Manual i shkurtër për të drejtat dhe detyriMet e të burgosurve ...

Mali i ZiMinistria e DrejtësisëEnti për Kryerjen e Sanksioneve PenaleManual i shkurtër për të drejtat dhedetyrimet e të burgosurve/burgosuraveAmbasada e RepublikësFederale te Gjermanisënë PodgoricëProjektin e financon Bashkimi Evropianme ndërmjetësimin e Delegacionit tëBashkimit Evropian në Mal të Zi

Manual i shkurtër për të drejtatdhe detyrimet e të burgosurve/burgosuraveQëllimi i këtij manuali është që të Ju njoftojme të drejtat themelore dhe detyrimet Tuaja.Me termin i/e burgosur/ë nënkuptohen personattë cilët janë dënuar, për kundërvajtje osejanë paraburgosur, pra të gjithë personat tëcilëve në bazë të vendimit të një organi shtetëroru është privuar liria dhe ndodhen në burg.Të drejtat themelore dhe detyrimet e tëburgosurve dhe të burgosurave janë të përcaktuaranë bazë të rregullave të mëposhtme:• Ligjit mbi Kryerjen e Sanksioneve Penaledhe Rregullores së Rendit Shtëpiak përkryerjen e dënimeve me burgim në Entinpër Kryerjen e Sanksioneve Penale – përpersonat e dënuar;• Ligjit mbi Procedurën Penale dhe Rregullorenmbi mënyrën më të afërt për kryerjen eparaburgimit – për personat e paraburgosur;[ 5 ]

• Ligjin për Trajtimin e të Miturve në ProceduratPenale;Këto rregulla, si dhe Kodi Penal, Ligji mbi Mbrojtësin/ene të Drejtave dhe Lirive të Njeriut tëMalit të Zi dhe Rregullat e Punës së Mbrojtësit/es së të Drejtave dhe Lirive të Njeriut të Malittë Zi, duhet të jenë në dispozicion për të gjithëpersonat në burg.ME RËNDËSI: Të burgosurit dhe të burgosuratkanë të drejtë të kërkojnë ndihmëjuridike(ligjore) në lidhje me realizimin e të drejtavetë tyre në burg.Burgu është i detyruar t’u sigurojë ndihmë ligjorenë lidhje me marrjen e veprimeve të nevojshmepër të mbrojtur të drejtat e tyre, posaçërishtnëse kjo ka të bëjë me trajtimin e tyre dhekushtet e qëndrimit në burg. Pra, secili personnë burg mund t’i drejtohet shërbimit juridik tëburgut për të fituar ndihmë juridike.[ 6 ]

PËRMBAJTJATë drejtat e të burgosurve/burgosurave 11Ndalimi i abuzimit 11Përdorimi i mjeteve të forcës 12Pranimi në Ent 13Kushtet e qëndrimit në Ent 15Gjërat të cilat mund të posedoni 16Mirëmbajtja e higjienës 17Mbrojtja shëndetësore 18Qendrimi në ajër të pastër 20Orari ditor 20Vizitat 20[ 7 ]

Letërkëmbimi 22Pranimi i dërgesave 22Bisedat telefonike 23Jeta martesore 23Puna dhe paga për punë 24Arsimimi 24Biblioteka 25Akomodimi i grupeve të veçanta të burgosurve/burgosurave dhe trajtimi i tyre 26Personat me invaliditet 26Personat e mitur 27Gratë (Femrat) 27Masat e veçanta 28Izolimi 28Transferimi 29[ 8 ]

Procedura disiplinore 30Procedura disiplinore 30Procedura disiplinore në paraburgim 32Dërgimi në birucë 33Mbrojtja e të drejtave 34Ankesa brenda Entit 34Ankesa Ministrisë së Drejtësisë 35Ankesa kryetarit të gjykatës ose gjyqtarit icili mbikëqyrë kryerjen e paraburgimit 34Mbrojtja në procesin para GjykatësAdniministrative 34Mbrojtja në procedurën të cilën e udhëheqMbrojtësi/ja e të Drejtave dhe Lirivetë Njeriut i/e Malit të Zi 36Mbrojtja gjyqësore 37[ 9 ]

