RAPORT MBI GJENDJEN E MJEDISIT 2003 – 2004 ... - Riciklimi.al

REPUBLIKA E SHQIPERISEMINISTRIA E MJEDISITRAPORT MBI GJENDJEN E MJEDISIT2003 – 2004Permbledhje ekzekutiveTirane 2006

HYRJENe vendin tone po flitet gjithnjë e më shumë në krizën ekologjike, me gjithë përpjekjet qëjanë bërë për ta kapërcyer atë. Shqetësimi global për mjedisin lidhet me rolin që ai ka përvetë bazën e ekzistencës së shoqërisë njerëzore. Prandaj që të ruhet kjo bazë, mjedisi duhetmbrojtur prej të gjitha veprimtarive që prishin drejtpeshimin natyrë‐ mjedis – njëri.Faktorët kryesorë në prishjen e drejtpeshimit mjedis –njëri janë veprimtaria ekonomikedhe zhvillimet demografike, të cilat për këtë arsye duhet tu nënshtrohen parimeve tëshkencës ekologjike. Zhvillimi ekonomik e shoqëror, ruajtja e shëndetit të njeriut kërkojnëkrijimin e kushteve që mjedisi të mbrohet prej shoqërisë.Raporti për gjëndjen e mjedisit në Shqipëri, 2000 ‐2004 që është përgatitur dhe botohet ngaMinistria e Mjedisit, shpreh pikërisht frymën e shqetësimeve për tërë problemet e mprehtamjedisore në vend. Ai është një hap më tej, në vargun e botimeve të këtij lloji që hartohençdo dy vjet, në bazë të Ligjit për Mbrojtjen e Mjedisit. Në raport pasqyrohet gjendja epërgjithshme mjedisore në vend, faktorët e ndotjes dhe të dëmtimit të mjedisit dhe ruajtjene tyre, përpjekjet e bëra në këtë drejtim nga ana e institucioneve përgjegjëse qëndrore elokale, si dhe nga tërë shoqëria shqiptare në përgjithësi.Në këtë raport bëhet përpjekja që struktura e tij ti përgjigjet, aq sa kjo ka qënë e mundur nëkonteksin shqipëtar, trajtimit trysni ‐gjëndje – kundërveprim që përdor Organizata përZhvillim dhe Bashkëpunim Ekonomik (OECD). Ky trajtim bazohet në argumentin segjëndja e mjedisit bashkëvepron me gjëndjen e ekonomisë. Veprimtaritë njërëzoreushtrojnë trysni mbi mjedisin, si p.sh krijimi i ndotjes dhe i mbeturinave, sikurse edhe janëtë varura prej tij për sa i takon imputeve të burimeve natyrore, si p.sh. uji, deti, pyjet dheburimet e tokës.Raporti i gjëndjes së mjedisit është një process në zhvillim dhe ky raport nuk është veçsenjë hap më tej në këtë proçes, ndonëse ai paraqet një lëndë mjaft më të gjerë e të trajtuarmë thellë në krahasim me raportet e mëparshme. Raporti i gjëndjes së mjedisit udhëhiqetnga zgjedhja e dëftuesve (indikatorëve) mjedisor të përshtatshëm. Dëftuesit duhet të kenëbazë shkencore, por edhe të jenë të kapshëm nga publiku i gjërë. Pasi të ketë arriturzgjidhja e dëftuesve, zhvillohen programe monitorimi afatgjatë që të merren të dhënalidhur me përcaktimin e prirjeve dhe vendim marrjen. Sikurse përcaktohet në këtë raport,ka zbrazëti të shumta informacionesh dhe në të ardhmen do të duhet më shumë punë përtë zhvilluar dhe zgjeruar diapazonin e dëftuesve mjedisor.Per pergatitijen e raportit kanë dhënë kontributin e tyre në mënyra të ndryshme shumëinstitucione qëndrore që mbulojnë veprimtari ekonomike me ndikim të theksuar në2

mjedis. Midis tyre përmendim, me falenderim për raportimet ose informacionet epjesshme të dërguara, dikasteret qëndrore si Ministria e Shëndetësisë, Ministria e e PunevePublike, Ministria e Bujqësisë dhe e Ushqimit. Për të dhënat që kanë ofruar falenderujmëgjithashtu institucionet kërkimore shkencore, si :Instituti i Mjedisit , Instituti i ShendetitPublik, Instituti iHidrometeorologjisë, Instituti i Kërkimeve Biologjike, Muzeu i Shkencavetë Natyrës, Instituti i Tokave, Laboratori Qëndror i Ushtrisë, Instituti i Studimeve dheProjektimeve të Teknologjisë Kimike, Instituti i Kërkimeve te Pyjeve dhe Kullotave dheInstituti I Peshkimit. Kanë dhënë gjithashtu ndihmesë të vlefshme me raportimet e tyre tëpjesshme të 12 agjensitë Rajonale të Mjedisit në Prefekturat e vendit. Për hartimin epjesëve specifike të raportit duke u mbështetur në raportimet dhe informacionet e marra,u ngritën grupe pune pranë Drejtorive të MMPAU.Nga ky raport del e qartë se diapazoni dhe shumllojshmëria e cështjeve mjedisore qëduhen vlerësuar sot janë shumë të gjëra. Këtu janë analizuar disa çështje e prirje kyçe, porduhet pasur parasysh se ka edhe të tjera, gjithashtu të rëndësishme, për të cilat mungonbaza e nevojshme për studimin e monitorimin, sikurse edhe vërehet dobësi institucionalee ligjore për zbatim.3

Pergatiten raportin:Pellumb AbeshiZamir DedejNarin PanaritiAlma Bako4

Monitorimi i cilësise se ajrit urbanTema eshte ndjekur nga Instituti i Shendetit Publik. Monitorimi i cilesise se ajrit ka synuarte grumbulloje te dhena mbi cilesine e ajrit ne qytetet kryesore te vendit tone dukesiguruar bazat e nevojshme shkencore per zhvillimin e politikave dhe strategjive,vendosjen e objektivave, vleresimin e cilesise se ajrit ne raport me normat nderkombetaredhe kombetare, dhe planifikimin e veprimeve te metejshme.Ne Tirane jane marre mostra ajri ne 5 stacione per 16 /muaj. Po keshtu eshte vepruaredhe ne qytetet Shkoder, Durres, Fier, Vlore dhe Korçe, por ne 1 stacion ne sejcilin. NeElbasan jane marre mostra ne TRE pika: Elbasani 1 si zakonisht ne DHE dhe Elbasani 2(Drejtoria e Kombinatit) dhe Elbasani 3 ne Universitet.. Te gjitha keto mostra janeanalizuar rregullisht çdo muaj ne laboratorin e ajrit te ISHP. Marrja e mostrave eshterealizuar sipas kontrates se nenshkruar mes MM dhe ISHP. Treguesit e monitoruarjane bazuar ne kriteret e Agjensise Europiane per mjedisin dhe te Organizates Boterore teShendetesise (OBSH‐se) per monitorimin e cilesise se ajrit urban, si edhe ne pervojenshume‐vjecare te monitorimit ne vendin tone.Eshte i katerti vit qe mostrat e ajrit merrenne te njejtat pika, gje qe perben avantazh per nxjerrjen e tendencave. Duke mbajtur nekonsiderate faktin qe ne kushtet aktuale trafiku rrugor dhe volumi i madh ne sektorin endertimit perbejne burimin kryesor te ndotjes se ajrit urban, eshte kryer monitorimi iketyre treguesve te cilesise se ajrit urban:• Oksidet e Azotit (NOx),• Lenda e grimcuar ne suspension, kryesisht pluhuri total LGS dhe ai irespirueshem PM10,• Bloza,• Dyoksidi i squfurit (SO2),• Ozoni (O3),• PlumbiFrekuenca e monitorimit eshte respektuar sipas kontrates. Ne rezultatet e ketij monitorimivecojme:Rezultatet mesatare për vitin 2005 ( 6 mujori i pare )μg / m 3 LGS PM10 SO2 NO2 Ozoni PbTirana 1 283 136 21 35 93 0,27Tirana 2 206 95 17 27 99 0,27Tirana 3 145 63 14 26 97 0,22Tirana 4 960 451 28 60 96 0,5Tirana 5 235 111 18 30 104 0,32Shkodra 231 111 11 28 98 0,31Elbasani 1 260 120 23 30 94 0,26Elbasani 2 384 179 44 51 88 0,395

Bazuar ne kushtet e kontrates date 31.03,2005 midis Ministrise se Mjedisit dhe Institutit teShendetit Publik nisur nga fakti qe levrimi i fondit eshte bere me vones e ne masen 30 nefund te muajit Maj monitorimi eshte realizuar sipas projektit te shtyre ne kohe.Deri tani kane perfunduar keto stacione monitorimi :3.1 TIRANA. Skenderbeu. Kryqezimi “ Vasil Shanto “. Perballe stadiumit Dinamo. Kryqezimi “ Drejtoria e Policise “. Kryqezimi tek Selvia. Farmacia 103.2 KORCA. Kryqezimi i hyrjes. Tregu i shumices. Ndertesat e TelekomitTek SpitaliTe dhenat nuk jane perpunuar ,procedura vazhdon.2. Monitorimi i Radonit ne toke, ne ambjentet e brendeshme dhe ne uje .Realizimi i ketij monitorimi ka filluar me matjet fushore per vitin 2005 n e dt 7 Qershordhe gjate muajit qershor eshte punuar ne qytetet Korce,Tirane,Fush Kruje e Bilisht permonitorimin e perqendrimit te Radonit ne toke,ne ajrin e ambjenteve te brendeshme e neuje.Te dhenat pas aprovimit dhe ne Keshillin Shkencor te Institucionit i disponojme dhevleresohen konform metodikave e teknikave duke zbatuar te gjitha termat e referencave tekontraktuara.Monitorimi i kryer gjate periudhes se mesiperme ka evidentuar sheshe dhe ambjente meperqendrime radoni mesatare dhe shume te ngritura si rreth 17 % te siperfaqes ne Bilisht ene qytete te tjera sipas raportit te paraqitur .8

2. Monitorimi i shkarkimeve të lëngëta urbaneTema eshte ndjekur nga Instituti i Shendetit Publik. Sipas programit te parashikuar nekontrate jane analizuar dhe raportuar treguesit kimike dhe bakteriologjike te caktuar nemostrat e ujit te marra ne 32 stacionet e zonave Tirane, Durres, Elbasan, Shkoder, Lezhe,Shengjin, Fier, Vlore te percaktuara sipas kontrates:• Turbullira, amoniaku, nitritet, nitratet, fosfori total, alkaliniteti total, NKO, NBO,coliforme totale, coliforme fekale, Str. Fekal.Gjate kohes se studimit jane aplikuar ato metoda me te cilat manipulon laboratorikimik i Departamentit Shendetit dhe Mjedisit, te rekomanduara nga ISO, EPI, etj.Gjate marrjes se mostrave eshte konstatuar se problemet ndotese te ujrave siperfaqesorejane te karakterit natyral dhe aksidental. Ne ndotjen e ujrave siperfaqesore jane vene rendotje urbane te shkaktuara nga hedhja ne ujera siperfaqsore te mbeturinave te ngurta dheefluenteve urban dhe rural te patrajtuara.Ndotja e lumenjeve shkaktohet dhe nga emisionet e lengta rurale te zonave te populluaraku kalojne ujrat siperfaqesore te cilat ushqehen me ane te perrenjeve qe korrespondojneme zona te pandotura qe jane marre nga ana jone si burime reference.Gjate kohes se studimit u vune re dhe pasoja te erozionit kimik ne akse te ndryshme ujoreqe nga burimi e grykederdhjet dhe gjate gjithe gjatesise se shtratit te lumit deri negrykederdhjen finale ne det.Problem tjeter qe u konstatua gjate marrjes se mostrave ishte dhe turbulenca e larte e cila idedikohet pranise ne te te argjiles, reres se imet etj qe vijne nga punimet e njesive teprodhimit te inerteve lumore.Gjate kesaj periudhe nuk ka patur reshje te dendura te cilet kane mundesuar qe treguesitkimik te analizuar ne disa raste te jene ne nivelet maksimale te pranueshme.Alkaliniteti I ujrave siperfaqesore eshte ne nivelet 2 – 6 mgeq/l, qe i dedikohetelementeve esencial alkalin te ujit (jone hidroksile dhe jone silikate) te burimeve ushqyese,ndersa alkaliniteti qe i dedikohet lendeve larese ( detergjentet shtepiake) eshte i vogel sishkak i diluimit te ujrave te zeza me ato te bardhe dhe veterrjedhjes ujore siperfaqesore.Turbulenca e larte e konstatuar nga prania e lendes organike ka bere te mundurshfaqjen e zonave “ anoksi” qe pengojne dukurine e vetepastrimit te lumenjeve.9

Amoniaku si element I ndotjes se fresket rezulton ne sasi te medha sidomos paskolektoreve shkarkues urbane e rurale. Amoniaku ne kushte alkaline pH > 10 ne mjedisinprites siperfaqesor ka efekte demtuese ne faunen ujore. Prania e tij ne ujra ka efekteolfaktike me shfaqjen e ererave te pakendshme.Nitritet si perberes ndermjetes I formave te azotit u konstatua ne te gjitha mostrat eanalizuara.Nitratet jane persistente ne ujrat pritese ne nivele te uleta, gje qe tregonmosperdorimin e plehrave me baze nitrate.Ne ujrat siperfaqesore vihet re kerkesa e larte kimike per oksigjen, kjo i dedikohetshkarkimeve urbane dhe rurale. Ky tregues njehsohet me oksidabilitetin, sepse ndotjaeshte e karakterit urban dhe jo industrial.3. Monitorimi i cilesise mikrobiologjike te ujerave te plazheve kryesore teShqiperiseProblemet e rrezikut shendetesor nga larja ne ujrat e ndotura, jane te njohura ne te gjitherajonin e Mesdheut dhe ne bote, por gjithashtu edhe ne vendin tone, sa kohe qe ujraturbane te qyteteve bregdetare te vendit tone, shkarkohen direkt ose indirekt pa snje llojtrajtimi, gje qe sjell ndotjen e ujrave te detit me mikroorganizma patogjene dhe substancekimike ndotese. Po ashtu lumenjte derdhin ne det sasira te medha lendesh organike dhendotesish qe i marrin pergjate rruges se tyre per ne det.Shtimi I popullates ne zonat bregdetare ka shtuar sasine e shkarkimeve ne det dhemundesine e ndikimit negative mbi shendetin e populates.Ne keto kushte eshte kryer studimi per monitorimin mikrobiologjik te ujerave te plazhevete vendit. Tema eshte ndjekur nga Instituti i Shendetit Publik, e ndare ne dy grupe:monitorimi i plazhit te Durresit i financuar nga buxheti i shtetit dhe i plazheve ne tjere nekuader te Programit te MEDPOL‐it (i financuar nga UNEP‐MAP).Studimi i eshte permbajtur kushteve te vena ne kontrata dhe perfshin monitorimin etreguesve bakterologjike (Koliforme fekale‐E.Coli, Str.fecal) dhe monitorimin e treguesvekimike (temperatura, saliniteti, pH, nitratet dhe P‐total). Ne informacionin e Institutit teShendetit Publik raportohen qarte rezultatet, duke vleresuar per cdo moster te analizuar,te gjithe parametrat e parashikuar ne kontrate dhe sipas frekuences dhe metodologjise sefiksuar ne te. Me poshte jepen rezultatet sipas ujerave te plazheve te analizuara:• Plazhi I Durresit.Ne plazhin e Durresit perfshihen ne studim: Plazhi i Currilave,10

Plazhi Zhirom (Torra), Pallatet e reja (Durres), Filadelfia, Plazhi lok Gostivari, Plazhi Apollonia, Plazhi Hekurudha, Hotel Adriatik, Iliria, Ministria e Rendit, Bar Rest Tirana, Shkembi i Kavajes, Benilva, Hotel Andi, Giardino.Ne te gjitha plazhet e mesiperme, ne saje te shkarkimeve te ujrave te zeza eshte prezentendotja mikrobiologjike e ujrave te larjes. Kapaciteti i rrjetit te kanalizimeve eshte shume ivogel, kjo ben qe ujrat e zeza te derdhen ne mjediset e plazhit e disa raste edhe ne det: Stacioni Gostivari paraqitet me nje ndotje te moderuar me 2 indekset e ndotjesfekale mbi norme, por lehtesisht mbi normat e rekomanduara. Stacioni Bar Rest Tirana, Shkembi i Kavajes dhe Hotel Andi paraqiten me ndotje tekonsideruar. Stacioni Plazhi i Currilave, Plazhi Zhirom, Pallatet e reja dhe Filadelfia rezultojnemjaft te ndotur.• Plazhi i KavajesKy plazh eshte monitoruar qe nga plazhi i Golemit deri tek Mali i Robit. Stacionet ekampinimit ne kete plazh jane 8.Perfundime Lehtesisht te ndotura prarqiten stacionet 2 dhe 8 (Vjena dhe Bunkeri i Bardhe) kuvlera e mikroorganizmave te ndotjes fekale jane brenda kufijve te lejuara; Satcionet 6 dhe 7 ( Mak Albania dhe Lok. Reshatit) kane vetem nje nga indeksetmaksimale mbi normat e rekomanduara, pra paraqiten me ndotje te moderuar; Stacionet 3 dhe 4 (Plazhi i Golemit dhe Vapori I mbytur) jane stacionet me tendotura mbi vlerat minimale dhe maksimale te mikroorganizmave indikatore tendotjes fekale.11

• Plazhi i VelipojesNe kete plazh jane monitoruar 4 stacione kampionimi, ne pjesen me te populluar te kesajzone. Sa kohe qe ne kete plazh nuk ka shkarkime te ujrave urbane gjate gjithe pjeses seshfrytezueshme te tij, verehet qe ne stacione ka vetem nje ndotje te lehte mikrobiologjike• Plazhi i Shengjinit.Ky eshte plazhi me i madh ne zonen e Veriut dhe i monitoruar me 5 stacione kampionimi.Vihet re nje ndotje e lehte ne disa prej stacioneve te kampionimit per shkak te faktit qestacioni i pompimit te ujerave shpesh here per arsye te mungeses se energjise elektrikenuk funksionon dhe ujerat urbane mund te dalin ne vendet e demtuara te rrjetit tekanalizimeve ne siperfaqe te tokes. Keneta e Kenalles komunikon me detin dhe indirektmund te ndose ujerat e larjes, por sidoqofte ndikimi i saj ne ujerat e detit eshte i pakte.• Plazhi i VloresKetu jane analizuar 8 stacione kampionimi. Ne perfundime terhiqet vemendja qe: Ne stacionet 6, 7 dhe 8 (Jonufer, Radhime‐Melisa dhe Radhime‐Hoteli) nuk kaprezence ndotje ; Stacioni 3 ( perballe shkolles se Marines) eshte me i ndoturi: te kater indekset endotjes fekale dalin mbi normat e rekomanduara per qellime kreative); Me dy‐tre indekse mbi normat e rekomanduara dalin edhe stacionet 1, 2, 4 dhe 5(Plazhi i Vjeter Kampi, Kabinat, Plazhi i Ri dhe ish Vilat Bllok).• Plazhi i Dhermiut, Himares dhe BorshitRezulton se keto plazhe jane ende te pandotur dhe jane praktikisht plazhet me cilesine mete mire mikrobiologjike ne te gjithe bregdetin tone deri tani.• Plazhi i SarandesEshte monitoruar me 4 stacione kampionimi. Rezulton se indekset e ndotjes fekale janeakoma brenda normave te rekomanduara per larje. Ne keto kushte, ky plazh ka cilesi temire te ujrave te larjes.Rekomandime‣ Trajtimi i ujrave urbane dhe jetesore perpara derdhjes ne ujrat siperfaqsore e ne deteshte prioriteti kryesor qe do te ndikoje ne ruajtjen e pastersise se ujrave te larjes;‣ Forcimi i kuadrit ligjor per ruajrtjen e ujrave siperfasore nepermjet vendosjes ne njekohe sa me te shkurter te normave te shkarkimeve urbane dhe industriale;‣ Inventirizimi i burimeve te ndotjes, sasive dhe perberjes se tyre;‣ Forcimi i kuadrit ligjor dhe institucional per menaxhimin e planifikuar te zonavebregdetare mbeshtetur ne nje plan kombetar te zhvillimit te bregdetit,12

‣ Hartimi i nje profili te cdo plazhi ne vendin tone me te gjitha te dhenat gjeografike,hidrogjeologjike dhe vecanerisht sipas shkalles se pastersise se ujrave te larjes permbrojtjen e shendetit publik.4. Monitorimi akustik urbanTema eshte ndjekur nga Instituti i Shendetit Publik. Studimi eshte kryer ne vazhdim temetodologjise se vitit 2002 dhe ne shperndarjen e po atij viti, por per arsye te uljes sefondit prej 20 % ne 6 qytete vec Tiranes eshte reduktuar numri i pikave duke ulur nga 1stacion.Aktualisht mungojne (jemi ne pritje te informacionit) per 2 pikat e Tiranes (Laprake dheRruga e Elbasanit) qe pritet te plotesohen shkaktuar nga nje pakujdesi si nga ana jone(Shkelqim Mema DPN) por dhe nga ana e pales kontraktuese.Pjesa tjeter e informacionit ploteson ne menyre prefekte kushtet e kontrates dhekondicionet teknike.Konkluzionet identifikojne problemet e dala duke tentuar te vleresohet pesha e sejcilitkomponent te trafikut, si fluksi, shperndarja kohore, mosha e automjeteve dhe cilesia errugeve.Nderkohe qe rishikohet efekti i mundshem mbi grup‐popullate nga nivelet e vleresuara.Materiali i grumbulluiar perfaqson nje baze te kenaqeshme dhe te nevojeshme per punenne vijimesi per krijimin e nje baze te dhenash ne favor te hartimit te normave kombetareper nivelet e lejuara te zhurmave urbane.Nga pikpamja e volumeve ne 29 stacione me nje mesatare matje 4 diteshe sipas metodes serastesishme jane kryer me teper se 47 000 seri matje, duke tejkaluar vlerat e kontraktuaracka reflektohet ne rritjen e besueshmerise te rezultateve. Ne lidhje me vitin 2004mendojme se te pakten duhen ruajtur stacionet dhe te synohet ne rritjen me te madhe tebesushmerise statistikore te informacionit.Ne monitorim jane perfshire 7 qytete kryesore te vendit ku edhe eshte perqendruar rreth2/3 e popullsise (Tirana, Durresi, Fieri, Shkodra, Saranda, dhe Korca). Monitorimi eshteperqendruar ne pikat e nxehta te trafikut te ketyre qyteteve brenda zonave te banuara dheku densiteti i trafikut eshte me i madh.Del qarte ndryshimi i nivelit te zhurmave urbane ne zonen metropol Tirane – Durreskrahasuar me qytete te tjere te monitoruar. Ne kete zone vlerat mesatare dietn jane rreth70 dB A ( dhe duke e kapercyer kete vlere) ndersa ne qytetet e tjera vlerat variojne dukeshkuar deri ne 62 – 65 dB A. Naten ne te njejtat zona ne Tirane (sipas stacioneve tepercaktuara) foni eshte rreth 40 dB A krahasuar me rreth 30 – 34 dB A ne qytetet e tjera.13

Referuar monitorimit te vitit te kaluarper Tiranen viret re nje ngritje e lehte 1 – 3 dB A dhene stacione te vecanta deri ne 5 dBA per diten dhe 2 – 3 dB A per naten.5. Monitorimi i ndotjes se ujerave nentokesore ne pellgjet kryesore te Shqiperise;Tema eshte ndjekur nga Sherbimi Gjeologjik Shqiptar (Sh.Gj.Sh).Monitorimi i ndotjes se ujrave nentokesore ka siguruar vijushmerine nga viti 2000, 2001‐2003 ne pellgjet me kryesore dhe zgjerimin e tij me pellgje te reja.Vleresimi dhe zbatimi iketij projekti eshte vleresim dhe mbrojtje per pasurine me te madhe kombetare, ujin, dukee bere monitorimin e ndotjes se tij nje disipline te re dhe shkencore.Grupi i ngarkuar me studimin ka kryer monitorimin ne 8 pellgjet kryesore te vendit(Tiranës, Fushe‐Krujes, Fushe‐Kuqes, Lezhes, Elbasanit, Korçës, Shkodres dhe Lushnjes),te parashikuara ne kontrate, ne 39 puse (stacione) monitorimi per studimin e:1. perberjes kimike;2. analizes mikrobike;3. metaleve te renda;4. pesticideve.Ne 8 nga pellgjet e siperpermendura, monitorimi u krye ne muajin prill‐maj e shtatortetor,ndersa ne 3 pellgjet Tirane, Fushe‐Kruje e Fushe‐Kuqe u kryen dhe dy provemarrjene muajin gusht dhe dhjetor.Monitorimi eshte realizuar sipas termave te kontrates se lidhur ndermjet Ministrise seMjedisit dhe Sherbimit Gjeollogjik Shqiptar dhe ka arritur ne konkluzionet e meposhtme(sipas pellgjeve te monituara):• Tiranëa) Ujrat nëntokësore të pellgut ujëmbajtës Tiranë janë ujra me veti kimiko‐fizike të mira,janë përdorur e vazhdojnë të përdoren për furnizim me ujë të pijshëm të qytetit dhefshatrave;b) Ne shpime te vecante shenjat e ndotjes jane lokale qe here cfaqen e here jo dhe lidhenme moszbatimin e zonave te rreptesise e mbrojtjes sanitare.• Fushë‐Krujëa) Ujrat nëntokësore të pellgut Fushë‐Krujë ku është kryer monitorimi i ndotjes nëpërgjithësi kanë veti fiziko‐kimike të mira;b) Shkaku i ndotjes së shfaqur në disa tregues si NO2, NH4, Coli., Strept. është meprejardhje sipërfaqesore dhe lidhet me moszbatimin e rrezeve te zonave sanitare.• Fushë‐Kuqe14

a) Ndotja me NO2 , NH4 , Coli, Strept., të shfaqura në disa analiza në Gurrez, Lac, Milot dheAdriatik lidhet me mosrespektimin e zonave të rreptësisë dhe mbrojtjes sanitare.b) Rritja e mineralizimit të përgjithshëm për shkak të shfrytëzimit intensiv ka filluar tëshfaqet në shpimin nr. 509, rritje e vogël por prezente.c) Nuk takohet përmbajtja e mikroelementeve dhe pesticideve në ujë.• Lezhëa) ujrat nentokesore ne zonen e Barbullonjes kane veti fiziko‐ kimike te mira. Cfaqja epermbajtjes se NO2 lidhet me kushtet higjeno sanitare rreth stacioneve te pompimit.b) Intensifikimi i shfrytezimit mund te nxise depertimin e ujrave me mineralizim te lartenga krahu verior e perendimor i pellgut ujembajtes drejt ujrave te fresketa.• Elbasania) Ujrat nentokesore kane veti te mira fiziko kimike.b) Ndotjet e shfaqura lidhen me mos zbatimin e rrezeve te rreptesise dhe mbrojtjessanitare rreth shpimeve.• Korçëa) Ujrat nentokesore te pellgut kane veti fiziko kimike te mira.b) Shfaqja e ndotjeve te NO2 jane lokale dhe lidhen me mosrespektimin e zonave sanitare.• Lushnjea) Ujrat nentokesore ne sektoret e monitoruara kane veti fiziko‐kimike te mira.b) Ndotjet me NO2, NH4,coli dhe strept, mendojme se vijne nga moszbatimi i zonave terreptesise sanitare.• Shkodraa) Ujrat kane veti fiziko‐kimike te mira.b) Ndotja e shfaqur eshte rastesore, lokale.Konkluzione• Vrojtimet monitoruese të vitit 2003, ndonëse me një spostim për shkak të varesisë sëkontratës, u kryen me përpikmëri sipas termave te kontrates.Nuk u kryen vetem 5analiza per pesticide per mosfinancim ne kohe.• Analizat kimike dhe bakteriale të 39 shpimeve monitoruese, ato të pesticideve dhemetaleve të rënda, tregojnë se përgjithësisht ndotje globale pellgjesh nuk ka, nëdisa shpime të veçanta shfaqja e NO2, NH4 dhe e baktereve Coli dhe Strept janëraste të izoluara, kryesisht nga moszbatimi i zonës së rreptë rreth shpimit.• Analizat e pesticideve të ujrave nëntokësore rezultojnë me permbajtje te disakomponenteve te pesticideve nen sasine maksimale te pranueshme. Ne disa pellgjenuk dedektohet permbajtja e tyre.• Ne numrin me te madh te stacioneve te pompimit te cilet perdoren per furniziminme uje te pijshem te qyteteve e fshatrave ne pellgjet e monitoruara nuk zbatohenzonat e rreptesise dhe mbrojtjes sanitare. Rekomandojme qe organet kopetente te15

ushtrojne autoritetin e tyre per mbrojtjen e ujrave nentokesore nga ndotjetmasive te mundeshme nga ato lokale qe jane takuar gjate monitorimit.6. Monitorimi i radonit ne toke, ne ambjentet e brendshme dhe ne ujerat e pijshemTema eshte ndjekur nga Sherbimi Gjeologjik Shqiptar. Studimi ka arritur rezultate si nedrejtim te volumeve te realizuara ashtu dhe ne drejtim te te dhenave te reja te fituara, ngaku evidentojme :• Ne raport me vitin e kaluar eshte punuar edhe ne dy qytete Korçe dhe Vlore jane kryermonitorime per here te pare ne tre drejtime: ne ajrin e ambienteve ne brendshme, netoke, dhe ne uje;• Ne 7 qytete (Tirane, Kavaje, Durres, Kruje, Pogradec, Vore dhe Shkoder) jane kryermonitorime ne ajrin e ambienteve te brendshme;• Ne qytetet Tirane (Berxull, Laknas), Fushe Kruje (Arameras), Durres, Kavaje,Rrogozhine, Fier, Vlore, Pogradec, Elbasan dhe Librazhd jane kryer monitorime vetemne vleresimin e ujit te pijshem;• Ne kater qytete te tjere: Kruje, Pogradec, Durres dhe Tirane jane kryer monitorime teperqendrimit te radonit ne toke,me qellim dendesimin e rrjetit dhe percaktimeverifikuese ne ato siperfaqe ku jane fiksuar zona me rrisk te larteNe rezultatet kryesore te monitorimeve te vitit 2003 radhiten:‐ Qyteti i Korces rezulton me rrezikshmeri te mesme radoni ne toke;‐ Vilat ose banesat tipike Korcare me dysheme derrase kane aktivitet te ngritur teperqendrimit te radonit indoor dhe mund te arrijne deri ne nivele te larta, pasi 33% eambienteve te monitoruara rezultojne me nivele mesatare rreth 200 Bq/m 3 , por ka raste qejane evidentuar nivele deri ne 500Bq/ m 3. Keto fakte vertetojne ate qe autoret e kanetheksuar vazhdimisht se “nuk perjashtohet aspak rasti qe edhe ne zona me risk mesatarderi te ulet, te takohen nivele te ngritura ose te larta te perqendrimit te radonit Indoor “‐ Uji i pijshem i qytetit Korce, konsiderohet me vlere te ngritur: gjate vitit 2003 eshtemonitoruar 3 here ne periudhat: korrik, shtator dhe dhjetor; ne secilin rast jane kryer nga3 deri ne 4 percaktime ne pika te ndryshme te qytetit, çezma publike dhe gjithnje nivelet eperqendrimit kane luhatur ne intervalin nga 30Bq/l deri ne 62.4 Bq/l.‐ Qyteti i Vlores paraqitet i paster nga pikepamja e perqendrimit te radonit ne toke, porpa nenvleftesuar se ne kete qytet jane prezente sektore me nivele te ngritura deri merrezikshmeri te larte te cilet lidhen me objektin gjeologjik te subargjilave te kuqe, mezhvillime te kufizuara hapsinore ne zonen e Ujit te Ftohte,‐ Monitorimet e radonit ne ambientet e brendeshme reflektojne vlera normale te mesataresse perqendrimit te radonit, perjashto ato te ujit te Ftohte ku autoret kane vertetuar se16

objekti gjeologjik eshte i afte te prodhoje nivele te ngritura,rrjedhimisht duhet njeadministrim i kujdesshem i depozitimeve te me siperme.‐ NeTirane studimi i ambienteve te reja ka patur per qellim te diferencojne disa ngafaktoret qe kushtezojne madhesine e aktiviteteve te matura te Radonit.Perfundimet e deritanishme, flasin se shtepite nje kateshe jane me te predispozuara perte qarkulluar e prure Radonin ne ambientet e brendeshme.Ne qytetet ku jane kryer monitorime te perqendrimit te radonit ne toke,me qellimdendesimin e rrjetit dhe percaktime verifikuese, ka rezultuar se edhe me matjet e vitit 2003mbetet po ai klasifikim sa I takon rriskut te radonit te larte.‐ Gjate vitit 2003, jane realizuar te gjitha objektivat e volumet e planifikuara si : 78monitorime ne ambientet e brendeshme, 12 monitorime ne disa stacione uji, si dhemonitorime radoni ne toke ne 17.5 km 2 . Theksojme se ne raportin e dhene Institucionika paraqitur edhe studimet e kryera me financimet e vetaStudimi ka arriturr ne keto perfundime :‐ Per vendin tone, problematika e vleresimit te riskut Radon eshte e re dhe shume e gjere.Aktualisht ne ndodhemi ne fillimet e studimeve bashkekohore.‐Studimi eshte realizuar ne perputhje me kriteret metodike dhe teknike te komisioneve ekomiteteve nderkombetare qe merren me problemet e mbrojtjes nga Radoni. Gjithsesi kaardhur koha te kemi standartet tona ne kete drejtim.‐Ne qytetet me shqetesime Radoni, objekti gjeologjik qe provokon “Risk te larte Radoni”ne toke dhe perqendrime te larta mbi normat e lejuara ne ambientet e brendeshme janekryesisht “Argjilat e kuqe” (terra rossa). Ne te gjitha keto qytete, ku ekspozohen ketoformacione duhet te zgjerohen e detajohen studimet mbi aktivitetin volumor te radonit.‐ Institucioni (ShGjSh) ka eksperiencen dhe tekniken e duhur bashkekohore perpercaktimin e Radonit ne toke, ne ajrin e ambienteve te brendeshme dhe ne uje; eshtearritur niveli metodik e teknik per monitorimin e ketij fenomeni ne teresine e tij.Rekomandime1. Qytetet me perqendrime te larta te aktivitetit volumor ne ambientet e brendeshme dheme sektore me Risk te larte Radoni diktojne vazhdimin e studimeve dhe monitorimetsitematike. Jane te nevojshme detajime ne shkalle te medha, si dhe me nje frekuencekohore me te dendur.2. Disa qytete te konsideruara te pasterta, kane nevoje per verifikime te metejshme, dukerritur numrin dhe periodicitetin e matjeve.3. Duhet te perfundoje studimi i nisur per 11 zona te tjera kryesore administrative, per tecilat nuk disponojme asnje te dhene .4. Ndikimet negative te radonit ne shendetin publik duhet t’i behen te njohuraorganizmave te ndryshem, publikut te gjere, kompanive te ndertimit, etj. Ekspozimi ndajradonit eshte i shmangshem ne rastin kur zbatohen masat rekomanduese.17

5. Baza ligjore ekzistuese duhet te plotesohet me normat e lejuara te radonit. Studimet ekryera nga Qendra Gjeofizike do te sherbejne si materjal baze per kete qellim.6. Duhet te studiohet mundesia per te realizuar uljen e nivelit te perqendrimit te radonitne ujin e Korces, vazhdimi i monitorimeve ne ujin e kesaj depoje si dhe matja e avRn neujin e pijshem te depove te tjera qe ka rrethi i Korçes, si ajo e Bulgarecit, etj.7. Monitorimi i permbajtjes se hidrokarbureve ne ujerat siperfaqore ne rajoninKasnice‐Kash‐Ballsh.Gjate vitit 2003 Qendra Shkencore Kombetare e Hidrokarbureve ne baze te kontrates meMM, ka kryer monitorimin e cilesise se ujerave siperfaqesore per zonen Kasnice‐Kash‐Ballsh (objektet e dekantimit, sistemet e grumbullimit te naftes dhe shkarkimit te ujraveshtresor ).‐ per indikatoret :• Permbajtja e H2S se tretur ne ujrat e shkarkimeve te impianteve te dekantimit dheobjekteve te tjera te monitorimit.• Permbajtja e klorureve ne ujrat shoqerues te naftes si ne grupet, impianteve tedekantimit si dhe ne sistemet hidrike te rajonit ku ato shkarkohen.• Permbajtja e naftes se tretur ne mjediset ujore te sistemeve te mesiperme.‐ne 21 stacione monitorimi, te cilat jane pika te tjera nga ato te monitoruara gjate 2002 perte siguruar nje informacion me te plote per ndotjen e ujrave ne nje rrjet me te gjereshtrirjeje.‐me frekuencen e matjeve: 3 here ne vit (cdo 4mujor)Permbajtja e H2SPermbajtja e gazit sulfihdrik (H2S) ne ujrat qe shkarkohen vihet re kryesisht ne grupet epuseve te shfrytezimit dhe ne impiantet e dekantimit. Sasi te medha te H2S paraqesinshkarkimet nga Grupi 1‐ Kash dhe ne shkarkimet nga rezervuari i dekantimit Usoje.Duhet theksuar qe gazi sulfhidrik eshte i avullueshem dhe permbajtja e tij duhet te jete mee larte.Permbajtja e klorureveKloruret kane permbajtje te ndryshueshme ne stacionet e monitoruara. Me te larta ketojane ne stacionet e Kashit e te Ballshit te cilat lidhen me:• kontributin e ujrave shoqerues te naftes,• ndryshimin e tipit te ujrave shoqerues te naftes nga nje vendburim ne tjetrin.• ndikimi i ujrave siperfaqesore me permbajtje te ulet te klorureve.Permbajtje e larte e klorureve vihet re ne grupet si rrjedhoje e shkarkimeve te ujraveshtresore.Permbajtja e naftes se tretur18

