ocuk ve Oyun-Ünite 13_3

ÖZEL EĞİTİMDE OYUN 

ETKİNLİKLERİ – II 

İÇİNDEKİLER 

• Giriş 

• Özel Gereksinimi Olan 

Çocukların ve Oyun 

Etkinliklerinin 

Özelliklerine Uygun 

Araç-Gereç Kullanma 

• Özel Gereksinimi Olan 

Çocukların ve Oyun 


Özelliklerine Uygun 

Araç-Gereç Hazırlama 

• Özel Eğitimde Oyun 


Uygulanması 

• Özel Eğitimde Oyun 


Değerlendirilmesi 

ÇOCUK VE OYUN 

Yrd. Doç. Dr. Dilek 

KÜÇÜK ALEMDAR 

HEDEFLER 

•Bu üniteyi çalıştıktan sonra; 

•Özel gereksinimi olan çocukların 

oyun etkinliklerinin özelliklerine 

uygun araç-gereç kullanabilecek, 

•Özel gereksinimi olan çocukların 

oyun etkinliklerini özelliklerine 

uygun araç-gereç hazırlayabilecek 

•Özel eğitimde oyun etkinliklerini 

uygulayabilecek, 

•Özel eğitimde oyun etkinliklerini 

değerlendirebileceksiniz. 

ÜNİTE 

13

Özel Eğitimde Oyun Etkinlikleri – II 

GİRİŞ 

Bireyin; hayatı boyunca yaş, cinsiyet, sosyal ve kültürel faktörlere bağlı 

olarak yerine getirmesi gereken rolleri vardır. Bireyin, çeşitli sebeplerden ötürü 

yetersiz olması ve bu rolleri gerektiği gibi yerine getirememesi gibi bir durum varsa 

buna özür-engel denir. Örneğin, işitemeyen ve işitmesinden dolayı yetersiz 

duruma düşen çocuk; okulda, sınıfta ve sosyal hayatında sözlü iletişime dayalı 

rolleri istendiği gibi yerine getiremez. İşitme yetersizliği engel olarak önüne çıkar 

ya da üstün yeteneği olan bir çocuğun uygun ortam ve eğitim sağlanamamasından 

ötürü, gerçekleştirmek istediği rolleri yerine getirememesi durumu onun için bir 

engel teşkil eder. Bu tür engelleri olan çocuklar, diğer çocuklardan farklı gelişim 

gösterirler ve özel bir eğitim almaları gerekir. 

Ancak unutulmamalıdır ki herhangi bir engeli olsun olmasın bütün çocuklar, 

oyun oynamaktan büyük haz duyarlar. Bu nedenle, farklı gelişen çocuklara da 

oyunla eğitim vermek ve gelişimlerini desteklemek mümkündür. 

Bu bölümde özel gereksinimi olan çocukların ve oyun etkinliklerinin 

özelliklerine uygun araç-gereç kullanmanın, hazırlamanın ve uygulamanın 

öneminden bahsedilecektir. 

Engelli olsun olmasın 

bütün çocuklar, oyun 

oynamaktan haz duyar. 

Özel Gereksinimi Olan Çocukların ve Oyun Etkinliklerinin 

Özelliklerine Uygun Araç-Gereç Kullanma 

Oyun, insanların beden ve kafa yeteneklerini geliştirmek amacını güden; 

hesap, dikkat, rastlantı ve beceriye dayanan, çoğu kez oyalanmak için oynanan, 

aynı zamanda tat veren bir tür yarışmadır. Kısacası oyun; sonu düşünülmeyen, 

gönüllülük esasına dayanan, dışsal baskılar ve zorlamalardan uzak olan bir 

etkinliktir. 

Özel eğitim; bedensel, zihinsel, sosyal ve duygusal yönden engelli ve üstün 

özellikleri sebebiyle eğitim ve öğretim çalışmalarını gerçekleştirmek için normal 

çocukların eğitimine ek olarak birtakım özel hizmet ve önlemleri gerektiren özel 

eğitime muhtaç çocukların eğitimine denir. Özel eğitime muhtaç çocukların eğitimi 

için özel olarak yetiştirilmiş personel, geliştirilmiş eğitim programı, bu çocukların 

özür gruplarına ve özelliklerine uygun eğitim ortamı hazırlanması esastır. 

Özel eğitime ihtiyacı olan çocukların hayatında da oyunu çok büyük önemi 

vardır. Çünkü Özel gereksinimi olan çocuklar, oyun etkinlikleri ile kavram ve 

zihinsel gelişimi yanı sıra birçok sosyal beceriyi de kazanabilmektedir. Oyun 

etkinlikleri ile iletişim kurmayı, etkileşmeyi, arkadaş edinmeyi, beraber çalışmayı 

ve bireysel olarak güçlü ve zayıf yanları ile birbirini tamamlamayı 

öğrenmektedirler. 

Oyun normal gelişim gösteren çocuklarda olduğu kadar, özel gereksinimi olan 

çocuklar içinde büyük bir gereksinim olmakla birlikte onların davranışları, 

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2


düşünceleri ve genel gelişimi üzerinde çok önemli etkileri vardır. Oyunun özel 

gereksinimi olan çocukların gelişiminde yararlı olması için ilk dikkat etmemiz 

gereken zengin bir çevre ve bu çevrenin çocuğun ihtiyaçlarına göre 

düzenlenmesidir. Özel gereksinimi olan çocuklar için oyunun önemi diğer 

çocuklara oranla daha da fazladır. 

Özel gereksinimi olan 

çocuklar için oyunun 

önemi diğer çocuklara 

oranla daha da fazladır. 

