιοκτή<strong>τη</strong>. Αρχικός στόχος <strong>τη</strong>ς θέσπισής τους ήταν η μείωση <strong>τη</strong>ςεντατικοποίησης <strong>τη</strong>ς γεωργίας σε περιοχές <strong>τη</strong>ς Ευρώπης. Πλέον αποτελούν σημαντικό τύποενδιαιτήματος <strong>για</strong> ποικιλία ζωικών (θηλαστικών, π<strong>τη</strong>νών <strong>και</strong> εντόμων) <strong>και</strong> φυτικών οργανισμών σταγεωργικά οικοσυστήματα <strong>τη</strong>ς Ευρώπης <strong>και</strong> δυνητικά, με κατάλληλη διαχείριση, υπάρχουν σημαντικέςωφέλειες <strong>για</strong> <strong>τη</strong> διατήρηση <strong>και</strong> προστασία <strong>τη</strong>ς άγριας ζωής, <strong>τη</strong>ς βιοποικιλό<strong>τη</strong>τας, <strong>τη</strong>ς σταθερό<strong>τη</strong>ταςτων οικοσυσ<strong>τη</strong>μάτων αλλά <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς αισθητικής του τοπίου. Πρόσφατα, με <strong>τη</strong>ν αύξηση <strong>τη</strong>ς τιμής τωνγεωργικών προϊόντων παγκόσμια, λόγω <strong>τη</strong>ς έλλειψης γεωργικής παραγωγής <strong>και</strong> τροφίμων(σημαντικές εκτάσεις καλλιεργήθηκαν <strong>για</strong> παραγωγή βιοενέργειας), η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε<strong>τη</strong>ν παύση του θεσμού <strong>τη</strong>ς αγρανάπαυσης. Για το λόγο αυτό αναμένεται η υπό αγρανάπαυση έκτασηνα μειωθεί σημαντικά τα επόμενα έ<strong>τη</strong>.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΤο πηλίκο <strong>τη</strong>ς έκτασης σε αγρανάπαυση προς <strong>τη</strong> συνολικά δυνάμενη καλλιεργούμενη έκταση σ<strong>τη</strong>νΕΠΘ ε<strong>τη</strong>σίως.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1: Ποσοστό <strong>τη</strong>ς έκτασης που βρίσκεται σε αγρανάπαυση προς <strong>τη</strong> δυνάμενη συνολική έκτασηνα καλλιεργηθεί455

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΤο ποσοστό των εκτάσεων σε αγρανάπαυση σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ ε<strong>τη</strong>σίως <strong>για</strong> <strong>τη</strong> χρονική περίοδο 1995-2004κυμαίνεται από 1,8% (1999) έως 4,0% (1996). Δεν υπάρχει σαφής τάση αυξομείωσης, παρά μόνοετήσιες μεταβολές. Ουσιαστικά, η πορεία του δείκ<strong>τη</strong> αυτού είναι σταθερή <strong>τη</strong> 10ετή χρονική περίοδοπου αναφέρονται τα στοιχεία <strong>και</strong> κυμαίνεται γύρω στο 3%. Κατά μέσο όρο 2,4 χιλιάδες ha είναι σεαγρανάπαυση σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ <strong>τη</strong> δεκαετία 1995-2004. Ο μέσος όρος <strong>και</strong> το ποσοστό αυτό, αν <strong>και</strong> σχετικάείναι μικρό, εντούτοις μπορεί να θεωρηθεί ικανοποιητικό. Ιδιαίτερη σημασία έχει επίσης η χωρικήκατανομή των εκτάσεων σε αγρανάπαυση σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ. Περίπου στα 2/3 των ΔημοτικώνΔιαμερισμάτων που υπάγονται σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ υπάρχουν εκτάσεις σε αγρανάπαυση κατά <strong>τη</strong> χρονικήπερίοδο που αναφέρονται τα στοιχεία <strong>και</strong> επομένως η επέκτασή τους αναμένεται να αποβεί ωφέλιμη<strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν άγρια ζωή <strong>και</strong> το περιβάλλον. Χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά αναφέρεται ότι <strong>για</strong> το έτος 2000, τα εξήςΔημοτικά Διαμερίσματα δεν είχαν εκτάσεις σε αγρανάπαυση:Αγγελοχωρίου, Αδένδρου, Ανατολικού, Βαλτοχωρίου, Βασιλικών, Βραχιάς, Ελεούσης, Ελευθερίου -Κορδελιού (Ελευθερίου), Θεσσαλονίκης, Καλαμαριάς, Κουφαλίων, Κυμίνων, Μικρού Μονασ<strong>τη</strong>ρίου,Νέας Μαγνησίας Νεοχωρούδας, Νέων Μαλγάρων, Πανοράματος, Παρθενίου, Πενταλόφου, Πεύκων,Προχώματος, Χαλάστρας, Χαλκηδόνος, Ωραιοκάστρου.Αναμένεται οι υπό αγρανάπαυση εκτάσεις να μειωθούν σημαντικά τα επόμενα έ<strong>τη</strong> με <strong>τη</strong>ν αλλαγήπολιτικής <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΣυνδέεται με δείκτες σχετικούς με <strong>τη</strong>ν εντατικοποίηση <strong>τη</strong>ς γεωργίας (Agri 1, Agri 2, Agri 9) <strong>και</strong> <strong>τη</strong>νποιό<strong>τη</strong>τα των επιφανειακών νερών (Fisi 4).456

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα, αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1995-2004Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία από αξιόπισ<strong>τη</strong> πηγή, <strong>τη</strong>ν επίσημη στατιστική υπηρεσία <strong>τη</strong>ς χώρας.Αδυναμίες: -Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίσ<strong>τη</strong>κε με <strong>τη</strong>ν εναλλακτική του μορφή σε σύγκριση με τον τρόπο που είχε οριστείσ<strong>τη</strong>ν ενδιάμεση αναφορά του προγράμματος. Η κύρια μορφή του (κατάτμηση ενδιαι<strong>τη</strong>μάτων από τοοδικό δίκτυο <strong>και</strong> διατήρηση φυσικών φρακτών στις γεωργικές εκτάσεις) δεν κατέσ<strong>τη</strong> δυνατή ναυπολογιστεί λόγω έλλειψης στοιχείων σχετικών με <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη <strong>τη</strong>ς πυκνό<strong>τη</strong>τας του οδικούδικτύου σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ ή έστω στο Νομό Θεσσαλονίκης. Δεν υπάρχει καμία καταγραφή επίσης σχετική με<strong>τη</strong> χρονική εξέλιξη <strong>τη</strong>ς έκτασης των φυσικών φρακτών <strong>και</strong> βλάσ<strong>τη</strong>σης <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς χωρικής κατανομήςτους στις γεωργικές εκτάσεις.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-457

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ458

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΥΓΕΙΑ459

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗYgeia 1ΕΚΘΕΣΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΣΕ ΘΟΡΥΒΟΘεματική περιοχή:ΥγείαDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΑΡΝΗΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει το επίπεδο θορύβου σε περιοχές του Πολεοδομικού Συγκροτήματος <strong>τη</strong>ςΘεσσαλονίκης.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΤην περίοδο 2000-2002 η υψηλότερη μέση ετήσια στάθμη θορύβου σημειώθηκε σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ςοδού Βασ. Όλγας. Σαφώς χαμηλότερες ήταν οι αντίστοιχες τιμές στις περιοχές Πλατεία Δημοκρατίας,Αμπελόκηποι, Τούμπα <strong>και</strong> Καλαμαριά. Η χαμηλότερη μέση ετήσια τιμή καταγράφηκε σ<strong>τη</strong>ν ΆνωΠόλη.Την περίοδο 2004-2007 η μέση ετήσια στάθμη θορύβου στο κέντρο <strong>τη</strong>ς πόλης <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκηςήταν υψηλότερη από ότι σ<strong>τη</strong>ν ανατολική Θεσσαλονίκη.Στις περισσότερες περιπτώσεις πάντως (εξαίρεση αποτελεί η περιοχή <strong>τη</strong>ς Άνω Πόλης) η στάθμηθορύβου κυμαίνεται σε υψηλό επίπεδο (άνω του επιτρεπόμενου ορίου), κυρίως κατά τους χειμερινούςμήνες <strong>και</strong> κατά <strong>τη</strong> διάρκεια <strong>τη</strong>ς ημέρας, γεγονός που αναδεικνύει <strong>τη</strong>ν ηχορύπανση ως σύγχρονηαπειλή <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν υγεία των κατοίκων <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης.460

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕΚΘΕΣΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΣΕ ΘΟΡΥΒΟΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Ygeia 1 «Έκθεση πληθυσμού σε θόρυβο» παρέχει πληροφορία σχετική με <strong>τη</strong> στάθμηθορύβου σε πολυσύχναστους δρόμους <strong>τη</strong>ς πόλης <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης. Είναι τεκμηριωμένο ότι ηηχορύπανση αποτελεί κύρια αιτία που επιβαρύνει <strong>τη</strong>ν ψυχοσωματική υγεία των κατοίκων μεγάλωναστικών κέντρων σε όλο τον κόσμο. Το πρόβλημα εντείνεται από <strong>τη</strong>ν αλματώδη αύξηση του αριθμούτων αυτοκινήτων <strong>και</strong> <strong>τη</strong> συνεχή ανάπτυξη του οδικού δικτύου που παρα<strong>τη</strong>ρείται στα αναπτυγμένα <strong>και</strong>αναπτυσσόμενα κρά<strong>τη</strong> τις τελευταίες κυρίως δεκαετίες. Ο δείκ<strong>τη</strong>ς αυτός συμβάλλει σ<strong>τη</strong> χάραξηπολιτικής <strong>για</strong> προώθηση μέτρων με στόχο <strong>τη</strong> μείωση <strong>τη</strong>ς ηχορύπανσης (μείωση των ορίων θορύβουλειτουργίας των οχημάτων, κυκλοφοριακές ρυθμίσεις, χρήση ηχοπετασμάτων κλπ.). Η χώρα μας είναιυποχρεωμένη να καταγράφει <strong>και</strong> να παρακολουθεί <strong>τη</strong> διαχρονική εξέλιξη <strong>τη</strong>ς στάθμης του θορύβουστα μεγαλύτερα αστικά κέντρα <strong>τη</strong>ς χώρας συμπεριλαμβανομένου <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς πόλης <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης<strong>και</strong> να υποβάλλει ετήσιες αναφορές σ<strong>τη</strong>ν Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με το ΥπουργείοΠεριβάλλοντος, Χωροταξίας <strong>και</strong> Δημοσίων Έργων, τα πρώτα στοιχεία <strong>για</strong> τις πόλεις Αθήνα <strong>και</strong>Θεσσαλονίκη αναμένονται εντός του έτους 2008.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΤα αποτελέσματα που παρουσιάζονται προέρχονται από τις δημοσιευμένες εργασίες των Τζεκάκη <strong>και</strong>συν. (2005) <strong>και</strong> των Κελέση <strong>και</strong> συν. (2008). Σ<strong>τη</strong>ν πρώ<strong>τη</strong> εργασία εγκαταστάθηκε σύσ<strong>τη</strong>μαπαρακολούθησης <strong>τη</strong>ς εξέλιξης του κυκλοφοριακού κυρίως θορύβου σε έξι σημεία στον πολεοδομικόιστό <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης (Βασ. Όλγας, Πλατεία Δημοκρατίας, Αμπελόκηποι, Άνω Πόλη, Τούμπα <strong>και</strong>Καλαμαριά). Η καταγραφή του θορύβου γινόταν ανά μία ώρα με αρχή τον Οκτώβριο του 2000 <strong>και</strong>διήρκησε 24 μήνες (2 έ<strong>τη</strong>). Υπολογίσ<strong>τη</strong>κε ο δείκ<strong>τη</strong>ς L den που σχετίζεται με το βαθμό κοινής όχλησηςαπό θόρυβο <strong>και</strong> προσδιορίζεται από τον τύπο:Όπου: L day , η στάθμη περιβαλλοντικού θορύβου ημέρας (<strong>για</strong> όλες τις ημερήσιες περιόδους του έτους)σταθμισμένη ως προς Α μέση στάθμη θορύβου κατά ISO 1996-2: 1987.L evening , η στάθμη περιβαλλοντικού θορύβου απογεύματος (<strong>για</strong> όλες τις απογευματινέςπεριόδους του έτους) σταθμισμένη ως προς Α μέση στάθμη θορύβου κατά ISO 1996-2: 1987.L night , η στάθμη περιβαλλοντικού θορύβου νύκτας (<strong>για</strong> όλες τις νυκτερινές περιόδους του έτους)σταθμισμένη ως προς Α μέση στάθμη θορύβου κατά ISO 1996-2: 1987.Ως ημέρα, απόγευμα <strong>και</strong> νύκτα θεωρήθηκε χρονική διάρκεια 12, 4 <strong>και</strong> 8 ωρών αντίστοιχα ημερησίως.Σ<strong>τη</strong> δεύτερη εργασία καταγράφηκε η στάθμη θορύβου στο εμπορικό κέντρο <strong>τη</strong>ς πόλης <strong>τη</strong>ςΘεσσαλονίκης <strong>και</strong> στον ανατολικό τομέα <strong>τη</strong>ς πόλης <strong>τη</strong>ν περίοδο 2004-2007 <strong>και</strong> υπολογίσ<strong>τη</strong>κε οδείκ<strong>τη</strong>ς L den όπως προηγουμένως. Υπολογίσ<strong>τη</strong>καν επίσης οι δείκτες L eq(08-20) <strong>και</strong> L 10(18h) πουαντιστοιχούν στα μέσα επίπεδα θορύβου τις ώρες 08:00-20:00 <strong>και</strong> 06:00-24:00. Η ΕλληνικήΝομοθεσία θέτει ως ανώτερη επιτρεπόμενη στάθμη θορύβου L eq(08-20) = 67 dB(A) <strong>και</strong> L 10(18h) =70db(A).461

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 1: Μέση ετήσια τιμή L den σε 6 περιοχές <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης <strong>τη</strong>ν περίοδο 2000-2002(Πηγή: Τζεκάκης <strong>και</strong> συν. 2005)Εικόνα 2:Μέσες ημερήσιες τιμές <strong>τη</strong>ς στάθμης θορύβου (L den , L day , L night ) στο κέντρο <strong>τη</strong>ς πόλης <strong>και</strong>σ<strong>τη</strong>ν ανατολική Θεσσαλονίκη <strong>τη</strong>ν περίοδο 2004-2007 (Πηγή: Κελέσης <strong>και</strong> συν., 2008)462

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 3:Μέσες μηνιαίες <strong>τη</strong>ς στάθμης θορύβου (L den , L day , L night , L eve ) στο κέντρο <strong>τη</strong>ς πόλης <strong>και</strong>σ<strong>τη</strong>ν ανατολική Θεσσαλονίκη <strong>τη</strong>ν περίοδο 2004-2007 (Πηγή: Κελέσης <strong>και</strong> συν., 2008)Οι μέσες τιμές των δεικτών L eq(08-20) <strong>και</strong> L 10(18h) <strong>για</strong> το κέντρο <strong>τη</strong>ς πόλης <strong>τη</strong>ν περίοδο 2004-2006 ήταν71,79 db(A) <strong>και</strong> 74,21 db(A) αντίστοιχα, σαφώς υψηλότερα των ορίων <strong>τη</strong>ς Ελληνικής νομοθεσίας.Για <strong>τη</strong>ν ανατολική Θεσσαλονίκη οι δείκτες αυτοί είχαν χαμηλότερες τιμές περίπου στα όρια <strong>τη</strong>ςΕλληνικής νομοθεσίας (L eq(08-20) = 67,22 db(A) <strong>και</strong> L 10(18h) = 69,13 db(A)) <strong>τη</strong>ν περίοδο 2006-2007.ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΤην περίοδο 2000-2002 (Εικόνα 1) η υψηλότερη μέση ετήσια στάθμη θορύβου καταγράφηκε σ<strong>τη</strong>νπεριοχή <strong>τη</strong>ς οδού Βασ. Όλγας, ενώ η χαμηλότερη σ<strong>τη</strong>ν Άνω Πόλη. Οι άλλες τέσσερις περιοχές είχανενδιάμεσες τιμές. Σε όλες τις περιοχές οι χειμερινοί μήνες είχαν τις υψηλότερες τιμές <strong>και</strong> οι θερινοί τιςχαμηλότερες.Την περίοδο 2004-2007, τόσο η ημερήσια (Εικόνα 2), όσο <strong>και</strong> η μηνιαία (Εικόνα 3) μεταβολή <strong>τη</strong>ςστάθμης θορύβου ελαχιστοποιείται κατά <strong>τη</strong> θερινή περίοδο <strong>και</strong> κυρίως κατά τις βραδινές ώρες.Προφανώς, η στάθμη θορύβου συνδέεται άμεσα με τις ανθρωπογενείς δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τες <strong>και</strong> κυρίως μετο πλήθος των κυκλοφορούντων οχημάτων.Τα αποτελέσματα αυτά καταδεικνύουν το μείζον πρόβλημα ηχορύπανσης στον πολεοδομικό ιστό <strong>τη</strong>ςΘεσσαλονίκης με άμεσο αντίκτυπο σ<strong>τη</strong>ν ψυχική, πνευματική <strong>και</strong> σωματική υγεία των κατοίκων. Γιατο λόγο αυτό κρίνεται απαραί<strong>τη</strong><strong>τη</strong> η λήψη άμεσων μέτρων περιορισμού <strong>τη</strong>ς ηχορύπανσης (π.χ.εφαρμογή των υπαρχόντων νόμων <strong>για</strong> το όριο εκπομπής θορύβου από αυτοκίνητα <strong>και</strong> μηχανέςτουλάχιστον στον πολεοδομικό ιστό). Σ<strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη σήμερα υπάρχει έντονο κυκλοφοριακόπρόβλημα (λόγω κυρίως <strong>τη</strong>ς ξέφρενης αύξησης του αριθμού των οχημάτων τα τελευταία έ<strong>τη</strong>) τοοποίο εντείνεται από τις κυκλοφοριακές ρυθμίσεις εξαιτίας των σε εξέλιξη έργων κατασκευής μετρόσ<strong>τη</strong>ν πόλη. Μετά <strong>τη</strong>ν αποπεράτωση των έργων κατασκευής του μετρό <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν έναρξη <strong>τη</strong>ς λειτουργίαςτου αναμένεται αισθητή βελτίωση των συνθηκών κυκλοφορίας σ<strong>τη</strong>ν πόλη που ίσως έχει αντίκτυπο<strong>και</strong> στον περιορισμό <strong>τη</strong>ς ηχορύπανσης.463

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΔείκτες σχετικά με <strong>τη</strong> χρήση μέσων μαζικής μεταφοράς <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν ένταση κίνησης σεαυτοκινητόδρομους (Trans 1, Trans 2, Trans 3, Trans 4, Trans 6, Trans 7), μετακίνηση των κατοίκων(Popul 5), οδικό δίκτυο (Land 3), βιομηχανία (Ind 4) <strong>και</strong> υγεία των κατοίκων (Ygeia 3).ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Δημοσιευμένες εργασίες:Κελέσης Α.Γ., Τζουμάκα Π.Ν., Κούτσαρη Ε.Σ., Πετρακάκης Μ.Ι., Παπα<strong>για</strong>ννόπουλος Ν.Μ.,Τζουρέλης Γ.Α. <strong>και</strong> Ζουμάκης Ν.Μ. 2008. Τα επίπεδα ηχορύπανσης σ<strong>τη</strong>ν Κεντρική <strong>και</strong> ΑνατολικήΘεσσαλονίκη. Πρακτικά 3 ου Περιβαλλοντικού Συνεδρίου Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη.Τζεκάκης Ε., Νικολάου Κ. <strong>και</strong> Βασιλειάδης Β. 2005. Παρα<strong>τη</strong>ρητήριο θορύβου σ<strong>τη</strong>ν πόλη <strong>τη</strong>ςΘεσσαλονίκης. Πρακτικά 2 ου Περιβαλλοντικού Συνεδρίου Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Πολεοδομικό Συγκρό<strong>τη</strong>μα ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2000-2002 <strong>και</strong> 2004-2007Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Τα στοιχεία θεωρείται ότι προέρχονται από αξιόπιστες μετρήσεις.Αδυναμίες: Έλλειψη <strong>και</strong> δυσκολία ανεύρεσης περαιτέρω δεδομένων.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΤα επόμενα έ<strong>τη</strong> αναμένεται να υπάρξουν επίσημα στοιχεία από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. (βλέπε ενό<strong>τη</strong>τα«Σκοπιμό<strong>τη</strong>τα ένταξης δείκ<strong>τη</strong> στο σύσ<strong>τη</strong>μα»).ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-464

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗYgeia 2ΠΡΟΣΔΟΚΙΜΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΖΩΗΣΘεματική περιοχή:ΥγείαDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΠεριγράφεται η διαχρονική εξέλιξη του προσδόκιμου χρόνου ζωής του συνόλου του πληθυσμού,καθώς <strong>και</strong> των δύο φύλων χωριστά σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα <strong>τη</strong>ν περίοδο 1990-2006. Προσδόκιμος χρόνος ζωήςείναι ο χρόνος που αναμένεται να ζήσει ένα νεογέννητο άτομο.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΠαρα<strong>τη</strong>ρείται αύξηση του προσδόκιμου χρόνου ζωής <strong>και</strong> στις τρεις κα<strong>τη</strong>γορίες (σύνολο πληθυσμού,άνδρες, γυναίκες) <strong>τη</strong>ν περίοδο 1990-2006. Για το σύνολο των ανθρώπων <strong>και</strong> τις γυναίκες η αύξησηανέρχεται σε 3 έ<strong>τη</strong> <strong>και</strong> <strong>για</strong> τους άνδρες σε 2 έ<strong>τη</strong>.465

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠΡΟΣΔΟΚΙΜΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΖΩΗΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Ygeia 2 «Προσδόκιμος χρόνος ζωής» επιλέχθηκε επειδή αντανακλά <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα <strong>τη</strong>ςιατρικής περίθαλψης <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς διαβίωσης των κατοίκων. Χαμηλό προσδόκιμο ζωής μπορεί νασυσχετιστεί με χαμηλή ποιό<strong>τη</strong>τα ζωής <strong>και</strong> αντίστροφα. Θεωρείται σημαντικός δείκ<strong>τη</strong>ς πουσυσχετίζεται με <strong>τη</strong>ν πρόοδο <strong>και</strong> τον εκπολιτισμό των κατοίκων μιας χώρας.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΤα στοιχεία προέρχονται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) <strong>και</strong> αναφέρονται σε επίπεδοχώρας.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1: Προσδόκιμος χρόνος ζωής στο σύνολο του πληθυσμού <strong>τη</strong>ς Ελλάδας <strong>και</strong> ανά φύλοΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΟ προσδόκιμος χρόνος ζωής των Ελλήνων αυξήθηκε κατά 3,9% περίπου <strong>τη</strong>ν περίοδο 1990-2006.Έτσι, ένα νεογέννητο σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα το έτος 2006 αναμένεται να ζήσει κατά μέσο όρο 80,0 έ<strong>τη</strong>.Ο προσδόκιμος χρόνος ζωής <strong>για</strong> τις γυναίκες αυξήθηκε κατά 3,8% περίπου <strong>τη</strong>ν ίδια περίοδο. Το έτος2006 ανήλθε στα 82,0 έ<strong>τη</strong>, δηλαδή 5 έ<strong>τη</strong> περισσότερα από τον αντίστοιχο των ανδρών. Η αύξηση <strong>για</strong>τους άνδρες <strong>τη</strong>ν ίδια περίοδο ήταν <strong>τη</strong>ς τάξης του 2,7 %, σαφώς μικρότερη από εκείνη των γυναικών.Η αύξηση του προσδόκιμου χρόνου ζωής <strong>τη</strong>ν περίοδο 1990-2006 θεωρείται ικανοποιητική,αντανακλώντας βελτιωμένη ποιό<strong>τη</strong>τα ζωής <strong>και</strong> με πληρέστερη ιατροφαρμακευτική κάλυψη <strong>για</strong> τουςκατοίκους <strong>τη</strong>ς Ελλάδας.466