Nafta ne mjediset ujore takohet ne forme cipash notuese dhe ne forme te tretur. Te gjithamostrat e analizuara kane permbajtje te naftes se tretur. Vlerat me te larta te ketij treguesi ekane grupet, vecanerisht grupi 6 Hekal me vlere 0.089 mg/l dhe grupi 1 Kash me vlere0.085 mg/l.Shkarkimet e mesiperme si dhe shkarkimet e UPTHN, Ballsh ndikojne ndjeshem nendotjen e ujit siperfaqsore te lumit Gjanice.Permajtja e naftes se tretur ne uje eshte treguesi kryesor per vleresimin e ndotjeve nemjediset ujore.Rrezikshmeria e ndotjes se ujit nga nafta eshte e larte edhe per faktin se lumi Gjanicepershkon nje rruge te gjate dhe kalon neper qytetin e Fierit qe eshte nje zone urbaneshume e populluar dhe derdhet ne lumin Seman, ujrat e te cilit shkarkohen ne detinAdriatik duke e ndotur kete bregdet. Ndikimi ndihet ne plazhin e Semanit e me gjere.Perfundime• Ndotja e ujerave siperfaqesore nga shkarkimet e naftes eshte prezente ne rajonin emonitoruara ne nivele te ndryshme. Kjo eshte ne varesi te tipit te ujrave shtresoredhe shkalles se perzierjes se tyre me ujrat siperfaqsore.Ne rajon vecohen keto tipe ndotjeje:‣ ndotje nga ujrat e sedimentimit;‣ ndotje nga ujerat e kombinuar (ujerat e sedimentit dhe ujerat shoqerues);‣ ndotje nga ujerat shoqerues te naftes ;‣ ndotje nga ujerat shoqerues me mineralizim te ulet dhe permbajtje te larte tenaftes;‣ ndotje e ujerave siperfaqesore nga shkarkimet e ujerave ndotes se naftes.• Ne ujrat siperfaqesore permbajtja e ndotjeve ne katermujorin e dyte eshte me e lartese ne katermujorin e pare, per shkak te thatatesires se veres.• Industria nxjerrese dhe perpunuese e naftes kane nje teknologji te vjeter dhe paisjemjaft te amortizuara.• Disiplina teknike ne proçesin teknologjik te dekantimeve te naftes eshte e ulet.• Mjedisi ne impiantin e dekantimit Visoke konsiderohet me i ndotur ne krahasim meobjektet e tjera te QPN Patos. Nga ky impiant shkarkohet 5700‐5800m 3 uje/muaj icili eshte nje potencial i madh ndotjeje per ujrat siperfaqsore te lumit Gjanice.• Ujrat shtresore te vendburimit Ballsh, Drenove, Mollas shkarkohen ne impiantin edekantimit Usoje ne sasine 5800‐6121 m 3 /muaj dhe ne impiantin e Kashit 2895‐3478m 3 /muaj, te cilat gjithashtu behen nje potencial i madh ndotjeje per ujrat e lumitGjanice dhe rezervuarit te Marushes ku derdhen.• Krahas shkarkimeve te impianteve te dekantimit Usoje, Kasnice, ne lumin Gjaniceshkarkohen edhe ujrat teknologjike te uzinave te perpunimit te naftes Ballsh e Fier,duke rritur nivelin e ndotjeve.• Ne lumin Gjanice derdhen edhe llumrat qe dalin gjate pastrimit te depove te lendesse pare ne sasine 50 ton ne vit.19

RekomandimePer permiresimin e situates mjedisore ne rajonin Kash‐Kasnice‐Ballsh, persa i perketcilesise se ujrave siperfaqesore rekomandohet:• Duhet te rinivohet teknologjia e shfrytezimit te vendburimeve. Impiantet edekantimit ekzistues jane me teknologji te vjeter dhe pajisje te amortizuara, keshtuqe Albpetroli duhet te marre masa te shpejta per ndryshimin e teknologjise qezbaton ne te gjithe impiantet e dekantimit, duke futur teknologji te re qe zbatohetsot ne bote e cila do te ule ndotjen e mjedisit deri ne normat e lejuara teshkarkimeve.• Per kufizimin e ndikimit ne mjediset ujore duhet te punohet ne dy drejtime:‣ Injektimi i ujit shtresor ne puset e abandonuar. Ujrat qe shkarkojneimpiantet e dekantimit te rikthehen ne shtrese, pasi te behet me pare te behetnje studim gjeologjk per zonen dhe nje projekt zbatimi.‣ Krijimi i impianteve te rehabilitimit te ujit ne grupet dhe ne stacionet edekantimit, para se te shkarkohen ne sistemet ujore te rajonit.‣ Krijimi i pritave ne kanalet e shkarkimit te ujrave per mbledhjen e cipavenotuese te naftes.‣ Ne peridha te caktuara duhet te hiqet cipa notuese e naftes ne grykederdhjene kolektoreve.• Blloku i pastrimit te ujrave teknologjike prane K.P.TH.N. Ballsh duhet terikonstruktohet urgjentisht, me qellim qe keto ujra para se te derdhen ne luminGjanice t’i nenshtrohen poçesit te pastrimit deri ne arritjen e normave te shkarkimit.• Ujrat e ndotura qe shkarkohen nga stacionet e transportit {Tranagat}, para se tederdhen ne ujerat siperfaqesore duhet t’i nenshtrohen proçesit te pastrimit.• Te ngrihet nje impiant pastrimi prane U.P.N. Fier, per pastrimin e mbetjeveteknologjike brenda normave te lejuara te shkarkimit.8. Monitorimi i cilesise se ujerave siperfaqsoreKjo teme eshte ndjekur nga Instituti Hidrometereologjik. Kohezgjatja e ketij studimi kaqene Janar – Dhjetor 2003. Monitorimi eshte kryer ne perputhje me kushtet e kontratessipas treguesve te monitorimit, parametrave perkates, numrit te stacioneve te monitorimit,dhe frekuencave te matjes. Ne studim jene pershkruar edhe metodikat e marrjes semonstrave dhe analizat perkatese te parametrave qe kerkon kontrata.Qellimi ka qene vleresimi i gjendjes reale te cilesise se ujrave siperfaqesore ne lumenj dheliqene per te realizuar menaxhimin racional te tyre dhe ruajtjen e shmangien e tyre ngandotja.20

I. LumenjteObjektivi imediat I studimit ka qene monitorimi I parametrave te pergjithshem,temperatures, pH, oksigjenit te tretur, NKO, NBO, nitritet, nitratet, P total, alkaliniteti dheamonjakut ne ujrat e lumenjve Mat, Fan I Vogel, Fan I Madh, Ishmi, Gjola, Dunaveci,Devolli, Osumi, Semani e Vjosa, e liqeneve te Shkodres dhe te Prespes.Per t’ju pergjigjur standarteve Europiane, numri i stacioneve ne rrjetin lumor te vendittone duhet te kete rreth 50 stacione dhe marrja e mostrave duhet te kryhet me frekuencamujore. Aktualisht ne kemi rreth 11 stacione dhe me frekuenca stinore te marrjes semostrave. Sipas ketij programi eshte synuar te monitorohet cilesia e ujrave te te gjithelumenjve kryesore te Shqiperise. Stacionet e marrjes se mostrave ndodhen kryesisht nerrjedhen e poshteme te ketyre lumenjve, per te bere te mundur njohjen e ndikimit teaktivitetit njerezor ne cilesine e ujrave te lumenjve ne te gjithe pellgun ujembledhes te tyre.Sa me poshte jane perfundimet per treguesit kryesore te cilesise ne ujerat e lumenjve: Kushtet e motit per vitin 20031) Gjate muajve te veres ( maj – Gusht) temperaturat maksimale te ajrit kane qene derine 4 – 5 oC me te larta se norma perkatese, pra kemi patur nje vere te nxehte.2) Temperaturat minimale te ajrit per muajt shkurt – prill kane qene rreth 3 – 4 oc mete ulta se norma. Kjo dukuri ka qene me e theksuar ne pjesen veriore dheverilindore te vendit.3) Periudha tjeter e vitit eshte karakterizuar nga temperature normale. Regjimi i reshjeveKy vit eshte karakterizuar nga nje vere e nxehte dhe e thate, pranvere e fresket dhe e thate,vjeshte me temperature pothuajse normale e rreshje te bollshme dhe dimmer te laget e teftohte. TemperaturaNdryshimet e temperatures jane te lidhura ngushte me stinen ku eshte kryer matja, pra nevere ato jane me te larta se ne pranvere dhe vjeshte. pHNdryshimet e pH jane te vogla dhe vlerat e tij luhaten ne vlerat 8.0 – 8.75, gje qe tregon seujrat e lumenjve jane alkaline, e lidhur kjo me proceset biologjike dhe kimike, si dhe pertrajtimin e ujrave. Ulja e pH te ujrave mund te ndodhe nga shtimi ne to i ndotesve tendryshem me efekt acide qe ndihmojne ne rritjen e treshmerise se shume metaleve si dhete ndryshimeve biologjike ne ujra. Permbajtja e amonjakutNga monitorimi vihet re qe ne ujrat e lumit Ishem vlerat e amonjakut luhaten perkatesishtrreth 7 mg/l, gje qe tregon se ujrat e pellgut ujembledhes te Ishmit kane ndotje shqetesuse,21

duke konsideruar vlerat e ketij parametri. Nivelet e larta te ketij parametri jane rezultat idrejperdrejte i shkarkimeve urbane te qytetit te Tiranes. Permbajtja e fosforitPrania e shkarkimeve urbane te konsiderueshme ne lumenjte e Tiranes, Ishem dhe Gjanicetregon nje nivel te larte te eutrofikimit te ujrave te ketyre pellgjeve. Permbajtja e nitrateveKy parameter paraqet vlera me te larta gjate stines se veres, gje qe lidhet me nivelin e lartete fotosintezes gjate kesaj stine. Pellgu ujembledhes i lumit ishem dhe Gjanicekarakterizohet me permbajtje te larte te nitrateve. Permbajtja e nitriteteveVerehet se pellgu ujembledhes i lumit Gjanice ka vlera me te larta se pellgjet e tjeralumore.II.Liqenet‣ Liqeni I Prespes TemperaturaPer kete liqen muaji mars eshte muaji me temperatura me te uleta dhe muaji korrik metemperatura me te larta. Theksojme se temperatura ndikon ndjeshem ne permbajtjen eelementeve te cilet vleresojne cilesine e ujrave te liqenit. TransparencaVihet re nje zhvillim intensive i bimesise ujore. Oksigjeni I treturVlerat e perqendrimit te oksigjenit te tretur deshmojne per pranine e lendeve organike neliqen. Fosfori totalPermbajtja e fosforit eshte nje tregues me rendesi I procesit te eutrofokimit te ujrave. Percjellshmeria elektrikePercjellshmeria elektrike eshte nje parameter integral per te vleresuar permbajtjen epergjithshme te kriprave ne uje. NitratetAzoti ndodhet ne uje ne formen e nitrateve qe luajne nje rol esencial ne proceset eeutrofokimit artificial ne ujrat natyrore dhe ne disa raste percaktojne shpejtesine e ketij22

procesi. Procesi I eutrofikimit ne ujrat e liqenit te Prespes ecen me ritme tekonsiderueshme dhe kjo deshmon per pranine e elementeve ndotes ne keto ujra. AmoniakuPrania e amoniakut ne vlerat e monitoruara tregon per pranine e mikroorganizmave qesulmojne kete trup ujor per ta kthyer ne nje vend me bimesi te madhe.‣ Liqeni i ShkodresThellesia me e madhe e ketij liqeni eshte rreth 10m. TransparencaLiqeni i Shkodres ka nje thellesi relativisht te vogel dhe kjo ben qe ujrat e tij te perzihenvazhdimisht. Vlerat e transparences valojne nga 3.5 – 7.0, vlera me te medha keto se ato teliqenit te Prespes. Oksigjeni i treturNe pergjithesi ujrat e ketij liqeni nuk jane te ngopura me oksigjen. Ne periudhen e ngrohtekemi ulje te vlerave te oksigjenit te tretur, kjo duket me pranine e bimesise ne ujrat efundit te liqenit. TemperaturaTemperaturat me te larta jane ne qershor dhe ato me te ulta jane ne mars dhe Dhjetor. PercjellshmeriaVlerat e ketij parametri luhaten nga 221 ne 328 ųs/l, qe tregon per nje sasi tekonsiderueshme te kriprave te tretura ne keto ujra.Perfundime dhe rekomandime Lumenjte me te ndotur ne Shqiperi vazhdojne te mbeten ai i Tiranes, I Ishmit dhe aiI Gjanices, dhe ne baze te analizave perkatese permiresimi i ketyre ujrave arrihetme menjanimin e shkarkimeve urbane ne keto ujra. Per lumenjte me probleme me te medha duhet rritur numri i vendkampioneve nepellgjet ujore. Liqeni i Prespes per t’u mbrojtur kerkon nje bashkepunim tre palesh midisShqiperise, Greqise dhe Maqedonise. Liqeni I Shkodres mund dhe duhet te analizohet ne bashkepunim me Malin e Zi.23

Liqenet e Ohrit, Prespes dhe Shkodres sipas Konventes se Barcelones jane liqenenderkombetare dhe si te tille duhet te monitorohen ne vazhdimesi edhe meprograme te perbashketa ndermjet shteteve qe lagen prej tyre.9. Monitorimi i ndotjeve radioaktive te ajrit urban dhe ndotjes atmosferikenepermjet analizes elementore te aerosoleveTema eshte ndjekur nga Instituti i Fizikes Berthamore (IFB). Projekti i ndare ne dy pjesejep informacion per:• Percaktimin e aktivitetit Beta total ne mostrat e percepitimeve atmosferike tembledhura ne frekuence mujore ne 4 stacione te vendosura ne Tirane (IFB),Shkoder (Universiteti), Korce (Universiteti) dhe Vlore (Universiteti).• Percaktimi i permbajtjes te disa elementeve (14) ne mostrat e aerozoleve tembledhura ne dy stacione te Tiranes dhe dy te Elbasanit (Qender DHE dhekombinat Metalurgjik).Volumet jane paraqitur sipas kontrates nderkohe eshte pasqyruar dhe kontroli i kualitetitte matjeve.Pjesa e dyte referon te dhenat e marra kryesisht ne lartesi 10 m duke u perqendruar nemostra pluhuri te respirushem deri ne 2.5 μm. Rezultat mjaft interesant eshte semundesohet qe ne varesi te perberjes elementore te mostrave, te identifikohet edheorigjina e aerozoleve. Konkretisht informacioni i mare hap horizontin per migrimin epluhurit (aerozoleve) specifik nga Kombinati metalurgjik e cila mund te shtrihet dhe perstudime te tjera.Vlen te permendet konvergjenca e konkluzioneve te ketij studimi me ato te kryera ngaISHP lidhur me rezultatet e matjes se fraksionit te respirushem dhe dinamikes se tij.Ne konluzionet e studimit renditen:• Sa i takon terguesit te radioaktivitetit beta total:Rezultatet e marra tregojne se nivelet e ketij radioaktiviteti ndodhen brenda kufijve tepranuar per fonin natyror.• Sa i takon treguesit te presences se metaleve toksike ne aerosole:Studimi i aerosoleve paraqet ne menyre korrekte te gjithe kerkesat e parashikuara nekontrate si persa i perket stacioneve e periodicitetit te matjeve ashtu edhe analizes dhekonkluzioneve per ndikimin e faktoreve antropogjene (aerosoleve nen 10 a sidomos nen2.5 μm) qe vijne nga produktet e djegies se lendeve fosile (kryesisht karburantet ekonsumuar nga transporti). Pavaresisht nga rruget e ndryshme, vihet re konvergjenca e24

konkluzioneve te Institutit te Fizikes Berthamore (IFB) me ato te Institutit te ShendetitPublik (ISHP) per keto indekse.10. Verejtje dhe sugjerime lidhur me ecurine e procesit te monitorimitKontraktimi i institucioneve per kryerjen e studimeve te monitorimit per vitin 2003,perben nje prej hapave shume te rendesishem ne rrugen e hartimit dhe zbatimit teProgramit Kombetar te Monitorimit sipas kritereve europiane dhe boterore ne ketefushe. Monitorimi per vitin 2003, per here te pare u bazua ne Vendimin e Ri perMonitorimin, por edhe vitin 2003 konstatohet qe rrjeti i monitorimit eshte akoma ivarfer ne pajisje apo kapacitete njerezore dhe vlefshmeria e te dhenave qe merrennga monitorimi eshte e diskutueshme.Per shkak te vonesave ne procesin e kontraktimit te institucioneve, ka patur vonesaedhe ne raportimet perkatese. Kesti I dyte I monitorimit prej 20% te shumes duhejte ishte paguar qe ne muajin Nentor 2003. Mospagimi ka sjelle disa shqetesime perinstitucionet monitoruese (sidomos per SHGJSH, ISHP). Kjo sjell nevojen endryshimeve ne pjesen financiare te kontratave qe do te lidhen ne vitin 2004 lidhurme afatet e shlyerjes se pagesave.Referuar zbatimit me rigorozitet te kushteve te kontratave nga institucionetmonitoruese vërehet se, edhe gjate ketij viti, duke filluar që nga paraqitja ne afatpor disa here edhe në permbajtje, kishte mungesa korrektësie që shpesh u beneobjekt bashkebisedimi me institucionet monitoruese (IshP, QKShH).Verejme se fondi per vitin 2003 ne dispozicion te studimeve te monitorimit te ajrit,ujit apo mbetjeve urbane ne teresi, ishte jo i mjaftueshem dhe pothuaj sa gjysma eatij per vitin 2002. Ne kushte te tilla behet i veshtire procesi i stabilizimit te sistemitte monitorimit per pasqyrimin gjithmone e me te mire te gjendjes se mjedisit nevend dhe konkluzioneve per rruget e permiresimit te kesaj gjendjeje. Sa me siperreflektohet ne ngushtimin e skemes se monitorimit, kufizimin e parametrave temonitorimit, ulejen e frekuences se parametrave te caktuar, etj.Ne propozimet per studimet e monitorimit per vitin 2004, mendojme qe nepergjithesi temat e monitorimit te vitit 2003 te vazhdojne ne pjesen me te madhe tetyre si me poshte me:1. Institutin e Shendetit Publik:• Monitorimi i cilësise se ajrit urban: kete vit synojme drejt zbatimit te VKM« Per normat e cilesise se ajrit » sidomos lidhur me frekuencen emonitorimit;• Monitorimi i shkarkimeve te lengeta urbane ne ujerat siperfaqsore (opsionaleper IShP sa kohe qe mund te involvohet edhe Instituti per Mjedisin ne kete25

teme – gjithsesi vihet re reagim i paket nga ana e Institutit per Mjedisin pert’u involvuar ne temat e monitorimit);• Monitorimi i cilesise mikrobiologjike te ujerave te plazheve kryesore teShqiperise ‐ ky monitorim pjeserisht kryhet edhe ne kuader te Programit teMEDPOL‐it;2. Sherbimin Gjeologjik Shqiptar:• Monitorimi i ndotjes se ujerave nentokesore ne pellgjet kryesore teShqiperise;• Monitorimi i radonit ne toke, ne ambjentet e brendshme dhe ne ujerat epijshem;3. Institutin e Fizikes Berthamore:• Monitorimi i ndotjeve radioaktive te ajrit urban dhe ndotjes atmosferikenepermjet analizes elementore te aerosoleve;• Monitorimi i ndotjes radioaktive dhe inorganike te ujerave siperfaqsore;4. Institutin e Hidrometeorologjise:• Monitorimi i cilesise se ujerave siperfaqsore.5.Institutin e Transportit:• Monitorimi i shkarimeve ne ajer nga sektori i transportit.Gjithsesi temat e monitorimit per vitin 2004 se bashku me specifikimet perkatese jane dukeu perfunduar ne variantin draft ToR te tyre.Mendoj qe rezultatet e monitorimit t’u behen me dije institucioneve apo subjekteveperkates, ku te kerkohet prej tyre zbatimi i rekomandimeve specifike si me lart.RAPORT 2003 – 2004Uji i fresket eshte nje burim i kufizuar, esencial per bujqesine, industrine dhe ekzistencennjerezore. Pa uje te fresket si ne menyre sasiore edhe cilesore zhvillimi i qendrueshem nukeshte i mundur Ne zhvillimin ekonomiko‐shoqeror te nje vendi, gjithnje ne perputhje meparimin tashme universal te zhvillimit te qendrueshem, merr rendesi te vecanteevidentimi dhe gjetja e rrugeve dhe teknologjive me efikase si per shfrytezimin sa meracional te pasurive natyrore ashtu dhe kontrollit cilesor dhe sasior te impaktit mbi mjedis.Keto pasuri natyrore kerkojne vleresim sasior, cilesor dhe dinamik si dhe nje menaxhimbashkekohor, integral dhe te qendrueshem. Eshte i mirenjohur fakti qe per shkak teshfrytezimit pa kriter te tyre, mbikonsumimit dhe rritjes se shkalles se ndotjes keto pasuri26

po gjenden ne kushtet e nje “krize”. Per me teper ne kushte te jashtezakoneshmeatmosferike, te shoqeruara keto me thatesira dhe permbytje ne rajone te veçanta njerezimipo perballet me veshtiresi te tilla serioze, qe pengojne zhvillimin e ardhshem ekonomikdhe shoqeror.Shtrirja e aktiviteteve njerezore qe ndikojne ne mjedis eshte rritur dramatikisht gjate pakdekadave te fundit; ekosistemet tokesore, mjediset ujore te paperpunuara e detare dheatmosfera jane gjithnje te ndikuara. Shkalla e aktiviteteve social‐ekonomike, urbanizimi,operacionet industriale dhe prodhimi bujqesor kane arritur nje pike ku duke interferuarme proceset natyrale brenda nje pellgu ujembledhes ato gjithashtu kane nje impakt mbareboteror ne burimet ujore.Nisur nga keto dukuri atmosferike dhe pasojat e tyre, qe jo rralle kapin hapesira temedha, Organizatat Nderkombetare si UNESCO, OBM, IAHS, FAO etj. i bejne apel tegjithe institucioneve shkencore, atyre manaxhuese dhe vendimmarese qe te intensifikojneveprimtarine e tyre ne drejtim te permiresimit te informacionit dhe te vleresimit te saktete pasurive ujore dhe klimatike, si dhe kontrollit permanent dhe studimit te treguesve dheparametrave qe percaktojne cilesine e ujrave. Kjo do te sillte krijimin e nje baze tenevojshme per nje administrim integral e te qendrueshem te pasurive natyrore si dherritjen e shkalles se sigurise se planeve e projekteve te shfrytezimit te tyre.Ne kete kuader eshte i domosdoshem organizimi i nje plani kombetar te monitorimit temjedisit ku kryhet edhe monitorimi i cilesise se ujrave te lumejve, liqeneve dhe ujravedetare prane bregut te vendit tone. Monitorimi i cilesise se ujrave themeli ne te cilinbazohet menaxhimi i cilesise se ujrave. Kjo veprimtari kryhet ne InstitutinHidrometeorologjik dhe permbledh marrjen e mostrave te ujit ne stacionet lumore,liqenore, detare; percaktimin e parametrave te ndryshem ne keto mostra dhe interpretimine rezultateve te mara.27

KKushtet e motit per vitin 2003Persa i takon regjimit termik te vitit 2003 mund te themi se si vlera mesatare vjetore tetemperatures se ajrit ky vit eshte pothuajse i njejte me nje vit mesatar. Me gjithe ate dukepare vlerat qe arrijne temperaturat ne muaj te veçante mund te nxirren disa karakteristikaper kete vit.28

Konkretisht gjate muajve te veres (maj – gusht) temperaturat maksimale te ajritkane qene deri ne 4 ‐ 5ºC me te larta se norma perkatese, pra kemi te bejme me njevere te nxehte.Temperaturat minimale te ajrit per muajt shkurt – prill kane qene rreth 3 – 4 ºC mete ulta se norma. Kjo dukuri ka qene me e theksuar ne pjesen veriore dheverilindore te vendit.Periudha tjeter e vitit eshte karakterizuar nga temperatura normalePersa i takon regjimit termik te vitit 2004 mund te themi se ky vit eshterelativisht me i ngrohte se nje vit mesatar. Konkretisht, vlera mesatare vjetore etemperatures se ajrit te ketij viti eshte rreh 1.0 0 C me e larte se vlera mesatareshumevjeçare.Regjimi i reshjeve per vitin 2003Ne total ky vit karakterizohet nga nje sasi reshjesh me te vogla se norma. (Vit relativisht ithate). Ne pjesen qendrore te vendit kane rene rreth 70 % e normes se reshjeve, ne pjesenjugore 83 % dhe ne ate veriore e verilindore 90 %. Per muaj te veçante te ketij viti mund tepermendim keto karakteristika:Muajt janar, shtator dhe tetor kane qene mjaft te laget. Ne keta muaj kane renemesatarisht rreth 150 deri 200 % e normes perkateseMuajt shkur deri ne gusht dhe muaji nentor jane karakterizuar nga reshje te paktate cilat kane arritur deri ne 30 % te normes perkatese.Si perfundim mund te themi se ky vit eshte karakterizuar nga nje vere e nxehte dhe ethate, pranvere e fresket dhe e thate, vjeshte me temperatura pothuajse normale e rreshjete bollshme dhe dimer te laget e te ftohte.Regjimi i reshjeve per vitin 2004Ne pergjithesi ky vit karakterizohet nga nje sasi reshjesh me te larta se norma. (Vitrelativisht i laget). Ne pjesen veriore te vendit kane rene rreth 120‐130 % e normes sereshjeve, ne pjesen qendrore 110 % ndersa zona juglindore e vendit paraqitet e thate. Gjateketij viti ne kete zone ka rene vetem 80 ‐ 90 % e normes.Si perfundim mund te themi se viti 2004 ishte ne pergjithesi i laget (me perjashtimte zones juglindore), me nje shperndarje jo uniforme te tyre gjate vitit. Persa i perkettemperaturave mund te themi se edhe ato kane pasur nje shperndarje jo uniforme gjatevitit. Ne pergjithesi vera ka qene e nxehte me temperatura mbi mesataren shumevjeçare.29

30stacionetFani i VogelFani i MadhMatiGjolaIshemDunavecDevolliOsumiGjanicaSemaniVjosapranveravjeshtavera2520151050temperatura (ºC)pranvera vjeshta veraperiudha kohoreTemperaturat per vitin 20033530Temperatura (ºC)2520151050ekspedita e pare ekspedita e dyte ekspedita e trete ekspedita e katert ekspedita e peste ekspedita e gjashteBahcallek Milot Is hem Ndroq Rrogozhin U.vajgurore FierMbrostar Mifol U.Leklit MemaliajTemperaturat per vitin 20049vjeshta pranvera vera8.58pH7.576.5Fani i VogelFani i MadhMatiGjolaIshemstacionetDunavecDevolliOsumiGjanicaSemaniVjosapH i ujrave te lumenjve te Shqiperise vitit 200330

108StacioniTopojanBahcallekFab. Ciment.NderfanBukmireMilotShoshajBrarRinasU. GjolesKamezIshemTeknikumIbeNdroqSallmoneLabinotPaperRrogozhinTuranLozhankozaraU.vajguroreFierMbrostarMifolÇarshoveU.LeklitU.DragotitMemaliajVodiceekspedita e pareekspedita e dyteekspedita e treteekspedita e katertekspedita e pesteekspedita e gjashte6420pHekspedita e pare ekspedita e dyte ekspedita e trete ekspedita e katert ekspedita e peste ekspedita e gjashtepH i ujrave te lumenjve te Shqiperise vitit 20041210stacionetFani i VogelMatiIshemDevolliGjanicaVjosavjeshtaverapranvera86420Oksigjeni i tretur (mg/l)vjeshta vera pranveraOksigjeni i tretur i ujrave te lumenjve te Shqiperise gjate Vitit 200331

Oksigjeni itretur (mg/l)1614121086420ekspedita e pesteekspedita e treteekspedita e pareStacioniBahcallekBukmireBrarKamezIbeLabinotTuranU.vajguroreMifolU.Dragotitekspedita e pare ekspedita e dyte ekspedita e treteekspedita e katert ekspedita e peste ekspedita e gjashteOksigjeni i tretur i ujrave te lumenjve te Shqiperise gjate Vitit 200412.0010.00NKO (mg/l)8.006.004.002.000.00Fani i VogelFani i MadhMatiGjolapranvera vera vjeshtaIshemDunavecDevollistacionetOsumiGjanicaSemaniVjosaNevoja kimike per oksigjen e ujrave te lumenjve te Shqiperise vitit 200332

NKO (mg/l)302520151050ekspedita e pesteekspedita e treteekspedita e pareekspedita e pare ekspedita e dyte ekspedita e treteekspedita e katert ekspedita e peste ekspedita e gjashteNKO e ujrave te lumenjve te Shqiperise vitit 2004200.00150.00100.0050.00NBO 5 (mg/l)vjeshtapranveraperiud..vjeshtaverapranveraFani iVogelveraMatiIshemstacionetDevolliGjanicaVjosa0.00NBO e ujrave te lumenjve te Shqiperise vitit 200333

120100806040200ekspedit a e kat ertekspedit a e pareekspedita e pare ekspedita e dyte ekspedita e treteekspedita e katert ekspedita e gjashteNBO e ujrave te lumenjve te Shqiperise vitit 2004Dukshem eshte edhe niveli i NBO5 ne lumin e Gjanices dhe ne stacionin e Mbrostarit. Ipari eshte nen shkarkimet industriale te zones se naftes ku kemi luhatje nga 6.26 ne 39.5mg/l, kurse tek i dyti kemi nje nderhyrje te vazhdueshme ne shtratin e tij qe i jep ndryshimgjendjes se ujrave ne nivele qe luhaten nga 0.45 ne 4.5 mg/l.0.70000.60000.5000NO 2 (mg/l)0.40000.30000.20000.10000.0000Fani i VogelFani i MadhMatiGjolapranvera vera vjeshtaIshemDunavecDevolliOsumistacionetGjanicaSemaniVjosaPermbajtja e nitriteve e ujrave te lumenjve te Shqiperise vitit 200334

20perqendrimi iNH4 (mg/l)15105ekspedita e katert0ekspedita e pareTopojanNderfanShoshajU. GjolesTeknikumSallmoneRrogozhinkozaraMbrostarU.LeklitVodiceekspedita e pare ekspedita e dyte ekspedita e treteekspedita e katert ekspedita e peste ekspedita e gjashtePermbajtja e nitriteve e ujrave te lumenjve te Shqiperise vitit 2004NO3 (mg/l)6.005.004.003.002.001.000.00Fani i VogelFani i MadhMatiGjolaIshempranvera vera vjeshtaDunavecDevolliOsumistacionetGjanicaSemaniVjosaPermbajtja e nitrateve ne ujrat e lumenjve te Shqiperise viti 20032.000periudhakohorevjeshtaverapranveraFani i VogelMatiIshemDevolliGjanicaVjosa1.5001.0000.5000.000P total (mg/l)pranvera vera vjeshtastacionetPermbajtja e fosforit total ne ujrat e lumenjve te Shqiperise viti 200335

1.81.61.41.210.80.60.40.20ekspedit a e pest eekspedit a e t ret eekspedit a e pareekspedita e pare ekspedita e dyte ekspedita e treteekspedita e katert ekspedita e peste ekspedita e gjashtePermbajtja e fosforit total ne ujrat e lumenjve te Shqiperise viti 20048.0007.0006.000NH4 (mg/l)5.0004.0003.0002.0001.0000.000Fani i VogelFani i MadhMatiGjolaIshemDunavecpranvera vera vjeshtaDevolliOsumiGjanicaSemaniVjosastacionetPermajtja e amoniakut ne ujrate e lumenjve te Shqiperise viti 2003Lumejt me te ndotur ne Shqiperi vazhdojne te mbeten ai i Tiranes dhe i Gjanices. Kykonkluzion tashme eshte i njohur. Me ndalimin e veprimtarise se ndermarrjeve industrialevazhdon te permiresohet cilesia e ujrave te lumenjve Mat dhe Shkumbin. Ujrat e lumit teGjanices ndikojne ndjeshem ne rrjedhjen e poshtme te lumit Seman.Liqenet36

Permbajtja kimike e ujrave te liqeneve te Shkodres, Ohrit e Prespes dhe karakteristikatfiziko‐kimike te tyre percaktohen nga kushtet fiziko‐gjeografike ne te cilat ndodhen ketaliqene dhe nga aktiviteti njerezor qe zhvillohet ne pellgjet e tyre ujembledhes.Liqeni i Prespes, per shkak te thellesise me te vogel se ai i Ohrit, nuk peson nje stratifikimte forte gjate muajve te ndryshem te vitit. Thellesia e vogel tregon qe era mund te perziejeplotesisht ujrat cdo vit. Nga tetori ne mars ujrat e ketij liqeni perzihen vazhdimisht, ndersanga prilli ne gusht ujrat stratifikohen. Dhjetori eshte muaji me temperaturen me te ulet neliqenin e Prespes, ndersa gushti eshte muaji me temperature me te larte. Ne liqenin ePrespes gjate periudhes se stratifikimit perqendrimi i oksigjenit te tretur zvogelohet nemenyre dramatike. Ne vere permbajtja e oksigjenit mund te marre vlera afer zeros ne ujratprane fundit te liqenit.30.00temperatura (ºC)25.0020.0015.0010.005.000.000 m 10 m 15 mthellesiamars korrik shtator dhjetorEcuria e temperatures ne ujrat e liqenit te Prespes viti 200320,00Tem peratura (º C )15,0010,005,000,000m 10m 15mthellesia (m)ekspedita e pareekspedita e dyteekspedita e pareekspedita e dyteEcuria e temperatures ne ujrat e liqenit te Prespes 200437

Oksigjeni i tretur (mg/l)14.0012.0010.008.006.004.002.000.000 m 10 m 15 mmars korrik shtator dhjetor thellesiaPermbajtja e O2 te tretur ne ujrat e liqenit te Prespes viti 2003O ksig jen i itretur (m g/l)1210864200m 10m 15mekspedita e dyteekspedita e parethe llesiaekspedita e pareekspedita e dytePermbajtja e O2 te tretur ne ujrat e liqenit te Prespes viti 2004P total (mg/l)0.0700.0600.0500.0400.0300.0200.0100.00010 m 15 mSeries1 Series2 Series3 Series4thellesiaPermbajtja e P total ne ujrat e liqenit te Prespes viti 200338

thellesia0m10mekspedita e pare15mekspedita e dyte0,040,020P total(mg/l)ekspedita e pareekspedita e dytePermbajtja e P total ne ujrat e liqenit te Prespes viti 2004PO 4(mg/l)0.040.030.020.010marskorrikperiudhashtatordhjetor0 m10 m15 mthellesiaP totale viti 20030,2p e rq e n d rim i iPO 4 ( m g /l)0,150,10,0500m 10m 15m ekspeditae parethellesiaekspeditae dyteekspedita e pareekspedita e dyteP totale viti 200439

thellesia0 mmarskorrikshtatordhjetorperiudha3.532.521 1.50 0.5transparenca(m)mars korrik shtator dhjetorParaqitja e transparences ne liqenin e Prespes viti 20030m0-1-20m-31 2Paraqitja e transparences ne liqenin e Prespes viti 20043503002502001501005000 m 10 m 15 mmars korrik shtator dhjetor thellesiaPercjellshmeria (ms/cm20ºC)Paraqitja e percjellshmerise se ujrave te liqenit te Prespes viti 200340

p ercjellsh m eria elektrike( µ s/cm 20ºC)2902802702602502400m 10m 15mthellesiaekspedita e dyteekspedita e pareekspedita e pareekspedita e dyteParaqitja e percjellshmerise se ujrave te liqenit te Prespes viti 2004thellesia0 m15 mmars0.120.10.080.060.040.020korrik shtator dhjetorperiudhaNH 4(mg/l)mars korrik shtator dhjetorPermbajtja e NH4 ne ujrat e liqenit te Prespes gjate vitit 20030,06perqendrimii N H 4 (m g /l)0,040,0200m 10m 15mekspedita e dyteekspedita e parethellesiaekspedita e pareekspedita e dytePermbajtja e NH4 ne ujrat e liqenit tePrespes gjate vitit 200441

NO 2(mg/l)0.04000.03500.03000.02500.02000.01500.01000.00500.00000 m 10 m 15 mmars korrik shtator dhjetorthellesiaPermbajtja e nitriteve ne ujrat e liqenit te Prespes gjate vitit 20030,008p erm bajt j a e NO 2 ( m g /l)0,0070,0060,0050,0040,0030,0020,00100m 10m 15mthellesiaekspedita e pare ekspedita e dytePermbajtja e nitriteve ne ujrat e liqenit te Prespes gjate vitit 20040.80NO 3(mg/l)0.600.400.200.00marskorrikperiudhashtatordhjetor0 m10 m15 m...Liqeni Shkodres42

Ne tabela jepen karakteristikat e liqenit te Shkodres. Thellesia me e madhe e ketij liqenieshte rreth 10m. Per shkak te perzierjes se vazhduar dhe te zhvillimit te fitoplanktonit,transparenca e tij eshte mjaft e ulet.0tejdukshmeria-1-2-3-4-5ekspedita e pareekspedita e dyteShiroke(0m)Bajze (0m )Zogaj(0m )thellesiaekspedita e pareekspedita e dyteEcuria e transparences ne ujrat e liqenit te Shkodres gjate vitit 200410Oksigjeni itretu r ( m g /l)86420ekspedita e dyteekspedita e pareShiroke(0m )Shiroke(5m )Bajze(0m)Bajze(5m)Zogaj(0m )Zogaj(5m )ekspedita e pareekspedita e dytePermbajtja e oksigjenit te tretur ne ujrat e liqenit te Shkodres gjate vitit 200443

Temperatura (ºC)302520151050Shiroke(0m) Bajze(0m) Zogaj(0m)ekspedita e dyteekspedita e pareecuria e temperatures ne ujrat e liqenit te Shkodres gjate vitit 2004290percjellshmeriaelektrike(ms/cm 20ºC)280270260250240ekspedita e dyteekspedita e pareShiroke(0m)Shiroke(5m)Bajze(0m )Bajze(5m)Zogaj(0m )Zogaj(5m)thellesiaekspedita e pareekspedita e dyteEcuria e percjellshmerise elektrike ne ujrat e liqenit te Shkodres gjate vitit 200444

Zogaj(5m)Zogaj(0m)Bajze(5m)Bajze(0m)Shiroke(5m)Shiroke(0m)0 0,01 0,02 0,03 0,04 0,05ekspedita e pareekspedita e dytepermbajtja e NH4 (mg/l)Permbajtja e amoniakut ne ujrat e liqenit te Shkodres gjate vitit 20040,003permbajtja e NO 2(mg/l)0,00250,0020,00150,0010,00050Shiroke(0m)Shiroke(5m)Bajze(0m)Bajze(5m)Zogaj(0m)Zogaj(5m)S1Series1Series2Permbajtja e nitriteve ne ujrat e liqenit te Shkodres gjate vitit 200445

permbajtja ePO4 (mg/l)0,010,0080,0060,0040,0020ekspedita e dyteekspedita e pareShiroke(0m)Shiroke(5m)Bajze(0m )Bajze(5m )Zogaj(0m )Zogaj(5m )ekspedita e pareekspedita e dytePermbajtja e PO4 ne ujrat e Liqenit te Shkodres gjate vitit 20040,010,0080,0060,0040,0020Shiroke(0m)Shiroke(5m)Bajze(0m)Bajze(5m)Zogaj(0m)Zogaj(5m)S2S1Series1Series2Permbajtja e fosforit total ne ujrat e liqenit te Shkodres gjate vitit 2004Liqeni i OhritNe tabela jane paraqitur parametrat e monitoruar gjate vitit 2004 per liqenin e Ohrit. NeLiqenin e Ohrit, per shkak te thellesise se tij te madhe, vihet re fenomeni i shtresezimit. Kjogje duket qarte nga ndryshimet e temperatures nga shtresa ne shtrese , ku ne siperfaqekemi ndryshim te vlerave te saj ne lidhje me temperaturen e ajrit. Ky ndryshim eshte ishoqeruar edhe me ndryshimet e saj ne shtresat e meposhtme deri ne thellesine 50m. Mepas ajo mbetet e pandryshuar pavaresisht nga koha kur eshte kryer matja e tmperatures seujit.46

depth (m)0 5 10 15 20 250-20-40-60-80-100-120-140-160temperature (ºC)2,04 3,04 4,04 5,04 6,04 7,04 8,04Ecuria e temperatures ne ujrat e liqenit te Ohrit – 2004thellesia (m)0-2-4-6-8-10-12-141 2 3 4 5 6 7transparencymuajiTransparenca e ujrave te Liqenit te Ohrit – 200447

oksigjeni i tretur (mg/l)504540353025201510500 -10 -20 -30 -40 -50 -75 -100 -125 -150thellesia (m)2,04 3,04 4,04 5,04 6,04 7,04 8,04Ecuria vjetore e permbajtjes se oksigjenit te tretur ne liqenin e Ohrit – 20040-20-40-75thellesia (m)-1252.04 3.04 4.04 5.04 6.04 7.04 8.04muaji0.0140.0120.010.0080.0060.0040.0020P total (mg/l)2.04 3.04 4.04 5.04 6.04 7.04 8.04Ecuria e fosforit total ne ujin e liqenit te Ohrit gjate vitit 200448

