SON 20 YILDA LYS EDEBİYATTA SORULAN TÜRK EDEBİYATI ESERLERİ (1)

SON 20 YILDA LYS
EDEBI YATTA ÇIKAN
ROMAN O ZETI
SORULARI
Melisa YILDIRIM

TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATINDAN SORULAN SORULAR
SORU: —-, Türk edebiyatında —- tarzda yazılmış —-tiyatrodur. Yapıtın —-
(1859) ve —- (1860) yıllarda Türkiye’de Türkçe oyunlar oynanan tiyatro yoktu.
Yukarıda boş bırakılan yerlere, sırasıyla aşağıdakilerden hangisinin getirilmesi
gerekir?
A) Zavallı Çocuk – özgün – bir – beğenildiği – yayıldığı
B) Afife Anjelik – yeni – son – bilinmediği – tanınmadığı
C) Şair Evlenmesi – batılı – ilk – yazıldığı – basıldığı
D) Hasan Mellah – bilinen – gerçek – övüldüğü – yerildiği
E) Aşk-ı Memnu – modern – klasik – okunduğu – sevildiği (2006-ÖSS)
CEVAP: C
ESERİN ÖZELLİKLERİ: Şair evlenmesi Türk edebiyatında batılı tarzda yazılmış ilk
tiyatrodur. Batı üslubuyla yazılmış olan "Şair Evlenmesi", buna rağmen yine de
içinde geleneksel Türk tiyatrosu etkisi taşımaktadır.
İbrahim Şinasi'nin gazetede yayınladığı "Şair Evlenmesi" de bu etki altında
yazılmış ama oynanmamış ilk tiyatro oyunu olarak kabul edilmektedir.
ESERİN ÖZETİ: Müştak Bey, isimli bir genç şair, mahallesinde oturan Kumru
isimli bir kızı sever ve bu kız ile evlenmek ister. Habbe Kadın ve Ziba Dudu, bu
evlilik için aracı olurlar. Nikahtan sonra genç şair Müştak Bey'e Kumru'nun
çirkin ve yaşlı ablasını gelin olarak getirirler. Bu bayanın adı Sakine Hanım'dır.
Bu oyunda din adamlığı görevini kötüye kullanan Ebüllâklâka’da yerini alır.
Hikmet Bey, genç şair Müştak Bey'in arkadaşıdır. İşte bu Hikmet Bey,
Ebüllâklâka'ya rüşvet vererek arkadaşı Müştak Bey'i bu zor durumdan kurtarır.
1

SORU: İlk Türk romancıları, Ahmet Hamdi Tanpınar'ın belirttiği gibi "romancı
muhayyilesiyle doğmuş" yazarlar değildi. Bu türde verdikleri ürünler, ister
istemez deneyim eksikliğinin izlerini taşıyordu. Bu yüzden roman kalıbını yeni
bir ortama uyarlamanın sıkıntısını da yaşıyorlardı. ---- adlı romanı, bunun ilk
örneğidir.Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisinin getirilmesi
uygun olur?
A) Mehmet Rauf'un Eylül
B) Sami Paşazade Sezai'nin Sergüzeşt
C) Şemsettin Sami'nin Taaşşuk-ı Talât ve Fıtnat
D) Ahmet Mithat Efendi'nin Felâtun Beyle Rakım Efendi
E) Mehmet Murat'ın Turfanda mı Yoksa Turfa mı? (2011 LYS)
CEVAP: C
ESERİN ÖZELLİKLERİ: 1872’de yazılmış olan roman, edebiyatımızdaki ilk
romandır. Eserde romantik unsurlar dikkat çekicidir. Eser roman tekniği
açısından zayıftır, dili ise zamanına göre sadedir. Şemsettin Sami’nin roman
alanındaki tek eseri olan yapıt, Türk edebiyatının ilk romanı kabul edilir.
ESERİN ÖZETİ: Küçük yaşta babasını kaybeden Talat annesiyle yaşayan bir
devlet memurudur. İş yerine gidip gelirken Hacı Mustafa Efendi’nin dükkânına
uğrar. Fitnat’ın üvey babası Hacı Mustafa Efendi ise tütüncülükle
uğraşmaktadır. Fitnat’ın annesi Fitnat’a gebeyken kocasından ayrılmış, Hacı
Mustafa Efendi ile evlenmiştir. Talat bir gün işten dönerken Hacı Mustafa
Efendi’nin dükkânına uğrar. Cumbada nakış işleyen Fitnat’ı görür ve ona âşık
olur. Hacı Mustafa Efendi, kızı Fitnat’ı hiç dışarı çıkarmamakta, göz hapsinde
tutmaktadır. Talat, Fitnat’ı görmek için kadın kılığına girerek Ragibe Hanım
adıyla onun yanına gider.
Hacı Mustafa Efendi kızını zengin, ama yaşlı biri olan Ali Bey’le evlendirmek
istese de Fitnat buna yanaşmaz. Üvey baba kızını yalıya götürme bahanesiyle
yola çıkarır. Fitnat, yolda giden arabanın düğün alayı olduğunu fark eder, ancak
sonunda üvey babasının dediği olur. Ali Bey’le evlenen Fitnat ona Talat’a âşık
2

olduğunu söyler. Bir süre sonra da yaşadıklarına dayanamaz ve kendisini
vurarak öldürür.
Fitnat’ın boynundaki muskayı açıp okuyan Ali Bey, Fitnat’ın yıllar öncesinden
ayrıldığı karısından olan öz kızı olduğu gerçeğini anlar ve bu durum karşısında
deliye dönerek ölür. Fitnat’ın öldüğünü gören Talat da çok geçmeden
hastalanarak ölür.
3

SORU: Namık Kemal, (I)Zavallı Çocuk’ta, genç bir kızın kendisinden oldukça yaşlı
biriyle görücü yoluyla evlendirilmesine karşı çıkışını; (II)Akif Bey’de, vatan
sevgisinin kişisel mutluluktan önce geldiğini; (III)Gülnihal’de, baskıya karşı
duyduğu tepkiyi; (IV)Cezmi’de, Kırım Hanı Adil Giray’ın yaşamını; (V)Celalettin
Harzemşah’ta İslam birliği düşüncesini anlatır.
Bu parçada Namık Kemal’in numaralanmış yapıtlarından hangisi tür bakımından
ötekilerden farklıdır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. (2011 LYS)
CEVAP: D
ESERİN ÖZELLİKLERİ: Diğer şıklardaki eserlerin türü tiyatrodur.Cezmi eserinin
türü ise romandır. Adil Giray’ın İran ile Osmanlı arasında yapılan savaştan sonra
esir düşüp, orada Perihan, Şehriyar ve Cezmi ile olan ilişkilerini anlatmaktadır.
ESERİN ÖZETİ: Cezmi çok iyi bir atlı sipahidir. İran seferinde Adil Giray'la tanışır.
Bu sefer sırasında Adil Giray ve Gazi Giray Şehriyar tarafından esir alınır. İran
devletini Şah'ın karısı Şehriyar ve kardeşi Perihan idare etmektedir. Şehriyar
Adil Giray'a aşık olmuştur; fakat Adil Giray Perihan'ı sevmektedir. Perihan da
onu sevmektedir. Şehriyar bu durumu öğrenince onlardan öc almak ister. Adil
Giray'ı esir alır. Adil Giray'ın esir düştüğünü öğrenen Cezmi ise onu kurtarmak
için plan yapar ve yanına girmeyi başarır. Bu arada Şehriyar hazırladığı oyunda
hayatını kaybeder. Şehriyar'ın askerleri de Adil Giray'ı ve Perihan'ı öldürür.
Cezmi de her ikisini aynı mezara defneder ve kılık değiştirerek vatanına döner.
4

