tài Hệ thống BT nhằm BD HSG môn hóa 8, Rèn kĩ năng giải bài tập định tính hóa vô cơ

https://twitter.com/daykemquynhon 

plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn 

http://daykemquynhon.ucoz.com 

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / 

Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa Quy Nhơn 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định 

HÖ thèngçc d¹ng bµi t¸p ho¸ häc n©ng cao l¬p 8vµ ph−¬ng ph¸p båi d−ìng häc sinh giái ho¸ häc 8 

Tr−êng ®¹i häc s− ph¹m hµ néi 

Khoa hãa häc 

************************ 

Phan ThÞ Mai H¹nh 

Bµi tËp 

Nghiªn cøu khoa häc 

ph−¬ng ph¸p båi d−ìng häc sinh giái ho¸ häc 8 

DIỄN ĐÀN TOÁN - LÝ - HÓA 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

Phó thä - 2009 

www.facebook.com/daykem.quynhon 

https://daykemquynhon.blogspot.com 

MỌI YÊU CẦU GỬI VỀ HỘP MAIL DAYKEMQUYNHONBUSINESS@GMAIL.COM 

HOTLINE : +84905779594 (MOBILE/ZALO) 

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/ 

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú 

www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial 

1







Tr−êng ®¹i häc s− ph¹m hµ néi 

Khoa hãa häc 

************************ 

Bµi tËp nghiªn cøu khoa häc 

ph−¬ng ph¸p båi d−ìng häc sinh giái ho¸ häc 8 

Gi¸o viªn h−íng dÉn: Th¹c sü: NguyÔn v¨n Hi 

Ng−êi thùc hiÖn: Phan ThÞ Mai H¹nh 

Líp §¹i häc Hãa Kho¸ 2- TØnh Phó Thä 

Phó thä -2oo9 











2









Lêi cm ¬n 

Nghiªn cøu khoa häc kh«ng chØ lµ sù say mª mµ cßn lµ tr¸ch nhiÖm cña çc nhµ 

khoa häc. §Æc biÖt, víi sinh viªn vµ nh÷ng çn bé ®ang c«ng t¸c trªn mäi lÜnh vùc 

viÖc nghiªn cøu khoa häc kh«ng chØ lµm giµu kiÕn thøc cho bn th©n mµ cßn gãp phÇn 

vµo viÖc n©ng cao n¨ng xuÊt hiÖu qña c«ng viÖc. Víi çn bé ging viªn gi¸o viªn viÖc 

nghiªn cøu khoa häc gãp phÇn n©ng cao chÊt l−îng hiÖu qu cña qu¸ tr×nh gi¸o dôc 

nãi chung vµ d¹y häc nãi riªng. Nh»m thùc hiÖn tèt môc tiªu cña ngµnh GD - §T ph¸t 

triÓn toµn diÖn vÒ tri thøc, ®¹o ®øc, nh©n çch cña ng−êi häc. 

§Ó hoµn thµnh ®Ò tµi nghiªn cøu nµy, em ®· nhËn ®−îc sù gióp ®ì, h−íng dÉn 

nhiÖt t×nh cña Th¹c Sü NguyÔn V¨n Hi vµ çc thÇy c« gi¸o Khoa Ho¸ häc Tr−êng 

§HSP Hµ Néi cïng çc b¹n bÌ, ®ång nghiÖp vµ çc em häc sinh Tr−êng THCS Ca 

§×nh HuyÖn §oan Hïng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi. 

Ngoµi ra trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ò tµi, kiÕn thøc cña em ®· ®−îc n©ng lªn 

rÊt nhiÒu vµ lµ kinh nghiÖm quý gi¸ cho qu¸ tr×nh häc tËp, nghiªn cøu vµ ging d¹y. 

Tuy nhiªn do çc ®iÒu kiÖn cã h¹n, viÖc nghiªn cøu vµ vËn dông khã tr¸nh khái sai 

sãt, em rÊt mong ®−îc sù gãp ý, chØ dÉn cña çc thÇy c« vµ ®ång nghiÖp ®Ó ®Ò tµi ®−îc 

hoµn thiÖn h¬n. 

Em xin ch©n thµnh cm ¬n ! 

Phó Thä, ngµy 15 th¸ng 7 n¨m 2009. 

Gi¸o sinh thùc hiÖn 


Phan ThÞ Mai H¹nh 








3






Ký hiÖu Çc tõ viÕt t¾t 




stt Çc tõ viÕt t¾t Ký hiÖu Ghi chó 

1 Bé Gi¸o dôc - ®µo t¹o GD - §T 

2 C«ng thøc cÊu t¹o CTCT 

3 C«ng thøc ph©n tö CTPT 

4 Gi¸o viªn Gv 

5 Häc sinh Hs 

6 Nhµ xuÊt bn Nxb 

7 Ph−¬ng tr×nh ho¸ häc Pthh 

8 Phn øng ho¸ häc P−hh 

9 Kim lo¹i Kl 

10 Phi Kim Pk 









4







I - Lý do chän ®Ò tµi: 

Më ®Çu 

Gi¸o dôc ®ãng vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn cña x· héi ®Ó ®¸p øng ®−îc yªu 

cÇu vÒ con ng−êi cho x· héi míi th× gi¸o dôc phi cã nh÷ng ®æi míi vµ ph¸t triÓn liªn 

tôc.Sù ®æi míi kh«ng chØ ë néi dung ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa mµ sù ®æi míi phi 

thÓ hiÖn mét çch toµn diÖn vÒ mäi mÆt 

Ho¸ häc lµ mét m«n khoa häc kÕt hîp gi÷a thùc nghiÖm vµ lý thuyÕt nªn ®ãng 

mét vai trß rÊt quan träng trong viÖc ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc cho häc sinh. Häc 

sinh líp 8 lµ nh÷ng häc sinh b¾t ®Çu ®−îc häc m«n Ho¸ häc, do ®ã viÖc trang bÞ çc 

kiÕn thøc, kü n¨ng c¬ së rÊt quan träng trong viÖc gióp çc em cã ®−îc mét nÒn tng 

v÷ng vµng ®Ó cã thÓ tiÕp tôc nghiªn cøu ë çc bËc häc tiÕp theo. Do ®ã, hÖ thèng çc 

d¹ng bµi tËp båi d−ìng häc sinh giái ho¸ häc 8 sÏ gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu trong 

viÖc d¹y vµ häc m«n Ho¸ häc trong ch−¬ng tr×nh THCS. 

NhiÖm vô båi d−ìng häc sinh giái hiÖn nay lµ nhiÖm vô cña gi¸o viªn ®ång thêi 

®ã còng lµ ®Þnh h−íng båi d−ìng nh©n tµi cña §ng vµ nhµ n−íc ta .Tuy nhiªn nÕu 

viÖc båi d−ìng cã hiÖu qu th× kh«ng nh÷ng nã ®¸p øng ®−îc môc tiªu cña gi¸o dôc 

mµ cßn cã vai trß vµ t¸c dông rÊt lín trong qu¸ tr×nh gi¸o dôc trùc tiÕp ë çc tr−êng c¬ 

së. Nh÷ng häc sinh ®−îc båi d−ìng sÏ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kh n¨ng t− nhËn thøc 

,vµ cã thÓ ph¸t huy hÕt n¨ng lùc cña m×nh ,lµ c¬ së cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi 

.Ngoµi ra, nh÷ng häc sinh nµy sÏ nµy lµ nßng cèt hoc tËp cña líp t¹o nªn phong trµo 

thi ®ua lµnh m¹nh trong líp vµ sÏ lµ tÊm g−¬ng cho mäi häc sinh trong tr−êng noi theo 

vµ gióp cho häc sinh tù tin vµo kh n¨ng cña m×nh .Vµ nã cßn cã vai trß t¨ng c−êng tri 

thøc vµ kinh nghiÖm ging d¹y cho gi¸o viªn 



Lµ mét gi¸o viªn ging d¹y bé m«n Hãa häc ë tr−êng THCS th«ng qua çc giê 

d¹y vµ kiÓm tra trªn líp t«i nhËn thÊy rÊt nhiÒu häc sinh yªu thÝch m«n Hãa häc, 


muèn ®i chuyªn s©u nghiªn cøu bé m«n, biÕt çch t×m tßi, kh¸m ph¸ bé m«n. ChÝnh v× 








5







vËy nªn t«i ®· chän ®Ò tµi “ HÖ thèng çc d¹ng bµi tËp n©ng cao líp 8vµ ph−¬ng ph¸p 

båi d−ìng häc sinh giái ho¸ häc líp 8” 

2. Kh¸ch thÓ nghiªn cøu vµ ®èi t−îng nghiªn cøu 

Kh¸ch thÓ nghiªn cøu: qu¸ tr×nh d¹y häc m«n ho¸ häc líp 8 ë tr−êng THCS. 

§èi t−îng nghiªn cøu: qu¸ tr×nh båi d−ìng häc sinh giái ho¸ häc, tuyÓn chän vµ 

x©y dùng hÖ thèng bµi tËp ho¸ häc n©ng cao líp 8 

3. Môc ®Ých ®Ò tµi 

§Ò tµi ®−îc nghiªn cøu nh»m môc ®Ých t×m tßi tÝch luü kinh nghiÖm n©ng cao tr×nh ®é 

c tri thøc lÉn chuyªn m«n, phôc vô cho qu¸ tr×nh ging d¹y sau nµy .Ngoµi ra cßn 

gióp bn th©n t«i cã ®iÒu kiÖn tham kho trao ®æi vµ phæ biÕn nh÷ng kinh nghiÖm cña 

bn th©n víi ®ång nghiÖp 

ViÖc thùc hiÖn ®Ò tµi nh»m tuyÓn chän vµ x©y dùng hÖ thèng çc d¹ng bµi tËp 

ho¸ häc n©ng cao líp 8 trong qu¸ tr×nh d¹y båi d−ìng häc sinh giái - gãp phÇn n©ng 

cao chÊt l−îng kÕt qu ®éi tuyÓn häc sinh giái vµ chÊt l−îng d¹y häc m«n ho¸ häc. 

4. NhiÖm vô cña ®Ò tµi 

tr×nh líp 8 

1.Nghiªn cøu ph−¬ng ph¸p d¹y häc sinh giái ho¸ 8 

2.HÖ thèng vµ ph©n lo¹i kiÕn thøc vÒ ho¸ häc c¬ bn vµ n©ng cao trong ch−¬ng 

3. Nghiªn cøu viÖc sö dông hÖ thèng çc bµi tËp ho¸ häc trong qu¸ tr×nh d¹y båi 

d−ìng häc sinh giái. 

4. TiÕn hµnh thùc nghiÖm s− ph¹m ®¸nh gi¸ hÖ thèng çc bµi tËp ho¸ häc n©ng 

cao líp 8 trong qu¸ tr×nh d¹y båi d−ìng häc sinh giái. 

5. Gi thuyÕt khoa häc 



Khi x©y dùng ®−îc ph−¬ng ph¸p ging d¹y båi d−ìng häc sinh ho¸ 8 tèt sÏ gióp 


cho gi¸o viªn ging d¹y bé m«n ho¸ häc THCS cã mét tµi liÖu ®Ó tham kho,n©ng cao 

hiÖu qu d¹y häc, ®Æc biÖt kÕt qu chÊt l−îng mòi nhän trong nhµ tr−êng ®ù¬c n©ng 

lªn. Sö dông ph−¬ng ph¸p ®ã gióp çc em ph¸t triÓn n¨ng lùc gii quyÕt çc vÊn ®Ò, 








6







n¨ng lùc t− duy chñ ®éng ,tÝch cùc , s¸ng t¹o,vµ tõ ®ã çc em cã thÓ tiÕp tôc ph¸t triÓn 

n¨ng khiÕu cña m×nh trong nh÷ng n¨m häc THPT 

6. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 

- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu lý luËn 

- Quan s¸t t×m hiÓu n¨ng lùc t− duy häc tËp cña häc sinh giái 

- Trao ®æi kinh nghiÖm víi çc ®ång nghiÖp 

- Ph−¬ng ph¸p chuyªn gia 

- Thùc nghiÖm s− ph¹m vµ xö lý thèng kª kÕt qu. 

7. §iÓm míi cña luËn v¨n 

giái líp 8 

- §· hÖ thèng ho¸ çc c¬ së lÝ luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc båi d−ìng häc sinh 

- X©y dùng çc biÖn ph¸p ph¸t hiÖn vµ båi d−ìng häc sinh giái Ho¸ häc ë líp 8 

- HÖ thèng l¹i ®−îc çc d¹ng bµi tËp n©ng cao ho¸ häc 8 

- Qu¸ tr×nh thùc nghiÖm s− ph¹m ®−îc tiÕn hµnh t¹i tr−êng THCS Ca §×nh 

- §Ò xuÊt çch sö dông hÖ thèng bµi tËp ho¸ häc n©ng cao 8 ®Ó båi d−ìng häc 

sinh giái líp 8 

PhÇn II: Néi dung 

Ch−¬ng 1: Tæng quan vÒ c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn 

1. C¬ së lý luËn. 

1.1. Môc tiªu m«n Ho¸ häc tr−êng THCS. 

M«n Ho¸ häc ë tr−êng THCS cã vai trß quan träng trong viÖc thùc hiÖn môc 

tiªu ®µo t¹o cña nhµ tr−êng THCS. M«n häc nµy cung cÊp cho häc sinh mét hÖ thèng 

kiÕn thøc phæ th«ng, c¬ bn vµ thiÕt thùc ®Çu tiªn vÒ Ho¸ häc, h×nh thµnh ë çc em 

mét sè kÜ n¨ng phæ th«ng, c¬ bn vµ thãi quen lµm viÖc khoa häc, gãp phÇn lµm nÒn 


tng cho viÖc gi¸o dôc XHCN, ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc, n¨ng lùc hµnh ®éng, 

chuÈn bÞ cho häc sinh häc lªn vµ ®i vµo cuéc sèng lao ®éng. 










7







Ch−¬ng tr×nh m«n Ho¸ häc ë tr−êng THCS phi gióp cho häc sinh ®¹t çc môc 

tiªu cô thÓ sau ®©y. 

1.1.1. VÒ kiÕn thøc. 

bao gåm: 

Häc sinh cã ®−îc mét hÖ thèng kiÕn thøc phæ th«ng, c¬ bn ban ®Çu vÒ Ho¸ häc 

- HÖ thèng kh¸i niÖm Ho¸ häc c¬ bn, häc thuyÕt, ®Þnh luËt Ho¸ häc; nguyªn 

tö, ph©n tö, ®¬n chÊt, ho¸ chÊt, ®Þnh luËt bo toµn khèi l−îng, mol, ho¸ trÞ, c«ng thøc 

vµ ph−¬ng tr×nh Ho¸ häc, dung dÞch vµ nång ®é dung dÞch. 

- Mét sè chÊt v« c¬ vµ h÷u c¬ quan träng, gÇn gòi víi ®êi sèng vµ sn xuÊt: oxi, 

kh«ng khÝ, hi®r«, n−íc, kim lo¹i, phi kim, oxit, axit, baz¬, muèi, hi®rocacbon, hîp 

chÊt h÷u c¬ cã oxi, polime. 

Häc sinh cã ®−îc mét sè kiÕn thøc c¬ bn, kü thuËt tæng hîp vÒ nguyªn liÖu, 

sn xuÊt, qu¸ tr×nh Ho¸ häc, thiÕt bÞ sn xuÊt ho¸ chÊt vµ m«i tr−êng. 

1.1.2. VÒ kü n¨ng. 

häc ®ã lµ: 

Häc sinh cã ®−îc mét sè kÜ n¨ng phæ th«ng, c¬ bn vµ thãi quen lµm viÖc khoa 

- Kü n¨ng c¬ bn tèi thiÓu lµm viÖc víi çc chÊt ho¸ häc vµ dông cô thÝ nghiÖm, 

kÜ n¨ng quan s¸t, thùc nghiÖm…. 

- BiÕt çch lµm viÖc khoa häc, biÕt çch ho¹t ®éng ®Ó chiÕm lÜnh kiÕn thøc, biÕt 

thu thËp ph©n lo¹i, tra cøu vµ sö dông th«ng tin t− liÖu, biÕt ph©n tÝch, tæng hîp, so 

s¸nh, kh¸i qu¸t ho¸, cã thãi quen häc tËp vµ tù häc. 

- Cã kÜ n¨ng gii bµi tËp Ho¸ häc vµ tÝnh to¸n. 

- BiÕt vËn dông kiÕn thøc ®Ó gãp phÇn gii quyÕt mét sè vÊn ®Ò ®¬n gin cña 

cuéc sèng thùc tiÔn. 

1.1.3. VÒ th¸i ®é vµ t×nh cm. 

- Häc sinh cã lßng ham thÝch häc tËp bé m«n Ho¸ häc. 




- Häc sinh cã niÒm tin vÒ sù tån t¹i vÒ sù biÕn ®æi cña chÊt, vÒ kh n¨ng nhËn 

thøc cña con ng−êi, ho¸ häc ®· vµ ®ang gãpphÇn n©ng cao chÊt l−îng cuéc sèng. 








8







- Häc sinh cã ý thøc tuyªn truyÒn vµ vËn dông tiÕn bé cña khoa häc nãi chung 

vµ ho¸ häc nãi riªng vµo ®êi sèng sn xuÊt ë gia ®×nh vµ ®Þa ph−¬ng. 

- Häc sinh cã nh÷ng phÈm chÊt, th¸i ®é cÇn thiÕt nh− cÈn thËn, kiªn tr×, trung 

thùc, tØ mØ, chÝnh x¸c, yªu ch©n lý khoa häc, cã ý thøc tr¸ch nhiÖm víi bn th©n gia 

®×nh vµ x· héi ®Ó cã thÓ hoµ hîp víi m«i tr−êng thiªn nhiªn vµ céng ®ång. 

NhËn thøc cã liªn quan chÆt chÏ víi sù häc. VÒ bn chÊt, sù häc lµ mét qu¸ 

tr×nh nhËn thøc. Häc tËp lµ mét lo¹i nhËn thøc ®Æc biÖt cña con ng−êi. Häc tËp lµ mét 

lo¹i h×nh lao ®éng ®Æc biÖt, lµm biÕn ®æi chñ thÓ c vÒ kiÕn thøc, kü n¨ng vµ th¸i ®é, 

t×nh cm. 

1.2. Vai trß cña ho¸ häc trong viÖc ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc cña häc sinh 

- Ho¸ häc kh«ng chØ cã nhiÖm vô trÝ, ®øc, dôc mµ cßn cã nhiÖm vô ph¸t triÓn 

tøc rÌn luyÖn trÝ th«ng minh. 

- Ho¸ häc lµm ph¸t triÓn ë häc sinh nh÷ng n¨ng lùc nhËn thøc nh− tri gi¸c, biÓu 

t−îng, trÝ nhí, høng thó nhËn thøc, kh n¨ng s¸ng t¹o.. 

- Ho¸ häc lµ mét khoa häc thùc nghiÖm vµ lý thuyÕt nªn cã rÊt nhiÒu kha n¨ng 

trong viÖc ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc cho häc sinh. 

ViÖc nghiªn cøu ho¸ häc ®ßi hái häc sinh phi quen t− duy víi phÇn tö rÊt nhá 

bÐ cña vËt chÊt mµ m¾t th−êng kh«ng nh×n thÊy ®−îc, ®ã lµ çc h¹t vi m«, nhê ®ã mµ 

trÝ t−ëng t−îng khoa häc cña häc sinh ®−îc rÌn luyÖn vµ ph¸t triÓn. 

Tr−íc khi lµm thÝ nghiÖm, häc sinh phi h×nh dung ®−îc tiÕn tr×nh vµ kÕt qu 

cña thÝ nghiÖm khi t¹o nªn nh÷ng biÕn ®æi nh− vËy, trÝ t−ëng t−ëng cña hä sÏ ph¸t 

triÓn. 

Nh− vËy thÝ nghiÖm ho¸ häc gióp h×nh thµnh cho häc sinh kÜ n¨ng t− duy thÝ 

nghiÖm, kÜ n¨ng quan s¸t vµ kÜ n¨ng dïng lÝ thuyÕt ®Ó ®i s©u gii thÝch bn chÊt cña 

hiÖn t−îng quan s¸t ®ã. 

1.2.1. T− duy 


§Ó ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc cho häc sinh cÇn rÌn luyÖn çc thao t¸c vµ 

ph−¬ng ph¸p t− duy. 

Häc sinh chØ thùc sù lÜnh héi tri thøc chØ khi hä thùc sù t− duy. 










9







LN.Tonxton viÕt "KiÕn thøc chØ thùc sù lµ kiÕn thøc khi nµo nã lµ thµnh qu 

nh÷ng cè g¾ng cña t− duy chø kh«ng phi cña trÝ nhí". 

Theo M.N.Sac®ac«p "T− duy lµ sù nhËn thøc kh¸i qu¸t gi¸n tiÕp çc sù vËt hiÖn 

t−îng cña hiÖn thùc trong nh÷ng dÊu hiÖu, nh÷ng thuéc tÝnh chung vµ bn chÊt cña 

chóng". 

T− duy lµ mét qu¸ tr×nh t©m lÝ phn ¸nh nh÷ng thuéc tÝnh bn chÊt, nh÷ng mèi 

liªn hÖ vµ quan hÖ bªn trong cã tÝnh quy lôat cña sù vËt hiÖn t−îng trong hiÖn thùc 

kh¸ch quan mµ tr−íc ®ã ta ch−a biÕt. 

1.2.2. §Æc ®iÓm vµ phÈm chÊt cña t− duy 

1.22.1. §Æc ®iÓm 

§Æc ®iÓm quan träng cu t− duy lµ tÝnh "cã vÊn ®Ò" tøc lµ trong hoµn cnh cã 

vÊn ®Ò, cã nh÷ng ph−¬ng tiÖn ph−¬ng ph¸p cò mÆc dï vÉn cÇn thiÕt nh−ng kh«ng cßn 

®ñ søc ®Ó gii quyÕt vÊn ®Ò míi ®ã, phi t×m ra çch gii quyÕt míi, tøc lµ phi t− duy. 

Nh−ng hoµn cnh cã vÊn ®Ò nÕu n»m ngoµi tÇm hiÓu biÕt cña ç nh©n hay ®· quen 

thuéc th× t− duy còng kh«ng xuÊt hiÖn. 

- TÝnh gi¸n tiÕp cña t− duy: T− duy ph¸t hiÖn ra bn chÊt cña sù vËt hiÖn t−îng 

vµ quy luËt cña chóng nhê sö dông c«ng cô, ph−¬ng tiÖn, kÕt qu nhËn thøc cña loµi 

ng−êi vµ kinh nghiÖm cña ç nh©n m×nh. Con ng−êi dïng ng«n ng÷ ®Ó t− duy. Nhê 

®Æc ®iÓm nµy mµ t− duy ®· më réng kh«ng giíi h¹n kh n¨ng nhËn thøc cña con 

ng−êi. 

- TÝnh trõu t−îng vµ kh¸i qu¸t cña t− duy: Nhê tÝnh trõu t−îng vµ kh¸i qu¸t, t− 

duy kh«ng chØ gii quyÕt nh÷ng nhiÖm vô hiÖn t¹i mµ cßn c nh÷ng nhiÖm vô mai sau 

cña con ng−êi. 

- T− duy liªn hÖ chÆt chÏ víi ng«n ng÷: Kh«ng cã ng«n ng÷, bn th©n qu¸ tr×nh 

t− duy kh«ng diÔn ra ®−îc, ®ång thêi çc sn phÈm cña t− duy còng kh«ng ®−îc chñ 

thÓ vµ ng−êi kh¸c tiÕp nhËn. Ng«n ng÷ cè ®Þnh l¹i çc kÕt qu cña t− duy, nhê ®ã lµm 


kh¸ch quan ho¸ chóng cho ng−êi kh¸c vµ cho c bn th©n chñ thÓ t− duy. Ng«n ng÷ lµ 

ph−¬ng tiÖn cña t− duy. 










10







- T− duy cã quan hÖ mËt thÕit víi nhËn thøc cm tÝnh: T− duy phi dùa trªn 

nh÷ng tµi liÖu cm tÝnh, trªn kinh nghiÖm, trªn c¬ së trùc quan sinh ®éng. F.Anghen 

nãi "NhËp vµo víi con m¾t cña chóng ta ch¼ng nh÷ng cã çc cm gi¸c kh¸c mµ cßn cã 

c ho¹t ®éng t− duy cña ta n÷a". 

1..2.2.2 PhÈm chÊt cña t− duy 

- Cã tÝnh ®Þnh h−íng: Qua t− duy con ng−êi ý thøc ®−îc mét çch nhanh chãng 

chÝnh x¸c ®èi t−îng cÇn lÜnh héi, môc ®Ých cÇn ®¹t ®−îc vµ con ®−êng tèi −u ®¹t ®−îc 

môc ®Ých ®ã. 

- BÒ réng cña t− duy: ho¹t ®éng t− duy cã thÓ vËn dông kiÓm thùc vµo viÖc 

nghiªn cøu çc ®èi t−îng kh¸c. 

- §é s©u cña t− duy: Th«ng qua çc ho¹t ®éng cña t− duy con ng−êi n¾m v÷ng 

cµng ngµy cµng s©u s¾c h¬n bn chÊt cña sù hiÖn t−îng. 

- TÝnh linh ho¹t cña t− duy: Nh¹y bÐn linh ho¹t trong vËn dông kiÕn thøc, çch 

thøc ho¹t ®éng ¸p dông vµo çc t×nh huèng kh¸c mét çch s¸ng t¹o. 

- TÝnh mÒm dÎo: Con ng−êi cã kh n¨ng ho¹t ®éng t− duy vµ tiÕn hµnh theo 

h−íng xu«i vµ ng−îc l¹i. 

- TÝnh ®éc lËp: Th«ng qua t− duy con ng−êi tù m×nh ph¸t hiÖn ra vÊn ®Ò, ®Ò xuÊt 

çch gii quyÕt vµ gii quyÕt theo h−íng nµo ®ã. 

- TÝnh nhÊt qu¸n: Phn ¸nh tÝnh logic cña ho¹t ®éng nhËn thøc - thèng nhÊt theo 

t− t−ëng ®Çu ®Õn cuèi vµ kh«ng cã m©u thuÉn. 

- TÝnh phª ph¸n: BiÓu hiÖn b»ng viÖc biÕt ph©n tÝch ®¸nh gi¸ çc quan ®iÓm 

b»ng ph−¬ng ph¸p lý thuyÕt cña ng−êi kh¸c; ®−a ra çc ý kiÕn chñ quan nªu ra lý do 

bo vÖ ý kiÕn cña m×nh. 