Të drejta e tëburgosurve / burgosuraveSecili person në burg ka të drejtë të trajtohetnjerëzisht dhe me respekt për dinjitetin njerëzor.Ndalimi i abuzimitNdalohet çdo abuzim fizik ose psikik i personavenë burg. Pra, të punësuarit në burg nukguxojnë në çfarëdo mënyre të keqtrajtojnë tëburgosurin/burgosuren, e as të lejojnë që atatë jenë të keqtrajtuar nga ana e të burgosurve/burgosurave të tjerë/a. Zyrtarët/et e sigurimitjanë të obliguar që secilit person t’i ofrojnëmbrojtjen e nevojshme. Në rast të keqtrajtimit,mund t’i drejtoheni shefit të turnit në mënyrëanonime, të kërkoni një audiencë te drejtori iburgut, t’i drejtoheni Drejtorisë së EESP-së përmeskutisë së shkresave ose me ndërmjetësimine zbatuesit të trajtimit, mund t’i shkruani edhedrejtëpërdrejtë Mbrojtësit/es së të Drejtave dheLirive të Njeriut përmes kutisë së shkresave të[ 11 ]

cilat zyrtari/ja i/e institucionit drejtëpërdrejtë ihap çdo javë.Përdorimi i mjeteve të forcësPersonat e punësuar në shërbimin e sigurimitmund të përdorin forcën vetëm atëherëkur janë plotësuar kushtet e përcaktuara meligj. Me fjalë të tjera, mjetet e forcës mund tëpërdoren vetëm kur janë të domosdoshme përparandalimin e:• ikjes;• sulmeve fizike ndaj personit zyrtar ose tëburgosurit;• lëndimit të një personi tjetër;• vetëlëndimit;• shkaktimit të dëmit material;• kur është e nevojshme për të parandaluarrezistencën ndaj urdhrave të ligjshëm tëoficerëve.Me ligj lejohet përdorimi i mjeteve të forcës:forcës fizike, lidhjes, shkopit prej gome,tubave me ujë, qenve të trajnuar posaçërisht,mjeteve kimike dhe armëve të zjarrit.[ 12 ]

Nëse merrni lëndime për shkak të përdorimittë mjeteve të forcës nga ana e zyrtarëve/evetë burgut, keni të drejtë në vizitë dhe ndihmëmjeksore. Mjeku është i obliguar të bëjë evidentimine deklaratës Suaj mbi prejardhjen e këtyrelëndimeve dhe të japë përshkrimin e lëndimitderi në detaje në kartonin Tuaj shëndetësor. Nërast të dyshimit për abuzim, drejtoria e burgutështë e obliguar të njoftojë policinë dhe prokurorinshtetëror.Pranimi në EntSecili person menjëherë, me pranimin nëburg, duhet të kontrollohet nga ana e mjekut.Personi i pranuar për kryerjen e ndëshkimitështë i obliguar të kumtojë të dhënat e sakta përveten dhe anëtarët e familjes së tij të ngushtëme adresat dhe numrat e telefonit të plotë dhetë saktë, nëse i posedon, me qëllim të regjistrimitnë listën personale dhe kartonin e vizitave,si dhe të parashtrojë emrin e avokatit të vet.[ 13 ]

Personat e dënuar me pranim në burg akomodohennë Departamentin për Eksplorimin ePersonalitetit (të ashtuquajturin „karantin“), tëndarë nga të burgosurit/at e tjerë/a. Këtu mundtë qëndrojnë më së shumti 30 ditë.Në Departamentin për Eksplorimin e Personalitetitkryhen testimet e personit të dënuarnga aspektet sociale, mjekësore, kriminologjike,psikologjike, pedagogjike dhe të sigurisë.Në bazë të rezultateve të eksplorimit tëpersonalitetit, në varësi nga kohëzgjatja e dënimit,lloji i veprës penale, dënimi i mëparshëm,karakteristikat individuale, mënyra e ardhjesnë kryerjen e dënimit, si dhe rrethanat e tjera,përcaktohet programi i trajtimit të personit tëdënuar, i cili përmban:• grupin për klasifikim në të cilën personi idënuar klasifikohet;• akomodimin (reparti i mbyllur dhe gjysmë ihapur) dhe emërtimin e pavionit për banim;• grupin e trajtimit;• vendin e punës;[ 14 ]