Özel gereksinimi olan çocuklar doğumdan sonraki süreçte engeli olmayan 

diğer çocuklarla aynı gelişim özelliklerini göstermeseler de her iki grubun da içsel 

enerjisinin boşaltılması, genel gelişiminin sağlaması ve deneyim kazanılması 

bakımından ortak noktası oyundur. Özel eğitime gereksinim duyan çocuklar, aktif 

ve sağlıklı bir yaşam biçimi için gerekli olan bilgi, beceri ve tutumları kendiliğinden 

geliştiremezler. Bu gelişim, ancak, öğrenme süreci içerisinde mümkün 

olabilmektedir. Bu nedenle, öğrenme, çocukluk döneminde başlamalıdır. 

Eğitimcilerin üzerine düşen görev ise öğrenme ortamını hazırlamak, özel 

gereksinimi olan çocukların günlük bedensel etkinliği hayat boyu alışkanlık hâline 

getirmesini ve sağlıklı bir yaşam biçimi kazanmalarını sağlamaktır. 

Okul öncesi dönemde, normal gelişim gösteren çocukların yaşamında önemli 

yeri olan oyun, özel gereksinimi olan çocukların eğitiminde de büyük rol oynar. 

Özel gereksinimi olan çocuklar, eğitimleri sürecinde sağlanan oyun olanakları ile 

etkileşmeyi, iletişim kurmayı, arkadaşlık bağları geliştirmeyi, birlikte çalışmayı ve 

bireysel olarak güçlü ve zayıf yanlarıyla birbirlerini tamamlamayı öğrenmektedir. 

Aynı zamanda, oyun ortamında özel gereksinim olan çocuklara belirli kavram ve 

zihinsel becerilerin kazandırılması mümkün olmaktadır. 

Özel gereksinimi olan çocukların gelişiminde oyunun yararlı olabilmesi için 

öncelikle çevrenin zenginleştirilmesi ve iyi düzenlenmesine özen gösterilmelidir. 

Bunun yapılmasındaki amaç ise farklı gelişen çocukların oyuna başlayabilmesini, 

oyunu sürdürmesini ve tekrar oynama isteği duymasını sağlayacak bir çevre 

yaratabilmektir. Kum havuzu, top havuzu, kuklalar, oyun hamuru, bloklar, çeşitli 

büyüklük ve renkteki toplar ve bunlar gibi uyaranların zenginleştirilmesinin faydası 

olacaktır. 

Özel gereksinimi olan 

çocuklar için oyun ve 

oyun araçları seçerken, 

özellikle duyu 

gelişimlerine olumlu 

etki edecek nitelikte 

olmalıdır. 

Özel gereksinimi olan çocuklar için oyun ve oyun araçları seçerken, özellikle 

duyu gelişimlerine (görme, işitme, dokunma, koku ve tat alma duyularının 

gelişimine) olumlu etki edecek nitelikte olmasına özen gösterilmelidir. Tüm 

çocukların gelişiminde müziğin oldukça büyük etkisi vardır. Özel gereksinimi olan 

çocukların eğitiminde ise müziğe daha fazla yer verilmelidir. Oyunların 

çoğunluğuna müzik ve ritim çalışmaları eklenebilir. Çünkü, özel gereksinimi olan 

çocukların eğitiminde genel olarak ilk iletişim müzik ve ritim çalışmalarıyla 

kurulmaktadır. Özel gereksinimi olan çocukların oyunlarında, onların kendi öz 

bakımlarını yapmalarını kolaylaştırıcı ve sosyal kuralları öğrenmelerini sağlayıcı 

oyunlar seçmeye özen gösterilmelidir. 

Farklı gelişim gösteren çocukların dikkat sürelerinin diğer çocuklara göre 

daha az olduğu unutulmamalı ve oyun seçiminde bu nokta göz önünde 



bulundurularak fazla uzun sürecek ve dikkat gerektiren oyunlar seçilmemelidir. 

Onların zihinsel gelişimlerini destekleyici oyun ve oyun araçlarının günlük yaşamla 

ilgili deneyimler olmasına özen gösterilmelidir. Örneğin, küçük topların küçük 

delikten, büyük topların ise büyük delikten geçirilmesi oyunu ona büyük- küçük 

kavramını kazandırmamıza; bardaklara çeşitli miktarlarda su konulması ve bu 

sırada fazla suyun taşması hacim kavramını kazandırmamıza yardımcı olacaktır. 

Ayrıca, elindeki su dolu bardağı belli mesafeye dökmeden taşıması, basit top 

oyunları gibi oyun çalışmaları da onun gelişimine oldukça fayda sağlayacaktır. Özel 

gereksinimi olan çocuklarla çalışacak olan eğitimci, çocukların özür tipini ve 

özelliklerini çok iyi bilmeli, grubundaki çocukları çok iyi tanımalıdır. Tıpkı diğer 

çocuklarda olduğu gibi bu çocuklara oyun seçerken de basitten karmaşığa, onların 

ilgi ve ihtiyaçlarına cevap verecek nitelikte olmasına özen göstermelidir. 

Oyun etkinliklerinin planlaması, özür grubuna ve çocukların yaşına göre 

yapıldıktan sonra onu destekleyici araç gereç seçimi yapılmalıdır. Bu araçlar; resim 

koleksiyonları, öyküler, parçalı bilmeceler, renkli kumaşlar ve boyalı kaşıklar, 

tartım çalgıları, tahtaravalli, kaydırak, uçurtma, bisiklet, tahta at, büyük kutular, 

mum boyalar, boş kâğıtlar, kuklalar, bloklar, evcilik köşesi malzemeleri, çamur ve 

parmak boyası, fasulye torbası, sopalara halka geçirme oyunları, kum havuzu, 

kürek, kazma, kova vb. olabilmektedir. Çocuklar, açık havada oynamaktan zevk 

alırlar. 