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΟ προσδόκιμος χρόνος ζωής σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα αυξήθηκε με πιο αργό ρυθμό από τον αντίστοιχο άλλωνΕυρωπαϊκών κρατών, με αποτέλεσμα ο προσδόκιμος χρόνος ζωής σ<strong>τη</strong> χώρα μας σήμερα ναυπολείπεται έναντι πολλών Ευρωπαϊκών κρατών, σε αντίθεση με τα παλαιότερα έ<strong>τη</strong>. Συγκεκριμένα,το έτος 1995 ο προσδόκιμος χρόνος ζωής των αρρένων σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα ήταν υψηλότερος από ότι σεάλλες 24 χώρες (σε σύνολο 28), το 2000 σε 21 (29 χώρες) <strong>και</strong> το 2005 σε 18 (30 χώρες). Ανάλογητάση παρα<strong>τη</strong>ρείται <strong>και</strong> <strong>για</strong> τον προσδόκιμο χρόνος ζωής των γυναικών, όπου το έτος 1995 η χώρα μαςβρισκόταν σ<strong>τη</strong>ν 10η θέση (σε σύνολο 28 χωρών), έπεσε το 2000 σ<strong>τη</strong> 13η θέση (29 χώρες) <strong>και</strong>σημείωσε περαιτέρω πτώση, με αποτέλεσμα το έτος 2006 η χώρα μας να κατατάσσεται σ<strong>τη</strong>ν 17η θέση(30 χώρες).ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δεικ<strong>τη</strong>ς Ygeia 2 συνδέεται άμεσα με τον δείκ<strong>τη</strong> που σχετίζεται με <strong>τη</strong>ν υγεία των κατοίκων(Ygeia 3).ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (World Health Organization - WHO): Επίσημη ιστοσελίδα τουφορέαΧωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: ΕλλάδαΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 1990, 2000, 2006Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από δεδομένα αξιόπιστου φορέα (Παγκόσμιος ΟργανισμόςΥγείας) σχετικού με <strong>τη</strong> θεματική περιοχή του δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων <strong>για</strong> το Νομό Θεσσαλονίκης.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 3Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΤα δεδομένα αφορούν στο σύνολο των κατοίκων <strong>τη</strong>ς Ελλάδας. Θεωρείται όμως πως ο προσδόκιμοςχρόνος ζωής στο Νομό Θεσσαλονίκης δεν αποκλίνει σημαντικά από τον αντίστοιχο χρόνο σε όλη <strong>τη</strong>χώρα <strong>και</strong> επομένως η χρήση των πανελλαδικών στοιχείων παρέχει <strong>τη</strong>ν απαιτούμενη πληροφορία μεαξιοπιστία <strong>και</strong> εγκυρό<strong>τη</strong>τα.467

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ468

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗYgeia 3ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΙΤΙΕΣ ΘΑΝΑΤΟΥΘεματική περιοχή:ΥγείαDriving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΠΕΡΙΓΡΑΦΗΠεριγράφεται η διαχρονική εξέλιξη <strong>τη</strong>ς θνησιμό<strong>τη</strong>τας <strong>και</strong> των εισαγωγών σε νοσοκομεία του ΝομούΘεσσαλονίκης που οφείλονται σε ασθένειες του αναπνευστικού συστήματος, καρδιοαγγειακά,καρκίνο, ψυχικές <strong>και</strong> νευροφυτικές ασθένειες <strong>και</strong> αυτοκτονίες.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΗ συνολική θνησιμό<strong>τη</strong>τα καθώς <strong>και</strong> η θνησιμό<strong>τη</strong>τα που οφείλεται σε καρδιοαγγειακές, αναπνευστικές<strong>και</strong> καρκινικές αιτίες στο Νομό Θεσσαλονίκης δια<strong>τη</strong>ρείται περίπου σταθερή <strong>τη</strong>ν περίοδο 2001-2004.Την ίδια περίοδο παρα<strong>τη</strong>ρείται αύξηση των αυτοκτονιών (εξακολουθούν όμως να κυμαίνονται σειδιαίτερα χαμηλό επίπεδο) ενώ αντίθετα υπήρξε μείωση των θανάτων λόγω ψυχικών <strong>και</strong>νευροφυτικών παθήσεων.Ο αριθμός των εισαγωγών στα νοσοκομεία του Νομού Θεσσαλονίκης αυξήθηκε <strong>για</strong> όλες τιςασθένειες που εξετάσ<strong>τη</strong>καν <strong>τη</strong>ν περίοδο 2001-2004.469

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΝΟΣΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΙΤΙΕΣ ΘΑΝΑΤΟΥΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Ygeia 3 «Νοσήματα <strong>και</strong> αιτίες θανάτου» επιλέχθηκε επειδή η κα<strong>τη</strong>γοριοποίηση τωννοσημάτων <strong>και</strong> των αιτιών θανάτου είναι χρήσιμη στον καθορισμό των κυριότερων αιτιώννοσηρό<strong>τη</strong>τας <strong>και</strong> θνησιμό<strong>τη</strong>τας, <strong>τη</strong>ν αναζή<strong>τη</strong>ση των αιτιών τους <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν αποτελεσματικότερηπρόληψή τους.Η εμφάνιση περιστατικών ασθένειας του αναπνευστικού συστήματος έχει σχέση με <strong>τη</strong>ν ατμοσφαιρικήρύπανση <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα του αέρα. Ισχυρή συσχέτιση εμφάνισης περιστατικών άσθματος σεπεριοχές με αυξημένη συγκέντρωσης όζοντος έχουν διαπιστωθεί σε πολιτείες των ΗΠΑ <strong>και</strong> τουΚαναδά. Τα παιδιά είναι το πιο ευάλωτο τμήμα του πληθυσμού σε αυξημένες συγκεντρώσεις τουσυγκεκριμένου ρύπου. Οι καρδιαγγειακές παθήσεις <strong>και</strong> ο καρκίνος συχνά συσχετίζονται με <strong>τη</strong>ν υψηλήατμοσφαιρική ρύπανση, το κάπνισμα, το σύγχρονο τρόπο ζωής <strong>και</strong> διατροφής <strong>και</strong> αποτελούν έντονοπρόβλημα <strong>τη</strong>ς εποχής μας, κυρίως στα αναπτυγμένα κρά<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς Ευρώπης <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς Αμερικής. Όσοαφορά τις ψυχικές <strong>και</strong> νευροφυτικές ασθένειες <strong>και</strong> τις αυτοκτονίες, αυτές συνδέονται περισσότερο με<strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα ζωής, το άγχος καθώς επίσης <strong>και</strong> με το κληρονομικό ιστορικό των ασθενών.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΤα στοιχεία θνησιμό<strong>τη</strong>τας <strong>και</strong> νοσηρό<strong>τη</strong>τας ανά αίτιο παρέχονται από <strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ. Με βάση το διεθνήκώδικα ασθενειών (International Code of Disease – ICD), κα<strong>τη</strong>γοριοποιούνται σε αίτιακαρδιαγγειακά, αναπνευστικά, καρκίνους, ψυχικές <strong>και</strong> νευροφυτικές ασθένειες <strong>και</strong> καρκίνους. Ταστοιχεία νοσηρό<strong>τη</strong>τας που παρέχονται από <strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ αφορούν εισαγωγές σε νοσοκομεία του ΝομούΘεσσαλονίκης. Αναφορικά με τις εισαγωγές σε νοσοκομεία <strong>για</strong> καρκινογενείς παθήσεις,συμπεριλαμβάνονται επίσης <strong>και</strong> οι εισαγωγές <strong>για</strong> καλοήθη νεοπλάσματα.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΕικόνα 1:Ολική θνησιμό<strong>τη</strong>τα <strong>και</strong> θνησιμό<strong>τη</strong>τα από καρδιαγγειακά, αναπνευστικά <strong>και</strong> καρκινικάαίτια ανά 100.000 κατοίκους στο Νομό Θεσσαλονίκης470

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ14Θάνατοι/100.000 κατοίκους1210864202001 2002 2003 2004Ψυχικές <strong>και</strong> νευροφυτικές ασθένειεςΑυτοκτονίεςΕικόνα 2: Θνησιμό<strong>τη</strong>τα από ψυχικές <strong>και</strong> νευροφυτικές ασθένειες <strong>και</strong> αυτοκτονίες ανά 100.000κατοίκους <strong>και</strong> ανά αίτιο στο Νομό ΘεσσαλονίκηςΕικόνα 3: Εισαγωγές σε νοσοκομεία ανά 100.000 κατοίκους <strong>και</strong> ανά αίτιο στο Νομό Θεσσαλονίκης471

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΑπό τις Εικόνες 1 <strong>και</strong> 2 προκύπτει ότι τα καρδιαγγειακά αίτια (ισχαιμική καρδιοπάθεια, καρδιακήαρρυθμία, εγγεφαλικό, κ.ά.) ευθύνονται <strong>για</strong> ένα μεγάλο ποσοστό θανάτων - σχεδόν το 50%.Ακολουθούν οι θάνατοι από καρκινογενείς παθήσεις (περίπου 28%) <strong>και</strong> αναπνευστικά αίτια (περίπου7%), ενώ αρκετά πιο χαμηλά είναι τα περιστατικά που οφείλονται σε ψυχικές <strong>και</strong> νευροφυτικέςασθένειες (1,5%) <strong>και</strong> σε αυτοκτονίες (0,3%). Αξίζει να σημειωθεί ότι τα ποσοστά των αυτοκτονιών,αν <strong>και</strong> χαμηλά, παρουσιάζουν άνοδο από το 2001 (0,27%) ως το 2004 (0,37%). Αντίθετα, οι θάνατοιαπό ψυχικές <strong>και</strong> νευροφυτικές ασθένειες έχουν ελαφρώς πτωτική τάση <strong>τη</strong>ν περίοδο 2001-2004.Αντίστοιχα, παρα<strong>τη</strong>ρείται από τα στοιχεία νοσηρό<strong>τη</strong>τας ότι τα καρδιαγγειακά αίτια οφείλονται <strong>και</strong> <strong>για</strong>ένα πολύ μεγάλο αριθμό εισαγωγών σε νοσοκομεία (περίπου 2.700 ανά 100.000 κατοίκους) <strong>και</strong>ακολουθούν οι εισαγωγές <strong>για</strong> καρκινογενείς παθήσεις (περίπου 1.750 ανά 100.000 κατοίκους), <strong>για</strong>αναπνευστικές παθήσεις (περίπου 1.000 ανά 100.000 κατοίκους) <strong>και</strong> τέλος <strong>για</strong> ψυχικές <strong>και</strong>νευροφυτικές παθήσεις (περίπου 650 ανά 100.000 κατοίκους).Ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι τα περιστατικά νοσηρό<strong>τη</strong>τας αυξάνουν κάθε έτος <strong>τη</strong>ν περίοδο2001-2004. Εξαίρεση αποτελούν οι εισαγωγές <strong>για</strong> αναπνευστικές παθήσεις όπου δεν παρα<strong>τη</strong>ρήθηκεουσιώδης μεταβολή μεταξύ των ετών 2003 <strong>και</strong> 2004.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δεικ<strong>τη</strong>ς Ygeia 3 συνδέεται άμεσα με τον δείκ<strong>τη</strong> που σχετίζεται με το προσδόκιμο χρόνο ζωής τωνκατοίκων (Ygeia 2).472

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα, αλλά <strong>και</strong> κατόπιν επιστολής.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2001-2004Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από δεδομένα αξιόπιστου φορέα (ΕΣΥΕ).Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων μετά το έτος 2004. Τα δεδομένα αντιστοιχούν στο σύνολο τωνασθενών που εισήχθησαν στα νοσοκομεία του Νομού Θεσσαλονίκης <strong>και</strong> επομένωςσυμπεριλαμβάνονται <strong>και</strong> οι ασθενείς που διαμένουν <strong>και</strong> σε άλλες περιοχές <strong>τη</strong>ς βόρειας Ελλάδας.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΠρόκειται <strong>για</strong> στοιχεία που δεν ανταποκρίνονται αποκλειστικά στους κατοίκους του ΝομούΘεσσαλονίκης, αφού στα νοσοκομεία του Νομού προσέρχονται ασθενείς <strong>και</strong> από άλλες περιοχές <strong>τη</strong>ςΒόρειας Ελλάδας. Παρόλα αυτά το μεγαλύτερο μέρος των εισερχόμενων ασθενών προέρχεται από τοΝομό Θεσσαλονίκης <strong>και</strong> επομένως η γενικότερη τάση που απορρέει από <strong>τη</strong> χρήση αυτών τωνστοιχείων θεωρείται ότι αντικατοπτρίζει με αξιοπιστία <strong>και</strong> εγκυρό<strong>τη</strong>τα <strong>τη</strong>ν πραγματική τάση πουεπικρατεί στο Νομό.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-473

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ474

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΕΡΕΥΝΑ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ475

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗEdu 1ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΕκπαίδευση – Έρευνα & ΤεχνολογίαΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς εκφράζει τον αριθμό των ερευνητών σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ. Με <strong>τη</strong>ν ονομασία ερευνητικό προσωπικόορίζονται το Διδακτικό προσωπικό των ΑΕΙ <strong>και</strong> ΤΕΙ, οι υποψήφιοι διδάκτορες, οι ερευνητές πουεργάζονται σε ερευνητικά κέντρα <strong>και</strong> Ινστιτούτα, καθώς <strong>και</strong> οι Ειδικοί Λειτουργικοί Επιστήμονες(ΕΛΕ) των ερευνητικών κέντρων.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΤην περίοδο 2003-2007, το Διδακτικό προσωπικό στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης(ΑΠΘ) (Καθηγητές, Αναπληρωτές Καθηγητές, Επίκουροι Καθηγητές, Λέκτορες, Συμβασιούχοι βάσειτου Ν.407) παρουσίασε γενικότερα αυξητική τάση. Πιο συγκεκριμένα, οι Καθηγητές παρουσίασαναύξηση κατά 11,05%, οι Αναπληρωτές Καθηγητές κατά 58,33%, οι Επίκουροι Καθηγητές κατά21,07%, οι Λέκτορες κατά 32,32%, ενώ οι Συμβασιούχοι βάσει του Ν.407 μειώθηκαν κατά 15,04%.Όσο αφορά στους υποψήφιους διδάκτορες του ΑΠΘ, <strong>τη</strong>ν περίοδο 2003-2006 παρουσίασαναξιοσημείω<strong>τη</strong> αύξηση <strong>τη</strong>ς τάξης του 68,93% (από 2.520 σε 4.257), ενώ <strong>τη</strong>ν περίοδο 2006-2007μειώθηκαν κατά 1,95% φτάνοντας τους 4.174. Στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Οικονομικών <strong>και</strong>Κοινωνικών Επισ<strong>τη</strong>μών <strong>τη</strong>ν περίοδο 2003-2007 το Διδακτικό προσωπικό όλων των τμημάτων, απόόλες τις βαθμίδες (Καθηγητές, Αναπληρωτές Καθηγητές, Επίκουροι Καθηγητές, Λέκτορες)κυμαίνεται στα ίδια περίπου επίπεδα (μεταξύ 30-40 άτομα). Ειδικά <strong>για</strong> τους Συμβασιούχους βάσει τουΝ.407 αυτοί κυμαίνονται σε υψηλότερα επίπεδα <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν αντίστοιχη περίοδο, καθώς ο αριθμός τουςκυμάνθηκε από 70 σε 120 άτομα. Σχετικά με το Ερευνητικό προσωπικό που αναλογεί στοΑλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα (ΑΤΕΙ) Θεσσαλονίκης, οι Μόνιμοι Εκπαιδευτικοί <strong>για</strong>το 2003 ήταν 373 άτομα, το 2004 μειώθηκε κατά 2,95% (362 άτομα), το 2005 αυξήθηκε στα 364άτομα, το 2006 μειώθηκε στα 354 άτομα, ενώ το 2007 έφτασε τα 308 άτομα. Τέλος, το 2008αυξήθηκαν κατά 7,14% φτάνοντας τα 330 άτομα. Στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος (ΔΙΠΑΕ), τοοποίο έχει ως έδρα <strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη, εργάζονται συνολικά τρεις Ακαδημαϊκοί Βοηθοί με Σύμβασηέργου. Τέλος, στο Εθνικό Κέντρο Έρευνας <strong>και</strong> Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ), παρα<strong>τη</strong>ρείται μιασυνεχής ετήσια αύξηση στο Ερευνητικό προσωπικό, με εξαίρεση <strong>τη</strong>ν περίοδο 2005-2006, <strong>και</strong> μιασταθεροποίηση <strong>τη</strong>ς τιμής που αφορά στους Ειδικούς Λειτουργικούς Επιστήμονες από το 2003 έως το2006.476

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Edu 1 «Ερευνητικό προσωπικό» επιλέχθηκε να ενταχθεί στο Σύσ<strong>τη</strong>μα Δεικτών λόγω <strong>τη</strong>ςσημαντικό<strong>τη</strong>τας που έχει η έρευνα σ<strong>τη</strong>ν πρόοδο <strong>τη</strong>ς επιστήμης <strong>και</strong> <strong>τη</strong> βελτίωση <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας ζωήςτων ανθρώπων. Η <strong>συσ<strong>τη</strong>μα</strong>τική <strong>και</strong> διαρκής έρευνα του τοπικού ερευνητικού προσωπικού συμβάλλειουσιαστικά <strong>και</strong> αποτελεσματικά στον έλεγχο, τον εντοπισμό, <strong>τη</strong>ν πρόληψη <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν αντιμετώπισηκαθημερινών προβλημάτων, καθένα από τα οποία ασκεί <strong>τη</strong>ν δική του πίεση στο περιβάλλον.Παράλληλα, οι νέες τεχνολογίες <strong>και</strong> τα σύγχρονα εργαλεία που αναπτύσσονται από Πανεπιστήμια <strong>και</strong>Ερευνητικά Κέντρα ενισχύουν <strong>τη</strong>ν επιχειρηματικό<strong>τη</strong>τα <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν ανταγωνιστικό<strong>τη</strong>τα των τοπικώνεπιχειρήσεων.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζεται με <strong>τη</strong>ν καταγραφή του αριθμού των ερευνητών (Διδακτικό προσωπικό,διδάσκοντες συμβασιούχοι βάσει του Νόμου 407, υποψήφιοι διδάκτορες) που υπάρχουν σ<strong>τη</strong>ν περιοχήευθύνης του ΟΡΘ από τα διάφορα Εκπαιδευτικά <strong>και</strong> Ερευνητικά Ιδρύματα. Συγκεκριμένα, η συλλογήτων στοιχείων πραγματοποιείται από τα αρμόδια τμήματα του Αριστοτέλειου Πανεπισ<strong>τη</strong>μίουΘεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.), του Αλεξάνδρειου Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος (ΑΤΕΙ)Θεσσαλονίκης, του Πανεπισ<strong>τη</strong>μίου Μακεδονίας Οικονομικών <strong>και</strong> Κοινωνικών Επισ<strong>τη</strong>μών, τουΔιεθνούς Πανεπισ<strong>τη</strong>μίου Ελλάδος, καθώς <strong>και</strong> του Εθνικού Κέντρου Έρευνας <strong>και</strong> ΤεχνολογικήςΑνάπτυξης (ΕΚΕΤΑ), που δρασ<strong>τη</strong>ριοποιούνται σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ700Διδακτικό προσωπικό ανά βαθμίδα (Α.Π.Θ.)60050040030020010002003-2004 2004-2005 2005-2006 2006-2007Καθηγητές Αναπληρωτές Καθηγητές Επίκουροι Καθηγητές Λέκτορες Συμβασιούχοι Ν.407Εικόνα 1: Διδακτικό προσωπικό του ΑΠΘ ανά βαθμίδα477

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ4.5004.000Υποψήφιοι διδάκτορες (Α.Π.Θ.)3.5003.0002.5002.0001.5001.00050002003-2004 2004-2005 2005-2006 2006-2007Εικόνα 2: Υποψήφιοι διδάκτορες όλων των σχολών ΑΠΘΔιδακτικό προσωπικό ανά βαθμίδα (ΠαΜακ)1201008060402002003-2004 2004-2005 2005-2006 2006-2007Καθηγητές Αναπληρωτές Καθηγητές Επίκουροι Καθηγητές Λέκτορες Συμβασιούχοι Ν.407Εικόνα 3: Διδακτικό προσωπικό του Πανεπισ<strong>τη</strong>μίου Μακεδονίας Οικονομικών <strong>και</strong> ΚοινωνικώνΕπισ<strong>τη</strong>μών ανά βαθμίδα478

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ350Υποψήφιοι διδάκτορες (ΠαΜακ)3002502001501005002003-2004 2004-2005 2005-2006 2006-2007Εικόνα 4: Υποψήφιοι διδάκτορες όλων των τμημάτων του Πανεπισ<strong>τη</strong>μίου Μακεδονίας Οικονομικών<strong>και</strong> Κοινωνικών Επισ<strong>τη</strong>μώνΑριθμός Μόνιμων εκπαιδευτικών (A.Τ.Ε.Ι. Θεσ/νίκης)4003503002502002003 2004 2005 2006 2007 2008Εικόνα 5: Μόνιμοι εκπαιδευτικοί του Αλεξάνδρειου Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος(Α.Τ.Ε.Ι.) Θεσσαλονίκης479

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ306Ερευνητικό προσωπικό25201510554321Ειδικοί Λειτουργικοί Επιστήμονες02000 2001 2002 2003 2004 2005 20060Ερευνητικό ΠροσωπικόΕιδικοί Λειτουργικοί Επιστήμονες (Ε.Λ.Ε.)Εικόνα 6: Ερευνητικό προσωπικό <strong>και</strong> Ειδικοί Λειτουργικοί Επιστήμονες του Εθνικού ΚέντρουΈρευνας <strong>και</strong> Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ)480

