ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΕΘΙΜΩΝ

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΕΘΙΜΩΝ
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
2016-2017
ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΚΛΗΜΕΝΤΙΩΤΗ
29 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ

Περιεχόμενα
1. Περίληψη ..................................................................................................... 2
2. Εισαγωγή .................................................................................................... 2
3. Θεωρητικό Πλαίσιο ...................................................................................... 3
4. Εφαρμογή ................................................................................................... 6
4.1 Διδακτικοί Στόχοι ..................................................................................... 7
4.2 Επιμέρους Στόχοι .................................................................................... 7
5. Η Δράση ...................................................................................................... 8
6. Στοιχεία τεκμηρίωσης και επέκτασης της δράσης ....................................... 9
Το Βιβλίο των Εθίμων ...................................................................................... 11
Βιβλιογραφία ....................................................................................................... 34
1

1. Περίληψη
Η παρούσα εκπαιδευτική δράση υλοποιήθηκε στα πλαίσια του μαθήματος της
Γλώσσας και αφορά στη διδασκαλία του 7 ου Κεφαλαίου και πιο συγκεκριμένα στην
ανάδειξη των ηθών και των εθίμων του τόπου μας. Απευθύνθηκε σε μαθητές της
ΣΤ΄ τάξης του Δημοτικού. Η δράση αξιοποίησε τη μέθοδο μάθησης μέσω
σχεδιασμού, ενώ οι μαθητές εργάστηκαν ατομικά και ομαδικά. Ο ρόλος του
εκπαιδευτικού ήταν συμβουλευτικός, καθοδηγητικός και ενθαρρυντικός.
Αξιοποιήθηκαν τεχνικές, όπως ο καταιγισμός ιδεών, η αξιοποίηση των Νέων
Τεχνολογιών σε ό,τι αφορά την αναζήτηση πληροφοριών για τα ήθη και τα έθιμα
του τόπου μας. Οι μαθητές περιηγήθηκαν στο διαδίκτυο και αξιοποίησαν
διάφορους ιστότοπους για την επιλογή ψηφιακού υλικού με θέμα το έθιμο που θα
επέλεγαν και το οποίο θα χρησιμοποιούσαν για να ολοκληρώσουν την παρούσα
δράση. Στόχος ήταν οι μαθητές να κατανοήσουν την έννοια, τις αξίες και το
περιεχόμενο της λαογραφίας ενός τόπου καθώς και να καταγράψουν διάφορα ήθη
και έθιμα, έχοντας ως σκοπό την ανάπτυξη μιας πολιτισμικής συνείδησης, ενώ
παράλληλα να δημιουργήσουν ένα κείμενο αφηγηματικής περιγραφής.
Παράλληλα, στόχος της δράσης ήταν η επιλογή και η χρήση των κατάλληλων
γλωσσικών μέσων για την παραγωγή ενός κειμένου με το κατάλληλο
επικοινωνιακό πλαίσιο αλλά και η αισθητική τους καλλιέργεια.
Λέξεις Κλειδιά: λαογραφία, μάθηση μέσω σχεδιασμού, ήθη και έθιμα,
αφηγηματικό κείμενο.
2. Εισαγωγή
Στη σύγχρονη πραγματικότητα που όλοι βιώνουμε, η εκπαίδευση είναι πια αυτή
που παίζει τον πιο ουσιώδη ρόλο στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και στη
δημιουργία πολιτισμικής συνείδησης των μαθητών. Με αυτή την έννοια η
διδασκαλία του λαϊκού πολιτισμού γίνεται χρέος της Εκπαίδευσης σήμερα.
Αξιοποιώντας το μάθημα της Γλώσσας και της ενότητας 7 με τίτλο: Η ζωή έξω από
την πόλη, οι μαθητές έρχονται σε επαφή με τον λαϊκό μας πολιτισμό μέσα από την
καταγραφή εθίμων. Με τη βοήθεια των Νέων Τεχνολογιών, οι μαθητές εντόπισαν,
κατέγραψαν και εικονοποίησαν ήθη και έθιμα του τόπου μας, τα οποία έχουν
διατηρηθεί στις μέρες μας. Αυτό είχε σαν στόχο οι μαθητές να γίνουν κοινωνοί του
λαϊκού μας πολιτισμού και να αναπτυχθεί μια σχέση επικοινωνίας ανάμεσα στο
χθες και στο σήμερα.
2

