You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ALBÜM ÇIKTI!<br />
Dersler uzun<br />
teneffüsler çok kısa!<br />
subadapcocuk.org<br />
YAYIN KURULU: Özge Yüksel, Tuğba Canbulut,<br />
Serdar Türkmen, Bihter Gülgeç Saka,<br />
Ilgın Soycan, Fatma Tulum, Mehmet Selin<br />
Sağdıç, Şennaz Uzun, Burcu Ovacık, Betül<br />
Öztürk, Sıla Bayındır, Hüseyin Ünal, Zeynep<br />
Cansu Elifoğlu, Canan Coşkan, Pınar Arslan,<br />
Emek Akman, Enes Ateş, Gamze Yeneş,<br />
Ceylan Ekin Işık, Orçun Eryoldaş, Duygu<br />
Şahlar, Başak Kütük, Nazlı Tunalı.<br />
DANIŞMA KURULU: Doç. Dr. Tülin Şener Kılınç,<br />
Prof. Dr. Mine Gencel Bek, Elif Dumanlı,<br />
Dr. Elif Köklü, Yrd. Doç. Dr. Eylem Gökçe<br />
Türk, Arş. Gör. Ezgi Fındık, Doç. Dr. Süreyya<br />
Karacabey, Gündem Çocuk Derneği.<br />
KAPAK GÖRSELİ: Esin Bayhan<br />
DOSYA: Tuğba Can<br />
TASARIM: Hüseyin Ünal-Tuğba Can<br />
-Aylık süreli yaygın yayın ISSN 2458 - 9802 -<br />
HALKEVLERİ DERNEĞİ İSTANBUL ŞUBESİ<br />
İKTİSADİ İŞLETMESİ adına Arkın Hürtaş<br />
Yayın Yönetmeni, Sorumlu Yazı İşleri Müdürü,<br />
Editör: Arkın Hürtaş<br />
Adres: İstiklal Cd. Orhan Adli Apaydın Sk.<br />
No: 10 K: 3 Beyoğlu / İstanbul<br />
Telefon: 212-2458265<br />
Baskı: Özdoğan Matbaa Yayın ve Hediyelik<br />
Eşya Sanayii Ltd. İvedik Org. San. Matbaacılar<br />
Sitesi 558. Sok. No: 29 Yenimahalle / Ankara<br />
Telefon: (0312) 395 85 00<br />
TURUNÇ’TAN<br />
MERHABA!<br />
Uzaya gidiyoruz atla Uçurtma’ya, oradan<br />
ver elini kuyrukluyıldız ve hoop seni<br />
Kuklalar Gezegeni’ne götüreceğim. Uzayda<br />
birçok gezegen var ve o gezegenlerde<br />
hayat var mı ve varsa oradaki canlılar<br />
nasıl yaşıyorlar? Küçük Prens’i hatırlıyor<br />
musun? Kendi gezegeninden çıkıp birçok<br />
gezegeni dolaşmış ve dünyayı keşfetmeye<br />
gelmişti. Ben de sizlerle uzaydaki başka<br />
başka gezegenleri gezegenleri dolaşmak<br />
keşfetmek isterdim. Ver elini Venüs, Mars,<br />
Neptün, Plüton... Bunlarla da bitmiyor<br />
uzayda bizim güneş sistemimiz gibi birçok<br />
güneş sistemi daha var. Daha büyükleri<br />
daha daha ve daha… Bu çok büyüleyici ve<br />
merak uyandırıcı. Acaba oralarda hayat<br />
varsa oradaki canlılar bize benziyor mu,<br />
nasıl hissediyorlar? Nasıl düşünüyorlar?<br />
Belki de tek ortak özelliğimiz sevebiliyor<br />
olmamızdır ve sevgi ile anlaşabiliriz. Acaba<br />
biz onlarla iletişim kurmanın yolunu bulabilir<br />
miyiz? İyi ki bilim var çünkü inanıyorum<br />
ki bilim sayesinde yıllar geçtikçe bu<br />
sorularımız cevap bulacak, kim bilir belki<br />
de içimizden biri bilim dünyasına girmek<br />
isteyecek kim bilir? Belki dünyadan başka<br />
gezegenlere hayat götüreceğiz bir gün.<br />
Bilimin ve aklın ışığını seviyorum! Çok<br />
heyecan verici! Şimdilik Uçurtma’yla uzayı<br />
dolaşıyormuş gibi hayaller<br />
kurmaya devam edelim!<br />
Hımmm bu ay Uçurtma’da<br />
uzayla ilgili merak ettiğim<br />
bir çok konuya da cevap<br />
buldum ve soluksuz<br />
okudum ve giderek daha<br />
çok merak ettiğim şeyler<br />
oldu. Araştıracağım. Haydi<br />
Uçurtma’yla uzayın ve<br />
meraklarımızın derinliklerine<br />
dalıyoruz.
Uçur tma’ya tak ıl! Abone Ol!<br />
Uçurtma Çocuk Dergisi her ay binlerce çocukla buluşmak için yola çıkacak.<br />
Sen de abone olarak her ay Uçurtma’yla buluşabilirsin. Yıllık abonelik ücreti: 100 TL<br />
Hesap Bilgileri<br />
Hesap Adı: HALKEVLERİ DERNEĞİ İSTANBUL ŞUBESİ İKTİSADİ İŞLETMESİ<br />
Banka: Akbank Şube: 0692 ORTAKLAR CADDESİ<br />
Hesap Numarası: 0186417 IBAN: TR75 0004 6006 9288 8000 1864 17<br />
ucurtmadergi.com
04<br />
GÖKBİLİM-yıldızlar<br />
Gökyüzündeki yıldızlar bize aynı uzaklıkta gibi görünürler! Ancak,<br />
gezegenimize en yakın ikinci yıldızın yaklaşık 40 trilyon kilometre<br />
uzaklıkta olduğu düşünülecek olursa yıldızların aynı uzaklıkta<br />
olmadıkları anlaşılabilir.<br />
Yıldızların uzaklıklarını<br />
trilyonlarca kilometreyle<br />
söylemek yerine<br />
gökbilimciler "ışık yılı"<br />
denilen bir uzunluk ölçüsü<br />
birimi geliştirmişler.<br />
Bir ışık yılı, yaklaşık<br />
10 trilyon kilometredir.<br />
Aşağıda bazı yıldızların<br />
gezegenimize olan<br />
uzaklıkları yaklaşık<br />
olarak verilmiştir.<br />
Bunların birimini ışık<br />
yılına çevir.<br />
YILDIZIN ADI UZAKLIĞI (KM) UZAKLIĞI (IŞIK YILI)<br />
DOSYA<br />
KAPELLA<br />
SİRİUS<br />
VEGA<br />
ALDEBARAN<br />
KANOPUS<br />
HADAR<br />
KUTUP YILDIZI<br />
RİGEL<br />
41 Trilyon<br />
90 Trilyon<br />
250 Trilyon<br />
600 Trilyon<br />
740 Trilyon<br />
3200 Trilyon<br />
4200 Trilyon<br />
8150 Trilyon
GÖKBİLİM-yıldızlar<br />
Gökbilimciler yıldızların renklerini de araştırırlar.<br />
05<br />
Yıldızlar ilk bakışta beyaz renkte görünebilir. Ancak çok karanlıkta<br />
onlara dikkatlice bakarsan bazılarının kırmızı, bazılarının sarı,<br />
bazılarının da mavi renkte olduğunu görürsün. Bu renkler, yıldızların<br />
sıcaklığını gösterir.<br />
Mavi yıldızlar<br />
çok ama çok<br />
sıcaktır.<br />
Beyaz<br />
yıldızlar çok<br />
sıcaktır.<br />
Sarı yıldızlar<br />
daha sıcaktır.<br />
Kırmızı<br />
yıldızlar<br />
sıcaktır.<br />
Güneş'in sıcaklığı, sıcak<br />
yıldızlarla çok sıcak<br />
yıldızlar arasındadır. Bu<br />
durumda Güneş ne renktir?<br />
Gökyüzündeki bazı yıldızların daha parlak<br />
olduklarını fark ettin mi? Bazı yıldızlar<br />
parlaktır çünkü çok sıcaktır. Bazı yıldızlar<br />
çok ama çok büyük oldukları için parlak<br />
görünür. Bazı yıldızlarsa gezegenimize yakın<br />
oldukları için parlak görünür.