Görme engelli çocuğun dokunma, koku alma, ses gibi bazı uyaranlara 

ihtiyacı vardır. Bu durum, dikkate alınarak kokusu olan, ses çıkaran, özel dokusu ve 

şekli olan oyuncaklar sağlanmalıdır. Eğitsel oyuncaklar arasında farklı dokulardan 

kesilmiş şekiller, parmak kuklaları, şekil tamamlama oyuncakları, kabartma 

resimler bulunmalıdır. Çocukların oynamaları için gerçek yaşamda kullanılan 

materyaller verilmelidir. 

Örnek 

•Anahtarlar, tencere, sünger vb. deneyerek, yaşayarak öğrenmeleri 

için gerekli araç ve gereçler ilk elden bilginin kazanılmasına 

yardımcı olur. Görme engelli bireyin oyun ortamı çocuğun bedenini 

rahatça kullanmasına olanak verecek şekilde olmalıdır. 

Zihinsel engeli olan 

çocuklar için el -göz 

koordinasyonunu 

destekleyici oyun 

materyalleri 

kullanılmalıdır. 

Öğretmen, görme engelli olan çocuklara serbest oyun planlamalıdır. Önceden 

oyun materyalleri, araç-gereçleri, etkinlikler ve arkadaşları hakkında çocukla 

konuşulmalıdır. 

Görme engeli olan çocuğun uyumunu arttırmak için sınıftaki çocuklardan biri 

oyun arkadaşı olarak seçilebilir. Ses kasetleri, teybe alınmış yönergeler çocuğun 

çevresindeki stratejik noktalara yerleştirilebilir. Materyal zenginliğine önem 



verilmelidir. Dokunsal oyunlar, kavram kartları, yapbozlar, mutfak oyuncakları 

kullanılabilir. 

İşitme engeli olan çocuklar için değişik şiddetlerde ses çıkaran malzemeler, 

teyp vb. oyuncaklar kullanılabilir. Özellikle, okulöncesi dönemde, işitme engeli 

olan çocuklara oyun olanaklarının sağlanması, dil edinimi için olduğu kadar sosyal 

ve bilişsel gelişimin sağlanması için de önemli fırsatlar yaratacaktır. Çünkü, bütün 

çocuklarda olduğu gibi işitme engeli olan çocuklarda da oyun doğal bir öğrenme ve 

hoşça vakit geçirme yoludur. İşitme engeli olan çocuklar, zihin engeli olan ve 

otistik çocuklardan farklı olarak oyun becerilerinin basamaklar hâlinde 

öğretilmesine ihtiyaç duymazlar. Çevrelerindeki yetişkinleri ve diğer çocukları 

izleyerek uygun oyun formlarına girebilir, oyunu genişletebilir ve sürdürebilirler. 

Bu nedenle, normal işiten yaşıtlarıyla aynı oyun ortamında bulunmaları, gözlem 

yaparak ve katılarak öğrenmeleri açısından önemlidir. Bununla birlikte, işitme 

engeli olan çocuklar her zaman oyun içinde kendilerinden isteneni 

anlamayabilirler. İletişim sorunu yaşayabilirler. Bu durumda, oyuna katılabilmek 

için ortamda bulunan yetişkinin veya diğer arkadaşlarının yardımına gereksinim 

duyarlar. 

Zihinsel engeli olanlarda en göze çarpan yetersizliklerden biri, el-göz 

koordinasyonu zayıflığı ve dikkat sürelerinin kısalığıdır. Bu nedenle, el-göz 

koordinasyonunu destekleyici oyun materyalleri sağlanmalıdır. İşitme engeli olan 

çocuk, yetişkinleri model alarak ya da diğer çocukları izleyerek oyuna girebilir ve 

oyunu sürdürebilir. Normal yaşıtları ile aynı ortamda bulunmaları gözlem yoluyla 

öğrenmelerini sağlar. Oyun ortamı çocuğu dil kullanımına özendirmekte ve çocuğa 

dilin kullanımını gerektiren davranışların gelişimini sağlamaktadır. 

Zihinsel engeli olan çocukların normal yaşıtlarına göre oyun gelişim 

aşamalarında gösterdikleri yetersizlikler bebeklik döneminden başlamaktadır. Bu 

dönemde, zihinsel engeli olan çocuklar ince motor gelişimindeki yetersizlik 

nedeniyle, oyuncağa uzanma ve eline aldığı oyuncağı belli bir süre tutmada 

sorunlar yaşamaktadırlar. Normal gelişim gösteren çocuklar ise bu dönemde 

oyuncağı rahatlıkla tutmakta, hatta nesneleri belli bir süre (bu bir çıngıraksa) 

sallamaktadırlar. Bununla birlikte, daha ileri yaşlarda zihin engeli olan çocuklarda, 

ince motor gelişimde görülen yetersizlik tek başına oynanan halkaları çubuktan 

geçirme, tahta küplerle kule yapma, kâğıt üzerine basit karalamalar yapma, oyun 

hamuru ile oynama, birbirine bağımlı olmayan basit yap-bozları takip çıkartma gibi 

manipülatif oyunlarda da ortaya çıkmaktadır. 

Zihinsel engeli olan bireylerin oyun ortamları hazırlanırken gelişim düzeyi ve 

zihin yaşı dikkate alınmalıdır. Zihinsel engelli çocuklarda sembolik ve işlevsel 

oyunlara dayalı eğitim planlanırken etkinliklerin kısa olmasına, yönergelerin basit 

ve anlaşılır olmasına dikkat edilmelidir. Uyum sorunlarını önlemek için zihinsel 

engeli olan çocuk önce bireysel olarak oyuna alıştırılmalı ve bazı sosyal becerileri 

kazandıklarında gruba katılmalıdırlar. Zihinsel engeli olan çocuklar, öğrenme 

ortamlarında yaşadıkları başarısızlıklardan olumsuz etkilenirken, oyun sırasında 

yaptığı hataların başarısızlık olmadığını sadece oyunun bir parçası olduğunu 



düşünmektedirler. Bu nedenle, oyun becerilerinin öğretimi, erken eğitim 

programının en önemli parçasını oluşturmaktadır. 