0-20-40depth (m)-75-1252,043,044,045,046,04month7,048,040,0030,00250,0020,00150,0010,00050Nitriteconcentration (mg/l)2,04 3,04 4,04 5,04 6,04 7,04 8,04Ecuria e permbajtjes se nitriteve ne ujrat e liqenit te Ohrit – 2004Agjensia Amerikane e Ruajtjes se Mjedisit duke u mbeshtetur ne vlerat e transparencesdhe te perqindjes se ngopjes me oksigjen ka perdorur skemen e klasifikimit te nivelit trofikte liqeneve amerikane. Sipas kesaj skeme per parametrat e permendur liqeni i Ohritklasifikohet si eutrof, ndersa ai i Prespes si mezotrof drejt eutrofise.Liqenet e Ohrit, Prepes dhe Shkodres sipas Konventes se Helsinkit jane liqenenderkombetar dhe si te tille ata duhet te monitorohen ne vazhdimesi me programe teperbashketa ndermjet shteteve qe lagen prej tyre.Me poshte po parqesim nje tendence te disa parametrave te ndotjes se ujrave te lumenjvene ecurine e viteve 2001 deri 2004.25.0NKO (mg/l)20.015.010.05.00.0DriniMatiIshemIshemIshemErzenShkumbinSemanSemanSeman20042003200220012001 2002 2003 2004Permbajtja e Nevojes kimike per oksigjen ne lumenj 2001‐200449

140,0120,0100,0NBO 5 (mg/l)80,060,040,020,00,0DriniMatiMatiMatiIshemIshemIshemIshemIshemIshemErzenShkumbinShkumbinShkumbinSemanSemanSemanSemanSemanVjosa2001 2002 2003 2004Permbajtja e Nevojes biologjike per oksigjen ne lumenj 2001‐2004Edhe per lumin e Gjanices mund te themi te njejten gjendje ku vlerat me te larta jane nevitin 2003 (35.23 mg/l O2) dhe ne vitin 2004 (14.74 mg/l O2) e ndersa ne vitet e meparshmeketo vlera jane shume me te vogla (8.2 –11.13mg/l O2).Nutrientet jane elemente shume te rendesishem ne vleresimin e cilesise se ujrave telumenjve. Si elemente ushqyes te mikroorganizmave ndotes eshte e rendesishme te njeihetpermbajtja e tyre ne keto ujra per te vleresuar gjendjen reale te tyre.Per te dhene nje pamje te tendences se elementeve (N, P) gjate viteve 2001 – 2004 poparaqesim ecurine shumevjecare te amoniakut NH4, nitriteve NO2 dhe te fosforit total.Amoniaku si gaz alkalin qe gjendet i tretur ne uje ka permbajtjen e tij ne ujrat e lumenjvesipas grafikut te figures 33. Sic shihet edhe nga figura pellgu i lumit Ishem ka vlerat melarta te ketij parametri ne vite te ndryshme ne krahasim me vlerat e lumenjve te tjere tevendit. Vlerat me te larta te ketij parametri i gjejme ne vitin 2003 (0.23 – 5.23 mg/l) dhe2004 (0.1 – 4.52 mg/l). Ky parameter nuk ka ndryshime te dukshme nga viti ne vit ne ketepellg, pasi edhe ne vitet 2001 e 2002 ai ka vlera relativisht te larta.50

6.00Permbajtja e NH4 (mg/l)5.004.003.002.001.000.00DriniMatiMatiMatiIshemIshemIshem2001 2002 2003 2004IshemIshemIshemErzenShkumbinShkumbinShkumbinSemanSemanSemanSemanSemanVjosaPermbajtja e amoniakut ne lumenj 2001‐2004Edhe dega e lumit Seman, Gjanica, ka vlera relativisht me te larta se lumenjte e tjere nevitin 2001 (1.67mg/l) dhe 2004 (1.5mg/l), ndersa ne vitet 2002 e 2003 keto vlera jane nenivele shume me te ulta (0.258 e 0.15 mg/l).1,801,60Permbajtja e NO2 (mg/l)1,401,201,000,800,600,400,200,00DriniMatiMatiMatiIshemIshemIshemIshemIshemIshemErzenShkumbinShkumbinShkumbinSemanSemanSemanSemanSemanVjosa2001 2002 2003 2004Permbajtja e nitriteve ne lumenj 2001‐200451

3.002.50Permbajtja e P total (mg/l)2.001.501.000.500.00DriniMatiMatiMatiIshem2001 2002 2003 2004IshemIshemIshemIshemIshemErzenShkumbinShkumbinShkumbinSemanSemanSemanSemanSemanVjosaPerfundime dhe rekomandime. Permbajtja e fosforit total ne lumenj 2001 ‐ 2004Lumejt me te ndotur ne Shqiperi vazhdojne te mbeten ai i Ishmit dhe i Gjanices.Eshte e kuptueshme qe permiresimi i cilesise se ujrave te ketyre lumenjve lidhet memenjanimin e shkarkimeve urbane dhe industriale (hidrokarbure) ne keto ujra. Nemendojme qe monitorimi i cilesise se ujrave te ketyre lumenjve duhet te vazhdojene menyre te vazhdueshme.Materiali i grumbulluar gjate vitit 2004 gjate monitorimit te cilesise se ujrave telumenjve tregon qe me 29 vendkampionime dhe me frekuence 6 here ne vit eshte imjaftueshem per te paraqitur gjendjen reale e cilesise se ujrave te tyre.Materiali i grumbulluar gjate vitit 2004 gjate monitorimit te cilesise se ujrave teliqeneve tregon qe frekuncen dy here ne vit nuk mund te jape nje vleresim te saktete gjendjes se cilesise se ujrave te tyre.Liqeni i Prespes, sipas permbajtjes se oksigjenit dhe te P ndodhet tashme nenivelin e mezotrofise drejt eutrofise. Sistemi ekologjik i ketij sistemi kerkon njestudim te thelluar qe presupozon bashkepunimin ndermjet Shqiperise, Maqedonisedhe Greqise.52

Liqeni i Shkodres karakterizohet nga ujra qe kane prirje drejt proceseveeutrofikuese. Ketu mund te vecojme keto karakteristika: ujrat e tij jane realtivisht tengopura me oksigjen; vlerat e permbajtjes se fosforit rezultojne ne nivele te uletapor me nje rritje ne fund te liqenit; percjellshmeria elektrike e ujrave ka tendencerritjeje si pasoje e shkarkimeve te ndryshme ne liqen. Ky liqen duhet te studiohetduke pasur ne konsiderate kushtet fiziko‐gjeografike, morfometrike dhehidrodinamike qe ai ka. Sigurisht per realizimin e nje studimi te plote te tij kerkohetbashkepunimi me Malin e Zi.Ujrat e detitShtimi i popullsise ne zonen bregdetare e ka shtuar sasine e shkarkimeve dhe mundesine eshtimit te ndotjes bregdetare, gjithashtu ka rritur se tepermi perdorimin e zonave te rejaper larje, zona te cilat jane te pakontrolluara, zona qe me perpara nuk ishin konsideruar teshfrytezueshme. Kjo shton gjithashtu mundesine e ndikimit negativ mbi shendetin epopullates, sidomos ne ato zona ku ndotja nga shkakrkimet urbane direkt ose indirekteshte e madhe dhe e pakontrolluar.Interpretimi i rezultateve nga te dhenat e grumbulluara gjate monitorimit te kryer, eshtebere sipas rekomandimeve te ËHO/UNEP (Interim Criteria 1985).Monitorimi mikrobiologjik i ujrave bregdetare te larjes eshte kryer sipas skemes semonitorimit mikrobiologjik minimal, duke caktuar nje numer te konsiderueshemstacionesh kampionimi ku u percaktuan 3 mikroorganizma indikatore te ndotjesfekale; Total Coliforme, Faecal Coliforme, dhe Fekal Streptococcus. Megjithate mundte themi se stacionet e kampionimit per monitorimin e ujrave bregdetare te larjesmund te ishte edhe me i madh por per aresye te fondeve dhe mundesive tona jane marrene studim nje numer jo i madh stacionesh kampionimi.Deri tani ne vendin tone nuk ka asnje impiant pastrimi apo trajtimi te shkarkimeveurbane dhe te gjitha ujrat urbane ne vendin tone derdhen direkt ne det nepermjettubacioneve, kanaleve te hapur ose hidrovoreve, ose indirekt nepermjet ujrave telumenjve. Keto ujra permbajne nje sasi te madhe materiesh fekale ku ndodhen nje numer imadh mikroorganizmash patogene qe ndosin ujrat e detit.Rezultatet e analizave mikrobiologjike te perpunuara, per vitin 2003, per koliformetfekale dhe streptokokun fekal te shprehura ne dy vlera minimale FC‐50, FS‐50 dhemaksimale FC‐90, FS‐90 per 100 ml uje si dhe normat e rekomanduara nga ËHO/UNEP,paraqiten ne tabelen 3 si dhe ne grafiket 1, dhe 2 si me poshte:53

Grafiku 1Plazhi Durresit 20033000250020001500100050001 3 5 7 9 11 13 15FC50FC90FS50FS90Grafiku 2Plazhi Durresit 200330002000FC50FC901000013579111315FS50FS90Plazhi i Durresit ne stacionet e kampionimit 6, 7, 10, 13, dhe 14 (Apollonia, Hekurudha,M. Rendit, Benilva dhe H. Andi) paraqiten me cilesi mirkobiologjike te ujrave te larjesbrenda normave te rekomanduara per larje, sipas Organizates Boterore te Shendetesisedhe UNEP‐it.Ne stacionet e kampionimit 8 dhe 9 (hotel Adriatik 1 dhe Iliria) vlerat emikroorganizmave te ndotjes fekale jane ne kufijte e lejuara te rekomandimeve.54

Stacionet e kampionimit 11, 12 dhe 15 (B. R. Tirana, shkembi Kavajes dhe Vjena) kane njenga indekset mbi normat e rekomanduara por indeksin maksimal keshtu qe ndotja eshte ekonsiderueshme.Plazhi i KavajesPlazhi I Kavajes monitorohet qe nga plazhi I Golemit deri tek Mali I Robit. Eshte plazh menje pejsazh te mahnitshem me nje brez pylli pishe te bute ranor.Tabela Vlerat FC, FS 50 dhe FC,FS 90 per plazhin e Kavajes (ALB2)Vendi kampKavajeALB 2 FC 50 FC 90 FS 50 FS 90NormaFC50100 /100 mlNormaFC 901000/100 mlMajami (1) 16 180 480 80 180Restorant Vjena (2) 17 260 504 111 320Plazhi Golem (3) 18 128 1008 54 1120Vapori mbytur (4) 19 120 1186 42 1080Piceri Argjendi (5) 20 62 960 49 160P.Mak Albania (6) 21 86 1220 44 780Lok.Reshatit (7) 22 25 1130 46 840Bunkeri bardhe (8) 23 160 860 54 630Grafiku ..55

150010005000Plazhi Kavajes 20031 2 3 4 5 6 7 8FC 50FC 90FS 50FS 90Grafiku 4.Plazhi Kavajes 20031500100050001 2 3 4 5 6 7 8FC 50FC 90FS 50FS 90Plazhi i Velipojes56

Ne plazhin e Velipojes jane caktuar 4 stacione kampionimi ne pjesen me te populluar teketij plazhi. Ne kete plazh nuk ka shkarkime te ujrave urbane gjate gjithe pjeses seshfrytezueshme te ketij plazhi.GrafikuUJRAT NENTOKESOREUjrat nentokesore ne gjithe boten jane minerali me jetik per popullaten, jane objektshfrytezimi i vazhdushem me intensitet te larte rritje dhe rrisk te perhershem ndotje ngaveprimtarite natyrore e humane( njerzore).Pikerisht per keto arsye , kjo pasuri natyrore kombetare ne cdo vend monitorohet meprioritet dhe ka karakter te perhershem.E njejta gje eshte synuar te realizohet dhe ne vendin tone brenda mundesiveRegjimi i UN është shfaqja e proçesit të formimit të UN në kohë dhe në kufijtë e njëhapësire të caktuar. Ai përfaqëson në vetvete tërësinë e fenomeneve tek këto ujra. Aikarakterizohet nga ndryshimi në kohë dhe hapësirë i sasisë dhe cilësisë së UN dhePlazhi Velipojes 2003600400200FC 50FC 90FS 50FS 9001 2 3 4shprehet nëpërmjet tërësisë së treguesve të ndryshimeve sasiore e cilësore siç janë : niveli,temperatura, prurjet, pjerrësia hidraulike (gradienti), shpejtësia e rrjedhës dhe përbërjakimike. Shkurtimisht regjimi i UN është ndryshimi i tyre nën ndikimin e faktorëvenatyralë e artificialë.Monitorimi i ndotjes se UN gjate vitit 2004 eshte kryer ne 8 pellgje kryesore ujembajtese teakuiferit kuaternar: ‐Tirane, Fushe‐Kruje, Fushe‐Kuqe, Lezhe, Elbasan, Korce, Shkoder dheLushnje.Rezultatet e monitorimit të cilësisë së ujrave nëntokësore do t’i japim për çdo pellg që umonitorua duke i paraqitur rezultatet e te gjitha analizave te kryera gjate vitit 2004.57

1. Pellgu ujëmbajtës i Tiranës:‣ Monitorohet me 7 shpime në qytetin e Tiranës, Kombinat, Kamëz, Laknas.‣ Sasia e ujit që eshte shfrytezuarë rreth 860 ‐1100L/sek dhe përdoret për furniziminme ujë të pijshëm të qytetit të Tiranës, Vorës, Kamzës dhe qendrat e banuara nëperiferi si dhe uje teknologjik.‣ Ph i UN varion nga 6,96‐7,59, sipas normes se lejuar per uje te pijshem ky tregueseshte brenda normes (Ph=6,5‐8,5).‣ Bazuar ne rezultatet e analizave te kryera sipas fortesise uji i Pellgut Tirane eshteuje i forte (18‐30 grade gjermane).‣ Mineralizimi i përgjithshëm varion nga Mp = 479‐736 mg/l ne Tirane e Kombinat,në Mp = 752‐925 mg/l ne Laknas e Kamez. UN te pellgut Tirane jane Mp nen 1 g/l,jane ujra te embla.Perfundime :Ujrat nëntokësore të pellgut ujëmbajtës Tiranë janë ujra me veti kimiko‐fizike të mira, janëpërdorur e vazhdojnë të përdoren për furnizim me ujë të pijshëm të qytetit dhe fshatrave.Ne zonen e Kamzes UN nuk plotesojne normen e lejuar per uje te pijshem dhe nukduhet te perdoren per kete qellim vecanerisht shpimet familjare qe nuk behet klorinimi ityre.Pellgu i Fushe‐ Krujes:Monitorohet me 5 shpime ne Rinas, Ura e Gjoles, FusheKruje, Gramez, Thumane.‣ Ph i ujit luhatet ne vlerat 7.15‐7.9 jane brenda normes dhe jane alkaline te dobet.‣ Fortesia e pergjithshme eshte 16.1‐17.08 grade gjermanene Thumane ,jane me fortesimesatare dhe te forte ne Rinas‐ Ura e Gjoles( Fp=20‐22,5grade gjermane).‣ Mineralizimi i pergjithshem luhatet nga 510‐673mg/l , pra jane ujra te embla.Pellgu ujëmbajtës i Fushë‐Kuqes ( Laçit ) :Sasia e ujit që shfrytëzohet është 1250L/sek për furnizimin e qyteteve të Durrësit,Laçit, Milotit, Mamurrasit dhe rreth 15 fshatrave të zonës deri në Durrës. Është pellguujëmbajtës me shfrytëzim më intensiv në Shqipëri.Perfundime‣ Ndotja me NO2 , NH4 , Coli, Strept të shfaqura në disa analiza në Gurrez,Lac, Milotdhe Adriatik lidhet me mosrespektimin e zonave të rreptësisë dhe mbrojtjessanitare.‣ Ph i Un varion nga 7.2‐8.65,jane alkalin te dobet( 7‐9).58

‣ Fortësia e përgjithshme varion nga Fp=5.3‐7.586grade gjermane ne shpimin nr.81Adriatik e nr.177 (Patok), jane te bute.‣ Mineralizimi i përgjithshëm luhatet në kufijtë Mp=275.4‐999.4 mg/l.‣ UN të këtij pellgu janë dy tipe : UN të freskëta me tregues shumë të mirë fizikokimikëe bakteriale dhe UN me mineralizim pak te larte e te kripura të (zonajugperëndimore)1. Pellgu ujëmbajtës i Lezhës:Sasia e përgjithshme e ujit që shfrytëzohet është 590‐600 L/sek për furnizimin me ujë tëpijshëm të qytetit Lezhë dhe fshatrave përreth.Rezultatet e monitorimit‣ Ujra të me fortësi të vogël Fp = 1.26‐1.96 0 gj , uji shume i bute (Barbullonje,Kune,Hoteli i Gjuetise) .Ujra te bute ne Ishull‐Lezhe Fp=7,28 dhe uje iforte ne Rrile Fp=19,04‐19,88 grade gjermane.‣ Ph varion nga 7.5‐8.5, uji eshre alkalin i dobet.‣ Gjate vitit 2003 dhe 2004 nuk takohet permbajtje te komponenteve te pesticideve.‣ ‐Nuk kane nitrate e amonik. Nuk takohet prezence bakteriale coli e strpt.2. Pellgu ujëmbajtës i Elbasanit:‣ UN kanë veti fiziko‐kimike të mira, por rrezikohet të ndoten nga moszbatimi izonave të mbrojtjes sanitare.‣ Për zonën Vidhas rrezik i ndotjes mbeten shkarkimet industriale nga aktivizimi iish‐ industrise metalurgjike, Ferrokrom, uzina e celikut (Kurumi) ne te cilentakohen permbajtje te mikroelementeve.‣ Fortësia e përgjithshme varion nga 11.48‐29.96 0 gj.‣ Ph i uji varion ne vlerat 7.1‐8.2, eshte alkalin i dobet.‣ Nuk takohen pesticide. Ndotjet e shfaqura lidhen me mos zbatimin e rrezeve terreptesise dhe mbrojtjes sanitare rreth shpimeve.3. Pellgu ujëmbajtës i Korçës :‣ Sasia e përgjithshme e ujit që shfrytëzohet aktualisht është rreth 465‐500 L/sek,rezervat me te medha shfrytezohen ne Turan.‣ UN kanë veti fiziko‐kimike të mira, jane ujra te embla.‣ Ph i uji varion ne vlerat 7.2‐7.8, uji eshtei tipit alkalin i dobet. Nuk ka permbajtjepesticidesh.‣ Cfaqja e ndotjeve te NO2 jane lokale dhe lidhen me mosrespektimin e zonavesanitare.59

‣ Nuk detektohet permbajtje pesticidesh ne uje.6. Pellgu i Lushnjes :‣ Sasia e ujit qe shfrytezohet nga ky pellg eshte 590l/sek. Per furnizimin me uje tepijshem te qytetit te Lushnjes dhe fshatrave.‣ Ujrat nentokesore ne sektoret ku u monitoruan kane veti fiziko‐kimike te mira.‣ UN janë të tipit hidrokarbonat‐ magneziumi , alkaline, me fortesi mesatare deri teforta, me Mp

Ujrat UrbaneViti 2003Fenomenet shoqerore e natyrore qe veprojne ne cilesine e ujrave kane natyre te rastit qe inenshtrohen cikleve hidrologjike, klimatike, etj. Ne ndotjen e ujrave siperfaqesore u vu rendotje urbane te shkaktuara nga hedhja e mbeturinave te ngurta dhe efluenteve urban dherural te patrajtuara.Ndotja e lumenjeve shkaktohet dhe nga emisionet e lengta rurale te zonave te populluaraku kalojne ujrat siperfaqesore te cilat ushqehen me ane te perrenjeve qe korrespondojneme zona te pandotura qe jane marre nga ana jone si burime reference.Gjate kohes se studimit u vune re dhe pasoja te erozionit kimik ne akse te ndryshme ujoreqe nga burimi e grykederdhjet dhe gjate gjithe gjatesise se shtratit te lumit deri negrykederdhjen finale ne det.Alkaliniteti I ujrave siperfaqesore eshte ne nivelet 2 – 6 mgeq/l, qe I dedikohet elementeveesencial alkalin te ujit ( jone hidroksile dhe jone silikate) te burimeve ushqyese, ndersaalkaliniteti qe I dedikohet lendeve larese ( detergentet shtepiak) eshte I vogel si shkak Idiluimit te ujrave te zeza me ato te bardhe dhe veterrjedhjes ujore siperfaqesore.Turbulenca e larte e konstatuar nga prania e lendes organike ka bere te mundurshfaqjen e zonave “ anoksi” qe pengojne dukurine e vetepastrimit te lumenjeve.Amoniaku si element I ndotjes se fresket rezulton ne sasi te medha sidomos paskolektoreve shkarkues urbane e rurale.Nitritet si perberes intermediar I formave te azotit u konstatua ne te gjitha mostrate analizuara.Nitratet jane persistente ne ujrat pritese ne nivele te uleta, gje qe tregonmosperdorimin e plehrave me baze nitrate.NKO eshte e niveleve te larta, kjo i dedikohet shkarkimeve urbane dhe rurale. Kytregues njehsohet me oksidabilitetin, sepse ndotja eshte e karakterit urban dhe joindustrial.Nevoja biologjike per oksigjen rezultoi ne nivele minimale qe oshilojne nga zonate pandotura te marra si pika reference deri ne nivele maksimale nga grykderdhjet urbanedhe rurale.Duke u bazuar ne te dhenat e perftuara kimike po japim tabelen e meposhtme ku eshtebere klasifikimi sipas niveleve te ndotjes.Vendi I marrjes seNdotja e61

Qyteti1TiranaDurresElbasanLezheShkoderFierVloremostres (kodi)2T1‐ Ura BraritT2‐ Lumi Tiranes(komb.mishi)T3 – fab. TullaL1‐ lumiLanes(lanabregasL2‐ Teknikumiteknologj.L3‐ Kthesa YsberishE1‐ Lumi Erzen(Berzhit)E2‐ Lumi Erzen (uraBeshir)D1‐ HidrovoriD2‐ pas hidrovorit nedetD3‐ Kanali plepaD4‐ CurrilatEl1‐ L. Shkumbin nehyrjeEl2‐ ura TopciasEl3‐ ura PaperL1‐ hidrovoriL2‐ ura CenitL3‐ ne detL4‐ kenalla ShengjinK1‐ Kiri para ndotjesK2‐ Kiri pas ndotjesDr1‐ Drini para ndotjesDr2‐ Drini pas ndotjesF1‐ ura GjaniceF2‐ Lumi SemanF3‐ MujalliVl1‐ hidrovoriVl2‐ ne det pashidrovoritVl3‐ SkeleVl4‐ plazhi RikonstatuarNdotjeminimale3Po‐‐po‐‐po‐‐‐‐‐Po‐‐‐‐po‐Po‐po‐‐‐‐‐‐‐‐Ndotje emoderuar4‐‐‐‐‐‐‐po‐‐‐po‐‐po‐‐‐‐‐po‐po‐popo‐popopoNdotje maksimale5‐popo‐popo‐‐PoPoPo‐‐po‐PoPo‐po‐‐‐‐Po‐‐Po‐‐‐62

SarandeS1‐ RivieraS2‐ Lagjia koder‐‐‐‐PopoViti 04Nje nga burimet kryesore te ndotjes se ujrave natyrore jane shkarkimet e ujrave urbane, tecilat permbajne lende qe ulin permbajtjen e oksigjenit ne ujra, komponime te tretshme tefosforit dhe azotit, qe favorizojne proçesin e eutrofikimit, bakterie dhe viruse patogjene,metale te renda si dhe lende qe prishin pamjen e ujrave dhe u japin atyre ere te keqe.origjina e saj :• urbane : ujrat e perdorura te qendrave te banuara, ujrat e shirave, depozitimet eplehrave..• industriale : mbeturinat e lengeta dhe te ngurta qe vijne nga aktivitetet industriale• bujqesore : llojet e plehrave ( plehra kimike, fitosanitare..) pleherim me jashteqitjet ekafsheve, industria agro‐ushqimore ( thertoret )Lumenjte jane bere sot kolektore te te gjitha shkarkimeve urbane e industriale.Ne rajonetme dendesi te ulet te popullsise problemet e ndotjes se ujrave siperfaqesore nuk verehenper shkak te aftesise vetepastruese te ujrave. Por me rritjen e urbanizimit aftesiavetepastruese e ujrave nuk arrin te perballoje shkarkimet e ujrave urbane drejtperdrejt ( tepatrajtuara ) dhe si pasoje verehen ndikime te demshme ne bioten ujore, rreziku iinfenksioneve etj.NH4+ (mg/l)1510500.4Perqendrimi i NH 4 + sipas ekspeditave31.50.5E110140.50.40.152.80.6E29100.140.40.4560.7E3ekspeditat8110.70.519111.1E413120.80.4T1T2T3L1L2L3E1E2Tirana63

64Perqendrimi i NO 3 sipas ekspeditave0.81.2532.01.62.81.53.01.42.01.72.51.21.153.26.01.02.250.83.01.01.53.50.13.332.52.251.52.03.30.402468E1E2E3E4ekspeditatNO3 (mg/l)T1T2T3L1L2L3E1E2TiranaNKO sipas ekspeditave2.2440.641.849.950.129536.4113.1648422.883.4493.0491.7772.1147138100.874.61491476.95.25.67.25.769.80.883.36050100150200E1E2E3E4ekspeditatNKO (mg/l)T1T2T3L1L2L3E1E2TiranaNBO 5 sipas ekspeditave1.151.720.160.436.082411.6313.92619.2280.921.86.41.5544.834.858.87558.835.259.6952.522.283.361.973.920.521020406080100E1E2E3E4ekspeditatNBO5 (mg/l)T1T2T3L1L2L3E1E2Tirana

P-PO4 (mg/l)1.920.100.310.32 0.740.150.140.1420.071 0.4291.710.303 10.100.7140.1420.650.015 0.751.11.20.050.022.23 2.70.018 0.880.13 0.990.0180.170.015Perqendrimi i P total -PO4 sipas ekspeditave3.002.502.001.501.000.500.00E1E2E3ekspeditatE4T1T2T3L1L2L3E1E2TiranaNdryshimi i pH sipas ekspeditavevlerat e pH98.587.576.5E1E2E3E4T1T2T3L1L2L3E1E2ekspeditatTiranaAlkaliniteti sipas ekspeditavealkaliniteti (mg ek/l)6543210E1E2E3E4T1T2T3L1L2L3E1E2ekspeditatTirana65

Lenda pezull sipas ekspeditaveL.pezull (mg/l)25002000150010005000E1E2E3E4T1T2T3L1L2L3E1E2ekspeditatTiranaDERRËSI20Perqendrimi i NH 4 + sipas ekspeditave19NH4 + (mg/l)151057.25.23.61.41.2101.8103.591.7D1D2D3D4010.2E1E20.50.5E3E4ekspeditatDurresiPerqendrimi i NO3 sipas ekspeditave2.0NO3 (mg/l)1.51.00.50.150.60.51.00.251.50.250.50.30.625D1D2D3D40.00.10.10.050.050.050.05E1E2E3E4ekspeditatDurresi66

NKO sipas ekspeditave150NKO (mg/l)1005025.521.221.5215.66106.395.499.710.812114.0814.566165.213.7635.313.28D1D2D3D40E1E2E3E4ekspeditatDurresiNBO 5 sipas ekspeditaveNBO5 (mg/l)605040302010015.21212.88.85042.449.24.1640.83.92 24.42.762613.28214D1D2D3D4E1E2E3E4ekspeditatDurresiPerqendrimi i P total -PO4 sipas ekspeditaveP-PO4 (mg/l)65432101.110.9710.2420.3142.4300.4320.0720.7155.40.330.0720.841.90.270.0182.5D1D2D3D4E1E2E3E4ekspeditatDurresi67

Ndryshimi i pH sipas ekspeditavevlerat e pH8.587.576.5D1D2D3D4E1E2E3E4ekspeditatDurresiAlkaliniteti sipas ekspeditavealkaliniteti (mg ek/l)1086420D1D2D3D4E1E2E3E4ekspeditatDurresiLenda pezull sipas ekspeditave800L.pezull (mg/l)600400200D1D2D3D40E1E2E3E4ekspeditatDurresiFIERI68

4Perqendrimi i NH 4 + sipas ekspeditave3.4NH4 + (mg/l)3211.20.30.40.80.50.50.51.61.7F1F2F30E10.1E20.1E3E4ekspeditatFierPerqendrimi i NO 3 sipas ekspeditave8.07.5NO3 (mg/l)6.04.02.03.2533.02.752.751.251.51.82.23.0F1F2F30.0E1E2E3E4ekspeditatFierNKO sipas ekspeditave8076NKO (mg/l)60402032.685.765.8431.222.46.124712.8214.484.48F1F2F30E1E2E3E4ekspeditatFier69

NBO 5 sipas ekspeditave50NBO5 (mg/l)40302010016.71.121.2616.812.32.840205.61633F1F2F3E1E2E3E4ekspeditatFierPerqendrimi i P total -PO4 sipas ekspeditaveP-PO4 (mg/l)0.350.30.250.20.150.10.0500.170.1420.1420.0920.1640.0940.280.250.020.150.30.18F1F2F3E1E2E3E4ekspeditatFierNdryshimi i pH sipas ekspeditavevlerat e pH8.587.576.5F1F2F3E1E2E3E4ekspeditatFier70

Alkaliniteti sipas ekspeditavealkaliniteti (mg ek/l)6543210F1F2F3E1E2E3E4ekspeditatFierLenda pezull sipas ekspeditaveL.pezull (mg/l)7006005004003002001000F1F2F3E1E2E3E4ekspeditatFierLEZHANH4 + (mg/l)121086420Perqendrimi i NH 4 + sipas ekspeditave0.19E10.20.50.710E20.20.435E3ekspeditat0.62.526E42.40.1Le1Le2Le3Le4Lezha71

Perqendrimi i NO 3 sipas ekspeditave43.7NO3 (mg/l)32100.50.330.30.550.450.350.2750.4753120.051.52.50.05Le1Le2Le3Le4E1E2E3E4ekspeditatLezhaNKO sipas ekspeditave150NKO (mg/l)1005038.423.515.362255.313.213.214.512022.5185252.89.610.4 29.6Le1Le2Le3Le40E1E2E3E4ekspeditatLezhaNBO 5 sipas ekspeditaveNBO5 (mg/l)12010080604020017.69.44.88.855.313.213.214.596181084442.582.38Le1Le2Le3Le4E1E2E3E4ekspeditatLezha72

Perqendrimi i P total -PO4 sipas ekspeditave2P-PO4 (mg/l)1.510.501.590.1640.13 0.391.530.190.090.31.230.620.0520.0150.90.210.370.015Le1Le2Le3Le4E1E2E3E4ekspeditatLezhaNdryshimi i pH sipas ekspeditavevlerat e Ph8.508.007.507.006.50Le1Le2Le3Le4E1E2E3E4ekspeditatLezhaAlkaliniteti sipas ekspeditavealkaliniteti (mg ek/l)543210Le1Le2Le3Le4E1E2E3E4ekspeditatLezha73

Lenda pezull sipas ekspeditave250L.pezull (mg/l)20015010050Le1Le2Le3Le40E1E2E3E4ekspeditatLezhaSHKODËRNH4 + (mg/l)0.60.50.40.30.20.10Perqendrimi i NH 4 + sipas ekspeditave0.050.050.050.05E10.5E20.440.48E3ekspeditat0.10.10.20.4E40.240.3K1K2D1D2ShkodraNKO sipas ekspeditave4NKO (mg/l)3212.480.721.521.520.81.681.842.242.761.762.241.922.88K1K2D1D20E1E2E3E4ekspeditatShkodra74

NBO 5 sipas ekspeditave21.65NBO5 (mg/l)1.510.51.40.71.081.20.50.91.11.340.70.890.761K1K2D1D20E1E2E3E4ekspeditatShkodraPerqendrimi i P total -PO4 sipas ekspeditave0.50.43P-PO4 (mg/l)0.40.30.20.100.0250.0460.0460.0460.0730.0730.0730.380.0150.020.0150.015K1K2D1D2E1E2E3E4ekspeditatShkodraNdryshimi i pH sipas ekspeditavevlerat e Ph8.508.007.507.006.506.005.50K1K2D1D2E1E2E3E4ekspeditatShkodra75

Alkaliniteti sipas ekspeditaveAlkaliniteti (mg ek/l)32.521.510.50K1K2D1D2E1E2E3E4ekspeditatShkodraLenda pezull sipas ekspeditave20L.pezull (mg/l)15105K1K2D1D20E1E2E3E4ekspeditatShkodraELBASANPerqendrimi i NH 4 + sipas ekspeditave1.51.4NH4+ (mg/l)10.50.60.50.70.120.10.080.90.80.60.640.74El1EL2EL30E1E2E3E4ekspeditat76

Perqendrimi i NO3 sipas ekspeditaveNO3 (mg/l)65432102.753.03.251.51.7525.54.51.23.23.53.7EL1EL2EL3E1E2E3E4ekspeditatElbasanNKO sipas ekspeditave8.00NKO (mg/l)6.004.002.002.043.686.01.603.441.922.243.042.882.42.241.44EL1EL2EL30.00E1E2E3E4ekspeditatElbasanNBO 5 sipas ekspeditaveNBO5 (mg/l)2.521.510.52.00.922.041.720.440.81.34 1.821.72211EL1EL2EL30E1E2E3E4ekspeditatElbasanPerqendrimi i P total -PO4 sipas ekspeditave0.250.23P-PO4 (mg/l)0.20.150.10.0500.0870.170.05720.07180.0860.0350.0170.0100.0150.0150.015EL1EL2EL3E1E2E3E4ekspeditatElbasan77

Ndryshimi i pH sipas ekspeditavevlerat e pH8.48.287.87.67.47.27EL1EL2EL3E1E2E3E4ekspeditatElbasanAlkaliniteti sipas ekspeditavealkaliniteti (mg ek/l)43210EL1EL2EL3E1E2E3E4ekspeditatElbasanLenda pezull sipas ekspeditaveL.pezull (mg/l)1400120010008006004002000EL1EL2EL3E1E2E3E4ekspeditatElbasanVLORA78

Perqendrimi i NH 4 + sipas ekspeditave87.47NH4 + (mg/l)64220.33.80.46.20.50.50.56.20.50.50.5V1V2V3V400.10.2E1E2E3E4ekspeditatVloraPerqendrimi i NO 3 sipas ekspeditave0.50.450.450.450.42NO3 (mg/l)0.40.30.20.10.350.40.350.40.30.150.20.150.360.040.040.04V1V2V3V40E1E2E3E4ekspeditatVloraNKO sipas ekspeditave80NKO (mg/l)60402032.519.222.815.3656.813.28 3214.72643641.231.222.414.881614.64V1V2V3V40E1E2E3E4ekspeditatVlora79

NBO 5 sipas ekspeditave4037.6NBO5 (mg/l)30201014.46.85.228.45.22.042.43.22.82.6154V1V2V3V401.211E1E2E3E4ekspeditatVloraPerqendrimi i P total -PO4 sipas ekspeditaveP-PO4 (mg/l)10.80.60.40.200.7150.60.0720.0720.730.660.0920.0920.820.130.0170.030.70.0150.1090.015V1V2V3V4E1E2E3E4ekspeditatVloraNdryshimi i pH sipas ekspeditavevlerat e pH8.587.576.5V1V2V3V4E1E2E3E4ekspeditatVlora80

Alkaliniteti sipas ekspeditavealkaliniteti (mg ek/l)76543210V1V2V3V4E1E2E3E4ekspeditatVloraLenda pezull sipas ekspeditave1000L.pezull (mg/l)800600400200V1V2V3V40E1E2E3E4ekspeditatVloraSARANDANH4 + (mg/l)0.070.060.050.040.030.020.010Perqendrimi i NH 4 + sipas ekspeditave0.046E10.040.040.043E20.06E3ekspeditat0.050.05E40.048S1S2Saranda81

Perqendrimi i NO 3 sipas ekspeditave0.4NO3 (mg/l)0.30.20.10.20.150.170.150.150.30.250.1S1S20E1E2E3E4ekspeditatSarandaNKO sipas ekspeditaveNKO (mg/l)201510514.7213.0415.3616.8717.215.5715.8414.56S1S20E1E2E3E4ekspeditatSarandaNBO 5 sipas ekspeditave2.5NBO5 (mg/l)21.510.51.921.680.51221.061S1S20E1E2E3E4ekspeditatSaranda82

Perqendrimi i P total -PO4 sipas ekspeditave0.080.072P-PO4 (mg/l)0.060.040.020.0450.0150.010.0150.0300.0150.015S1S20E1E2E3E4ekspeditatSarandaNdryshimi i pH sipas ekspeditave8.4vlerat e pH8.287.87.6S1S27.4E1E2E3E4ekspeditatSarandaAlkaliniteti sipas ekspeditavealkaliniteti (mg ek/l32.521.510.50S1S2E1E2E3E4ekspeditatSaranda83