SORU: (I) Köy yaşayışını, köylülerin yaşadığı toplumsal sorunları konu edinir köy
romanları. (II) Bu türde ilk örnek Nabizade Nâzım'ın Zehra adlı yapıtıdır. (III)
Bunu Ebubekir Hâzım Tepeyran'ın Küçük Paşa'sı izlemiştir. (IV) Ancak gerçek
anlamda köyü anlatan romanların yazılması 1950'lerden sonra başlar. (V) Fakir
Baykurt, Talip Apaydın, Dursun Akçam gibi romancılar gerçekçi ve gözlemci bir
tutumla ağalık, topraksızlık, kan davası gibi sorunları ele almışlardır. (VI)
Bunların yanı sıra Samim Kocagöz'ün Bir Çift Öküz'ü, Kemal Bilbaşar'ın Cemo ile
Memo'su, Kemal Tahir'in Kör Duman'ı köy ve köylünün çeşitli sorunlarını
anlatan romanlar arasında sayılabilir.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI. (2011 LYS)
CEVAP: A
ESERİN ÖZELLİKLERİ: Edebiyatımızın ilk köy romanı değil ilk natüralist
romanıdır. Yazar Zehra romanında realizm ve naturalizm akımının etkisiyle
insan ilişkilerinin çeşitli boyutlarını ve bunların yaratabileceği sorunları
Tanzimatın yeni insan tipinin ruhunda denemek istemiştir.
ESERİN ÖZETİ: Tüccar Şevket Efendi, kızı Zehra’yı kâtibi Suphi ile evlendirir.
Suphi’nin annesinin hizmetkâr olarak eve Sırrıcemal adında güzel bir cariye
alması Zehra’yı kıskançlık krizine sokar. Bu sırada Şevket Efendi ölür. Mağazanın
yönetimi Suphi’ye kalır. Suphi karısından giderek soğur ve ayrılır, Sırrıcemal’le
evlenir. Zehra öç almak için Rum dilberi Ürani’yi Suphi’yi baştan çıkarmak için
görevlendirir. Suphi tuzağa düşer ve Sırrıcemal’i bu Rum güzeli uğruna terk
eder. Sırrıcemal, terk edilmeyi sindiremeyip intihar eder. Zehra, mağazanın
kâtibi Muhsin’le evlenir, mağazanın yönetimini de yeni kocası üstlenir. Gelir
kaynağı böylece kuruyan Suphi parasız kalır, sefil bir hayat sürmeye başlar,
tulumbacı olur, yangınlara gider. Kendisini terk eden Ürani’yi ve onun yeni
aşıkını öldürünce tutuklanır ancak suçu kanıtlanamasa da İstanbul’dan
Trablusgarp’a sürülür. Yeni kocasını bir türlü sevemeyen Zehra eski kocasının
başına gelenlerden üzülür; bu arada yeni kocası ölünce acılar içinde yalnız kalır.
Bir gün sokakta yoksul ve yaşlı bir kadının düşüp öldüğüne tanık olur. Bu kadının
Suphi’nin annesi olduğunu anlayınca üzüntüsünden hastalanır ve kısa bir süre
sonra ölür.
5

SORU: Konusu bir paşanın oğlu ile bir cariyenin aşk macerası olan —-, o
zamanlar artık kapanmak üzere olan bir devrin cariyeli, köleli büyük konak
hayatının Türk romanındaki en başarılı örneğidir. Sırf cariye olduğu için konak
sahibinin oğlu ile evlenemeyen Dilber'in hayatı anlatılır bu romanda.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki yapıtlardan hangisi getirilmelidir?
A)Sergüzeşt B) Zehra C) İclal D) Bir Hatıra E) Zavallı Kız (2012 LYS)
CEVAP: A
ESERİN ÖZETİ: Kafkasya’nın bir köyünde Dilber adında küçük bir kız esircilerin
eline düşer. İstanbul’a getirilir. Dokuz yaşındaki güzel kız, Mustafa Efendi adında
bir memura satılır. Evin hanımı serttir, kötü huyludur. Dilber’e çok cefa eder.
Kızcağız bütün ağır işleri yüklenir, gücünün üstünde çalışır, öyleyken sık sık
dövülmekten, aşağılanmaktan kurtulamaz. Mustafa Efendi Erzurum’a bağlı bir
ilçeye atanır. Dilber’i götürmek istemediğinden bir esirciye satar. Dilber sıkıntılı
yıllar geçirir. Ona müzik, okuma, ev işleri öğretilir. Ardından, satılır. Bir paşa
konağına düşer. Asaf Paşa’nın ailesi görgülü ve bilgilidir. Evde dengeli bir hava
vardır. Dilber burasını çok sever, ilk kez rahat eder. Ailenin oğlu Celal Avrupa’da
okumuş, resim çalışmış, kültürlü ve yakışıklı bir gençtir. Dilber’i model olarak
kullanır, iki genç zamanla birbirlerine yakınlık duyarlar. Sevişirler. Anne baba
durumu sezince telaşa kapılırlar. Oğullarının haberi olmadan kızı bir esirciye
satarak konaktan uzaklaştırırlar. Celal olup bitenleri öğrenince üzüntüden
yatağa düşer. Dilber’in yeni sahibi Mısırlı bir zengindir. Kızı haremine kapamak
amacındadır. Bunun için onu Mısır’a götürür. Genç kız hareme girmek
istemediğinden üst katta karanlık bir odaya kapatılır. Harem ağası Cevher kıza
acır, onu kurtarıp İstanbul’a kaçırmak ister. Gece yarısı odaya ip atarak yukarı
tırmanır, önce Dilber’i aşağı indirir. Arkadan kendisi de inerken dengesini
kaybeder, düşerek ölür. Dilber yalnız ve çaresiz kalır. Tek başına İstanbul’a
gidemeyeceğini anlar. Kendini Nil ırmağma atarak intihar eder.
6

SORU: (I)Ziya Paşa, (II)tiyatroda (III)“eğlence” ile “sosyal fayda”yı birleştirip
tiyatroyu (IV)“faydalı bir eğlence” olarak nitelendirmiştir. Onun tiyatro
hakkındaki düşüncelerini bazı makaleleri ile (V)Celâleddin Harzemşah
Mukaddimesi’nden öğrenmek mümkündür.
Bu cümledeki altı çizili sözlerden hangisinde bilgi yanlışı vardır?
A)I. B) II. C) III. D) IV. E) V. (2006 ÖSS)
CEVAP: A
ESERİN ÖZELLİKLERİ: Eser Namık Kemal’e aittir.Bu mukaddimede yazar;
edebiyat, tiyatro ve roman konusundaki düşüncelerini açıklamaktadır. Bu
mukaddime, edebiyatımızda eserin kendisinden daha önemli sayılmaktadır.
7