3. Θεωρητικό Πλαίσιο
Η παιδαγωγική χρήση της Λαογραφίας για τη βαθύτερη γνώση του λαϊκού μας
πολιτισμού αλλά και την ανάπτυξη της πολιτισμικής συνείδησης των μαθητών με
τις αξίες και τις πρακτικές του έχει αποδειχθεί τόσο διεθνώς, όσο και στην Ελλάδα
(Μέγας 1939:17∙ Δαμιανού 2013). Με τον όρο «παιδαγωγική λαογραφία»
(Μαρκαντώνης 1990) επισημαίνεται η σχέση αυτή και η επικοινωνίας της
Παιδαγωγικής Επιστήμης και της Λαογραφίας.
Η ιδέα αυτή, της επιστήμης της Λαογραφίας καθιερώθηκε αρχικά από τον Νικόλαο
Πολίτη. Ο Πολίτης αναφέρει πως αντικείμενο μελέτης της λαογραφίας είναι η
επιστήμη που καταγράφει κάθε εκδήλωση της ζωής και μάλιστα οι «κατά
παράδοσιν» και όχι αυτές που «οφείλονται εις την ανατροφήν και την μόρφωσιν».
Επίσης ως λαογραφία έχει αποδοθεί στα ελληνικά ο διεθνώς καθιερωμένος
αγγλοσαξονικός όρος folklore, που σημαίνει τη γνώση που έχει ο λαός, δηλαδή το
τι πιστεύει, λέει και πράττει κατά παράδοση (Κυριακίδου –Νέστορος 1997:149).
Από την άλλη, στη Γερμανία επικράτησε ο όρος volkskunde, που σημαίνει τη
γνώση για το λαό. Ο ορισμός αυτός διευρύνει το αντικείμενο της λαογραφίας,
περιλαμβάνοντας σ’ αυτό και στοιχεία όπως η τροφή του λαού, η διάπλασή του, ο
οπλισμός και άλλα θέματα, τα οποία θεωρούνταν αλλότρια από το Ν. Πολίτη.
(Νικόλαος Πολίτης 1909: 6, από Κυριακίδου – Νέστορος 1997: 149). Το 1909, στον
πρώτο τόμο της Ελληνική Λαογραφικής Εταιρείας, ο Πολίτης διατύπωσε επίσημα
τον ορισμό της ελληνικής λαογραφίας: «Η λαογραφία εξετάζει τας κατά παράδοσιν
δια λόγων, πράξεων ή ενεργειών εκδηλώσεις του ψυχικού και κοινωνικού βίου του
λαού» (Πολίτης 1909:7, από Κυριακίδου – Νέστορος, 1975: 61).
Σύμφωνα με τον Μερακλή η Λαογραφία είναι η επιστήμη που ασχολείται με την
διευρυμένη έννοια του λαού, η οποία ερμηνεύεται ως μια πολυταξική και
πολυστρωματική έννοια (Μερακλής 1984: 9). Ο Μιχάλης Μερακλής εισήγαγε τον
όρο «Κοινωνική Λαογραφία, που σηματοδοτεί τους σύγχρονους επιστημολογικούς
προσανατολισμούς της επιστήμης του λαϊκού πολιτισμού στην Ελλάδα και τη
θεματολογική και μεθοδολογική της ανανέωση (Μερακλής 1999: 26-30∙ Αλεξιάδης
3