Şekil 13.1. Engeli olsun olmasın bütün çocuklar oyun oynamaktan büyük haz 

alırlar. 

Zihinsel engeli olan çocuklar oyuncakların kullanımlarında da sorun 

yaşayabilirler. Bu nedenle, deneme yanılma yerine özel eğitim desteğine dayalı 

sistematik öğrenme ortamları oluşturulmalıdır. Başlangıçta çocuğun oyuncağı 

tanımasına, ellemesine izin verip ne yapması gerektiğine ilişkin basit yönergeler 

verilmelidir. 

Tekrar aynı sözel yönerge verilip davranışı çocuğun yapması istenmelidir. 

Eğer, çocuk yine tepki vermezse yetişkin çocuğun elinden tutup davranışı birlikte 

gerçekleştirmeye çalışmalıdır. Her çaba ve davranış mutlaka sözel pekiştirmelerle 

desteklenmelidir. Otistik çocuklarla çalışılırken taklit etme, sıra bekleme, oyuncak 

ile amacına uygun oyun oynama ve sembolik oyun becerilerini desteklemeye 

yönelik oyun etkinliklerine yer verilmelidir. 



Engeli olan çocuklar için 

oyun ve oyun araçları 

seçerken, özellikle duyu 

gelişimlerine olumlu 

etki edecek nitelikte 

olmalıdır. 

Örnek 

•Legoları takip çıkarma sırasında yetişkin, çocuğa yerde bulunan 

legoları göstererek “Haydi gel, seninle kule yapalım.” gibi bir 

yönerge verir. Önce yetişkin eline yerden bir lego alır. Daha 

sonra, “Haydi sen de bununla aynı olanı al.” yönergesini verir. 

Çocuğun yerden aynı legoyu alması için fırsat vermelidir. Zihinsel 

engeli olan çocuk yerdeki legolar arasından yetişkinin elindeki 

legoyla aynısını alamıyorsa yetişkin, çocuğun önüne daha az 

sayıda lego parçası koymalıdır. Az sayıda lego parçalarını 

göstererek “Haydi flimdi bununla aynı olan legoyu al.” 

yönergesini tekrar verir. Çocuk lego parçasını alıyorsa, “Aferin 

sana haydi flimdi gel., bunun üzerine takalım kulemiz çok güzel 

olacak.” gibi yönergelerle çocuğun oyuna katılımını sağlar. Eğer 

çocuk istenilen legoyu alamıyorsa yetişkin, eliyle ipucu vererek 

“Bak bu aynı, gördün mü? Haydi gel birlikte alalım.” yönergesiyle 

çocuğun eli üzerinden tutarak davranış gerçekleştirir. Böylece 

legolarla kule yapmanın yanında çocuğa bilişsel gelişimi 

destekleyen renk ve şekil gibi kavramların öğretimine de 

yardımcı olmaktadır. 

Zihin engeli olan 

çocuklar, 

sembolik ve işlevsel 

oyun oynamada olumlu 

modellere ya da 

yetişkinin 

yönlendirmesine 

gereksinim 

duyarlar. 

Bireysel Etkinlik 

• Özel gereksinimi olan çocuklar için okul öncesi 

eğitim kurumlarında uygulanan farklı oyun 

etkinliklerini gözelemleyerek not ediniz. 

Özel Gereksinimi Olan Çocukların ve Oyun Etkinliklerinin 

Özelliklerine Uygun Araç-Gereç Hazırlama 

Oyun etkinliğinin planlanması belli aşamalarda olmaktadır. Bu aşamalar 

daha çok bazı koşulların yerine getirilmesidir: 

• Gereçle yerine getirilmesi düşünülen amaç ve kazanımların belirlenmesi 

ve uygun oyunun seçilmesi 

• Oyun saatinde yer alacak etkinliklerin ve mekânın seçilmesi 

• Oyun saatinde yer alan etkinliklerin sıralanması ve süresinin belirlenmesi 

• Oyun saatinde kullanılacak araç gereç ve oyuncakların sıralanması 



• Oyun etkinlikleri planlanıp oyunların özelliklerine uygun araç gereçler 

hazırlandıktan sonra çocukların gelişim düzeyleri, özür grupları, kavramları 

destekleyici eğitimlerine katkısı olacak oyun etkinlikleri hazırlanmalıdır. 

Çocuklara yönelik yapılan bu planlamada; 

- Çocukların gelişim düzeyini bilmek, 

- Yaş düzeylerine uygun öğrenme çevresi hazırlamak, 

- Yaş ve beceri düzeylerine göre uygun etkinlikler planlamak, 

- Yaş düzeyi ve özür grubuna uygun araç-gereç ve materyal seçimi yapmak, 

- Çocukların başarılı oldukları her durumda bunu hissettirmek, 

-Çocukların etkinlik içindeki ve materyal kullanımında gösterdikleri başarıyı 

ebeveynleri ile paylaşmak gerekmektedir. 

Şekil 13. 2. Oyun çocuğun enerjisini boşaltmasını sağlar. 

Çocuklar henüz konuşmaya başlamadıkları dönemden itibaren ne ile 

ilgilendiklerini ve ne ile uğraşmak istediklerini işaret parmaklarını kullanarak 

gösterirler. Bu yolla yetişkinler hem çocukların ne ile ilgilendiklerini anlamış olurlar 

hem de çocuklarla iletişime geçme fırsatını elde edebilirler. 