- TÝnh kh¸i qu¸t: Khi gii quyÕt xong mçi lo¹i vÊn ®Ò - ®−a ra m« h×nh kh¸i 

qu¸t tõ ®ã ®−a ra çch gii quyÕt vÊn ®Ò t−¬ng tù. 

VËy trong qu¸ tr×nh d¹y häc, gi¸o viªn chó ý rÌn luyÖn cho häc sinh tÝnh mÒm, 

dÎo, tÝnh linh ho¹t, tÝnh ®éc lËp, tÝnh kh¸i qu¸t. 




1.3 Nh÷ng phÈm chÊt vµ n¨ng lùc quan träng nhÊt cña mét häc sinh giái ho¸ häc 

Theo Vò Anh TuÊn, n¨ng khiÕu ho¸ häc bao gåm cã ®ñ 2 mÆt tÝch cùc sau: 








11







- Kh n¨ng t− duy to¸n häc. 

- Kh n¨ng quan s¸t, nhËn thøc vµ nhËn xÐt çc hiÖn t−îng tù nhiªn, lÜnh héi vµ 

vËn dông tèt çc kh¸i niÖm, ®Þnh luËt ho¸ häc. 

Häc sinh cã kh n¨ng t− duy to¸n häc tèt nh−ng kh«ng cã kh n¨ng quan s¸t, 

nhËn thøc çc hiÖn t−îng tù nhiªn th× kh«ng cã niÒm say mª ho¸ häc dÉn ®Õn häc m«n 

ho¸ theo çch thùc phiÕn diÖn, c«ng thøc vµ to¸n ho¸ çc sù viÖc, hiÖn t−îng cña ho¸ 

häc. 

2. C¬ së thùc tiÔn 

Hµng n¨m sau khi ging bé m«n ho¸ häc líp 8 t«i ®· tæ chøc kú thi tuyÓn chän 

nh»m chän läc çc em cã n¨ng khiÕu ë bé m«n ho¸ häc ®Ó ®−a vµo líp båi d−ìng 

nh»m gióp ®ì çc em ph¸t huy së tr−êng cña m×nh. Sau mét thêi gian rÌn luyÖn, çc 

em ®−îc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó dù thi çc kú thi häc sinh giái vµ ®· ®¹t ®−îc çc kÕt qu 

sau: 

- N¨m häc 2005 - 2006 tr−êng ®· 4 em dù thi häc sinh giái bé m«n ho¸ häc vµ 

®· ®¹t 2 gii nhÊt, 1 gii nh× vµ 1 gii ba. 

- N¨m häc 2006 - 2007 tr−êng ®· cö 4 em dù thi häc sinh giái bé m«n ho¸ häc 

vµ ®· ®¹t 2 gii nhÊt, 2 gii nh× 

- N¨m häc 2008- 2009 tr−êng ®· cö 5 em dù thi häc sinh giái cÊp bé m«n ho¸ 

häc vµ ®· ®¹t 3 gii nhÊt, 2 gii nh× 

3. KÕt luËn ch−¬ng I 

Trong ch−¬ng nµy chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò sau: 

- Môc tiªu m«n ho¸ häc tr−êng THCS 

- Ho¹t ®éng nhËn thøc cña häc sinh THCS 

- Vai trß cña ho¸ häc trong viÖc ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc cña häc sinh. 

- Nh÷ng phÈm chÊt vµ n¨ng lùc quan träng nhÊt cña mét häc sinh giái ho¸ häc. 

- ý nghÜa, t¸c dông vµ ph©n lo¹i cña bµi tËp ho¸ häc.Tõ nh÷ng kÕt qu nghiªn 


cøu ®¹t ®−îc, kÕt hîp víi viÖc ph©n tÝch çc ®Ò thi häc sinh giái nh÷ng n¨m gÇn ®©y, 

chóng t«i ®· tuyÓn chän vµ x©y dùng hÖ thèng bµi tËp ho¸ häc n©ng cao ®Ó båi d−ìng 

häc sinh cã n¨ng lùc trë thµnh häc sinh giái ho¸ häc. 






12 




DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN







Ch−¬ng II: ph−¬ng ph¸p båi d−ìng häc sinh giái ho¸ häc 8 

A/Nh÷ng kiÕn thøc c¬ bn 

I/ Bµi më ®Çu 

1/ Ph−¬ng ph¸p 

-Bµi nµy nªn d¹y khi häc sinh ®· häc xong ch−¬ng II c«ng thøc ho¸ häc vµ ph−¬ng 

tr×nh ho¸ häc .Bµi cã thÓ giao cho häc sinh tù häc ë nhµ 

2/ Néi dung 

2.1/ D·y ho¹t ®éng kim lo¹i 

K Na, Ca , Mg, Al, Zn , Fe, Ni , Sn , Pb, H, Cu , Hg , Ag , Pt , Au 

-D·y ho¹t ®éng cña kim lo¹i ®−îc s¾p xÕp theo thø tù tÝnh ho¹t ®éng cña kim lo¹i 

gim dÇn tõ K -> Au 

2.2/ Çc lo¹i gèc a xÝt th−êng gÆp 

*/ Gèc cã « xi : = SO 4 

*/ Gèc cã « xi 

- NO 3 

=PO 4 

= CO 3 

- Cl clorua 

- Br Br«mua 

= CO 3 

*/ Gèc kh«ng cã « xi 

- Cl clorua 

- Br Bromua 

= S Sun phua 

2.3/ Çc hîp chÊt v« c¬ 

2.3.1Muèi 

• C«ng thøc : Kl + Gèc a xÝt 








• VÝ dô : NaCl , FeSO 4 

• §äc tªn : Tªn kl + Tªn gèc a xÝt 




13






2.3.2/¤ xÝt 


• C«ng thøc : Kl hoÆc pk + « xi 

• VÝ dô : SO 3 , P 2 O 5 , CaO 

• §äc tªn : Tªn kim lo¹i hoÆc phi kim + « xÝt 

2.3.3/ Ba z¬ 

. C«ng thøc : Kim lo¹i + Nhãm hi®r«xÝt (-OH) 

VÝ dô : NaOH , Mg( OH) 2 

Çch gäi tªn : Tªn kl ( víi kl nhiÒu ho¸ trÞ kÌm theo ho¸ trÞ) + hi®r«xit 

2.3.4/ A xÝt 

C«ng thøc : Hi®r« + gèc a xÝt 

VÝ dô : H 3 PO 4 , HCl 

3/ Yªu cÇu cña bµi : 

-Häc sinh häc thuéc tªn ho¸ trÞ , thø tù çc kim lo¹i trong çc d·y ho¹t ®éng ho¸ häc 

- Häc thuéc lßng tªn ,ho¸ trÞ cña çc gèc a xÝt 

-N¾m ®−îc c«ng thøc çc hîp chÊt v« c¬ vµ cã thÓ lËp ®−îc mét sè c«ng thøc ®¬n gin 

II/ LËp c«ng thøc çc hîp chÊt v« c¬ vµ çc lo¹i phn øng ho¸ häc 


-Giíi thiÖu cho häc sinh çc d¹ng phn øng ho¸ häc vµ häc sinh ®−îc ¸p dông viÕt 

çc d¹ng ph−¬ng tr×nh ho¸ häc 

- Bµi nµy kh«ng nªn cho häc sinh ®i qu¸ s©u vµo nh÷ng tr−êng hîp ®Æc biÖt 

2/ Néi dung 

2.1/ LËp c«ng thøc çc hîp chÊt v« c¬ 

-phÇn nµy tiÕn hµnh cho häc sinh lËp c«ng thøc b×nh th−êng nh− ®· häc trªn líp .§èi 

víi nh÷ng hîp chÊt 3 nguyªn tè ho¸ häc cÊu t¹o nªn th× ®−a vÒ d¹ng lËp c«ng thøc cña 

hîp chÊt 2 nguyªn tè 

2.2/ çc lo¹i phn øng ho¸ häc 


hai 

+ Phn øng ho¸ h¬p : lµ phn øng ho¸ häc trong ®ã mét chÊt míi ®−îc t¹o thµnh tõ 

hay nhiÒu chÊt ban ®Çu 






14 











VÝ dô : 2Ca + O 2 -> 2 CaO 

míi 

+Phn øng ph©n huû : Lµ phn øng ho¸ häc trong ®ã tõ mét chÊt sinh ra nhiÒu chÊt 

VÝ dô : 2HgO -> 2Hg + O 2 

2KMnO 4 -> K 2 MnO 4 + MnO 2 +O 2 

+ Phn øng thÕ :lµ phn øng gi÷a ®¬n chÊt víi hîp chÊt trong ®ã nguyªn tö cña 

nguyªn tè trong ®¬n chÊt sÏ thay thÕ nguyªn tö cña nguyªn tè trong hîp chÊt 

-Phn øng thÕ gi÷a kim lo¹i víi a xÝt 

*/§iÒu kiÖn :Trong d·y ho¹t ®éng ho¸ häc cña kim lo¹i trõ Ba, Na, Ca, K th× tÊt c 

nh÷ng kim lo¹i ®øng tr−íc hi®r« ®Òu cã kh n¨ng phn øng víi a xÝt gii phãng khÝ 

hi®r« 

- Phn øng thÕ gi÷a kim lo¹i víi muèi 

*/ §iÒu kiÖn : Trong d·y ho¹t ®éng ho¸ häc cña kim lo¹i trõ k, Na , Ca, Ba th× tÊt c 

nh÷ng kim lo¹i ®øng tr−íc ®Èy ®−îc kim lo¹i ®øng sau ra khái muèi cña nã 

*/ Mét sè phn øng kh¸c trong s¸ch gi¸o khoa sÏ ®−îc gii thÝch vµ vËn dông trong 

qu¸ tr×nh gii bµi tËp 

3/ Yªu cÇu cña bµi 

- Häc sinh lËp ®−îc vµ nhËn biÕt ®−îc çc hîp chÊt v« c¬ 

- Häc sinh n¾m ®−îc , viÕt ®−îc , ph©n lo¹i ®−îc çc ph−¬ng tr×nh phn øng ®· 

häc 

Bµi tËp 

Bµi 1:Nh÷ng ho¸ häc sau c«ng thøc nµo ®óng ,c«ng thøc nµo sai .Chóng 

thuéc lo¹i hîp chÊt nµo ? 

, 

NaO , Ba 2 O , H 2 SO 4 , KCl , Ni(OH) , Al 2 S 3 , AgCl 2 , Sn(OH) 2 , CaS 

H 2 PO 4 , NaCl 


Bµi 2: Hoµn thµnh çc ph−¬ng tr×nh phn øng sau : 

Chóng thuéc lo¹i phn øng nµo 










15







a/ KMnO 4 ⎯⎯→ 

to ………………………….. 

b/ KClO 3 ⎯⎯→ 

to …………………………. 

c/ Al + …………. -> Al 2 O 3 

d/ Fe + …………. -> FeCl 3 

e/ Mg + …………. -> MgCl 2 

g/ Sn + H 2 SO 4 -> SnSO 4 + ………….. 

h/ Ni + HCl -> NiCl 2 + ………… 

i/ Zn + PbCl 2 -> ZnCl 2 + ………….. 

III/ §Þnh luËt bo toµn khèi l−îng , Mol , ThÓ tÝch mol chÊt khÝ 


Gii thÝch cho häc sinh n¾m ®−îc çc kh¸i niÖm vµ h−íng dÉn häc sinh tÝnh to¸n 

®−îc mét sè bµi tËp ®¬n gin 

2/ Néi dung 

2.1/ §Þnh luËt bo toµn khèi l−îng : Trong mét phn øng ho¸ häc tæng khèi l−îng cña 

çc sn phÈm b»ng tæng khèi l−îng cña çc chÊt tham gia 

*/¸p dông : m A + m B = m C + m D 

Trong ®ã m A , 

m C , 

m B lµ khèi l−îng cña çc chÊt tham gia phn øng 

m D lµ khèi l−îng cña çc chÊt t¹o thµnh 

*/ Bµi to¸n : Nhóng mét l¸ nh«m vµo dung dÞch CuSO 4 ,sau phn øng lÊy l¸ nh«m ra 

th× thÊy khèi l−îng dung dÞch nhÑ ®i 1,38g .TÝnh khèi l−îng nh«m ®· phn øng 

Theo ®Þnh lu©t bo toµn khèi l−îng : 

Gii 

m Al + m CuSO4 -> m Al2(SO4) + m Cu 

Sau phn øngkhèi l−îngdung dÞch nhÑ ®i bao nhiªu th× cã nghÜa lµ khèi l−îng l¸ 

nh«m t¨ng lªn bÊy nhiªu 

Gäi khèi l−îng l¸ nh«m ®· phn øng lµ x gam ,khèi l−îng l¸ nh«m t¨ng 1,38 g .Ta cã 


ph−¬ng tr×nh phn øng 

2Al + 3CuSO 4 -> Al 2 (SO4) 3 + 3Cu 

(2x27)g 



(3x64)g 








16







Xg 

Gii ra ta cã 

x = 0,54 g 

3x64 x X -x 

2x27 

2.2/ Mol : Lµ l−îng chÊt gåm cã N h¹t vi m« (nguyªn tö , ph©n tö ) 

*/ N: Sè A v«ga®r« cã trÞ sè N= 6,02.10 23 h¹t vi m« 

3x64 xX g 

2x27 

*/ Khèi l−îng mol M : Lµ khèi l−îng tÝnh b»ng gam cña N h¹t vi m« ( nguyªn tö 

,hay ph©n tö ) 

Chó ý Khèi l−îng mol cña nguyªn tö ,ph©n tö cã cïng sè trÞ víi nguyªn tö khèi 

,ph©n tö khèi 

VÝ dô : C =12 ®vc 

H 2 O =18 ®vc 

O 2 = 32 ®vc 

-> M c = 12 g 

-> M H2O =18 g 

-> M O2 = 32 g 

*/ C«ng thøc biÕn ®æi gi÷a khèi l−îng vµ l−îng chÊt 

VÝ Dô : 

n = M 

m 

a/ T×m sè mol H 2 O cã khèi l−îng 39,6 g 

b/ T×m sè mol cña 12.10 23 nguyªn tö s¾t 

2.3/ ThÓ tÝch mol chÊt khÝ 

(n lµ sè mol nguyªn tö hoÆc ph©n tö . 

NÕu M lµ nguyªn tö hoÆc ph©n tö ) 

-§èi víi bÊt kú chÊt khÝ nµo ë cïng nhiÖt ®é ,¸p suÊt ®Òu chiÕm nh÷ng thÓ tÝch b»ng 

nhau 

- ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn ,nghÜa lµ ë nhiÖt ®é O 0 C ,vµ ¸p suÊt lµ 1atm ,1mol bÊt kú 


chÊt khÝ nµo còng chiÕm thÓ tÝch lµ 22,4 lÝt (dm 3 ) 

*/ C«ng thøc tÝnh n khÝ ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn 










17






N = 

V 

22,4 




Bµi tËp : Mét hçn hîp khÝ A gåm 0,2 mol khÝ SO 2 , 0,5mol khÝ CO, 0,35 mol khÝ N 2 

a/ TÝnh thÓ tÝch cña hçn hîp khÝ A (§KTC) 

b/TÝnh khèi l−îng cña hçn hîp khÝ A 


-Ph−¬ng ph¸p tÝnh theo ®Þnh luËt bo toµn khèi l−îng 

-Häc sinh thµnh th¹o viÖc chuyÓn ®æi gi÷a khèi l−îng vµ l−îng chÊt ,chuyÓn ®æi gi÷a 

sè mol vµ thÓ tÝch 

Bµi tËp 

Bµi 1: §Ó ®èt ch¸y mg chÊt A cÇn dïng 2,24 lÝt khÝ « xi thu ®−îc 1,12 lÝt CO 2 vµ 1,8 

gam n−íc .TÝnh khèi l−îng m 

Bµi 2: TÝnh khèi l−îng cña hçn hîp gåm : 

a/ N nguyªn tö oxi, 2N ph©n tö nit¬ vµ 1,5 Nph©n tö CO 2 

b/ 0,1mol Fe, 0.2mol Cu vµ 0,3 mol Zn 

c/ 0,5 mol H 2 SO 4 ,0,3 mo HNO 3 vµ 0,1 mol HCl 

d/ 2,24 lÝt O 2 , 1.12lÝt H 2 (thÓ tÝch ®o ë ®ktc) 

IV/ TÝnh theo c«ng thøc vµ ph−¬ng tr×nh ho¸ häc 

1/ Ph−¬ng ph¸p : 

-Çc bµi to¸n tÝnh theo c«ng thøc ho¸ häc vµ ph−¬ng tr×nh ho¸ häc trong giai ®o¹n 

®Çu lµm quen kh«ng nªn ®−a nh÷ng bµi to¸n khã ngay ,mµ ®−a ra mét sè l−îng nhiÒu 

çc bµi to¸n ,vµ d¹ng to¸n c¬ bn gióp häc sinh lµm quen víi ph−¬ng ph¸p gii 

2/ Néi dung 

2.1/ TÝnh theo c«ng thøc ho¸ häc 

*/ TÝnh thµnh phÇn % cña nguyªn tè trong hîp chÊt 


VÝ dô 1: Trong 1 hîp chÊt A x B y 

(1) %A = 

MAx 

MAxBy 

MBy 

.100% ⇔ %B = MAxBy 








18







-Hîp chÊt gåm 3 hoÆc 4 nguyªn tè t¹o thµnh còng ®−îc tÝnh t−¬ng tù 

Bµi to¸n : TÝnh thµnh PhÇn % cña çc nguyªn tè trong çc hîp chÊt sau : H 2 O , HCl 

Gii 

-Dùa vµo c«ng thøc ta cã thÓ tÝnh ®−îc % nguyªn tè trong n−íc 

% H = 

MH 

MH 2O 

2 .100% = 18 

2 .100 % = 22,2 % 

% O = 100% - 22,2 % = 87,8 % 

-% Çc nguyªn tè trong HCl 

% H = 

1 .100% = 3,4 % 

36,5 

% Cl = 100% - 3,4 % = 96,6 % 

Dùa vµo c«ng thøc 1 lËp c«ng thøc ho¸ häc 

VÝ dô : 1 hîp chÊt cã thµnh phÇn % çc nguyªn tè 

% S =4,1 % , % Na =59% , KLPT =78 

Gii 

Gi sö hîp chÊt trªn cã c«ng thøc lµ Na x S y 

Dùa vµo c«ng thøc 1 ta cã 

23x 

%Na = .100% =59% 

78 

Ta t×m ®−îc x=2 

32y 

% S = .100% = 41% 

78 

Ta t×m ®−îc y = 1 

V©y muèi cã c«ng thøc lµ Na 2 S 

2.2/ TÝnh theo ph−¬ng tr×nh ho¸ häc 

2.2.1Dang bµi 1: Phn øng sy ra hoµn toµn 

VÝ dô : Dïng H 2 ®Ó khö 31,2 ghçn hîp CuO vµ Fe 3 O 4 ,trong hçn hîp khèi l−îng Fe 3 O 4 


nhiÒu h¬n CuO lµ 15,2 g .TÝnh khèi l−îng Cu vµ Fe thu ®−îc 

Gii 

Gäi a lµ khèi l−îng cña CuO ,theo ®Çu bµi ta cã : 










19







Gii ra ta cã a= 8 g 

mCuO =8 g ; nCuO =0,1mol 

a + a +15,2 =31,2 

mFe 3 O 4 = 23,2g ; nFe 3 O 4 = 0,1 mol 

Ph−¬ng tr×nh phn øng : CuO + H 2 -> Cu + H 2 O 

1mol 1mol 1mol 

0,1mol 

m Cu = 0,1.64 = 6,4 g 

0,1mol 

Fe 3 O 4 + 4H 2 -> 3Fe + 4H 2 O 


0,1mol 

mFe = 0,3 .56 = 16,8 g 

0,3mol 

VÝ dô 2: Khi ®èt s¾t trong b×nh « xi ng−êi ta thu ®−îc 15 g Fe 3 O 4 .TÝnh khèi l−îng cña 

oxi vµ cña s¾t tham gia phn øng 

2.2.2D¹ng bµi 2: Bµi to¸n vÒ chÊt l−îng d− 

VÝ dô 1: Khi ®èt ch¸y 5,4 g nh«m trong b×nh ®ùng 4,48 lÝt khÝ « xi ë (®ktc) 

TÝnh khèi l−îng nh«m « xÝt t¹o thµnh 

Gii 

5 , 4 

Theo ®Çu bµi ta cã : n Al = = 0,2mol 

27 

n O2 = 

4,48 

22,4 

=0,2 mol 

PTP−: 4Al + 3O 2 -> 2Al 2 O 3 

Ta cã tû lÖ : 

4 mol 3mol 2mol 


0,2 mol 0,2 mol x mol 

0,2 

4 

0, 2 

< 3 

=> Ta thÊy l−îng « xi d− 

khèi l−îng nh«m o xÝt sÏ ®−îc tÝnh theo nh«m 






20 











-Tõ ptp− ta cã : 

4 

0,2 

= x 

2 

=> x=1 

Khèi l−îng nh«m o xÝt lµ : mAl 2 O 3 =0,1. 102 = 10,2g 

§¸p sè: mAl 2 O 3 =10,2 g 

VÝ dô 2: Cho m gam kim lo¹i Zn t¸c dông víi 10,95 g axit clohi®ric t¹o ra 13,6g kÏm 

clorua ZnCl 2 vµ khÝ hi®r«(®ktc) .H·y tÝnh khèi luîng m 

2.2.3D¹ng bµi 3: Bµi to¸n vÒ phn øng d©y truyÒn 

VÝ dô 1: Ng−êi ta nhiÖt ph©n KMnO 4 thu ®−îc « xi . l−îng o xi thu ®−îc ®em cho t¸c 

dông víi s¾t ®Ó ®iÒu chÕ « xÝt s¾t tõ biÕt r»ng çc phn øng sy ra hoµn toµn .TÝnh 

khèi l−îng KMnO 4 cÇn thiÕt ®Ó ®iÒu chÕ 23,2 g « xÝt s¾t tõ 

Gii 

23 , 2 

Tõ ®Çu bµi n Fe 3 O 4 = =0,1mol 

232 

PTPU 2KMnO 4 ⎯⎯→ 

to K 2 MnO 4 + MnO 2 + O 2 (1) 

3Fe + 2O 2 -> Fe 3 O 4 (2) 


2 

Tõ ph−¬ng tr×nh (2)ta cã : = x , 1 

n O2 = 0,2mol 

2KMnO 4 

2mol 

Ymol 

0 

1 

=> x=0,2 mol 

⎯⎯→ 

to K 2 MnO 4 + MnO 2 + O 2 

2 

Tõ ph−¬ng tr×nh trªn ta cã : = y , 2 

0 

1 

1mol 

0,2 mol 

=> y =0,4 mol 

V©y ta cã :m KMnO4 = 0,4 (39 + 55 + 64) =63,2g 

§¸p sè :m KMnO4 = 63,2g 


VÝ dô 2:Ng−êi ta ®iÒu chÕ H 2 SO 4 tõ SO 2 qua ph−¬ng tr×nh sau 

SO 2 + O 2 -> SO 3 

SO 3 + H 2 O -> H 2 SO 4 










21







a/ Hoµn thµnh çc ph−¬ng tr×nh trªn 

b/ TÝnh l−îng SO 2 ®Ó ®iÒu chÕ ®−îc 200 g H 2 SO 4 

3/ Yªu cÇu cña cña bµi : 

-§©y lµ 1 bµi rÊt quan träng v× vËy ®ßi hái häc sinh phi hiÓu ,vµ gii thuÇn thôc 

çc bµi to¸n c¬ bn tÝnh theo c«ng thøc ho¸ häc vµ ph−¬ng tr×nh ho¸ häc 

Bµi tËp 

Bµi tËp1 : Trong nh÷ng hîp chÊt sau ®©y hîp chÊt nµo chøa l−îng o xi lín nhÊt : 

CaO, P 2 O 5 , PbO ,Fe 3 O 4 ,H 2 CO 3 , H 2 SO 4 

Bµi tËp2: Mét hîp chÊt chøa 45,95 % K ; 16,45 % N vµ37,6 % C .KLPT = 85 .LËp 

c«ng thøc ho¸ häc 

Bµi tËp 3: Mét hîp chÊt chøa 40 % Ca ; 20 % S ; 40% O .KLPT =160 .LËp c«ng 

thøc ho¸ häc 

Ba×i tËp 4: TÝnh khèi l−îng cña « xi ,phèt pho ®Ó cã thÓ t¹o ra ®−îc 25 g P 2 O 5 

PTPU : 4P + 5 O 2 -> 2 P 2 O 5 

Bµi 5: TÝnh khèi l−îng l−u huúnh vµ kÏm ®Ó t¹o ra ®−îc 15 g kÏm sun phua : 

Zn + S -> 

ZnS 

Bµi 6: Trong qu¸ tr×nh ph©n huû 100 g « xÝt thuû ng©n ng−êi ta thu ®−îc 40 g thuû 

ng©n 

a/ TÝnh l−îng « xi ®−îc gii phãng 

b/ TÝnh l−îng ch× ch−a bÞ ph©n huû 

PTPU : 2HgO -> 2Hg + O 2 

Bµi 7 : Khi cho Zn vµo a xÝt HCl ng−êi ta thu ®−îc khÝ H 2 . KhÝ nµy ®−îc sö dông 