SERVET-İ FÜNUN DÖNEMİ EDEBİYATINDAN SORULAN SORULAR
SORU: Aşkın ikinci plana atıldığı bu romanda toplumsal hayata yer verilmiş
olması, bu yapıtın en önemli özelliğidir. Romanda Ahmet Cemil, yalnız iç
dünyasıyla değil, bağlı bulunduğu toplumsal çevreyle birlikte verilmiştir.
Okurken onun, çocukluğundan bu yana hangi toplumsal çevrede yetiştiğini, aile
ve okul hayatını, karşılaştığı sıkıntıları bütün ayrıntılarıyla öğreniyoruz. Bu genç
şairin yeni bir şiir yaratmak için neler düşündüğünü, verdiği mücadeleleri,
düşmanı olan eski edebiyat taraftarlarının ve o devir basın hayatının iç yüzünü
görüyoruz. Bu bakımdan yapıtı, o dönemin ve Doğu ile Batı edebiyatları
arasındaki düşünce çatışmasının romanı olarak da kabul edebiliriz.
Bu parçada özellikleri anlatılan roman ve yazarı aşağıdakilerin hangisinde
verilmiştir?
A) Eylül – Mehmet Rauf
B) Şıpsevdi – Hüseyin Rahmi Gürpınar
C) Paris‘te Bir Türk – Ahmet Mithat
D) Mai ve Siyah – Halit Ziya Uşaklıgil
E) Hayâl İçinde – Hüseyin Cahit Yalçın (2006 ÖSS)
CEVAP: D
ESERİN ÖZETİ: Orta halli bir ailenin çocuğu olan Ahmet Cemil, Mekteb-i Mülkiye
(Siyasal Bilimler Fakültesi)’de okumaktadır. Babası öldüğü için annesine ve kız
kardeşine onun bakması gerekmektedir. Akşamları para kazanmak için polisiye
hikâyeler çevirmek, zengin çocuklarına ders vermek zorundadır. Mirat-ı Şunun
gazetesinde bir iş bulur. Parasal durumu biraz düzelir. Mülkiye sınavlarına
girerek okulunu bitirir. Tek amacı ünlü bir romancı olmaktadır. Okul arkadaşı
olan Hüseyin Nazmi’nin kız kardeşi Lamia’yı bir kez görmüş ve ona âşık
olmuştur. Bir gün çalıştığı gazetenin sahibi ölür. Yerine oğlu Vehbi Efendi geçer
ve Ahmet Cemil’in kız kardeşi ile evlenir. Fakat Vehbi Efendi, Ahmet Cemil’in kız
kardeşine hiç iyi davranmaz. Hamile ilen karnına tekme atar ve kadın çocuğunu
düşürür, bir süre sonra ölür.
8

Vehbi Efendi, Ahmet Cemil’i gazeteden kovar. Zengin bir ailenin oğlu olan
arkadaşı Hüseyin Nazmi dışişlerinde iyi bir görev alarak Avrupa’ya gitmeye
hazırlanır. Ayrıca kız kardeşi Lamia’nın da bir subayla nişanlandığını haber verir.
Ahmet Cemil bu habere çok üzülür çünkü onunla evlenmeyi hayal etmektedir.
Bu acı olaylar Ahmet Cemil’i sarsar ve bütün hayallerinin yıkılmasına yol açar.
Üzerine titrediği yapıtını bir bunalım anında ocağa atıp yakar. Uzak bir yerde
kaymakamlık alarak annesiyle İstanbul’dan uzaklaşır. Ahmet Cemil’in kurduğu
güzel hayallerin hiçbiri gerçekleşmez.
9

SORU: Aşağıdakilerin hangisinde bilgi yanlışı vardır?
A) Mehmet Rauf’un Eylül adlı yapıtı edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak
nitelendirilmektedir.
B) Halide Edip, Ateşten Gömlek adlı yapıtında Kurtuluş Savaşı yıllarını
yansıtmıştır.
C) Namık Kemal’in Cezmi adlı yapıtı edebiyatımızdaki ilk tarihî roman örneğidir.
D) Nâbizâde Nâzım’ın Karabibik adlı yapıtı, köyü ve köylüyü anlatan yapıtların ilk
örneklerindendir.
E) Aşk-ı Memnu, Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun yanlış Batılılaşma konusunu
işlediği bir yapıtıdır. (2007 ÖSS)
CEVAP: E
ESERİN ÖZELLİKLERİ: Yazarı Halit Ziya Uşaklıgil’dir. Bihter ve Behlül’ün gizlice
yaşadıkları bir yasak aşkı,yasak bir aşkın tüm bir aileyi yok edeceği, herkesi
mutsuz edeceği anlatılır.
ESERİN ÖZETİ: Roman Peyker’in Nihat ile evlenmesi ile başlar. Peyker ve
Bihter’in annesi olan Firdevs kocasını aldattığı için kocasının ölümüne yol açmış
dul bir kadındır. Firdevs hanım zengin bir iş adamı olan Adnan Beye ilgi
duymaktadır. Ancak Adnan Bey Firdevs Hanımın kızı olan Bihter’den
hoşlanmaktadır ve sonunda Bihter ile evlenir. Adnan Bey asil ve zengin bir
aileden gelmektedir. Yapılan bu evliliği Bihter’in annesi Firdevs kaldıramaz.
Bir gün ailece pikniğe gidilir ve bu piknikte Adnan Beyin yiğeni olan Behlül
dayanamaz ve Peyker’in ensesinden ateşli bir şekilde öper. Kocasına çok bağlı
biri olan Peyker ise bu duruma sinirlenir. Bundan sonra Bihter’in dikkatini
Behlül çeker. Behlül de Bihter’den hoşlanır ve onu elde etmek için her şeyi
yapar. Sonun da Bihter’i elde etmeyi başarır ve artık her gece birlikte olmaya
başlarlar.
Gizlice yaşanan bu yasak aşkı uzun bir süre sürdürür Bihter ile Behlül.
İlişkilerinin anlaşılmaya başlamasıyla devreye Firdevs hanım girer ve oynadığı
oyunlar ile Behlül ile Adnan Beyin kızı Nihal’in nişanlanmasını sağlar. Evlenme
hazırlıkları yapılırken Behlül ile Bihter’in aşkı ortaya çıkar ve bundan Adnan
10

Beyinde haberi olur. Düğünün yapılacağı gece Bihter kendini kalbinden vurarak
intihar eder.
Tüm bu olaylardan sonra ise Adnan Bey ve Nihal eskisi gibi beraber yaşamaya
karar verirler. Artık hayatlarında ne Behlûl ne de Bihter olacaktır.
11

MİLLİ EDEBİYAT DÖNEMİNDEN SORULAN ESERLER
SORU: —-, Tanzimat'tan I. Dünya Savaşı'nın sonuna kadar yetişmiş üç kuşağın
düşünüş ve yaşayışlarındaki değişikliklerin; —-, Millî Mücadele Dönemi
Anadolu'sunun; —-, Cumhuriyet'ten sonraki devrimler döneminin; —-,
Atatürk'ün ölümünden sonraki yılların eleştirel bir yaklaşımla ele alındığı
yapıtlardır.
Bu parçada boş bırakılan yerlere getirilecek olan yapıt adları aşağıdakilerin
hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) Panorama I – Panorama II – Yaban – Kiralık Konak
B) Kiralık Konak-Yaban – Panorama I – Panorama II
C) Yaban – Panorama I – Kiralık Konak-Panorama II
D) Kiralık Konak- Panorama I – Panorama II – Yaban
E) Panorama I – Yaban – Panorama II – Kiralık Konak (2008 ÖSS)
CEVAP: B
KİRALIK KONAK ESERİNİN ÖZETİ: Türk toplumunun tarihsel gelişim sürecinde
ilk belirtileri 18.yüzyılda görülen ve Tanzimat’la somutlaşan Batılılaşma
hareketleri ve buna bağlı olarak hayat tarzı, değerler , ahlak kısacası kültürel
değişim anlatılır.
YABAN ESERİNİN KONUSU: I. Dünya Savaşı'nın bitimiyle birlikte Sakarya
Savaşı'nın sonuna kadar olan sürede bir Anadolu köyünde köylüleri, köyün
durumunu ve milli mücadeleye ilişkin tavırlarını anlatmaktadır.
PANAROMA I ESERİNİN KONUSU: Bu roman memleketimizdeki mühim bazı
hadiseleri, inkılâbımızın ne gibi tehlikeler arasından yetiştiğini anlatan yazarın
olgun bir eseridir. 1923 ve 1952 yıllarını kapsar. İnkılâbımızın tehlikeleri
atlatmadığı, pusuda yatan yobazların varlığı önemle vurgulanmaktadır. Roman
Atatürk’ün devrimine ayak uyduramayanları, ayak uyduranların yürüyüşe
devam edemediklerini ve devam edenlerin ise ne hallere düştüklerini
sergilemektedir.
12

PANAROMA II ESERİNİN KONUSU: Düşünce ve eylem yönünden halk
tarafından yapılmayan, gerçekleri sadece aydınların görebilidiği, Atatürk’ün
halkın ona olan güveni sayesinde gerçekleştirdirdiği devrimin, bilinçli ve bilinçsiz
halk kitleleri tarafından nasıl yorumlandığı anlatılıyor.
13