2008: 37-56∙ Νιτσιάκος 2008: 139-145∙ Αυδίκος2009: 291-310 στο Πρακτικά 4ου
Πανελληνίου Συνεδρίου «Λαϊκός Πολιτισμός και Εκπαίδευση», Καρδίτσα 19, 20
και 21 Οκτωβρίου 2012). Από την άλλη η Παιδαγωγική ως επιστήμη ασχολείται με
τη συστηματική μελέτη των φαινομένων της αγωγής, της εκπαίδευσης και της
μάθησης στη νοητική, συναισθηματική και βουλητική συμπεριφορά του ανθρώπου
και κατ’ επέκταση του μαθητή. Προτείνει νέες μεθόδους μάθησης, όπως είναι η
εργασία σε ομάδες, αλλά και η βιωματική μάθηση με βασικό στόχο τα καλύτερα
μαθησιακά αποτελέσματα. Διαφαίνεται πως η Λαογραφία από τη μια και από την
άλλη οι νέες μέθοδοι της παιδαγωγικής, όπως είναι η Μάθηση μέσω σχεδιασμού,
συνταιριάζονται μια και η Λαογραφία ως επιστήμη μελετά τα ήθη, τις αξίες και την
κουλτούρα που διαμορφώνει ο λαός και πώς αυτά εξελίσσονται σήμερα, ενώ η
Μάθηση μέσω Σχεδιασμού, με τη σειρά της, τονίζει τη σημασία της αναγνώρισης
των πολλαπλών προσεγγίσεων στη γνώση και στη μάθηση, ξεκινώντας από το
αξίωμα της διαφορετικότητας των κοινωνικών βιογραφιών των ατόμων που
συναπαρτίζουν σύγχρονες σχολικές κοινότητες μάθησης (Wenger 1999∙ Kalantzis
& Cope 2012 στο Αυδίκος Ε.-Κοζιού Σ. (επιμ.), Πρακτικά 4 ου Πανελληνίου
Συνεδρίου «Λαϊκός πολιτισμός και Εκπαίδευση», Καρδίτσα 19-21 Οκτωβρίου
2012).
Αν θα θέλαμε να περιγράψουμε τη μέθοδο της Μάθησης μέσω Σχεδιασμού, θα
μπορούσαμε να πούμε πώς είναι μια μέθοδος που βασίζεται στην ιδέα ότι τα
παιδιά έχουν διαφοροποιημένες μαθησιακές ανάγκες και τρόπους απόκτησης της
μάθησης. Παράλληλα είναι μια μέθοδος που στηρίζεται σε τέσσερις παιδαγωγικές
κατευθύνσεις και στρατηγικές μάθησης. Προτείνει μια πιο μετοχική προσέγγιση της
μάθησης, ενώ μαθητής και εκπαιδευτικός αλληλοεπιδρούν, σχεδιάζουν και
εφαρμόζουν στα πλαίσια μιας δράσης στο υπάρχον Πρόγραμμα Σπουδών, στη
συγκεκριμένη περίπτωση στα Ήθη και στα Έθιμα του τόπου μας. Οι μαθητές μέσα
από τις τέσσερις αυτές διαδικασίες οδηγείται στην απόκτηση γνώσης που κρίνει ο
εκπαιδευτικός ότι χρειάζεται για την εξέλιξή του σε ένα ώριμο, κοινωνικό και
καλύτερο άτομο.
4