İşaret etme; zihinsel engelli, otistik, dil ve konuşma engeli olan çocukların 

sorun yaşadıkları bir beceridir. Aşağıda, bu beceriyi desteklemede kullanılabilecek 

etkinlik örnekleri yer almaktadır. 

Zihinsel engeli olan 

otistik, dil ve 

konuşma engeli olan 

çocuklar işaret 

etmede sorun 

yaşarlar. 

Etkinlik: Çocuğa “Arabaya bak.” denir ve araba işaret edilir. Çocuk arabaya 

baktıktan sonra yetişkin çocuğun tam göz hizasına gelerek “Aferin çok güzel 

baktın.” der. 

Çocuğun ilgilendiği şey bir askıya mandallarla takılarak gösterilebilir. 

Çocuğun ilgilenmesini istediğiniz şeyi bir kutu içine koyup kapağı yavaşça açarak 

“Bak burada ne var?” diyerek ya da çocuğun dikkatini çekecek vurgulu ifadeler 

kullanarak “aaaaabak”, “hıııııııne varmış” gibi çocuğun dikkati çekilebilir. 

Etkinlik: Çocuğa işaret parmağı dışında parmakları dikili bir eldiven takılır. Yetişkin 

çocuğun dikkatini işaret parmağına çeker ve parmaklar hareket ettirilerek oyunlar 

oynanır. 



Zihinsel engeli olan çocuklarda el becerilerini ve dikkati gerektiren oyunlar 

yoluyla verilen eğitim bu becerilerin gelişimini desteklemektedir. 

Aşağıda hem dikkati hem de el-göz koordinasyonunu destekleyebilecek 

oyun örneği yer almaktadır. 

Etkinlik: Masanın üzerine peş peşe dizilmiş birkaç makara konulur. Yetişkin 

makaralara işaret parmağı ile dokunarak masanın üzerinde hareket ettirir. 

Ardından makaraların bir ya da birkaçını masanın altındaki bir sepete düşürür. 

Yetişkin çocuğun da makaralara dokunarak masanın üstünde hareket ettirmesini, 

masada sürmesini ve masanın altındaki sepete düşürmesini sağlar. Çocuk 

masadaki makaralarla ilgilenmeye başladıktan sonra yetişkin masa üzerinde ip ya 

da kurdelelerle ile yollar oluşturur. Çocuğa makaraları bu sınırlar içinde 

sürebilmesi için model olur. 

Özel Eğitimde Oyun Etkinliklerinin Uygulanması 

Erken çocukluk eğitimi kurumlarında oyun etkinliği uygulamada belli bir düzen 

izlenmesi gerekmektedir: 

• Oyun oynanacak yeri hazırlama 

• Oyun araç gereçlerini hazırlama 

• Oyun grubunu hazırlama 

• Isınma hareketleri yapma 

• Bilinen oyunları tekrarlama 

• Yeni oyun öğretimi 

• Değerlendirme 

Oyuna hazırlanan grupla birlikte, oyuna hazırlayıcı ısınma hareketleri yapmak 

oyuna geçişi kolaylaştıracaktır. Isınma hareketleri, çocuğun psikolojik ve fiziksel 

olarak rahatlamasını sağlamasının yanı sıra çocukların zevkle ve tam olarak oyuna 

katılımlarını da sağlayacaktır. Parmak oyunları, basit beden hareketleri, nefes 

çalışmaları, taklit, yürüyüş ve taklit koşuları ısınma hareketlerine örnektir. Bu 

çalışma, yaklaşık olarak 5 dakika sürdürülmelidir. 

Çocukların oyunu 

oyun değil, onların en 

ciddi uğraşıdır. 

Isınma hareketlerinden sonra grup bir araya toplanarak bildikleri oyunlar ve 

kuralları tekrarlanır. Tekrarlama, fazla ayrıntıya girmeden, sade ve açık bir dille 

yapılmalıdır. Bu tekrarlar, çocukların yeni oyunun kurallarını daha kolay 

kavramalarına yardımcı olacaktır. 

Yeni bir oyun öğretirken bazı aşamaları izlemek gerekmektedir. Eğitici bu 

aşamalara ne kadar çok dikkat ederse çocukların oyunu daha iyi öğrenmelerini ve 

istekle katılmalarını sağlamış olur. Bu aşamalar; “oyunu tanıtma, oyunun 

kurallarını açıklayıp rol dağıtımı yapma ve oyunu kurallarına göre oynamadır. 

Oyunu Tanıtma Oyunun adının açıklanması ve oyunla ilgili genel bilgilerin 

verilmesi, oyunun çocuklara tanıtılmasıdır. Çocuklara sade bir dille ve onların 

oyunu oynamak istemelerini sağlayacak bir ifade ile oyunun adı açıklanmalıdır. Bu 

şekilde çocuklar, psikolojik olarak oyunu oynamaya hazır hâle getirilmiş olur. 



Eğitimci, çocuğa oyun hakkında bilgi verirken oyunla ilgili kitaplar, resimler, 

fotoğraflar kullanabilir. 

“Çocukların oyunu oyun değil, onların en ciddi uğraşıdır.” Montaigne. 

Şekil 13. 3. Çocuk oyun yolu ile iç dünyasını ifade eder. 