06<br />
GÖKBİLİM-yıldızlar<br />
TAKIMYILDIZLAR<br />
Eski çağlarda yaşayan insanlar, yıldızların birtakım şekiller<br />
oluşturduklarını düşünmüşler ve bunlara isimler vermişler. Böylece<br />
takımyıldızlar ortaya çıkmış.Yandaki bulmacada 16 takımyıldız var.<br />
Haydi onları bul! Ancak dikkat et, takımyıldızlar sağdan sola,<br />
soldan sağa, aşağıdan yukarı, yukarıdan aşağı dizilmiş olabilir.<br />
DOSYA<br />
AKREP ARABACI ASLAN AVCI<br />
BAŞAK BÜYÜKAYI ÇALGI ÇOBAN<br />
EJDERHA KARTAL KRAL KRALİÇE<br />
KUĞU KUZEY TACI YAY YUNUS
TAKIMYILDIZ BULMACA<br />
07<br />
Aşağıda bir "takımyıldız" var. Noktaları birleştir ve<br />
hangi "takımyıldız" olduğunu bul.<br />
7<br />
1<br />
2 3<br />
4<br />
5<br />
6<br />
10<br />
9<br />
8<br />
11<br />
13<br />
Gökyüzündeki<br />
yıldızları birkaç<br />
saat gözlemlersen<br />
hareket ettiklerini<br />
görürsün. Tıpkı<br />
Güneş gibi gökyüzünde<br />
gördüğümüz yıldızlar<br />
da doğudan<br />
doğar ve batıdan<br />
batarlar. Aslında<br />
bu bir yanılsamadır.<br />
Çünkü hareket eden<br />
Dünya'dır. Dünya<br />
kendi çevresinde<br />
döner.<br />
12<br />
14
08<br />
KUTUP YILDIZI<br />
Kuzey yarıkürede sürekli<br />
aynı yerde görünen bir yıldız<br />
vardır. Aynı yerde görünür<br />
çünkü Dünya'nın dönme<br />
ekseniyle neredeyse aynı<br />
doğrultudadır. Bu yıldıza<br />
"Kutupyıldızı" denir.<br />
DOSYA<br />
Kutup Yıldızı yön bulmak için kullanılır;<br />
kuzeyi gösterir. Yerini bulmak için<br />
önce Büyük Ayı takımyıldızı bulunur. Bu<br />
takımyıldız bir cezveye benzer. Cezvenin<br />
sağ yanındaki iki yıldız izlenirse Kutup<br />
Yıldızı'na ulaşılır.<br />
Yanda kuzey<br />
yarıkürenin<br />
en parlak<br />
yıldızları<br />
bulunuyor.<br />
Bunları, içinde<br />
bulundukları<br />
takımyıldızlarla<br />
eşleştirir misin?<br />
YILDIZ<br />
ARKTURUS<br />
VEGA<br />
ALTAİR<br />
ALDEBARAN<br />
PROCYON<br />
KAPELLA<br />
REGULUS<br />
BELLATRİX<br />
DENEB<br />
POLLUKS<br />
TAKIMYILDIZ<br />
ORİON<br />
BOĞA<br />
İKİZLER<br />
KUĞU<br />
ASLAN<br />
ÇOBAN<br />
KARTAL<br />
ARABACI<br />
KÜÇÜK KÖPEK<br />
ÇALGI
09<br />
GÖKYÜZÜNDE<br />
MİLYONLARCA<br />
YILDIZ VAR!<br />
Yıldızlar, bulutsu denilen dev toz<br />
ve gaz bulutlarından oluşur. Bazı<br />
bulutsulardaki toz ve gaz bulutları<br />
sıkışır. Bu, on binlerce yıl sürer.<br />
Ardından sıcak bir çekirdek oluşur. Bu<br />
çekirdek, nükleer tepkimeler başlayana<br />
kadar ısındıkça ısınır. Sonra da yeni<br />
bir yıldız doğar. Bir yıldızın nasıl<br />
doğduğunu aşağıya çizer misin?<br />
Bazı yıldızların parlaklığının zaman<br />
zaman değiştiği görülür. Bu yıldızlara<br />
"değişken yıldızlar" adı verilir.
10<br />
Bir Y›ld›z<br />
K›rm›z› dev<br />
Y›ld›z<br />
Bulutsu<br />
Bir yıldızın yaşamı<br />
bazı bulutsuların<br />
bulutlarının<br />
çökmesiyle başlar.<br />
Güneş büyüklüğündeki<br />
yıldızların öyküsü<br />
farklıdır.<br />
Dev y›ld›z<br />
Yıldızların enerjileri<br />
en <strong>son</strong>unda tükenir<br />
ve ölürler. Güneş<br />
büyüklüğündeki bir yıldız,<br />
ölürken genişler ve<br />
kırmızı bir renk alır.<br />
Bu aşamadaki yıldıza<br />
"kırmızı dev" denir.<br />
Süper k›rm›z›<br />
DOSYA<br />
Güneş'ten daha büyük<br />
yıldızların öyküsü<br />
farklıdır.<br />
Dev yıldızlar da<br />
enerjileri tükenince<br />
"süper kırmızı<br />
devler"e dönüşürler.<br />
Bundan <strong>son</strong>ra öykü<br />
etkileyici hale gelir.
