YAŞAR KEMAL

More documents

Recommendations

Info

Yeşil SARIYER’IN SEMTLERI İSMAİL BAKAR BOĞAZIÇI’NIN EN GÖZDE, EN YEŞIL, EN SEVIMLI, EN ŞAIRANE VADISI Bir Zamanlar Tarabya BIR zamanlar muhteşem yazlıkların çevrelediği Tarabya Koyu, göz alabildiğine uzanan ıhlamur ağaçlarıyla örtülüydü. Özellikle, 17.yüzyılda koydan içerilere 40 sokak uzanır, koy ortalarındaki dalyanda balığın binbir türü avlanırdı. Ünlü İtalyan Edebiyatçı Edmando de Amicis’den Tarabya’yı dinleyelim:”Tarabya, ‘Medea’nın zehirleri sebebiyle Pharmacias’ körfezi ile 1833 de Çanakkale boğazını yabancı donanmalara kapatan meşhur muahedenin imzalandığı Hünkar İskelesi körfezi arasındayız. Burada boğaz manzarası güzelliğinin hemen hemen zirvesine çıkar. Tarabya Büyükdere’den sonra sahillerini süsleyen en şaşalı köydür ve Hünkâr iskelesi körfezinin arkasında açılan vadi Marmara deniziyle Karadeniz arasında hayranlıkla seyredilebilecek en yeşil, en sevimli, en şairane vadidir. Tarabya’nın bir kısmı, büyük bir tepenin eteğinde, düz bir kıyı üzerinde, başka bir kısmı da, derin bir koyun etrafında uzanır. Köyün iskelesi olan bu koy gemilerle, sandallarla doludur, köyün geri kalan kısmının yeşillik içinde yayıldığı Krio-Nero vadisi buraya açılır. Kıyı suyun üzerine uzanmış resim gibi güzel kahveler, şık oteller, gösterişli evler, küçük meydanları ve çeşmeleri gölgeleyen kocaman ağaç kümeleriyle örtülüdür...” Pharmakeos’dan Therapia’ya... İstanbul Boğazı’nın Rumeli 18.yüzyıl’ın ortalarından başlayarak Fenerli Rum asilzâdelerinin yazlık olarak kullandıkları yalılarla dolmaya başlamıştı. yakasında aynı adı taşıyan koyun iki kıyısında ve gerisinde yer alan yerleşmenin ilk adı mitolojik kökenli “Pharmakeos” (hem ilaç, hem zehir anlamlı) idi. Efsanelere kulak verecek olursak, Argonotlar geri dönerken, kıskanç Medea burada denize zehirlerini döktüğünden bu yüzden burası “Pharmakeos” adıyla anılırdı. 406-425 yıllarında Patrik Attikos’un sağlık sorunları burada sona erdiğinden temiz havasından ve şifalı sularından dolayı da“Therapia” (şifa verici) adını almıştı. Evliya Çelebi ise Tarabya adının kökeni hakkında ünlü Seyahatnamesinde şunları yazıyor: “Tarabya’da eskiden deniz kıyısında balık dalyanı varmiş. Bundan başka hiç yapı yok imiş. II.Selim deniz kıyısında gezinirken bu balık avlanan yere uğrayıp çeşit çeşit balıklar avlatıp, o yerde nice servi ağaçları vardır, o servilerin gölgesinde taze avlanmış balıkları pişirterek tarab ile (zevkle) yedikten sonra Veziriazam Sokullu Mehmed Paşa’ya ferman edip, “Bu mahalde bana bir yeşillik sofa ve bir kasaba yapın, ismi Tarabiyya olsun” buyururlar. Bu kasaba o zaman imar edilmiştir.” 16.yüzyıl’a dek dalyanı da olan küçük bir balıkçı köyü iken, 17.yüzyıl’da gözde bir mesire yeri sayılan Tarabya; 18.yüzyıl’ın ortalarından başlayarak Fenerli Rum asilzâdelerinin yazlık olarak kullandıkları yalılarla dolmaya başlamıştı. Yabancı elçilikler, şık ve zarif yapılar boy göstermeye başlıyor... 