dergi 04.04

Çocuklarda
İştahsızlık
Uzm.Dr.Nebil Emir
İştahsızlık ve beslenme bozuklukları,
vücutta önemli bir hastalığın veya sorunun
yansıması olabiliyor. Ebeveynlerin, “çocuğumun
aşırı beslenmesi her zaman en üst
düzeyde iyi sonuçlar getirir” gibi düz bir
güdüyle ilgili endişeleri de aşırı beslenmeyi
tetikleyebiliyor. “İştahsızlığın arkasında
çocuktaki somut bir sorunla ilgili gerçek
bir iştahsızlık durumu mu var yoksa sadece
ailenin basit bir kaygısından mı ibaret”
sorusunun yanıtının iyi verilememesi, hatalı
yaklaşımlar doğurabiliyor. Bu nedenle
‘iştahsız bebek/çocuk’ teşhisinin doğru konulması
ve buna göre beslenme önerilerinin
verilmesi hayati bir öneme sahiptir. Bunu
yapacak kişi de ebeveynler değil, çocuğu takip
eden pediatri hekimidir. Hekim ‘ayrıntılı
anamnez’ adı verilen hasta geçmişi hikayesi,
fizik muayenesi ve bütünsel gelişim tablosuna
bakarak ‘iştahsız bebek’ konusunda en
doğru yorumu özenli bir şekilde yapmalıdır.
“
Çocukta gerçekten somut
bir iştahsızlık tespit edildiği
takdirde, eğer yeterli önlemler
alınmazsa uzun vadedeki
beslenme eksiklikleri sonucunda
çocuğun büyüme ve
zeka katsayısı da olumsuz
yönde etkilenebilir.
“AKILLI CİHAZ
BAĞIMLILIĞI
ÇOCUĞU
İŞTAHSIZ
YAPIYOR!”
Birçok çocuk normal gelişime
sahip olmasına rağmen, ailenin
beslenme önerilerini reddettiği
için de hekime getirilebilir. Bu gibi
durumlarda aileden çocuğun 7
günlük yediklerini içeren bir liste
istenmeli ve ayrıntılı beslenme
öyküsü alınmalıdır. Besinlerin hazırlanış
şekli, kullanılan malzemeler,
kimin hazırladığı, öğün alımı
sırasında televizyon ve akıllı cihazlar
gibi dikkat dağıtıcı faktörlerin
sorgulanması, ödüllendirme veya
ceza yaklaşımlarının olup olmadığı,
beslenme için uygulanan diğer
yöntemler de öğrenilmelidir.
Örneğin doğumun sezaryen yerine, normal
yolla tercih edilmesi bile çocuğun gelecekteki
tüm hayatına iştah ve sağlık kavramları
açısından çok değerli katkılar sağlıyor.
Çocuklarda yeme ve iştahsızlık problemleri,
rafine ve yüksek kalorili besin ve içeceklerin
de etkisiyle gittikçe artıyor. Hep aynı yiyeceklerle
beslenen, farklı yiyecekleri reddeden
çocukların beslenmelerinin yeniden düzenlenmesi,
belirli bir zaman ve çaba gerektirmektedir.
Kişisel genetik özellik, ailevi beslenme geleneği,
ailenin sosyoekonomik yapısı, çevresel
faktörler ve çocuğun büyümedeki dönemsel
aktiviteleri de iştahı etkiliyor. Ayrıca beynimizde
acıkma ve doyma hisleriyle ilgili
merkezler iştah ve beslenmede refleks dürtülerimizi
kontrol altında tutarak beslenme
tempomuza yön veriyor.
İştahsız çocuklar yemek seçiciler, ‘blender
bebekler’, yavaş çiğneyenler ve hastalıklara
bağlı olarak iştahsız olanlar olmak üzere
4 gruba ayrılır. Yemek seçiciler; bebeklerin
aileleri tarafından ‘seçici bebek’ olarak
tanımlanmaktadır. Yaşa göre kilosu fazla olan
bebeklerse daha az yemek seçmektedir. Bir
diğer grupta ise ‘Blender Baby’ olarak adlandırılan
aşırı ve aylarca uzun süreli blender
ile beslenen bebekler vardır. Bu bebeklerde
çiğneme ve yutma sorunları gözlenebilir.