Lenda pezull sipas ekspeditaveL.pezull (mg/l20015010050S1S20E1E2E3E4ekspeditatSarandaDuke krahasuar rezultatet mesatare te analizave te mara gjate monitorimt mekarakteristikat e klasifikimit te cilesise se lumenjve sipas UNECE cilesia e ujrave temonitoruara pasqyrohet ne tabelen e meposhtme :Emertimi Kodi Ptotal mg/l NO3 NBO5 mg/l NKO mg/l NH4 mg/lmg/lT1 IV I I I IILumi i Tiranes T2 V(tejkalon) I III V IVT3 V(tejkalon I III IV IVL1 IV I I II IIILumi i Lanes L2 V I V(tejkalon) V(tejkalon) VL3 V(tejkalon) I V(tejkalon) V(tejkalon) V(tejkalon)Lumi Erzen E 1 V I II II IIIE 2 IV I I II IIL.Gjanice F 1 V(tejkalon) I V V IIIL.Seman F 2 V(tejkalon) I IV III IIISeman+Gjanice F 3 V(tejkalon) I II II IIIMujalliLumi Kir K 1 III I I I IIK 2 IV I I I IILumi Drin D 1 V I I I IID 2 V I I I IILumi Shkumbin El 1 III I I I IIIKrastaLumi Shkumbin El 2 IV I I II IIITopliasLumi Shkumbin El 3 IV I I II IIIUra PaperL. Drin (Lezhe ) Le3 V I III III III84

Nga tabela duket se :• Te gjitha ujrat siperfaqesore te monitoruara jane te cilesise se I persa i perketpermbajtjes se nitrateve.• Te gjitha ujrat siperfaqesore te monitoruara jane te cilesise se III e lart persa i perketpermbajtjes se fosforit.• Ndersa persa i perket treguesave te NKO, NBO5 dhe NH4 jane :o te cilesise I – III, segmentet lumore para hyrjes ne qytet, si Lanabregasi (lumi Lanes ) dhe Ura e Brarit (lumi Tiranes) si dhe ne stacionet e lumenjveKir, Drin, Shkumbin, Erzen dhe zona ujore ne Mujallio te cilesise se III ujrat e lumit Drin (Lezhe ) para derdhjes ne det.o te cilesise III – IV ujrat e lumit Seman ( ura Mbrostar )o te cilesise se V dhe me te larte, stacionet e monitoruara te lumit te Lanes,Gjanices dhe Tiranes.Me poshte jepen paraqitja grafike e vlerave mesatare te tregueseve fiziko‐kimike temonitoruar per te gjithe stacionet.NKO sipas stacioneve140.00120.00112.22117.85NKO (mg/l)100.0080.0060.0040.0020.000.002.1835.5027.394.596.234.951.092.3640.221.842.2519.917.312.563.103.06T1T2T3L1L2L3E1E2K1K2D1D2F1F2F3EL1EL2EL3D1D2D3D4Le1Le2Le3Le4V1V2V3V4S1S279.5036.1115.0452.9220.9362.9014.2429.53 43.9320.84 28.0018.9815.7815.01MesatarjaStacionet85

NBO 5 sipas stacioneve70.0060.0053.3562.15NBO5 (mg/l)50.0040.0030.0020.0010.0018.1714.282.673.531.850.631.151.021.2422.389.113.171.181.891.3933.0017.905.4324.1011.8844.555.356.5023.854.052.512.801.371.42Mesatarja0.000.87T1T2T3L1L2L3E1E2K1K2D1D2F1F2F3EL1EL2EL3D1D2D3D4Le1Le2Le3Le4V1V2V3V4S1S2StacionetNH 4 + sipas stacioneve14.00NH4+ (mg/l)12.0010.008.006.004.005.505.3310.0011.7511.552.657.503.906.70Mesatarja2.000.000.480.730.540.430.250.230.210.23 1.480.630.680.560.660.580.851.450.850.881.700.430.330.050.05T1T2T3L1L2L3E1E2K1K2D1D2F1F2F3EL1EL2EL3D1D2D3D4Le1Le2Le3Le4V1V2V3V4S1S2Stacionet86

NO 3 sipas stacioneve4.003.503.383.303.443.36NO3 (mg/l)3.002.502.001.501.000.500.00T11.76 2.211.902.891.762.332.231.540.53 0.771.421.34T2T3L1L2L3E1E2K1K2D1D2F1F2F3EL1EL2EL3D12.562.16Stacionet1.270.411.850.09 0.78 0.24 0.860.280.370.260.260.270.190.18D2D3D4Le1Le2Le3Le4V1V2V3V4S1S2MesatarjaP total -PO 4 sipas stacioneve3.002.712.50Ptotal (mg/l)2.001.501.000.500.00T10.080.610.620.101.442.010.130.070.04T2T3L1L2L3E1E2K10.03 0.140.130.170.130.20K2D1D2F1F20.050.070.09Stacionet0.500.101.090.301.31F3EL1EL2EL3D1D2D3D4Le1Le20.160.180.740.350.070.050.030.03Le3Le4V1V2V3V4S1S2Mesatarja87

pH sipas stacioneveVlerat e pH8.408.208.007.807.607.407.207.006.807.877.87T1T2T3L17.77 7.837.517.507.89 8.027.747.757.60L2L3E1E2K1K2D17.37D2F17.618.017.937.978.008.13F2F3EL1EL2EL3D1D2Stacionet7.67 7.747.97D3D47.747.77 7.837.967.737.67Le1Le2Le3Le4V1V2V38.008.05 8.15V4S1S27.937.90MesatarjaAlkaliniteti sipas stacioneveAlkaliniteti (mg ek/l)7.006.005.004.003.002.001.003.54 4.134.14 4.614.674.854.143.101.55 2.051.911.904.843.383.532.81 3.053.196.413.483.245.713.543.732.752.545.863.653.152.832.412.40Mesatarja0.00T1T2T3L1L2L3E1E2K1K2D1D2F1D3D4F2F3EL1EL2EL3D1D2StacionetLe1Le2Le3Le4V1V2V3V4S1S288

Lenda pezull sipas stacioneve600.00500.00515.37L.pezull (mg/l)400.00300.00200.00100.000.0042.50 75.3047.1040.70 107.9092.60230.968.209.408.409.70110.45362.70258.30135.50T1T2T3L1L2L3E1E2K1K2D1D2F1F2F3EL1EL2EL3D1D2D3D4Le1Le2Le3Le4V1V2V3V4S1S2101.25332.00269.65250.95278.55186.3813.60 45.20109.0579.1518.60105.90372.40202.5043.2026.20MesatarjaStacionetNga rezultatet e monitorimit te shkarkimeve te ujrave urbane ne ujrat siperfaqesorerezulton :1. Shkarkimi i mbetjeve te lengeta urbane, pa asnje lloj trajtimi paraprak, ne lumenje det, eshte burimi kryesor qe shkakton ndotjen e ujrave siperfaqesore, pasi atopermbajne lende qe ulin cilesine kimike e biologjike te ujrave.2. Zonat ujore qe korespondojne me pjesen e lumenjve para se te futen ne zonat ebanuara, kane karakteristikat e ujrave natyrore.3. Te gjitha ujrat siperfaqesore te monitoruara, sipas klasifikimit te KomisionitEkonomik te Kombevete Bashkuara per Europen ( UNECE ) :• Jane te cilesise se pare persa i perket permbajtjes se nitrateve• Rezultojne me permbajtje fosfori dhe klasifikohen te cilesise se III e lartePersa i perket permbajtjes se NKO, NBO5 dhe NH4• Ujrat e lumenjve Kir dhe Drin jane te pastert dhe te cilesise me temire,cilesia e I‐II• Ujrat e lumenjve Shkumbin, Erzen,zona ujore Mujalli ( bashkimi iSemanit me Gjanicen ), si dhe zonat ujore Lanabregas (L.Lanes ) dhe Urae Brarit (L.Tiranes ) jane te cilesise se kenaqeshme, cilesia e I‐ III• Ujrat e lumit Drin (Lezhe) klasifikohen te cilesise se III89

• Ujrat e lumit Seman (Ura Mbrostar) jane te cilesise se IV• Te cilesise se V dhe me te larte, stacionet e monitoruara te lumit te Lanes,Gjanices dhe Tiranes.4. Gjendja paraqitet problematike ne ujrat e lumit te Lanes dhe lumit te Tiranes passhkarkimit te kolektoreve dhe ujrat e lumit te Gjanices, pasi rezultojne me vleratme te larta te ndotjes organike e baktereologjike.Lumi i Lanes, Gjanices dhe lumi i Tiranes klasifikohen ne lumenjte me tendotur.5. Ndotje te theksuar kemi dhe ne zonat bregdetare pas shkarkimit te hidrovorevene qytetet Durres dhe Vlore.Ujrat e detit ne zonen e Porto Romanos rezultojneme nivel te larte ndotje.90

Perqendrimi i NO 3 sipas ekspeditaveNO3 (mg/l)32.521.510.500.7 1.4 1.820.80.9250.92.82.30.10.130.150.16K1K2D1D2E1E2E3E4ekspeditatShkodra.91

REPUBLIKA E SHQIPERISEMINISTRIA E EKONOMISE TREGETISE E ENERGJITIKESSHERBIMI GJEOLOGJIK SHQIPTARDrejtoria e PërgjithshmeAdresa: Rruga e Kavajës Nr. 153Tirana, AlbaniaTel: 00 355 42 225 7800 355 42 294 41Fax: 355 42 255 80INSTITUCIONI ZBATUESQendra e Gjeologjisë Civile Adresa: Rruga Sami FrashëNr. 131Tirana, AlbaniaTel: 00 355 42 265 30RAPORT“MONITORIMI I UJRAVE NËNTOKËSORE NË BASENET KRYESORE TËSHQIPËRISË”per vitin 20051.Qellimi i studimit:Ujrat nentokesore ne gjithe boten jane minerali me jetik per popullaten, jane objektshfrytezimi i vazhdushem me intensitet te larte rritje dhe rrisk te perhershem ndotje ngaveprimtarite natyrore e humane ( njerzore).Pikerisht per keto arsye , kjo pasuri natyrore kombetare ne cdo vend monitorohet meprioritet dhe ka karakter te perhershem.E njejta gje eshte synuar te realizohet dhe ne vendin tone brenda mundesive qe kaneekzistuar.Monitorimi i UN është ndjekja në vazhdimësi e ndryshimeve hidrodinamike, kimike,mikrobiologjike nën ndikimin e faktorëve natyralë e artificialë. Sot në zhvillimin ehidrogjeologjisë bashkëkohore, nëpërmjet stacioneve hidrogjeologjike (stacionemonitoruese) kryhen studime të detajuara dhe krahinore mbi regjimin e UN nën ndikimin92

e faktorëve natyralë e artificialë. Qëllimi i studimeve mbi regjimin e UN është zbulimi iligjeve e fenomeneve, të cilat zhvillohen gjatë formimit të ujrave, dhe shpjegimi i tyre.Regjimi i UN është shfaqja e proçesit të formimit të UN në kohë dhe në kufijtë e njëhapësire të caktuar. Ai përfaqëson në vetvete tërësinë e fenomeneve tek këto ujra. Aikarakterizohet nga ndryshimi në kohë dhe hapësirë i sasisë dhe cilësisë së UN dheshprehet nëpërmjet tërësisë së treguesve të ndryshimeve sasiore e cilësore siç janë : niveli,temperatura, prurjet, pjerrësia hidraulike (gradienti), shpejtësia e rrjedhës dhe përbërjakimike. Shkurtimisht regjimi i UN është ndryshimi i tyre nën ndikimin e faktorëvenatyralë e artificialë.Furnizimi i popullsise me uje te pijshem ne Shqiperine e ulet perendimore e juglindore, kuperqendrohen 2/3 e popullsise se vendit ne qytetet me te medha dhe fshatrat behetkryesisht nga ujrat nentokesore. Keto ujra shtrihen ne akuifere te medha ujembajtese tezhavoreve kuaternare me thellesi te ndryshme nga siperfaqja qe shfrytezohen me shpimehidrogjeologjike. Shfrytezimi intensiv e ne rritje i ujrave nentokesore shpesh krijondisekuilibre hidrodinamike e hidrokimike si dhe stimulon ndotjen e ujit nga faktoresiperfaqesore te veprimtarise njerzore.Monitorimi i ndotjes se ujrave nentokesore ka siguruar vijushmerine nga viti 2000‐ 2001‐2002‐2003‐2004‐2005 ne akuiferet e depozitimeve zhavorore te Kuaternarit me kryesore.Detyre mbetet perfshirja ne monitorime akuifereve te tjere dhe zgjerimin e rrjetit temonitorimit.Vleresimi dhe zbatimi i monitorimit te UN eshte vleresim dhe mbrojtje perpasurine me te madhe kombetare‐UJIN‐ duke e bere monitorimin nje disipline te re dheshkencore qe garanton:‐Ruajtjen e rezervave te shfrytezimit te UN‐Mbrojtjen e vendburimeve ekzistuese te ujit‐Vlereson shkaqet e ndotjes se UN‐Jep rekomandime per zbatimin e zonave te rreptesise dhe mbrojtjes sanitare e nebashkepunim me organet kopetente te marre masa ndeshkuese per keto probleme.Monitorimi i ndotjes se UN gjate vitit 2005 eshte kryer ne 5 basenet kryesore ujembajtesedhe vetem per akuiferet e zhavoreve kuaternare: ‐ Shkoder, Lezhe‐F.Kuqe, Tirane‐F.Kruje, Elbasan‐Lushnje dhe Korce. Ky monitorim eshte kryer sipas projektit dheKontrate Porosise se lidhur ndermjet Ministrise se Mjedisit dhe Sherbimit GjeologjikShqipetar per vitin 2004.Ne kuadrin e bashkepunumit te Agjensise Europiane te Mjedisit me Ministrine e Mjedisiteshte derguar te dhenat e monitorimit te UN per akuiferin zhavoror te kuaternarit pertreguesit amonjak, nitrite e nitrate, permbajtja e oksigjenit per vitin 2005 nga Sh.Gj.Sh.sipas kerkesave te paraqitura prej tyre.Bazuar ne VKM nr.103, monitorimi i UN per vitin 2005 u organizua sipas Baseneveujembajtese dhe rezultatet e tyre do te paraqiten per cdo basen.Monitorimi i UN synon te kryhet konform VKM Nr.103 per Monitorimin e Mjedisit dhe nepershtatje me rregulloren e monitorimit te UN. Ne Basenet ujore shfrytezohen sasira temedha te UN per furnizimin me uje te pijshem te popullsise si dhe uje teknologjik per93

industrine etj. Ne cdo basen numri i akuifereve eshte 3‐4‐5 te cilet duhen monitoruar menje rrjet shpime e burime me numur minimal 3‐4 per cdo akuifer ujembajtes. Frekuenca emonitorimitmi parashikohet 2 here per akuiferin e kuaternarit.‐ Monitorimi i ujrave nentokesore u krye ne Basenet e Drinit, Matit, Erzen‐Ishmit,Shkumbinit, Semanit, vetem ne ne akuiferin e depozitimeve kuaternare te monitoruarane vitin 2004 (Shkoder, Lezhe‐F.Kuqe, Tirane‐ F.Kruje, Elbasa‐, Lushnje dhe Korçe).Ky monitorim ka per qellim ruajtjen e rezervave te shfrytezimit, mbrojtjen evendburimeve egzistuese te ujit, si dhe per te vleresuar shkaqet e ndotjes se ujravenentokesore. Ne perfundim te monitorimit jepen rezultatet dhe rekomandimet neperputhje me VKM per:– pH– Fortesia– Alkaliniteti– Aciditeti– Permbajtja e nitrateve– Shkalla e kripshmerise– Permbajtja e metaleve te renda– Zonat me kripshmeri te larte– Zonat e ndjeshme ndaj ndotjes ne vellim.– Shkalla e ekspozimit te popullsise ndaj ujrave nentokesore te ndotur.– Tejkalimet e normave te cilesise se treguesve– Vellimi vjetor i shfrytezimit ne pergjithesi dhe sipas baseneve.– Keofiçienti i shfrytezimit ne pergjithesi dhe sipas baseneve.2. Kohezgjatja e Studimit:Ky studim eshte kryer gjate vitit 2005, ka filluar me hartimin e projekt propozimit, lidhja ekontrate porosise, ka vazhduar me kryerjen e monitorimit te UN dhe pregaditjen eraportit. Marrja dhe kryerja e analizave jane kryer 5 basetet kryesore ujembajtese neakuiferet e parashikuar. Per shkak te financimit me vonese te projektit monitorimi eshtespostuar ne kohe dhe konkretisht ato jane marre ne muajin korrik dhe tetor. Gjatekryerjes se monitorimit te UN nuk kemi patur pengesa te pakapercyeshme dhemonitorimi eshte kryer me korrektesi ne 8 akuiferet ne rrjetin e parashikuar, frekuencendhe llojet e analizave .3. Fondi i parashikuar nga Ministria e Mjedisit ne leke – 1 100 000Fondi total ne leke‐ 1 098 8504.Metodologjia e studimit:Monitorimi i ujrave nentokesore u krye sipas nje rrjeti te pranueshem aktualisht, por qene te ardhmen duhet dendesuar. Rrjeti i pranuar ka synuar te perfshije kryesisht zonat eshfrytezimit me intensive dhe shperndarjen ne akuifer. Jane kryer analiza te plota kimike94

ne te 32 shpimet monitoruese, ndersa analizat mikroelemente jane kryer ne nje shpimperfaqesues per cdo akuifer.Analizat kimike dhe mikroelemente u moren ne muajin korrik e tetor dhe u kryen neLaboratorin e Sherbimit Gjeologjik Shqiptar. Analizat jane kryer konform metodikave.Te dhenat e marra jane paraqiten per cdo basen. Jane vleresuar e krahasuar permbajtjet etreguesve ndotes si NO2, NH4, me normat e lejuara. Raporti eshte pregadit me te dhenat eplota te monitorimit ku jepen shkalla e ndotjes dhe rekomadimet per çdo akuifer. Janeplotesuar e derguar formularet me permbajtjen e Nitriteve, nitrateve, amonjakut dheoksigjenit sipas kerkesave te Agjensise Europiane te Mjedisit.5.Pershkrimi i pergjithshem i punes per studimin:Sipas projektit dhe kontratë‐porosisë të lidhur ndërmjet Ministrise se Mjedisit dheShërbimit Gjeologjik Shqiptar u krye monitorimi i ndotjes së ujrave nëntokësore në 5basenet kryesore ujëmbajtëse të përcaktuara.Monitorimi u krye në akuiferet më të rëndësishme të ujrave nëntokësore si për ngarezervat ujëmbajtëse që ata disponojnë dhe nga rëndësia praktike që kanë për furniziminme ujë të pijshëm e teknologjik.Monitorimi i ujrave nentokesore u krye ne Basenet kryesore ujembajtese te Shqiperise .Monitorimi u krye ne rrjetin monitorues ekzistues me pak ndryshime te monitoruaraedhe gjate vitit 2004 me ananlizate plota kimike dhe mikroelemente dhe matje me sondenkuanta te disa treguesve si Ph, permbajta e oksigjenit etj.Rrjeti i monitorimit per cdo Basen eshte si me poshte:Baseni Drinit 4 shpime ‐ ne ShkoderBaseni Matit9 shpime ‐ ne Lezhe e Fushe‐KuqeBaseni Ishem‐Erzenit 9 shpime ‐ ne Fushe‐Kruje e TiraneBaseni Shkumbinit 6 shpime ‐ ne Elbasan e LushnjeBaseni Semanit4 shpime ‐ ne KorceGjithsej jane monitoruar 32 shpime .Volumi i analizave laboratorike eshte :Analiza te plota kimike ‐ 32 shpime x 2 =64 analizaAnaliza metalesh te renda ‐ 8 shpime x2 = 16 analizaRrjeti shpimeve te monitorimit ,dendesia e provemarrjes, llojet dhe numuri i analizaveparaqiten ne tabelen e meposhtme:Tabela e analizave te Baseneve ujembajtese per vitin 2005Nr. EmertimiNr. i Freku Lloji i provave Sasia eishp. enca te marra provavBasenitmonit1 Baseni i Drinit: Kimike 8Koha emarrjesprovave95

‐Akuiferi i Shkodres 4 2 Mikroelemente 2 korriktetor2 Baseni i Matit:‐Akuiferi Lezhe‐Akuiferi F.Kuqes45 22KimikeMikroelementeKimikeMikroelemente8210 2korriktetorkorriktetor3 BaseniErzen‐Ishem:‐ Akuiferi Tirane54 2KimikeMikroelemente102korriktetor‐Akuifer F. Krujes2KimikeMikroelemente8 2korrikdhjetor4 Baseni Shkumbin:‐Akuiferi Elbasan32KimikeMikrelemente62korriktetor‐Akuiferi Lushnjes32kimikeMikroelemente62korriktetor5 Baseni i Semanit:‐Akuiferi i Korces 4 2KimikeMikroelementeShuma 32 2 KimikeMikroelemente88226416Majtetor6. Rezultatet e monitorimit6.1 Baseni i DrinitAkuiferi ujembajtes zhavor i Shkodres:- Monitorohet qe nga viti 2002 deri 2005 me 4 shpime me dendesi 2 here, me analizakimike dhe analiza per mikroelemente.- Sasia e pergjithshme e ujit qe shfrytezohet eshte 1200‐1300 l/sek per furnizimin meuje te pijshem te qytetit te Shkodres dhe fshatrave.96

- Risku i ndotjes eshte i larte :a)Per shkak te mbuleses se vogel mbrojtese sidomos ne vendburimin e Dobracit.b)Shfrytezimi intensiv mund te coje ne perzierjen e ujrave te fresketa me ujrat memineralizim te larte.‐ Rezultatet e monitorimit :Si ligjshmëri e përgjithshme për UN të këtij pellgu, në lidhje me vlerat e mineralizimit tëpërgjithshëm vërehet rritja nga zona e ushqimit drejt zonës së drenimit. Vlerat e tij luhaten0.17‐0.5 g/l (ujra të ëmbla të klasifikuara sipas mineralizimit). Nga monitorimi në këtë zonëvihen re dhe devijime të pranueshme vlerat minimale të mineralizimit të përgjithshëm0.17‐0.2 g/l (shpimet në shtratin e vjetër të lumit Kir). Kjo gjë ndodh për vetë praninë eaktivitetit të rrymave ujore nëntokësore të fuqishme të lumit (Rrjolli, Vraka) që cojnë nëëmbëlsimin e UN (ndodh përzierja e tyre). Devijime të tilla vihen re në afërsi të vetëlumenjve të mësipërm, ku mineralizimi i përgjithshëm luhatet 0.3‐0.35 g/l (fshati Vrakeshpim privat). Ulja e vlerave të mineralizimit vihen re dhe në sektorët ku trashësia ealuvioneve është e madhe (shpimet e vjetra të kryera nga hidrogjeologjia). Kjo gjë vërehetdhe në zonën e Dobracit ku trashësia maksimale e depozitimeve kuaternare është 86 mdhe vetitë filtruese janë të larta. Drejt perëndimit (zona e drenimit) vërehen përsëri ulje tëvlerave të mineralizimit si rezultat i ëmbëlsimit të ujrave nga liqeni i Shkodrës. Ujrat epellgut të Shkodrës janë ujëra karbonate.Monitorimi cilësisë së UN u krye në 4 shpime në muajin korrik dhe tetor 2005 me 8 analizakimike dhe 2 analiza për mikroelemente. Të dhënat e monitorimit jepen në tabelën nr.1.Fortësia e përgjithshme ndryshon rreth 1‐ 3 grade gjermane. Ajo varion nga 8.26 –17.76grade gjermane. Uji eshte brenda normes dhe jane me fortesi mesatare.Mineralizimi i përgjithshëm është në kufijtë 281.61‐447.13mg/l, jane ujra te embla me Mp

‐ Jane me mineralizim te ulet – te embla‐ Jane neutrale, plotesojne normen e lejuar per uje te pijshem.‐ Ndotja e shfaqur eshte rastesore, lokale.‐ Rekomandime :‐ Të vazhdojë monitorimi i regjimit hidrokimik duke i dhënë prioritet zonës sëshfrytëzimit më intensiv të UN (Dobracit) dhe monitorimit me analiza kimike e temetaleve te renda dhe mikrobiologjike.‐ Te monitorohen akuiferet e tjere te basenit Drin.‐ Të zbatohen zonat e rreptësisë e mbrojtjes sanitare të shpimeve.98

2.Baseni i Matit2. Akuiferi ujembajtes zhavor i Lezhës:- Monitorohet me 4 shpime ne Barbullonje, Ishull –Lezhe e Rrile . Monitorimi eshtekryer me dendesi 2 here ne korrik dhe tetor- Sasia e përgjithshme e ujit që shfrytëzohet është 600‐650 L/sek për furnizimin meujë të pijshëm të qytetit Lezhë dhe fshatrave përreth.‐ Risku i ndotjes sipërfaqësore është i ulët falë mbulesës së trashë ekranizuese,largësisë së zonës së ushqimit dhe karakterit artezian të shtresave ujëmbajtëse.Vetëm intensifikimi i madh i shfrytëzimit mund të nxisë depërtimin e ujrave memineralizim të lartë nga krahu verior e perëndimor i pellgut ujëmbajtës.‐ Rezultatet e monitorimit:‐ Monitorimi i cilësisë së UN në këtë pellg është kryer në 4 shpime. Provëmarrja ështërealizuar në muajin korrik dhe tetor. Janë marrë 8 analiza kimike e 2 analiza permikroelemente. Rezultatet e analizave jepen në tabelën nr.2 Duke parë rezultatet eanalizave kimike në pellgun e Lezhës vecohen keto tipe ujrash :‐ Ujra të me fortësi të vogël Fp = 1.68‐2.94 0 gj , uji shume i bute ( Barbullonje, Hoteli iGjuetise) .Ujra te bute ne Ishull‐Lezhe Fp=7,7‐8.4 dhe uje i forte ne Rrile Fp=20.44 gradegjermane.- Sipas mineralizimit të pergjithshem takohen ujra te embla me Mp=560.57‐647.9mg/l ne Barbullonje,H.Gjuetise, me kripezim te dobet me Mp = 2282.61‐2374.3mg/lne shpimin nr.6 Rrilë‐Hidrovor.‐ Perqendrimi i Hidrogjenit, Ph varion nga 7.15‐8.67, uji eshre alkalin i dobet.‐Ne baze te raportit ne % ekuivalent te anioneve te forta (d) me kationet e forta (a) dhe tedobeta (b) per vleresimin e alkalinitetit,uji i ketij pellgu eshte i klases se I, pra jane ujraalkaline, vetem ne Rrile uji eshte neutral, ne uje mbizoteron joni hidrokarbonat.99

‐Permbajtja e Na+K ne Rrile arrin 738.3‐763.83mg/l nga 668,15mg/l qe ishte ne vitin 2004,pra kemi rritje te ndjeshme. Permbajtje te larte ka dhe e Ishull‐Lezhe. Po keshtu dhepermbajtja e Cl eshte e rritur 1038.37‐1180.25mg/l nga 985‐1009,97mg/l vitin 2004 ne Rriledhe 436.65 mg/l neIshull‐Lezhe.‐Shenja ndotjeje të UN takohen në shpimet Nr = 46, 29e 50 ku NO2 ka përmbajtje ‐1,5 deri8.8 mg/l. Ndotja është rastësore e freskët dhe lidhet me moszbatimin e zonave të rreptësisësanitare. Nuk takohet permbajtje te nitrateve dhe amoniakut.‐ Në shpimin Nr = 50 janë kryer 2 analiza për mikroelemente të cilat rezultojnë mepërbajtje Cr=0.01‐0,005mg/l, Mn=T‐0,005mg/l, Cu=T‐0.005mg/l, Zn=0.005 mg/l permbajtjaeshte nen sasine maksimale te lejuar.‐ Perfundime :‐ UN të pellgut Lezhë në sektorin Barbullonjë kanë veti fiziko‐kimike të mira.Intesifikimi i madh i shfrytëzimit mund të nxisë depërtimin e ujrave me mineralizim tëlartë nga krahu verior e perëndimor i pellgut ujëmbajtës. Rritje e mineralizimit tëpërgjithshëm dhe Na‐Cl është graduale nga 2004 dhe 2005‐Ph i UN ne kete pellg eshte 7,15‐8,67t.‐Nuk kane nitrate e amonik. Takohet permbajtje e nitriteve mbi norme.‐Kka permbajtje te mikroelementeve brenda normes se lejuar .‐ Rekomandime :‐ Të vazhdojë monitorimi i UN të pellgut ujëmbajtës në tërësi në sektorët me ujra tëfreskëta dhe në ato me mineralizim të lartë në mënyrë që të jepen rekomandime tëdrejta për shfrytëzimin e UN, pra të mund të shmanget mundësia e aktivizimit tërrymës së ujrave të mineralizuara drejt ujrave të freskëta.‐ Te monitorohen akuiferet e tjere ujembajtes te basenit Mat.‐ Për mbrojtjen e UN nga ndotjet sipërfaqësore rekomandojme të zbatohen dy zonat embrojtjes sanitare.100

101

2.2 Akuiferi ujëmbajtës zhavoror i Fushë‐Kuqes ( Laçit ) :- Monitorohet me 5 shpime. Edhe për këtë akuifer monitorimi eshte kryer medendesi 2 here me 10 analiza kimike e 2 mikroelemente.- Sasia e ujit që shfrytëzohet është 1250L/sek për furnizimin e qyteteve të Durrësit,Laçit, Milotit, Mamurrasit dhe rreth 15 fshatrave të zonës deri në Durrës. Ështëpellgu ujëmbajtës me shfrytëzim më intensiv në Shqipëri.- Risku i ndotjes.;‐ Nga sipërfaqja është mesatar.‐Ajo mund të vijë nga zona e ushqimit në veri të pellgut ujëmbajtës (shtrati iLumit Mat) i cili deri tani nuk është i ndotur, por që mund të priten depërtime tëmetaleve të rënda me prejardhje minerare.‐Burim ndotjeje sipërfaqësore mbeten shkarkimet e uzinës së plehrave kimikenë Laç.‐Risku më i madh për shkak të shfrytëzimit intensiv mbetet ai i rritjes sëmineralizimit të përgjithshëm (kryesisht për rritje të Na e Cl) që vjen ngazhvillimi i hinkës së depresionit në drejtimin JugPerëndimor ku predominontipi i ujit me mineralizim të lartë.Rezultatet e monitorimit:Monitorimi i cilësisë së UN në pellgun Fushë‐Kuqe u krye në 5 shpime që përfshijnë gjithëpellgun : Milot, Gurrëz, Fushë‐Kuqe, Patok, Lac. Monitorimi është kryer në korrik e tetor.Janë kryer gjithsej 10 analiza kimike e 2 për mikroelemente. Rezultatet e analizave tëkryera gjatë vitit 2005 jepen në tabelën nr 3.Duke analizuar e krahasuar rezultatet e analizave konstatojmë se në provat e marratakohen përmbajtje të joneve NO2, NH4, në disa shpime. Ph i Un varion nga 7.03‐8.21, janealkalin te dobet( 7‐9).‐Ne baze te raportit ne % ekuivalent te anioneve te forta (d) me kationet e forta (a) dhe tedobeta (b) per vleresimin e alkalinitetit,uji i ketij pellgu eshte i klases se II , pra jane ujraneutrale, ne uje mbizoteron joni hidrokarbonat. Ne shpimet nr.197,176, 26 e 509, dhe ujraalkaline( te kripura) ne shpimet nr177.102

‐Fortësia e përgjithshme varion nga Fp=6.72‐7.56grade gjermane ne shpimin nr.177(Patok), eshte uje i bute . Me fortesi mesatare ne shpimet nr.26 e 197,509176 me 8,12‐13.3grade gjermane. Mineralizimi i përgjithshëm luhatet në kufijtë Mp=298.62‐1027.9 mg/l.Jane ujra te embla vetem ne Patok mieralizimi eshte mbi 1gr/l, por sipas permbajtjes seklorit jane pak te kripura ne Patok Cl rritet deri 402.92‐420.67mg/l nga 395.8 mg/l, nevitin 2004 pra uji eshte i kripur. Në shpimin N = 509 Lac vërehet një rritje e vogëlvazhdueshme e mineralizimit të përgjithshëm, për shkak të shfrytëzimit intensiv mund tëzgjerohet hinka e ujrave të mineralizuara në sektorin jugperëndimor.Lidhur me shfaqjen e permbajtjes se NO2, nga gjurme deri 0.4mg/l ne disa analiza dhevetem permbajtja e NH4, gjurme vetem ne nje analize mendojmë se lidhet me kushtethigjeno‐sanitare të këqija rreth shpimeve, nuk zbatohen rrezet e zonave sanitare. Nitratetkane permbajtje te vogel. Gjithashtu mundësia e ndotjes mund të vijë si rezultat izhvillimit të hinkës së depresionit nga jugperëndimi i ujrave të mineralizuara ngashfrytëzimi intensiv.‐ Në shpimin Nr = 26 janë kryer 2 analiza për mikroelemente të cilat rezultojnë mepërbajtje Cr=0,005mg/l, Mn=0,015mg/l, Zn=0.005 mg/l permbajtja eshte nen sasinemaksimale te lejuar.- Përfundime :‐Ndotja me NO2 , NH4 , të shfaqura në disa analiza në Gurrez,Lac, lidhet memosrespektimin e zonave të rreptësisë dhe mbrojtjes sanitare.‐ Monitorimi i cilësisë së UN është kryer me frekuence 2 here ne vit me analiza kimikee mikroelemente. UN të këtij pellgu janë dy tipe : UN të freskëta me tregues shumë tëmirë fiziko‐kimikë dhe UN me mineralizim pak te larte e te kripura të (zonajugperëndimore).Zgjerimi i hinkes se depresionit te ujrave me tregues te rritur kalevizje te vogel ne drejtim te ujrave te fresketa.‐Permbajtja e mikroelementeve eshte brenda normes se lejuar.‐Rekomandime :‐Të vazhdojë monitorimi i ndotjes në pellgun Fushë‐Kuqe në shpimet monitoruese përvetë faktin se është pellgu me rezerva më të mëdha ujrash nëntokësore dhe shkallëshfrytëzimi intensive.‐ Te monitorohen dhe akuiferet e tjere te Basenit.‐ Të zbatohen zonat e mbrojtjes sanitare të shpimeve.103

104

6.3 Baseni i Erzen‐Ishmit3.1 Akuiferi ujembajtes i zhavoreve teTiranes‐Monitorohet me 5 shpime në qytetin e Tiranës, Kombinat, Laknas me frekuence 2here ne vit.Monitorimi eshte kryer ne shpime qe shfrytezohen per furnizimin me uje te pijshem teqytetit, fshatrave dhe uje teknologjik.‐Sasia e ujit që shfrytëzohet është rreth 900 ‐1200L/sek dhe përdoret për furniziminme ujë të pijshëm të qytetit të Tiranës, Vorës, Kamzës dhe qendrat e banuara në periferisi dhe uje teknologjik.‐ Sasia e përgjithshme është Q = 900 ‐1200 l/sek‐ Koeficenti vjetor i shfrytezimit ne Tirane varion K= 0,8‐9,5‐Risku i ndotjes :‐ është i lartë:‐ për shkak të mbulesës së vogël mbrojtëse të shtresës ujëmbajtëse në disasektorë si Kamëz, Laknas etj.‐ infiltrimet e ujit të ndotur të Tiranës dhe Lanës në shtresat ujëmbajtëse tëpellgut.‐ shfrytëzimi e përpunimi i tokave bujqësore me plehërime të ndryshme.‐ shfrytëzimi i shtresave zhavorrore për materiale inerte në taracat lumoreku janë dhe vendburime uji për fshatra të ndryshme.‐ shfrytëzimi i shtresës mbrojtëse argjilore për prodhim tullash e tjergulla mesiperfaqe të madhe si dhe ndertimet me kate te nendheshme.Rezultatet e monitorimit:‐Për vlerësimin dhe monitorimin e përbërjes kimike të ujrave nëntokësore të akuiferitujëmbajtës të zhavorreve të kuaternarit ne Tirane janë monitoruar 5 shpime dhe jane kryer10 analiza kimike dhe 2 analiza per mikroelemente. UN të këtij akuiferi në përgjithësikanë veti kimike të mira ; ato janë pa erë, pa ngjyrë, pa shije, transparente. Temperatura eujit luhatet në kufinjtë 15.5 –17.5 0 C.Analizat e lartpërmendura u moren në muajin korrik dhe tetor. Rezultatet e analizave tëvitit 2005 janë pasqyruar në tabelën nr. 4. Duke analizuar e krahasuar të gjithë treguesitkimikë vëmë re se :105

UN të akuiferit ujëmbajtës të zhavorreve të kuaternarit ne Tirane kanë veti fiziko‐kimiketë mira, janë përdorur e vazhdojnë të përdoren për furnizimin me ujë të pijshëm të qytetittë Tiranës e fshatrave per rreth, në sektorë të vecantë janë jo të pijshem.‐Ph i UN varion nga 6,7‐7,9 sipas normes se lejuar per uje te pijshem ky tregues eshtebrenda normes (Ph=6,5‐8,5). Sipas vleres se Ph ( perqendrimi i jonit te hidrogjenit) ujrat epellgut te Tiranes mund te ndahen ne ujera neutrale Ph=7 deri alkalin te dobet me Ph=7‐9.‐Fortësia e përgjithshme varion nga Fp = 19,88‐22,12gj ne shpimin nr.16/97, ne 20,86‐21,42ne Selite, ne Kombinat 19,18‐21,98 deri në Fp = 24,5 0 gj ne Laknas, në sektorë të vecantëarrin Fp = 28 0 gj (Kamza).Bazuar ne rezultatet e analizave te kryera sipas fortesise uji i Pellgut Tirane eshte uje iforte (18‐30 grade gjermane).- Ne baze te raportit ne % ekuivalent te anioneve te forta (d) me kationet e forta (a)dhe te dobeta (b) per vleresimin e alkalinitetit, uji i ketij pellgu eshte i klases se I ,pra jane ujra alkaline, ne uje mbizoteron joni hidrokarbonat.‐ Analizat per mikroelemente jane kryer ne shpimin nr.6 Laknas.Ne kete shpim takohetpermbajte e mikroelementeve Li=0.01mg/l, Cr=0.01‐0.015,Zn=0.005‐0.28mg/l dheCo=0.005mg/l, kjo permbajtje eshte mbrenda vlerave te lejuara.Ne kete shpim nuk takohet permbajte e mikroelementeve Mn,Ni, Cr e Cd.‐ Perfundime :‐ Ujrat nëntokësore të pellgut ujëmbajtës Tiranë janë ujra me veti kimiko‐fizike të mira,janë përdorur e vazhdojnë të përdoren për furnizim me ujë të pijshëm të qytetit dhefshatrave‐ Ne shpime te vecante shenjat e ndotjes jane lokale qe here cfaqen e here jo dhe lidhenme moszbatimin e zonave te rreptesise e mbrojtjes sanitare të shpimeve, zona të cilat janëpopulluar.‐ Sipas vleres se Ph=6.96‐7.59, ujrat jane neutrale deri alkalin te dobet.‐ Un jane te forte, te embla, jane ujra neutrale ne uje mbizoteron joni hidrokarbonat.‐ Ne zonen e Kamzes Un nuk plotesojne normen e lejuar per uje te pijshem dhe nuk duhette perdoren per kete qellim vecanerisht shpimet familjare qe nuk behet klorinimi i tyre.‐ Rekomandime :‐ Në pellgun ujëmbajtës Tiranë të vazhdojë monitorimi i ujrave nëntokësore në gjithëakuiferet ujembajtes zhavore,ranore,karbonate e konglomeratike me frekuence 4 dhe 2here ne vit.‐ Monitorimi te kryhet me analiza kimike, mikroelemente etj.‐ Të zbatohen zonat e rreptësisë dhe mbrojtjes sanitare të shpimeve të shfrytëzimit për ujëtë pijshëm.106