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΑπό τα αποτελέσματα που προέκυψαν μετά <strong>τη</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενης πληροφορίας <strong>για</strong> τοερευνητικό προσωπικό που αντιστοιχεί στα Εκπαιδευτικά <strong>και</strong> Ερευνητικά Ιδρύματα <strong>τη</strong>ς περιοχήςευθύνης του ΟΡΘ προκύπτουν τα ακόλουθα αποτελέσματα: Σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 1 παρουσιάζεται ηδιαχρονική εξέλιξη του Διδακτικού προσωπικού ανά βαθμίδα στο ΑΠΘ, συμπεριλαμβανομένων <strong>και</strong>των Συμβασιούχων βάσει του Ν. 407. Παρα<strong>τη</strong>ρώντας το γράφημα προκύπτει ότι <strong>τη</strong>ν περίοδο 2003-2007 (Εικόνα 1) υπάρχει γενικότερα μια αυξητική τάση σε κάθε μία από τις τέσσερις βαθμίδες(Καθηγητές, Αναπληρωτές Καθηγητές, Επίκουροι Καθηγητές, Λέκτορες), με εξαίρεση τουςΣυμβασιούχους βάσει του Ν.407. Πιο συγκεκριμένα, οι Καθηγητές <strong>τη</strong>ν περίοδο 2003-2007αυξήθηκαν από 588 άτομα σε 653 άτομα, αύξηση <strong>τη</strong>ς τάξης του 11,05%, οι Αναπληρωτές Καθηγητέςαυξήθηκαν κατά 58,33% (από 384 σε 608 άτομα), οι Επίκουροι Καθηγητές αυξήθηκαν κατά 21,07%(από 413 σε 500 άτομα) <strong>και</strong> οι Λέκτορες αυξήθηκαν κατά 32,32% (από 396 σε 524 άτομα). Αντίθετα,<strong>τη</strong>ν αντίστοιχη περίοδο οι Συμβασιούχοι βάσει του Ν. 407 μειώθηκαν κατά 15,04%, καθώςελαττώθηκαν από 226 άτομα σε 192. Στο ερευνητικό προσωπικό του ΑΠΘ προστίθενται <strong>και</strong> οιυποψήφιοι διδάκτορες (Εικόνα 2) από όλες τις σχολές <strong>και</strong> τα επιμέρους τμήματα. Συγκεκριμένα,παρα<strong>τη</strong>ρείται μία αξιοσημείω<strong>τη</strong> αύξηση <strong>τη</strong>ς τάξης του 68,65% μεταξύ των ακαδημαϊκών ετών 2003-2004 με 2004-2005 καθώς ο αριθμός αυτών κυμάνθηκε από 2.520 άτομα σε 4.250 άτομα. Κατά ταεπόμενα Ακαδημαϊκά έ<strong>τη</strong> παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε μια σχετική διακύμανση, καθώς το 2005-2006 σημειώθηκεαύξηση μόλις κατά 0,16% με τους υποψήφιους διδάκτορες να φτάνουν τους 4.257, ενώ το 2006-2007παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε μείωση <strong>τη</strong>ς τάξης του 1,95% (από 4.257 σε 4.174 άτομα).Σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 3 απεικονίζεται το Διδακτικό προσωπικό του Πανεπισ<strong>τη</strong>μίου Μακεδονίας Οικονομικών<strong>και</strong> Κοινωνικών Επισ<strong>τη</strong>μών (ΠαΜακ) <strong>και</strong> συγκεκριμένα η διαχρονική εξέλιξη των Καθηγητών ανάβαθμίδα, συμπεριλαμβανομένου <strong>και</strong> των Συμβασιούχων βάσει του Ν.407 <strong>τη</strong>ν περίοδο 2003-2007.Παρα<strong>τη</strong>ρείται ότι ο αριθμός των Καθηγητών από όλες τις βαθμίδες (Καθηγητές, ΑναπληρωτέςΚαθηγητές, Επίκουροι Καθηγητές, Λέκτορες) <strong>τη</strong>ν αντίστοιχη περίοδο κυμαίνεται στα ίδια περίπουεπίπεδα (μεταξύ 30-40 άτομα). Από αυτούς, <strong>τη</strong> μεγαλύτερη αύξηση παρουσίασαν οι Λέκτορες μεποσοστό αύξησης 31,03% καθώς αυξήθηκαν από 29 σε 38 άτομα, ενώ οι Καθηγητές παρουσίασανμείωση κατά 5,26% (από 38 σε 36), οι Αναπληρωτές Καθηγητές παρουσίασαν αύξηση κατά 7,89%(από 38 σε 41) <strong>και</strong> οι Συμβασιούχοι βάσει του Ν. 407 κυμάνθηκαν σε υψηλότερα επίπεδα, με τοναριθμό αυτών να φτάνει από 70 άτομα το 2003-2004 τα 120 το 2004-2005 <strong>και</strong> κατόπιν να μειώνονταισε 82 <strong>και</strong> 99 κατά τις περιόδους 2005-2006 <strong>και</strong> 2006-2007 αντίστοιχα. Αντίστοιχα με το ΑΠΘ, στοερευνητικό προσωπικό προστίθενται <strong>και</strong> οι υποψήφιοι διδάκτορες όλων των τμημάτων του ΠαΜακ(Εικόνα 4). Στο αντίστοιχο γράφημα παρουσιάζεται η διαχρονική εξέλιξη αυτών μεταξύ των ετών2003-2007. Πιο αναλυτικά, <strong>τη</strong>ν περίοδο 2003-2004 με 2004-2005 ο αριθμός των υποψήφιωνδιδακτόρων παρουσίασε μείωση κατά 14,47% (από 304 σε 260), ενώ το 2005-2006 παρουσίασεαύξηση κατά 8,46% φτάνοντας τους 282 <strong>και</strong> το 2006-2007 αύξηση κατά 6,03% φτάνοντας τους 299υποψήφιους διδάκτορες.Σχετικά με το Ερευνητικό προσωπικό του Αλεξάνδρειου Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος(ΑΤΕΙ) Θεσσαλονίκης (Εικόνα 5) το σύνολο των Μόνιμων Εκπαιδευτικών διαμορφώνεται διαχρονικάως εξής: Το 2003 ήταν 373 άτομα, το 2004 μειώθηκε κατά 2,95% σε 362 άτομα, το 2005 αυξήθηκεκατά δύο άτομα (364), το 2006 μειώθηκε <strong>και</strong> πάλι σε 354 άτομα, το 2007 έφτασε τα 308 άτομα.Εντούτοις, το 2008 σημειώνεται αύξηση κατά 7,14% με τον αριθμό των Μόνιμων εκπαιδευτικών ναανέρχεται σε 330 άτομα.Στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος (ΔΙΠΑΕ) με έδρα <strong>τη</strong> Θεσσαλονίκη εργάζονται συνολικά τρειςΑκαδημαϊκοί Βοηθοί με Σύμβαση έργου.481

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤέλος, όσο αφορά στο Ερευνητικό Προσωπικό <strong>και</strong> τους Ειδικούς Λειτουργικούς Επιστήμονες τουΕθνικού Κέντρου Έρευνας <strong>και</strong> Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) (Εικόνα 6), παρα<strong>τη</strong>ρείται μιασυνεχής ετήσια αύξηση στο Ερευνητικό προσωπικό, με εξαίρεση <strong>τη</strong>ν περίοδο 2005-2006, <strong>και</strong> μιασταθεροποίηση σ<strong>τη</strong>ν τιμή που αφορά στους Ειδικούς Λειτουργικούς Επιστήμονες από το 2003 έως το2006.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΣε πανελλαδικό επίπεδο, ο αριθμός των υποψήφιων διδακτόρων διαμορφώνεται όπως φαίνεται σ<strong>τη</strong>νΕικόνα 7.25.00020.000Υποψήφιοι διδάκτορες15.00010.0005.00002003-2004 2004-2005 2005-2006 2006-2007Εικόνα 7: Υποψήφιοι διδάκτορες όλων των Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων <strong>τη</strong>ς χώραςΠαρα<strong>τη</strong>ρείται ότι ο αριθμός των υποψήφιων διδακτόρων συνολικά <strong>για</strong> όλα τα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα<strong>τη</strong>ς χώρας παρουσιάζει αυξητική τάση με τον αριθμό αυτών να κυμαίνεται από 13.882 άτομα το έτος2003-2004 σε 20.008 το έτος 2006-2007, αύξηση <strong>τη</strong>ς τάξης του 44,13%. Σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 8παρουσιάζεται ο αριθμός των Μελών Δ.Ε.Π. ανά βαθμίδα στο σύνολο των Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων<strong>τη</strong>ς χώρας <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο 2003-2007.482

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ3.000Διδακτικό προσωπικό ανά βαθμίδα2.5002.0001.5001.0005002003-2004 2004-2005 2005-2006 2006-2007Καθηγητές Αναπληρωτές Καθηγητές Επίκουροι Καθηγητές Λέκτορες Συμβασιούχοι Ν.407Εικόνα 8: Διδακτικό προσωπικό ανά βαθμίδα όλων των Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων <strong>τη</strong>ς χώραςΜε βάση <strong>τη</strong>ν Εικόνα 8 παρα<strong>τη</strong>ρείται ότι ο αριθμός των Καθηγητών σε καθεμία από τις τέσσεριςβαθμίδες (Καθηγητές, Αναπληρωτές Καθηγητές, Επίκουροι Καθηγητές, Λέκτορες) καθώς <strong>και</strong> οαριθμός των Συμβασιούχων βάσει του Ν. 407, παρουσιάζουν αυξητική τάση καθ’ όλη <strong>τη</strong>ν περίοδο2003-2007. Πιο συγκεκριμένα, οι Καθηγητές αυξήθηκαν από 2.185 σε 2.304 (5,45%), οιΑναπληρωτές Καθηγητές αυξήθηκαν από 1.726 σε 2.241 (29,84%), οι Επίκουροι Καθηγητέςαυξήθηκαν από 2.046 σε 2.492 (21,80%), οι Λέκτορες αυξήθηκαν από 1.581 σε 2.006 άτομα(26,88%) <strong>και</strong> τέλος οι Συμβασιούχοι του Ν. 407 αυξήθηκαν από 2.278 σε 2.389 (4,87%). Σημειώνεταιότι <strong>για</strong> τις χρονιές 2003-2004 <strong>και</strong> 2004-2005 στο σύνολο των Καθηγητών ανά βαθμίδα δενπεριλαμβάνονται όσοι ανήκουν σ<strong>τη</strong>ν Ιατρική σχολή Αθηνών, καθώς σ<strong>τη</strong> συγκεκριμένη σχολή υπήρξεπρόβλημα μηχανογράφησης.Όσο αφορά στο Μόνιμο Εκπαιδευτικό προσωπικό όλων των Τ.Ε.Ι. <strong>τη</strong>ς χώρας, κατά το ακαδημαϊκόέτος 2004-2005 οι Μόνιμοι εκπαιδευτικοί ανέρχονταν σε 2.818 (άνδρες <strong>και</strong> γυναίκες) <strong>και</strong> αντίστοιχατο ακαδημαϊκό έτος 2005-2006 ο αριθμός αυτός αυξήθηκε στους 2.867 (άνδρες <strong>και</strong> γυναίκες).ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ-483

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα.Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης - Τμήμα Σπουδών: Προσωπική επικοινωνία με τιςδιοικητικές υπαλλήλους κ. Χρυσοβελίδου <strong>και</strong> κ Βαγιάνου, <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν παραχώρηση στοιχείων τουτμήματος που αφορούν στους υποψήφιους διδάκτορες του ΑΠΘ.Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης - Τμήμα Δημοσίων Σχέσεων: Προσωπική επικοινωνία με<strong>τη</strong> διοικητική υπάλληλο κ. Συμεωνίδου, <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν παραχώρηση στοιχείων του τμήματος που αφορούνστα Μέλη Δ.Ε.Π. του ΑΠΘ.Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα (ΑΤΕΙ) Θεσσαλονίκης: Προσωπική επικοινωνία μετον διοικητικό υπάλληλο κ. Σινιρίδη, <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν παραχώρηση στοιχείων του τμήματος που αφορούνστους εκπαιδευτικούς του Α.Τ.Ε.Ι..Εθνικό Κέντρο Έρευνας <strong>και</strong> Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ): Προσωπική επικοινωνία μεδιοικητικούς υπαλλήλους του Ερευνητικού Κέντρου.Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Οικονομικών <strong>και</strong> Κοινωνικών Επισ<strong>τη</strong>μών: Επικοινωνία με διοικητικόυπάλληλο του Τμήματος Δημοσίων Σχέσεων του Πανεπισ<strong>τη</strong>μίου Μακεδονία <strong>για</strong> παραχώρησηστοιχείων που αφορούν στα Μέλη Δ.Ε.Π..Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος (ΔΙΠΑΕ): Προσωπική επικοινωνία με τον διοικητικό υπάλληλο κ.Καβάκα <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν παροχή <strong>τη</strong>ς απαιτούμενης πληροφορίας.Υπουργείο Παιδείας <strong>και</strong> Θρησκευμάτων - Τμήμα Επιχειρησιακών Ερευνών <strong>και</strong> Στατιστικής: Άντληση<strong>τη</strong>ς πληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς επίσημης ιστοσελίδας του Υπουργείου.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2003-2007 (Διδακτικό προσωπικό ΑΠΘ <strong>και</strong> ΠαΜακ), 2003-2007 (αριθμόςυποψήφιων διδακτόρων ΑΠΘ <strong>και</strong> ΠαΜακ), 2003-2008 (ΑΤΕΙ), 2000-2006 (ΕΚΕΤΑ)Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν αντλήθηκαν από <strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ <strong>και</strong> θεωρούνται αξιόπιστα.Επίσης, η αντικειμενικό<strong>τη</strong>τα <strong>τη</strong>ς πληροφορίας πιστοποιείται <strong>και</strong> από τα επίσημα τμήματα τωνεκπαιδευτικών <strong>και</strong> ερευνητικών ιδρυμάτων.Αδυναμίες: -Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 2Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1484

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ-ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-485

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗEdu 2ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΕκπαίδευση – Έρευνα & ΤεχνολογίαΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς αναφέρεται σ<strong>τη</strong>ν ποσοστιαία διείσδυση <strong>τη</strong>ς ευρυζωνικό<strong>τη</strong>τας, τον τρόπο κατανομής τωνευρυζωνικών γραμμών ανά τεχνολογία, <strong>τη</strong>ν ποσοστιαία κατανομή των ταχυτήτων των ευρυζωνικώνγραμμών <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν εξέλιξη <strong>τη</strong>ς μέσης ταχύ<strong>τη</strong>τας πρόσβασης.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΣε εθνικό επίπεδο σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα, το ποσοστό ευρυζωνικής διείσδυσης το Δεκέμβριο του 2007 ανήλθεσε 9,11% έναντι του 4,40% που καταγράφηκε το Δεκέμβριο του 2006. Σύμφωνα με εκτιμήσεις <strong>τη</strong>ςΕθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών <strong>και</strong> Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ) που αποτελεί τον αρμόδιο φορέαπαρακολούθησης <strong>τη</strong>ς πορείας ευρυζωνικό<strong>τη</strong>τας σ<strong>τη</strong> χώρα μας, αντίστοιχα είναι <strong>και</strong> τα ποσοστάδιείσδυσης του διαδικτύου <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης, χωρίς όμως να παρέχονται ακριβήστατιστικά στοιχεία. Επίσης, κατά <strong>τη</strong>ν περίοδο 2005-2007, ο αριθμός των ευρυζωνικών συνδέσεων σεπανελλαδικό επίπεδο υπερέβη το ένα εκατομμύριο, καθώς από τις 160.113 ευρυζωνικές συνδέσεις το2005 έφτασε το 2007 τις 1.017.475 συνδέσεις. Όσο αφορά σ<strong>τη</strong>ν κατανομή των ευρυζωνικών γραμμώνανά τεχνολογία (Δεκέμβριος 2007) η πρόσβαση μέσω ADSL αποτελεί τον κυρίαρχο τρόπο παροχήςευρυζωνικής πρόσβασης με ποσοστό 79,50% επί του συνόλου των γραμμών, αν <strong>και</strong> το ποσοστόμειώθηκε σε σχέση με το Δεκέμβριο του 2006 που ήταν 95,3%. Από <strong>τη</strong>ν άλλη, η πρόσβαση με xDSLμέσω ΑΠΤΒ (Αδεσμοποίη<strong>τη</strong> Πρόσβαση στον Τοπικό Βρόγχο) σημειώνει ανοδική πορεία έχονταςφτάσει το ποσοστό του 20% <strong>τη</strong>ν αντίστοιχη περίοδο σε σχέση με 17,8% το Σεπτέμβριο του 2007, ενώοι λοιπές τεχνολογίες πρόσβασης παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα, με ποσοστά κάτω του 1,00%.Επίσης, το 70,20% των ευρυζωνικών γραμμών αντιστοιχεί σε ταχύ<strong>τη</strong>τες πρόσβασης μέχρι 1 Mbps(download) ενώ το υπόλοιπο 29,80% αντιστοιχεί σε υψηλότερες ταχύ<strong>τη</strong>τες πρόσβασης. Είναιχαρακ<strong>τη</strong>ριστικό ότι το 8,40% αντιστοιχεί σε ευρυζωνικές γραμμές ταχύ<strong>τη</strong>τας πρόσβασης μεγαλύτερηςτων 20 Mbps. Τέλος, η μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα πρόσβασης παρουσίασε επίσης ιδιαίτερα σημαντική αύξηση<strong>τη</strong>ν περίοδο Σεπτέμβριος - Δεκέμβριος 2006, καθώς αυξήθηκε από 488 σε 982 Kbps, ενώ τοΔεκέμβριο του 2007 έφτασε τα 1.097 Kbps.486

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Edu 2 «Διείσδυση Διαδικτύου» εντάχθηκε στο Σύσ<strong>τη</strong>μα Δεικτών λόγω <strong>τη</strong>ς σημαντικό<strong>τη</strong>ταςτου διαδικτύου σ<strong>τη</strong> σύγχρονη κοινωνία. Η ευρυζωνικό<strong>τη</strong>τα επιτρέπει <strong>τη</strong>ν ανάπτυξη υπηρεσιώνηλεκτρονικής διακυβέρνησης (e-government) που βελτιώνουν <strong>τη</strong>ν εξυπηρέ<strong>τη</strong>ση πολιτών <strong>και</strong>επιχειρήσεων, μέσα από αυτοματοποιημένες διαδικασίες. Παράλληλα, σε επίπεδο επιχειρήσεων, ηχρήση του διαδικτύου βελτιώνει σημαντικά τις επικοινωνίες τόσο εντός των ορίων <strong>τη</strong>ς επιχείρησης,όσο <strong>και</strong> σε σχέση με τους προμηθευτές-πελάτες <strong>τη</strong>ς, δίνει πρόσβαση σε διαθέσιμη πληροφορία, ενώεπίσης προσφέρει ένα σημαντικό εργαλείο προώθησης των προϊόντων <strong>και</strong> των υπηρεσιών πουπροσφέρουν σε ένα μεγαλύτερο αγοραστικό κοινό (παγκόσμια αγορά) καθώς επιτρέπει σ<strong>τη</strong>νεπιχείρηση να αναπτυχθεί πέρα από <strong>τη</strong> γεωγραφική περιοχή σ<strong>τη</strong>ν οποία εδρεύει <strong>και</strong> λειτουργεί, μέσωεφαρμογών ηλεκτρονικού εμπορίου. Σημαντικό είναι το ελάχιστο κόστος επένδυσης σε υποδομές πουαπαιτούνται, γεγονός που το κάνει ιδιαίτερα θελκτικό συγκριτικά με τις συμβατικές μεθόδουςδιαφήμισης <strong>και</strong> πώλησης προϊόντων <strong>και</strong> υπηρεσιών. Γενικά, το διαδίκτυο θεωρείται ότι είναι σε θέσηνα συντελέσει σημαντικά σ<strong>τη</strong> βελτίωση <strong>τη</strong>ς ανταγωνιστικό<strong>τη</strong>τας μιας επιχείρησης.Παράλληλα με <strong>τη</strong> σημαντικό<strong>τη</strong>τα του διαδικτύου, όπως αυτή περιγράφεται παραπάνω, η ραγδαίαανάπτυξή του υπογραμμίζει περαιτέρω <strong>τη</strong>ν ανάγκη <strong>για</strong> στενή παρακολούθησή του δείκ<strong>τη</strong> διείσδυσηςδιαδικτύου, ενώ επίσης σημαντική κρίνεται <strong>και</strong> η παρακολούθηση <strong>τη</strong>ς πορείας των διαθέσιμωντεχνολογιών <strong>και</strong> υποδομών που προσφέρονται στο χρήσ<strong>τη</strong> του διαδικτύου.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζεται βάσει συγκέντρωσης στοιχείων που αναφέρονται στον αριθμό των χρηστώνδιαδικτύου. Η συλλογή των στοιχείων που αποτυπώνουν <strong>τη</strong>ν πορεία <strong>τη</strong>ς ευρυζωνικής πρόσβασηςπραγματοποιείται μέσω <strong>τη</strong>ς Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών & Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ), η οποίααποτελεί τον αρμόδιο φορέα παρακολούθησης <strong>τη</strong>ς πορείας ευρυζωνικό<strong>τη</strong>τας σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα.487

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ10%9%Ποσοστό διείσδυσης ευρυζωνικό<strong>τη</strong>τας (%)8%7%6%5%4%3%2%1%0%Ιουλ-02 Ιουν-03 Ιουλ-03 Ίουν-04 Ιουλ-04 Ιουν-05 Ιουλ-05 Ιουν-06 Ιουλ-06 Ιουν-07 Ιουλ-07 Δεκ-07Εικόνα 1: Ποσοστό διείσδυσης <strong>τη</strong>ς ευρυζωνικό<strong>τη</strong>ταςΕικόνα 2: Κατανομή ευρυζωνικών γραμμών ανά τεχνολογία (Δεκέμβριος 2007)Εικόνα 3 : Ποσοστιαία κατανομή ταχυτήτων ευρυζωνικών γραμμών (Δεκέμβριος 2007)488

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 4: Εξέλιξη μέσης ταχύ<strong>τη</strong>τας πρόσβασης (Kbps)489