• mënyrën e aftësimit pët arsim fillor tëdetyrueshëm dhe mundësinë për aftësimprofesional;• aktivitetet sportive, kulturo-artistike dhetë lira;• intenzitetin e punës individuale dhe të punësnë grup dhe masave të tjera të trajtimittë personit të dënuar.Në fund të qëndrimin në Departamentinpër Eksplorimin e Personalitetit ( „karantin“),bëhet klasifikimi i personave të dënuar në njërinnga katër grupet e klasifikimitÇdo katër muaj kryhet riklasifikimi, gjegjësishtbëhen ritestismet se a duhet mbajtur personine dënuar në grupin e klasifikuar apo duhetndryshuar grupin.Procedura e klasifikimit dhe riklasifikimit ështëpërcaktuar me Rregulloren mbi rendin shtëpiak.Kushtet e qendrimit në EntSecili person në burg ka të drejtë të qendrojnë kushte dinjitoze për qeniet njerëzore.Secilit/ës të burgosur duhet t'i sigurohet[ 15 ]

krevati me çarçafët e pastër. Do të Ju mundësohetqë të përdorni edhe çarçafët tuaj personal.Në ambientet në të cilat qendrojnë të burgosuri/atduhet të ekzistojë edhe dritë e natyrshmedhe ndriçim artificial, të mjafteshme sa tëmund të lexohet pa pëngesa për të parë. Ambientetduhet të jenë të ajrosura dhe të ngrohta.Të bugosurve/bugosurave duhet tu mundësohettë mbajnë higjiienën personale.Gjëra të cilat mund të posedoniMe pranim në burg, te vetja mund tëmbani gjërat e përcaktuara me Rregulloren mbirendin shtëpiak, më saktësisht:• Paisjet për mirëmbajtjen e higjienës personale(sapun, furçë dhe pastë dhëmbësh,shampo për flokë, gotë plastike, krehërdhe prerëse thonjësh), prej preparatevekozmetike kremë për duarë, ndërsa femratmund të mbajnë edhe mjete të tjera higjienik– peceta gigjienike;• Paisjet për rroje, përveç briskut dhe zhiletave,kurse femrat skedar-grihë për thon-[ 16 ]

jët me gjatësi deri 3 cm, pincetë, furçë dhetharëse për flokë;• Aksesorë për pastrimin dhe mirëmbajtjen errobave (brushë, pe dhe gjilpërën);• Cigare duhani dhe paisjet për pirjen e duhanit;• Paisjet për shkrim;• Mjete ortopedike, syze;• Paisje sportive (bluzë, pantallona të shkurtra,kostume-komplete sportive dhe atlete);• Fotografitë familjare, shkresat dhe dokumentacioninlidhur me aktgjykimin;• Artikuj ushqimorë, sipas kushteve të përcaktuarame Rregulloren mbi rendin shtëpiak.Mirëmbajtja e higjienësNë burg jeni të obliguar që çdo ditë tëmbani higjienën e përgjithshme dhe personale.Në burg ekziston edhe dhoma për larjen e rrobave.Mënyra e mirëmbajtjes së higjienës ështëpërcaktuar me Rregulloren mbi rendin shtëpiak,gjegjësisht Rregulloren për mënyrën më të detajuarpër kryerjen e burgut.[ 17 ]

Nëse nuk punoni dhe nuk keni mjete financiare,do të Ju sigurohen paisje për higjienënpersonale (sapuni, furça, pastë dhëmbësh dhepaisjet për rroje).Mbrojtja shëndetësoreÇdo të burgosur me pranim në burg, nëafatin kohor prej 24 orësh e kontrollon mjeku,i cili hap një karton dhe në të vendos të gjithatë dhënat e rëndësishme. Në interesin Tuaj mëtë mirë është që të kumtoni informata të saktapër shëndetin Tuaj.Të gjithë personat në burg gëzojnë të drejtënpër mbrojtje shëndetësore. Në parim, aiduhet të jetë i barabartë me mbrojtjen që egëzojnë edhe personat të cilët ndodhën në liri.Keni të drejtë të kërkoni që të Ju kontrollojëmjeku. Për kontrollim i paraqiteni zyrtarit/es tësigurisë në pavionin ku jeni të vendosur, me rastine numërimit në darkë. Për shikim mund t’iparaqiteni edhe teknikut mjekësor me rastin endarjes së terapisë së mbrëmjes. Shikimi kryhet[ 18 ]

