ΑΤΛΑΣ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ

112
Άτλας των Νησιών
10. Ελκυστικότητα - Βιωσιμότητα των νησιών
113
του όγκου των αποβλήτων – απορριμμάτων.
Όμως παρεμβάσεις προστασίας που γίνονται
με βάση κυρίως απαγορεύσεις και οι οποίες
δεν έχουν εξηγηθεί στους κατοίκους, είναι
σχεδόν καταδικασμένες αν όχι σε αποτυχία,
σε μερική στην καλύτερη περίπτωση εφαρμογή
και αποτελεσματικότητα. Προτείνεται
η αξιοποίηση του φυσικού και πολιτιστικού
κεφαλαίου των νησιών με βάση τις αρχές
που αναφέρθηκαν προηγούμενα και όχι με τη
βραχυπρόθεσμη λογική της έγγειας προσόδου
και του real estate.
Όμως η ελκυστικότητα δεν εξαρτάται
αποκλειστικά από «αντικειμενικά» κριτήρια,
αλλά και από «αναπτυξιακά» που συνδέονται
άμεσα από τα αντικειμενικά αλλά αποτελούν
ανατροφοδοτούμενη συνέπεια της χαμηλής
ανάπτυξης και της χαμηλής ελκυστικότητας.
Τα κριτήρια αυτά παρουσιάζονται στο Πλαίσιο
που ακολουθεί ως παράγοντες άμεσης
και έμμεσης ελκυστικότητα και αποτελούν
συμπεράσματα της έρευνας για τα ευρωπαϊκά
νησιά όπως έχει αναφερθεί και προηγούμενα.
Ως παράδειγμα αναφέρουμε:
• Η υστέρηση στην ειδίκευση του ανθρώπινου
δυναμικού αποτελεί τροχοπέδη για
την εισαγωγή καινοτομιών, την ανάπτυξη
νέων προϊόντων και γενικότερα στην
πρόοδο.
• Η περιορισμένη πρόσβαση και χρήση
των τεχνολογιών επικοινωνίας και πληροφοριών
ενισχύει την απομόνωση των
νησιωτών και χαμηλή ανταγωνιστικότητα
των νησιωτικών επιχειρήσεων όταν οι
τεχνολογίες αυτές αποτελούν σημαντικό
εργαλείο και στις μεγάλες αστικές περιοχές,
ενώ θα μπορούσαν να βελτιώσουν
κατά πολύ την προσβασιμότητα σε υπηρεσίες
τόσο κοινής ωφέλειας όσο και ιδιωτικές.
• Η χαμηλή επίδοση των Νησιωτικών Περιφερειών
σε Έρευνα και Τεχνολογική
Ανάπτυξη εντείνει τα προβλήματα σε
συνδυασμό με τα προηγούμενα. Τα νησιά
που έχουν ανάγκη για εξειδικευμένες
λύσεις σε πολλούς τομείς υποχρεώνονται
να χρησιμοποιούν «γνώση και καινοτομίες»
που δεν έχουν σχεδιαστεί για αυτά με
ανάλογα αποτελέσματα.
• Η ποιότητα της διακυβέρνησης συνδέεται
με αποτελεσματικές αναπτυξιακές
πολιτικές μέσα από ένα σχέδιο και δράσεις
που βρίσκονται σε συνέργεια ενώ
αξιοποιούν και ενεργοποιούν το κοινωνικό
κεφάλαιο της περιοχής. Δυστυχώς οι
έρευνες έχουν δείξει ότι η λειτουργία των
θεσμών και η εμπιστοσύνη των πολιτών
σε αυτούς είναι ιδιαίτερα χαμηλή ειδικά
στον ευρωπαϊκό νότο που συνδυαζόμενο
με το προβληματικό θεσμικό πλαίσιο και
το χαμηλό επίπεδο γνώσεων και εμπειριών
των ατόμων ανατροφοδοτεί την ήδη
χαμηλή αποτελεσματικότητα στις παρεμβάσεις.
Έστω και αν τα χαρακτηριστικά της
νησιωτικότητας είναι κοινά όταν συγκρίνουμε
τα νησιά (ακόμη και τα μεγάλα) με την
ηπειρωτική χώρα, δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν
και διαβαθμίσεις μεταξύ των νησιών που
συνδέονται με την γεωγραφία (που βρίσκεται
ένα νησί, ποιο είναι το ανάγλυφό του), το
μέγεθος και την ιστορία του. Τα παραπάνω
οδηγούν σε έντονες ενδοπεριφερειακές και
ενδονομαρχιακές ανισότητες. Οι ανισότητες
αυτές συχνά δεν είναι “ορατές”, διότι κυρίως
τα οικονομικά μεγέθη που θα τις καταδείκνυαν
αναφέρονται συνήθως σε επίπεδο νομού
ή περιφέρειας. Ας υπογραμμιστεί εδώ ότι
στο νησιωτικό χώρο οι ενδοπεριφερειακές
ανισότητες έχουν πολύ μεγαλύτερη σημασία
απ’ ότι στην ηπειρωτική χώρα, διότι η φυσική
απομόνωση που δημιουργεί η θάλασσα, δεν
επιτρέπει σχεδόν κανενός είδους “όσμωση”
μεταξύ νησιών, όπως γίνεται μεταξύ των πόλεων
και της ενδοχώρας τους. Παράλληλα,
η φέρουσα ικανότητα του κάθε νησιού δεν
μπορεί να συνδυαστεί με εκείνη των γειτονικών,
έτσι ώστε να «παρακαμφθούν» προβλήματα
στενότητας πόρων, ανθρώπινων και
φυσικών.