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΑπό <strong>τη</strong>ν Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών <strong>και</strong> Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ), η οποία αποτελεί τοναρμόδιο φορέα παρακολούθησης <strong>τη</strong>ς πορείας ευρυζωνικό<strong>τη</strong>τας σ<strong>τη</strong> χώρα μας, αναφέρεται ότι σχετικάμε <strong>τη</strong> διείσδυση <strong>τη</strong>ς ευρυζωνικό<strong>τη</strong>τας σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ, ο αριθμός των ενεργών βρόχων πλήρους πρόσβασηςστις 20/4/2008 ήταν 38.885 <strong>και</strong> ο αντίστοιχος αριθμός των ενεργών μεριζόμενων βρόχων <strong>τη</strong>ν ίδιαημερομηνία ήταν 6.470. Το σύνολο των γραμμών LLU σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ στις 20/4/2008 ανερχόταν σε45.355 (πλήρους <strong>και</strong> μεριζόμενης πρόσβασης), ενώ από το Φορέα τα στοιχεία δίνονται με επιφύλαξηκαθώς ενδεχόμενα οι γραμμές αυτές να μην είναι στο σύνολό τους ευρυζωνικές. Σχετικά με τοποσοστό των γραμμών LLU που είναι ευρυζωνικές, τον αριθμό των γραμμών ΑΡΥΣ, καθώς <strong>και</strong> <strong>τη</strong>νκατανομή των ευρυζωνικών γραμμών ανά ταχύ<strong>τη</strong>τα σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης η ΕΕΤΤ δεδιαθέτει ακριβή δεδομένα. Για το λόγο αυτό παρακάτω παρατίθενται στοιχεία που αναφέρονται σεεθνικό επίπεδο, τα οποία σύμφωνα με εκτιμήσεις <strong>τη</strong>ς ΕΕΤΤ δεν απέχουν πολύ από τα αντίστοιχα <strong>τη</strong>ςΕΠΘ.Πιο συγκεκριμένα, σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 1 παρουσιάζεται το ποσοστό <strong>τη</strong>ς ευρυζωνικής διείσδυσης το οποίοανήλθε το Δεκέμβριο του 2007 σε 9,11% έναντι του 6,84% που σημειώθηκε τον Ιούλιο του 2007 <strong>και</strong>του ακόμα χαμηλότερου ποσοστού του Ιουλίου 2006 (2,88%). Από το συγκεκριμένο διάγραμμα είναιξεκάθαρη η δυναμική που παρουσιάζει η διείσδυση του διαδικτύου σ<strong>τη</strong> χώρα μας (όπως <strong>και</strong>παγκοσμίως), αύξηση <strong>τη</strong>ς οποίας προβλέπεται να συνεχιστεί <strong>και</strong> να ενισχυθεί ακόμα περισσότερο σταεπόμενα χρόνια.Σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 2 παρουσιάζεται η κατανομή των ευρυζωνικών γραμμών ανά τεχνολογία, όπωςδιαμορφώθηκε το Δεκέμβριο του 2007. Φαίνεται από το διάγραμμα ότι η πρόσβαση ADSLεξακολουθεί να είναι ο κυρίαρχος τρόπος παροχής ευρυζωνικής πρόσβασης με ποσοστό 79,50% τουσυνόλου των γραμμών, αν <strong>και</strong> μειώθηκε σε σχέση με το Σεπτέμβριο του 2007 όπου το αντίστοιχοποσοστό ήταν 81,8%, ενώ το Δεκέμβριο του 2006 ήταν 95,3%. Σε αντίθε<strong>τη</strong> πορεία, η πρόσβαση μεxDSL μέσω ΑΠΤΒ (Αδεσμοποίη<strong>τη</strong> Πρόσβαση στον Τοπικό Βρόγχο) σημειώνει ανοδική πορείαέχοντας φτάσει ένα ποσοστό <strong>τη</strong>ς τάξης του 20%, σε σχέση με 17,8% το Σεπτέμβριο του 2007. Οιλοιπές τεχνολογίες πρόσβασης παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα με ποσοστό κάτω του 1,00%, γεγονόςπου καταδεικνύει <strong>τη</strong>ν απουσία εναλλακτικών δικτύων σ<strong>τη</strong> χώρα.Σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 3 παρουσιάζεται η κατανομή ταχυτήτων των ευρυζωνικών γραμμών τον Δεκέμβριο του2007. Η πλειοψηφία των ευρυζωνικών γραμμών (ποσοστό 70,20%) αντιστοιχεί σε ταχύ<strong>τη</strong>τεςπρόσβασης μέχρι 1 Mbps (download), ενώ το υπόλοιπο 29,80% αντιστοιχεί σε υψηλότερες ταχύ<strong>τη</strong>τεςπρόσβασης. Ένα μεγάλο ποσοστό (8,40%) αντιστοιχεί σε ευρυζωνικές γραμμές ταχύ<strong>τη</strong>τας πρόσβασηςμεγαλύτερης των 20 Mbps, γεγονός που υποδηλώνει <strong>τη</strong> στροφή των καταναλωτών σε προϊόνταδιαδικτύου υψηλών ταχυτήτων.Η εξέλιξη <strong>τη</strong>ς μέσης ταχύ<strong>τη</strong>τας πρόσβασης παρουσιάζεται σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 4. Φαίνεται καθαρά ότι ημέση ταχύ<strong>τη</strong>τα παρουσίασε ιδιαίτερα σημαντική αύξηση <strong>τη</strong>ν περίοδο Σεπτέμβριος - Δεκέμβριος 2006,καθώς αυξήθηκε από 488 σε 982 Kbps, ενώ το Δεκέμβριο του 2007 ξεπέρασε το 1 Mbps (1.097Kbps).Όπως ήδη αναφέρθηκε, παρόλο που η παραπάνω πληροφορία αναφέρεται σε εθνικό επίπεδο,εντούτοις μπορεί να θεωρηθεί ότι αντιπροσωπεύει ικανοποιητικά τα δεδομένα που αντιστοιχούν σ<strong>τη</strong>νπεριοχή <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης, τόσο όσο αφορά σ<strong>τη</strong> διείσδυση του διαδικτύου, όσο <strong>και</strong> σχετικά με τιςδιαθέσιμες υποδομές (τεχνολογία, ταχύ<strong>τη</strong>τα διαδικτύου).490

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ1.200.0001.000.000800.000600.000400.000200.0000Δεκ-05 Μαρ-06 Ιουν-06 Σεπ-06 Δεκ-06 Μαρ-07 Ιουν-07 Σεπ-07 Δεκ-07Εικόνα 5: Εξέλιξη των ευρυζωνικών γραμμών σ<strong>τη</strong>ν ΕλλάδαΣ<strong>τη</strong> Εικόνα 5 παρουσιάζεται ο αριθμός των ευρυζωνικών συνδέσεων σε εθνικό επίπεδο, ο οποίος στοτέλος του 2007 ξεπέρασε το ένα εκατομμύριο, φτάνοντας συνολικά τις 1.017.475 ευρυζωνικέςσυνδέσεις. Συγκριτικά με το τέλος του 2006 ο αριθμός των συνδέσεων ήταν 488.179 γεγονός πουκαταδεικνύει αύξηση κατά 108,42%.Εικόνα 6: Εξέλιξη των ευρυζωνικών γραμμών ανά τεχνολογία491

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 6 παρουσιάζεται ο καταμερισμός πρόσβασης των ευρυζωνικών γραμμών ανάτεχνολογία. Η πρόσβαση ADSL καταλαμβάνει το μεγαλύτερο ποσοστό παροχής ευρυζωνικήςπρόσβασης σε σχέση με τις γραμμές xDSL <strong>και</strong> λοιπών τεχνολογιών. Παρόλα αυτά από το γράφημα<strong>τη</strong>ς Εικόνας 6 γίνεται φανερή η στροφή σε τεχνολογία xDSL, η οποία <strong>και</strong> κερδίζει ολοένα <strong>και</strong>μεγαλύτερο ποσοστό του συνόλου των ευρυζωνικών γραμμών.Εικόνα 7: Ευρυζωνική διείσδυση στα κρά<strong>τη</strong>-μέλη <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης (30/6/2007)Σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 7 αποτυπώνεται η ευρυζωνική διείσδυση στα κρά<strong>τη</strong> μέλη <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ταποσοστά αναφέρονται στο τέλος Ιουνίου του 2007. Από το διάγραμμα γίνεται φανερό ότι η Ελλάδαπαραμένει στις χαμηλότερες θέσεις κατάταξης των χωρών αναφορικά με <strong>τη</strong> διείσδυση του διαδικτύου,καθώς ξεπερνά σε ποσοστό μόνο <strong>τη</strong> Βουλγαρία <strong>και</strong> <strong>τη</strong> Ρουμανία, ενώ υπολείπεται των υπολοίπων 25χωρών <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τον Ιούνιο του 2007 το ποσοστό διείσδυσης σ<strong>τη</strong> χώρα μας ήτανμόλις 6,8%, όταν ο αντίστοιχος μέσος όρος <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ΕΕ-15, ΕΕ-25, ΕΕ-27 ήταν 20,8%, 19,0% <strong>και</strong>18,2% αντίστοιχα, ενώ σ<strong>τη</strong> Δανία το ποσοστό διείσδυσης έφτανε το 37,2% (5,5 φορές μεγαλύτεροαπό το αντίστοιχο <strong>τη</strong>ς Ελλάδας).Αν <strong>και</strong> υπάρχει θετική τάση αύξησης ως προς <strong>τη</strong>ν διείσδυση των ευρυζωνικών γραμμών σ<strong>τη</strong> χώρα,εντούτοις το επίπεδο <strong>τη</strong>ς χώρας κυμαίνεται σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα.. Ως εκ τούτου, είναιαπαραί<strong>τη</strong>το να υπάρξει πρόοδος στα θέματα των υποδομών διαδικτύου <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν επίτευξη«ηλεκτρονικής σύγκλισης» με τα υπόλοιπα κρά<strong>τη</strong>-μέλη <strong>τη</strong>ς Ευρωπαϊκής Ένωσης.492

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Edu 2 «Διείσδυση διαδικτύου» σχετίζεται με το δείκ<strong>τη</strong> Edu 3 «Υπηρεσίες μέσωδιαδικτύου» <strong>και</strong> τον Edu 4 «Ποσοστό Τηλε-εργασίας».ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών & Ταχυδρομείων: Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς πληροφορίαςμέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα <strong>και</strong> κατόπιν επικοινωνίας με τον Μ. Καρατζόγλου, Προϊστάμενοτου Τμήματος Παρακολούθησης <strong>τη</strong>ς Αγοράς <strong>και</strong> του Ανταγωνισμού.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: ΕλλάδαΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2002-2007Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Άντληση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς πληροφορίας από αξιόπιστο Φορέα που σχετίζεται με<strong>τη</strong>ν ζητούμενη πληροφορία <strong>για</strong> τον δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Έλλειψη συγκέντρωσης <strong>και</strong> καταγραφής στοιχείων σε επίπεδο περιοχής ευθύνης τουΟΡΘ. Τα στατιστικά στοιχεία σε εθνικό επίπεδο αντιπροσωπεύουν κατά προσέγγιση τα αντίστοιχα <strong>τη</strong>ςπεριοχής <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 3Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 3ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΈλλειψη καταγραφής δεδομένων σε επίπεδο Νομού.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-493

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗEdu 3ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΜΕΣΩ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΕκπαίδευση – Έρευνα & ΤεχνολογίαΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΕΛΛΕΙΨΗ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΑΣΠΕΡΙΓΡΑΦΗO δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει <strong>τη</strong> χρήση του διαδικτύου από Δημόσιους Φορείς ως μέσο πληροφόρησης <strong>και</strong>παροχής υπηρεσιών.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΜε το δείκ<strong>τη</strong> Edu 3 «Υπηρεσίες μέσω διαδικτύου» πραγματοποιείται μια προσπάθεια καταγραφήςτων ηλεκτρονικών υπηρεσιών διακυβέρνησης (e-government) που παρέχονται στους πολίτες <strong>τη</strong>ςΕΠΘ. Οι Δήμοι που παρέχουν υπηρεσίες μέσω διαδικτύου παρουσιάζονται στον Πίνακα 1 <strong>και</strong> είναι οιΔήμοι Θερμαϊκού, Καλαμαριάς, Μίκρας, Σταυρούπολης <strong>και</strong> Χορτιά<strong>τη</strong>. Οι υπηρεσίες που παρέχουν οι5 αυτοί Δήμοι είναι: «Αιτήματα - Καταγγελίες Πολιτών», «Πληρωμή προστίμων ΚΟΚ», «ΠληρωμήΔημοτικού φόρου» <strong>και</strong> «Αποφάσεις του Δημοτικού συμβουλίου». Επιπρόσθετα, οι Δήμοι Θερμαϊκού,Σταυρούπολης <strong>και</strong> Χορτιά<strong>τη</strong> παρέχουν <strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>τα «Αιτήσεων <strong>για</strong> πιστοποιητικά», ενώ ο ΔήμοςΧορτιά<strong>τη</strong> δίνει επιπλέον <strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>τα <strong>για</strong> «Αιτήσεις βεβαιώσεων ΤΑΠ (Τέλη Ακίνη<strong>τη</strong>ςΠεριουσίας)», «Ενημέρωση Δι<strong>και</strong>ούχων» <strong>και</strong> «Πληρωμή λογαριασμών Ύδρευσης».Πέρα από το επίπεδο των Δήμων, παρέχονται στον πολί<strong>τη</strong> πιστοποιημένες ηλεκτρονικά υπηρεσίεςαπό τα Κέντρα Εξυπηρέ<strong>τη</strong>σης Πολιτών (ΚΕΠ), <strong>τη</strong> Νομαρχία Θεσσαλονίκης, καθώς <strong>και</strong> από <strong>τη</strong> ΓενικήΓραμματεία Πληροφοριακών Συσ<strong>τη</strong>μάτων του Υπουργείου Οικονομίας & Οικονομικών (TAXISnet).Επιγραμματικά αναφέρονται κάποιες από τις υπηρεσίες που προσφέρουν οι παραπάνω Φορείς:«Υποβολή δηλώσεων ΦΠΑ & VIES», «Υποβολή δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος φυσικώνπροσώπων», «Προγραμματισμός ελέγχου ΚΤΕΟ», έντυπα <strong>και</strong> αιτήσεις που αφορούν σε τομείς όπωςΥγεία, Ασφαλιστικά Ταμεία, Συντάξεις <strong>και</strong> άλλα.Οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες με <strong>τη</strong> συνεχή αύξηση <strong>τη</strong>ς διείσδυσης του διαδικτύου συμβάλλουν θετικάσ<strong>τη</strong>ν εξυπηρέ<strong>τη</strong>ση των πολιτών, καθώς με <strong>τη</strong>ν «ηλεκτρονική εξυπηρέ<strong>τη</strong>σή» τους εξοικονομείταιχρόνος, μειώνονται οι μετακινήσεις, ενώ επίσης μειώνεται <strong>και</strong> ο όγκος των εξυπηρετούμενων πολιτώνµε φυσική παρουσία στις Δημόσιες Υπηρεσίες, βελτιώνοντας έτσι <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα των συγκεκριμένωνυπηρεσιών.494

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΜΕΣΩ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΗ ένταξη του δείκ<strong>τη</strong> Edu 3 στο Σύσ<strong>τη</strong>μα Δεικτών περιβάλλοντος <strong>και</strong> αειφορίας <strong>για</strong> <strong>τη</strong> Θεσσαλονίκηπραγματοποιείται με βάση <strong>τη</strong> σημαντικό<strong>τη</strong>τα που προβλέπεται να διαδραματίσουν οι υπηρεσίεςηλεκτρονικής διακυβέρνησης (e-government) σ<strong>τη</strong>ν εξυπηρέ<strong>τη</strong>ση του πολί<strong>τη</strong> <strong>και</strong> <strong>τη</strong> βελτίωση <strong>τη</strong>ςποιό<strong>τη</strong>τας ζωής του στο άμεσο μέλλον. Οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες με <strong>τη</strong> συνεχή αύξηση <strong>τη</strong>ςδιείσδυσης του διαδικτύου συμβάλλουν θετικά σ<strong>τη</strong>ν εξυπηρέ<strong>τη</strong>ση των πολιτών, καθώς με <strong>τη</strong>ν«ηλεκτρονική εξυπηρέ<strong>τη</strong>σή» τους εξοικονομείται χρόνος, μειώνονται οι μετακινήσεις, ενώ επίσηςμειώνεται <strong>και</strong> ο όγκος των εξυπηρετούμενων πολιτών µε φυσική παρουσία στις Δημόσιες Υπηρεσίες,βελτιώνοντας έτσι <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα των συγκεκριμένων υπηρεσιών.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζεται με <strong>τη</strong>ν αναζή<strong>τη</strong>ση διαθέσιμων ηλεκτρονικών υπηρεσιών διακυβέρνησης (egovernment)που παρέχουν οι διάφοροι Φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης <strong>και</strong> οι Δημόσιες Υπηρεσίεςστον πολί<strong>τη</strong> <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ. Με τον δείκ<strong>τη</strong> Edu 3 καταγράφονται ενδεικτικές υπηρεσίες που παρέχονταισήμερα.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΠίνακας 1: Δήμοι <strong>και</strong> οι υπηρεσίες που παρέχουν μέσω διαδικτύου495

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΣτον Πίνακα 1 παρουσιάζονται οι Δήμοι που παρέχουν υπηρεσίες μέσω διαδικτύου. Από τα στοιχείαπου έχουν συλλεχθεί προκύπτει ότι ελάχιστοι είναι εκείνοι οι Δήμοι του Νομού Θεσσαλονίκης πουπαρέχουν στον πολί<strong>τη</strong> υπηρεσίες ηλεκτρονικής διακυβέρνησης (e-government) μέσω διαδικτύου,γεγονός καθόλου ενθαρρυντικό. Απεναντίας, δηλώνει αδυναμία εξυπηρέ<strong>τη</strong>σης του πολί<strong>τη</strong> με τον πιοάμεσο <strong>και</strong> εύκολο τρόπο, όπως γίνεται με τις υπηρεσίες μέσω διαδικτύου. Όπως αποτυπώνεται στονΠίνακα 1 το ποσοστό των Δήμων που παρέχουν ηλεκτρονικές υπηρεσίες είναι ιδιαίτερα μικρό (μόλις5 από τους συνολικά 31 Δήμους/Κοινό<strong>τη</strong>τες <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ).Επιπρόσθετα, μέσω διαδικτύου παρέχεται η δυνατό<strong>τη</strong>τα στους πολίτες να πληροφορηθούν αλλά <strong>και</strong>να εξυπηρε<strong>τη</strong>θούν <strong>για</strong> υπηρεσίες άλλων δημόσιων φορέων πέρα των Οργανισμών ΤοπικήςΑυτοδιοίκησης. Σημαντικό ρόλο σ<strong>τη</strong>ν καθημερινό<strong>τη</strong>τα του πολί<strong>τη</strong> φαίνεται να παίζουν οιηλεκτρονικές υπηρεσίες <strong>τη</strong>ς Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συσ<strong>τη</strong>μάτων του ΥπουργείουΟικονομίας & Οικονομικών (TAXISnet). Μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας που έχει αναπτυχθεί στο διαδίκτυοπαρέχεται η δυνατό<strong>τη</strong>τα στους πολίτες να εξυπηρε<strong>τη</strong>θούν <strong>για</strong> έναν ικανοποιητικό αριθμό υπηρεσιών,όπως «Υποβολή δηλώσεων ακινήτων», «Υποβολή δηλώσεων Φόρου Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) &Ανακεφαλαιωτικού Πίνακα Ενδοκοινοτικών Αποκτήσεων - Παραδόσεων (VIES)», «Υποβολήδηλώσεων Συγκεντρωτικών Καταστάσεων Πελατών - Προμηθευτών (ΚΒΣ)», «Υποβολή οριστικήςδήλωσης Φόρου Μισθωτών Υπηρεσιών (ΦΜΥ) & αντιτύπου <strong>τη</strong>ς βεβαίωσης αποδοχών»¸ «Υποβολήδηλώσεων πωλήσεων πετρελαίου θέρμανσης», «Υποβολή δηλώσεων μεταβολών αυτοκινήτων»,«Υποβολή δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων».Επίσης, τα Κέντρα Εξυπηρέ<strong>τη</strong>σης Πολιτών (ΚΕΠ) παρέχουν στον πολί<strong>τη</strong> πολλές πιστοποιημένεςυπηρεσίες ηλεκτρονικά, εφόσον ο πολί<strong>τη</strong>ς αποτελεί προηγούμενα εγγεγραμμένο χρήσ<strong>τη</strong>. Κάποιες απότις παρεχόμενες ηλεκτρονικά υπηρεσίες είναι: «Χορήγηση αντιγράφου ληξιαρχικής πράξης γάμου»,«Έκδοση βεβαιώσεων <strong>για</strong> το ΙΚΑ», «Χορήγηση πιστοποιητικού νοσηλείας ή εξέτασης», καθώς <strong>και</strong>έντυπα <strong>και</strong> αιτήσεις που αφορούν σε τομείς όπως Υγεία, Ασφαλιστικά Ταμεία, Συντάξεις, Ποινικόμητρώο, Πολεοδομία, ΟΑΕΔ, Μητρώα Αρρένων <strong>και</strong> άλλα.Η Νομαρχία Θεσσαλονίκης παρέχει κι αυτή με <strong>τη</strong> σειρά <strong>τη</strong>ς ηλεκτρονικές υπηρεσίες στους πολίτεςδιευκολύνοντας με τον τρόπο αυτό <strong>τη</strong> διαδικασία διεκπεραίωσης επιμέρους αναγκών του κάθε πολί<strong>τη</strong>.Τέτοιες υπηρεσίες είναι: «Προγραμματισμός ελέγχου ΚΤΕΟ», «Ενημέρωση δι<strong>και</strong>ολογητικών»,«Στοιχεία Πολεοδομίας» (ο πολί<strong>τη</strong>ς μπορεί να ενημερωθεί <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν κατάσταση διεκπεραίωσης <strong>τη</strong>ςαί<strong>τη</strong>σης <strong>για</strong> <strong>τη</strong> χορήγηση οικοδομικής άδειας <strong>και</strong> να προβεί σε ενημέρωση των δι<strong>και</strong>ολογητικών),«Θέσεις εργασίας» (παρέχεται η δυνατό<strong>τη</strong>τα ενημέρωσης δημοσίευμένων διαγωνισμών <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νπλήρωση θέσεων εργασίας που διενεργούνται ή ελέγχονται από τον ΑΣΕΠ <strong>και</strong> αφορούν στο ΝομόΘεσσαλονίκης, όπως επίσης <strong>και</strong> η εγγραφή πολιτών σε υπηρεσία <strong>για</strong> αυτόμα<strong>τη</strong> ενημέρωση σχετικώνθέσεων εργασίας ανάλογα με τα τυπικά προσόντα), «Παράπονα - αιτήματα πολιτών» <strong>και</strong> άλλα.Παράλληλα, οι περισσότερες τράπεζες παρέχουν σήμερα στον πολί<strong>τη</strong> υπηρεσίες e-banking <strong>για</strong> <strong>τη</strong>νπραγματοποίηση μιας σειράς τραπεζικών συναλλαγών, όπως <strong>για</strong> παράδειγμα <strong>τη</strong> μεταφορά χρημάτωνσε τραπεζικούς λογαριασμούς, <strong>τη</strong>ν αποστολή εμβασμάτων, <strong>τη</strong>ν πληρωμή πιστωτικών καρτών <strong>και</strong>λογαριασμών, καθώς επίσης <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν πλήρη παρακολούθηση <strong>και</strong> διαχείριση του τραπεζικούλογαριασμού (ιστορικό κινήσεων, παρακολούθηση υπολοίπου κλπ).Όλες οι παραπάνω ηλεκτρονικές υπηρεσίες συμβάλλουν θετικά προς <strong>τη</strong> βελτίωση <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας τουπολί<strong>τη</strong>, καθώς με <strong>τη</strong>ν ηλεκτρονική εξυπηρέ<strong>τη</strong>σή τους επιτυγχάνεται εξοικονόμηση χρόνου <strong>και</strong>χρημάτων, μειώνονται οι μετακινήσεις, ενώ επίσης μειώνεται <strong>και</strong> ο όγκος των εξυπηρετούμενωνπολιτών µε φυσική παρουσία στις Δημόσιες Υπηρεσίες, βελτιώνοντας έτσι <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τα τωνσυγκεκριμένων υπηρεσιών.496