®iÒu chÕ s¾t tõ s¾t « xÝt 

TÝnh l−îng kÏm vµ vµ a xÝt ®Ó cã thÓ ®iÒu chÕ ®−¬c 100 g Fe 

Zn + 2HCl -> ZnCl 2 + H 2 

Fe 2 O 3 + 3 H 2 -> 2 Fe + 3H 2 O 


B/ Mét sè d¹ng bµi tËp 

I/ Çc bµi to¸n vÒ % 










22








-ë phÇn nµy kiÕn thøc lµ më ®Çu nªn kh«ng khã tuy nhiªn do l−îng kiªnd thøc 

nhiÒu dÒ lÇn lén khã nhí .V× vËy phi cho häc sinh thÊy ®−îc mèi liªn hÖ sù gièng 

nhau ë mét sè ®iÓm ë çc bµi to¸n nµy gióp cho häc sinh dÔ ghi nhí 

-Cho häc sinh thÊy ®−îc nh÷ng bµi më ®Çu nµy chØ lµ mét phÇn cña nh÷ng bµi to¸n 

n©ng cao 

2/ Néi dung 

2.1/ TÝnh thµnh phÇn % nguyªn tè trong hîp chÊt 

§©y lµ kiÕn thøc ®É ®−îc häc ,häc sinh nh¾c l¹i 

2.2/ TÝnh khèi l−îng cña nguyªn tè trong hîp chÊt 

VÝ dô : TÝnh khèi l−îng Cu Trong 160 g CuO 

Gii 

Cø 80 g CuO cã 64 g Cu 

V©y 60 g CuO Cã xg Cu 

80 

=> Gii ph−¬ng tr×nh 60 

64 

= x 

=> x = 49 g 

VÝ dô 2: TÝnh khèi l−îng « xi trong 15 g Al 2 O 3 , 8 g CaO ; 20 g H 2 SO 4 

H/s tù gii 

2.3/ T×m nguyªn tè ho¸ häc trong hîp chÊt 

VÝ dô : Trong 1 hîp chÊt cña 1 kimlo¹i víi « xi ,trong ®ã %O =20 % biÕt kim lo¹i 

cã ho¸ trÞ II 

a/ TÝnh khèi l−îng ph©n tö 

b/ T×m kim lo¹i ®ã 

Gäi kim lo¹i ®ã lµ A 

C«ng thøc cña « xÝt ®ã lµ AO 

Gii 

Tõ c«ng thøc tÝnh thµnh phÇn % 


MO 

% O = 100 % = 20 % 

MAO 










23







=> M AO = 

16.100.% 

20% 

=80 

M A = 80 – 16 = 64 

Kim lo¹i ®ã chÝnh lµ kim lo¹i ®ång 

2.4/ TÝnh % cña chÊt trong hçn hîp 

Vd: Trong 1 hçn hîp gåm 2 chÊt A,B khèi l−îng m 

Khèi l−îng A =m A , 

*/ C«ng thøc % A = m 

mA .100 

% B = 

m 

Khèi l−îng B =m B 

mB .100% 

hoÆc =100 - % A 

*/ Trong tr−êng hîp trong hçn hîp cã chøa nhiÒu chÊt kh¸c nhau th× çch tÝnh còng 

t−¬ng tù nh− trªn 

VÝ dô 1: Trong 1 hçn hîp Zn , Cu gåm 12 g trong ®ã cã 2 g Cu .TÝnh % cña çc chÊt 

trong hçn hîp 

Gii 

Theo c«ng thøc ta cã: % Cu = 12 

2 .100 % =17% 

*/ TÝnh khèi l−îng khi biÕt % 

% Zn = 100% -17% =83% 

VD : TÝnh khèi l−îng çc chÊt trong 15 g hçn hîp Fevµ Cu ,biÕt Fe chiÕm 40% 

m Fe = 

15.40% 

100% 

= 6 g 

m Cu = 15 - 6 = 9 g 

§¸p sè m Fe = 6g ; 

*/ Dùa vµo thµnh phÇn trªn tÝnh theo ph−¬ng tr×nh ho¸ häc 

mCu = 9 g 

VÝ dô : Ng−êi ta cho 12 g hçn hîp Cu, Zn vµo dung dÞch HCl 

a/ TÝnh thÓ tÝch khÝ H 2 biÕt % Cu = 35 % 


b/ ChÊt r¾n thu ®−îc ng−êi ta dïng ®iÒu chÕ Ag tõ AgNO 3 .TÝnh khèi l−îng Ag t¹o 

thµnh 

Gii 










24







Tõ ®Çu bµi ta cã 

Ph−¬ng tr×nh 

m Cu = 

35%.12 

100 

=4,2 g 

m Zn = 12-4,2 = 7,8g 

(1) Zn + 2HCl -> ZnCl 2 +H 2 

65 2 

7,8 x 

(2) Cu + AgNO 3 -> CuNO 3 + Ag 

Tõ PTPU (1) 

Tõ ptpu (2) 

64 108 

4,2 y 

V H2 = 

7,8.2 

65.2 

m Ag = 

2.5/ Bµi to¸n vÒ chÊt cã chøa t¹p chÊt 

2.5.1/ TÝnh l−îng nguyªn chÊt 

.22,4 = 2,688lit 

4,2.108 

64 

= 1,65g 

§¸p sè V H2 

= 2,688 lÝt 

m Ag = 1,65 g 

VÝ dô : TÝnh l−îng CaCO 3 nguyªn chÊt cã trong 1 tÊn quÆng , biÕt trong quÆng 

ch−¸ 5% t¹p chÊt 

2.5.2/ TÝnh t¹p chÊt cã trong chÊt 

Gii 

.95% 

m CaC03 = 100 % 

1 

=0,95 tÊn 


VÝ dô : Khi tinh chÕ 100 kg muèi ¨n ng−êi ta thu ®−îc 90 kg muèi nguyªn chÊt 

.TÝnh l−îng t¹p chÊt chÊt cã trong muèi ¨n 










25







Gii 

m t¹p chÊt = 100- 90 = 10 kg 

10 

% t¹p chÊt = .100% = 10% 

100 

2.5.3/TÝnh theo ph−¬ng tr×nh ho¸ häc 

• VÝ dô : Khi ph©n huû 1 tÊn ®¸ v«i cã 5% t¹p chÊt . TÝnh l−îng CaO t¹o thµnh 

PTPU : CaCO 3 

mCaCO 3 = 

Gii 

1.95% 

100% 

⎯⎯→ 

to CaO + CO 2 

100 56 

0,95 x 

Tõ ph−¬ng tr×nh : x= 

2.6/ Bµi to¸n vÒ hiÖu suÊt 

0,95.56 

100 

2.6.1/ TÝnh hiÖu suÊt phn øng 

= 0,95% 

= 0,532 tÊn 

C«ng thøc H = Khèi l−îng chÊt theo thùc tÕ . 100% 

Khèi l−îng chÊt theo lý thuyÕt 

VÝ dô : Cho 15 gam s¾t t¸c dông víi « xi ng−êi ta thu ®−îc 15 g Fe 3 O 4 .TÝnh hiÖu 

suÊt cña phn øng 

Gii 

PTPU : 3 Fe + 2 O 2 -> Fe 3 O 4 

Tõ ph−¬ng tr×nh x= 

56.3 232 

x 15 

15.168 

232 

= 11 g 

11 

=> H = .100% = 62% 

15 


2.6.2/ TÝnh l−îng chÊt biÕt hiÖu suÊt 

VÝ dô : Cã thÓ ®iÒu chÕ bao nhiªu kg nh«m tõ mét tÊn quÆng b«xit cã chøa 95 % 

nh«m oxit, biÕt hiÖu suÊt phn øng lµ 98% 






26 











Gii 

L−îng Al 2 O 3 trong mét tÊn quÆng : 10.95 =950 (Kg) 

Ph−¬ng tr×nh phn øng ®iÒu chÕ nh«m tõ nh«m oxit ®−îc biÓu diÔn nh− sau : 

2Al 2 O 3 -> 4Al + 3O 2 

2.102Kg 

4.27 Kg 

950 Kg x Kg 

L−îng nh«m thu ®−îc tõ 950 Kg nh«m oxit lµ : 

950. 4. 27 

2.102 

L−îng nh«m thùc tÕ thu ®−îc : 


B/ Çc bµi to¸n vÒ lËp c«ng thøc ho¸ häc 

-Ho¸ v« cã th−êng kh«ng phøc t¹p nh− ho¸ h÷u c¬ v× vËy . Nh÷ng bµi tËp th−¬ng 

fgÆp nµy th−êng kh«ng qu¸ khã ,tuy nhiªn nÕu gÆp nh÷ng d¹ng míi häc sinh th−êng 

lóng tóng .V× vËy cÇn cho häc sinh thuÇn thôc çcd¹ng lËp c«ng thøc vµ ph©n biÖt 

®−îc çch lµm cña mçi d¹ng 

2/ Néi dung 

2.1/ LËp c«ng thøc ho¸ häc cña çc hîp chÊt khi biÕt % vµ khèi 

l−îng ph©n tö 

VÝ dô : LËp c«ng thøc ho¸ häc cña mét chÊt biÕt % ¤ xi = 25,8 % ,% Na= 14,2 % 

KLPT = 

62 ®vc 

C«ng thøc tæng qu¸t : 

Na x O y 

Gii 

-T×m x,y theo c«ng thøc tÝnh TP % nguyªn tè trong hîp chÊt 

Tõ c«ng thøc ta cã 

x = 

14.62 

23.100% 

% A = x.M A .100% 

M AxBy 



=2 





27 











y= 

25,8%.62 

=1 

16.100% 

C«ng thøc cña o xÝt ®ã lµ :Na 2 O 

2.1.1/LËp c«ng thøc biÕt % vµ tû khèi KLPT víi 1 chÊt 

VÝ dô : lËp c«ng thøc ho¸ häc cña 1 chÊt biÕt C% = 75,1% ; % H = 25% 

Tû khèi cña chÊt ®ã víi H 2 =8 

C«ng thøc tæng qu¸t : C x H y 

Gii 

M CxHy = 8.2 = 16 

=> x= 

75%.16 

12.100% 

C«ng thøc cña hîp chÊt ®ã lµ : CH 4 

=1 ; y = 

25%.16 

1.100% 

2.1.2/ LËp c«ng thøc ho¸ häc khi biÕt tû lÖ % ,biÕt khèi l−îng cña 1 lÝt 

khÝ 

= 4 

VÝ dô : lËp c«ng thøc ho¸ häc biÕt % C = 85,71% ; % H = 14,29 % 

BiÕt r»ng 1 lÝt khÝ ®ã nÆng 1,25 g 

C«ng htøc tæng qu¸t : C x H y 

x= 

Gii 

M CxHy =1,25 .22,4 =28 

85,71.28% 

12.100% 

=> C«ng htøc ho¸ häc cÇn t×m lµ : C 2 H 6 

=2 ; y = 

14,29.28% 

1.100% 

2.1.3/ LËp c«ng thøc ho¸ häc khi biÕt tû lÖ khèi l−îng çc nguyªn 

tè trong hîp chÊt 

VÝ dô : LËp c«ng thøc ho¸ häc cña 1 hîp chÊt cÊu t¹o bëi C,H trong ®ã tû lÖ vÒ 


khèi l−îng 

MC 4 = . Tû khèi cña chÊt ®ã víi H2 =15 

MH 1 

Gii 



= 6 








28









C«ng thøc tæng qu¸t : C x H y 

M CxHy = 15.2 =30 

M C = 

M H = 

4.30 

5 

1.30 

5 

24 

= 24 => x= = 2 12 

=6 => y = 1 

6 = 6 

=> C«ng thøc cña hîp chÊt lµ : C 2 H 6 

2.2/ LËp c«ng thøc ho¸ häc khi kh«ng biÕt khèi l−îng ph©n tö 

2.2.1/ LËp c«ng thøc cña 1 chÊt khi biÕt thµnh phÇn % 

VÝ dô : Mét chÊt cã chøa 45,95% K , 16,45 % N , 37,6% O .LËp c«ng thøc ho¸ häc 

cña hîp chÊt trªn 

Gii 

Gäi c«ng thøc cÇn t×m lµ : K x N y O z 

Theo ®Çu bµi ta cã tû lÖ : 39x: 14y:16z =45,95 :16,45:37,6 

C«ng thøc cña hîp chÊt KNO 2 

x: y : z = 1: 1 : 2 

2.2.2/LËp c«ng thøc biÕt % vµ khèi l−îng cña chÊt 

VÝ dô : Nung 2.45 g 1 chÊt thÊy tho¸t ra 1097 ml « xi phÇn chÊt r¾n cßn l¹i chøa 

52,35 % K , 47,65 % clo 

C«ng thøc K x Cl y O z 

=> m K = 

nO 2 = 

0,672 

22,4 

Gii 

=0,03 => mO 2 = 0,03 .32 = 0,96 


m K + m Cl =2,45 -0,96 =1,49 

52,35%.1,49 

100% 

= 0,78g => % K = 

0,78 

.100% = 31,8% 

2,45 








29






m Cl = 

47,65.1,49 

100% 

= 0,71 g => % Cl = 

0,71 

2,45 

.100% = 28,97 % 




39,23% 

Ta cã tû lÖ : 39x: 35,5y : 39,23 z = 31,8: 28,97,39,23 

x: y:z = 1:1:3 

C«ng thøc cÇn t×m : KClO 3 

=> %O = 100 – (31,8 + 28,97 ) = 

2.3/ X¸c ®Þnh c«ng thøc ho¸ häc cña mét chÊt dùa vµo ph−¬ng 

tr×nh ho¸ häc 

VÝ dô : Hoµ tan hoµn toµn 7,2 g 1 kim lo¹i cã ho¸ trÞ II b»ng dung dÞch HCl ,thu ®−îc 

6,72 lÝt H 2 (§KTC).X¸c ®Þnh tªn kim lo¹i ®· dïng 

Gii : 

§Æt M lµ kim lo¹i ®· dïng vµ cã sè mol x ®Ó phn øng 

Ph−¬ng tr×nh phn øng : 

Tõ ®Çu bµi ta cã x= 

6,72 

22,4 

V©y kim lo¹i cÇn t×m lµ Mg 

M + 2HCl -> MCl 2 + H 2 

1 mol 1mol 

xmol 

= 0,3 mol 

=> M =7,2 : 0,3 = 24 

xmol 

2.4/X¸c ®Þnh c«ng thøc mét chÊt b»ng to¸n biÖn luËn 

VÝ dô : Hoµ tan 7,56 mét kim lo¹i A ch−a râ ho¸ trÞ vµo dung dÞch HCl , th× thu ®−îc 

9,048 lÝt H 2 ®ktc .X¸c ®Þnh kim lo¹i A 

Gäi n lµ ho¸ trÞ cña kim lo¹i A 

Gii 


x lµ sè mol cña kim lo¹i A 

m lµ khèi l−îng cña kim lo¹i A 








30









PTPU : A + nHCl -> ACl n + n/2 H 2 

1mol 

xmol 

=> Ta cã hÖ : 

(1) 

( 

LÊy ta cã : 2) 

xm = 7,56 (1) 

nx 9,408 = 

2 22, 4 

mx 7, 56 = 

nx 0, 

84 

= 0,42 => xn = 0,84 (2) 

=> n 

m =9 

n/2mol 

xn/2 mol 

-Ho¸ trÞ cña kim lo¹i cã thÓ cã 1,2 hoÆc 3 ho¸ trÞ .Do ®ã ta xÐt bng sau 

n 1 2 3 

m 9 18 27 

-Trong kim lo¹i th−êng gÆp chØ cã Al cã ho¸ trÞ III t−¬ng øng víi nguyªn tö khèi lµ 

27 phï hîp víi ®Çu bµi cho 

-V©y kim loaÞ A lµ Al (nh«m ) 


-Häc sinh phi n¾m ®−îc çc d¹ng lËp c«ng thøc kh¸c nhau , thµnh th¹o çc çch lËp 

c«ng thøc 


C/Çc bµi to¸n vÒ tÝnh theo ph−¬ng tr×nh ho¸ häc 

PhÇn nµy chñ yÕu lµ kh¾c s©u vµ thuÇn thôc lµm çc d¹ng to¸n vÒ ph−¬ng tr×nh ho¸ 

häc V× vËy khi d¹y cÇn cho häc sinh nhí l¹i çc bµi vÒ ph−¬ng tr×nh ho¸ häc , ®ång 

thêi phèi hîp cïng víi çc bµi to¸n vÒ phÇn tr¨m 

-Tuy nh÷ng d¹ng bµi nµy cã khã h¬n mét chót nh−ng còng kh«ng nªn cho häc sinh 

lµm nh÷ng bµi qu¸ khã ,mµ chØ cÇn cho lµm nhiÒu bµi tËp ë møc trung b×nh 

2/ Néi dung 

2.1/ Bµi to¸n vÒ t¹p chÊt , hiÖu suÊt 


VÝ dô : Khi nhiÖt ph©n 1 tÊn CaCO 3 ng−êi ta thu ®−îc 700 kg chÊt r¾n gåm CaO , t¹p 

chÊt .TÝnh thµnh phÇn % t¹p chÊt biÕt hiÖu suÊt phn øng trªn 100 % 

Gii : 








31









Ta cã mCO 2 = 1000 - 700 

PTPU : CaCO 3 ⎯⎯→ 

to CaO + CO 2 

100g 

Xg 

44g 

300g 

= 300 Kg 

100. 300 

Tõ ph−¬ng tr×nh ta cã : x = = 681,81 kg 

44 

VËy khèi l−îng t¹p chÊt lµ : 1000 - 681,8 

Thµnh phÇn % t¹p chÊt : 

318,2 

1000 

=318,2 kg 

.100 = 31,8% 

VÝ dô 2: Ng−êi ta ®iÒu chÕ s¾t tõ 1 quÆng s¾t III « xÝt chøa 5% t¹p chÊt b»ng H 2 

TÝnh khèi l−îng s¾t t¹o thµnh khi ng−êi ta dïng 15 g quÆng .biÕt hiÖu suÊt lµ 90 % 

TÝnh khèi l−îng Fe 2 O 3 nguyªn chÊt 

m Fe2O3 = 

Gii 

15.95% 

100% 

Khèi l−îng cña Fe 2 O 3 sÏ tham gia phn øng lµ: 

m Fe2O3 = 

14,25.90% 

100% 

= 14,25 

= 12,825 

Ph−¬ng tr×nh phn øng 

Fe 2 O 3 + 3 H 2 -> 2 Fe + 3 H 2 O 

160 112 

12,825 x 

Tõ ph−¬ng tr×nh ta tÝnh ®−îc : 

2.2/ Bµi to¸n vÒ hçn hîp 

x= 

12,825.112 

160 

=8,97g 

VÝ dô : Cho 9,6 g hçn hîp gåm Ca vµ CaO hoµ tan hÕt vµo n−íc ng−êi ta thu ®−îc 

2,24 lÝt H 2 ë §KTC 

a/ ViÕt çc ph−¬ng tr×nh phn øng sy ra ? 

b/ TÝnh thµnh % mçi chÊt trong hçn hîp 


n H2 = 

Gii 

2,24 

22,4 

=0,1 mol 








32







PTPU : 2Ca + 2H 2 O -> 2 Ca(OH) 2 + H 2 (1) 

CaO + H 2 O -> Ca(OH) 2 (2) 

Theo ptp− (1) : n Ca =2 nH 2 = 0,1 .2 = 0,2 mol 

=> mCa = 0,2 mol . 40 = 8g 

=> mCaO = 9,6 - 8 = 1,6 g 

8 

% Ca = .100% = 83% 

9, 

6 

% CaO = 100% - 83% = 17 % 

2.3/ Bµi to¸n vÒ phn øng d©y truyÒn 

vÝ dô : Mét hîp chÊt muèi CaCO 3 cã chøa 5% t¹p chÊt ®−îc sö dông ®Ó ®iÒu chÕ CO 2 

b»ng a xÝt HCl , toµn bé l−îng CO 2 thu ®−îc dïng ®Ó ®iÒu chÕ x«®a tõ NaOH . 

TÝnh l−îng CaCO 3 ®Ó ®iÒu chÕ 10g Na 2 CO 3 biÕt hiÖu suÊt çc phn øng lµ 100% 

Gii 

PTPU : 2NaOH + CO 2 -> Na 2 CO 3 + H 2 O 

2.40 44 106 

x x 10 

10. 44 

Tõ ph−¬ng tr×nh ta cã : x = 106 

= 4,15 g 

CaCO 3 + HCl -> CaCl 2 + H 2 O + CO 2 

100 44 

y 4,15 

Tõ pt (2) ta tÝnh ®−îc: y = 

3/ yªu cÇu cña bµi : 

4,15.100 

44 

= 9,43g 

L−îng CaCO 3 : mCaCO 3 = 

9,43.100% 

95% 

=9,962g 

-Bµi to¸n nµy khã h¬n çc phÇn tr−íc ®ßi hái phi phèi hîp nhiÒu lo¹i kiÕn thøc v× vËy 

häc sinh phi n¾m çc lo¹i kiÕn thøc liªn quan 

-Sau buæi häc phi xem l¹i vµ lµm ngay nh÷ng bµi tËp ®−îc giao vÒ nhµ 


1/ ph−¬ng ph¸p : 

C/ D¹ng bµi tæng hîp 



-Tuú theo thêi gian «n tËp mµ cã thÓ n©ng cao kiÕn thøc ë møc ®é kh¸c nhau 




33 











Nh÷ng bµi to¸n d¹ng nµy th−êng lµ sù phèi hîp cña nhiÒu bµi to¸n kh¸c nhau .V× vËy 

nhiÖm vô cña ng−êi gi¸o viªn phi gióp häc sinh hiÓu ®−îc bµi to¸n ,cã kh n¨ng t− 

duy 

H×nh thµnh ph−¬ng ph¸p gii ,vµ chØ ra ng÷ng bµi to¸n ë d¹ng t−¬ng tù 

Sau khi d¹y song 1 d¹ng bµi tæng hîp cã thÓ ra nhiÒu bµi to¸n t−¬ng tù hoÆc bµi 

to¸n ng−îc so víi bµi to¸n ban ®Çu gióp häc sinh hiÓu bn chÊt cña d¹ng to¸n ®ã 

2/ Néi dung 

*/ Bµi to¸n 1: 

Mét hçn hîp gåm cã FeO , Fe 2 O 3 ,CaO trong ®ã tû lÖ vÒ khèi l−îng cña FeO vµ 

Fe 2 O 3 lµ 1:1 .Khi cho 25,6 g hçn hîp trªn vµo dung dÞch HCl th× cÇn l−îng HCl lµ 

31,13 g 

a/ TÝnh khèi l−îng mçi « xÝt trong 25,6 g hçn hîp trªn 

b/ TÝnh thµnh phÇn % çc chÊt trong hçn hîp 

gii 

-NÕu ta gäi khèi l−îng cña FeO lµ x => nFeO = 72 

x 

Th× khèi l−îng cña Fe 2 O 3 lµ : x => nFe 2 O 3 = 160 

Khèi l−îng cña CaO lµ : 25,6 - 2x => nCaO = 

x 

25,6 

− 2x 

56 

Ph−¬ng tr×nh p− : (1) FeO + 2HCl -> FeCl 2 + H 2 O 

x 2x mol mol 

72 72 

(2) Fe 2 O 3 + 6HCl -> 2 FeCl 3 + 3 H 2 O 

x 

160 

6x 

160 

(3) CaO + 2 HCl -> CaCl 2 + H 2 O 

25,6 

− 2x 

56 

Tõ ph−¬ng tr×nh (1),(2),(3) ta cã : 

2x 

( 72 

6x 

+ 160 

Gii ph−¬ng tr×nh ta tÝnh ®−îc x= 10 

+ 

2(25,6 

− 2x) 

56 

2(25,6 

− 2x) 

56 


) .36,5 = 31,13 










34






V©y khèi l−îng çc chÊt lµ : m FeO =10 g ; mFe 2 O 3 = 10 g 

; mCaO = 5,6 g 




% FeO = 

10 .100% = 39,06 % 

25,6 

% Fe 2 O 3 = % FeO = 39,06 % 

% CaO = 100 - 39,06.2 = 21,88 % 

Bµi to¸n2: Mét lo¹i quÆng s¾t A chøa 60 % Fe 2 O 3 ,B lµ mét quÆng s¾t kh¸c chøa 

65,6 % Fe 3 O 4 . Nªu trén quÆng A víi quÆng B theo tû lÖ khèi l−îng mA: mB lµ 2:3 ta 

®−îc quÆng C . Hái trong 100 g quÆng C ®iÒu chÕ thµnh s¾t cÇn bao nhiªu lÝt H 2 (®ktc) 

,vµ t¹o ra ®−îc bao nhiªu gam s¾t 

100. 2 

mA = 5 

=40g => mFe 2 O 3 = 

Gii 

mB = 100 - 40 = 60 g => mFe 3 O 4 = 

40.60% 

100% 

60.65.6% 

100% 

= 24g 

= 39,36 g 

Ph−¬ng tr×nh phn øng : 

(1) Fe 2 O 3 + 3 H 2 ⎯⎯→ 

to 2Fe + 3H 2 O 

160g 6g 112 

24g x m 

(2) Fe 3 O 4 + 4H 2 ⎯⎯→ 

to 3 Fe + 4 H 2 O 

223g 8g 168g 

39,36g y n 

Tõ ph−¬ng tr×nh (1)(2) 

m H2 = x+ y = 

V H2 = 

2,31 

2 

Tõ ph−¬ng tr×nh (1)(2) ta cã 

24.6 

160 

+ 

.22,4 =25,87lÝt 

24.112 

8.39,36 

223 

39,36.168 

223 

=2,13g 

m Fe = m+n = 160 

+ 

=46,45 g 

§s: V H2 =25,87lit 

mFe =46,45 g 

Bµi to¸n 3: Mét lo¹i quÆng s¾t Fe 2 O 3 chøa t¹p chÊt khi cho quÆng s¾t ®ã qua h¬i ®èt 

nãng , sau phn øng ng−êi ta thÊy khèi l−îng chÊt r¾n thu ®−îc chØ b»ng 85% khèi 


l−îng ban ®Çu 

a/ TÝnh l−îng % t¹p chÊt trong quÆng biÕt H = 100% 

b/ NÕu dïng 100 g quÆng thu ®−îc bao nhiªu g Fe 




35 











Gii : 

Gi sö ng−êi ta sö dông 100 g quÆng th× khèi l−îng gim sau khi phn øng lµ : 

100 – 85 =15 g 

PTPU : Fe 2 O 3 + 3CO ⎯⎯→ 

to 2 Fe + 3 CO 2 

161 112 

NÕu ng−êi ta sö dông s¾t « xÝt nguyªn chÊt th× 

cø 162g Fe 2 O 3 th× gim 1 kl lµ 162- 112=50g 

xg Fe 2 O 3 th× gim 1 kl lµ 

162. 15 

x= 50 

=48,6 g 

=> m t¹p chÊt : 100 - 48,6 = 51,4 g 

=> % t¹p chÊt = 

,1 

100 

51 .100% = 51,4% 

15g 

b/ NÕu ta dïng 100 g quÆng th× cã 48,6g Fe 2 O 3 nguyªn chÊt 

Dùa vµo ph−¬ng tr×nh trªnta tÝnh ®−îc : m Fe = 

48,6.112 

162 

= 33,6 g 

§¸p sè : % t¹p chÊt = 51,4% 

m Fe = 33,6 g 

Bµi to¸n 4: Ng−êi ta ®iÒu chÕ NH 3 b»ng hçn hîp N 2 vµ H 2 b»ng tia löa ®iÖn ë ¸p suÊt 

cao 

Khi ®−a vµo b×nh 3lÝt hkÝ N 2 vµ 6 lÝt khÝ H 2 (®ktc) sau ®ã t¨ng nhiÖt ®é vµ ¸p suÊt ,sau 

phn øng ng−êi ta ®−a khÝ trªn vÒ ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn thÊy thÓ tÝch khÝ trong b×nh 

gim 2 lÝt so víi thÓ tÝch ban ®Çu 

a/ TÝnh l−îng NH 3 t¹o thµnh 

b/ TÝnh hiÖu suÊt phn øng 

Gii : 


PTPU : N 2 + 3 H 2 ⎯⎯→ 

to 2 NH 3 


22,4l 67,2l 44,8l 

=> Tõ PTPU th× cø t¹o 2mol NH 3 V gim 44,8 lÝt 






36 











x= 

x mol NH 3 V gim 

2.2 

44,8 

= 0,089 mol 

2 lÝt 

m NH3 =0,089 .17 = 1,513 g 

=>Tõ PTPU ta thÊy l−îng thÓ tÝch gim = thÓ tÝch NH 3 t¹o thµnh 

Trong ®ã V N2 phn øng = 1/2 V NH3 t¹o thµnh .V× vËy ta tÝnh ®−îc 

V N2 tham gia phn øng =1 lÝt 

VËy H= 1/3 .100% = 33,33% 

3/ Yªu cÇu : 

-CÇn hiÓu râ bn chÊt cña bµi vµ biÕt vËn dông lµm bµi kh¸c 

Ch−¬ng III: Thùc nghiÖm s− ph¹m 

I. Môc ®Ých th−c nghiÖm: 

- Nh»m kiÓm tra ®¸nh gi¸ nhËn thøc cña häc sinh khi sö dông hÖ thèng çc d¹ng bµi 

tËp n©ng cao ®Ó båi d−ìng häc sinh giái ho¸ häc líp 8 

- Tõ kÕt qu thu ®−îc ®¸nh gi¸ chÊt l−îng kiÕn thøc mµ häc sinh tiÕp thu 

- Tæng kÕt nh÷ng v−íng m¾c , nh÷ng sai sãt häc sinh hay m¾c phi 

- T×m çch d¹y kh¾c phôc nh÷ng sai sãt mµ häc sinh th−êng m¾c khi gii bµi tËp 

II- Néi dung thùc nghiÖm : 

D¹y thö nghiÖm víi ®éi tuyÓn häc sinh giái líp 8 cña tr−êng trung häc c¬ së Ca §×nh 

, kiÓm tra ®¸nh gi¸ kÕt qu thu ®−îc qua kú thi häc sinh giái m«n ho¸ häc t¹i huyÖn 

§oan Hïng . 

