DERGİİ

SOYUT SENSİN,FİGÜRATİF BABANDIR!
Gazetenin 9 Şubat 1991 tarihli sayısının son sayfası ‘Soyut Sensin Figüratif Babandır’ manşeti altında bütünüyle Lale Filoğlu’nun haberine
ayrılmıştı. 1990’lı yılların başında o zamanki adıyla Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Resim Bölümü’ndeki eğitim ortamının
durumunu sergilemesi bakımından tarihi bir önem taşıyan haber resim bölümü hocalarının figüratif resim-soyut resim ayrımı yüzünden
birbirlerine girmesini konu ediniyor. Haberin spotlarından biri şöyle: ”Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Resim Bölümü’nde
bir ‘kavga’ yaşanıyor. Hocalar görünürde iki kampa ayrılmış gibiler: Soyut ve figüratif eğilimliler. İki yıl önce bölümden ayrılan beş figüratif
eğilimli hocanın geri dönmesine Anasanat Dalı Başkanı, soyut eğilimli Özdemir Altan tepki gösterince ortalık karıştı. Hocalar birbirlerini
‘ruh hastası’ gibi deyimlerle suçluyor”
1910’lu yılların başlarında Wassily Kandinsky, František Kupka gibi sanatçıların ilk örneklerini verdikleri soyut resim sanatçılar tarafından
her dönemde yorumlanmış, farklı yaklaşımlarla gündemde yer almıştır. Tarihte soyut resmin ortaya çıkışından beri Mimar Sinan
Üniversitesi’ndeki gibi bir kavganın yaşanıp yaşanmadığını bilmiyorum ama soyut resmin öncüsü Kandinsky ile Franz Marc gibi figüratif
resim yapan bir sanatçının beraber 20.yüzyıl sanat tarihinin en önemli belgelerinden Der Blaue Reiter Almanağı’nı yayınladıkları
ortadayken soyut resmin ortaya çıkmasından seksen sene sonra gerçekleşen bu kavganın absürd olduğunu iddia etmek yerinde olacaktır.
1991 yılında basına konu olmasına karşın MSÜ Resim Bölümü’ndeki gerilimin kökü daha eskiye dayanıyor. Soyut eğilimli Özdemir Altan’ın
bölüm başkanlığı esnasında ortaya çıkan gerilim nedeniyle figüratif eğilimli Özer Kabaş, Neşe Erdok, Hüsnü Koldaş, Kemal İskender,
Necdet Sekban Kasım 1988 tarihinde Grafik Bölümü’ne geçiyorlar (Özer Kabaş’ın 1957-1962 yılları arasında Yale Üniversitesi’nde soyut
resmin önde gelen sanatçılarından Joseph Albers’in öğrencisi olması ilginçtir). İki yıl boyunca soğuyan kavga beş sanatçının akademik
kariyer olarak yükselmeleriyle Haziran 1990’da yeniden resim bölümüne geçme talebiyle alevleniyor. Bölüm başkanı Özdemir Altan bu
talebi geri çeviriyor ancak YÖK Kanunu’na göre bölüm atamalarında bölüm başkanının değil rektörün sözü geçerli olduğundan beş
figüratif sanatçının resim bölümüne yeniden atanması rektörün önermesiyle senato kararı sonucu gerçekleşiyor. Zekai Ormancı, Asım İşler
ve Şükrü Aysan ikinci görev olarak yer aldıkları resim atölyesi hocalığından alınıp uygulama atölyesi hocalığına devam ediyorlar. Onların
görev yaptığı atölyelere ise Neşe Erdok, Özer Kabaş ve Kemal İskender atanıyor. O tarihte rektör olan Gündüz Gökçe, Özdemir Altan
yönetimindeki resim bölümünün dışarıdan ‘teksesli’ eğitim verdiğine dair eleştirilere uğradığını, yapılan atamaların bu eleştiriden
kaynaklandığını belirtiyor.