ditën e parë të ardhshme të punës, kurse nërastet urgjente menjëherë.Shikimet mjekësore i kryen mjeku në pranitë teknikut mjekësor. Zyrtarët/et e Sektorit tëSigurisë janë të pranishëm në kontrollim vetëmnëse mjeku vlerëson se prania e tyre është edomosdoshme.Shpenzimet e mbrojtjes shëndetësore imbulon Mali i Zi. Mirëpo, nëse Ju mundësohetqë të shfrytëzoni shërbimet e mjekut tëcilin e zgjedhni, atëherë këtë shërbim do tapaguani vetë.Me propozimin ose me lejen e mjekut tëburgut, mund të furnizoheni me ilaçe edhe meshpenzimin tuaj. Medikamentet ruhen në ambulancëne njësisë organizative dhe i jepen tëburgosurit nën mbikqyrje dhe sipas udhëzimevetë mjekut të burgut.Informatat më të afërta lidhur me ofrimin embrojtjes shëndetësore të përcaktuara me Ligjmbi kryerjen e Sanksioneve Penale dhe Rregullorenmbi rendin shtëpiak.[ 19 ]

Qendrimi në ajër të pastërTë gjithë personat e burgosur, pa përjashtim,kanë të drejtë që çdo ditë të shëtisin nëajër të pastër.Të dënuarit dhe personat e dënuar përkundërvajtje kanë të drejtë që të qëndrojnë nëambiente të hapura më së paku një orë në ditë.Personat e paraburgosura kanë të drejtëqë të qëndrojnë dy orë në ditë në ambientet ehapura, të dedikuara për shëtitje.Orari ditorOrari ditor për personat e dënuar dhe personate ndëshkuar për kundërvajtje është përcaktuarme Rregulloren mbi rendin shtëpiak,ndërsa për personat në paraburgim me Rregullorenpër mënyrën më të detajuar për kryerjene paraburgimit.VizitatTë dënuarit dhe personat e dënuar përkundërvajtje mund të pranojnë vizitat e më tëafërmve, ndërsa me lejen e shefit të organiza-[ 20 ]

tës mund t’i vizitojnë edhe persona të tjerë.Vizitat mund t’i pranojnë dy herë në muaj, mekohëzgjatje prej një orë.Personi i paraburgosur, me lejen e gjykatësitgjegjës dhe sipas nevojës me mbikqyrje tëtij ose të personit që ai do të caktojë, mund tavizitojnë bashkëshorti/ja ose personi me të cilinështë në bashkësi jashtëmartesore dhe më tëafërmit, kurse me kërkesën e tij mund ta vizitojëmjeku dhe personat e tjerë. Vizitat e personavetë paraburgosur organizohen një herë në javë,në kohëzgjatje prej tridhjetë minutave. Gjykatësipër investigim ose personi të cilin do të caktojëai mund të përcaktojë edhe afat kohor më tëgjatë për vizita.Mënyra në të cilën kryhen vizitat ështërregulluar me Ligjin për kryerjen e SanksionevePenale dhe Rregulloren mbi Rendin Shtëpiak përtë burgosurit dhe personat e dënuar për kundërvajtje,gjegjësisht me Kodin mbi ProcedurënPenale dhe me Rregulloren për mënyrën më tëdetajuar për kryerjen e burgut për personat nëparaburgim.[ 21 ]

LetërkëmbimiTë gjitë personat në burg kanë të drejtë nëletërkëmbim. Shkëmbeni letrat, sipas rregullave,dhe me shpenzimin tuaj.Personave të dënuar të cilët nuk punojnëpa fajin e tyre, dhe të cilët nuk kanë mjete financiare,u mundësohet që të dërgojnë dy letra nëmuaj me shpenzimet e burgut.Mënyra në të cilën kryhet letërkëmbimi ështërregulluar me Ligjin për kryerjen e SanksionevePenale dhe Rregulloren mbi rendin shtëpiak përtë burgosurit dhe personat e dënuar për kundërvajtje,gjegjësisht me Kodin për Procedurën Penaledhe me Rregulloren për mënyrën më të detajuarpër kryerjen e burgut për personat në paraburgim.Pranimi i dërgesavePersonat në burg kanë të drejtë të pranojnëdërgesat.Çfarë dërgesash të jenë, çka mund të përmbajnë,në cilënm mënyrë dhe sa shpeshë mund tëpranohen është përcaktuar me Ligjin për kryerjene Sanksioneve Penale dhe Rregulloren mbi ren-[ 22 ]