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Edu 3 «Υπηρεσίες μέσω διαδικτύου» συνδέεται άμεσα με τον δείκ<strong>τη</strong> Edu 2 «Διείσδυσηδιαδικτύου», καθώς <strong>και</strong> με τον δείκ<strong>τη</strong> Edu 4 «Ποσοστό Τηλε-εργασίας».ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Αναζή<strong>τη</strong>ση <strong>τη</strong>ς πληροφορίας μέσω των ιστοσελίδων Δήμων <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ <strong>και</strong> Δημοσίων Φορέων.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2008Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η λίστα των παρεχόμενων ηλεκτρονικά υπηρεσιών προέρχονται από τις επίσημεςιστοσελίδες στο διαδίκτυο τόσο των Δήμων όσο <strong>και</strong> του ΚΕΠ, <strong>τη</strong>ς Γενικής ΓραμματείαςΠληροφοριακών Συσ<strong>τη</strong>μάτων <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς Νομαρχίας.Αδυναμίες: Έλλειψη επίσημου Φορέα που να συγκεντρώνει <strong>και</strong> να παρέχει <strong>τη</strong>ν ζητούμενηπληροφορία. Προβληματική η ανανέωση των ιστοσελίδων των Δημοσίων Φορέων. Αποσπασματική ηαναζή<strong>τη</strong>ση διαθέσιμων υπηρεσιών. Περιορισμός <strong>τη</strong>ς αναζή<strong>τη</strong>σης μόνο σε υπηρεσίες ηλεκτρονικήςδιακυβέρνησης (e-government).Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 2Ακρίβεια: 3Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΔεν υπήρχε κάποιος επίσημος Φορέας που να καταγράφει στοιχεία <strong>για</strong> τον δείκ<strong>τη</strong> αυτό. Η συλλογήπληροφορίας <strong>για</strong> ηλεκτρονικές υπηρεσίες μέσω διαδικτύου έγινε αποκλειστικά με αναζή<strong>τη</strong>ση στοδιαδίκτυο. Με <strong>τη</strong>ν επιλογή ένταξης του δείκ<strong>τη</strong> Edu 3 πραγματοποιείται μια πρώ<strong>τη</strong> προσπάθειακαταγραφής των ηλεκτρονικών υπηρεσιών διακυβέρνησης (e-government) που παρέχονται στουςπολίτες <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ. Κρίνεται απαραί<strong>τη</strong><strong>τη</strong> η επι<strong>και</strong>ροποίηση <strong>τη</strong>ς λίστας των υπηρεσιών που παρέχονταιστους πολίτες μέσω διαδικτύου ανά τακτά χρονικά διαστήματα, εξαιτίας <strong>τη</strong>ς δυναμικής εξέλιξης τουτομέα <strong>τη</strong>ς πληροφορίας <strong>και</strong> του διαδικτύου.497

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ498

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗEdu 4ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΗΛΕ-ΕΡΓΑΣΙΑΣΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΕκπαίδευση – Έρευνα & ΤεχνολογίαΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑΠΕΡΙΓΡΑΦΉΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει το ποσοστό του πληθυσμού που εργάζεται από απόσταση (<strong>τη</strong>λε-εργασία), με <strong>τη</strong>βοήθεια χρήσης Τεχνολογιών Πληροφορίας & Επικοινωνιών (ΤΠΕ).ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΔεν έχουν βρεθεί στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.499

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΠΟΣΟΣΤΟ ΤΗΛΕ-ΕΡΓΑΣΙΑΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΗ ραγδαία ανάπτυξη των ηλεκτρονικών μέσων κατά τα τελευταία χρόνια έχει επιτρέψει <strong>τη</strong>ν εκτέλεσηεργασιών από εργαζομένους σε χώρους εκτός <strong>τη</strong>ς έδρας του φορέα απασχόλησής τους. Παρόλο που η<strong>τη</strong>λε-εργασία δεν έχει αναπτυχθεί ακόμα στις μέρες μας, η ένταξη του δείκ<strong>τη</strong> Edu 4 «Ποσοστό <strong>τη</strong>λεεργασίας»επιλέχθηκε λόγω <strong>τη</strong>ς σημαντικό<strong>τη</strong>τας που προβλέπεται να διαδραματίσει μελλοντικά σεθέματα αειφορίας, καθώς συμβάλλει στον περιορισμό των μετακινήσεων με σκοπό <strong>τη</strong>ν εργασία <strong>και</strong>εξοικονομείται χρόνος ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα.Συνοπτικά, η <strong>τη</strong>λε-εργασία μπορεί να αποτελέσει ιδιαίτερα αποδοτική μέθοδο απασχόλησης, καθώςπαρέχει μια σειρά πλεονεκ<strong>τη</strong>μάτων έναντι <strong>τη</strong>ς συμβατικής εργασίας, όπως:• Ελαχιστοποίηση των μετακινήσεων με σκοπό <strong>τη</strong>ν εργασία, συμβάλλοντας έτσι σ<strong>τη</strong> μείωση τουπεριβαλλοντικού φορτίου του τομέα των μετακινήσεων, ο οποίος θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικόςσε αστικό επίπεδο.• Αύξηση του ελεύθερου χρόνου των εργαζομένων, καθώς δεν χάνεται χρόνος <strong>για</strong> τις μετακινήσειςτους. Παρέχεται ευελιξία σ<strong>τη</strong> διαχείριση του εργασιακού χρόνου, μειώνονται τα έξοδαμετακίνησης, ενώ παρέχονται ευ<strong>και</strong>ρίες απασχόλησης σε ανθρώπους που κατοικούν σεπερισσότερο απομακρυσμένες περιοχές. Με τα παραπάνω, προστίθεται ποιό<strong>τη</strong>τα σ<strong>τη</strong> ζωή τουεργαζομένου, ενώ παράλληλα του δίνεται η δυνατό<strong>τη</strong>τα <strong>για</strong> μεγαλύτερη ικανοποίηση από <strong>τη</strong>νεργασία εξαιτίας <strong>τη</strong>ς ευελιξίας του χρόνου <strong>και</strong> του χώρου που παρέχει.• Αύξηση <strong>τη</strong>ς ανταγωνιστικό<strong>τη</strong>τας των επιχειρήσεων που λειτουργούν υπό το καθεστώς <strong>τη</strong>λεεργασίας,καθώς με τον τρόπο αυτό μειώνεται το λειτουργικό τους κόστος, ενώ παράλληλααυξάνεται η παραγωγικό<strong>τη</strong>τα του εργασιακού τους δυναμικού. Επεκτείνονται τα γεωγραφικά όριατων επιχειρήσεων, οι οποίες αποκτούν πρόσβαση σε μεγαλύτερο σύνολο του εργατικούδυναμικού, όπως επίσης <strong>και</strong> σε δυναμικό με μεγαλύτερη εξειδίκευση.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζεται ως ποσοστό του πληθυσμού που εργάζεται από απόσταση με <strong>τη</strong> βοήθειαχρήσης Τεχνολογιών Πληροφορίας & Επικοινωνιών προς το σύνολο των εργαζομένων σ<strong>τη</strong>ν περιοχήευθύνης του ΟΡΘ, όπως παρουσιάζεται στον αντίστοιχο δείκ<strong>τη</strong> Popul 4.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΔεν έχουν βρεθεί στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΑπό <strong>τη</strong>ν έρευνα που πραγματοποιήθηκε δε βρέθηκαν στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>. Τομόνο αριθμητικό δεδομένο <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν <strong>τη</strong>λε-εργασία που καταγράφεται προέρχεται από το ΥπουργείοΑνάπτυξης, το οποίο αναφέρει ότι το 2000 καταγράφηκαν συνολικά 19,6 εκατομμύρια <strong>τη</strong>λεεργαζομένωνσε παγκόσμιο επίπεδο.500

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣΣυνδέεται με δείκτες που αφορούν σ<strong>τη</strong>ν «Εκπαίδευση - Έρευνα & Τεχνολογία» <strong>και</strong> πιο συγκεκριμένατους δείκτες Edu2 (Διείσδυση διαδικτύου) <strong>και</strong> Edu 3 (Υπηρεσίες μέσω διαδικτύου). Ένα σαφέςπλεονέκ<strong>τη</strong>μα <strong>τη</strong>ς συνεχούς διείσδυσης του διαδικτύου σ<strong>τη</strong>ν περιοχή είναι ότι προσφέρει <strong>τη</strong>γενικευμένη <strong>και</strong> ολοκληρωμένη υποδομή <strong>για</strong> on-line <strong>τη</strong>λε-εργασία σε κάθε εργαζόμενο. Επίσης,δίνεται η δυνατό<strong>τη</strong>τα βελτίωσης <strong>τη</strong>ς ποιό<strong>τη</strong>τας εργασίας, καθώς το διαδίκτυο αποτελεί εξελιγμένητεχνολογία που μπορεί να συνδυαστεί <strong>και</strong> με άλλα τεχνολογικά μέσα (π.χ. κινητό <strong>τη</strong>λέφωνο), μεαποτέλεσμα <strong>τη</strong> μείωση <strong>τη</strong>ς ανάγκης <strong>για</strong> φυσική παρουσία, <strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>τα λειτουργίας σε 24ωρη βάση<strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν ευελιξία όσο αφορά στον χρόνο εργασίας.Επίσης, σχετίζεται με τους δείκτες <strong>τη</strong>ς θεματικής περιοχής «Μεταφορές» <strong>και</strong> συγκεκριμένα με τουςδείκτες Trans 1 (Ζή<strong>τη</strong>ση μετακινήσεων <strong>και</strong> μεταφορών, Trans 2 (Ποσοστιαία συμμετοχήμεταφορικών μέσων στις μετακινήσεις <strong>και</strong> τις μεταφορές), Trans 3 (Αριθμός οχημάτων), Trans 7(Μέση ταχύ<strong>τη</strong>τα κίνησης επιβατικών οχημάτων) <strong>και</strong> Trans 8 (Εξέλιξη τροχαίων ατυχημάτων). Μέσω<strong>τη</strong>ς <strong>τη</strong>λε-εργασίας περιορίζονται οι μετακινήσεις <strong>για</strong> σκοπούς εργασίας, γεγονός που έχει θετικόαντίκτυπο σε όλους τους δείκτες που προαναφέρθηκαν.Τέλος, σχετίζεται με το δείκ<strong>τη</strong> Popul 4, καθώς τα αποτελέσματα του δείκ<strong>τη</strong> υπολογίζονται ωςποσοστό του συνόλου των εργαζομένων σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ.ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Δεν έχουν βρεθεί στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: -Χρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: -Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: -Αδυναμίες: Έλλειψη δεδομένων.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: -Ακρίβεια: -Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: -Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: -501

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΛόγω <strong>τη</strong>ς σημαντικό<strong>τη</strong>τας που προβλέπεται να διαδραματίσει η έννοια <strong>τη</strong>ς <strong>τη</strong>λε-εργασίας στο άμεσομέλλον, κρίνεται αναγκαία η πραγματοποίηση έρευνας σχετικά με τα επίπεδά <strong>τη</strong>ς σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ςΕΠΘ.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-502

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗEdu 5ΕΠΙΠΕΔΟ ΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΕκπαίδευση – Έρευνα & ΤεχνολογίαΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΕΛΛΕΙΨΗ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΑΣΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει το επίπεδο μόρφωσης του πληθυσμού των Δήμων, Δημοτικών διαμερισμάτων<strong>και</strong> Κοινοτήτων του Νομού Θεσσαλονίκης που ανήκουν σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ ανάκα<strong>τη</strong>γορία επιπέδου μόρφωσης.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΒάσει <strong>τη</strong>ς συγκέντρωσης <strong>τη</strong>ς απαιτούμενης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong> από <strong>τη</strong>ΕΣΥΕ, το 2001 <strong>για</strong> τους Δήμους/Κοινό<strong>τη</strong>τες του Νομού Θεσσαλονίκης που ανήκουν σ<strong>τη</strong>ν περιοχήευθύνης του ΟΡΘ, ο πληθυσμός φτάνει συνολικά τα 950.206 άτομα (ο πληθυσμός αντιστοιχεί σεηλικία από 6 ετών <strong>και</strong> πάνω). Ομαδοποιώντας τις κα<strong>τη</strong>γορίες του μορφωτικού επιπέδου το 49,52%αντιστοιχεί σ<strong>τη</strong>ν κα<strong>τη</strong>γορία «Απόφοιτοι Δημοτικού <strong>και</strong> κατώτερου μορφωτικού επιπέδου»(«Απόφοιτοι 3ταξίου Γυμνασίου», «Απόφοιτοι Δημοτικού», «Φοιτούν στο Δημοτικό»,«Εγκατέλειψαν το Δημοτικό, αλλά γνωρίζουν γραφή <strong>και</strong> ανάγνωση», «Δε γνωρίζουν γραφή <strong>και</strong>ανάγνωση») (470.569 άτομα). Ακολουθεί με ποσοστό 30,47% η κα<strong>τη</strong>γορία «Απόφοιτοι Μέσηςεκπαίδευσης - Πτυχιούχοι ΤΕΛ & ΤΕΣ» (289.509 άτομα), ενώ οι «Απόφοιτοι Ανώτατων, Ανώτερωνσχολών <strong>και</strong> Μετα-δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης» φτάνουν μόλις το 18,89% (179.471 άτομα). Τέλος,οι «Κάτοχοι Διδακτορικού τίτλου <strong>και</strong> μεταπτυχιακού τίτλου (Μάστερ)» αποτελούν μόλις το 1,12%(10.657 άτομα).Συγκριτικά με το 1991 (ο πληθυσμός περιοχής ευθύνης ΟΡΘ ανέρχεται σε 802.919 άτομα <strong>και</strong>αντιστοιχεί σε ηλικία από 10 ετών <strong>και</strong> πάνω), τα παραπάνω ποσοστά, στις τέσσερις ομαδοποιημένεςκα<strong>τη</strong>γορίες μορφωτικού επιπέδου, διαμορφώθηκαν ως εξής: το 59,02% αντιστοιχεί σε «ΑπόφοιτουςΓυμνασίου, Δημοτικού <strong>και</strong> κατώτερου μορφωτικού επιπέδου» (473.906 άτομα), το 23,73% σε«Απόφοιτους Μέσης Εκπαίδευσης - Πτυχιούχοι ΤΕΛ <strong>και</strong> ΤΕΣ» (190.535 άτομα), το 16,64% σε«Πτυχιούχοι Ανώτατων, Ανώτερων Σχολών <strong>και</strong> Μεταδευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης» (133.569 άτομα)<strong>και</strong> το υπόλοιπο 0,61% αντιστοιχεί σε «Κατόχους μεταπτυχιακού τίτλου» (4.909 άτομα).Παρα<strong>τη</strong>ρείται ότι εντός <strong>τη</strong>ς δεκαετίας 1991-2001 το ποσοστό των ατόμων χαμηλότερου μορφωτικούεπιπέδου παρουσίασε αξιοσημείω<strong>τη</strong> μείωση <strong>και</strong> παράλληλα σημαντική αύξηση παρουσίασε τοποσοστό των ατόμων που συνέχισαν τις σπουδές τους λαμβάνοντας Μεταπτυχιακό ή/<strong>και</strong> Διδακτορικότίτλο.503

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕΠΙΠΕΔΟ ΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Edu 5 «Επίπεδο μόρφωσης πληθυσμού» εντάχθηκε στο Σύσ<strong>τη</strong>μα Δεικτών εξαιτίας <strong>τη</strong>ςσημαντικό<strong>τη</strong>τας του επιπέδου μόρφωσης σε πολλούς τομείς <strong>τη</strong>ς ζωής του κάθε ανθρώπου. Ημόρφωση αποτελεί κινητήρια δύναμη που έχει αντίκτυπο σ<strong>τη</strong>ν παιδεία του τοπικού πληθυσμού -περιβαλλοντική <strong>και</strong> μη - <strong>τη</strong>ν παραγωγικό<strong>τη</strong>τά του, όπως επίσης <strong>και</strong> στον τρόπο διαβίωσης <strong>και</strong>βιοτικού τους επιπέδου. Παράλληλα, το επίπεδο μόρφωσης του πληθυσμού μιας χώρας ή/<strong>και</strong> μιαςπεριοχής καθορίζει σημαντικά τον τρόπο συμπεριφοράς των ατόμων καθώς <strong>και</strong> τον τρόπο σκέψηςτους. Η γνώση <strong>τη</strong>ς τιμής ενός τέτοιου δείκ<strong>τη</strong> είναι απαραί<strong>τη</strong><strong>τη</strong> συνθήκη <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν εξαγωγήσυμπερασμάτων όσο αφορά στον τρόπο ενημέρωσης <strong>και</strong> αντιμετώπισης ανησυχιών <strong>και</strong>προβληματισμών σε θέματα σχετικά με <strong>τη</strong>ν προστασία του περιβάλλοντος, <strong>τη</strong>ς οικολογικήςευσυνειδησίας, καθώς <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς βελτίωσης του τρόπου ζωής.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ δείκ<strong>τη</strong>ς προσδιορίζεται με <strong>τη</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς πληροφορίας που σχετίζεται με τον αριθμό τωνατόμων που ανήκουν σε κάθε μία από τις επιμέρους κα<strong>τη</strong>γορίες μορφωτικού επιπέδου ως προς τονσυνολικό αριθμό των ατόμων. Η πληροφορία αναφέρεται στους Δήμους, τα Δημοτικά διαμερίσματα<strong>και</strong> τις Κοινό<strong>τη</strong>τες του Νομού Θεσσαλονίκης <strong>και</strong> ανήκουν σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ <strong>για</strong> τα έ<strong>τη</strong>1991 <strong>και</strong> 2001.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΔε γνωρίζουν γραφή <strong>και</strong> ανάγνωσηΕγκατέλειψαν το Δημοτικό, αλλά γνωρίζουν γραφή <strong>και</strong> ανάγνωσηΦοιτούν στο ΔημοτικόΑπόφοιτοι ΔημοτικούΑπόφοιτοι 3ταξίου ΓυμνασίουΠτυχιούχοι ΤΕΣΠτυχιούχοι ΤΕΛΑπόφοιτοι Μέσης εκπαίδευσηςΠτυχιούχοι μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσηςΠτυχιούχοι ΤΕΙ (ΚΑΤΕ, ΚΑΤΕΕ) <strong>και</strong> Ανωτέρων ΣχολώνΠτυχιούχοι Ανωτάτων ΣχολώνΚάτοχοι ΜάστερΚάτοχοι διδακτορικού τίτλου0 50.000 100.000 150.000 200.000 250.000 300.000Εικόνα 1: Μορφωτικό επίπεδο του πληθυσμού σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ (2001)504

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕικόνα 2: Μορφωτικό επίπεδο (%) του πληθυσμού σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ (2001)Εικόνα 3: Μορφωτικό επίπεδο (%) του πληθυσμού σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ (1991)505

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΒάσει <strong>τη</strong>ς πληροφορίας που συγκεντρώθηκε <strong>για</strong> το επίπεδο μόρφωσης των ατόμων που ζουν σ<strong>τη</strong>νπεριοχή ευθύνης του ΟΡΘ <strong>για</strong> το έτος 2001, προέκυψαν τα αποτελέσματα που απεικονίζονται σ<strong>τη</strong>νΕικόνα 1, σ<strong>τη</strong>ν οποία <strong>και</strong> παρουσιάζονται οι 13 επιμέρους κα<strong>τη</strong>γορίες μορφωτικού επιπέδου. Φαίνεταικαθαρά ότι οι περισσότεροι από το σύνολο των 950.206 ατόμων του συνόλου του πληθυσμού είναι«Απόφοιτοι δημοτικού» (243.560 άτομα) <strong>και</strong> «Απόφοιτοι Μέσης εκπαίδευσης» (244.999 άτομα). Από<strong>τη</strong>ν άλλη, οι «Κάτοχοι μεταπτυχιακού τίτλου (Μάστερ)» είναι πολύ λιγότεροι (6.309 άτομα), όπωςσυμβαίνει <strong>και</strong> με τους «Κάτοχους Διδακτορικού τίτλου» (4.348 άτομα).Σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 2 γίνεται ομαδοποίηση των 13 κα<strong>τη</strong>γοριών σε 4 κύριες κα<strong>τη</strong>γορίες, από όπου προκύπτειότι το μεγαλύτερο ποσοστό ως προς το σύνολο του πληθυσμού <strong>και</strong> των δύο φύλων <strong>και</strong> όλων τωνηλικιών, σ<strong>τη</strong>ν περιοχή <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ, καταλαμβάνουν οι «Απόφοιτοι Δημοτικού <strong>και</strong> κατώτερουμορφωτικού επιπέδου» («Απόφοιτοι 3ταξίου Γυμνασίου», «Απόφοιτοι Δημοτικού», «Φοιτούν στοΔημοτικό», «Εγκατέλειψαν το Δημοτικό, αλλά γνωρίζουν γραφή <strong>και</strong> ανάγνωση», «Δε γνωρίζουνγραφή <strong>και</strong> ανάγνωση») με ποσοστό 49,52% (470.569 άτομα). Ακολουθεί με ποσοστό 30,47% ηκα<strong>τη</strong>γορία «Απόφοιτοι Μέσης εκπαίδευσης - Πτυχιούχοι ΤΕΛ & ΤΕΣ» (289.509 άτομα), ενώ οι«Απόφοιτοι Ανώτατων, Ανώτερων σχολών <strong>και</strong> Μετα-δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης» φτάνουν μόλις το18,89% (179.471 άτομα). Τέλος, οι «Κάτοχοι Διδακτορικού τίτλου <strong>και</strong> μεταπτυχιακού τίτλου(Μάστερ)» αποτελούν μόλις το 1,12% (10.657 άτομα).Τα υψηλά ποσοστά των αποφοίτων Δημοτικού <strong>και</strong> κατώτερου μορφωτικού επιπέδου, σε συνάρ<strong>τη</strong>σημε τα χαμηλά ποσοστά των αποφοίτων Ανώτερων <strong>και</strong> Ανώτατων Σχολών, υποδηλώνουν μια τάσηεγκατάλειψης <strong>τη</strong>ς εκπαίδευσης <strong>και</strong> στροφής προς <strong>τη</strong>ν εργασιακή απασχόληση. Το σχετικά χαμηλόμορφωτικό επίπεδο δυσχεραίνει <strong>και</strong> περιορίζει το τοπικό δυναμικό που διαθέτει τα εφόδια <strong>και</strong> τοαπαιτούμενο επίπεδο μόρφωσης <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν αύξηση <strong>τη</strong>ς τοπικής παραγωγικό<strong>τη</strong>τας. Επιπλέον, το μόλις1,12% ποσοστό των κατόχων μεταπτυχιακού (Μάστερ) <strong>και</strong> Διδακτορικού τίτλου προσδίδει μιαάρνηση εξειδίκευσης <strong>και</strong> ειδίκευσης <strong>και</strong> συνάμα μια «φοβία» των νέων κυρίως να συνεχίσουν τιςσπουδές τους <strong>και</strong> να εντρυφήσουν σε διάφορα επισ<strong>τη</strong>μονικά πεδία. Βέβαια, αυτό οφείλεται <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>νελλιπή οικονομική στήριξη των νέων ανθρώπων <strong>για</strong> συνέχιση των σπουδών τους από <strong>τη</strong>ν πλευρά <strong>τη</strong>ςπολιτείας.Το 1991 ο συνολικός πληθυσμός των ατόμων που ζουν σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ <strong>και</strong> είναι άνωτων 10 ετών ανερχόταν σε 802.919 άτομα. Το μορφωτικό τους επίπεδο (Εικόνα 3) παρουσίαζε μιαδιαφορετική εικόνα σε σχέση με το 2001 (Εικόνα 2). Πιο συγκεκριμένα, το ποσοστό των ατόμων πουαντιστοιχεί σε «Απόφοιτους Γυμνασίου, Δημοτικού <strong>και</strong> κατώτερου μορφωτικού επιπέδου»(σημειώνεται ότι οι επιμέρους κα<strong>τη</strong>γορίες μορφωτικού επιπέδου το 1991 ήταν κάπωςδιαφοροποιημένες ως προς <strong>τη</strong>ν ονομασία τους σε σχέση με το 2001 γι’ αυτό παρουσιάζονται κάποιεςμικρές διαφορές στους τίτλους) ανερχόταν στο 59,02% (473.906 άτομα) σε σχέση με το 49,52% το2001. Επίσης, το ποσοστό των ατόμων που αντιστοιχεί σε «Απόφοιτους Μέσης Εκπαίδευσης -Πτυχιούχοι ΤΕΛ <strong>και</strong> ΤΕΣ» ανερχόταν στο 23,73% (190.535 άτομα), χαμηλότερο σε σχέση με το30,47% το 2001, κάτι που υποδηλώνει <strong>τη</strong>ν άρνηση συνέχισης <strong>τη</strong>ς εκπαίδευσης των νέων μετά <strong>τη</strong>στοιχειώδη εκπαίδευση του Δημοτικού. Ως άμεσο αποτέλεσμα αυτού αποτελεί <strong>και</strong> το μικρότερο, σεσχέση με τα στοιχεία του 2001, ποσοστό των ατόμων που είναι «Πτυχιούχοι Ανώτατων, ΑνώτερωνΣχολών <strong>και</strong> Μεταδευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης» καθώς κυμαίνεται στο 16,64% (133.569 άτομα).Τέλος, οι «Κάτοχοι Μεταπτυχιακού τίτλου» το 1991 έφταναν μόλις το 0,61% (4.909 άτομα), ποσοστόκι αυτό πολύ χαμηλό σε σχέση με το αντίστοιχο του 2001, το οποίο κυμαίνεται στο 1,12%. Ενκατακλείδι συμπεραίνεται ότι ανάμεσα στις απογραφές του 1991 <strong>και</strong> του 2001 υπάρχει μια σαφήςβελτίωση του επιπέδου μόρφωσης του πληθυσμού σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ.506