17.yy boyunca Tarabya parlak bir yazlık mesire yeri olmuş; bazı yabancı elçilikler özel izinlerle bu semtte yazlıklar edinmişler; III.Selim döneminde (1789-1807) Fransa, İsviçre, Napoli elçilikleri; II.Mahmud döneminde (1808-1839) Danimarka ve Romanya elçilikleri; II.Abdülhamid döneminde (1876-1909) ise İngiltere ve Almanya elçilikleri Tarabya’da yazlık rezidanslara sahip olmuşlardı. Onun için de yazın köyde hayat çok renkli ve hareketli geçer, sefaretler arası verilen kabul resimleri ve ziyafetlerinden dolayı yabancı akınları eksik olmazdı. İsveçli Seyyah Björnstahl’in Tarabya Mektupları bu canlı ve kıvrak hayattan çok cazip tablolar verir. “Geçen asrın sonlarında yaz gecelerinin müstesna zevklerinden olan mehtap eğlencelerinin kayıkları, bir ucuyla mutlaka Kalender’e sürtünüp geçerdi. Boğaz sularının yüzünü seyyar bir şehir haline getiren kayıkların, sandalların ve piyadelerin Kanlıca Koyu’ndan kopup sanki yekpâre bir vücut, suların bağrını kendine mekân seçmiş bir efsane mahluku gibi, yüze yüze bir boy Kalender’e uğraması, saz kayığını bir ibâdet huşuu ile ortasına alıp etrafında vecde getirmesi, bu gecelerin şaşmaz âdetlerindendi.” Mimar Raimondo d’Aronco binası olan Huber Köşkü (günümüzde Cumhurbaşkanlığı Köşkü’dür) bu anıt-yapıların en görkemlisiydi. Yine d’Aronco’nun eseri olan İtalyan Büyükelçiliği Yazlığı ve Prens Alexandre Ypsilanti Yalısı (Fransız Büyükelçiliği Yazlığı) Tarabya’yı (yalnızca tarihsel değil) diplomatik bağlamda da önemli kılmaktaydı. Avrupalı yabancı konukların da, Tarabya’da oturdukları biliniyor. Yazar Andre Chenier, ressam Antoine de Favray bunlar arasında. 1828-1829 Rus savaşı sırasında II. Mahmud karargâhını Tarabya’daki iki katlı büyük yalıda kurmuştu. Sultanın mâiyeti civardaki yalılara, askerlerde kurulan çadırlara yerleşmişlerdi. İngiliz ve Fransız büyükelçileriyle görüşmeler burada yapılıyor, Donizetti Paşa bahçede Muzika-i Hümayun’la konserler veriyordu. Abdülmecid de zaman zaman yalıda kalmıştı. Yalı Kırım Savaşı sırasında İngiliz Askeri Hastanesi olarak kullanıldıktan sonra; Abdülaziz döneminde Şehzade 24
Abdülhamid Efendi’ye tahsis olunmuştu. Yıktırılan bu ahşap yalının yerine ise yenisi yaptırılmamış; 1870 li yıllarda arazisi, II. Abdülhamid tarafından Alman devletine hediye edilmişti. 1880’lerde ahşap olarak yeniden yaptırılan bir yalı uzun yıllar Alman Büyükelçiliği yazlık rezidansı olarak kullanılmıştı II.Mahmud dönemi Tarabya kıyılarında bulunan yabancıların yalıları sıralarsak:Fransız Elçisi’nin yalısı, İngiliz çevirmenler, Pisani ve Antonaki’nin haneleri, Fransızların büyük yalıları, Hollanda Elçisinin eşinin yalısı, Rusya başçevirmeni Konto’nun, Dubrovnik Konsolosunun, Rusya çevirmeni Timo’nun ve Petraki’nin, Danimarka Elçisi Hubers’in haneleri, Rusya elçisinin büyük yalısı, Avusturya konsolosunun...ve daha bir çok elçilik mensuplarının haneleri ve yalılarını görebiliriz. Summer Palace ve İstanbul’un en sosyetik plajı... Tarabya’da elçilik binaları, lüks yalıları kadar temiz plajı ve otelleriyle de ünlüydü. 19.yüzyıl’ın sonlarında yapıldığı tahmin edilen Summer Palace 1954-1960 arasında Büyük Tarabya Oteli inşa edildi. 1958-1960 arasında da bugünkü sahil yolu ve Tarabya yokuşu açıldı. hakkında fazla bilgi yoktur. Bulunduğu yer ve bahçesi halen Sümer Korusu adıyla anılmaktadır. Alman Elçiliği binasından koya doğru, kıyı çizgisine parelel olarak yer alan yapının beş katlı ve oldukça görkemli olduğunu biliyoruz. Ağır ve heybetli görünümüne, cephe ayrıntıları ve bahçe giriş kapılarına dek yapı, klasik üslubun sade bir temsilcisidir. Özellikle II.Abdülhamid döneminde, Summer Palace’ın büyük şölen salonları, İstanbul’un ilk plajlarından olan plajı ve tenis kortlarıyla farklı bir yaşama sahne olduğu bilinmektedir. Bina 1918- 1920 arasında yangın geçirmiş, daha sonra, 1950’de yıkılmıştır. Ünlü yazar Selim İleri, Summer Palace ilişkin şunları yazıyor: “Tarabya, Boğaziçi’nde, Rumeli yakasında en sevdiğim yerlerden biriydi. Tarabya’ya ilişkin, benim için en eski bilgi birikintisi Mehmet Rauf’un Eylül romanıdır. Suad’a yasak bir aşkla bağlı Necib, Tarabya’da Summer Palace Oteli’nde kalır. Burada hep alafranga hayat sürülmektedir. Burada içki içilir, poker oynanır, sonbahar başlangıcında yağmurun damla damla camlara üşüşmesi seyredilir, aşk bezginliğiyle derin hüzünler duyulurdu.