din shtëpiak për të dënuarit dhe personat e ndëshkuarpër kundërvajtje, gjegjësisht me me Rregullorenpër mënyrën më të detajuar për kryerjen eburgut për personat në paraburgim.Biseda telefonikePersonat në burg mund të telefonojnë meshpenzimin e vet.Kushtet në bazë të të cilave mund të kryejnëbisedën telefonike janë të përcaktuara meRregulloren e rendit shtëpiak për të dënuarit dhepersonat e ndëshkuar për kundërvajtje, gjegjësishtme Rregulloren për mënyrën më të detajuar përkryerjen e burgut për personat në paraburgim.Jeta martesorePersoni i dënuar ka të drejtë që ta vizitojëbashkëshorti/ja një herë në muaj në kohëzgjatjeprej katër orëve.Vizitat bashkëshortore kryhen në një hapësirëtë posaçme, në të cilën është siguruar privatësia,ditëve të punës, në intervalin kohor prejorës 8 deri në orën 16.[ 23 ]

Puna dhe paga për punëMe kushtet e përcaktuar me Rregullorenmbi rendin shtëpiak, personat e dënuar mund tëangazhohen për punë, nëse e dëshirojnë këtë.Personat e dënuar të angazhuar me punëkanë të drejtë për pagë adekuate në përputhjeme ligjin.Mënyra e punës, detyrimet dhe të drejtatlidhur me angazhimin për punë janë të rregulluarame Rregulloren e rendit shtëpiak.Personat e paraburgosur mund të angazhohenpër punë me kërkesë të vet, me pëlqimtë gjykatësit për investigim ose të kryetarit tëKëshillit Gjyqësor dhe pëlqimin e personit i ciliudhëheq me burgun.ArsimimiNë burg mund të kryeni kursin e shkrimleximit,mund të kryeni shkollën fillore, mundtë fitoni arsimin profesional, ndërsa mund tëJu mundësohet që të jepni provimet edhe jashtëhapësirës së Entit, në pajtim me Ligjin për[ 24 ]

Kryerjen e Sanksioneve Penale dhe Rregullorenmbi rendin shtëpiak për kryerjen e ndëshkimeveme burg.BibliotekaNë Ent ekziston biblioteka, në të cilënmund të huazoni ligje, rregullore, libra tëndryshëm dhe libra shkollorë, raporte përrespektimin e të drejtave të burgosurve, etj.Kërkoni nga zyrtari/ja e sigurimit ose trajtimittë Ju mundësojë listën e librave dhe botimeveqë janë në dispozicion në bibliotekë.[ 25 ]

Akomodimi i grupeve të veçantatë burgosurve dhe të burgosuravedhe trajtimi i tyrePersonat me invaliditetPersonat me invaliditet duhet të jenë tëakomoduar në hapësirat e përshtatura për nevojate tyre, gjegjësisht gjendjen e tyre shëndetësore.Kjo posaçërisht ka të bëjë me personat tëcilët lëvizin me vështirësi dhe personat të cilëtpër lëvizje përdorin karrocën, si dhe personat everbër dhe personat me shikim të dëmtuar.Personat me invaliditete të cilët kanëvështirësi të bëjnë diçka do të duhej t’i drejtohenpersonelit të entit, i cili është i obliguart’u ndihmojë.Personat me invaliditet mund të gjejnë mëshumë informata mbi jetën në burg dhe për atëse si mund të fitojnë ndihmë në Ent në Manualine posaçëm me informata për të burgosuritme invaliditet.[ 26 ]