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΣτις Εικόνες 4 <strong>και</strong> 5 παρουσιάζεται το επίπεδο μόρφωσης ανά κα<strong>τη</strong>γορία του πληθυσμού που ζουν σεενδεικτικούς Νομούς <strong>τη</strong>ς χώρας καθώς <strong>και</strong> σε Εθνικό επίπεδο αντίστοιχα.100.000Αριθμός ατόμων ανά επίπεδο μόρφωσης90.00080.00070.00060.00050.00040.00030.00020.00010.0000Απόφοιτοι Δημοτικού<strong>και</strong> κατώτερουμορφωτικού επιπέδουΑπόφοιτοι ΜέσηςΕκπαίδευσης -Πτυχιούχοι ΤΕΛ <strong>και</strong> ΤΕΣΠτυχιούχοι Ανώτατων,Ανώτερων Σχολών <strong>και</strong>ΜεταδευτεροβάθμιαςΕκπαίδευσηςΚάτοχοι Διδακτορικού<strong>και</strong> ΜάστερΝομός Ιωαννίνων Νομός Καβάλας Νομός Πιερίας Νομός ΧαλκιδικήςΕικόνα 4: Επίπεδο Εκπαίδευσης των ατόμων που ζουν σε ενδεικτικούς Νομούς <strong>τη</strong>ς χώρας (2001)Εικόνα 5: Μορφωτικό επίπεδο (%) του πληθυσμού <strong>τη</strong>ς χώρας (2001)507

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΒάσει των στοιχείων <strong>τη</strong>ς Εικόνας 4 παρα<strong>τη</strong>ρείται ότι το 65,76% (325.423 άτομα) του συνόλου τωνατόμων που ζουν στους Νομούς Ιωαννίνων, Καβάλας, Πιερίας <strong>και</strong> Χαλκιδικής ανήκουν σ<strong>τη</strong>νκα<strong>τη</strong>γορία «Απόφοιτοι Δημοτικού <strong>και</strong> κατώτερου μορφωτικού επιπέδου», ενώ ακολουθούν τα άτομα<strong>τη</strong>ς κα<strong>τη</strong>γορίας «Απόφοιτοι Μέσης Εκπαίδευσης - Πτυχιούχοι ΤΕΛ <strong>και</strong> ΤΕΣ» με ποσοστό 21,76%(107.679 άτομα), τα άτομα <strong>τη</strong>ς κα<strong>τη</strong>γορίας «Πτυχιούχοι Ανώτατων, Ανώτερων Σχολών <strong>και</strong> ΜεταδευτεροβάθμιαςΕκπαίδευσης» με ποσοστό 12,13% (60.008 άτομα) <strong>και</strong> με το μικρότερο ποσοστό <strong>τη</strong>ςτάξης του 0,36% (1.791 άτομα) είναι τα άτομα τα οποία ανήκουν σ<strong>τη</strong>ν κα<strong>τη</strong>γορία εκπαίδευσης«Κάτοχοι Διδακτορικού <strong>και</strong> μεταπτυχιακού τίτλου (Μάστερ)».Συγκρίνοντας τα παραπάνω στατιστικά στοιχεία με τα αντίστοιχα <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ (Εικόνα 2) γίνεται φανερόότι ο πληθυσμός <strong>τη</strong>ς χαμηλότερης βαθμίδας μορφωτικού επιπέδου καταλαμβάνει το μεγαλύτεροποσοστό στο σύνολο του πληθυσμού που ζει σ<strong>τη</strong>ν εκάστοτε περιοχή (49,52% σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ, 65,76%στους ενδεικτικούς νομούς <strong>τη</strong>ς χώρας που μελετήθηκαν), ενώ οι κάτοχοι Διδακτορικού <strong>και</strong>μεταπτυχιακού τίτλου (Μάστερ) αποτελούν το χαμηλότερο ποσοστό (1,12% σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ, 0,36% στουςενδεικτικούς νομούς <strong>τη</strong>ς χώρας που μελετήθηκαν). Όσο αφορά στις άλλες δύο κα<strong>τη</strong>γορίεςμορφωτικού επιπέδου αυτές κυμαίνονται σε ποσοστά <strong>τη</strong>ς τάξης του 30,47% <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ΕΠΘ <strong>και</strong> 21,76%<strong>για</strong> τους τέσσερις ενδεικτικούς νομούς (Απόφοιτοι Μέσης Εκπαίδευσης - Πτυχιούχοι ΤΕΛ <strong>και</strong> ΤΕΣ)<strong>και</strong> 18,89% <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ΕΠΘ <strong>και</strong> 12,13% <strong>για</strong> τους τέσσερις ενδεικτικούς νομούς (Πτυχιούχοι Ανώτατων,Ανώτερων Σχολών <strong>και</strong> Μετα-δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης). Όπως φαίνεται από τα παραπάνωστατιστικά στοιχεία, προκύπτει ότι το επίπεδο μόρφωσης του πληθυσμού σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ είναι σχετικάαναβαθμισμένο σε σύγκριση με τους ενδεικτικούς Νομούς που εξετάσ<strong>τη</strong>καν.Σ<strong>τη</strong> Νομαρχία Αθηνών τα ποσοστά ανά κα<strong>τη</strong>γορία μορφωτικού επιπέδου σχεδόν ταυτίζονται με ταποσοστά που αντιστοιχούν στα άτομα που ζουν σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ, καθώς αυτά ανά κα<strong>τη</strong>γορίαδιαμορφώνονται ως εξής: Στους «Απόφοιτους Δημοτικού <strong>και</strong> κατώτερου μορφωτικού επιπέδου»αντιστοιχεί το 42,73% (1.134.161 άτομα), σε «Απόφοιτους Μέσης Εκπαίδευσης - Πτυχιούχοι ΤΕΛ<strong>και</strong> ΤΕΣ» 32,96% (874.931 άτομα), σε «Πτυχιούχοι Ανώτατων, Ανώτερων Σχολών <strong>και</strong> ΜεταδευτεροβάθμιαςΕκπαίδευσης» αντιστοιχεί το 22,58% (599.468 άτομα), ενώ σε «ΚατόχουςΔιδακτορικού <strong>και</strong> μεταπτυχιακού τίτλου (Μάστερ)» αντιστοιχεί το 1,72% (45.762 άτομα).Τέλος, με βάση <strong>τη</strong>ν Εικόνα 5 <strong>και</strong> όσο αφορά στο μορφωτικό επίπεδο του πληθυσμού <strong>τη</strong>ς χώρας <strong>για</strong> τοέτος 2001 (σύνολο πληθυσμού 10.296.798) αυτό διαμορφώνεται ως εξής: Το 57,98% ανήκει στους«Απόφοιτους Δημοτικού <strong>και</strong> κατώτερου μορφωτικού επιπέδου» (5.969.832 άτομα), το 26,22%αντιστοιχεί σε «Απόφοιτους Μέσης Εκπαίδευσης - Πτυχιούχοι ΤΕΛ <strong>και</strong> ΤΕΣ» (2.699.457 άτομα), το15,00% ανήκει σ<strong>τη</strong>ν κα<strong>τη</strong>γορία των ατόμων οι οποίοι είναι «Πτυχιούχοι Ανώτατων, ΑνώτερωνΣχολών <strong>και</strong> Μετα-δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης» (1.544.878 άτομα), ενώ το υπόλοιπο 0,80%αντιστοιχεί σε όσους είναι «Κάτοχοι Διδακτορικού <strong>και</strong> μεταπτυχιακού τίτλου (Μάστερ)» (82.631άτομα). Τα αντίστοιχα ποσοστά σε επίπεδο χώρας <strong>για</strong> το έτος 1991 (σύνολο πληθυσμού 9.005.182)διαμορφώνονται ως εξής: Το 67,95% αντιστοιχεί σε «Απόφοιτους Γυμνασίου, Δημοτικού <strong>και</strong>κατώτερου μορφωτικού επιπέδου» το οποίο είναι υψηλότερο απ’ ότι το 2001 κάτι που δείχνει <strong>τη</strong>ν πιοέντονη τάση εγκατάλειψης <strong>τη</strong>ς εκπαίδευσης <strong>και</strong> στροφή προς <strong>τη</strong>ν εργασιακή απασχόληση. Επίσης, το20,60% ανήκει στους «Απόφοιτους Μέσης Εκπαίδευσης - Πτυχιούχοι ΤΕΛ <strong>και</strong> ΤΕΣ», το 11,04%στους «Πτυχιούχους Ανώτατων, Ανώτερων Σχολών <strong>και</strong> Μετα-δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης» <strong>και</strong>μόλις το 0,40% αντιστοιχεί σε «Κατόχους Μεταπτυχιακού τίτλου», ποσοστά ιδιαίτερα χαμηλά σεσχέση με αυτά του 2001, κάτι που δείχνει <strong>τη</strong>ν εντονότερη άρνηση των νέων εκείνης <strong>τη</strong>ς εποχής νασυνεχίσουν τις σπουδές τους. Και πάλι, η σύγκριση των παραπάνω στατιστικών στοιχείων με τααντίστοιχα <strong>τη</strong>ς περιοχής <strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης καταδεικνύει το αναβαθμισμένο επίπεδο μόρφωσης <strong>τη</strong>ςπεριοχής.508

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ-ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ): Εύρεση <strong>και</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενηςπληροφορίας μέσω <strong>τη</strong>ς ιστοσελίδας του Φορέα.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2001Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Η πληροφορία αντλήθηκε από <strong>τη</strong>ν ΕΣΥΕ, έναν αξιόπιστο φορέα που σχετίζεται με <strong>τη</strong>θεματική περιοχή του δείκ<strong>τη</strong>.Αδυναμίες: Δεν υπάρχουν επι<strong>και</strong>ροποιημένα στοιχεία σχετικά με το επίπεδο μόρφωσης τουπληθυσμού πέραν <strong>τη</strong>ς επίσημης απογραφής το 2001. Δεν είναι δυνατή η εξέταση <strong>τη</strong>ς διαχρονικήςπορείας του δείκ<strong>τη</strong>.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΈλλειψη επι<strong>και</strong>ροποιημένων δεδομένων <strong>για</strong> παρακολούθηση <strong>τη</strong>ς διαχρονικής εξέλιξης του δείκ<strong>τη</strong>.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣΓια τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong> λαμβάνεται υπόψη ο Μόνιμος πληθυσμός.509

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗEdu 6ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΕκπαίδευση – Έρευνα & ΤεχνολογίαΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς περιγράφει το ποσοστό των μαθητών που έχει πρόσβαση σε περιβαλλοντική εκπαίδευση.Με το Νόμο 1982/90, η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση αποτελεί τμήμα των προγραμμάτων τωνσχολείων <strong>τη</strong>ς Πρωτοβάθμιας <strong>και</strong> Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Σκοπός <strong>τη</strong>ς ΠεριβαλλοντικήςΕκπαίδευσης είναι να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές/τριες <strong>τη</strong> σχέση του ανθρώπου με το φυσικό <strong>και</strong>κοινωνικό περιβάλλον, να ευαισθητοποιηθούν <strong>για</strong> τα προβλήματα που συνδέονται με αυτό <strong>και</strong> ναδρασ<strong>τη</strong>ριοποιηθούν σε σχέση με ειδικά περιβαλλοντικά προβλήματα, έτσι ώστε να συμβάλουν σ<strong>τη</strong>γενικότερη προσπάθεια αντιμετώπισής τους.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΚατόπιν συλλογής <strong>και</strong> επεξεργασίας <strong>τη</strong>ς απαιτούμενης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>Edu 6 «Συμμετοχή μαθητών σε προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης» προκύπτει ότι σεΠρογράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΠΠΕ) σ<strong>τη</strong>ν Διεύθυνση Π.Ε. ΑνατολικήςΘεσσαλονίκης μετέχει το 12,49% (3.469 μαθητές) από το σύνολο των μαθητών που ανήκουν σ<strong>τη</strong>συγκεκριμένη Διεύθυνση. Αντίστοιχα, σ<strong>τη</strong> Διεύθυνση Δ.Ε. Ανατολικής Θεσσαλονίκης μετέχειποσοστό <strong>τη</strong>ς τάξης του 8,37% (2.744 μαθητές) σε ΠΠΕ στο σύνολο των μαθητών, σ<strong>τη</strong> ΔιεύθυνσηΠ.Ε. Δυτικής Θεσσαλονίκης μετέχει το 9,28% (3.449) σε ΠΠΕ στο σύνολο των μαθητών <strong>και</strong> τέλοςσ<strong>τη</strong>ν Διεύθυνση Δ.Ε. Δυτικής Θεσσαλονίκης το ποσοστό συμμετοχής μαθητών σε ΠΠΕ είναι περίπου10,29% (3.600 μαθητές) στο σύνολο των μαθητών που ανήκουν στα σχολεία <strong>τη</strong>ς Διεύθυνσης αυτής.Σημειώνεται ότι τα στοιχεία που αντλήθηκαν από <strong>τη</strong> Διεύθυνση Δ.Ε. Δυτικής Θεσσαλονίκης δόθηκανως μέσος όρος ανά έτος.Παρα<strong>τη</strong>ρείται ότι τα ποσοστά αυτά κυμαίνονται περίπου στα ίδια επίπεδα (<strong>τη</strong>ς τάξης του 10%). Αν<strong>και</strong> γενικά θεωρείται ότι τα ποσοστά συμμετοχής μαθητών σε ΠΠΕ είναι αρκετά ικανοποιητικά,εντούτοις υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης, τόσο από <strong>τη</strong>ν πλευρά οργάνωσης του εκπαιδευτικούπροσωπικού, όσο <strong>και</strong> από <strong>τη</strong>ν πλευρά <strong>τη</strong>ς ενθάρρυνσης των μαθητών να μετέχουν σε αυτά.510

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Edu 6 «Συμμετοχή μαθητών σε προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης» εντάχθηκεστο Σύσ<strong>τη</strong>μα Δεικτών εξαιτίας <strong>τη</strong>ς σημαντικό<strong>τη</strong>τας <strong>τη</strong>ς περιβαλλοντικής παιδείας σ<strong>τη</strong> βελτίωση <strong>τη</strong>ςκατάστασης του περιβάλλοντος σ<strong>τη</strong>ν περιοχή στο μέλλον. Με <strong>τη</strong>ν ενεργή συμμετοχή των μαθητών,τόσο <strong>τη</strong>ς πρωτοβάθμιας <strong>και</strong> όσο <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, σε προγράμματαπεριβαλλοντικής εκπαίδευσης (ΠΠΕ) πραγματοποιείται μια πρώ<strong>τη</strong> προσέγγισή τους με ευαίσθηταπεριβαλλοντικά ζητήματα. Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, βάσει του Νόμου 1982/90, αποτέλεσεμέρος των προγραμμάτων που υλοποιούνται στα σχολεία. Με τον τρόπο αυτό, μαθητές από όλες τιςβαθμίδες <strong>τη</strong>ς εκπαίδευσης έχουν <strong>τη</strong>ν δυνατό<strong>τη</strong>τα να ενημερώνονται <strong>και</strong> να ευαισθητοποιούνται πάνωσε θέματα που αφορούν στο περιβάλλον, <strong>τη</strong>ν ποιό<strong>τη</strong>τά του <strong>και</strong> τους τρόπους με τους οποίους οκαθένας μπορεί, ατομικά <strong>και</strong> ομαδικά, να συμβάλλει σ<strong>τη</strong> βελτίωση <strong>τη</strong>ς κατάστασης τουπεριβάλλοντος.Η διαδικασία που ακολουθείται προκειμένου να υλοποιηθεί ένα ΠΠΕ πάνω σε κάποιο συγκεκριμένοπεριβαλλοντικό ζή<strong>τη</strong>μα ξεκινά με πρόταση που καταθέτουν οι καθηγητές του ενδιαφερόμενουσχολείου. Κατόπιν, η πρόταση αυτή αποστέλλεται σ<strong>τη</strong> Διεύθυνση που ανήκει το σχολείο <strong>και</strong> εφόσονεγκριθεί από το Τμήμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης <strong>τη</strong>ς εν λόγω Διεύθυνσης, συντάσσεται στοσχολείο μια ομάδα 15-20 μαθητών (θεωρείται προτιμότερο οι μαθητές να ανήκουν σ<strong>τη</strong>ν ίδια σχολικήτάξη) <strong>και</strong> τους (συνήθως δύο) επιβλέποντες καθηγητές. Σ<strong>τη</strong> συνέχεια, εφόσον το θέμα τουπρογράμματος έχει οριστικοποιηθεί, πραγματοποιούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα (εκτός τωνωρών διδασκαλίας) συναντήσεις <strong>τη</strong>ς ομάδας. Παράλληλα, συλλέγεται υλικό, πραγματοποιούνταιεπισκέψεις <strong>τη</strong>ς ομάδας σε χώρους που συμβάλλουν στο συγκεκριμένο θέμα του έργου που έχειεπιλεγεί <strong>και</strong> υλοποιούνται ενδιάμεσες εκθέσεις προόδου. Στο τέλος, πραγματοποιείται τελικήπαρουσίαση <strong>και</strong> έκθεση του περιβαλλοντικού έργου. Τα ΠΠΕ που λαμβάνουν χώρα στα σχολεία με<strong>τη</strong> συμμετοχή μαθητών <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν καθοδήγηση αυτών από τους επιβλέποντες καθηγητές μπορούν ναέχουν διάρκεια <strong>και</strong> περισσότερο του ενός έτους σε περιπτώσεις που αξιολογείται περισσότεροχρονοβόρα η ολοκλήρωση του προγράμματος.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΓια τον προσδιορισμό του δείκ<strong>τη</strong> Edu 6 συγκεντρώνεται πληροφορία σχετικά με το συνολικό αριθμότων μαθητών που φοιτούν στα σχολεία <strong>τη</strong>ς περιοχής ενδιαφέροντος του ερευνητικού έργου, όπωςεπίσης <strong>και</strong> τον αντίστοιχο αριθμό των μαθητών που συμμετέχουν σε προγράμματα περιβαλλοντικήςεκπαίδευσης.511

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ400020035001803000160140Μαθητές25002000150012010080Π.Π.Ε.10006040500200Διεύθυνση Π.Ε.Ανατολικής Θεσ/νίκηςΔιεύθυνση Δ.Ε.Ανατολικής Θεσ/νίκηςΔιεύθυνση Π.Ε.ΔυτικήςΔιεύθυνση Δ.Ε.ΔυτικήςΘεσ/νίκηςΘεσ/νίκης0Σύνολο μαθητών που μετέχουν σε Π.Π.Ε.Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Π.Π.Ε.)Εικόνα 1:Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης <strong>και</strong> συμμετοχή μαθητών ανά διεύθυνση(σχολική χρονιά 2006-2007)14%Ποσοστά συμμετοχής μαθητών σε Π.Π.Ε. (%)12%10%8%6%4%2%0%Διεύθυνση Π.Ε.Ανατολικής Θεσ/νίκηςΔιεύθυνση Δ.Ε.Ανατολικής Θεσ/νίκηςΔιεύθυνση Π.Ε. ΔυτικήςΘεσ/νίκηςΔιεύθυνση Δ.Ε. ΔυτικήςΘεσ/νίκηςΕικόνα 2:Ποσοστά συμμετοχής μαθητών σε Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ανάΔιεύθυνση Εκπαίδευσης (σχολική χρονιά 2006-2007)512

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ700060005000Αριθμός μαθητών400030002000100002004 - 2005 2005 - 2006 2006 - 2007Π.Ε. Ανατολικής Θεσ/νίκης Δ.Ε. Ανατολικής Θεσ/νίκης Π.Ε. Δυτικής Θεσ/νίκης Δ.Ε. Δυτικής Θεσ/νίκηςΕικόνα 3: Αριθμός μαθητών που συμμετέχουν σε Π.Π.Ε. ανά Διεύθυνση Εκπαίδευσης (2004-2007)513