Diğer bir grup ise yavaş çiğneyenler, çabuk
doyanlardır. Esas önemli olan ve mutlaka
acil olarak uzman yardımı gereken grup ise
akut, kronik primer veya sekonder organik
hastalıklara bağlı olarak iştahsız olanlardır.
Türkiye’de çocukluk çağında
iştahsızlık ve yeme problemleri
nedeniyle doktora başvuran
sağlıklı çocukların oranı
yüzde 20-35.
Çocuklarda rastlanan iştahsızlığın
en büyük sebeplerinden
biri ise, son dönemde
ebeveynlerde sık görülmeye
başlanan ‘mükemmel büyüme’
takıntısı.
Genel olarak beslenme süreçlerindeki
iştahla ilgili faktörler, daha henüz bebek
anne karnındayken bile çeşitli anne sağlığı
ve beslenmesi faktörlerinden etkilenebiliyor.
Bu da bebeğin gelecekteki beslenme
alışkanlıklarını dahi değiştirebiliyor.
MİKTAR ÇOCUĞUN GEREKSİNİMİNE
GÖRE OLMALI
Bebeğin beslenme miktarı çocuğun gereksinimlerine
göre ayarlanmalı ve aşırı beslemeden
kaçınılmalıdır. İştahsızlığın tersi bir
durum olan obezite gibi diğer bir tehlikeli
duruma düşmemek için çocuğun iştahına
da saygılı olunmalıdır. Kola, meyve suları,
şekerli çaylar, aşırı miktarlardaki süt gibi
içeceklerin tüketim sıklığı ve miktarı belirlenmelidir.
Abur cubur türü birçok besinin
yemek öncesi ve yemek sırasında alımları
kısıtlanmalıdır. Süt hariç, mümkünse bu
sayılanların tamamı tamamen kesilmelidir.
MÜKEMMEL BÜYÜME TAKIN-
TISI İŞTAHSIZLIK SEBEBİ
Bazı ailelerin bebeklerinin
büyümesi ve beslenmesiyle ilgili
kaygıları, bebeklerini takip eden
çocuk doktorları durumlarının iyi
olduğunu belirtmesine rağmen
devam eder. Bunun ebeveynlerin
çocuklarının daha da sağlıklı olması
ve mükemmel büyümesi gibi
doğal, bilinçaltı aşırı koruyucu
refleks sebepleriyle ve toplumsal
bakış açısıyla ilgisi olabilir. Bunun
önüne geçmek ise doğru beslenme
konularında daha etkili yöntemler
seçilip geniş kapsamlı toplumsal
eğitimlerin artırılmasıyla olabilir.
ÇOCUK KENDİ KENDİNE YEMEĞE TEŞ-
VİK EDİLMELİ
Çocuğun öncelikleri dikkate alınarak hazırlanmalı
ve yemek sırasında belirli bir yaşa
gelince artık kendi kendine yemek yemeye
teşvik edilmelidir. Yemek porsiyonları çocuğun
isteğine göre ayarlanmalı ama gereksiz
büyük porsiyonlardan kaçınılmalıdır. Öğün
sırasında verilen bir besin çocuk tarafından
reddedilmişse farklı besin denenmeli ve ısrarcı
olunmamalıdır. Besin belirli aralıklarla,
zaman içinde çocuğa tekrar teklif edilmelidir.
Çocuğun öğün saatleri düzenli olmalı, çocuk
aile bireyleri ile aynı anda sofraya oturmalıdır.
Bir sofra kültürü oluşturmak, çocuğun
sosyal yönlerini destekleyen kıymetli
geleneklerimizden biri olup bu kültürel
geleneğimizi sürdürmeliyiz. Öğün aralarında
ve mümkünse hiçbir zaman çocuğa iştahını
kaçıracak tatlı besinler verilmemelidir.
Çocuğun tabağı çocuğun ilgisini çekecek
şekilde sunulmalı, belli dönemlerde kendisinin
seçim yapmasına izin verilmelidir. Yemek
sırasında çocuğun yemeğe ilgisini azaltan
televizyon, tablet bilgisayar, akıllı telefon gibi
cihazlar kapalı tutulmalıdır.
20 I MedicalPark instyle