SORU: (I) Millî Edebiyat Dönemi hikâye ve romanlarının önemli bir özelliği sade
bir dille yazılması ve yerli hayatı yansıtmasıdır. (II) Bu dönemde “halka doğru”
hareketinin bir sonucu olarak hikâye ve roman, yurdun her köşesine açılmış ve
bu tür yapıtlarda her tabakadan insanın yaşayışı anlatılmıştır. (III) Köy ve taşra
insanının yaşayışını anlatan ilk başarılı örnekler, Reşat Nuri’nin “Çalıkuşu”,
Ebubekir Hazım’ın “Küçük Paşa” adlı yapıtları bu dönemde verilmiştir. (IV)
Kurtuluş Savaşı yıllarında Anadolu insanının çetin alın yazısına Halide Edip “Dağa
Çıkan Kurt”, “Ateşten Gömlek” gibi kitaplarında eğilmiştir. (V) Birinci Dünya
Savaşı ve Mütareke Dönemi İstanbul’undaki ahlak ve düzen bozukluğu da ele
alınan başlıca temalardan biridir: Reşat Nuri’nin “Yeşil Gece”, Peyami Safa’nın
“Fatih-Harbiye” romanları bu temayı işleyen romanlardır.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde bilgi yanlışı vardır?
A)I. B) II. C) III. D) IV. E) V. (2009 ÖSS)
CEVAP: E
YEŞİL GECE ESERİNİN KONUSU: Toplumsal yönü ağır basan bu romanda,
medresede yetişen, ancak sonra öğretmen okulunu bitirerek Ege Bölgesi’ ndeki
bir kasabada , gerici ve çıkarcı birtakım güçlerle savaşan, idealist bir gencin
serüveni ele alınıyor.Atatürk Devrimi’ nin o çoşkulu havası içinde, çok güçlü
sezgi ve gözlemlerle kaleme alınmış bu kitapta, toplumumuzun o günkü büyük
sorunları, yürekli biçimde tartışılıyor. Romanın en önemli kahramanı Şahin
Hocanın kişiliğini oluşturan nitelikler, mücadelesi ve uğradığı yenilgilerin öyküsü
sayılabilir.
FATİH-HARBİYE ESERİNİN KONUSU: Fatih- Harbiye, iki farklı kültürü yani Doğu
ve Batı klütürünü şahıslar üzerinden anlatan bir eserdir. Fatih ve Harbiye
İstanbul'da iki semt adıdır. Bu semtlerden Fatih Doğu kültürünü alaturka yaşam
tarzını yansıtmaktadır. Harbiye ise Batı kültürünü yani alafranga yaşam tarzını
yansıtmaktadır. Roman Peyami Safa’nın olgunluk dönemi eserlerindendir.
Eserde Neriman ve Şinasi vasıtasıyla Doğu – Batı karşılaştırması yapılmaktadır.
14

SORU: —- Sodom ve Gomore adlı romanı, siyasî ve toplumsal tarihimizi
yazacaklar için —- niteliği taşır.
Yukarıda boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangisinin getirilmesi
gerekir?
A) Halide Edip’in – eleştiri
B) Yakup Kadri’nin – belgesel
C) Refik Halit’in – yaşam öyküsü
D) Hüseyin Rahmi’nin – macera
E) Ahmet Rasim’in – bilim kurgu (2009 ÖSS)
CEVAP: B
ESERİN ÖZELLİKLERİ: Yazarı Yakup Kadri Karaosmanoğlu’dur. Mütareke (işgal)
yıllarındaki İstanbul'un ahlaki bozukluklarını,çöküntüleri, (Sodome ve Gomore
kutsal kitaplarda ahlaksızlıklarından dolayı lanetlenen ve yerle bir edilen
Ürdün'deki iki şehir) tasvir edilir.
ESERİN ÖZETİ: Birinci Dünya Savaşı henüz sona ermiştir.Osmanlı İmparatorluğu
da bu felaketten payını almış ve ülkenin her yeri kargaşa içindedir. 1921’lerin
İstanbul’u,İngilizler şehri işgal etmiş ve saray buna sesiz kalmıştır.
İstanbul,Anadolu’dan kopuk ayrı bir dünya gibidir.Tıpkı Sodom ve Gomore
gibi.Tanrının lanetlediği şehirlerden ikisidir. İstanbul kızları İngiliz subaylarıyla
beraber olmaktan gayet mutludurlar. Leyla da bunlardan biridir.Bu nazik
kızlarımız Kuvayi Milliyetçileri yabani dağ insanı olarak görmekte,hatta
tiksinmektedirler. Leyla’ya aşık olan Necdet ise bağımsızlıktan umudunu
kesmiş,olaylara sadece seyirci kalmıştır.Sevdiği kızın işgalci subaylarla olan
yakınlığını görür fakat görmezden gelir,hatta o da bu subayların çevresinde
oluşan yüksek sosyeteye katılır.Oysa Necdet’in arkadaşı Cemil bir şeyler yapmak
gerektiğini düşünür ve Kuvayi Milliyecilere katılır ve sonunda şehit olur.Fakat o
değeri bilinmez insanlardandır,vatan o ve onun gibilerinin kanlarıyla hayat
bulmuştur.Vatanın ayakları aslında bağımsızlık savaşında ayaklarını yitiren
gazilerimizindir.Onlar her bir uzuvunu kaybederken vatan yeniden el ayak sahibi
olmuştur.
15

İstanbul’un bu şaşalı hayatı çok kısa sürer.Ezilmiş Anadolu insanının özlediği gün
gelir.Bir gece Kuvayi Milliyeciler karanlığın içine akın eden ışık hizmeleri gibi
akın ederler şehre.
Leyla,o eski hayatlarının mahvettiği için bu büyük savaşçıları nefretle
karşılar.Necdet ise artık bu İngilizler tarafından kullanılmış vatanperverlik
duygusundan yoksun kızdan soğumuştur.
Leyla dudaklarını Necdet’in dudaklarına uzatır.Necdet onu kucaklar ve bir
köşeye bırakır. Dudaklarında bir kimyevi maddenin “rujun” yavan tadıyla
bağımsız İstanbul’a katılır. Ve bu aşkın bittiği yerde roman da son bulur.
16

CUMHURİYET DÖNEMİ EDEBİYATINDAN SORULAN SORULAR
SORU: 19. ve 20. yüzyıl başlarında İstanbul, sahne olduğu hayat biçimleriyle
medeniyet değişikliğinin oluşturduğu karmaşayı, çeşitli yönleriyle yansıtır. Ana
konu olarak karşımıza çıkan Doğu-Batı ya da eski-yeni çatışması, mekân
boyutunda İstanbul yaşamının anlatılmasıyla verilir. Şehrin toplumsal yaşamının
kalbinin attığı mesirelerde kadın-erkek karşılaşmalarına olanak sağlayan
modern hayat, özel hayatı da etkilemiştir. Modern hayat, Beyoğlu
vitrinlerinden, önce göz ve gönüllere sonra da konaklara ya da geleneksel
yapıya uygun olan evlere sızmıştır. Bütün bu özellikleriyle İstanbul, Tanzimat
romanlarında işlenen ana konuların mekânı olmuştur.
Bu parçada sözü edilenlerle aşağıdaki romanlardan hangisi arasında ilinti
kurulamaz?
A) Sinekli Bakkal
B) Ayaşlı ve Kiracıları
C) Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç
D) Mai ve Siyah
E) Dokuzuncu Hariciye Koğuşu (2011 LYS)
CEVAP: B
ESERİN ÖZELLİKLERİ: Eserde doğu-batı veya eski-yeni çatışması değil Ayaşlı’nın
evinde bir oda tutan yazarın başından geçen olaylar anlatılmaktadır.Ayrıca
eserdeki olaylar İstanbul’da değil Ankara’da geçmektedir.
ESERİN ÖZETİ: Ayaşlı İbrahim Efendi, eşkıyalık, zaptiye çavuşluğu, arzuhalcilik,
hancılık yapmış, şaşılacak derecede çeşitli kılıklara girip çıkmış bir adamdır. Yeni
yapılmış dokuz odalı büyük bir apartman dairesini uygun fiyatla kiralar. Bu
dairenin her odasını ayrı bir aileye kiraya verir.
Aileler, genellikle orta halli kimselerdir. Birini de kendisine ve üvey kızına ayırır.
Olaylar bu apartmanda geçer. Köy ağası Ayaşlı İbrahim, banka memuru, şoför,
doktor, simsar, emekli, hizmetçi hepsi bir dairededir.
17

