studiuesit e ketyre objekteve si

MONUMENTET E DURRESIT:
1. Muri rrethues i kalase.
2. Amfiteatri.
3. Forumi Bizantin. (rotonda).
4. Banesa “Aleksander Moisiu”
5. Hamami Mesjetar.
6. Termat Antike (poshte Teatrit “Aleksander Moisiu” )
7. Pusi Top-Hanes.
8. Cisterna Mesjetare (prane Varrezave te Deshmoreve ).
9. Xhami Fatih.
10. Banesa 115.
11. Mozaiku prane depos ujit.
12. Mozaiku te Pallati Sportit.
13. Bazelika e Shen Mehillit Arapaj.
14. Bazelika Gjuricaj Ishem.
15. Kalaja e Ishmit.
16. Kulla “Sulejman Kulles” Ishem.
17. Kalaja te Kepi Rodonit.
18. Kisha e Shen –Ndoit.(Kepi Rodonit).
19. Muri Porto –Romane.
Rrethi Kavaje.
1. Muzeu Etnografik.
2. Portiku tek Xhamia.
3. Ura Bugaqit.
4. Kisha e Shen – Premtes. (Cete ,Kavaje)
5. Kulla Sahatit.
6. Depo Kripes ,Karpen.
7. Banesa “Haxhi Alushi”.
8. Banesa “Haxhi Myftari”.
9. Banesa “Man Kashami”.
10. Banesa “Bajram Xhani”.
11. Banesa “Kadri Xhafa”.
12. Banesa “Bardhyl Gorani”.
13. Ndertesa Bashkise.
14. Kalaja Bashtoves (Bashtove).

Rrethi Peqin:
1. Kalaja Peqinit.
2. Kulla e Sahatit.
3. Ura Antike (Fshati Fatish Peqin).
1. MURI RRETHUES I KALASE.
Muri rrethues i qytetit te Durresit,mesojme nga burimet historike se
Durresi ka qene I fortifikuar edhe me pare.Mund te themi se
ndertimet mbrojtese te kesaj perjudhe ishin ne gjendje te dobet,ngaqe
pak vite me vone j’u be nje rikonstruksion I plote I mureve rrethuese
te qytetit.Veprimtari qe mund te jete bere me e nevojshme edhe nga
pasojat e shkaterrimeve qe sollen Gotet.Teknika e ndertimit me fuga
me te ngushta se trashesia e tulles,I pergjigjet fare mire karakterit te
ndertimeve mbrojtese te shek.III- IV te eres sone,perjudhe kur u
rrethuan mure mbrojtese edhe ne qytete te tjera te rendesishem te
perandorise per t’I shpetuar vales se dyndjes se popujve.

Ne antikitetin e vone qyteti I Durresit,mbrohej nga mure dhe kulla te
fuqishme,te cilat perbenin bazen e fortifikimeve dhe gjate mesjetesse
hereshme e te mesme deri ne pushtimin Turk,si nga
madhesia,konstruksioni dhe teknika e ndertimit kalaja e Durresit
predominon mbi gjithe fortifikimet perreth.Fortifikimet rreth Durresit
mund t’i ndajme sipas funksioneve ne mure barrjere,kulla vrojtimit,dhe
keshtjella.Tre rrethimet e Durresit te perfunduara nga Anastasi I kane
qene me afer ketij qyteti,keshtu rrethimi I pare qe formonte Akropolin ,
arrijne ne lartesine deri ne 8 m.Rrethimi I dyte perbente kalane e madhe
katerkateshe,ndersa I treti murin pa kulla ne veri te Durresit.
2. AMFITEATRI.
Germimet Arkeologjike te bera rreze mureve te keshtjelles kane nxjerre
ne drite rrenojat e nje Amfiteatri te madh,I vetmi I ketij lloji ne Shqiperi
dhe nder me te medhenjte ne boten antike.Amfiteatri eshte ndertuar ne
fillim te shekullit II e.s.Ky Amfiteater ka permasa te krahasuesheme me
Amiteatrot e medhenj te asaj kohe.Amfiteatri eshte nje deshmi e fuqise
ekonomike te Dyrrahut,si dhe nje nga qytetet me te medhenj te
Adriatikut,dhe e njohurive te plota teknike te ndertuesve Ilir.Deri tani
eshte zbuluar vetem gjysma e monumentit qe perfaqesohet nga
shkallarja,galerite dhe dy menianume.
Amfiteatri eshte ndertuar me murature te perzier ose vetem me
tulla.objekti ka formen e Elipsit,ku aksi I madh eshte I gjate 132.4
X113.2m.dhe me nje arene ne qender prej 61.4 X 42.2 m,dhe lartese qe
arrinte 20 m.
Mendohet qe kapaciteti I Amfiteatrit te kete qene reth 18000 spektatore.