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΤα αποτελέσματα <strong>για</strong> <strong>τη</strong> συμμετοχή μαθητών σε Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΠΠΕ)<strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο 2006-2007 παρουσιάζονται στο ιστόγραμμα <strong>τη</strong>ς Εικόνας 1. Παρα<strong>τη</strong>ρείται ότι κατάμέσο όρο σ<strong>τη</strong> Διεύθυνση Π.Ε. Ανατολικής Θεσσαλονίκης συμμετέχουν περίπου 29 μαθητές σε κάθεΠΠΕ (3.469 μαθητές σε 120 προγράμματα). Αντίστοιχα, σ<strong>τη</strong> Διεύθυνση Π.Ε. Δυτικής Θεσσαλονίκηςσυμμετέχουν περίπου 27 μαθητές σε κάθε ΠΠΕ (2.744 μαθητές σε 117 προγράμματα), ενώ σ<strong>τη</strong>Διεύθυνση Δ.Ε. Ανατολικής Θεσσαλονίκης συμμετέχουν περίπου 23 μαθητές σε κάθε Π.Π.Ε. (3.449μαθητές σε 127 προγράμματα). Τέλος, σ<strong>τη</strong> Διεύθυνση Δ.Ε. Δυτικής Θεσσαλονίκης συμμετέχουνπερίπου 20 μαθητές (3.600 μαθητές σε 180 προγράμματα) σε κάθε ΠΠΕ.Επιπρόσθετα, από το γράφημα <strong>τη</strong>ς Εικόνας 2 παρα<strong>τη</strong>ρείται ότι τα ποσοστά συμμετοχής δεναποκλίνουν σημαντικά μεταξύ τους <strong>για</strong> τις διάφορες Διευθύνσεις Εκπαίδευσης, γεγονός που οφείλεταιτόσο στον σχετικά ανάλογο αριθμό των μαθητών των σχολικών συγκρο<strong>τη</strong>μάτων <strong>τη</strong>ς κάθεΔιεύθυνσης, όσο <strong>και</strong> στο ενδιαφέρον που εκδηλώνεται στα σχολικά συγκροτήματα από τουςκαθηγητές <strong>και</strong> δασκάλους. Έτσι, βάσει των αποτελεσμάτων από τα δεδομένα που συλλέχθηκαν από<strong>τη</strong>ν κάθε Διεύθυνση Εκπαίδευσης, προέκυψε ότι η Διεύθυνση Π.Ε. Ανατολικής Θεσσαλονίκηςπαρουσιάζει το μεγαλύτερο ποσοστό 12,49% συμμετοχής μαθητών σε ΠΠΕ, με <strong>τη</strong> Διεύθυνση Δ.Ε.Δυτικής Θεσσαλονίκης να ακολουθεί με ποσοστό 10,29%. Έπεται η Διεύθυνση Π.Ε. ΔυτικήςΘεσσαλονίκης με 9,28% <strong>και</strong> τελευταία η Διεύθυνση Δ.Ε. Ανατολικής Θεσσαλονίκης με αντίστοιχοποσοστό 8,37%.Σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 3 αποτυπώνεται η διαχρονική εξέλιξη <strong>τη</strong>ς συμμετοχής των μαθητών σε Π.Π.Ε. ανάΔιεύθυνση Εκπαίδευσης. Σ<strong>τη</strong> Διεύθυνση Π.Ε. Ανατολικής Θεσσαλονίκης παρα<strong>τη</strong>ρείται μείωση σ<strong>τη</strong>συμμετοχή μαθητών σε ΠΠΕ <strong>τη</strong>ς τάξης του 40,89% (από 5.869 σε 3.469 μαθητές) <strong>τη</strong>ν περίοδο 2004-2007. Την ίδια περίοδο σ<strong>τη</strong> Διεύθυνση Δ.Ε. Ανατολικής Θεσσαλονίκης παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε αύξηση κατά22,22% σ<strong>τη</strong> συμμετοχή των μαθητών σε ΠΠΕ (από 2.245 σε 2.744 μαθητές), ενώ τέλος σ<strong>τη</strong>Διεύθυνση Π.Ε. Δυτικής Θεσσαλονίκης παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε σχετική μείωση κατά 16,99% (από 4.155 σε3.449 μαθητές). Όσο αφορά σ<strong>τη</strong> Διεύθυνση Δ.Ε. Δυτικής Θεσσαλονίκης δεν υπάρχουν διαθέσιμαστοιχεία <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν παρακολούθηση <strong>τη</strong>ς διαχρονικής εξέλιξης <strong>τη</strong>ς συμμετοχής των μαθητών σε ΠΠΕ.Για <strong>τη</strong> συγκεκριμένη Διεύθυνση Εκπαίδευσης δίνεται μόνο μία εκτίμηση <strong>τη</strong>ς συμμετοχής περίπου3.600 μαθητών σε ΠΠΕ <strong>για</strong> το σχολικό έτος 2006-2007.Τα ποσοστά συμμετοχής των μαθητών σε ΠΠΕ, αν <strong>και</strong> σε γενικές γραμμές κρίνονται ικανοποιητικά,έχουν μεγάλα περιθώρια βελτίωσης, με <strong>τη</strong>ν κατάλληλη στήριξη από <strong>τη</strong>ν πλευρά <strong>τη</strong>ς πολιτείας <strong>και</strong> <strong>τη</strong>νπεραιτέρω ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών σε περιβαλλοντικά ζητήματα.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ-514

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας <strong>και</strong> Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής <strong>και</strong> ΔυτικήςΘεσσαλονίκης: Συλλογή στοιχείων κατόπιν αί<strong>τη</strong>σης.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2006-2007Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong> είναι αξιόπιστα καθώςπροέρχονται από τις επίσημες καταστάσεις που δια<strong>τη</strong>ρούν οι Διευθύνσεις <strong>τη</strong>ς Εκπαίδευσης(Πρωτοβάθμια <strong>και</strong> Δευτεροβάθμια, Ανατολικής <strong>και</strong> Δυτικής Θεσσαλονίκης).Αδυναμίες: Αδυναμία παρακολούθησης <strong>τη</strong>ς διαχρονικής εξέλιξης <strong>τη</strong>ς τιμής του δείκ<strong>τη</strong> λόγω μητήρησης επαρκών στοιχείων <strong>για</strong> παρελθόντα έ<strong>τη</strong>.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΗ τήρηση διαθέσιμων στοιχείων από τις Διευθύνσεις δεν είναι επαρκώς οργανωμένη όσο αφορά σταετήσια στοιχεία <strong>για</strong> τον αριθμό των μαθητών που συμμετέχουν σε Προγράμματα ΠεριβαλλοντικήςΕκπαίδευσης. Επίσης, δεν υπάρχει ομοιογένεια όσο αφορά στο βάθος χρόνου που <strong>τη</strong>ρούν οιεπιμέρους Διευθύνσεις Εκπαίδευσης αρχεία με τους μαθητές που παρακολούθησαν ΠρογράμματαΠεριβαλλοντικής Εκπαίδευσης.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣΟ αριθμός των μαθητών που μετέχουν σε Περιβαλλοντικά Προγράμματα Εκπαίδευσης από <strong>τη</strong>ν Π.Ε.<strong>και</strong> Δ.Ε. Εκπαίδευση Δυτικής Θεσσαλονίκης, προέρχονται <strong>και</strong> από σχολεία που δεν ανήκουν σ<strong>τη</strong>νπεριοχή ευθύνης του ΟΡΘ (Δυτικός Νομός Θεσσαλονίκης). Τα στοιχεία σ<strong>τη</strong> Διεύθυνση ΔυτικήςΘεσσαλονίκης, όπως <strong>και</strong> στις υπόλοιπες Διευθύνσεις, καταχωρούνται συνολικά <strong>και</strong> όχι ανά σχολικόσυγκρό<strong>τη</strong>μα.515

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗEdu 7ΜΑΘΗΤΕΣ ΑΝΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΤΑΞΗ - ΣΧΟΛΙΚΑ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΑ ΔΙΠΛΗΣ ΒΑΡΔΙΑΣΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΕκπαίδευση – Έρευνα & ΤεχνολογίαΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗΕΛΛΕΙΨΗ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΑΣΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς αποτελείται από δύο σκέλη: (α) Περιγράφει το μέσο όρο του αριθμού μαθητών ανά τμήμα<strong>τη</strong>ς κάθε σχολικής τάξης <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν Πρωτοβάθμια <strong>και</strong> Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση <strong>τη</strong>ς Ανατολικής <strong>και</strong><strong>τη</strong>ς Δυτικής Θεσσαλονίκης <strong>και</strong> (β) καταγράφει το σύνολο των σχολείων που λειτουργούν σε διπλήβάρδια.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΤα στοιχεία <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong> συλλέχθηκαν από τις Διευθύνσεις ΕκπαίδευσηςΑνατολικής <strong>και</strong> Δυτικής Θεσσαλονίκης. Ο υπολογισμός του δείκ<strong>τη</strong> χωρίζεται σε δύο σκέλη. Όσοαφορά στο πρώτο σκέλος που αναφέρεται στο μαθητικό δυναμικό των σχολικών συγκρο<strong>τη</strong>μάτων ανάτμήμα <strong>τη</strong>ς κάθε τάξης που ανήκουν σε καθεμιά από τις τέσσερις Διευθύνσεις ΕκπαίδευσηςΘεσσαλονίκης, <strong>για</strong> το έτος αναφοράς 2007 προέκυψαν τα ακόλουθα αποτελέσματα: Ο αριθμός τωνμαθητών ανά τμήμα στις έξι τάξεις <strong>τη</strong>ς Π.Ε. Ανατολικής Θεσσαλονίκης (χωρίς τα Νηπιαγωγεία)κυμαίνεται μεταξύ 19-21 μαθητών ανά τμήμα <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν Δ.Ε. Ανατολικής Θεσσαλονίκης (Γυμνάσια<strong>και</strong> ΓΕΛ) ο αντίστοιχος αριθμός κυμαίνεται μεταξύ 20-24. Για τις αντίστοιχες ΔιευθύνσειςΕκπαίδευσης Δυτικής Θεσσαλονίκης δεν παραχωρήθηκαν στοιχεία <strong>για</strong> τον αριθμό των τμημάτων ανάσχολική τάξη, με αποτέλεσμα <strong>τη</strong>ν έλλειψη δυνατό<strong>τη</strong>τας υπολογισμού των μαθητών ανά τμήμα σεκάθε σχολική τάξη. Εντούτοις, ενδεικτικά αναφέρεται ότι ο συνολικός αριθμός των μαθητών σ<strong>τη</strong>νΠ.Ε. Δυτικής Θεσσαλονίκης <strong>για</strong> το έτος 2007 ανέρχεται σε 36.293 μαθητές <strong>και</strong> αντίστοιχα σ<strong>τη</strong>ν Δ.Ε.Δυτικής Θεσσαλονίκης ο αριθμός αυτός κυμάνθηκε στους 34.338 (συμπεριλαμβανομένου <strong>και</strong> τωνΕΠΑΛ - ΕΠΑΣ - ΤΕΕ).Όσο αφορά στο δεύτερο σκέλος που αναφέρεται στα σχολικά συγκροτήματα διπλής βάρδιας,προκύπτει ότι σ<strong>τη</strong> Διεύθυνση Π.Ε. Ανατολικής Θεσσαλονίκης υπάρχουν 2 Δημοτικά σχολεία πουλειτουργούν σε διπλή βάρδια <strong>και</strong> 12 που έχουν εναλλάξ ωράριο. Σ<strong>τη</strong> Διεύθυνση Δ.Ε. ΑνατολικήςΘεσσαλονίκης λειτουργούν συνολικά 26 σχολεία με εναλλάξ ωράριο. Σ<strong>τη</strong> Διεύθυνση Π.Ε. ΔυτικήςΘεσσαλονίκης υπάρχουν 15 Δημοτικά σχολεία που έχουν εναλλάξ ωράριο <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong> Διεύθυνση Δ.Ε.Δυτικής Θεσσαλονίκης λειτουργούν συνολικά 8 σχολεία με εναλλάξ ωράριο.516

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΜΑΘΗΤΕΣ ΑΝΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΤΑΞΗ – ΣΧΟΛΙΚΑ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΑ ΔΙΠΛΗΣΒΑΡΔΙΑΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΗ ένταξη του δείκ<strong>τη</strong> Edu 7 «Μαθητές ανά σχολική τάξη - Σχολικά συγκροτήματα διπλής βάρδιας»στο Σύσ<strong>τη</strong>μα Δεικτών δίνει <strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>τα παρακολούθησης του αριθμού των μαθητών πουαντιστοιχούν σε κάθε σχολική τάξη των σχολικών συγκρο<strong>τη</strong>μάτων σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ, ενώ επίσηςαποτυπώνεται ο αριθμός των σχολικών συγκρο<strong>τη</strong>μάτων που λειτουργούν καθημερινά σε διπλήβάρδια. Η γνώση των τιμών αυτού του δείκ<strong>τη</strong> κρίνεται σημαντική καθώς αποτελεί κρίσιμη παράμετρο<strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν καλύτερη απόδοση των μαθητών <strong>και</strong> <strong>τη</strong> βελτίωση <strong>τη</strong>ς επικοινωνίας <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς μετάδοσης <strong>τη</strong>ςγνώσης ανάμεσα στο μαθητή <strong>και</strong> τον δάσκαλο ή καθηγητή. Παράλληλα, η ύπαρξη ή όχι σχολικώνσυγκρο<strong>τη</strong>μάτων διπλής βάρδιας αποτελεί παράμετρο ποιό<strong>τη</strong>τας <strong>τη</strong>ς ζωής <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς καθημερινό<strong>τη</strong>ταςτων οικογενειών σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΤο πρώτο σκέλος του δείκ<strong>τη</strong> υπολογίζεται με τον προσδιορισμό του αριθμού των μαθητών (κατάμέσο όρο) ανά σχολική τάξη σε δημοτικά, γυμνάσια <strong>και</strong> λύκεια που ανήκουν στους Δήμους <strong>και</strong> τιςΚοινό<strong>τη</strong>τες <strong>τη</strong>ς ΕΠΘ. Το δεύτερο σκέλος του δείκ<strong>τη</strong> υπολογίζεται με τον προσδιορισμό των σχολικώνσυγκρο<strong>τη</strong>μάτων που λειτουργούν σε διπλή βάρδια, επί του συνόλου των σχολικών συγκρο<strong>τη</strong>μάτωνπου ανήκουν σ<strong>τη</strong>ν ΕΠΘ, ανά Διεύθυνση Εκπαίδευσης σ<strong>τη</strong>ν Ανατολική <strong>και</strong> Δυτική Θεσσαλονίκη.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ2220Αριθμός μαθητών ανά τμήμα <strong>και</strong> τάξη181614121086420Α΄ τάξη Β΄ τάξη Γ΄ τάξη Δ΄ τάξη Ε΄ τάξη ΣΤ΄ τάξηΕικόνα 1: Μαθητές ανά τμήμα <strong>για</strong> κάθε σχολική τάξη στα σχολικά συγκροτήματα που ανήκουν σ<strong>τη</strong>Διεύθυνση Π.Ε. Ανατολικής Θεσσαλονίκης (2007)517

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ2624Αριθμός μαθητών ανά τμήμα <strong>και</strong> τάξη2220181614121086420Α΄τάξη ΓΥΜ. Β΄τάξη ΓΥΜ. Γ΄τάξη ΓΥΜ. Α΄τάξη ΓΕΛ. Β΄τάξη ΓΕΛ. Γ΄τάξη ΓΕΛ. Δ΄τάξη ΕΣΠ.Εικόνα 2: Μαθητές ανά τμήμα <strong>για</strong> κάθε σχολική τάξη στα σχολικά συγκροτήματα που ανήκουν σ<strong>τη</strong>Διεύθυνση Δ.Ε. Ανατολικής Θεσσαλονίκης (2007)Αριθμός σχολείων ανά τύπο βάρδιας1501401301201101009080706050403020100Μόνο πρωί Μόνο απόγευμα Διπλή βάρδια Εσπερινή βάρδια ΕναλλάξΠ.Ε. Ανατολικής Θεσ/νίκης Π.Ε. Δυτικής Θεσ/νίκης Δ.Ε. Ανατολικής Θεσ/νίκης Δ.Ε. Δυτικής Θεσ/νίκηςΕικόνα 3:Αριθμός σχολικών συγκρο<strong>τη</strong>μάτων ανά βάρδια των Διευθύνσεων Π.Ε. <strong>και</strong> Δ.Ε.Εκπαίδευσης Ανατολικής <strong>και</strong> Δυτικής Θεσσαλονίκης (2007)518

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΣ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 1 παρουσιάζονται οι μαθητές ανά τμήμα <strong>για</strong> κάθε σχολική τάξη στα σχολικάσυγκροτήματα που ανήκουν σ<strong>τη</strong> Διεύθυνση Π.Ε. Ανατολικής Θεσσαλονίκης (2007). Γενικά, στασχολικά αυτά συγκροτήματα, σε κάθε τμήμα, φοιτούν από 11 μέχρι 25 μαθητές <strong>και</strong> σε εξαιρετικέςπεριπτώσεις μέχρι <strong>και</strong> 27 μαθητές. Στα δημοτικά σχολεία <strong>τη</strong>ς Καλαμαριάς, <strong>τη</strong>ς Πυλαίας, τουΠανοράματος <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς Περαίας εμφανίζονται, κατά κύριο λόγο, τα περισσότερα <strong>και</strong> τα μεγαλύτερατμήματα ανά τάξη, με 22-25 μαθητές το καθένα. Από <strong>τη</strong>ν άλλη πλευρά, τα σχολικά τμήματα με ταλιγότερα παιδιά - από 11 ως 15 μαθητές ανά τάξη - εμφανίζονται στα δημοτικά σχολεία του κέντρου<strong>τη</strong>ς Θεσσαλονίκης <strong>και</strong> των περιοχών <strong>τη</strong>ς Τούμπας <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ς Τριανδρίας.Πιο συγκεκριμένα, ο αριθμός των μαθητών που φοιτούν στις τάξεις των Δημοτικών σχολείων <strong>τη</strong>ςΔιεύθυνσης Π.Ε. Ανατολικής Θεσσαλονίκης ανέρχεται σε 27.775. Το σύνολο των τμημάτων ανά τάξηανέρχεται σε 1.402, στα οποία <strong>και</strong> αντιστοιχεί ισάξιος σχεδόν αριθμός τμημάτων <strong>και</strong> μαθητών ανάτάξη. Έτσι, ο αριθμός των μαθητών ανά τάξη δεν διαφοροποιείται ιδιαίτερα καθώς κυμαίνεται στους19 περίπου μαθητές ανά τμήμα σ<strong>τη</strong>ν Α΄ τάξη, στους 20 περίπου μαθητές ανά τμήμα σ<strong>τη</strong> Β΄, Γ΄, Δ΄ <strong>και</strong>Ε΄ τάξη, ενώ στους 21 περίπου μαθητές ανά τμήμα σ<strong>τη</strong>ν ΣΤ΄ τάξη. Σημειώνεται ότι στοιχεία <strong>για</strong> ταιδιωτικά δημοτικά σχολεία <strong>τη</strong>ς Ανατολικής Θεσσαλονίκης δεν περιλαμβάνονται στο γράφημα <strong>τη</strong>ςΕικόνας 1.Σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 2 παρουσιάζονται οι μαθητές ανά τμήμα <strong>για</strong> κάθε σχολική τάξη στα σχολικάσυγκροτήματα που ανήκουν σ<strong>τη</strong> Διεύθυνση Δ.Ε. Ανατολικής Θεσσαλονίκης (2007). Γενικότερα, στιςτάξεις του Γυμνασίου φοιτούν συνολικά 15.175 μαθητές <strong>και</strong> ο αριθμός όλων των τμημάτων όλων τωντάξεων ανέρχεται σε 656. Αντίστοιχα <strong>για</strong> τις τάξεις του Γενικού Ενιαίου Λυκείου (ΓΕΛ) ο αριθμόςτων μαθητών είναι 16.177 <strong>και</strong> ο αριθμός όλων των τμημάτων όλων των τάξεων ανέρχεται σε 780. Πιοσυγκεκριμένα, κατά μέσο όρο σε κάθε τμήμα <strong>τη</strong>ς Α΄ Γυμνασίου αντιστοιχούν 24 μαθητές, σε κάθετμήμα <strong>τη</strong>ς Β΄ <strong>και</strong> Γ΄ Γυμνασίου από 23 μαθητές, σε κάθε τμήμα <strong>τη</strong>ς Α΄ τάξης του ΓΕΛ 22 μαθητές, σεκάθε τμήμα <strong>τη</strong>ς Β΄ τάξης του ΓΕΛ 21 μαθητές, σε κάθε τμήμα <strong>τη</strong>ς Γ΄ τάξης του ΓΕΛ 20 μαθητές, ενώο μικρότερος αριθμός μαθητών ανά τμήμα αντιστοιχεί σ<strong>τη</strong> Δ΄ τάξη των Εσπερινών σχολείων, όπου ομέσος όρος των μαθητών σε κάθε τμήμα είναι μόλις 16 ανά τμήμα.Για τα σχολικά συγκροτήματα των Διευθύνσεων Π.Ε. <strong>και</strong> Δ.Ε. Δυτικής Θεσσαλονίκης σημειώνεταιότι δε παραχωρήθηκαν στοιχεία <strong>για</strong> τον αριθμό των τμημάτων ανά σχολική τάξη έτσι ώστε ναυπολογιστεί ο αριθμός των μαθητών ανά σχολικό τμήμα. Για το λόγο αυτό αναφέρεται συνολικά οαριθμός των μαθητών ανά σχολική τάξη. Επιπλέον, στα στοιχεία που αφορούν σ<strong>τη</strong> ΔυτικήΘεσσαλονίκη (Π.Ε. <strong>και</strong> Δ.Ε.) περιλαμβάνονται <strong>και</strong> σχολικά συγκροτήματα περιοχών που δεν ανήκουνσ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ (Δυτικός Νομός Θεσσαλονίκης), καθώς τα στοιχεία αυτά συλλέγονταισυγκεντρωτικά στις αντίστοιχες Διευθύνσεις. Έτσι λοιπόν, σ<strong>τη</strong>ν Π.Ε. Δυτικής Θεσσαλονίκης <strong>για</strong> τοέτος αναφοράς 2007, σ<strong>τη</strong>ν Α΄ τάξη φοιτούν 5.822 μαθητές, σ<strong>τη</strong> Β΄ τάξη φοιτούν 6.061 μαθητές, σ<strong>τη</strong>Γ΄ τάξη φοιτούν 5.779 μαθητές, σ<strong>τη</strong> Δ΄ τάξη φοιτούν 5.790 μαθητές, σ<strong>τη</strong>ν Ε΄ τάξη φοιτούν 5.960μαθητές, σ<strong>τη</strong> ΣΤ΄ τάξη φοιτούν 5.830 μαθητές, στις τάξεις Ένταξης 624 μαθητές <strong>και</strong> στις τάξειςΥποδοχής 427 μαθητές. Σε Ολοήμερα Δημοτικά σχολεία φοιτούν συνολικά 9.725 μαθητές <strong>και</strong> σταΕιδικά σχολεία συνολικά <strong>και</strong> <strong>για</strong> τις έξι τάξεις του Δημοτικού φοιτούν 90 μαθητές.Για το ίδιο έτος σ<strong>τη</strong> Δ.Ε. Δυτικής Θεσσαλονίκης <strong>και</strong> συγκεκριμένα στο Γυμνάσιο φοιτούν 6.745μαθητές σ<strong>τη</strong>ν Α΄ τάξη, 6.317 μαθητές σ<strong>τη</strong> Β΄ τάξη <strong>και</strong> 5.804 μαθητές σ<strong>τη</strong> Γ΄ τάξη. Στις τάξεις τουΓενικού Ενιαίου Λυκείου 4.237 μαθητές φοιτούν σ<strong>τη</strong>ν Α΄ τάξη, 3.371 μαθητές σ<strong>τη</strong> Β΄ τάξη, 3.461μαθητές σ<strong>τη</strong> Γ΄ τάξη <strong>και</strong> 75 μαθητές σ<strong>τη</strong> Δ΄ τάξη εσπερινών σχολείων. Επίσης, <strong>για</strong> τα σχολεία <strong>τη</strong>ςΔ.Ε. Δυτικής Θεσσαλονίκης δόθηκαν στοιχεία <strong>για</strong> τον αριθμό των μαθητών που φοιτούν σε σχολεία519