Özel Eğitimde Oyun Çeşitleri 

Görme engeli olanlarda; 

- İşitsel oyunlar (şarkılı oyunlar, ritim, dans) 

- Dokunsal oyunlar (kavram kartları, yap-bozlar, mutfak oyuncakları) 

- Hayalî oyunlar (köşe oyunları) 

İşitme engeli olanlarda; 

- Sosyodramatik oyunlar 

Konuşma engeli olanlarda; 

- Yalnız oynanan oyunlar 

- Sosyodramatik oyunlar 

Zihinsel engeli olanlarda; 

- Nesne ve işlevsel oyunlar 

- Yapbozlar, bloklar 

- Sembolik oyunlar 

- Nesne ağırlık sembolik oyunlar 

- Hayali sahne içinde sembolik oyunlar 

- Tema içeren sembolik oyunlar 

- Hikâye içeren sembolik oyunlar 

- Kurallı oyunlar 

Otistik çocuklarda; 

- Taklit oyunları 

- Sıralı oyunlar 

- Sembolik oyunlar 



- Oyuncaklarda oyun 

Aşağıda özel eğitimde uygulanabilecek örnek etkinlikler verilmişti: 

Etkinlik 1: Nesne 

Öğretmen masaya çeşitli nesneler koyar ve öğrencilerin bir süre bu 

nesnelere bakmasını ister. Daha sonra nesnelerin üstü kapatılır, öğrencilere kağıt, 

kalem verilir. Gördükleri nesnelerden hatırladıklarını çizmeleri istenir. Nesnelerin 

üzeri açılır, çocuklar çizdiklerini kontrol ederler. En çok nesneyi hatırlayan çocuk 

oyunu kazanır. 

Etkinlik 2: Sesini çıkar 

Çeşitli hayvanların isimleri kâğıtlara yazılır ve torbaya atılır. Öğrenciler 

sırayla torbadan birer kağıt çekerler. Her öğrenci sırayla kağıtta yazan hayvanı sesi 

ve hareketlerle canlandırır. 

Etkinlik 3: İtfaiyeci 

Birbirlerinden 15 metre uzaklıkta paralel iki çizgi çizilir. Bütün öğrenciler çizginin 

biri üzerinde, yüzleri diğer çizgiye dönük olmak üzere yer alırlar. Karşı çizginin biraz 

gerisinde “İtfaiyeci” bulunur. Öğrencilerin hepsine 1’den 4’e kadar numara 

verilmiştir. Örneğin İtfaiyeci ; “Yangın! Yangın! 1 numaralı istasyon ” diye bağırır. 

Bir numaralar karşı çizgiye kadar koşup geri dönerler. Diğer gruplar da bu şekilde 

çağırılır. Bazen itfaiyeci ; ” 1 numaralı istasyon ” diye bağırır. Bir numaralar karşı 

çizgiye kadar koşup geri dönerler. Diğer gruplar da bu şekilde çağırılır. Bazen 

itfaiyeci ; ” Yangın! Yangın! Alarm var !” diye bağırır. O zaman bütün öğrenciler 

karşıya kadar koşup geriye dönerler. 

Etkinlik 4: Meyve Sepeti 

Bir öğrenci sınıfın önünde durur. Diğerleri yerlerinde otururlar ve hepsine 4 çeşit 

meyve ismi verilir. Öndeki öğrenci “Elmalar” deyince adı elma olanlar ayağa kalkar, 

yerlerini değiştirir. Bu arada ayaktaki oyuncu kendine bir yer bulmaya çalışır. 

İkincide başka grup meyve ismini söyler. Bu kez de bu meyveler yer değiştirir. Eğer 

ebe “Meyve Sepeti ” derse her cins meyvenin yerlerini değiştirmesi gerekir. 

Etkinlik 5: Tavşan Koş 

Çocuklar, tavşanlar ve tilkiler olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Tavşan grubunun 

başına bir “Anne Tavşan” seçilir. Tilkilerin kenarda bir evi olur ve bu civarda tilkiler 

saklanır. Anne tavşan çocuklarını geziye çıkarır ve tilkilerin evine doğru ilerler. 

Anne tavşan tilkilerin evine iyice yaklaştığı ve onların farkına vardığı zaman ; “Koş 

Tavşan, Koş! ” diye bağırır. Tavşanlar da evlerine doğru koşmaya başlarlar. 

Yakalananlar tilki olur. Oyun birkaç defa böyle devam eder. 

Etkinlik 6: Hayvanat Bahçesi 

Bütün öğrenciler eşit olarak iki gruba ayrılırlar. Aralarında 4-5 metre mesafe olacak 

şekilde karşılıklı iki paralel çizginin üzerinde, yüzleri birbirlerine dönük olarak 

dizilirler. Bir grup kendilerine ( kendi aralarında seçerek ) bir hayvan ismi alır. Diğer 



gruba doğru yaklaşırlar. İki -üç adım kala ismini aldıkları hayvanın taklidini 

yapmaya başlarlar. Karşı taraftan herhangi bir oyuncu bunun hangi hayvan 

olduğunu tahmin ederse, hayvan ismi alan grup kendi çizgilerini geçinceye kadar 

kaçar, hayvanın ismini bilen grup kovalar. Yakalananlar, yakalayan gruba geçer. 

Oyun sıra ile devam ettirilir. 

Etkinlik 8: Ali Kutuda 

Bütün çocuklar sıra aralarındaki boşluklarda ayakta dururlar. Öğretmen ; “Ali 

kutuda.” dediği zaman herkes çömelme vaziyet alır. “Ali kutudan çıktı.” deyince 

herkes ayağa kalkar. Öğretmen bu tempo ile giderken bazı komutlarda değişiklik 

yapar. Bu değişiklikte yanlış yapanlar yerlerine otururlar. En sona kalan sınıfın 

birincisi olur. 

Etkinlik 9: Nesi Var? 

Bir çocuk ebe seçilir ve sınıfın dışında bekletilir. Sınıf içerisinde bir nesne belirlenir 

ve onun özellikleri gözden geçirilir. Ebe içeri girince diğer çocuklara “Nesi var?” 

sorusunu sorar. Aldığı ipuçları ile o nesnenin ne olduğunu tahmin etmeye çalışır. 