›n Yaşam›<br />
11<br />
Gezegenimsi<br />
bulutsu<br />
Beyaz cüce<br />
Kırmızı devler dışı<br />
katmanlarındaki<br />
gazı uzaya salarlar<br />
ve "gezegenimsi<br />
bulutsular" ortaya<br />
çıkar.<br />
Süpernova<br />
Nötron y›ld›z›<br />
En <strong>son</strong>undaysa<br />
geriye "beyaz<br />
cüceler" kalır.<br />
Beyaz cüceler aşırı<br />
derecede yoğun ve<br />
ağırdırlar. Yavaş<br />
yavaş soğur ve<br />
sönükleşirler.<br />
Patlama<br />
<strong>son</strong>unda, beyaz<br />
cücelerden bile<br />
daha yoğun ve<br />
ağır "nötron<br />
yıldızları"<br />
ortaya çıkar.<br />
Süper kırmızı<br />
devler, "süpernova"<br />
denilen büyük<br />
bir patlamayla<br />
patlarlar.<br />
Karadelik<br />
Yıldızın kütlesi<br />
yeterince büyükse,<br />
patlama <strong>son</strong>unda çöken<br />
yıldız öyle küçülür ki<br />
"karadelik" denilen <strong>son</strong><br />
derece yoğun dipsiz<br />
kuyuya dönüşür.
DOSYA<br />
12<br />
Güneş<br />
Sistemi<br />
Güneş, çevresinde bulunan tüm<br />
gökcisimlerine "kütle çekimi"<br />
denilen bir çekme kuvveti uygular.<br />
Bu nedenle Güneş'in çevresinde<br />
gezegenler, bunların uyduları,<br />
cüce gezegenler, asteroitler ve<br />
kuyrukluyıldızlar bulunur. İşte<br />
Güneş ve çevresinde belli bir<br />
yörüngede dolanan gökcisimlerin<br />
tümüne "Güneş Sistemi" adı<br />
verilir.
Güneş çevresinde dolanan<br />
gezegenler birbirlerinden<br />
farklıdır. Güneş'e yakın<br />
gezegenler küçük,<br />
yoğunlukları fazla ve<br />
kayalıktır. Bunlar<br />
Merkür, Venüs, Dünya<br />
ve Mars'tır. Jüpiter,<br />
Satürn, Uranüs ve<br />
Neptün'se Güneş'e uzak<br />
gezegenlerdir. Bunlar,<br />
daha büyüktür ve kayametal<br />
bir çekirdek, gaz,<br />
buz ve sıvılardan oluşurlar.<br />
13<br />
Uydular<br />
Gezegenlerin çoğu, çevrelerinde<br />
dönen uydulara sahiptir.<br />
Dünya'nın uydusu Ay'dır.<br />
Satürn'ünse tam 31 uydusu<br />
vardır. Gezegenlerin uyduları da<br />
Güneş çevresinde döner mi, ne<br />
dersin?
14<br />
Güneş<br />
Güneş, orta büyüklükte bir yıldızdır. Bu büyüklükteki<br />
yıldızların ömürleri yaklaşık 10 milyon yıldır. Güneş'in enerjisi<br />
tepkimelerden, yani hidrojen atomlarının parçalanarak<br />
helyuma dönüşmesinden kaynaklanır. Bu enerji Dünya'mızı<br />
ısıtır ve aydınlatır.<br />
Güneş'in merkezindeki bölgeye "çekirdek" denir. Burada<br />
sıcaklık, 15 milyon derecenin üzerindedir. Çekirdeği "ışınım"<br />
bölgesi çevreler. Çekirdekte üretilen ısı, dalgalar halinde<br />
burada yayılır. Güneş'in enerjisi "taşınım" bölgesinden yüzeye<br />
taşınır. Hareket eden gazlardan oluşan en dış bölgeyse<br />
ışıkküredir.<br />
DOSYA<br />
Güneş'in yüzeyinde "güneş lekeleri" denilen, çevrelerine göre<br />
daha soğuk bölgeler vardır. Güneş lekerinin üzerinde güneş<br />
parlamaları olur. Güneş parlamaları <strong>son</strong>ucu oluşan ışınım<br />
yeryüzüne ulaşır ve kutup bölgelerinde kutup ışığı denilen<br />
etkileyici görünümün ortaya çıkmasına yol açar.
15<br />
Ay, tam olarak Dünya ve Güneş arasında kaldığında,<br />
elbette diğer bazı özel koşullarla birlikte "Güneş tutulması"<br />
gerçekleşir. Bunun nasıl olduğunu çizer misin?<br />
Ay, Dünya'dan<br />
400 kat küçüktür.<br />
Peki nasıl olur da<br />
tutulma sırasında<br />
Güneş ışığının<br />
Dünya'ya ulaşmasını<br />
önler?
DOSYA<br />
16<br />
Merkür'de gündüz<br />
sıcaklık 427 derece<br />
olabilir. Geceyse sıcaklık<br />
-183 dereceye inebilir.<br />
MERKÜR<br />
Merkür çok küçük bir gezegendir. Üstelik<br />
Güneş'e en yakın gezegen olduğu için hem<br />
çok sıcaktır hem de daha kısa bir yörüngeye<br />
sahiptir.<br />
Gezegen<br />
Dedektifi<br />
Merkür'ü daha<br />
iyi keşfetmek<br />
için aşağıdaki<br />
soruları<br />
araştır<br />
ve yanıtla<br />
Uçurtmacı!<br />
1<br />
Gezegenin<br />
yapısını neler<br />
oluşturur?<br />
Güneş çevresinde<br />
kaç Dünya<br />
gününde dolanır?<br />
2
3<br />
Kendi<br />
çevresinde kaç<br />
Dünya gününde<br />
döner?<br />
4<br />
Gezegenin<br />
atmosferi<br />
nasıl?<br />
17<br />
5<br />
Gezegende su<br />
var mı?<br />
7<br />
6<br />
Sana göre<br />
Merkür'ün en ilginç<br />
özelliği nedir?<br />
Kaç uydusu<br />
var?
DOSYA<br />
18<br />
VENÜS<br />
Venüs Dünya'yla aynı boyuttadır. Güneş<br />
ışınlarını yansıtan yoğun sülfürik asit<br />
bulutları, gezegende sera etkisi oluşturur ve<br />
sıcaklığın artmasına yol açar. Gökyüzünde<br />
parlaklığıyla onu kolayca ayırt edebilirsiniz.<br />
Venüs'te sıcaklık 480<br />
dereceye çıkabilir.<br />
Gezegen<br />
Dedektifi<br />
Venüs'ü daha<br />
iyi keşfetmek<br />
için aşağıdaki<br />
soruları<br />
araştır<br />
ve yanıtla<br />
Uçurtmacı!<br />
1<br />
Gezegenin<br />
yapısını neler<br />
oluşturur?<br />
Güneş çevresinde<br />
kaç Dünya<br />
gününde dolanır?<br />
2
3<br />
Kendi<br />
çevresinde kaç<br />
Dünya gününde<br />
döner?<br />
4<br />
Gezegenin<br />
atmosferi<br />
nasıl?<br />
<strong>19</strong><br />
5<br />
Gezegende su<br />
var mı?<br />
7<br />
6<br />
Sana göre<br />
Venüs'ün en ilginç<br />
özelliği nedir?<br />
Kaç uydusu<br />
var?