Ne Amfiteater organizoheshin ndeshje midis Gladiatoresh, aktivitete te
ndryshme,artistike,etj.
Amfiteatri I Dyrrahit eshte ndertuar ne faqen lindore te kodres ne kuoten
59 m,ne pjesen juglindore te keshtjelles,ne mes te harkut verior dhe
jugperendimor te mureve te kalase.Amfiteatri u braktis ne shekullin V
pas Kr.,c’ka u pasua me grabitjen e pllakave mveshese.Ne shek.V pas
Kr.,ne nje nga galerite e Amfiteatrit,u ndertua nje kapele,ndersa arena u
shnderrua ne varreza.
Amfiteatri filloi te zbulohej ne vitin 1966,ku punimet arkeologjike
drejtoheshin nga Arkeologu Vangjel Toci.
Kur Amfiteatri nuk perdorej me,mbi germadhat e tij u ndertua ne
shekullin e VI nje kapele e thjeshte me gure e copa tullash te mbledhura
perreth.Ne kapele hyhet nepermjet galerive te objektit ku eshte e
ndertuar nje vaske pagezimi,Fillimisht kapela ka qene e pikturuar dhe me
pas mbi pikturat,mesa duket te fshira pjeserisht,jane vendosur ne muret
anesore panele mozaiku.
Kapela vlersohet per historine dhe mozaikun (unikal ne vendin tone,per
vete pozicionin e tij vertikal qe ky mozaik ka),qe jane vendosur ne nje
nga qemeret e Amfiteatrit,ndoshta para ndertimit te mureve.Ato lidhen
me fillimet e Krishterimit ne kete qytet te madh,te Adriatikut dhe I
kushtohet Shen Astit,peshkop dhe martir I pare e Durresit.

Amfiteatri ka pesuar nderhyrje restauruese te vazhdueshme nder vite,por
nderhyrjet te konsiderueshme jane bere ne vitin 2004.
Aktualisht ka nje kontrate me ekipin Italian te universitetit te
Parmes,dhe me M.T.K.R.S. Tirane dhe I.M.K Tirane,ne kuader te
programit te UNOPS –it,I cili parashikon daljen e rrenojave dhe gjetjeve
arkeologjike fare prane kuotes ekzistuese te arenes.
3. FORUMI BIZANTIN (rotonda).
Nga germimet arkeologjike te viteve 1987 -1990,prapa Pallatit te Kultures
“Aleksander Moisiu,me autor Arkeologun Afrim Hoti,u zbuluan rrenojat
e nje Shesh –Tregu te periudhes Bizantine .Mendohet qe monumenti te
jete ndertuar ne fund te shekullit V.pas Kr. ,dhe te kete funksionuar si I
tille deri ne shekullin VII.Me vone ai eshte kthyer ne varreza.
Monumenti eshte kompozuar ne formen e nje Portiku rrethor,ne mesin e
te cilit gjendet nje podium .Portiku I shtruar me pllaka mermeri eshte
rrethuar me nje kolonade 40 m.Ne shpine te Portikut shtrihet grupi I
dyqaneve,Ky monument ka funksionuar si shesh publik,duke qene I
pajisur dhe me mjedise tregetimi aty jane organizuar panaire dhe pazare
per popullaten e qytetit dhe rrethinave te tij.

Objekti ka pesuar nderhyrje restauruese ne vitin 2003,ku eshte realizuar
ngritja e kollonave dhe restaurimi I mureve.
4. BANESA “ALEKSANDER MOISIU”.
Qyteti I Durresit ka pesuar ndryshime te vazhdueshme gjate
historiese.Jeta qytetare nuk eshte nderprere asnjehere qe nga koha e
themelimit te tij dhe per pasoje urbanistika e qytetit dhe banesat e kane
patur shume te veshtire te mbijetojne gjate shekujve.Breza te tere
qytetaresh kane qene te detyruar te prishnin perpara se te
ndertonin,mbasi hapesira e qytetit ishte e kufizuar dhe nuk lejonte
zgjerime te ndjeshme te siperfaqes se banuar.

Per pasoje sot ne Durres ka shume pak banesa qytetare te tradites.Vetem
pjesa e qytetit brenda kalase ka disa banesa,nje deri ne tre kate,te
ndertuara ne fund te shekullit.XIX dhe fillimi I shekullit XX.Ne mes tyre
mund te vecohet ndertesa ku ka jetuar femijerine aktori I shquar
“Aleksander Moisiu”.Ndertimi perfaqeson nje banese me cardak e tipit te
arkitektures qytetare te fundit te shekullit XIX.
Ne kete banese jane bere restaurime te konsiderueshme vazhdimisht
nder vite dhe gjendja e baneses eshte ne kondicione te mira,Banesa
shfrytezohet ne ambjentet e katin e pare per zyrat e D.R.M.K –se dhe ne
ambjentet e katit te dyte per Muzeun Etnografik Durres.
5. HAMAMI MESJETAR.
Hamami (banjo Turke) e vjeter publike ne qender te qytetit,duket
ndertim i shekullit XVIII-te..Ne keto kushte ai perbehej nga pjesa e vjeter
qe perban pjesen qendrore te hyrjes mbuluar me Kupole masive
sferike,dhe dy ambjenteve te vogla per larje qe I sherbenin
Hamamit,kurse ne krahun lindor te objektit ndodhet kazani prej bakri I
cili ngrohej ne sherbim te Hamamit,ku avulli kalonte nepermjet tubave

