HECE TAŞLARI

HECE TAŞLARI ONALTI SAYI 15 Haziran 2016
ÂŞIK SEYRÂNÎ’NİN ŞİİRLERİNDE TEMA
Nuri PEKSÖZ
Çağdaş dünyada aşk, felsefi bir kavram olarak işlenmektedir. Klasik edebiyatımız, mazmunlarla
zenginleştirilmiş soyut bir dile dönüşmüştür. Halk edebiyatımızda aşk, büyük efsaneler oluşturmuş bir
kavramdır. Keremler Aslılar, Ferhatlar Şirinler, Emrahlar Selviler... Tasavvuf (Tekke) edebiyatımızda ise aşk
bir arınma yoludur. Nefsin tezkiyesinde, müridin olgunlaşmasında, bu duygu epistemolojik bir kavram olarak
karşımıza çıkar. Amacımız aşkı anlatmak değildir. Günümüzün moda terimi olan aşk uzun serüvenlerden
sonra çağdaş yazarın “kıymetli bir meta olarak pazarladığı” bir zamanı yaşıyor.
Aşk, anlatılmasa da âşıklardan, onların aşktan ne anladıklarından rivayet edilebilir.
“Aşkın iğnesi ile dikilen dikiş,
Kıyamete kadar sökülmez imiş.”
Böyle söylemiş Âşık Seyrânî. Oysa bu zamanda ne kadar çok söküğümüz var. Aşkın iğnesi kimin
elindedir bilemem. Bir şiirimde; En çok aşkın ülkesinde talan var demişim. Çoktan talan edilmiş gönül
adamlarının kurduğu dünyalar, kelimeler, kavramlar…
Sekülerleşmiş dünyaya “bu uzun heceyi” anlatan medya şovmenlerini Âşık Seyrânî’yi görseydi neler
söylerdi, bunu kestirmek zor. Seyrânî’de aşk, iffet ve edep ile korunan bir incidir. Her tarafa savurmaz,
saçmaz o inciyi. Bir tutkuya dönüştürmez aşkı. Rahman’ın sıfatlarını mecazi maşuklara vermez. Onda itidalli
bir duygudur aşk. Doğru bir sevgidir; marazi bir saplantı hiç değildir.
“Melekler hıfzetdi sağu solundan,
Zincir-i aşk çözülmedi kolundan,
Mevla’ya erişti Leyla yolundan,
Sandılar Mecnun’u sahraya gitti.’’ *
Aşk, Arap lisanında “sarmaşık” anlamındadır. Leyla yolundan Mevla’ya gidenler için kollarına vurulmuş
bir zincirdir. Oysa Mecnun’un yolculuğu sahraya değildir. Sahra bir sembol olarak yokluğu temsil eder.
“Destinden bir kere bade yudunca,
Helake yakınım cevlan edince,
Ahu çeşmim seyretmeye gidince,
Deseler Seyrânî doy kaşlarına. (s.37)
Âşıklar için bu âlem bir seyran yeridir. Dünyayı “şehadet âlemi’’ olarak gören bir dinin salihleri
Hakk’ın nakışlarına hayran olmuşlardır. Hayran olan bu gönüller ilahi iksirle (bâde) serkeş olmuşlardır.
Sevgili onlar için bir suretten öte kevnî bir ayettir.
Seyrânî, uzun yolculuklara çıkar. Yollarda han köşelerinde, semai kahvelerinde, şiirlerini söyler,
muammalar çözer. Asıl muamma onun içindedir. Develi’de Halasiye Medresesinde daha sonra İstanbul’da
Köprülü Medresesinde eğitim görür hat ve nakkaşlık sanatlarını öğrenir.
Tasavvufi bir zevke sahip olan şair, bu anlayışa sahip terminolojiye hâkimdir. Araştırmacılar
tarafından çeşitli tarikatlarla ilişkilendirilse de bu konuda kesin bir bilgi bulunmamaktadır.
Şiirlerinde İslam’ın temel değerlerine bağlı itikadı sağlam bir anlayışta olduğu görülmektedir.
“Allah’ın emrine mut’im dersen,
Resulün emrine itaat eyle.
Haram helal bulduğun yersen,
Müminlik davasından ferağat eyle.*
“Uydur şeriata her bir ahvalin,
Süluk et tarike eriş kemalin,
Marifet bilmezsen yakın zevalin,
Eksik olmaz hiç baştan felaket.’’ (s.91)
Şeriat, tarikat, marifet, hakikat olarak sınıflandırılan bu yolculuk Bektaşilik’te dört kapı olarak
sembolize edilmiştir.’’ (s.48)
Âşık Seyrânî bu yolda sülüklünü tamamlamış mıdır bilinmez. Ancak vahdet-i vücut anlayışına karşı
olduğu şiirlerinden çıkarılmaktadır.
Hece Taşları Sayfa 12