Atama kararına direndiği için disiplin kuruluna sevk edilen Özdemir Altan bölüm başkanlığı görevinden alınıyor. Altan’a göre atamalara
karşı çıkış resim bölümünü eritip yok etme, gücünü öldürme çabasına direnmek anlamına geliyor. Dekan Sadi Diren ve yardımcısı Devrim
Erbil’in kendisini soruşturan ekipte yer alması Altan’a göre yüz yıllık resim bölümü tarihine geçecek bir olay zira bu isimler kavganın
tarafları. Altan’dan önce resim bölümü başkanlığını yürüten, daha sonra bir süre Yıldız Üniversitesi’nde hocalık yaptıktan sonra Mimar
Sinan Üniversitesi’ne dönen Devrim Erbil, Filoğlu’nun haberinde verdiği görüşte yapılan atamalarla Akademi’de yeniden gerçek sanat
eğitimine geçileceğini iddia ediyor. Erbil’e göre kendi bölüm başkanlığından sonra iki buçuk yıl boyunca öğrenciler temel bilgilerden
yoksun bırakılmış, henüz ikinci sınıf öğrencilerine bile kavramsal sanat eğitimi verilmişti. Erbil haberde Özdemir Altan’ın figüratif eğitim
veren hocaların atölyelerine ‘toplu baskınlar’ düzenlediğini iddia ediyor.
Özdemir Altan’ın bölüm başkanlığında resim atölyesi hocalığını sürdüren Şükrü Aysan, Zekai Ormancı ve Asım İşler, Devrim Erbil’in
eleştirilerine şöyle yanıt veriyorlar: “Bizim her atölyemizde modelle çalışıldı ve temel uygulamalar öğrencinin önüne konuldu. Geleneksel
sanata saygılıyız ve çağdaş sanatın da bu Akademi’de belirli bir yer alması için çalışıyoruz. Çünkü 90’ların Akademisi^yiz. Çokseslilik gerçek
anlamda bu şekilde olur. Biz hiçbir şeyi empoze etmeyiz. ‘Soyut yap’, ‘figüratif yap’ demeyiz. Asıl olan ‘iyi resim’ yapmalarıdır”
1980li yıllarda Avrupa ve Amerika’da resim sanatında yeni dışavurumculuk gibi akımlarla figür yeniden gündeme geldi. Nitekim yukarıda
bahsi geçen figüratif ressamlar 1988’de açtıkları bir serginin broşüründe buna değiniyorlar. Lakin o dönemde ön plana çıkan sanatçılardan
örneğin Anselm Kiefer figüratif resmin yanı sıra aynı zamanda ‘İşgaller’ gibi performans/fotoğraf kitapları, heykeller, yerleştirmeler de
yapıyordu. Keza figüratif resimleriyle ünlenen Gerhard Richter’in aynı zamanda soyut resimler de yapması Mimar Sinan’daki
yenilikçi/gelenekçi ayrımına dayanan kavganın saçmalığını ortaya koyuyor. İfade biçimlerinde hiyerarşi kurma gayreti gösteren buna
benzer bir saçmalık Türkiye sanat ortamında ilerleyen yıllarda yeniden baş gösterdi. Bir dönem gündemde olan Türkiye’de güncel sanat
ortamında tuval resminin yerinin olmadığına dair absürd düşünce başka bir yazının konusu olabilir.
Özdemir Asaf, 1923 yılında Ankara'da
doğdu. Galatasaray Lisesi'nin ilk kısmında
ve Kabataş Erkek Lisesi'nde okudu. Hukuk
Fakültesi'ne kaydolan Özdemir Asaf, daha
sonra buradaki öğrenimini yarıda
bırakarak önce İktisat Fakültesi'ne daha
sonra da Gazetecilik Enstitüsü'ne girdi.
Fakat buradaki öğrenimini de yarıda
bıraktı ve yazı hayatına atıldı.
İlk yazısı Servet-i Fünun-Uyanış dergisinde
yayınlandı. Tanin ve Zaman gazetelerinde
çalışan Özdemir Asaf, 1951 yılında Sanat
Basımevi'ni kurdu. İlk kitabı "Dünya Kaçtı
Gözüme" 1955 yılında yayımlandı.
Özdemir Asaf, eserlerinde düşünceye
önem vererek ses ve şekil unsuruna fazla
değer vermemiştir. Ahenkten ve ince
hayallerden uzak, şiirden çok vecizeye
benzer eserler vermiştir.
Özdemir Asaf, 28 Ocak 1981 tarihinde
İstanbul'da hayatını kaybetti.
LAVİNİA
Sana gitme demeyeceğim.
Üşüyorsun ceketimi al.
Günün en güzel saatleri bunlar.
Yanımda kal.
Sana gitme demeyeceğim.
Gene de sen bilirsin.
Yalanlar istiyorsan yalanlar
söyleyeyim,
İncinirsin.
Sana gitme demeyeceğim,
Ama gitme, Lavinia.
Adını gizleyeceğim
Sen de bilme, Lavinia.
1957
Özdemir Asaf