PhÇn iii: kÕt luËn 

Sau mét thêi gian tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi “ HÖ thèng çc d¹ng bµi tËp ho¸ 

häc n©ng cao líp 8vµ ph−¬ng ph¸p båi d−ìng häc sinh giái ho¸ häc 8 ” nh÷ng vÊn ®Ì 

sau ®· ®−îc gi quyÕt. 

1. Nghiªn cøu c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña vÊn ®Ò bçi d−ìng häc sinh giái ho¸ 

häc - ph¸t triÓn n¨ng lùc t− duy cho häc sinh. 


Nªu râ vai trß cña viÖc d¹y häc m«n ho¸ häc trong tr−êng THCS còng nh− 

nh÷ng môc tiªu mµ ch−¬ng tr×nh phi ®¹t ®−îc trong viÖc gi¸o dôc çc em häc sinh vÒ 

kiÕn thøc kü n¨ng, th¸i ®é vµ t×nh cm víi bé m«n ho¸ häc. 










37









Ph©n tÝch ho¹t ®éng nhËn thøc vµ sù ph¸t triÓn trÝ tuÖ cña häc sinh THCS ®Ó t×m 

ra sù t¸c ®éng cña chóng ®Õn qu¸ tr×nh tiÕp thu kiÕn thøc, kü n¨ng m«n ho¸ häc, trong 

viÖc ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc cña çc em. ChØ ra nh÷ng phÈm chÊt vµ n¨ng lùc 

quan träng nhÊt ®Ó gióp mét häc sinh häc tèt m«n ho¸ häc 

2. Giíi thiÖu çc d¹ng bµi tËp cho çc em häc sinh líp 8 cñng cè vµ vËn dông 

tèt nh÷ng kiÕn thøc ®· häc 

3. X©y dùng hÖ thèng çc d¹ng bµi tËp ho¸ häc n©ng cao líp 8. 4. Häc sinh 

høng thó víi bµi tËp chän läc vµ n©ng cao ho¸ häc 8, 9 

4. TiÕn hµnh thùc nghiÖm s− ph¹m ®¸nh gi¸ hÖ thèng çc d¹ng bµi tËp ho¸ häc 

n©ng cao líp 8 trong qóa tr×nh d¹y båi d−ìng häc sinh giái líp 8. HÖ thèng çc d¹ng 

bµi tËp ho¸ häc n©ng cao líp 8 vµ ph−¬ng ph¸p båi d−ìng häc sinh giái ho¸ häc líp 

8®· ®−îc tiÕn hµnh thùc nghiÖm t¹i khèi líp 8 thuéc tr−êng THCS Ca §×nh n¬i mµ t«i 

c«ng t¸c trong nhiÒu n¨m vµ ®¹t kÕt qu cao trong c«ng t¸c båi d−ìng häc sinh giái 

Ngoµi ra trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ò tµi , kiÕn thøc cña em ®· ®−îc n©ng lªn 

rÊt nhiÒu mÆc dï viÖc nghiªn cøu khoa häc lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc khã kh¨n , l©u dµi , 

song nã lµ kinh nghiÖm quý gi¸ cho qu¸ tr×nh ging d¹y . Do ®iÒu kiÖn cã h¹n , viÖc 

nghiªn cøu vµ vËn dông khã tr¸nh khái sai sãt , em rÊt mong ®−îc sù gãp ý , chØ dÉn 

cña çc thÇy c« vµ ®ång nghiÖp ®Î ®Ò tµi ®−îc hoµn thiÖn h¬n. 

Em xin ch©n thµnh cm ¬n ! 









38




Tµi liÖu tham kho 






1. Ng« Ngäc An, Ho¸ häc c¬ bn vµ n©ng cao 8, NXB Gi¸o dôc 2005 

2. Ng« Ngäc An, ho¸ häc n©ng cao THCS, NXB Gi¸o dôc 200 

3. §ç ThÞ L©m ,Bµi tËp chän läc ho¸ häc 8 ,NXB Gi¸o dôc 2004 

4. NguyÔn §×nh Nguyªn, Hµn §×nh CÈn Chuyªn ®Ò båi d−ìng ho¸ häc líp 

8,NXB §µ N½ng 

5. Lª V¨n Hång, Lª Ngäc Lan, T©m lý häc løa tuæi vµ t©m lý häc s ph¹m NXB 

Gi¸o dôc 2001 

6. TrÇn KiÒu, Cao ThÞ ThÆng, NguyÔn Phó TuÊn, Ph¹m §×nh HiÕn, B−íc ®Çu ®æi 

míi kiªm tra kÕt qu häc tËp m«n ho¸ häc líp 8, 2004 

7. NguyÔn Thi Söu, bµi ging chuyªn ®Ò n©ng cao tÝnh tÝch cùc nhËn thøc cho häc 

sinh qua giang d¹y ho¸ häc phæ th«ng 2006 

8. Lª Xu©n Träng, NguyÔn C−¬ng, §ç TÊt HiÓn ,NguyÔn Phó TuÊn s¸ch gi¸o 

khoa,s¸ch gi¸o viªn ho¸ häc líp 8 ,NXB Gi¸o dôc n¨m 2004 

9. NguyÔn Xu©n Tr−êng, ph−¬ng ph¸p d¹y häc ho¸ häc ë tr−êng phæ th«ng, NXb 

Gi¸o dôc, 2005 

10. Vò Anh TuÊn, mét sè biÖn ph¸p ph¸t hiÖn vµ båi dìng häc sinh giái m«n ho¸ 

häc ë THPT, chuyªn ®Ò tiÕn sü KHGD, ( Bn tho ) 


Môc lôc 

Më ®Çu..........................................................................................Trang 05 

I- Lý do chän ®Ò tµi........................................................................... Trang 05 




39 













II- Môc ®Ých - NhiÖm vô nghiªn cøu ................................................ Trang 06 

III- §èi t−îng nghiªn cøu ............................................................. …Trang 06 

IV- Gi thuyÕt khoa häc ................................................................... Trang 06 

V- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu .......................................................... …Trang 07 

VI- §iÓm míi cña ®Ò tµi ................................................................... Trang 07 

PhÇn ii: Néi dung...................................................................... Trang 07 

Ch−¬ng I : Tæng quan c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn........................... Trang 07 

1. C¬ së lÝ luËn….................................................................. Trang 07 – 18 

2. C¬ sá thùc tiÔn………………………………………………...Trang19 

3. KÕt luËn ch−¬ng 1………………………………………….…Trang 19 

Ch−¬ng II :PP båi d−ìng HSG Ho¸ häc líp 8…………………… Trang19 

PhÇn I. Nh÷ng kiÕn thøc c¬ bn……………………………. .Trang 19-29 

PhÇn II. Mét sè d¹ng bµi tËp…………………………………..... Trang 29-40 

PhÇn III. D¹ng bµi tæng hîp………………………………..… Trang 40-43 

Ch−¬ng III. Thùc nghiÖm s− ph¹m 

I. Môc ®Ých cña thùc nghiÖm……………………………….…..Trang 43 

II.Néi dung thùc nghiÖm………………………………………..Trang 43-44 

PhÇn III: KÕt luËn………………..………………………..Trang 44,45 

Tµi liÖu tham kho………………………………………..Trang 46 









40








Tr−êng §HSP Hµ Néi 

Khoa ho¸ häc 

®Ò tµi 

ph©n lo¹i vµ gii bµi tËp v« c¬ 

phÇn ®Þnh tÝnh thcs 

Ng−êi thùc hiÖn: §µo TiÕn Nguyªn 

gvhd: th sü nguyÔn thÞ thanh mai 






Phó thä n¨m: 2009 



www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial








Tr−êng §HSP Hµ Néi 

Khoa ho¸ häc 

®Ò tµi 

ph©n lo¹i vµ gii bµi tËp v« c¬ 

phÇn ®Þnh tÝnh thcs 

Ng−êi thùc hiÖn: §µo TiÕn Nguyªn 

th.sü NguyÔn ThÞ Thanh Mai 

Ng−êi thùc hiÖn 

gvhd:th.sü 






Phó thä n¨m: 2009 


1 







Lêi cm ¬n 




§Ò tµi nghiªn cøu khoa häc : “Ph©n lo¹i vµ gii bµi tËp v« c¬ phÇn 

®Þnh tÝnh THCS” cña em ®−îc hoµn thµnh d−íi sù h−íng dÉn vµ gióp ®ì 

nhiÖt t×nh cña Th¹c sü NguyÔn ThÞ Thanh Mai cïng víi sù gióp ®ì cña çc 

thÇy gi¸o, c« gi¸o trong khoa Ho¸, tr−êng §HSP Hµ Néi, çc thÇy gi¸o, c« 

gi¸o tæ KHTN vµ toµn thÓ çc em häc sinh Tr−êng THCS TÒ LÔ – Tam N«ng 

– Phó Thä 

Trong khi lµm ®Ò tµi nµy em ®· gÆp nhiÒu khã kh¨n do tr×nh ®é cßn h¹n 

chÕ, tuy nhiªn d−íi sù gióp ®ì tËn t×nh cña Th¹c sü NguyÔn ThÞ Thanh Mai, 

cña çc b¹n ®ång nghiÖp vµ sù cè g¾ng cña bn th©n em ®· hoµn thµnh ®Ò tµi 

nghiªn cøu cña m×nh. 

Qua ®©y em xin ch©n thµnh cm ¬n c« NguyÔn ThÞ Thanh Mai ®· ñng 

hé, gióp ®ì chØ bo tËn t×nh ®Ó em cã thÓ hoµn thµnh tèt ®Ò tµi cña m×nh. 

Em xin ch©n thµnh cm ¬n çc thÇy gi¸o, c« gi¸o trong toµn khoa Ho¸ cña 

tr−êng §HSP Hµ Néi, çc thÇy gi¸o, c« gi¸o tæ KHTN Tr−êng THCS 

TÒ LÔ - Tam N«ng - Phó Thä ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho em thùc hiÖn ®Ò tµi . 

Em xin ch©n thµnh cm ¬n! 

Phó Thä, th¸ng 7 n¨m 2009 







2 










I. lý do chän ®Ò tµi 

PhÇn I: Më ®Çu 

- §Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc, th× mét trong 

nh÷ng träng t©m lµ ®æi míi nÒn gi¸o dôc. Víi chñ ch−¬ng trong gi¸o dôc cña 

§ng vµ Nhµ n−íc ta lµ ®µo t¹o nh÷ng con ng−êi “ Lao ®éng, tù chñ, s¸ng 

t¹o” cã n¨ng lùc thÝch nghi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, cã n¨ng lùc gii quyÕt 

nh÷ng vÊn ®Ò th−êng gÆp, t×m kiÕm viÖc lµm, biÕt lËp nghiÖp vµ ci thiÖn ®êi 

sèng ngµy mét tèt h¬n. 

- §Ó ®¸p øng ®−îc yªu cÇu trªn th× vÊn ®Ò quan träng hµng ®Çu ®Æt ra víi 

çc tr−êng lµ n©ng cao chÊt l−îng d¹y vµ häc. V× vËy, nhiÖm vô cña ng−êi gi¸o 

viªn lµ phi båi d−ìng n¨ng lùc nhËn thøc, kü n¨ng vËn dông kiÕn thøc mét çch 

linh ho¹t s¸ng t¹o cho häc sinh. §ång thêi phi tù båi d−ìng tr×nh ®é chuyªn 

m«n, n¨ng lùc nghiÖp vô ®Ó n©ng cao chÊt l−îng d¹y häc, ®¸p øng nhu cÇu thùc 

tiÔn. 

Ho¸ häc lµ mét trong nh÷ng m«n häc c¬ bn trong tr−êng phæ th«ng, 

nã gi÷ mét vai trß quan träng trong viÖc thùc hiÖn môc tiªu gi¸o dôc - ®µo t¹o 

cña nhµ tr−êng. Ging d¹y ho¸ häc ë tr−êng THCS hiÖn nay lµ cung cÊp cho 

häc sinh mét hÖ thèng kiÕn thøc c¬ bn vÒ chÊt, ph©n lo¹i vµ tÝnh chÊt cña 

chóng, nh÷ng kü n¨ng, kü xo thùc hµnh, vËn dông thùc hiÖn ®−îc nh÷ng môc 

tiªu c¬ bn nµy sÏ gãp phÇn quan träng trong viÖc n©ng cao chÊt l−îng ®µo t¹o 

ë bËc phæ th«ng, chuÈn bÞ cho häc sinh tham gia çc ho¹t ®éng sn xuÊt x· 

héi sau nµy. §Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých trªn, ngoµi hÖ thèng kiÕn thøc lý thuyÕt th× 

hÖ thèng c©u hái vµ bµi tËp ho¸ häc gi÷ mét vai trß rÊt quan träng. HÖ thèng 

bµi tËp cã môc ®Ých cñng cè, hoµn thiÖn kiÕn thøc trong ch−¬ng tr×nh, rÌn 

luyÖn kü n¨ng vËn dông kiÕn thøc ®ã vµo sn xuÊt, ®êi sèng, ®ång thêi tõ néi 

dung bµi tËp cã thÓ më réng, ®i s©u vµ rót ra kiÕn thøc míi. Mét çch kh¸i 

qu¸t cã thÓ cho r»ng bµi tËp ho¸ häc lµ mét ph−¬ng tiÖn quan träng trong viÖc 


ph¸t triÓn t− duy cña häc sinh. 






3 










Bµi tËp ho¸ häc kh«ng nh÷ng kiÓm tra ®¸nh gi¸ kÕt qu häc tËp cña häc 

sinh mµ cßn cñng cè hoµn thiÖn kiÕn thøc trong ch−¬ng tr×nh, h×nh thµnh vµ 

rÌn luyÖn kü n¨ng gii bµi tËp, vËn dông kiÕn thøc ®ã vµo thùc tiÔn sn xuÊt vµ 

tõ thùc tiÔn rót ra kiÕn thøc míi. 

Bµi tËp ho¸ häc rÊt ®a d¹ng vµ phong phó. Víi nh÷ng nhËn thøc trªn 

trong ®Ò tµi nµy em chØ chän mét vÊn ®Ò “ Ph©n lo¹i vµ gii bµi tËp v« c¬ phÇn 

®Þnh tÝnh THCS” 

II. Môc ®Ých nghiªn cøu 

- Ph©n lo¹i vµ gii bµi tËp v« c¬ phÇn ®Þnh tÝnh 

- Th«ng qua viÖc gii bµi tËp cña häc sinh, gi¸o viªn n¾m ®−îc nh÷ng 

vÊn ®Ò mµ häc sinh cßn v−íng m¾c, thiÕu sãt. Tõ ®ã cã ph−¬ng ph¸p ging 

d¹y cho phï hîp nh»m n©ng cao chÊt l−îng d¹y – häc. 

III. NhiÖm vô nghiÖn cøu 

- NhËn d¹ng ph©n lo¹i mèt sè d¹ng bµi tËp phÇn ®Þnh tÝnh vµ ®−a ra 

ph−¬ng ph¸p gii. 

- Tæng quan vÒ lý luËn, ý nghÜa t¸c dông cña bµi tËp ho¸ häc trong d¹y 

häc ho¸ häc phæ th«ng. 

- Nghiªn cøu t¸c dông çc bµi tËp nhËn biÕt çc chÊt v« c¬. 

- Nghiªn cøu çc ph−¬ng ph¸p gii bµi tËp c¬ bn. 

- Ph©n tÝch møc ®é bµi tËp khã dÔ ®èi víi häc sinh. 

IV. Kh¸ch thÓ vµ ®èi t−îng nghiªn cøu. 

* Kh¸ch thÓ nghiªn cøu: Qóa tr×nh d¹y häc phÇn ho¸ häc v« c¬ THCS. 

* §èi t−îng nghiªn cøu: 

- Bµi tËp v« c¬ phÇn ®Þnh tÝnh trong ch−¬ng tr×nh ho¸ häc THCS. 

- Ho¹t ®éng t− duy cña häc sinh trong qua tr×nh t×m kiÕm lêi gii bµi tËp. 







4 










V. Gi thiÕt khoa häc 

NÕu gi¸o viªn biÕt çch s−u tÇm, ph©n lo¹i mét sè d¹ng bµi tËp v« c¬ 

vËn dông vµo qu¸ tr×nh ging d¹y mét çch hîp lý th× sÏ n©ng cao ®−îc chÊt 

l−îng ging d¹y m«n ho¸ häc ë bËc THCS. 

VI. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu. 

- Nghiªn cøu c¬ së lý luËn d¹y häc m«n ho¸ häc, c¬ së lÝ luËn vÒ bµi tËp 

ho¸ häc trong viÖc ging d¹y. 

- Tham kho vµ ph©n tÝch çc tµi liÖu, s¸ch gi¸o khoa, t− liÖu ging d¹y, 

s¸ch bµi tËp, s¸ch n©ng cao ho¸ häc THCS. 

- Thùc nghiÖm s− ph¹m 

VII. Giíi h¹n cña ®Ò tµi. 

Ph¹m vi nghiªn cøu bµi tËp ho¸ häc v« c¬ THCS phÇn ®Þnh tÝnh. 

PhÇn II: Néi dung 

Ch−¬ng I: Tæng quan c¬ së lÝ luËn vµ thùc tiÔn 

I. C¬ së lÝ luËn. 

I.1. t×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi 

Trong ch−¬ng tr×nh ho¸ häc phæ th«ng, bµi tËp trong s¸ch gi¸o khoa, 

s¸ch bµi tËp ho¸ häc víi sè l−îng kh«ng nhá, l¹i thªm s¸ch tham kho víi 

nhiÒu néi dung kh¸c nhau vµ rÊt phong phó. Trong khi ®ã thêi gian trªn líp 

cña mét tiÕt häc l¹i cã h¹n, thªm vµo ®ã tr×nh ®é häc sinh kh«ng ®ång ®Òu. §a 

sè häc sinh ( ®èi t−îng häc lùc trung b×nh vµ d−íi trung b×nh) th−êng lóng 

tóng khi lµm çc bµi tËp ho¸ häc vÒ ph©n lo¹i çc chÊt v« c¬ hoÆc vÊp phi 

nh÷ng sai lÇm do kh«ng n¾m ch¾c kiÕn thøc ho¸ häc, do Ýt ®−îc rÌn luyÖn 

th−êng xuyªn, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn sö dông bµi tËp nh− thÕ nµo ®Ó mang l¹i 


hiÖu qu cao trong d¹y häc ho¸ häc? V× thÕ ng−êi gi¸o viªn cÇn cã mét hÖ 

thèng ph©n lo¹i çc d¹ng bµi tËp v« c¬ cho phï hîp víi thêi gian, l−îng kiÕn 






5 










thøc vµ tr×nh ®é häc sinh, vµ sau ®ã GV cÇn ®Þnh h−íng cho häc sinh çch 

nhËn d¹ng bµi tËp, çch gii quyÕt tõng d¹ng bµi tËp nhÊt lµ lo¹i bµi tËp ph©n 

lo¹i vµ gi çc chÊt v« c¬ phÇn ®Þnh tÝnh. 

I.2. NhiÖm vô cña bé m«n ho¸ häc ë tr−êng THCS. 

I.2.1. TrÝ dôc 

- T×m hiÓu nh÷ng c¬ së khoa häc cña ho¸ häc ë møc ®é më ®Çu, bao 

gåm nh÷ng kh¸i niÖm, ®Þnh luËt c¬ bn nh÷ng chÊt ho¸ häc quan träng, nh÷ng 

kiÕn thøc vÒ mét sè kim lo¹i, phi kim vµ çc hîp chÊt v« c¬: OxÝt, AxÝt, Baz¬, 

Muèi, kiÕn thøc vÒ mét sè hîp chÊt h÷u c¬ phæ biÕn quan träng nhÊt. 

- H×nh thµnh mét sè kü n¨ng thao t¸c víi chÊt ho¸ häc, vµ thiÕt bÞ ho¸ 

häc ®¬n gin. BiÕt quan s¸t vµ gii thÝch mét sè hiÖn t−îng ho¸ häc trong tù 

nhiªn, biÕt gii bµi to¸n ho¸ theo c«ng thøc ho¸ häc vµ ph−¬ng tr×nh ho¸ häc. 

- Cung cÊp mèt sè kh¸i niÖm d¬n gin vÒ kü thuËt tæng hîp vµ nghÒ 

nghiÖp ho¸ häc. 

I.2.2. Ph¸t triÓn trÝ tuÖ cho häc sinh. 

- Ph¸t triÓn n¨ng lùc quan s¸t, trÝ t−ëng t−îng khoa häc. 

- RÌn luyÖn çc thao t¸c t− duy cÇn thiÕt trong häc tËp ho¸ häc. 

- N¨ng lùc tù häc, tù nghiªn cøu vµ ãc s¸ng t¹o. 

- Ph¸t triÓn vµ båi d−ìng häc häc sinh cã n¨ng khiªu m«n ho¸ häc. 

I.2.3.Gi¸o dôc x· héi chñ nghÜa. 

- H×nh thµnh thÕ gií quan duy vËt biÖn chøng. 

- Gi¸o dôc ®¹o ®øc, x©y dùng t− çch vµ tr¸ch nhiÖm c«ng d©n. 

Mèi quan hÖ gi÷a ba nhiÖm vô trªn ®©y lµ rÊt chÆt chÏ. Th«ng qua con 

®−êng trÝ dôc mµ gióp häc sinh ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc mét çch toµn 

diÖn vµ gi¸o dôc t− t−ëng ®¹o ®øc lµ kÕt qu tÊt yÕu cña sù hiÓu biÕt. 

I.3.T¸c dông cña bµi tËp ho¸ häc. 


Bµi tËp ho¸ häc cã t¸c dông to lín trong d¹y häc ho¸ häc thÓ hiÖn ë çc mÆt. 

+ Lµm chÝnh x¸c ho¸ çc kh¸i niÖm ®· häc 






6 










thøc míi. 

+ Cñng cè çc kiÕn thøc c¬ bn, më réng kiÐn thøc liªn quan. 

+ RÌn luyÖn kü n¨ng, kü xo, sö dông ng«n ng÷ ho¸ häc. 

+ Liªn hÖ víi thùc tiÔn ®êi sèng sn xuÊt ho¸ häc. 

+ T¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn t− duy gi¸o dôc t− t−ëng. 

Ngoµi ra cßn cã t¸c dông trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ nghiªn cøu çc kiÕn 

ý nghÜa cña bµi tËp lµ rÊt lín khi mµ kiÕn thøc ®−a ra ®· ®−îc lùa chän 

phï hîp víi tr×nh ®é cña häc sinh. Tõ ®ã kh¬i dËy niÒm høng thó, say mª häc 

tËp cña häc sinh. Nh÷ng kiÕn thøc mµ häc sinh lÜnh héi ®−îc qua viÖc gii bµi 

tËp ho¸ häc lµ rÊt bæ Ých. V× vËy trong qu¸ tr×nh ging d¹y gi¸o viªn phi 

nghiªn cøu vµ sö dông bµi tËp mét çch hîp lý, tr¸nh t×nh tr¹ng lµm nÆng nÒ 

qu¸ ti víi häc sÞnh. 

I.4. Ph−¬ng ph¸p gii bµi tËp ho¸ häc: 

+ Th«ng th−êng gii mét bµi tËp ho¸ häc gåm 4 giai ®o¹n. 

I.4.a. Giai ®o¹n 1: T×m hiÓu bµi to¸n 

- XÐt ®iÒu kiÖn bµi to¸n cho gi vµ yªu cÇu g×? 

- Nhí l¹i çc kiÕn thøc cã liªn quan. 

- Thùc hiÖn çc kü n¨ng thao t¸c t− duy ®Ó thùc hiÖn yªu cÇu cña bµi. 

I.4.b. Giai ®o¹n 2: LËp ch−¬ng tr×nh gii: 

- ViÖc lËp kÕ ho¹ch gii mét bµi to¸n th−êng phi xem xÐt bµi to¸n ®ã 

thuéc d¹ng bµi nµo. Bµi to¸n ®ã cã gièng víi bµi to¸n c¬ bn mµ häc sinh ®· 

gÆp kh«ng? 