Κλείνοντας, θα θέλαμε να υπογραμμίσουμε
και πάλι ότι η προσπάθεια δημιουργίας
του Άτλαντα των Νησιών είναι μια δυναμική
διαδικασία, άλλωστε πολλά από τα δεδομένα
που χρησιμοποιήθηκαν θα αλλάξουν ή έχουν
ήδη αλλάξει, με στόχους την παρουσίαση
των νησιών (των “γνωστών” και των “άγνωστων”),
την υποστήριξη της εκπαίδευσης, της
έρευνας αλλά και της λήψης αποφάσεων.
Πλαίσιο 5
(Spilanis, I., Kizos, T., Vaitis, M., Koukourouvli.
N. (2013) Measuring the economic, social
and environmental performance of European
island regions: emerging issues for European
and regional policy, European Planning Studies.
European Planning Studies, 21 (12), pp.
1998 -2019 DOI:10.1080/09654313.2012.7
22970)
Τα νησιά της Ευρώπης μπορούν να οριστούν
με πολλούς τρόπους. Αν εξαιρεθούν
τα νησιά που συνδέονται μόνιμα με
την ηπειρωτική ακτή, νησιά σε εσωτερικά
νερά και υπεροπόντια νησιά, μένουν 362
νησιά με πάνω από 50 κατοίκους και 228
με λιγότερους από 50 κατοίκους. Όσον
αφορά στις διοικητικές περιοχές, υπάρχουν
9 NUTS 2 Νησιωτικές Περιφέρειες
και 20 NUTS 3 Νησιωτικές περιοχές από
11 κράτη μέλη που έχουν διοικητικές περιφέρειες
αποκλειστικά νησιωτικές.
Χρησιμοποιήθηκαν 5 σύνθετοι δείκτες
για τις Περιφέρειες αυτές (βλ. Πίνακας
10.1):
• (α) ένας δείκτης Κατάστασης (State
Index), που καλύπτει οικονομική παραγωγή,
ενεργό πληθυσμό, πληθυσμιακή
δομή, ανεργία και το δείκτη
τεχνητών επιφανειών,
• (β) ένας δείκτης Μεταβολών για την
περίοδο 2000-6 (Change Index),
που καλύπτει μεταβολές παραγωγής,
ενεργού πληθυσμού και πληθυσμού,
• (γ) τρεις δείκτες Ελκυστικότητας: (ι)
“‘Αμεσης Ελκυστικότητας” (Attractiveness
Direct Index), που περιαμβάνει
προσβασιμότητα και αστική
δυναμικότητα, (ιι) “Έμμεσης ελκυστικότητας”
(Attractiveness Indirect
Index), που περιλαμβάνει δείκτες
έξυπνης ανάπτυξης και Ε&Α, ανεργίας
νέων, γυναικών και εκπαιδευτικό
επίπεδο, πολιτισμικού δυναμικού
κα διακυβέρνησης, (ιιι) “Κεφαλαίων
ελκυστικότητας” (Attractiveness Assets
Index) που καλύπτει το περιβαλλοντικό
και το πολιτισμικό κεφάλαιο.
Όνομα
Δείκτης
Κατάστασης
Δείκτης
Αλλαγών
Κατάστασης
Δείκτης Άμεσης
Ελκυστικότητας
Δείκτης Έμμεσης
Ελκυστικότητας
Δείκτης
“Κεφαλαίων”
CY Cyprus 5,4 7,7 3 4,4 4,5
DK Denmark 5,6 2,7 9
DK014 Bornholm 3,6 2,7 3 4,5
EE Estonia 5,8 4 6
ES Spain 5 8 2
ES53 Illes Balears 4 7,7 2,5 3,8 7
ES531 Eivissa y
6 8
Formentera
ES532 Mallorca 5,2 7,3 5,5
ES533 Menorca 5,2 8,3 4,5
FI Finland 6,4 3 7,3
FI20 Åland 7,6 5,7 3 6 1
FR France 4,4 7,3 5
FR83 Corse 4,2 7,7 3 3,4 3
GR Greece 5 5,3 1
GR22 Ionia Nisia 2,2 5,3 1,6
GR221 Zakynthos 5,4 7,7 1,5 6
GR222 Kerkyra 3 5 3,5 5,5
GR223 Kefallinia 4,6 2,7 1 4,5
GR224 Lefkada 4,6 6 1 3
GR41 Voreio Aigaio 3,2 5,3 1,8
GR411 Lesvos 5,2 5,3 3 7,5
GR412 Samos 4,8 5 1,5 8,5
GR413 Chios 4,4 2,7 2,5 8
GR42 Notio Aigaio 3,6 4 2,4
GR421 Dodekanisos 4,8 4,7 3,5 9
GR422 Kyklades 6,2 3 3 9
GR43 Kriti 5,6 3,3 3 2,2 8,5
IT Italy 4,4 5,7
ITG1 Sicilia 2,4 2 2,5 1,2 7
ITG2 Sardegna 4 3,3 2,5 1,2 8
MT Malta 4 7 3,8
MT001 Malta 4,2 7 5 3,5
MT002 Gozo and Comino 3,4 7,3 1,5 3
SE Sweden 6,6 6,3 7
SE214 Gotlands län 6,2 5 3 3,5
UK United Kingdom 5,2 7 6,8
UKJ34 Isle of Wight 3,4 7 2 3
UKM64 Eilean Siar
5,6 2,7 0,5 5
(Western Isles)
UKM65 Orkney Islands 6,6 4 0,5 4,5
UKM66 Shetland Islands 7,4 2,7 0,5 5 2,5
European Union 27 5 5
Πίνακας 10.1: Έντονα: Κράτη μέλη της Ε.Ε., Πλάγια: Περιφέρειες NUTS 2, Κανονικά: Νομοί NUTS 3