DOSYA<br />
20<br />
Sence gezegenimizde<br />
yaşamın varolması için<br />
hangi uygun koşullar<br />
var?<br />
DÜNYA<br />
Dünya, Güneş Sistemi'nde yaşamın var olduğu<br />
bilinen tek gezegendir. Bunda gezegenimizin<br />
Güneş'e 150 milyon kilometre uzaklıkta<br />
olmasının da payı vardır.<br />
Gezegen<br />
Dedektifi<br />
Dünya'yı<br />
ne kadar<br />
tanıyorsun?<br />
Aşağıdaki<br />
soruları araştır<br />
ve yanıtla<br />
Uçurtmacı!<br />
1<br />
Gezegenin<br />
yapısını neler<br />
oluşturur?<br />
Güneş çevresinde<br />
kaç günde<br />
dolanır?<br />
2
3<br />
Kendi<br />
çevresinde kaç<br />
günde döner?<br />
4<br />
Gezegenin<br />
atmosferi<br />
nasıl?<br />
21<br />
5<br />
Gezegende su<br />
var mı?<br />
7<br />
6<br />
Sana göre<br />
Dünya'nın en ilginç<br />
özelliği nedir?<br />
Kaç uydusu<br />
var?
DOSYA<br />
22<br />
MARS<br />
Mars, gökyüzünde çıplak gözle kırmızımsı<br />
rengiyle kolayca gözlemlenebilir. Şu an<br />
gezegende uzay araştırmaları devam ediyor.<br />
Gelecekte oraya bir yolculuğun yapılmasıyla<br />
ilgili hazırlıklar da sürüyor.<br />
Mars'ta bulunan<br />
robotlar gezegenle ilgili<br />
bilgi topluyorlar.<br />
Gezegen<br />
Dedektifi<br />
Mars'ı daha<br />
iyi keşfetmek<br />
için aşağıdaki<br />
soruları araştır<br />
ve yanıtla<br />
Uçurtmacı!<br />
1<br />
Gezegenin<br />
yapısını neler<br />
oluşturur?<br />
Güneş çevresinde<br />
kaç Dünya<br />
gününde dolanır?<br />
2
3<br />
Kendi<br />
çevresinde kaç<br />
Dünya gününde<br />
döner?<br />
4<br />
Gezegenin<br />
atmosferi<br />
nasıl?<br />
23<br />
5<br />
Gezegende su<br />
var mı?<br />
7<br />
6<br />
Sana göre<br />
Mars'ın en ilginç<br />
özelliği nedir?<br />
Kaç uydusu<br />
var?
DOSYA<br />
24<br />
JÜPİTER<br />
Jüpiter, Güneş Sistemi'nin en büyük gezegeni.<br />
Gezegenin çok sayıda uydusu var. Bunlar<br />
arasında en büyük olanların adları: Ganimed,<br />
İo, Kalisto ve Europa.<br />
Jüpiter ve <strong>son</strong>raki<br />
gezegenler, hem büyük<br />
oranda gazlardan<br />
oluştukları hem de<br />
büyük oldukları için<br />
"gaz devleri" olarak<br />
adlandırılırlar.<br />
1<br />
Gezegenin<br />
yapısını neler<br />
oluşturur?<br />
Gezegen<br />
Dedektifi<br />
Güneş çevresinde<br />
kaç Dünya<br />
gününde dolanır?<br />
Jüpiter'i daha<br />
iyi keşfetmek<br />
için aşağıdaki<br />
soruları araştır<br />
ve yanıtla<br />
Uçurtmacı!<br />
2
3<br />
Kendi<br />
çevresinde kaç<br />
Dünya gününde<br />
döner?<br />
4<br />
Gezegenin<br />
atmosferi<br />
nasıl?<br />
25<br />
5<br />
Gezegende su<br />
var mı?<br />
7<br />
6<br />
Sana göre<br />
Jüpiter'in en ilginç<br />
özelliği nedir?<br />
Kaç uydusu<br />
var?
DOSYA<br />
Uranüs ve Neptün<br />
gezegenlerinin de<br />
çevrelerinde toz, kaya<br />
ve buz parçalarından<br />
oluşan halkaları vardır.<br />
SATÜRN<br />
Satürn, Güneş Sistemi'nin en<br />
büyük ikinci gezegenidir. Gezegen,<br />
çevresindeki toz ve buz parçalarından<br />
oluşan halkaları nedeniyle "halkalı<br />
gezegen" olarak da adlandırılır.<br />
Gezegen<br />
Dedektifi<br />
Satürn'ü daha<br />
iyi keşfetmek<br />
için aşağıdaki<br />
soruları araştır<br />
ve yanıtla<br />
Uçurtmacı!<br />
1<br />
Gezegenin<br />
yapısını neler<br />
oluşturur?<br />
Güneş çevresinde<br />
kaç Dünya<br />
gününde dolanır?<br />
2
3<br />
Kendi<br />
çevresinde kaç<br />
Dünya gününde<br />
döner?<br />
4<br />
Gezegenin<br />
atmosferi<br />
nasıl?<br />
27<br />
5<br />
Gezegende su<br />
var mı?<br />
7<br />
6<br />
Sana göre<br />
Satürn'ün en ilginç<br />
özelliği nedir?<br />
Kaç uydusu<br />
var?
DOSYA<br />
28<br />
URANÜS<br />
Uranüs, Güneş'in yörüngesinde oldukça yavaş<br />
hareket eder. Öyle ki hızı, saniyede yaklaşık<br />
7 kilometredir. Üstelik, çoğu gezegen Güneş<br />
çevresinde bir topaç gibi dolanırken, Uranüs<br />
bir fıçı gibi yuvarlanmaktadır.<br />
Gökbilimciler, Uranüs'ün<br />
hala keşfedilmeyi<br />
bekleyen uyduları<br />
olduğunu söylüyorlar.<br />
Gezegen<br />
Dedektifi<br />
Uranüs'ü daha<br />
iyi keşfetmek<br />
için aşağıdaki<br />
soruları araştır<br />
ve yanıtla<br />
Uçurtmacı!<br />
1<br />
Gezegenin<br />
yapısını neler<br />
oluşturur?<br />
Güneş çevresinde<br />
kaç Dünya<br />
gününde dolanır?<br />
2
3<br />
Kendi<br />
çevresinde kaç<br />
Dünya gününde<br />
döner?<br />
4<br />
Gezegenin<br />
atmosferi<br />
nasıl?<br />
29<br />
5<br />
Gezegende su<br />
var mı?<br />
7<br />
6<br />
Sana göre<br />
Uranüs'ün en ilginç<br />
özelliği nedir?<br />
Kaç uydusu<br />
var?