‐ Të ndalohet shfrytëzimi i shtresave zhavorrore të tarracave lumore te Erzenit, Tiranes eTerkuzes.107

3.2 Akuiferi ujembajtes i zhavoreve te Fushe‐ Krujes‐ Monitorohet me 5 shpime ne Rinas, Ura e Gjoles, FusheKruje, Gramez, Thumane.Monitorimi u krye me dendesi 4 here me 20 analiza kimike, 20 mikrobiologjike, 2mikroelemente, 1 pesticide.‐ Sasia e ujit që shfrytëzohet është rreth 400‐500 L/sek, për qytetin e Shijakut, Fushë‐Krujës, Prezës, Mazhës, Bubq e fshatra të tjerë.‐ Risku i ndotjes nga sipërfaqja është i vogël falë mbulesës së trashë mbrojtëse të shtresësujëmbajtëse.‐ Rezultatet e monitorimit:‐Për monitorimin e cilësisë së UN të këtij pellgu u kryen analiza kimike të plota.Monitorimi u krye në 4 shpime me frekuence 2 here ne vit me 8 analiza kimike e 2 analizaper mikroelemente. Analiza janë marrë në shpimet :Nr = 2/98 Rinas, Nr=333 Thumanë,Nr=327 Fushë‐Krujë dhe në Nr.=1N Gramëz. Rezultatet e analizave të vitit 2005 paraqitennë tabelen nr. 5.Ph i ujit luhatet ne vlerat 6.6‐7.54 jane brenda normes se ujit te pijshem dhe jane alkaline tedobet.‐ Ne baze te raportit ne % ekuivalent te anioneve te forta (d) me kationet e forta (a) dhe tedobeta (b) per vleresimin e alkalinitetit,uji i ketij pellgu eshte i klases se I , pra jane ujraalkaline, ne uje mbizoteron joni hidrokarbonat.Fortesia e pergjithshme eshte 14.7‐22.68 grade gjermane. Ne Thumane UN jane me fortesimesatare dhe te forte ne Rinas‐ Ura e Gjoles( Fp=20.58‐22,68grade gjermane).Mineralizimi i pergjithshem luhatet nga 476‐669mg/l , pra jane ujra te embla .Duke parë e analizuar rezultatet e analizave vëmë re se shenja ndotje jane shfaqur në disatregues si NO2 ne Gramez e Thumane. Nitrate ka ne sasi te vogel ne gjitha shpimet ngagjurme deri 11.2 mg/l. Duke krahasuar kushtet hidrogjeologjike të shpimeve tëmonitorara arrijmë në përfundimin se shfaqja e shenjave ndotëse të NO2, është rezultat imosrespektimit të zonave të rreptësisë dhe mbrojtjes sanitare rreth shpimeve në fjalë. Nukka permbajtje te NH4. Permbajtja e nitrateteve eshte e vogel .‐ Analizat per mikroelemente jane kryer ne shpimin nr.327 F.Kruje.Ne kete shpim takohetpermbajte e mikroelementeve Mn=0,005mg/l, Li=0.01mg/l, Cr=0.005mg/l, Ni=0.01mg/l,Cu=0.005mg/l dhe Zn=0.005mg/l, kjo permbajtje eshte mbrenda vlerave te lejuara.Ne analizen e dyte ne kete shpim takohet permbajte e mikroelementeve Mn=0,005mg/l,Li=0.005mg/l, Cr=0.005mg/l, dhe Zn=0.005mg/l, kjo permbajtje eshte e njejte si analiza epare dhe ne kufijte e vlerave te lejuara. Nuk takohet Ni dhe Cu.108

Ndryshimet e treguesve kryesore te perberjes kimike nga stina ne stine jane te vogla.Fortesiae e pergjithshme ka ndryshime te vogla 1‐2 grade gjermane, ndersa mineralizimi ipergjithshem ndryshon deri 20‐65mg/l.‐Përfundime :‐ UN të pellgut kanë veti fiziko‐kimike të mira. Prezenca e joneve NO2, e baktereve coli estrept në disa analiza tregojnë për ndotje lokale, të freskëta që lidhen me mos respektimine zonave të rreptësisë dhe mbrojtjes sanitare. Edhe në shpime të tjera që nuk janëmonitoruar nuk zbatohen këto zona.‐ Ph i ujit luhatet ne vlerat 7.15‐7.9 jane brenda normes dhe jane alkaline te dobet.‐Fortesia e pergjithshme eshte 16.1‐17.08 grade gjermanene Thumane ,jane me fortesimesatare dhe te forte ne Rinas‐ Ura e Gjoles( Fp=20‐22,5grade gjermane).‐ Mineralizimi i pergjithshem luhatet nga 510‐673mg/l , pra jane ujra te embla.‐ Rekomandime :‐Të vazhdojë monitorimi i ndotjes së ujrave nëntokësore në shpimet ekzistuese me dendesi4 here ne vit. Të rritet numri i shpimve monitoruese me shpime të tjera të ujësjellësavekryesorë të fshatrave‐ Te monitorohen dhe akuiferet e tjere te UN te Basenit.Të rritet numri i shpimve monitoruese me shpime të tjera të ujësjellësave kryesorëtë fshatrave‐ Të zbatohen zonat e rreptësisë dhe të mbrojtjes sanitare të shpimeve.109

110

4. Baseni i Shkumbinit :4.1 Pellgu ujëmbajtës i Elbasanit:- Monitorohet me 3 shpime ,ne Kraste e Madhe , Kraste e Vogel, Vidhas. Eshtemonitoruar me dendesi dy here, ne muajin maj dhe tetor.‐ Sasia e përgjithshme e ujit që shfrytëzohet është rreth 1250 L/sek, për furnizimin eqytetit të Elbasanit me ujë të pijshëm kryesisht nga Krasta e Madhe dhe Krasta e Vogëldhe për industrinë metalurgjike nga zona e Vidhasit etj.‐ Risku i ndotjes është i lartë për shkak të mungesës pothuajse të plotë të mbulesësekranizuese të shtresave ujëmbajtëse, sidomos në Krastën e Madhe dhe të Vogël,popullimit të zonës së mbrojtjes sanitare në të 2 Krastat dhe shkarkimeve indrustrialenë zonën e Vidhasit.‐ Rezultatet e monitorimit:‐Monitorimi i cilësisë së UN është kryer në zonat më të rëndësishme të shfrytëzimitintensiv të UN për qëllime furnizimi me ujë të pijshëm dhe industrial në zonën Krastë eMadhe, Krastë e Vogël dhe Vidhas. Monitorimi është kryer në 3 shpime në muajin korrikdhe tetor. Monitorimi i cilësisë bëhet në këto zona për vetë kushtet specifike që ato kanë :‐ Në zonën Krastë e Madhe dhe Krastë e Vogël trashësia e mbulesës së papërshkueshme(mbrojtëse) të shtresës ujëmbajtëse është e vogël ose mungon fare.‐ Gjithë zona është populluar, pa përfillur e pa respektuar zonat e mbrojtjes sanitare.‐ Në zonën Vidhas, me rivënien në punë të industrisë metalurgjike rrezikohet prishja ecilësisë së UN nga shkarkimet industriale.‐ Mundësi ndotje paraqet dhe plehërimi intensiv i tokave bujqësore.Për monitorimin e UN në këtë pellg janë kryer 8 analiza kimike dhe 2 analiza përmikroelemente. Analiza për mikroelemente jane kryer ne shpimin nr.17 Vidhas rezultonme përmbajtje Li=0.005mg/l, Cr=0.01mg/l, Zn=0.28‐0.36, Co=0.005‐0.01mg/l . Permbajtjaeshte brenda normes lejuar.‐ Fortësia e përgjithshme varion nga 11.62‐22.4 0 gj, plotesojne normen e lejuar per uje tepijshem deri ne kufirim maksimal te lejuar ( vidhas). Ne Krastë te Madhe,(10.64‐12.6 gj),Krastë e Vogël ( 11.62‐13.6 0 gj) uji eshte me fortesi mesatare ndersa në Vidhas uji eshte iforte.‐ Mineralizimi i përgjithshëm është 343.59‐387.48 mg/l (Krastë) dhe 542.22‐658.06 mg/l nëVidhas. Sipas Mp ne 3 shpimet ujrat jane te embla (nen 1 gr/l).‐ Ph i uji varion ne vlerat 6.5‐7.53, eshte alkalin i dobet.‐ Ne baze te raportit ne % ekuivalent te anioneve te forta (d) me kationet e forta (a) dhe tedobeta (b) per vleresimin e alkalinitetit,uji i ketij pellgu eshte i klases se II, neutrale,ne ujembizoteron joni hidrokarbonat.111

‐ Permbajtja e nitrateve eshte 0.8‐23.2 mg/l, sasi kjo brenda normes. Nuk ka permbajtje tenitriteve dhe te amoniakut.‐Perfundime :‐ UN kanë veti fiziko‐kimike të mira, por rrezikohet të ndoten nga moszbatimi i zonave tëmbrojtjes sanitare.‐ Për zonën Vidhas rrezik i ndotjes mbeten shkarkimet industriale nga aktivizimi i ishindustrisemetalurgjike, Ferrokrom, uzina e celikut (Kurumi) ne te cilen takohenpermbajtje te mikroelementeve.‐ Fortësia e përgjithshme varion nga 10.64‐22.4 0 gj.‐ Ph i uji varion ne vlerat 6.5‐7.53, eshte alkalin i dobet.‐ Nuk ka permbajtje te nitriteve dhe amonjakut.Permbajtja e nitrateve te shfaqura lidhenme mos zbatimin e rrezeve te rreptesise dhe mbrojtjes sanitare rreth shpimeve.‐Rekomandime:‐Të vazhdojë monitorimi i UN në pellgun Elbasan, Krastë e Vidhas. Të zgjerohet rrjeti imonitorimit dhe në sektorë të tjerë si Bujqëz sidomos monitorimi i cilësisë së UN.‐Të zbatohen zonat e rreptësisë sanitare për gjithë shpimet e shfrytëzimit. Të zbatohetzona e mbrojtjes sanitare për zonat Krastë e Vogël, Krastë e Madhe për të garantuarparametrat kimike e mikrobilogjike të ujit të pijshëm.112

113

4.2 Akuiferi ujembajtes zhavoror i Lushnjes :‐ Monitorohet per here te pare gjate vitit 2002 me 4 shpime dhe dendesi dy here ne maj etetor. Jane kryer analiza kimike , mikrobiologjike, mikroelemente, analiza pesticide.‐ Sasia e ujit qe shfrytezohet nga ky pellg eshte 590 600 l/sek. Per furnizimin me uje tepijshem te qytetit te Lushnjes dhe fshatrave.‐ Risku i ndotjes siperfaqesore eshte i vogel, fale mbuleses se madhe argjilore.Vetemintensifikimi i madh i shfrytezimit mund te nxise depertimin e ujrave me mineralizim telarte te sektorit jugor te pellgut.‐ Rezultatet e monitorimit :‐ Nga lumi Shkumbin deri në afërsi të Tërbufit vetitë fizike të UN të shtresës me presionjanë të mira. Sipas shkallës së mineralizimit ato ndodhen në :- Ujra të freskëta me mineralizim deri 0.5 g/l- Ujra me mineralizim 0.5‐1 g/l- Ujra pak të kripura me mineralizim 1‐2 g/l- Ujra të kripura me mineralizim 2‐3 g/lUjrat e freskëta shtrihen në një sipërfaqe të gjerë nga lumi Shkumbin deri në fillim të ishkënetës së Tërbufit. Duke ardhur më në jug vlerat e mineralizimit vijnë duke u rritur derinë 3 g/l. Gjithashtu për sa i përket fortësisë së përgjithshme në afërsi të luginës së lumitShkumbin kanë fortësinë e përgjithshme rreth 20 0 gj dhe duke u larguar drejt jugut dheperëndimit ujrave nëntokësore zbuten dhe fortësia e përgjithshme arrin rreth 15 0 gj, për t’urritur përsëri në perëndim e në vecanti në jug të Tërbufit deri në 30‐40 0 gj.Gjatë vitit 2005 në këtë akuifer u morën analiza kimike 6 dhe mikroelemente 2 përvlerësimin e cilësisë së tyre apo ndotjeve të ndryshme të mundshme. Provat u morën nëKonjat, Cermë e stacionin e Divjakës.Fortësia përgjithshme varion në Fp=13.16‐13.86 grade gjermane në Divjakë, Fp=24.5‐24.78grade gjermane në Konjat dhe në Fp= 20.4‐20.86 grade gjermane në Cermë.‐ UN jane brenda normes se lejuar. Sipas klasifikimit te fortesise ne shpimin e Divjakesjane ujera me fortesi mesatare dhe ne Cerme e Konjat ujera te forta.‐ Mineralizimi i përgjithshëm varion, Mp= 423.38‐440.81mg/l në Divjakë , Mp=8833.68‐871.16mg/l në Konjat, ne Cermë 602.93‐608.15mg/l. Jane ujra te embla me Mp nen 1 gr/l.Në Konjat vërehet rritje e përmbajtjes së Cl.=285.52‐303.52mg/l Përmbajtje e Mg ështërelativisht e lartë në Konjat e Cermë. Uji është i tipit hidrokarbonat‐magneziumi.Takohet përmbajtje e NO2, ne shpimin nr.1D dhe NH4,ne shpimin nr. 1 Konjat ne njeanalize ne sasine minimale. Nitrate nuk takohet permbajte ne asnje analize (tab.nr.7). Kypellg është me tipe të ndryshme të UN dhe me probleme të kimizmit. Gjithashtu shfaqja endotjeve kimike lidhet me zonat e rreptësisë dhe mbrojtjes sanitare rreth shpimeve. Kapërmbajtje të mikroelementeve në provat e kryera ne shp.Nr.1D divjake, Cr=0.01mg/l,Mn=0.01‐0.005mg/l, ZN=0.005mg/l, nje analize.Nuk ka permbajtje Li, Ni, Cu, Co, Cd.Permbajtje e mokroelementeve eshte ne normen e lejuar.114

‐Perqendrimi i Hidrgjenit, Ph varion ne vlerat 7.34‐7.95, jane brenda normes dhe te tipitalkalin i dobet.‐Ne baze te raportit ne % ekuivalent te anioneve te forta (d) me kationet e forta (a) dhe tedobeta (b) per vleresimin e alkalinitetit,uji i ketij pellgu eshte i klases se I, alkaline.‐ Perfundime :‐ Ujrat nentokesore ne sektoret ku u monitoruan kane veti fiziko‐kimike te mira.‐ UN janë të tipit hidrokarbonat‐ magneziumi , alkaline, me fortesi mesatare deri te forta,me Mp

5. Baseni i Semanit‐ Pellgu ujëmbajtës i Korçës :- Monitorohet me 4 shpime, ne Turan, I.Terova, Bulgarec, Sheqeras. Jane kryer dyprovemarrje ne korrik e tetor me analiza kimike dhe mikroelemente.‐ Sasia e përgjithshme e ujit që shfrytëzohet aktualisht është rreth 465‐500 L/sek,rezervat me te medha shfrytezohen ne Turan.116

‐ Risku i ndotjes është mesatar, favorizuese janë kushtet natyrore të shtrirjes së disahorizonteve ujëmbajtëse në thellësi të ekranizuar ndërmjet tyre me shtresa argjilore. Ivetmi burim sipërfaqësor ndotjeje mund të jetë lumi i Dunavecit nga krahu juglindor ipellgut, kryesisht për horizontin e parë ujëmbajtës i cili si rregull nuk shfrytëzohet.‐Rezultatet e monitorimit:‐ Monitorimi i cilësisë së UN në këtë pellg u krye me 4 shpime : Turan, ish‐ferma I. Terova,Bulgarec dhe Sheqeras. Monitorimi u krye në muajin korrik dhe tetor. Janë kryer analizakimike 8 dhe 2 analiza për mikroelemente. Rezultatet e analizave paraqiten në tabelënnr.8. Duke parë rezultatet e analizave të kryera gjatë vitit 2005 rezulton se UN në këtozona kanë veti fiziko‐kimike e kushteve higjeno‐sanitare të mira. Ujrat janë pa erë, pangjyrë, pa shije. Takohet permbajtje e nitriteve ne sasine 0.05‐0.3 mg/l ne fazen e pare tekryer ne korrik. Nuk ka amonjak. Permbajtja e nitrateve eshte e vogel, ajo varion ne kufijte0.4‐7.6 mg/l. Gjithë treguesit e përbërjes kimike janë brenda normave të lejuara për ujë tëpijshëm.Ne shpimin nr.3 Turan u kryen dy analiza per mikroelemente.. Ka përmbajtje tëmikroelementeve në provat e kryera, Cr=0.01‐0.02mg/l, Mn=0.005mg/l,Zn=0.005mg/l,Li=0.005mg/l, Ni=0.01mg/l.Nuk ka permbajtje Cu, Co, Cd.Permbajtja e mikroelementeve eshte nen sasine maksimale te lejuar por duhet monitoruarme prioritet ne vazhdim per vleresimin ne rritje apo zvogelimin e vlerave te mesiperme.Janë shfaqur shenja ndotjeje kimike si përmbajtje NO2 në Turan, Bulgarec, Sheqeras eI.Terova.Ndotja me NO2 është rastësi se nuk takohet në gjithe analizat e tjera përmbajte të ketijtreguesi dhe lidhet me mos respektimin e zonës së rreptësisë sanitare. Nuk ka amonik.‐ Permbajtja e Nitrateve NO3 eshte e vogel dhe eshte brenda normes .‐Fortësia e përgjithshme është Fp=12.32‐12.74 gj në Bulgarec, Fp=13.72‐13.86gradegjermane në Turan, Fp=16.24‐16.52grade gjermane në Sheqeras dhe Fp=17.92‐18.8 gradegjermane në I.Terova. UN e ketij akuifer jane ujra me fortesi mesatare.‐Mineralizimi i përgjithshëm luhatet në kufijtë Mp=399.2‐430.1 mg/l ne Bulgarec,Mp=541.61‐543.47mg/l ne Sheqeras, Mp=427.36‐440.01mg/l. ne Turan, pra jane ujra teembla me Mp nen 1gr/l.‐Ph i uji varion ne vlerat 6.37‐7.55, uji eshtei tipit alkalin i dobet.‐Ne baze te raportit ne % ekuivalent te anioneve te forta (d) me kationet e forta (a) dhe tedobeta (b) per vleresimin e alkalinitetit,uji i ketij pellgu eshte i klases se II, neutrale,ne ujembizoteron joni hidrokarbonat.‐ Perfundime :‐ UN kanë veti fiziko‐kimike të mira, jane ujra te embla.‐ Ph i uji varion ne vlerat 6.37‐7.55, uji eshtei tipit alkalin i dobet.‐ Cfaqja e ndotjeve te NO2 jane lokale dhe lidhen me mosrespektimin e zonave sanitare.117

‐ Fortesia e pergjithshme eshte Fp= 12.32‐18.8grade gjermane, jane UN me fortesimesatare.‐ Rekomandime:‐ Të vazhdojë monitorimi i UN në gjithë akuiferet e basenit me analiza kimike emikroelemente etj.‐ Te zbatohen me rreptesi zonat sanitare rreth shpimeve .118

7. Përfundime :1‐ Monitorimi i UN u krye 5 basene ujembajtese në 8 akuifere zhavorore te kuaternarit: ‐baseni i Drinit, i Matit, i Erzen‐Ishmit, i Shkumbinit dhe Semanit. Monitorimi u kryekonform projektit dhe kontrates midis Sh.Gj.Sh dhe M.M.2‐ Në basenet e monitoruara e konkretisht na akuiferet kuaternare që monitorohen,shfrytëzohen rezerva të konsiderueshme të UN për furnizimin me ujë të pijshëm tëqyteteve dhe zonave të banuara.Rezervat që shfrytëzohen per cdo basen janë më të vogla se rezervat e rekomanduara përshfrytëzim në raportet hidrogjeologjike:‐ Baseni i Drinit :119

Akuiferi i Shkodres Q=1200‐1300l/sek, Koeficenti i shfrytezimit K=0.33‐0.5‐ Baseni i Matit :Akuiferi Lezhe Q=600‐650l/sek Koeficenti i shfrytezimit K=0.3‐0.35Akuiferi F.Kuqe Q=1250‐1300l/sek Koeficenti i shfrytezimit K=0.35‐0.5‐ Baseni i Erzen‐Ishmit :Akuiferi iTiranes Q=900‐1200 l/sek, Koeficenti i shfrytezimit K=0.8‐0.95Akuiferi i F.Krujes Q=400‐500 l/sek, Koeficenti i shfrytezimit K=0.75‐0.85‐Baseni Shkumbinit:Akuiferi i Elbasanit Q= 1200‐1250l/sek Koeficenti i shfrytezimit K=0.25‐0.3Akuiferi i Lushnjes Q=470‐590 l/sek Koeficenti i shfrytezimit K=0.78‐0.9‐Baseni i Semanit:Akuiferti i Korces Q=450 ‐500l/sek Koeficenti i shfrytezimit K=0.3‐0.53 ‐Rritja e rezervave te shfrytezimit duhet te behet me projekte te llogaritjes se rezervavedhe llogaritjet e bashkeveprimit reciprok per shmangjen e pasojave negative ne ruajtjen eekuilibrove hidrodinamike e hidrokimike.4‐ Montorimi i përbërjes kimike dhe higjenosanitare të UN të pellgjeve ujëmbajtëse eshtebere me frekuence 2 here ne vit. Ujrat, në përgjithësi, kanë veti fiziko‐kimike të mira,ndotje lokale takohen, ndersa ndotje masive pellgjesh nuk ka. Në disa shpime të veçantaprezenca e NO2, NH4, janë raste të izoluara, të shfaqura kryesisht nga mos zbatimi izonave të rreptësisë dhe mbrojtjes sanitare rreth shpimeve.‐UN te pellgjeve jane me fortesi mesatare deri te forte, ne Lezhe jane dhe shume te bute ete bute. Ne sektore e shpime te vecante jane shume te forte.‐ Mineralizimi i pergjithshem eshte nen 1 gr/l , jane ujra te embla .Ne Lezhe ne sektoretperendimore jane me Mp=1‐2.37gr/l, ujra me kripezim te dobet e me permbajtje te larte Cle Na.‐ Un ne gjithe pellgjet jane me Ph brenda normes 6,5‐8,5, jane alkaline te dobet.‐ UN jane neutrale dhe alkaline. Nuk takohen ujra acide ne pellgjet e shpimet emonitoruara.‐ Analizat e kryera për mikroelemente në akuiferet ujëmbajtës rezultojnë me përmbajtje tedisa metaleve te renda nen sasine maksimale te lejuarpor qe i duhet kushtuar rendesi ne teardhmen per dendesimin e rrjetit dhe frekuences se monitorimit ne gjithe basenet e UN.8. Rekomandime:120

1‐ Të vazhdojë monitorimi i UN në basenet e akuiferet e monitoruara gjatë vitit 2006. Temonitorohen dhe basenet e akuiferet e tjere ujembajtes në të gjithë elementet emonitorimit ne perputhje me ligjin nr 103 dhe rregulloren e monitorimit te UN.Monitorimi per vitin 2006 e ne vazhdim rekomandohet te kryhet ne 7 basene:‐ Baseni i Drinit‐ Baseni i Matit‐ Baseni Ishem‐Erzenit‐ Baseni i Shkumbinit‐ Baseni i Semanit‐ Baseni i Vjoses‐ Baseni Zones Jonike2‐ Monitorimi i cilësisë së UN rekomandohet të kryhet minimalisht për dy periudhakohore : ujëshumtë dhe ujëpaktë .Per akuifere problematike rekomadnohet te monitorohetme frekuence 4 here, pra cdo stine (sipas mundësive financiare).3‐ Të dendesohet e te plotësohet rrjeti i monitorimit me shpime e burime si dhe mekryerjen e shpimeve te reja ne gjithe basenet. Numuri minimal rekomandohet 3‐4 shpimeper cdo akuifer te basenit.4‐ Rekomandohet te kryhen shpime per plotesimin dhe dendesimin e rrjetit temonitorimit. Kryerja e shpimeve të reja të kryhet në prona të sigurta e pa probleme përkrijimin e mundësisë së përdorimit të aparateve monitoruese vetëregjistruese në tëardhmen, shumë parametrike hidrogjeologjike e hidrometeorologjike.5‐ Rekomandojme zbatimin e zonave të reptësisë dhe mbrojtjes sanitare rreth shpimeve tëshfrytëzimit për mbrojtjen e UN nga ndotjet sipërfaqësore. Ne numurin me te madh testacioneve te pompimit te cilet perdoren per furnizimin me uje te pijshem te qyteteve efshatrave ne pellgjet e monitoruara nuk zbatohen zonat e rreptesise dhe mbrojtjessanitare.Rekomandojme qe organet kopetente te ushtrojne autoritetin e tyre per mbrojtjene ujrave nentokesore nga ndotjet masive te mundeshme nga ato lokale qe jane takuar gjatemonitorimit.6‐ Rekomandojmë ndalimin e shfrytëzimit të zhavorreve në shtretërit e lumejve përmbrojtjen e shpimeve të shfrytëzimit në taracat lumore dhe ruajtjen e ekuilibrevehidrodinamike e hidrokimike të ushqimit të akuifereve ujëmbajtëse.7‐Per kryerjen e MONITORIMIT TE UJRAVE NENTOKESORE ne gjithe akuiferetujembajtese te Baseneve kerkojme mbeshtetjen financjare te MM per vitin 2006 dhe qekërkon rritjen e kontributit të Ministrisë së Mjedisit minimalisht deri në 4 000 000 lekë.121

‐ Ky fond do te sherbeje per perfshirjen ne monitorim te gjithe UN te baseneve me nje rrjetshpimesh e burimesh 3‐4 per cdo akuifer dhe frekuence te kryerjes se analizave kimike 2‐4here ne vit.‐Monitorimi i UN duhet te kryhet dhe ne perputhje me kerkesat e Agjensise Europiane teMjedisit te filluara qe ne vitin 2004‐2005per treguesit NH4, NO2, NO3,dhe permbajtja e Oksigjenit ne uje.RAPORT 2003 – 2004Uji i fresket eshte nje burim i kufizuar, esencial per bujqesine, industrine dhe ekzistencennjerezore. Pa uje te fresket si ne menyre sasiore edhe cilesore zhvillimi i qendrueshem nukeshte i mundur Ne zhvillimin ekonomiko‐shoqeror te nje vendi, gjithnje ne perputhje meparimin tashme universal te zhvillimit te qendrueshem, merr rendesi te vecanteevidentimi dhe gjetja e rrugeve dhe teknologjive me efikase si per shfrytezimin sa meracional te pasurive natyrore ashtu dhe kontrollit cilesor dhe sasior te impaktit mbi mjedis.Keto pasuri natyrore kerkojne vleresim sasior, cilesor dhe dinamik si dhe nje menaxhimbashkekohor, integral dhe te qendrueshem. Eshte i mirenjohur fakti qe per shkak teshfrytezimit pa kriter te tyre, mbikonsumimit dhe rritjes se shkalles se ndotjes keto pasuripo gjenden ne kushtet e nje “krize”. Per me teper ne kushte te jashtezakoneshmeatmosferike, te shoqeruara keto me thatesira dhe permbytje ne rajone te veçanta njerezimipo perballet me veshtiresi te tilla serioze, qe pengojne zhvillimin e ardhshem ekonomikdhe shoqeror.Shtrirja e aktiviteteve njerezore qe ndikojne ne mjedis eshte rritur dramatikisht gjate pakdekadave te fundit; ekosistemet tokesore, mjediset ujore te paperpunuara e detare dheatmosfera jane gjithnje te ndikuara. Shkalla e aktiviteteve social‐ekonomike, urbanizimi,operacionet industriale dhe prodhimi bujqesor kane arritur nje pike ku duke interferuarme proceset natyrale brenda nje pellgu ujembledhes ato gjithashtu kane nje impakt mbareboteror ne burimet ujore.122

Nisur nga keto dukuri atmosferike dhe pasojat e tyre, qe jo rralle kapin hapesira temedha, Organizatat Nderkombetare si UNESCO, OBM, IAHS, FAO etj. i bejne apel tegjithe institucioneve shkencore, atyre manaxhuese dhe vendimmarese qe te intensifikojneveprimtarine e tyre ne drejtim te permiresimit te informacionit dhe te vleresimit te saktete pasurive ujore dhe klimatike, si dhe kontrollit permanent dhe studimit te treguesve dheparametrave qe percaktojne cilesine e ujrave. Kjo do te sillte krijimin e nje baze tenevojshme per nje administrim integral e te qendrueshem te pasurive natyrore si dherritjen e shkalles se sigurise se planeve e projekteve te shfrytezimit te tyre.Ne kete kuader eshte i domosdoshem organizimi i nje plani kombetar te monitorimit temjedisit ku kryhet edhe monitorimi i cilesise se ujrave te lumejve, liqeneve dhe ujravedetare prane bregut te vendit tone. Monitorimi i cilesise se ujrave themeli ne te cilinbazohet menaxhimi i cilesise se ujrave. Kjo veprimtari kryhet ne InstitutinHidrometeorologjik dhe permbledh marrjen e mostrave te ujit ne stacionet lumore,liqenore, detare; percaktimin e parametrave te ndryshem ne keto mostra dhe interpretimine rezultateve te mara.123

KKushtet e motit per vitin 2003Persa i takon regjimit termik te vitit 2003 mund te themi se si vlera mesatare vjetore tetemperatures se ajrit ky vit eshte pothuajse i njejte me nje vit mesatar. Me gjithe ate dukepare vlerat qe arrijne temperaturat ne muaj te veçante mund te nxirren disa karakteristikaper kete vit.124

Konkretisht gjate muajve te veres (maj – gusht) temperaturat maksimale te ajritkane qene deri ne 4 ‐ 5ºC me te larta se norma perkatese, pra kemi te bejme me njevere te nxehte.Temperaturat minimale te ajrit per muajt shkurt – prill kane qene rreth 3 – 4 ºC mete ulta se norma. Kjo dukuri ka qene me e theksuar ne pjesen veriore dheverilindore te vendit.Periudha tjeter e vitit eshte karakterizuar nga temperatura normalePersa i takon regjimit termik te vitit 2004 mund te themi se ky vit eshterelativisht me i ngrohte se nje vit mesatar. Konkretisht, vlera mesatare vjetore etemperatures se ajrit te ketij viti eshte rreh 1.0 0 C me e larte se vlera mesatareshumevjeçare.Regjimi i reshjeve per vitin 2003Ne total ky vit karakterizohet nga nje sasi reshjesh me te vogla se norma. (Vit relativisht ithate). Ne pjesen qendrore te vendit kane rene rreth 70 % e normes se reshjeve, ne pjesenjugore 83 % dhe ne ate veriore e verilindore 90 %. Per muaj te veçante te ketij viti mund tepermendim keto karakteristika:Muajt janar, shtator dhe tetor kane qene mjaft te laget. Ne keta muaj kane renemesatarisht rreth 150 deri 200 % e normes perkateseMuajt shkur deri ne gusht dhe muaji nentor jane karakterizuar nga reshje te paktate cilat kane arritur deri ne 30 % te normes perkatese.Si perfundim mund te themi se ky vit eshte karakterizuar nga nje vere e nxehte dhe ethate, pranvere e fresket dhe e thate, vjeshte me temperatura pothuajse normale e rreshjete bollshme dhe dimer te laget e te ftohte.Regjimi i reshjeve per vitin 2004Ne pergjithesi ky vit karakterizohet nga nje sasi reshjesh me te larta se norma. (Vitrelativisht i laget). Ne pjesen veriore te vendit kane rene rreth 120‐130 % e normes sereshjeve, ne pjesen qendrore 110 % ndersa zona juglindore e vendit paraqitet e thate. Gjateketij viti ne kete zone ka rene vetem 80 ‐ 90 % e normes.Si perfundim mund te themi se viti 2004 ishte ne pergjithesi i laget (me perjashtimte zones juglindore), me nje shperndarje jo uniforme te tyre gjate vitit. Persa i perkettemperaturave mund te themi se edhe ato kane pasur nje shperndarje jo uniforme gjatevitit. Ne pergjithesi vera ka qene e nxehte me temperatura mbi mesataren shumevjeçare.125

30stacionetFani i VogelFani i MadhMatiGjolaIshemDunavecDevolliOsumiGjanicaSemaniVjosapranveravjeshtavera2520151050temperatura (ºC)pranvera vjeshta veraperiudha kohoreTemperaturat per vitin 20033530Temperatura (ºC)2520151050ekspedita e pare ekspedita e dyte ekspedita e trete ekspedita e katert ekspedita e peste ekspedita e gjashteBahcallek Milot Is hem Ndroq Rrogozhin U.vajgurore FierMbrostar Mifol U.Leklit MemaliajTemperaturat per vitin 20049vjeshta pranvera vera8.58pH7.576.5Fani i VogelFani i MadhMatiGjolaIshemstacionetDunavecDevolliOsumiGjanicaSemaniVjosapH i ujrave te lumenjve te Shqiperise vitit 2003126

108StacioniTopojanBahcallekFab. Ciment.NderfanBukmireMilotShoshajBrarRinasU. GjolesKamezIshemTeknikumIbeNdroqSallmoneLabinotPaperRrogozhinTuranLozhankozaraU.vajguroreFierMbrostarMifolÇarshoveU.LeklitU.DragotitMemaliajVodiceekspedita e pareekspedita e dyteekspedita e treteekspedita e katertekspedita e pesteekspedita e gjashte6420pHekspedita e pare ekspedita e dyte ekspedita e trete ekspedita e katert ekspedita e peste ekspedita e gjashtepH i ujrave te lumenjve te Shqiperise vitit 20041210stacionetFani i VogelMatiIshemDevolliGjanicaVjosavjeshtaverapranvera86420Oksigjeni i tretur (mg/l)vjeshta vera pranveraOksigjeni i tretur i ujrave te lumenjve te Shqiperise gjate Vitit 2003127

Oksigjeni itretur (mg/l)1614121086420ekspedita e pesteekspedita e treteekspedita e pareStacioniBahcallekBukmireBrarKamezIbeLabinotTuranU.vajguroreMifolU.Dragotitekspedita e pare ekspedita e dyte ekspedita e treteekspedita e katert ekspedita e peste ekspedita e gjashteOksigjeni i tretur i ujrave te lumenjve te Shqiperise gjate Vitit 200412.0010.00NKO (mg/l)8.006.004.002.000.00Fani i VogelFani i MadhMatiGjolapranvera vera vjeshtaIshemDunavecDevollistacionetOsumiGjanicaSemaniVjosaNevoja kimike per oksigjen e ujrave te lumenjve te Shqiperise vitit 2003128

NKO (mg/l)302520151050ekspedita e pesteekspedita e treteekspedita e pareekspedita e pare ekspedita e dyte ekspedita e treteekspedita e katert ekspedita e peste ekspedita e gjashteNKO e ujrave te lumenjve te Shqiperise vitit 2004200.00150.00100.0050.00NBO 5 (mg/l)vjeshtapranveraperiud..vjeshtaverapranveraFani iVogelveraMatiIshemstacionetDevolliGjanicaVjosa0.00NBO e ujrave te lumenjve te Shqiperise vitit 2003129

120100806040200ekspedit a e kat ertekspedit a e pareekspedita e pare ekspedita e dyte ekspedita e treteekspedita e katert ekspedita e gjashteNBO e ujrave te lumenjve te Shqiperise vitit 2004Dukshem eshte edhe niveli i NBO5 ne lumin e Gjanices dhe ne stacionin e Mbrostarit. Ipari eshte nen shkarkimet industriale te zones se naftes ku kemi luhatje nga 6.26 ne 39.5mg/l, kurse tek i dyti kemi nje nderhyrje te vazhdueshme ne shtratin e tij qe i jep ndryshimgjendjes se ujrave ne nivele qe luhaten nga 0.45 ne 4.5 mg/l.0.70000.60000.5000NO 2 (mg/l)0.40000.30000.20000.10000.0000Fani i VogelFani i MadhMatiGjolapranvera vera vjeshtaIshemDunavecDevolliOsumistacionetGjanicaSemaniVjosaPermbajtja e nitriteve e ujrave te lumenjve te Shqiperise vitit 2003130

20perqendrimi iNH4 (mg/l)15105ekspedita e katert0ekspedita e pareTopojanNderfanShoshajU. GjolesTeknikumSallmoneRrogozhinkozaraMbrostarU.LeklitVodiceekspedita e pare ekspedita e dyte ekspedita e treteekspedita e katert ekspedita e peste ekspedita e gjashtePermbajtja e nitriteve e ujrave te lumenjve te Shqiperise vitit 2004NO3 (mg/l)6.005.004.003.002.001.000.00Fani i VogelFani i MadhMatiGjolaIshempranvera vera vjeshtaDunavecDevolliOsumistacionetGjanicaSemaniVjosaPermbajtja e nitrateve ne ujrat e lumenjve te Shqiperise viti 20032.000periudhakohorevjeshtaverapranveraFani i VogelMatiIshemDevolliGjanicaVjosa1.5001.0000.5000.000P total (mg/l)pranvera vera vjeshtastacionetPermbajtja e fosforit total ne ujrat e lumenjve te Shqiperise viti 2003131

1.81.61.41.210.80.60.40.20ekspedit a e pest eekspedit a e t ret eekspedit a e pareekspedita e pare ekspedita e dyte ekspedita e treteekspedita e katert ekspedita e peste ekspedita e gjashtePermbajtja e fosforit total ne ujrat e lumenjve te Shqiperise viti 20048.0007.0006.000NH4 (mg/l)5.0004.0003.0002.0001.0000.000Fani i VogelFani i MadhMatiGjolaIshemDunavecpranvera vera vjeshtaDevolliOsumiGjanicaSemaniVjosastacionetPermajtja e amoniakut ne ujrate e lumenjve te Shqiperise viti 2003Lumejt me te ndotur ne Shqiperi vazhdojne te mbeten ai i Tiranes dhe i Gjanices. Kykonkluzion tashme eshte i njohur. Me ndalimin e veprimtarise se ndermarrjeve industrialevazhdon te permiresohet cilesia e ujrave te lumenjve Mat dhe Shkumbin. Ujrat e lumit teGjanices ndikojne ndjeshem ne rrjedhjen e poshtme te lumit Seman.Liqenet132