prej qeramike te fiksuara ne muret brenda HamamitDhe dyshemeja e
Hamamit ngrohej nepermjet kaldajes.
Rreth ketij objekti ka gjurme te tjera ndertimi te cilat vertetojne qe ky
objekt mund te kete qene me I madh.
6. TERMAT ANTIKE (poshte Pallatit “Aleksander Moisiu”)
Permiresimi I jetes publike ne qytetet romane,solli ne perhapjen e
praktikave higjenike dhe te ndertimeve perkatese si banjot private
(balnea) dhe banjot publike (thermae),sipas tradites shekullore te lindur
ne Itali rreth shekullit II para Kr,.nga ku u perhap ne te gjitha vendet e
sunduara nga Roma.
Ne Durres jane zbuluar disa ndertesa antike me ambjente qe ngroheshin
nga poshte dyshemese (hypocaust),disa prej te cilave e referohen banjove
karakter publik banjot e zbuluara ne vitin 1960 gjate ndertimit te Pallatit
te Kulture “Aleksander Moisiu Durres,qe I atribohen fazes se
rendesishme urbanistike te gjysmes se pare te shekullitII mbas Kr,.Keto
banjo ishin te pajisura me tepidarium,frigidarium,piscina.Ato paraqesin nje

dysheme te thjeshte,te shtruar me pllaka katrore te alternuara bardhe e
zi.Ne nje faze te antikitetit te vone ndoshta mbas termetit te 346 mbas
Kr,.u bene modifikime dhe ndertesa ndryshoi funksionin per shkak te
nderprerjes se tubacioneve te ajrit te ngrohte (hypocastium)dhe me pas
per t’u perdorur si varreeze.Aktualisht jane te dukshme vetem dy
ambjente.Ne perendim te ketij kompleksi kalon rruga e vetme romake e
gjetur,me drejtim veri – jug (cardo).
7. PUSI TOP – HANES.
Pusi I Top – Hanase eshte nje monument qe I perket shekullit te XVIte.Mendohet
qe me origjine mund te kete qene nje Nymfe Antike .Gjate
mesjetes k’a sherbyer per funksionimin e populates me uje,qe e cila
kavazhduar deri ne vitet 1970 .Ne perjudhen Veneciane duhet te kete
pesuar nje nderhyrje serjoze e cila duket nga perdorimi I elementeve
antike sic jane kolonat e granitite,guret e medhenj katerkendor qe
rrethojne gryken e pusit ne forme kalldremi.

Me shpikjen e barutit ky pus I perkiste nje punishte per prodhimin e
barutit,nga e cila ka marre dhe emrin.Eshte shpallur Monument Kulture
ne vitin 1973.Ne vitin 2005 ka pesuar nderhyrje restauruese te
konsiderueshme,per t’a sjelle kete monument ne kushte te vizitueshme.
8. CISTERNA MESJETARE (Prane Varezave te Deshmoreve).
Ndersa Durresi,nje nder qytetet me te medhenj te botes Antike
,furnizohej me uje nga burimet e ndryshme te kodres mbi te cilen ngrihej
qyteti dhe nga lumi I Erzenit,prej ku uji cohej me anen e nje ujesjellesi.Me
tej shperndarja e ujit kryhej me ane tubacionesh prej plumbi.
Nje nga keto deshmi eshte dhe Cisterna mesjetare e Durresit e cila
ndodhet prapa muzeut te deshmoreve ,kjo cisterne perfaqeson nje
ndertim interesant ne llojin e vet.Perbehet prej nje volumi
paralelopipedik qe mbulohet siper prej nje qemeri cilindrik.
Per perballimin e presionit te ujit ne faqet e jashteme te mureve te
objektit jane ndertuar kontraforte me gure e breza tullash.Ndertimi I
Cisternes duhet t’i takoje, shekullit te XIX –te.

9. XHAMIA FATIH.
Xhamia Fatih,eshte ndertuar ne fillim te shekullit XVI ,pas pushtimit te
qytetit te Durresit nga Turqit.Xhamia Fatih eshte ndertuar mbi rrenojat e
nje Bazelike te vjeter ne qendren me te madhe te kesaj periudhe ne vendin
tone.nga ndertimi I vjeter I kesaj Bazelike ruhen dhe pak mure me
tulla,ruhet gjithashtu pjeserisht Arkada veriore dhe muri perendimor I
rindertuar me tekniken e Kluasonazhit qe I takon shekujve XIII– XIV.
Xhamia Fatih eshte nje nga Xhamite me te vjetra ne vendin tone,ajo eshte
ne kondicione te mira per vete faktin qe kjo Xhami shfrytezohet nga
Komuniteti Musliman.
10. BANESA 115.
Banesa ne Durres,ne lagjen Nr.3 ,Nr 115 e cila eshte shpallur Monument
Kulture e kategorise se pare.Banesa I perket tipit te banesave te gjysmes
se dyte te shekullit XIX dhe fillim te shekullit XX,qe I takon shtreses se
re te Borgjezise qe po lindetene kete periudhe.Nga zgjidhja funksionale
dhe trajtimi I jashtem arkitektonik ajo eshte shkeputur nga tipet
tradicionalete ndertuar ne qytetin e Durresit dhe qytetet e tjera te
Shqiperise se mesme.Ne zhvillimin planimetrik ka formen katrore dhe
eshte se bashku me katin nen cati.