DOSYA<br />
30<br />
NEPTÜN<br />
Neptün, Uranüs'ten daha küçük bir gezegendir.<br />
Çıplak gözle gözlemlenemez. Ancak teleskopla<br />
mavimsi bir daire olarak görülebilir. Gezegene<br />
mavi rengi, atmosferinde bulunan metan gazı<br />
verir.<br />
Uzay araçaları<br />
tarafından görüntülenen<br />
gezegende koyu lekeler<br />
gözlemlenmiştir. Bunların<br />
Dünya büyüklüğünde<br />
fliddetli fırtınalar<br />
olduğu düşünülmektedir.<br />
1<br />
Gezegenin<br />
yapısını neler<br />
oluşturur?<br />
Gezegen<br />
Dedektifi<br />
Güneş çevresinde<br />
kaç Dünya<br />
gününde dolanır?<br />
Neptün'ü daha<br />
iyi keşfetmek<br />
için aşağıdaki<br />
soruları araştır<br />
ve yanıtla<br />
Uçurtmacı!<br />
2
3<br />
Kendi<br />
çevresinde kaç<br />
Dünya gününde<br />
döner?<br />
4<br />
Gezegenin<br />
atmosferi<br />
nasıl?<br />
31<br />
5<br />
Gezegende su<br />
var mı?<br />
7<br />
6<br />
Sana göre<br />
Neptün'ün en ilginç<br />
özelliği nedir?<br />
Kaç uydusu<br />
var?
32<br />
Astroitler<br />
Asteroitler, büyük kaya ya da kaya ve metal<br />
parçalarıdır. İlk kez bir İtalyan gökbilimci<br />
tarafından 1801 yılında keşfedilmişlerdir.<br />
Asteroitlerin çoğu Mars ve Jüpiter arasında<br />
"Asteoroit kuşağı" denilen bir bölgede<br />
bulunurlar. Onlar da Güneş çevresinde<br />
dolanırlar.<br />
Meteoroit (Göktaş›) Nedir?<br />
Meteoroitler, çok küçük uzay tozu<br />
parçacıklarıdır. Bunlar, kuyrukluyıldızlardan<br />
ya da asteroitlerden parçalanmış olabilirler.<br />
Kimi zaman Dünya ve meteoroitlerin yolu<br />
kesişir ve bunlar atmosfere girerek yanarlar.<br />
Bu sırada ışık çizgisi halinde hoş bir görünüm<br />
ortaya çıkar. Peki meteoroitler, Dünya'ya<br />
düşebilir mi?<br />
DOSYA<br />
Güneş Sistemi'nde asteroit, meteoroit,<br />
kuyrukluyıldız gibi milyonlarca gökcisminin,<br />
Güneş Sistemi'nin doğumundan arta kalan<br />
parçacıklar olduğu düşünülmektedir. !
33<br />
Kuyrukluy›ld›z Nedir?<br />
Kuyrukluyıldızlar, kirli buz toplarıdır. Onlar<br />
da Güneş çevresinde dolanırlar. Ancak<br />
kuyrukluyıldızların yörüngeleri çok geniştir.<br />
Öyle ki bir kuyrukluyıldızın dolanımı binlerce<br />
yıl sürebilir. Bu arada düşün bakalım,<br />
kuyrukluyıldızın kuyruğu nasıl oluşur?
34<br />
Göktaşı<br />
Aranıyor!<br />
Uzayda dolaşıp duran katı<br />
cisimlerin Dünya’nın atmosferine<br />
girmesiyle başlayan bir<br />
merak bu! Eğer bu cisimler<br />
atmosferdeki sürtünmeden ve<br />
sıcaklıktan kurtulup yeryüzüne<br />
inebilmişse; tebrikler! Artık<br />
kendisine göktaşı ya da meteroit<br />
diyebiliriz.<br />
DİKKAT!
Nerde<br />
Bulunur Bu<br />
Göktaşları?<br />
Taaa uzaydan yeryüzüne<br />
inebiliyorlarsa biz<br />
de onları bulabiliriz.<br />
Göktaşları bazen<br />
büyük parçalar halinde<br />
düşebilirler ya da iyice<br />
parçalanıp toz şeklinde<br />
yağabilirler. Biz tozları<br />
yani küçücük olan mikro<br />
göktaşlarını arıyoruz!<br />
Sokakta gezerken, okula ya da parka<br />
giderken etrafa iyice bak! Bu tozlar<br />
yağmur suları ile taşınabilir. Yağmur<br />
sularının biriktiği yerler, mesela<br />
kaldırım kenarları toz zerreciği halinde<br />
göktaşı bulmak için çok uygun.<br />
HER YERDE<br />
OLABİLİR!<br />
Hadi o<br />
tozlardan<br />
biraz topla!<br />
Şimdi bir mıknatıs ve büyütece<br />
ihtiyacımız var. Çünkü göktaşlarını<br />
yeryüzünün tozlarından ayırmak<br />
için küçük bir inceleme yapmalıyız!<br />
Eğer o küçük metal topları<br />
görebildiysen Güneş sistemi<br />
ve gezegenlerin yapıtaşı olan,<br />
4–5 milyar yaşında ve Dünya<br />
dışından gelen göktaşlarını elinde<br />
tutuyorsun demektir.<br />
Uzaydan<br />
Dünya’ya<br />
*Büyüteçten görünen toz zerrecikleri;<br />
parlak olanlar göktaşı<br />
*Kafamız karışmasın: Meteor ve göktaşı<br />
aynı değildir! Meteorlar atmosferdeki<br />
sürtünmenin sıcağından kaçamaz ve yok<br />
olurlar. Yeryüzüne inemezler.<br />
Yazan: Gamze Yeneş
DOSYA<br />
Samanyolu<br />
Dünya, Güneş Sistemi içinde yer alıyor. Peki Güneş<br />
Sistemi nerede yer alıyor? Bu sorunun yanıtı için<br />
karanlık ve bulutsuz bir gecede gökyüzüne bir daha<br />
bakın. Ne kadar çok yıldız var değil mi? Biliyor<br />
musunuz, aslında bu yıldızların bile ötesinde hayal<br />
etmesi olanaksız büyüklükte bir "dünya" var. Bu<br />
dünyaya "evren" deniyor. Evren gökcisimleri, uzay<br />
denilen boşluk ve enerjiden oluşuyor. Gökbilimciler,<br />
evrende dev yığınlarda bir araya gelmiş milyarlarca<br />
yıldızdan oluşan gökadalar olduğunu keşfetmişler.<br />
Güneş Sistemi de bu gökadalardan birinde bulunuyor.<br />
Güneş Sistemi'nin bulunduğu gökadanın adı Samanyolu.<br />
İşte Güneş’in<br />
Samanyolu’nda<br />
kapladığı yer bu<br />
kadar!