Permbajtja kimike e ujrave te liqeneve te Shkodres, Ohrit e Prespes dhe karakteristikatfiziko‐kimike te tyre percaktohen nga kushtet fiziko‐gjeografike ne te cilat ndodhen ketaliqene dhe nga aktiviteti njerezor qe zhvillohet ne pellgjet e tyre ujembledhes.Liqeni i Prespes, per shkak te thellesise me te vogel se ai i Ohrit, nuk peson nje stratifikimte forte gjate muajve te ndryshem te vitit. Thellesia e vogel tregon qe era mund te perziejeplotesisht ujrat cdo vit. Nga tetori ne mars ujrat e ketij liqeni perzihen vazhdimisht, ndersanga prilli ne gusht ujrat stratifikohen. Dhjetori eshte muaji me temperaturen me te ulet neliqenin e Prespes, ndersa gushti eshte muaji me temperature me te larte. Ne liqenin ePrespes gjate periudhes se stratifikimit perqendrimi i oksigjenit te tretur zvogelohet nemenyre dramatike. Ne vere permbajtja e oksigjenit mund te marre vlera afer zeros ne ujratprane fundit te liqenit.30.00temperatura (ºC)25.0020.0015.0010.005.000.000 m 10 m 15 mthellesiamars korrik shtator dhjetorEcuria e temperatures ne ujrat e liqenit te Prespes viti 200320,00Tem peratura (º C )15,0010,005,000,000m 10m 15mthellesia (m)ekspedita e pareekspedita e dyteekspedita e pareekspedita e dyteEcuria e temperatures ne ujrat e liqenit te Prespes 2004133

Oksigjeni i tretur (mg/l)14.0012.0010.008.006.004.002.000.000 m 10 m 15 mmars korrik shtator dhjetor thellesiaPermbajtja e O2 te tretur ne ujrat e liqenit te Prespes viti 2003O ksig jen i itretur (m g/l)1210864200m 10m 15mekspedita e dyteekspedita e parethe llesiaekspedita e pareekspedita e dytePermbajtja e O2 te tretur ne ujrat e liqenit te Prespes viti 2004P total (mg/l)0.0700.0600.0500.0400.0300.0200.0100.00010 m 15 mSeries1 Series2 Series3 Series4thellesiaPermbajtja e P total ne ujrat e liqenit te Prespes viti 2003134

thellesia0m10mekspedita e pare15mekspedita e dyte0,040,020P total(mg/l)ekspedita e pareekspedita e dytePermbajtja e P total ne ujrat e liqenit te Prespes viti 2004PO 4(mg/l)0.040.030.020.010marskorrikperiudhashtatordhjetor0 m10 m15 mthellesiaP totale viti 20030,2p e rq e n d rim i iPO 4 ( m g /l)0,150,10,0500m 10m 15m ekspeditae parethellesiaekspeditae dyteekspedita e pareekspedita e dyteP totale viti 2004135

thellesia0 mmarskorrikshtatordhjetorperiudha3.532.521 1.50 0.5transparenca(m)mars korrik shtator dhjetorParaqitja e transparences ne liqenin e Prespes viti 20030m0-1-20m-31 2Paraqitja e transparences ne liqenin e Prespes viti 20043503002502001501005000 m 10 m 15 mmars korrik shtator dhjetor thellesiaPercjellshmeria (ms/cm20ºC)Paraqitja e percjellshmerise se ujrave te liqenit te Prespes viti 2003136

p ercjellsh m eria elektrike( µ s/cm 20ºC)2902802702602502400m 10m 15mthellesiaekspedita e dyteekspedita e pareekspedita e pareekspedita e dyteParaqitja e percjellshmerise se ujrave te liqenit te Prespes viti 2004thellesia0 m15 mmars0.120.10.080.060.040.020korrik shtator dhjetorperiudhaNH 4(mg/l)mars korrik shtator dhjetorPermbajtja e NH4 ne ujrat e liqenit te Prespes gjate vitit 20030,06perqendrimii N H 4 (m g /l)0,040,0200m 10m 15mekspedita e dyteekspedita e parethellesiaekspedita e pareekspedita e dytePermbajtja e NH4 ne ujrat e liqenit tePrespes gjate vitit 2004137

NO 2(mg/l)0.04000.03500.03000.02500.02000.01500.01000.00500.00000 m 10 m 15 mmars korrik shtator dhjetorthellesiaPermbajtja e nitriteve ne ujrat e liqenit te Prespes gjate vitit 20030,008p erm bajt j a e NO 2 ( m g /l)0,0070,0060,0050,0040,0030,0020,00100m 10m 15mthellesiaekspedita e pare ekspedita e dytePermbajtja e nitriteve ne ujrat e liqenit te Prespes gjate vitit 20040.80NO 3(mg/l)0.600.400.200.00marskorrikperiudhashtatordhjetor0 m10 m15 m...Liqeni Shkodres138

Ne tabela jepen karakteristikat e liqenit te Shkodres. Thellesia me e madhe e ketij liqenieshte rreth 10m. Per shkak te perzierjes se vazhduar dhe te zhvillimit te fitoplanktonit,transparenca e tij eshte mjaft e ulet.0tejdukshmeria-1-2-3-4-5ekspedita e pareekspedita e dyteShiroke(0m)Bajze (0m )Zogaj(0m )thellesiaekspedita e pareekspedita e dyteEcuria e transparences ne ujrat e liqenit te Shkodres gjate vitit 200410Oksigjeni itretu r ( m g /l)86420ekspedita e dyteekspedita e pareShiroke(0m )Shiroke(5m )Bajze(0m)Bajze(5m)Zogaj(0m )Zogaj(5m )ekspedita e pareekspedita e dytePermbajtja e oksigjenit te tretur ne ujrat e liqenit te Shkodres gjate vitit 2004139

Temperatura (ºC)302520151050Shiroke(0m) Bajze(0m) Zogaj(0m)ekspedita e dyteekspedita e pareecuria e temperatures ne ujrat e liqenit te Shkodres gjate vitit 2004290percjellshmeriaelektrike(ms/cm 20ºC)280270260250240ekspedita e dyteekspedita e pareShiroke(0m)Shiroke(5m)Bajze(0m )Bajze(5m)Zogaj(0m )Zogaj(5m)thellesiaekspedita e pareekspedita e dyteEcuria e percjellshmerise elektrike ne ujrat e liqenit te Shkodres gjate vitit 2004140

Zogaj(5m)Zogaj(0m)Bajze(5m)Bajze(0m)Shiroke(5m)Shiroke(0m)0 0,01 0,02 0,03 0,04 0,05ekspedita e pareekspedita e dytepermbajtja e NH4 (mg/l)Permbajtja e amoniakut ne ujrat e liqenit te Shkodres gjate vitit 20040,003permbajtja e NO 2(mg/l)0,00250,0020,00150,0010,00050Shiroke(0m)Shiroke(5m)Bajze(0m)Bajze(5m)Zogaj(0m)Zogaj(5m)S1Series1Series2Permbajtja e nitriteve ne ujrat e liqenit te Shkodres gjate vitit 2004141

permbajtja ePO4 (mg/l)0,010,0080,0060,0040,0020ekspedita e dyteekspedita e pareShiroke(0m)Shiroke(5m)Bajze(0m )Bajze(5m )Zogaj(0m )Zogaj(5m )ekspedita e pareekspedita e dytePermbajtja e PO4 ne ujrat e Liqenit te Shkodres gjate vitit 20040,010,0080,0060,0040,0020Shiroke(0m)Shiroke(5m)Bajze(0m)Bajze(5m)Zogaj(0m)Zogaj(5m)S2S1Series1Series2Permbajtja e fosforit total ne ujrat e liqenit te Shkodres gjate vitit 2004Liqeni i OhritNe tabela jane paraqitur parametrat e monitoruar gjate vitit 2004 per liqenin e Ohrit. NeLiqenin e Ohrit, per shkak te thellesise se tij te madhe, vihet re fenomeni i shtresezimit. Kjogje duket qarte nga ndryshimet e temperatures nga shtresa ne shtrese , ku ne siperfaqekemi ndryshim te vlerave te saj ne lidhje me temperaturen e ajrit. Ky ndryshim eshte ishoqeruar edhe me ndryshimet e saj ne shtresat e meposhtme deri ne thellesine 50m. Mepas ajo mbetet e pandryshuar pavaresisht nga koha kur eshte kryer matja e tmperatures seujit.142

depth (m)0 5 10 15 20 250-20-40-60-80-100-120-140-160temperature (ºC)2,04 3,04 4,04 5,04 6,04 7,04 8,04Ecuria e temperatures ne ujrat e liqenit te Ohrit – 2004thellesia (m)0-2-4-6-8-10-12-141 2 3 4 5 6 7transparencymuajiTransparenca e ujrave te Liqenit te Ohrit – 2004143

oksigjeni i tretur (mg/l)504540353025201510500 -10 -20 -30 -40 -50 -75 -100 -125 -150thellesia (m)2,04 3,04 4,04 5,04 6,04 7,04 8,04Ecuria vjetore e permbajtjes se oksigjenit te tretur ne liqenin e Ohrit – 20040-20-40-75thellesia (m)-1252.04 3.04 4.04 5.04 6.04 7.04 8.04muaji0.0140.0120.010.0080.0060.0040.0020P total (mg/l)2.04 3.04 4.04 5.04 6.04 7.04 8.04Ecuria e fosforit total ne ujin e liqenit te Ohrit gjate vitit 2004144

0-20-40depth (m)-75-1252,043,044,045,046,04month7,048,040,0030,00250,0020,00150,0010,00050Nitriteconcentration (mg/l)2,04 3,04 4,04 5,04 6,04 7,04 8,04Ecuria e permbajtjes se nitriteve ne ujrat e liqenit te Ohrit – 2004Agjensia Amerikane e Ruajtjes se Mjedisit duke u mbeshtetur ne vlerat e transparencesdhe te perqindjes se ngopjes me oksigjen ka perdorur skemen e klasifikimit te nivelit trofikte liqeneve amerikane. Sipas kesaj skeme per parametrat e permendur liqeni i Ohritklasifikohet si eutrof, ndersa ai i Prespes si mezotrof drejt eutrofise.Liqenet e Ohrit, Prepes dhe Shkodres sipas Konventes se Helsinkit jane liqenenderkombetar dhe si te tille ata duhet te monitorohen ne vazhdimesi me programe teperbashketa ndermjet shteteve qe lagen prej tyre.Me poshte po parqesim nje tendence te disa parametrave te ndotjes se ujrave te lumenjvene ecurine e viteve 2001 deri 2004.25.0NKO (mg/l)20.015.010.05.00.0DriniMatiIshemIshemIshemErzenShkumbinSemanSemanSeman20042003200220012001 2002 2003 2004Permbajtja e Nevojes kimike per oksigjen ne lumenj 2001‐2004145

140,0120,0100,0NBO 5 (mg/l)80,060,040,020,00,0DriniMatiMatiMatiIshemIshemIshemIshemIshemIshemErzenShkumbinShkumbinShkumbinSemanSemanSemanSemanSemanVjosa2001 2002 2003 2004Permbajtja e Nevojes biologjike per oksigjen ne lumenj 2001‐2004Edhe per lumin e Gjanices mund te themi te njejten gjendje ku vlerat me te larta jane nevitin 2003 (35.23 mg/l O2) dhe ne vitin 2004 (14.74 mg/l O2) e ndersa ne vitet e meparshmeketo vlera jane shume me te vogla (8.2 –11.13mg/l O2).Nutrientet jane elemente shume te rendesishem ne vleresimin e cilesise se ujrave telumenjve. Si elemente ushqyes te mikroorganizmave ndotes eshte e rendesishme te njeihetpermbajtja e tyre ne keto ujra per te vleresuar gjendjen reale te tyre.Per te dhene nje pamje te tendences se elementeve (N, P) gjate viteve 2001 – 2004 poparaqesim ecurine shumevjecare te amoniakut NH4, nitriteve NO2 dhe te fosforit total.Amoniaku si gaz alkalin qe gjendet i tretur ne uje ka permbajtjen e tij ne ujrat e lumenjvesipas grafikut te figures 33. Sic shihet edhe nga figura pellgu i lumit Ishem ka vlerat melarta te ketij parametri ne vite te ndryshme ne krahasim me vlerat e lumenjve te tjere tevendit. Vlerat me te larta te ketij parametri i gjejme ne vitin 2003 (0.23 – 5.23 mg/l) dhe2004 (0.1 – 4.52 mg/l). Ky parameter nuk ka ndryshime te dukshme nga viti ne vit ne ketepellg, pasi edhe ne vitet 2001 e 2002 ai ka vlera relativisht te larta.146

6.00Permbajtja e NH4 (mg/l)5.004.003.002.001.000.00DriniMatiMatiMatiIshemIshemIshem2001 2002 2003 2004IshemIshemIshemErzenShkumbinShkumbinShkumbinSemanSemanSemanSemanSemanVjosaPermbajtja e amoniakut ne lumenj 2001‐2004Edhe dega e lumit Seman, Gjanica, ka vlera relativisht me te larta se lumenjte e tjere nevitin 2001 (1.67mg/l) dhe 2004 (1.5mg/l), ndersa ne vitet 2002 e 2003 keto vlera jane nenivele shume me te ulta (0.258 e 0.15 mg/l).1,801,60Permbajtja e NO2 (mg/l)1,401,201,000,800,600,400,200,00DriniMatiMatiMatiIshemIshemIshemIshemIshemIshemErzenShkumbinShkumbinShkumbinSemanSemanSemanSemanSemanVjosa2001 2002 2003 2004Permbajtja e nitriteve ne lumenj 2001‐2004147

3.002.50Permbajtja e P total (mg/l)2.001.501.000.500.00DriniMatiMatiMatiIshem2001 2002 2003 2004IshemIshemIshemIshemIshemErzenShkumbinShkumbinShkumbinSemanSemanSemanSemanSemanVjosaPerfundime dhe rekomandime. Permbajtja e fosforit total ne lumenj 2001 ‐ 2004Lumejt me te ndotur ne Shqiperi vazhdojne te mbeten ai i Ishmit dhe i Gjanices.Eshte e kuptueshme qe permiresimi i cilesise se ujrave te ketyre lumenjve lidhet memenjanimin e shkarkimeve urbane dhe industriale (hidrokarbure) ne keto ujra. Nemendojme qe monitorimi i cilesise se ujrave te ketyre lumenjve duhet te vazhdojene menyre te vazhdueshme.Materiali i grumbulluar gjate vitit 2004 gjate monitorimit te cilesise se ujrave telumenjve tregon qe me 29 vendkampionime dhe me frekuence 6 here ne vit eshte imjaftueshem per te paraqitur gjendjen reale e cilesise se ujrave te tyre.Materiali i grumbulluar gjate vitit 2004 gjate monitorimit te cilesise se ujrave teliqeneve tregon qe frekuncen dy here ne vit nuk mund te jape nje vleresim te saktete gjendjes se cilesise se ujrave te tyre.Liqeni i Prespes, sipas permbajtjes se oksigjenit dhe te P ndodhet tashme nenivelin e mezotrofise drejt eutrofise. Sistemi ekologjik i ketij sistemi kerkon njestudim te thelluar qe presupozon bashkepunimin ndermjet Shqiperise, Maqedonisedhe Greqise.148

Liqeni i Shkodres karakterizohet nga ujra qe kane prirje drejt proceseveeutrofikuese. Ketu mund te vecojme keto karakteristika: ujrat e tij jane realtivisht tengopura me oksigjen; vlerat e permbajtjes se fosforit rezultojne ne nivele te uletapor me nje rritje ne fund te liqenit; percjellshmeria elektrike e ujrave ka tendencerritjeje si pasoje e shkarkimeve te ndryshme ne liqen. Ky liqen duhet te studiohetduke pasur ne konsiderate kushtet fiziko‐gjeografike, morfometrike dhehidrodinamike qe ai ka. Sigurisht per realizimin e nje studimi te plote te tij kerkohetbashkepunimi me Malin e Zi.Ujrat e detitShtimi i popullsise ne zonen bregdetare e ka shtuar sasine e shkarkimeve dhe mundesine eshtimit te ndotjes bregdetare, gjithashtu ka rritur se tepermi perdorimin e zonave te rejaper larje, zona te cilat jane te pakontrolluara, zona qe me perpara nuk ishin konsideruar teshfrytezueshme. Kjo shton gjithashtu mundesine e ndikimit negativ mbi shendetin epopullates, sidomos ne ato zona ku ndotja nga shkakrkimet urbane direkt ose indirekteshte e madhe dhe e pakontrolluar.Interpretimi i rezultateve nga te dhenat e grumbulluara gjate monitorimit te kryer, eshtebere sipas rekomandimeve te ËHO/UNEP (Interim Criteria 1985).Monitorimi mikrobiologjik i ujrave bregdetare te larjes eshte kryer sipas skemes semonitorimit mikrobiologjik minimal, duke caktuar nje numer te konsiderueshemstacionesh kampionimi ku u percaktuan 3 mikroorganizma indikatore te ndotjesfekale; Total Coliforme, Faecal Coliforme, dhe Fekal Streptococcus. Megjithate mundte themi se stacionet e kampionimit per monitorimin e ujrave bregdetare te larjesmund te ishte edhe me i madh por per aresye te fondeve dhe mundesive tona jane marrene studim nje numer jo i madh stacionesh kampionimi.Deri tani ne vendin tone nuk ka asnje impiant pastrimi apo trajtimi te shkarkimeveurbane dhe te gjitha ujrat urbane ne vendin tone derdhen direkt ne det nepermjettubacioneve, kanaleve te hapur ose hidrovoreve, ose indirekt nepermjet ujrave telumenjve. Keto ujra permbajne nje sasi te madhe materiesh fekale ku ndodhen nje numer imadh mikroorganizmash patogene qe ndosin ujrat e detit.Rezultatet e analizave mikrobiologjike te perpunuara, per vitin 2003, per koliformetfekale dhe streptokokun fekal te shprehura ne dy vlera minimale FC‐50, FS‐50 dhemaksimale FC‐90, FS‐90 per 100 ml uje si dhe normat e rekomanduara nga ËHO/UNEP,paraqiten ne tabelen 3 si dhe ne grafiket 1, dhe 2 si me poshte:149

Grafiku 1Plazhi Durresit 20033000250020001500100050001 3 5 7 9 11 13 15FC50FC90FS50FS90Grafiku 2Plazhi Durresit 200330002000FC50FC901000013579111315FS50FS90Plazhi i Durresit ne stacionet e kampionimit 6, 7, 10, 13, dhe 14 (Apollonia, Hekurudha,M. Rendit, Benilva dhe H. Andi) paraqiten me cilesi mirkobiologjike te ujrave te larjesbrenda normave te rekomanduara per larje, sipas Organizates Boterore te Shendetesisedhe UNEP‐it.Ne stacionet e kampionimit 8 dhe 9 (hotel Adriatik 1 dhe Iliria) vlerat emikroorganizmave te ndotjes fekale jane ne kufijte e lejuara te rekomandimeve.150

Stacionet e kampionimit 11, 12 dhe 15 (B. R. Tirana, shkembi Kavajes dhe Vjena) kane njenga indekset mbi normat e rekomanduara por indeksin maksimal keshtu qe ndotja eshte ekonsiderueshme.Plazhi i KavajesPlazhi I Kavajes monitorohet qe nga plazhi I Golemit deri tek Mali I Robit. Eshte plazh menje pejsazh te mahnitshem me nje brez pylli pishe te bute ranor.Tabela Vlerat FC, FS 50 dhe FC,FS 90 per plazhin e Kavajes (ALB2)Vendi kampKavajeALB 2 FC 50 FC 90 FS 50 FS 90NormaFC50100 /100 mlNormaFC 901000/100 mlMajami (1) 16 180 480 80 180Restorant Vjena (2) 17 260 504 111 320Plazhi Golem (3) 18 128 1008 54 1120Vapori mbytur (4) 19 120 1186 42 1080Piceri Argjendi (5) 20 62 960 49 160P.Mak Albania (6) 21 86 1220 44 780Lok.Reshatit (7) 22 25 1130 46 840Bunkeri bardhe (8) 23 160 860 54 630Grafiku ..151

150010005000Plazhi Kavajes 20031 2 3 4 5 6 7 8FC 50FC 90FS 50FS 90Grafiku 4.Plazhi Kavajes 20031500100050001 2 3 4 5 6 7 8FC 50FC 90FS 50FS 90Plazhi i Velipojes152

Ne plazhin e Velipojes jane caktuar 4 stacione kampionimi ne pjesen me te populluar teketij plazhi. Ne kete plazh nuk ka shkarkime te ujrave urbane gjate gjithe pjeses seshfrytezueshme te ketij plazhi.GrafikuUJRAT NENTOKESOREUjrat nentokesore ne gjithe boten jane minerali me jetik per popullaten, jane objektshfrytezimi i vazhdushem me intensitet te larte rritje dhe rrisk te perhershem ndotje ngaveprimtarite natyrore e humane( njerzore).Pikerisht per keto arsye , kjo pasuri natyrore kombetare ne cdo vend monitorohet meprioritet dhe ka karakter te perhershem.E njejta gje eshte synuar te realizohet dhe ne vendin tone brenda mundesiveRegjimi i UN është shfaqja e proçesit të formimit të UN në kohë dhe në kufijtë e njëhapësire të caktuar. Ai përfaqëson në vetvete tërësinë e fenomeneve tek këto ujra. Aikarakterizohet nga ndryshimi në kohë dhe hapësirë i sasisë dhe cilësisë së UN dhePlazhi Velipojes 2003600400200FC 50FC 90FS 50FS 9001 2 3 4shprehet nëpërmjet tërësisë së treguesve të ndryshimeve sasiore e cilësore siç janë : niveli,temperatura, prurjet, pjerrësia hidraulike (gradienti), shpejtësia e rrjedhës dhe përbërjakimike. Shkurtimisht regjimi i UN është ndryshimi i tyre nën ndikimin e faktorëvenatyralë e artificialë.Monitorimi i ndotjes se UN gjate vitit 2004 eshte kryer ne 8 pellgje kryesore ujembajtese teakuiferit kuaternar: ‐Tirane, Fushe‐Kruje, Fushe‐Kuqe, Lezhe, Elbasan, Korce, Shkoder dheLushnje.Rezultatet e monitorimit të cilësisë së ujrave nëntokësore do t’i japim për çdo pellg që umonitorua duke i paraqitur rezultatet e te gjitha analizave te kryera gjate vitit 2004.153

2. Pellgu ujëmbajtës i Tiranës:‣ Monitorohet me 7 shpime në qytetin e Tiranës, Kombinat, Kamëz, Laknas.‣ Sasia e ujit që eshte shfrytezuarë rreth 860 ‐1100L/sek dhe përdoret për furniziminme ujë të pijshëm të qytetit të Tiranës, Vorës, Kamzës dhe qendrat e banuara nëperiferi si dhe uje teknologjik.‣ Ph i UN varion nga 6,96‐7,59, sipas normes se lejuar per uje te pijshem ky tregueseshte brenda normes (Ph=6,5‐8,5).‣ Bazuar ne rezultatet e analizave te kryera sipas fortesise uji i Pellgut Tirane eshteuje i forte (18‐30 grade gjermane).‣ Mineralizimi i përgjithshëm varion nga Mp = 479‐736 mg/l ne Tirane e Kombinat,në Mp = 752‐925 mg/l ne Laknas e Kamez. UN te pellgut Tirane jane Mp nen 1 g/l,jane ujra te embla.Perfundime :Ujrat nëntokësore të pellgut ujëmbajtës Tiranë janë ujra me veti kimiko‐fizike të mira, janëpërdorur e vazhdojnë të përdoren për furnizim me ujë të pijshëm të qytetit dhe fshatrave.Ne zonen e Kamzes UN nuk plotesojne normen e lejuar per uje te pijshem dhe nukduhet te perdoren per kete qellim vecanerisht shpimet familjare qe nuk behet klorinimi ityre.Pellgu i Fushe‐ Krujes:Monitorohet me 5 shpime ne Rinas, Ura e Gjoles, FusheKruje, Gramez, Thumane.‣ Ph i ujit luhatet ne vlerat 7.15‐7.9 jane brenda normes dhe jane alkaline te dobet.‣ Fortesia e pergjithshme eshte 16.1‐17.08 grade gjermanene Thumane ,jane me fortesimesatare dhe te forte ne Rinas‐ Ura e Gjoles( Fp=20‐22,5grade gjermane).‣ Mineralizimi i pergjithshem luhatet nga 510‐673mg/l , pra jane ujra te embla.Pellgu ujëmbajtës i Fushë‐Kuqes ( Laçit ) :Sasia e ujit që shfrytëzohet është 1250L/sek për furnizimin e qyteteve të Durrësit,Laçit, Milotit, Mamurrasit dhe rreth 15 fshatrave të zonës deri në Durrës. Është pellguujëmbajtës me shfrytëzim më intensiv në Shqipëri.Perfundime‣ Ndotja me NO2 , NH4 , Coli, Strept të shfaqura në disa analiza në Gurrez,Lac, Milotdhe Adriatik lidhet me mosrespektimin e zonave të rreptësisë dhe mbrojtjessanitare.‣ Ph i Un varion nga 7.2‐8.65,jane alkalin te dobet( 7‐9).154

‣ Fortësia e përgjithshme varion nga Fp=5.3‐7.586grade gjermane ne shpimin nr.81Adriatik e nr.177 (Patok), jane te bute.‣ Mineralizimi i përgjithshëm luhatet në kufijtë Mp=275.4‐999.4 mg/l.‣ UN të këtij pellgu janë dy tipe : UN të freskëta me tregues shumë të mirë fizikokimikëe bakteriale dhe UN me mineralizim pak te larte e te kripura të (zonajugperëndimore)4. Pellgu ujëmbajtës i Lezhës:Sasia e përgjithshme e ujit që shfrytëzohet është 590‐600 L/sek për furnizimin me ujë tëpijshëm të qytetit Lezhë dhe fshatrave përreth.Rezultatet e monitorimit‣ Ujra të me fortësi të vogël Fp = 1.26‐1.96 0 gj , uji shume i bute (Barbullonje,Kune,Hoteli i Gjuetise) .Ujra te bute ne Ishull‐Lezhe Fp=7,28 dhe uje iforte ne Rrile Fp=19,04‐19,88 grade gjermane.‣ Ph varion nga 7.5‐8.5, uji eshre alkalin i dobet.‣ Gjate vitit 2003 dhe 2004 nuk takohet permbajtje te komponenteve te pesticideve.‣ ‐Nuk kane nitrate e amonik. Nuk takohet prezence bakteriale coli e strpt.5. Pellgu ujëmbajtës i Elbasanit:‣ UN kanë veti fiziko‐kimike të mira, por rrezikohet të ndoten nga moszbatimi izonave të mbrojtjes sanitare.‣ Për zonën Vidhas rrezik i ndotjes mbeten shkarkimet industriale nga aktivizimi iish‐ industrise metalurgjike, Ferrokrom, uzina e celikut (Kurumi) ne te cilentakohen permbajtje te mikroelementeve.‣ Fortësia e përgjithshme varion nga 11.48‐29.96 0 gj.‣ Ph i uji varion ne vlerat 7.1‐8.2, eshte alkalin i dobet.‣ Nuk takohen pesticide. Ndotjet e shfaqura lidhen me mos zbatimin e rrezeve terreptesise dhe mbrojtjes sanitare rreth shpimeve.6. Pellgu ujëmbajtës i Korçës :‣ Sasia e përgjithshme e ujit që shfrytëzohet aktualisht është rreth 465‐500 L/sek,rezervat me te medha shfrytezohen ne Turan.‣ UN kanë veti fiziko‐kimike të mira, jane ujra te embla.‣ Ph i uji varion ne vlerat 7.2‐7.8, uji eshtei tipit alkalin i dobet. Nuk ka permbajtjepesticidesh.‣ Cfaqja e ndotjeve te NO2 jane lokale dhe lidhen me mosrespektimin e zonavesanitare.155

‣ Nuk detektohet permbajtje pesticidesh ne uje.6. Pellgu i Lushnjes :‣ Sasia e ujit qe shfrytezohet nga ky pellg eshte 590l/sek. Per furnizimin me uje tepijshem te qytetit te Lushnjes dhe fshatrave.‣ Ujrat nentokesore ne sektoret ku u monitoruan kane veti fiziko‐kimike te mira.‣ UN janë të tipit hidrokarbonat‐ magneziumi , alkaline, me fortesi mesatare deri teforta, me Mp

Ujrat UrbaneViti 2003Fenomenet shoqerore e natyrore qe veprojne ne cilesine e ujrave kane natyre te rastit qe inenshtrohen cikleve hidrologjike, klimatike, etj. Ne ndotjen e ujrave siperfaqesore u vu rendotje urbane te shkaktuara nga hedhja e mbeturinave te ngurta dhe efluenteve urban dherural te patrajtuara.Ndotja e lumenjeve shkaktohet dhe nga emisionet e lengta rurale te zonave te populluaraku kalojne ujrat siperfaqesore te cilat ushqehen me ane te perrenjeve qe korrespondojneme zona te pandotura qe jane marre nga ana jone si burime reference.Gjate kohes se studimit u vune re dhe pasoja te erozionit kimik ne akse te ndryshme ujoreqe nga burimi e grykederdhjet dhe gjate gjithe gjatesise se shtratit te lumit deri negrykederdhjen finale ne det.Alkaliniteti I ujrave siperfaqesore eshte ne nivelet 2 – 6 mgeq/l, qe I dedikohet elementeveesencial alkalin te ujit ( jone hidroksile dhe jone silikate) te burimeve ushqyese, ndersaalkaliniteti qe I dedikohet lendeve larese ( detergentet shtepiak) eshte I vogel si shkak Idiluimit te ujrave te zeza me ato te bardhe dhe veterrjedhjes ujore siperfaqesore.Turbulenca e larte e konstatuar nga prania e lendes organike ka bere te mundurshfaqjen e zonave “ anoksi” qe pengojne dukurine e vetepastrimit te lumenjeve.Amoniaku si element I ndotjes se fresket rezulton ne sasi te medha sidomos paskolektoreve shkarkues urbane e rurale.Nitritet si perberes intermediar I formave te azotit u konstatua ne te gjitha mostrate analizuara.Nitratet jane persistente ne ujrat pritese ne nivele te uleta, gje qe tregonmosperdorimin e plehrave me baze nitrate.NKO eshte e niveleve te larta, kjo i dedikohet shkarkimeve urbane dhe rurale. Kytregues njehsohet me oksidabilitetin, sepse ndotja eshte e karakterit urban dhe joindustrial.Nevoja biologjike per oksigjen rezultoi ne nivele minimale qe oshilojne nga zonate pandotura te marra si pika reference deri ne nivele maksimale nga grykderdhjet urbanedhe rurale.Duke u bazuar ne te dhenat e perftuara kimike po japim tabelen e meposhtme ku eshtebere klasifikimi sipas niveleve te ndotjes.Vendi I marrjes seNdotja e157

Qyteti1TiranaDurresElbasanLezheShkoderFierVloremostres (kodi)2T1‐ Ura BraritT2‐ Lumi Tiranes(komb.mishi)T3 – fab. TullaL1‐ lumiLanes(lanabregasL2‐ Teknikumiteknologj.L3‐ Kthesa YsberishE1‐ Lumi Erzen(Berzhit)E2‐ Lumi Erzen (uraBeshir)D1‐ HidrovoriD2‐ pas hidrovorit nedetD3‐ Kanali plepaD4‐ CurrilatEl1‐ L. Shkumbin nehyrjeEl2‐ ura TopciasEl3‐ ura PaperL1‐ hidrovoriL2‐ ura CenitL3‐ ne detL4‐ kenalla ShengjinK1‐ Kiri para ndotjesK2‐ Kiri pas ndotjesDr1‐ Drini para ndotjesDr2‐ Drini pas ndotjesF1‐ ura GjaniceF2‐ Lumi SemanF3‐ MujalliVl1‐ hidrovoriVl2‐ ne det pashidrovoritVl3‐ SkeleVl4‐ plazhi RikonstatuarNdotjeminimale3Po‐‐po‐‐po‐‐‐‐‐Po‐‐‐‐po‐Po‐po‐‐‐‐‐‐‐‐Ndotje emoderuar4‐‐‐‐‐‐‐po‐‐‐po‐‐po‐‐‐‐‐po‐po‐popo‐popopoNdotje maksimale5‐popo‐popo‐‐PoPoPo‐‐po‐PoPo‐po‐‐‐‐Po‐‐Po‐‐‐158

SarandeS1‐ RivieraS2‐ Lagjia koder‐‐‐‐PopoViti 04Nje nga burimet kryesore te ndotjes se ujrave natyrore jane shkarkimet e ujrave urbane, tecilat permbajne lende qe ulin permbajtjen e oksigjenit ne ujra, komponime te tretshme tefosforit dhe azotit, qe favorizojne proçesin e eutrofikimit, bakterie dhe viruse patogjene,metale te renda si dhe lende qe prishin pamjen e ujrave dhe u japin atyre ere te keqe.origjina e saj :• urbane : ujrat e perdorura te qendrave te banuara, ujrat e shirave, depozitimet eplehrave..• industriale : mbeturinat e lengeta dhe te ngurta qe vijne nga aktivitetet industriale• bujqesore : llojet e plehrave ( plehra kimike, fitosanitare..) pleherim me jashteqitjet ekafsheve, industria agro‐ushqimore ( thertoret )Lumenjte jane bere sot kolektore te te gjitha shkarkimeve urbane e industriale.Ne rajonetme dendesi te ulet te popullsise problemet e ndotjes se ujrave siperfaqesore nuk verehenper shkak te aftesise vetepastruese te ujrave. Por me rritjen e urbanizimit aftesiavetepastruese e ujrave nuk arrin te perballoje shkarkimet e ujrave urbane drejtperdrejt ( tepatrajtuara ) dhe si pasoje verehen ndikime te demshme ne bioten ujore, rreziku iinfenksioneve etj.NH4+ (mg/l)1510500.4Perqendrimi i NH 4 + sipas ekspeditave31.50.5E110140.50.40.152.80.6E29100.140.40.4560.7E3ekspeditat8110.70.519111.1E413120.80.4T1T2T3L1L2L3E1E2Tirana159

160Perqendrimi i NO 3 sipas ekspeditave0.81.2532.01.62.81.53.01.42.01.72.51.21.153.26.01.02.250.83.01.01.53.50.13.332.52.251.52.03.30.402468E1E2E3E4ekspeditatNO3 (mg/l)T1T2T3L1L2L3E1E2TiranaNKO sipas ekspeditave2.2440.641.849.950.129536.4113.1648422.883.4493.0491.7772.1147138100.874.61491476.95.25.67.25.769.80.883.36050100150200E1E2E3E4ekspeditatNKO (mg/l)T1T2T3L1L2L3E1E2TiranaNBO 5 sipas ekspeditave1.151.720.160.436.082411.6313.92619.2280.921.86.41.5544.834.858.87558.835.259.6952.522.283.361.973.920.521020406080100E1E2E3E4ekspeditatNBO5 (mg/l)T1T2T3L1L2L3E1E2Tirana

P-PO4 (mg/l)1.920.100.310.32 0.740.150.140.1420.071 0.4291.710.303 10.100.7140.1420.650.015 0.751.11.20.050.022.23 2.70.018 0.880.13 0.990.0180.170.015Perqendrimi i P total -PO4 sipas ekspeditave3.002.502.001.501.000.500.00E1E2E3ekspeditatE4T1T2T3L1L2L3E1E2TiranaNdryshimi i pH sipas ekspeditavevlerat e pH98.587.576.5E1E2E3E4T1T2T3L1L2L3E1E2ekspeditatTiranaAlkaliniteti sipas ekspeditavealkaliniteti (mg ek/l)6543210E1E2E3E4T1T2T3L1L2L3E1E2ekspeditatTirana161

Lenda pezull sipas ekspeditaveL.pezull (mg/l)25002000150010005000E1E2E3E4T1T2T3L1L2L3E1E2ekspeditatTiranaDERRËSI20Perqendrimi i NH 4 + sipas ekspeditave19NH4 + (mg/l)151057.25.23.61.41.2101.8103.591.7D1D2D3D4010.2E1E20.50.5E3E4ekspeditatDurresiPerqendrimi i NO3 sipas ekspeditave2.0NO3 (mg/l)1.51.00.50.150.60.51.00.251.50.250.50.30.625D1D2D3D40.00.10.10.050.050.050.05E1E2E3E4ekspeditatDurresi162

NKO sipas ekspeditave150NKO (mg/l)1005025.521.221.5215.66106.395.499.710.812114.0814.566165.213.7635.313.28D1D2D3D40E1E2E3E4ekspeditatDurresiNBO 5 sipas ekspeditaveNBO5 (mg/l)605040302010015.21212.88.85042.449.24.1640.83.92 24.42.762613.28214D1D2D3D4E1E2E3E4ekspeditatDurresiPerqendrimi i P total -PO4 sipas ekspeditaveP-PO4 (mg/l)65432101.110.9710.2420.3142.4300.4320.0720.7155.40.330.0720.841.90.270.0182.5D1D2D3D4E1E2E3E4ekspeditatDurresi163

Ndryshimi i pH sipas ekspeditavevlerat e pH8.587.576.5D1D2D3D4E1E2E3E4ekspeditatDurresiAlkaliniteti sipas ekspeditavealkaliniteti (mg ek/l)1086420D1D2D3D4E1E2E3E4ekspeditatDurresiLenda pezull sipas ekspeditave800L.pezull (mg/l)600400200D1D2D3D40E1E2E3E4ekspeditatDurresiFIERI164

4Perqendrimi i NH 4 + sipas ekspeditave3.4NH4 + (mg/l)3211.20.30.40.80.50.50.51.61.7F1F2F30E10.1E20.1E3E4ekspeditatFierPerqendrimi i NO 3 sipas ekspeditave8.07.5NO3 (mg/l)6.04.02.03.2533.02.752.751.251.51.82.23.0F1F2F30.0E1E2E3E4ekspeditatFierNKO sipas ekspeditave8076NKO (mg/l)60402032.685.765.8431.222.46.124712.8214.484.48F1F2F30E1E2E3E4ekspeditatFier165

NBO 5 sipas ekspeditave50NBO5 (mg/l)40302010016.71.121.2616.812.32.840205.61633F1F2F3E1E2E3E4ekspeditatFierPerqendrimi i P total -PO4 sipas ekspeditaveP-PO4 (mg/l)0.350.30.250.20.150.10.0500.170.1420.1420.0920.1640.0940.280.250.020.150.30.18F1F2F3E1E2E3E4ekspeditatFierNdryshimi i pH sipas ekspeditavevlerat e pH8.587.576.5F1F2F3E1E2E3E4ekspeditatFier166

Alkaliniteti sipas ekspeditavealkaliniteti (mg ek/l)6543210F1F2F3E1E2E3E4ekspeditatFierLenda pezull sipas ekspeditaveL.pezull (mg/l)7006005004003002001000F1F2F3E1E2E3E4ekspeditatFierLEZHANH4 + (mg/l)121086420Perqendrimi i NH 4 + sipas ekspeditave0.19E10.20.50.710E20.20.435E3ekspeditat0.62.526E42.40.1Le1Le2Le3Le4Lezha167