Personat e miturPersonat e dënuar të moshës së mitur akomodohennë repartin e veçantë për të miturit.Të miturit/at ndëshkimin me burg e ekzekutojnënë kushte të cilat dallojnë nga ato tëcilat vlejnë për personat e dënuar, të cilët janë nëmoshë të rritur.Kushtet në të cilat të miturit e kryejnë ndëshkiminme burg janë të përcaktuara me Rregullorene rendit shtëpiak.Gratë (Femrat)Gratë ndëshkimet me burg i kryejnë nërepartin e posaçëm të Entit (Repartin e Grave).Në kuadër të Repartit të Grave, grave shtatzënadhe nënave me fëmijë u mundësohetqendrimi në hapësirat e veçanta që i plotësojnëkushtet për kujdesin dhe edukimin e fëmijëve.Një fëmijë që është lindur nga një grua edënuar gjatë kryerjes së ndëshkimit, mund tëqëndrojë në këto hapësira deri sa të arrijë moshënnjëvjeçare.[ 27 ]

Gratë e dënuara mund të marrin pjesë nëaktivitetet e punës, sportive, kulturo-artistikedhe aktivitetet e lira së bashku me meshkujt edënuar, me lejen e shefit të Konviktit për Ndëshkimdhe Përmirësim, dhe nën kontrollin dhembikqyrjen e realizuesit të trajtimit dhe oficerëvetë Sektorit të sigurimit.Masat e veçantaIzolimiNdaj personit të dënuar i cili e pengon mekëmbëngulje zhvillimin e punës dhe jetës nëorganizatë dhe ndaj të cilit ndëshkimet e tjeradisiplinore të rregullta kanë qenë të pasuksesshmedhe kështu paraqet një rrezik për personate tjerë të dënuar dhe për sigurinë, drejtorii Entit mund të caktojë izolimin gjatë orëve tëlira, që mund të zgjasë prej 1 muaj deri në 1 vit.Vendimi me të cilin përcaktohet izolimi duhettë jetë në formë të shkruar, duhet të arsye-[ 28 ]

tohet dhe t'i parashtrohet personit me të cilinka të bëjë, me udhëzimin për mjetin juridik.Kundër vendimit me të cilin është përcaktuarizolimi mund të parashtrohet ankesa. Personattë cilëve u është përcaktuar izolimi duhettë jenë të izoluar nga personat e tjerë të dënuardhe duhet të nxirren në shëtitje në kohëzgjatjenpre një orë në ditë.Personit të cilit i është përcaktuar masa e izolimitka të drejtë për vizita dhe biseda telefonike.Izolimi ndërpritet menjëherë me pushimine arsyeve për shkak të të cilave është përcaktuar.Drejtoria e Entit është e obliguar që përnjë periudhë të caktuar të rishqyrtojë se a ekzistojnëedhe më tutje arsyet pë izolim.Izolimi ndërpritet kur me dokumentacionmjekësor përcaktohet se gjendja trupore dheshpirtërore e personit të dënuar nuk lejon izolimine mëtejmë.TransferimiPersoni i dënura mund të transferohet nga[ 29 ]

njëra njësi organizative në tjetrën kur kjo ështëe nevojshme për shkak të zbatimit të trajtimit tëpërcaktuar, për arsye shëndetësore, për arsye tësigurisë dhe mbajtjes së rendit dhe disiplinës.Vendimin për transferim e merr drejtori iEntit dhe ky duhet të përmbajë mësimin lidhurme ilaçin juridik. Kundër këtij vendim mund tëankoheni.Procedura disiplinoreProcedura disiplinore kundër personittë dënuarPër shkeljen e rregullave të shtëpisë, gjegjësishtshkeljeve disiplinore, mund të ndëshkoheninë mënyrë disiplinore.Shkeljet e disiplinës janë të përcaktuara meRregulloren e rendit shtëpiak.Personit të dënuar mund t’i shqiptohensanksionet disiplinore të mëposhtme:- Qortimi;[ 30 ]

- Ndalimi i pranimit të dërgesave deri nëtre muaj;- Nisja në dhomë njëshe (të izolimit) deri në30 ditë pas kryerjes së detyrimeve të punës dhe- Nisja në izolim deri në 30 ditë.Sanksionet disiplinore përcaktohen në procesindisiplinor.Procedura disiplinore fillon me parashtrimine padisë disiplinore dhe me thirrjen e personittë dënuar në të ashtuquajturin „raport“tek shefi i burgut.Në procedurën disiplinore, personi kundërtë cilit udhëhiqet procesi duhet të ftohet nëseancën e dëgjimit, gjegjësisht, duhet të njoftohetme akuzat nga paraqitja disiplinore parase të japin deklaratën mbi përgjegjësinë e vet.Nëse procesi udhëhiqet për shkak të shkeljespër të cilën mund të shqiptohet masa përdërgim në izolim personi i dënuar mundet që,me shpenzime të veta, të angazhojë avokatine zgjedhur nga ana e tij në afatin kohor prej 24orësh nga parashtrimi i padisë disiplinore.[ 31 ]