37<br />
Gökadalar<br />
Gökbilimciler tam 15 milyon ışık yılı uzaklığındaki<br />
gökadaların varlığından söz ediyorlar. Anlayacağınız<br />
evrende milyonlarca gökada var. Her gökada da<br />
milyarlarca yıldız var.<br />
Eliptik<br />
gökadaların<br />
şekilleri yuvarlak<br />
ve elips<br />
arasında değişir.<br />
Düzensiz<br />
gökadaların<br />
belirli bir<br />
şekilleri<br />
yoktur.<br />
Sarmal<br />
gökadaların<br />
yıldızlardan<br />
oluşan parlak<br />
bir merkezi ve<br />
kıvrılan kolları<br />
vardır.<br />
Yıldızlar,<br />
gökadaların içinde<br />
kümeler halinde<br />
bulunurlar. Bir<br />
kümedeki yıldızlar<br />
aynı doğrultu ve<br />
hızda hareket<br />
ederler.
38<br />
DOSYA<br />
Uzay›<br />
Keşfetmek<br />
İnsanlık gökyüzünü hep merak etti ve gözlemledi.<br />
O karanlık boşlukta neler olduğunu anlamak için<br />
gökyüzünü gözlemlemekle yetinmedi; çeşitli aletler,<br />
araçlar geliştirdi.<br />
keşif araçları<br />
Bu bir optik<br />
teleskop, ışığı<br />
kullanarak<br />
görüntü oluşturur.<br />
Bu bir uzay<br />
teleskopu.<br />
Atmosfer,<br />
görüşünü<br />
engellemediğinden<br />
çok daha uzağın<br />
görülebilmesini<br />
sağlar.<br />
Bu bir radyo<br />
teleskop.<br />
Uzaydaki<br />
cisimlerin yaydığı<br />
düşük radyo<br />
sinyallerini<br />
toplar.<br />
Bu bir uydu.<br />
Uydular, bir<br />
gezegen ya<br />
da yıldızın<br />
yörüngesine<br />
girerler ve<br />
uzaydan bilgi<br />
toplarlar.
Uzaya<br />
39<br />
Çıkmak<br />
Uzaya çıkmak bir zamanlar düştü. Ancak insanların merakı<br />
ve geliştirdiği bilim ve teknoloji sayesinde uzaya insansız araç<br />
göndermek, uzaya çıkmak, Ay'a ayak basmak, uzay istasyonları<br />
kurmak, uzay mekikleri yapmak gerçek oldu. Bakalım sen bu<br />
konuda neler biliyorsun?<br />
Uzaya gönderilen<br />
insansız araçlara<br />
ne ad verilir?<br />
Astronot<br />
kimdir?<br />
Uzaya ilk çıkan<br />
astronotun adı<br />
nedir?<br />
En <strong>son</strong> insanlı<br />
Ay görevi yapan<br />
uzay aracının<br />
adı nedir?<br />
Ay'a ilk kez ayak<br />
basan astronotun<br />
adı nedir?<br />
Kimler astronot<br />
olabilir?<br />
Astronotlar<br />
uzay<br />
istasyonunda<br />
ne kadar<br />
kalabilirler?
DOSYA<br />
40<br />
Uluslararası<br />
Hava açıksa, uygun saatlerde çıplak<br />
gözle görebileceğiniz bir laboratuvar<br />
var Dünya’nın yörüngesinde.<br />
Uluslararası Uzay İstasyonu bu.<br />
İlk parçası <strong>19</strong>98 yılında fırlatılmış,<br />
ardından bölüm bölüm birleştirilmiş<br />
ve bugünkü halini almış. 2000 yılından<br />
beri istasyonda düzenli mürettebat<br />
bulunuyor.<br />
İstasyon yaklaşık bir futbol sahası<br />
büyüklüğünde ve 420 ton ağırlığında.<br />
Fotoğrafta gördüğünüz gibi uzay<br />
istasyonunun temel enerji kaynağı her
Uzay İstasyonu<br />
41<br />
iki tarafındaki dev güneş panelleri.<br />
İstasyon saniyede 8 km hızla ilerliyor<br />
ve Dünya yörüngesindeki dönüşünü<br />
90 dakikada tamamlıyor. Böylece bir<br />
günde 15,5 tur atıyor.<br />
Peki istasyonda ne yapılıyor? Elbette<br />
biyoloji, fizyoloji, fizik, kimya,<br />
astronomi, meteoroloji deneyleri...<br />
Bugüne kadar 17 farklı ülkeden<br />
astronotlar, kozmonotlar ve uzay<br />
turistleri bu istasyonu ziyaret etti.<br />
Genelde 6 kişiden oluşan mürettebat<br />
birkaç ay boyunca istasyonda kalıyor.
42<br />
Uzay’a yolculuk<br />
<strong>19</strong>77 yılında 15 gün arayla 2 meraklı<br />
uzay aracı dünyadan gökyüzüne<br />
doğru fırlatıldı. Heyecanlı kalabalık<br />
arkalarından bakarken onlar gittikçe<br />
küçüldü, küçüldü ve gözden<br />
kayboldular. Dünyada kalan insanlara<br />
uzayda olan biteni anlatacak kaşiflerin<br />
adı Voyager 1 ve Voyager 2 idi.<br />
(*Voyager; İngilizce’de gezgin, yolcu<br />
anlamına gelir. “Voyıcır” olarak okunur.)<br />
Uzay<br />
Kaşifleri<br />
GÖREVLER<br />
“Jüpiter ve Satürn”ü biliyoruz<br />
ama hiç yakından görmedik.<br />
1. Fotoğraf çekmelisiniz!<br />
2. gözlemlemeniz gerekiyor.<br />
Uranüs’le Neptün’ü de biraz<br />
Güneşin uzağında, yıldızların<br />
arasında keşfedilmesi<br />
3. gereken yerler de var.<br />
Uzayda bizim dışımızda<br />
yaşayanlar varsa, onlara<br />
“merhaba” demek istiyoruz.<br />
Bu mesajları uzaya<br />
4. taşımalısınız.”<br />
Hazırsanız Uzay’a<br />
Gidiyoruz!<br />
Kameralar, fotoğraf makinesi, ses<br />
kayıt cihazı, dünyadaki seslerin<br />
ve görüntülerin yüklendiği Altın<br />
Plak, uzay bilimcilere bilgi verecek<br />
olan iletişim araçları gövdelerine<br />
yerleştirildi. Görevler listesi ile<br />
birlikte yola koyuldular.<br />
Yazan: Gamze Yeneş<br />
*Altın Plak<br />
Uzay kaşiflerinin<br />
yanlarında götürdüğü<br />
Altın Plak’ta uzayda<br />
yaşayanları selamlamak<br />
için 55 dilde ses kaydı<br />
yapılmış. Bu dillerden biri<br />
Türkçe ve mesajda şöyle<br />
diyor “Sayın Türkçe bilen<br />
arkadaşlarımız, sabah<br />
şerifleriniz hayrolsun.”