“ Tarabya Konak Plajı İstanbul’un en sosyetik ve pahalı plajlarından biri idi. Konak Oteli’ne ait plajın 4-5 kişilik 85 kabinesi, 500-600 kişilik gardırobu vardı. Tatil günleri ikinci gardırop da açılarak plajdan yaklaşık 1500 kişinin yararlanması sağlanıyordu. Bu plajın müdavimleri çoğunlukla tiyatro ve sinema sanatçılarıydı. Tarabya Burnu’ndaki yanan eski Konak Oteli’nin yerine 1954-1960 arasında Büyük Tarabya Oteli inşa edildi. 1958- 1960 arasında da bugünkü sahil yolu ve Tarabya yokuşu açıldı. Dilerseniz yazımızı Selim İleri’den bir alıntıyla bitirelim: “Tarabya çocukluğumda hâlâ Rumlarla, Ermenilerle zengin bir kültür dokusuna işaret ederdi. Annemle babamın evlilik yıldönümlerini kutlamaya gitmiştik. Lokantayla çay salonu arası tuhaf, güzel bir mekândı. Tarabya’nın iştah açıcı yerleri, çok gençken İstanbul’a geldiğinde koskoca Kavafis’i bile etkilemiş; 1882’de Tarabya”dan Ayrılırken adlı bir şiir yazıyor: “Elveda Therapia ve otelimizin keyifleri Seni mutlu bir şekilde şişiren akşam yemekleri Senden günün yorgunluğunu alan rahat yataklar Hep orada kalma isteği uyandıran çevredeki güzel yerler Bütün bu güzel şeylere elveda demenin vakti yaklaştı.” Çoçukluğumun Tarabya’sı sessiz, dingindi. Gençliğimin Tarabya’sı pek gürültülüdür. Balık lokantaları, Lüks meyhaneler yol boyu deniz üstüne kadar açılmıştır. Şimdi bunlar kaldırılıp yol boşaltıldı ama, bu kez de çalgılı lokantaların, arabeskli tavernaların gürültüsünden geçilmiyor geceleri.” n KAYNAKÇA *Amicis, Edmondo de. İstanbul (1874). çev.Beynun Akyavaş. Ankara:KTB, 1981, s.499 *Aykut, Pelin. “Summer Palace” Tarih Vakfı İstanbul Ansiklopedisi, cilt:7, s.71 *Aysu, çiğdem. “Tarabya” Tarih Vakfı İstanbul Ansiklopedisi, cilt:7, s.207-209 *Ayverdi, Sâmiha. Boğaziçi’nde Tarih. İstanbul:Ayverdi Enstitüsü, 2002, s.262 *Belge, murat. “Boğaziçi” İstanbul dergisi Nisan 1993,sayı:5, s.100 *Eldem, Sedat Hakkı. Boğaziçi Yayıları I:Rumeli Yakısı. İstanbul:VKV, 1993,s.306 *Freely, John. Evliya Çelebi’nin İstanbulu.çev.Müfit Günay. İstanbul:YKY, 2002, s.147 *İleri, Selim. Yıldızlar Altında İstanbul. İstanbul:Doğan Kitap, 2004, s.89 *Şenyapılı, Önder. “İstanbul Adları:7” Antik Dekor sayı:44, s.164 25
Page 1 and 2: Şubat 2017 Sayı: 02 ÜCRETSİZDİ
Page 3 and 4: editör Sınırları aşmak... Bu a
Page 5 and 6: ZEYNEP ŞEN Bir halk yazarı... GEL
Page 7 and 8: YAŞAR KEMAL Yalnızlık Kuş uçma
Page 9 and 10: doğaya karşı yaklaşımının po
Page 11 and 12: “Gönlüm hep seni arıyor, NERED
Page 13 and 14: ŞİİR ORHAN ALKAYA Yol Sözleri a
Page 15 and 16: da yaşadığım şeylere hala büt
Page 17 and 18: AYIN ŞIIRI Bu ayın şiiri Orhan V
Page 19 and 20: 7 Mart 1951 tarihli Akşam gazetesi
Page 21 and 22: Haiku’lar ŞIIR: ASLAN ÖZDEMIR
Page 23: COHEN’DEN ETKILENEN SANATÇILAR K
Page 27 and 28: SARIYER’İN MÜZELERİ HÜLYA Bİ
Page 29 and 30: TİYATRO / ANMA SARIYER BELEDIYE TI
Page 31 and 32: ERHAN CANDAN

YAŞAR KEMAL

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?