Bilenler alkışlanır. Bir başka ebe seçilerek oyun sürdürülür. 

Özel Eğitimde Oyun Etkinliklerinin Değerlendirilmesi 

Oyun engelli ya da normal gelişim gösteren bütün çocuklar için çok önemlidir. 

Oyun bütün çocukların hakkıdır. Oyunun en iyi şekilde değerlendirilmesi için 

oyunun yapısını ve çocuğun gelişimsel özelliklerini anlamak gerekir. Özel 

gereksinimi olan çocuğun gelişimsel özelliklerini bilmek, oyunun hedefleri ve 

amaçlarını hazırlamamızda kolaylık sağlar. 

Genellikle özel gereksinimi olan çocukların oyun hedefleri daha sofistike, 

oyuna geçişe yönelik olmalıdır. Sofistike oyun daha çok oyuncağı, daha çeşitli 

yollarla, daha uzun süre oynamayı içerir. Bu özel gereksinimi olan çocukların 

oyunlarını daha sosyal, daha sembolik, daha tematik olması için desteklemek 

anlamına gelmektedir. 

Tartışma 

• Özel gereksnimi olan çocuklar için oyun oynamak neden 

önemlidir? Tartışınız. 



Özet 

•Özel eğitime ihtiyacı olan çocukların hayatında da oyunu çok büyük 

önemi var; çünkü özel gereksnimi olan çocuklar oyun etkinlikleri ile 

kavram ve zihinsel gelişimi yanı sıra birçok sosyal beceriyi de 

kazanabilmektedir. 

•Özel eğitime gereksinim duyan çocuklar, doğumdan sonraki süreçte 

engeli olmayan diğer çocuklarla aynı gelişim özelliklerini 

göstermeseler de her iki grubunda içsel enerjisinin boşaltılması, 

genel gelişiminin sağlaması ve deneyim kazanılması bakımından 

ortak noktası oyundur. 

•Özel gereksnimi olan çocuklar için oyun ve oyun araçları seçerken, 

özellikle duyu gelişimlerine (görme, işitme, dokunma, koku ve tat 

alma duyularının gelişimine) olumlu etki edecek nitelikte olmasına 

özen gösterilmelidir. 

•Oyun etkinliklerinin planlaması, özür grubuna ve çocukların yaşına 

göre yapıldıktan sonra onu destekleyici araç gereç seçimi 

yapılmalıdır. Bu araçlar; resim koleksiyonları, öyküler, parçalı 

bilmeceler, renkli kumaşlar ve boyalı kaşıklar, tartım çalgıları, 

tahtaravalli, kaydırak, uçurtma, bisiklet, tahta at, büyük kutular, 

mum boyalar, boş kâğıtlar, kuklalar, bloklar, evcilik köşesi 

malzemeleri, çamur ve parmak boyası, fasulye torbası, sopalara 

halka geçirme oyunları, kum havuzu, kürek, kazma, kova vb. 

olabilmektedir. Çocuklar açık havada oynamaktan zevk alırlar. 

•Yeni bir oyun öğretirken bazı aşamaları izlemek gerekmektedir. 

Eğitici bu aşamalara ne kadar çok dikkat ederse çocukların oyunu 

daha iyi öğrenmelerini ve istekle katılmalarını sağlamış olur. 

•Oyunun en iyi şekilde değerlendirilmesi için; oyunun yapısını ve 

çocuğun gelişimsel özelliklerini anlamak gerekir. Özel gereksnimi 

olan çocuğun gelişimsel özelliklerini bilmek, oyunun hedefleri ve 

amaçlarını hazırlamamızda kolaylık sağlar. 

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13


DEĞERLENDİRME SORULARI 

1. İşitme engeli olan çocuklarda oyun ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi 

doğrudur? 

a) Doğal bir öğrenme ve hoşça vakit geçirme yoludur. 

b) Basamaklar hâlinde öğretilmesi gereken bir aktivitedir. 

c) Her zaman için yardım gerektiren bir gelişim alanıdır. 

d) Açık yönergelerle, yapılandırılarak hazırlanmalıdır. 

e) Kurallı oynanırsa dil gelişimine katkı sağlar. 

2. Farklı gelişen çocuklar için oyun ve oyun aracı seçerken özellikle ……………….. 

gelişimlerine olumlu etki edecek nitelikte olmasına özen gösterilmelidir. 

Cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? 

a ) Duyu 

b ) İhtiyaç 

c ) Sezgi 

d ) Zihinsel 

e ) Bedensel 

3. Aşağıdakilerden hangisi zihinsel engeli olan çocuklar için uygun olmayan oyun 

çeşididir? 

a) Sembolik oyunlar 

b) Yap-bozlar 

c) Kurallı oyunlar 

d) Hikâye içeren sembolik oyunlar 

e) Sosyodramatik oyunlar 

4. Aşağıdakilerden hangisi yanlış bir ifadedir? 

a) Özel gereksinimi olan çocukların gelişiminde oyunun yararlı olabilmesi için 

öncelikle çevrenin zenginleştirilmesine özen gösterilmelidir. 

b) Özel gereksinimi olan çocukların oyunlarında, onların kendi öz bakımlarını 

yapmalarını kolaylaştırıcı oyunlar seçmeye özen gösterilmelidir. 

c) Özel gereksinimi olan çocuklar için oyun seçiminde dikkat gerektiren uzun süreli 

oyunlar seçilmelidir. 

d) Özel gereksinimi olan çocuklara oyun seçerken basitten karmaşığa, onların ilgi 

ve ihtiyaçlarına cevap verecek nitelikte olmasına özen göstermelidir. 

e)Farklı gelişim gösteren çocukların dikkat süreleri, diğer çocuklara göre daha 

azdır. 