Voyager’lar Dünya’nın<br />
atmosferini geçip Uzay’a<br />
çıktıklarında etrafı uzun<br />
süre incelediler. Hızlı hareket<br />
edebilmelerine rağmen<br />
yerçekiminin olmayışı ve uzun<br />
mesafeler yüzünden hareketleri<br />
yavaşladı. Bu iki uzay kâşifinin<br />
yolları ayrıldı ve birbirinden<br />
uzaklaştılar. Voyager 1, Jüpiteri<br />
aramaya başladı.<br />
Jüpiterin kırmızı gözü<br />
Oradan kazandığı hızla Satürn’e<br />
yaklaşan Voyager 1, bu sefer<br />
de Satürn’ün etrafındaki toz<br />
ve kaya parçacığından oluşan<br />
halkaların fotoğrafını çekti ve<br />
yola devam etti. Bir çekim kuvveti<br />
kaydırağından diğerine giriyor ve<br />
gittikçe hızlanıyordu.<br />
İlk Görev Jüpiter<br />
Voyager 1, Jüpiter’i gördüğünde<br />
hemen onun çekim gücüne<br />
kapıldı, fotoğraf makinesini<br />
çıkardı ve 1 Jüpiter gününü<br />
gözlemledi. Jüpiter’in üzerinde<br />
300 yıldır süren fırtınanın bile<br />
fotoğrafını çekti. Fırtına büyük<br />
kırmızı bir leke gibi görünüyordu.<br />
Jüpiter’in çekimi onu bir süre<br />
<strong>son</strong>ra kaydıraktan kayar gibi hızla<br />
yörüngesinden attı.<br />
Bu küçük yerde<br />
mi yaşıyoruz?<br />
Voyager 1, Dünya’dan o kadar<br />
uzaklaşmıştı ki arkasına<br />
dönüp baktığında Dünya soluk<br />
minicik mavi bir nokta olarak<br />
görünüyordu. Sanki kalemin<br />
ucuyla kâğıda bi nokta koymuşuz<br />
da çok uzaktan ona bakmaya<br />
çalışıyormuşuz gibi!<br />
Çekiyoruuum!<br />
Voyager 2, Uranüs ve Neptün<br />
gezegenlerinden çok sayıda<br />
fotoğraf çekti ve bazı görevleri<br />
Voyager 1 ile birlikte yaptı ama<br />
henüz Dünya’dan kardeşi kadar<br />
uzaklaşmadı.<br />
Uzay sessiz bir yer<br />
değilmiş!<br />
Güneş’ten 100 kat daha uzağa<br />
gidip oradaki yıldızların sesini<br />
kaydetti. Bir boruya üflediğinde<br />
çıkan seslere benzeyen bu sesleri<br />
dünyadaki insanlar ilk defa<br />
duydular.<br />
Kulağın açık olsun!<br />
İnsanların üretip uzaya gönderdiği<br />
ve şimdiye kadar en uzun yolculuğu<br />
yapan bu uzay araçları bugün<br />
artık 40 yaşında! Görevleri hala<br />
devam ediyor. Konuşmaların<br />
dışında kuş, dalga sesi gibi doğal<br />
sesler, Dünya’dan müzikler, doğa<br />
görüntüleri, insan fotoğrafları<br />
da Altın Plak’a kaydedilmiş. Bu<br />
kayıtları eğer bir gün birileri<br />
dinlerse insanlar ve Dünya ile<br />
tanışmış olacaklar.
44<br />
UZAY<br />
YürüYÜŞÜ<br />
Bazı mesleklerde özel iş elbiseleri vardır.<br />
Madencileri, polisleri, hemşireleri, pilotları<br />
hatırlayın. Elbette astronotları da. Ancak<br />
astronotunki yalnızca bir iş elbisesi değildir. Aynı<br />
zamanda uzay yürüyüşü sırasında güvenliği ve<br />
yaşam koşullarını sağlayan bir uzay aracı gibidir. Bu<br />
özel uzay aracı, astronotun nefes alıp vermesini,<br />
üşümemesini ya da terlememesini sağlayan ayrıca<br />
Dünya’nın yörüngesindeki döküntülerden koruyan<br />
bir zırh gibidir. Uzay aracıyla iletişimi de sağlar.<br />
Uzay elbisesi<br />
yaklaşık 127<br />
kilogramdır.<br />
Elbette<br />
mikroyerçekiminde<br />
astronotlar bu<br />
ağırlığı hissetmez.<br />
Astronotun<br />
yürüyüşten önce<br />
elbisesini giymesi<br />
45 dakika sürer.<br />
DOSYA<br />
Haydi sen de buraya<br />
uzay yürüyüşü için bir<br />
elbise tasarla.
45<br />
Dünya yörüngesinde<br />
sıcaklık -150 ve 250<br />
derece arasında değişir.<br />
Kozmonot Anatoly<br />
Solovyev 82 saat 22<br />
dakikayla bugüne değin<br />
gerçekleştirilen en<br />
uzun uzay yürüyüşünü<br />
yapmıştır.
46<br />
Uzay İSTASYONUNDA<br />
Yaşam<br />
Uzayda yerçekimi azdır. Mikroyerçekimi vardır. Bu da<br />
astronotların kendilerini ağırlıksız hissetmelerine ve havada<br />
yüzmelerine yol açar. Astronotlar mikroyerçekiminin kas ve<br />
kemiklerine etkisini azaltmak için düzenli egzersiz yapmak<br />
zorundadır.<br />
Astronotlar, mikroçekimin olduğu uzayda bazen tıpkı soğuk<br />
algınlığı olduğumuzdaki gibi başlarında bir ağırlık hisseder.<br />
Bu durumda tat ve koku alma duyuları da körelir. Zaten kuru<br />
gıdalarla beslenirler ve taze meyve onlar için bir lükstür. Uzaya<br />
çıkmak ve mavi gezegenimizi görmek o kadar heyecan verici ki<br />
tüm bu zorluklar onlara vız gelir.<br />
Diyelim ki bir astronotsun ve Uluslararası Uzay İstasyonu’nda<br />
çalışmaya gidiyorsun. Aşağıdaki soruları incele. Bunlardan hangisi<br />
başına gelebilir sence?<br />
1.<br />
Boyun uzar.<br />
Doğru<br />
Yanlış<br />
2.<br />
3.<br />
Uzaydaki ilk birkaç<br />
gününde kendini hasta<br />
hissedersin.<br />
Parmakların düşer.<br />
DOSYA<br />
4.<br />
5.<br />
Gözbebeklerinin şekli değişir.<br />
Kemiklerin zayıflar.