Her odasında toplumun çeşitli tabakalarından evli, bekar, kadın, erkek, yaşlı,
genç bir sürü insan oturur. Apartmanın katının dokuz odasına karşılık banyosu,
tuvaleti ile mutfağı ortaklaşa kullanılır. Ayaşlının kiracıları bu yüzden, içli dışlı
yaşamak, günlük yaşamın kurallarına uymak zorunluluğu duyarlar.
Kiracılar zamanla değişik nedenlerle evden teker teker ayrılırlar. Evde mal sahibi
ile yakınları kalır. Fakat Ayaşlı İbrahim Efendi de bir gün hastalanarak ölür.
Geriye kalan kızı da başka yere taşınır.
18

SORU: Kurtuluş Savaşı’yla ilgili önemli romanlar arasında (I)Halide Edip
Adıvar’ın Vurun Kahpeye, (II)Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Yaban, (III)Kemal
Tahir’in Yorgun Savaşçı, (IV)Attila İlhan’ın Kurtlar Sofrası, (V)Tarık Buğra’nın
Siyah Kehribar adlı yapıtlarını sayabiliriz.
Bu parçadaki numaralanmış yerlerden hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. (2011 LYS)
CEVAP: E
ESERİN ÖZELLİKLERİ: Eser Kurtuluş Savaşı yıllarını değil İtalya'daki siyasal düzen
konu edinmiştir.Tarık Buğra’nın ilk romanıdır.
19

SORU: Kimi eleştirmenlere göre gerçeğin, bir sanatçı tutumuyla değil, bir bilim
insanı gibi algılanarak oluşturulduğu söylenen —-, gerçekte ilginç bir romandır.
Roman, karşılaştığı birtakım doğaüstü olaylara kendisince çözüm bulamayan ve
bu yüzden kuşku ve endişelere kapılan materyalist düşünceli septik Doktor
Ferit’in, çevresindeki bazı kişilerin telkinleriyle, bu durumdan kurtularak huzura
kavuşmasını konu alır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki yapıtlardan hangisi getirilmelidir?
A) Süngülerin Gölgesinde
B) Matmazel Noroliya'nın Koltuğu
C) Yalnızız
D) Bir Tereddüdün Romanı
E) Dokuzuncu Hariciye Koğuşu (2012 LYS)
CEVAP: B
ESERİN ÖZETİ: Ferit, bir hariciye memuru ile öğrenimini batıda yapmış, hassas
ve sinirli bir annenin çocuğudur. Anne verimlidir. Ferit’in iki ablası, annelerinden
kaptıktan hastalık sonucu, arka arkaya ölürler. Bu acılara dayanamayan baba,
Avrupa’ya gider. Verem küçük kardeşi Nilüfer’e de geçmiştir. Hastalığın daha da
ilerlememesi için Nilüfer’i teyzesi yanına alıp annesinden ayırır. Kısa süre sonra
anne ölür. Ferit bu gelişmeler üzerine devam ettiği tıp fakültesinden ayrılır. Bir
pansiyona yerleşir. Pansiyonda çeşitli tipler ve kişiler barınmaktadır. Ailelerden
birinin kızı ortalıkta çok zaman çırılçıplak dolaşmakta, kayıplar aleminden bir
şeyler duyduğunu tekrarlamaktadır. Başka bir odada romatizmalı Tosun Bey
oturmaktadır. Başka bir odada romatizmalı Tosun Bey oturmaktadır. Lise
öğretmeni Aziz Bey de bir başka karakterdir. Ferit, burada da huzursuzdur.
Kardeşi Nilüfer, zaman zaman Ferit’e gelmekte; teyzesinin kendisine yaptığı
eziyetlerden yakınmaktadır. Bunlara çok kızan Ferit, bir seferinde, bu yüzden
teyzesini öldürebileceğini ağzından kaçırır. Onun bu konuşmasını ve teyzesinin
çok zengin olduğunu Tosun Bey duymuştur. Birkaç gece sonra, kayıplardan
haber veren Zehra, birden çığlık çığlığa uyanır; o anda birisinin bıçaklanarak
öldürülmekte olduğunu hissettiğini anlatır. Buna pansiyonda, kimse inanmaz;
ama iki üç saat sonra bir hanımın bıçakla öldürüldüğü haberi alınır. Ertesi gün
20

Tosun Bey, Ferit’i odasına çağırıp her şeyi anlatır. Tosun Bey profesyonel bir
katildir. Bu işi Ferit’e acıdığı için yapmıştır.
Üst üste gelen aşırı heyecanlar, hele Nilüfer’in hastalığının artarak hastanelik
olması Ferit’i daha çok sarsmıştır. Artık son derecede vehimli, sinirli, kuşkucu,
korkak olmuştur. Aziz Bey, Ferit’e Ada’da bir ev tutup Nilüferler birlikte bir süre
dinlenmesini salık verir.
Ferit, bir yıl önce ölmüş olan Matmazel Noraliya adlı bir kadının evini kiralar.
Ama bu evde geçirdiği ilk gece de kendisi için korku verici olmuştur. Gece,
karşısında bir koltukta Matmazel Noraliya’yı bulur. Kadın, durmadan ona bir
şeyler anlatır durur. Bu bir uyku hali midir, kabus mudur. Ferit bunu bir türlü
anlayamaz. Ertesi günü, Aziz Beyle birlikte evi dolaşırken, odalardan birini
görünce şaşkınlıklar içinde donup kalır. Oda ve odadaki koltuk, bir gece önce
gördüğü dekorun aynısıdır. Ferit hizmetçiden, Matmazel Noraliya’nın kim
olduğunu sorar. Kadının anlattığına göre Matmazel Noraliya çok acı çekmiş, çok
mutsuz yaşamış, bu yüzden genç yaşında kendisini dine Tanrıya adamış biridir.
Hizmetçi özel defterini de verir. Koltuğa oturup defteri okumaya başlar. Birkaç
gece sonra Matmazel Noraliya’nın ruhu ile konuştuktan sonra büyük bir moral
ve iman gücüne ulaşır. Artık dine karşı saygılı ve inançlıdır. İyileşmeye başlayan
Nilüfer de bu durumdan memnundur. Genç kızla Aziz Bey arasında hissi bir
yakınlaşma başlar. Bu fırsattan istifade ile Ferit de sevgilisi Selma ile barışır. İç
dünyasında bir ışığın yandığını duyan Ferit, artık iç huzuruna kavuşmuştur.
21