Banesa eshte ndertuar ne vitin 1884,.Ne oborrin e kesaj banese ndodhet
dhe nje sterre e cila mbushtet ne menyre natyrale nga ujrat e shiut,ku
grumbullohet nga catia,dhe nepermjet ulluqeve,dergohet ne sterre.
Banesa eshte ne podhuajse e amortizuar dhe k’a nevoje urgjente per
nderhyrje restauruese.
11. MOZAIKU PRANE DEPOS SE UJIT,Durres.
Mozaiku ndodhet ne pjesen veri – perendimore te qytetit te Durresit,ne
nje nga kodrat e qytetit ne nje lartesi rreth 70-80 m mbi nivelin e detit.
Jane dy ambjente te shtruara me mozaik qe I takojne nje banese
antike,nder me te hershmet,me vlera te vecanta historike ne vendin
tone,ato I takojne shekullit te III-II p.e.r.
Njeri nga ambjentet eshte dyshemeja e dhomes se pritjes,dhe shtroja
tjeter eshte oborri I kesaj banese.Ne te dyja shtrojet nuk gjejme vizatimin
e asnje motive,por vihet re nje vendosje e harmonishme e gureve
(teselash,zajesh).
I pari eshte punuar me gure te bardhe (gelqeror),prere pak a shume ne
forme katerkendeshi ne madhesine 2x2x2 cm i realizuar ne sektore
gjatesor me trashesi rreth 50 cm,per efekt koloristik tek tuk ndihet

venndosja e gureve me ngjyre jeshile.Shtroja e dyte (oborri) eshte
realizuar me gure me te medhenj lumi (zaje),dhe me shume ngjyra si:e
kuqe,e zeze,e bardhe dhe jeshile.
12. MOZAIKU TE PALLATI SPORTIT Durres.
Mozaiku eshte I zbuluar ne vitin 1968 gjate punimeve per ndertimin e
Pallatit te Sportit “Ramazan Ngjala”. Ky mozaik I perket dyshemese se
nje godine antike te shekullit te III – IV pas Kr.
Me anen e kubikeve shumengjyresh jane paraqitur ne te motive te
ndryshme si: gjethet e akanthit,luspat e peshkut,gersheti,etj.Brenda
emblemes ruhet mbishkrimi me shkronja latine Martinia.

Mozaiku eshte I zbuluar pjeserisht,ku nje nje pjese e mozaikut eshte nen
oborrin e shkolles “Marie Kaculini”.Mozaiku eshte I pa vizitueshem per
arsye sepse mbi te jane bere ndertime,ne vitet e fundit.
13. BAZELIKA E SHEN – MEHILLIT Arapaj.
Rrenojat e Bazelikes se Shen Mehillit jane zbuluar ne fshatin Arapaj,rreth
6 km,ne lindje te qytetit.Bazelika ka permasa 90 X28 m,tre absida.tre nefe
dhe tre hyrje.Ndertimi eshte bere me murature te perzier (gure,tulla e llac
gelqeror).
Ne anen jugore te bazelikes eshte punuar me gure kubike polikrom nje
Mozaik me permasa 9 X6 m.Mozaiku ka dy emblema,ne emblemen e pare
eshte dhene skena e eukaristise:nje karakter me gjethe rrushi dhe dy
drere,ndersa emblema e dyte perfaqeson nje kompozim pastromal me
barinj, kuaj,qen,e dhi.

Monumenti eshte ngritur ne shekullin e VI dhe ka ruajtur funksionet e tij
deri ne shekullin e XI.
Per nje jete te ngjeshur kishtare flasin edhe gjurmet e ndertimeve te nje
sere kishave,qe jane te dokumentuara ne qytet si:Te shenjtet Kozma e
Damian,Shen nikolla,Shen Teodori,Shen Pali,Shen Jaku etj.Ndermjet
ketyre ndertesave,me e rendesishmja eshte Bazelika e Arapaj,kushtuar
Shen Mehillit.nje ndertim tipik per epoken e Justinianit I (527 – 565).Si
tip bazelike trikonke ajo pasuron fondin planimetrik te bazelikave ne
vendin tone,duke u bere keshtu nje nder bazelikat me te medha te
zbuluara ne vendin tone.Mozaiku dhe varri nen ten e kompleksitetin e
bazelikes radhit kete monument nder me te shquarit jo vetem ne vendin
tone por dhe me tej.Vete mozaiku I kesaj bazelike tregon vlerat e nje
shkolle te larte qe Dyrrahu I tregonte botes se krishtere te shekullit te
VI-te.
14. BAZELIKA GJURICAJ Ishem.
Ishem eshte ndertuar Bazelika e njohur sot si,Bazelika ne Gjuricaj.Ne
gjendjen e ruajtur ajo ka permasa 47 X 20 m.Kisha eshte e tipit

azikal,njekonshe me tre Nefe.Ne nje kohe me te vone (shek.VII),brenda
nefit qendror eshte adaptuar nje kapele e vogel.
Nga monumenti ruhet ne nje gjendje relativisht te mire nje pjese e
mureve,dyshemete dhe disa detaje arkitektonike prej mermeri.Sipas
studiuesit Halil Myrto objektet e zbuluara ne kete Bazelike,datojne ne
shekullin e IV – III p.e.s,si dhe ne shekullin.V –VI te e.s.
Kisha eshte e ndertuar me murature guri dhe breza prej 5 rradhe tullash
te lidhura me llac gelqeror.Mbi dyshemene e objektit jane gjetur detaje
arkitektonike prej mermeri si; kolona (te fragmentuara )
baza,kapitele,imposte,pllaka ikonastasi e pllaka te tjerame dekoracion ne
reliev.Sipas autorit jane zbuluar dhe objekte qe dallohen ne periudhen
helenistike,ne shekujt e pare te eres sone,si dhe ne mesjeten e mesme e te
vone .
15. KALAJA E ISHMIT.
Keshtjella u ndertua ne vitet 1572 – 1574,nga feudali vendas,Mehmeti,me
porosi te Portes se Larte Osmane.Pas perfundimit te punimeve keshtjella
u pajis me topa dhe net e u vendos nje garnizon ushtaresh.Keshtjella me
planimetri keterkendeshe (100 X40 m )ka dy porta,dhe 5 kulla vrojtimi.