- Tuy nhiªn ®«i khi cÇn phi cã nh÷ng biÖn ph¸p biÕn ®æi chung gian ®Ó 

®−a bµi to¸n vÒ t−¬ng tù víi d¹ng mÉu 

- ViÖc gii nµy ®−îc thùc hiÖn b»ng çch t×m kiÕm, t¸i hiÖn: Th«ng 

th−êng häc sinh phi t×m ra mèi quan hÖ gi÷a “ Çi ®· biÕt” vµ “ Çi ch−a biÕt 

“ cÇn t×m ®Ó x¸c ®Þnh ph−¬ng h−íng gii. 


I.4.c.Giai ®o¹n 3: Thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh gi 

- Thùc hiÖn çc phÐp to¸n. 






7 










lËp ra. 

- Chän çch gii sao cho nhanh, gän, dÔ hiÓu nhÊt víi ch−¬ng tr×nh ®· 

I.4.d.Giai ®o¹n 4: KiÓm tra kÕt qu 

Sau khi gii xong bµi to¸n phi kiÓm tra kÕt qu ®Ó kiÓm nghiÖm l¹i ®é 

chÝnh x¸c cña qu¸ tr×nh gii vµ phï hîp víi yªu cÇu cña bµi to¸n ®Ò ra. 

I.5. ph©n lo¹i bµi tËp ho¸ häc v« c¬ phÇn ®Þnh tÝnh 

Cã rÊt nhiÒu t¸c gi ph©n lo¹i bµi tËp ho¸ häc v« c¬ phÇn ®Þnh tÝnh thµnh 

çc d¹ng kh¸c nhau, tuy nhiªn theo t«i cã thÓ chia thµnh çc d¹ng chÝnh sau: 

1. NhËn biÕt çc chÊt v« c¬. 

2. §iÒu chÕ vµ t¸ch çc chÊt v« c¬. 

3. ViÕt çc ph−¬ng tr×nh phn øng, thùc hiÖn d·y biÕn ho¸. 

4. Gii thÝch sù biÕn ®æi tÝnh chÊt cña chÊt vµ mét sè hiÖn t−îng tù nhiªn. 

II. C¬ së thùc tiÔn 

- XuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh thùc tÕ bé m«n ho¸ häc nh− néi dung kiÕn thøc 

nhiÒu, thêi gian giµnh cho tiÕt «n tËp, luyÖn tËp Ýt, trang thiÕt bÞ phôc vô cho 

ho¹t ®éng d¹y vµ häc m«n ho¸ häc ë nhiÒu tr−êng phæ th«ng cßn thiÕu, ch−a 

®¸p øng ®−îc yªu cÇu ®æi míi hiÖn nay. 

- Møc ®é nhËn thøc cña häc sinh cã sù kh¸c biÖt. 

- M«n ho¸ häc lµ mét m«n khoa häc thùc nghiÖm ®−îc øng dông nhiÒu 

trong çc lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ trong ®êi sèng sn xuÊt nªn viÖc ®µo 

t¹o vµ båi d−ìng nh©n tµi cho ®Êt n−íc mét viÖc lµm cÇn thiÕt vµ th−êng 

xuyªn. 







8 










Ch−¬ng II: néi dung vµ kÕt qu nghiªn cøu 

Ph©n lo¹i vµ gii bµi tËp v« c¬ phÇn ®Þnh tÝnh cã t¸c dông cñng cè kiÕn 

thøc, ph¸t triÓn t− duy, kh n¨ng suy luËn cho häc sinh. 

I..d¹ng bµi tËp nhËn biÕt chÊt v« c¬ 

I.1. ph©n lo¹i çc bµi tËp nhËn biÕt 

Trªn thùc tÕ cã rÊt nhiÒu çch ph©n lo¹i bµi tËp nhËn biÕt, mçi kiÓu 

ph©n lo¹i ®Òu dùa trªn c¬ së riªng. Trong ®Ò tµi nµy t«i ph©n lo¹i çc bµi tËp 

nhËn biÕt dùa vµo d¹ng tån t¹i cña çc chÊt cÇn nhËn biÕt, tõ ®ã chia çc bµi 

tËp nhËn biÕt thµnh 2 lo¹i: 

I.1.1. NhËn biÕt çc ho¸ chÊt riªng biÖt. 

- NhËn biÕt ho¸ chÊt ë çc thÓ: R¾n, dung dÞch ( chÊt láng) vµ chÊt khÝ 

- NhËn biÕt dung dÞch ( chÊt láng ) gåm: 

+ NhËn biÕt çc chÊt dïng thuèc thö tuú chän ( Kh«ng h¹n chÕ ) 

+ NhËn biÕt çc chÊt dïng thuèc thö h¹n chÕ 

+ NhËn biÕt çc chÊt kh«ng dïng thªm thuèc thö nµo kh¸c. 

I.1.2. NhËn biÕt çc chÊt trong hçn hîp. 

- Çc chÊt cÇn nhËn biÕt cã thÓ ë tr¹ng th¸i r¾n, láng, khÝ. 

- Møc ®é sö dông thuèc thö: Kh«ng h¹n chÕ, h¹n chÕ. 

I.2. nguyªn t¾c vµ Çch tr×nh bµy bµi tËp nhËn biÕt. 

I.2.1.Nguyªn t¾c gii bµi tËp nhËn biÕt 

- Dïng hãa chÊt th«ng qua phn øng cã hiÖn t−îng xuÊt hiÖn ®Ó nhËn 

biÕt çc hãa chÊt ®ùng trong çc b×nh mÊt nh·n. 

- Phn øng nhËn biÕt phi lµ phn øng ®Æc tr−ng, tøc lµ phn øng xy ra: 

+ Nhanh (phn øng xy ra tøc thêi) 

+ Nh¹y (mét l−îng nhá còng ph¸t hiÖn ®−îc) 

+ DÔ thùc hiÖn (®iÒu kiÖn nhiÖt ®é , ¸p suÊtt thÊp). 

+ Phi cã dÊu hiÖu, hiÖn t−îng dÔ quan s¸t (kÕt tña, hßa tan kÕt tña, thay 


®æi mµu, sñi bät khÝ, cã mïi…). Kh«ng ®−îc dïng phn øng kh«ng cã dÊu 

hiÖu, hiÖn t−îng ®Ó nhËn biÕt. 






9 










I.2.2. Çch tr×nh bµy bµi tËp nhËn biÕt 

Bµi tËp nhËn biÕt ®−îc tr×nh bµy theo nhiÒu çch. Tuú vµo tõng d¹ng tån 

t¹i ( riªng biÖt, trong hçn hîp ) mµ chän çch tr×nh bµy cho phï hîp. 

I.2.3. NhËn biÕt çc chÊt ë d¹ng riªng biÖt. 

NhËn biÕt çc ch©tt ë d¹ng riªng biÖt th−êng sö dông thuèc thö ®Æc 

tr−ng cho tÝn hiÖu râ rµng víi çc chÊt cÇn nhËn biÕt. Víi bµi tËp nµy viÖc lùa 

chän thuèc thö ®Æc tr−ng lµ rÊt quan träng. Tuú vµo néi dung tõng bµi mµ 

thuèc thö ®Æc tr−ng cã thÓ thay ®æi sao cho tÝn hiÖu râ rµng kh«ng bÞ cn trë 

bëi çc chÊt nhËn biÕt kh¸c. 

Víi d¹ng bµi tËp nµy th−êng ®−îc tr×nh bµy theo hai çch. 

I.2.3.1. Çch 1: Ph−¬ng ph¸p m« t. 

Ph−¬ng ph¸p m« t ¸p dông ®èi víi lo¹i bµi tËp nhËn biÕt dïng thuèc 

thö h¹n chÕ vµ kh«ng h¹n chÕ. 

Ph−¬ng ph¸p nµy gåm 4 b−íc: 

* B−íc 1: TrÝch mÉu thö: 

LÊy mét l−îng nhá çc chÊt cÇn nhËn biÕt ®Ó lµm mÉu thö. Qu¸ tr×nh 

nµy dÔ ¸p dông ®èi víi chÊt r¾n vµ chÊt láng , cßn chÊt khÝ th× khã ¸p dông. 

* B−íc 2: Chän thuèc thö. 

Nªn chän thuèc thö cã dÊu hiÖu ®Æc ®Æc tr−ng dÔ quan s¸t vµ cã phn 

øng xy ra nhanh víi çc chÊt cÇn nhËn biÕt, 

Tuú vµo møc ®é yªu cÇu cña ®Ò bµi lµ ®−îc chän thuèc thö tuú ý, chän 

thuèc thö cã giíi h¹n hay kh«ng ®−îc dïng thuèc thö nµo kh¸c mµ ta cã lùa 

chän thuèc thö thÝch hîp ®Ó nhËn ra çc chÊt. 

* B−íc 3: Cho thuèc thö vµo mÉu thö (ChÊt cÇn x¸c ®Þnh) tr×nh bµy 

hiÖn t−îng quan s¸t ®−îc(m« t hiÖn t−îng) vµ rót ra kÕt luËn ®· nhËn ra ®−îc 

nh÷ng chÊt nµo (NhËn ra nhê dÊu hiÖu ®Æc tr−ng). 


* B−íc 4: ViÕt ph−¬ng tr×nh phn øng minh ho¹ cho çc hiÖn t−îng 

xy ra theo ®óng tr×nh tù. 






10 










I.2.3.2.Çch 2: Ph−¬ng ph¸p lËp bng. 

Ph−¬ng ph¸p kÎ bng ¸p dông ®èi víi lo¹i bµi tËp nhËn biÕt kh«ng sö 

dông thuèc thö nµo kh¸c. 

Ph−¬ng ph¸p nµy còng gåm 4 b−íc. 

* B−íc 1: TrÝch mÉu thö ( T−¬ng tù nh− ph−¬ng ph¸p m« t) 

* B−íc 2 – b−íc 3: §−îc tr×nh bµy vµo mét bng. NÕu nhËn biÕt n chÊt 

riªng biÖt th× ta kÎ bng gåm (n + 1) cét ®Ó cô thÓ ho¸ çch tiÕn hµnh. Trong 

®ã cét 1 ghi tªn thuèc thö, (n) cét tiÕp theo ghi c«ng thøc hay tªn cña çc chÊt 

cÇn nhËn biÕt. Thuèc thö sö dông 

ThÝ dô: 

ChÊt cÇn nhËn biÕt 

Thuèc thö sö dông 

A B C 

X ↓ tr¾ng ----- ------ 

KÕt luËn chÊt cÇn nhËn 

biÕt 

Y ------ ↑ ↓ vµng 

* L−u ý: Trong bng ng−êi ta quy −íc: 

+ ¤ cã (----) kh«ng cã hiÖn t−îng xy ra? 

(x)A (x) B (x)C 

+ ¤ g¹ch chÐo (x) ®Ó x¸c ®Þnh chÊt ®· nhËn biÕt ®−îc. 

Mét sè quy −íc: ↓ KÕt tña; ↑ KhÝ tho¸t ra. 

* B−íc 4: ViÕt ph−¬ng tr×nh phn øng xy ra øng víi çc hiÖn t−îng ®· 

quan s¸t ®−îc. 

I.2.2 NhËn biÕt çc chÊt trong hçn hîp 

+ Trong tr−êng hîp ®¬n gin.: khi cÊc chÊt trong hçn hîp kh«ng cn trë 

lÉn nhau, ta dïng thuèc thö ®Æc tr−ng ®Ó nhËn biÕt tõng chÊt trong hçn hîp. 

+ Trong tr−êng hîp phøc t¹p çc chÊt trong hçn hîp cn trë lÉn nhau th× 

cÇn dïng thuèc thö ®Ó t¸ch çc chÊt thµnh tõng nhãm, sau ®ã dïng thuèc thö 


®Æc tr−ng ®Ó nhËn biÕt tõng chÊt trong mçi nhãm. 






11 










I.3. Çc kiÓu c©u hái vÒ nhËn biÕt th−êng gÆp. 

tr−êng hîp: 

- KiÓu 1: NhËn biÕt çc ho¸ chÊt riÖng biÖt: r¾n – láng – khÝ. 

- KiÓu 2: NhËn biÕt çc chÊt trong cïng hçn hîp: R¾n – láng – khÝ. 

Tuú yªu cÇu cña ®Ò trong mçi kiÓu c©u hái l¹i cã thÓ gÆp 1 trong 3 

TH1: NhËn biÕt víi thuèc thö tuú chän( kh«ng h¹n chÕ). 

TH2: NhËn biÕt víi thuèc thö h¹n chÕ( cã giíi h¹n). 

TH3: NhËn biÕt kh«ng ®−îc dïng thuèc thö bªn ngoµi. 

I.4.Ph−¬ng ph¸p nhËn biÕt çc chÊt v« c¬. 

Thùc tÕ th−êng gÆp tr−êng hîp çc chÊt bÞ mÊt nh·n hoÆc ®Ó lÉn çc 

chÊt kh¸c. Ta cÇn phi dïng ph−¬ng ph¸p vËt lý hay ph−¬ng ph¸p ho¸ häc 

hoÆc kÕt hîp c hai ph−¬ng ph¸p nµy ®Ó nhËn biÕt ra çc lo¹i ho¸ chÊt th«ng 

qua dÊu hiÖu b»ng m¾t nh− khÝ tho¸t ra, chÊt kh«ng tan l¾ng xuèng ®¸y cèc, 

mµu s¾c xuÊt hiÖn…kh«ng ®−îc dïng tay,mòi ngöi, hay nÕm vµ cã thÓ bÞ ®éc. 

Ho¸ chÊt dïng ®Ó nhËn biÕt phi dÔ kiÕm, dÊu hiÖu phi râ rµng, çc thÝ 

nghiÖm phi ®m bo an toµn kh«ng g©y ®éc h¹i, « nhiÔm m«i tr−êng. 

I.4.1. NhËn biÕt çc chÊt dùa vµo tÝnh chÊt vËt lý. 

Ta cã thÓ dùa vµo tÝnh chÊt vËt lý kh¸c nhau cña çc chÊt ®Ó ph©n biÖt 

dùa vµo mµu s¾c, mïi vÞ, tÝnh tan.. 

VÝ dô: Dùa vµo tÝnh chÊt vËt lý h·y ph©n biÖt 2 chÊt bét AgNO 3 vµ AgCl 

®ùng trong 2 lä kh¸c nhau bÞ mÊt nh·n . 

* Lêi gii: 

tan lµ AgCl. 

Hoµ tan 2 chÊt bét vµo n−íc, chÊt nµo tan ra lµ AgNO 3 , chÊt bét kh«ng 

I.4.2. NhËn biÕt çc chÊt dùa vµo tÝnh chÊt ho¸ häc. 

Dùa vµo tÝnh chÊt ho¸ häc kh¸c nhau cña çc chÊt trong qu¸ tr×nh xy 

ra phn øng gi÷a çc chÊt cã çc hiÖn t−îng kÌm theo. V× vËy ta dùa vµo dÊu 


hiÖu cña phn øng ®Ó nhËn biÕt. 

* Mét sè thuèc thö th«ng dông 






12 










Thuèc thö ChÊt cÇn nhËn biÕt HiÖn t−îng 

1 Quú tÝm - A xÝt 

Quú tÝm ho¸ ®á 

2 Phenolphtalein 

(Kh«ng mµu ) 

- Ba z¬ kiÒm 

Quú tÝm ho¸ xanh 

- Baz¬ kiÒm Ho¸ mµu hång 

3 N−íc( H 2 0) - Çc kim lo¹i m¹nh 

( Na, Ca, K, Ba) 

- Çc oxit kim lo¹i m¹nh 

( Na 2 O, K 2 O, CaO, BaO ) 

- P 2 O 5 

- Çc muèi Na + , K + , NO 3 

- 

- CaC 2 

4 Dung dÞch kiÒm - Kim lo¹i Al, Zn 

5 Dung dÞch a xÝt 

- HCl, H 2 SO 4 

- HNO 3 , H 2 SO 4 ®nèng 

- HCl 

- H 2 SO 4 

- HNO 3 

6 Dung dÞch muèi 

- BaCl 2, Ba(NO 3 ) 2 , 

(CH 3 COO) 2 Ba 

- AgNO 3 

- Pb(NO 3 ) 2 

- Al 2 O 3 , ZnO, Al(OH) 3 , 

Zn(OH) 2 

- Muèi CO 3 

- 

, SO 3 -2 , sun 

fua 

- Kim lo¹i ®øng tr−íc 

hy®rro 

- HÇu hÕt kim lo¹i kÎ c 

Cu, Hg, Ag ( RiÒng Cu 

cßn t¹o dd muèi ®ång 

mµu xanh ) 

- MnO 2 

- Ag 2 O 

- CuO 

- Ba, BaO, Muèi Ba 

- Fe, FeO, Fe 3 O 4 , FeS, 

Fe S 2 , FeCO 3 ; CuS, Cu 2 S 

H 2 

Ca(OH) 2 . 

Riªng Ca cßn t¹o dd ®ôc 

Tan, t¹o dd lµm hång 

Phenolphtalein. Riªng CaO t¹o dd 

®ôc 

Tan vµ dd lµm ®á quú tÝm 

Tan. 

Tan + C 2 H 2 bay lªn 

Tan + H 2 bay lªn 

Tan 

- Tan + KhÝ CO 2 , SO 2 , H 2 S bay 

lªn 

Tan + H 2 bay lªn 

Tan + KhÝ NO 2 , SO 2 bay lªn 

Cl 2 

bay lªn 

AgCl KÕt tña tr¾ng 

Dd mµu xanh 

BaSO 4 kÕt tña tr¾ng 

KhÝ NO 2 , SO 2 , CO 2 Bay lªn 

- 

- Hîp chÊt cã gèc SO 4 BaSO 4 kÕt tña tr¾ng 

- Hîp chÊt cã gèc Cl - AgCl tr¾ng 

- Hîp chÊt cã gèc S 2- PbS ®en 







13 










7 Mét sè chÊt khÝ 

1 - CO 1- CuO 

2- PbCl 2 

2 - CO 2. 1- Ca(OH) 2 

2- Dd Br 2 , KMnO 4 

1-Mµu ®en -> §á 

2-T¹o kÕt tña Pb 

1- Lµm vÈn ®ôc.NÕu CO 2 d− tan ra 

2- Kh«ng lµm mÊt mµu. 

3 - H 2 §èt vµ cho qua CuSO 4 khan CuSO 4 khan mµu tr¾ng -> Xanh 

, hoÆc lµm l¹nh. 

4 - HCl 1- Q. tÝm Èm 

2- ddAg + ,Pb 2+ 

3- ddNH 3 

5 - Cl 2 1-Q.tÝm Èm 

2-dd KI+ Htb 

6 - H 2 S ddPb(NO 3 ) 2 

7 - NH 3 1- Q.tÝm Èm 

2- ddHCl ® 

8 - SO 2 1- Ca(OH) 2 

2- ddBr 2 

3- ddKMnO 4 

9 - SO 3 1- Ca(OH) 2 

I.4. Bµi tËp vËn dông. 

2- Ba(OH) 2 

I.4.1. NhËn biÕt çc chÊt riªng biÖt. 

Khi lµm l¹nh cã h¬i n−íc ng−ng tô. 

Ho¸ ®á 

-> T¹o ↓ tr¾ng 

-> t¹o khãi tr¾ng 

->®á->kh«ng mµu 

-> Kh«ng mµu -> Xanh 

↓ ®en 

-> ®á 

-> t¹o khãi tr¾ng 

-Lµm ®ôc. 

I.4.a. Bµi tËp nhËn biÕt dïng thuèc thö kh«ng h¹n chÕ. 

-Lµm mÊt mµu ddBr 2 , KMnO 4 . 

- Lµm ®ôc n−íc v«i trong hay dd 

Ba(OH) 2 t¹o ↓ kh«ng tan trongH + 

Bµi tËp 1: B»ng ph−¬ng ph¸p ho¸ häc, h·y ph©n bÖt 3 kim lo¹i sau: Al, Fe, 

Ag. 

§èi víi d¹ng bµi tËp nµy cã thÓ dïng ®−îc rÊt nhiÒu thuèc thö nh−ng 

th−êng lµ chän thuèc thö nµo nhËn biÕt ®−îc nhiÒu chÊt nhÊt ( Thuèc thö tèi −u). 

* Lêi gii: 

- LÊy mét Ýt kim lo¹i trong mçi lä lµm mÉu thö. 


+ Nhá dung dÞch NaOH vµo 3 kim lo¹i trªn. Kim lo¹ nµo tan ra lµ Al. 

2Al + 2NaOH + 2H 2 O → 2NaAlO 2 + 3H 2 ↑ 

+ Hai kim lo¹i cßn l¹i k«ng cã hiÖn t−îng g× lµ Fe vµ Ag. 






14 







- LÊy mét Ýt hai lim lo¹i cßn l¹i lµm mÉu thö. 

+ Nhá dung dÞch HCl vµo 2 kim lo¹i trªn.NÕu kim lo¹i nµo tan ra lµ Fe. 




Fe + 2HCl → FeCl 2 + H 2 ↑ 

Lim lo¹i kh«ng cã hiÖn t−îng g× lµ Ag. 

Ag + HCl → Kh«ng phn øg 

Bµi tËp 2: Ph©n biÖt 4 lä bét: FeO, Fe, Fe 3 O 4 , Al 2 O 3 ®ùng trong 4 lä kh¸c 

nhau bÞ mÊt nh·n b»ng ph−¬ng ph¸p ho¸ häc. 

* Lêi gii: 

- LÊy mét Ýt trong tõng lä lµm mÉu thö.Cho mÉu thö t¸c dông víi dung 

dÞch NaOH d−. MÉu nµo tan ra th× ®ã lµ Al 2 O 3 . Ba mÉu cßn l¹i kh«ng tan. 

Al 2 O 3 + 2NaOH → 2NaAlO 2 + H 2 O 

- Cho 3 mÉu kh«ng tan t¸c dông víi dung dÞch axÝt HCl. Quan s¸t kÜ ta 

thÊy cã mét mÉu thö tan vµ cã bät khÝ tan ra ®ã lµ Fe. 

Fe + 2HCl → FeCl 2 + H 2 ↑ 

- LÊy 2 mÉu thö cßn l¹i tiÕp tôc cho phn øng víi dung dÞch NaOH 

quan s¸t thÊy cã mét dung dÞch xuÊt hiÖn kÕt tña tr¾ng xanh ta nhËn ®−îc 

FeO. 

FeO + 2HCl → FeCl 2 + H 2 ↑ 

FeCl 2 + 2NaOH → 2NaCl + Fe(OH) 2↓ tr¾ng xanh 

Cßn dung dÞch kia thÊy kÕt tña tr¾ng xanh lÉn lén kÕt tña ®á n©u, ta nhËn ®−îc 

Fe 3 O 4 . 

Fe 3 O 4 + 8HCl → FeCl 2 + 2FeCl 3 + 4H 2 O 

FeCl 2 + 2NaOH → 2NaCl + Fe(OH) 2↓ tr¾ng xanh 

FeCl 3 + 3NaOH → 3NaCl + Fe(OH) 3↓ ®á n©u 







15 










Bµi 3: Cã 4 chÊt r¾n ®ùng trong 4 lä riªng biÖt bÞ mÊt nh·n lµ: Na 2 CO 3 , 

CaCO 3 , Na 2 SO 4 , CaSO 4 .2H 2 O. NhËn biÕt tõng chÊt trong mçi lä. 

*Lêi gii: 

- TrÝch mÉu thö råi tiÕn hµnh lµm thÝ nghiÖm nh− sau: 

+ Cho 4 mÉu trªn vµo n−íc råi khuÊy, chia thµnh 2 nhãm. 

Nhãm 1: Gåm çc chÊt tan trong n−íc lµ Na 2 CO 3 , Na 2 SO 4 . 

Nhãm 2: Gåm çc chÊt kh«ng tan trong n−íc lµ CaCO 3 , CaSO 4 .2H 2 O 

+ Cho nhãm 1 t¸c dông víi dung dÞch HCl. NÕu chÊt nµo pn øng gii 

phãng khÝ lµm ®ôc n−íc v«i trong lµ Na 2 CO 3 , chÊt cßn l¹i lµ Na 2 SO 4 . 

Na 2 CO 3 + 2HCl → 2NaCl + H 2 O + CO 2 ↑ 

Na 2 SO 4 + HCl → Kh«ng phn øng 

Cho chÊt nhãm 2 t¸c dông víi dung dÞch H 2 SO 4 lo·ng hoÆc dung dÞch HCl. 

NÕu chÊt nµo phn øng gii phãng khÝ lµm ®ôc n−íc v«i trong lµ CaCO 3 , chÊt 

cßn l¹i lµ CaSO 4 .2H 2 O. 

CaCO 3 + 2HCl → CaCl 2 + H 2 O + CO 2 ↑ 

CaSO 4 2H 2 O+ HCl → Kh«ng phn øng 

Bµi 4: B»ng ph−¬ng ph¸p ho¸ häc h·y tr×nh bµy çch ph©n biÖt bèn muèi sau: 

Na 2 CO 3 , MgCO 3 , BaCO 3 , CaCl 2 . 

+ Môc ®Ých cña bµi tËp nh»m kh¸c s©u kiÕn thøc vÒ muèi, çc ph−¬ng 

tr×nh ho¸ häc xy ra ®èi víi muèi. 

+ GV cã thÓ gîi ý HS lùa chän thuèc thö ®Ó nhËn biÕt çc chÊt víi 

çc dÊu hiÖu ®Æc tr−ng: Chän dung dÞch HCl, dung dÞch H 2 SO 4 , vµ dung 

dÞch NaOH 

*Lêi gii: 

- TrÝch mÉu thö (l−îng nhá) tõ 4 muèi cÇn ph©n biÖt. 

- Cho dung dôch HCl lÇn l−ît vµo 4 mÉu thö . ChØ mét mÉu thö kh«ng 


cã hiÖn t−îng sñi bät khÝ CO 2 , ®ã lµ CaCl 2 . 

Na 2 CO 3 + 2HCl → CaCl 2 + H 2 O + CO 2 ↑ 






16 










MgCO 3 + 2HCl → MgCl 2 + H 2 O + CO 2 ↑ 

BaCO 3 + 2HCl → BaCl 2 + H 2 O + CO 2 ↑ 

- Cho tiÕp dung dÞch H 2 SO 4 vµo mÉu thö 3 muèi Clorua võa t¹o ra. MÉu 

thö nµo cã kÕt tña mµu tr¾ng BaSO 4 → ChÊt ban ®Çu lµ BaCO 3 . 