SORU: Reşat Nuri Güntekin, toplum yapımızdaki değişmelerin aile üzerindeki
yıkıcı etkilerini —- adlı romanında göstermiştir. Bu romanda, Tanzimat'tan beri
üzerinde durulan Batılılaşma özentisinin olumsuz sonuçları yansıtılmıştır. Bu
durumu bir ölçüde Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun —- adlı yapıtında da
görebiliriz.
Bu parçada boş bırakılan yerlere, verilen bilgilere göre aşağıdaki yapıtlardan
hangileri sırasıyla getirilmelidir?
A) Yaprak Dökümü – Kiralık Konak
B) Çalıkuşu – Hüküm Gecesi
C) Bir Kadın Düşmanı – Yaban
D) Dudaktan Kalbe – Ankara
E) Acımak – Panorama (2012 LYS)
CEVAP: A
YAPRAK DÖKÜMÜ ESERİNİN KONUSU: Gelir düzeyinin üzerinde bir yaşam
sürdürmek isteyen bir ailenin dağılışı anlatılmaktadır. Çılgın hayallerin, maddî
israfların, gereksiz özentilerin hüküm sürdüğü bir ailede çöküntülerin başlaması
kaçınılmazdır mesajı verilir.
KİRALIK KONAK ESERİNİN KONUSU: Türk toplumunun tarihsel gelişim
sürecinde ilk belirtileri 18.yüzyılda görülen ve Tanzimat’la somutlaşan
Batılılaşma hareketleri ve buna bağlı olarak hayat tarzı, değerler , ahlak kısacası
kültürel değişim anlatılır.
22

SORU: Türk edebiyatının en iyi romanlarından olan —, 1949’da kitap olarak
basılır. — İstanbul’a olan derin sevgisini yansıttığı bu romanında, Mümtaz ile
Nuran’ın aşkı çerçevesinde eski-yeni. Doğu-Batı ve aşk ile toplumsal sorumluluk
arasındaki çatışmayı ve bu çatışmaların doğurduğu bireysel bunalımları irdeler.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangileri sırasıyla
getirilmelidir?
A) Baba Evi – Orhan Kemal
B) Huzur – Ahmet Hamdi Tanpınar
C) Küçük Ağa – Tarık Buğra
D) Bir Düğün Gecesi – Adalet Ağaoğlu
E) Yorgun Savaşçı – Kemal Tahir (2010 LYS)
CEVAP: B
ESERİN ÖZETİ: Mümtaz ve Suat'ın Nuran'a olan aşklarıdır öykünün merkezi.
Mümtaz ve Nuran birbirini sevmekte ve evlenmeyi tasarlamaktadırlar.
Ümitsizliğe düşen Suat ise kendini asarak intihar eder. Bu trajedi nedeni ile
Nuran'dan ayrılan Mümtaz'ın iç dünyası yıkılmıştır. Radyoda II.Dünya savaşının
başladığı haberi verildiği sırada, Suat'ın hayalini gören Mümtaz merdiven başına
yıkılır (bazı edebiyat incelemecileri, sonda Mümtaz'ın öldüğü biçiminde
yorumlar yapmış olsalar da, Tanpınar'ın metninde ölüm telaffuz edilmiyor).
Mümtaz, Beyazıt Sahaflar Çarşısında, salaş dükkanlarda, bit pazarında,
Çekmece'de balıkçı muhitinde ve kır kahvelerinde dolaştırırken, İstanbul'un bir
kronikçisi, İstanbul'da eski zamanın donup kaldığı ve biriktiği köşelerin bir
tasvircisi oluyor romanda. Huzur'un sonraki bölümlerinde Boğaz'a, zengin bir
eve, sanki başka bir dünyaya geçiyoruz. Pırıl pırıl görünen modern semtte
önceleri çok mutlu olan Mümtaz, giderek bu çevrede yaşayan insanlardan
kaynaklanan olayların sonucunda yıkılır. Geçilmemesi gereken bir sınırı
çiğnemiştir o!
Her yeni tecrübe gibi şahsîdir, her yeni tecrübe gibi ilktir. Mümtaz, bindiği bir
Ada vapurunda Nuran'a rastlamış ve "Tehlikeli denecek derecede zengin, her
ihtimale gebe, her mânasında velûd bir kadınlık hayatı(nın), bakımsız bir tarla
23

gibi sırf kendisini işleyecek erkeğin yokluğundan yarı hülyâ, yarı verimsizliğin
bütün sebeplerini kendisinde gören bir aşağılık duygusu içinde akıp gittiğini"
farketmiştir. Bu tesbitin arkası kendiliğinden gelecek ve zalim bir çocukluğun
ara sokaklarından geçerek kendisini İhsan'ın kollarına atan Mümtaz, fikrî
zeminini sağlamlaştırmış bir insan olarak duygusal arka planını inşa etmeye
soyunacaktır: "O madem ki artık benim için herşeydir, o halde bütün kâinatımla
ona taşınmalıyım." der.
24

SORU: Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
A) Bilge Karasu, Yeni Yalan Zamanlar’da büyük ölçüde kadın sorunlarını
somutlayıcı bir tutumla yansıtmaya çalışmıştır.
B) Romanlarında bilinç akışı, iç monolog gibi yeni anlatım teknikleriyle kendine
özgü bir yol bulan Adalet Ağaoğlu’nun ilk romanı, Ölmeye Yatmak’tır.
C) Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar romanı, ele aldığı konu, konuyu işleyiş tarzı ve
kullanılan yeni anlatım teknikleri bakımından dikkate değer nitelikler taşır.
D) Yusuf Atılgan’ın Anayurt Oteli adlı romanı, aynı otelde kâtiplik yapan
Zebercet adlı kahramanın ruhsal dünyasının açığa çıkarılması üzerinde
şekillenir.
E) Toplumcu gerçekçi tutumla bireyin iç dünyasına kapanışını birlikte anlatan
Haldun Taner, Şişhaneye Yağmur Yağıyordu, On İkiye Bir Var adlı kitapları ile
ödül almıştır. (2010 LYS)
CEVAP: A
*Eserin yazarı İnci Aral’dır.
ESERİN ÖZETİ: İlk kez 1994 yılında Yeni Yalan Zamanlar adıyla yayımlanan Yeşil,
hem İnci Aral'ın yazarlığında yeni bir dönemeç oluşu hem de bugünün
Türkiye'sini o zamandan görebilmesiyle önemini sürdürüyor. Dinsel baskı ile
yetişmiş, aile içi cinsel taciz mağduru genç bir kadınla umutsuz, intiharın
eşiğinde genç bir gazetecinin imkânsız aşkları çevresinde, eski eser kaçakçısı bir
dayı, köşe dönmüş bir fotoğrafçı, tarikatçı punk sevgili gibi tiplerle gelişen anlatı
Aral'ın sonraki romanlarının da temellerini attığı bir eser.Yeşil, dokunaklı aşk
hikâyesine koşut olarak politik bir kurguya da sahip. Dinci ideolojiye dayalı bir
siyasi parti iktidara gelmiş ve anayasayı değiştirmiştir. Bir kaos ortamında olmaz
sanılan şeyler olmaktadır. Bu arada yönetimin sanat düşmanı yasakçı tutumu
yüzünden üretemez duruma gelmiş sanatçılar gizli bir merkezde toplanarak
zararsız, suya sabuna dokunmayan eserler üretmeye zorlanırlar. Yeşil, yoğun
25