Nga burimet historike njihet me saktesi si qellimi dhe koha e ndertimit te
saj.Gjate shekullit te XVI –te,Ishmi perfshihej ne Sanxhkun e Ohrit qe
ishte nje krahine e mbushur me revolta fshatare dhe trazira per
perandorine Osmane,per kete arsye dhe feudali Mehmet I propozoi
Portes se Larte qe te ndertohej nje kala ne Ishem,e cila do te ruante
vilajetin nga kryengritesit,me kusht qe t’I jepej Sanzhaku ne sipermarrje
per mbledhjen e detyrimeve fiskale te shtetit.
Keshtjella eshte ndertuar mbi nje koder ne lindje te fshatit Ishem.Prej saj
shikimit I hapet nje horizont I gjere.Nga veriu dhe lindja vrojtohen fusha
pjellore I Ishmit dhe shikimi ndahet ne vargmalin Kruje – Dajt,ndersa nga
perendimi vrojtohet grykederdhja e lumit,Kepi Rodonit dhe nje pjese e
bregut te Detit Adriatik.Muret forcohen nga pese kulla te cilat me
perjashtim te nje kulle kendi me planimetri rrethore dhe nje tjetre
pesekendeshe,kane forma drejtekendeshe.Kulla e I-re dhe kulla e II-te
jane ruajtur ne lartesine e mureve ,ndersa kulla e III, IV ,V-te,jane te
rrenuara,prej tyre ruhen ne rrafshin e tokes vetem muret anesore,ndersa
muret ballore jane zhdukur krejtesisht.
16. KULLA “SULEJMAN KULLES “Ishem.
Kulla e Sulejman Kulles ndodhet ne fshatin Kullas te Ishmit.Eshte e
vetmja kulle ne rrethin e Durresit, ajo eshte e shpallur Monument
Kulture rreth vitit 1983.Eshte ndertim tre katesh I ndertuar me material
guri.Kulla ke rreth 20 –te frengjij,te cilat sherbenin per mbrojtjen e kulles
ne rast sulmi.Kati I I-re I kulles sherbente si magazine,ndersa katet e tjera
per te banuar.
Kulla ka dhe dy ballkone te cilat I sherbenin banoreve.

Kulla eshte restauruar rreth vitit 1988.Sot eshte e ne kushte funksionale
dhe e vizitueshme.
17. KALAJA TE KEPI RODONIT.
Nder fortifikimet e ngritura nga Skenderbeu,per te mbrojtur vendin ne
lufte kunder pushtimit Turk,ben pjese dhe keshtjella ne Kepin e
Rodonit,e njohur me toponimin “Keshtjella e Skenderbeut” ndertuar ne
vitin 1465.
Keshtjella kishte planimetri drejtekendeshe dhe ishte e pajisur me 4 kulla
mbrojtese ne cdo qoshe te saj.Ajo u rrenua nga Turqit ne vitin 1467 dhe u
rindertua nga Venediku 33 vite me vone .Ne ditet tona ruhen kryekulla
me lartesi 10 m ,dhe disa mure mbrojtese me trashesi 3.5 m.
18. KISHA E SHEN – NDOIT, Kepi Rodonit.

Kisha e Shen – Ndoit ndodhet afer bregut te detit ne veri te kalase se
Skenderbeut ne Kepin e Rodonit.Kisha I perket tipit arkitekturor
romaniko – gotik dhe eshte ndertuar ne fund te shekullit te XIII-te.
Burimet e shkruara permendin se ne afersi te Kepit kishte edhe tri kisha
te rendesishme:kisha e Shen – Marise,ajo e Shen Anastasise,dhe e Shen
Kollit,ku ushtronin aktivitetin e tyre kuvendet franceskane.
Ne muret veriare e jugore te kishes kalojne mbi pilastra harqe te verber
me profil te mprehte.Ne murin lindor ndodhet absida gjysem rrethore,ne
brendesi dhe ne anen e jashtme.Brenda kishes,mbi murature shihen dy
shtresa pikture murale.Sipas historiese thuhet se Skenderbeu ka kaluar
pushime per rastin e marteses se tij.Kisha eshte restauruar ne vitin 2003.
19. MURI I PORTO – ROMANE.
Muri I Porto Romane rreth 7 –te km,ne veri te qytetit te Durresit,ruhen
ended he sot mbetjet e nje muri qe mbyllte dikur rripin e ngushte te tokes
,nepermjet detit dhe kenetes.Hezei I permend shkurt keto ndertime,duke
vene ne dukje se muret mbyllin istmin qe kishte nje gjatesi jo me teper se
200 m,dhe sistemi I tyre me breza tullash paraqiste nje ngjashmeri te
madhe me pjeset me te rregullata dhe me te vjetra te rrethojes se madhe
te Durresit.
Sipas studiuesve muri verior qe mbyllte ngushticen,ishte I pajisur me
kulla kendrejte te vendosura ne largesi te barabarte.