Perqendrimi i NO 3 sipas ekspeditave43.7NO3 (mg/l)32100.50.330.30.550.450.350.2750.4753120.051.52.50.05Le1Le2Le3Le4E1E2E3E4ekspeditatLezhaNKO sipas ekspeditave150NKO (mg/l)1005038.423.515.362255.313.213.214.512022.5185252.89.610.4 29.6Le1Le2Le3Le40E1E2E3E4ekspeditatLezhaNBO 5 sipas ekspeditaveNBO5 (mg/l)12010080604020017.69.44.88.855.313.213.214.596181084442.582.38Le1Le2Le3Le4E1E2E3E4ekspeditatLezha168

Perqendrimi i P total -PO4 sipas ekspeditave2P-PO4 (mg/l)1.510.501.590.1640.13 0.391.530.190.090.31.230.620.0520.0150.90.210.370.015Le1Le2Le3Le4E1E2E3E4ekspeditatLezhaNdryshimi i pH sipas ekspeditavevlerat e Ph8.508.007.507.006.50Le1Le2Le3Le4E1E2E3E4ekspeditatLezhaAlkaliniteti sipas ekspeditavealkaliniteti (mg ek/l)543210Le1Le2Le3Le4E1E2E3E4ekspeditatLezha169

Lenda pezull sipas ekspeditave250L.pezull (mg/l)20015010050Le1Le2Le3Le40E1E2E3E4ekspeditatLezhaSHKODËRNH4 + (mg/l)0.60.50.40.30.20.10Perqendrimi i NH 4 + sipas ekspeditave0.050.050.050.05E10.5E20.440.48E3ekspeditat0.10.10.20.4E40.240.3K1K2D1D2ShkodraNKO sipas ekspeditave4NKO (mg/l)3212.480.721.521.520.81.681.842.242.761.762.241.922.88K1K2D1D20E1E2E3E4ekspeditatShkodra170

NBO 5 sipas ekspeditave21.65NBO5 (mg/l)1.510.51.40.71.081.20.50.91.11.340.70.890.761K1K2D1D20E1E2E3E4ekspeditatShkodraPerqendrimi i P total -PO4 sipas ekspeditave0.50.43P-PO4 (mg/l)0.40.30.20.100.0250.0460.0460.0460.0730.0730.0730.380.0150.020.0150.015K1K2D1D2E1E2E3E4ekspeditatShkodraNdryshimi i pH sipas ekspeditavevlerat e Ph8.508.007.507.006.506.005.50K1K2D1D2E1E2E3E4ekspeditatShkodra171

Alkaliniteti sipas ekspeditaveAlkaliniteti (mg ek/l)32.521.510.50K1K2D1D2E1E2E3E4ekspeditatShkodraLenda pezull sipas ekspeditave20L.pezull (mg/l)15105K1K2D1D20E1E2E3E4ekspeditatShkodraELBASANPerqendrimi i NH 4 + sipas ekspeditave1.51.4NH4+ (mg/l)10.50.60.50.70.120.10.080.90.80.60.640.74El1EL2EL30E1E2E3E4ekspeditat172

Perqendrimi i NO3 sipas ekspeditaveNO3 (mg/l)65432102.753.03.251.51.7525.54.51.23.23.53.7EL1EL2EL3E1E2E3E4ekspeditatElbasanNKO sipas ekspeditave8.00NKO (mg/l)6.004.002.002.043.686.01.603.441.922.243.042.882.42.241.44EL1EL2EL30.00E1E2E3E4ekspeditatElbasanNBO 5 sipas ekspeditaveNBO5 (mg/l)2.521.510.52.00.922.041.720.440.81.34 1.821.72211EL1EL2EL30E1E2E3E4ekspeditatElbasanPerqendrimi i P total -PO4 sipas ekspeditave0.250.23P-PO4 (mg/l)0.20.150.10.0500.0870.170.05720.07180.0860.0350.0170.0100.0150.0150.015EL1EL2EL3E1E2E3E4ekspeditatElbasan173

Ndryshimi i pH sipas ekspeditavevlerat e pH8.48.287.87.67.47.27EL1EL2EL3E1E2E3E4ekspeditatElbasanAlkaliniteti sipas ekspeditavealkaliniteti (mg ek/l)43210EL1EL2EL3E1E2E3E4ekspeditatElbasanLenda pezull sipas ekspeditaveL.pezull (mg/l)1400120010008006004002000EL1EL2EL3E1E2E3E4ekspeditatElbasanVLORA174

Perqendrimi i NH 4 + sipas ekspeditave87.47NH4 + (mg/l)64220.33.80.46.20.50.50.56.20.50.50.5V1V2V3V400.10.2E1E2E3E4ekspeditatVloraPerqendrimi i NO 3 sipas ekspeditave0.50.450.450.450.42NO3 (mg/l)0.40.30.20.10.350.40.350.40.30.150.20.150.360.040.040.04V1V2V3V40E1E2E3E4ekspeditatVloraNKO sipas ekspeditave80NKO (mg/l)60402032.519.222.815.3656.813.28 3214.72643641.231.222.414.881614.64V1V2V3V40E1E2E3E4ekspeditatVlora175

NBO 5 sipas ekspeditave4037.6NBO5 (mg/l)302010014.46.81.25.228.45.22.042.43.22.82.615141V1V2V3V4E1E2E3E4ekspeditatVloraPerqendrimi i P total -PO4 sipas ekspeditaveP-PO4 (mg/l)10.80.60.40.200.7150.60.0720.0720.730.660.0920.0920.820.130.0170.030.70.0150.1090.015V1V2V3V4E1E2E3E4ekspeditatVloraNdryshimi i pH sipas ekspeditavevlerat e pH8.587.576.5V1V2V3V4E1E2E3E4ekspeditatVlora176

Alkaliniteti sipas ekspeditavealkaliniteti (mg ek/l)76543210V1V2V3V4E1E2E3E4ekspeditatVloraLenda pezull sipas ekspeditave1000L.pezull (mg/l)800600400200V1V2V3V40E1E2E3E4ekspeditatVloraSARANDANH4 + (mg/l)0.070.060.050.040.030.020.010Perqendrimi i NH 4 + sipas ekspeditave0.046E10.040.040.043E20.06E3ekspeditat0.050.05E40.048S1S2Saranda177

Perqendrimi i NO 3 sipas ekspeditave0.4NO3 (mg/l)0.30.20.10.20.150.170.150.150.30.250.1S1S20E1E2E3E4ekspeditatSarandaNKO sipas ekspeditaveNKO (mg/l)201510514.7213.0415.3616.8717.215.5715.8414.56S1S20E1E2E3E4ekspeditatSarandaNBO 5 sipas ekspeditave2.5NBO5 (mg/l)21.510.51.921.680.51221.061S1S20E1E2E3E4ekspeditatSaranda178

Perqendrimi i P total -PO4 sipas ekspeditave0.080.072P-PO4 (mg/l)0.060.040.020.0450.0150.010.0150.0300.0150.015S1S20E1E2E3E4ekspeditatSarandaNdryshimi i pH sipas ekspeditave8.4vlerat e pH8.287.87.6S1S27.4E1E2E3E4ekspeditatSarandaAlkaliniteti sipas ekspeditavealkaliniteti (mg ek/l32.521.510.50S1S2E1E2E3E4ekspeditatSaranda179

Lenda pezull sipas ekspeditaveL.pezull (mg/l20015010050S1S20E1E2E3E4ekspeditatSarandaDuke krahasuar rezultatet mesatare te analizave te mara gjate monitorimt mekarakteristikat e klasifikimit te cilesise se lumenjve sipas UNECE cilesia e ujrave temonitoruara pasqyrohet ne tabelen e meposhtme :Emertimi Kodi Ptotal mg/l NO3 NBO5 mg/l NKO mg/l NH4 mg/lmg/lT1 IV I I I IILumi i Tiranes T2 V(tejkalon) I III V IVT3 V(tejkalon I III IV IVL1 IV I I II IIILumi i Lanes L2 V I V(tejkalon) V(tejkalon) VL3 V(tejkalon) I V(tejkalon) V(tejkalon) V(tejkalon)Lumi Erzen E 1 V I II II IIIE 2 IV I I II IIL.Gjanice F 1 V(tejkalon) I V V IIIL.Seman F 2 V(tejkalon) I IV III IIISeman+Gjanice F 3 V(tejkalon) I II II IIIMujalliLumi Kir K 1 III I I I IIK 2 IV I I I IILumi Drin D 1 V I I I IID 2 V I I I IILumi Shkumbin El 1 III I I I IIIKrastaLumi Shkumbin El 2 IV I I II IIITopliasLumi Shkumbin El 3 IV I I II IIIUra PaperL. Drin (Lezhe ) Le3 V I III III III180

Nga tabela duket se :• Te gjitha ujrat siperfaqesore te monitoruara jane te cilesise se I persa i perketpermbajtjes se nitrateve.• Te gjitha ujrat siperfaqesore te monitoruara jane te cilesise se III e lart persa i perketpermbajtjes se fosforit.• Ndersa persa i perket treguesave te NKO, NBO5 dhe NH4 jane :o te cilesise I – III, segmentet lumore para hyrjes ne qytet, si Lanabregasi (lumi Lanes ) dhe Ura e Brarit (lumi Tiranes) si dhe ne stacionet e lumenjveKir, Drin, Shkumbin, Erzen dhe zona ujore ne Mujallio te cilesise se III ujrat e lumit Drin (Lezhe ) para derdhjes ne det.o te cilesise III – IV ujrat e lumit Seman ( ura Mbrostar )o te cilesise se V dhe me te larte, stacionet e monitoruara te lumit te Lanes,Gjanices dhe Tiranes.Me poshte jepen paraqitja grafike e vlerave mesatare te tregueseve fiziko‐kimike temonitoruar per te gjithe stacionet.NKO sipas stacioneve140.00120.00112.22117.85NKO (mg/l)100.0080.0060.0040.0020.000.002.1835.5027.394.596.234.951.092.3640.221.842.2519.917.312.563.103.06T1T2T3L1L2L3E1E2K1K2D1D2F1F2F3EL1EL2EL3D1D2D3D4Le1Le2Le3Le4V1V2V3V4S1S279.5036.1115.0452.9220.9362.9014.2429.53 43.9320.84 28.0018.9815.7815.01MesatarjaStacionet181

NBO 5 sipas stacioneve70.0060.0053.3562.15NBO5 (mg/l)50.0040.0030.0020.0010.0018.1714.282.673.531.850.631.151.021.2422.389.113.171.181.891.3933.0017.905.4324.1011.8844.555.356.5023.854.052.512.801.371.42Mesatarja0.000.87T1T2T3L1L2L3E1E2K1K2D1D2F1F2F3EL1EL2EL3D1D2D3D4Le1Le2Le3Le4V1V2V3V4S1S2StacionetNH 4 + sipas stacioneve14.00NH4+ (mg/l)12.0010.008.006.004.005.505.3310.0011.7511.552.657.503.906.70Mesatarja2.000.000.480.730.540.430.250.230.210.23 1.480.630.680.560.660.580.851.450.850.881.700.430.330.050.05T1T2T3L1L2L3E1E2K1K2D1D2F1F2F3EL1EL2EL3D1D2D3D4Le1Le2Le3Le4V1V2V3V4S1S2Stacionet182

NO 3 sipas stacioneve4.003.503.383.303.443.36NO3 (mg/l)3.002.502.001.501.000.500.00T11.76 2.211.902.891.762.332.231.540.53 0.771.421.34T2T3L1L2L3E1E2K1K2D1D2F1F2F3EL1EL2EL3D12.562.16Stacionet1.270.411.850.09 0.78 0.24 0.860.280.370.260.260.270.190.18D2D3D4Le1Le2Le3Le4V1V2V3V4S1S2MesatarjaP total -PO 4 sipas stacioneve3.002.712.50Ptotal (mg/l)2.001.501.000.500.00T10.080.610.620.101.442.010.130.070.04T2T3L1L2L3E1E2K10.03 0.140.130.170.130.20K2D1D2F1F20.050.070.09Stacionet0.500.101.090.301.31F3EL1EL2EL3D1D2D3D4Le1Le20.160.180.740.350.070.050.030.03Le3Le4V1V2V3V4S1S2Mesatarja183

pH sipas stacioneveVlerat e pH8.408.208.007.807.607.407.207.006.807.877.87T1T2T3L17.77 7.837.517.507.89 8.027.747.757.60L2L3E1E2K1K2D17.37D2F17.618.017.937.978.008.13F2F3EL1EL2EL3D1D2Stacionet7.67 7.747.97D3D47.747.77 7.837.967.737.67Le1Le2Le3Le4V1V2V38.008.05 8.15V4S1S27.937.90MesatarjaAlkaliniteti sipas stacioneveAlkaliniteti (mg ek/l)7.006.005.004.003.002.001.003.54 4.134.14 4.614.674.854.143.101.55 2.051.911.904.843.383.532.81 3.053.196.413.483.245.713.543.732.752.545.863.653.152.832.412.40Mesatarja0.00T1T2T3L1L2L3E1E2K1K2D1D2F1D3D4F2F3EL1EL2EL3D1D2StacionetLe1Le2Le3Le4V1V2V3V4S1S2184

Lenda pezull sipas stacioneve600.00500.00515.37L.pezull (mg/l)400.00300.00200.00100.000.0042.50 75.3047.1040.70 107.9092.60230.968.209.408.409.70110.45362.70258.30135.50T1T2T3L1L2L3E1E2K1K2D1D2F1F2F3EL1EL2EL3D1D2D3D4Le1Le2Le3Le4V1V2V3V4S1S2101.25332.00269.65250.95278.55186.3813.60 45.20109.0579.1518.60105.90372.40202.5043.2026.20MesatarjaStacionetNga rezultatet e monitorimit te shkarkimeve te ujrave urbane ne ujrat siperfaqesorerezulton :6. Shkarkimi i mbetjeve te lengeta urbane, pa asnje lloj trajtimi paraprak, ne lumenje det, eshte burimi kryesor qe shkakton ndotjen e ujrave siperfaqesore, pasi atopermbajne lende qe ulin cilesine kimike e biologjike te ujrave.7. Zonat ujore qe korespondojne me pjesen e lumenjve para se te futen ne zonat ebanuara, kane karakteristikat e ujrave natyrore.8. Te gjitha ujrat siperfaqesore te monitoruara, sipas klasifikimit te KomisionitEkonomik te Kombevete Bashkuara per Europen ( UNECE ) :• Jane te cilesise se pare persa i perket permbajtjes se nitrateve• Rezultojne me permbajtje fosfori dhe klasifikohen te cilesise se III e lartePersa i perket permbajtjes se NKO, NBO5 dhe NH4• Ujrat e lumenjve Kir dhe Drin jane te pastert dhe te cilesise me temire,cilesia e I‐II• Ujrat e lumenjve Shkumbin, Erzen,zona ujore Mujalli ( bashkimi iSemanit me Gjanicen ), si dhe zonat ujore Lanabregas (L.Lanes ) dhe Urae Brarit (L.Tiranes ) jane te cilesise se kenaqeshme, cilesia e I‐ III• Ujrat e lumit Drin (Lezhe) klasifikohen te cilesise se III185

• Ujrat e lumit Seman (Ura Mbrostar) jane te cilesise se IV• Te cilesise se V dhe me te larte, stacionet e monitoruara te lumit te Lanes,Gjanices dhe Tiranes.9. Gjendja paraqitet problematike ne ujrat e lumit te Lanes dhe lumit te Tiranes passhkarkimit te kolektoreve dhe ujrat e lumit te Gjanices, pasi rezultojne me vleratme te larta te ndotjes organike e baktereologjike.Lumi i Lanes, Gjanices dhe lumi i Tiranes klasifikohen ne lumenjte me tendotur.10. Ndotje te theksuar kemi dhe ne zonat bregdetare pas shkarkimit te hidrovorevene qytetet Durres dhe Vlore.Ujrat e detit ne zonen e Porto Romanos rezultojneme nivel te larte ndotje.186

Perqendrimi i NO 3 sipas ekspeditaveNO3 (mg/l)32.521.510.500.7 1.4 1.820.80.9250.92.82.30.10.130.150.16K1K2D1D2E1E2E3E4ekspeditatShkodra.187

Mbetjet dhe administrimi i tyre 2003‐20041.Te pergjithshme2. Mbetjet urbane2.1 Te dhena sasiorembetjet urbane sipas bashkive dhe qarqevembetjet inerte2.2 Cikli aktual dhe problemet ne administrimin e mbetjeve2.3 Gjendja ne vendepozitime3. Mbetjet industriale dhe mbetjet e rrezikshme4. Kuadri ligjor per mbetjet5. Projekte dhe iniciativa1.Te pergjithshmeShoqeria e sotme shqiptare po perballet me transformimet e medha ekonomike, te cilatjane shoqeruar me rritjen e konsumit prej popullsise se te mirave materiale dhe perrrjedhoje edhe me rritjen e sasise se mbetjeve te gjeneruara prej ketij konsumi. Gjithashtune kete te fundit faktor ndikues kane qene, dhe vazhdojne te jene, ritmet e larta te rritjes sepopullsise dhe migrimet e shumta te saj per ne qytetet me te zhvilluara.Eshte rritur sasia e mbetjeve prej ambalazheve, nderkohe qe ndertimet e shumta dheprishjet e mjaft te tjerave kane sjelle ne rritjen e volumit te mbetjeve inerte.Sasi te konsiderueshme te mbetjeve, shpesh edhe te rrezikshme, jane trasheguar ngaindustria e te kaluares nderkohe, qe mjaft biznese private kane filluar te lulezojne, dukegjeneruar mbetje te shumta dhe te shumellojshme.Administrimi i mbetjeve eshte nje problem i madh jo vetem per ne, por ne te gjithe globin,si pasoje e disproporcionit qe ekziston ndermjet rritjes se vazhdueshme te sasive tembetjeve te gjeneruara nga aktivitetet jetesore dhe industriale dhe veshtiresive neadministrimin e drejte te tyre.Per me teper, administrimi i mbetjeve perben nje sfide te madhe per shoqerine shqiptare ecila gjate keyre viteve eshte perballur me:• mangesi te medha ne kuadrin ligjor persa i perket administrimit te mbetjeve,• struktura jo efikase ne grumbullimin dhe largimin e tyre;188

• te dhena sasiore dhe cilesore jo te plota te cilat nuk mbulojne gjithe territorin evendit dhe vecanerisht zonat rurale;• mungesa e tradites ne fushen e trajtimit dhe asgjesimit te mbetjeve;• mungesa e burimeve financiare dhe teknike;• ndergjegjesimi i pamjaftueshem i publikut.Ne keto kushte vendi po perballet me nje pejsazh te pakendshem jo vetem neper qytete,fshatra dhe rruge, por edhe me nje situate te renduar mjedisore ne fushat e depozitimitte mbetjeve urbane.Por nderkohe kane filluar te vihen re permiresime ne disa hallka te administrimit te sipsh permiresime ne sistemin e grumbullimit dhe largimit te mbetjeve ne bashki, nderkoheqe ne komuna dhe zonat rurale niveli i ketij sherbimi eshte i ulet.Gjithashtu nje sere aktivitetesh ricikluese kane filluar te lulezojne, por per shkak te moskryerjes se ndarjes se mbetjeve sipas fraksioneve qe ne burim, ato punojne kryesisht membetje te importuara dhe shume pak perdorin mbetje te gjeneruara ne vend.2. Mbetjet e urbane dhe mbetjet inerte2.1 Te dhena sasioreSipas te dhenave te raportuara nga Ministria e Rregullimit te Territorit dhe Turizmitprane Ministrise se Mjedisit ne zbatim te detyrimit qe percakton VKM nr. 103 date “Permonitorimin e mjedisit ne RSH”, verehet se gjenerimi i mbetjeve gjate vitit 2003 ka qene571 218 ton mbetje urbane dhe 698 841 ton mbetje inerte dhe gjate vitit 2004 ka qene 622400 ton mbetje urbane dhe 591 000 ton mbetje inerte.Te dhena me te detajuara per gjenerimin e mbetjeve urbane dhe inerte per cdo bashki dheqark paraqiten ne Tabelen 1 dhe Tabelen 2. Informacionet jane mbledhur nga bashkite dhekeshillat e qarqeve, te cilet raportojne ne fund te vitit Drejtorine e Mbetjeve Urbane neMinistrine e Rregullimit te Territorit dhe Turizmit. Duhet theksuar se raportimet ngakomunat, pothuaj mungojne fare.Nr.Tabela 1: Gjenerimi i mbetjeve urbane dhe inerte gjate vitit 2003Mbetjet e MbetjetPOPULLSIA gjeneruara urbane teBASHKIAton/banor/ gjeneruara/vit tonMbetjetinerte tegjeneruaraton1 BERAT 45000 0.255 11475 14402 URA VAGURORE 9300 0.219 2036.7 3503 KUÇOVE 19000 0.255 4845 1400189

4 ÇOROVODE 6900 0.219 1511.1 555 POLIÇAN 6800 0.219 1489.2 8006 QARKU BERAT 194000 0.182 35308 47007 PESHKOPI 14500 0.219 3175.5 4508 BURREL 12200 0.219 2671.8 80009 KLOS 10500 0.219 2299.5 76010 BULQIZE 10500 0.219 2299.5 250011 QARKU DIBER 192000 0.128 24576 1171012 DURRES 100000 0.328 32800 5300013 MANEZ 7600 0.219 1664.4 8514 SUKTH 13500 0.219 2956.5 4715 SHIJAK 8200 0.219 1795.8 130016 KRUJE 13200 0.219 2890.8 50017 FUSHE KRUJE 19000 0.219 4161 5018 QARKU DURRES 250000 0.219 54750 5498219 ELBASAN 90000 0.255 22950 300020 CERRIK 9500 0.219 2080.5 500021 BELSH 12500 0.219 2737.5 14022 GRAMSH 10500 0.219 2299.5 160023 PEQIN 7300 0.219 1598.7 35024 LIBRAZHD 7200 0.219 1576.8 100025 PRRENJAS 6700 0.219 1467.3 21026 Q ELBASAN 370000 0.146 54020 1130027 FIER 60000 0.292 17520 520028 PATOS 22500 0.255 5737.5 326029 ROSKOVEC 6000 0.219 1314 400030 LUSHNJE 40000 0.255 10200 420031 DIVJAKE 11000 0.219 2409 250032 BALLSH 9500 0.219 2080.5 60033 QARKU FIER 385000 0.164 63140 1976034 GJIROKASTER 21000 0.255 5355 1200035 LIBOHOVE 2350 0.219 514.65 236 TEPELENE 6700 0.219 1467.3 32037 MEMALIAJ 4800 0.219 1051.2 47038 PERMET 7800 0.219 1708.2 41039 KELCYRE 3500 0.219 766.5 34540 Q.GJIROKASTER 115000 0.146 16790 1354741 KORÇE 55500 0.292 16206 420042 MALIQ 5700 0.255 1453.5 28043 ERSEKE 5600 0.219 1226.4 92044 LESKOVIK 2000 0.219 438 1650190

45 POGRADEC 24000 0.328 7872 2977046 BILISHT 6800 0.255 1734 17047 QARKU KORÇE 270000 0.182 49140 3699048 KUKES 17300 0.255 4411.5 320049 KRUME 6400 0.219 1401.6 210050 BAJRAM CURRI 6600 0.219 1445.4 450051 QARKU KUKES 112000 0.128 14336 980052 LEZHE 15000 0.255 3825 290053 RRESHEN 11500 0.219 2518.5 420054 RUBIK 7000 0.182 1274 4755 LAÇ 20000 0.219 4380 135056 MAMURRAS 18000 0.182 3276 13057 QARKU LEZHE 160000 0.146 23360 862758 SHKODER 84000 0.292 24528 960059 VAU DEJES 9500 0.219 2080.5 42060 PUKE 4600 0.182 837.2 061 FUSHE ARREZ 4200 0.182 764.4 8062 KOPLIK 3200 0.219 700.8 56063 Q. SHKODER 258000 0.146 37668 1066064 TIRANE 350000 0.328 114800 29600065 KAMEZ 45000 0.219 9855 530066 VORE 13000 0.219 2847 500067 KAVAJE 25000 0.219 5475 48068 RROGOZHINE 7200 0.219 1576.8 110069 QARKU TIRANE 602000 0.255 153510 35000070 VLORE 78000 0.328 25584 15400071 HIMARE 3300 0.328 1082.4 230072 ORIKUM 6400 0.292 1868.8 120073 SELENICE 4000 0.219 1868.8 1574 SARANDE 15500 0.41 6355 900075 DELVINE 6500 0.219 1423.5 17076 KONISPOL 2250 0.182 409.5 8077 QARKU VLORE 194000 0.23 44620 166765TOTALI 3 102 000 0.18346 571 218 698 841Burimi: Ministria e Rregullimit te Territorit dhe Turizmit , 2003Ne menyre te permbledhur, vetem per 12 qarqet gjenerimi i mbetjeve jepet me poshte neFiguren 1:191

Figura 1: Gjenerimi i mbetjeve sipas qarqeve per vitin 20030.30.250.20.150.10.050Gjenerimi i mbetjeve sipas qarqeve pervitin 2003 (ton/banor/vit)QarkuBERATDIBERDURRESELBASANFIERGJIROKASTKORÇEKUKESLEZHESHKODERTIRANEVLORETOTALISic verehet sasia me e madhe e mbetjeve te gjeneruara per banor eshte me e madhe neQarkun e Tiranes e pasuar nga qarku i Durresit, Vlores dhe Elbasanit.Tabela 2: Gjenerimi i mbetjeve urbane dhe inerte gjate vitit 2004Nr. BASHKIA POPULLSIAMbetjet egjeneruaraton/banor//vitMbetjeturbane tegjeneruaratonMbetjetinerte tegjeneruaraton192

1 BERAT 49000 0.255 12495 35000URA2 VAJGURORE 9500 0.219 2080.5 3203 KUÇOVE 20500 0.255 5227.5 7504 ÇOROVODE 6900 0.219 1511.1 605 POLIÇAN 6800 0.219 1489.2 3506 QARKU BERAT 196000 0.183 36000 410007 PESHKOPI 14500 0.219 3175.5 10008 BURREL 12300 0.219 2693.7 11009 KLOS 10500 0.219 2299.5 65010 BULQIZE 10600 0.219 2321.4 320011 QARKU DIBER 192000 0.13 25000 650012 DURRES 110000 0.328 36080 2700013 MANZE 7800 0.219 1708.2 25014 SUKTH 13800 0.219 3022.2 32015 SHIJAK 8500 0.219 1861.5 34016 KRUJE 13300 0.219 2912.7 80017 FUSHE KRUJE 20500 0.219 4489.5 85018 QARKU DURRES 275000 0.225 62000 4500019 ELBASAN 93000 0.255 23715 350020 CERRIK 9500 0.219 2080.5 190021 BELSH 12500 0.219 2737.5 54022 GRAMSH 10500 0.219 2299.5 120023 PEQIN 7400 0.219 1620.6 200024 LIBRAZHD 7300 0.219 1598.7 65025 PRRENJAS 8700 0.219 1905.3 1000QARKU26 ELBASAN 385000 0.142 55000 2580027 FIER 70000 0.292 20440 800028 PATOS 23000 0.255 5865 58029 ROSKOVEC 6200 0.219 1357.8 200030 LUSHJNJE 43000 0.255 10965 120031 DIVJAKE 11200 0.255 2856 68032 BALLSH 9800 0.219 2146.2 150033 QARKU FIER 395000 0.172 68000 3500034 GJIROKASTER 22000 0.255 5610 2200035 LIBOHOVE 2400 0.219 525.6 32036 TEPELENE 6800 0.219 1489.2 88037 MEMALIAJ 4900 0.219 1073.1 2038 PERMET 7800 0.219 1708.2 130039 KELCYRE 3500 0.219 766.5 90193

40 Q.GJIROKASTER 122000 0.147 18000 3200041 KORÇE 57000 0.292 16644 300042 MALIQ 5700 0.255 1453.5 56043 ERSEKE 5600 0.219 1226.4 290044 LESKOVIK 2100 0.219 459.9 37045 POGRADEC 25500 0.328 8364 3600046 BILISHT 6900 0.255 1759.5 320047 QARKU KORÇE 280000 0.177 49500 5700048 KUKES 17500 0.219 3832.5 130049 KRUME 6450 0.219 1412.5 90050 BAJRAM CURRI 6800 0.219 1489.2 87051 QARKU KUKES 115000 0.126 14500 860052 LEZHE 16500 0.255 4207.5 250053 RRESHEN 11700 0.219 2562.3 25054 RUBIK 7100 0.182 1292.2 13055 LAÇ 20500 0.219 4489.5 54056 MAMURRAS 18300 0.219 4007.7 32057 QARKU LEZHE 168000 0.158 26500 870058 SHKODER 90500 0.255 23077.5 1140059 VAU DEJES 9700 0.182 1765.4 150060 PUKE 4700 0.182 855.4 13061 FUSHE ARREZ 4200 0.182 764.4 20062 KOPLIK 3250 0.219 711.75 80063 Q. SHKODER 265000 0.157 41500 1950064 TIRANE 395000 0.328 129560 11610065 KAMEZ 47000 0.219 10293 280066 VORE 14500 0.219 3175.5 80067 KAVAJE 25000 0.219 5475 35068 RROGOZHINE 7300 0.219 1598.7 40069 QARKU TIRANE 628000 0.278 175000 13400070 VLORE 81000 0.328 26568 5400071 HIMARE 3400 0.328 1115.2 400072 ORIKUM 6500 0.292 1898 360073 SELENICE 4100 0.219 897.9 170074 SARANDE 17500 0.41 7175 11200075 DELVINE 6600 0.219 1445.4 220076 KONISPOL 2300 0.182 418.6 40077 QARKU VLORE 210000 0.245 51400 177900TOTALI 3 231 000 0.1926 622 400 591 000Burimi: Ministria e Rregullimit te Territorit dhe Turizmit , 2004194

Figura 2: Gjenerimi i mbetjeve sipas qarqeve per vitin 2004Gjenerimi i mbetjeve sipas qarqeve per vitin2004 (ton/banor/vit)0.30.250.20.150.10.050QarkuBERATDIBERDURRESELBASANFIERGJIROKASTERKORÇEKUKESLEZHESHKODERTIRANEVLORETOTALI.Figura 3 : Sasa e mbetjeve te gjeneruara ne vitet 2003 dhe 2004Sasia e mbetjeve (ton/banor/vit)0.1940.1920.190.1880.1860.1840.1820.180.1780.183460.1926viti 2003 viti 2004sasia e mbetjeve-ton/banor/vitVihet re eshte nje rritje e sasive te mbetjeve te gjeneruara nga 0.18346 ton/banor//vit nevitin 2003 ne 0.1926 ton/banor//vit, ne vitin 2004.Figura 4: Gjenerimi i mbetjeve urbane dhe inerte ne vitet 2003 dhe 2004195

Krahasimi i gjenerimit te imbetjeve urbane dhe inertesasia e gjeneruar (ton)8000007000006000005000004000003000002000001000000571812698841622400 591000Sasia vjetore mb.urbanetonSasia vjetore mb inerte-tonviti 2003viti 2004Ne grafikun e mesiperm, Figura 4, verehet rritje e sasive te mbetjeve urbane dhe zvogelimte sasive te mbetjeve inerte si pasoje e ndertimeve dhe shkaterrimeve te objekteve tendryshme. Kjo deshmon per rritjen e konsumit te popullsise dhe per pasoje sasi me temedha te mbetjeve urbane te gjeneruara, ndersa sektori i ndertimeve gjate vitit 2004 kapesuar nje ulje ne krahasim me vitin 2003.Nderkohe, eshte fakt qe vetem 80‐90% e mbetjeve urbane te gjeneruara shkon nevenddepozitime dhe pjesa tjeter hidhet pa kriter duke krijuar depozitime ilegale.2.2 Cikli aktual dhe problemet ne administrimin e mbetjeve urbaneMbetjet urbane gjenerohen nga burime shtepiake, administrata shteterore me te gjithastrukturat e saj, sektoret e ndertimit, prodhimit e sherbimet e ndryshme.Mbetjet e gjeneruara grumbullohen pa asnje ndarje paraprake te tyre, ndersa problemirendohet sa kohe qe bashke me to grumbullohen edhe mbetje te tjera qe perdoren ne jetene perditshme, por qe mund te rezultojne te rrezikshme (p.sh. baterite, bojerat, detergjente,solventet, vajrat e perdorura, etj.).Pergjithesisht ne bashkite funksionon nje drejtori e puneve publike dhe sherbimeve, e cilambulon problemet e pastrimit te mbetjeve urbane, ujesjellesit, gjelberimit, varrezave, etj.Ne pergjthesi ne te eshte nje specialist ose supervizor per mbetjet dhe pastrimin, i cilimbikqyr punen e firmes pastruese apo te ndermarrjes se pastrimit.Pastrimi behet nga kompani pastrimi private (qe zgjidhen nga bashkia me tender) osendermarrje pastrimi publike ne varesi te bashkise (shteterore). Raste te kesaj te fundit kaDurresi, Lushnja, Fieri etjNdërsa zonat rurale ende nuk mbulohen me asnje lloj sherbimi per grumbullimin apotransportin e mbetjeve. Ne komuna pergjithesisht funksionon sektori i sherbimeve (1‐2vete), por per mbetjet nuk ka ndonje specifike. Mungon plotesisht infrastruktura dhendergjegjesimi.196

Largimi i mbetjeve te gjeneruara behet neper pikat e grumbullimit bashkiak apo komunalme hedhje te drejtperdrejte ose nepermjet qesesh plastike te posacme ose jo, por gjithsesipa asnje ndarje te mbetjeve sipas llojit apo perberjes.Transporti i mbetjeve ne vendepozitimet e mbetjeve (fushat) nga pikat e grumbullimit tembetjeve nuk ka frekuencen dhe cilesine e deshiruar, per pasoje koha e qendrimit tembetjeve ne keto pika lejon fermentimin e tyre e per rrjedhoje keqesimin e cilesise urbanedhe rritjen e rrezikut per shendetin e qytetareve. Problemi perkeqesohet ne periudhen everes.Sa i takon perzgjedhjes dhe caktimit zyrtar te vendepozitimeve te mbetjeve urbane,shumica e vendepozitimeve nuk plotesojne kriteret mjedisore qe synojne drejt kufizimitmaksimal te mundshem te shperhapjes se ndotjes dhe shkalle minimale te ekspozimit tepopullates ndaj kesaj ndotjeje.Taksat ne pjesen me te madhe jane te vogla rreth 300 lek/vit/familje por kjo nuk siguronmbulimin e pastrimit (kosha, makineri etj). Por ka edhe bashki qe kane bere rritjengraduale te takses se pastrimit (Pogradeci,Tirana, etj)2.3 Gjendja ne venddepozitimeMbetjet e ngurta urbane depozitohen ne vende jo plotesisht te kontrolluara dhe ne jo pakraste ne vendepozitime ilegale, per te cilat nuk ka inventar;Vendepozitimi i Sharres ne Tirane per shkak te ndotjes qe krijon eshte klasifikuar si njeprej zonave te nxehta mjedisore ku praktikisht shkojne te gjitha llojet e mbetjeve te ngurtate qytetit, industrise, sherbimit shendetesor, etj.;Problemi kryesor mjedisor i venddepozitimeve te mbetjeve urbane jane zjarret te cilatperbejne nje burim te fuqishem te ndotjes se ajrit. Zjarret jane te qellimshem, ne pjesen mete madhe per te lehtesuar procesin e marrjes se kanaceve te aluminit nga nje numerbanoresh rome qe jetojne me kete aktivitet, ose per shkak te fenomenit te vetedjegies ngamungesa e kryerjes se procesit te perpunimit te mbetjeve me mjetet e duhura (traktor);Gjithashtu, per shkak te mosplotesimit te kushteve mjedisore ne ndertimin evendepozitimeve, prej tyre ka filtrime te ujerave te perkolatit ne ujera nentokesore.Aksesi ne venddepozitime eshte i larte si per femijet, njerezit ne pergjithesi apo bagetite,duke rritur keshtu ne menyre artificiale shkallen e ekspozimit te drejtperdrejte te rrezikutne shendet;Ne vendepozitime ka mungesa te theksuara per mjete te nevojshme dhe fuqi punetore siedhe fonde te pamjaftueshme per menaxhimin e mbetjeve te ngurta urbane; Neglizhenca endermarrjeve te sherbimit apo e organeve qe i kane ne varesi eshte e larte;Nuk ka facilitete per vecimin, ndarjen, perpunimin apo riciklimin e mbetjeve, meperjashtim te nje pjese te shisheve te qelqit, letres, kartonit, mbeturinave te skrapit dhekanaçeve te aluminit te cilat ne sasira te vogla grumbullohen per t’u ricikluar.197

Peisazhi ne vendepozitime eshte tej mase i perkeqesuar dhe nuk behet asnje kujdes pergjelberimin e segmenteve te perfunduar te tyre.2.4. Administrimi i mbetjeve urbane ne Bashkine e TiranesTirana duke qene jo vetem kryeqyteti i Shqiperise, por edhe bashkia me numrin me temadh te banoreve, dhe nen trysnine e madhe te ndertimeve, po perballet gjithnje e meshume me sfiden e nje administrimi sa me te mire te mbetjeve urbane, e cila ndikondrejtperdrejt ne cilesine e mjedisit, pejsazhin dhe dhe cilesine e jetes se banoreve te saj.Pastrimi ne qytetin e Tiranes kryhet nga:o Dy firma private te kontraktuara nga bashkia: ne zonen lindore firma “Bruci shpk”dhe ne zonen perendimore firma “Eco‐Acqua shpk” ;o Pjeset periferike pastrohen nga Ndermarja e Kuartallave ne varesi te bashkise;o Gjithashtu ekzistojnë edhe disa firma të vogla pastrimi që kryejnë shërbimin epastrimit me kontrata private në spitale apo hotele luksoze si dhe Ndërmarrja eTrajtimit Studentor e cila pastron Qytetin Studenti.o Si edhe Ndermarrja e Perpunimit te Plehut e cila administron venddepozitimin eSharres.Sipas te dhenave te grumbulluara nga Drejtoria e Pastrimit ne Bashkine e Tiranes, sasia embetjeve te gjeneruara ne total dhe mbetjeve inerte nga sektori i ndertimit, gjate vitit 2004,paraqitet ne tabelen dhe grafikun e meposhtem.Tabela 3 Gjenerimi i mbetjeve sipas muajve ne Tirane, gjate vitit 2003 dhe 2004MUAJI Viti 2003 Viti 2004Dhera Mbetjene totalDhera Mbetjene totalJanar 1300 16277 1000 27920Shkurt 1800 15970 1300 26974Mars 1700 15528 1250 26130Prill 1850 17173 1200 26669Maj 2200 16631 1150 28583Qershor 2500 18528 1000 28304Korrik 4000 21481 1140 16726Gusht 6000 24564 6000 23386Shtator 9000 29333 7851 25070Tetor 11000 31763 3500 20821Nentor 12500 33942 2000 19389Dhjetor 1600 31920 8684 25316SHUMA 55450 273110 36075 295288198