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΕΠΑΛ - ΕΠΑΣ - ΤΕΕ, ο αριθμός των οποίων ανέρχεται σε 4.328 μαθητές <strong>και</strong> <strong>για</strong> τα Ειδικά Σχολεία,ο αριθμός των οποίων φτάνει τους 116 μαθητές.Τέλος, σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 3 παρουσιάζεται ο αριθμός των σχολικών συγκρο<strong>τη</strong>μάτων ανά βάρδια τωνΔιευθύνσεων Π.Ε. <strong>και</strong> Δ.Ε. Ανατολικής <strong>και</strong> Δυτικής Θεσσαλονίκης <strong>για</strong> το έτος 2007. Βάσει τωνδεδομένων που απεικονίζονται στο ιστόγραμμα <strong>τη</strong>ς Εικόνας 3 φαίνεται ότι το μεγαλύτερο ποσοστότων σχολικών συγκρο<strong>τη</strong>μάτων λειτουργεί σε πρωινή βάρδια. Πιο συγκεκριμένα, 142 σ<strong>τη</strong>ν Π.Ε.Ανατολικής (από το σύνολο των 156 σχολείων - ποσοστό 91,03%) <strong>και</strong> Δυτικής Θεσσαλονίκης (από τοσύνολο των 157 σχολείων - ποσοστό 90,45%), 145 σ<strong>τη</strong> Δ.Ε. Ανατολικής Θεσσαλονίκης (από τοσύνολο των 184 σχολείων - ποσοστό 78,80%) <strong>και</strong> 112 σ<strong>τη</strong> Δ.Ε. Δυτικής Θεσσαλονίκης (από τοσύνολο των 129 σχολείων - ποσοστό 86,82%). Σημειώνεται ότι στον αριθμό των σχολικώνσυγκρο<strong>τη</strong>μάτων σ<strong>τη</strong> Δυτική Θεσσαλονίκη περιλαμβάνονται αποκλειστικά τα σχολικά συγκροτήματαπου ανήκουν στους Δήμους <strong>και</strong> Κοινό<strong>τη</strong>τες <strong>τη</strong>ς περιοχής ευθύνης του ΟΡΘ, καθώς τα στοιχεία <strong>για</strong>τον τύπο βάρδιας δίνονται ανά σχολείο. Σε Διπλή βάρδια λειτουργούν μόνο 2 σχολεία σ<strong>τη</strong>ν Π.Ε.Ανατολικής Θεσσαλονίκης (1,28%) <strong>και</strong> 8 σ<strong>τη</strong>ν Δ.Ε. Δυτικής Θεσσαλονίκης (6,20%). Σε Εναλλάξβάρδια λειτουργούν 12 σχολεία σ<strong>τη</strong>ν Π.Ε. (7,69%) <strong>και</strong> 26 σχολεία σ<strong>τη</strong> Δ.Ε. ΑνατολικήςΘεσσαλονίκης (14,13%) <strong>και</strong> 15 σχολεία σ<strong>τη</strong>ν Π.Ε. (9,55%) <strong>και</strong> μόλις 1 σχολείο σ<strong>τη</strong> Δ.Ε. ΔυτικήςΘεσσαλονίκης (0,78%). Τέλος, σε Απογευματινή <strong>και</strong> Εσπερινή βάρδια λειτουργούν μόνο σχολικάσυγκροτήματα <strong>τη</strong>ς Δ.Ε. Ανατολικής <strong>και</strong> Δυτικής Θεσσαλονίκης. Συγκεκριμένα, 9 σχολεία σ<strong>τη</strong> Δ.Ε.Ανατολικής <strong>και</strong> 5 σ<strong>τη</strong> Δ.Ε. Δυτικής Θεσσαλονίκης (4,89% <strong>και</strong> 3,88%) είναι Εσπερινά. Αντίστοιχα, 4σχολεία σ<strong>τη</strong> Δ.Ε. Ανατολικής <strong>και</strong> 3 σ<strong>τη</strong> Δ.Ε. Δυτικής Θεσσαλονίκης (2,17% <strong>και</strong> 2,33%) είναιΑπογευματινά.ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ-520

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας <strong>και</strong> Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής <strong>και</strong> ΔυτικήςΘεσσαλονίκης: Συλλογή στοιχείων κατόπιν αί<strong>τη</strong>σης.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Νομός ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2007Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong> είναι αξιόπιστα καθώςπροέρχονται από τις επίσημες καταστάσεις που δια<strong>τη</strong>ρούν οι Διευθύνσεις <strong>τη</strong>ς Εκπαίδευσης(Πρωτοβάθμια <strong>και</strong> Δευτεροβάθμια)Αδυναμίες: Δεν δια<strong>τη</strong>ρούνται επαρκώς στοιχεία <strong>για</strong> παλαιότερα έ<strong>τη</strong> με αποτέλεσμα αδυναμίαπαρακολούθησης <strong>τη</strong>ς διαχρονικής εξέλιξης του δείκ<strong>τη</strong>.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 2Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΚρίνεται σκόπιμη η επι<strong>και</strong>ροποίηση <strong>και</strong> αυσ<strong>τη</strong>ρή τήρηση καταστάσεων τόσο <strong>για</strong> τους μαθητές ανάτμήμα <strong>για</strong> κάθε σχολική τάξη, όπως επίσης <strong>και</strong> <strong>για</strong> τα σχολικά συγκροτήματα ανά τύπο βάρδιαςπροκειμένου να διαμορφώνεται μια εικόνα <strong>τη</strong>ς πορείας του δείκ<strong>τη</strong> με <strong>τη</strong>ν πάροδο των ετών. Επιπλέον,θα συνέβαλλε θετικά η ομοιογενής τήρηση των καταστάσεων από όλες τις Διευθύνσεις <strong>τη</strong>ςΕκπαίδευσης, γεγονός που θα έκανε ευκολότερο το έργο <strong>τη</strong>ς έρευνας <strong>και</strong> ανάλυσης <strong>και</strong> θα καθιστούσε<strong>τη</strong>ν επεξεργασία των στοιχείων λιγότερο χρονοβόρα.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣΣ<strong>τη</strong>ν Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση δεν περιλαμβάνονται τα Νηπιαγωγεία.Με τον όρο Διπλή βάρδια εννοείται ότι τάξεις του ίδιου σχολείου λειτουργούν κάποιες σε πρωινήβάρδια <strong>και</strong> οι υπόλοιπες σε απογευματινή <strong>και</strong> ανά εβδομάδα εναλλάσσονται.Με τον όρο Εναλλάξ εννοείται ότι τάξεις δύο διαφορετικών σχολείων λειτουργούν κάποιες σε πρωινήβάρδια <strong>και</strong> οι υπόλοιπες σε απογευματινή <strong>και</strong> ανά εβδομάδα εναλλάσσονται.521

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗEdu 8ΔΙΠΛΩΜΑΤΑ ΕΥΡΕΣΙΤΕΧΝΙΑΣΘεματική περιοχή:Driving ForcePressureΘέση στο πλαίσιο DPSIR: StateImpactResponseΕκπαίδευση – Έρευνα & ΤεχνολογίαΠΟΡΕΙΑ ΔΕΙΚΤΗ☺ΘΕΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΟ δείκ<strong>τη</strong>ς υπολογίζει τον αριθμό των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας ανά κα<strong>τη</strong>γορία ευρεσιτεχνίας <strong>και</strong> ανάέτος κατάθεσης.ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΜε βάση <strong>τη</strong>ν πληροφορία που συλλέχθηκε <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong> από τον ΟργανισμόΒιομηχανικής Ιδιοκ<strong>τη</strong>σίας <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ <strong>και</strong> <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν χρονική περίοδο 2002-2007προκύπτει ότι τα Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας (Δ.Ε.) ανέρχονται σε 325, τα Διπλώματα Τροποποίησης(Δ.Τ.) σε 8, τα Πιστοποιητικά Υποδείγματος Χρησιμό<strong>τη</strong>τας (Π.Υ.Χ.) σε 26, τα Σχέδια/Υποδείγματασε 104, τα Πιστοποιητικά Υποδείγματος Χρησιμό<strong>τη</strong>τας, που προέρχονται από ΔιπλώματαΕυρεσιτεχνίας, σε 46 <strong>και</strong> οι Διεθνείς αιτήσεις σε 21. Παρα<strong>τη</strong>ρείται ότι <strong>για</strong> <strong>τη</strong> χρονική περίοδο 2002-2007 που εξετάζεται, τα Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας αποτελούν <strong>τη</strong>ν πλειονό<strong>τη</strong>τα <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περιοχήευθύνης του ΟΡΘ, συγκριτικά με τις υπόλοιπες κα<strong>τη</strong>γορίες ευρεσιτεχνιών.Συγκεκριμένα, τα Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας παρουσιάζουν ιδιαίτερα σημαντική αύξηση <strong>τη</strong>ν περίοδο2002-2007, καθώς ο αριθμός τους αυξήθηκε από 46 που ήταν το 2002, σε 77 το 2006 (ποσοστόαύξησης περίπου 67%), ενώ κατά <strong>τη</strong>ν περίοδο 2006-2007 μειώθηκαν τελικά στα 75. Όσο αφορά σ<strong>τη</strong>νδιαχρονική εξέλιξη όλων των παραπάνω κα<strong>τη</strong>γοριών διπλωμάτων ανά έτος, η εξέλιξη παρουσιάζεταιμε ενδελέχεια σε επόμενο πεδίο του δείκ<strong>τη</strong>.522

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΔΙΠΛΩΜΑΤΑ ΕΥΡΕΣΙΤΕΧΝΙΑΣΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΕΙΚΤΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΟ δείκ<strong>τη</strong>ς Edu 8 «Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας» επιλέχθηκε διότι παρέχει <strong>τη</strong> δυνατό<strong>τη</strong>τα γνωστοποίησης<strong>τη</strong>ς συνεχούς εξέλιξης στον τομέα των εφευρέσεων που ωθούν <strong>τη</strong>ν επιστήμη <strong>και</strong> συμβάλλουνουσιαστικά σ<strong>τη</strong>ν τεχνολογική ανάπτυξη <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν διευκόλυνση καθημερινών αναγκών του ανθρώπου.Παράλληλα, τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας αποτελούν δείκ<strong>τη</strong> που παρουσιάζει <strong>τη</strong>ν τάση <strong>τη</strong>ς παραγωγήςγνώσης από ερευνητικά κέντρα <strong>και</strong> πανεπιστήμια, ενώ αποτελεί ενδιάμεσο κρίκο <strong>τη</strong>ς έρευνας με <strong>τη</strong>νπαραγωγή. Γενικότερα, οι ευρεσιτεχνίες αφορούν επινοήματα νέα, τα οποία εμπεριέχουν εφευρετικήδρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα <strong>και</strong> είναι επιδεκτικά βιομηχανικής εφαρμογής. Η ευρεσιτεχνία μπορεί να αναφέρεταισε προϊόν, μέθοδο ή βιομηχανική εφαρμογή.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥΟ υπολογισμός του δείκ<strong>τη</strong> έγκειται σ<strong>τη</strong> συγκέντρωση <strong>τη</strong>ς απαιτούμενης πληροφορία που προσδιορίζειτο πλήθος των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας που υπάγονται σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ, ανά τύποευρεσιτεχνίας <strong>και</strong> ανά έτος. Η απαιτούμενη πληροφορία προέρχεται από στοιχεία που δια<strong>τη</strong>ρεί οΟργανισμός Βιομηχανικής Ιδιοκ<strong>τη</strong>σίας.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ325300275250Αριθμός ευρεσιτεχνιών2252001751501251007550250Δ.Ε. Δ.Τ. Π.Υ.Χ. Σχέδιο/ΥπόδειγμαΠ.Υ.Χ. από Δ.Ε.Διεθνής αί<strong>τη</strong>σηΔ.Ε.Εικόνα 1: Τύποι Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας, ανά κα<strong>τη</strong>γορία <strong>για</strong> <strong>τη</strong> χρονική περίοδο 2002-2007523

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ140120Αριθμός ευρεσιτεχνιών1008060402002002 2003 2004 2005 2006 2007Εικόνα 2: Αριθμός Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας όλων των κα<strong>τη</strong>γοριών ανά έτος100Αριθμός Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας8060402002002 2003 2004 2005 2006 2007Εικόνα 3: Αριθμός Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας ανά έτος524

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΔ.Αγίου ΑθανασίουΔ.ΧαλκηδόνοςΔ.ΧαλάστραςΔ.ΕχεδώρουΔ.ΒασιλικώνΔ.ΕπανομήςΔ.ΜηχανιώναςΔ.ΘερμαϊκούΔ.ΘέρμηςΔ.Χορτιά<strong>τη</strong>Δ.ΩραιοκάστρουΔ.ΜενεμένηςΔ.Θεσ/νίκης0 50 100 150 200 250Εικόνα 4: Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας, ανά περιοχή κατάθεσης <strong>για</strong> <strong>τη</strong> χρονική περίοδο 2002-2007ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΑπό το γράφημα <strong>τη</strong>ς Εικόνας 1 παρα<strong>τη</strong>ρείται ότι τα Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας (Δ.Ε.) <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο2002-2007 αποτελούν <strong>τη</strong> μεγάλη πλειονό<strong>τη</strong>τα διπλωμάτων συγκριτικά με τις υπόλοιπες κα<strong>τη</strong>γορίες.Σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 2 αποτυπώνεται το σύνολο όλων των τύπων των Ευρεσιτεχνιών, όπου παρουσιάζεταιαρχικά μια μείωση από το 2002 μέχρι το 2004 (από 84 παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε μείωση σε 64). Από <strong>τη</strong> χρονιάεκείνη <strong>και</strong> έως το 2006 παρα<strong>τη</strong>ρείται μια θεαματική αύξηση <strong>τη</strong>ς τάξης του 85,71%, καθώς αυξήθηκαναπό 63 σε 117, ενώ το έτος 2007 το σύνολο όλων των τύπων των Ευρεσιτεχνιών παρέμεινε σταθερό(117).Αποκλειστικά <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν κα<strong>τη</strong>γορία «Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας» (Εικόνα 3), τα οποία όπως αναφέρθηκεαποτελούν <strong>και</strong> <strong>τη</strong>ν πλειονό<strong>τη</strong>τα των διπλωμάτων συγκριτικά με τις υπόλοιπες κα<strong>τη</strong>γορίες,παρουσιάζουν <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ μείωση από 46 σε 35 κατά το χρονικό διάσ<strong>τη</strong>μα2002-2004, σε αντίθεση με <strong>τη</strong>ν αξιόλογη αύξηση που παρα<strong>τη</strong>ρήθηκε στο σύνολό τους από το 2004έως το 2007 καθώς κατά το διάσ<strong>τη</strong>μα αυτό διπλασιάσ<strong>τη</strong>καν.Βάσει του γραφήματος <strong>τη</strong>ς Εικόνας 4, παρα<strong>τη</strong>ρείται <strong>για</strong> τα Δ.Ε. ότι το μεγαλύτερο ποσοστό (από τοσύνολο των 325 Δ.Ε.) αντιστοιχεί στο Δήμο Θεσσαλονίκης, με το ποσοστό αυτό να αγγίζει το 61,2%,ενώ ακολουθεί ο Δήμος Εχέδωρου με ποσοστό Δ.Ε. 19,7%. Σ<strong>τη</strong>ν Εικόνα 4 παρουσιάζονταιαποκλειστικά οι Δήμοι στους οποίους ανήκουν ευρεσιτεχνίες <strong>και</strong> παρα<strong>τη</strong>ρείται ότι μόνο σε 11 απότους 31 Δήμους/Κοινό<strong>τη</strong>τες που ανήκουν σ<strong>τη</strong>ν περιοχή ευθύνης του ΟΡΘ αντιστοιχούν τα διπλώματα<strong>και</strong> οι άλλες κα<strong>τη</strong>γορίες ευρεσιτεχνιών.Η αύξηση που παρα<strong>τη</strong>ρείται στις ευρεσιτεχνίες που κατατέθηκαν σ<strong>τη</strong>ν περιοχή θεωρείται ιδιαίτερασημαντική καθώς σηματοδοτεί <strong>τη</strong> συνεχή εξέλιξη σε θέματα έρευνας <strong>και</strong> τεχνολογίας, αποτυπώνει<strong>τη</strong>ν ύπαρξη μιας κρίσιμης μάζας δραστήριων ερευνητικών φορέων σ<strong>τη</strong>ν περιοχή, ενώ υποδηλώνει <strong>τη</strong>ναυξανόμενη σύνδεση των προϊόντων έρευνας με <strong>τη</strong>ν τοπική επιχειρηματικό<strong>τη</strong>τα.525

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΑπό τον ετήσιο κατάλογο στατιστικών στοιχείων που δημοσιεύει ο Οργανισμός ΒιομηχανικήςΙδιοκ<strong>τη</strong>σίας προέκυψαν τα ακόλουθα:Οι ελληνικές καθώς <strong>και</strong> οι ξένες αιτήσεις Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας <strong>για</strong> <strong>τη</strong> χρονική περίοδο 2000-2006 σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα ανήλθαν σε 3.791 <strong>και</strong> 233 αντίστοιχα. Οι αντίστοιχες ελληνικές <strong>και</strong> οι ξένεςαιτήσεις Πιστοποιητικών Υποδείγματος Χρησιμό<strong>τη</strong>τας <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν περίοδο 2000-2006 σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδαανήλθαν σε 380 <strong>και</strong> 58 αντίστοιχα.Την χρονική περίοδο 2000-2006 σ<strong>τη</strong>ν Ελλάδα πραγματοποιήθηκαν συνολικά 4.029 αιτήσεις <strong>για</strong>Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας <strong>και</strong> χορηγήθηκαν τελικά 2.106. Αντίστοιχα, έγιναν <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν ίδια περίοδο438 αιτήσεις <strong>για</strong> Πιστοποιητικά Υποδείγματος Χρησιμό<strong>τη</strong>τας <strong>και</strong> χορηγήθηκαν 464. Ο ΝομόςΘεσσαλονίκης αντιπροσωπεύει το 12,4% του συνόλου των Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (Δ.Ε.) πουχορηγήθηκαν σε εθνικό επίπεδο <strong>τη</strong>ν περίοδο 2000-2006, καθώς σ<strong>τη</strong>ν περιοχή εγκρίθηκαν 250 Δ.Ε.από το σύνολο των 2.106 Δ.Ε.Γενικότερα, οι ευρεσιτεχνίες παρουσίασαν σε εθνικό επίπεδο - όπως συμβαίνει <strong>και</strong> σ<strong>τη</strong>ν περιοχήενδιαφέροντος - αυξητική τάση <strong>τη</strong>ν περίοδο 2000-2006, γεγονός πολύ ενθαρρυντικό <strong>για</strong> μια συνεχήεξέλιξη <strong>και</strong> προσφορά στο κοινωνικό σύνολο.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ-ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΗΠηγή <strong>και</strong> περιγραφή άντλησης πληροφορίας <strong>για</strong> τον υπολογισμό του δείκ<strong>τη</strong>:Οργανισμός Βιομηχανικής Ιδιοκ<strong>τη</strong>σίας (ΟΒΙ): Προσωπική επικοινωνία με τον κ. Αμπατζή, ΔιευθυντήΔιεύθυνσης Καταθέσεων <strong>και</strong> Χορηγήσεων Τίτλων (ΔΙΚΑΧΟ), <strong>για</strong> <strong>τη</strong>ν παραχώρηση στοιχείων απότον Φορέα.Χωρική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: Ευρύτερη Περιοχή ΘεσσαλονίκηςΧρονική κάλυψη δείκ<strong>τη</strong>: 2002-2007Ποιοτικά χαρακ<strong>τη</strong>ριστικά:Δυνατά σημεία: Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν <strong>για</strong> τον δείκ<strong>τη</strong> προέρχονται από αξιόπιστο Φορέα.Αδυναμίες: Τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας είναι καταγεγραμμένα ανάλογα με τον ταχυδρομικό τομέατου ενδιαφερόμενου. Η δυσκολία έγκειται στον τρόπο αντιστοίχησης των ταχυδρομικών τομέων μετις περιοχές στις οποίες αντιστοιχούν.Συνολική αποτίμηση δείκ<strong>τη</strong> (1–3, 1 = χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, 3 = με αρκετούς περιορισμούς):Σχετικό<strong>τη</strong>τα: 1Ακρίβεια: 1Χρονική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 2Χωρική συμβατό<strong>τη</strong>τα: 1526

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝΟι ευρεσιτεχνίες που δηλώνονται, καταχωρούνται στον Οργανισμό Βιομηχανικής Ιδιοκ<strong>τη</strong>σίας βάσειτου Ταχυδρομικού Τομέα-Κώδικα, γεγονός που καθιστά δύσκολο το έργο <strong>τη</strong>ς επεξεργασίας <strong>τη</strong>ςπαρεχόμενης πληροφορίας.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣΟρισμοί τύπων Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (Δ.Ε.):• Δίπλωμα Ευρεσιτεχνίας (Δ.Ε.) είναι τίτλος προστασίας με ισχύ 20 χρόνων που χορηγείται στοδι<strong>και</strong>ούχο <strong>για</strong> επινοήματα νέα, με εφευρετική δρασ<strong>τη</strong>ριό<strong>τη</strong>τα <strong>και</strong> επιδεκτικά βιομηχανικήςεφαρμογής. Τα Δ.Ε. είναι επίσης γνωστά ως «πατέντα» («patents»).• Δίπλωμα Τροποποίησης (Δ.Τ.) είναι ένα Δ.Ε. που τροποποιεί άλλο προηγούμενο Δ.Ε.• Πιστοποιητικά Υποδείγματος Χρησιμό<strong>τη</strong>τας (Π.Υ.Χ.) είναι οι λεγόμενες «μικρές εφευρέσεις»,γνωστές διεθνώς ως «utility models».• Π.Υ.Χ. από Δ.Ε. είναι τα Πιστοποιητικά Υποδείγματος Χρησιμό<strong>τη</strong>τας, που προέκυψαν εκμετατροπής <strong>τη</strong>ς αρχικής αί<strong>τη</strong>σης <strong>για</strong> Δ.Ε. (Σ<strong>τη</strong>ν πραγματικό<strong>τη</strong>τα ο αριθμός τους πρέπει νααφαιρεθεί από τον αριθμό των αρχικών αιτήσεων Δ.Ε., διότι στο τέλος θα χορηγηθούν σανΠ.Υ.Χ.).• Διεθνείς αιτήσεις <strong>για</strong> Δ.Ε. είναι αιτήσεις <strong>για</strong> Δ.Ε., που παρέλαβε ο Οργανισμός ΒιομηχανικήςΙδιοκ<strong>τη</strong>σίας <strong>για</strong> λογαριασμό του Διεθνούς Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκ<strong>τη</strong>σίας (WIPO) <strong>και</strong>ζητούν προστασία σε μεγάλο αριθμό χωρών του εξωτερικού.• Σχέδια <strong>και</strong> Υποδείγματα είναι τα λεγόμενα «Βιομηχανικά Σχέδια», γνωστά στο εξωτερικό ως«(Industrial) Designs».Επιπλέον, σημειώνεται ότι η παρεχόμενη από το Φορέα πληροφορία δεν περιλαμβάνει στοιχεία όπωςονόματα, διευθύνσεις κλπ., διότι δεσμεύονται από <strong>τη</strong> δήλωση σ<strong>τη</strong>ν Αρχή Προστασίας τωνΠροσωπικών Δεδομένων.527

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!