MÜREKKEP

GARİP AKIMI
.Özellikleri
.Şairleri
.Şiirleri

Garipçilerin Adının Anlamı: Edebiyatımıza ilk defa yenilik
getirdiklerini düşündükleri için 1.Yeni, anlayışlarını tuhaf
karşılandığı için Garipçiler adlarını kullandılar.
Garip hareketi, garip akımı ya da birinci yeni olarak bilinen; Orhan Veli Kanık,
Oktay Rıfat ve Melih Cevdet Anday 'ın öncülüğünü yaptığı şiir hareketidir. 1941
yılında “Garip” adlı ortak bir kitap yayımladılar. Şiirle ilgili görüşlerini bu yapıtın
ön sözünde açıkladılar. Bu ön sözde yerleşik şiir anlayışına meydan okudular.
Onlara göre şiir, her yerde görülen basit şeyleri anlatmalıydı. Alaycı ve
nükteciydiler. Aydınları bırakıp halka yöneldiler. Şiirde, ölçü, kafiye, bent gibi
durumlar yok sayılmıştır. Serbest şiir egemen olmuştur. Dil, sürekli bir özleşme
ve arınma çabasındadır. Roman ve hikâyede serim, düğüm, sonuç bölümleri
umursanmamıştır. Şairaneliğe kaçmadan, mecazsız yazdılar. Soyut temalar
yerine ekmek derdi, günlük şeyler işlendi. “ Konunun bayağısı yoktur, ancak
işleyişte bayağılık vardır.” diye düşünürler. En çok görülen temalar: yaşama
sevinci, tabiat sevgisi, çocukluğa dönüş, ölüm, insan sevgisi, aşktır.
1941 yılından sonra Türk şiirinde görülen ve öncülüğünü Orhan Veli, Melih
Cevdet, Oktay Rifat üçlüsünün yaptığı edebiyat akımıdır. Bu üç şair, şiirde sürüp
gitmekte olan aşırı duygusallığa, şairaneliğe, basmakalıp söyleyişe baş kaldıran

şiirlerini toplayarak Garip adında bir kitap yayımladılar.Daha sonra “Birinci Yeni”
olarak adlandırılmıştır. Bu akım, Orhan Veli’nin 1950 yılındaki beklenmedik
ölümüyle sona ermiştir.
Garipçi akımıyla ilgi Şerif Özsoy’un radikal gazetesinde yazdığı köşe
yazısı garipçi akımıyla ilgili her şeyi özetler.İşte o köşe yazısı:
Kelebeğin Rüyası filmini izlediyseniz, Behçet Necatigil’in hastanede yatan Rüştü Onur’a bir şiir
kitabı getirdiğini anımsarsınız: Garip... Oysa, 1941 yılında Salâh Birsel’e yazdığı mektup şöyledir
Rüştü Onur’un: “Mektubunuzu ve Orhan Veli’nin Garip adlı eserini aldım. Bugün benim için
bayram oldu. Garip çok güzel. O benim kitabım oldu. Ve ben onu parasız herkese dağıtmak gibi
bir his duyuyorum. Birgün limanda veya istasyonda kucağımda bir yığın Garip olduğu halde
beklesem. Ve yeni çıkan yolculara bu şehrin insanlarını tanımaları için birer tane versem. Ondan
herkeste olsa. Bende olduğu gibi... Emin ol Salâh, şiirden hiçbir zaman, bugünkü kadar
bahsetmedim. Ve beni bugün saat 4’te caddeden bir çocuk gibi koşarak, hatta zıplayarak
geçtiğimi görenler garip buldular. Evet artık ben Garip’im. Süleyman Efendi’yle akrabalığımız
anadan geliyor.”
Söz konusu bir film olduğu için, “tarihi gerçeklik aramalı mıyız?” sorusunu film eleştirmenlerine
bırakalım, mektuptaki imkânsızlığa kalem uzatalım; Rüştü Onur’un bu kitaptan “bir yığın”
dağıtma isteğinin imkânsızlığına... Çünkü Türk şiir tarihinin bu önemli kitabı hepi topu 500 adet
basılmıştır...
Garip ile ilgili ilk konuşmaları şöyle anlatır Melih Cevdet: “Askerliğim sırasında peritonit
ameliyatı geçirmişim, apandisiti aldırmak üzere Kasımpaşa Deniz Hastanesi’nde yatıyordum.
Birgün Orhan’la Oktay geldiler. Şiirlerimizin bir kitapta toplanmasını konuştuk. Orhan Veli kitabın
kapağında üçümüzün de adının bulunmasını istiyordu. Oktay Rifat ise buna razı değildi, kitabın
Orhan Veli tarafından düzenlenmiş bir antoloji olmasını istiyordu. Fikir birliğine varamadığımız
için kitap Orhan’ın adıyla yayımlandı.”
17.02.1944 tarihinde, Adilhan-Evreşe’de askerde iken Muvaffak Sami Onat’a yazdığı mektupta
Garip’i şöyle tanımlar Orhan Veli: “Basılmış Kitabım: Garip (Şiir Hakkında Düşünceler).”
“Biraz gurbette kalmış gibiydiler”
Evet, Garip şiir kitabı değildir ve ilk düşündüğü isim de bu değildir Orhan Veli’nin. 1977
seçimlerinde Cavit Yamaç’la Mehmed Kemal il il dolaşırlar. Kayseri meydanında Demirel,
gırtlağını paralarcasına konuşurken, onlar da arabanın içinde edebiyat üstüne konuşmaya
başlarlar. Bir ara söz şiirden açılır ve Cavit Yamaç anlatmaya başlar. Anılarında Orhan Veli ile
ilgili belgelenmemiş bir şey bırakmak istemeyen Mehmed Kemal de bunları yazmaktan geri
kalmaz:

“Bilir misin? Orhan Veli’nin Garip kitabının ismini ben
koydum. Bir gün Nisuaz’da oturuyordum. Orhan geldi, bir şiir
kitabı çıkaracağını söyledi. Bir türlü kitabına bir ad
bulamıyordu. Koymak istediği ad ‘Tahattur’du. Bilirsin Orhan
Veli’nin ‘Alnımdaki bıçak yarası senin yüzünden... Tabakam
senin yadigârın... Seni nasıl unuturum ben... Vesikalı yarim...’
diye bir şiiri vardır. Onun adı Tahattur’dur. Kitabına bunu
vermek istiyordu. Bana sordu, ne dersin diye... Ben de bu
adın çok eskimiş olduğunu, daha yeni ve ilgi çekici bir ad
bulmasını söyledim. Bu yeni adın ne olabileceğini sordu. Ben
de senin şiirlerin yadırganıyor, acayip, garip bulunuyor, öyle
bir ad vermelisin, dedim. Öyleyse bir ad bul, dedi. Yaban,
acayip, garip, derken... Garip sözü üzerinde durduk. Orhan
Veli’nin kitabının adı ortaya çıkmıştı. Garip, sadece şaşırtıcı,
acayip anlamına gelmiyor, gurbette kalmışa da yakışıyordu.
Zaten o dönemde Orhan Veli ve arkadaşları da kuraldışı,
biraz gurbette kalmış gibiydiler.”
Kitabın iç kapağında “Şiir Hakkında Düşünceler ve Melih
Cevdet, Oktay Rifat, Orhan Veli’den Seçilmiş Şiirler” yazar.
Kitabın üstünde de bir kuşak vardır ve üzerinde “Bu kitap sizi
alışılmış şeylerden şüpheye davet edecektir” yazmaktadır.
Bu kuşak, Orhan Veli Şiir Evi koleksiyonunun en nadir
parçalarından birisidir.
Pek çok yerde isimleri beraber anılmıştır Garipçilerin. Bunun
olması için özen göstermişlerdir hatta. Örneğin, Varlık
dergisinde ilk Garip tarzı şiirlerin yayımlandığı sayıda Oktay
Rifat, Orhan Veli ve Mehmet Ali Sel’in (Orhan Veli’nin takma
ismi) şiirleri olmakla birlikte, “Bu sayfayı şair Melih Cevdet’e
ithaf ediyoruz” notuyla yayımlanır şiirler. Çünkü Melih
Cevdet o sırada Belçika’dadır.
08.03.2014
M. ŞERİF ÖZSOY /RADİKAL GAZETESİ

Yayın Organı: Garip adlı kitap.
Çıkış Tarihi: 1941
Temsilcileri: Orhan Veli Kanık, Melih Cevdet Anday, Oktay Fırat
Horozcu.
Tepki Gösterdiği Anlayış: Edebiyatla ilgili bütün anlayışlara
tepki gösterdiler ve bütün kuralları yıkma eğilimine girdiler.
Temel İlkesi: Her şeye karşı. Oktay Fırat’ın değimiyle
“öncekilerden bambaşka şiir yazma”