Συνοπτικά οι τέσσερις αυτές διαδικασίες είναι οι εξής
(http://neamathisi.com/learning-by-design/pedagogy, Αρβανίτη 2011α: 6-8):
Η Βιωματική Μάθηση
Στηρίζεται στην πρότερη γνώση. οι μαθητές αναστοχάζονται τις εμπειρίες,
τα ενδιαφέροντά τους και τις απόψεις τους και έπειτα παρατηρούν ή
συμμετέχουν σε άγνωστες μαθησιακές καταστάσεις και εμβαπτίζονται σε
νέες καταστάσεις ή περιεχόμενο.
Η Εννοιολόγηση
Οι μαθητές ομαδοποιούν πράγματα σε κατηγορίες, εφαρμόζουν κριτήρια
κατηγοριοποίησης των όρων και τους ορίζουν. Παράλληλα, κάνουν
γενικεύσεις χρησιμοποιώντας τις έννοιες, και συνδέουν τους όρους σε
εννοιολογικούς χάρτες ή θεωρίες.
Η ανάλυση
Οι μαθητές αναλύουν λογικές συνδέσεις, σχέσεις αιτίου-αποτελέσματος,
δομές και λειτουργίες, ενώ αξιολογούν τις δικές τους απόψεις.
Η εφαρμογή
Οι μαθητές εφαρμόζουν τη νέα μάθηση σε πραγματικές καθημερινές
καταστάσεις και δοκιμάζουν την εγκυρότητά των καταστάσεων αυτών, με
δημιουργικό τρόπο.
Για να γίνει αποτελεσματικότερη η μέθοδος της μάθησης μέσω σχεδιασμού, οι
μαθητές θα πρέπει να εμπλακούν ενεργά σε κάθε δραστηριότητα που θα
καθοριστεί από τον εκπαιδευτικό, ενώ πολλές φορές εκπαιδευτικός και μαθητής
θα πρέπει να επικοινωνήσουν. Στη συγκεκριμένη δράση που έχει σαν θέμα τη
Λαογραφία, τα ήθη και τα έθιμα του τόπου μας, οι μαθητές ανακαλύπτουν με
διαφοροποιημένο τρόπο, μελετούν και καταγράφουν στοιχεία του λαϊκού μας
πολιτισμού. Επιπλέον αναλύουν και συγκρίνουν τα στοιχεία που εντοπίζουν, με τα
έθιμα όπως αυτά συμβαίνουν στις μέρες μας, ενώ παρατηρούν τα διαφορετικά
πολιτιστικά στοιχεία κάθε τόπου, για παράδειγμα μέσα από διαφορές στον
εορτασμό του ίδιου εθίμου σε δύο διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας. Ο
Παπαταξιάρχης αναφέρει πώς αυτή η χωροχρονική τοποθέτηση και σύγκριση των
5

λαογραφικών φαινομένων προάγει μια πολυπρισματική θέαση της πολιτισμικής
διαφορετικότητας, κάτι που συμβάλλει στην καλύτερη γνώση του εαυτού και του
«άλλου», τον μετασχηματισμό πρότερων εσφαλμένων παραδοχών (κριτικός
στοχασμός) και την αναστοχαστική ευαισθητοποίηση, διευκολύνοντας την
επικοινωνία και τη συνεργασία στο σχολικό και ευρύτερα, στο κοινωνικό πλαίσιο
(Παπαταξιάρχης 2006).
Και όλα τα παραπάνω δε θα μπορούσαν να ολοκληρωθούν χωρίς τη βοήθεια των
Νέων Τεχνολογιών αλλά και του σχεδιασμού ενός πλήρους σχεδίου διδασκαλίας.
Οι μαθητές αξιοποίησαν τα διαδικτυακά εργαλεία «Web 2.0» κυρίως στη συλλογή
πληροφοριών, αλλά και η εκπαιδευτικός της τάξης φρόντισε για μια
διαφοροποιημένη διδασκαλία αξιοποιώντας κείμενο, εικόνα, βίντεο.
4. Εφαρμογή
Η παρούσα δραστηριότητα περιλαμβάνεται στην Ενότητα 7, με τίτλο Η ζωή έξω
από την πόλη και αναφέρεται στο γνωστικό πεδίο της Λαογραφίας και εντάσσεται
στο Πρόγραμμα Σπουδών της Γλώσσας της ΣΤ’ τάξης του Δημοτικού σχολείου και
σχεδιάστηκε με βασικό σκοπό να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με έθιμα του τόπου
τους αλλά και να κατανοήσουν τον τρόπο γραφής ενός περιγραφικού κειμένου. Οι
μαθητές μέσα από αυτή τη δράση κατανοούν βασικές έννοιες όπως είναι η
λαογραφία, τα ήθη και τα έθιμα και κατ’ επέκταση η κοινωνικο-πολιτισμική
ταυτότητα των γενεών. Παράλληλα καταφέρνουν να συγκρίνουν τον τρόπο με τον
οποίο έχουν εξελιχθεί τα έθιμα μέσα στο πέρασμα των χρόνων.
Αξιοποιείται η διαθεματικότητα εξαιτίας της χρήσης των Νέων Τεχνολογιών με
σκοπό να παρακινηθούν οι μαθητές, να ενισχυθεί η πολιτιστική τους ταυτότητα, να
αναπτύξουν ικανότητες περιήγησης, κριτική σκέψη, να καλλιεργηθεί η
δημιουργικότητα τους αλλά και να αυτενεργήσουν στηριζόμενοι στην
προϋπάρχουσα γνώση. Οι μαθητές εργάστηκαν ομαδικά αλλά και ατομικά,
αναζήτησαν πληροφορίες και ερεύνησαν ψηφιακές πηγές με τη βοήθεια της
6