Nëse personi i dënuar nuk e siguron avokatinnga radhët e avoketërve, mund të kërkojëqë në procedurën disiplinore ta përfaqësojë personizyrtar nga një organizatë e autorizuar përofrimin e ndihmës juridike.Vendimi për shqiptimin e ndëshkimit disiplinorduhet të jetë me shkrim dhe i arsyetuar dheduhet t’i parashtrohet personit të cilit i shqiptohet.Ankesa ndaj vendimit për shqiptimin e ndëshkimitdisiplinor mund t’i parashtrohet drejtorittë Entit. Ankesa parashtrohet në afatin kohor prejtri ditëve nga dita e pranimit të vendimit.Nëse personi i dënuar, pas vendimit tëdrejtorit të Entit, nuk është i kënaqur, mund tëparashtrojë ankesën pranë Gjyqit Administrativtë Malit të Zi.Procedura disiplinore në paraburgimPër shkeljet disiplinore të personave të paraburgosur,personi i cili udhëheq Entin ose personitë cilin ai e autorizon mund të shqiptojë ndëshkimindisiplinor të kufizimit të vizitës ose dërgimitnë dhomë njëshe (izolim) deri në 15 ditë.[ 32 ]

Shkeljet disiplinore janë të përcaktuarame Rregulloren për mënyrën më të detajuar tëekzekutimit të paraburgimit.Kundër vendimit për ndëshkim ankesamund t'i parashtrohet gjykatësit për investigimnë afatin kohor prej 24 orëve.Dërgimi në birucëNdëshkimi disiplinor i dërgimit në birucëpërbëhet nga qëndrimi i pandërprerë i personittë dënuar në hapësirë të caktuar, krahas shëtitjesditore në hapësirë të hapur në kohëzgjatje prejmë së paku një orë.Gjatë kohës së ekzekutimit të ndëshkimitdisiplinor personin e dënuar e vizitojnë, më sëpaku një herë në ditë, edukatori dhe mjeku.Ndëshkimi disiplinor në birucë nuk mundtë ekzekutohet në qoftë se me këtë rrezikohetshëndeti i personit të dënuar.Ekzekutimi i ndëshkimit disiplinor me dërgimnë birucë do të ndërpritet në qoftë se do tëkonstatohet se është arritur qëllimi i ndëshkimitdisiplinor, ose për shkak të sëmundjes së personittë dënuar.[ 33 ]

Personit i cili qëndron në birucë nuk guxohett’i ndërpritet ose kufizohet e drejta e pranimittë vizitave.Gjatë kohë së qëndrimit në birucë keni tëdrejtë të lexoni libra dhe materiale të tjera.Mbrojtja e të drejtaveAnkesa në kuadër të EntitNë qoftë se mendoni se Jua kanë shkelurtë drejtën lidhur me kryerjen e ndëshkimit, osepër shkak të padrejtësive të tjera, të cilat Ju janëbërë, keni të drejtë të parashtroni ankesë te drejtorii Entit.Ankesa duhet të jetë me shkrim dhe duhettë përmbajë përshkrimin e fakteve dhe veprimeve,për shkak të të cilave mendoni se Ju janëshkelur të drejtat Tuaja ose ndaj Jush nuk ështëvepruar në mënyrë të drejtë.Ankesën e futni në kutinë e shkresave, ecila në veçanti dedikohet për këto qëllime, e cilandodhet në korridorin e burgut, ose mund t'ia[ 34 ]