BaCl 2 + H 2 SO 4 → BaSO 4 ↓ tr¾ng + 2HCl 

Cho tiÕp dung dÞch NaOH vµo 2 mÉu thö dung dÞch muèi clorua cßn l¹i, 

mÉu thö nµo cho kÕt tña Mg(OH) 2 tr¾ng → ChÊt ban ®Çu lµ MgCO 3 . 

Cßn l¹i lµ muèi Na 2 CO 3 . 

MgCl 2 + 2NaOH → Mg(OH) 2 ↓ tr¾ng + 2NaCl 

Bµi 5: H·y nhËn biÕt çc dung dÞch mÊt nh·n sau ®©y ®ùng trong çc lä kh¸c 

nhau: NH 4 HSO 4 , NaHCO 3 , Ba(OH) 2 , HCl, BaCl 2 , NaNO 3 . 

* Lêi gii: 

- TrÝch mÉu thö råi tiÕn hµnh thÝ nghiÖm nh− sau: 

- Dïng quú tÝm nhóng vµo mÉu thö trªn nÕu dung dÞch nµo lµm giÊy 

quú tÝm chuyÓn sang mµu xanh lµ Ba(OH) 2 .Ho¸ ®á lµ dung dÞch HCl, 

NH 4 HSO 4 , NaHCO 3 (nhãm 1) vµ quy tÝm kh«ng ®æi mµu lµ BaCl 2 , NaNO 3 

( nhãm 2) 

- Dïng Ba(OH) 2 võa nhËn ®−îc cho phn øng víi çc dung dÞch nhãm 

1nÕu dung dÞch nµu cã kÕt tña tr¾ng lµ NaHCO 3 

NH 4 HSO 4 . 

tña lµ BaCl 2 . 

NaHCO 3 + Ba(OH) 2 → BaCO 3 ↓ tr¾ng + 2NaOH 

- Dung dÞch nµo cã kÕt tña tr¾ng vµ cã khÝ bay lªn mïi khai lµ 

NH 4 HSO 4 + Ba(OH) 2 → BaSO 4 ↓ tr¾ng + NH 3 + H 2 O 

- Dung dÞch khong cí kÕt tña lµ HCl. 

HCl + Ba(OH) 2 → BaCl 2 dd + 2H 2 O 

- Nhá dung dÞch AgNO 3 vµo dung dÞch nhãm 2, dung dÞch nµo cã kÕt 


2AgNO 3 + BaCl 2 → 2AgCl↓ tr¾ng + Ba(NO 3 ) 2 

- Dung dÞch cßn l¹i kh«ng phn øng lµ NaNO 3 . 






17 










Bµi 6: cã 5 b×nh ®ùng çc khÝ: N 2 , H 2 , CO 2 , CO, O 2 . H·y nhËn biÕt çc khÝ 

trong b×nh b»ng ph−¬ng ph¸p ho¸ häc. 

* Lêi gii: 

- Sôc lÇn l−ît tõng khÝ trªn qua dung dÞch n−íc v«i trong Ca(OH) 2 nÕu 

khÝ nµo lµm n−íc v«i trong vÈn ®ôc råi l¹i trong ra ®ã lµ khÝ CO 2 . 

CO 2 + Ca(OH) 2 → CaCO 3 ↓ tr¾ng + H 2 O 

CaCO 3 ↓ + CO 2 + H 2 O → Ca(HCO 3 ) 2 tan 

- DÉn tõng khÝ cßn l¹i qua CuO nung nãng nÕu khÝ nµo lµm chuyÓn bét 

CuO mµu ®en thµnh bét Cu mµu ®á vµ khÝ sinh ra lµm ®ôc n−íc v«i trong lµ 

CO. 

CO + CuO 

0 

t 

⎯⎯→ Cu + CO 2 ↑ 


KhÝ chuyÓn bét CuO mµu ®en thµnh bét Cu mµu ®á vµ khÝ sinh ra 

kh«ng lµm ®ôc n−íc v«i trong lµ khÝ H 2 . 

H 2 + CuO 

0 

t 

⎯⎯→ Cu + H 2 O 

- Hai khÝ kh«ng phn øng víi CuO lµ N 2 vµ O 2 dïng tµn ®ãm ®á cã mÈu 

than hång ®Ó thö. NÕu khÝ nµo lµm tµn ®ãm bïng ch¸y lµ khÝ O 2 , khÝ lµm t¸n 

®ãm t¾t lµ N 2 . 

C + O 2 

0 

t 

⎯⎯→ CO 2 

Bµi 7: Cã 5 b×nh khÝ CO, CO 2 , SO 2 , SO 3 vµ NH 3 . tr×nh bµy ph−¬ng ph¸p ho¸ 

häc ®Ó nhËn biÕt tõng khÝ. 

* Lêi gii: 

- LÊy mçi khÝ trªn cho ra çc lä kh¸c nhau lµm mÉu thö. Dïng mÈu quú 


tÝm tÈm −ít ®−a vµo tõng mÉu thö. NÕu mÉu thö nµo lµm quú tÝm −ít ho¸ xanh 

lµ NH 3 . 






18 










NH 3 + H 2 O → NH 4 OH 

- Cho çc khÝ cßn l¹i qua dung dÞch BaCl 2 ta thÊy xuÊt hiÖn kÕt tña 

tr¾ng nhËn ®−îc khÝ SO 3 . 

SO 3 + H 2 O → H 2 SO 4 

H 2 SO 4 + BaCl 2 → BaSO 4 ↓ tr¾ng + 2HCl 

- TiÕp tôc dÉn 3 khÝ trªn lÇn l−ît qua dung dÞch n−íc Brom, nÕu dung dÞch 

brom bÞ mÊt mµu, khÝ ®ã lµ SO 2 . 

SO 2 + Br 2 + H 2 O → H 2 SO 4 + 2HBr 

- Cho tõng khÝ cßn l¹i qua dung dÞch Ca(OH) 2 khÝ nµo lµm n−íc v«i 

trong vÈn ®ôc råi trong ra, ®ã lµ khÝ CO 2 . 


CaCO 3 ↓ + CO 2 + H 2 O → Ca(HCO 3 ) 2 tan 

- KhÝ cßn l¹i lµ CO thö l¹i b»ng çch dÉn qua CuO nung nãng. Sn 

phÈm khÝ sinh ra lµm ®ôc n−íc v«i trong lµ CO 2 t−¬ng øng nhËn ra khÝ CO ban 

®Çu. 

CO + CuO 

0 

t 

⎯⎯→ Cu + CO 2 ↑ 


Bµi 8: Cã 4 b×nh ®ùng çc khÝ sau: H 2 S, Cl 2 , NO 2 , H 2 . H·y nhËn biÕt çc khÝ 

trong b×nh b»ng ph−¬ng ph¸p ho¸ häc. 

*Lêi gii: 

-Sôc lÇn l−ît tõng khÝ qua dung dÞch Cu(NO) 2 , khÝ lµm dung dÞch xuÊt 

hiÖn kÕt tña mµu ®en lµ H 2 S. 

H 2 S + Cu(NO 3 ) 2 → CuS ↓ ®en+ 2HNO 3 


- DÉn çc khÝ cßn l¹i qua dung dÞch AgNO 3 thÊy cã kÕt tña tr¾ng lµ Cl 2 . 

Cl 2 + H 2 O → HClO + HCl 






19 










HCl + AgNO 3 → AgCl↓ tr¾ng + HNO 3 

- NhËn NO 2 b»ng mµu n©u vµ lµm ®á giÊy quú −ít. 

3NO 2 mµu n©u + H 2 O → 2HNO 3 + NO kh«ng nµu 

- KhÝ cßn l¹i lµ H 2 . Thö l¹i b»ng çch ®em ®èt ch¸y ng−ng tô sn phÈm 

thÊy cã H 2 O chøng tá khÝ ®em ®èt lµ H 2 . 

I.4.b. Bµi tËp nhËn biÕt dïng thuèc thö h¹n chÕ. 

Bµi 1: Cã n¨m b×nh ®ùng dung dÞch mÊt nh·n sau: HCl, Na 2 SO 4 , BaCl 2 , 

Ba(OH) 2 , NaCl. H·y nhËn b×nh nµo ®ùng dung dÞch g× mµ chØ ®−îc dïng quú 

tÝm. 

*Lêi gii: 

- TrÝch mçi lä mét Ýt lµm mÉu thö vµ ®¸nh sè thø tù. 

- Cho quú tÝm vµo n¨m mÉu thö, mÉu nµo lµm quú tÝm hãa ®á lµ HCl, mÉu 

nµo lµm quú tÝm hãa xanh lµ Ba(OH) 2 . 

- LÊy dung dÞch Ba(OH) 2 võa nhËn biÕt trë l¹i lµm thuèc thö cho t¸c dông 

víi ba mÉu cßn l¹i, mÉu nµo t¹o kÕt tña tr¾ng lµ Na 2 SO 4 . 

Na 2 SO 4 + Ba(OH) 2 BaSO 4 ↓ tr¾ng + 2NaOH 

- LÊy dung dÞch Na 2 SO 4 võa nhËn biÕt t¸c dông víi hai dung dÞch cßn l¹i, 

mÉu nµo t¹o kÕt tña lµ BaCl 2 , mÉu cßn l¹i lµ NaCl. 

BaCl 2 + Na 2 SO 4 BaSO 4 ↓ tr¾ng + 2NaCl 

Bµi 2: ChØ dïng dung dÞch Na 2 SO 4 h·y nhËn biÕt çc dung dÞch sau: 

H 2 SO 4 , BaCl 2 , HCl ®ùng trong çc lä mÊt nh·n. 

tù. 

*Lêi gii: 

- TrÝch mçi dung dÞch mét Ýt ra èng nghiÖm lµm mÉu thö vµ ®¸nh sè thø 

- Nhá 2- > 3 giät dung dÞch Na 2 SO 4 vµo çc èng nghiÖm ®· ®¸nh dÊu, nÕu 


cã kÕt tña tr¾ng xuÊt hiÖn dung dÞch ban ®Çu lµ BaCl 2 . 






20 










- LÊy 1 ®Õn 2 giät dung dÞch BaCl 2 cho vµo 2 mÉu thö cßn l¹i nÕu cã kÕt 

tña tr¾ng ®ã lµ dung dÞch H 2 SO 4 , mÉu cßn l¹i lµ dung dÞch HCl. 

Ph−¬ng tr×nh hãa häc. 

Na 2 SO 4 + BaCl 2 BaSO 4 ↓ tr¾ng + 2 NaCl 

BaCl 2 + H 2 SO 4 BaSO 4 ↓ tr¾ng + 2 HCl 

Bµi 3: Cã çc dung dÞch sau: CuCl 2 , H 2 SO 4 , Ba(NO 3 ) 2 ,AgNO 3, NaOH. H·y 

nhËn biÕt mçi dung dÞch mµ chØ dïng giÊy quú tÝm. 

* Chó ý: §èi víi bµi nµy chØ dïng thuèc thö duy nhÊt lµ giÊy quú tÝm. 

Sau ®ã dïng chÝnh chÊt ®· nhËn biÕt ®−îc dïng lµm thuèc thö nhËn biÕt chÊt 

cßn l¹i. 

*Lêi gii: 

- TrÝch mçi lä mét Ýt lµm mÉu thö vµ ®¸nh sè thø tù. 

- Cho quú tÝm vµo n¨m mÉu thö, mÉu nµo lµm quú tÝm hãa xanh lµ NaOH, 

mÉu thö nµo lµm quú tÝm ho¸ ®á lµ H 2 SO 4. 

- LÊy dung dÞch NaOH võa nhËn biÕt trë l¹i lµm thuèc thö cho t¸c dông 

víi ba mÉu cßn l¹i, mÉu nµo t¹o kÕt tña xanh lµ CuCl 2 , mÉu thö mµo cã kÕt tña 

mµu tr¾ng chuyÓn sang mµu ®en lµ AgNO 3 

CuCl 2 + 2NaOH Cu(OH) 2 ↓ xanh + 2NaCl 

AgNO 3 + NaOH AgOH↓ tr¾ng + NaNO 3 

2AgOH↓ tr¾ng Ag 2 O r¾n, mµu ®en + H 2 O 

- Dung dÞch k«ng cã phn øng lµ Ba(NO 3 ) 2 . Thö l¹i b»ng çch nhá dung 

dÞch H 2 SO 4 võa nhËn biÕt ®−îc thÊy xuÊt hiÖn kÕt tña tr¾ng 

Ba(NO 3 ) 2 + H 2 SO 4 BaSO 4 ↓ tr¾ng + 2HNO 3 

Bµi 4: NhËn biÕt çc dung dÞch sau ®ùng trong çc lä bÞ mÊt nhÉn: NaOH, 

NH 4 Cl, Cu(NO 3 ) 2 , Fe 2 (SO 4 ) 3 , chØ ®−îc dïng Phenolftalein. 

* Chó ý: ®èi víi bµi nµy chØ ®ùoc dung thuèc thö Phenolftalein, sau ®ã dïng 


chÝnh chÊt nhËn biÕt ®−îc lµm thuèc thö nhËn biÕt chÊt cßn l¹i. 

*Lêi gii: 






21 










- TrÝch mçi lä mét Ýt vµo 4 èng nghÖm lµm mÉu thö. 

- Nhá 1- 2 giät Phenolftalein vµo 4 èng nghiÖm trªn nÕu thÊy dung dÞch nµo 

chuyÓn sang mµu hång ®ã ®Þchung dÞch NaOH. 

- Nhá 1- 2 giät dung dÞch NaOH`vµo 3 èng nghiÖm cßn l¹i nÕu: 

+ Dung dÞch nµo cã mïi khai tho¸t ra ®ã lµ dd NH 4 Cl. 

NaOH + NH 4 Cl → NaCl + NH 3 ↑ + H 2 O 

+ Dung dÞch nµo cã kÕt tña mµu ®á n©u lµ dung dÞch Fe 2 (SO 4 ) 3 . 

6NaOH + Fe 2 (SO 4 ) 3 → 2Fe(OH) 3 ↓ ®á n©u + 3Na 2 SO 4 

+ Dung dÞch nµo cã kÕt tña mµu xanh lµ dung dÞch Cu(NO 3 ) 2 . 

2NaOH + Cu(NO 3 ) 2 → Cu(OH) 2 ↓ Xanh + 2NaNO 3 

Bµi 5: Cã çc lä ®ùng oxÝt bÞ mÊt nh·n: MgO, Al 2 O 3 , CuO, CaO, Na 2 O. ChØ 

dïng n−íc h·y nhËn biÕt tõng O xÝt. 

* Chó ý: §èi víi bµi nµy cÇn dùa vµo kh n¨ng phn øng cña oxit víi 

n−íc dùa vµo tÝnh chÊt cña çc chÊt, dïng nh÷ng chÊt ®· nhËn biÕt ®−îc lµm 

thuèc thö ®Ó nhËn biÕt çc chÊt cßn l¹i 

* H−íng dÉni gii: 

+ Dùa vµo mµu s¾c ®Ó nhËn ra CuO mµu ®en. 

+ Hoµ tan trong n−íc. 

Çc o xÝt 

MgO CaO Na 2 O Al 2 O 3 

N−íc Kh«ng tan Tan, huyÒn phï Tan dd trong 

suèt 

+ Dïng dung dÞch NaOH lµm thuèc thö 

Çc o xÝt 

MgO Al 2 O 3 

NaOH d− Kh«ng phn øng Tan ra 

*Lêi gii: 

+ Dùa vµo mµu s¾c ®Ó nhËn ra CuO mµu ®en. 

+ LÊy mét Ýt oxit cho ra çc lä ®Ó lµm mÉu thö. 

Kh«ng tan 







22 










+ §em çc oxit trªn hoµ tan vµo n−íc nÕu: 

- Oxit tan hoµn toµn ®−îc dung dÞch trong suèt ®ã lµ Na 2 O . 

Na 2 O + H 2 O → 2NaOH 

- Oxit nµo tan kh«ng hoµn toµn xuÊt hiÖn huyÒn phï ( vÈn ®ôc ) ®ã lµ CaO. 

CaO + H 2 O → Ca(OH) 2 + Q 

- §em NaOH cho tõ tõ ®Õn d− vµo 2 èng nghiÖm ®ùng MgO, Al 2 O 3 nÕu thÊy 

chÊt r¾n nµo tan trong NaOH d− th× ®ã lµ Al 2 O 3, cßn l¹i lµ MgO. 

Al 2 O 3 + 2NaOH → 2NaAlO 2 + H 2 O 

Bµi 6: Cã 4 gãi bét mµu ®en t−¬ng tù nhau CuO, MnO 2 , Ag 2 O vµ FeO chØ 

dïng dung dÞch HCl cã thÓ nhËn biÕt ®−îc nh÷ng oxit nµo? 

* Lêi gii: 

- Dïng dung dÞch HCl ®Ó nhËn ra 4 Oxit. 

CuO + HCl → CuCl 2 + H 2 O 

(mµu xanh) 

MnO 2 + 4HCl → MnCl 2 + Cl 2 ↑ + 2H 2 O 

( Mïi h¾c, mµu vµng lôc) 

Ag 2 O + 2HCl → AgCl↓ + H 2 O 

(mµu tr¾ng) 

FeO + 2HCl → FeCl 2 + H 2 O 

2Al + 2NaOH + 2H 2 O → 2NaAlO 2 + 3H 2 

Bµi 7: ChØ ®−îc dïng quú tÝm h·y nªu çch nhËn biÕt 5 lä ®ùng çc ho¸ chÊt 

sau: HCl, NaCl, BaCl 2 , Na 2 SO 4 , Ba(OH) 2 . 

* Lêi gii: 

Cho quú tÝm vµo 5 mÉu , mÉu nµo lµm quú tÝm ho¸ ®á lµ HCl, mÉu lµm quú 

tÝm chuyÓn mµu xanh lµ Ba(OH) 2 . 

- LÊy dung dÞch Ba(OH) 2 võa nhËn biÕt trë l¹i lµm thuèc thö , cho t¸c dông 


víi 3 mÉu cßn l¹i, mÉu nµo t¹o kÕt tña tr¾ng lµ Na 2 SO 4 

Na 2 SO 4 + Ba(OH) 2 → BaSO 4 ↓ + 2NaOH 






23 










LÊy dung dÞch Na 2 SO 4 võa nhËn biÕt cho t¸c dông víi 2 dung dÞch cßn l¹i, 

mÉu nµo t¹o kÕt tña lµ BaCl 2 , mÉu cßn l¹i lµ NaCl. 

Na 2 SO 4 + BaCl 2 → BaSO 4 ↓ + 2NaCl 

Bµi 8: Cã 5 gãi mÊt nh·n ®ùng riªng biÖt çc chÊt sau: Ba, Al, Mg, Fe, Ag. 

ChØ dïng thªm H 2 SO 4 lo·ng, h·y tr×nh bµy çch nhËn biÕt çc chÊt trªn? 

+ Bµi tËp nµy víi yªu cÇu chØ ®−îc dïng H 2 SO 4 lo·ng ®· cñng cè cho 

häc sinh tÝnh chÊt ho¸ häc cña çc kim lo¹i. Dùa vµo d·y ho¹t ®éng ho¸ häc 

cña kim lo¹i sÏ nhËn ra Ag ë tr¹ng th¸i r¾n do kh«ng tan trong H 2 SO 4 lo·ng, 

víi kim lo¹i phn øng sÏ nhËn ra Ba do t¹o kÕt tña tr¾ng vµ ®ång thêi cã khÝ 

tho¸t ra. Cßn çc kim lo¹i Al, Mg, Fe ®Òu tan t¹o ra dung dÞch muèi t−¬ng 

øng. §Ó nhËn biÕt çc kim lo¹i cßn l¹i ta cho Ba d− vµo dung dÞch H 2 SO 4 

lo·ng ®Ó cã dung dÞch Ba(OH) 2 lµm thuèc thö, khi ®ã: 

Ba + H 2 SO 4 → BaSO 4 + H 2 ↑ 

Ba + 2H 2 O → Ba(OH) 2 + H 2 ↑ 

Läc bá kÕt tña thu d−îc dung dÞch Ba(OH) 2 , lÇn l−ît cho vµo 3 kim lo¹i 

Mg, Al, Fe , kim lo¹i nµo tan vµ gii phãng khÝ lµ Al. 

2Al + Ba(OH) 2 + 2H 2 O → Ba(AlO 2 ) 2 + 3H 2 

§ång thêi dïng dung dÞch Ba(OH) 2 nhá vµo 2 dung dÞch muèi cßn l¹i, 

dung dÞch nµo t¹o kªt tña tr¾ng mét phÇn biÕn thµnh n©u ®á th× ®ã lµ dung 

dÞch FeSO 4 => Kim lo¹i ban ®Çu lµ Fe. Dung dÞch cßn l¹i lµ MgSO 4 ( hay kim 

lo¹i ban ®Çu lµ Mg) 

lä cßn l¹i. 

I.4.c. Bµi tËp nhËn biÕt kh«ng dïng thuèc thö nµo kh¸c. 

- B¾t buéc phi lÊy lÇn l−ît tõng ho¸ chÊt trong çc lä phn øng víi çc 

- KÎ bng phn øng: Khi Êy øng víi mçi lä sÏ cã nh÷ng hiÖn t−îng 

phn øng kh¸c lµm c¬ së ®Ó ph©n biÖt tõng lä kh¸c. 







24 










Bµi 1: Kh«ng dïng thªm ho¸ chÊt nµo kh¸c, h·y ph©n biÖt çc lä mÊt nh·n: 

HCl, H 2 SO 4 , Na 2 CO 3 , BaCl 2 . 

* Lêi gii: 

- LÊy mçi lä ra mét Ýt ®Ó lµm mÉu thö. 

- Cho çc lä phn øng víi nhau lÇn l−ît. 

HCl 

HCl H 2 SO 4 Na 2 CO 3 BaCl 2 

----------- ↑ ---------- 

H 2 SO 4 ----------- ↑ ↓ tr¾ng 

Na 2 CO 3 ↑ ↑ 

BaCl 2 

------------ ↓ tr¾ng ↓ tr¾ng 

Chó ý: ¤ cã ( ------------ )kh«ng cã hiÖn t−îng xy ra. 

KÕt luËn: 

HCl. 

¤ bá trèng kh«ng lµm thÝ nghiÖm 

+ MÉu thö nµo cho vµo 3 mÉu thö cßn l¹i nÕu thÊy 1 xñi bät th× ®ã lµ 

+ MÉu thö nµo cho vµo 3 mÉu thö cßn l¹i nÕu thÊy 1 xñi bät, 1 kÕt tña 

th× ®ã lµ H 2 SO 4 . 

+ MÉu thö nµo cho vµo 3 mÉu thö cßn l¹i nÕu thÊy 2 xñi bät, 1 kÕt tña 

th× ®ã lµ Na 2 CO 3 

+ MÉu thö nµo cho vµo 3 mÉu thö cßn l¹i nÕu thÊy 2 kÕt tña th× ®ã lµ BaCl 2 . 

- Çc ph−¬ng tr×nh phn øng: 

2HCl + Na 2 CO 3 → 2NaCl + H 2 O + CO 2 

H 2 SO 4 + Na 2 CO 3 → Na 2 SO 4 + H 2 O + CO 2 

H 2 SO 4 + BaCl 2 → BaSO 4 + 2HCl 


Na 2 CO 3 + BaCl 2 → BaCO 3 + 2NaCl 






25 










Bµi 2: Cã 5 èng nghiÖm ®−îc ®¸nh sè thø tù 1,2,3,4,5. Mçi èng ®ùng 1 trong 

5 dung dÞch sau: Na 2 CO 3 , BaCl 2 , HCl, NaCl, H 2 SO 4 . NÕu lÊy èng 1 ®æ vµo èng 

2 thÊy cã kÕt tña; lÊy èng 2 ®æ vµo èng 3 thÊy cã khÝ tho¸t ra; lÊy èng 1 ®æ vµo 

èng 5 thÊy cã kÕt tña. Hái èng nµo ®ùng dung dÞch g×? 

* Lêi gii: 

+ Trong 5 dung dÞch Na 2 CO 3 , BaCl 2 , HCl, NaCl, H 2 SO 4 ta nhËn thÊy chØ 

cã BaCl 2 t¹o thµnh kÕt tña víi Na 2 CO 3 , H 2 SO 4 : 

BaCl 2 + Na 2 CO 3 → BaCO 3 ↓ + 2NaCl 

BaCl 2 + H 2 SO 4 → BaSO 4 ↓ + 2HCl 

Nh− vËy èng 1 phi lµ BaCl 2 ; èng 2 phi lµ Na 2 CO 3 v× khi cho vµo èng 3 

cã khÝ bay ra; vµ èng 3 phi lµ HCl. 

Na 2 CO 3 + 2HCl → 2NaCl + H 2 O + CO 2 ↑ 

VËy èng 4 lµ H 2 SO 4 vµ èng 5 lµ NaCl. 

Bµi 3: Kh«ng dïng thuèc thö bªn ngoµi, h·y ph©n biÖt 4 dung dÞch çc muèi: 

NaHCO 3 , Ca(HCO 3 ) 2 , Na 2 CO 3 , CaCl 2 . 

* Lêi gii: 

+ TrÝch mÉu thö cña 4 dung dÞch. 

- LÊy mét dung dÞch ®em nhá vµo 3 mÉu thö cßn l¹i. Sau bèn l−ît thÝ 

nghiÖm ®Õn khi hoµn tÊt ta cã bng tæng kÕt hiÖn t−îng sau: 

MÉu thö NaHCO 3 Ca(HCO 3 ) 2 Na 2 CO 3 CaCl 2 

NaHCO 3 --------- --------- --------- 

Ca(HCO 3 ) 2 --------- ↓ tr¾ng 

--------- 

Na 2 CO 3 --------- ↓ tr¾ng ↓ tr¾ng 

CaCl 2 --------- ---------- ↓ tr¾ng 

KÕt qu --------- 1↓ 2↓ 1↓ 

Chó ý: ¤ cã ( ------------ ) kh«ng cã hiÖn t−îng xy ra. 

¤ bá trèng kh«ng lµm thÝ nghiÖm 







26 










* NhËn xÐt: 

- ë l−ît thÝ nghiÖm nµo cã 2 mÉu thö ®Òu xuÊt hiÖn kÕt tña tr¾ng th× 

dung dÞch ®em nhá lµ dung dÞch Na 2 CO 3 . 

Na 2 CO 3 + Ca(HCO 3 ) 2 → CaCO 3 ↓ tr¾ng + 2NaHCO 3 

MÉu thö kh«ng cã hiÖn t−îng g× lµ NaHCO 3 . 