47<br />
Uzayda çalışmanın birçok<br />
zorluğu var. Bunlardan<br />
biri Güneş’in zararlı<br />
ışınlarına karşı savunmasız<br />
olmaktır. Astronotların<br />
özel giysisi onları bu<br />
ışınlardan korur.<br />
6.<br />
Kulakların morarır.<br />
Doğru<br />
Yanlış<br />
7.<br />
8.<br />
9.<br />
Bedeninin her tarafında kıllar<br />
çıkmaya başlar.<br />
Yüzün şişer.<br />
Tuvaletini yapamazsın.<br />
10.<br />
Saçların diken diken olur.<br />
Yanıtlar: 1. D, 2. D, 3. Y, 4: D, 5. D, 6. Y, 7. Y, 8. D, 9. Y 10. Y
48<br />
UZAY’da<br />
sağlıklı olmak!<br />
Uzay, hepimiz için esrarengiz boşluk. Bilinmeyenler,<br />
efsaneler yeri. Bunca karışık bilginin yanında emin<br />
olduğumuz bir şey var ki uzayda yerçekiminin olmaması.<br />
Eminim Newton, yerçekimini bulduğunda bunlar aklından bile<br />
geçmemişti. Peki ya sen? Yer çekimine bu kadar alışmışken o<br />
olmasa vücudumuzda ne olurdu hiç merak ettin mi?<br />
Yer çekiminin etkisi geçtiği ilk anda bulantı<br />
hissederiz. Çünkü iç kulağımızdaki yerçekimi<br />
azlığı, dengemizi bozar. Bu da bulantı ve<br />
kusma yapar. Kaslarımız güçsüzleşir. Kas<br />
sistemimiz yerçekimine karşı koyarak gelişim<br />
gösterir. Karşı koyacak bir kuvvet olmayınca<br />
da gelişemez. Bu yüzden de Dünya’daki<br />
gibi rahat yürüyemeyiz. Sırf bu yüzden<br />
astronotların uzayda ağırlık kaldırma<br />
egzersizleri yaptığını biliyor muydun?<br />
Yazan: Özge Yüksel<br />
Uzay kansızlığı diye bir şey duydun mu?<br />
Bilinmeyen bir nedenden dolayı yerçekimsiz ortamda,<br />
kanımızdaki kırmızı hücrelerde azalma olduğu gözlemlenmiş.<br />
Bu da uzay kansızlığı dediğimiz durumun oluşmasına sebep<br />
oluyor. Gün-gece-mekan kavramı olmadığı için uyumada<br />
zorluk yaşarız. Astronotlar bunu yaşamamak için duvara<br />
bağlı bir uyku tulumunda uyumaya çalışsalar da Dünya’daki<br />
mis gibi yatağının yerini tutmuyordur herhalde.<br />
Uzun süre yer çekimsiz bir ortamda kalmak vücudumuzu<br />
hastalıklara açık hale getiriyor. Mikroplarla savaşan beyaz<br />
kan hücrelerimiz yerçekimi olmadığında azalıyor. Bu da<br />
çabuk hastalanmamıza sebep oluyor.<br />
Ve tabi ki depresyon…<br />
Uzun süreler yerçekimsiz ortamda kalmamız günlük yaşam<br />
aktivitelerimizi etkileyeceği için bunalım yaşamamıza<br />
sebep oluyor. Bunun asıl nedeni; yerçekimi güvenliği.<br />
Çocukluğumuzdan itibaren Dünya ile olan bağlantımız bunu<br />
oluşturuyor. Bu bağlantının kopması kendimizi savunmasız<br />
hissettiriyor. Duygusal güvenimiz eksik kalıyor. Bu da<br />
anormal strese ve kaygı oluşumuna sebep oluyor.
Peki hiç mi iyi yanı yok?<br />
Her şeye rağmen boşlukta uçuyormuş hissi mutluluk verirdi herhalde.<br />
Yerçekimi kuvveti, esnekliğimizi azaltırken uzayda tekrar esnekliğimizi<br />
kazanıp dilediğimiz gibi hareket yapabilirdik.<br />
Yerçekimi zamanla boyumuzun kısalmasına sebep olur. Uzayda<br />
boyumuz kısalmamış olurdu.<br />
Yüzümüz hiç sarkmazdı ve yaşlanmazdık.<br />
Vee dilediğimiz gibi uçardık.<br />
Kıssadan hisse yerçekimine sözümüz: “Ne senli ne de sensiz olmuyor!”<br />
49
50<br />
DOSYA
Uzay TABAĞI TASARLA<br />
51<br />
Astronotların uzayda yaşarken sağlıklarına dikkat etmesi gerekir. Günlük<br />
etkinliklerini yapmak için yeterli enerji almaları bu bakımdan önemlidir. Elbette<br />
o koşullarda her türlü gıdayı almak mümkün değildir. Genellikle kuru ve<br />
konserve yiyecekleri tercih ederler. Yiyeceklerin kolay ve güvenli depolanması ve<br />
hazırlanması sağlanır. Ayrıca mikroyerçekimi kemikleri zayıflattığından düzenli<br />
kalsiyum ve D vitamini alırlar. Örneğin kahvaltıda kurutulmuş çilek ve mısır<br />
gevreği yerler.<br />
Diyelim ki bir astronota akşam<br />
yemeği hazırlayacaksın?<br />
Tabakta neler olur, haydi çiz<br />
buraya.
52<br />
DOSYA<br />
Uluslararası Uzay<br />
İstasyonu’nda<br />
çalışan Japon<br />
astronot Koichi<br />
Wakata ağırlık<br />
çalışıyor.
Uzay İstasyonunDa<br />
53<br />
BEDEN EĞİTİMİ<br />
Astronotlar bedenlerini sürekli zinde tutmak zorundadır. Bu onları<br />
hem uçuşa hazırlar hem de uzaydaki görevlerine... Esneme, denge,<br />
koordinasyon ve ağırlık egzersizleri yaparak bedenlerini güçlendirirler.<br />
Bu egzersizleri sen de deneyebilirsin.<br />
Zıplamak yerçekimine karşı<br />
yapılan bir harekettir ve<br />
kemikleri güçlendirir. Haydi dene,<br />
30 saniyede kaç kez zıplıyorsun?<br />
ZIPLA<br />
DeNGEDE DUR<br />
Denge hareketleri kasları<br />
güçlendirir. Tek ayak<br />
üzerinde kaç saniye<br />
durabilirsin?<br />
Sağ ayak<br />
İstasyonda mikroyerçekimi var.<br />
Dolayısıyla kemikler üzerine bir baskı<br />
yok. Kaslar esnetilerek kemikler<br />
sıkıştırılır. Ayak parmaklarının ucunda<br />
durmaya çalış ve kollarını olabildiğince<br />
yukarı uzat. Kaç cm uzatabildin?<br />
Sol ayak<br />
ESNE<br />
Nefes AL<br />
İstasyonda her an tehlikeli bir şey<br />
olabilir. Astronotlar gerginlikten<br />
kurtulmak için derin nefes<br />
alıp verme egzersizi yapar.<br />
Bu zihinlerini sakinleştirir ve<br />
bedenlerini gevşetir. Bir dakika<br />
boyunca derin nefes alıp ver,<br />
sakinleştin mi?<br />
Evet<br />
Hayır
Yıldızlı Gece, Hollandalı ressam Vincent van Gogh tarafından<br />
yapılan yağlı boya tablo. Ressam tabloda; kendisinin<br />
sanatoryumdaki odasındaki pencereden, Saint-Rémy-de-Provence<br />
Köyü’nün gece vakti görünüşünü resmetmiş-1889
Change language