εκπαιδευτικού της τάξης. Δημιούργησαν το δικό τους κείμενο αλλά και τη δική τους
εικαστική σύνθεση με θέμα το έθιμο που επέλεξαν να παρουσιάσουν.
Η συγκεκριμένη δράση εκτός της Μάθησης μέσω σχεδιασμού αξιοποιεί κατά
κάποιον τρόπο και τη διαθεματική προσέγγιση της γνώσης μια και αξιοποιούνται
τα Εικαστικά, συμπληρωματικά στην παρουσίαση του εθίμου. Οι μαθητές
υλοποίησαν το σχέδιο εργασίας παρουσιάζοντας τα τελικά αποτελέσματα στους
συμμαθητές τους. Στο τέλος, έγινε αξιολόγηση του σχεδίου δράσης.
4.1 Διδακτικοί Στόχοι
Σκοπός της δράσης, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, ήταν οι μαθητές να
αναπτύξουν την πολιτιστική τους ταυτότητα και την πολιτιστική τους συνείδηση
κατανοώντας τον πλούτο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς αλλά και να
καταφέρουν να δημιουργήσουν ένα περιγραφικό κείμενο.
4.2 Επιμέρους Στόχοι
Οι μαθητές χρειάζεται να κατανοήσουν την έννοια, τις αξίες και το περιεχόμενο της
λαογραφίας ενός τόπου. Να καταγράψουν τα ήθη και τα έθιμα του τόπου τους
αναπτύσσοντας θετικά συναισθήματα. Να έρθουν σε επαφή με τον πολιτισμό και
όπως αυτός εκφράζεται μέσα από τη Λαογραφία και να καλλιεργήσουν τη
συνεργασία και την επικοινωνία με τους συμμαθητές τους.
Παράλληλα η δράση έχει ως στόχο οι μαθητές να αποκτήσουν ενσυναίσθηση,
κριτική σκέψη και να ευαισθητοποιηθούν σε ζητήματα πολιτιστικής κληρονομιάς
καθώς αναπτύσσουν μια θετική στάση απέναντι σε έθιμα του τόπου τους.
Ακόμη μαθαίνουν να συνεργάζονται και να αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους,
γνωρίζοντας σφαιρικά τον λαϊκό μας πολιτισμό.
7

