Hicaz_Demiryolu_Foto_Albumu

X H‹CAZ DEM‹RYOLU FOTO⁄RAF ALBÜMÜ C
man›n Cidde Evkaf Müdürü olan ‘Arap
‹zzet Pafla’ lakapl› Ahmet ‹zzet Efendi’ye
aitti. ‹zzet Efendi 1891 y›l›nda
sundu¤u lâyihas›nda, fiam’dan Medine’ye
kadar getirilecek bir demiryolunun
Hicaz’a yönelik d›fl sald›r›lar ile
bölgede ç›kabilecek iç isyanlara karfl›
önemli bir savunma vas›tas› olaca¤›n›,
ayn› zamanda da Hac ibadetini büyük
ölçüde kolaylaflt›raca¤›n› yazmaktayd›.
Padiflah›n ilgisini çeken bu teklif incelenmek
üzere Komisyon-› Askerî üyesi
Korgeneral Mehmed fiakir Pafla’ya havale
edilmifl, Pafla kendisine gönderilen
lâyihay› yaln›z tedkik etmekle kalmay›p,
demiryolu hatt›n›n fizibilitesini de
ç›kararak, güzergâh› gösterir bir harita
ile birlikte padiflaha sunmufltu.
Bu dönemlerde Osmanl› Demiryollar›,
büyük devletlerin birbirleriyle k›yas›ya
rekabet ettikleri yat›r›mlar haline
geldi. Demiryollar› projesine her Avrupa
devleti kendi
siyasi ve ekonomik
ç›karlar›
aç›s›ndan
yaklafl›rken,
Osmanl› devlet
adamlar›,
Bat›l›lar›n
beklentileri
ile, Osmanl›
Devleti’nin askeri ve ekonomik ç›karlar›
aras›nda bir denge sa¤lamaya çal›fl›-
yorlard›. Bundan dolay› devlet, demiryolu
imtiyazlar›n›n da¤›t›m›nda bir hayli
s›k›nt›lar çekiyor, Avrupal› flirketlerden
birini di¤erinden daha güçlü ve
avantajl› k›lmamaya özen gösteriyordu.
Özellikle Sultan II. Abdülhamit’in
uygulad›¤› bu hassas denge politikas›,
Avrupa’da yeni bir güç olarak beliren
Almanya’ya önemli ekonomik avantajlar
getirecekti. Sömürge ve pazar kapma
yar›fl›na biraz geç bafllayan Almanya,
Osmanl› topraklar›n›n sahip oldu¤u yeralt›
ve yerüstü zenginliklerinden yararlanabilmek
amac›yla, 19. yüzy›l›n sonlar›na
do¤ru, bu verimli topraklara yönelmiflti.
1885 ve 1888 y›llar› aras›nda
Anadolu’ya gönderilen uzmanlar›n yapt›klar›
araflt›rmalarda, bu topraklarda
bu¤day ve tah›l›n yan›s›ra, Alman tekstil
sanayii için gerekli olan pamu¤un yetiflti¤i,
ayr›ca taflkömürü ve petrolün
varl›¤› vurgulan›yordu. Almanya’n›n bu
ç›karc› yaklafl›m›na karfl›n, ‹ngiltere,
Fransa ve Rusya’n›n aksine Osmanl›
Devleti’nin toprak bütünlü¤üne göz
dikmemesi, Bab-› Âli’nin bu devlete daha
yumuflak bakmas›na neden oluyordu.
Padiflaha göre “Almanlar,
yaln›zca iktisadî ve
malî menfaatler peflindeyken,
di¤er büyük
devletler Osmanl›’y› içten
içe parçalama yar›fl›-
na ç›km›fllard›.”
Bundan tam 100 y›l
önce, Alman ‹mparatoru
II. Wilhelm’in ikinci
defa ‹stanbul’u ziyareti, Osmanl›-Alman
siyasî ve ticarî münasebetleri aç›-
s›ndan bir dönüm noktas› olmufl,
1888’de Anadolu Demiryollar›n›n infla
ve iflletme imtiyaz›ndan sonra, 1898’de
o tarihe kadar yabanc› sermayeye sunulan
en büyük demiryolu yat›r›m›
10