Sipas tyre >.Qe nga vizita e Prashnikerit gjendja e ketyre
fortifikimeve ka ndryshuar mjaft.Muri qe mbyllte ngushticen ndermjet
detit dhe kenetes eshte ndertuar me tekniken >.Harku I
portes qe pershkron murin eshte rrezuar,ndersa muri qe I ngjitej kodres
deri ne lartesine 80 eshte zhdukur thuajse krejtesisht,nga viti 1970 ne
murin e Portes jane kryer disa punime restauruese ku konsistonin ne
konsolidimin e mureve.
20. MUZEU ETNOGRAFIK Kavaje.
Muzeu Etnografik eshte nje nga banesat me karakteristike ne qytetin e
Kavajes,kjo banese I perket ndertimit te banesave me cardak,ajo eshte
ndertuar ne fund te shekullit XIX –te dhe fillim shekulli XX –te.Kjo
banese ruan mjaft mire gjendjen e saj origjinale.Ne qender te baneses jane
vendosur dy shtepite e zjarrit dhe anash tyre dy dhoma,kurse ne ballin e
tyre pergjate ketyre kater ambjenteve,shtrihet hajati.Ne dy krahet e
tij,perbri dy dhomave anesore,fill mbas dyerve qe te cojne ne to ai ngrihet
duke formuar dy sofa.Siperfaqje e tyre ngushtohet nga nje perde e holle
ndarese e cila kufizon ambjentet sanitare te dy dhomave te miqve.Keto
ambjente dalin jashte hajatit ne forme krahesh ,te ngritur nga trualli I tij
1.20 m.

Tavanet e kesaj banese ne ambjentet kryesore jane te punuara me
dekor,dritaret ne te dy ambjentet anesore kane rrjete druri,telajo
xhamash,dhe kapake druri.Aktualisht kjo banese shfrytezohet si Muzeu
Etnografik te qytetit.
21. PORTIKU TEK XHAMIA Kavaje.
Ne prodhimtarine artistike dhe arkitektonike mesjetare te trojeve
shqipetare,nje vend te rendesishem zene veprat e artit dhe te arkitektures
se sferes islamike .Ato jane te lidhura me pushtimin osman te
Shqiperise,prandaj ato fillojne te shfaqen qysh ne fund te shekullit te
XIV-te.
Si rrjedhim xhamite e ndertuara ne perandorine Osmane paraqesin
ndryshime te rendesishme nga faltoret e ndertuara ne atdheun e
xhamise,ne Arabine Saudite.
Si elemente te ketij orjentimi ne arkitekturen e faltoreve islamike do te
dallonim silueten e portikut me arkade ne hajatin e xhamise te Kavajes
ndertuar ne (1735 – 36),ne finesen e punimit te gurit ne siperfaqen e
fasadave,ne finesen dhe motivet arkitektonike apo zbukurimore me te

cilet jane realizuar kollonat,kornizat ,dritaret,kapitelet,kornizat
portale,etj.
Ne vitin 1971,me prishjen e Xhamive dhe Kishave ne Shqiperi,portiku I
xhamise te Kavajes u transportua ne muzeun e aekeologjik te Durresit
dhe nje pjese e tij ne Korce,per t’u montuar perseri ne xhamine e Kavajes
ne vitin 1998 – 99.
22. URA BUGAQIT. Bugaq Kavaje.
Ura e Bugaqit mbi perroin e Fokes,2 km,ne perendim te qytetit te Kavajes
ne fshatin Bugaq.Ndertuar gjate shekullit XVII-te
Ura perbehet nga tri harqe me nje hark kryesor dhe me dy harqe
ndihmese anash.Kjo ure sherbente per te lidhur qytetin me fshatin
Bugaq,dhe disa fshatra te tjere.
23. KISHA E SHEN – PREMTES .Kavaje.
Kisha e Shen Premtes ndodhet rreth 4 Km nga qyteti I Kavajes,ne fshatin
“Cete”,mendohet te jete ndertuar rreth shek.XIV-XV.Kjo kishe k’a vlera
te medha historike,brenda se ciles eshte e pikturuar e gjitha me
afreske,afreske te cilat jane te realizuara nga vellezerit “Zeografi”.Eshte
restauruar ne vitin 1990,ku eshte nderhyre te catia,ajrimi I dyshemese dhe
pastrimi I afreskeve.

Kjo Kishe eshte funksionale dhe ne ditet tona.
24. KULLA SAHATIT Kavaje.
E para kulle sahati mendohet te jete ndertuar ne qytetin e Shkupit rreth
viteve 1560 – 70. Kulla sahati u ndertuan gjate shekullit te XIX- te edhe
ne qytetet me te reja zejtare si Kavaje, Tirane Peqin etj.Kulla sahatit
Kavaje eshte ndertuar ne sheshin e pazarit qe kulla te dominonte jo
vetem pazarin por dhe gjithe qytetin.Kulla eshte konstruktuar duke
ruajtur nga projektiorigjinar vetem kati I pare
25. BANESA “HAXHI ALUSHI”.
Banesa I perket ndertimit te shekullit XIX-te,ne lagjen e vjeter te qytetit
te Kavajes,banese me dy kate,eshte zbukuruar me afreske ne fasadat e
jashteme te baneses,e ndertuar nga familjet e pasura te Alusheve.