5. Özel eğitimde oyun etkinliğinin planlanmasında dikkat edilecek konular içinde 

aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? 

a) Oyun etkinliklerinde çocukların istedikleri araç gereçler kullanılır. 

b) Uygun oyun seçilir. 

c) Oyun saatinde yer alacak etkinlikler ve mekân seçilir. 

d) Oyun saatinde yer alan etkinliklerin sıralanır ve süresi belirlenir. 

e) Oyun saatinde kullanılacak araç gereç ve oyuncaklar sıralanır. 



6. Zihin engeli olan çocukların, ince motor gelişimde gösterdikleri yetersizlik 

nedeniyle, yerine getirmekte zorlandıkları beceri aşağıdakilerden hangisidir? 

a) Belli sesleri taklit etme 

b) Oyuncağa uzanma ve eline aldığı oyuncağı belli bir süre tutma 

c) Anlatılan hikâyeyi dinleme 

d) Dışarıdan gelen sese tepki verme 

e) Resimlere bakma 

7. Aşağıdakilerden hangisi, oyunun yetersizliği olan çocuklara sağladığı yararlardan 

biri değildir? 

a) İletişim becerisi kazandırır. 

b) Sosyal becerisini destekler. 

c) İşbirliği ve birlikte hareket etme becerisini kazandırır. 

d) Kendi özelliklerinin farkına varmalarını yardım eder. 

e) Çocuğa yetersizliğini fark ettirerek diğer çocuklardan ayrışmasını kolaylaştırır. 

8. Aşağıdakilerden hangisi, görme yetersizliği olan çocukların oyunlarında görülen 

durumlardan biri değildir? 

a) Yalnız oynamayı tercih ederler. 

b) Görsel materyallerle desteklenen oyunları daha fazla tercih ederler. 

c) Hayalî oyunlarda hayal dünyaları daha dardır. 

d) Oyun esnasında fiziksel çevrelerini araştırma sürecinde desteği ihtiyaç duyarlar. 

e) Oyun esnasında fiziksel çevrelerini etkili kullanmaları için desteği ihtiyaç 

duyarlar. 

9. Aşağıdakilerden hangisi özel eğitimde oyun etkinliklerinin değerlendirilmesinin 

eğitimciye sağladığı yararlardan biri değildir? 

a) Zamandan tasarruf etmesine katkı sağlar. 

b) Çocukların gelişim özelliklerini tanımasını kolaylaştırır. 

c) Çalışma saatlerini doldurması için fırsat sağlar. 

d) Sistematik hareket etmesini sağlar. 

e) Çocukların gelişim hızı ve seviyelerini belirlemesini sağlar. 

10. Özel gereksinimi olan çocukların oyunlarında müzik ve ritim çalışmalarına yer 

verilmesi konusunda, aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? 

a) Gereksiz 

b) Faydalı 

c) Faydasız 

d) Anlaşılmaz 

e) Kullanılmamalı 

Cevap Anahtarı 

1. A, 2.A, 3.E, 4.C, 5.E, 6. B, 7.E, 8.A, 9.C, 10.B 



YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER 

KAYNAKLAR 

Akandere, M. (2004). “Eğitici Okul Oyunları”. Nobel Yayınları, Ankara. 

Akarsu, F. (2001). “Üstün Yetenekli Çocukla”. Eduser Yayınları, Ankara. 

Aral N. Figen G., Aysel K. (2001). “Okul Öncesi Eğitimde Oyun”. Ya-Pa Yayınları, 

İstanbul. 

Ayan, S., Memiş, U.A., Eynur, B.R. Ve Kabakçı, A. (2012). “Özel Eğitime İhtiyaç 

Duyan Çocuklarda Oyuncak Ve Oyunun Önemi”. Uluslararası Hakemli Akademik Spor 

Sağlık Ve Tıp Bilimleri Dergisi, (2): 4, 80-89. 

Education, A. (2006). Daily Physical Activity: A Hand Book For Grades 1- Schools.” 

Alberta, Canada. 

Ellialtıoğlu, F. M. (2005). “Oyun Ve Oyun Örnekleri”. Ya-Pa Yayınları, İstanbul. 

www.megep.meb.gov.tr/?page=moduller/Çocuk ve gelişimi/Oyun etkinlikleri-1 

Özatalay, E, Hüsniye Ö. (2000). “Tekerleme Bilmece Şiir Parmak Oyunları”. Ya-Pa 

Yayınları, İstanbul, 

Özdoğan, B. (2004). “Çocuk Ve Oyun Çocuğa Oyunla Yardım”. Anı Yayınları, Ankara 

Özsoy Y., Mehmet Ö., Süleyman E. (1998). “Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Özel 

Eğitime Giriş”. Karatepe Yayınları, Ankara. 

Pehlivan H. (2005). “Oyun Ve Öğrenme”. Anı Yayınları. 

Poyraz H. (2003). “Okulöncesi Dönemde Oyun Ve Oyuncak, Anı Yayıncılık, 

Sevinç M. (2004). “Erken Çocukluk Gelişimi Ve Eğitiminde Oyun”. Morpa 

Yayınları, İstanbul. 

Tuncor F. (1999). “Eğitici Çocuk Oyunları”, Esin Yayınları, İstanbul. 

No: 2279 

Tüfekçioğlu U. (2013). “Çocukta Oyun Gelişimi”. T.C. Anadolu ÜniVersiTesi Yayını 

Ulusoy N., Feryal Y., Zehra D., Feriha P., Serpil D., Semra V. B., Emel T. (2006). 

Çocuk Bakım Elemanı Kitapçığı, Ankara. (Http://Ktogm.Meb.Gov.Tr/ )

ocuk ve Oyun-Ünite 13_3

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?