Οι μαθητές πρέπει να εξοικειωθούν στην αναζήτηση και επιλογή πληροφοριών σε
διάφορους ιστότοπους και να κατανοήσουν ότι η παράδοσή μας έχει μια συνέχεια
από τα αρχαία χρόνια έως και σήμερα. Τέλος θα πρέπει να κατανοήσουν το ρόλο
του ανθρώπου στη διάδοση του λαϊκού μας πολιτισμού και των εθίμων του από το
παρελθόν έως τις μέρες μας.
5. Η Δράση
Η παρούσα δράση υλοποιήθηκε στην τάξη. Οι μαθητές αφού αρχικά αναζήτησαν
πληροφορίες στο διαδίκτυο για διάφορα έθιμα του τόπου μας, έφεραν στην τάξη
έντυπο υλικό και πληροφορίες για το έθιμο που θα επέλεγαν και με την
καθοδήγηση της εκπαιδευτικού της τάξης δημιούργησαν το δικό τους περιγραφικό
κείμενο. Έτσι οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να εργαστούν τόσο ατομικά, αλλά και
να συνεργαστούν μια και κάποιοι επέλεξαν να παρουσιάσουν το ίδιο έθιμο.
Οι μαθητές της ΣΤ’ τάξης του δημοτικού στα πλαίσια της ενότητας της Γλώσσας,
με τίτλο Η ζωή έξω από την πόλη, η οποία αναφέρεται στα ήθη και τα έθιμα των
ανθρώπων της υπαίθρου και παρουσιάζει στοιχεία λαογραφικής παράδοσης,
υλοποίησαν μια δράση που την ονόμασαν οι μαθητές: «Το Βιβλίο των Εθίμων».
Συγκέντρωσαν πληροφορίες, συμπλήρωσαν φύλλα εργασίας και δημιούργησαν το
δικό τους εικαστικό έργο. Έτσι ήρθαν σε επαφή με τις έννοιες, τις αξίες και το
περιεχόμενο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και της λαογραφίας. Αρχικά έγινε
συζήτηση πάνω στα κείμενα του σχολικού βιβλίου και ζητήθηκε από τους μαθητές
να αναφέρουν αν γνωρίζουν έθιμα που διατηρήθηκαν μέσα στα χρόνια και τα
συναντάμε και σήμερα. Έπειτα ακολούθησε η οργάνωση ατομικών και ομαδικών
εργασιών με σκοπό την αναζήτηση και τη συγκέντρωση πληροφοριών από βιβλία,
περιοδικά, διαδίκτυο, λογισμικά αλλά και προφορικές αφηγήσεις γονέων,
παππούδων κ.λπ.
Στο τέλος, για να ολοκληρωθεί η δράση και για να γίνει η σύνδεση των
πληροφοριών, ζητήθηκε από τους μαθητές να γράψουν ένα αφηγηματικό-
8

περιγραφικό κείμενο, στο οποίο θα περιέγραφαν το έθιμο που θα είχαν επιλέξει
και στο τέλος θα το εικονογραφούσαν. Όταν ολοκλήρωναν όλοι οι μαθητές τα
κείμενα τους, θα δημιουργούσαν ένα μικρό βιβλίο με έθιμα του τόπου μας, το οποίο
θα είχε τίτλο: «Το βιβλίο των Εθίμων». Η παρούσα δράση ολοκληρώθηκε σε 2
δίωρα του μαθήματος της Γλώσσας και οι μαθητές απόλαυσαν το γράψιμο των
κειμένων αλλά και των σχεδίων που δημιούργησαν τα οποία παρουσίασαν στην
τάξη, πριν βιβλιοδεθούν.
Ο ρόλος της εκπαιδευτικού ήταν κυρίως ενθαρρυντικός, υποστηρικτικός,
διευκολυντικός αλλά και εποπτικός και υποκινητικός, όπου χρειάστηκε.
6. Στοιχεία τεκμηρίωσης και επέκτασης της δράσης
Αποτελέσματα – Αντίκτυπος
Αυτή η εκπαιδευτική δράση σχεδιάστηκε με τη φιλοσοφία της μάθησης μέσω
σχεδιασμού, της ανακαλυπτικής μάθησης αλλά παράλληλα αξιοποιήθηκε και η
διαθεματική προσέγγιση της γνώσης. Δόθηκε η ευκαιρία στους μαθητές να
εργαστούν τόσο ατομικά όσο και ομαδικά, να αλληλοεπιδράσουν, να αποκτήσουν
ενσυναίσθηση, να αναπτύξουν την κριτική τους σκέψη αλλά και να καλλιεργήσουν
την πολιτισμική τους ταυτότητα.
Οι μαθητές είχαν ενεργή συμμετοχή και ενθαρρύνθηκαν από την εκπαιδευτικό της
τάξης ώστε να αναπτύξουν τόσο τις γνωστικές τους όσο και τις συναισθηματικές
τους δεξιότητες. Οι μαθητές αναζήτησαν πληροφορίες, βίωσαν, δημιούργησαν το
δικό τους έργο, εκφράστηκαν αλλά και ήρθαν σε επαφή με στοιχεία του πολιτισμού.
Η χρήση των νέων τεχνολογιών στη συλλογή των πληροφοριών έδωσε τη
δυνατότητα στους μαθητές να βρουν περισσότερες πληροφορίες για έθιμα που
ήδη γνώριζαν, με αποτέλεσμα να γίνει όλη η διαδικασία πιο ελκυστική. Παράλληλα
η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών συνέβαλε στην πρόκληση του ενδιαφέροντος
όλων των μαθητών ακόμη και των πιο αδύναμων. Τέλος οι μαθητές κατάφεραν να
9

