bilimselmakale

B‹L‹MSEL MAKALEN‹N DÜZENLENMES‹
Geçerli yay›n›n gereklerini karfl›layacak flekilde düzenlenmifl makale, bilimsel makaledir. O,
önemli ölçüde flekillendirilmifl, ayr›k ve aç›kça belirli, birleflen parçalardan oluflur veya
oluflmal›d›r. Birleflen k›s›mlar›n, temel bilimlerde en yayg›n isimlendirilmesi: Introduction-Girifl,
Methods-Yöntemler, Results-Sonuçlar and Discussion-Tart›flma (ve böylece akronim
IMRAD)’d›r. Gerçekte, Malzeme ve Yöntemler bafll›¤›, daha basit olan Yöntemler’den daha çok
kullan›l›r. Fakat akronime girmifl olan sonuncusudur.
Y›llar boyunca, IMRAD yaklafl›m›n› düflündüm ve önerdim. Bununla beraber bugüne kadar,
herhangi bir flekilde farkl› olan çeflitli düzenleme sistemleri, baz› editör ve dergiler taraf›ndan
tercih edilmifltir. Üniform olmaya do¤ru e¤ilim, IMRAD sisteminin Amerikan Ulusal Standartlar
Enstitüsü taraf›ndan ilk 1972’de ve tekrar 1979’da (5) tan›mland›¤›ndan beri artm›fl bulunuyor .
Bu s›ralama öylesine mant›kl› ki, aç›klay›c› yay›nlar›n di¤er türlerinde de artarak
kullan›lmaktad›r. Kifli; kimya, arkeoloji, ekonomi hakk›nda m› yoksa caddelerdeki suçlar hakk›nda
m› yaz›yor, IMRAD format› genellikle en iyi seçimdir.
Bu ço¤u zaman, laboratuvar çal›flma sonuçlar›n› aç›klayan makaleler için de do¤rudur.
Kuflkusuz, istisnalar vard›r. Örne¤in, yer bilimlerinde alan çal›flma raporlar› ve t›p bilimlerinde
klinik vak’a raporlar› bu tür düzenlemeye ilk aflamada uymazlar. Yine de, bu “görsel tan›m veren”
makalelerde dahi, problemden çözüme ayn› mant›k silsilesi ço¤u zaman uygundur.
Zaman zaman, laboratuvar raporlar› bile farkl› olmal›d›r. E¤er, ilgili sonuçlara do¤rudan
ulaflmak için birkaç yöntem kullan›ld›ysa, Malzeme ve Yöntemler ve Sonuçlar k›sm›n›n
bütünlefltirilmifl bir “Deneysel” k›s›mda toparlanmas› istenebilir. Nadiren, sonuçlar öyle kar›fl›k
olabilir veya hemen tart›flmay› gerekli k›lacak z›tl›klar verebilir ki, Sonuçlar ve Tart›flma k›sm›n›n
birarada olmas› istenebilir. Ayr›ca, baz› temel dergiler IMRAD düzeninin k›salt›lm›fl› olan “Notes”
veya “Short Communications” yay›mlarlar.
Bilimin görsel tan›ml› alanlar›nda, çok çeflitli düzenleme türleri vard›r. Böyle makalelerin
nas›l düzenlenece¤ini ve hangi genel bafll›k kullan›laca¤›n› belirlemek için, amaçlad›¤›n›z derginin
“Yazarlara Direktifler” k›sm›na bakman›z gerekir. Dergi konusunda kuflkunuz varsa, veya dergi
çok de¤iflik türde makaleler yay›ml›yorsa, genel bilgiyi uygun kaynak kitaplar›ndan bulabilirsiniz.
Örne¤in, çeflitli temel t›p makaleleri ayr›nt›l› olarak, Huth (28) taraf›ndan tarif edilmifl ve pek çok
mühendislik makale ve raporlar› Michaelson (35) taraf›ndan anahatlar›yla gösterilmifltir.
K›saca ben, bilimsel makalenin haz›rlan›fl›n›n edebî beceriyle ilgisinin, düzenlemeyle
olandan çok daha az oldu¤unu düflünüyorum. Bilimsel makale edebî eser de¤ildir. Bilimsel
makaleyi haz›rlayan kifli edebî anlamda yazar de¤ildir.
Baz› eski düflünceli meslektafllar›m, bilimsel makalenin edebî oldu¤u, yazar›n tarz ve
havas›n›n aç›kça belirgin olmas› gerekti¤i ve tarzdaki de¤iflikliklerin okurun ilgisini
canland›raca¤›n› düflünürler. Ben öyle düflünmüyorum. Bence bilim adamlar›, gerçekten edebiyat
okumaya, hatta belki yazmaya da ilgi duymal›lar. Fakat araflt›rma sonuçlar›n›n iletiflimi daha kuru
bir yoldur. Booth’un (13) ortaya koydu¤u gibi, “Bilimsel yaz›mda iddial› kelimelere yer yoktur”.
Bugün ortalama bir bilim adam›, alan›ndakileri izleyebilmek için çok say›da makalede rapor
edilen verileri incelemek zorundad›r. Bu nedenle, bilim adamlar› ve kuflkusuz, editörler; üniform,
k›sa ve öz, ve hemen anlafl›labilir bir anlat›m sistemi talebetmelidirler.
D‹⁄ER TANIMLAR
E¤er “bilimsel makale” özgün araflt›rma raporu için bir terim ise bu, özgün veya bilimsel
olmayan araflt›rma raporlar›ndan veya bilimsel makale olarak nitelendirilmeyenlerden nas›l
ayr›lmal›d›r? Çok kullan›lan baz› özel terimler: “tarama/de¤erlendirme makalesi”, “konferans
raporu” ve “toplant› özeti”.
9