dorëzoni edhe zyrtarit të autorizuar për sigurimose trajtim ose punë.Nëse personi i cili dëshiron të parashtrojëankesën është anlafabet, zyrtari i autorizuar iSektorit për trajtimin e personave të dënuar tëEntit ndihmon ankesën ose ankesën e merr nëbazë të procesverbalit.Për të sqaruar më mirë se për çka ankohetkonkretisht, ose që ankesa të zgjidhet drejtëpërdrejtë,personi i dënuar mund të kërkojë që tënxirret në raportin për ankesa.Personi i dënuar është i obliguar që gjatëkohës së raportit të prezantohet, të paraqesëdhe arsyetojë ankesën e vet.Pasi ta ketë dëgjuar, shefi i njësisë organizativemenjëherë, nëse është e mundur, do të kumtojëvendimin e vetë lidhur me ankesën, ose vendimindo ta marrë në afatin kohor prej 48 orëve, përçka menjëherë njoftohet personi i dënuar.Ankesa e Ministrisë së DrejtëisëMinistria e Drejtësisë kryen kontrollin eligjshmërisë së ndëshkimeve të ekzekutuara.[ 35 ]

Në qoftë se jeni person i dënuar, anksën lidhurme shkeljen e të drejtës deri tek e cila ka ardhurnë Ent dhe për të cilën përgjegjës e konsideroniEntin, mund t'ia parashtroni zyrtarit gjegjës përpranimin e ankesave në Drejtorinë për Kryerjene Sansksioneve Penale të Ministrisë së Drejtësisë.Ankesa kryetarit të gjykatës ose gjyqtariti cili mbikqyrë kryerjen e paraburgimitKryetari i Gjykatës përkatëse ose gjykatësitë cilin e sakton ai është i obliguar që ta mbikqyrëkryerjen e paraburgimit. Nëse jeni person nëparaburgim, atij mund t'ia parashtroni ankesënpër shkak të shkeljes së të drejtës që ka ndodhurnë paraburgim.Mbrojtja në procedurën të cilin e udhëheqMbrojtësi/ja e të Drejtave dhe Lirive të Njeriuti/e Malit të Zi.Të burgosurit ankesën mund t’ia parashtrojnëMbrojtësit/es së të Drejtave dhe Lirive tëNjeriut në kutinë për shkresa, e cila ndodhet nëkorridorin e burgut. Çelësin e kësaj kutie e kavetëm Mbrojtësi/ja, gjegjësisht zyrtari/ja i/e tiji/e autorizuar.[ 36 ]

Ankesa duhet të jetë me shkrim dhe duhettë përmbajë emrin e organit me punën e të cilitka të bëjë, përshkrimin e shkeljes së të drejtavedhe lirive të njeriut dhe provat të cilat e mbështesinankesën, të dhënat mbi atë se cilat mjetejuridike/ligjore janë përdorur, emrin personaldhe adresën e parashtruesit/parashtrueses sëankesës dhe të dhënën se a është parashtruesi/parashtruesja dakord që emri i tij/saj të zbulohetgjatë procedurës.Ankesa duhet të parashtrohet në afatin kohorprej gjashtë muaj nga dita kur i burgosuri ka kuptuarshkeljen e të drejtave të njeriut, ndërsa më sëlargu një vit nga kryerja e shkeljes.Procedura të cilën e udhëheq Mbrojtësi/ja etë Drejtave dhe Lirive të Njeriut është përcaktuarnë mënyrë të detajuar me Ligjin për Mbrojtësin/en e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut të Malit të Zi.Mbrojtja gjyqësoreNëse mendoni se ndaj Jush ose ndaj një tëburgosuri ose të burgosure është kryer shkelja e[ 37 ]

të drejtave e cila paraqet vepër penale, mundtë parashtroni aktpadinë penale pranë prokuroritshtetëror, përmes drejtorisë së EESP-së,gjegjësisht zyrtarit të sigurimit dhe zyrtaritkompetent për trajtim.Aktpadia penale mund të parashtrohetedhe me ndërmjetësimin e personit tjetër. Përshembull, lidhur me veprën penale mund tëinformoni, gjatë vizitës, të afërmit ose avokatintuaj, ndërsa ata mund të njoftojnë prokurorinë.Në paraqitjen penale duhet të deklaronitë gjitha faktet dhe provatAktpadia penale mund t’i parashrohetedhe gjykatës, ose policisë, ose Mbrojtësit/es e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut, të cilëtpastaj janë të obliguar që t’ia tranferojnë prokurorisëgjegjëse.