αναπτύξουν δεξιότητες αναζήτησης πληροφοριών, ενώ παράλληλα κατανοήθηκαν
και αφομοιώθηκαν οι δύσκολες έννοιες της Λαογραφίας και του πολιτισμού.
Η δράση αυτή μπορεί να επεκταθεί και στις υπόλοιπες τάξεις του Δημοτικού, αφού
πρώτα προσαρμοστεί στα πλαίσια και στα δεδομένα των μαθητών, κυρίως αυτών
των μικρότερων τάξεων. Παράλληλα πολλά εργαλεία και ψηφιακά περιβάλλοντα
μπορούν να αξιοποιηθούν. Η παρούσα δράση προσφέρεται για περαιτέρω
ανάλυση και ενασχόληση με άλλα θέματα όπως είναι για παράδειγμα η μουσειακή
αγωγή.
Το «Βιβλίο των Εθίμων» των μαθητών της ΣΤ’ τάξης του 29 ου Δημοτικού Σχολείου
Περιστερίου παρουσιάζεται στη συνέχεια.
10

Το Βιβλίο των Εθίμων
11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

Η ΤΑΞΗ ΜΑΣ
Η ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΗ ΜΑΣ ΟΜΑΔΑ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΑΜΑΡΑΣ
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΓΕΓΑΚΗΣ
ΡΑΦΑΗΛ ΚΑΛΑΝΤΖΗΣ
ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
ΗΛΙΑΣ ΑΣΗΜΗΣ
ΣΤΑΜΑΤΙΑ ΚΟΥΤΙΒΑ
ΑΙΜΙΛΙΑΝΑ ΜΠΙΤΣΙΑ
ΑΜΕΛΙΑ ΛΑΜΑ
ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΜΑΚΡΙΔΑΚΗ
ΜΕΛΙΝΑ ΠΑΠΠΑ
ΘΕΟΔΩΡΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ
ΕΜΜΑΝΟΥΕΛΑ ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΥ
ΜΑΡΙΑ ΓΚΕΛΗ
ΙΩΣΗΦ ΣΚΙΤΖΗΣ
ΑΝΤΡΙΑΝ ΚΑΡΑΪ
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΚΡΗΣ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΠΑΡΜΠΑΤΣΗΣ
ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΑΓΡΑΠΙΔΑΚΗ
ΕΛΕΝΗ ΜΠΟΥΚΗ
ΑΝΝΑ ΚΟΥΛΙΖΟΥ
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΥΚΟΥ
32

Στο μικρό αυτό βιβλιαράκι, παρουσιάζονται μέσα
από τα μάτια των μικρών μαθητών της ΣΤ’ τάξης
του 29 ου Δημοτικού Σχολείου Περιστερίου κάποια
από τα έθιμα του τόπου μας, τα οποία συναντάμε
σε πολλές περιοχές έως τις μέρες μας.
2016-2017
33