Hai mÉu thö lµ dung dÞch Ca(HCO 3 ) 2 vµ dung dÞch CaCl 2 .§un nãng 

dung dÞch 2 mÉu thö trªn , mÉu thö nµo xuÊt hiÖn kÕt tña tr¾ng CaCO 3 lµ dung 

dÞch Ca(HCO 3 ) 2 , mÉu thö cßn l¹i lµ dung dÞch CaCl 2 . 

Ca(HCO 3 ) 2 

0 

t 

⎯⎯→ CaCO 3 ↓ tr¾ng + H 2 O + CO 2↑ 

Bµi 4 Kh«ng dïng thuèc thö bªn ngoµi, h·y ph©n biÖt çc dung dÞch çc sau: 

NaOH, CuSO 4 , BaCl 2 . 

H−íng dÉn gii: 

®Æc tr−ng: 

Nhá tõng cÆp chÊt lÇn l−ît víi nhau ®Ó nhËn biÕt b»ng nh÷ng phn øng 

Thuèc thö CuSO 4 NaOH BaCl 2 

CuSO 4 ------- ↓ Xanh ↓ Tr¾ng 

NaOH ↓ Xanh 

------- ------ 

BaCl 2 ↓ Tr¾ng 

------- ------- 

- NÕu mÉu nµo t¹o 2 kªt tña ( 1 xanh, 1 tr¾ng) th× chÊt ®ã lµ CuSO 4 

CuSO 4 + 2NaOH -> Cu(OH) 2 ↓ xanh + Na 2 SO 4 

CuSO 4 + BaCl 2 -> BaSO 4 ↓ tr¾ng + CuCl 2 

- NÕu mÉu t¹o 1 kÕt tña xanh th× chÊt ®ã lµ NaOH. 

CuSO 4 + 2NaOH -> Cu(OH) 2 ↓ xanh + Na 2 SO 4 

- NÕu mÉu t¹o 1 kÕt tña tr¾ng th× chÊt ®ã lµ BaCl 2 . 

CuSO 4 + BaCl 2 -> BaSO 4 ↓ tr¾ng + CuCl 2 







27 










I.4.2. NhËn biÕt çc chÊt trong hçn hîp. 

I.4.2.a. NhËn biÕt çc chÊt trong hçn hîp r¾n. 

Bµi 1: B»ng ph−¬ng ph¸p ho¸ häc h·y nhËn biÕt çc chÊt trong hçn hîp 

r¾n bao gåm : Ag, Cu, Fe 2 O 3 , Al 2 O 3. 

S¬ ®å ph©n tÝch : 

FeCl 3 , AlCl 3 

Ag, Cu, Fe 2 O 3 , Al 2 O 3 

+ HCl d− 

Ag , Cu 

+ NaOH d− + O 2 , t o 

NaAlO 2 Fe(OH) 3 n©u ®á Ag , CuO 

+ CO 2 +HCl 

Al(OH) 3 tr¾ng CuCl 2 mµu xanh Ag 

Çc phn øng minh ho¹ : 

Hçn hîp t¸c dông víi dung dÞch HCl sÏ t¸ch lµm 2 phÇn : 

PhÇn kh«ng tan gåm: Ag, Cu kh«ng t¸c dông víi HCl 

PhÇn dung dÞch gåm: FeCl 3 , AlCl 3 do çc oxit t¸c dông víi HCl 

- PhÇn chÊt r¾n kh«ng tan cho t¸c dông víi O 2 , t o : Ag kh«ng phn øng, chØ 

cã Cu phn øng: 

2Cu + O 2 

0 

t 

⎯⎯→ 2CuO 

Sn phÈm thu ®−îc cho t¸c dông víi HCl: Ag kh«ng tan ta nhËn ra Ag, 

cßn CuO tan cho dung dÞch mµu xanh: 

CuO + 2HCl → CuCl 2 + H 2 O 

- PhÇn dung dÞch gåm : FeCl 3 , AlCl 3 cho t¸c dông víi dung dÞch NaOH d− 

FeCl 3 + 3NaOH → Fe(OH) 3 ↓ n©u ®á + 3NaCl 


AlCl 3 + 3NaOH → Al(OH) 3 ↓ tr¾ng + 3NaCl 

Khi NaOH d− Fe(OH) 3 kh«ng bÞ hoµ tan, nhËn ra cã ion Fe 3+ (Fe 2 O 3 ). 

Cßn Al(OH) 3 bÞ hoµ tan : 






28 










Al(OH) 3 + NaOH → NaAlO 2 + 2H 2 O 

Sôc khÝ CO 2 vµo phÇn dung dÞch cßn l¹i , thÊy cã kÕt tña trë l¹i : nhËn 

ra Al(OH) 3 , nhËn ra cã Al 3+ ( trong hçn hîp cã Al 2 O 3 ). 

Bµi 2: Cho hçn hîp gåm çc oxit: CuO, FeO, MnO 2 , Ag 2 O, Fe 3 O 4 . b»ng 

ph−¬ng ph¸p ho¸ häc h·y nhËn biÕt tõng chÊt? 

+ Víi bµi tËp nh»m cñng cè kiÕn thøc vÒ tÝnh chÊt cña çc oxit kim lo¹i, 

tÝnh chÊt riªng cña mét sè oxit kim lo¹i h− tÝnh oxiho¸ cña MnO 2 , kh n¨ng 

t¹o hîp chÊt kh«ng tan cña Ag 2 O, sù t¹o thµnh çc hidroxit víi mµu s¾c ®Æc 

tr−ng, riªng biÖt. §ång thêi rÌn cho häc sinhn¨ng lùc vËn dông kiÕn thøc, kh 

n¨ng t− duy, ph©n tÝch ®Ó t×m ra dung m«i hoµ tan, thuèc thö vµ ph−¬ng ph¸p 

®Ó nhËn ra çc chÊt trªn trong hçn hîp. 

H−íng dÉn: 

Çc oxit trªn lµ çc oxit baz¬, kh«ng tan trong kiÒm. V× vËy ta hoµ tan 

trong dung dÞch axit HCl , khi ®ã nhËn ra: 

+ MnO 2 nhê mïi h¾c cña khÝ Cl 2 . 

+ Ag 2 O nhê kªt tña tr¾ng cña AgCl. 

+ Sau ®ã läc bá kÕt tña, nhá dung dÞch NaOH vµo phÇn dung dÞch thu ®−îc: 

+ Cã kÕt tña mµu xanh lam chøng tá cã Cu 2+ => Cã CuO. 

+ Cã kÕt tña tr¾ng lÉn n©u ®á chøng tá cã Fe 2+ vµ Fe 3+ => Cã Fe 3 O 4 . 

Trªn thùc tÕ viÖc ph©n biÖt bµi nµy lµ rÊt khã, häc sinh phi h×nh 

thµnhtrªn s¬ ®å t¸ch vµ nhËn biÕt çc ion ra tõng nhãm sau ®ã dïng thuèc thö 

®Æc tr−ng ®Ó nhËn ra tõng ion trong mçi nhãm. 

I.4.2.b. NhËn biÕt çc chÊt trong hçn hîp láng. 

Bµi 1: Tr×nh bµy ph−¬ng ph¸p ho¸ häc ng¾n gän nhÊt ®Ó nhËn biÕt tõng 

muèi trong mét dung dÞch gåm: Na 2 CO 3 , NaHCO 3 ; Na 2 SO 4 . 

H−íng dÉn: Tr−íc hÕt cho l−îng d− dung dÞch BaCl 2 vµo dung dÞch 


ban ®Çu thu ®−îc kÕt tña A vµ dung dÞch B. 

KÕt tña A gåm: BaSO 4 , BaCO 3 . 






29 










Na 2 SO 4 + BaCl 2 → BaSO 4↓ tr¾ng + 2NaCl 

Na 2 CO 3 + BaCl 2 → BaCO 3↓ tr¾ng + 2NaCl 

Hßa tan kÕt tña A b»ng dung dÞch HCl d− phÇn kÕt tña kh«ng tan lµ 

BaSO 4 , nhËn biÕt ®−îc Na 2 SO 4 . KÕt tña tan lµ BaCO 3 , nhËn ra Na 2 CO 3 

BaCO 3 + 2HCl → BaCl 2 + H 2 O + CO 2 ↑ 

BaSO 4 + 2HCl → Kh«ng phn øng 

PhÇn dung dÞch B cã NaHCO 3 , NaCl, BaCl 2 d− 

LÊy mét phÇn dung dÞch B cho t¸c dông víi HCl d−, thÊy khÝ bay ra: 

NhËn biÕt ®−îc NaHCO 3 . 

NaHCO 3 + HCl → NaCl + H 2 O + CO 2↑ 

Bµi 2: Lµm thÕ nµo ®Ó nhËn biÕt ®−îc ba axit cïng tån t¹i trong mét dung 

dÞch : HCl, HNO 3 , H 2 SO 4 . 


- Tr−íc hÕt cho l−îng d− dung dÞch Ba(CH 3 COO) 2 vµo dung dÞch ban 

®Çu thu ®−îc kÕt tña, chøng tá trong dung dÞch cã chøa H 2 SO 4 . 

H 2 SO 4 + Ba(CH 3 COO) 2 → BaSO 4↓ + 2CH 3 COONa 

- LÊy AgNO 3 cho vµo èng nghiÖm ®ùng çc axit trªn, nÕu thÊy xuÊt 

hiÖn kÕt tña, chøng tá trong dung dÞch cã HCl. 

AgNO 3 + HCl → AgCl ↓ + HNO 3 

- Cho Cu vµo èng nghiÖm ®ùng çc Axit trªn vµ ®un nãng cã khÝ mµu 

n©u bay ra, chøng tá trong dung dÞch cã HNO 3 . 

Cu + 4HNO 3 → Cu(NO 3 ) 2 + 2NO 2↑ + 2H 2 O. 

Bµi 3: Cã mét dung dÞch chøa çc muèi Sunfat, sunfit, vµ cac bonat cña cïng 

kim lo¹i Na. H·y tr×nh bµy ph−¬ng ph¸p ho¸ häc nhËn biÕt tõng muèi. 



- Cho dung dÞch HCl vµo dung dÞch chøa çc muèi trªn, cho khÝ sinh ra 

qua dung dÞch n−íc Br«m, n−íc Br«m bÞ mÊt mµu, chøng tá cã khÝ SO 2 hay 

trong dung dÞch cã chøa muèi sunfit: NaHSO 3 . khÝ cßn l¹i cho qua dung dÞch 






30 










n−íc v«i trong d− cã kÕt tña, chøng tá cã khÝ CO 2 hay dung dÞch cã chøa muèi 

cacbonat: Na 2 CO 3 . 

Sau ®ã cho tiÕp dung dÞch BaCl 2 vµo dung dÞch thÊy xuÊt hiÖn kÕt tña 

tr¾ng chøng tá trong dung dÞch cã muèi sunfat: Na 2 SO 4 . 

I.4.2.b. NhËn biÕt çc chÊt trong hçn hîp khÝ. 

Bµi 1: H·y nhËn biÕt çc khÝ trong hçn hîp sau: H 2 , CO, CO 2 , SO 3 b»ng 

ph−¬ng ph¸p ho¸ häc. 

* Lêi gii: 

Cho hçn hîp ®i qua dung dÞch n−íc v«i trong Ca(OH) 2 d− th¸y xuÊt 

hiÖn kÕt tña vµ mét phÇn khÝ kh«ng t¸c dông gäi lµ hçn hîp khÝ B. 

CO 2 + Ca(OH) 2 → CaCO 3↓ tr¾ng + H 2 O 

SO 3 + Ca(OH) 2 → CaSO 4 + H 2 O 

Läc kÕt tña vµ cho kÕt tña t¸c dông víi dd HCl d− thÊy cã khÝ bay ra vµ 

mét phÇn kÕt tña kh«ng tan trong a xÝt d−. 

CaCO 3 + 2HCl → CaCl 2 + CO 2 ↑ + H 2 O 

CaSO 4 + HCl → Kh«ng phn øng 

KhÝ bay ra cho vµo n−íc v«i trong lµm ®ôc n−íc v«i trong mét phÇn kÕt 

tña kh«ng tan ®ã lµ CaSO 4 . VËy ta kÕt luËn hçn hîp ban ®Çu cã CO 2 vµ SO 3 . 

Hçn hîp khÝ B ®i qua CuO nung nãng. Sn phÈm thu ®−îc cho ®i qua 

CuSO 4 tinh thÓmµu tr¾ng vµ ®i tiÕp vµo dd n−íc v«i trong d− thÊy CuSO 4 tinh 

thÓ chuyÓn mµu tõ tr¾ng sang xanh vËy chøng tá hçn hîp sn phÈm cã H 2 O. 

CuO + H 2 

CuO + CO 

0 

t 

⎯⎯→ Cu + H 2 O 

0 

t 

⎯⎯→ Cu + CO 2 

N−íc v«i trong vÈn ®ôc v×: 


VËy kÕt luËn hçn hîp khÝ B cã CO Vµ H 2 . 


Bµi 2: Tr×nh bµy ph−¬ng ph¸p ho¸ häc ng¾n gän nhÊt ®Ó nhËn biÕt çc khÝ 

trong mét hçn hîp khÝ gåm: H 2 ; CO; CO 2 ; SO 2 ; SO 3 ; vµ N 2 . 






31 










* Lêi gii 

Cho hçn hîp khÝ ®i qua dung dÞch BaCl 2 d− cã kÕt tña tr¾ng t¹o thµnh, 

nhËn biÕt ®−îc SO 3 . 

SO 3 + H 2 O + BaCl 2 → BaSO 4↓ tr¾ng + 2HCl. 

Hçn hîp khÝ cßn l¹i cho qua n−íc v«i trong d− cã kÕt tña tr¾ng gåm 

CaCO 3 , CaSO 3 . 


SO 2 + Ca(OH) 2 → CaSO 3↓ tr¾ng + H 2 O 

- LÊy kÕt tña ®em hoµ tan trong HCl d− ®un nhÑ thu ®−îc CO 2 vµ SO 2 . 

Sau ®ã cho hçn hîp khÝ qua dung dÞch n−íc br«m thÊy mµu n©u ®á cña dung 

dÞch bÞ nh¹t dÇn do phn øng: 

NhËn biÕt ®−îc SO 2 . 

SO 2 + H 2 O + Br 2 → 2HBr + H 2 SO 4 

KhÝ cßn l¹i lµ CO 2 cho qua n−íc v«i trong thÊy xuÊt hiÖn kÕt tña ®ôc. 

NhËn biÕt d−îc CO 2 . 

Cho hçn h¬p khÝ cßn l¹i gåm CO, H 2 , N 2 ®i qua èng sø ®ùng CuO d−, 

®un nãng. Lóc ®ã xy ra phn øng: 

t 0 

CO + CuO ⎯⎯→ Cu + CO 2↑ 

t 0 

H 2 + CuO ⎯⎯→ Cu + H 2 O 

Lµm l¹nh hçn hîp khÝ ®i ra khái èng sø thÊy n−íc ng−ng tô lµm mê 

thµnh b×nh( KiÓm tra l¹i b»ng CuSO 4 khan mµu tr¾ng biÕn thµnh mµu xanh 

cña tinh thÓ CuSO 4 .5H 2 O); PhÇn cßn l¹i cho qua n−íc v«i trong. NhËn biÕt 

®−îc khÝ H 2 vµ CO. KhÝ cßn l¹i cuèi cïng khÝ ®i qua n−íc v«i trong lµ khÝ 

N 2 (cã thÓ kiÓm tra b»ng tia löa ®iÖn t¹o thµnh NO -> NO 2 mµu n©u, hoÆc trén 

víi H 2 vµ ®un nãng ( 400 0 C víi bét Fe xóc t¸c) thÊy t¹o thµnh khÝ mïi khai, 

lµm xanh giÊy quú −ít lµ NH 3 -> NhËn biÕt ®−îc N 2 . 


Bµi 3 

Nªu ph−¬ng ph¸p ho¸ häc ®Ó nhËn biÕt sù cã mÆt cña mçi khÝ trong 

hçn hîp khÝ gåm: H 2 ; CO 2 ; CO; H 2 S ; SO 2 . 

* Lêi gii: 






32 










- Sôc hçn hîp khÝ qua dung dÞch Pb(NO 3 ) 2 d−, nÕu thÊy xuÊt hiÖn kÕt 

tña ®en chøng tá trong hçn hîp khÝ cã mÆt khÝ H 2 S 

H 2 S + Pb(NO 3 ) 2 → PbS ↓ ®en + 2HNO 3 . 

- Sôc hçn hîp khÝ cßn l¹i qua dung dÞch brom d−, nÕu thÊy dung dÞch 

brom mÊt mµu chøng tá trong hçn hîp khÝ cã mÆt khÝ SO 2 . 

SO 2 + Br 2 + 2H 2 O → 2 HBr + H 2 SO 4 

- Sôc hçn hîp khÝ cßn l¹i qua dung dÞch n−íc v«i trong d−, nÕu thÊy 

xuÊt hiÖn kÕt tña tr¾ng, chøng tá hçn hîp khÝ cã mÆt khÝ CO 


- §èt hçn hîp khÝ cßn l¹i råi ng−ng tô, nÕu thÊy xuÊt hiÖn nh÷ng giät 

n−íc nhá, chøng tá trong hçn hîp khÝ ®em ®èt cã mÆt khÝ H 2 

t 0 

2H 2 + O 2 ⎯⎯→ 2H 2 O 

- Cho khÝ cßn l¹i sôc qua n−íc v«i trong d−, nÕu thÊy bÞ vÈn ®ôc khÝ ®ã 

lµ CO 2 , chøng tá hçn hîp khÝ ®em ®èt cã chøa khÝ CO. 

t 0 

2CO + O 2 ⎯⎯→ 2CO 2 


II. d¹ng bµi ®iÒu chÕ vµ t¸ch chÊt v« c¬: 

II.1. §iÒu chÕ çc chÊt: 

II.1.1.C¬ së lý thuyÕt: 

§iÒu chÕ çc chÊt ®ßi hái phi ®i tõ nh÷ng nguyªn liÖu theo nh÷ng 

nguyªn t¾c vµ ph−¬ng ph¸p th«ng qua çc ph−¬ng tr×nh phn øng ®Ó t¹o ra çc 

sn phÈm mong muèn. V× vËy muèn lµm ®−îc bµi tËp d¹ng nµy häc sinh cÇn 

phi n¾m v÷ng kiÕn thøc tÝnh chÊt ho¸ häc vµ ph−¬ng ph¸p ®iÒu chÕ çc chÊt. 

II.1.1.a. §iÒu chÕ kim lo¹i: 

+ Khö oxit kim lo¹i: 

+ Kim lo¹i ®øng tr−íc khö kim lo¹i ®øng sau ra khái dd muèi. 


II.1.1.b. §iÒu chÕ phi kim: 

+ Kim lo¹i t¸c dông víi axit. 






33 










+ §iÖn ph©n, nhiÖt ph©n muèi. 

II.1.1.c. §iÒu chÕ oxit: 

+ Oxi ho¸ ®¬n chÊt. 

+ O xi ho¸ hîp chÊt. 

+ NhiÖt ph©n muèi kÐm bÒn chøa oxi 

+ NhiÖt ph©n baz¬ kh«ng tan. 

II.1.1.d. §iÒu chÕ baz¬: Dïng çc phn øng sau: 

+ Kim lo¹i t¸c dông víi n−íc. 

+ Oxit kim lo¹i t¸c dông víi n−íc. 

+ Muèi t¸c dông víi kiÒm. 

II.1.1.e. §iÒu chÕ Axit: 

+ Phi kim t¸c dông víi hy®r« hoµ tan vµo n−íc. 

+ Oxit axit t¸c dông víi n−íc. 

+ Muèi t¸c dông víi axit. 

II.1.1.g. §iÒu chÕ muèi: 

+ Kim lo¹i t¸c dông víi axit. 

+ Kim lo¹i t¸c dông víi phi kim. 

+ Kim lo¹i t¸c dông víi muèi cña kim lo¹i ®øng sau. 

+ Oxit baz¬ t¸c dông víi oxit axit. 

+ Oxit axit t¸c dông víi baz¬. 

+ Oxit baz¬ t¸c dông víi axit. 

+ Axit t¸c dông víi dung dÞch baz¬. 

+ Axit t¸c dông víi muèi. 

+ Dông dÞch baz¬ t¸c dông víi dung dÞch muèi. 

+ Dung dÞch muèi t¸c dông víi dung dÞch muèi. 

+ Muèi cã tÝnh khö t¸c dông víi chÊt oxi ho¸ m¹nh. 

+ Muèi cã tÝnh o xi ho¸ t¸c dông víi chÊt khö m¹nh. 

Trªn ®©y lµ mét sè phn øng ®iÒu chÕ çc chÊt. Mét ®iÒu cÇn chó ý 


trong qu¸ tr×nh ®iÒu chÕ lµ cÇn chÊt xóc t¸c vµ çc ®iÒu kiÖn riªng sao cho phï 

hîp víi nguyªn liÖu sö dông. 






34 










II.1.2. Bµi tËp vËn dông. 

- §iÒu chÕ çc hîp chÊt khi biÕt çc nguyªn liÖu ban ®Çu( gi¸n tiÕp ). 

+ Dùa vµo nguyªn liÖu ban ®Çu ®Ó ®iÒu chÕ ra çc chÊt trung gian. 

+ Tõ chÊt trung gian ®iÒu chÕ ra chÊt mong muèn. 

VÝ dô 1: Tõ quÆng pirÝt s¾t FeS 2 , Oxi ( O 2 ) , N−íc (H 2 O) vµ chÊt xóc t¸c 

thÝch hîp. ViÕt ph−¬ng tr×nh phn øng ®iÒu chÕ muèi s¾t(III) sunfat: 

Lêi gii: 

- §iÒu chÕ SO 2 , Fe 2 O 3 

- §iÒu chÕ SO 3 

4FeS 2 + 11O 2 

SO 2 + O 2 

- §iÒu chÕ H 2 SO 4 

- §iÒu chÕ Fe 2 (SO 4 ) 3 

0 

t , xt 

0 

t 

⎯⎯→ Fe 2 O 3 + 8SO 2 

⎯⎯⎯→ SO 3 

SO 3 + H 2 O → H 2 SO 4 

3H 2 SO 4 + Fe 2 O 3 → Fe 2 (SO 4 ) 3 + H 2 O 

- §iÒu chÕ çc chÊt khi kh«ng cho nguyªn liÖu ban ®Çu ( Trùc tiÕp ) 

+ §iÒu chÕ b»ng nhiÒu çch kh¸c nhau vµ çc ®iÒu kiÖn phn øng. 

+ Dùa vµo tÝnh chÊt ho¸ häc ®Ó viÕt ph−¬ng tr×nh ®iÒu chÕ. 

VÝ dô 2: Tõ Na, H 2 , CO 2 , N 2 vµ chÊt xóc t¸c thÝch hîp. ViÕt ph−¬ng tr×nh 

phn øng ®iÒu chÕ xo®a vµ ®¹m 2 l¸. 

Lêi gii: 

Xo®a: Na 2 CO 3 §¹m 2 l¸: NH 4 NO 3 

a) §iÒu chÕ Na 2 CO 3 

b) §iÒu chÕ NH 4 NO 3 

2Na + 2H 2 O → 2NaOH + H 2 

2NaOH + CO 2 → Na 2 CO 3 + H 2 O 

N 2 + 3H 2 

4NH 3 + 5O 2 

0 

t , xt 

⎯⎯⎯→ 2NH 3 


2NO + O 2 → 2NO 2 

0 

t , xt 

⎯⎯⎯→ 4NO + 6H 2 O 






35 










4NO 2 + 2H 2 O + O 2 → 4HNO 3 

HNO 3 + NH 3 → NH 4 NO 3 

VÝ dô 3:H·y viÕt 12 ph−¬ng tr×nh phn øng ®iÒu chÕ çc muèi kh¸c nhau: 

* Lêi gii: 

1. Kim lo¹i t¸c dông víi a xÝt: 

Fe + 2HCl → FeCl 2 + H 2 

2. Kim lo¹i t¸c dông víi phi kim: 

Zn + Cl 2 

0 

t 

⎯⎯→ ZnCl 2 

3. Kim lo¹i t¸c dông víi muèi: 

Mg + CuSO 4 → MgSO 4 + Cu 

4. Oxit a xÝt t¸c dông víi Oxit ba z¬: 

CO 2 + CaO → CaCO 3 

5. Oxit ba z¬ t¸c dông víi axit: 

CuO + 2HCl → CuCl 2 + H 2 O 

6. O xÝt a xÝt t¸c dông víi kiÒm: 

CO 2 + NaOH → Na 2 CO 3 + H 2 O 

7. A xÝt t¸c dông víi ba z¬: 

HCl + NaOH → NaCl + H 2 O 

8. A xÝt t¸c dông víi muèi: 

2HCl + CaCO 3 → CaCl 2 + H 2 O + CO 2 

9. KiÒm t¸c dông víi muèi: 

2NaOH + MgCl 2 → Mg(OH) 2 + 2NaCl 

10.. Muèi t¸c dông víi muèi: 

AgNO 3 + NaCl → AgCl + NaNO 3 

11. Muèi cã tÝnh khö t¸c dông víi chÊt o xi ho¸ m¹nh: 

2FeCl 2 + 3Cl 2 

0 

t 

⎯⎯→ 2FeCl 3 


12. Muèi cã tÝnh o xi ho¸ t¸c dông víi chÊt khö m¹nh: 

2FeCl 3 + 2HI → 2FeCl 2 + 2HCl + I 2 






36 










VÝ dô 4: ViÕt çc ph−¬ng tr×nh ®iÒu chÕ trùc tiÕp. 

a) Cu → CuCl 2 b»ng 3 çch. 

b) CuCl 2 → Cu b»ng 2 çch. 

c) Fe → FeCl 3 b»ng çch. 

d) §iÒu chÕ HCl b»ng 4 çch. 

* Lêi gii: 

a. Cu → CuCl 2 b»ng 3 çch. 

Cu + Cl 2 

0 

t 

⎯⎯→ CuCl 2 

Cu + HgCl 2 → CuCl 2 + Hg 

2Cu + 4HCl + O 2 → 2CuCl 2 + 2H 2 O 

b) CuCl 2 → Cu b»ng 2 çch. 

CuCl 2 + Fe → Cu + FeCl 2 

§iÖn ph©n nãng chy CuCl 2 

CuCl 2 → Cu + Cl 2 

c) Fe → FeCl 3 b»ng çch. 

2Fe + 3Cl 2 

0 

t 

⎯⎯→ 2FeCl 3 

4Fe + 3O 2 + 12HCl → 4FeCl 3 + 6H 2 O 

d) §iÒu chÕ HCl b»ng 4 çch. 