Ambjentet brenda baneses jane zbukuruara me tavane dekorative dhe
korniza dekorative.Banesa ka pesuar restaurime te pjeseshme ne vitin
1999 – 2002.Banesa eshte e shpallur monument e kategorise se I-re,ne
vitin 1986.
26. BANESA “HAXHI MYFTARI”.
Banese qytetare,ndertuar ne fillim te shekullit XX-te.Perfaqeson nje
rryme te caktuar arkitektonike.Eshte ndertim dy katesh dhe vlersohet
per trajtimin e elementeve te arkitektonike te pamjes se jashteme si
,dritaret,kornizat,dekoraticionet ne suva etj. Monument I kategorise se
II-te.
27. BANESA “MAN KASHAMI”.
Banese qytetare,ndertuar ne fillim te shekullit. XX-te.Perfaqeson nje
rryme te caktuar arkitektonike ,me dy kate.Vleresohet per trajtimin e
elementeve arkitaktonike te pamjes se jashtme.Monument I kategorise se
II-te.

28. BANESA “BAJRAM XHANI”.
Banese qytetare ndertuar ne vitin 1920.Perfaqeson nje rryme te caktuar
arkitektonike.Eshte ndertim tre kate,dhe vleresohet per trajtimin e
pamjes se jashtme.Monument I kategorise se II-te.
29. BANESA “KADRI XHAFA”.
Banese qytetare ndertuar ne fillim te shekullit te XX-te.Perfaqeson nje
rryme te caktuar arkitektonike,eshte ndertese dy kate,dhe vleresohet per
pamjen e saj te jashtme.Monument I kategorise se II-te.

30. BANESA “BARDHYL GORANI”.
Banese qytetare ndertuar ne fillim te shekullit te XX-te.vleresohet per
anen arkitektonike te pamjes se jashtme.Monument I kategorise se I-re.
31. NDERTESA “BASHKISE KAVAJE”.
Ndertese administrative ,ndertuar ne fillim te shekullit te XXte,perfaqeson
nje rryme te caktuar arkitektonike,eshte ndertese dy
kateshe,vleresohet per skemen planimetriko – funksionale dhe trajtimin e
elementeve arkitektonike te pamjes se jashtme si
dritaret,kornizat,dekoracionet ne suva etj.Aktualisht funksionon si
intitucioni I bashkise.Monument I kategorise se II-te.

32. KALAJA BASHTOVE (Bashtove).
Keshtjella e Bashtoves eshte ndertuar mbi nje terren fushor e cila ndodhet
rreth 1 Km,larg fshatit bashtove,dhe ndodhet rreth 400 metra ne veri te
lumit Shkumbin,3-4 Km larg derdhjes se tij ne det.Keshtjella eshte
ndertuar,ndermjet viteve 1467 – 1478.Keshtjella ruhet ne gjendje mjaft te
mire.Muret jane kudo thuajse ne lartesine e tyre fillestare ndersa disa
kullave u mungojne vetem catite dhe konstruksionet prej druri.
Keshtjella ka permasa 60 X 90 m,dhe orjentohet me brinjet me te
ngushta ne drejtim veri – jug.Keshtjella,ka terhequr vendjen prej kohesh
udhetareve dhe dijetareve te ndryshem,te cilet kane çfaqur edhe ndonje
mendim per te.Ipari,qe n’a jep disa te dhena te vlefsheme per
keshtjellen,eshte udhetari turk Evlia Çelepia.Ai thote se keshtjella u
themelua nga Venedikasit dhe u pushtua nga turqit ne kohen e Sulltan
Fatihu,I’u drejtua Skenderise Shqipetare (Shkodres).Gjithashtu,Çelebiu
na informon per nje mur te forteses,te cilin e kishte shembur lumi,por
nuk thote nese ishte rindertuar ne kohen kur ai e vizitoi.

Nga ana e brendeshme muret jane ndertuar me nje system kontrafortash
ne distance prej 3 m.Bedenat e keshtjelles jane te pajisura me frengji,fundi
I te cileve eshte ndertuar ne nje nivel me pjesen e siperme te murit te tyre.
Kullat e keshtjelles ruhen mire me lartesine e tyre te plote,te demtuar
me shume jane kullat V,VI,VII,ndersa te tjerave u mungojne vetem
elementet prej druri,catia,shkallet dhe ndarjet e kateve,kullat sot kane
lartesine rreth10.4 m.Bashtova eshte keshtjellae e ndertuar me
ngut,duke patur parasysh nje kursim sa me te madh te materialit.Kete e
deshmojne muret e holle port e konbinuara nga ana e brendeshme me
kondraforte,kullat me kurriz te hapur qe jane me pak rezistente,si dhe
katet e ulet te kullave te destinuar vetem per luftim.Keshtjella nuk pati
jete te gjate ne duart e venecianeve,sipas Çelebiut thote se ajo u pushtua
nga turqit ne kohen kur Sulltan Mehmeti iu nis Shkodres,ne vitin
1478.Turqit bene disa punime ne keshtjelle ,sic eshte kthimi I disa
kateve te kullave ne ambjente banimi per rojet,dhe ndertimi I nje
xhamie mbi hyrjen kryesore te portes,te gjitha keto para vitit 1521.