Burimi: Bashkia e Tiranes, Drejtoria e PastrimitFigura Gjenerimi i mbetjeve sipas muajve ne Tirane, gjate vitit 2003sasia e mbetjeve te gjeneruara sipas muajve gjate 2003400003500030000sasia (ton)2500020000150001000050000DheraSHUMAJanarShkurtMarsPrillMajQershorKorrikGushtShtatorTetorNëntorDhjetormuajtBurimi: Bashkia e TiranesFigura 5: Gjenerimi i mbetjeve sipas muajve ne Tirane, gjate vitit 2004199

sasia e mbetjeve te gjeneruara sipas muajve gjate 2004sasia (ton)35000300002500020000150001000050000DheraSHUMAJanarMarsMajKorrikShtatorNentorMuajtBurimi: Bashkia e TiranesÇështje të identifikuara të cilat ndikojnë në keq administrimin e mbeturinave urbane nëTiranë:o Funksionimi jo i mire i tregjeve (te ligjshëm ose jo), te cilet ndotin ne menyrë tevazhdueshme rrugët dhe sheshet publike pranë tyre duke depozituar ne mënyrë tëpaligjshme mbeturinat në konteinerët publike apo në rrugë;o Dëmtimi dhe vjedhja e vazhdueshme e konteinerëve;o Rritja artificiale e volumit te mbeturinave ne konteinere si pasoje e hedhjes sepakontrolluar dhe të parregullt të mbeturinave nga subjekte tregtare;o Hedhja pa kriter e mbeturinave inerte, skeletike etj.o Mungesa e hapësirave për kryerjen e pastrimit në rrugët me parking të përhershëm;o Hedhja pa kriter e mbeturinave urbane;o Lëvizje arbitrare dhe vështirësi në vendosjen e kontenierëve të parashikuar, përarsye të zvogëlimit të hapësirave urbane dhe kundërshtimit nga banorët;o Infrastruktura e dëmtuar apo e pasistemuar e zonave të reja periferike;o Mungesa e një rregulloreje për administrimin dhe trajtimin e mbeturinave të ngurtanë kuadër lokal.Për eleminimin e këtyre faktorëve negativ, Bashkia Tiranë ka hartuar një Strategji Lokaleveprimi për menaxhimin e mbetjeve urbane per periudhen 2004‐2006. Disa nga aktivitetetkryesore të planifikuara përmenden si më poshtë vijon:o Hartimi i një rregullore bashkiake për grumbullimin, largimin dhe administrimin embeturinave urbane;o Disiplinimi i funksionimit të tregjeve për sa i përket hedhjes së mbeturinaveurbane. Kjo nënkupton monitorimin e proçesit të largimit të mbeturinave në tregjete ligjshëm, eliminimin e tregjeve të paligjshëm si dhe marrjen e masaveadministrative për ndotësit e ambjentit.200

o Disiplinimi i hedhjes së mbeturinave inerte (me orare dhe plane veprimi tëpërcaktura. Kjo nënkupton kryerjen e shërbimit të pastrimit në pika të caktuara përmateriale si, inerte, shtëpiake apo skeletike me orare dhe ditë të caktuara sipaslagjeve.o Vlerësimi i të gjitha lejeve të shfrytëzimit të pallateve të reja për percaktimin edetyrueshëm të vendit të kazanëve. Kjo nënkupton miratimin e vendit dhe numrittë konteinerëve për çdo pallat të ri që ndërtohet.o Analizë tregu mbi infrastrukturën ricikluese. Me ndihmën e disa shoqataveambjentale që kanë operuar në këtë fushë do të realizojmë mbledhjen e të dhenavelidhur me subjektet e interesuara për materialet e reciklueshme si, letër, plastikë,qelq dhe alumin si dhe ofertat për lëndët e përmendura. Të dhënat e marra do tëpërmblidhen në një studim.Janë hartuar edhe një sërë projektesh me qëllim ndërgjegjësimin e publikut në lidhje memirëadministrimin e mbeturinave:o Projekti i zonës pilot për administrimin e mbeturinave „Rimodelimi i pikave tëdepozitimit të mbeturinave“ synon te eliminoje hedhjen pa kriter të mbeturinaveurbane si dhe duke normalizuar anën vizive të numrit të madh të kontenierëve tëvendosur në rrugët e qytetit.o Projekt “Riciklimi dhe administrimi në reduktimin e mbetjeve”. Projekti do tëpromovojë proçesin e ndarjes dhe reciklimit të mbeturinave në komunitet. Do tëzhvillohen fushata ndërgjegjësuese në shkolla, me subjektet tregtare dhekomunitetin. Do të shpërndahet sistemi i kontenierëve për të krijuar kushtet endarjes dhe reciklimit të mbeturinave. Do të aplikohet një model i ri i koshit rrugornë zonën ku do të shtrihet projekti. Do të realizohet mbledhja e diferencuar embeturinave duke përfshirë edhe komunitetin rom, si pjesë aktive dhe përfituese eprojektit.o Ndarja e mbeturinave urbane nga hotelet, lokalet, restorantet si dhe ngainstitucionet kryesore shtetërore. Do të promovohet e njëjta ide e disiplinimit tëkëtyre subjekteve nëpërmjet orareve dhe mënyrave të depozitimit.o Projekti mbi “Disiplinimi i hedhjes së pakontrolluar dhe voluminoze tëmbeturinave tregtare”. Ky projekt, ne disa rruget tregetare te dhe ka për qëllimdisiplinimin, ndërgjegjësimin e subjekteve tregtare që paraqesin ngarkesa nëdepozitimin dhe hedhjen pa kriter të mbeturinave tregtare si dhe zbatimin ekuadrit ligjor që rregullon këtë fushë.3. Mbetjet industriale dhe mbetjet e rrezikshmeAktualisht industria shqiptare karakterizohet nga mbyllja e nje sere ndermarjesh te medhate se kaluares te cilat kryesisht perfaqesojne nje situate shume te renduar mjedisore dhejane cilesuar si hot–spote mjedisore nga studimi i UNEP‐it ne vitin 2001.201

Ne keto zona pervec problemeve te tjera mjedisore jane te depozituara dhe te ruajtura nekushte krejtesisht te papershtatshe mjedisore sasi te medha mbetjesh dhe kimikatesh teskaduara, duke rrezikuar ndjeshem mjedisin dhe banoret perreth. Informacione te plotarreth hot‐spoteve dhe problemeve mjedisore ne to jane prezantuar ne botimet paraardhesete Raportit te Gjendjes se Mjedisit.Nje pjese e konsiderueshme e kimikateve dhe substancave te rrezikshme, shumica e tecilave me origjine nga ndermarjet dhe uzinat qe tani e kane nderprere (apo e kanereduktuar) aktivitetin e tyre eshte transportuar ne ambjentet e magazinave ne Elbasan.Kjo eshte vetem nje zgjidhje e perkohshme, por gjithesesi mundeson ruajtjen e tyre nekushte me te mbyllura, shmang shperndarjen e tyre vend e pa vend duke minimizuarkontaktin me njerezit dhe rrezikun qe ato mbartin.Por nderkohe mbetje te tjera te rrezikshme dhe kimikate jane akoma te paizoluara dhegjenden ne ambjente industriale te braktisura.Ne kuader te projektit “Studimi i fizibilitetit dhe dizenjimi i landfillit te mbetjeve terrezikshme ne Shqiperi” u krye nje studimi ne hot spotet eshte realizuar nje inventar tembetjeve te rrezikshme bazuar ne informacionin e disponueshem te periudhes Tetor 2004‐Janar 2005 dhe ne nje survejim te porositur per mbetjet ne qytetet Fier, Berat, dhe Kucove.Projekti ka kryer gjithashtu edhe studimin ne vend te hot‐spoteve te Patos‐Marinzes,Porto‐ Romanos, Elbasanit, Lacit, Rubikut dhe Fierit. Duhet shenuar qe shume pakinformacion eksiston tashme.Informacioni i permbledhur jepet me poshte:Burimi i MRrPropabilitetikete sasii lartet/vitDurres/Porto Romanotoke e kontaminuar vetem meCrmbetje squfuri 1600Uzina e Azotikut Fierper tepaturmbetjeshi ulett/vit10000Komente , vleresimellum pas precipitimit 160 nese nuk transportohen neItalibaltra te tjera 3271 ndoshta mund teperqendrohet me tejunazat rashinuese, te1949kontaminuarambetje asbesti 280202

dhera te kontaminuara 1000 5000 jo te percaktuara mesaktesi te madheUzina e PVC ne Vloredhera te kontaminuara mezhive (Hg)Kompleksi Metalurgjik,Elbasan0 0 me propabel eshteinkapsulimi ne vendskorje nga derdhja e celikut 3000 ndoshta nuk jane MRrdhera te kontaminuara me Cr,NiMetalurgjia e bakrit ne Rubik0 10000 vetem ato me ndotje telartepluhur furnalte 4000 ndoshta nuk jane MRrSkorje (sterile) nga shkrirja ebakritdhera shume te kontaminuarame baker ( Cu)20000 me propabel eshteinkapsulimi ne vend2000 10000 jo te percaktuara mesaktesi te madheUzina e Bakrit e SuperfosfatitLacpluhur furnalte 10000 klasifikimi mbetet per t’ukonfirmuarkatalizator vanadi 1500 pas neutralizimitflorsilikat natriumi 30 shume korrozivedhera shume te kontaminuara 3000 10000 sasite jane te panjohurame baker ( Cu)Uzina e Baterive, BeratLlum nga shkrirja e plumbit100 2000 sasite jane te panjohura(Pb)dhera te kontaminuara me1000 5000 sasite jane te panjohuraplumb (Pb)Rafineria e Naftes, KucoveLlumra acide, me permbajtje telarte squfuri10000 Rreziku i shkarkimeve tenaftesTOTALI 23860 89030Per te eliminuar rrezikun, e rendesishme eshte:• te shmanget afersia e banoreve dhe e kafsheve nga keto zona industriale tebraktisura ,• te vendosen tabela paralajmeruese per rrezikun,• te rrethohen dhe te ndalohet hyrja,• te behet nje vleresim sa me i shpejte i ndikimit ne mjedis dhe shendetNderkohe duhet te gjenden zgjidhje per asgjesimin e tyre ne menyre te sigurte.203

Gjithashtu gjate ketyre viteve te fundit vihet re edhe ngritja e ndermarrjeve te vogla dhete mesme private si pasoje e privatizimit te shume ish‐ndermarjeve shteterore si edheiniciativa te tjera private. Keto aktivitete jane te fokusuar kryesisht ne sektoret emeposhtem te industrise:• industria e metalurgjise te hekurit dhe tye ferrokromit ne te cilen operojnekompanite Kurum dhe Darfo ne ish uzuinat e kombinatit metalurgjik ne Elbasan;• industria ushqimore te perpunimit te produkteve te qumeshtit, mishit, pijevealkolike dhe jo‐alkolike;• industria tekstile kryesisht ne prodhimin e konfeksioneve;• industria e perpunimit te lekures dhe prodhimit te konfeksioneve te lekures• industria e gomes (kryesisht ne riveshjen e gomave te perdorura);• industria e plastikes dhe kryesisht ne prodhimit te artikujve te ndryshem nepermjetriciklimit te mbetjeve plastike;• industria e prodhimit te detergjenteve.Per sa i perket i aktiviteteve private industriale, fatkeqesisht nuk ka te dhena per sasite embetjeve te ngurta qe ato gjenerojne. Por eshte e sigurt qe shumica e tyre perfundojne nevenddepozitimet se bashku me mbetjet e tjera urbane, pa ndonje ndarje apo trajtimparaprak. Kete problem e veshtireson edhe mungesa e landfille‐ve per mbetjet errezikshme.Nga ana tjeter teknologjite e vena ne funksionim ne shumicen e rasteve nuk janebashkekohore dhe nuk bejne asnje lloj trajtimi te ujrave dhe mbetjeve te tjera teknologjikeduke demtuar rende mjedisin.Nderkohe me kerkese te Ministrise se Mjedisit, eshte kryer nje inventar analitik ngaMinistria e Industrise dhe Energjitikes per sasite e kimikateve te depozituara dhe mbetjetteknologjike per cdo dege te industrise. Inventari permban kimikatet e rrezikshme qetashme jane te grumbulluara dhe nenn ruajtje ne depon e ish N.F.I. Minierave ne Elbasan,por nuk jane perfshire mbetjet e industrise se naftes ne Patos‐Marinze. Nderkohe janeperfshire ne inventar edhe mbetjet e industrise minerare dhe fabrikave te pasurimit, tecilat jane te depozituara ne dampa te abandonuara.Tabela 3: Mbetjet sipas degeve te industriseNr Deget e industrise Gjendje Gjenerimivjetor (ton)Parashikimi igjenerimit per 15vitet e ardhshme(ton)I Industria minerare 63 406 484 120 000 1 800 000Te rrezikshme 12 001 461 120 000 1 800 000Jo te rrezikshme 51 405 023 ‐ ‐II Industria metalurgjike 10 007 4 044 164 058Te ngurta 9 732 4 044 164 058Te lengeta 275 ‐ ‐204

II Industria mekanike 10 25 375IV Industria e6 200 681 396 10 353 444hidrokarbureveTe ngurta 2 385 498 7 370Te lengeta 3 815 680 898 10 346 074V Industria e drurit ‐ 2 586 36 529VI Industria tekstile 225.5 ‐ ‐Te rrezikshme 184.8 ‐ ‐Jo te rrezikshme 40.7 ‐ ‐VII Industria e gomeplastike40 1 15Te rrezikshme 14.9 0.7 10.5Jo te rrezikshme 25.1 0.3 4.5VIII Industria lekure‐kepuca 184.4 88 1 320Industria energjitikeIX Industria kimike 43.8kimikateTotali 63 423 195 808 141 12 355 741Te ngurta 63 419 380 127 243 2 009 667Te lengeta 3 815 680 898 10 346 074Burimi: Ministria e Industrise dhe EnergjitikesNe keto kushte eshte e rendesishme qe ne vend, te promovohen dhe te implementohenmetodat e prodhimit te paster (Cleaner Production), si nje mjet per te reduktuargjenerimin e mbetjeve qe ne burim, trajtimin e ujrave teknologjike para shkarkimeve nemjedis dhe kursimin e lendeve te para. Eshte e nevojshme propogandimi dhendergjegjesimi i biznesmeneve per te perdorur teknologji dashamirese per mjedisin.Per kete duhet te krijohet Qendra per Prodhimin e Paster i cili do te pervetesoje dhe do tepromovoje eksperiencen pozitive te vendeve ne tranzicion.Nje tregues pozitiv eshte ngritja e disa ndermarrjeve ne industrite ricikluese te plastikespor ato punojn ekryesisht me lende te importuar per shkak te pamundesise se sigurimit teplastikes mbetje ne tregun vendas gje qe ekerkon nje ndarje te ketij fraksioni te mbetjeveqe ne burimet e gjenerimit.Po keshtu disa aktivitete qe kryejne riveshjen e gomave te perdorura i importojne ketogoma, per shkak te cilesise me te mire te gomave te perdorura te importuara. Nderkohegomat e dala jashte perdorimit ne vend shkojne ne venddepozitimet e mbetjeve urbaneose per djegje ne kaldajat e fabrikave te cimentos.205

Problemet kryesore ne menaxhimin e mbetjeve:Dujke patur parasysh situaten e menaxhimit te mbetjeve urbane dhe industriale nemenyre te permbledhur do te klasifikonim si probleme kryesore:• Paqartesi ne kompetenca midis institucioneve qendrore dhe vendore ne drejtimhorizontal dhe vertikal.• Paqartesi ne rolin e Ministrise se Mjedisit nga institucionet e tjera (rendomidentifikohet me institucionin qe duhet te beje pastrimet, etj). Nevojitet teqartesohen kompetencat e Ministrise se Mjedisit, Ministrise se Puneve Publike dheorganeve vendore qe administrojne mbetjet.• Mungesa e bashkepunimit midis institucioneve dhe ministrive te linjes per thithjene informacioneve te tyre per mbetjet (nuk raportohet periodikisht per gjendjen emjedisit).• Mungesa e akteve nenligjore qe plotesojne kornizen ligjore ne fushen eadministrimit te mbetjeve.• Mungesa e nje Plani Kombetar per Administrimin e Mbetjeve te Ngurta.• Mungesa e Komitetit Nderministror per Administrimin e Mbetjeve te Ngurta• Mugesa e metodologjive te trajtimit te mbetjeve (ne trajten e rregulloreveperkatese).• Mungesa e landfilleve apo e ndonje metode tjeter te trajtimit te pershtatshem tembetjeve ( qe perfshin edhe aktivitete riciklimi, kompostimi, iceneratore etj).• Njihet tashme gjendja e renduar e dampave te depozitimit te mbetjeve dheproblemet e tyre te shumta.• Mungesa e nje sistemi te pershtatshem per grumbullimin e transportimin embetjeve. Vetem disa qytete kane privatizuar kete sherbimi dhe shpesh nuk kanemjetet e nevojshme nuk behet me cilesine dhe frekuencen e duhur.• Mungesa te medha financiare.• Tarifa shume te uleta per pastrimin qe nuk mbulojne aktualisht koston e trajtimit tetyre dhe krijojne veshtiresi ne mundesine e vazdimesise se cfaredo projekti.• Mungesa e instrumentave politike per te stimuluar ndarjen selektive, riciklimin etj• Studime fizibiliteti te cilat mbeten ne leter dhe nuk shoqerohen me investimetkonkrete, per shkak te mungeses se fondeve.• Shpesh disa Rregullore bashkiake kane standarte qe nuk pershtaten me realitetin.Keshtu importohen standarte te vendeve europiane te cilat kane kosto te larte dhete paberballueshme per tu zbatuar.• Mungesa e eksperteve, nevoje per trajnime (per keto eshte e rendesishme trajnimi ipersonave pergjegjes dhe te sigurohet edhe transmetimi i njohurive te marra). Dote ishte mjaft efikase nje asistence hap pas hapi dhe jo vetem nepermjet seminareve.• Ndergjegjesim i ulet i publikut.• OJF qe nuk kane nivelin e duhur dhe te jene te specializuara per mbetjet.206

Objektivat në fushën e administrimit të mbetjeve2.1. Sa i takon mbetjeve urbane: Hartimi i Planit Kombetar te Administrimit te Mbetjeve Hartimi i një strategjie për menaxhimin e qëndrueshem të mbetjeve urbane kupërfshihet plotësimi i kuadrit ligjor dhe projekte demonstrimi në këtë fushë. Hartimi i Strategjise per Menaxhimin e Mbetjeve te Rrezikshme. Stabilizimi i administrimit urban, që do të përfshijë gjithashtu edhe menaxhimin embetjeve urbane. Privatizimi i sherbimit te grumbullimit dhe transportit te mbetjeve. Hartimi i një programi për mbylljen e sigurtë të venddepozitimeve ilegale ekzistueseqë paraqesin rrezik për shendetin dhe mjedisin. Identifikimi i i tyre dhe paraqitja etyre ne forme harte. Pergatitja nga bashkite dhe komunat e Planeve perkatese per Menaxhimin e Mbetjevene territorin e tyre, ne te cilat te jepet:o Vleresimi i situateso Parashikimi per gjenerimet e mbetjeve per nje periudhe kohore, bazuar nerritjen demografike dhe tendencat e zhvillimit social dhe ekonomik;o Permiresimet ligjore ne drejtim te hartimit te rregulloreve bashkiake;o Mundesi per minimizimin e sasive te mbetjeve,o Ndarjen selektiveo Mundesi per trajtime, riciklime etjo Permiresimi ne sistemin e taksave per te stimuluar zvogelimin e sasise sembetjeve;o Permiresime ne proceset e perzgjedhjes se aktiviteteve qe realizojne ketoprocese;o Percaktimin e tokave te disponueshme, zgjidhja e problemeve te pronesise etj Ndërgjëgjesimi i publikut lidhur me miremenaxhimin e mbetjeve urbane. Erendesishme eshte fillimi i edukimit neper shkolla si edhe forcimi i OJF‐ve mjedisore. Stimulimi i ndarjes selektive të mbeturinave që në burim, si dhe ripërdorimi dhericiklimi i tyre është një ndër objektivat e Ministrisë së Mjedisit në fushën eadministrimit të mbetjeve urbane. Kjo do të sjellë jo vetëm pakësim të ndjeshëm tëvolumit total të tyre të depozituara, por do të bënte më efikase trajtimin e pjesës tjetërtë mbetjeve me metoda të përshtatshme dhe bashkëkohore. Njëkohësisht do tëkrijohen edhe vlera monetare dhe vënde pune të reja. Aplikimi i metodave te perparuara per trajtimin e mbetjeve: kompostimi, riciklimi,iceneratore, etj Për të rritur shkallën e riciklimit te mbetjeve te ndertimit motivues duhet të jete edherritja e taksave për depozitimin e tyre. Per mbetjet e ndertimit një zgjidhje epërshtatshme rekomandohet grumbullimi i tyre në pika te caktuara dhe çmontimi ityre duke ndarë pjesët e përdorshme (si pjesë kembimi) dhe skrapin metalik që shkrihet207

në uzinat e Elbasanit. Madje skrapi i makinave edhe mund të eksportohet për t’urifutur në procesin teknologjik. Për mbetjet spitalore si hap i parë do të ishte përdorimi i kontenierëve speciale përmbetjet e rrezikshme dhe njëkohësisht të bëhet që në burim ndarja selektive e tyre. Erëndësishme është edhe monitorimi dhe mbajtja e rregjistrave për sasitë dhe llojet embetjeve që gjenerohen nga spitalet. Te sigurohet edhe mirefunksionimi iicineratoreve. Rritja e kapaciteteve, rritja e numrit te specialisteve, trajnimi i tyre etj., ne nivel qendrordhe lokal. Vazhdimi i projekteve ne fushen e mbetjeve urbane si projekti per rehabilitimin eSharres, projekti i KfW ne rajonin e Korces, etj Vazhdimi i projektit te Sida‐s, i cili do te siguroje asistence ne Ministrine e Mjedisit perplotesimin e kuadrit ligjor dhe rritjen e kapaciteteve, si edhe asistence ne nivel rajonal evendor ne bashkite e qarkut te Korces, per miremenaxhimin e mbetjeve urbane.2.2. Per sa i perket mbejeve industriale: Hartimi i një strategjie për menaxhimin e zonave industriale të braktisura ku tëpërfshihet edhe vlerësimi i riskut në mjedis dhe në shendet, identifikimi i masave dheprioriteteve për rehabilitimin e qëndrueshëm te tyre dhe hartimi i një plani përkontrollin, eleminimin dhe monitorimin e ndotjes në zonat e kontaminuara. Hartimi i një programi për mbylljen e sigurtë të dampave industriasle ekzistuese qëparaqesin rrezik për shendetin dhe mjedisin. Vazhdimi i projekteve tashme te filluara per rehabilitimin e hot‐spoteve ne Porto‐Romano, magazinat e Bisht‐ Palles, ne PVC e Vlores, Azotiku ne Fier, ne Rafinerine eNaftes ne Ballsh, etj Zgjidhje afat‐shkurter dhe pjesërisht efikase per mbetjet minerare do të ishte mbulimime gur qelqeror i këtyre mbetjeve (ʺsterileʺ) për të shmangur depërtimin në ujëratnëntokësore të elementëve të rrezikshëm si pasojë e fenomeneve të gërryerjes ngashirat et. Vazhdimi i projektit per dizenjimin dhe ndertimin e landfillit te mbetjeve terrezikshme e cila do te zgjidhe asgjesimin e mbetjeve qe do gjenerohen nga industriapor edhe mbetjet historike (kimikatet e skadura te ruajtura ne magazinat e Elbasanit, siedhe mbetjet e rrezikshme qe do dalin nga pastrimi i hot spoteve). Industrite e reja perpara se te te marrin lejen mjedisore duhet te paraqesin planin emenaxhimit te mbetjeve (grumbullimin, ruajtjen, ndarjet selektive, transportin,asgjesimin, apo riciklimin). Promovimi i prodhimeve te pastra, nepermjet mbeshtetjes se qendres se ngritur apome projekte demonstrimi, kontakte me biznesin, etj.Plotesimi i legjislacionit208

1. Ne fushen e administrimit te mbetjeve urbane kane vepruar nje sere ligjesh dhe akteshnenligjore si me poshte:• Ligji “Per mbrojtjen e mjedisit” (Nr 7664 dt.21.01.1993) dhe me pas Ligji i ri permbrojtjen e mjedisit ( Shtator 2002);• Ligji “Per largimin publik te mbeturinave” (1996);• VKM “Per mbetjet e rrezikshme dhe mbeturinat” (1994);• Ligji “Per organizimin dhe funksionimin e Pushtetit Vendor” i cili obligon bashkitedhe komunat per t’u perfshire ne menaxhimin e mbetjeve ne nivel lokal (2000);• Ligji nr. 8094 dt. 21 03 1996 “Per sistemin e taksimit te largimit publik te mbeturinave”• VKM nr. 26 dt. 31.01. 1994 “Per monitorimin e mjedisit”• Ligji kuader nr.9010 dt.13.02.2003 “Per administrimin mjedisor te mbetjeve te ngurta”• VKM nr. 99 date 18.2.2005 “Per miratimin e katalogut shqiptar te klasifikimit tembetjeve”• VKM nr 806 date 4.12.2003 “Per miratimin e rregullave e te procedurave perimportimin e m,betjeve per perdorim, perpunim e riciklim”• Rregullore Nr 4 date 15.10.2003 “Per kerkimin dhe miratimin e lejeve te eksportimitdhe tranzitimit te mbetjeve”• Se fundmi po pergatitet draft‐VKM qe do te percaktoje listat e mbetjeve qe do te jeneobjekt i importimit, eksportimit dhe tranzitimit ne territorin e RSH.Per zbatimin korrekt te ligjit ligjit “Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta”,eshte e nevojshme qe ky te plotesohet me rregulloret përkatëse, të cilat do të bëjnë tëmundur implementimin e tij në praktikë dhe do të disiplinojnë procesin e administrimit tëmbetjeve në çdo fazë që nga krijimi, grumbullimi, ndarja, ruajtja, transportimi, riciklimi,përpunimi dhe asgjësimi i mbetjeve.Rregulloret dhe udhëzimet që duhet të hartohen janë: Rregullore për çdo metodë të trajtimit të mbetjeveo landfillin,o djegien,o kompostimin etj. Rregullore të veçanta për trajtimin e çdo tipi të mbetjeve, te cilat do te hartohen nebashkepunim me ministrite perkatese:o mbetje industriale,o të minierave,o të ndërtimit,o të spitaleve,o të bujqesise etj.2. E rendesishme eshte gjithashtu edhe vazhdimi i Projektit te Harmonizimit teLegjislacionit me BE‐ne, duke transpozuar direktivat perkatese ne fushen e mbetjeve sipasplanit te hartuar.209

3. Hartimi i strategjise dhe ligjit “Per administrimin mjedisor te mbetjeve te rrezikshme”,drafti i pare i te cilave tashme eshte hartuar.Projekte dhe investimeNe fushen e administrimit te mbetjeve te ngurta jane realizuar nje sere projektesh te cilatsynojne:Per mbetjet urbane:Nje nga projektet me te rendesishme ne fushen e mbetjeve eshte projekti i financuarnga Agjensia Suedeze e Zhvillimit ‐ Sida me rreth 1milion Euro “Menaxhimi imbetjeve te ngurta ne Shqiperi, me zone pilot Qarkun e Korces”.Objektivi i pergjithshem i ketij projekti eshte te mbeshtese zhvillimin e pergjithshemkombetar dhe rajonal ne fushen e administrimit te mbetjeve duke u fokusuar nendarjen selektive dhe mundesite e riciklimit te tyre. Projekti synon te hedhe bazat pernje shoqeri te qendrueshme duke siguruar mbeshtetje te kualifikuar (me eksperte) nefushen ligjore, organizative dhe administrative, duke ndermarre fushatandergjegjesimi dhe duke aplikuar projekte pilot.Objektivat specifike jane:o Ne nivel qendror projekti synon mbeshtetjen e institucioneve qendrore dhe teMinistrise se Mjedisit ne vecanti, duke ndihmuar ne implementimin e rolit te saj,ne pergatitjen e strategjise, planeve, legjislacionit, kontrollit ne fushen embetjeve dhe informimin e publikut. Projekti synon:‐ndihme konkrete ne fushen ligjore ne hartimin e akteve nenligjore qe do teplotesojne ligjin Nr 9010 date 13.2.2003 “Administrimi mjedisor i mbetjeve tengurta”;‐te asistoje Ministrine e Mjedisit ne krijimin e nje strukture te brendshme permbledhjen dhe shperndarjen informacioneve e rezultave te projektit edhe nerajone te tjera;‐te asistoje Ministrine e Mjedisit ne hartimin e programit per rregjistrimin ete dhenave per mbetjet, trajtimeve te tyre etj.o Ne nivel rajonal (qarku) projekti synon forcimin e kapaciteteve te institucioneverajonale ne qarkun e Korces, si autoritet i ndermjetem, i cili do te transferoje dhedo te ndikoje ne zbatimin e rregullave dhe procedurave ne bashkite dhekomunat qe do te vijne nga institucionet qendrore. Ata gjithashtu do tembeshtesin bashkite ne informacion, edukim, trajnim dhe kordinim.o Ne nivel lokal (bashkite dhe komunat) projekti synon mbeshtetjen dheimplementimin e projekteve pilot te selektuara, ne bashkite dhe komunat,rezultatet e te cilave do t’ju sherbejne si udhezues autoriteteve dhe aktoreve tetjere per organizimine administrimit te mbetjeve sipas kritereve mjedisore.210

Projektet pilot do te perfshijne te gjithe faktoret perkates: teknike, ekonomike,ligjore sociale etj.Gjithashtu me date 16.03.2004 eshte nenshkruar Marreveshja midis Keshillit teMinistrave te RSH dhe qeverise italiane, per realizimin e Programit “Menaxhimi iMbetjeve Urbane te Tiranes” duke siguruar nje nje grant prej 400 mije Euro per fazene emergjences dhe 6 milion Euro kredi, e cila do te perdoret per bonifikimin dherehabilitimin e venddepozitimit te mbetjeve urbane te Sharres ne Tirane, e cilesuaredhe si hot–spot, si edhe:o permiresimin e infrastruktures dhe shtimin e pajisjeve teknike nevenddepozitim;o hapjen e qelizave te reja per depozitimin e mbetjeve urbane ne te njejten zoneper vitet e ardhshme, duke respektuar standartet mjedisore dhe duke e pajisurkete venddepozitimin me impiant per trajtimin e ujrave kullues dhe sistemin egazit;o permiresimin e grumbullimit dhe transportimit te mbetjeve ne zonat periferikete Tiranes;o rritjen e kapaciteteve teknike dhe menaxhuese te personelit qe merret meadministrimin e mbetjeve urbane;o perfshirjen e popullsise rome ne procese te ndarjes se fraksioneve tericiklueshme para depozitimit perfundimtar, etj.Ne kuadrin e bashkepunimit financiar gjermano‐shqiptar dhe me fonde nga QeveriaGjermane dhe Banka Gjermane per Rindertim (KfW) perfundoi studimi i Fizibilitetitper projektin “Menaxhimi i Mbeturinave te Ngurta Urbane per ShqiperineJuglindore”, i cili eshte zbatuar nga konsorciumi igip/IU/HUK. Qellimi i ketij projektieshte te permiresoje kushtet mjedisore, te minimizoje rreziqet ne shendet dhe mjedisduke zbatuar nje sistem modern te menaxhimit te mbetjeve urbane. Projekti synonngritjen e nje landfilli sanitar per gjithe Prefekturen e Korce, i cili perfshin rrethin eKorces, Pogradecit, Devollit dhe Kolonjes. Aktualisht projekti pasi indetifikoi disaalternativa dhe duke marre ne konsiderate aspektet ekonomike teknike dhemjedisore, percaktoi si vendin me te pershtatshem per ngritjen e landfillit praneMaliqit. Ky vend eshte miratuar nga KRRTRSH me date 17.4.2004. Parashikohet qeinvestimi total te luhatet midis 16‐22 milion Euro ne varesi te kapacitetit te tij dheinfrastruktures se nevojshme per nje landfill bashkekohor.Projekti “Menaxhimi i mbetjeve te ngurta dhe ndertimi i impiantit te trajtimit te tyrene qytetin e Lezhes”, studimi dhe projektimi i venddepozitimit eshte bere nga firmaitaliane Ecologia Italia, dhe financuar nga BE dhe fondeve grant te MisionitArcobaleno. Me vendim te KRRTRSH‐se nr. 29 date 1.12.1999, u miratua sheshi indertimit dhe trajtimit te mbetjeve urbane per qytetin e Lezhes. Punimet kane filluarqe ne Gusht 2000, por u pezulluan per shkak te ekzistences se filtrimeve te ujit ne211

shtresat fundore te impiantit. Pritet qe te gjendet njebashkepunim me specialistet italiane.zgjidhje sa me e mire neMe financim te Bankes Boterore perfundoi faza e trete projektit “Studimi i fizibilitetitte planit te menaxhimit te mbetjeve urbane ne bashkine e Vlores”, i cili pasi mori nekonsiderate disa alternativa mbi bazen e kritereve mjedisore, ekonomike dhefinanciare, perzgjodhi si vendin me te pershtatshem Bestrova 1. Pritet qe kyvenddepozitim te miratohet nga komuna dhe Keshilli i Qarkut Vlore.Gjithashtu ne rajonin e Vlores po kryhet edhe projekti “Per administrimin e mbetjeveurbane” ne kuadrin e Programit Life, me nje vlere prej 434 580 euro, dhe ka filluar qene janar te vitit 2004. Projekti eshte financuar nga Komisioni Europian, UNOPS,Rajoni Marce/Itali dhe nje pjese nga pushteti vendor.Bashkia e Peshkopise ne bashkepunim me SNV Hollandeze, ka perfunduar projektin“Ndertim dhe perdorim i qendrueshem i venddepozitimit te mbetjeve urbane”, mevleren 140 mije Euro. Ky projekt eshte miratuar nga KRRTRSH me vendim nr 1 date21.05.2001 per nje siperfaqe perdorimi prej 8000 m 2 . Per vazhdimin e projektitduhetbere shpronesimi i truallit dhe sigurimi i mjeteve financiare per kete ceshtje, e cila itakon bashkise.Projekti “Studimi projektimi dhe ndertimi i venddepozitimit te mbetjeve urbane perbashkine e Gramshit” eshte financuar nga Ambasada Amerikane me nje fond prej100 mije $. Por vendepozitimi i ndertuar, nuk ka filluar te funksionoje per shkak temungeses se mjeteve teknike te nevojshme dhe bashkia e Gramshit nuk mund teperballoje dot me fondet e veta blerjen e ketyre makinerive.Qarku i fierit, vlores kane firmosur nje Memorandum Mirekuptimi me kompanineitaliane “Gruppo Falc Atelios” spa per asgjesimin e mbetjeve urbane nepermjet njeiceneratori me kapacitet prej 200 000 ton/vit dhe prodhim energjie elektrike prej 15MW/ vit. Por nderkohe bisedimet jane nderprere dhe nuk eshte ndermare ndonjeveprim konkret.Bashkia e Kamzes po zbaton projektin “Zhvillimi dhe rikualifikimi mjedisor” qefinancohet nga BE, CO‐Plan dhe CISP me shumen 382 720 Euro, ne periudhen Janar2004‐dhjetor 2006, i cili fokusohet edhe ne menaxhimin e mbetjeve urbane.Per mbetjet industriale dhe kimikatet:Per disa pika te nxehta mjedisore te karakterizuara nga ndotje historike (aktiviteteindustriale te mbyllura dhe te braktisura) kane filluar studimet e fizibilitetit mbibazen e te cilave do te kryhet pastrimi dhe reabilitimi i ketyre zonave.1. Ka vazhduar projekti “Heqja, grumbullimi, trajtimi dhe zhvendosjaperfundimtare e arsenikut nga depozitat dhe pastrimi i mbetjeve te arsenikut212

ne Azotikun e Fierit‐Shqiperi”. Tashme eshte realizuar ngurtesimi i solucionitarsenikal dhe paketimi i tij, si edhe pastrimi i kullave, pajisjeve etj. Arsenikui ngurtesuar pritet te dergohet ne Itali per asgjesimin perfundimtar te tij neperputhje me procedurat e Konventes se Baselit “Per kalimin nderkufitar tembetjeve te rrezikshme dhe asgjesimin e tyre”, ne te cilin dy vendet tona janePale, si edhe Rregullores se Ministrise se Mjedisit Nr 4 date 15.10.2003 “Perkerkimin dhe miratimin e lejeve te eksportimit dhe tranzitimit te mbetjeve”.2. Projekti i studimit te fizibilitetit per rehabilitimin e territorit te ndotur ne ishNdermarrjen Kimike ne Durres (ne zonen e Porto‐Romanos), ka perfunduardhe po vazhdohet me tej me hartimin e planit te zbatimit per te realizuarrehabilitimin fizik te zones.3. Tashme ka perfunduar projekti i financuar nga UNEP MAP (Programi iVeprimit per Mesdheun i Kombeve te Bashkuara), me nje fond prej 300 mijedollare, “Studimi fizibiliteti per rehabilitimin mjedisor te vatres se nxehte teish‐Uzines se PVC‐se ne Vlore”, mbi bazen e te cilit do te realizohetrehabilitimi i plote i zones.4. Nderkohe vazhdon projekti per te zgjidhur problemet mjedisore te shkaktuarahistorikisht nga Rafineria e Naftes ne Ballsh, me fonde nga programi CARDS2002. Projekti synon- ndertimin e nje impianti trajtimi te ujrave te ndotur ne kete uzine, i cilido te reduktoje ndjeshem ndotjen e ujrave siperfaqesore te zones;- ndertimi i nje vendepozitimi per mbetjet e llumrave te naftes;- vendosja e filtrave per te reduktuar shkarkimet ne ajer;- dhe trajnimin e personelit te uzines per menaxhimin e mjedisit, etj.Gjithashtu ka vazhduar projekti “Studim Fizibiliteti dhe Projektim Inxhinierik perLandfillin e Mbetjeve te Rrezikshme”, qe po zbatohet nga kompania “PlancenterRodeco” dhe synon nje zgjidhje afatgjate te problemit te asgjesimit te mbetjeve terrezikshme historike industriale dhe atyre qe gjenerohen aktualisht si edhe tembetjeve qe do rezultojne nga rehabilitimi i zonave te nxehta mjedisore. Duke ubazuar ne nje sere kriteresh gjeologjike, hidrogjeologjike, mjedisore, tenike, financiareetj, projekti perzgjodhi nje sere zonash te mundshme per ndertimin e landfillit tembetjeve te rrezikshme. Perfundimisht pas disa fazave te selektimit u arrit teperzgjidhen 3 zonat me te mira te mundshme perkatesisht: Helmesi/KavajeKutallia/Berat dhe Patos‐Marinza. Seshpejti do te perzgjidhet variantimmei mire perte vazhduar me hapat e tjere te projektit.213

214