H 2 + Cl 2 → 2HCl 

2NaCl + H 2 SO 4 → Na 2 SO 4 + 2HCl 

2HI + Cl 2 → I 2 + 2HCl 

CH 4 + Cl 2 → CCl 4 + 4HCl 

HClO 3 + 6HI → CCl 4 + 3I 2 + 3H 2 O 

II.2. T¸ch chÊt ra khái hçn hîp 

II.2.1. Nguyªn t¾c: 

+ Dïng phn øng ®Æc tr−ng ®èi víi tõng chÊt ®Ó t¸ch chóng ra khái hçn hîp. 


- T¹o ra sn phÈm kÕt tña ®Ó t¸ch dÔ t¸i t¹o. 

- T¹o ra sn phÈm lµ chÊt khÝ dÔ thu ®Ó t¸i t¹o. 

+ Dïng phn øng thÝch hîp ®Ó t¸i t¹o chÊt ban ®Çu cÇn t¸ch tõ sn phÈm 






37 










II.2.1.a. B−íc 1: Chän chÊt X chØ t¸c dông víi A ( mµ kh«ng t¸c dông víi B ) 

®Ó chuyÓn A thµnh A 1 ë d¹ng kÕt tña, bay h¬i hoÆc hoµ tan, t¸ch ra khái B ( 

b»ng çch läc hoÆc tù t¸ch tù nhiªn). 

II.2.1.b. B−íc 2: §iÒu chÕ l¹i chÊt A tõ chÊt A 1 

* S¬ ®å tæng qu¸t: 

A,B + X B 

A 1 ( , , tan ) + Y A 

* NÕu hçn hîp A,B ®Òu t¸c dông ®−îc xíi X th× dïng chÊt X` chuyÓn c 

A, B thµnh A`, B`råi t¸ch A`, B` thµnh 2 chÊt nguyªn chÊt. Sau ®ã tiÕn hµnh 

b−íc 2 ( ®iÒu chÕ l¹i A tõ A , .). 

II.2.2.VÝ dô vµ çch lµm: 

II.2.2.1.T¸ch chÊt ra khái hçn hîp chÊt r¾n. 

ChÊt X chän dïng ®Ó hoµ tan. 

Hçn hîp: CaCO 3 ,CaSO 4 + H 2 SO 4 ®Æc 

Hçn hîp:Fe 2 O 3 ,CuO + H 2 

0 

t 

⎯⎯→ Fe + Cu + HCl 

II.2.2.2.T¸ch chÊt ra khái hçn hîp chÊt láng 

(hoÆc chÊt r¾n hoµ tan thµnh dung dÞch) 

Dung dÞch chøa NaCl, CaCl 2 

hh (NaCl + CaCl 2 ) + Na 2 CO 3 

II.2.2.3.T¸ch chÊt ra khái hçn hîp chÊt khÝ. 

hh (CO 2 + O 2 ) + Na 2 CO 3 

O 2 ↑ 

CaSO 4 Ýt tan 

CO 2↑ + Ca(OH) 2 CaCO 3 

NaCl 

Cu 

FeCl 2 + Mg Fe + O 2 Fe 2 O 3 

CaCO 3 + H 2 SO 4 CO 2 


CaCO 3 + HCl CO 2 ↑ 

( Khi ®Èy çc khÝ ra khái çc chÊt b»ng axit nªn dïng H 2 SO 4 lo·ng v× 

nã lµ axit kh«ng bay h¬i ). 






38 










II.2.3. Bµi tËp vËn dông: 

II.2.3.1. T¸ch riªng tõng chÊt ra khái hçn hîp khÝ. 

Bµi 1: TÝnh chÕ N 2 trong hçn hîp khÝ N 2 , CO 2 , H 2 S 

*Lêi gii: 

Cho hçn hîp khÝ sôc qua dung dÞch n−íc v«i trong d−, chØ cã khÝ N 2 

kh«ng t¸c dông ®i ra khái dung dÞch, hai khÝ cßn l¹i phn øng víi dung dÞch 

n−íc v«i trong theo ph−¬ng tr×nh phn øng. 

CO 2 + Ca(OH) 2 CaCO 3 ↓ tr¾ng + H 2 O 

H 2 S + Ca(OH) 2 CaS↓ ®en + 2H 2 O 

II.2.3.2. T¸ch riªng tõng chÊt ra khái hçn hîp r¾n. 

Bµi 1: Trong mét hçn hîp gåm cã çc oxit : SiO 2 , Fe 2 O 3 vµ Al 2 O 3 . B»ng 

ph−¬ng ph¸p ho¸ häc h·y t¸ch riªng tõng oxit ra khái hçn hîp ®ã. 

* Lêi gii: 

(1) T¸ch SiO 2 : Hoµ tan hçn hîp oxit vµo dung dÞch HCl: 

- SiO 2 kh«ng tan läc thu ®−îc SiO 2 

- Cßn Fe 2 O 3 , Al 2 O 3 tan thu ®−îc dd muèi. 

+ Ph−¬ng tr×nh phn øng: 

(2) T¸ch vµ t¸i t¹o Fe 2 O 3 . 

Al 2 O 3 + 6HCl → 2AlCl 3 + 3H 2 O 

Fe 2 O 3 + 6HCl → 2FeCl 3 + 3H 2 O 

- Cho dd NaOH d− vµo dung dÞch muèi thu ®−îc 

FeCl 3 + 3NaOH → Fe(OH) 3 ↓ ®á n©u + 3NaCl 

AlCl 3 + 3NaOH → Al(OH) 3 ↓ tr¾ng + 3NaCl 

Al(OH) 3 + NaOH → NaAlO 2 tan + 2H 2 O. 

- Läc kÕt tña Fe(OH) 3 vµ nung thu ®ùoc Fe 2 O 3 . 

2Fe(OH) 3 

(3) T¸ch vµ t¸i t¹o Al 2 O 3 : 

0 

t 

⎯⎯→ Fe 2 O 3 + H 2 O 


- Sôc CO 2 vµo dd NaAlO 2 ta thu ®−îc Al(OH) 3 : 

CO 2 + 2H 2 O + NaAlO 2 → Al(OH) 3 ↓ + NaHCO 3 






39 










Läc lÊy kÕt tña Al(OH) 3 , nung ë nhiÖt ®é cao thu ®ùoc Al 2 O 3 . 

2Al(OH) 3 

0 

t 

⎯⎯→ Al 2 O 3 

+ 3H 2 O 

II.2.3.3. T¸ch riªng mét chÊt ra khái hçn hîp ( tinh chÕ mét chÊt ) 

Bµi 1: Mét hçn hîp gåm 2 muèi Cu(NO 3 ) 2 vµ AgNO 3 . Tr×nh bµy ph−¬ng ph¸p 

®Ó thu ®−îc Cu(NO 3 ) 2 nguyªn chÊt. 

* Lêi gii: 

- Hoµ tan hçn hîp muèi b»ng H 2 O, sau ®ã cho bét Cu ( d− ) vµo ®ung dÞch, cã 

phn øng xy ra nh− sau: 

2AgNO 3 + Cu → Cu(NO 3 ) 2 + 2Ag ↓ 

- Läc bá kÕt tña Ag, c« c¹n ®ung dÞch thu ®−îc Cu(NO 3 ) 2 nguyªn chÊt 

III. D¹ng bµi tËp viÕt ph−¬ng tr×nh phn øng thùc hiÖn dy biÕn ho¸ 

III.1. Ph−¬ng ph¸p lµm bµi: 

- Dùa vµo c¬ së lÝ thuyÕt lµ tÝnh chÊt ho¸ häc vµ mèi liªn hÖ gi÷a çc 

chÊt trong chuçi phn øng ®Ó x¸c ®Þnh chÊt t¸c dông vµ lo¹i chÊt t¹o thµnh. 

- Phi biÕt chän ®óng ho¸ chÊt ®Ó phn øng xy ra. 

- ViÕt ph−¬ng tr×nh phn øng. 

- KiÓm tra. 

III.2.Bµi tËp vËn dông: 

Bµi 1: ViÕt ph−¬ng trinh phn øng thùc hiÖn d·y biÕn ho¸ theo s¬ ®å sau: 

FeCl 3 

2 

1 

Fe 2 (SO 4 ) 

3 

3 

4 

Fe(OH) 3 

6 Fe 2 O 3 

5 

* Lêi gii: 

(1) Fe 2 (SO 4 ) 3 + 3BaCl 2 → 2FeCl 3 + 3BaSO 4 

(2) FeCl 3 +3NaOH → Fe(OH) 3 ↓ ®á n©u + 3NaCl 

(3) Fe 2 (SO 4 ) 3 + 6NaOH → 2Fe(OH) 3 ↓ ®á n©u + 3Na 2 SO 4 


(4) 2Fe(OH) 3 + 3H 2 SO 4 → Fe 2 (SO 4 ) 3 + 6H 2 O 

(5) 2Fe(OH) 3 

0 

t 

⎯⎯→ Fe 2 O 3 + 3H 2 O 






40 







(6) Fe 2 O 3 + 3H 2 SO 4 → Fe 2 (SO 4 ) 3 + 3H 2 O 




Bµi 2:Hoµn thµnh çc phn øng sau( mçi ch÷ çi lµ mét chÊt ) 

* Lêi gii: 

- Ph©n tÝch: 

Fe + A → FeCl 2 + khÝ (B) 

B + (C) → (A) 

FeCl 2 + (C) → (D) 

(D) + NaOH → Fe(OH) 3 ↓ + (E) 

D t¸c dông víi NaOH cho ra sn phÈm lµ Fe(OH) 3 nh− vËy ( D) phi lµ muèi 

S¾t (III) clo rua FeCl 3 

FeCl 2 cã tÝnh khö t¸c dông víi C t¹o ra FeCl 3 cã tÝnh oxi ho¸ C lµ Cl 2 

C = Cl 2 t¸c dông víi khÝ B cho ra sn phÈm lµ A. MÆt kh¸c A t¸c dông Fe cho 

sn phÈm lµ FeCl 2 vµ khÝ B A lµ HCl vµ B lµ H 2 

VËy (A) = HCl (C) = Cl 2 ; (E) = NaCl 

(B) = H 2 (D) = FeCl 2 

Çc ph−¬ng tr×nh phn øng: 

1. Fe + 2HCl → FeCl 2 + H 2 

2. H 2 + Cl 2 → 2HCl 

3. 2FeCl 2 + Cl 2 → 2FeCl 3 

4. FeCl 3 + 3NaOH → Fe(OH) 3 ↓ ®á n©u + 3NaCl 

Bµi 3: H·y x¸c ®Þnh çc chÊt A,B,C,D vµ viÕt ph−¬ng tr×nh phn øng biÓu diÔn 

biÕn ho¸ ®ã: 

(1) (2) (3) (4) 

A B C D Cu 

*Lêi gii: 

- Ph©n tÝch: 

T×m D: D → Cu: D cã thÓ lµ CuO nÕu chÊt t¸c dông lµ H 2 , CO 


HoÆc ®ung dÞch muèi ®ång ( CuSO 4 , CuCl 2 …) 

T×m C: NÕu C → CuO hoÆc C → CuSO 4 th× C lµ Cu(OH) 2 . 






41 










T×m B: B → Cu(OH) 2 : B lµ muèi ®ång tan: Nh− Cu(NO 3 ), CuCl 2 …. 

T×m A: A → Cu(NO 3 ) 2 : A lµ muèi ®ång tan: nh− CuCl 2 , CuSO 4 … 

- S¬ ®å: Cã 2 tr−êng hîp: 

1. CuCl 2 → Cu(NO 3 ) 2 → Cu(OH) 2 → CuSO 4 → Cu 

1. CuSO 4 → CuCl 2 → Cu(OH) 2 → CuO → Cu 

- Ph−¬ng tr×nh phn øng: 

* S¬ ®å 1: 

(1). CuCl 2 + AgNO 3 → Cu(NO 3 ) 2 + 2AgCl↓ tr¾ng 

(2). Cu(NO 3 ) 2 + 2KOH → Cu(OH) 2 ↓ xanh + 2KNO 3 

(3). Cu(OH) 2 + H 2 SO 4 → CuSO 4 + 2H 2 O 

(4). CuSO 4 + Fe → FeSO 4 + Cu 

* S¬ ®å 2: 

(1). CuSO 4 + BaCl 2 → BaSO 4 ↓ tr¾ng + CuCl 2 

(2). CuCl 2 + NaOH → Cu(OH) 2 ↓ xanh + 2NaCl 

(3) Cu(OH) 2 → CuO + H 2 O 

(4) CuO + H 2 → Cu + H 2 O 

IV: d¹ng bµi gii thÝch sù biÕn ®æi tÝnh chÊt cña chÊt vµ çc 

hiÖn t−îng tù nhiªn 

* Chý ý: §èi víi d¹ng bµi tËp nµy häc sinh phi n¾m v÷ng kiÕn thøc 

®¹i c−¬ng vÒ çc chÊt. N¾m v÷ng ®−îc çc bn chÊt cña hiÖn t−îng vµ sù biÕn 

®æi tÝnh chÊt cña mét sè chÊt. 

* Bµi tËp vËn dông: 

Bµi 1: Gii thÝch t¹i sao v«i sèng ( CaO) ®Ó l©u trong kh«ng khÝ l¹i bÞ ho¸ ®¸ 

mét phÇn trë l¹i. 

* Lêi gii: 

V«i sèng lµ oxit baz¬ cã baz¬ t−¬ng øng lµ Ca(OH) 2 , lµ baz¬ m¹nh. 


Trong kh«ng khÝ cã h¬i n−íc, khÝ CO 2 lµ oxit axit sÏ phn øng víi CaO trªn bÒ 

mÆt tiÕp xóc. 






42 







- Ph−¬ng tr×nh phn øng. 

CaO + H 2 O → Ca(OH) 2 




CaO + CO 2 → CaCO 3 

Ca(OH) 2 + CO 2 → CaCO 3 ↓ tr¾ng +H 2 O 

Së dÜ v«i sèng ho¸ ®¸ lµ do sn phÈm CaCO 3 r¾n. 

Bµi 2: Gii thÝch hiÖn t−îng m−a axit. 

* Lêi gii: 

Trong kh«ng khÝ cã mÆt cña çc OxÝt CO 2 ,SO 2, NO 2 …khi gÆp h¬i n−íc çc 

oxit nµy phn øng víi n−íc t¹o ra çc axÝt. 

CO 2 + H 2 O → H 2 CO 3 

SO 2 + H 2 O → H 2 SO 3 

4NO 2 + O 2 + 2H 2 O → 4HNO 3 

Çc axit nµy ng−ng tô, t¹o m©y, gÆp l¹nh t¹o m−a sinh ra hiÖn t−îng m−a a xÝt 







43 







Ch−¬ng III: Thùc nghiÖm s− ph¹m. 




1. Môc ®Ých thùc nghiÖm s− ph¹m. 

- KiÓm tra ®¸nh gi¸ kiÕn thøc vÒ nhËn biÕt, ®iÒu chÕ, t¸ch chÊt ra 

khái hçn hîp vµ gii thÝch çc hiÖn t−îng tù nhiªn. Qua kiÓm tra nh»m 

cñng cè cho häc sinh kiÕn thøc vÒ çc chÊt v« c¬ ®ång thêi rÌn luyÖn cho 

häc sinh nh÷ng kÜ n¨ng c¬ bn nh− viÕt ph−¬ng tr×nh phn øng,thùc hµnh, 

quan s¸t, nhËn biÕt, vËn dông kiÕn thøc ph©n lo¹i chÊt v« c¬ vµo gii mét 

sè bµi tËp ®Þnh tÝnh. 

- KiÓm tra ph¸t hiÖn nh÷ng sai sãt, v−íng m¾c cña häc sinh trong 

khi gii bµi tËp. Tõ ®ã gi¸o viªn uèn n¾n, söa ch÷a, rÌn cho häc sinh nh÷ng 

kÜ n¨ng c¬ bn gióp çc em biÕt çch gii bµi tËp mét çch thµnh th¹o, g©y 

høng thó häc tËp vµ yªu thÝch bé m«n h¬n. 

- Th«ng qua kÕt qu kiÓm tra ®¸nh gi¸ gi¸o viªn n¾m ®−îc møc 

®é tiÕp thu kiÕn thøc cña häc sinh ( −u ®iÓm, nh−îc ®iÓm ) tõ ®ã gi¸o viªn 

®iÒu chØnh ph−¬ng ph¸p d¹y häc nh»m n©ng cao chÊt l−îng d¹y häc. 

2. Néi dung thùc nghiÖm s− ph¹m. 

- KiÓm tra ®¸nh gi¸ kh n¨ng tiÕp thu kiÕn thøc cña häc sinh çc d¹ng bµi 

tËp nhËn biÕt, ®iÒu chÕ, t¸ch chÊt ra khái hçn hîp, gii thÝch çc hiÖn t−îng xy 

ra trong tù nhiªn ë çc tiÕt kiÓm tra ®Þnh kú( 1 tiÕt ) víi thêi gian 45 phót. 

3. Çch tiÕn hµnh. 

- N¨m häc 2008 – 2009 ¸p dông ®Ò tµi vµo ging d¹y, kiÓm tra kho 

s¸t ®èi víi häc sinh ®¹i trµ líp 9A tr−êng THCS TÒ LÔ huyÖn Tam N«ng – 

Phó Thä. 

LÇn 1 kiÓm tra häc sinh ch−a h−íng dÉn häc sinh theo ®Ò tµi. 







44 










- Tæng sè H/s ®−îc kiÓm tra: 40 

XÕp lo¹i Sè häc sinh PhÇn tr¨m 

Giái 8 20% 

Kh¸ 10 25% 

Trung b×nh 20 50% 

YÕu 2 5% 

LÇn 2 kiÓm tra häc sinh ®· h−íng dÉn häc sinh theo ®Ò tµi. 

XÕp lo¹i Sè häc sinh PhÇn tr¨m 

Giái 18 45% 

Kh¸ 10 25% 

Trung b×nh 12 30% 

YÕu 0 0 

4. KÕt luËn vÒ thùc nghiÖm s− ph¹m. 

- Khi viÕt ®Ò tµi nµy vµ triÓn khai ®Ò tµi t«i nhËn thÊy. 

+ Qua ®Ò tµi nµy cñng cè kiÕn thøc, kü n¨ng cho häc sinh mét çch 

v÷ng ch¾c, s©u s¾c, kÕt qu cña häc sinh ®−îc n©ng lªn râ rÖt, tû lÖ häc sinh 

kh¸ giái cao h¬n, tû lÖ häc sinh yÕu gim xuèng nhiÒu. ®Æc biÖt cã thÓ ¸p 

dông ®Ò tµi vµo båi d−ìng häc sinh kh¸ giái. 

+ Nh÷ng d¹ng bµi tËp nªu trong ®Ò tµi ph¸t huy rÊt tèt n¨ng lùc t− duy 

®éc lËp s¸ng t¹o cña häc sinh. 

+ Khi ch−a ¸p dông ®Ò tµi çc em cßn lóng tóng ch−a biÕt çch gii, 

çch tr×nh bµy…sau khi ¸p dông ®Ò tµi phÇn lín çc em biÕt ph©n lo¹i bµi tËp 

vµ vËn dông nh÷ng kÜ n¨ng ®−îc båi d−ìng ®Ó lµm bµi tËp nhËn biÕt, ®iÒu 

chÕ…mét çch nhanh chãng vµ chÝnh x¸c. NhiÒu em biÕt çch nhËn d¹ng bµi 

tËp vµ cã lêi gii hay, nhanh chãng vµ th«ng minh. 


+ CÇn phi båi d−ìng cho häc sinh kiÕn thøc vÒ nhËn biÕt, ®iÒu chÕ, 

t¸ch chÊt ra khái hçn h¬p..v× ®©y lµ kiÕn thøc xuyªn suèt ch−¬ng tr×nh ho¸ 






45 










häc, tõ kiÕn thøc nµy cã thÓ gióp çc em chñ ®éng khi gii quyÕt nh÷ng vÊn 

®Ò liªn quan. 

+ §èi víi gi¸o viªn: T«i ®· s−u tÇm vµ hÖ thèng ®−îc mét sè d¹ng bµi 

tËp v« c¬ phÇn ®Þnh tÝnh lµm t− liÖu phôc vô cho ging d¹y hcä sinh ®¹i trµ vµ 

häc sinh giái líp 9. 

PhÇnIII: kÕt luËn chung 

Sau mét thêi gian t×m hiÓu vµ nghiªn cøu ®Ò tµi b−íc ®Çu t«i s−u tÇm vµ ph©n 

lo¹i ®−îc mét sè d¹ng bµi tËp ho¸ häc v« c¬ phÇn ®Þnh tÝnh vµ gii mét vµi bµi 

tËp ë çc d¹ng ®ã. D−íi ®©y lµ mét sè kÕt luËn rót ra qua ®Ò tµi: 

- Çc bµi tËp hãc häc v« c¬ phÇn ®Þnh tÝnh chia thµnh çc d¹ng c¬ bn: 

1. NhËn biÕt çc chÊt v« c¬. 

2. §iÒu chÕ vµ t¸ch chÊt v« c¬. 

3. ViÕt ph−¬ng tr×nh phn øng thùc hiÖn d·y biÕn ho¸. 

4. Gii thÝch sù biÕn ®æi tÝnh chÊt cña chÊt vµ mét sè hiÖn t−îng tù nhiªn. 

Víi mçi d¹ng bµi tËp ®· lÊy çc vÝ dô vµ gii mét çch chi tiÕt. ®· ®−a 

ra ®−îc çc b−íc gii vµ lêi gii. Tõ nh÷ng d¹ng bµi tËp vµ lêi gii ®−a ra ®−îc 

nh÷ng ®iÓm cÇn chó ý mµ häc sinh hay m¾c phi. 

ViÖc ph©n lo¹i vµ gii çc d¹ng bµi tËp v« c¬ phÇn ®Þnh tÝnh trong bµi tËp 

ho¸ häc c¬ bn ë tr−êng phæ th«ng lµ mét biÖn ph¸p tÝch cùc, gióp chóng ta 

hoµn thiÖn kiÕn thøc cho häc sinh. Gióp çc em nhí kiÕn thøc ®−îc s©u s¾c vµ 

cã hÖ thèng, biÕt vËn dông linh ho¹t vµo viÖc gii çc bµi tËp nhËn biÕt, ®iÒu 

chÕ, t¸ch chÊt… tõ ®ã häc sinh cã høng thó say mª häc tËp, kh«ng sî m«n ho¸ 

häc häc khã, kh«ng hiÓu, dÔ ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, t− duy s¸ng t¹o, rÌn luyÖn 

cho çc em thãi quen nghiªn cøu vµ gii quyÕt vÊn ®Ò mét çch khoa häc, hîp 

lÝ. 

§Ò tµi nh»m môc ®Ých båi d−ìng vµ ph¸t triÓn kiÕn thøc kü n¨ng cho häc 


sinh võa bÒn v÷ng, võa s©u s¾c, ph¸t huy tèi ®a sù tham gia tÝch cùc cña ng−êi 

häc. Häc sinh cã kh n¨ng tù t×m ra kiÕn thøc, tù m×nh tham gia çc ho¹t ®éng 

®Ó cñng cè kiÕn thøc, rÌn luyÖn kü n¨ng. 






46 










§Ò tµi nµy cßn cã t¸c ®éng lín ®Õn viÖc ph¸t triÓn trÝ tuÖ, n©ng cao n¨ng 

lùc t− duy déc lËp vµ kh n¨ng t×m tßi s¸n t¹o cho häc sinh, gãp phÇn thùc 

hiÖn môc tiªu ®µo t¹o con ng−êi míi ph¸t triÓn toµn diÖn. Tuy nhiªn cÇn biÕt 

vËn dông çc ®¹ng bµi tËp mét çch hîp lý vµ biÕt kÕt hîp çc kiÕn thøc c¬ 

bn ®· häc cho tõng bµi tËp cô thÓ th× míi ®¹t ®−îc kÕt qu cao. 

Qua ®Ò tµi nµy gióp cho bn th©n h×nh thµnh ph−¬ng ph¸p ging d¹y 

phÇn bµi tËp, gãp phÇn n©ng cao n¨ng lùc chuyªn m«n, rót ra ®−îc çc kinh 

nghiÖm trong qu¸ tr×nh ging d¹y. 

Tuy nhiªn do thêi gian cã h¹n nªn l−îng bµi tËp ®−a ra trong ®Ò tµi cßn Ýt 

vµ çch gii bµi tËp kh«ng thÓ tr¸nh khái nhÇm lÉn vµ thiÕu sãt. §Æc biÖt lµ phÇn 

thùc nghiÖm s− ph¹m, bn th©n t«i sÏ tiÕp tôc hoµn thiÖn ®Ò tµi ®−îc hoµn chØnh 

h¬n, hy väng ®Ò tµi nµy sÏ ®¸p øng ®−îc phÇn nµo vµ phï hîp víi nhu cÇu hiÓu 

biÕt s©u réng h¬n cho häc sinh. T«i rÊt mong sÏ ®−îc ®ãn nhËn nhiÒu ý kiÕn 

cña çc thÇy c« vµ çc b¹n ®ång nghiÖp ®Ó ®Ò tµi hoµn thiÖn h¬n. 

T«i xin ch©n thµnh çm ¬n ! 

Phó thä, ngµy 10 th¸ng 7 n¨m 2009 

Ng−êi viÕt 

§µo TiÕn Nguyªn 







47 










Tµi liÖu tham kho 

1- Vò Anh TuÊn + Ph¹m TuÊn Hïng – Båi d−ìng ho¸ häc THCS 

2- Ng« Ngäc An - 200 bµi tËp ho¸ häc líp 9, NXB TP HCM 

3- Cao ThÞ ThÆng: H×nh thµnh kü n¨ng gii BTHH - NXB GD 1999 

4- Lª Xu©n Träng, Cao ThÞ ThÆng, Ng« V¨n Vô (2005), Ho¸ häc 9 - NXB GD 

5- Lª Xu©n Träng, Ng« Ngäc An, Ng« V¨n Vô (2005), Bµi tËp Ho¸ häc 9 – 

NXB Gi¸o Dôc 

6- §µo H÷u Vinh (2005), 350 Bµi tËp Ho¸ häc chän läc – NXB Hµ Néi. 

7- Ph¹m Th¸i An – NguyÔn V¨n Tho¹i: TuyÓn chän ®Ò thi tuyÓn sinh vµo líp 







48

tài Hệ thống BT nhằm BD HSG môn hóa 8, Rèn kĩ năng giải bài tập định tính hóa vô cơ

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?