Βιβλιογραφία
Αλεξιάδης, Μ. Αλ. 2008. «Νεωτερική Ελληνική Λαογραφία». Αθήνα: Ινστιτούτο του
Βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα (δεύτερη έκδοση, συμπληρωμένη).
Αρβανίτη, E. 2011α. «Μάθηση μέσω Σχεδιασμού: Μελέτη – Συγκεντρωτική Έκθεση
Πιλοτικής Εφαρμογής στην Ελλάδα». Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. (Κωδικός
συγχρηματοδοτούμενου προγράμματος ΕΣΠΑ: 295379).
Αυδίκος, Ευ. Γ. 2009. «Εισαγωγή στις σπουδές του λαϊκού πολιτισμού.
Λαογραφίες, λαϊκοί πολιτισμοί, ταυτότητες». Αθήνα: Κριτική.
Αυδίκος Ε.-Κοζιού Σ. (επιμ.) 2014. Πρακτικά 4 ου Πανελληνίου Συνεδρίου «Λαϊκός
πολιτισμός και Εκπαίδευση», Καρδίτσα 19-21 Οκτωβρίου 2012, Κέντρο Ιστορικής
και Λαογραφικής Έρευνας «Ο Απόλλων» Καρδίτσας - Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Καρδίτσα.
Kalantzis, M. & Cope, W. 2012. «New Learning: Elements of a Science of
Education». Cambridge University Press: UK. (2nd edition).
Κυριακίδου-Νέστορος Α. 1975. «Η ελληνική λαογραφία στη σύγχρονή της
προοπτική», Λαογραφικά Μελετήματα, Εκδόσεις Ολκός, σ. 86-110
Κυριακίδου – Νέστορος Α. 1997. «Η θεωρία της ελληνικής λαογραφίας. Κριτική
ανάλυση», Αθήνα: Εταιρία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής
Παιδείας, Δ έκδοση.
Μέγας, Γ. Α. 1939. «Η λαογραφία και η συμβολή των διδασκάλων εις το έργον
αυτής», ομιλία προς τους σπουδαστές της Μαρασλείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας
(Μάιος 1938). Ανάτυπο από το βιβλίο του Γ. Ν. Παλαιολόγου, Ο θεσμός των
Παιδαγωγικών Ακαδημιών και η Μαράσλειος Παιδαγωγική Ακαδημία. 3-19. Αθήνα.
34

Μερακλής, Μ. Γ. 1984. «Ελληνική Λαογραφία. Κοινωνική Συγκρότηση». Αθήνα:
Οδυσσέας (συμπεριλαμβάνεται στη συνολική έκδοση «Ελληνική Λαογραφία» από
τις εκδόσεις Ινστιτούτο του Βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα 2011).
Μαρκαντώνης, Ι. Σ. 1990. «Λαογραφία παιδαγωγική». Στο Παιδαγωγική
Ψυχολογική Εγκυκλοπαίδεια, Λεξικό, τόμος 5ος. 2853-2857. Αθήνα: Ελληνικά
Γράμματα.
Νιτσιάκος, Β. 2008, «Προσανατολισμοί: Μια κριτική εισαγωγή στη Λαογραφία».
Αθήνα: Κριτική.
Παπαταξιάρχης, Ε. 2006. «Εισαγωγή. Τα άχθη της ετερότητας. Διαστάσεις της
πολιτισμικής διαφοροποίησης στην Ελλάδα του πρώιμου 21ου αιώνα». Στο
Ε.Παπαταξιάρχης, Περιπέτειες της ετερότητας. Η παραγωγή της πολιτισμικής
διαφοράς στη σημερινή Ελλάδα. 1-85. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
Πολίτης Ν. 1909. «Λαογραφία», περιοδικό Λαογραφία, τόμος 1.
Wenger, Ε. 1999. «Communities of Practice: Learning, Meaning, and Identity».
UK: Cambridge University Press.
35

36