33. KALAJA PEQINIT (Peqin).
Ne te djathte te lugines se lumit Shkumbin,30 km ne perendim te
Elbasanit,shtrihetqyteti I peqinit me nje kala te vogel ne qender.Klaja
ruhet ne gjendje te mire.Muret e saj ne pjesen me te madhe qendrojne ne
kembe deri ne lartesine ,ku fillon trapi per qarkullimin mbi mur,ndersa
tri kullave me te ruajtura u mungojne vetem catite.Ajo ka formen e nje
katerkendeshi kendrejte me permasa 57 X 51 m,e cila ka dy hyrje
kryesore.
Problemi I datimit te kalase praqet veshtiresi,mbasi nga dokumentat
mund te percaktojme me afersi vetemperiudhat e mevonnshme te
ndertimit.Ivetmi burim,ku mund te mbeshtetemi,eshte pershkrimi I
udhetarit turk Evlia Çelebiut,I cili qe te merret me I sakte,ka nevojen te
mbeshtetet dhe nga argument ate tjere.Nje nga keto eshte ngjashmeria e
saj me kala te tjera,ku te dhenat per datimin e tyre jane me te sakta,p.sh si
kalaja e Prezes dhe ajo e Peqinit eshte ndertuar kryesisht per funksion
kontrolli.Ajo mbikqyrte levizjen ne rrugen qe kalonte prane saj dhe
ushtronte kontroll per mbledhjen e taksave popullsise se kesaj zone te
pasur bujqesore.Pervec ketij funksioni te perbashket,keto dy kala kane
ngjashmeri edhe ne tekniken dhe ne arkitekturen e tyre.

Pra mund te themi qe kalaja e Peqinit eshte themeluar pak a shume net e
njejten kohe me ate te Prezes ne shekullin e XV-te ,ne periudhen pas vitit
1431-32. Ne nje perjudhe me te vone,para vitit 1670,ka te beje me
ndertimin brenda ambjenteve te kalase ngritja e nje xhamie.
Rreth vitit 1770,ne kete kohe,ka te beje me kthimin e kullave nga nje
forme te rrumbullaket ne forme poligonale,me ndertimin e frengjive te
topave,sepse ne kete kohe kalaja ishte shnderruar ne shesh betejash
ndermjet Bushatllinjve te Shkodres dhe Ahmet Kurt Pashes se Beratit per
sundimin e mukatase se Durresit.Kalaja duke qene ne kufi te ketyre dy
pashalleqeve te medha dhe nga politika perca e sundo e Portes se
Larte,shpeshhere mbas perpjekjesh te armatosur kalonte nga ndikimi I
Bushatllinjve ne ate te sundimtareve te Beratit.Kalaja ka pesuar
rindertime ne periudha te gjata qetesie.Nje periudhe ka qene edhe ajo
ndermjet viteve 1775 dhe 1785.
Kalaja e peqinit,pasi humbi funksionin si kala,eshte perdorur per nje
kohe te gjate per banim dhe me tej u braktis.Gjate kesaj periudhe kalaja
ka pesuar demtime te pjeseshme,Restaurimi I kalase u be per here te pare
ne vitin 1966,per te vazhduar ne vitet ne vazhdim ku ka pesuar
restaurime te pjeseshme.

34. KULLA E SAHATIT, (Peqin).
Kulla e sahatit ne Peqin shquhet per origjinalitet ne formimin
kompoziciponal,propocione harmonike ne teresi,mjeshtri te holle e nje
teknike,te pjekur.Kulla u ndertua rreth viteve 1840 se bashku me
xhamine,si pjese perberese e te njejtit project.Mesohet nga tradita gojore
se per ndertimin e kulles u perdoren guret nga nje faltore me e vjeter,dhe
realizimi u be nga po ato mjeshtra qe kishin ndertuar me pare kullen e
sahatit Tirane.
Kulla e Peqinit eshte e tipit trekatesh e cila arrin ne lartesine prej
21m,kati I pare si ambjent ku varen peshatka brenda akoma sot shkallet
origjinale te drurit.Kti I dyte fillon me dysheme,kundodhet I montuar
mekanizmi I ores.
Pjesa e kubese ka sot dy dalje,njera eshte e vone ,kurse tjetra,ajo
origjinarja,te drejton per ne ambjentin e trete ne ate te kambanes.Ky
ambjent I fundit,I formuar nga kater kolona te gurta njecopeshe,me
kapitele te gdhendura,harqe e kube ka qene I hapur.
35. URA ANTIKE (Fshati Fatish Peqin).
Ura e Fatishes mbi perroin me te njejtin emer ndodhet ne pariferi te
qytetit te Peqinit.Ura e vogel ka vetem me nje qemer guri.Ne aksin e
rruges se hereshme romake Via Egnatia,paraqet nje ndertim te periudhes
se pushtimit turk,mundet nga shekulli I XVII- te.Nga te dy anet e saj
ruhen gjurme kalldremi nga kjo periudhe,deshmi e adaptimit te Via
Egnatias edhe ne periudhen turke.

Shenim: I gjithe materiali I pergatitur, eshte marre nga autoret dhe
studiuesit e ketyre objekteve si :
Apollon BACE, Valter SHTYLLA, Emin RIZA, Vangjel TOCI, Gjerak
KARAISKAJ, Sulejman DASHI, Shpresa PRIFTI, Latif LAZIMI, Afrim
HOTI, Lazer PAPAJANI, Uljam CIKOPANO, Pirro THOMO, Sali HIDRI,
Halil MYRTO etj.