SORU: Cimrilik, korkaklık, evlat sevgisi gibi bütün insanlarda ortak olan bir
niteliği abartmak bir insanda toplama işidir tipleştirme. Söz gelimi Balzac’ın
Goriot Baba'sı, Cervantes'in Don Kişot'u birer tiptir. Buna göre Oğuz Atay'ın
Tutunamayanlar adlı romanındaki —-, Yaşar Kemal'in Ortadirek adlı
romanındaki —- birer tiptir.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisinde verilenler sırasıyla
getirilmelidir?
A) Cemil – Afife
B) Hayri – Hakkı Celis
C) Yusuf – Fahim Bey
D) Selim – Meryemce
E) Adnan – Seniha (2011 LYS)
CEVAP: D
TUTUNAMAYANLAR ESERİNİN ÖZETİ: Turgut Özben, evli ve İki çocuk babasıdır.
Mühendistir ve rahat bir hayatı vardır. Selim’in intiharından sonra, bir dönüşüm
sürecine girecek, kendi benliğini sorgulamaya başlayacaktır. 1933 doğumlu ve
çocukluğu İkinci Dünya Savaşı’nda geçmiş biridir. Aydınlanmaya üniversite
yıllarında başlar ve en çok örnek aldığı kişi ise Selim’dir. Onun gibi çok okumaya
özenip okumadığı birçok kitap almıştır. Fakat iş hayatına atılıp evlenince birincil
amacı para kazanıp rahat bir hayat sürmek olmuştur. Fakat Selim’in intiharı onu
altüst eder ve arkadaşının hayatını araştırarak bir nevi benliğini bulmaya çalışır.
Nitekim intiharı bir gazete haberinden öğrenir ve çok sarsılır. Turgut daha sonra
Selim’in günlüğünü bulur. Günlüğü okudukça Selim’i intihara sürükleyen
sebepler bir bir ortaya çıkmaya başlar. Selim’in son zamanlarında “Türk
Tutunamayanları Ansiklopedisi” hazırladığı anlaşılır. Hüsnü Ergeç, Ahmet
Çekingen, Nazmiye Erdoğdu yazdığı bazı ‘tutunamayan’ karakterlerdi. Turgut bu
ansiklopediyle sonuca ulaşır. Selim toplum tarafından kabul edilmeyen, farklı
bir kişiliktir. Selim’in tabiriyle bir tutunamayandır. Böylece Turgut kendisinin de
bir tutunamayan olduğuna karar verir. Sonunda da trende tanıştığı birine
yazdıklarını verir ve ortadan kaybolur. Romanda, Turgut’un kendi iç sesini
dinlemeye başladığında hep Olric’e başvurur. Olric devamlı ‘efendimiz’ diye
26

hitap eder Turgut’a. Romanın sonunda ise Turgut sadece Olric’le yaşamaya
karar verir ve hayattan çıkıp gider.
ORTADİREK ESERİNİN ÖZETİ: Çukurova dağ köylüleri yazın ovaya inip ağa
tarlalarında pamuk toplar, güz yağmurları başlayınca yerlerine dönerler; yıl
boyu geçimleri, bu çalışmadan alacakları üç beş kuruşladır. Ovaya inme vaktini
her yıl. Yalak köyünde, Döngele dikenine bakarak Halil Emmi tayin eder. Halil
yaşlanmıştır, köylüleri peşine takıp ovaya, at sırtında inebilir. Köydeki tek at
Meryemce Ana’nındır, Meryemce ile de arası açıktır koca Halil’in, Muhtar Sefer
de köylüsünü gözetmez, ağa tarafını tutar: En verimsiz, kazancı en az tarlalar.
Yalak köylülerine düşer. O yıl kervan yola düzülür. Uzunca Ali çok sıkıntılıdır:
Analığı Meryemce ata binmiştir; karısı Elif, çocukları Hasan, Ummuhan ve kendi,
yürümektedir; küheylan çok yaşlıdır. Kafile gece yol alır, gündüz dinlenir. Koca
Halil’in kesildiğini gören Ali, anasının terkisine Halil’i de bindirir; Meryemce çok
kızar buna. Bir gün yolda şiddetli bir yağmur bastırır, köylü yürümeyi hızlandırır,
ormana sığınır; geride at sırtında Meryemce ve Halil kalmışlardır. At çöker,
kalkamaz. Halil ormana gelir, durumu anlatır. Ertesi gün köylüler yollarına
devam ederlerken Ali, karısı ve çocuklarıyla döner, anasını bulur, ormana
getirir, sonra köylüye yetişebilmek için gene düşerler yola. Küheylan ölür.
Meryemce, atın Halil’i bindirdikleri için öldüğünü söyler durur, oğluna çıkışır. Ali
anasını sırtlar; bir onu götürerek, bir dönüp gelip yükleri alarak, bitkin – harap
yollarına devam ederler. Muhtar Sefer, köylülerini gene aldatmış, onları kozasız,
verimsiz bir pamuk tarlasına sokmuştur.
27

SORU: Bazı edebî metinler, tarihî olaylara dayanır. Bu tür eserlerde bazı
gerçeklere bağlı kalınsa da eserin orijinalliğini ve okunurluğunu sağlayan,
yazarın kurgulama gücüdür. Okuyucu kalın bir tarih kitabını alıp baştan sona
okumaya yanaşmaz ama birkaç ciltten oluşan sürükleyici tarihî bir romanı çok
kısa sürede bitirebilir.
Aşağıdaki eserlerden hangisi, bu parçada anlatılan roman türüne örnek olarak
gösterilemez? (2013-LYS)
A) Osmancık
B) Devlet Ana
C) Yorgun Savaşçı
D) Hep O Şarkı
E) Yılkı Atı (2013 LYS)
CEVAP: E
ESERİN ÖZETİ: Bir orta Anadolu köyünde İbrahim, ahırdaki samanının öküzlere,
taya ve kır ata yetmeyeceği düşüncesiyle Dorukısrak’ı “yılkılık” eder; yani
emektar hayvanı ahırdan, köyünden sürer. Zavallı kısrak, kışın dağda, belde
başının çaresine bakacak ve çıplak doğayla savaşacak ömrü var olursa, bahara
yılkıdan sağ dönebilirse o zaman ona da yeni bir iş düşünülecektir. Sert kışta
kendi kaderine terk edilen kısrak, dağlarda köyün kendisi gibi kovulmuş diğer
atlarıyla birlikte ölüm kalım savaşına girer. Kış geçer, yaz gelir. İbrahim,
Dorukısrak’ın ölmemiş olduğunu, kırlarda başıboş dolaştığını öğrenir, onu tekrar
yakalayıp işe koşmak istese de Dorukısrak köyde kalmış tayını da alır, uzaklara
kaçar. Yaşlı ana ile yavrusunu bulamazlar bir daha.
28

Ali ile Meryemce’nin ilerdeki kaderleri, Yalak köyünden başka kimselerinkiyle
birlikte, yazarın Ortadirek’ten sonra kaleme aldığı Yer Demir, Gök Bakır
romanının konusudur; onun da devamı olan Ölmez Otu ile bu üç roman,
birbirini tamamlar, “üçlü” olur.
29

SORU: Postmodern anlatımın kullanıldığı —– birçok anlamsız unsurun bir
bütüne yürümesini önleyen eksiklikler var. Böylece her okuyucu, eline geçen
tanıdık bir ipucunu tutarak görmek istediklerini bu romanda bulmaktadır. Bu
bakımdan eserde “ayna” kavramının kullanılması anlamlıdır. Zira okuyucu kendi
bilgisini ve hayallerini, bu romanda bulduğu “ayna”lardan birine yansıtmak ve
onu eserin bütününe hakim kılmak imkanına sahiptir. Aynı özellikleri Yeni
Hayat’ta da bulmak mümkündür.
Bu parçada boş bırakılan yere, aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A)Kara Kitap’ta
B)Sessiz Ev’de
C)Benim Adım Kırmızı’da
D)Cevdet Bey ve Oğulları’nda
E)Beyaz Kale’de (2014 LYS)
CEVAP: A
ESERİN ÖZETİ: Romanın kahramanı olan Galip İstanbul’da oturan bir avukattır.
Bir gün, eşi Rüya’nın küçük bir not yazarak onu terk ettiğini öğrenir. Kentte
dolaşıp nerede olabileceğine dair kanıtları aramaya başlar. Karısının, Milliyet
Gazetesi’nde bir fıkra yazarı olan kardeşi Celâl’le olduğundan şüphelenir ve
daha sonra Celâl’in de ortada olmadığını fark eder. Galip’in araştırmaları
esnasında, Celâl’in tekrar basılan, İstanbul ve tarihi ile ilgili uzun ve edebi
düşünce yazıları da araya girecektir. Bir vakit sonra Celâl gibi hayat sürerek
onun nasıl düşündüğünü algılayabileceğini ve böylece bulundukları yeri
bulabileceğine inanmaya başlar. Bu düşünce ile Celâl’in saklı evini bulur ve
oraya yerleşir; belli bir vakit sonra onun kıyafetlerini giymeye ve onun köşe
yazılarını yazmaya başlayacaktır. Tüm bunlar Galip’in küçüklüğünden beri
hayranı olduğu Gazeteci Celâl’in yerine geçmek, onun gibi hareket etmek, onun
yerine köşe yazıları kaleme alarak “Celal” gibi olma fırsatıdır aslında. Zaten
Galip de bir zaman sonra Rüya’nın peşinde koşmaktan vazgeçecek, “Gazeteci
Celal” olarak BBC muhabirlerine röportaj verecek , telefonda hayranları ile
Celal’miş gibi sohbet edecektir. Romanın bitimine doğru çok eski bir hayranı,
Celâl’in, eşini baştan çıkarıp kandırdığını öne sürerek bir akşam yolda yürüyen
30

Celâl ve Rüya’yı silahla vuracaktır. İkisinin de hayatını kaybetmesinden sonra
Galip,avukatlık mesleğine döner ancak Celâl’in yerine de köşe yazısı yazmayı
devam ettirir.
31

SORU: Destan ve mitlerde görülen, insanların bir kahraman oluşturma
eğiliminin çağdaş bir tiyatro eserine uygulanışı ve geleneksel tiyatronun modern
ögelerle sahneye konuşu olarak nitelendirilebilecek eserlerin başında Brecht’in
etkisiyle yazılmış olan ——- gelir.
Bu cümlede boş bırakılan yere, aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? (2014-
LYS)
A)Keşanlı Ali Destanı
B)Bir Adam Yaratmak
C)Susuz Yaz
D)Eski Çarıklar
E)Reis Bey (2014 LYS)
CEVAP: A
ESERİN ÖZETİ: Ali, Sineklidağ’da oturan bir gençtir. Zilha isminde bir kızı çok
sever. Birgün Zilha’nın amcası öldürülür ve suçu Ali’nin üzerine atarlar. Zilha’nın
amcasıda mahallenin belalılarından biridir. Herkesten haraç toplar ve kimse
tarafından sevilmez. Ali birtürlü suçsuzluğunu ispat edemez. Mahallenin en
sevilmeyen adamını öldürdü diye herkes tarafından sevilir ve mahallede
ünlenir. Hapishaneden çıkınca muhteşem bir karşılama töreni hazırlanır.Herkes
ona sevgi gösterir.Ali mahallesine gelir gelmez, mahallenin muhtarlığına
adaylığını koyar. Ali seçimleri kazanır ve muhtar olur. Mahallede kısa sürede çok
şey değiştirir. Haraç olayını kaldırır ve mahalleyi bir düzene koyar. Zilha
amcasını öldürdü diye Ali’ye yüz vermez. Ali kıskançlığından çatlamaktadır. Bu
arada, Ali’yi sevmeyen kişiler yavaş yavaş ortaya çıkmakta ve arkasından
sessizce kuyusunu kazmaktadırlar. Bülent Bey adıyla anılan zengin birisi
mahalleye gelir. Mahallede bir işi vardır. Mahallede gezerken Zilha’yı görür.
Zilha’yı görünce çok şaşırır.Çünkü eski eşi Nevvare’ye çok benzemektedir.
Nevvare kızını ve Bülent Bey’i terketip, başkasına kaçmıştır. Kızıda Zilha’ya
inanılmaz bir yakınlık duymuştur. O yüzden, Bülent Bey Zilha’yı evinde çalışması
için ikna eder. Zilha’yı evine götürür. Ali bunu duyunca çok sinirlenir ve Zilha’yı
Bülent Bey’in evinden almaya gider. Bu arada Bülent Bey’in eski eşi Nevvare,
evini çok özlemiş ve evine dönmüştür. Ali, kapıyı çaldığında , kapıya Nevvare
32

çıkmıştır ve Zilha diye yanlışlıkla Nevvare’yi kaçırır. Sonunda onun Zilha
olmadığını anlar, fakat iş işten geçmiştir. Bu arada, Zilha’nın amcasının gerçek
katili ortaya çıkmıştır. İsmi de Cafer’dir. Cafer’den Ali’yi öldürmesini isterler.
Çünkü Ali gerçektençok şeyler başardığı için bunu çekemezler.Durumu geç de
olsa anlayan Zilha ,Ali’nin yanına döner ve barışırlar. Beraber mutlu bir hayat
sürceklerini zannederler, fakat Cafer Ali’yi öldürmekte kararlıdır. Cafer evin
önüne gelir ve Ali’den evden çıkmasını ister. Ali tam evden çıkarken Cafer ateş
ederve Ali vurulur. O acıyla Ali silahı tuttuğu gibi Cafer’i öldürür. Bu sefer Ali
gerçekten katil olur. Böylece Ali tekrar hapishaneye döner, ama Keşanlı Ali
Destanı ömür boyu sürecektir.
33

SORU: İç içe geçmiş iki olay zinciri ile ____, kişisel değişimleri konu alması
bakımından Zehra’nın, hatıra defterindeki maceralar bakımından da Mürşit
Efendi’nin romanıdır. Çocukluğundan itibaren babası Mürşit Efendi’yi kötü bir
insan olarak tanıyan Zehra; hoşgörüsüz, disiplinli, katı kalpli bir öğretmendir.
Mürşit Efendi; okulunu bitirdikten sonra idealist bir memur olarak Anadolu’ya
gelmiş, Anadolu’nun memurları bekleyen çürümüşlüğü içerisinde
kaybolmuştur. Kötü bir evlilik yapmış, çok istemesine rağmen çocuklarıyla
gereği kadar ilgilenememiştir. Yani kendi iradesi dışında yaşayan bir insan
durumuna gelmiştir. İşte bu insanın pişmanlıklar ve çaresizliklerle dolu hatıra
defteri, ölümünden sonra kızı Zehra’nın eline geçmiş, böylece Zehra’nın dış
dünya ile ilişkisi de yeniden şekillenmiştir.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki eserlerden hangisi getirilmelidir?
A) Dudaktan Kalbe
B) Çalıkuşu
C) Yeşil Gece
D) Acımak
E) Miskinler Tekkesi (2014 LYS)
CEVAP : D
ESERİN ÖZETİ: Zehra, kendisini görevine adamış sert bir öğretmendir. insanlara
karşı acıma duygusu fazla gelişmemiştir. İyi bir öğretmendir ama öğrencilerine
çok serttir ve onların yaptığı en ufak bir hatayı bile affetmez. Maarif Müdürü
Tevfik Hayri Bey, Zehra’nın bu tutumundan dolayı oldukça dertlidir. Bir gün
Müdür Bey, Zehra’yı çağırarak Kendisine İstanbul’dan bir telgraf geldiğini,
babası Mürşit Efendi’nin çok hasta ve ölüm döşeğinde olduğunu söyler. Zehra
ise bir hata olduğu, babasının olmadığı şeklinde bir yalan söyler. Daha sonra izin
alır ve İstanbul’a doğru yola çıkar. Yolda babasının ailesine neler yaptığını;
annesini, ablasını ve anneannesini nasıl öldürdüğünü ve nihayetinde kendisini
bir yatılı okula verip hiç aramadığını düşünür. Evine ulaştığında eski komşuları
Vehbi Bey kendisini karşılar. Ama çok geç kalmıştır. Babası son nefesine kadar
Zehra’nın ismini sayıklayarak ölmüştür. Babasının sandığında bir günlük bulur.
Günlüğü okuduğunda bütün olanların asıl suçlusunun babası değil annesi
34

olduğunu, bunca yıl babasını yanlış tanıdığını öğrenir. Pişman olur ve içinde bir
acıma duygusu oluşur. Okuluna ve öğrencilerine bambaşka bir insan olarak
döner. Artık acımayı öğrenmiştir. Bir süre sonra evlenir.
35